dr ali belene

8/18/2019 Dr Ali Belene

1/81

TC.

SA!LIK BAKANLI!I

BAKIRKÖY PROF. DR. MAZHAR OSMAN

RUH SA!LI!I VE S" N"R HASTALIKLARI

E!"T"M VE ARA#TIRMA HASTANES"

6. PS"K "YATR " B"R "M"

!"ZOFREN" HASTALARINDA OBSES"F - KOMPULS"F BEL"RT"LER "N;

POZ"T"F, NEGAT"F VE DEPRES"F BEL"RT"LER, "LAÇ YAN ETK "LER ",

"NT"HAR DÜ!ÜNCES", SOSYAL "!LEVSELL"K VE "ÇGÖRÜ "LE "L"!K "S"

Uzmanlõk Tezi

Dr. Ali BELENE

"stanbul - 2007


2/81

TC.

SA!LIK BAKANLI!I

BAKIRKÖY PROF. DR. MAZHAR OSMAN

RUH SA!LI!I VE S" N"R HASTALIKLARI

E!"T"M VE ARA#TIRMA HASTANES"

6. PS"K "YATR " B"R "M"

!"ZOFREN" HASTALARINDA OBSES"F - KOMPULS"F BEL"RT"LER "N;POZ"T"F, NEGAT"F VE DEPRES"F BEL"RT"LER, "LAÇ YAN ETK "LER ",

"NT"HAR DÜ!ÜNCES", SOSYAL "!LEVSELL"K VE "ÇGÖRÜ "LE "L"!K "S"

Uzmanlõk Tezi

Dr. Ali BELENE

"stanbul - 2007


3/81

Asistanl õk e ! itim sürecime derinlik ve anlam katan, desteklerini her zaman hissetti ! im

hocalar õm Doç. Dr. Do ! an Ye "ilbursa ve A. Solmaz Türkcan’a , sa ! lad õ ! õ bilimsel ve huzurlu

çal õ "ma ortamõ nedeniyle Ba "hekim Doç. Dr. Medaim Yanõk’a, rotasyonlar õm sõrasõnda bilgi

ve deneyimlerinden faydaland õ ! õm Dr. Niyazi Uygur, Doç. Dr. Peykan Gökalp, Doç. Dr.

Sevim Bayba " ve Doç. Dr. Duran Çakmak’a, tez sürecine katk õlar õndan dolayõ Doç. Dr.

Timuçin Oral ve Dr. Latif Alpkan’a, tüm 6. psikiyatri birimi ve psikotik bozukluklar merkezi

çal õ "anlar õna, asistan ikizim Dr. Müjgan Özen’e, i "ten öte arkada "lar õm; Dr. Özgür Süner,

Dr. Erdal Yurt, Dr. Fulya Alg õn ve Dr. Özgür Önder’e, mesleki varl õ ! õmõn kayna ! õ

hastalar õma, aileme, asistanl õk ve tez sürecinin zorluklar õnõ payla "t õ ! õm, anlam kayna ! õm

e "im Emine’ ye te "ekkür ederim...


4/81

"Ç"NDEK "LER

G"R "! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5

GENEL B"LG"LER

#"ZOFREN" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

OBSES"F KOMPULS"F BOZUKLUK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

#"ZOFREN"’DE OBSES"F KOMPULS"F BEL"RT"LER . . . . . . . . . . . . . . . .27

AMAÇ YÖNTEM VE GEREÇLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41

BULGULAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

TARTISMA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

SONUÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

ÖZET. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

SUMMARY. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

KAYNAKLAR. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

EKLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82


5/81

G"R "!

#izofreni ve obsesif kompulsif bozukluk (OKB) bilinen en eski psikiyatrik

hastalõklardandõr. Bu iki hastalõk arasõndaki ili$ki yüzyõldan fazla zamandõr hekimlerin

ilgisini çekmektedir. Gerek $izofrenide obsesif kompulsif belirtilerin görülmesi, gerekse

OKB’de psikotik belirtilerin olmasõ her iki hastalõk arasõnda yak õn bir ili$ki oldu%unun

dü$ünülmesine yol açmõ$tõr. Yüzeysel olarak bak õldõ%õnda bu iki hastalõk arasõnda klinik

gidi$ açõsõndan benzerlikler oldu%u görülür; her iki hastalõk da erken ya$ta ba$lar, süregen bir

gidi$ izler, dü$ünce ve davranõ$lar õ etkiler ve i$levsellikte bozulma ile seyreder. Obsesif

kompulsif belirtiler psikotik belirtileri andõr õ p bunlarla iç içe geçebildi%i için, bu klinik

örtü$meyi sergileyen hastalar õn tanõnmalar õ ve tedavileri zordur.

#izofreni psikotik bozukluklar õn temel görünümlerinden biridir. Ba$lõca belirtileri; sanr õlar

ve varsanõlar, dü$ünce, konu$ma ve davranõ$ bozukluklar õ, duygularda ve duygulanõmda

bozulmalar, bili$sel kayõ plar ve irade kaybõdõr.

Obsesif kompulsif bozukluk ise gerçekdõ$õ yada mantõksõz gelen, belirgin sõk õntõ yaratan

ve i$levselli%i önemli ölçüde etkileyen; zorlayõcõ, yineleyici dü$ünceler, dürtüler, imgeler

(obsesyonlar) ve / veya yineleyici davranõ$lar, zihinsel eylemler (kompulsiyonlar) ile

tanõmlanmõ$tõr.

OKB ve $izofreninin i$levsel döngüleri incelendi%inde, farklõ

lõ

klardan çok benzerliklerdikkat çekicidir. Ortak varsayõm; her iki hastalõkta da prefrontal korteks, anterior singulat,

kaudat çekirdekle birlikte özellikle talamusun rolünün önemli oldu%u $eklindedir.

Erken dönem yapõlan kesitsel çalõ$malarda, $izofrenide obsesif kompulsif belirtilerin oranõ

% 1 ile % 3.5 arasõnda bulunmu$ ve obsesif kompulsif belirtilerin $izofreni ba$langõcõndan

önce veya e$zamanlõ ortaya çõktõ%õ belirtilmi$tir. Aynõ çalõ$macõlar taraf õndan obsesif

kompulsif belirtiler gösteren $izofreni hastalar õnõn klinik gidi$inin daha iyi oldu%u , obsesif

kompulsif belirtilerin hastalõ%õn bazõ belirtilerine kar $õ koruyucu olabilece%i ve $izofreniye


6/81

kompulsif belirtileri geli$tirdikleri fikri ortaya atõlmõ$tõr.

Yeni epidemiyolojik çalõ$malarda $izofrenide obsesif kompulsif belirtilerin varlõ%õ %10 ile

% 52 arasõnda de%i$en oranlarda bildirilmi$tir. Birçok çalõ$mada obsesif kompulsif

belirtileri olan $izofreni hastalar õnda, bili$sel, pozitif, negatif ve depresif belirtilerin daha

fazla bulundu%u, intihar dü$ünce ve giri$iminin daha fazla oldu%u, hastalõ%a yönelik

içgörülerinin daha zayõf oldu%u, hastalõklar õnõn daha erken ya$ta ba$ladõ%õ, daha fazla

hastanede kaldõklar õ, i$levselliklerinin ve klinik gidi$lerinin daha kötü oldu%u ve bu

hastalar õn artmõ$ ekstrapiramidal tutulum riskine sahip olduklar õ belirtilmi$tir.


7/81

7

GENEL B"LG"LER

!"ZOFREN":

#izofreni, toplumun yakla$õk % 1’ini etkileyen, genellikle 25 ya$õndan önce ba$layan,

bütün sosyal sõnõflarda görülen, ki$ilerarasõ ve mesleki i$levselli%i bozan ve süregen

seyreden çok yönlü bir hastalõktõr(1).

#izofreninin en belirgin ve genel özelli%i ki$ili%i olu$turan ö%elerde ve ki$ili%in bütününde

mevcut düzensizlik, da%õnõklõk ve parçalanmadõr. Hastanõn duygular õnõ ifadesinde,

davranõ$lar õnda, dü$ünce ve konu$masõnda, yüz ifadesi ve yürüyü$ünde, toplum ileili$kilerinde düzensizlik, tuhaflõk ve da%õnõklõk vardõr(2).

Tarihçe

#izofreni belirtilerini konu alan ilk metinler M.Ö. 15. yüzyõla kadar uzanmaktadõr. M.S. 1.

ve 2. yüzyõllarda büyüklük ve kötülük görme sanr õlar õnõn yanõsõra bili$sel i$levlerde ve

ki$ilikte yõk õmla giden ruhsal bozukluklar tanõmlanmõ$tõr(3). Ortaça%dan 18. yüzyõla kadar

psikotik bireyler $eytanõn ve kötü ruhlar õn esiri olmu$, tanr õnõn gazabõna u%ramõ$ varlõklar

olarak nitelendirilmi$, toplum dõ$õna itilmi$, hatta i$kence ve ölüm cezalar õna

çarptõr õlmõ$lardõr(4).

#izofreniyle ilgili ilk tanõmlamalardan biri 19. yüzyõlõn ilk yõllar õnda Fransa’da Philippe

Pinel taraf õndan yapõlmõ$tõr. Pinel ruhsal hastalõklar õ be$ kategoriye ayõrmõ$, modern $izofreni

ölçütlerini kar $õlayabilecek hastalar õ ‘dü$ünce yetene%inin bozulmasõ ya da ortadan kalkmasõ’

diye adlandõrdõ%õ kategoriye almõ$tõr. Aynõ dönemlerde "ngiltere’de John Haslam ‘Delilige

Dair "llüstrasyonlar’ adlõ kitabõnda gençlik çagõnda baslayan, içe kapanma ve düsünce

bozuklu%u ile seyreden delilikten söz etmi$tir(5). Günümüzde bazõ "ngiliz psikiyatristler,

$izofreniyi Pinel-Haslam hastalõ%õ olarak da nitelendirmektedir(4).


8/81

8

“Dementia preacox ” (erken bunama) kavramõnõ ilk olarak Benedict Augustin Morel

1860’da kullanmõstõr. 1871’de Ewald Hecker “hebefreni”yi ve 1874’de Karl Kahlbaum

“katatoni”yi tanõmladõktan sonra, psikozlar õn sõnõflandõrmaõnda betimleyici yakla$õm

özellikle Emil Kraepelin ile geli$me göstermi$tir(6). Kraepelin 1896’da dementia praecox

olarak tanõmladõ%õ hastalõ%õn organik etmenlere dayandõ%õnõ, süregen seyretti%ini, ki$ide

bilinç, duygulanõm, ve irade alanõnda yõk õma neden oldu%unu belirtmi$tir(7). Dementia

praecox’un katatonik, hebefrenik, paranoid ve basit alt tiplerini tanõmlamõ$, daha sonra bunu

yinelemeler ve iyile$melerle seyreden ve yõk õma yol açmayan manik-depresif psikozdan

ayõrmõ$tõr(4).

Klinik görünümlerinin ötesine geçerek, söz konusu bozuklu%a e$lik eden zihinsel süreçleri

tanõmlayan ilk ara$tõrmacõ "sviçreli Eugen Bleuler’dir. 1911’de yayõnladõgõ “DementiaPraecox veya Sizofreniler Grubu” adlõ kitabõnda, bu bozuklu%un erken ya$larda ba$lamasõnõn

ve yõk õmla sonuçlanmasõnõn zorunlu olmadõ%õnõ, bunun sadece çok a%õr olgularda

görüldü%ünü belirtmi$tir. Bu hastalõkta kisinin ruhsal hayatõndaki yar õlmanõn (schisme)

önemini vurgulayarak “schizo-phrenia”, yani zihin bölünmesi, yar õlmasõ adõnõ önermi$ ve

bu hastalõ%õn dört temel semptomunun; otizm, ambivalans, ça%r õsõm bozuklu%u,

duygulanõmda bozukluk oldu%unu söylemi$tir. Bleuler organik etyolojiye Kraepelin kadar

önem atfetmeyip, onun için $izofrenideki temel sorun ça%r õ$õm bozuklu%udur. sanr õlar ve

varsanõlar ça%r õ$õm bozuklu%una ikincil ortaya çõkar(8).

20. yüzyõlõn ortalar õnda Kurt Schneider, özel i$itsel varsanõlar, özel sanr õlar, edilgen

olmayla ilgili ya$antõlar ve dü$üncede yabancõla$maya ili$kin bir grup belirti tanõmlamõ$,

bunlar õ ‘birinci sõra belirtiler’ olarak adlandõrmõ$ ve $izofreni tanõsõnda bunlara öncelik

vermi$tir. Bu belirtiler $izofreniye özgü olmamakla birlikte güncel sõnõflandõrma

sistemlerinde de özel önem ta$õmaktadõr(4).

Freud libidonun bedene ve benli%e yatõr õldõ%õ birincil narsisizm dönemini, egonun ve

nesne ili$kilerinin geli$iminden sonra ya$amdaki örseleyici olaylarla birlikte nesnelerden

libidinal yatõr õmõn çekilerek benli%e yatõr õldõ%õ ve ego bütünlü%ünün kayboldu%u ikincil

narsisizm dönemini tanõmlamõ$ ve $izofreninin egonun ilk ortaya çõktõ%õ döneme kadar


9/81

9

uzanan bir gerilemeden kaynaklandõ%õnõ öne sürmü$tür. (9). Lacan’a göre psikoz beden

imgesinin da%õlmasõnõn yanõnda simgesel olarak olu$turulmu$tur(10).

Psikobiyoloji okulunun kurucusu olan Adolf Meyer, sizofreni ve di%er mental

bozukluklar õ çe$itli ya$am streslerine kar $õ birer tepki olarak de%erlendirmi$, bu sendroma da

bu yüzden “$izofrenik reaksiyon” adõnõ vermi$tir. Ki$ilerarasõ psikoanalitik okulun kurucusu

olan Harry Stuck Sullivan toplumdan yalõtõmõn $izofreninin hem bir nedeni, hem de bir

belirtisi oldu%u üzerinde durmu$tur. (1).

Epidemiyoloji

#izofreni sõklõ%õ ve ya$am boyu yaygõnlõ%õnõn tüm dünyada e$it oldu%u söylenmekle birlikte, "sveç, "rlanda ve Hõrvatistan’õn bazõ bölgeleri ile Kanada’lõ katoliklerde yüksek,

Tayvan ve Gana’daki bazõ kabilelerde dü$ük yaygõnlõk oranlar õ bildirilmi$tir(3). Ya$am boyu

prevalansõ %0.5 ile %1,5 (ortalama % 1) arasõnda de%i$mektedir. #izofrenide yõllõk insidans

hõzõ 100.000’de 10 ile 54 arasõnda verilmektedir(3,4).

#izofreni genellikle 45 ya$õn altõnda ortaya çõkar . 45 ya$õndan sonra ba$ladõ%õnda geç

ba$langõçlõ $izofreni olarak tanõmlanõr. Geç ba$langõçlõ olgular, kadõnlarda daha yüksek

oranda görülmesi, daha iyi mesleki i$levsellik öyküsü, daha fazla pozitif belirti göstermeleri,

dü$ük dozda ve iyi antipsikotik tedavi yanõtõ ve daha az yõk õma u%ramalar õ ile erken

ba$langõçlõ olgulardan ayr õlõrlar(1,3).

Erkeklerde ve kadõnlarda e$it yaygõnlõkta görülmekle birlikte, iki cinsiyette hastalõ%õn

ba$lama ya$õ ve gidi$i farklõdõr. En sõk ortaya çõktõ%õ ya$ dönemi erkeklerde 15-25,

kadõnlarda ise 25-35 ya$lar õdõr. Ortaya çõkma ya$õ kadõnlarda orta ya$larda ikinci bir pik

yapar. Kadõn hastalarda gidi$ erkeklere göre daha iyidir(3).

Sosyoekonomik düzeyi dü$ük olan bireylerde daha yüksek oldu%u bildirilen prevalansõn

evlilerde, bekar ve ayr õ ya$ayanlardan daha dü$ük oldu%u ve evlili%in hastalõ%a kar $õ


10/81

10

koruyucu bir unsur oldu%u ileri sürülmektedir. Göç, viral enfeksiyonlar, do%um mevsimi,

stres verici ya$am olaylar õ da risk etkenleri arasõnda sayõlmaktadõr(1,6,8).

#izofreni prevalansõ toplumda %1 iken, bu oran ebeveyninden biri $izofreni hastasõ olan

çocukta %12, her iki ebeveyni $izofreni hastasõ olan çocukta %40, $izofreni hastasõnõn

kardesinde %8, dizigot ikizinde %12, monozigot ikizinde %47 olarak belirlenmi$tir.

#izofreni hastalar õnõn birinci derecede biyolojik akrabalar õnda hastalõk geli$me olasõlõ%õnõn

yakla$õk 10 kat daha fazla oldu%u belirtilmektedir(4).

Çalõ$malarda üzerinde durulan önemli bulgu, $izofreni geli$me olasõlõ%õnõn, k õ$ ve bahar õn

erken dönemlerinde do%anlarda daha fazla ve bahar õn geç dönemi ve yaz mevsiminde

do%anlarda ise daha dü$ük olmasõdõr. #izofreni olu$umuyla ilgili viral varsayõmlar; yava$ virüsleri, retrovirüsleri ve viral yolla aktive olan otoimmun reaksiyonlar õ içerir. Bazõ

çalõ$malar hamileli%in ikinci üç ayõ sõrasõnda influenza ile kar $õla$õlmasõndan sonra $izofreni

sõklõ%õnda artõ$ oldu%unu göstermi$tir(1,11).

Etyoloji

Günümüzde $izofreninin çok sayõda etkenin biraraya gelmesi ile olu$an bir hastalõk oldu%u

konusunda görü$ birli%i bulunmaktadõr. Genel olarak kabul gören iki vuru$ varsayõmõna göre;

geli$imin erken dönemlerinde genetik ya da çevresel etkenlerle beyin geli$imi bozulmakta,

bu bozukluk ki$i için yatk õnlõk yaratmakta, ya$amõn sonraki dönemlerinde ki$inin stresli bir

çevresel etkiyle kar $õla$masõ üzerine $izofreni belirtileri geli$mektedir(3,4).

1. Nörogeli$imsel varsayõma göre; $izofrenide beyin geli$imi sõrasõnda patolojik süreçler

oldu%u ileri sürülmekte, özellikle frontal, parietal, temporal ve limbik korteks arasõnda

anormal ba%lantõlara yol açan, anormal beyin geli$imi üzerinde durulmaktadõr. Kortikal hatalõ

geli$ime ili$kin olasõ nedenler ara$tõr õlmõ$; genetik yatk õnlõk, viral enfeksiyonlar, gebelik ve

do%um komplikasyonlar õ ön plana çõkmõ$tõr(3,4,7,12).


11/81

11

Gebelikte ve do%um sonrasõ beynin nörogeli$imsel sürecindeki anormalliklerin belli bir

latent dönemden sonra, ergenlik ya da genç eri$kinlik dönemlerinde dopamine a$õr õ duyarlõlõk

geli$mesi, prefrontal kortekste bozulmu$ dopamin i$levinin subkortikal dopamin

aktivasyonunu arttõrmasõ gibi patolojik olaylar õ harekete geçirerek $izofreninin ortaya

çõkmasõna yol açabilece%i dü$ünülmektedir(4,7).

Beyin görüntüleme çalõ$malarda en õsrarlõ bulgu ventriküllerde geni$lemedir. Lateral

ventriküllerdeki geni$leme ile negatif ve bili$sel belirtiler arasõnda pozitif korelasyon

saptanmõ$tõr. Ventriküllerdeki geni$leme dõ$õnda $izofreni hastalar õnda sulkuslarda

geni$leme, beyin hacminde ve özellikle frontal lob, hipokampus, amigdala ve

parahipokampal girus hacminde azalma di%er yapõsal bulgulardõr. #izofreni hastalar õnda

nörogeli$imsel sapmalara i$aret eden anomaliler izlenmektedir. Korpus kallozum yoklu%u,geni$ kavum septum pellisidum, adesyo intertalamikanõn yoklu%u, gri cevher heterotipisi

$izofrenide artmõ$ oranda görülmektedir. "$levsel ara$tõrmalarda frontal bölgede kan ak õmõ ve

glukoz metabolizmasõndaki azalma dikkati çekmektedir(3,4,7,8,12).

2. #izofrenide biyokimya ara$tõrmalar õ nörotransmitterlere odaklanmaktadõr. Adõ geçen

nörotransmitterler Dopamin, serotonin, norepinefrin, glutamat ve GABA’dõr.

#izofreni hastalar õnda kortikal alanlarda dopamin azalmasõ, subkortikal alanlarda ise

dopamin artõ$õndan sözedilmektedir(4). Pozitif belirtiler ventral tegmental alandan limbik

sisteme uzanan mezolimbik yolaktaki dopaminerjik art õ$la, negatif ve bili$sel belirtiler ise

ventral tegmental alandan prefrontal kortekse uzanan mezokortikal yolaktaki dopaminerjik

yetersizlikle ili$kili bulunmu$tur(3,4,7,8). Dopaminerjik varsayõm iki gözleme

dayanmaktadõr;

- Birçok antipsikotik ilacõn etkinli%i ve gücü , dopaminin D2 reseptör blokajõ ile paralellik

gösterir.

- Amfetamin, kokain gibi psikomimetrik ilaçlar dopaminerjik aktiviteyi artt õrarak $izofreni

benzeri psikotik belirtileri ortaya çõkarabilmektedir.


12/81

12

Serotonin dopamin antagonisti (SDA) ilaçlarla ilgili gözlemlerden sonra $izofrenide

serotonine ilgi artmõ$tõr. SDA ilaçlar õn daha az yan etki ve artmõ$ tedavi edici etkilerinin

olmasõ, serotoninin 5-HT 2A reseptöründeki antagonizma ile ili$kilendirilmi$ ve $izofrenide

serotonin ve dopamin sistemleri arasõndaki etkile$imde bir bozukluk oldu%u öne

sürülmü$tür(3,4,7).

Noradrenalinin tek ba$õna olmasa bile di%er nörotransmitter sistemleriyle birlikte

$izofrenide rol aldõ%õ dü$ünülmektedir. #izofreni hastalar õnõn bir k õsmõnda özellikle paranoid

belirtilerin bask õn oldu%u hastalarda beyin omirilik sõvõsõnda noradrenalin düzeyi yüksek

bulunmu$tur(4,7).

Glutamatõn N-metil D-aspartat (NMDA) reseptörünü bloke ederek etki gösterenfensiklidinin $izofreni benzeri klinik tabloya yol açmasõ, glutamat sisteminin $izofrenideki

rolüne dikkat çekmektedir. Çalõ$malarda glutamaterjik disfonksiyon ve özellikle NMDA

reseptör aracõlõ nöroiletim üzerinde durulmaktadõr(3,4,7,12).

Yapõlan çalõ$malarda $izofreni hastalar õnda prefrontal ve singulat kortekste GABAerjik

nöronlarda azalma saptanmõ$tõr(3).

3.Genetik yatk õnlõ%õn $izofrenide önemli rolü olmakla birlikte orta düzeyde etkisi olan

genlerin varlõ%õna ili$kin bulgular elde edilmi$tir. Son çalõ$malarda D3 ve 5 HT 2A

reseptörlerini kodlayan en az iki gen allelinin $izofreniye yatk õnlõ%õ arttõrdõ%õ

dü$ünülmektedir. Moleküler genetik ara$tõrmalar õndaki bulgular farklõlõk göstermektedir. En

çok üzerinde durulan kromomlar; 1, 5, 6, 8, 10, 13, 18 ve 22. kromozomlardõr. Monozigot

ikizlerde hastalõk konkordansõ %33-78 arasõnda de%i$irken, aynõ oran dizigot ikizlerde %8-28

arasõnda de%i$ir. #izofrenlerin birinci dereceden akrabalar õnda $izofreni geli$me riski,normal

ki$ilerin akrabalar õna göre en az be$ kat daha yüksektir. Ebeveynlerden her ikisinin de

$izofreni hastalõ%õna sahip olmasõ durumunda, çocuklarda $izofreni geli$me $ansõ %40 daha

yüksektir(3,4,7).


13/81

13

Klinik Özellikler

Hastal õk öncesi belirtiler

#izofreni hastalar õnõn öyküsü incelendi%inde $izoid ya da $izotipal ki$ilik özellikleri

gösterdikleri, sessiz, içe dönük ve edilgen olduklar õ ö%renilir. Çocukluk ve ergenlik

dönemlerinde ya çok az arkada$lar õ vardõr ya da hiç arkada$lar õ yoktur. . Hastalõk öncesi

belirtiler hastalõ%õn bir parçasõdõr ancak geriye yönelik de%erlendirildi%inden geçerlili%i kesin

de%ildir. #izofreni hastalar õnda hastalõk öncesi dönemde, bedensel yak õnmalar bulunabilir. Bu

ki$iler büyüsel dü$ünce tarzõ, alõ$õlmadõk konu$ma içeri%i veya halüsinatuvar deneyimlerle

kar õ$õk anormal duygulanõm sergileyebilirler. Hastalõk öncesi dönemde hastalarda ki$ilik

de%i$iklikleri, içe-çekilme, azalmõ$ mesleki ve akademik performans, önceden zevk verenaktivitelere kar $õ ilgi kaybõ, obsesif-kompulsif davranõ$lar, ki$isel bak õmda azalma, sinirlilik,

sõ%la$mõ$ duygulanõm, büyüsel dü$ünce ve artmõ$ saldõrganlõk bulunabilir. Hastalõk öncesi

belirtiler aylar ve yõllar sürebilir(3,12,13).

!izofrenide hastalõk öncesi belirtiler : (4)

Nörotik belirtiler Anksiyete, huzursuzluk, k õzgõnlõk, irritabilite

Duygudurumla ili$lkili belirtile Depresyon, zevk alamama, suçluluk duygular õ, intihardü$lünceleri, duygudurumda oynamalar

"stek de%i$iklikleri Apati, dürtü kaybõ, ilgi kaybõ, halsizlik, enerji azlõ%õ

Fiziksel belirtiler Somatik yak õnmalar, kilo kaybõ, uyku düzensizlikleri

E$ik altõ psikotik belirtiler Algõsal tuhaflõklar, $üphecilik, beden ve dõ$ dünyaalgõsõnda de%i$iklikler

Bili$sel de%i$iklikler Dikkat ve konsantrasyon bozukluklar õ, zihinsel

me$guliyetler, gündüz dü$leri, dü$üncede somutla$maDavranõ$ de%i$iklikleri "$levsellikte azalma, sosyal geri çekilme, dürtüsellik,

tuhaf davranõ$lar, saldõrgan tutumlarDi%er Obsesif kompulsif belirtiler, dissosiyatif ya$antõlar,

ki$iler arasõ duyarlõlõk artõ$õ.


14/81

14

Faktör analizine dayanan geni$ kapsamlõ çalõ$malar $izofrenide üç ayr õ semptom kümesi

tanõmlamõ$lardõr(7):

-Pozitif belirtiler; hezeyanlar, hallüsinasyonlar ve yapõsal dü$ünce bozuklu%u ile

karakterizedir. Hezeyanlar ço%unlukla paranoid veya bizar do%ada olmakla birlikte di%er

hezeyan tipleri görülebilir. Hallüsinasyonlar ço%unlukla i$itsel olmakla birlikte di%er duyu

alanlar õna uyan hallüsinasyonlar da görülür.

-Dezorganizasyon; ça%r õ$õmlarda çözülme, enkoherans, uygunsuz duygulanõm ve

dü$üncede fakirle$meyi kapsar.

-Negatif belirtiler; duygulanõmda sõ%la$ma, spontanlõ%õn kaybõ, irade azlõ%õ, enerjidüzeyinde dü$me ve zevk alamamayõ içerir.

DSM-IV TR !izofreni Tanõ Ölçütleri:

A. Karakteristik belirtiler: Bir aylõk bir dönem boyunca (ba$ar õyla tedavi edilmi$se daha

k õsa bir süre), bu sürenin önemli bir kesiminde a$a%õdakilerden ikisinin (ya da daha

fazlasõnõn) bulunmasõ:

1. & hezeyanlar (sanr õlar),2. halüsinasyonlar (varsanõlar),

3. dezorganize (karmakar õ$õk) konu$ma (örn. ça%r õ$õmlarda da%õnõklõk [sõk sõk konu dõ$õ

sapmalar gösterme] ya da enkoherans),

4. ileri derecede dezorganize ya da katatonik davranõ$,

5. negatif belirtiler, yani duygulanõm ifadesindeki donukluk (tekdüzelik), aloji

(konu$amazlõk) ya da avolisyon.

Not: Hezeyanlar bizar ise ya da halüsinasyonlar ki$inin davranõ$ ya da dü$ünceleri üzerine

sürekli yorum yapmakta olan seslerden ya da iki ya da daha fazla sesin birbiriyle /

birbirleriyle konu$masõndan olu$uyorsa A Tanõ Ölçütünden sadece bir belirtinin bulunmasõ

yeterlidir.


15/81

15

B. Toplumsal / mesleki i#lev bozuklu$u: "$, ki$ilerarasõ ili$kiler ya da kendine bak õm gibi

önemli i$levsellik alanlar õndan bir ya da birden fazlasõ, bu bozuklu%un ba$langõcõndan beri

geçen sürenin önemli bir kesiminde, bu bozuklu%un ba$langõcõndan önce eri$ilen düzeyin

belirgin olarak altõnda kalmõ$tõr (ba$langõcõ çocukluk ya da ergenlik dönemine uzanõyorsa,

ki$ilerarasõ ili$kilerde, e%itimle ilgili ya da mesleki ba$ar õda beklenen düzeye

eri$ilememi$tir).

C. Süre: Bu bozuklu%un süregiden belirtileri en az 6 ay süreyle kalõcõ olur. Bu 6 aylõk süre,

en az bir ay süreyle (ba$ar õyla tedavi edilmi$se daha k õsa bir süre) A Tanõ Ölçütünü

kar $õlayan belirtileri kapsamalõdõr; prodromal ya da rezidüel belirtilerin bulundu%u dönemleri

kapsayabilir. Bu bozuklu%un belirtileri, prodromal ya da rezidüel dönemlerde, sadece negatif

belirtilerle ya da A Tanõ

Ölçütünde sõ

ralanan iki ya da daha fazla belirtinin daha hafif biçimleriyle (örn. acayip inanõ$lar, ola%andõ$õ algõsal ya$antõlar) kendilerini gösterebilir.

D. !izoaffektif Bozuklu$un ve Duygudurum Bozuklu$unun dõ#lanmasõ: #izoaffektif

Bozukluk ve Psikotik Özellikler Gösteren Duygudurum Bozuklu%u dõ$lanmõ$tõr, çünkü ya

aktif-evre belirtileri ile birlikte aynõ zamanda Majör Depresif, Manik ya da Mikst Epizodlar

ortaya çõkmamõ$tõr ya da aktif-evre belirtileri sõrasõnda duygudurum epizodlar õ ortaya

çõkmõssa bile bunlar õn toplam süresi aktif ve rezidüel dönemlerin süresine göre daha k õsa

olmu$tur.

E. Madde kullanõmõnõn / genel tõbbi durumun dõ#lanmasõ: Bu bozukluk bir maddenin

(örn. Kötüye kullanõlabilen bir ilaç, tedavi için kullanõlan bir ilaç) do%rudan fizyolojik

etkilerine ya da genel tõ bbi bir duruma ba%lõ olarak ortaya çõkmamõ$tõr.

F. Bir Yaygõn Geli#imsel Bozuklukla olan ili#kisi: Otistik Bozukluk ya da di%er bir

Yaygõn Geli$imsel Bozukluk öyküsü varsa, ancak en az bir ay süreyle (ba$ar õyla tedavi

edilmi$se daha k õsa bir süre) belirgin hezeyan ya da halüsinasyonlar da varsa #izofreni ektanõsõ konabilir .

(Amerikan Psikiyatri Birli ! i: Mental Bozukluklar õn Tanõ sal ve Sayõmsal Elkitabõ ,Gözden

Geçirilmi " Dördüncü Bask õ (DSM-4 TR) (2000). Amerikan Psikiyatri Birli ! i, Washington

DC, Çeviri Editörü Köro ! lu E, Hekimler Yayõn Birli ! i, Ankara.)


16/81

16

! izofrenide alt tipler ve ayr õmlar

DSM VI’te klinik özellikler, tedavi yanõtõ ve seyir esas alõnarak $izofrenide; paranoid tip,

dezorganize tip, katatonik tip, ayr õ$mamõ$ tip ve rezidüel tip olmak üzere 5 alt tip

tanõmlanmõ$tõr(4).

Paranoid #izofreni: Bir ya da daha fazla sanrının ve sıklıkla i itsel varsanıların oldu u,

dezorganize ve katatonik belirtilerin bulunmadı ı izofreni tipidir. Ba langıç ya ının daha geç

oldu u ve daha iyi seyir gösterdi i belirtilmektedir.

Dezorganize #izofreni: lkel, organize olmayan davranı a gerileme sistemli sanrıların ve

katatonik belirtilerin yoklu%u ile belirlidir. Sinsi ve erken ba langıç, belirgin düzelmegöstermeyen süregen seyir gösterir.

Katatonik #izofreni Stupor, negativizm, rijidite, eksitasyon ya da çe itli postür de i iklerini

içeren psikomotor bozukluklar gösterir. Son yıllarda ender görülmektedir .

Ayrı mamı izofreni: Di er alt tiplerin özelliklerini kar ılamayan izofreni tipidir.

Rezidüel sizofreni: Pozitif belirtilerin en alt düzeyde oldu%u, negatif belirtilerin baskınlık

gösterdi%i hastalık tipidir.

Crow $izofrenide iki sendrom ve psikopatolojik süreç tanõmlamõ$tõr:

Tip I $izofrenide; varsanõlar, sanr õlar ve yapõsal dü$ünce bozuklu%u ile karakterize pozitif

belirtiler, iyi düzeyde hastalõk öncesi i$levsellik, hastalõ%õn ani ba$langõcõ, antipsikotiklere iyi

tedavi yanõtõ, iyi prognoz ve bili$sel yõk õmõn olmamasõ gibi özellikler bulunmaktadõr.

Tip II $izofrenide ise; sosyal geri çekilme, irade azlõ%õ, duygulanõmda sõ%la$ma, dü$ünce

içeri%i ve konu$mada fakirlik gibi negatif belirtiler bask õndõr. Hastalõk öncesi i$levsellikdüzeyi dü$üktür. Bu grupta hastalõk ba$langõcõ sinsi, antipsikotiklerle tedaviye dirençli, gidi$i

kötü ve bili$sel yõk õm vardõr(4).

Andreasen bu ayr õmdan hareketle pozitif, negatif ve karma alt tipleri için tanõ ölçütleri

geli$tirmi$tir(4).


17/81

17

Gidi# ve Sonlanõm

Son yõllarda yapõlan bazõ çalõ$malarda hastalõ%õn gidi$ ve sonlanõm belirteçleri daha net

belirlenmi$tir:

-Baslangõç akut bir biçimde geli$ir, hastalõk geç ortaya çõkarsa ve çevresel stres etkenlerinin

yeri fazla ise gidi$ daha iyidir.

-Hastalõk öncesi ki$ili%in $izoid veya $izotipal olu$u, belirtilerin sinsi ve yava$ ortaya çõk õ$õ

daha kötü bir gidi$i dü$ündürür.

-Hastalõk öncesinde toplum, i$ ve cinsel ya$amõna göreceli olarak iyi uyum sa%lamõ$ olanlarda gidi$ ve sonlanõm daha iyidir.

-Ailenin hastalõ%õ ve hastayõ kabulleni$i, tedavi ekibiyle i$ birli%i ve dü$ük duygu dõ$a

vurumu gidi$e olumlu katk õda bulunur.

-Hastaneye yatõ$ sayõsõnõn çok ve sürelerinin uzun oldu%u, remisyon halinin k õsa sürdü%ü

oranda kötü gidi$ten bahsedilir.

-Ailede kalõtõmsal yüklülük yüksek ise süregenle$me olasõlõ%õ yüksektir.

-Negatif klinik belirtilerin bask õn oldugu hastalar tedaviden daha az yararlanmakta ve

gidi$leri daha kötü olmaktadõr.

-Geli$mekte olan ülkelerde ve k õrsal bölgelerde $izofreni prognozu, geli$mi$ ülkelere ve

kentsel alanlara göre daha iyi bulunmu$tur.

-Hastanõn evli olu$u iyi gidi$ göstergesidir.

-Hastalõk belirtileri arasõnda konfüzyon, pozitif bulgular ve duygusal ö%elerin varlõ%õ;

hastanõn dü$ünce ve algõ bozuklu%u gibi belirtilerden rahatsõz olmasõ ve tedavide isbirli%i ve

uyumu iyi gidi$ belirteçleridir(1,6,8,12).


18/81

18

OBSES"F KOMPULS"F BOZUKLUK

Obsesif kompulsif bozuklu%un (OKB) temel özelli%i ki$ide belirgin sõk õntõya yol açacak

düzeyde $iddetli, tekrarlayan obsesyon ve kompülsiyon belirtileridir. Obsesyon ve

kompülsiyonlar zaman alõcõdõr ve ki$inin alõ$õlmõ$ düzenini, mesleki i$levlerini, sosyal

etkinliklerini ve ili$kilerini önemli ölçüde etkiler. OKB’de obsesyonlar, kompülsiyonlar veya

her ikisi birden olabilir (15,16,17,18).

- Obsesyonlar yineleyici, istemdõ$õ, ki$inin kendi zihninin ürünü olan, benli%i rahatsõz edici

nitelikte (ego-distonik) oldu%u için ki$inin zihninden uzakla$tõrmaya çalõ$tõ%õ fakat aksine

zihin alanõnõ i$gal eden, õsrarlõ ve zorlayõcõ her türlü dü$ünce, dürtü ya da imgeler olarak

tanõmlanmõ$tõr. Obsesyonlar hastalar taraf õndan “tak õntõ, saplantõ, evham ya da vesvese” gibiterimlerle ifade edilmektedir(15).

- Kompulsiyonlar ise; ki$inin obsesyonlar õna yanõt olarak ya da belirli kurallara göre

gerçekle$tirmek zorunda oldu%unu hissetti%i, yineleyici törensel davranõ$lar veya zihinsel

eylemlerdir. Anksiyeteyi azaltmayõ, bazõ korkulan olaylar õ ve durumlar õ engellemeyi

amaçlayan bu törensel eylemler, ki$i taraf õndan a$õr õ ya da mantõksõz olarak algõlanmaktadõr.

Obsesyonlar genellikle bir tehdit, kompulsiyonlar ise bu tehdide kar $õ bir tedbir

niteli%indedir(15,19).

Tarihçe

Kutsal kitaplarda M.Ö. 11. yüzyõlõn ikinci yar õsõnda, "srail kralõ olan Saul’ u sõk sõk

$eytandan gelen zararlõ dü$üncelerin yakaladõ%õ, damadõnõn da arp çalarak zararlõ

dü$üncelerinden kurtardõ%õ yazõlmõ$tõr. Shakespeare, ünlü eserindeki Lady Macbeth

kimli%inde suçluluk duygusundan köken alan obsesyon ve el yõkama kompulsiyonlar õnõn

özgün örne%ini vermi$tir . Ortaça%da, birçok psikiyatrik hastalõk için oldu%u gibi, OKB de

büyü ve din kavramlar õyla açõklanmaya çalõ$õlmõ$tõr. Zamanla dinsel görü$ler yerini tõ bbi

açõklamalara bõrakmõ$tõr(15,20).


19/81

19

Obsesyon ve kompulsiyonlar ilk kez 1838’de Jean Etienne Dominique Esquirol taraf õndan

melankolinin bir belirtisi olarak tanõmlanmõ$, obsesyon terimi ilk olarak 1860’da Morel

taraf õndan kullanõlmõ$tõr. Esquirol ve daha sonra gelen klinisyenler yapt õklar õ ilk

tanõmlamalarda OKB’yi ’içgörüsü olan delilik’ olarak adlandõrmõ$lardõr. Daha sonra

Westhpal OKB’deki temel patolojinin ak õl dõ$õ dü$ünceler oldu%unu belirterek bunlar õ

’mental tikler’ olarak adlandõrmõ$tõr. Anlamsõzlõ%õn hasta taraf õndan da bilindi%ini ve kendini

gerçekle$tirememi$ delilik olarak nitelendirdi%i bu durumu Westhpal psikotik dü$ünceden

ayõrmõ$tõr(15,21).

20. yüzyõlõn ba$lar õnda Pierre Janet ve Kurt Schneider Obsesif kompulsif nevrozu ayr õ bir

antite olarak tanõmlamõ$ ve a$a%õdaki ölçütleri getirmi$lerdir:

1. Belli bir $ey dü$ünmeye, hissetmeye ya da yapmaya yönelik öznel bir zorlanmõ$lõk

duygusunun varlõ%õ,

2. Obsesyon içeri%inin saçma ya da mantõk dõ$õ benli%e yabancõ olarak algõlanmasõ,

3. Obsesyona direncin e$lik etmesi(15,21).

Epidemiyoloji

Psikiyatri literatüründe 15. yüzyõldan beri obsesyonlar ve kompulsiyonlar õ olan hastalar

tanõmlanmaktadõr. Eski epidemiyolojik ara$tõrmalarda OKB’nin yaygõnlõk oranõ % 0.5 olarak

bildirilmi$ ve OKB nadir görülen bir hastalõk olarak tanõmlanmõ$tõr(17). ECA

(Epidemiologic Catchment Area ) çalõ$malasõna göre OKB’un toplumda ya$am boyu

yaygõnlõ%õ %1.9-3.3 ; 6 aylõk yaygõnlõ%õ ise %1-2 olarak saptanmõ$tõr. Yatarak tedavi gören

psikiyatrik hastalar arasõnda OKB sõklõ%õ %0.1- %4 arasõnda de%i$mektedir. Epidemiyolojik

ara$tõrma verileri arasõndaki farklõlõklar çe$itli nedenlere dayanmaktadõr. Hastalar õn bir grubu

yak õnmalar õnõ gizlemekte, bir grubunda ise belirti ve bulgular ki$ilik özelli%i olarak kabul

edilmekte, yaradõlõ$ özelliklerine ba%lanmaktadõr. Hastalar õn bir bölümü ise psikiyatri dõ$õ

disiplinlere (temizlenme kompulsiyonlar õ bulunan hastalar õn sõk sõk ellerini yõkamalar õ

nedeniyle geli$ebilen dermatit nedeniyle dermatologlara gitmesi gibi) ba$vurmaktadõr. Bu


20/81

20

nedenlerle psikiyatri kliniklerine ba$vuran hastalar gerçek OKB oranlar õnõ

yansõtmamaktadõr(15,17).

OKB’ nin ya$am boyu görülme sõklõ%õ, kadõnlarda erkeklerden hafifçe yüksek saptanmõ$tõr.

DSM-IV tanõ ölçütlerinin kullanõldõ%õ bir ara$tõrmada, OKB tanõsõ konan 431 hastanõn

%51’nin kadõn oldu%u bildirilmi$tir(22). DSM-III-R tanõ ölçütlerine göre yapõlan bir

ara$tõrmada hastalar õn % 55 ‘nin kadõn oldu%u belirtilmi$tir(23). Ba$langõç ya$õ ortalama

erkeklerde 20 ya$, kadõnlarda 25 ya$lar õ olmakla birlikte olgular õn üçte biri 5-15 ya$lar õ

arasõnda ba$lamaktadõr(18,25). Lensi P. ve ark. (1996 ), cinsiyet farklõlõ%õnõn OKB üzerine

etkilerini incelemi$ler ve erkek hastalarda, OKB ba$langõç ya$õnõn daha erken, bekar olma

oranõnõn daha yüksek, cinsel içerikli obsesyonlar õn, simetri ve düzen obsesyonlar õnõn daha

sõk görüldü%ünü bildirmi$lerdir(24).

Bir çok takip çalõ$masõnda medeni durum, hastalõk gidi$inin belirleyicisi olarak

bulunmamõ$ olsa da, son dönemde yapõlmõ$ ileriye dönük bir çalõ$mada 107 OKB hastasõ

incelenmi$, evlenmi$ olmanõn k õsmi iyile$me olasõlõ%õnõ belirgin bir $ekilde artõrdõ%õ

bildirilmi$tir(26).

Etyoloji

A. Biyolojik Kuramlar

Önceki yõllarda daha çok psikodinamik kökenli bir hastalõk olarak dü$ünülen OKB’ nin

nörobiyolojisi ile ilgili ara$tõrmalar son yõllarda giderek artmõ$ ve önemli bulgular ortaya

konmu$tur.Çalõ$malar özellikle iki alanda yapõlmaktadõr:

1. Beyin görüntüleme çalõ$malar õ hastalõkta orbitofrontal-limbik-bazal gangliyon i$lev

bozuklu%u oldu%unu desteklemektedir.

2. Nörofarmakolojik çalõ$malar hastalõ%õn patofizyolojisinde serotonerjik sistem

anormalliklerinin önemli oldu%unu dü$ündürmektedir.

OKB’ nin etyolojisinde biyolojik unsurlar õn önemli oldu%unu dü$ündüren bulgular $öyle

sõrayalanabilir(15,17,18);


21/81

21

• Kafa travmasõndan sonra ba$layan OKB olgular õ.

• Beyin görüntüleme yöntemleri ile hastalõkta orbitofrontal-limbik-bazal gangliyon

disfonksiyonu oldu%unun ortaya konmasõ,

• Nöropsikolojik testlerin de frontal lob disfonksiyonunu desteklemesi

• Özellikle erken ya$larda ba$layan OKB ’ de ailesel geçi$in olmasõ ve OKB ile Tourette

bozuklu%unun genetik ili$kisinin bulunmasõ.

• Bazõ Sydenham koresi olgular õnda OKB’ nin görülmesi.

• Birçok bazal ganglion hastalõ%õyla (ensafalit, parkinson, hungtington, tourette, idyopatik

bazal ganglion kalsifikasyonu gibi) OKB’ nin birlikte görülmesi .

• Singulotomi ve stereotaktik cerrahi gibi bazõ cerrahi yöntemlerin OKB’ yi düzeltmesi .

1.Nöroanotomi:

Bazal gangliyonlar, motor davranõ$lar õn düzenlenmesi ve bili$sel i$levlerin yürütülmesinde

önemli rol oynamaktadõr. Sydenham koresi, Tourette hastalõ%õ ve Huntington hastalõ%õ gibi

bazal gangliyonlardan köken alan, hareket bozukluklar õ ile karakterize hastalõklarda obsesif

kompulsif belirtilerin sõk görülmesi, OKB etiyolojisinde bazal gangliyonlar õn rolünü

desteklemektedir. Nitekim kaudat nukleus ya da putamende yerle$en fokal bir lezyon; deney

hayvanlar õnda nukleus kaudatusta olu$turulan hasar õn obsesif-kompulsif belirtilere neden

olmasõ OKB’nin patogenezinde bazal gangliyonlar õn ve özellikle singulat girusun önemli roloynadõ%õna i$aret etmektedir(15,18,28). Bazal gangliyonlar õn önemli i$levi peki$tireç bilgileri

ve ö%renme süreçlerini kullanarak kortikal yaygõn bilginin boyutsal olarak

azaltõlmasõdõr(15,27,28). Belirli motor, duyusal ya da bili$sel uyar õlar bazal gangliyonlarda

ya filtre edilirler ya da algõlara ve davranõ$sal de%i$ikliklere dönü$ürler. OKB’de bazal

gangliyonlar õn uygun olmayan uyar õlar õ yeterince filtre edememeleri sonucu orbitofrontal

korteks, ventromedial kaudat ve mediodorsal talamusta aktivite artõ$õ olmakta ve obsesif-

kompulsif belirtiler ortaya çõkmaktadõr. Orbitofrontal aktivite artõ$õ ile zorlayõcõ dü$ünceler

olu$urken, ön singulat korteksteki aktivite artõ$õ ile anksiyete olu$turmaktadõr.

Kompulsiyonlar ise striatumun etkisizli%ini gidermeye yönelik yineleyici eylemlerdir(15,28).

Bu varsayõmõ destekleyen di%er bir kanõt psiko$irürjik giri$imlerden gelmektedir. Tedavi

dirençli obsesif-kompulsif hastalarda stereotaksik olarak uygulanan limbik lökotomi ve

singulotomi operasyonlar õnda frontal korteks ile bazal gangliyonlar arasõndaki yollar


22/81

22

kesilmektedir(15). PET ve SPECT çalõ$malar õ, OKB hastalar õnõn beyinlerindeki orbitofrontal

korteks, kaudat nukleus ve anterior singulat kortekste aktivite art õ$õnõ göstermektedir(15,17).

2.Nörotransmitterler:

OKB’nin tedavisinde serotonin geri alõm inhibitörlerinin (SG") etkili olmasõ, ilaca yanõtla

serotonin metoboliti olan 5-hidroksi indol asetik asitin (5- H"AA) beyin omurilik sõvõsõndaki

(BOS) düzeyleri arasõnda ili$ki bulunmasõ ve serotonin reseptör agonististleriyle

(metaklorofenil piperazin (mCPP), sumatriptan gibi) obsesif-kompulsif belirtilerin artmasõ

OKB’de serotonerjik nöronal iletimde bir bozukluk oldu%unu dü$ündürmektedir(15,17,28).

Rosenberg ve ark. (1998) bir PET çalõ$masõnda ventral prefrontal korteks ve kaudat

çekirdekte serotonin sentezinin azaldõ%õnõ göstermi$lerdir(29). Hayvan modellerinde

kompulsif davranõ$lar õn altõnda yatan düzene%in 5 HT 2c reseptörlerinin oldu%u

belirlenmi$tir(28). OKB’ de 5-H"AA BOS’ ta yüksek saptanmõ$ olup, BOS 5-H"AA

düzeyleriyle klomipramin tedavisine yanõt arasõnda pozitif bir ba%lantõ

bulunmaktadõr(17,28).OKB’de SG"’lerine yanõtõn sõnõrlõlõ%õ (% 40’õn üzerinde)

dü$ünüldü%ünde serotonin i$lev bozuklu%u tek ba$õna OKB’ nin nörokimyasõnõ açõklamaya

yetmemektedir .

OKB’ nin beyin görüntüleme çalõ$malar õnda kaudat ve orbitofrontal tutulumgörülmü$tür.Bu bölgeler hem serotonerjik, hem de dopaminerjik nöronlardan zengindir.

Bazal ganglion hastalõklar õnda obsesif kompulsif belirtilerin görülmesi, yüksek doz uyar õcõ

verilmesiyle obsesif kompulsif belirtilerin ortaya çõkmasõ ve bu belirtilerin dopamin

antagonistlerince düzeldi%inin gözlemlenmesi OKB’de dopaminin rolünü

güçlendirmektedir(17,28). Uyar õcõlara ba%lõ olgularda tekrarlayan dü$ünce ve davranõ$lar õn

olmasõna kar $õn psikolojik gerginlik görülmemektedir. Bu gözlemler tekrarlayan dü$ünce ve

davranõ$lar õn dopaminerjik aktivite artõ$õna ba%lõ, ego-distonisitenin serotonerjik i$lev

bozuklu%uyla ili$kili olabilece%i $eklinde yorumlanmõ$tõr(28).

Kortikostriatal glutamatõn, kaudat çekirdekte serotonin salõnõmõnõ azalttõ%õ ve serotonerjik

nöronlar õn glutamat toksisitesinde rol aldõ%õ bilinmektedir. 2000 yõlõnda yapõlan bir çalõ$mada

OKB hastalar õnda kaudat çekirdekte glutamat yo%unlu%unun kontrollere göre arttõ%õ ve tedavi


23/81

23

sonrasõnda obsesif kompulsif semptomlardaki azalma ile kaudat glutamat yo%unlu%undaki

azalmanõn paralellik gösterdi%i belirlenmi$tir. "$levsel görüntüleme çalõ$malar õ ile OKB’deki

glutamat fazlalõ%õ desteklenmektedir. Cerrahi giri$imlere alõnan yanõtlar da glutamaterjik

i$lev bozuklu%unu desteklemektedir. Ön internal kapsül lezyonlar õ orbitofrontal korteksten

kaudat çekirde%e olan glutamaterjik iletim alanõdõr(28).

3. Nöroimmün i#lev bozuklu$u

Çocukluk ça%õ ba$langõçlõ OKB ve romatizmal ate$in nörolojik bulgusu Sydenham koresi

arasõndaki benzerlik ortak etyopatogenezi dü$ündürmü$tür. Sydenham koresi olan çocuklar õn

% 70’den fazlasõnda kore belirtileri ba$lamadan 2-4 hafta önce tekrarlayan, istenmeyen

dü$ünce ve davranõ$lar õn ortaya çõktõ%õ bildirilmi$tir. Obsesyon ve kompulsiyonlar kore ile

benzer yo%unlukta ve e$ zamanlõ artõ$ gösterir. Nöropsikiyatrik belirtilerin görülmesi ile A

grubu beta hemolitik streptekok enfeksiyonunu takiben, antistreptokokal antikorlar õn artmasõ

ve bo%az kültüründe üreme olmasõ parelel seyreder. Kaudat çekirdek, putamen ve globus

pallidustaki nöronlarla etkile$en antinöral antikorlar õn bulunmasõ OKB’de nöroimmun i$lev

bozuklu%u gösteren bir alt tipin varlõ%õnõ göstermektedir (PANDAS:Streptokokal

enfeksiyonlarla ili$kili Pediatrik otoimmün nöropsikiyatrik bozukluklar) (17,18,28).

B. Psiko-sosyal kuramlar

1. Psikoanalitik yakla#õm:

Erken dönemde obsesyonel dü$ünceleri açõklamak için cinsel travmalar üzerinde duran

Sigmund Freud, daha sonralar õ anne-çocuk ili$kisine e%ilmi$, tuvalet e%itimi sõrasõndaki

agresyon ve otonomi üzerinde durmu$tur. OKB’ de sorun birbirine kar $õt dürtülerin bask õsõna

kar $õ denetim sa%lama çabasõdõr. Psikoanalitik kuram, obsesif kompulsif nevrozlar õ, psi$ik

aygõtõn savunma amaçlõ ödipal öncesi anal- sadistik evreye gerilemesine ba%lar. Kurama göre bu tür bozuklu%u olan ki$ilerde anksiyete ile ba$etmek üzere yalõtma (izolasyon), yap-boz

(undoing), kar $õt tepki kurm (reaksiyon-formasyon) ve yer de%i$tirme (deplasman) kullanõlan

ba$lõca savunma düzenekleridir(17,30).


24/81


25/81

25

belirgin bir düzelme, % 40-50’sinde orta derecede düzelme, % 20-40’õnda belirtiler

de%i$meden kalõr ya da ilerleyici seyreder(16).

DSM-IV TR Obsesif Kompulsif Bozukluk "çin Tanõ Ölçütleri

A. Obsesyonlar ya da kompulsiyonlar vard õr:

Obsesyonlar a "a ! õdakiler (1), (2), (3) ve (4) ile tanõmlanõr:

(1) Bu bozukluk sõrasõnda kimi zaman istemeden gelen ve uygunsuz olarak ya$anan ve

belirgin anksiyete ya da sõk õntõya neden olan, yineleyici ve sürekli dü$ünceler, dürtüler ya da

dü$lemler.

(2) Dü$ünceler, dürtüler veya dü$lemler sadece gerçek ya$am sorunlar õ hakk õnda duyulan

a$õ

r õ

üzüntüler de%ildir.(3) Ki$i, bu dü$ünceleri, dürtüleri ya da dü$lemlerine önem vermemeye ya da bunlar õ

bask õlamaya çalõ$õr ya da ba$ka bir dü$ünce veya eylemle bunlar õ etkisizle$tirmeye çalõ$õr.

(4) Ki$i, bu obsesyonel dü$üncelerini, dürtülerini veya dü$lemlerini kendi zihninin bir

ürünü olarak görür (dü$ünce sokulmasõnda oldu%u gibi de%ildir).

Kompulsiyonlar a "a ! õdakilerden (1) ve (2) ile tanõmlanõr:

(1) Ki$inin, obsesyona bir tepki olarak veya katõ bir biçimde uygulamasõ gereken

kurallar õna göre yapmaktan kendini alõkoyamadõ%õ yineleyici davranõ$lar (örn. el yõkama,düzene koyma, kontrol etme) ya da zihinsel eylemler (örn. dua etme, sayõ sayma, birtak õm

sözcükleri sessiz bir biçimde söyleyip durma).

(2) Davranõ$lar ve zihinsel eylemler, sõk õntõdan kurtulmaya ya da var olan sõk õntõyõ

azaltmaya ya da korku yaratan olay ve durumdan korunmaya yöneliktir. Ancak bu

davranõ$lar veya zihinsel eylemler, etkisizle$tirmesi ya da korunulmasõ tasarlanan $eylerle

gerçekçi bir biçimde ili$kili de%ildir, açõkça çok a$õr õ bir düzeydedir.

B. Bu bozuklu%un gidi$i sõrasõnda bir zaman ki$i Obsesyon ya da kompulsiyonlar õn a$õr õ ya

da anlamsõz oldu%unu kabul eder. Not: bu çocuklar için geçerli de%ildir.

C. Obsesyon ve kompulsiyonlar belirgin bir sõk õntõya neden olur, zamanõn bo$a

harcanmasõna yol açar (günde 1 saatten daha uzun zaman al õrlar) ya da ki$inin ola%an günlük


26/81

26

i$lerini, mesleki ( ya da e%itimle ilgili) i$levselli%ini ya da ola%an toplumsal etkinliklerini ya

da ili$kilerini önemli ölçüde bozar.

D. Ba$ka bir Eksen 1 bozuklu%u varsa, obsesyon ve kompulsiyonlar õn içeri%i bununla

sõnõrlõ de%ildir ( Ör: Yeme bozuklu%unun olmasõ durumunda yemek konusu üzerinde

dü$ünüp durma, Vücut Dismorfik Bozuklu%unun olmasõ durumunda dõ$ görünümle a$õr õ

ilgilenme ya da Major Depresif Bozukluk olmasõ durumunda suçluluk üzerine gevi$

getirircesine dü$ünme).

E. Bu bozukluk bir maddenin ( örn. kötüye kullanabilen bir ilaç ya da tedavi için kullanõlan

bir ilaç) veya genel bir durumun do%rudan fizyolojik etkilerine ba%lõ de%ildir.

Varsa belirtiniz: # çgörüsü az olan: O sõ

radaki epizotta ço%u zaman ki$i obsesyon ya dakompulsiyonlar õnõn a$õr õ veya anlamsõz oldu%unu kabul etmiyorsa.

(Amerikan Psikiyatri Birli ! i: Mental Bozukluklar õn Tanõ sal ve Sayõmsal Elkitabõ ,Gözden

Geçirilmi " Dördüncü Bask õ (DSM-4 TR) (2000). Amerikan Psikiyatri Birli ! i, Washington

DC, Çeviri Editörü Köro ! lu E, Hekimler Yayõn Birli ! i, Ankara.)


27/81

27

!"ZOFREN"DE OBSES"F - KOMPULS"F BEL"RT"LER

Hem psikotik belirtileri hem de obsesif kompulsif belirtileri olan hasta bildirimleri 19.

yüzyõ

ldan bu yana yayõ

nlanmaktadõ

r. Gerek $izofrenide obsesif kompulsif belirtileringörülmesi, gerekse OKB’de psikotik belirtilerin olmasõ her iki hastalõk arasõnda yak õn bir

ili$ki oldu%unun dü$ünülmesine yol açmõ$tõr. Her iki hastalõk arasõndaki benzerlikler ;

dü$ünce süreçleri, algõ ve davranõ$ de%i$iklikleri, ortak nöroanatomik devreler,

nörotransmitter kullanõmõndaki benzerlikler, ba$langõç ve gidi$ özellikleri, i$levsellikteki

kayõ plar olarak sayõlabilir. Beklenenden daha yüksek birliktelik oranlar õ ve $izofreninin

atipik antipsikotiklerle tedavisi sõrasõnda obsesif kompulsif semptomlar õn ortaya çõk õ$õ ya da

alevlenmesi nedeniyle yak õn zamanda bu alandaki ilgi artmõ$tõr(31,32,33).

#izofrenideki obsesif kompulsif belirtilerin tanõnmasõndaki önemli güçlükler obsesyonlar õn

sanr õlardan ve/veya yapõsal dü$ünce bozukluklar õndan, kompulsiyonlar õn ise mannerizm ve

stereotipik davranõ$lardan ayõrt edilmesidir. Obsesif kompulsif belirtiler psikotik belirtileri

andõr õ p bunlarla iç içe geçebildi%i için, bu klinik örtü$meyi sergileyen hastalar õn tanõnmalar õ

ve tedavileri zordur(17,31,32,33).

Fenomenoloji

Westphal (1878), obsesif kompulsif fenomenlerin $izofreninin bir parçasõ veya hastalõk

öncesi dönemi oldu%unu dü$ünmü$tür(34). Bumke (1944), obsesyonlar õn, sanr õlar õn öncüsü

oldu%unu öne sürmü$tür(35). Stengel (1945), OKB’nin gidi$i sõrasõnda ortaya çõkan nörotik

görünüm ve psikotik reaksiyonlar arasõndaki olasõ ili$kinin savunma mekanizmasõnõn bir

parçasõ olabilece%ini belirtmi$, ayr õca bu tür hastalar õn yapõsal duruma göre iki uçlu

bozuklu%a veya $izofreniye ilerleyebileceklerini söylemi$tir(36). Sigmund Freud (1957),

obsesif kompulsif belirtilerin her zaman bir nevrozun bulgusu olmayabilece%ini öne sürmü$

ve psikozun bir formu olabilece%ini söylemi$tir(37)

Rosen (1957) psikotik semptomlar õn ve sanr õlar õn obsesyonlarlarla ili$kili oldu%unu ve

obsesyonlar õn sanr õlara dönü$ebildi%ini öne sürdü(38). DSM-IV’ün OKB tanõsõ için “yetersiz

içgörülü” belirtecine olanak tanõmasõ ve OKB’nin psikotik bozukluklardan geleneksel

ayr õmõnda içgörünün olmasõnõn esas alõndõ%õ dü$ünüldü%ünde; yetersiz içgörülü bir


28/81

28

obsesyonu sanr õdan ayõrmadaki güçlük artar. Kozac ve Foa OKB’si olan hastalar õn büyük

ço%unlu%unun, en azõndan bazen, içgörülerini kaybetti%ini ve obsesyonlar, a$õr õ

de%erlendirilmi$ dü$ünceler ve sanr õlar õn ayõr õmõnõn yeterli tanõsal yarar sa%layacak kadar net

olmadõ%õnõ öne sürmü$lerdir(39). Tam içgörü kaybõ oldu%unda psikotik OKB’den sözedilir.

Aubrey Lewis içgörü varlõ%õ temeline dayanan tartõ$malara yeni bir boyut katmõ$tõr. Lewis'e

göre obsesyonun anlamsõz oldu%unun anla$õlmasõ temel özellik de%ildir. Bunun yerine asõl

olmasõ gereken, hastanõn obsesyona direnmek zorunda oldu%unu hissetmesi ve bunu dile

getirmesidir. Bu yakla$õma göre "Öznel zorlantõ deneyimi" merkezdedir . Obsesyon, içsel

kökenli olup içgörü ve direnç bu kökenin iki temel ö%esidir. Oysa sanr õnõn dõ$ar õdan

geldi%ine inanõlõr ve bu nedenle hasta sanr õya direnmez(40).

#izofreni tanõlõ hastalarda psikotik temalõ obsesyonlara ili$kin bildirimler klinik ayr õmõ

daha da karma$õkla$tõr õr. Bu obsesif sanr õlar melez fenomenlerdir; $ekli obsesif, içeri%i psikotiktir. Sanr õlõ hastalar da geni$ de%i$kenlikte içgörü sergileyebilirler. Spitzer iyile$en

sanr õlardan bahsetmi$; bu süreçte hastanõn tümüyle inanarak sanr õyõ koruma evresinden,

sanr õnõn hastanõn hayatõna hiç etkisi olmadõ%õ evreye ilerledi%ini belirtmi$tir. Sanr õlardaki

içgörü de%i$ikli%i sistematik olarak ara$tõr õlmamõ$tõr. Obsesyonlar ve sanr õlar arasõndaki

içgörü de%i$kenli%i göz önüne alõnõrsa içgörünün ayr õm yapmada güvenilir bir temel

olu$turmadõ%õ anla$õlõr(31).

Bazõ

yazarlar $izofreni ve OKB birlikteli%inin farklõ

bir psikopatolojiyi yansõ

ttõ

%õ

ilerisürmü$ ve bu farklõ gruba $izo-obsesif alt tip tanõmlamasõnõ önermi$lerdir(41,42,43). Weiss

ve ark. (1976) $izo-obsesyon yelpazesini tanõmlamõ$lar, birliktelik gösteren hastalar için

“obsesif psikoz” kavramõnõn uygun olaca%õnõ belirtmi$lerdir(41). Poyurovsky ve ark. (2004)

OKB ve $izofreni arasõnda spektrum bozukluklar õnõ tanõmlamõ$lardõr. Bu yelpazede

OKB’den $izofreniye do%ru gidildikçe psikotik belirtiler artar(44).

OKB az içgörülü OKB OKB #izofreni #izofreni #izofreni

+ + +

#izotipal K.B. Obsesif kompulsif belirtiler OKB

Ça%da$ ara$tõrmacõlar önceki çalõ$malarda yapõlanlardan daha net belirti tanõmlamalar õ,

standart tanõsal ölçütler ve protokoller olu$turdular. Tanõsal netli%i artõrmaya yönelik bu

çabalara ra%men obsesyonlu olma durumu ile psikotik dü$ünce arasõndaki ayr õm halen


29/81

29

bulanõktõr. #izofrenide olan obsesif kompulsif belirtilerin, en azõndan bazõlar õnõn, tanõmlayõcõ

olarak psikotik fenomenolojiyle çak õ$masõ muhtemel oldu%una göre, $izofrenideki bu

belirtilerin yalnõzca früst bir psikoz türü olmadõ%õnõ nereden biliyoruz? Klinik kanõtlar õn bir

ço%u $izofrenideki obsesif kompulsif belirtilerin sõklõkla süregelen psikozun bir ifadesinden

daha fazlasõnõ temsil etti%ini desteklemektedir. Bu kanõtlar arasõnda geleneksel antipsikotik

tedavinin $izofrenideki obsesif kompulsif belirtilerin tedavisinde etkisinin sõnõrlõ oldu%u,

psikotik semptomlar õn ba$ar õyla tedavisinden sonra dahi obsesif kompulsif belirtilerin

sürdü%ü gözlemleri ve $izofreni olan hastalardaki obsesif kompulsif belirtilerin tedavisinde

seçici serotonin geri alõm inhibitörlerinin etkinli%i bulunmaktadõr(33).

Psikozun varl õ " õnda obsesif kompulsif belirtilerin tanõmlanmasõ için öneriler

•

#izofrenide gözlenen obsesyon ve kompülsiyon tipleri saf OKB’de bulunanlarla,DSM-IV’te tanõmlandõ%õ üzere, fenomenolojik olarak benzerdir.

• Bir tekrarlama davranõ$õ psikotik dü$ünceye de%il de yalnõzca bir obsesyona yanõt

olarak geli$ti%inde bir kompulsiyon olarak dü$ünülmelidir (örne%in, paranoid korkulara yanõt

olarak tekrarlayõcõ kontrol etme bir kompülsiyon olu$turmaz).

• Tekrarlayõcõ, zorlayõcõ, ego-distonik bir dü$ünce özellikle mevcut hezeyan

konular õnõn etraf õnda dönüyorsa bir obsesyon olarak dü$ünülmemelidir (örne%in, OKB’deki

yaygõn obsesyon tiplerinden birini olu$turan korkutucu imgeler psikotik dü$üncenin bir

parçasõ olabilir). Akut psikotik evrede sorgulanabilir “obsesyonlar õ” dõ$lamak ve psikotiksemptomlar tedavi edildikten sonra bunlar õ yeniden de%erlendirmek gerekebilir.

• Dü$ünce biçimindeki bozukluklar õn varlõ%õnda obsesif kompulsif belirtilerin ayr õmõ

güç olabilir; bu nedenle tedavi ile dü$ünce biçim bozuklu%u normale döndükten sonra obsesif

kompulsif belirtilerin yeniden de%erlendirilmesi gerekebilir.

• Birincil obsesyon yava$lõ%õ yanlõ$lõkla prodromal $izofreni veya dü$ünce bozuklu%u

ile kar õ$abilir; böyle hastalar herhangi bir obsesyonu dile getiremezler ve kompülsiyon

göstermezler.

• Bazen psikoz varlõ%õnda açõk obsesif kompulsif belirtilerin, gerçek obsesifkompulsif belirtileri temsil edip etmedi%ini tanõmlamak mümkün olmayabilir; böyle

durumlarda bir nöroleptik ve bir seçici serotonin geri alõm inhibitörü (OKB’de standart

tedavi) ile ampirik tedavi gerekebilir(33).


30/81

30

DSM IV’e göre OKB’nin temel özellikleri yineleyici, inatçõ ve zorlayõcõ dü$ünceler,

dürtüler ve imgeler (obsesyonlar); obsesyonlardan kaynaklanan anksiyete ve sõk õntõyõ

azaltmaya ya da önlemeye yönelik olan yineleyici eylemler ya da zihinsel ritüellerdir

(kompulsiyonlar). Obsesif dü$ünceler, $izofrenideki dü$ünce sokulmasõnõn tersine mantõksõz

ve a$õr õ oldu%u kabul edilir(17).

Genellikle obsesyonlar õn hezeyanlardan ayr õmõ; içerikleri (örn. bula$ma, saldõrganlõk ve

cinsel obsesyonlar, alõnma, kötülük görme hezeyanlar õ), ki$inin hastalõ%a yönelik içgörüsü

(ego-distonik obsesyonlar, ego-sintonik hezeyanlar), e$lik eden duygulanõm (obesyonda

anksiyete, hezeyanlarda paranoid duygulanõm) ve di%er eylemlerle ( yineleyici davranõ$lar,

sanr õsal kötülük görme davranõ$õ) yapõlõr(17,31).

Epidemiyoloji

#izofrenisi olan hastalarda obsesif kompulsif belirtilerin varlõ%õ %1.1’den %59.2

oranlar õ arasõnda çok geni$ bir yaygõnlõkta bulunmaktadõr. Bu farklõlõk obsesyonlar õ

sanr õlardan ayõrma güçlü%ü, farklõ hasta örneklemleri, kullanõlan yöntemlerin farklõ olu$u,

$izofreni ve OKB’nin tanõmlamalar õ, obsesif-kompulsif semptomlar õn ya da obsesif-

kompulsif bozuklu%un ara$tõr õlõ p ara$tõr õlmamasõna göre, ya$am boyu veya nokta yaygõnlõk

bildirilip bildirilmemesiyle ili$kilidir. #izofrenideki obsesif-kompulsif belirtiler, genel

populasyondaki %2.5 luk OKB oranõ

ndan çok daha sõ

k görülmektedir(32,33).

Geçen yüzyõl boyunca $izofrenide obsesif kompulsif belirtilerin varlõ%õnõ ara$tõrma

yönünde bir çok sistematik deneme olmu$tur. 20. yüzyõlõn ilk yar õsõndaki çalõ$malarda

$izofreni hastalar õnda obsesif kompulsif belirtilerin oranlar õ görece az (%1-%3,5)

bildirilmi$tir(36,38,45). Dahasõ, bu dönemdeki ara$tõrmacõlar obsesif kompulsif

semptomlar õn varlõ%õnõn $izofreniyle ili$kili “ki$ilik çözülmesi”ni geciktirebildi%i, psikoza

kar $õ bir savunma olu$turdu%unu ve $izofreninin ilerlemesini engelledi%ini öne sürmü$lerdir.

Modern sõnõflandõrma sistemleri öncesinde yapõlmõ$ olan bu ara$tõrmalar, tanõmlama

alanõndaki eksiklikleri nedeniyle çeli$kili sonuçlar ortaya koysa da, psikotik bulgularla

obsesif kompulsif belirtilerin birlikteli%ine i$aret etmeleri açõsõndan

önemlidirler(17,21,31,32,33).


31/81

31

Son 30 yõlda ara$tõrmacõlar $izofreni popülasyonunda klinik olarak anlamlõ obsesif

kompulsif belirtilerin sõklõ%õnõn %10-52 (ortalama üçte birinde), OKB’nin oranlar õnõn %7,8-

26 oldu%unu bildirmi$lerdir. 1988 yõlõnda Amerika Birle$ik Devletleri’nde 20861 ki$i ile

yapõlan Epidemiyolojik Alan Çalõ$masõnda (ECA), $izofreni ve OKB arasõnda ektanõ oranõ %

12,2 olarak bulunmu$tur(21,32,33).

Tablo-1 . Obsesif Kompulsif Belirtiler ve/veya OKB Birlikteli$i Olan

!izofreni Hastalarõnda Epidemiyolojik Çalõ#malar.

Bildirim Örneklem ve ölçütler Sonuçlar

Fenton ve

McGlashan 1986

163 hastanede yatan hastada dosya

taramasõ,OKS:davranõ$sal ölçütler,

#izofreni: DSM-III-R ölçütleri.

21 hastada (%12.9) obsesif

kompulsif belirtiler, dü$ük sosyal i$le

düzeyi, kötü klinik gidi$.Berman ve ark.

1995

108 ayaktan takipli $izofreni hastasõ,

OKS:davranõ$sal ölçütler,

$izofreni için dosya tanõlar õ

Obsesif kompulsif belirtilerin sõklõ%õ

% 26.5, i$siz ve bekarlarda fazla,

dü$ük sosyal i$lev düzeyi.

Eisen ve ark. 1997 77 ayaktan takipli $izofreni veya

$izoaffektif bozuklu%u olan hasta,

Tanõ için DSM-III-R ve SCID

Ya$am boyu OKB yaygõnlõ%õ %7.8

(n=6), cinsiyet ve çalõ$ma ya$amõ

açõsõndan farklõlõk yok.

Porto ve ark.1997 50 ayaktan takipli $izofreni hastasõ,

Tanõ için DSM-IV ve SCID

Ya$am boyu yaygõnlõk: obsesif

kompulsif belirtiler: %43.2 , OKB:

%29.7.Meghani ve ark.

1998

Ayaktan takipli, 192 hasta ile

görü$me, yapõlandõr õlmõ$ tanõ

araçlar õ ve kendi-bildirim ölçekleri

61 hastada ( %31. 7 ) OKB ,

OKB ektanõsõ olanlarda dü$ük psiko-

sosyal i$lev düzeyi.

Üçok ve ark. 1998 Ayaktan takipli, 73 hasta,

$izofreni:SCID, OKS: Y-BOCS

23 hastada (%31.5) obsesif kompulsif

belirtiler.

Poyurovsky ve

ark.1999

Hastalõk süresi < 2yõl, 50 ilk atak

$izofreni hastasõ, $izofreni ve

OKB:SCID, Y-BOCS

Yedi hastada (%14) DSM-IV’e göre

OKB. OKB ektanõsõ olanlarda iki

grup arasõnda sosyodemografik

farklõlõk bulunmamõ$.

Tibbo ve ark.2000 Ayaktan takipli 52 hasta, $izofreni

ve OKB:SCID, Y-BOCS.

Onüç hastada (%25) DSM-IV’e göre

OKB, ektanõlõ grupta daha iyi

i$levsellik.

Lysaker ve ark.

2000

Ayaktan takipli 46 hasta,

$izofreni:SCID, OKS: Y-BOCS.

% 45 obsesif kompulsif belirtiler (Y-

BOCS puanõ 8 ve üzeri olanlar)


32/81

32


Bermanzohn ve

ark. 2000

Ayaktan takipli 37 hasta, $izofreni

ve OKB:SCID, OKS: Y-BOCS.

Ya$am boyu yaygõnlõk: Obsesif

kompulsif belirtiler %43.2 (n=16)

OKB:%29.7 (n=11)

Kruger ve ark.2000 68 hastanede yatan hasta, $izofrenive OKB:SCID, OKS: Y-BOCS. Obsesif kompulsif belirtiler%15.8

Povurovsky ve ark

2001

68 hastanede yatan hasta, $izofreni

ve OKB:SCID, OKS: Y-BOCS.

16 hastada (% 23,5) OKB, iki



Lysaker ve ark.

2002



% 17 obsesif kompulsif belirtiler (Y-

BOCS puanõ 17 ve üzeri olanlar)

Craig ve ark. 2002 450 ilk ba$vuru hastanede yatan

hasta, $izofreni ve OKB:SCID,

OKS: Y-BOCS.

Obsesif kompulsif belirtiler %16.2,

OKB:%3.8.

Nechmad ve ark.

2003

50 hastanede yatan $izofreni tanõsõ

almõ$ ergen hasta, OKB:SCID, Y-

BOCS.

13 hastada (% 26) OKB, iki



Ohta ve ark. 2003 60 hastanede yatan 11 ayaktan

takipli 71 hasta, $izofreni ve

OKB:SCID, OKS: Y-BOCS.

Obsesif kompulsif belirtiler %18.3

Öngür ve ark. 200 118 ayaktan takipli $izofreni ve


$izofreni ve OKB:SCID, OKS: Y-

BOCS.

% 8.8 OKB (Y-BOCS '16)

%11 Obsesif kompulsif belirtiler

(Y-BOCS '12), gruplar arasõnda

sosyo-demografik farklõlõk yok.

De Haan ve ark.

2005

113 hastaneye yatan erken

ba$langõçlõ $izofreni hastalasõnda,

SCID, Y-BOCS uygulanmõ$.

33 hastada (%29,2) Obsesif kompulsi

belirtiler 17 hastada (%15) OKB.

Byerly ve ark.

2005

100 hastanede yatan 78 $izofreni ve

22 $izoaffektif bozuklu%u olan hasta

PANSS, FOCI ve Y-BOCS

kullanõlmõ$.

Obsesif kompulsif belirtiler %30

(Y-BOCS '16), OKB:%23 ,

gruplar arasõnda sosyodemografik

farklõlõk yok.

Povurovsky ve ark

2006

50 hastanede yatan ya$lõ $izofreni

tanõlõ hasta. SCID ve Y-BOCS ilede%erlendirilmi$.

OKB sõklõ%õ:%16, cinsiyet ve ya$

açõsõndan iki grup arasõnda farklõlõkyok.

Lysaker ve ark.

2006

67 ayaktan takipli $izofreni

spektrum bozuklu%u olan hasta .

SCID, PANSS ve Y-BOCS ile

de%erlendirilmi$.

Obsesif kompulsif belirtilerin (2 ya da

daha fazla belirti) sõklõ%õ % 16.4 (n:11

OKS gösteren grupta e%itim düzeyi

dü$ük.


33/81

33

Ço%u çalõ$mada $izofrenide obsesif kompulsif belirtilerin ya$, cinsiyet ve e%itim düzeyi

açõsõndan farklõlõk göstermedi%i bulunmu$tur. Obsesif kompulsif belirtiler ile medeni durum

ve çalõ$ma ya$amõ arasõndaki ili$ki, bazõ çalõ$malarda farklõlõk göstermezken, kimi

çalõ$malarda obsesif kompulsif belirti gösteren $izofreni hastalar õnõn daha fazla bekar ve i$siz

olduklar õ saptanmõ$tõr. Bu hastalarda, mesleki i$levselli%in yanõnda ki$ilerarasõ ve sosyal

i$lev düzeyi de zayõf bulunmu$ ve klinik gidi$in daha kötü oldu%u belirtilmi$tir.(Tablo-1)

Etiyopatogenez

"#levsel nöroanatomi:

#izofreni ve obsesif kompulsif bozuklu%un patogenezinin açõklanmasõnda rol oynadõ%õ varsayõlan nöroanatomik devreler arasõnda ortak özellikler dikkati çekmektedir(3,32,33,46).

Frontal -subkortikal devrelerle ilgili veriler bu iki hastalõktaki belirtilerin birlikteli%i için

nöroanatomik model olu$turmaktadõr. Prefrontal korteks üç fonksiyonel-anatomik bölgeden

olu$ur: Dorsolateral prefrontal korteks, orbitofrontal korteks, medial frontal korteks (anterior

singulat korteks. Dorsolateral prefrontal korteks, planlama, ba$latma, sõralama (sürdürme, yer

de%i$tirme, durdurma) ve davranõ$lar õ denetleme ile belirli yürütücü i$levlerde; orbitofrontal

korteks, dürtü ve duygular õn düzenlenmesinde; medial frontal korteks, dikkat, motivasyon,

bellek gibi süreçlerde rol alõr(27,47).

OKB’de belirtilen i$levsel döngünün, genellikle kortiko-striatal-talamik-kortikal bir

döngüyü içerdi%ine inanõlmaktadõr. Bu döngüde belirtilen özgül yapõlar; bazal ganglionlar,

orbitofrontal korteks ve anterior singulat kortekstir. #izofrenide ise , dorsolateral prefrontal

korteks döngüsü OKB’deki orbitofrontal döngüdekilere benzer anatomik yapõlar õ içerir. Bu

nedenle, her iki bozuklukta da gerçekle$tirilen yapõsal ve i$levsel görüntüleme çalõ$malar õnda

bazal ganglionlar, talamus, anterior singulat korteks, orbitofrontal korteks ve bazõ temporalkorteks bölgeleri gibi özgül nöroanatomik yapõlarda kayda de%er çak õ$ma

gösterirler(4,32,33,46,48). Ba$lõca frontal subkortikal devreler $ekil 1’de özetlenmi$tir.


34/81

34

!ekil-1. Frontal - subkortikal devreler.

Yürütücü i#levlerde bozulma Apati Dizinhibisyon

Dorsolateral prefrontal Orbitofrontal korteks Medial frontalkorteks korteks

Kaudat çekirdek Kaudat çekirdek Nükleus akümbens(dorsolateral) (ventromedial)

Globus pallidus Globus pallidus Globus pallidus(lateral, dorsomedial) (medial, dorsomedial) (rostrolateral)

Talamus (ventral anterior Talamus (ventral anterior Talamusve mediodorsal çekirdek) ve mediodorsal çekirdek) (mediodorsal çekirdek)

OKB ve $izofrenide ortak anatomik yapõlardan biri talamustur. Her iki hastalõkta da

duyusal uyaranlar õ kapõlama ve filtre etme bozukluklar õnõn olmasõ ortak patolojide talamusun

rolünü dü$ündürmektedir. Tibbo ve Warneke(2000)’ye göre orbitofrontal korteks ve kaudat

çekirdekteki aktivasyon artõ$õ talamusu bask õlamakta ve talamusun korteks üzerindeki

bask õlayõcõ etkisinin kalkmasõyla korteks aktivasyonu, dolayõsõyla obsesif belirtiler

olu$maktadõr(4, 32, 48).


35/81

35

Frontal-subkortikal yollar nörotransmitter olarak ba$lõca glutamatõ kullanõrken, frontal

kortekse gelen yollar pons ve mezensefelondan kaynaklanan yo%un dopaminerjik,

serotonerjik ve noradrenerjik nöronlar õ içerir(27,49).

Yapõlan beyin görüntüleme çalõ$malar õnda, $izofreni ve obsesif kompulsif belirtilerin

birlikte oldu%u alt grupta, obsesif kompulsif belirti göstermeyen $izofreni hastalar õna göre,

sol hipokampusun anlamlõ derecede küçük oldu%u, lateral ventrikülün ön boynuzunda ve

üçüncü ventrikülde anlamlõ bir geni$leme oldu%u ve hastalõk süresi ile frontal lob boyutu

arasõnda ters ili$ki bulundu%u gösterilmi$tir(4,17,33,51). #izofreni ve de%i$en derecelerde

obsesif kompulsif belirtileri olan hastalarda gerçekle$tirilen bir fonksiyonel MRG

çalõ$masõnda bir alt grupta sol dorsolateral prefrontal korteks i$levi ile obsesif kompulsif

belirtilerin a%õrlõ%õ arasõnda negatif bir korelasyon gösterdi%i belirtilmi$tir(4,17,33).

Nörotransmitterler:

Genel olarak $izofrenide dopamin, OKB’de ise serotonin sisteminin temel rol oynad õ%õ

kabul edilir. Birliktelik gösteren grupta özgün nörotransmiter tutulumunu inceleyen

yayõnlanmõ$ bir çalõ$ma yoktur. Bununla beraber, her iki bozuklukta da ara$tõr õlan

nörotransmiterler serotonin ve dopaminin varlõ%õ ve aralar õndaki etkile$imler ortaya

konmu$tur(33).

#izofreni tedavisinde serotonin-dopamin reseptör antagonistlerinin üstünlü%ü, bu

hastalõ%õn fizyopatolojisinde dopaminerjik sistemle birlikte serotonerjik sistemin rolünü

destekler. Serotonin, dopamin nöronlar õndaki 5 HT 2A reseptörleri üzerinden dopamin

salõnõmõnõ azaltõrken, 5 HT 1A reseptörleriyle dopamin salõnõmõnõ uyar õr (32,33,48).

Tekrarlayõcõ davranõ$larda ve Tourette bozuklu%unda dopaminerjik artõ$, dirençliOKB’nin dopamin reseptör antagonistleri ve serotonin-dopamin reseptör antagonistleri ile

ba$ar õlõ bir $ekilde tedavisi OKB’nin fizyopatolojisinde dopaminerjik sistemin rolünü

göstermektedir(17,28).


36/81

36

Klinik Özellikler

$ izofreniye e "lik eden obsesif kompulsif belirtiler dört grupta ele al õnmaktad õr:

- Yalnõzca psikoz ba%lamõnda olu$an ve psikotik belirtilerle çak õ$an obsesif kompulsif

belirtiler

- Sadece $izofreninin hastalõk öncesi döneminde olan obsesif kompulsif belirtiler,

- Antipsikotiklerle olu$an obsesif kompulsif belirtiler,

- #izofreninin seyri sõrasõnda ortaya çõkan ve psikotik belirtilerle ili$kisi olmayan obsesif

kompulsif belirtiler(33).

Obsesif kompulsif belirtilerin $izofreninin hastalõk öncesi belirtileri olarak görülebildi%ini

dü$ündürecek kanõ

tlar vardõ

r(33, 50). Poyurovsky ve arkada$lar õ

nõ

n(1999), 50 ilk atak$izofreni hastasõyla (hastalõk süresi< 2 yõl) yaptõklar õ ve 7 hastada (%14) DSM-IV ölçütlerine

göre OKB saptadõklar õ çalõ$mada, e$ tanõ gösteren hastalar õn dördünde (yar õdan fazlasõnda)

obsesif-kompulsif belirtilerin $izofreni belirtilerinden önce ba$ladõ%õ bildirilmi$tir (52). "lk

atak $izofreni tanõsõ almõ$ 219 yatan hastayla yapõlan bir çalõ$mada hastalõk öncesi belirtiler

ara$tõr õlmõ$, obsesif kompulsif belirtilerin oranõ % 9.2 bulunmu$tur. Aynõ çalõ$mada obsesif

kompulsif belirtilerin $izofreni ba$langõcõndan > 4yõl önce ba$ladõ%õ ve ba$lama ya$õ ortalama

14.5 (SD:2.4) saptanmõ$tõr(50). Yapõlan bir çalõ$mada Obsesif kompulsif belirtilerin % 27.6

hastada $izofreni ba$langõcõndan önce, % 27.6 hastada $izofreni ile birlikte, % 44.8 hastada

$izofreni ba$langõcõndan sonra ba$ladõ%õ belirtilmi$tir(53).

Bir çok çalõ$mada, obsesif kompulsif belirti gösteren $izofreni hastalar õnõn, hastalõklar õnõn

daha erken ya$ta ba$ladõ%õ(52,54,57), daha fazla hastanede kaldõklar õ (54,55,57), kendine

bak õm ve sosyalle$melerinde daha fazla yetersizlik ve daha kötü klinik gidi$lerinin oldu%u

belirtilmi$tir(54,55,56).

Obsesif kompulsif belirtilerin paranoid ve ayr õ$mamõ$ $izofreni alt tiplerinde daha fazla

görüldü%ünü bildiren çalõ$malar bulunmaktadõr(55,58).

Bazõ çalõ$malarda obsesif kompulsif belirti gösteren $izofreni hastalar õnda, pozitif, bili$sel

ve negatif belirtilerin daha fazla oldu%u(55,61,62,64,66) bazõ çalõ$malarda dü$ük oldu%u


37/81

37

(51,66) bildirilirken, bazõ çalõ$malarda obsesif kompulsif belirtiler ile pozitif, negatif ve

bili$sel belirtiler açõsõndan anlamlõ ili$ki bulunmamõ$tõr(58,59,60,63,65,68).

#izofrenide depresyonun görülme sõklõ%õ % 7 ile 75 (ortalama %25) arasõnda

bildirilmi$tir(4,31). Bir çalõ$mada depresif belirtilerin % 38 $izofreni belirtileri ile birlikte, %

33 hastalõk öncesi ve ilk atak döneminde, % 29 ise süregen dönemde görüldü%ü

belirtilmi$tir(69). 2007’de ilk psikotik ata%õ olan 219 hastada yapõlan bir çalõ$mada hastalõk

öncesi belirtilerin % 61.5’inin depresif belirti oldu%u saptanmõ$tõr(50). Obsesif kompulsif

belirti gösteren $izofreni hastalar õ daha fazla depresif belirti göstermektedir(66,67).

#izofrenisi olan bireyler yüksek intihar riski altõndadõrlar. #izofreninin seyri sõrasõnda

hastalar õn neredeyse %50’sinin intihar dü$ünceleri veya giri$imlerinin oldu%u belirtilmi$tir.

Bu hastalar õn % 10-15’i hayatlar õnõn bir döneminde intihar giri$iminden ölmektedir. Yapõlan

bir çalõ$mada $izofrenide intihar davranõ$õnõn %80’den fazlasõndan depresyonun sorumlu

oldu%u belirtilmi$tir(4,31,69). #izofrenide obsesif kompulsif belirtilerin intihar dü$üncesi

ve giri$imi ile ili$kisi çok az ara$tõr õlmõ$tõr. Üçok ve arkada$lar õnõn (1998) yaptõklar õ

çalõ$mada obsesif kompulsif belirti gösteren grupta intihar giri$iminin anlamlõ ölçüde sõk

görüldü%ü bildirilmi$tir(70). Sevinçok ve arkada$lar õnõn (2007) yaptõklar õ çalõ$mada, OKB

ektanõsõ alan $izofreni hastalar õnõn anlamlõ düzeyde intihar giri$imi ve e%iliminin fazla

oldu%u saptanmõ$tõr(71).

OKB ve $izofreninin fizyopatolojisinde bazal gangliyonlarla ilgili varsayõmlara dayanarak

obsesif kompulsif belirti gösteren $izofreni hastalar õnõn daha a%õr bir bazal ganglion

patolojisi gösterdi%i ve artmõ$ ekstrapiramidal tutulum riskine sahip olduklar õ öne

sürülmü$tür(32). Kruger ve arkada$lar õ (2000), birliktelik gösteren hasta grubunda daha fazla

akatizi ve anormal istemsiz hareket saptadõklar õnõ bildirmi$ler(62), Tibbo ve Warneke (1999)

ise bu grupta parkinsonizm belirtilerinde artma e%iliminden bahsetmi$lerdir(72). Bu

farklõlõklar, örneklem seçimi ile ili$kili olabilece%i gibi, kullanõlan antipsikotiklerle de ili$kili

olabilir. Klinik özelliklere ili$kin çalõ$malar Tablo-2 de özetlenmi$tir.


38/81

38

Tablo-2.Obsesif Kompulsif Belirtiler ve/veya OKB Birlikteli$i Olan !izofreni

Hastalarõnda Hastalõ$a ve Klinik Özelliklere "li#kin Çalõ#malar

Bildirim Örneklem ve ölçütler SonuçlarBerman ve ark.

1995

108 ayaktan takipli $izofreni hastasõ,

OKS:davranõ$sal ölçütler,

$izofreni için dosya tanõlar õ

Obsesif kompulsif belirtileri olanlarda

erken hastalõk ba$lama ya$õ,uzun yatõ$

süresi dü$ük sosyal i$lev düzeyi.

Eisen ve ark.

1997

77 ayaktan takipli $izofreni veya


Tanõ için DSM-III-R ve SCID

OKB ektanõsõ olanlar ve olmayanlar

arasõnda hastalõk ba$lama ya$õ ve yatõ$

sayõsõ açõsõndan farklõlõk yok.

Berman ve ark.

1998


için klinik tanõ, PANSS, OKS içinY

BOCS.

PANSS pozitif, negatif ve toplam

puanlar açõsõndan farklõlõk yok.

Meghani ve ark.

1998

Ayaktan takipli, 192 $izofreni

hastasõ, yapõlandõr õlmõ$ tanõ araçlar õ

ve kendi-bildirim ölçekleri

OKB ektanõsõ olanlarda dü$ük psiko-

sosyal i$lev düzeyi, artmõ$ kendinden

ho$nutsuzluk.

Poyurovsky ve

ark.1999

50 ilk atak $izofreni hastasõ,

$izofreni ve OKB:SCID, Y-BOCS,

SAPS, SANS.

OKB ektanõsõ olanlarda, yapõsal

dü$ünce bozuklu%u ve duygulanõmda

düzle$me anlamlõ $ekilde dü$ük.

Obsesyon sõklõ%õ; bula$ma, cinsel ve

saldõrgan, kompulsiyon sõklõ%õ;

temizleme, sõralama ve kontrol etme$eklinde sõralanõyor.

Tibbo ve ark.

2000

Ayaktan takipli 52 hasta, $izofreni

ve OKB:SCID, PANSS, Y-BOCS,

ESRS ve GAF.

OKB ektanõlõ grupta, daha k õsa hastalõk

süresi, dü$ük negatif belirti düzeyi,

parkinsonizm belirtilerinde artõ$, daha

iyi i$levsellik.

Lysaker ve ark.

2000




emosyonel huzursuzluk, pozitif ve

bili$sel belirti daha fazla .

Kruger ve ark.2000 68 hastanede yatan hasta, $izofrenive OKB:SCID, SAPS, SANS, Y-

BOCS, CRS, AIMS.

Obsesif kompulsif belirtileri olanlardadaha fazla akatizi ve anormal istemsiz

hareketler, SAPS’õn sanr õ puanõ

yüksek.

Hwang ve ark.

2000

20 hastanede yatan hasta, SCID, Y-

BOCS,PANSS.

OKB ektanõsõ olanlarda, PANSS negati

belirti ve toplam puanlar õ yüksek,

Pozitif belirti puanlar õnda farklõlõk yok.


39/81

39


Povurovsky ve

ark. 2001


ve OKB:SCID, Y-BOCS, SAPS,

SANS, HAM-D, AIMS, SBS.

OKB ektanõsõ olanlarda, dü$ük sosyal

i$lev; yatõ$ süresi, pozitif, negatif ve

depresif belirti açõsõndan farklõlõk yok.

Nechmad ve ark.2003 50 hastanede yatan $izofreni tanõ

sõ

almõ$ ergen hasta, SCID, Y-BOCS,

SAPS, SANS, GAFS.

OKB ektanõ

sõ

olanlarda, duygulanõ

mdadüzle$me ve küntle$me alt puanlar õ

anlamlõ $ekilde yüksek. Pozitif belirtiler

ve i$levsellikte farklõlõk yok

Ohta ve ark.

2003

60 hastanede yatan 11 ayaktan

takipli 71 hasta, $izofreni ve

OKB:SCID, Y-BOCS,PANSS,

AIMS, BAS.


artmõ$ anormal istemsiz hareketler,

pozitif , negatif belirti, akatizi açõsõndan

farklõlõk yok.

Öngür ve ark.

2004

118 ayaktan takipli $izofreni ve


$izofreni ve OKB:SCID, Y-BOCS,

PANSS, HAM-D, bili$sel testler.


pozitif ve depresif belirti puanlar õ

yüksek. Negatif ve bili$sel belirtiler

açõsõndan farklõlõk yok.

De Haan ve ark.

2005

113 hastaneye yatan erken

ba$langõçlõ $izofreni hastalar õnda,

SCID, PANSS, Y-BOCS ve

MADRS kullanõlmõ$.


daha dü$ük negatif belirti puanlar õ ve

daha yüksek MADRS puanlar õ

saptanmõ$. En sõk obsesyonlar; saldõrga

ve cinsel obsesyonlar, en sõk

kompulsiyonlar; kontrol etme, sõralama-

düzene koyma kompulsiyonlar õ

bulunmu$. Byerly ve ark.

2005

100 hastanede yatan hastada,

PANSS, FOCI ve Y-BOCS, SOFAS

kullanõlmõ$.

Pozitif ve negatif belirtiler, i$levsellik

ve ya$am kalitesi, hastanede yatõ$

süresi açõsõndan farklõlõk bulunmamõ$.

Povurovsky ve

ark. 2006

50 hastanede yatan ya$lõ $izofreni

tanõlõ hasta. SCID ve Y-BOCS,

SAPS, SANS, HAM-D, MMSE ile

de%erlendirilmi$.

OKB ektanõsõ olanlar ve olmayanlarda

SAPS, SANS, HAM-D, MMSE

puanlar õ arasõnda anlamlõ farklõlõk

saptanmamõ$.

#izofreni hastalar õnda atipik antipsikotiklerin kullanõma girmesiyle birlikte, bu ilaçlarla

obsesif kompulsif belirtilerin ortaya çõktõ%õ ya da daha önce bulunan obsesif kompulsif

belirtilerin $iddetlendi%i bildirilmektedir(17,32,73,74,75,76,77,78). Bu konuda klozapin,

risperidon, olanzapin ve ketiapin ile ili$kili olgu bildirimleriyle birlikte, klozapinle ili$kili


40/81

40

çalõ$malar da bulunmaktadõr. Obsesif kompulsif belirtilerdeki artõ$ di%er atipik

antipsikotiklere göre klozapinde daha yüksek oldu%u belirtilmektedir(75,76). Klozapinle

görülen obsesif kompulsif belirtilerde iki doz aralõ%õ tanõmlanmõ$tõr: erken ba$langõçlõ

olgularda 150-200 mg/gün, geç ba$langõçlõ olgularda 350-900 mg/gün. "laçlarla olu$an

obsesif kompulsif belirtilerin erkeklerde fazla oldu%u ve kompulsiyonlar õn daha fazla

görüldü%ü bildirilmektedir(17).

#izofrenide görülen obsesyon ve kompulsiyonlar õn sõklõ%õnõn da%õlõmõ, OKB’dekine benzer

$ekilde bildirilenler ile(52,58,79) en sõk obsesyonlar õn saldõrgan ve cinsel obsesyonlar, en sõk

kompulsiyonlar õn kontrol etme, sõralama-düzene koyma kompulsiyonlar õ (67) olarak

bildirilenler arasõnda çe$itlilik gösterir.

TEDAV"

#izofenide obsesif kompulsif belirtilerin tedavisi antipsikotik ve antiobsesyonel ilaçlar õ

içerir. Atipik antipsikotik ilaçlarla ortaya çõkan obsesif kompulsif belirtiler, antiobsesyonel

ilaçlar õn karaci%er sitokrom P 450 sistemi üzerinden antipsikotiklerin kan düzeylerini

de%i$tirmeleri ve klomipraminin psikotik belirtileri alevlendirebilmesi tedavi olanaklar õnõ

sõnõrlamaktadõr. Klomipraminin $izofrenide obsesif kompulsif belirtilere etkili oldu%una dair

çalõ$malar bulunmaktadõr. Son dönemde atipik antipsikotiklerle seçici serotonin geri alõm

inhibitörlerinin birlikte kullanõmõnõn etkinli%ine dair veriler artmaktadõr (4,17,31,80).


41/81

41

AMAÇ, YÖNTEM VE GEREÇLER

Bu çalõ$mada DSM IV-TR ye göre $izofreni tanõsõ almõ$ hastalarda obsesif - kompulsif

belirtilerin, pozitif, negatif ve depresif belirtiler, sosyal i$levsellik, ilaç yan etkileri, intihar

dü$üncesi ve içgörü ile ili$kisinin ara$tõr õlmasõ amaçlanmõ$tõr.

Ara$tõrmaya Mart 2007 – A%ustos 2007 tarihleri arasõnda, Bak õrköy Prof. Dr. Mazhar

Osman Ruh Sa%lõ%õ ve Sinir Hastalõklar õ E%itim ve Ara$tõrma Hastanesi Psikotik Bozukluklar

Tedavi E%itim ve Ara$tõrma Merkezi taraf õndan takip edilen, DSM-IV TR’ye göre $izofreni

tanõsõ konan 105 hasta dahil edilmi$tir.

Rastlantõsal alõnan hastalara öncelikle çalõ$manõn amacõ anlatõlarak, katõlõmlar õ için sözel

onaylar õ alõnmõ$tõr. Çalõ$maya katõlmayõ reddetme veya görü$meyi herhangi bir noktadasonlandõrma hakk õna sahip olduklar õ açõklanmõ$, kayõtlar õnõn gizli tutulaca%õna dair güvence

verilmi$tir.

"çerme Kriterleri

• 18-64 ya$lar õ arasõnda olmak

• DSM IV-TR kriterlerine göre #izofreni tanõsõ almõ$ olmak

• Son üç ay içerisinde EKT tedavisi almamõ$ olmak

• Bilgilendirme sonrasõ çalõ$maya katõlmayõ kabul etmek.

• Çalõ$mada uygulanacak ölçekler, yapõlacak de%erlendirme ve klinik görü$melere

katõlõm konusunda istekli olmak.

• En az ilkokul mezunu olmak.

Dõ#lama Kriterleri:

• Ciddi fiziksel yada nörolojik hastalõ%õ olmasõ,

• Alkol ya da madde kullanõm bozukluklar õ olmasõ,• Son 6 ay içerisinde EKT tedavisi uygulanmasõ.

Çal õ#maya dahil edilen hastalar;

• Sosyodemografik ve klinik veri toplama formu,

• Yale-Brown Obsesyon Kompulsiyon De%erlendirme Ölçe%i


42/81

42

• Pozitif ve Negatif Sendrom Ölçe%i (PANSS),

• Calgary #izofrenide Depresyon Ölçe%i,

• "ntihar Dü$üncesi Ölçe%i,

• UKU yan etki ölçe%i,

• "çgörünün Üç Bile$enini De%erlendirme Ölçe%i,

• Sosyal "$levsellik Ölçe%i ile de%erlendirilmi$tir.

1. Psikotik Bozukluklar Tedavi E$itim ve Ara#tõrma Merkezi Poliklinigi

sosyodemografik ve klinik veri toplama formu: Hastalar õn sosyodemografik özelliklerini,

hastalõklar õnõn geçmi$ ve güncel durumunu, aldõklar õ tanõ ve tedaviyi, ektanõlõ durumlar õ, aile

öykülerini, yasal sorunlar õ degerlendirmek için kullanõlan, Psikotik Bozukluklar Tedavi

Egitim ve Arastõrma Merkezi taraf õndan takip edilen her hastaya ilk görü$mede verilen 55itemlik form olup, görü$meci taraf õndan uygulanmõ$tõr.

2. Pozitif ve Negatif Sendrom Ölçegi (PANSS);Kay ve arkadaslar õ taraf õndan

geli$tirilmi$tir(81). 30 maddelik ve yedi puanlõ siddet de%erlendirmesi içeren yar õ

yapõlandõr õlmõs bir görü$me ölçe%idir. PANSS taraf õndan degerlendirilen 30 psikiyatrik

parametreden yedisi pozitif sendrom altölçe%ine, yedisi negatif sendrom altölçe%ine ve geri

kalan onaltõsõ genel psikopatoloji altölçe%ine aittir. Ölçe%in Türkçe güvenilirlik ve geçerlik

çalõsmasõ Kostako%lu A. ve arkada$lar õ taraf õndan yapõlmõ$tõr(82).

3. Yale Brown Obsesif Kompulsif Bozukluk Ölçe$i ( Y-BOCS);Yale Brown Obsesif

Kompulsif Bozukluk Ölçe%i ( Y-BOCS) Goodman ve ark. (1989) taraf õndan

geli$tirilmi$tir(83). 1989 ‘dan beri birçok çalõ$mada yayõn olarak kullanõlmakta olan bu

ölçek, DSM-IV saha çalõ$malar õnda da kullanõlmõ$tõr. Y-BOCS, obsesif kompulsif

semptomlar õn $iddetini ölçmek, klinik seyri ve tedavinin sonuçlar õnõ de%erlendirme

duyarlõlõ%õ ile di%er ölçeklere üstünlük sa%lamaktadõr. Y-BOCS’ da obsesyonlar ve

kompulsiyonlara yönelik sõnõflandõrma ba$lõklar õ altõnda her biri de%i$en sayõda olmak üzere

toplam 74 soruluk bir semptom kontrol listesi vardõr. Bu semptom kontrol listesi, ayr õntõlõ

semptom

dr ali belene

Documents