Download - Seela Nirmana Vidhanam
(yÓTT<äÏ eTTÁ<äD)
ø£è‘·»„‘·\T
eTVü‰eT+&É* Ä$s¡“¤$+∫, |üì#düTÔqï e÷qeìsêàD ÄXj·TeTT\ kÕ<Ûäq˝À
uÛ≤>∑+>± "How to Build Character" nH˚ ∫s¡T|ü⁄düÔø±ìï eTVü‰eT+&É*
ãVüQø±\+>± Á|ü#·T]düTÔqï~. <ëìì ôdô|º+ãs¡T 93˝À $|ü⁄©ø£]dü÷Ô
Á|ü#·T]+∫q~. Bìì o\ìsêàD+ q+<äT ÄdüøÏÔ ø£\yê]øÏ (Á|ü‘˚´øÏ+∫
$<ë´s¡Tú\≈£î) ñ|üjÓ÷>±ø±]>± ‘Ó\T>∑T˝ÀìøÏ Á|ü#·T]düTÔHêïeTT. ‘Ó\T>∑T
nqTyê<ä+ #˚dæq ø°.X ‚. l _.j·Tdt.ÄsY. Ä+»H˚j·TT\T >±]øÏ
ãTTD|ü&çe⁄HêïeTT. ‘·eT neT÷\´yÓTÆq dü÷#·q*∫Ãq &܈ˆ |üHêï\ XÊ´eT
düT+<äs¡eT÷]Ô >±]øÏ ø£è‘·»„‘·\T. myéT.$.|æ. Ï.Ï.&ç. ø£fi≤´D eT+&É|üeTTq+<äT
qe+ãs¡T 29 qT+&ç &çôd+ãs¡T 1 es¡≈£î »s¡T>∑T‘·Tqï VVYM s¡»‘√‘·‡e
y&ÉTø£\˝À uÛ≤>∑+>± á Á>∑+<∏ëìï |ü⁄q'eTTÁ<äD #düTÔHêïeTT. e÷ ‘=*eTTÁ<äD
e\H á |ü⁄q'eTTÁ<äDqT bÕsƒ¡≈£î\T Ä<ä]+#·>∑\s¡ì Ä•düTÔHêïeTT. Á>∑+<∏ä
eTTÁ<äD≈£î düVü≤ø£]+∫q |” ≤ Áã<äsY‡ (lìyêdt, s¡$X+ø£sY), #·ø£ÿ>± eTTÁ~+∫
Ç∫Ãq ªªdü‘· +µµ ãè+<ä+≈£î ø£è‘·»„‘·\T.
$XÊK|ü≥ï+ Ç≥T¢
qe+ãsY 29, 2013 j·THé. \ø°åàHêsêj·TD
(Á|üø±X¯≈£î\T)
Á>∑+<∏ä$&ÉT<ä\ : &çôd+ãs¡T 1998˝À eTVü‰eT+&É* 32e nœ\uÛ≤s¡‘·
j·TTe»q düyTàfiqeTT q+<äT.
Á|ü‘·T\≈£î : j·THé. \ø°åàHêsêj·TD, B.Tech., M.B.A, n<Ûä ≈£åî\T
$XÊK|ü≥ï+ $yø±q+<ä j·TTe eTVü‰eT+&É*.
(kÕú|æ‘·+ : qe+ãs¡T 6, 1988, ]õwüºsY¶ HÓ+. 913/2008)
C/o. l >∑D|ü‹ ùdyê dü$T‹, >∑÷sêÿ …’qT, ¬s’ Ò«ùdºwüHé <ä>∑Zs¡
$XÊK|ü≥ï+ - 530 004. bò Hé : 2564451, 9849811940e-mail : [email protected], Blog : www.vvym.blogspot.com
How to build Character (Telugu) ISBN 978-81-86974-81-0
1
Á|üø±X≈£îì dü÷#·q
∫qï<Ó’q sT÷ Á>∑+<Ûä eTTÁ<äD jÓTTø£ÿ nH˚ø£ |ü⁄qs¡TàÁ<äD\T
K¬s’Ãb˛sTTq+<äTq, j·TTe‘· ‘·eT J$‘·eTT\qT <X ùde¬ø’
düÁø£eTeTT>± r]Ã~<äT› ø=+<äTs¡qT ÄX‘√ $|ü⁄©ø£]+|üã&çq
sT÷ q÷‘·q eTTÁ<äD >=ìsêã&çq~. j·TTe‘· À @ ˇø£ÿ¬s’Hê
sT÷ Á>∑+<ÛäeTT qT+&ç jT e÷Á‘·eTT Á|üjÓ÷»qeTTqT bı+~Hê
á ÁXeT m+‘√ |òü\ø±] j·T>∑TqT.
(Ä+>∑¢ Á>∑+<∏ä Á|üø±X≈£î\T / ôdô|º+ãs¡T 1993)
$wüj·T dü÷∫ø£
$wüj·TeTT |ü⁄≥
ø£≥Tºã&ç n&ÉT>∑TqT+&ç ÁbÕs¡+_Û+#·TeTT 3
o\eTTô|’ <Óã“rj·T˙j·Te<äT› 4
o\ìsêàD $<ÛëqeTT 7
o\ìsêàDeTTq≈£î |üìeTT≥Tº dü«Á|üj·T‘·ïeTT 12
o\ ìsêàDeTTq¬ø’ #·<äTe⁄≥ 14
o\eTT ˇø£ $˝≤düe÷? 19
o\ ìsêàDeTT 24
o\yT düe÷<ÛëqeTT 33
nqTã+<Ûä+ (˙≈£î ˝§+>∑T n<äT“¤‘·+, d”«j·T jÓ÷>∑ ‘ê|üÁ‘·+) 37
2
lsêeTø£èwüí uÛÑ≈£îÔ\T,
j·TTe‘·≈£î dü÷Œ¤]Ô, Ä<äs¡ÙÁbÕj·TT\T
eTVü‰eT+&É* ÁX‚jÓ÷_Û ≤wæ
l _.j·Tdt.ÄsY. Ä+»Hj·TT\T >±s¡T
l _.j·Tdt.ÄsY. Ä+»H˚j·TT\T>±s¡T ‘·eT
Ä#·s¡D #˚‘·, ø£èwæ#˚‘·, Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ À lsêeTø£èwüí ñ<ä e÷ìï Á|ü#ês¡+
#˚dæq eTVü‰˙j·TT\T. u≤\´+qT+#˚ uÛÑøÏÔ ÁX¯<ä∆\T >∑*–, lsêeTø£èwüí
yêvàj·T+‘√ |ü]#·j·T+ >∑*–q ‘·s¡Tyê‘· ‘·q Ä#·s¡D #‘· ªX‚«‘· egeTT
<Ûä]+∫q kÕ<ÛäTe⁄>±µ ø=ìj·÷&Éã&çHês¡T. M] dü«düú\+ u≤|ü≥¢.
es¡<ä u≤~Û‘·T\ |ü⁄qsêyêdü ø±s¡ Áø£e÷\˝ÀqT (u≤|ü≥¢, Nsê\),
u≤\ u≤*ø£\ e´øÏ Ô‘·« $ø±dü+˝ÀqT, j·TTe≈£î\qT ñ‘˚ Ô»|üs¡∫
düMTø£]+#·≥+˝ÀqT Äj·Tq ÁX¯<ä∆ #·÷ù|yês¡T. Äj·Tq#˚ Á|üuÛ≤$‘·T˝…’q
u≤\u≤*ø£\T, j·TTe≈£î\T lsêeTø£èwüí ùdeø£+øÏ‘·yÓTÆ uÛ≤e Á|ü#ês¡+
#düTÔHêïs¡T. Äj·Tq nHø£ Á>∑+<∏ë\T nqTe~+#ês¡T. j·TTe‘· >∑T]+∫
lsêeTø£èwüí Á|üuÛÑ À nH˚ø£ yê´kÕ\T ÁyêkÕs¡T.
j·TTe≈£î\ o\ ìsêàD ÄeX¯ ø£‘·qT >∑T]Ô+∫q Ms¡T Ä ~X¯>±
|üì#˚j·TT#·Tqï n.uÛ≤.$.j·TT eTVü‰eT+&É*ì Ä+Á<Û äÁ|ü<˚XŸ˝ÀìøÏ
Á|üyXô|≤ºs¡T. u≤|ü≥¢, >∑T+≥÷s¡T, $»j·Tyê&É, ˇ+>√\T\˝À j·TTe»q
•ø£åD •_Ûsê\T »s¡>∑&ÜìøÏ Áb˛‘·‡Væ≤+#ês¡T.
yTeTT |ü+|æq yÓ+≥H "How to Build Character" qT ‘·q
81e @≥ 1994˝À nqTe~+#ês¡T. Äj·Tq &çX¯+ãs¡T 96˝À ‘·q
>∑Ts¡Te⁄>±] bÕ<ä eTTÁ~ø£\qT #·÷dü÷Ô, lsêeTø£èwüí ÄsêÁ‹ø£+ $+≥÷
lsêeTø£èwüí\ düŒèVü≤‘√ yê]˝À ◊ø£ eTj·÷´s¡T.
Äj·Tq J$‘·+, Ä<äs¡Ù+ nH˚ø£eT+~øÏ dü÷Œ]Ô>± ñ+≥T+<äì
Ä•dü÷Ô.... á ªªo\ìsêàD $<ÛëqeTTµµ qT Äj·Tq≈£î n+øÏ‘·
yÓTTqs¡TdüTÔHêïeTT.
Ç≥T¢
$XÊK|ü≥ï+ $yø±q+<ä j·TTe eTVü‰eT+&É* düuÛÑT´\T.
l _.j·Tdt.ÄsY. Ä+»Hj·TT\T >±]
X‘·»j·T+‹ dü+e‘·‡s¡+ (1913`2013)
3
ø£≥Tºã&ç n&ÉT>∑TqT+&ç ÁbÕs¡+_Û+#·TeTT
nìï ø±˝≤\˝ÀqT kÕ<Ûës¡D+>± m≈£îÿe>± Áù|$T+|üã& uÛ≤e+
ˇø£Ï e⁄qï~. n~ n+<ä]øÏ ñ‘ê‡Vü‰ìï >=\T|ü⁄‘·T+≥T+~. Ä
uÛ≤eyTeT+fÒ ìsêàDeTT Òø£ |ü⁄q]ïsêàDeTT, Òø£ uÛ≤s¡‘·<X |ü⁄q]ïsêàDeTT
e+Ï~. n≥Te+Ï uÛ≤yêìï e´‹πsøÏ+# yê¬ses¡÷ ø£ìŒ+#·s¡T. ø±ì,
Áù|$T+#·ã&˚ Á|ü‹ uÛ≤eeTT jÓTTø£ÿ $wüj·TeTT˝ÀqT <ëìì >∑÷]Ãq
$düŒwüºyÓTÆq ñ<˚›X¯´y˚T eTq≈£î ˝Ò<äT, ø±ì |ü⁄q]ïsêàD $wüj·TeTT˝À
Á|ü‹yês¡TqT ‘·eT ‘·eT dü«+‘· uÛ≤yêHï eTT+<äT+#·T‘ês¡T. n+<äTe\¢
|ü⁄q]ïsêàDeTH~, düs¡«»HêyÓ÷<äø£s¡ $wüj·TyÓTÆqqT, <ëì ‘·T~ s¡÷|üø£\Œq
$wüj·TeTT˝À eTq+ ø√πs <ëìì >∑÷]Ã, nqTdü]+#ê*‡q $<ÛëHêìï
>∑÷]à ≈£L&Ü m+‘√ ‘&Ü ø£ìŒdüTÔqï~.
nsTT‘ á |ü⁄q]ïsêàD≤ìï >∑÷]Ãq nìï uÛ≤yê\qT C≤Á>∑‘·Ô>±
|ü]o*+∫ #·÷ùdÔ, ø£ $wüj·T+ düŒwüºeTÚ‘·Tqï~. n+<äs¡÷ ø£ $wüj·÷ìï
n+^ø£]ùdÔ ‘·|üŒ, sT÷ ñ‘ê‡Vü≤eTT |üP]Ô>± e÷≥\˝ÀH n+‘·eTÚ‘·Tqï~.
ø£≥Tºã&ç n&ÉT>∑TqT+& (|ü⁄Hê~ qT+&) ÁbÕs¡+uÛÑ+ ø±yê\H< Ä $wüj·TeTT.
düTdæús¡yÓTÆq >∑Ϻ |ü⁄Hê~ MT<ä ìsêàDeTT »s¡T>∑ø£b˛‘, ∫es¡≈£î kÂ<ÛäeT+‘ê
H\ eT≥ºeTe⁄‘·T+~.
Áø°düTÔ eTVü‰X¯j·TTì dü\Vü‰qT eTqeTT >∑Ts¡TÔ+#·T≈£îqï≥¢sTT‘˚,
eTqeTT y˚ùd |ü⁄Hê~ sê‹Á|ü<˚X¯+ MT<äH˚ e⁄+&Ü* >±ì, ÇdüTø£MT<ä
ø±<äT. e÷qe o\yÓTTø£fÒ n≥Te+Ï |ü⁄Hê~ì @sêŒ≥T #˚düTÔ+~.
uÛ≤s¡‘·<X |ü⁄q]ïsêàDeTq>± uÛ≤s¡‘· Á|ü»\ o\eTTqT ì]à+#·TfÒ. á
$<ÛëqeTT e\q C≤rj·T o\ìsêàD yTs¡Œ&ÉTqT. o\eTT eTqTwüß´q≈£î
¬s+&ÉT eTTK´ \ø£åDeTT\qT ø£*–+#·TqT. ‘êqT m˝≤ yÓT\>∑e\qqTH~
ˇø£Ï, Ç‘·s¡T\‘√ m˝≤ yÓT\>∑e …qqTq~ ¬s+&Ée~. Mì˝À ˇø£Ï
4
ìs¡à\‘·«eTT, ¬s+&Ée~ HÓ ’‹ø £ es¡ ÔqeTT. |ü ⁄q]ïsêàDeTT˝À
ñ‘ê‡Vü≤eTTqï|ü&ÉT eTqeTT $yø±q+<äkÕ«$T yê] e÷≥\qT ø=ìï
düà]+#·T≥ eT+∫~. ªªkÕ+|òæTø£ Òø£ sê»ø°j·÷~ $<ÛëqeTT\ìï+ÏøÏì,
eT÷\eTT e÷qe⁄ì eT+∫‘·qeTT ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç e⁄qï~. Bìì Òø£
<ëìì ˝ÀødüuÛÑ ˇø£ XÊdüqeTTqT #dæq+‘· e÷Á‘·eTTq jT C≤‹j·TT
>=|üŒ<äe⁄≥ Ò<äT. Á|ü»\T >=|üŒyês¡T, eT+∫yês¡T n>∑T≥ e\qH C≤‹
>=|üŒ< ä> ∑T# ·Tqï~. eTVü‰| ü ⁄s ¡ Tw üß\+<äs ¡TqT á $wüj·TeTTH ˚
uÀ~Û+#·T#·THêïs¡T. >=|üŒ‘·qeTTq≈£î eT÷\eTT XÊdüqeTT ø±<äT. <ëìøÏ
ã\eTT HÓ’‹ø£ es¡ÔqeTT, |ü$Á‘·‘· nqTq$ e÷Á‘·yTqì Áø°düTÔ eTVü‰Xj·TT&ÉT
Á>∑Væ≤+∫j·TTHêï&ÉTµµ. <Ûäè&ÛÉyÓTÆq kÂo\´+ >∑\ yÓ’<äT´\T, Ç+»˙s¡T¢,
|ü]bÕ\≈£î\T, ñbÕ<Ûë´j·TT\T, sê»ø°j·Ty‘·Ô\T, >∑TeTkÕÔ\T, ø±]à≈£î\T,
ø£s¡≈£î\T ÒìHê&ÉT, uÛ≤s¡‘·C≤‹ |ü⁄q]ïsêàDeTTq≈£î eTqeTT dü+ø£*Œ+#·T
eTVü≤‘·Ôs¡ Á|üD≤[ø£\˙ï ‘·|üŒø£ n|ü»j·T+ bÕ\e⁄‘êsTT.
o\eTTô|’ <Óã“ rj·T˙j·Te<äT›
@ Á|ü‘´ø£ e´øÏÔHÓ’Hê sê»ø°j·T s¡+>∑eTT˝À qT+&ç ‘=\–+#ê\+fÒ,
kÕ<Ûës¡D+>± sê»ø°j·Ty‘·Ô\T, n‘·ìô|’ Á|üjÓ÷–+# ngeTT ªªo\+ MT<ä
<Óã“rj·TT≥µµ. á ngy˚T ‘·eT Á|üjÓ÷»Hêìï rs¡Ã>∑*–‘˚ n‘·ìï
n+‘·yÓTT+~+#·≥+ »s¡>∑<äT. ø±ì »qT\˝À ø£ ã*wüºyÓTÆq >=|üŒ esêZìï
‘=\–+#ê\+fÒ ì+~+#·≥+>±ì, $HêXq+ #Ój·T´≥+ >±ì @ e÷Á‘·+
|üì #Ój·T´e⁄. n≥Te+Ï |ü]dæú‘·T\˝À Ä esêZìï ì+~+#·≥+>±ø£ Ä
es¡ZeTT jÓTTø£ÿ o\eTT eT+∫~ø±<äì Á|ü#ês¡eTT #Ój·T´≥yÓTTø£ÿfÒ e÷s¡ZeTT.
á |üì ø±yê\ì #dæHê, #Ój·T´ø£b˛sTTHê uÛ≤s¡‘·<X Á|ü»\˝Àì m≈£îÿe
uÛ≤>∑yÓTÆq j·TTe‘· $wüj·TeTT˝À sTT~ »]–b˛‘·Tqï~. uÛ≤s¡‘·<X j·TTe‘·
BìøÏ >∑T] ne⁄‘·Tqï~. n~«rj·TyÓTÆq á dü+|òüT≥q ø£ÿ uÛ≤s¡‘·<XÊìøÏ
#Ó+~q~ e÷Á‘·yT ø±ø£b˛sTTHê, á <X $wüj·TeTT‘√ eTq≈£î m≈£îÿe
5
dü+ã+<ÛäeTTqï~. m+<äTø£q>± eTq<XeTT m+‘√ø±\eTT>± yÓqTø£ã&çq
dæú‹˝À e⁄+~, sTT|ü& á <XeTT eè~∆ ÀìøÏ sêe≤ì¬ø’ eTT+<ä&ÉT>∑T
y˚düTÔqï~.
ø=+‘· dü«‘·+Á‘·eTT rdüTø=ì $XÊ\ <äèw溑√, á $wüj·÷ìï ªªo\+ô|’
<Óã“rj·T≥+µµ nqe#·TÃqT. á |üìøÏ ñ|üjÓ÷–+∫q $<ÛëHê\T nHø£eTT.
ø±ì, Ä $<ÛëHê\T eTq e÷‘·è<X j·TTe‘· o\eTTô|’ <Óã“ rj·T≤ìøÏ
ø±s¡≈£î …’qyês¡T, ˇø£ ≈£îÁ≥ Á|üø±s¡+ sT÷ |üì#düTÔHêï, #Ój·T´ø£b˛sTTHê,
<ëìe\¢ ø£\T>∑T‘·Tqï |òü*‘·eTT e÷Á‘·eTT düe÷qyT. á <X uÛÑ$wü ‘·TÔ
me]ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç e⁄qï<√, Ä j·TTe‘· yÓHÓïeTTø£ $]– b˛‘·T+~.
Væ≤+<ä÷<X #·]Á‘· À ø£ q÷‘·q Xø±ìï Á|üyXô|≥ºe\dæqyês¡T, Ä|üì˝À
<Ó’q´+>± |üsêõ‘·T˝Ö‘ês¡T. uÛ≤s¡‘·<XeTT Ädæj·÷K+&É nuÛÑT´<äj·TeTT˝À
Á|ü<ÛëqbÕÁ‘· eVæ≤+#·≥y˚Tø±ø£, X¯s¡y˚>∑+‘√ C≤rj·T, n+‘·sê®rj·T
dü+düú\˝À $ø£è‘· s¡÷|üeTT˝À ‘· …‘·TÔ‘·Tqï kÕ«s¡ú |üs¡‘·«eTT, <Ûäs¡à>±¢ì,
o\˝À|üeTT nH Ä<Ûë´‹àø£ Á|üe÷<ëìøÏ >∑T]ø±uÀ‘·Tqï e÷qe Hê>∑]ø£‘·
uÛÑ$wü´‘·TÔ˝À ≈£L&Ü Á|ü<ÛëqbÕÁ‘· eVæ≤+#ê*‡ e⁄qï~. o\|ü≥T‘·«+
ø√˝ÀŒsTTq uÛ≤s¡‘·<X j·TTe‘· á |üìHÓ ≤ kÕ~Û+#·>∑\<äT?
ndü+U≤´≈£î …’q $<ë´s¡Tú\T $C≤„qXÊg+˝ÀqT, kÕ+πø‹ø£ $<ä ˝ÀqT,
ø±s¡ ìs¡«Vü≤D˝ÀqT, »e÷Ks¡TÃ\T Áyêj·TT $<ÛëqeTT˝ÀqT (nøö+f… ‡),
nìïs¡ø£eTT …’q $C≤„qXÊÁkÕÔ\˝ÀqT •ø£åD bı+<äT‘·THêïs¡T. ø±ì, sT÷
$<ë´s¡Tú\T o\ |ü≥T‘·«eTTqT kÕ~Û+|üì#√, dü+|ü<ä\‘√ ‘·T\‘·÷>∑T <X
ìsêàD ø±s¡´+˝À, yês¡T ìsêàD≤‘·àø£yÓTÆq ˇø£ Á|üã\yÓTÆq X¯øÏÔ>±
s¡÷bı+<ä Òs¡T. á $wüj·T+˝À ÁX<ä∆ rdüTø=qø£ b˛e≥+, ˇø£ e´‹πsø£
XøÏÔ>± e÷], ìs¡T|üjÓ÷>∑yÓTÆ, $<ä >± #· ≤eTDÏ ne⁄‘·Tqï $<ä q+‘·Ïì,
ìØ«s¡ + #düTÔqï~.
#Ó&ÉT |ü⁄düÔø±\qT Áb˛>∑T#Ój·T´≥+˝À >∑\ Á|üe÷<äeTT, nDT
nÁkÕÔ\qT Áb˛>∑T #Ój·T´≥+˝À>∑\ Á|üe÷<ä+ø£+fÒ, ‘·≈£îÿy˚MTø±<äT,
6
nDTu≤+ãT\ |üØø£å\T, uÛ≤$‘·sê\ yêfi¯flqT XÊØs¡ø£+>± Á|üe÷<ëìøÏ
>∑T]#Ój·T´e#·TÃ. ø±ì #Ó&ÉT |ü⁄düÔø±\T, <X uÛÑ$wü ‘·TÔπø eT]+‘· Á|üe÷<ëìï
ø£*–+#·TqT. á $wüj·TeTT˝À Áù|πs|üD XøÏÔ &ÉãT“ e÷Á‘·yTHyÓ÷, me]øÏ
‘Ó\TdüTqT? <XeTT˝À dæìe÷ |ü]ÁXeTqT >∑÷]Ã, <ä÷s¡<äs¡ÙHé (Ï.$),
uÛÑ$wü ‘·TÔqT >∑÷]Ã eTqeTT m+‘√ Ä<äTsê›#Ó+<äT‘·THêïeTT. o\+ô|’
<Óã“‹j·T´≤ìøÏ sTT$≈£L&Ü ñ|üjÓ÷>∑ø£s¡yÓTÆq Äj·TT<Ûë\T, á
e´eVü‰sêìøÏ yÓqTø£ jT ñ<›XeTTqï<√ me]øÏ ‘Ó\TdüT? e÷<äø£ Á<äyê´\T,
eT<ä´eTT, <ÛäqeTT, HÓeTà~HÓeTà~>± Äs√>±´ìï Vü≤]+∫y˚j·TTqT.
n≥Te+Ï sTT‘·s¡ |ü<ësêú\T nHø£ e÷sêZ\ <ë«sê j·TTe‘·≈£î düs¡|òüsê
#˚j·Tã&ÉT#·Tqï$. p<ä|ü⁄ Ä≥\˝À ø=‘· Ô ø=‘· Ô $<ÛëHê˝…H√ï
ø£ìô|≥ºã&ÉT‘·Tqï$.
≈£î+&ÉqTãϺ ≈£î+&É\T #˚ùdyê&ÉT ñHêï&Éì ‘Ó*dæq≥T¢, düe÷q
Á| üj Ó÷»Hêìï ìs ¡ «] Ô+# ˚ Äj·TT< Û ä eP´V ü ≤eTT\T @sêŒ≥T
ãj·T≥|ü&ÉT‘·Tqï|ü&ÉT, á Á|ü<äs¡Ùq≈£î yÓqTø£ ˇø£ ‘Ó*$>∑\yê&ÉTHêï&Éì
qeTàe\dæ edüTÔqï~. <e⁄&ÉTHêï&Éq&ÜìøÏ ‘·s¡ÿeTT e÷Á‘·yT ‘·T~ ìsê∆s¡D
ø±<äT. n≥Te+Ïyê&ÉT ndü\T e⁄+&Éø£b˛e#·TÃqT. ‘·s¡ÿeTT ø±ì, ‘·s¡ÿeTT
ø±ø£b˛˙, á ‘√\Tu§eTà˝≤≥jÓTTø£ÿ |òü*‘·eTT e÷Á‘·eTT düe÷qy˚T.
ìsêàD≤‘·àø£yÓTÆq, ìsêàD≤‘·àø£eTTø±ì $wüj·÷\˙ï á ñ‘ê‡Vü‰ìï n<
yÓ’|ü⁄q≈£î HÓϺ XÀuÛÑdüÿs¡yÓTÆq <XuÛÑ$wü ‘·TÔq≈£î Vü‰ì ø£*–+#·Tq≥T¢, j·TTe‘·
o\eTTqT ≈£L&Ü HÓeTà~>± Vü≤]+#·T#·Tqï$.
nìï $<Û äeTT\T>±, á |ü]dæ ú‹ì n&ÉT ¶ ô|≥ºì#√ mìï
sê»ø°j·TeTT …’qqT, mìï Á|üD≤[ø£ …’qqT, m+‘· $<o düVü‰j·TyÓTÆqqT
ªeTìwæì e÷eT÷\T dæú‹˝ÀìøÏ rdüT≈£îsêe≤ìøÏ ã<äT\Tµ <ÛäqeTTqT
e÷eT÷\T dæú‹˝ÀìøÏ ‘Ó#·TÃ≥≈£î Á|üj·T‘·ïeTT …ìï #dæqqT, yêÏe\¢
Á|üjÓ÷»qyTe÷Á‘·eTT e⁄+&É<äT.
7
n~Ûø±s¡eTT˝À ñ+&ç á $wüj·TeTT˝À CÀø£ eTT ø£*–+#·Tø=qT≥≈£î
XøÏÔ >∑\yê¬ses¡÷ á ôV≤#·Ã]ø£qT düT‘·sêeTT |üϺ+#·Tø√s¡T. Ç≥Te+Ï
ôV≤#·Ã]ø£\T #Ój·T´≥+, sTT~ yÓTT<äÏkÕ] ø±H˚ø±<äT. nsTT‘˚ á
$wüj·T+˝À @MT#j·TT≥≈£î ÄkÕÿs¡eTT Ò<ë? ñqï~. πø ø£ e÷s¡ZeTT
$T–* e⁄qï~. uÛ≤s¡‘· j·TTe‘· ˇø£Ï>± #], ‘·eT o\eTTô|’ <Óã“
rj·T≤ìøÏ dæ<ä∆yÓTÆq yê] <ë&çì <ÛÓ ’s¡´eTT>± m<äTs=ÿì ‘·eTqT
u…<ä]+#·T#·Tqï sT÷ uÛÑ÷‘·eTT\qT Á|ü‹|òüTÏ+#·e\dæ e⁄qï~. ã*wüºyÓTÆq
XØs¡eTT\˝À, ã\e‘·Ôs¡yÓTÆq eTqdüT‡qT ì]à+#·Tø=ì eTq j·TTe‘· á
<äTwüºX≈£îÔ\, <äTÁwüŒj·T‘·ïeTT\qT eeTTà #j·T>∑\<äT. eT+∫ ‘·\+|ü⁄\T
nqT ø£e#·eTTqT <Ûä]+∫, <XuÛÑøÏÔ nqT C≤»«\´e÷qyÓTÆq n–ïì s¡>∑T˝§ÿ*Œ
<XÁ|ü»\ jÓT&É>∑\ eTVü‰düeTTÁ<äeTT e+Ï Áù|eT‘√, ‘·eT Vü≤è<äj·TeTT\qT
ì+|ü⁄ø=ì, ‘·eTqT |ü]Vü‰düeTT #j·TT#·Tqï á øÏsê‘·≈£î\ <äTwüº‘·\+|ü⁄\qT,
eTq j·TTe‘· »j·TÁ|ü<äeTT>± uÛÑ>∑ïeTT #dæ, ‘·eT $»j·TeTTqT, ‘·eT
o\XøÏÔ jÓTTø£ÿ düsê«~Û|ü‘· eTTqT Á|üø£Ï+|ü>∑\s¡T. XÀuÛ≤j·Te÷qyÓTÆq
uÛ≤$uÛ≤s¡‘· ìsêàDeTT #˚j·TT≥≈£îqT, y˚<äãTTwüß\T >±qeTT #˚dæq
ÁãVü≤à‘˚»eTT, øå±Á‘·Ms¡´eTT düe÷qeTT>± ‘˚»]\T¢#·T sêuÀe⁄#·Tqï
Xø£eTTqT eTq dü+|òüTeTT˝À Á|üø£Ï+#·T≥≈£î ‘·eT ÁbÕDeTT˝§&ç¶q yê]
dü«|üïeTT\qT dü|òü©ø£è‘·eTT #˚j·TT≥≈£î eTq j·TTe‘· jÓTTø£ÿ o\X¯øÏÔ
nedüs¡eTT.
uÛ≤s¡‘·<X j·TTe‘· eTT+<äT sT÷Hê&ÉT sTT~jÓTTø£ Äø£s¡D°j·TyÓTÆq
düyê\T, Ç~ ø£]ƒq ‘·s¡yÓTÆq düyê\T ≈£L&Ü. eTq+<ä] uÛÑ$wü ‘·TÔ Bì
»j·÷|ü»j·TeTT\ô|’ Áy˝≤&ÉT#·Tqï~. uÛ≤<Ûä ‘· |üP]Ô>± j·TTe‘· ô|’qH
j·TTqï~. ø±e⁄q ‘·eT≈£îqT, <˚X¯eTTq≈£îqT, Á|üe÷<äeTT ø±#·Tø=ì
j·TTqï<äqT $wüj·TeTTqT eTs¡∫q|ü& yêØ $wüj·TeTTqT $düà]+#·>∑\s¡T.
8
123456789012345678901234567890121234567123456789012345678901234567890121234567123456789012345678901234567890121234567123456789012345678901234567890121234567123456789012345678901234567890121234567123456789012345678901234567890121234567
o\ìsêàD $<ÛëqeTT
eT+∫kÂo\´ ìsêàDeTT >∑T]+∫ H=øÏÿeø±ÿDÏ+#· qedüs¡+ Ò<äT.
Á|ü|ü+#·eT+‘·≤, eTTK´+>± uÛ≤s¡‘·<X+˝À áHê&ÉT eTq+ m<äTs=ÿ+≥Tqï
ø=s¡‘·\ìïÏ Àq÷ eTTK´yÓTÆq ø=s¡‘· á düNä\ ø=s¡‘·jT! á ø=s¡‘·ì
<ÛÓ’s¡ +>± m<äTs=ÿì, #·ø£ÿ>± |ü]wüÿ]+#· >∑*–‘˚, $T–*q ø=s¡‘·\˙ï
Áø£eTÁø£yTD≤ yê≥+‘·≥y rs¡Ãã&É‘êsTT. $T–*q ø=s¡‘·\ìïÏ rÁe+>±
|ü]>∑DÏ+∫, yêÏì rs¡Ã≤ìøÏ Á|üj·T‘êï\T #düTÔHêïeTT ø±˙ á o\ìsêàD
ø=s¡‘· ìyês¡D >∑T]+∫ e÷Á‘·+ dü]jÓÆTq Ä˝À#·q>±˙, Á|üj·T‘êï\T
>±˙ #j·T≥+ Ò<äT. á düeTùd´ nìï düeTdü \˝Àø° eTTK´yÓTÆq düeTdü .
Ä˝À#·Hê |üs¡T˝…’q Á|ü»\+<äs¡÷ á düeTkÕ´ìyês¡D≈£î ‘·–q+‘·
düeTj·÷ìï πø≤sTT+∫, ‘·>∑T Ä˝À#·q\T #˚dæ, |ü]cÕÿs¡ e÷s¡Z+
ø£qT>=q≤ìøÏ ∫‘·ÔXó~∆‘√, ÁX<ä∆‘√ Á|üj·T‘êï\T #j·÷*.
n‹eTTK´yÓTÆq á düeTdü m+<äT≈£î ìs¡¢ø£å eTT #Ój·T´ã&çq~?
BìøÏ nH˚ø£ ø±s¡D≤\Tqï$. yêì˝À Á|ü<ÛëqyÓTÆq~ : nH˚ø£ eT+~
$wüj·T+˝À o\eTH~ eTTK´+>± e´ø£Ô+ #Ój·T´ Òì $wüj·TeTì, n~
πøe\eTT e÷qe⁄ì˝À n+‘·düú+>± e⁄qï<äì nì|ædüTÔqï~. n+<äT˝À
eTTK´+>± dü+|òü÷\T>± jTs¡Œ&ÉT‘·Tqï n~Ûø£ dü+U≤´≈£î\ $wüj·T+˝À,
yê] b˛ø£&É\ e÷s¡TŒ˝À @MT#j·T ÒeTì, Òø£ yê] o\+˝À e÷s¡TŒ
‘ ÒeTì uÛ≤$+#·ã& düe÷»+˝À |üì#düTÔqï yêì $wüj·T+˝À sTT~
eT]+‘· m≈£îÿe>± nì|ædüTÔqï~. Ç~ Xó<ä∆‘·|ü. á $wüj·T+˝À, jTyÓTÆHê
ø=+‘· #Ój·÷´\qT≈£îH yê]˝À e⁄qï ñ‘ê‡Vü‰ìï, sTT≥Te+Ï n_ÛÁbÕj·÷\T
˙s¡T>±s¡TdüTÔqï$. ø±ãϺ Bìï >∑÷]à j·T<ës¡∆yÓTÆq $<Ûëq+˝À eTqeTT
Ä˝À∫+#·e\dæ e⁄qï~. e´≈£îÔ\‘√ ≈£L&çq< dü+|òüTeTT. ø±ãϺ Ä e´≈£îÔ\
o\+˝ÀH˚ e÷s¡TŒ ‘˚e≤ìøÏ Á|üj·T‹ï+#ê*. Ä Á|üj·T‘·ï+˝À
Á|üjÓ÷»qø£s¡yÓTÆq ø=+‘·|üì #˚dæ rsê\qT≈£î+fÒ ‘·|üŒ, dü+|òüTeTTqT
u≤>∑T|üs¡#·≤ìøÏ #ùd eTπs sTT‘·s¡ Á|üj·T‘·ïyÓTÆq dü|òü©ø£è‘·eTT ø±<äT.
9
ì»+>± o\eTH~ ndüŒwüº$wüj·Te÷? Bìï ø=+‘· |ü]o*<ë›eTT.
o\eTT sTT~ nì, sTT<ä$T<ä›eTT>± eTqeTT ìπs›•+#· Òì e÷≥ j·T<ës¡∆yT.
ø±ì eTqeTT e´ø£ÔeTT #ùd Á|ü‹ ‘·\+|ü⁄>±ì, e÷≥>±ì, |üì>±ì eTq
o˝≤ìï düŒwüº+>± ãj·T≥ô|&ÉT‘·÷H e⁄qï~. Ä $<Ûä+>± eTq+ e´ø£Ô+
#˚ùd~ eTq j·T<ës¡∆yÓTÆq e´øÏÔ‘·«eTT˝Àì ˇø£ uÛ≤>±ìï ‘·|üŒ≈£î+&Ü
ãj·T\T|üs¡TdüTÔqï~. n+<äTe\¢ eTq |ü]|üPs¡íyÓTÆq e´øÏÔ‘·«y˚T eTq
o\eTHêï ˝Òø£ eTq q&Ée&çø£ nHêï. ($y˚ø±q+<äkÕ«$T #Ó|æŒq≥T¢
o\eTq>± eTq n_Ûs¡T#·T\ìï+Ï jÓTTø£ÿ düeT÷Vü≤y˚T.) n~ eTq
n\yê≥¢ ï ø£\dæq eT÷≥. kÕ<Ûës¡DeTT>± eTq n_Ûs¡T#·T\qT, n\yê≥¢qT
nqTdü]+∫ eTq+ Ä˝À∫kÕÔeTT, e÷≤¢&ÉT‘êeTT, |üì#˚kÕÔeTT.
eTq˝Àe⁄qï eTq n_Ûs¡T#·T\T, n\yê≥T¢ eTqqT ˇø£ Á|ü‘´ø£ |ü<ä∆‹˝À
Ä˝À∫+#≥T¢, e÷≤¢&≥T¢, Ä#·]+#≥T¢ Áù|s¡D #kÕÔsTT. n~ eTq≈£î
dü«uÛ≤eyÓTÆb˛sTT+~. ø±ãϺ eTq Ä˝À#·Hê $<ÛëHêìï, e÷≤¢& |ü<ä∆‹ì,
|üì#˚ùd rs¡TqT eTq+ e÷s¡Ã>∑\eTì, ìsêàD+ #˚düTø√>∑\eTì
$düŒwüºeTÚ‘·Tqï~. n+fÒ eTq n_Ûs¡T#·T\qT, n\yê≥¢qT Òø£ o\eTTqT
e÷s¡TÃø√>∑\eTqïe÷≥.
#dæq |üìH eTs¡\ eTs¡\, #Ój·T´≥+e\¢ n\yê≥T @s¡Œ&ÉT‘·T+~.
eTq uÛ≤yê\qT ãϺ eTq+ #ùd |üì (Ä˝À#·q, e÷≥‘√ düVü‰) e⁄+≥T+~.
Ä˝À#·q <ë«sê eTq uÛ≤yê\T @s¡Œ&ÉT‘êsTT. n+<äTe\¢ o\eTTqT
@s¡Œs¡#·Tø√≤ìøÏ eTq uÛ≤yê\qT m+#·T≈£îH˚ $wüj·TeTT˝À, eTqeTT
n‘· +‘· C≤Á>∑‘·Ô eVæ≤+#ê*. Ä uÛ≤yê\T eTq Ä˝À#·qqT, <ëì <ë«sê
eT+∫ n\yê≥T¢ ø£*–+# Ä#·s¡D\≈£î <ë] #·÷|ækÕÔsTT. n\yê≥T¢
|ü]|üø£«yÓTÆq ‘·sê«‘· n$ eTq n_Ûs¡T#·T\T>± e÷s¡TqT. Ä n_Ûs¡T#·T\
düeT÷Vü≤yT eTq o\eTT. ø±ãϺ eTq sTT#·Ã¤ MT<äH eTq o\eTT, eTq
$~Û Ä<Ûës¡|ü&ç e⁄+≥T+~.
ø±e⁄q uÛ≤yê\T m+‘√ eTTK´eTT: nsTT‘˚ <äè&ÛÉdü+ø£\ŒeTH˚~
n+‘· ‘·≈£îÿyÓ’q<MT ø±<äT. n+<äTe\¢ eTqeTT m+#·T≈£îqï uÛ≤yê\T
10
eTq nBÛqeTT˝À e⁄+&ç, eTq Ä˝À#·q\qT Ä$<Ûä+>± q&ç|æ+#·ø£
b˛sTTq≥¢sTT‘˚, eTq Ä#·s¡D\T eTqeTT Ä•+#·T o\eTTqT
ì]à+#·Tq≥Te+Ï$>± e⁄+&Ée⁄. eTq ìX¯Ãj·TeTT |ü≥Tº$&É$ì~>±
e⁄+&Ée˝…qT. ˝Òì#√ ø±\TC≤] ÁøÏ+<ä|ü&çb˛e⁄<äTeTT. n+<äTe\¢H˚
$yø±q+<äkÕ«$T ªªj·TT>∑eTT\ |üs¡ +‘·eTT bÕ≥T|ü&çq ‘·sê«‘·H˚ ˇø£
o\eTT ì]à+|üã&ÉTqTµµ nì #ÓbÕŒs¡T. o\ ìsêàDeTTq≈£î m&É‘Ó>∑ì
Á|üj·T‘·ïeTT+&Ée˝…qT. @ düeTj·TeTT˝ÀHÓ’Hê nÁX¯<ä∆ »]–q#√ á
ìsêàDeTT |üP]Ô>± H\eT≥ºyÓTÆ b˛e⁄qT.
Á>∑+<ÛäeTT\˝À nHø£ dü<들eeTT\Tqï$. ø±ì, eTq Ä˝À#·q\qT,
Ä#·s¡D\qT q&çù| uÛ≤yê\qT eTq eTqdüT‡˝À @ $<Û äeTT>±
ì\T|ü⁄ø√>∑\eTT? nH< Á|ü<ÛëqyÓTÆq ‘·sê«‹ n+XeTT. Ç~ ì»eTT>±
‘Ó\TdüTø=qe\dæq n‹eTTK´yÓTÆq $wüj·TeTT. uÛ≤yê\qT >∑÷]Ã ô|’ô|’q
‘Ó\TdüTø=qT≥e\¢ Á|üjÓ÷»qyTe÷Á‘·eTT e⁄+&É<äT. Ä uÛ≤eeTT eTqdüT‡˝À
dæús¡eTT>± Hê≥Tø=qe …qT. á|ü<ä∆‹ì ne>±Vü≤q #düTø=qT≥≈£î eTqeTT,
eTqqT >∑÷]Ã ø=+‘· ‘Ó\TdüTø=qe\dæ e⁄qï~. eTqdüT‡ jÓTTø£ÿ
ô|’uÛ≤>∑eTTq≈£î n&ÉT>∑Tq düT|üÔ#Ó’‘·q´ (Sub-Conscious) eTqdüT‡qï~.
eTq n+<ä]˝À e⁄qï nq+‘·X¯øÏÔì #˚s¡≤ìøÏ u≤Vü≤´ eTqdüT‡ nH˚~
<ë«s¡eTT. á u≤Vü≤´eTqdüT‡qT #=#·TÃø=ì ˝À|ü*øÏ b˛sTTq|ü&˚,
uÛ≤eq\T ì»+>± eTq eTqdüT‡˝À Hê≥Tø=qTqT. á Á|ü<˚X¯eTTqT
#s¡Tø=ìq|ü&ÉT n$ eTqqT q&ç|æ+#·T≥≈£î düeTs¡∆eTT\>∑T#·Tqï$. eTq
ãT~∆XøÏÔ <ë«sê uÛ≤yê\qT mqTïø=qï‘·sê«‘·, eTqπø~ø±e …H√, eTqπø~
sTTw ü ºy Ó÷, <ëìì eTq≈ £ î eTqy ˚ T d ü÷∫+#·Tø=qe˝…qT.
Ç≥T¢#Ó|üø=qe˝…qT : ªªH˚qT á$<ÛäeTT>± e⁄+&É>√s¡T#·THêïqT. á
\ø£åDeTT\T Hê$>±e˝…qT. H˚qT Ä‘·àôdúÌs¡´eTT ø£*–e⁄+&Ée˝…qT.
ìwüÿ|ü≥eTT>±qT, ìs¡“¤j·TeTT>±qT, ìkÕ«s¡∆eTT>±qT e⁄+&É>√s¡T#·THêïqTµµ
yÓTT<ä …’q$. ªÄ‘·àdü÷#·qµ Òø£ ª‘·q eTqdüT‡q≈£î ‘êH dü÷∫+#·Tø=qT≥µ
(Auto-Suggestion) nì #Ó|üŒã&ÉT#·Tqï~. uÛ≤eq\T eTqdüT‡˝À
11
Hê≥Tø=q CÒj·TT≥≈£î sTT<=ø£ÿfÒ e÷s¡ZeTT. uÛ≤eeTT\T á $<ÛäeTT>±
Hê≥Tø=ìq ‘·sê«‘·, eTq Ä˝À#·q\qT, Ä#·s¡D\qT düÁø£eT $<ÛëqeTT˝À
q&ÉT|ü⁄≥≈£î n$ düeTs¡›eTT\>∑T#·Tqï$.
düT|üÔ#˚‘·q eTqdüT‡˝À, Hê≥Tø=ìq uÛ≤eq e\¢ q&ÉT|üã&ç,
#j·Tã&çq @ ø£s¡à nsTTqqT, eTqdüT‡˝À ˇø£ ∫qï>±&çì Òø£ Á‘√eqT
@s¡Œs¡#·TqT. n≥Te+Ï ø£s¡à\T eTs¡\ eTs¡\ #j·TT≥#‘· á >±&ÉT\T
n+‘·ø£+‘·≈£î $düŒwüºeTT, $XÊ\eTT, >±&ÛÉeTT n>∑TqT. Ç+‘·≈£î eTT+<
eTqdüT‡˝À ˝À‘Ó’q >±&çì @s¡Œs¡∫q uÛ≤eeTTq≈£î düe÷qyÓTÆq |üì @~
#˚dæqqT, n~n<˚ >±&ç˝À <ëì n+‘·≥ n<˚|ü&ç eTq n\yê≥¢qT
<äè&ÛÉ‘·s¡eTT #j·TT≥≈£î düVü≤ø£]+#·TqT.
o\ìsêàDeTTq¬ø’ eT+∫ uÛ≤eeTT\qT mqTïø=ìq ‘·sê«‘·, Hê≈£î
sTT|ü&ÉT sTTwüºeTT Òì uÛ≤eeTT\T, sTT+‘·≈£î eTT+<, Hê eTqdüT‡˝À
@s¡Œs¡∫q >±&ÉT\ dü+>∑‹ @$TÏ? nH dü+<Vü≤+ edüTÔ+~. $y#·q
#‘·, ìs¡íj·TeTT#‘· eTqdüT‡˝À eT+∫ |ü<ä∆‘·T\ <ë«sê eT]+‘· ˝À‘Ó’q,
eT]+‘· $XÊ\yÓTÆq, eT]+‘· $düŒwüºyÓTÆq >±&ÉT\qT @s¡Œs¡#·T≥≈£î
Á|üj·T‘·ïeTT #j·Te …qH< BìøÏ düe÷<ÛëqeTT.
á $<ÛäeTT>± #j·TTø=\~, bÕ‘·>±&ÉT\T Áø£eTÁø£eT+>± n<äèX´yÓTÆ
˙e⁄ @s¡Œs¡#·Tø=qT q÷‘·q e÷s¡ZeTT\≈£î m&É$T#·TÃqT. Ä $<ÛäeTT>±
eTq #Ó&ÉTuÛ≤eeTT\qT, #Ó&ÉT n_Ûs¡T#·T\qT, #Ó&ÉT n\yê≥¢qT Áø£eT+>±
ã\V”≤q|üs¡#·Tø=ì, eTqeTT ø√s¡Tø=qT#·Tqï o\eTT yÓ ’|ü⁄q≈£î
|üj·Tì+‘·TeTT. eTq ã\V”≤q‘·\qT n~Û>∑$T+#·≥+˝ÀH, eTq ì»yÓTÆq
XøÏÔ sTT$T&ç e⁄qï~. ‘·q eTqdüT‡ô|’ ìÁ>∑Vü≤eTT ø£*– <äè&ÛÉìXÃj·TeTT‘√qT,
ìcÕÿ|ü≥´eTT‘√qT <äè&ÛÉyÓTÆq q&Ée&çø£qT @s¡Œs¡#·Tø=q>∑\yê& ì»yÓTÆq
BÛs¡T&ÉT. #·\qeTT Òì (Static) eT+∫‘·qeTT n‘·ìøÏ ‘·è|æÔì ø£*–+#·<äT.
XøÏÔe+‘·yÓTÆq eT+∫‘·qeTT‘√ ‘·q |ü]düs¡eTT\qT e÷s¡TÃø=qT≥≈£î n‘·&ÉT
bÕ≥T|ü&ç sTT‘·s¡T\T ôd’‘·eTT ‘·eT o\eTTqT ì]à+#·Tø=qT≥≈£î
12
123456789012345678901234567890121123456789012345678901234567890121123456789012345678901234567890121123456789012345678901234567890121
kÕj·T|ü&ÉTqT. Ç~ m+‘√ ø£]ƒqyÓTÆq ø£è‘· eTT. á kÕVü≤düø£è‘· eTTqT
#|ü≥Tº≥≈£î, j·TTe‘·≈£î e÷Á‘·yT kÕeTs¡∆ eTTqï~. á kÕVü≤düø£è‘· eTTqT
#|ü≥Tº&ÉT. MTs¡T #j·TTkÕVü≤düeTT, MT eTH√yê´≈£î\‘·qT m+‘· oÁ|òüTeTT>±
eT≥Te÷j·TeTT #j·TTH√ MT≈£î ‘Ó*j·TCÒj·TTqT.
o\ ìsêàDeTTq≈£î |üìeTT≥Tº dü«Á|üj·T‘·ïeTT
o\ìsêàD≤ìøÏ dü«Á|üj·T‘·ïeTH˚~ |üìeTT≥Tº. o\ìsêàD
$wüj·T+˝À ÄdüøÏÔø£\yê&ÉT ‘·q≈£î‘êH Á|üj·T‹ï+#ê*. eTs√ e÷s¡Z+
ÒH Ò<äT. <HÓ’ïHê dü+bÕ~+#ê\+fÒ <ëìøÏ ø=+‘· eT÷\´+ #Ó*¢+#ê*.
MT≈£î eT+∫ o\+ ø±yê\+fÒ e<ä\≈£î+&Ü dü«Á|üj·T‘·ïeTH eT÷˝≤´ìï
#Ó*¢+#·e˝…qT. m+<äTø£+fÒ o\eTH˚~ eTTK´+>± •ø£åD‘√ ≈£L&çq
$wüj·TeTT. •ø£åD nH˚~ J$‘·+‘√ bÕ≥T düe÷q+>± ì\∫ e⁄qï
$wüj·TeTT.
o\eTH~ e÷qe dü«uÛ≤e+˝À πø ø£ \ø£åDeTT e÷Á‘·yT ø±<äT.
n~ »Ï\yÓTÆq nHø£ \ø£åD≤\ ø£<ä+ãeTT. eTs√$<Ûä+>± #ÓbÕŒ\+fÒ
n~ kÕe÷q´eTT, ìs¡à\eTT, nsTTq ˇø£ eT÷\‘·‘·«yT (Element) ø±ø£
nH˚ø£ ÁbÕ<Û ä$Tø£ \ø£ åDeTT\ $TÁX¯eTeTT. Á|ü‹ˇø£ÿ \ø£ åD≤ìï
dü+bÕ~+#·≤ìøÏ dü«Á|üj·T‘·ï+‘√ ≈£L&çq nuÛ≤´düeTT nedüs¡eTT.
m+<äTø£+fÒ J$‘· ìs¡«Vü≤D˝À <ëì nqTuÛÑedæ<ä∆yÓTÆq Á|üjÓ÷»qeTTqï~.
n≥Te+Ï e÷qdæø£ \ø£åD≤\ìï+Ï jÓTTø£ÿ ø£<ä+ãy˚T MT o˝≤ìï
ìj·T$TdüTÔ+~.
dü+|òüT+˝À MTs¡T yÓT*π> Á|ü‘˚´ø£ Á|ües¡Ôq MT e´øÏ Ô‘ê«ìï
ãj·T≥ô|&ÉT‘·T+~. MT e´øÏÔ‘·«+˝À MT o\+ nH~ ˇø£ Á|ü<ÛëqyÓTÆq
uÛ≤>∑+. ø±ãϺ MTs¡T Á|üjÓ÷»qø£s¡yÓTÆqyês¡T ø±yê\+fÒ MT≈£î eT+∫
13
o\eTT+&Ü*. m+<äTø£+fÒ J$‘·+˝À MT¬s˝≤ e⁄+&~ dü+|òüT+˝À MTs¡T
Á|üe]Ô+# rs¡TqTãϺ e⁄+≥T+~. n+<äTe\¢ MT dü«Á|üjÓ÷»Hêì¬ø’Hê
MT Á|ües¡Ôq jÓTTø£ÿ Á|üe÷D≤ìï |ü⁄q]ï]à+#·Tø√e≥+ nedüs¡+. Ä
|üì˝À MTs¡T n‘· +‘· yÓTfió≈£îe ø£*– e⁄+&Ü*. o\ìsêàDeT+fÒ sTT<.
j·T<ës¡∆yÓTÆq o\eTT e÷qedü«uÛ≤e+˝Àì eT÷\‘·‘ê«\qT
‘ê≈£î‘·T+~. n+<äTe\¢ ô|’ô|’ \ø£åD≤\qT #·÷∫>±ì, Òø£ eT÷&ÉT e+<ä\
ô|’dü\ Ks¡TÑ√ ø=ìq Á>∑+<Ûë\T #·~$, Hs¡TÃø=qï ªnìï düeTj·÷\≈£î
|üìøÏ e#à eTsê´<ë \ø£åD≤\µH õ‘·TÔ\‘√ yÓT\>∑≥+ >±ì j·T<ës¡∆yÓTÆq
o\eTì ÁuÛ≤+‹ #Ó+<ä≈£L&É<äT. á ø£èÁ‹eTyÓTÆq e´s¡ú|ü⁄ e÷≥\T MT
dü«uÛ≤yêìï |ü⁄q]ïsêàDeTT #j·T Òe⁄. n+‘>±ø£, @ <äX˝ÀqT MTs¡T
J$‘· dü+Á>±eT+˝À »j·T+ bı+<ä≤ìøÏ n$ @ $<Ûä+>±qT düVü‰j·T|ü&Ée⁄.
Ç≥Te+Ï qøÏ© düs¡T≈£îqT #·÷∫ o\eTì yÓ÷düb˛e<äT›.
ì‘· J$‘·+˝À n‘·T´‘·ÔeTyÓTÆq ‹ <Ûäsêà\qT nuÛ≤´dü+ #Ój·T´≤ìøÏ,
j·T<ës¡∆yÓTÆq o\+ düVü‰j·T|ü&ÉT‘·T+~. n≥Te+Ï yê& o\e+‘·T&Ó’q
|ü⁄s¡Twüß&ÉT. o\e+‘·T\‘√ ≈£L&çq<˚ ñ‘·ÔeT dü+|òüTeTT. πøe\eTT
Á|æj·TyÓTÆq \ø£åD≤\‘√ sTT‘·s¡T\ eTT+<äT≈£î e#Ãyê&ÉT o\e+‘·T&ÉT ø±&ÉT.
meì e´øÏ Ô‘ ·«+˝À j·T<ës¡ ∆y ÓT Æq eT+∫\ø£ åD≤\T ì+&ç ì_&û
ø£è‘·yÓTÆj·TT+≥jÓ÷ n‘·& j·T<ës¡úyÓTÆq o\e+‘·T&ÉT. eT+∫ \ø£åD≤\H$
Á|ü‘´ø£ düeTj·÷\˝À Á|üø£≥q #düT≈£îH$ ø±e⁄. nìï düeTj·÷\˝ÀqT
e´øÏÔ‘·«eTT˝À XÊX«‘·+>± ì*∫ e⁄+&y eT+∫\ø£åD≤\T.
bÕ≥T|ü&ç ø£èwæ#dæ eè~∆#düTø√e\dæq \ø£åD≤ Ò$TÏ? n$ Ä‘·à
>ös¡eeTT, Ä‘·à $XÊ«düeTT, Ä‘·à ôdúÌs¡ eTT, Ä‘·àìÁ>∑Vü≤eTT, dü«‘·+Á‘·
Ä˝À#·q, eTH√yêø±ÿj·TeTT\˝À |ü$Á‘·‘·, ø£åeT, düVü≤qeTT, |ü≥Tº<ä\,
ìX¯Ãj·TeTT, ‘·qj·T+<äT sTT‘·s¡T\j·T+<äT ìC≤sTTr>± e⁄+&ÉT≥,
14
Ä˝À#·q˝ÀqT ñ<˚›X¯´eTT˝ÀqT j·T<ës¡ú‘·, eTsê´<ä, <äj·T, ‘ê´>∑eTT
#j·TT≥j·T+<äT kÕeTs¡∆ eTT, ùdyêdüøÏÔ, XÊØs¡ø£ HÓ’‹ø£ BÛs¡‘·«eTT, dü‘· dü+<Ûä‘·
yÓTT<ä˝…’q$.
á \ø£åD≤\qT m˝≤ kÕ~Û+#ê*? Ç$ n˙ï e÷qdæø£ \ø£åD≤\T
ø±ãϺ eTqdüT‡ $wüj·T+˝À C≤Á>∑‘·Ô eVæ≤+#ê*. e⁄ @~ Ä˝À∫+∫Hê,
@~ e÷≤¢&çHê, @$T#dæHê, @ s¡ø£yÓTÆq e÷qdæø£ \ø£åD≤\T eTqdüT‡˝À
nìï+Ï ø£qï ô|’qe⁄qïy√ #·÷&ÉTeTT. πøe\eTT eT+∫ \ø£åD≤\qT e÷Á‘·yT
˙ Ä˝À#·qqT, yê≈£îÿqT, Ä#·s¡DqT q&ç|æ+|üìeTTà. á $<Ûä+>± ˙e⁄
eT+∫ \ø£åD≤\qT nuÛ≤´düeTT#˚dæ eè~∆#˚düTø=qTeTT. ˙#·yÓTÆq,
n>ös¡eyÓTÆq \ø£åDeTT\ $wüj·TeTT˝À @ e÷Á‘·eTTqT düs¡T›u≤≥T
#düTø=qe<äT›. düs¡«ø±\eTT\ j·T+<äTqT, á dü«XøÏÔì ìsê›øÏåD´eTT>±
kÕ–+∫, eTqdüT‡qT ÄBÛqeTT˝À e⁄+#·Tø=ìq≥¢sTT‘, eT+∫ o˝≤ìï
ì]à+#·Tø√e≤ìøÏ nedüs¡yÓTÆq eT+∫\ø£åD≤\ìï+Ïì e⁄ kÕ~Û+#·>∑\e⁄.
‘Ó*$>± sT÷ \ø£åD≤\¬ø’ bÕ≥T|ü&çq≥¢sTT‘ <ëìe\¢ @s¡Œ& n\yê≥T¢ ˙
e´øÏÔ‘·«eTT˝À düTdæús¡yÓTÆq e÷qdæø£ |ü]ø£s¡eTT\>∑TqT.
á \ø£åD≤\qT kÕ~Û+#·≤ìøÏ dü<äT<›XeTT, ìXÃj·TeTT, n_Ûeè~∆¬ø’
ìs¡+‘·s¡ dü«Á|üj·T‘·ï+ nHy e÷s¡ZeTT\T. eTs√ e÷s¡ZeTT ÒH Ò<äT.
o\ìsêàDeTTq¬ø’ #·<äTe⁄≥
eTq e÷qdæø£ HêD´‘· MT<ä eTq o\eTT Ä<Ûës¡|ü&ç e⁄+&ÉTqT.
n+<äTe\¢ eTq eTqdüT‡ $wüj·TeTT˝À C≤Á>∑‘·Ô eVæ≤+∫q#√ eTqeTT
eTq o\eTT $wüj·TeTT˝À ≈£L&É C≤Á>∑‘·Ô eVæ≤+∫q≥¢>∑TqT. eTqdüT‡
nH~ Á|üø£è‹˝À ˇø£ uÛ≤>∑eTT >±ãϺ, eTqdüT‡ XSq´+>± e⁄+&É Ò<äT.
ø±e⁄q ñqï‘·yÓTÆq ñ‘·ÔeTyÓTÆq, ñ<ë‘·ÔyÓTÆq uÛ≤eeTT\‘√ <ëìì ì+|üì#√,
n~ #·yÓTÆq, ‘·≈£îÿe#j·TT, yê´~ÛÁ>∑düúyÓTÆq, $s¡T<ä∆yÓTÆq, nHês√>∑ ø£s¡yÓTÆq
15
‘·\+|ü⁄\‘√ ì+&çb˛e⁄qT. ªª˙ eTqdüT‡qT |ü$Á‘· uÛÑ>∑eqà+~s¡eTT>±
#dæø=qTeTT. Ä eT+~s¡eTTqT |ü$Á‘·eTT>±qT, <äTwüº‘·\+|ü⁄\H $s√<ÛäT\≈£î
<ä÷s¡eTT>±qT e⁄+#·TeTTµµ. Ä‘êà_Ûeè~∆ì, o\eTTqT n_Û\wæ+#·Tyê]øÏ
sTT~ ˇø£ #·ø£ÿì dü+<XeTT. eTq ø±eTeTT, ndü÷j·T, kÕ«s¡∆|üs¡‘·«eTT
nqTyêìe\¢ ñ‘·ŒqïyÓTÆq X¯Á‘·Te⁄\T ‘·|üŒ, eTq eTqdüT‡˝À ì»yÓTÆq
sTT‘·s¡ XÁ‘·Te⁄\T Òs¡T nqTq~ |ü]|üPs¡íyÓTÆq j·T<ës¡ú $wüj·TeTT.
á|ü$Á‘· eTH√eT+~s¡eTTqT X¯Á‘·Te⁄\ u≤]qT+&ç <ä÷s¡eTT
#j·TT≥≈£î $düŒwüºyÓTÆq @¬ø’ø£ e÷s¡ZeTT, <ëìì m\¢|ü&ÉT dü<들eeTT\‘√
ì+|æe⁄+#·T≥jT. eT+∫ ‘·\+|ü⁄\qT ø£*–+#·T $<ÛëHê\ìï+Ï ÀqT
düÁ<äZ+<ÛäeTT Ò qeTà<ä–q$. ªuÛ≤e|ü⁄ ‘·Tqø£\Tµ nì eTH√Vü≤s¡eTT>± uÒø£qT
eTVü‰Xj·TT&ÉT ñ<äVü≤]+∫q, Ä düÁ<äZ+<Ûë\T, düeTTÁ<ë\ô|’ |üj·Tì+∫,
neT÷\´yÓTÆq düs¡≈£îqT ˇø£ ‘·s¡eTT yê] qT+&ç eTs√‘·s¡eTT yê]øÏ Ä
uÛ≤yê\qT m+‘√ uÛÑÁ<äeTT>± #s¡yj·TTqT. nϺ ªªÁ>∑+<∏ë\ $\TeqT
mes¡T …ø£ÿ ø£≥º>∑\s¡T?µµ nì nŸøÏq‡Hé Á|ü•ï+#·T#·THêï&ÉT. Äj·Tq
sTT+ø± sTT˝≤ n+≥THêï&ÉT. ªªá j·TT>±ìøÏ, >∑&É∫b˛sTTq j·TT>±\≈£î
dü+ã+~Û+∫q n‘·T´‘·ÔeT $C≤„Hêqï+‘ê sTT∫à b˛sTTq eTVü‰yT<Ûëe⁄\T,
sT÷ düÁ<äZ+<Ûë\˝À e⁄Hêïs¡T. eTq ãT~∆ø£Hêï mH√ï¬s≥T¢ n~Ûø£ yT<Ûë
dü+|ü<ä>∑\yês¡T, á Á>∑+<Ûë\˝À düJe+>± e⁄Hêïs¡T. yês¡T ‘·eT
j·÷eJ®$‘·eTT Á|üXÊ+‘·eTT>± jÓ÷∫+∫q jÓ÷#·q\ |òü*‘·eTTqT,
$X«kÂ+<äs¡ eTT yÓ’|ü⁄q≈£î ‘Ós¡Teã&çq ‘·eT eTq'ø£\ŒHê |òü*‘·eTT\qT,
eTq≈£î sTTe«≤ìøÏ sTTø£ÿ&É (á Á>∑+<Ûë\˝À) dü+dæ<äú+>± e⁄Hêïs¡Tµµ.
Á|ü‹ì‘· eTT eT+∫ $wüj·÷\qT >∑÷]à ‘·|üŒ≈£î+&Ü #·<äe≥eTH
n\yê≥TqT @s¡Œs¡#·Tø=qTeTT. ˙e⁄ eT+∫ o˝≤ìï ì]à+#·Tø√yê\+fÒ
dü+Á<äZ+<Ûä |üsƒ¡qeTH n\yê≥TqT @s¡Œs¡#·Tø=qT≥ nuÛ≤´düeTT #j·TTeTT.
ªqøÏ© Á|üeø£Ô\THêïs¡T, C≤Á>∑‘·Ô!µ nH ôV≤#·Ã]ø£ e⁄qï~. <ëì‘√ düe÷qyÓTÆq
ôV≤#·Ã]ø£ |ü⁄düÔø±\ $wüj·T+˝À ≈£L&Ü e⁄qï~. e⁄ #·<äe≤ìøÏ |ü⁄düÔø±ìï
16
mqTï≈£îH eTT+<äT C≤Á>∑‘·Ô rdüTø=qTeTT. @ |ü⁄düÔø£+ ã&ç‘ Ä |ü⁄düÔø£+
#·<äe≥+ ÁX‚j·Tdüÿs¡eTT ø±<äT. n~ nbÕj·Tø£s¡+>± e÷s¡e#·TÃqT. ø£©Ô
ÄVü‰s¡+˝≤>± |ü⁄düÔø±\˝À e⁄qï #Ó&ÉT $wüj·÷\T e÷qdæø£ b˛wüD
ìe«≤ìøÏ ã<äT\T o˝≤ìï HêXq+#j·TTqT. n≥Te+Ï Á>∑+<Ûë\qT
$wüeTTe … $dü]®+#·TeTT. #Íø£u≤s¡T nìïs¡ø±\ qe\\T, yês¡|üÁ‹ø£\T,
e÷dü|üÁ‹ø£\T yÓTT<ä˝…’q≥Te+Ï yêÏì ‘Ó+|ü⁄˝Ò≈£î+&Ü #·<äe≥+
Ä‘êà_Ûeè~∆øÏ, o\ìsêàD≤ìøÏ >=|üŒ n+‘·sêj·TeTT. ªªˇø£kÕ] ˇø£
≈£îÁs¡yê&ÉT eTs√ ≈£îÁs¡yê&çøÏ no¢\yÓTÆq e÷≥\T, u§eTà\‘√ ì+&çq ˇø£
|ü⁄düÔø±ìï #·÷|æ+#ê&ÉT. n~ ¬s+&Éeyê&ç #‹˝À ø=ìï ø£åD≤\T e÷Á‘·yT
e⁄qï~. ‘·sê«‘· ø±\+˝À n‘·&ÉT ˇø£ #·]Ã˝À ô|<ä›|ü<ä$˝À e⁄Hêï&ÉT.
dü+e‘·‡sê\ ‘·sê«‘· ‘·q ùdïVæ≤‘·T&ç‘√ e÷≤¢&ÉT‘·÷ ‘êqT Ä |ü⁄düÔø±ìï
#·÷∫e⁄+&Éø£ b˛sTTq≥¢sTT‘ ‘êqT sTT|ü&ÉT dü+bÕ~+∫q $C≤„HêìøÏ
¬sϺ+|ü⁄ $C≤„qeTTqT, sTT‘·s¡T\≈£î sTT∫Ãe⁄+&yê&çHµµ nì #ÓbÕŒ&ÉT.
n+<äTe\¢ Ä‘·à •ø£åD≈£î ñ|üjÓ÷>∑|ü&Éì Á>∑+<Ûëìï #·<äTeH #·<äTee<äT›.
#·÷&Ée<äT›, ‘êø£HÓ’q ‘êø£e<äT›.
$y˚ø±q+<äkÕ«$T sT÷ $<Ûä+>± dü\Vü‰#ÓbÕŒs¡T. ªª˙e⁄ m+‘·
‘·≈£îÿe #·~$‘ n+‘·eT+∫~. uÛÑ>∑eBZ‘· e+Ï ñ‘·ÔeT y<ë+‘· Á>∑+<Ûë\qT
n<Ûä j·TqeTT #j·TTeTT. ≈£î ø±e\dæq<ä+‘ê n<µµ. Çø£ÿ&É dü÷∫+∫q
$wüj·Ty˚TeT+fÒ $#·ø£åD˝Ò≈£î+&Ü #·<äe≥+ ìs¡T|üjÓ÷>∑+. ô|’ô|#·TÃ
Á|üe÷<äø£s¡+ ≈£L&Ü. kÕ«MTJ sTT+ø± sTT˝≤ Á|üe∫+#ês¡T. ªªHÏ
$<ë´$<ÛëqeT+‘ê Vü‰ìø£s¡yÓTÆq~. @$<Ûä+>± Ä˝À#·q #Ój·÷´˝≤ nH~
‘Ó*j·T≤ìøÏ eTT+<˚ eTqdüT‡˝ÀøÏ $wüj·÷\T ≈£îø£ÿã&ÉT‘·THêïsTT.µµ
o\ìsêàD≤ìøÏ #·<äe≥+ nH ‘·sê«‹ Á|ü<Ûëq $wüj·÷ìøÏ sTT~ rdüTø=ì
b˛‘·Tqï~.
Á>∑+<Ûë\ qT+&ç m≈£îÿe Á|üjÓ÷»q+ bı+<ë\+fÒ #·~y˚yê&ÉT
Ä˝À#·Hêe+‘·T&ÉT ø±yê*. πøe\+ $wüj·÷\T Á>∑Væ≤+#·≥+ nH~ XøÏÔì
17
dü+bÕ~+#·≥+ø±<äT. #·<äe&É+ jÓTTø£ÿ Á|üjÓ÷»q+ XøÏÔ düeTTbÕs¡®H.
ªª#·<äTe⁄ $C≤„q $wüj·÷\qT e÷Á‘·yT ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~. ø±ì eTqqeTT
e÷Á‘·yT #·~$q~ eTq~>± #düTÔ+~µµ nì C≤Hé ≤ø nHêïs¡T.
$C≤„qeTT |üP]Ô>± Js¡íyÓTÆ yÓT<ä&ÉT˝ÀøÏ b˛sTT eTqdüT‡˝À ˇø£
uÛ≤>∑eTj˚T´ es¡≈£î, n~ X¯øÏÔ>± |ü]D$T+#·<äT. ˙≈£î <äè&ÛÉyÓTÆq
ãT~∆ø£\>±\+fÒ @ø±Á>∑ ∫‘·Ô+‘√ #·~$q ‘·sê«‘·, <ëìï n\yê≥T>±
#düTø=qTeTT. |ü⁄düÔø±ìï ‘·s¡#·T>± eT÷dæydæ, ≈£Ls¡TÃ+&ç Ä˝À∫+|ü⁄eTT
Òø£ q&ÉTdü÷Ô ∫+‹+|ü⁄eTT. Ä˝À#·q e÷Á‘·yT #j·TTeTT. <Ûë´ì+#·TeTT,
eTqqeTT #˚j·TTeTT, ˙e⁄ #·~$q <ëìì eTs¡\ ˙ eTqdüT‡˝À
yÓT<ä\ìeTTà. <ëìì ˙ ∫+‘·qe\¢ J]í+#·Tø=ì, ˙ J$‘·eTT˝ÀìøÏ
‘Ó#·TÃø=qTes¡≈£î, n~ ˙ dü«+‘·eTT ø±<äT. ˙e⁄ Á|üÁ|ü<ÛäeTeTT˝À
#·~$q|ü&ÉT Ä $wüj·TeTT Á>∑+<Ûäø£s¡Ô≈£î #Ó+~q~>±H e⁄+≥T+~. ø±ì,
˙˝À kÕs¡uÛÑ÷‘·yÓTÆq ˇø£ uÛ≤>∑yÓTÆq|ü&, n~ ˙~ ne⁄‘·T+~.
HÓ’‹ø±_Ûeè~∆ì ø£*–+# $wüj·TeTT Òq≥Te+Ï Á>∑+<Ûëìï #·<äeH
#·<äee<äT›. ìÁwüŒjÓ÷»q+>± |ü⁄düÔø±ìï #·<äee<äT›. ø±\πøåbÕìøÏ #·<äe≥+
nH~ ôV’≤Hê´ìï ø£*–düTÔ+~. eTqdüT‡ ô|≥º≈£î+&Ü #·<äTeHe<äT›. |ü⁄düÔø±ìï
m\¢|ü&ÉT dü«#·Ã¤‘·‘√qT, ñ‘ê‡Vü≤+‘√qT, @ø±Á>∑∫‘·Ô+‘√qT, ÁøÏj·÷‘·àø£yÓTÆq
eTqX¯ÙøÏÔ‘√qT #·<äTe⁄eTT. u≤<Ûä|ü&ÉT‘·÷ #·<äe≥+ nH˚~ ô|’ô|’q
#·<äe≥+ø£+fÒ m≈£îÿe n|üø±s¡+ #düTÔ+~. ˙e⁄ #·~y~ eTqdü÷Œ¤]Ô>±
<ëì˝À ìeT>∑ïyÓTÆ #·<äTe⁄eTT. #·<äe≥+ ø±>±H˚ n+‘·Ï‘√ <ëìï
e<ä*yj·T≈£î+&Ü HÓeTs¡Tydæ, eTqqeTT #dæ Ä uÛ≤yê\qT ˙ dü«+‘·+
#˚dæø=qTeTT.
ªªdüÁ<äZ+<Ûëìï n<Ûä j·Tq+ #Ój·T´≥+ ~e´yÓTÆq |üì. eT+∫ J$‘êìï
J$+#·≥+ ~e´‘·s¡eTT - n≥Te+Ï J$‘êìï J$+#·≥+˝À -
ej·TdüT‡qT, Ä ej·TdüT‡ jÓTTø£ÿ ø°åD>∑‹ì m~]+#·T, ˇø£ n<äT“¤‘·XøÏÔ
ñ‘·ŒqïeTÚ‘·T+~.µµ
18
Ábıô|òdüs¡T $*j·T+ e÷´<Û ä÷´dt #Ó|æŒq≥T¢ ªªeTqTwüß´&ÉT
yT<Ûë$ø±e≥+, ‘Ó*dæqyê&ÉT ø±e≥+ n‘·&ÉT #·~$q |ü⁄düÔø±\qT ãϺ
ø±<äT. ‘êqT #·ø£ÿ>± mqTïø=qï Á>∑+<Ûë\qT ≈£åîDí+>± #·~$, #·~$q
yêÏ Àì neT÷\´yÓTÆq Á|ü‹uÛ≤eeTT ‘·q≈£î düT|ü]∫‘·yÓTÆq Væ≤‘·T&Ó’q|ü&
n‘·&ÉT ‘Ó*dæqyê&ÉT, yT<Ûë$ ø±e≥+ »s¡T>∑T‘·T+~.µµ
e÷qe⁄&ÉT ø£ìô|Ϻq n‘· +‘· Á|üjÓ÷»qø£s¡yÓTÆq $wüj·T+ ãVüQXÊ
Á>∑+<Ûädüú+ #˚j·T>∑*–q yê»àj·Ty˚T. ˝Òø£ nø£ås¡eTT\T ø£qT>=qT≥,
(#ê˝≤ø±\eTT) ‘·sê«‘· yêìì eTTÁ<äD #j·T>∑\T>∑T≥qT ø£ìô|≥º≥+,
eTTÁ<äD #dæq Á>∑+<ÛäeTT e\q @ eTVü‰ yT<Ûë$HÓ’Hê eTqeTT ns¡úsêÁ‹
|üP≥HÓ’Hê ø£\Te>∑\eTT. @ ø±\eTT˝À J$+∫q, @ n‘· +‘· Á|üU≤´‘·
|ü⁄s¡Twüß&ÉHÓ’Hê, eTT+<äT>± ìj·TeTeTT #düTø=q≈£î+&Ü <ä]Ù+#·>∑\eTT.
$T\ºqTqT >±ì, ùwøχŒj·Ts¡TqT >±ì, meTs¡‡qTqT>±ì #Ó|üŒ≈£î+&Ü
@ø£åD+˝ÀHÓ’Hê düMT|æ+∫ yê]qT+&ç |òüTqkÕ«>∑‘·+ bı+<äe#·TÃ.
lsêeT#·+Á<äTì, lø£èwüí|üs¡e÷‘·àqT, ãT<ä∆uÛÑ>∑yêqTì, yê´düeTVü≤]¸ì,
|ü‘·+»* jÓ÷–ì, X+ø£s¡ uÛÑ>∑e‘êŒ<äT\qT Òø£ uÛÑ>∑yêHé lsêeTø£èwüí
| üs ¡eTVü≤+dü\ yê]ì ˝Òø£ $y˚ø±q+<äkÕ«$Tì <ä]Ù+∫ yê]
Áù|e÷<äs¡eTTqT nqTuÛÑ$+#·e#·TÃqT.
ªªˇø£ n|ü]∫‘·T&Ó’qyê&ÉT ‘êHÓqï&ÉT #·÷&Éì yêìì >∑÷]Ã Ä e´øÏÔ
>∑T]+∫q Á>∑+<Ûë\qT C≤Á>∑‘·Ô>± |ü]o\q, $X‚¢wüD #˚dæ ˇø£ #·ø£ÿì
J$‘·#·]Á‘·qT s¡∫+|ü>∑\&ÉT.
Á>∑+<ÛäeTT\e\¢ sTT≥Te+Ï neø±XeTTqï|ü&ÉT, j·TTe≈£î\T ‘·eT
ø±˝≤ìï ìj·÷eTø£eTT #˚düTø=ì, Á>∑+<Ûë\qT mqTïø=qT≥≈£î ‘·eT
$y˚ø£eTTqT ñ|üjÓ÷>∑|üs¡∫, ‘·eT n_Ûeè~∆ì ≈£î+≥T|ü]#˚ e÷qdæø£
n+<Ûäø±sêìï bÕs¡Á<√*, J$‘· $ø±kÕìï ø£*–+#·Tø√yê\H ñ<›X´+‘√
#·<äe≥+ kÕ–+#ê*. <ëìe\¢ yês¡T o\ìsêàD ˝≤uÛ≤ìï bı+<ä>∑\s¡T.
19
123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890
nH˚ø£ Á>∑+<Ûë\qT #·<äTe˝Òø£b˛sTTHê, #·<äe≤ìøÏ eT+∫
Á>∑+<Ûë\qT mqTïø=q˝Òø£b˛sTTHê, yês¡T $y˚ø±q+<äkÕ«$T J$‘·
dü+<XÊ\qT >∑÷]Ãq Á>∑+<Ûë\qT #·<äTee#·TÃqT. n$, n~Ûø£yÓTÆ b˛‘·Tqï
u≤<Ûä\qT ‘=\–+∫ Äs√>∑ Á|ü<äyÓTÆq J$‘· ìsêàDeTTqT Á|ükÕ~+#·>∑\
~yÍ´wü<ÛäeTT.
o\eTT ˇø£ $˝≤düe÷?
á s√E˝À¢ J$‘·+˝À n&ÉT>∑Tô|≥º≤ìøÏ eTT+<äT j·TTe≈£î Ò >±ø£
yê] dü+s¡ø£å≈£î\T ≈£L&Ü ªªo\ìsêàD $wüj·T+˝ÀqTµµ Òø£ eTìwæì eT˙wæì
#ùd $<ä qT (Man-Making) Hπsà $wüj·T+˝ÀqT #ê˝≤ ìs¡¢ø£å +>±e⁄Hêïs¡T.
n˝≤ #ùd ìs¡¢øå±´ìøÏ ne÷j·Tø£+>± ø£ìŒ+# ã\e‘·Ôs¡yÓTÆq ø±s¡D≤ìï
eTT+<äT+#·T‘·THêïs¡T. J$‘· eTqT>∑&É≈£î dü+bÕ<äq #Ój·T´≥+ nH $wüj·T+
j·TTe≈£î\ eTqdüT‡qT, yê] dü+s¡ø£ å≈£î\ eTqdüT‡qT n~Ûø£ø±\+
ø£\es¡ô|&ÉT‘·Tqï HÏ düe÷»+˝À o\ìsêàD+ >±ì Òø£ eTìwæì eT˙wæì
#ùd $<ë´$<Ûëq+>±ì ˇø£ $˝≤dü+>± ø£ì|ædüTÔqï~. á $˝≤kÕìï
uÛÑ]+#·>∑*π> XøÏÔ yêfifl≈£î ø£ìŒ+#·≥+ Ò<äT.
ìs¡T<√´>∑ düeTdü , <ë]Á<ä düeTdü uÛÑj·T+ø£s¡+>± ô|]–b˛sTTqeH
$wüj·÷ìï me«s¡÷ ø±<äq˝Òs¡T. á s√E˝À¢ j·TTe≈£î\≈£î ñ<√´>∑
dü+bÕ<äq, yê] dü+s¡ø£å≈£î\≈£î ‘·eT |æ\¢\≈£î ¬s+&ÉT|üP≥\ ø£&ÉT|ü⁄ì+&Ü
uÛÀ»q+ ô|≥º≥+ #ê˝≤ ø£wüºyÓTÆb˛sTT+~. Ç≥Te+Ï |ü]dæú‘·T\˝À á
¬s+Ï À ‘·ø£åD nedüsê\qT rs¡TÃø√e≥+ eTT+<ë Òø£ o\ìsêàD+
#düTø√e≥+ Á|ü<Ûëqe÷? nH Á|üXï ñ‘·ŒqïeTÚ‘·Tqï~. HÏ yÓ’K]
#·÷ùdÔ e‹Ô&ç #j·TT ‘·ø£åD nedüsê\qT rs¡TÃø√e≥eTH <ëìπø yÓTT>∑TZZ
ø£ìŒdüTÔqï~.
HÏ düe÷C≤ìøÏ o\eTH~ u≤<Ûëø£s¡yÓTÆq ‘·ø£åD nedüs¡+ ø±<äH~
$düŒwüºy˚T. düVü≤»+>± ≈£åî<ë“<ÛäqT Ç‘·s¡ XÊØs¡ø£ sTTã“+<äT\qT
20
|üϺ+#·Tø√e≥ eTH˚~ ‘·ø£åD ø£s¡Ôe´eTì|ædüTÔqï~. á sTTã“+<äT\T
rπses¡≈£î o\ìsêàD+ Ä|üe#·Ãì ≈£L&Ü nì|ædüTÔqï~. Ä]úø£ |ü<äC≤\+˝À
#ÓbÕŒ\+fÒ H&ÉT o\eTT ˇø£ $˝≤dü edüTÔe⁄.
ø±ì, o\+ ì»+>± ø£ $˝≤dü edüTÔyê? $˝≤dü edüTÔe⁄ Ò≈£î+&Ü
e⁄+&É>∑*–q≥T¢ o\+ Ò≈£î+&Ü e⁄+&É>∑\e÷? r]ø£ ∫πøÿ es¡≈£î eTqeTT
o\ìsêàD≤ìï yêsTT<ë y˚j·T>∑\e÷? Ç≥Te+Ï Á|üX¯ï\≈£î
düe÷<Ûëq$Te«≤ìøÏ Á|üj·T‹ï+#˚ eTT+<äT á Á|üX¯ï\qT n$T‘·
C≤>∑s¡÷ø£‘·‘√ Ä˝À∫+#·e\dæ e⁄qï~.
J$‘· eTqT>∑&É À n~Ûø£ kÕeTsê∆ ìï bı+<ä≤ìøÏ $˝≤düedüTÔe⁄
nedüs¡yT! ø±ì <ëì ndü\T dü«uÛ≤eeTTqT ãϺ $˝≤dü edüTÔe⁄ Ò≈£î+&Ü
e⁄+&Éq÷ e#·TÃ ˝Òø£ ‘·–q neø±X¯+ ø£*π> es¡≈£L yêsTT<ë
yÓj·T´q÷e#·TÃ.
J$‘·eTqT>∑&É≈£î o\eTT nedüs¡e÷ Òø£ nqedüs¡e÷ nH˚~,
e´øÏÔ jÓTTø£ÿ <Ó’q+~q J$‘· dü+ã+<Ûëìï $#ê]+∫q ‘·sê«‘·H˚
rsêàì+#·>∑\eTT. o\eTT $˝≤dü edüTÔe⁄ ˝≤+Ï~ ø±<äT. n~
Ä+‘·s¡+–ø£ $wüj·TeTT. n+<äTe\¢ e´øÏÔ J$‘·eTT˝À o˝≤ìøÏ nqTø£åDeTT
n‘·ì eTqT>∑&É‘√ dü+ã+<ÛäeTTqï~.
ªªeTqeTT #ùd Á|ü‹|üì, Ä˝À∫+# Á|ü‹ ‘·\+|ü⁄ eTqdüT‡ô|’ ˇø£
eTTÁ<äy˚düTÔ+~. Ä eTTÁ<äqT dü+düÿè‘·eTT˝À ªdü+kÕÿs¡eTTµ n+≤s¡T.
n≥Te+Ï dü+kÕÿs¡eTT\ìïj·TT ø£*dæ ˇø£ eTVü≤‘·Ôs¡yÓTÆq X¯øÏÔ>±
s¡÷bı+<äTqT. <ëìH˚ ªo\eTTµ n+≤s¡T. ‘·q≈£î ‘êqT @~
düèwæº+#·T≈£îHêï&√ n< e÷qe⁄ì o\eTT. n~ ‘·eT J$‘·eTT˝À #dæq
e÷qdæø£, XÊØs¡ø£ #·s¡ \ jÓTTø£ÿ |òü*‘·eTTµµ nì $yø±q+<äkÕ«$T nHêïs¡T.
o˝≤ìï >∑÷]à kÕ«MTJ #dæq $X‚¢wüD Á|üø±s¡eTT e´øÏÔ jÓTTø£ÿ
J$‘·eTT qT+&ç o˝≤ìï ys¡T#j·T ÒeTqTq~ düŒwüºeTT. n~ n‘·&ÉT
21
dü«j·TeTT>± ‘·q≈£î ‘êqT>± düèwæº#düT≈£îqï~. n~ n‘·ì e÷qdæø£,
XÊØs¡ø£ #·s¡ \e\¢ jTs¡Œ&çq dü+kÕÿs¡eTT\ìï+Ï jÓTTø£ÿ yÓTT‘·ÔeTT.
e´øÏÔ qT+&ç <ìì ys¡T#j·T ÒyÓ÷ n~ mqïÏøÏì nqedüs¡yÓTÆq
edüTÔe⁄ ø±Hs¡<äT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î eTqTwüß´ì XØs¡eTT˝À qT+&ç n‘·ì
nej·TeeTT\qT u≤<Ûäø£*–+#·≈£î+&Ü $&ÉBj·T˝ÒeTT ø£<ë! n‘·&ÉT
eTs¡DÏ+#·HÓ’qqT eTs¡DÏ+#·TqT Òø£ kÕeTs¡∆ eTTHÓ’qqT >√˝ÀŒe⁄qT. ø£Ï
¬s+&ÉT nej·TeeTT\qT rdæydæqqT n‘·ì XØs¡eTT J$+∫e⁄+&Ée#·TÃqT.
ø±ì n‘·ì ndæú‘·«eTT qT+&ç n‘·ì o\eTTqT rdæ yj·TT≥ nqT<ëìì
eTqeTT Væ≤+#·C≤\eTT. ø±e⁄q e´øÏÔ ndæú‘·«eTT qT+&ç n‘·ì o\eTTqT
ys¡T#j·T ÒeTT. n+<äT# n‘·ì eTqT>∑&É À o\eTT n‘· +‘· Á|ü<ÛëqyÓTÆq
\ø£åDeTT.
eTqdüT‡ô|’ dü+kÕÿs¡eTT\T ø£*–+#·≥eTT˝À |ü]dæú‘·T\≈£î Á|ü‘´ø£yÓTÆq
bÕÁ‘·e⁄qï<äqT≥ j·T<ës¡∆eTT. |ü]dæú‘·T\T eTq e÷qdæø£, XÊØs¡ø£ #·s¡ \ô|’
m≈£îÿe Á|üuÛ≤eeTTqT ø£*–+#·TqT. eT+∫ yê‘êes¡DeTT˝À eT+∫
dü+kÕÿs¡eTT, #Ó&ɶ yê‘êes¡DeTT˝À #Ó&ÉT dü+kÕÿs¡eTT\T eè~∆#Ó+<äTqT.
nsTTqqT eTq eTqdüT‡\˝À dü+kÕÿsê\T @s¡Œs¡#·Tø=qT≥≈£î eTTK´eTT>±
eTqyT u≤<ÛäT´\eTT. |ü]dæú‘·T\T eTq e÷qdæø£, XÊØs¡ø£ #·s¡ \ô|’ ø=+‘·
es¡πø Á|üuÛ≤eeTTqT ø£*–+#·TqT. ø±ì, n$ eTq o˝≤ìøÏ s¡÷|üø£\Œq
#˚j·TT≥˝À ‘·T~ ìs¡íj·TeTT ø±H˚s¡e⁄. n<˚ ì»yÓTÆq≥¢sTT‘˚ eT+∫
yê‘êes¡DeTT˝À e⁄qïyês¡T eT+∫o˝≤ìï, #Ó&ÉT yê‘êes¡DeTT˝À
e⁄qïyês¡T #Ó&ÉTo˝≤ìï eè~∆ |üs¡#·T≈£î+≤s¡T.
o\ ìsêàD+˝À yê‘êes¡D≤ìøÏ |ü]$T‹ e⁄qï~, nH $wüj·TeTT
- o\eTT XÊØs¡ø£, e÷qdæø£ #·s¡ \ |òü*‘·eTH˚ dü‘ê´ìï - ìsêús¡D
#˚düTÔqï~. eTTK´+>± e÷qdæø£, XÊØs¡ø£ #·s¡´\T eTqdüT‡ jÓTTø£ÿ
Ä~Û|ü‘· +˝ÀH e⁄+&ÉTqT. #Ó&ÉTyê‘êes¡DeTT m≈£îÿe>± e⁄qïqT eTqTwüß´ì
22
e÷qdæø£, XÊØs¡ø£ #·s¡ \ dü$Twæº |òü*‘·eTT eT+∫ yÓ’|ü⁄q≈£î yÓTT–Zq#√
n‘·ì o\eTT eT+∫øÏ nqT>∑TDeTT>± e⁄+&ÉTqT. eT+∫ $wüj·TeTT\˝À
>±ì, eT+∫ kÕ+>∑‘· eTT˝À >±ì m≈£îÿe>± e⁄qïqT eTqTwüß´ì e÷qdæø£
XÊØs¡ø£ #·s¡ \ dü$Twæº |òü*‘·eTT #Ó&ÉTyÓ’|ü⁄qπø yÓTT–Zq#√, n‘·ì o\eTT
#Ó&ÉT≈£î nqT>∑TD´eTT>± e⁄+&ÉTqT. n+‘˚ø±ø£ |ü]düsê\ Á|üuÛ≤eeTT
eTqdüT‡ô|’ e⁄qïqT, n~ ø±yê\qT≈£î+fÒ ‘·|üŒ eTqdüT‡ Á|üuÛ≤yêìøÏ |üP]Ô>±
˝§+–b˛<äT. nìï |ü]dæú‘·T˝ÀqT, e´øÏÔjÓTTø£ÿ Á|ü‹ XÊØs¡ø£, e÷qdæø£
#·s¡ \≈£î ‘·T~ u≤<Ûä ‘· n‘·ì eTH√ dü+ø£\ŒyT>±ì |ü]düsê\ Á|üuÛ≤eeTT
jÓT+‘· e÷Á‘·eTT ø±Hø±<äT. e÷qdæø£ dü+ø£\ŒeTT, sTT#êä XøÏÔ, eTq
#·s¡ \≈£î u≤<Ûä ‘· ø±ø£b˛sTTq≥¢sTT‘, eTè‘·T´eTTKeTT˝À e⁄+&ç ≈£åîBsêeTT,
_qjYT, u≤<ä\T, ~Hwüß, u≤wüO »‹Hé, ìqï yÓTTqïÏ sTT‘·s¡ $|ü¢eø±s¡T\
|üs¡+|üs¡, ‘·eT ìs¡íj·T Á|üø±s¡yT Ç+ ¢wüß yê]‘√ eTTU≤ eTTœ j·TT<ä∆eTT
#dæ #·∫Ãb˛e≥yÓ÷ Òø£ ∫øÏÿb˛e≥yÓ÷ #XÊπs>±ì, ‘·eT dü+ø£ ≤ŒìøÏ
$s¡T<ä∆+>± Á|üe]Ô+∫ Ç+ ¢wüßyê]øÏ ‘êeTT>± ˝§+– b˛ Ò<äT.
á #·s¡ÃqT Ä<Ûës¡+ #düTø=ì sTT+‘·≈£î eTT+<äT ÒeBdæq Á|üXï\≈£î
düe÷<ÛëHê*e«≥+kÕ<Ûä´y˚T. o\eTT $˝≤dü edüTÔe⁄ ø±ø£b˛e≥y˚T
ø±≈£î+&Ü, n~ eTq˝À J]í+∫b˛sTT, eTq˝À ˇø£ uÛ≤>∑+>± ‘·j·÷¬s’
$&ÉBj·T≤ìøÏ M\T Òì<Ó’ bısTT+<äì ≈£L&Ü yTeTT >∑Ϻ qeTàø£+‘√
#Ó|üŒ>∑\eTT.
BììãϺ BìøÏ nqTã+<Ûä dü÷Á‘·eTT>± o\eTT Ò≈£î+&Ü eTqeTT
ˇø£ÿ ø£åDeTT ≈£L&Ü e⁄+&É ÒeTì <äè&ÛÉeTT>± #Ó|üŒ>∑\eTT. eTq sTT#·Ã‘√
dü+ã+<ÛäeTT Ò≈£î+&ÜH eT+∫øÏ >±ì, #Ó&ÉT≈£î >±ì o\eTT m\¢|ü&É÷
eTq‘√H e⁄+&ÉTqT.
eTqeTT eTq e÷qdæø£, XÊØs¡ø£ #·s¡´\ yÓTT‘·ÔeTT |òü*‘·eTT
eT+∫yÓ’|ü⁄q≈£î yÓTT>∑ Z≈£î+&Ü e⁄+&É<ä*ùdÔ, eTq o\ìsêàDeTTqT
23
eTqø£qT≈£L\yÓTÆq uÛÑ$wü ‘êÿ˝≤ìøÏ yêsTT<ë yÓj·T´e#·TÃqT.
@~ eTT+<äT nH˚ Á|üX¯ï≈£î ì‘ê´edüsê\ dü+bÕ<äq eTTK´y˚T
nsTTHê, o\eTT ˇø£ $˝≤dü edüTÔe⁄ ø±<äì, eTq e´øÏÔ‘·«+˝À o\eTT
J]í+∫ b˛sTT+<äì, eTq #·s¡Ã˝À ‘˚*q ‘·sê«‘· o\ìsêàD≤ìï
uÛÑ$wü ‘êÿ˝≤ìøÏ yêsTT<ë yÓj·T´e#·TÃHê! nH $wüj·÷ìï Ä˝À∫<ë›eTT.
eTq e÷qdæø£ XÊØs¡ø£ #·s¡´\T eTq o\+ MT<ä Á|üuÛ≤yêìï
ø£*–kÕÔj·Tì, ˇø£kÕ] jTs¡Œ&çq q&Ée&çø£qT düT\uÛÑ+>± eT+∫ o\+>±
s¡÷bı+~+#·≥+ ø£wüºeTì eTq+ ‘Ó\TdüT≈£î+fÒ eTq+ uÛÑTøÏÔ¬ø’ düeTTbÕs¡®q
#ùd+‘·es¡≈£î o\ìsêàD≤ìï #düTø√e≤ìï yêsTT<ë yÓj·T´≈£L&É<äT. ‘·ø£åD
J$‘êedüsê\qT dü+bÕ~+#·≥yT ø±ø£, yêì düeTTbÕs¡®q¬ø’ nedüs¡yÓTÆq
kÕeTsê∆ ìï eè~∆#düTø√e≥yT ø±ø£, <ëì‘√ bÕ≥T eT+∫ o\ìsêàD≤ìøÏ
ñ|üj·TTø£ÔyÓTÆq $<ÛëHê\qT ≈£L&Ü …ø£ÿ˝ÀìøÏ rdüTø=qe …qT.
J$‘êedüsê\ dü+bÕ<äq m+‘· eTTK´yÓ÷, o\ ìsêàD≤ìøÏ
ñ|üj·TTø£ÔyÓTÆq $<ÛëHê\T ≈£L&Ü n+‘· ‘·ø£åD e÷qe nedüsê\T>±
>∑T]Ô+∫q≥¢sTT‘˚ J$‘·+˝À n&ÉT>∑Tô|≥º≤ìøÏ eTT+<˚, nq>±
$<ë´]ú<äX˝À e⁄qï|ü& yêÏì Ä#·s¡D˝ÀìøÏ rdüTø=ì sêe …qT. eTqdüT‡
$<ë´]ú <äX˝À eT+∫ì >±ì, #Ó&ÉTqT>±ì düT\uÛÑ+>± Á>∑Væ≤+# dæú‹˝ÀqT,
düT\uÛÑ+>± eT\#·ã&˚≥T¢ e÷s¡TŒ#Ó+<˚ dæú‹˝ÀqT e⁄+&ÉTqT. #Ó&ÉT
n\yê≥¢ ≤>±H eT+∫ n\yê≥¢qT ≈£L&Ü ‘·sê«‘· J$‘·+˝À ø£+fÒ $<ë´]ú
J$‘·eTT˝À düT\uÛÑ+>± @s¡Œs¡#·T ø=qe#·TÃqT.
Ä$<Ûä+>± jTs¡Œ&çq eT+∫ n\yê≥T¢, eT+∫ n_ÛÁbÕj·÷\qT
ø£*–+#·TqT. J$‘· ÁbÕs¡+uÛ≤ìøÏ eTT+< Ä$<ÛäeTT>± jTs¡Œ&çq eT+∫
o\eTT, »j·TÁ|ü<äyÓTÆq J$‘·eTT >∑&ÉT|ü⁄≥≈£î nedüs¡yÓTÆq eT+∫
\ø£åDeTT\‘√ eTq≈£î s¡ø£åD ø£*Z+#·TqT. o\eTT πøe\eTT ø£ n\+ø±s¡
24
uÛÑ÷wüDeTì, $˝≤düedüTÔeì ‘·\∫ J$‘·eTT˝ÀìøÏ <ä÷øÏq≥¢sTT‘ n~
n&ÉT>∑&ÉT>∑Tq eTq≈£î n+‘·sêj·TeTT ø£*Z+#·T#·Tqï<äì n‹ ‘·«s¡ ÀH˚
Á>∑Væ≤+‘·TeTT. o\eTT Ò≈£î+&Ü ìC≤sTTr, ãTTEes¡Ôq, dü‘· dü+<Ûä‘·,
düeTj·TbÕ\q, |ü≥Tº<ä\ yÓTT<ä˝…’q \ø£åDeTT\T ˝Ò≈£î+&Ü eTqeTT
@|üìHÓ’qqT #|üϺq#√ Ä|üì˝À n|ü»j·TeTT ø£*– rs¡Tqì ‘Ó\T|ü≤ìøÏ
yê<äyTyÓTÆHê nedüs¡e÷? n+‘ø±<äT, o\eTT jÓTTø£ÿ s¡ø£åD Ò≈£î+&Ü,
Áã‘·T≈£î ‘Ós¡Te⁄q¬ø’ eTqeTT |ü& ÁXeT, |üf…º&ÉT nHêïì¬ø’ eTqeTT |ü&
u≤<Ûäø£+fÒ, m≈£îÿe ø£wüº‘·s¡ dæú‹˝À eTqqT ~+#·e#·TÃqT.
Bìì ãϺ, dü«uÛ≤edæ<ä∆+>±H˚ n‘·´edüs¡yÓTÆq sTT‘·s¡ ‘·ø£åD
nedüsê\T rπses¡≈£î o\eTT Ä>∑C≤\<äT. ø±ãϺ nìï dæú‘·T\˝ÀqT
n+<äT˝À eTTK´+>± $<ë´]ú J$‘·eTT˝À e⁄qï|ü& Á|ü‹e÷qdæø£, XÊØs¡ø£
#·s¡ \qT n$ eT+∫yÓ’Hê düπs, #Ó&ÉTyÓ’Hêdüπs - Áø£eTã<ä∆+ #düTø=q≤ìøÏ,
Á|üj·T‘·ïeTT\qT #düTø=ì rs¡e …qT.
o\ìsêàDeTT
˙≈£î kÕ«s¡ú|üs¡T&ÉT>± e⁄+& kÕeTs¡∆ eTT Ò<äT. Ç‘·s¡T\≈£î eT+∫
#Ój·÷´\H ø√]ø£qT Á|ü‹|òüTÏ+# kÕeTs¡ú eTT ˙≈£î Ò<äT. n+<äTe\¢H
˙e⁄ eT+∫yê&Ée⁄. ø±˙ j·÷ eT+∫ì #·÷#·Tø=ì ˙e⁄ >∑s¡«|ü&Ée<äT›. Ä
|òüTq‘· ˙~ ø±Hø±<äT. Ä |òüTq‘· o\eTT jÓTTø£ÿ |òüTq‘·. m+<äTø£+f…
sTT‘·s¡T\≈£î y˚T\T #˚ùd≥≥Te+Ï q&Ée&çø£ (o\eTT) ˙≈£îqï~.
Ç+ø√s¡ø£+>± #ÓbÕŒ\+fÒ, Á|üÁ|ü<ÛäeTT>±HÓ’Hê düπs ≈£î eT+∫ o\eTTqï~.
<ëì Áb˛<ä“\+e\¢ ˙e⁄ dü‘êÿsê´\T #XÊeì $X«dæ+#·TeTT.
˙≈£î sT÷ |òüTq‘· e⁄+&ÉH e⁄qï~. m+<äTø£+fÒ eT+∫o˝≤ìï
bı+<ä≤ìøÏ m+‘√ø±\+, ìs¡+‘·sêj·T+>± e⁄ bÕ≥T |ü&ܶe⁄. ÄbÕ≥T
|ü&É≤ìøÏ |üPs¡«yT, á $wüj·÷ìï >∑÷]à jÓT+‘√ ø±\+ Ä˝À∫+#êe⁄.
25
eT+∫ o\+ dü+bÕ~+#·≤ìøÏ, ø£wüº|ü&ç rsê\H ìs¡íj·÷ìøÏ e#êÃe⁄.
n˝≤ #dæq ‘·sê«‘· <äè&ÛÉ ìXÃj·T+‘√, eT+∫ o˝≤ìï ìs¡ísTT+#·T≈£îHêïe⁄.
n+<äTe\¢ sT÷ |òüTq‘· ˙≈£î #Ó+~q<. $yø£+‘√ eT+∫ |üqT\T #dæ
rsê\ì |ü≥Tº|üϺ, eT+∫ n\yê≥¢qT kÕ~Û+#·T≈£îHêïe⁄. n+<äTe\¢ e⁄,
dü‘êÿsê´\T #düTÔqï|ü&ÉT ˙≈£î \_Û+∫q »j·T»j·T <Ûë«Hê\≈£î, ˙e⁄
bı+~q bı>∑&ÉÔ\≈£î Ä ø£åD+˝À y$T #dæj·TT+&É Ò<äT. ø±ì, eT+∫o˝≤ìï
dü+bÕ~+#·≤ìøÏ m+‘√ Ä˝À∫+∫ ÁX¯eT|ü&çq+<äTe\¢ ˙e⁄
XÊ¢|òüT˙j·TT&ÉTyÓ’Hêe⁄. n≥Te+Ï ÁXeT eTq≈£î m\¢|ü&ÉT nedüs¡yT.
eTq Ä˝À#·q dü Áø £eT+>± e⁄+&Ü*. eT+∫ o\+ ø±yê\ì
ìX¯ÃsTT+#·Tø√yê*. |ü≥Tº$&ÉTeì Bø£å‘√ dü+e‘·‡sê\ |üs¡´+‘·+
bÕ≥T|ü&Ü*. J$+∫e⁄qï+‘· es¡≈£î n_Ûeè~∆ #Ó+<äT‘·÷ e⁄+&É≤ìøÏ
ÁXeT|ü&ÉT‘·÷, kÕ~Û+∫q eT+∫\ø£åD≤\T, eTq #·s¡ \e\¢ <Óã“‹q≈£î+&Ü
e⁄+&≥T¢ C≤Á>∑‘·Ô |ü&Ü*.
ªªdü‘êÿsê´#·s¡D e\q ø£*π> yÓT|ü ~ø±<äT, <äTcÕÿsê´#·s¡D e\q
ø£*π> ‘·|ü ~ø±<äT, Ä ‘·bıŒ|ü\T o˝≤ìøÏ #Ó+~qyµµ nì kÕ«$TJ
#ÓbÕŒs¡T. ‘·|ü|üqT\T #Ój·T´&ÜìøÏ eT≥T≈£î sT÷ e÷≥qT kÕ≈£î>±
rdüTø=q≈£L&É<äT. Hê q&Ée&çø£ dü]>± Òø£ b˛e≥+ e\¢H HqT ‘·|ü|üqT\T
#j·TT#·T e⁄+&Ée#·TÃqT. ø±ì, n≥Te+Ï o\eTT ≈£î ø£\>∑≤ìøÏ mes¡T
uÛ≤<ÛäT´\T? ˙e⁄ ø±<ë! Ç≥Te+Ï dæú‹˝À, o\ìsêàD≤ìø£+fÒ, ˙e⁄
|ü&Ée\dæq ÁX¯eT eT]+‘· ø£wüº‘·s¡eTT, m+<äTe\¢qq>±, #Ó&ÉTq&É‘·≈£î
dü+ã+~Û+∫q #Ó&ÉT n\yê≥¢qT #Ó&ÉT dü«uÛ≤eeTT\qT ø£ yÓ’|ü⁄ e~*+#·T
ø=qT#·T eTs=ø£yÓ’|ü⁄ eT+∫ o\ìsêàD≤ì¬ø’ bÕ≥T |ü&Ü*‡e⁄+~. ej·TdüT‡
ô|]π> ø=B› sT÷|üì #Ój·T´≥+ n‘· +‘· ø£wüº‘·s¡yÓTÆb˛‘·T+~. ◊qqT sT÷
|üìì #dæ rs¡e\dæq<, ø£wüºeTTqT uÛÑ]+#·e\dæq<.
ej·TdüT‡ eTT~]q ‘·sê«‘· o\ìsêàDeTT ø£wüºeTT ø±ãϺ,
∫qï‘·q+˝ÀH˚ o\ìsêàD≤ìøÏ ñ|üÁø£$T+#·≥+ eT+∫~. ej·TdüT‡
26
ô|]π>ø=B›, #Ó&ÉT \ø£åD≤\T, #Ó&ÉT dü«uÛ≤yê\T, #Ó&ÉT n_Ûs¡T#·T\T >∑Ϻ |ü&ç
eT]+‘· dæús¡|ü&çb˛e⁄qT. n+<äTe\¢ yêÏqT+&ç ãj·T≥|ü&É≥+ ø£wüºkÕ<Ûä +.
Ä #Ó&ÉT \ø£åD≤\qT o\eTTqT+&ç düT\uÛÑeTT>± ‘·T&ç∫yj·T ÒeTT. ø±e⁄q,
yêÏì ‘=\–+#·T≥≈£î z|æø£‘√qT, n‘· +‘· ÁXeT‘√qT, eT+∫ n\yê≥¢qT,
eT+∫ \ø£åD≤\qT @s¡Œs¡#·Tø=ì, yêÏ ÁbÕã\´eTT#˚ <äTs¡¢ø£åD≤\qT
m<äTs=ÿq≥+ ø£ÿfÒ e÷s¡ZeTT. n˝≤ m<äTs=ÿq≥+ e\¢, eT+∫ \ø£åD≤\T
e\¢ eT+∫ n\yê≥¢ e\¢ #Ó&ɶ\ø£åD≤\T ø£|æŒyj·Tã&ç, ˙≈£î n|üø±s¡+
ø£*–+# ‘·eT kÕeTsêú ìï Áø£eTÁø£eT+>± ø√˝ÀŒ‘êsTT.
o\ìsêàD+ m˝≤ #˚düTø√yê*, nH˚ <ëìì ‘Ó\TdüTø√e≤ìøÏ
eTT+<äT, o\eT+fÒ @$TÀ ‘Ó\TdüTø√yê*. #Ó&ÉT o˝≤ìøÏ #Ó+~q
#Ó&ɶ\ø£åD≤\qT ‘·T&ç∫ yj·Te\dæ e∫Ãq|ü&ÉT Ä |üìì ≈£L&Ü #j·T≥+
eTs=ø£ |üìì #˚j·TT≥eTe⁄‘·T+~. ø±ì Ä n<äq|ü⁄ |üìì ø£wüº|ü&ç,
ˇø£ÿkÕ] #dæq≥¢sTT‘ $T–*q |üqT\T düT\uÛÑeTÚ‘·$. Çø£ o\eT+fÒ
@$TÀ $#ê]<ë›eTT.
o\eT+fÒ n_Ûs¡T#·T\ (sTTwüºeTT\) sêdæ ˝Òø£ düeT÷Vü≤eTT.
n_Ûs¡T#·T\T #Ó&ÉTyÓ’‘, eTq o\eTT #Ó&ÉT>±e⁄+≥T+~. eT+∫<Ó’‘ o\eTT
eT+∫ <Í‘·T+~. nsTT‘ n_Ûs¡T∫ n+fÒ @$TÏ? ø£ Á|ü‘´ø£ dü+<äs¡“¤+˝À,
ì]∆wüºyÓTÆq, n+fÒ, Ä $wüj·÷ìï >∑÷]à Bs¡È+>± Ä˝À∫+#·≈£î+&Ü, ‘·q+‘·≥
‘êqT>± n+fÒ nÁ|üj·T‘·ï+>± »]π> ÁøÏj·T˝≤>± |üqT\T #˚ùd eTq
dü«uÛ≤eyT ªn_Ûs¡T∫µ n+fÒ. ñ<ëVü≤s¡D #·÷<ë›eTT. eTq ø£fifl <ä>∑Zs¡≈£î
@<√edüTÔ+≥T+~. eTq Á|üj·T‘·ï+ Ò≈£î+&ÜH ø£qT¬s|üŒ\T yê≥+‘·≥
ny˚ eT÷‘·|ü&ÉT‘êsTT. ªªø£fi¯¢MT~øÏ @<√edüTÔqï~, ø£qTï b˛‘·T+~,
n+<äTe\¢ ø£fi¯ófl eT÷düTø√yê*µµ nì nqTø=ì ø£fi¯ófl eT÷düTø√e⁄.
kÕ<Ûës¡D+>± e⁄qï|ü&ÉT ø£fiófl eT÷düTø√≤ìøÏ eTT+<äT á ìs¡íj·T+
e∫à ˙ yÓT<ä&ÉT˝À ø£<ä*ø£ ø£*–+#Hê&ÉT\<ë«s¡ ø£qT¬s|üŒ\ ø£+&Ésê\≈£î
ªø£qTïb˛‘·T+~ eT÷düTø√µ nH Ä»„ yÓT<ä&ÉTqT+&ç sêyê*. ø±ì ‘·ø£åD+
27
#·s¡´ »s¡>±*‡q|ü&ÉT á $<ÛëqeTT>± »s¡>∑<äT. ø£+Ï <ä>∑Zs¡≈£î
nø£kÕà‘·TÔ>± @<√ edüTÔe⁄ edüTÔqï|ü&ÉT, ø£fi¯fl≈£î <Óã“ ‘·>∑T\T‘·T+<äì
ø£qT¬s|üŒ Ò nqTø√≈£î+&Ü yê≥+‘·≥ ny eT÷‘·|ü&ç ø£fi¢qT s¡øÏåkÕÔsTT.
n<$<Ûä+>±, ‘êqT#j·Te\dæq, ‘·ø£åD #·s¡ qT >∑÷]à ìs¡íj·TeTT ‘·ø£åDyT
rdüTø=qe\dæ e∫Ãq|ü&ÉT, eTqTwüß´&ÉT ‘·ø£åDyT #·s¡ rdüTø=qTqT. Á|ü‹
$wüj·÷ìï |ü]o*+∫, $yø£+‘√ Bs¡È ø±\+ Ä˝À∫+∫, ˇø£ ìs¡íj·÷ìøÏ
e∫Ãq ‘·sê«‘· #·s¡ rdüTø√e≥eTH düTBs¡È $<ÛëHêìï Ä düeTj·T+˝À
nqTdü]+#·&ÉT. n|ü&ÉT ‘·q düVü≤» dü«uÛ≤yêqT>∑TDeTT>±, |ü]DÏ‹
#Ó+~q ‘·q n\yê≥¢ ÁbÕã\´+ e\¢, ˇø£ Á|ü‘´ø£ $<Ûëq+˝À ‘·ø£åD #·s¡
rdüT≈£î+≤&ÉT. eTqdüT‡˝Àì Ä˝À#·q‘√ dü+ã+<Ûä+ Ò≈£î+&Ü, $y#·q
#Ój·T´≈£î+&Ü, <äè&ÛÉ|ü&çq n\yê≥T¢#‘· #j·Tã&çq |üqT\H ªn_Ûs¡T#·T\Tµ
n+≤s¡T. n_Ûs¡T#·T\T y˚s¡T y˚s¡T XÊK\qT q&ÉT|ü⁄ ôd’ìø±~Ûø±s¡¢
(ø£e÷+&És¡T¢) e+Ïyês¡T. yês¡T ‘·ø£åD ìs¡íj·÷\qT rdüT≈£î+≤s¡T. ‘·eT
Á|ü<ÛëHê~Ûø±]jÓÆTq eTqTwüß´q≈£î Ms¡T u≤<ÛäT´\T>± e⁄+≤s¡T. ø£ Á|ü‘´ø£
n_Ûs¡T#·T\ e\¢ eTqeTT #dæq |üì eT+∫<Ó’‘, Ä n_Ûs¡T∫ì eT+∫
n_Ûs¡T∫ n+≤s¡T. ˇø£ n_Ûs¡T∫ Á|üuÛ≤yêìï ãϺ eTqeTT #dæq |üì
#Ó&ÉT<Ó’‘ Ä n_Ûs¡T∫, #Ó&ÉT n_Ûs¡T∫ n+≤s¡T.
o\eT+fÒ eTq n_Ûs¡T#·T\ sêdæjT (düeT÷Vü≤yT). meì¬ø’‘ m≈£îÿe
eT+∫ n_Ûs¡T#·T\T e⁄+≤jÓ÷ yêìì eT+∫ o\eTT>∑\ yê&ÉT n+≤s¡T.
#Ó&ÉT n_Ûs¡T#·T\T m≈£îÿe>± e⁄qï yêìì #Ó&ÉTo\eTT >∑\yê&ÉT n+≤s¡T.
Ç~ #ê\ düT\uÛÑ+>±qT, düŒwüº+>±qT, kÕe÷q´+>±qT ø£ìŒdüTÔ+~.
ø±ì, o\ìsêàD eTH~ n+‘· düT\uÛÑyÓTÆq |üìø±<äT. ˇø£ <äèwæº À n~
düT\uÛÑyT. ø±ì <ëìøÏ <äè&ÛÉìXÃj·T+ ø±yê* Bs¡Èø±\+ $&ÉTeì >∑Ϻ
|ü≥Tº<ä\ ø±yê*. >∑Ϻ |üìø±yê*. n< Bì˝Àe⁄qï ø£wüºeTT. dü‘Y
o˝≤ìï ì]à+#·Tø√e≤ìøÏ, ì]«sêeT+>± eTqdüT‡qT n<˚ |üìMT<ä,
ìs¡+‘·s¡+ ì*|æ e⁄+#·≥+ n‘ê´edü ø£eTT. |ü]düsê\ dü«uÛ≤eeTH~,
28
nHø£ sTT‘·s¡ $wüj·÷\T, eTqdüT‡qT eTuÛÑ ô|≥º≤ìøÏ m\¢|ü&ÉT Á|üj·T‘·ï+
#düTÔHêïj·Tì, ‘·|ü&ÉT e÷sêZ\qT |üϺ+#·≤ìøÏ, #Ó&ÉT n_Ûs¡T#·T\qT
#|ü≥º≤ìøÏ ÁbÕã\´+ ø£*–düTÔHêïj·Tì MT≈£î ‘Ó\TdüT ø±ãϺ, n_Ûs¡T#·T\T
m˝≤ ô|+bı+<äT‘êjÓ÷, sêouÛÑ÷‘·yÓTÆq sT÷ n_Ûs¡T#·T\T o\+>± m˝≤
s¡÷bı+<äT‘êjÓ÷ eTq+ sTT|ü&ÉT ‘Ó\TdüTø√yê*‡ ñqï~.
n\yê≥T¢e\¢ n_Ûs¡T#·T\T ô|s¡T>∑TqT. |üqT\qT eTs¡\ eTs¡\
#Ój·T´≥+ e\¢ n_Ûs¡T#·T\T ô|s¡T>∑‘êj·Tì eTq≈£î ‘Ó\TdüT. eT+∫ #Ó&ɶ\qT
>∑÷]Ã Ä˝À∫+∫q ‘·sê«‘·H eTqyÓTTø£ |üìì #|ü≥Tº‘êeTT. Ä|üìì
#|ü≥º≤ìøÏ nHø£ ªÇ#·Ã¤\Tµ (sTTcÕº\T) e⁄+&ÉTqT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ˇø£
Á|ü‘´ø£ düeTj·T+˝À, ø£ Á|ü‘´ø£ düìïyX+˝À, nìïs¡ø± …’q neø±XÊ\qT
˝Òø£ ˇø£ neø±XÊìï >±ì ˝…Kÿ˝ÀøÏ rdüTø=ì, yêì eT+∫#Ó&ɶ\qT
$#ê]+∫ yêì˝À ˇø£ <ëìï mqTï≈£î+≤eTT. @~ m≈£îÿe |òü*‘êìï
ø£*–düTÔ+<äì eTq≈£î ‘√düTÔ+<√, <ëìï Ä#·s¡D˝À ô|&É‘êeTT. Ä |üìì
eTs¡\ eTs¡\ nHø£kÕs¡T¢ #düTÔ+&É≥+ e\¢ n~ eTq≈£î n\yêf…Æb˛‘·Tqï~.
Ä n\yê≥T <äè&ÛÉ‘·s¡eTjT´ ø=B› n~ ø£ ªn_Ûs¡T∫>±µ s¡÷bı+<äT‘·T+~.
Ç˝≤π> sTT‘·s¡ n_Ûs¡T#·T\T. Ä n_Ûs¡T∫ ‘·q ÁbÕã\´+ e\¢ ˇø£ Á|ü‘´ø£
düeTj·T+˝À, ˇø£ Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq $<Ûëq+˝À |üì#Ój·T´≤ìøÏ Áb˛<ä“\+
ø£*–düTÔ+~. Ä $<Ûä+>± eTq+ |üì#düTÔqï|ü&ÉT eTq $yø±ìï>±ì,
eTq n_ÛÁbÕj·÷ìï>±ì, Òø£ Ä˝À#·qqT >±ì ñ|üjÓ÷–+#·eTT. πøe\eTT
n_Ûs¡T#·T\ ÁbÕã˝≤´ìï nqTdü]+# |üì#düTÔ+≤eTT. ø±ãϺ eTqeTT
@sêŒ≥T #düT≈£îH ªn\yê≥T¢µ $wüj·T+˝À C≤Á>∑‘·Ô eVæ≤+#ê*. eTq+
Ä˝À∫+∫q ‘·sê«‘· eTs¡\ eTs¡\#ùd |üqT\µ <ë«sêH eTq ªn\yê≥T¢µ
@s¡Œ&ÉT‘êj·Tì ‘Ó\TdüT≈£îHêïeTT ø±ãϺ eTq+ #ùd eTq #·s¡ \ e\¢H
n$ eTq ªn_Ûs¡T#·T\µ ÁøÏ+<äe÷s¡T‘êj·Tì ≈£L&Ü ‘Ó\TdüT≈£îHêïeTT ø±ãϺ,
n˝≤ sêouÛÑ÷‘·yÓTÆq n_Ûs¡T#·T\T Á|ü‘´ø£yÓTÆq o\+>± s¡÷bı+<äT‘·T+~
>±ãϺ eTq #·s¡´\qT >∑÷]à n‘·´+‘· ÁX¯<ä∆ eVæ≤+#ê*‡ e⁄qï~.
29
Ä˝À∫+∫q ‘·sê«‘·H˚ eTq+ ˇø£ Á|ü‘˚´ø£ düeTj·T+˝À ˇø£ s¡ø£+>±
(n_Ûs¡T∫ìãϺ) |üì #kÕÔeTì sTT~es¡πø eTq+ ‘Ó\TdüT≈£îHêïeTT ø±ãϺ
n\yê≥¢≈£î, n_Ûs¡T#·T\≈£î, o˝≤ìøÏ ø±s¡D uÛÑ÷‘·yÓTÆq eTqeTT #j·TT
#·s¡ \qT >∑÷]à $yø£+‘√ Ä˝À∫+#·≥+ ‘Ó*yÓ’q|üì. ø±e⁄q $yø£+‘√
jÓ÷∫+∫ |üì#j·TTq|ü&ÉT <ëìì >∑÷]Ã dü]jÓÆTq ìs¡íj·TeTTqT rdüTø=ì,
∫es¡≈£î eT+∫ o\eTTqT ø£*Z+#·TqϺ |üìì #j·Tì#√, <ëìe\q @s¡Œ&çq
o\eTT eTq uÛ≤$ J$‘·eTT˝À eTq #·s¡´\ìï+Ïì ìs¡“¤+<ÛäeTT˝À
nHê˝À∫‘·eTT>± #˚sTT+#·TqT. n+<äTe\¢ eTqeTT HêÏq #Ó&ÉT
$‘·ÔqeTT\ (#·s¡ \) |ü+≥qT eTqyT ø√düTø=qe\dæe#·TÃqT. n\yê≥T
njT´ ø=B› eTq q&Éø£ eT]+‘· oÁ|òüTeTT>± kÕ>∑TqT.
ªeTT+<äT≈£î b˛e≤ìøÏ e´‹πsø£eTT yÓqTø£≈£î b˛e⁄≥µ, á $wüj·÷ìï
eTqeTT >∑Ts¡TÔ+#·Tø=qe …qT. eTq Ä˝À#·q\ $wüj·T+˝ÀqT, Ä#·s¡D\
$wüj·T+˝ÀqT nÁX¯<ä∆ #˚dæq#√ eTqeTT ‘·|üŒ≥&ÉT>∑T y˚dæ ÁøÏ+~øÏ
C≤]b˛e⁄<äTeTT. n|ü&ÉT ø£*π> |ü‘·qeTT n‘·´+‘· y˚>∑+>± ≈£L&Ü
e⁄+&Ée#·TÃ. n<$<Ûä+>± e⁄ <äè&ÛÉìXÃj·÷ìï #düT≈£îqï≥¢sTT‘ e⁄bı+<
n_Ûeè~∆ ≈£L&Ü ñs¡ø£\T, |üs¡T>∑T\T rj·TTqT. n+<äTe\¢ eTqeTT
ÁbÕs¡+_Û+#|ü&ÉT #ùd|üì #ê˝≤ ø£]ƒq+>± e⁄qï|üŒÏøÏì, ∫es¡ À n~
n$T‘√‘ê‡Vü‰ìï ø£*–düTÔ+~. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ø=+&É mø£ÿ≥+ rdüT≈£î+<ëeTT.
ø=+&É mø£ÿ≥+ ÁbÕs¡+_Û+∫ ø=+‘· m‘·TÔ møÏÿq ‘·sê«‘· yÓq≈£îÿ #·÷#·T≈£î+fÒ
eTqeTT #dæq |üìe\¢ Äq+<ä+ eTq≈£î q÷‘·H√‘ê‡Vü‰ìï, n~Ûø£XøÏÔì
sTTdüTÔ+~. <ëìe\¢ ô|’øÏ mø£ÿ≥+ düT\uÛÑeTì|ædüTÔ+~. ø±ì ÁbÕs¡+uÛÑ+˝ÀH
uÛÑj·T|ü&çq≥¢sTT‘ ø=+‘· m‘·TÔ møÏÿq ‘·sê«‘· ìs¡T‘ê‡Vü≤+ ø£*– ô|’øÏ
mø£ÿ Ò≈£î+&Ü #düTÔ+~. o\ ìsêàD $wüj·T+ ≈£L&Ü n< $<ÛäeTT. ø±ãϺ
ÁbÕs¡+uÛÑ+˝À eTq+ yùd Á|ü‹ n&ÉT>∑T Ä˝À∫+∫, Ä˝À∫+∫ yj·÷*‡
e⁄+≥T+~. yÓTT<ä\T ô|≥Tº≥ #ê˝≤ø£wüº+, n+‘ø±ø£ ˇø£ n&ÉT>∑T ydæq
‘·sê«‘· eT[fl y˚ùd n&ÉT>∑T mø£ÿ&ÉyÓj·÷´˝À nì Ä˝À∫+#·≥+,
30
ìs¡ísTT+#·≥+ nH~ m≈£îÿe Ä˝À#·q‘√qT ÁXeT‘√qT ≈£L&çq |üì. Ç~
kÕe÷q´yÓTÆq $wüj·T+>±H e⁄+≥T+~. ø±ì Bì˝À e⁄qï $<ÛëqeTT
e÷Á‘·eTT kÕe÷q´+ ø±<äT. n~ nkÕe÷q´yÓTÆq $wüj·T+. m+<äTø£+fÒ
nqTø£åDeTT n‘· +‘· C≤>∑s¡÷ø£‘·eVæ≤+#·ì#√ ø±\TC≤] ‘·«s¡ ÀH ÁøÏ+<ä
|ü&çb˛e#·TÃqT. ø±e⁄q ø£wæº+∫, C≤Á>∑‘·Ô eVæ≤+∫, <äè&ÛÉìX¯Ãj·T+‘√
bÕ≥T|ü&çq#√ ≈£î ø£\T>∑T n_Ûeè~∆ ≈£L&Ü n‘· +‘· oÁ|òüTeTT>± e⁄+&ÉTqT.
eTq≈£î eT+∫ o\yTs¡Œ&ÉT≥≈£î m≥Te+Ï n\yê≥T¢ ø±e …qT?
m≥Te+Ï n_Ûs¡T#·T\T @s¡Œ&Ée …qT? nqTq< ‘·sê«‘· e#à Á|üXï. á
$wüj·÷ìï >∑÷]à sTT|ü&Ü˝À∫<ë›eTT. Bì kÕ<Ûäq˝À ¬s+&ÉT nedüs¡yÓTÆq
$wüj·÷\THêïsTT. yÓTT<äÏ~, ‘·q≈£î ‘êqT>± #˚düT≈£îqï Væ≤‘√|ü<˚X¯
dü÷Á‘·eTT (ÄÀdüC…wüHé bÕs¡Tà˝≤). eT+∫ o\+ kÕ~Û+#·≤ìøÏ eT+∫
ñ<˚›X¯´+‘√ <äè&Û ÉìX¯Ãj·T+ ø£*– ø£wü º|ü&É≤ìøÏ Ä‘·à$XÊ«kÕìï
dü+bÕ~+#·Tø√e≥yT sT÷ô|’q ñ<äVü≤]+∫q dü÷Á‘·eTT. eT+∫ o\eTT
ø£\T>∑≤ìøÏ Ä o˝≤ìøÏ ø£\ \ø£åD≤ Ò$TÀ ‘Ó\TdüTø=ì, Ä \ø£åD≤\qT
kÕ~Û+#·≤ìøÏ n\yê≥¢qT @s¡Œs¡#·Tø√e≥+ ¬s+&√ nedüs¡yÓTÆq $wüj·T+.
ø±ãϺ ìs¡íj·T+ #˚düTø√e≥+, o\ìsêàD≤ìøÏ ø±e\dæq \ø£åD≤\qT
‘Ó\düTø√e≥+, á ¬s+&ÉT >∑T]Ô+∫q ‘·sê«‘· yêÏì …Kÿ˝ÀìøÏ rdüTø=ì,
düTdæús¡yÓTÆq Á|üj·T‘·ï+ #dæq≥¢sTT‘ eT+∫ o\+ @s¡Œ&É≥+˝À dü+<Vü≤yTMT
Ò<äT. dü‘Y o\eTT @s¡Œ&ç $sêeT+ H=+~ dü‘Y o\eTT @s¡Œ&É≥yT sT÷
Á|üj·T‘êïìøÏ n+‹eT|òü\eTT.
Ç|ü&ÉT eTq+ o\eT+fÒ @$TÀ <ëìì m˝≤ eè~∆ #düTø√yê˝À
‘Ó\TdüT≈£îHêïeTT. eT+∫ o˝≤ìï eè~∆ |üs¡#·Tø√e≤ìøÏ ¬s+&ÉT
$<ÛëHê\THêïsTT. <äè&Û Édü+ø£\ŒeTT, <äè&Û ÉìX¯Ãj·TeTT ìs¡+‘·s¡
Á|üj·T‘êïedü´ø£‘·qT >∑T]Ô+#·T≥ nqTq~ yÓTT<äÏ $<ÛëqeTT. á
$<ÛëqeTTqT bÕÏ+#·T≥˝À ô|’q ñ<äVü≤]+∫q ‘·q≈£î ‘êqT>±
Væ≤‘√|ü<XeTT #düTø=qT dü÷Á‘·eTT m+‘√ ñ‘·ÔeTyÓTÆq |ü<ä∆‹. ñ<äj·TeTT
31
ìÁ<ä Ò#·T≥≈£î |üPs¡«eTT, sêÁ‹ ìÁ~+#·T≥≈£î eTT+<äT á $<ÛäeTT>± ˙e⁄
˙≈£î #Ó|üø=qe …qT. ªªHqT eT+∫ o\ e+‘·T&ÉqT ø±>√s¡T#·THêïqT.
HêeT+∫øÏì, dü+|òüTÁX‚j·TdüT‡ ø=i≈£î HqT o\e+‘·T&Éq>∑T<äTqT. Hê˝À
Ä‘·à$XÊ«düeTTqï~. ø±e⁄q á ø±s¡ kÕ|òü\´‘·≈£î Hê XÊj·TX¯≈£îÔ ≤
bÕ≥T|ü&ÉT<äTqTµµ. Çø£ o\eTT jÓTTø£ÿ eT+∫ \ø£åD≤\qT n\es¡#·Tø=qT≥≈£î
>∑÷]Ãq~ ¬s+&Ée$<ÛëqeTT. á ÁøÏ+~ \ø£åDeTT\˝À e⁄ @ ø=ìï+ÏHÓ’Hê
eè~∆ |üs¡#·Tø√yê*. <ëì¬ø’ <äè&ÛÉ ìXÃj·T+ ø£*– e⁄+&ÉT dü‘· dü+<Ûä‘·,
<ÛÓ’s¡ eTT, ãTTE‘·Ô«eTT, ÁX<ä∆, düVü≤qeTT, eTsê´<ä, <äj·T, Ä‘·à ìÁ>∑Vü≤eTT,
zs¡TŒ, ùdyêdüøÏÔ, ìkÕ«s¡∆eTT, Áø£eT•ø£åD, ìs¡à\‘·«eTT nH sT÷ \ø£åD≤\qT
nuÛ≤´dü+#ùdÔ, ˙≈£î dü‘Y o\eTT @s¡Œ&ÉT‘·T+~. n˝≤ #ùdÔ ˙≈£î eT+∫
o\+ @s¡Œ&ÉT‘·T+<äì Vü‰MT sTTe«>∑\+. ≈£î eT+∫ o\+ @s¡Œ&É≥+>±ì,
Òø£b˛‘ Äs¡THÓ\˝À¢ ≈£î sTT|ü&ÉTqï q&Ée&çø£ø£+fÒ yÓTs¡T¬>’q q&Ée&çø£>±˙
@s£Œ&ÉT‘·Tqï≥T¢ ˙ n+‘·≥ ˙y Á|ü‘· ø£å+>± ‘Ó\TdüT≈£î+≤e⁄. Bì˝À
dü+<Vü≤yTe÷Á‘·+ Ò<äT.
ªªH˚qT sT÷$<Ûä+>± ø±>∑\qTµµ nì s√p≈£î ¬s+&ÉTkÕs¡T ¢
#Ó|üø√e≥+ e\¢ ˙ dü+ø£\Œ+ <äè&ÛÉ‘·s¡+ ø±e≥+˝À n<äT“¤‘·yTMT Ò<äT.
n<äT“¤‘ê\T me]ø° ˝§+>∑e⁄. ø±ì sTT~ e÷Á‘·eTT ˙≈£î ˝§+>∑T‘·T+~.
Ç~ Á|üø£è‹ìj·TeTeTT. n+<äTe\¢ πø |òü*‘êìï sTT∫à rs¡T‘·T+~.
˙MÁ|üø±s¡+ #ùdÔ sTT~ ˙ dü+ø£ ≤Œìï <äè&ÛÉ |üs¡TdüTÔ+~. ø±e⁄q ˙e⁄ @
\ø£åD≤\qT, @ n\yê≥¢qT eè~∆ #düT≈£î+≥÷, ø=‘·Ô eT+∫ \ø£åD≤\qT
yêÏøÏ ‘√&ÉT Hs¡TÃ≈£î+≥÷ b˛‘ >∑DÏ‘· XÊg |ü<ä∆‹ ‘·|üŒq≥T¢ ˙≈£î eT+∫
o\+ @s¡Œ&Éø£‘·|üŒ<äT.
o\e+‘·T&ÉqT ø±yê\H <äè&ÛÉrsêàq+ ˇø£ ø±–‘·+ô|’ Áyêdæ <ëì
ÁøÏ+<ä dü+‘·ø£+#˚dæ, ‘˚By˚j·TTeTT. á ìs¡íj·T+ Á|üø±s¡+ Ä#·s¡D
ÁbÕs¡+_Û+#·TeTT. Á|ü‹~qeTTqT, nH˚ø£kÕs¡T¢ <Ûë´q|üPs¡«ø£eTT>±, á
ìs¡íj·÷ìï >∑÷]à eTqq+ #j·TTeTT. ˙e⁄ #dæq yê>±∆qeTT Á|üø±s¡+
32
ìC≤sTTr‘√ Ä#·]+#·TeTT. Äs¡Te÷kÕ\˝À, ˙q&Ée&çø£ m˝≤ n_Ûeè~∆
#Ó+<äT‘·Tqï<√ >∑eTì+#·TeTT, ˙ Ä‘·à$XÊ«dü+ m˝≤ eè~∆ #Ó+~+<√
#·÷&ÉTeTT. Ç~ »]–rπs ìj·TeTeTT. ‘·÷s¡TŒq dü÷s¡T´&ÉT ñ<äsTT+#·T≥
m+‘· dü‘· yÓ÷, sTT~ ≈£L&Ü n+‘· dü‘· yT.
á \ø£åD≤\ n_Ûeè~∆¬ø’, nìï düeTj·÷\˝ÀqT, eTH√yêø±ÿj·TeTT‘√
Ä#·s¡D≈£î |üPqTø=qTeTT. ˙ Ä#·s¡D á \ø£åD≤\˝À ˇø£Ï>±ì,
nH˚ø£+>±ì eè~∆ #Ó+<ä≤ìøÏ ñ|üø£]+#˚≥T¢ #·÷&ÉTeTT. o\ìsêàD
$<ÛëqeTT ì»+>± #ê˝≤ kÕe÷q´yÓTÆq<˚. ø±ì sTT~ nqTø£åDeTT,
yÓTfi≈£îeqT, ‘=Á≥TbÕ≥T Òì dü+ø£ ≤Œìï ø√s¡T‘·Tqï~. ˙ dü+ø£ ≤Œìï
j·T<Ûë‘·<Ûä+>± ì\T|ü⁄ø=ì, <ëìï ã\e‘·Ôs¡+ #düTø√e≤ìøÏ nqTø£åD+
C≤Á>∑‘·Ô eVæ≤+#·TeTT. eTs=ø£ dü+ø£\Œ+ #ùd≥|ü&ÉT>±ì, @ |üìHÓ’Hê
#j·TuÀjT≥|ü&ÉT>±ì - sTT$ n‹ dü«\Œ $wüj·÷\T>± ø£qT|æ+∫Hê
n≥Te+Ï dü+ø£\ŒeTT, yê≈£îÿ ÁøÏj·T ˙ eTqdüT‡ô|’ m≥Te+Ï |òü*‘êìï
ø£*–kÕÔjÓ÷ eTT+<äT>± ‘Ó\TdüTø=qTeTT. Ç~ ˙ o˝≤ìøÏ dü+ã+~Û+∫q
@ ˇø£ \ø£åD+>±ì, nHø£ \ø£åD≤\T >±ì, eè~∆ #Ó+<ä≤ìøÏ <√Vü≤<ä
|ü&É‘·j·÷, Ò<ë nH $wüj·÷ìï |ü]o*+#·TeTT. n˝≤ #dæq|ü& ˙
eTH√yêø±ÿsTT ø£s¡à\qT ìÁ>∑Væ≤+#·>∑\e⁄. n˝≤ |ü]o*+∫q ‘·sê«‘·
n$ o\ìsêàD≤_Ûeè~∆øÏ ñ|üjÓ÷>∑|ü&˚ ‘·\+|ü⁄, yê≈£îÿ, ÁøÏj·T
nsTTq≥¢sTT‘H, ˙˝ÀìøÏ Á|üy•+|ü ì∫Ãq≥¢sTT‘, ˙≈£î eTH√Vü≤s¡yÓTÆq
o\+ @s¡Œ&É≈£î+&Ü n&ÉT¶ô|≥º düeTs¡∆yÓTÆq XøÏÔ, ãVæ≤s¡+‘·s¡eTT\˝À ÒH
˝Ò<äT.
˙ d”«j·TÁX‚j·TeTTq≈£îqT, dü+|òüTÁX‚j·TeTTq≈£îqT, kÕeTs¡∆ eTT\qT
$ìjÓ÷–+#·≥+˝À á o\eTT ≈£î n‘·T´‘·ÔyÓTÆq HÓ’|ü⁄D≤´ìï ø£*–düTÔ+~.
eT+∫ o˝≤ìï dü+bÕ~+∫qyê& J$‘êq+<ëìï #·$ #·÷&É>∑\&ÉT. o˝≤ìï
|üϺ+#·Tø√≈£î+&Ü, J$‘êq+<ëìï nqTuÛÑ$+#·>∑\eTì ‘·\#˚yêfi¯ófl
mqïÏø° Ä e÷<ÛäTsê´ìï #=s¡>=qC≤\s¡T.
33
1234567890123456789123456789012345678912345678901234567891234567890123456789o\yT düe÷<ÛëqeTT
lsêeTø£èwüßí\ yês¡T eTVü‰ düe÷~Û #Ó+~q ‘·sê«‘· Äj·Tq •wüß´\T
‘·eT \+>∑s¡TqT >√˝ÀŒsTTHês¡T. n|üŒÏøÏ yê]øÏ ˇø£ \ø£å eTqTq~ Ò<äT.
ÇϺ |ü]dæú‘·T\˝À $yø±q+<äkÕ«$T yê] q+<ä]ì ˇø£ #√≥#]Ã, ˇø£
dü+|òüTÏ‘· dü+|òüTeTT>± Hs¡Œs¡∫, ªªd”«j·TeTTøÏÔ, |üs¡Væ≤‘·eTTµµ nqT ˇø£
ñ<ë‘·ÔyÓTÆq ÄXj·TeTTqT yê] eTT+<äT+#ÓqT. ª‘ê´>∑eTT, ùdeµ nqT
düJeyÓTÆq eTVü≤‘·Ôs¡X¯øÏÔì yê] eTqdüT‡\˝À C§|æŒ+#ÓqT. kÕ«MTJ
j·÷e<들s¡‘·<XeTT +≥]>± |üs¡ Ï+∫, $$<Ûä ÁbÕ+‘·eTT\˝Àì Á|ü»\qT
<˚X¯eTT q\TeT÷\\˝À e⁄qïyê]ì, $$<Ûä n+‘·düTú\˝Àì yê]ì,
$<ë´e+‘·T\qT, dü+|üqTï\qT, ìs¡Tù|<ä\qT, BqT\qT, ≈£åî<ës¡TÔ\qT,
nø£åsêdüT´\qT, ‘·~‘·s¡T\qT - dü«j·TeTT>± ø£*ôdqT. ñqï‘· es¡ZeTT\yê]
<Ís¡®q´eTTq≈£î >∑T]jÓÆTq ù|<äÁ|ü»\ dæú‘·T\qT ≈£L&É ≈£L\+ø£wüeTT>±
Á>∑Væ≤+#ÓqT. á Á|ü»\T <äTdæú‹øÏ, Ä]úø£, kÕ+|òæTø£ |ü]dæú‘·T\≈£î >∑\
eT÷\ø±s¡DeTT nC≤„qyTqì Äj·Tq ‘Ó*dæø=HÓqT. á Á|ü»\ ñ<ä∆s¡D≈£î
ÄVü‰s¡eTT, Ä<äs¡D, $<ä nedüs¡eTì Äj·Tq uÛ≤$+#ÓqT.
kÕ«‘·+Á‘·eTT e∫à sTT|üŒÏøÏ 54 dü+e‘·‡s¡eTT …’q~. ◊qqT á
HêÏøÏì Á|ü»\≈£î ny düeTdü \T ø£ìŒ+#·T#·Tqï$. ˇø£yÓ’|ü⁄ Á|üuÛÑT‘·«eTT,
eTs=ø£ yÓ’|ü⁄ sTT‘·s¡T\T, ø√≤q ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T Ks¡Tà #j·TT#·THêïs¡T.
ø±ì kÕe÷q´ Á|ü»\ dæú‹ì #·÷∫q#√, yê] dæú‹>∑‘·T\˝À #Ó|üø√<ä–q,
>=|üŒe÷πsŒ$Tj·TT ø£\T>∑ Ò<äT. ì‘· eTT |üÁ‹ø£\˝À sTTø£ÿ&É ˇø£ Á_&ç®
≈£L*b˛sTT+~. nø£ÿ&É eTπs<√ Á|üe÷<ä+ »]–q~, sTT+‘·eT+~ Ä
Á|üe÷<äeTT˝À #·ìb˛sTTHês¡T nì #·<äTe⁄‘·THêïeTT. á $<ÛäeTT>±
m+<äT≈£î »s¡T>∑T‘·Tqï~? #·ø£ÿì Á_&ç® ìsêàDeTT #j·TT≥≈£î eTqπøyÓTÆHê
k ÔeT‘· Ò<ë? kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„qeTT ø£s¡TyÓ’b˛sTT+<ë? ‘·–q ì|ü⁄DT\T
Òsê? Ç$, ø±s¡D≤\T ø±Hø±<äT. ñqï À|üeTT ø£ÿfÒ. Ä˝À|üeTT |üqT\˝À
ìeT>∑Tï …’q yê]˝ÀH e⁄qï~. j·T<ës¡∆ <äèw溑√ eTqeTT |ü]o*+∫q≥¢sTT‘,
34
ñqï˝À|üeT+‘ê, yê] o\eTT˝ÀqT, yês¡T H]Ãq $<ë´$<ÛëqeTT˝ÀqT
e⁄qï~. n<˚ $<ÛäeTT>± yê´bÕs¡düTúì˝ÀqT, >∑Te÷kÕÔ˝ÀqT, &Üø£ºs¡T,
yê´bÕs¡y‘·Ô, Òø£ eT¬se]˝À #·÷∫qqT Ç< À|üeTT ø£ì|ædüTÔqï~. eTq
düe÷»eTT˝À o\˝À|üeTH~ düs¡«düVü≤»yÓTÆ b˛sTT+~. Ç~ nìï #√≥¢
#√≥T #düT≈£îqï~. <ëìe\¢ düeTdü \T ô|]–b˛‘·Tqï$. u≤<Ûä ‘· Òì,
˙‹ Òì, ‘êeTT #j·TT#·Tqï |üqT\˝À, eè‘·TÔ\˝À $XÊ«düeTT Òì yê]‘√,
n_Ûeè~∆ kÕ~Û+#·≥ eTH~ <ë<ë|ü⁄ ndü+uÛÑeyÓTÆq ø±s¡ eTT>± ø£ìŒdüTÔqï~.
ø±e⁄q, Ç+õ˙s¡T>±ì, &Üø£ºs¡T>±ì, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT>±ì, yê] yê]
eè‘·TÔ\˝À, yÓ÷düyTe÷Á‘·eTT Ò≈£î+&Ü ìC≤sTTr‘√ |üì#j·Te …qìq#√,
yês¡T u≤<Ûä ‘êj·TT‘·+>± |üì#˚j·Te …qT. nϺ u≤<Ûä ‘· ø£\T>∑T≥≈£î,
yês¡+<ä]øÏì, eT+∫ o\eTT nedüs¡eTT. á s√E\˝À, mø£ÿ&É #·÷∫Hê,
$<ë´e+‘·T&Ó’q ‘·sê«‘· eTìwæ >∑]«wæº n>∑T#·THêï&ÉT. <äj·T, <ëøÏåD´eTT,
eTsê´<ä, ùdyêXøÏÔ nH$ n‘·ì qT+&ç <ä÷s¡yÓTÆb˛e⁄#·Tqï$. m+‘·ùd|üP
$˝≤dü J$‘·eTT >∑&É|ü≤ìøÏ &ÉãT“ @$<Ûä+>± dü+bÕ~+#·e …Hê? nH
Ä˝À#·q‘√H eTTì–b˛‘·THêï&ÉT. Ç‘·s¡T\qT |üϺ+#·Tø=qT≥≈£î>±ì, yê]ì
>∑÷]Ã Ä˝À∫+#·≤ìøÏ>±ì n‘·ìøÏ r]ø£˝Ò<äT. Çø£ ù|<ä\dæú‹ì
>∑eTì+#·≤ìøÏ n‘·&ÉT Á|üj·T‘·ïyÓTø£ÿ&É #j·T>∑\&ÉT? me] ø£wüºeTTô|’
‘ê˙ dæú‹øÏ m~– b˛sTTHê&√, Ä Á|ü»\ jÓT&É ‘·q≈£î u≤<Ûä ‘· e⁄qï<äì,
ø£s¡Ôe´eTTqï<äì, nH˚ $wüj·÷ìï n‘·&ÉT |üP]Ô>± eTs¡∫ b˛sTTHê&ÉT.
<X Á|ü»\ m&É ‘·q u≤<Ûä ‘·qT $düà]+∫, yê]|ü≥¢ ‘êqT #j·Te\dæq
ø£s¡Ôe´eTTqT e<ä* ydæ, <XeTTq+<äT dü]>± ùde#j·Tø£, n$˙‹ e÷sêZ À¢,
‘·q kÕ«sêúì¬ø’, n~Ûø±~Ûø£+>± <Ûäqe÷]®+#·T≥ eTH~ n$˙‹, n<Ûäs¡àeTT,
ne÷qTwüeTT, kÕ«s¡∆eTT, u≤<Ûä ‘ê s¡Væ≤‘·+>± Á|üe]Ô+#·≥+ ø±e≥+ Ò<ë?
eTq J$‘ê\˝À ªn$˙‹ - ndüeTs¡∆‘·µµ nH ªÄ≥ u§eTà\ - »+≥µ
m˝≤ $\j·T‘ê+&Éee÷&ÉT#·Tqï<√ >∑<ë?
kÕ«‘·+Á‘·eTT sêø£eTT+<äT ªdü«sê»´eTTµ nH ˇø£ \ø£å eTT eTq
n+<ä]øÏ ñqï~. @ø£ eTqdüTÿ\yÓTÆ eTqeT+<äs¡eTT |üì#dæHêeTT. Ä
35
ñ<ä eTeTT - o\e+‘·T\ düeTs¡ŒD≤ uÛ≤eeTT ø£\yê] ñ<ä eTeTT. ø±ì
Á|ü»*|ü&ÉT ÁX<ë∆s¡Væ≤‘·T …’, nXÊ+‹‘√ |üì#düTÔHêïs¡T. o\eTT˝À|æ+∫
b˛sTTq+<äTq, |ü]dæú‘·T\qT #·ø£ÿ|üs¡∫, ‘êeTT Ä•+#·T\ø£å eTT kÕ~Û+#·T
<äè&ÛÉ dü+ø£\ŒeTT yê]˝À ˝À|æ+∫q~.
düs¡« düeTdü \ |ü]cÕÿsêìøÏ o\yÓTTø£ÿfÒ e÷s¡ZeTT. C≤rj·T Jeq
eT+‘·Ï ÀqT ~e´yÓTÆq o\eTT>∑\ j·TTe≈£î\qT Á|üyXô|≥ºe\dæ ñqï~.
n|ü&ÉT e÷Á‘·yT düs¡«‘√eTTU≤_Ûeè~∆øÏì, e÷sêZH«wüD˝À Á|ü‹yê]øÏì,
Áù|s¡D ø£*–+#·≥eTT kÕ<Ûä eT>∑TqT. kÕ«MTJ Ä•+∫q ªbÕeTs¡»q
düeTT<ä∆s¡Dµ nqT<ëìô|’ n≥Te+Ï yê‘êes¡D+˝À n+<ä]øÏì Áù|s¡D
ø£\T>∑TqT. nìï n+‘·düTú\˝ÀqT, Ä |üìì #j·TTyês¡T ~e´yÓTÆq o\eTT,
e´øÏÔ‘·«eTT\‘√ ≈£L&çq yê¬s’ j·TT+&Ée …qT. Bìì kÕ~Û+#·T≥≈£î eTqyT$T
#˚j·Te˝…qT?
eTq $<ë´|ü<ä∆‘·T\qT dü+|üPs¡íeTT>± e÷s¡TŒ#dæ <ëìøÏ q÷‘·q
s¡÷|üø£\Œq #j·TT≥ yÓTT<äÏ|üì. o\eTTqT, e´øÏÔ‘·«eTTqT ì]à+#·T
$<ÛëqeTT eTq≈£î nedüs¡eTT. ø±ì, eTqeTT eTq $<ë´ $<ÛëqeTTqT
e÷s¡TŒ #ùd yÓ’K]˝À ÒeTT. dü«‘·+Á‘·uÛ≤s¡‘·<XeTT˝À sTT+‘· es¡≈£î
$<ë´$<ÛëqeTT˝À #Ó|üø√<ä–q e÷πsŒMT »s¡>∑ Ò<äT. á $wüj·TeTTqT
|üϺ+#·Tø=qT≥≈£î ÄdüøÏÔjÓÆTqqT Ò<äT. ø±e⁄q j·TTe‘·qT, $<ë´s¡T∆\qT
#s¡Bdæ sTT|ü&ÉT yês¡T Hs¡TÃ#·Tqï $<ä ≈£î‘√&ÉT u…’ÏqT+&ç ø=+‘·$<ä
yês¡T Hs¡«e\dæe⁄qï~. Ç~ yê]øÏ m+‘√ yT\T #j·TTqT.
ø=+<äØ$<ÛäeTT>± ‘·\#·T#·THêïs¡T. ªq÷‘·q Á|üuÛÑT‘·«eTT n~Ûø±s¡eTT
˝ÀìøÏ sêe …qT. Ç|ü&ÉTqï sê»˙‹˝À yês¡T e÷s¡TŒ rdüTø=ì sêe …qTµ.
Ç~ ì»yT. Ç|ü&ÉT n~Ûø±s¡eTT˝À e⁄qïyê]ì nø£kÕà‘·TÔ>± ø£ÿ~qeTT˝À
eTqeTT e÷]Ã y˚dæHêeTqTø=+<ëeTT. Ä ‘·sê«‘· »]π><˚$TÏ?
Á|üuÛÑT‘·«eTTqT düeTs¡∆e+‘·eTT>± q&ç|æ, Á|üC≤edüs¡eTT\qT dü+‘·è|æÔ>±
36
rs¡Ã >∑*–qϺ o\e+‘·T …’q eTqTwüß´\ e÷≥ jT$TÏ? n≥Te+Ï
yês¡T Òq≥¢sTT‘, o\eTT>±˙, <XuÛÑøÏÔ>±ì Òì ªn~Ûø±s¡<ëVü≤eTTµ >∑\yêπs
eTq≈£î eT∞fl <ë|ü⁄]+∫ eTqeTT sTT+‘·≈£î eTT+<äT nqTdü]düTÔqï bÕ‘·
$<ÛëHê\H nqTdü]kÕÔs¡T.
ø±e⁄q eT+∫ es¡Ôq>∑\ eTqTwüß´\qT dü+bÕ~+#·≤ìøÏ, eTqeTT
o\ ìsêàDeTT #düTø=q≤ìøÏ |üPqT ø=qe …qT. á $<ÛëHê\˝À n_Ûeè~∆
jTyÓTÆHê »s¡T>∑T≥≈£î mìï dü+e‘·‡sê\T |ü≥TºqT? nì MTs¡T n&É>∑e#·TÃqT.
n+‘·es¡≈£î eTqeTT y∫ e⁄+&Ü*‡+<Hê? nsTT‘ sTTø£ÿ&É ø£ $wüj·÷ìï
eTqeTT >∑T]Ô+#·T ø=qe˝…qT. yÓsTT´ dü+e‘·‡sê\T eTqeTT <ëdü´+
nqTuÛÑ$+∫HêeTT. kÕ«‘·+Á‘·´+ e∫Ãq ‘·sê«‘· 54 dü+e‘·‡sê\T
ìÁ<äb˛sTTHêeTT. Ç|ü&Ü e∫Ãq ‘=+<äs¡? nD∫yj·Tã&ç, ÇHêïfi¢qT+&ç
<äTs¡“¤s¡πø¢XÊ\qT nqTuÛÑ$+∫q eTq ‘√Ï k˛<äs¡T\T, j·T<ës¡∆yÓTÆq n_Ûeè~∆ì
#Ó+~, düTdü+|üqïyÓTÆq |ü<Ûä+˝ÀìøÏ ñ<ä∆]+#·ã&çq ‘·sê«‘· yês¡+<ä]‘√
≈£L&çq qe´uÛ≤s¡‘·<XeTT yÓ\Te&É≤ìøÏ ‘·–q düeTj·TeTTqT (Ä\kÕ´ìï)
eTqeTT n+^ø£]+#·e\dæ ñqï~. eTVü≤‘·Ôs¡yÓTÆq $»j·TeT+≥÷
ø£\>∑≤ìøÏ eTs√ <ä>∑Zs¡<ë] Ò<äT.
d d d
$qï|üeTT
eTVü‰eT+&É* Ä+>∑¢ Á|ü#·Ts¡D\qT ‘Ó\T>∑T˝ÀìøÏ
nqTe~+∫, Á|ü#·T]+# ø±s¡ Áø£eTeTT »s¡T>∑T#·Tqï~.
ñ<ës¡ Vü≤è<äj·TT\T $sêfieTT\ <ë«sê
Áb˛‘·‡Væ≤+#·>∑\s¡T.
37
˙≈£î ˝§+>∑T n<äT“¤‘·eTT
ª ªH ˚qT o\e+‘·T& É> ∑ T e÷qe⁄& ÉqT ø±uÀe⁄# · THêïqT.
m+<äTe\¢qq>±, Á|ü|ü+#·eTTq≈£î n‘· +‘· ñ|üjÓ÷>∑yÓTÆq ùde #j·TT≥≈£î
o\eTT Hê≈£î XøÏÔì ø£\T>∑CÒj·TTqT. uÛ≤s¡‘·<XeTTqT XÀuÛ≤j·Te÷qyÓTÆq
<ëìì>± #j·TT≥¬ø’ ˇø£ ñ‘·ÔeT dü+|òüT ìsêàDeTT˝À kÕj·T|ü&ÉT≥≈£î,
o\eTT Hê≈£î düeTs¡∆‘·qT ø£\T>∑CÒj·TTqT. n‘·T´‘·ÔeT ÁX‚j·TeTTqT o\eTT
ˇø£ÿÏ e÷Á‘·yT Hê≈£î ø£\T>∑CÒj·T>∑\<äT. ø±s¡DeTT, o\eTT jÓTTø£ÿ
ã\eTT ˝Òì#√ e÷qe⁄&ÉT uÛÖ‹ø£ Á|ü|ü+#·eTT˝À >±ì, n+‘·s¡+–ø£
J$‘·eTT˝À >±ì, <ìì kÕ~Û+#· Ò&ÉT. n+<äTe\q HqT o\e+‘·T&Ó’q
e÷qe⁄&ÉqT ø±>√s¡T#·THêïqT.
ªªHê~>± H˚qT m+#·Tø=ìq, á ì•Ã‘·yÓTÆq Á|üjÓ÷»qeTTqT
kÕ~Û+#·T≥≈£î Hê≈£î kÕeTs¡∆´eTT ø£\<äì Hê≈£î ‘Ó*j·TTqT. H˚qT
o\e+‘·T&Ó’q e÷qe⁄&ÉqT ø±>∑\qì Hê≈£î ‘Ó*j·TTqT. ø±e⁄q HqT Ä
$<ÛäeTT>± #j·TT≥˝À, <ìì >±ì CÀø£ eTT ø£\T>∑CÒdüTø=qìe«qT. Ä
Á|üjÓ÷»qeTTqT kÕ~Û+#·T≥˝À |ü≥Tº$&Éì, <ÛÓ’s¡ eTT‘√ m<äT]+#·T ì]«sêeT
ø£èwæì K∫Ñ·eTT>± #j·TT<äTqT.
ªªá \ø£å eTTqT ì»yÓTÆq <ëìì>± #j·TT≥˝À, HH $<ÛäeTT>±
eTT+<äTq≈£î kÕ>∑T#·THêïH√, ìs¡ísTT+#·Tø=qT≥¬ø’, Á|ü‹ ì‘· eTTqT, sêÁ‹
ìÁ~+#·T≥≈£î dü]>± eTT+<äTqT, ñ<äj·TeTT yT˝§ÿìq ‘·ø£åDeTTqT á
Ç#·Ã¤ô|’ ◊<äT ì$TwüeTT\T Hê eTqdüT‡qT @ø±Á>∑eTT #j·TT<äTqT.
ªªHêj·T+<äT Hê≈£î qeTàø£eTTqï~. Hê j·T+<äT nq+‘·yÓTÆq XøÏÔ
j·TTqï<äì Hê≈£î $XÊ«düeTTqï~. n+<äTe\q HqT »sTT+∫ rs¡T<äTqT.
$y˚ø±q+<ä kÕ«$T s¡#·q\˝À á Ä‘·à $XÊ«düeTTqT >∑÷]Ãq, Ä‘·à
ìÁ>∑Vü≤eTTqT >∑÷]Ãq, düŒwüºyÓTÆq Ä˝À#·qqT >∑÷]Ãq, <Ûäè&ÛÉ ìXÃj·TeTTqT
>∑÷]Ãq, o\ ìsêàD $<ÛëqeTT\qT >∑÷]Ãq, ;»eTT\T Hê≈£î
ø£ìŒ+#·T#·Tqï$. n+<äTe\q, HHê s¡#·q\qT |üsƒ¡qyÓTTqs¡TÔqT. á
\ø£ åDeTT\ìï+Ïø Ïì eT÷]Ô>±, ‘ ˚CÀe+‘·y Ó T Æq s ¡÷| üeTT˝À
38
$y˚ø±q+<äkÕ«$T ì\∫j·TTHêï& É T . Äj·Tq eT÷] Ô , Hê
n+‘·sê+‘·s¡eTT\˝À düTdæús¡eTT>± ì\∫ j·TT+&ÉT≥≈£î Á|ü‹ì‘· eTTqT
Ä eT÷]Ôô|’ HêeTqdüT‡qT @ø±Á>∑eTT #j·TT<äTqT. <ëì e\q Hê Jeq
kÕ|òü\´‘·qT ø£*–+#·T \ø£å eTT yÓ’|ü⁄q≈£î n~ qHÓï\¢|ü&ÉTqT q&ç|æ+#·TqT.
H˚qT bı+~q Hê J$‘· kÕ|òü\´‘·qT e÷qe C≤‹ Væ≤‘·eTTq¬ø’
$ìjÓ÷–+‘·TqT.
ªªHê J$‘· >∑eT´eTTqT kÕø屑·ÿ]+#·T ø=qT≥≈£î Hê j·T+<äTqï
nq+‘· XøÏÔ Hê≈£î kÕj·TuÛÑ÷‘·eT>∑TqT >±ø£ !µµ
- Bìì yÓTT‘·ÔeTT ˇø£ ø±–‘·eTTô|’ Áyêj·TTeTT. dü+‘·ø£eTT #dæ
‘B yj·TTeTT. Á|ü‹ ì‘· eTTqT nHø£ kÕs¡T¢ <Ûë´q |üPs¡«ø£eTT>± Bìì
eTqqeTT #j·TTeTT. yê>±›qeTT Á|üø±s¡eTT ìC≤sTTr‘√ Ä#·]+|ü⁄eTT.
Äs¡T e÷düeTT\˝À ˙e⁄ ˙ o\eTTqT m˝≤ n_Ûeè~∆ #˚düTø=+Ïy√
>∑eTì+#·TeTT. ˙ Ä‘·à$XÊ«düeTT m˝≤ n_Ûeè~∆ #Ó+~q<√ #·÷&ÉTeTT.
ì»eTT>± sTT~ n<äT“¤‘·yTMT ø±<äT. Ç~ ‘·|üŒø£ »s¡T>∑T ìj·TeTeTT.
Ç~ m\¢|ü&ÉTqT, ìwüÿ|ü≥eTT>± ˙ Ä»„qT bÕÏ+#·TqT. dü÷s¡T´&ÉT
‘·÷s¡TŒ~≈£îÿq ñ<äsTT+#·T≥ m+‘· ì»yÓ÷, sTT~j·TTqT n+‘· ì»eTT.
me] q&Ée&çø£qT #·÷∫qqT, n~ n‘·ì dü+kÕÿs¡eTT\ sêdæ, n~
n‘·ì nìï n_Ûs¡T#·T\ düeT÷Vü≤eTT. o\ ìsêàDeTT˝À, düTK<äTíKeTT\T
¬s+&ÉTqT düe÷q uÛ≤>∑eTT\T. o\eTT jÓTTø£ÿ s¡÷|ü ø£\Œq˝À, eT+∫ #Ó&ɶ\≈£î
düe÷q uÛ≤>∑eTTqï~. ø=ìï dü+<äs¡“¤eTT\˝À, düTKeTT ø£+f… <äTíKyT >=|üŒ
n<Ûë´|ü≈£î&ÉT. Á|ü|ü+#·eTT˝À, ñ<䓤$+∫q, >=|üŒ o\e+‘·T\qT >∑÷]Ã
n<Ûä j·TqeTT #dæq#√, düTKeTT ø£+f… <äTíKyT dü+|ü<äø£+f… <ë]Á<ä yT m≈£îÿe
uÀ~Û+∫q<äì, ø°]Ô ø£+f… Ä|ü<ä Ò yê]˝Àe⁄qï n+‘·íXøÏÔì ãVæ≤s¡Z‘·eTT #dæq<äì
HqT <∏Ó’s¡ eTT>± #Ó|üŒ>∑\qT.
- kÕ«$T $yø±q+<ä
39
d”«j·T jÓ÷>∑ ‘·qT n+#·Hê yj·TT Á|üD≤[ø£
l ........................................................................
˙ J$‘· >∑eT´eTeTTqT #˚s¡T≥≈£î ˙ o\eTT e÷Á‘·y˚T ˙≈£î
düVü‰j·T|ü&É>∑\<äT. ì•Ã‘·yÓTÆq, $yø£eTT>∑\, e÷s¡TŒ #düTø=q <ä–q
˙J$‘· \ø£å´ y˚TyÓ÷˙≈£î ‘Ó*j·TTHê? ‘Ó*j·Tì#√ ˇø£ <ëìì dæús¡
|üs¡#·Tø=ì, <ëìì á ÁøÏ+<ä Áyêdæ j·TT+#·TeTT. á ÁøÏ+~ ñ<äVü≤]+∫q
\ø£åDeTT\T ˙≈£îqï#√, ˙e⁄ ˇø£ o\e+‘·T&Ó’q e÷qe⁄&ÉejÓT´<äe⁄.
Hê J$‘·\ø£å eTT :.......................................................
‘˚~
1. Ä‘·à >ös¡eeTT
2. Ä‘·à$XÊ«düeTT
3. dü‘· dü+<Ûä‘·
4. ‘≥ ‘Ó\¢yÓTÆq Ä˝À#·q
5. <ÛÓ’s¡´eTT
6. <äè&ÛÉ dü+ø£\ŒeTT
7. ìC≤sTTr
8. ìcÕÿ|ü≥´eTT
9. ÁX¯<ä∆
10. yÓTT<ä≥H Äs¡+_Û+#·T≥
11. $<ÛëqeTTqT ø£qT>=qT≥˝À
‘Ó*$ - ‘≥\T
12. düVü≤qeTT
13. k»q´eTT
14. ø£ìø£s¡eTT
15. qeTàø£eTT
16. Ä‘·à ìÁ>∑Vü≤eTT
17. ‘·qô|’ Ä<Ûës¡|ü&ÉT≥
40
18. z]$T
19. ùdyêX¯øÏÔ
20. ìã“s¡eTT
21. ìkÕ«s¡∆ |üs¡«‘·eTT
22. Áø£eT •ø£åDqT >∑÷]Ãq $yø£eTT
23. |ü]X¯óÁuÛÑ‘·
24. kÕe÷q´ ˝Àø£C≤„qeTT
˙≈£î ns¡Ω‘· >∑\<äì ≈£î ‘√∫q Á|ü‹ \ø£åDeTTq≈£î m<äTs¡T>± ø£ (es¡Tdü)
>∑Ts¡T ÔqT ô|≥TºeTT. á \ø£ åDeTT\˝À Á|ü‹ \ø£ åDeTTqT, <äè&Û É
dü+ø£\ŒeTT‘√qT, ‘Ó*$ ‘≥\‘√ #j·TT Á|üj·T‘·ïeTT‘√qT, eè~∆ #düT
ø=qT≥ ˙≈£î nedüs¡eTì »„|æÔj·T+<äT+#·Tø=qTeTT. á \ø£åDeTT\qT
>∑÷]Ã Ä˝À∫+∫ Ä#·s¡D≈£î |üPqTø=qTeTT. Á|ü‹ dü+<äs¡“¤eTT˝ÀqT ˙
Ä#·s¡D á \ø£åDeTT\˝À ˇø£Ï>±ì, nHø£eTT>±ì, eè~∆ #Ó+<äT≥≈£î
ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉTq≥T¢ #·÷&ÉTeTT. ˙ Á|üj·T‘·ïeTTqT m\¢|ü&ÉTqT
ø=qkÕ–+#·TeTT. ªd”«j·TjÓ÷>∑ ‘·qTµ n+#·Hê ø£≥Tº|ü≥eTTqT, ~qeTTq
ø=ø£ kÕ]>±ì, yês¡eTTq ø=ø£kÕ]>±ì, |üø£åeTTq ø=ø£kÕ]>±ì, ˝Òø£
e÷düeTTq ø=ø£kÕ]>±ì, uÛÑØÔ #j·TTeTT. ˙ o\ ìsêàDeTT˝À m+‘·
n<äT“ ¤‘ ·eTT>± n_Ûeè~∆ ø £\T>∑T# ·Tqï<√ >∑eTì+#·TeTT. ˇø£
q÷‘·Hêq+<äeTTqT, Ä‘êà_Ûeè~∆¬ø’ ‘·ì$ rs¡ì n_Ûs¡T∫ì >∑eTì+‘·Te⁄.
q÷ÏøÏ 80 e÷s¡Tÿ\T n+‘·≈£î ô|’q e∫Ãq#√ ªmµ nì, 70 n+‘·≈£î ô|’q
e∫Ãq ª_µ nì, ª60µ n+‘·≈£î ô|’q e∫Ãq#√ ªdæµ nì, 50 n+‘·≈£î ô|’q
e∫Ãq#√ ª&çµ nì, 50, 50 ≈£î ‘·≈£îÿe e∫Ãq#√ ªÇµ nì >∑Ts¡TÔ ô|≥TºeTT.
Á|ü‹ \ø£åDeTTqT eè~∆ #düTø=qT#·T bıeTTà. Ç+ø£qT e÷s¡Z <äs¡Ùø£‘·«eTT
ø±e\dæq#√, eTeTTà\qT dü+Á|ü~+#·TeTT.
AKHIL BHARAT VIVEKANANADA YUVA MAHAMANDAL
Bhuban - Bhavan, Balaram Dharma Sopan, Kharda,
North 24 Paraganas, West Bengal-700 116.
email: [email protected] web: www.abvym.org
$XÊK|ü≥ï+ $yø±q+<ä j·TTe eTVü‰eT+&É*
kÕ«$T $yø±q+<äTì dü+<X dü÷Œ¤]Ô‘√ nœ\ uÛ≤s¡‘· $yø±q+<ä
j·TTe eTVü‰eT+&É* e÷s¡Z<äs¡Ùø£‘·«+‘√ Ä+Á<Ûëj·T÷ìe]ÙÏ
Ç+»˙]+>¥ ø±´+|üdt À 6`11`1988 q düº&û dü]ÿ Ÿ s¡÷|ü+˝À VVYM
Ä$s¡“ ¤$+∫+~. > ∑‘ · 25 d ü+e‘·‡sê\T>± j·TTe‘·sêìï
Á|üuÛ≤$‘·T\qT#dü÷Ô yê] Jeq ìsêàD≤ìøÏ ñ|üø£]düTÔqï~.
ùdyêø±s¡´Áø£e÷\T : düº&ûdü]ÿ˝Ÿ‡ (m.j·TT. Ç+»˙]+>¥ ø±´+|üdt,
>∑÷sêÿ˝…’Hé, mHé.m.&ç., eTTs¡∞q>∑sY Á|üXÊ+‹ bÕsYÿ, n&É$es¡+
>∑Ts¡T≈£î\ bÕsƒ ¡XÊ\, ÄHé˝… ’Hé˝À Skype <ë«sê ìs¡«Vü≤D),
u≤\u≤*ø£\≈£î $yø£yêVæ≤ì (u≤\$Vü‰sY) ìs¡«Vü≤D, j·TTe»q •ø£åD≤
•_sê\T, s¡ø£Ô<ëq •_sê\T, esYÿcÕ|ü⁄\T, o\ìsêàD Á>∑+<∏ë\
Á|ü#·Ts¡D, $yø±q+<äTì bò À m–®_wüHé ìs¡«Vü≤D yÓTT<ä\>∑Tq$.
eTVü‰eT+&É* ‘Ó\T>∑T Á|ü#·Ts¡D\T : • eTVü‰eT+&É* \ø£å eTT eT]j·TT
ø±s¡´Áø £eTeTT\T • uÛ≤s¡rj·T j·TTe‘· - $y˚ø±q+<äT&ÉT
• C≤rj·T düyÓTÆø£ ‘· ` kÕ«$T $yø±q+<ä • $<ë´]ú Àø±ìøÏ #·Tø±ÿì
• o\ìsêàD $<ÛëqeTT • e÷qdæø£ @ø±Á>∑‘· m+<äT≈£î m˝≤?
• ‘ê´>∑eTT `ùde • kÕ«$T $y˚ø±q+<äTì e÷s¡ZeTT˝À düeTdü \
|ü]cÕÿs ¡+ • eTVü‰eT+&É* uÛ≤eeTT eT]j·TT | ü< ä ∆‹
• eTq yês¡dü‘·« yês¡<ÛäT\T • MTs¡T Hêj·T≈£î\T ø±<ä\#·T≈£îHêïsê!
• j·TTe‘·s¡+ düeTdü `<ëì |ü]cÕÿs¡+
$y˚ø£ uÛ≤s¡‹ : nœ\uÛ≤s¡‘· $y˚ø±q+<ä j·TTe eTVü‰eT+&É*,
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ $uÛ≤>∑+ ‘·s¡|ü⁄q $y˚ø£uÛ≤s¡‹ nqT Á‘Ó’e÷dæø£ |üÁ‹ø£
VVYM yê]# Á|ü#·T]+#·ã|ü&ÉT#·Tqï~.
Published by Sri N. Lakshmi Narayana (President, Visakhapatnam
Vivekananda Yuva Mahamandal) on behalf of Akhil Bharat
Vivekananda Yuva Mandamandal, Bhuban bhavan, Balaram Dharma
Sopan (P.O.), Khardaha, North 24 Parganas, West Bengal - 700 116.
Ph: 033-23506898, 23524714. www.abvym.org.
Printed at Sathyam Offset Imprints, # 49-28-5, Madhuranagar,
Visakhapatnam. Ph. 2735878
eTVü‰eT+&É* Á|ü<ÛëH√<›X¯ eTT
uÛ≤s¡rj·T dü+düÿè‹˝À düTdæÔs¡yÓTÆq $\Te\qT, eTTK´eTT>±
$yø±q+<ä kÕ«$Tyê] \ø£å eTT\˝À bı+<äT|üs¡T|üã&çq
- o\ ìsêàDeTT, eTqTwüß´ì eT˙wæ>± r]Ã~<äT›≥ -
nqT yêìì j·TTe‘· À Á|ü#ês¡eTT#dæ, Ä j·TTeXøÏÔì Áø£eT•ø£åD≤
$<ÛëqeTT˝Àìø Ï eT[fl+∫, ìkÕ«s ¡ ú < ˚X ¯ ùde <ë«sê,
ñ‘·ÔeT düe÷»eTTq≈£î ñ‘·ÔeT bÂs¡T\qT ‘·j·÷s¡T #˚j·TTfÒ
eTVü‰eT+&É* Á|ü<ÛëH√<˚ ›X ¯´eTT. eTVü‰eT+&É* ø±s¡´ πø å Á‘·eTT
j·÷e<들s¡‘·<˚X¯eTT.
HOW TO BUILD CHARACTER (TELUGU)
First Published Dec, 1998 (2000 Copies)
1st Reprint Feb, 2002 (2000 Copies)
2nd Reprint Nov, 2013 (2000 Copies)
Price : Rs. 10.00
$y˚ø˘-JeHé
‘·q Ä<äs¡ÙeTT jÓTTø£ÿ ø±s¡ Áø£eTeTT\ düe÷#ês¡eTTqT sTT‘·s¡T\≈£î
n+~+#·T≥¬ø’ eTVü‰eT+&É* ª$yø JeHéµ nqT ªÄ+>∑¢ - u…+>±©µ ~«uÛ≤cÕ
e÷dü|üÁ‹ø£qT Á|ü#·T]+#·T#·Tqï~. yê]¸ø£ #·+<ë : s¡÷. 50/-
How to build Character (Telugu) ISBN 978-81-86974-81-0
Sath
yam
984
999
653
8
