samyakgyan jaunary-2012

7/28/2019 Samyakgyan Jaunary-2012

1/133(1) mJeefmleeer kece&eesieer heer"eOeerMe jJeervkeerefle&mJeeceer peer


2/133


3/133

mebmLeeefhekee SJeb MegYeeMeerJee&o :

hejcehetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe

%eeveceleer ceeleepeerFounder & Auspicious Blessings :

Pujya Ganini Pramukh Aryika

SHRI GYANMATI MATAJI

meceeeespeve :

e%eeeceCeer Deeefe&kee

eboveeceleer ceeleepeerCo-ordination :

Pragya Shramni Aryika

SHRI CHANDNAMATI MATAJI

ef veoxMeke SJebmecheeoke :

mJeefmleeer kece&eesieer heer"eOeerMe

vkeerefle& mJeeceer peerDirector & Editor :

Swastishri Karmayogi Peethadheesh

Ravindrakirti Swami Ji

eyebOe mecheeoke :

veManaging Editor :

Jeevan Prakash Jain

Je


4/133

eyebOe mecheeokeere1. meceepe kes efueS efJeMes


5/133


6/133

e. efJe


7/133

meceepe kes efueS efJeMes


8/133 mJeefmleeer kece&eesieer heer"eOeerMe jJee rvkeerefle&mJeeceer peer (8)

mJeefmleeer mJeeceer peer kes efJeMes


10/133


11/133

mJeefmleeer kece&eesieer heer"eOeerMejJeervkeerefle& mJeeceer peer kee efJemle=le heefjee,

meceepe kes veece Gvekee mebosMe SJeb mJeeceer peer kesefveoxMeve ceW efJekeefmele pecyeterhe mebmLeeve kes

DeeoMe& Je leerve oMekeeW kee mJeefCe&ce ke=eflelJe

emleeefJekeer-1



DeeFS peeveles nQmJeefmleeer kece&eesieer heer"eOeerMe jJeervkeerefle& mJeeceer peer kee

Deblejbie SJeb yeefnjbie heefjee

(1) kegMeee yegef-

ueKeveT efJeeefJeeeuee mes yeer.S. leke keer efMe#ee eehlekejves Jeeues jJeervkeerefle& mJeeceer peer keer kegMeeelee eejbYe mes nerDeefle efJeMes



Debleje&^ere mlej kes keee&eceeW kees Deuhe mecee kes Deblejeue ceWYeer Deeeesefpele kejves nslegDeehekee meg{ efkeesCe SJeb DeelceefJeeemeeYeer [ieceieelee veneR nw~ mecemle cetueYetle DeeJeMekeleeDeeW hejDeehekeer ef Delevle hewveer jnleer nw Deewj keesF& Yeer efJe



meceepe-veslee keer DeeJeMekelee nesleer nw, efpemekes Deboj mecemleDeueie-Deueie efJeeejOeejeDeeW kes ueesieeW kees meceeeesefpele kejves keerDeodYegle keuee efJeeceeve nw~ Deewj en iegCe nceW hetCe& heefjhekeJeleekes meeLe mJeeceer jJeervkeerefle& peer ceW osKeves kees efceuelee nw~ DeveskemebmLeeDeeW kees mebeeefuele kejves ceW efJeefYeVe efJeeej OeejeDeeW JeeuesYeeeW kees, meeceeefpeke keee&kelee&DeeW kees leLee mebmLee kes kece&eeefjeeWkees efkeme ekeej Ske mebie"ve ceW yeebOekej jKevee, Fme yeele keer

egefe mJeeceer peer kes ceve-ceefmle



13) eyebOeve keuee keer DeodYegle eefleYee-

meeceeve he mes efkemeer keee& kee yeer[e G"evee DeewjGmekees megefveeesefpele {bie mes megee kej osvee, en lees keesF& YeerJeefe efJeMes



-eerceleer keeefceveer pewve Oe.he eer peeekeeMe pewve, oefjeeyeeo

(G.e.)-eerceleer ef$eMeuee pewve Oe.he. eer evekeeMe pewve, veekee

efnC[esuee, ueKeveT (G.e.)YeeF&--eer kewueeMeebo pewve meje&he, ueKeveT (G.e.)-mJe. eer ekeeMeebo pewve, efkewleveiej (G.e.)

-

eer megYee



meceepe kes veece mJeefmleeer mJeeceer peer kes keeflehee mebosMe efyevogmJeefmleeermJeeceerjJeervkeerefle&peervesDehevesmeeceeefpeke peerJeve kes Deveske Gleej-e{eJe SJebDevegYeJeeWkes DeeOeej

hej peesefve



mJeefmleeer mJeeceer peer kes efveoxMeve ceW mebeeefuele nes jns Debleje&^ere Keeefle eehle

pecyeterhe leerLe& kes keeflehee DeeoMe&

(1) DeOeelce Deewj hee&ve kee DeodYegle mebiece : pecyeterheleerLe&-

scheue tefjpce kee DeodYegle GoenjCe yeveves Jeeues pecyeterheleerLe& kee meeQoe& Deeves Jeeues eleske pewve-pewveslej eeuegYee

DeLeJee hee&keeW kees Deheveer Deesj efJeMes



eee&kelee&DeeW kees Fme yeele keer esjCee eehle nesleer nw efke leerLe& keesfkeme ekeej Gefele eyebOeve keer efoMee eoeve keer pee mekeleer nw~eneB Deeves Jeeues eleske Jeefe kees leerLe& keer engB efoMeeDeeW ceWmeehe-meheeF&, JeJeefmLele yeeieJeeveer, cebefojeW keer Gefele osKe-jsKe, leerLe& kes eleske oMe&veere mLeue hej heee&hle mehe keerJeJemLee, eeef$eeeW keer megefJeOee nslegefJeMes



Delevle kegMeueleehetJe&ke mebmLeeve kee meowJe kegMeue mebeeueve kejkeskeYeer keesF& efJeJeeo keer efmLeefle veneR Deeves oer, DeefhelegefJekeeme nerefJekeeme kee ejce ue#e jne~ hegve: Jele&ceeve ceW Fme heer"eOeerMeheo hej oMeceer eefleceeOeejer mJeefmleeer kece&eesieer jJeervkeerefle&mJeeceer peer kee ceveesveeve efkeee ieee, pees Oece&, meceepe, leerLe&SJeb ieg kes eefle meowJe meceefhe&le SJeb efve:mJeeLe& mesJeer JeefelJe nQ~Dele: Fme pecyeterhe mebmLeeve kee en DeeoMe& hegve: meYeer kes efueS

DevegkejCeere nw~(10) mebmLeeve kes heoeefOekeeefjeeW kee ceee&efole peerJeve-

pecyeterhe leerLe& SJeb mebmLeeve kee en efJeMes



mJeefmleeer kece&eesieer mJeeceer peer kes efJeMes



leerLekej $e+



ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCeeer %eeveceleer ceeleepeer kee DeeoMe& JeefelJe,

Gvekeer cenlJehetCe& efMe#eeSB leLee heer"eOeerMe heo keseefle hetpe ceeleepeer kee cevleJe

emleeefJekeer-2



eejbYe mes mJeefmleeer mJeeceer peer kees mebmkeej osves Jeeueer eele:mcejCeere ieg

DeeoMe& keeeW nw ?hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer kee JeefelJe

efkemeer Yeer heefjefmLeefle kees yeoueves kes efueS efJeeejeW ceW veF&

Tpee& SJeb eebefle keer DeeJeMekelee nesleer nw~ Fme e=BKeuee ceW FmeyeermeJeeR-FkekeermeJeeR Meleeyoer ceW meJe&eLece egie kes eLeceeeee&eeefj$eeeJeleeaeer Meebeflemeeiej peer cenejepe kee pevce Yeejle keerOejleer hej ngDee Deewj GvneWves pewveOece& SJeb mebmke=efle kes mebj#eCe,mebJeOe&ve Deewj efJekeeme nslegmeceepe kes ceOe Ssmes efJeeejeW kees eJeeefnleefkeee, efpemekes yeue hej pewveOece& kee efoiecyejlJe Dehevee Oece& mebj#eCeeehle kejkes Deeiece hejKe yeve mekee~ Gve cenecegefve keer metPe-yetPeDeewj efebleve DeodYegle nesves kes meeLe otjieeceer MegYe mebkesleeW kees eoefMe&le

kejlee Lee, ener keejCe jne efke Gvekes efJeeejeW ves meceepe keesDelevle eYeeefJele kejkes Deheves Deveghe veF& ieefle eoeve keer, efpemekeeheefjCeece en jne efke meeOegmeceepe nes ee eeJeke meceepe nes,meYeer kes peerJeveJe=e kees eeeerve pewveOece&, mebmke=efle kes DeeOeej hej veF&jsKeeDeeW ves DeefYeefmebefele efkeee Deewj eeeerve hejcheje, ceevelee Jemebmke=efle peerJevle nes ieF&, Ssmes ceneheg



fveecemeej, meceemeej, hebeeefmlekeee, jepeJeeefle&ke, cetueeeejDeeefo ceneve ebLeeW kee DeOeeheve Yeer kejeee~

5) meeef nle me=efpekee kes he ceW Fefleneme keer eLeceDeeefe&kee ceelee-

eewyeermeJeW leerLekej YeieJeeve ceneJeerj mJeeceer kes Ghejeble2600 Je


26/133


27/133



Dee



(7) cebefoj kee cetue DeeOeej nw cetefle&, efpemekeer hebekeueeCeke eeflee leerLe&/ cebefoj efJekeeme mes hetJe&keer peemekeleer nw-

Dekemej Ssmee neslee nw efke meceepe ceW efpevecebefoj kee JeJeefmLele efvecee&Ce kejves kes Ghejeble ner JeneB efpeveefyecye hebekeueeCekeeeflee mecheVe kejeF& peeleer nw~ Fme efJe



keercele kejvee meerKekej eefle#eCe Oece& ceeie& kee DevegmejCe kejles ngS Deheves Gefele kele&JeeW kes efveJe&nve kee { ue#e ceve ceWjKevee eeefnS~

(14) yeerles kees Yetue peevee Deewj keg heeves kes efueS Deeieeceer DeJemej Kees veneRosvee-peerJeve kes JeemleefJeke ue#e ceW yeerles mecee ceW eehle meheuelee ee efJeheuelee cenlJehetCe& veneR nesleer DeefhelegDeeieeceer heue

DeLee&ledYeefJe



(23) Deelce efJekeeme kes efueS DeeJeMeke nw eejeW DevegeesieeW keer %eeve eeefhle-eeefhe meceemeej DeelceeslLeeve kee Debeflece mele nw uesefkeve mechetCe& pewve Jee*dcee kee %eeve eehle kejvee Deewj efveeefcele Gme

%eeve kes DeeOeej hej Deheves peerJeve keer eee&DeeW kees efveOee&efjle kejvee Je Deheves DeelceekeeMe kees efJekeefmele kejles jnves kee eeemehejce DeeJeMeke nw~ Fmekes efueS eejeW DevegeesieeW kes ebLeeW kee mJeeOeee DeJeMe kejvee eeefnS~(24) MegYeesheeseie Dee wj Oeeve-efebleve kes efueS hejce DeeJeMeke nw pewve kejCeevegeesie kee %eeve-

owefveke mJeeOeee ceW kejCeevegeesie kes ebLeeW kee DeOeeve Deelce efJekeeme leLee ceveve-efebleve kes efueS Delevle meogheeesieer

neslee nw~ Fme meboYe& ceW pewve Yetieesue kee DeOeeve kejkes efveeefcele OeevehetJe&ke ceOeueeske ceW pecyeterhe Deeefo kes ke=ef$ece-Deke=ef$eceewle-ewleeueeeW, Deeefvnkee ceW veboerej erhe kes Meeele efpevecebefojeW, {eF& erhe kes hebeces heJe&leeW Je leerveueeske kes mecemleefpeveefyecyeeW kee oMe&ve kejvee eeefnS, Fmemes DemebKe keceeX keer efvepe&je nesleer nw Deewj Deheveer Deelcee ceW efebleve kee DeodYegle efJe



jKevee eeefnS~ en DeeOeeeflceke Meefe eoeeke leLee YeefJe



Ssmes efJeJeen mebyebOe veneR kejvee eeefnS, leeefke YeefJe



(45) jeef$e efJeeece keer DeJeefmLeefle ceW DeeJeMeke heefjen es[kej Deve heefjeneW kee leeie kejvee Gefele nw-Oeeefce&ke efkeesCe mes keesF& Jeefe efkemeer keee& efJeMes



heer"eOeerMe heoejesnCe kes meboYe& ceW hetpe ieefCeveerecegKeDeeefe&kee eer %eeveceleer ceeleepeer eje nmleefueefKele Iees



efleefLe -ceeIe Megkeuee


37/133


64/133



mJeefmleeer mJeeceer peer kespeveke Je peveveer

kee heefjee

emleeefJekeer-4



peneB nce cenecevee ceneheg



fkewleveiej mes ueKeveT ceW Deekej meeceeefpeke Je jepeveereflekeeefleefJeefOeeeW ceW meefeehe mes Yeeie uesles ngS Oecee&jeOevee ceW meowJelelhej jnles nQ~ efleere heg$e eer ekeeMeebo peer ves Yeer ie=nmLeeJemLeeceW jnkej ie=nmLeer kee kegMeue mebeeueve kejles ngS mecee-meceeej meeceeefpeke Je jepeveerefle ieefleefJeefOeeeW ceW Yeeie efueee Lee~21 ceee& 2005 kees meccesoefMeKej Je hetpe ceeleepeer kee Oeeveejles-kejles efkewleveiej ceW Deehekee mJeie&Jeeme ngDee nw~

le=leere heg$e eer megYee



GvneWves peerJeve ceW keYeer Yeer Deheveer hegef$eeeW kees [eBe veneR DeefhelegkeYeer YeeFeeW ves keg ken efoee, lees GvnW [ebe Deewj oefC[le Yeerefkeee nw, meeLe ner pees ueesie kevee kes pevce mes og:Keer nesles eeefevlee Jee kejles, lees GvnW mecePeeee ner nw~ Gvekee kenveeLee-YeFee! kevee Ske jlve nw, Deheveer mevleeve nw, Gmes Yeej keeeWmecePeles nes~ Gmekes pevce kes mecee ogKeer keeeW nesles nes~ osKees!heg


73/133



Yeeecej, leJeeLe&met$e Deeefo kee DeOeeve kejevee eejbYe efkeeeDeewj jeef$e ceW hetjs heefjJeej kees Ske meeLe efye"ekej ceesefnveer mesMeee he{Jeeles Deewj ye[s KegMe nesles Les hegve: meyekees Meee keeDeLe& Yeer mecePeeles Les~

Ske yeej efhelee ves ceese fnveer ke es Ske cegefle ebLeheeveefvohebeefJebMeeflekee oskej Gmekee mJeeOeee kejves kees kene~ceesefnveer ves efhelee keer Dee%ee mJeerkeej kej Gme ebLe kee mJeeOeee

efkeee Deewj Gme mJeeOeee kee eefleheue en jne efke ceesefnveer vesGme ebLe ceW yeeee& ele kess cenJe kees he{kej YeieJeeve keereeflecee kes meccegKe Deceer, elego&Meer kes efove yeeee& eleheeueve kejves kee DeepeerJeve efveece ues efueee Deewj efkemeer kees Fmeele kes yeejs ceW efJeefole Yeer ve nes mekee~ etBefke efpevecebefoj ceWeefleefove megKeheeueoeme peer ner Meee Jeebeles Les Dele: meYeer FvnWheefC[le peer kenkej hegkeejles Les~ ye[s heg$e ceefnheeueoeme peerkegMleer kes Des efKeuee[er yeve ieS Les Deewj Fueekes ceW ye[er-ye[er

kegMleer ceW keF& Ske eefleeesefielee peerleer LeeR~ ceesefnveer osJeer kesefheleepeer henues kehe[s kee JeJemeee kejles Les Fvekee efveece LeeosJehetpee kejkes ner ogkeeve Keesuevee Deewj Deiej cebefoj ve nes leespeehe kejkes ner eenke mes yeele kejvee~ Gvekes Fme efveece keskeejCe ner Gvekeer Deble meceeefOe yengle ner Deer ngF&~ Ske yeej JesefyemeJeeb ceW Jeeheej nslegiees, eele: ner Ske eenke Dee ieee, leyeGvneWves kene-YeeF&! ceQ peehe kejkes ner Jeelee&ueehe keBiee~ leyeJen eenke yeenj yew" ieee hegve: Jen Meg Jee henvekej peehe

kejves yew"s Deewj peehe kejles-kejles ner Gvekes eeCe heKes G[peeves mes GvnW Gece ieefle keer eeefhle ngF&~ GOej peye yengle osj nesieF&, lees Gme eenke ves Deboj peekej osKee, lees GvnW ce=le heeee~leye heefjJeej kes ueesieeW kees yegueekej Gvekeer Devlesef keer ieF&~JeemleJe ceW yebOegDeeW! Ske ese mes ese efveece Yeer Fme peerJe keesmebmeej mes heej kejves ceW menkeejer keejCe yeve peelee nw, FmeerefueSOece&ieg meowJe nceW keesF& ve keesF& ele efveece uesves keer esjCeeeoeve kejles nQ~

mes" megKeheeueoeme peer ves Deheves meeceves ner Deheves meYeerheg$e-hegef$eeeW kee efJeJeen kej efoee Lee, efpemeceW uee[ueer heg$eerceesefnveer kee GvneWves DeeesOee kes efveke yemes Oece&hejeeCe veiejyeejeyebkeer efpeues ceW efmLele efkewleveiej veeceke eece kes Oecee&lceeeeJeke ueeuee Oevekegceej peer SJeb Gvekeer Oece&helveer hetueceleer kesefleere heg$e essueeue peer kes meeLe efkeee Lee~ ueeuee Oevekegceejpeer ves cencetoeyeeo kes ueeuee megKeheeue peer keer yengle ner eMebmeemegve jKeer Leer, meeLe ner ceesefnveer kes iegCeeW mes Yeer yengle eYeeefJeleLes~ megKeheeueoeme peer ves Yeer Gvekes heg$e ceW Ske Jej kes meYeer iegCeeW

kees osKekej legjble mJeerke=efle eoeve kej oer Deewj MegYe cegntle& ceWefe. essueeue peer kes meeLe Deeeg. ceesefnveer osJeer kee heeefCeenCemebmkeej nes ieee~ ceelee-efhelee ves Deeghetefjle ves$eeW mes Deheveer heejerheg$eer kees efJeoeF& oer, Gme mecee meved1932 ceW ceesefnveer osJeer keerGce 18 Je



mecePekej meowJe Gvekeer yeeleeW kees ceevelee eoeve kejleer LeeR~meved1952 ceWs peye Deehekeer heg$eer cewvee ves ie=nleeie efkeee,

Gme mecee Deeheves Deeghetefjle veeveeW mes GvnW Deheveer mJeerke=efle oslesngS cewvee mes Jeeve efueee Lee efke yeser! pewmes Deepe ceQ legPes mebmeejmes heej nesves ceW meneesie os jner ntB, Fmeer ekeej Ske efove legce YeercegPes ie=nmLeer kes peeue mes efvekeeuekej cees#eceeie& ceW ueiee osvee~

Fme ekeej ceelee ceesefnveer ves Deheveer meYeer mevleeveeW kees

megmebmkeeefjle kej ie=nmLeesefele meYeer efeeeDeeW kee kegMeue mebeeueveejles ngS Deheves heefle ueeuee essueeue peer kes Devle mecee ceWGvekeer megvoj meceeefOe kejekej veejer peeefle kes efueS Ske DevegheceGoenjCe emlegle efkeee~ Deheves heg$e-hegef$eeeW kees GvneWves Gmeerekeej heeueves ceW efMe#ee eoeve keer, efpeme ekeej jeveer ceoeuemee vesDeheves heg$eeW kees heeueves ceW efMe#ee efoee Lee efke-Megesefme yegesefmefvejbpeveesefme, mebmeej ceeee heefjJeefpe&leesefme ns heg$e! letMeg nw,yeg nw, efvejbpeve nw Deewj mebmeej keer ceeee mes jefnle nw~ Ssmeemegve-megvekej Gmekes meYeer heg$e egJee neskej efJeje nes Iej mes euespeeles Les~

Gve heg$e-hegef$eeeW keer Yeebefle ner ceelee ceesefnveer keer Yeer leerveegef$eeeB SJeb Ske heg$e ie=nyebOeve mes efvekeue ieS Deewj Mes



Deewj keggcyeer ner keee Deveske osKeves Jeeues ueesie Yeer Ketye jesvesueies Deewj ceesefnveer kes meenme SJeb Jewjeie keer eMbemee kejve sueies~ Gme mecee oer#ee kes DeJemej hej Deveske meeOegDeeW vesefveCe&e efueee efke etBefke ceelee ceesefnveer mee#eeledjlveeW keer KeevenQ Dele: Fvekee jlveceleer en meeLe&ke veece jKevee eeefnS,leye Deeeee& eer Oece&meeiej cenejepe ves FvnW Deeefe&kee jlveceleerceeleepeer kes veece mes mecyeesefOele efkeee~

Deeefe&kee eer jlveceleer ceeleepeer ves oer#ee kes heeele dhetpe ieefCeveer eer %eeveceleer ceeleepeer kes mebIe ceW jnles ngS 13eelegcee&me efkeS Deewj oer#ee kes hetJe& lees Deveske ebLeeW kes mJeeOeeeefkeS ner Les, oer#ee kes heeeled eejeW DevegeesieeW kes ebLeeW keeDeer lejn mJeeOeee efkeee~ mecee-mecee hej, Deeiele eeef$eeeW,ceefnueeDeeW, yeeefuekeeDeeW kees Oece& kee GheosMe oskej osJeoMe&ve,hetpeve, jeef$e Yeespeve leeie, mJeeOeee Deeefo kee Jes GheosMeosleer LeeR Deewj oMe&veeLe& Deeves Jeeues pewveslej yebOegDeeW kees cee,ceebme, ceOegleeie keer esjCee osleer jnleer LeeR~ Deeefe&kee jlveceleerceeleepeer kee mJeemLe efhee ekeeshe keer yenguelee mes ege Lee~Fvekee Deenej Deefle Deuhe Lee, cebtbie keer oeue kes heeveer ceW Yeerieeroes jeser Deewj ueewkeer keer Gyeueer meypeer cee$e Jes uesleer LeeR leLeeLees[er meer otOe keer oefueee, Lees[e mee otOe, Deveej kee jmeDeewj keYeer-keYeer Lees[e mee heue, yeme ener Gvekee Deenej Lee~Fvekes Fleves DeefOeke heLe kees osKekej keYeer-keYeer Jewe Yeer

nwjeve neskej kenles Les e fke ceeleepeer! eeJeke Deenej ceW peesDeehekees oslee nw, mees eefo Deehekee leeie ve nes, lees ues efueeekejW~ ceewmece ceW Deeves Jeeues heue leLee efKee[er, eeJeue Yeer uesefueee kejW, efkevl eg es efkemeer keer veneR megveleer LeeR~ Iej ceW Yeeren Deheveer mevleeveeW kees Yeer Ssmes ner heLe kejeleer jnleer LeeR,ener keejCe nw efke Fvekes heg$e-hegef$eeeW ceW Keeves keer efpeeueesueghelee veneR efoKeleer nw~ Deee|ekee eer %eeveceleer ceeleepeer keeeee: meye leeie nw, cee$e oes DeVe, oes jme Deewj efieves-egves

heue Deewj GmeceW Yeer Dekemej Gvekee Yeer leeie kej osleer nQ,cenerves ceW keF & efove veerjme Yeespeve kejleer nQ SJeb Deceer-elego&Meer kees lees Gvekee meowJe DeVe kee leeie jnlee nw~

Deeefe&kee eer jlveceleer ceeleepeer eele: 3 yepes G"kejceneceb$e kee peehe kejkes Dehejjeef$e mJeeOeee ceW leJeeLe&met$ekee hee" kej hegve: meneveece, Yeeecej, ef$eueeskeJebovee,efveJee&CekeeC[ Deeefo mlees$eeW kee hee" kejleer LeeR~ 7 mes 8 yepesleke meecetefnke mJeeOeee ceW yew"leeR, Devevlej Deenej kes yeeo

meeceeefeke kej efJeeece kejleer LeeR~ hegve: 2 yepes mes 4 yepes

leke ceveeseesiehetJe&ke mJeeOeee megveleer LeeR, Devevlej Je=eJemLeekes keejCe keg #eCe Mejerj keer mesJee kejJeekej owJeefmekeeefleeceCe kejleeR hegve: meeebkeeue YeieJeeve kes oMe&ve kejmeeceeefeke kejleer LeeR~ jeef$e ceW meoeakes efoveeW ceW lees hetJe&jeef$ekemJeeOeee ceW n{euee kee hee" he{leer ee megveleer LeeR~ FvnWn{euee mes efJeMes



mJeefmleeer jJeervkeerefle& mJeeceer peer kesleerve cenlJehetCe&

JeeJe

emleeefJekeer-5



Respected Chief Minister Sri ResongKresing, Health Minister Sri Radha Vinod and

all the gentle man!

Jambudweep Gyan Jyoti was inaugurated

by the Prime Minister Smt. Indira Gandhi on

4th June, 1982 at Red Fort Ground, Delhi, by

the blessings of Her Holiness Jain Saint Sri

Gyanmati Mataji.

Mataji is a renowned author, meditator and

devotee of the Jain Society. Her entire life rightfrom the childhood has been spent in the reading

of Literatures.

From 4th June, 1982 upto now Gyan Jyoti

has gone in all over India-Rajasthan, Bengal,

Bihar, Maharashtra, Karnataka, Tamilnadu,

Madhya Pradesh and Gujrat also. From 14th

date of this month Gyan Jyoti came in Assam

and first function was held in Gauhati.

Now we want to know what is

Jambudweep Gyan Jyoti. The name of the

foremost island in this central world is

Jambudweep. This island is expanded over one

lakh yojanas-means forty crore miles and in its

one part, Bharat Khetra is 190th part of

Jambudweep comprising an area of 526 yojanas

only. And present total world is a little part of

Bharat Khetra. Now this institution wants toresearch in this subject, which is unknown to

present human beings. Only for this the

construction of Jambudweep is being created

in Hastinapur holy and historical place, which is

established only 100 Km. away from Delhi and

in this Gyanjyoti a small model of that

Jambudweep which is being created in

Hastinapur, has fixed to understand the peoples

in all over India. Looking at this map one can

easily have knowledge of the size and shape ofthe Globe.

The aim of Gyan Jyoti Pravartan is first to

give the knowledge and philosophy of

Jambudweep to all the country men. Secondly,

to help in establishing atmosphere of religious

toleration among the different religions. Third

aim to propogate the tenets of Anuvrat like non-

violence, truth, non-stealing, celibacy and non

attachment for the happiness, peace andprosperity of all and other aim to inspire

character-building.

The description of Jambudweep has not

only been given by the Jaina Scholars since two

thousands years in their various scripture like

Triloksar, lok Bibhag, Tiloyapannatti,

Moksha Shastra etc. but also by the vedic

religious books like Agni Purana, Vayu

Purana, Vishnu Purana, Shrimad Bhagwat,

Yogdarshan and Boddha religious books

Nikaya Majihima-Nikaya and Sut Nikin.

It is for the first time that such a

geographical map is being created in India.

In the middle of this creation, 101 feet high

the Sumeru Parvat is already constructed on

which stand 16 Jain idols, Stairs have been

provided from inside to reach the top of theSumeru. The remaining construction work is

going to complete. With in 6 months after it, the

Jambudweep Panchkalyanaka Function will be

held from 28 April of 1985.

Hastinapur Pilgrimage has been the centre

of many historical events.

In all over India, Gyan Jyoti was welcome

by the Governors, Chief Ministers and Ministers.

Today in Imphal, honourable Chief Minister of

%eevepeesefle jLe eJele&ve kes mecee Fcheeue (Deemeece) ceW

cegKeceb$eer peer kees Debespeer Yee



Oece&eYeeJevee nsleg efJeosMe keer Yetefce hej mJeefmleeer mJeeceer peer

efJeeMeebefle efMeKej meccesueve (veteeke&) ceW kece&eesieerye. jJeerv kegceej pewve eje YeieJeeve $e+



YeieJeeve heee&veeLe keceue cebefoj, efMe[ea(cene.)kes efMeueeveeme DeJemej hej

4 efomecyej2011 kees efMe[ea ceW mJeeceer jJeervkeerefle& peer eje emlegleDelevle ceeefce&ke SJeb eYeeJeer JeeJe

mJeeceerpeerkes efve:mebkeese, efveYeeake, efveMue, meerke SJebmhe keee&veerefle mesege JeefelJekeespeeveveskes efueS Ske yeej DeJeMe he{Wen JeeJe

cees#eceeie&me vesleejb Yeseejb kece&YetYe=leeb~%eeleejb efJeeleJeeveeb, Jevos leodiegCeueyOes~~Deepe efMe[eaceW eLece yeej YeieJeeve heee&veeLe pees nceejs

mebkeceeseke nQ, pees nceejs efJeIveeW kes veeMeke nQ, efebleeDeeW kesveeMeke nQ, Ssmes heee&veeLe YeieJeeve keer eeflecee efJejepeceeve kejveskee Deewj Ske YeJe Gegbie keceue cebefoj yeveeves kee efMeueeveememeceejesn jKee ieee nw~ Fme keee&ece ceW Deepe osMe kes keesves-keesves mes Deewj ceneje^ kes Deveske eevleeW mes YeeieCe Deees nQ~

Deehe meYeer ueesieeW ves heer"eOeerMe yeveves kes Gheue#e ceW cesje eneBhej mecceeve Yeer efkeee~

hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer Deewj GvekesheefjJeej kes Gvekes YeeF& nesves kee cegPes ieewjJe eehle nw~ nce 13YeeF&-yenve nQ Deewj GmeceW ceQ Deheves ceelee-efhelee keer 9JeeR mebleeventB~ peye ceQ oes meeue kee yeeueke Lee, leye Gme mecee cegPes%eeveceleer ceeleepeer es[kej DeeF& LeeR~ Gmekes yeeo peyemes ceQvesceeleepeer kees osKee, leye mes yenve kes he ceW ve osKekej Gvekees

Deeefe&kee, meeOJeer kes he ceW ner osKee nw~ %eeveceleer ceeleepeer ves,

meved1968 ceW peye ceQ Meeeo henueer yeej ceeleepeer kes oMe&ve kesefueS eleeheie{ (jepe.) ceW Deeee Lee, Gme mecee cegPes mecePee-yegPeekej oes meeue kee yeeee& ele efoee Deewj en mebkeuhekejeee efke peye Meeoer Deewj Jeeheej keer eee& eues lees cesjs heemeneskej peevee Deewj Gmekes yeeo Deeies ye{vee~

ueKeveT efJeeefJeeeuee mes he{ves kes yeeo peye ceeleepeer kesheeme ceQ hegve: Deeee lees ceeleepeer ves mecePee-yegPeekej cegPes DeepeerJeveyeeee& ele kee mebkeuhe efoueeee~ Jen ele meved 1972 ceW

Deeeee& Oece&meeiej peer cenejepe pees Deeeee& eer Meebeflemeeiej peercenejepe keer hejcheje kes le=leere heeeee& Les, Gvemes Gme ele keeseehle kejves kee DeJemej Deewj meewYeeie efceuee~ meved1972 kesyeeo hetpe ceeleepeer kes meeLe ceQ Fme ekeej jne pewmes hetpeceeleepeer kes meeLe ye. ceesleerebo peer Deewj ye. eMeJeble kegceej peermeveeJeo Jeeues jns~ es oes egJee hetpe ceeleepeer kes meeLe meved1968 kes yeeo mes Deees Les~ eMeJeble kegceej peer ves hetpe ceeleepeer

keer esjCee mes cegefve oer#ee ueer Deewj cegefve JeOe&ceevemeeiej yeve iees~

Gmekes yeeo Yeer cegefve JeOe&ceevemeeiej peer ueieeleej keF& Je



etpe ceeleepeer kes heeme jns Deewj Jes Deepe Deeeee& JeOe&ceevemeeiejpeer cenejepe kes he ceW nQ~ Gvekes otmejs efMe



2601-2601 hees Deehe ueesieeW mes ueskej Deewj Gmemes ye[er jeefMe26001 hees ueskej Gme kegC[uehegj leerLe& kees Deepe mJeie& pewmeeyeveeee Deewj JeneB hej megvoj efvecee&Ce ngDee vebeeJele& cenue kee,efpeme cenue kes Deboj jepee efmeeLe& ves jeveer ef$eMeuee ves YeieJeeveceneJeerj kees yeeueke kes he ceW pevce efoee Lee, Gme cenue keeveece vebeeJele& cenue, meele cebefpeue kee Gme cenue kee efvecee&CeJeneB hej efkeee ieee~

Gme efyenej eosMe kes cegKeceb$eer Ske yeej Deejece mes yew"sngS Les kegC[ueghej ceW vebeeJele& cenue ceW~ GvneWves yeej-yeej cesjs meshete efke YeeF& peer! Deehe en yeleeDees efke Fme efvecee&Ce ceW Deehekeeefkelevee heee ueiee nw~ nceves kene, ceb$eer peer! meeceeve ueesieYespe osles nQ, keesF& F Yespelee nw, meefjee Yespelee nw, keesF& meerceWYespelee nw, ceQ ueiee oslee ntB~ cegPes veneR ceeuetce efkelevee hewmeeueiee~ Gveves kene-efhej Yeer efkelevee ueiee, ceQves kene efke oes mes{eF& kejes[ hees Fme leerLe& kes hetjs efvecee&Ce ceW peceerve Kejeroves

mes ueskej hetjs efvecee&Ce ceW nceeje oes mes {eF& kejes[ heee ueieenw~ GvneWves Deeee& eefkele neskej kene efke Deiej cesjer mejkeejkees yeveevee neslee, lees nes mekelee nw cesje en keece keeheer jeefMeDeewj mecee ueieekej hetje nes heelee~ Deehe meyekees SJeb pewvemeceepe kees Deewj %eeveceleer ceeleepeer kees ceQ yengle yeOeeF& oslee ntB,en Meyo cegKeceb$eer veerleerMe kegceej peer kes nQ~ GvneWves kene efkeDeeheves eneB Deekej kes Deewj nceejs efyenej eosMe kee Ske SsmeeoMe&veere mLeue yevee efoee nw, YeieJeeve ceneJeerj kes pevceYetefce kes

he ceW, pees nceeje hee&ve efJeYeeie nw, Gmekes efueS Ske leerLe&efoee nw, Ske mLeeve efoee nw, peneB Ietceves kes efueS, osKeves kesefueS hee&ke Deeles nQ~ Deepe nceW kenles ngS KegMeer nw efke DeepeYeer JeneB hej eefleefove efMe#eCe mebmLeeDeeW keer yemeW Deewj Gvekesyeeueke Deekej kes Deewj kegC[uehegj kes YeieJeeve ceneJeerj kes oMe&vekejles nQ Deewj Gvekee DeeMeerJee&o eehle kejles nQ~ Ssmes leerLeeX kesefvecee&Ce ceW hetpe ceeleepeer ves esjCee eoeve keer, nce ueesieeW vesmeceepe kees pees[kej kes eser-eser meer jeefMe mes Gve leerLeeW keesefveefce&le efkeee~

Deepe DeJemej Deeee Fme efMe[ealeerLe& kes efvecee&Ce kee~ keF&meeue mes eespeveeSb eue jner LeeR~ nceejs keeshejieebJe kes ueesie,nceejs jepeeYeeT heeveer, nceejs Deewjbieeyeeo kes ueesie, keF& yeejhetpe ceeleepeer kes heeme iees, efke Lees[e mee efMe[eakeer lejhe OeeveoerefpeS Deewj efMe[eakee pees cebefoj yeveevee nw, Gmekee efvecee&CeMeerIe nes peees~ Deepe kee en cegntle& efvekeuee, Delevle MegYecegntle& nw ceieefmej Megkeuee oMeceer Deepe efmeer eesie, yengle megvojcegntle& nw Deewj hetCee& efleefLe nw, jefJeJeej kee efove nw, en efove hetpe

ceeleepeer ves nceW eoeve efkeee efke Deehe ueesie peekej kes JeneBefMeueeveeme kejes, cebefoj kee efvecee&Ce kejes~

nceejs yeere ceW jepeeYeeT heeveer yew"s nQ, Jes nceejs ^mkes ceneceb$eer nQ~ Deepe ceQ Gvekeer eMebmee FmeefueS kej jne ntB efkeDeepe Gvekes peerJeve kes Deboj en henuee keee& nesiee efke Fme

cebefoj kee efvecee&Ce Gvekes heefjJeej keer Deesj mes nesiee, Gvekes ejeefMeueeveeme nesiee, Fme cebefoj kes efvecee&Ce kejeves kee ese Deewj

hegCe Fme heefjJeej kees eehle nes jne nw~ GvneWves peerJeve kes Debojkejes[eW hees keceeS neWies, Kee& efkeS neWies, uesefkeve Gvekes peerJevekee meyemes ye[e efMeKej Deewj keueMe en efMe[eakes cebefoj keeefvecee&Ce nesiee, eneB keceue cebefoj kee efvecee&Ce nesiee~ Deewj Yeernceejs ueesie nQ~ pewmes megYee


83/133



peye nce je



e#e-eef#eCeer nceeje keg veneR kejles, Fvekees cebefoj mes ne oes,Ssmee nce veneR kenles, Jen lees ncekees Meefe osles nQ~ Gvekes DebojMeefe nw, nce ome eeflecee Oeejer nQ, Gvekes Ske Yeer eeflecee veneRnw~ Ske Yeer eeflecee veneR nw nceejs e#e-eef#eCeer kes~ ve heeeJeleeres, ve #es$eheeue kes, uesefkeve nce Jen keece veneR kej mekeles, peesJen kejles nQ~ nce YeieJeeve heee&veeLe keer j#ee Gme Ghemeie& mesveneR kej mekeles Les, pees Ghemeie& keer j#ee Dee kejkes heeeJeleer

Deewj OejCesv ves efkeee Lee~ en Gvekeer leekele nw, Gvekeer Meefenw~ Jes Deeleer neskej Yeer Gvekes Deboj Fleveer Meefe nw, Jes meceiefnQ~ nceejs efleueeseheCCeefe ebLe kes Deboj Deeee ngDee nw, nceejsfpeleves Yeer Meemeve osJeer, e#e-eef#eCeer nQ, Jen meceief nQ~Gvekes eje nceejs Meemeve keer j#ee nesleer nw~ peye YeieJeeve keeeerefJenej neslee nw, leerLekej YeieJeeve kee~ Gvekes Deeies-Deeies eerosJeer, mejmJeleer osJeer, ue#ceer osJeer eueleer nQ, es osefJeeeB nQ~ eseesF& eleer veneR nQ, es keesF& #eguueke veneR, keesF& #egefuuekee veneR

nQ~ elegLe& iegCemLeeveJeleeanQ~ meceier nQ~ Fvekee nce eLeesefeemecceeve kejles nQ~ nceejs efpeleves Yeer eeflee Meee ebLe nQ,fpeleves Yeer hetpee-hee" kes ebLe nQ, meyekes Deboj hetpee kejves kesenues, eeflee kejves kes henues meejs osJeer-osJeleeDeeW kee Deeevefkeee peelee nw, Gvekees yegueeee peelee nw, Gvekees Dehevee meeOeceeamecePee peelee nw, Gvekee Deeoj efkeee peelee nw efke Deehe YeerDeeeW, nceW meneesie oW, nce Deehekee mecceeve kejles nQ, nceGvekees DeIe& meceefhe&le kejles nQ~ Gvekees nce DeIe& osles nQ efke

Deehe Yeer e{eFes~ nce Yeer Deehekee Deeoj kej jns nQ~ pewmes efkeDeehekes Iej ceW keesF& cesnceeve Deelee nw, Deehe eee mes GmekeemJeeiele kejles nQ, Deehe efce"eF& mes Gmekee mJeeiele kejles nQ, DeeheGmekees efye"ekej mJeeiele kejles nQ~ Gmeer ekeej mes nce Fve e#e-eef#eefCeeeW kee mecceeve kejles nQ Deewj Jener he eneB hej DeehekeesosKeves kees efceuesiee~ eneB e#e-eef#eCeer kee mecceeve nesiee DeewjGvekee DeefleMee eneB kes leerLe& kes Thej eie nesiee~

yebOegDeeW! Deehe meye ueesieeW ves Kegues efoue mes cesjer yeele keesmegvee~ ceQves pees keg Yeer kene nw Deeeee& Meebeflemeeiej peer cenejepeeer hejcheje mes, Deeeee& Jeerjmeeiej peer cenejepe mes pees %eeve%eeveceleer ceeleepeer ves efueee, pees nce efMe



hees oskej kejkes ee 1 ueeKe hees oskej pees Glmeen efoKeeeenw, Fmekee celeueye nw efke Deehekeer YeeJevee nw efke en efMe[eakeeleerLe& peuoer mes peuoer yeveW~ ceQ eenlee nBtefke nj ^mer Deheves-Deheves ieeBJe mes ueesieeW kees Ssmes pees[s efke en leerLe& meeue-oes meeuekes Deboj efyeukegue kegC[uehegj, nefmleveehegj, eeeie Deewj DeeesOeepewmee Ske efJekeefmele leerLe& osKeves kees meyekees efceues~ nceeje peesYeer pewve hee&ke Deewj ee$eer nefmleveehegj ceW osMe kes keesves-keesves mes,

keneR mes Deees lees Gmekees ceeuetce nes efke cegPes peekej efMe[eaceW%eeveleerLe& hej "njvee nw~ %eeveleerLe& kes heuew Des nQ~ Gmekeesen YeeJevee veneR ueevee nw efke nceW efkeMeesj peer kes nesue ceW"njvee nw~ nceW metjpeceue peer kes nesue ceW "njvee nw~ nesueMeyo pees nw, nes ue DeLee&ledDes nes, lees JeneB mes ue peeDees~es nesue Meyo pees nw, es efkemeer Deewj kees "njeves kes nQ~ ncekeesDeheves leerLe& hej "njevee nw Deheves efoiecyej pewve eeef$eeeW kees~FmeefueS Deehe meye ueesie GlmeenhetJe&ke FmeceW oeve osvee, FmeceWhewmee osvee~ Deehekes Ske-Ske hewmes kee meogheeesie nesiee~

nceejs 41 ueesieeW kee en ^m nw~ yejeyej Gmekeer ceerefbienesleer nw~ meYeer ^mer FmeceW mebYeele nQ~ meye ueesie hewmee ueieeveskes efueS leweej nQ~ en leerLe& peuoer mes peuoer yevekej leweej nes,hetpe %eeveceleer ceeleepeer kes ejCeeW ceW pees Deepe nefmleveehegj ceWefJejepeceeve nQ, Gvekes ejCeeW ceW ceQ ener efveJesove kejlee ntB DeewjJeboeefce kejlee ntB efke GvneWves pees heer"eOeerMe kee heo cegPes efoee nw,

pees efpeccesJeejer cesjs Thej meeQheer nw, Gme efpeccesJeejer kee ceQ GvekesDeeMeerJee&o mes Deeies Yeer efveJee&n kejlee jntB Deewj Fve leerLeeX kesefJekeeme ceW nceejs heeme lees hewmee veneR nw, nce lees leve Deewj ceve

ueieeles nQ hewmee Deehe ueesie ueieeles nQ~ neB, en pej nw efkenceejs ye[s YeeF& meenye pees ie=nmLe DeJemLee kes nQ, mecheVe nQ,DeYeer GvneWves DeeesOee kes Deboj YeieJeeve $e+



DeeMeerJee&o SJeb efJeveeebpeefue mecehe&CemJeefmleeer mJeeceer peer kes eefle meeOegJe=boeW kes DeeMeerJee&o

leLee meceepe kes ieCeceeve cenesoeeW, vesle=lJekelee&DeeWSJeb efJeeveeW eje esef



cebieue DeeMeerJee&o-iegpejele meblekesmejer Deeeee&eer Yejlemeeiej peer cenejepe

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve, pecyeterhe-nefmleveehegj (cesj") G.e. keer eCeslee ieefCeveerecegKeDeeefe&kee eer %eeveceleer ceeleepeer kes mebIemLe kece&eesieer ye.jJeerv kegceej peer, pees efke #es$e kes DeOe#e nQ~

Fvekeer osJe-Meee-ieg kes eefle mecehe&CeYeeJevee eMebmeveere nw~ Deehe mejue mJeYeeJeer, JeJenej kegMeue,

kece&" keee&kelee& nQ SJeb efJeMes



cebieue DeeMeerJee&o-GheeOeee eer iegefhlemeeiej peer cenejepe

Deepe es pewve meceepe yengle meewYeeieMeeueer nw efke ieefCeveerecegKe Deeefe&kee eer %eeveceleer ceeleepeerFme meceepe kes efueS Ske Ssmee ekeeMe mlebYe nw, efpemekes Deeueeske ves yengle meejer DeelceeDeeW kees ekeeefMelenesves kee ceewkee efoee nw~ Ske lejhe Deeeee& eer Meebeflemeeiej peer cenejepe keer hejcheje kes heeeee& eer

JeOe&ceevemeeiej peer cenejepe hetpe ceeleepeer keer peesefle kes ner ekeeMehegbpe nQ, pees Fme hejcheje kees Je=efbiele kejkes Oece&eYeeJeveekej jns nQ~ cegPes ieewjJe neslee nw efke otmejs #eguueke ceesleermeeiej peer cenejepe jns, efpevneWves DeelcekeueeCe kes meeLe hetpeceeleepeer keer pecyeterhe Deeefo efJeefYeVe eespeveeDeeW kees DeLeke eeeme kejkes meheue kejves SJeb mebeeefuele kejves ceW Dehevee cenlJehetCe&eesieoeve efoee~ cegPes ueielee nw efke hetpe ceeleepeer ves yengle henues ner en meese efueee Lee efke hejcheje kee hees



cebieue DeeMeerJee&o-eeefj$eeceCeer Deeefe&kee eer DeYeeceleer ceeleepeer

hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer ves pecyeterhe-nefmleveehegj SJeb Fmemes mecye leerLeeX kesmebj#eCe SJeb mebJeOe&ve nslegDelevle otjoefMe&lee jKeles ngS pecyeterhe leerLe& hej meved1987 ceW heer"eOeerMe heokeer mLeehevee keer nw~ cegPes efJeeeme nw efke efJeiele 24-25 Je


91/133



MegYekeecevee mebosMe-DeMeeske efmebIeue, (mebj#eke-efJee efnvotheefj



n



efkeee Lee efke Meebeflemeeiej peer keer Ghemeie& mLeueer esCeefiejer nw Fme Ghemeie& mLeueer kee Deehekees efJekeeme kejvee nw Deewj Gmekes efueesDeehemes eeLe&vee kejlee ntb Ske yeej heOeejW Deewj Meebeflemeeiej peer hejcheje kees Deeies ye{eves ceW meneesie eoeve kejW~ Deehekees YeeF&

peer hegkeejles nQ pewmes JeCeeakees JeCeeapeer hegkeejles nQ Yeues ner Jes cegefve nes iees Les~Deehekes ejCeeW ceW meefJevee Jebovee kejles ngS ceQ esCeefieefj efme#es$e kes oMe&ve nslegDeehekees meeoj Deecebef$ele kejlee ntB~

(heer"eOeerMe heoejesnCe meceejesn ceW20 veJecyej 2011 keesele#e emlegle)

MMNNoe kes YeeJe

-megjsMeebo pewve, cegjeoeyeeo(kegueeefOeheefle-leerLekej ceneJeerj efJeeefJeeeuee, cegjeoeyeeo)

efJeiele 20 veJecyej 2011 kees hejcehetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer eje kece&eesieer ye.jJeerv kegceej pewve kees pecyeterhe Oece&heer" kee vetleve heer"eOeerMe heoejesnCe kejkes GvnW mJeefmleeerkece&eesieer heer"eOeerMe jJeervkeerefle& mJeeceer peer kes veece mes Deuebke=le efkeee nw~ ceeleepeer kes Fme DeeMeer



efJeveeebpeefue SJeb MegYekeeceveeSB-pes.meer. pewve

(esejcewve-[keer Fbpeerefveeefjbie kee@uespe, nefjej)

mJeeceer jJeervkeerefle& peer kees yengle mecee mes nceves osKee nw Deewj Gvekeer Demeerce #ecelee kees meyevescenmetme efkeee nw~ Jele&ceeve ceW Deepe efoiecyej pewve meceepe ceW vesle=lJe keer keceer nw, nce meye Ssmee cenmetme

kejles nQ~ nceejs leerLees$e Deepe efpeme efmLeefle ceW nQ Jen nce meye peeveles nQ~ pewve meceepe efnvogmleeve ceWmeyemes Oevee{e SJeb mecheVe meceepe jne nw, nj ekeej mes en meceepe me#ece nw, efhej Yeer nceejs Deveskekeee& mecheVe veneR nes heeles nQ~ DeYeer nceejs kegueeefOeheefle cenesoe megjsMe peer ves kene efke Deveske eespeske Meg nesles nQ, uesefkeveJes yeere ceW ner jn peeles nQ, hetCe&lee eehle veneR kej heeles nQ~ Fve meyekes heers cegPes ener cenmetme neslee nw efke nceejs meceepe ceWmener vesle=lJe keer keceer nw~ Jele&ceeve ceW vees cebefojeW kee efvecee&Ce efkeee peelee nw, efveefele ner en Oece& kes eefle meceepe kees peeiekekejves nslegSJeb egJee heer{er kees Oece& kee Denmeeme efoueeves nsleghejce DeeJeMeke nw~ uesefkeve cesje ceevevee nw efke Fmekes meeLe hegjevescebefojeW kee peerCeexej, efJekeeme Deeefo keee& DeJeMe nesvee eeefnS~ keeeWefke eeeerve cebefoj nceejer cegKe Oejesnj nQ~

Ghejeseevegmeej Jele&ceeve efmLeefle ceW nce yeeeejer jJeerv kegceej peer kees Ske Des veslee kes he ceW osKevee eenles nQ~

Deveske ueesie Gvekes eefle cegefve oer#ee keer YeeJeveeSB Yeeles nQ~ uessefkeve ceQ ceve mes eeLe&vee kejlee nBtefke Jes meceepe ceW Fmeer ekeejjnkej Oece&keee& kees kejW Deewj meceepe kee vesle=lJe kejles jnW~ keeeWefke Fme JesMeYet



kes keeeeX ceW meneesie lees os mekeles nQ hejvleghetje Gve hej efveYe&j jnvee mener veneR nw~ Deepe Yeejle Je



eMeesieeLee Delevle Je=ef kees eehle kejsieer Deewj Yeejle Je



mJeeceer peer kes eefle Deblece&ve kes Godieej

-eerceleer meefjlee pewve, esVeF&(GheeOe#e-YeejleJe



hegve: meved1972 ceW GvneWves hetpe Deeeee& eer Oece&meieej peer mes DeepeerJeve yeeee& ele efueee~ Deeies 1987 ceW GvneWves hetpeceeleepeer mes mehlece eeflecee ele OeejCe kejkes mechetCe& Iej-yeej kee leeie kej efoee~

efkemeer Yeer leerLe& DeLeJee Oece&mebmLee kees megmemLeeefhele jKeves kes efueS, Gmekes mener mebeeueve kes efueS Yeejke, heer"eOeerejDeLeJee Oecee&efOekeejer heo keer DeeJeMekelee nesleer nw~ ieg hejcheje ceW eueves Jeeueer Fve heer"eW kes ceeOece mes Oece& keer eYeeJevee,

mebmke=efle kee mebj#eCe-mebJeOe&ve leLee efJekeeme neslee nw~ Fmeer keejCe meved1987 kees pecyeterhe leerLe& ceW Oece& heer" keer mLeehevee keerieF& Deewj heer"eOeerej kes he ceW #eguuekejlve eer ceesleermeeiej peer kees yeveeee ieee~ efJeiele 10 veJecyej kees GvneWves cegefve DeJemLee

ceW meceeefOecejCe eehle efkeee~ heeeledhetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&kee eer %eeveceleer ceeleepeer ves kece&eesieer ye.jJeerv kegceej peer keesefleere heer"eOeerMe Ieesef



efJeveeebpeefue-eerceleer ceeueleer pewve Oecee&uebkeej

yemeble kegbpe, efouueer

eeflecee yevee-yevee kes, eefleYeeJeeve yeve iees~mJeeceer jJeervkeerefle& peer ceneve yeve iees~~

ceeB jlveceleer peer mes mebmkeej efceues mees~ceeB %eeveceleer peer kes meheves nQ ye[s Des~~meheveeW kees hetje kejves kee Dejceeve yeve iees~

mJeeceer jJeervkeerefle& peer ceneve yeve iees~~1~~yeeheve mes ner jJeerv peer eefleYee kes Oeveer nQ~nes DebkeieefCele, yeerpeieefCele meye ceW iegCeer nQ~~nj keueeme ceW eLecelee, efve



MegYekeecevee mebosMe-eerceleer ceveesjcee pewve, efouueer

(je^ere ceneceb$eer-De.Yee. efo. pewve ceefnuee mebie"ve)

mJeefmleeer kece&eesieer heer"eOeerMe jJeervkeerefle& mJeeceer peer kees YeeF& jJeerv peer kes veece mes meejeYeejle ner veneR meeje efJee peevelee nw~ Gvekee heefjee osvee DeeJeMeke veneR nw, Jen Kego ner heefjefele nQ~

ceeleepeer pees mehevee osKeleer nQ, Gmekees meekeej kejves ceW YeeF& peer Deheves leve-ceve mes meneesie kejles nQ~Gvekeer ieg Yeefe kee heefjee osKeves kees Gvekes peerJeve ceW ncesMee efceuee, GvneWves keYeer ceeleepeer kes efkemeerYeer keece kees Fbkeej veneR efkeee~ GvneWves ieg Dee%ee ceevekej heer"eOeerMe kes heo kees Yeer efMejesOeee& efkeee~

Gvekeer kece&"lee kees osKe kej DeefKeue YeejleJe


102/133



hetpe heer"eOeerMe eer jJeervkeerefle&peer mes ner nes mekesieer Oece&SJeb mebmke=efle keer j#ee-efyepesv kegceej pewve, efouueer

(je^ere ceneceb$eer-DeefKeue YeejleJe



Fve meYeer keeeeX ceW yeeue yeeeejer eer jJeerv peer kee cegPemes mebheke& jne Lee~ ceQves leYeer Gvekeer DeodYegle eefleYeeDeeW keesvepeoerke mes osKee~ jJeerv peer ceW keee& kejves keer #ecelee Yeer nw Deewj pewveOece& kes GlLeeve kes eefle ueueke Yeer nw~

pecyeterhe kes efveoxMeve ceW nefmleveehegj kes Deefleefje Deve keF& mLeeveeW hej cebefoj, Oece&MeeueeSB efveefce&le ngF& nQ~ DeeesOee,ceebieerlegbieer, eeeie Deeefo 7-8 mLeeveeW hej Deepe mJeeceer peer kes efveoxMeve ceW DeefJemcejCeere keee& ngS nQ Deewj eue jns nQ~

pewve mebmkeejeW kees Deeies ye{evee.....pewve Oece& keer mecheoe kees ncesMee-ncesMee kes efueS megjef#ele kejvee.....en meyeFlevee keef"ve keee& nw, efpemes mJeeceer peer ye[er kegMeuelee kes meeLe kej jns nQ~

hejcehetpe heer"eOeerMe eer ceesleermeeiej peer cenejepe keer meceeefOe kes heeeledhejcehetpe eer %eeveceleer ceeelepeer ves pewveOece& keerFme efJeMeeue mecheoe kees efveebef$ele kejves kes efueS vetleve heer"eOeerMe kes he ceW mJeefmleeer kece&eesieer jJeervkeerefle& mJeeceer peer keesceveesveerle efkeee~

Yeejleere pewve efceueve kes je^ere DeOe#e kes he ceW nefmleveehegj ceW cesjs eje oes ye[s keee&ece ngS~ ceee& 2010 ceWYeejleere pewve efceueve kee kesvere DeefOeJesMeve ceeleepeer kes meeefVeOe ceW mecheVe ngDee~ 6 veJecyej 2011 kees ceebme efveee&le kees yebo

kejeves kes efueS Deefnbmee cenejwueer kee YeJe Deeeespeve ngDee, efpemeceW npeejeW keer mebKee ceW ueesieeW ves Yeeie efueee~GejeosMe kes hetJe& cegKeceb$eer eer jepeveeLe efmebn peer kees nsueerkee@hj eje Deefnbmee cenejwueer ceW hengBevee Lee~ jeleeW-jele

pecyeterhe ceW nwueerhew[ efveefce&le efkeee ieee~ Deve Jeer.DeeF&.heer. JeJemLee keer ieF&~ en meye mJeeceer peer kes menpe heefjCeeceeW kee

heue Lee~ceQves keF& DeJemejeW hej osKee nw efke mJeeceer peer Demenpe veneR nesles~ ye[er mes ye[er keef"veeF& Deeves hej Yeer Jes megiegCelee Deewj

mJeeYeeefJeke he mes Gme keef"veeF& kees efveebef$ele kej uesles nQ~cegPes FmeceW keleF& Meke veneR nw efke mJeeceer peer kes kegMeue efveoxMeve ceW pecyeterhe leLee Gmemes peg[er meYeer pewve mebmLeeDeeW kee

efJekeeme nesiee....efJemleej nesiee~Gvekee yeeeejer mes mJeeceer yevevee Ske megKeo mebkesle nw....Gvekes efveoxMeve ceW Fmekeer megiebOe mes nceeje Oece& Deewj peeoe

cenkesiee~yeeeejer mes mJeeceer peer leke keer esjCeeoeeke ee$ee Deye keves Jeeueer veneR nw~ Fmekes Des Deewj megvenjs heefjCeece neWies

en ceQ oeJes mes ken mekelee ntB~ mJeeceer peer kes ejCeeW ceW veceve-Jebove~MMNN

hetpe mJeefmleeer yeeueyeeeejer kece&eesieer jJeervkeerefle&mJeeceer peer kee peerJevemejenveere eMebmeveere SJeb DeefYeveboveere nw

-[e@. heVeeueeue heehe[erJeeue, hew"Ce(ceneceb$eer-YeieJeeve $e+



Deeheves pecyeterhe-nefmleveehegj hej YeieJeeve ceneJeerj cebefoj, pecyeterhe, Oeeve cebefoj, kewueeMeheJe&le hej 72 efpeve keer jevee,eR cebefoj, 31 heg Gegbie YeieJeeve MeebefleveeLe, kegbLegveeLe, DejnveeLe keer eefleceeDeeW keer eeCe eeflee leLee Deefleere lesjnerhejevee, keerefle&mlebYe, leerveueeske jevee, leervecetefle& YeieJeeve $e+



Deehekee pevce eglehebeceer kes MegYe cegntle& kee nw~ Deehekee Delevle esjCeeoeeer, eYeeJeMeeueer Oeeefce&ke keee& Deewj ess-ye[speerJeeW kes eefle keCeeYeeJe cew$eerYeeJe jns~ Deehekee cebieue DeeMeerJee&o meYeer kees eehle neslee jns~

ceQ Kego kees YeeieMeeueer ceevelee ntB efke cegPes Deehekes ceeie&oMe&ve ceW keee& kejves kee, mesJee kejves kee ceewkee efceuee~ DeehekeepeerJeve Deejesiecee oerIee&egnes, ener cebieue keecevee kejlee ntB~

MMNN

MegYekeecevee mebosMe-efovesMe kegceej pewve

(ceb$eer-efoiecyej pewve leerLees$e keceser, nefmleveehegj)

eele:mcejCeere hejcehetpe ieefCeveer Deeefe&kee eer %eeveceleer ceeleepeer SJeb e%eeeceCeer Deeefe&keeeer eboveeceleer ceeleepeer memebIe kes heeJeve ejCeeW ceW Jeboeefce kejles ngS Oece&esceer yebOegDeeW, ceele=Meefe SJeb

he$ekeej yebOegDeeW!Deepe kes Fme ceneve keee&ece keer ceOegjce yesuee ceW heer"eOeerMe heo hej jJeerv YeeF& peer kee

heoejesnCe cesjs efueS Je meceepe kes efueS DeodYegle, Deveghece SJeb GlmeenJeOe&ke jnsiee~ Deepe mes leerve oMeke hetJe& eer jJeerv peer mesngDee heefjee Fleveer Deelceerelee kees eehle kejsiee, Fme efJeeeme mes ceve-Jeeve-keee je sceebefele nes iees nQ~ ceQ lees Deepe yevesheer"eOeerMe mJeeceer jJeervkeerefle& peer kes eefle Deheveer efJeveeebpeefue Deefhe&le kejles ngS es YeeJevee Jee kejlee ntB efke Gvekee Jejonmlecesjs hej Yeer meoe yevee jns~ mJeeceer jJeervkeerefle& peer kes efueS cesjs oe mes efvekeueer es eej ueeFveW emlegle nQ-

meyekees Dehevee kej uesles nQ, Ske ceer"er cegmkeeve nQes~nj cebpej hej e peeles nQ, cegjueer keer ceer"er leeve nQes~~nj keesF&mebie eue oslee nw, Ssmee Ske Deeeve nQes~Fvekees ceQkeee ken hegkeeB, Ske heejs Fbmeeve nQes~~

People like him, who makes the world a better place to liveceQ mete& kee heee&eJeeeer efovesMe meYee mebeeueke eer peerJeve kes ekeeMe ceW efceuekej Deiej meceepe kes efueS keg kej

heeTBiee, lees en peerJeve meeLe&ke nes peeesiee~(heer"eOeerMe heoejesnCe meceejesn ceW20 veJecyej 2011 keesele#e emlegefle nsleg mecesef


107/133



pecyeterhe %eeveheer" hej ye. YeeF&peer kee DeejesnCe-heb. efMeJeejveueeue pewve, cewvehegjer

(mebj#eke-leerLekej $e+



yeeeejer eer jJeerv kegceej pewve kee mechetCe& peerJeve meceepe kees meceefhe&le lees Lee ner, Deye heer"eOeerMe kes he ceW Oece& Deewjmeceepe kes mebJeOe&ve ceW efvejvlej meceefhe&le jnsiee~ heer"eOeerMe heo hej DeefOeefle nesves kes Devevlej Jes meceepe Deewj osMe ceW heer"eOeerMeeer jJeervkeerefle& mJeeceer peer veece mes efJeegle ngS~ Gvekee Jeelmeue Deewj mejue JeJenej eMebmeveere nw~ efJeeveeW kes meeLe lees

Fvekee JeJenej meowJe ceOegj jne nw~ Fvekeer keeeecelee DeodYegle nw~ Ske ner efove ceW Deveske veiejeW-GheveiejeW ceW Oece& eYeeJeveekejeves ceW meceLe& nQ~ efpevecebefojeW kes efvecee&Ce kejeves ceW efJe%e nQ, FvneWves ceebieerlebgbieer, leerLe&jepe eeeie, DeeesOee, keekeboer,kegC[uehegj, pecyeterhe-nefmleveehegj meefnle Deveske mLeeveeW hej Deheveer osKe-jsKe ceW efpevecebefojeW kee efvecee&Ce kejekej cenveere hegCe

Deefpe&le efkeee nw~ kene Yeer nw- efovewkepeelmelhegCeb ewleiesnkejme eled~Deveske YeJemebeesieeodJeegbb ke: meel#ecees yegOe:~~

efpevecebefoj yeveJeeves Jeeues kees Ske efove ceW pees Gece hegCe neslee nw, Deveske ceebieefueke heoeLeeX kes mebeesie nesves mes Gmes kenveskes efueS keewve efJeevedmeceLe& nw~ efpevecebefojeW Deewj pewve leerLeeX kes efvecee&Ce ceW meceefhe&le eer jJeervkeerefle& mJeeceer kee eMe meJe&$e Jeeegkes meceeve hewue jne nw~ ceQ lees Jeefeiele he mes Fvemes 1977 mes heefjefele Deewj mebye ntB~ ceQves Fvekeer Deveske efJeMes



MegYekeecevee mebosMe-[e@. Deveghece pewve, Fboewj

(efveosMeke-ieefCeveer %eeveceleer MeesOeheer")

Deeke



meved1970 kes oMeke mes cesje Gvekee Jeefeiele mebheke& nw~ nefmleveehegj, efkewleveiej, efouueer, kegC[uehegj Deeefo DeveskemLeeveeW hej Gvekee Je ceeleepeer kee meeefVeOe efceuee Deewj cesje JeefelJe lees hetpe ceeleepeer ves ner efveKeeje~ egJee heefj



hetpe #eguuekejlve eer ceesleermeeiej peer cenejepe kes meceeefOecejCe kes Ghejeble kece&eesieer yeeue yeeeejer jJeerv kegceej peerkees heer"eOeerMe heo hej DeefOeefle efkeee peevee mechetCe& meceepe Deewj mebmke=efle kes efueS ieewjJe-mecJe&ke nw~

Jemlegle: heer"eOeerMe heo kes ieewjJe-DeuebkejCe nQ-mJeefmleeer kece&eesieer jJeervkeerefle& mJeeceer peer~ GvnW MeleMe: eCeeceefveJesefole kej eer efpevesv eYegkes Meemeve mes eeLe&vee kejlee ntB efke-

eeJeodJeeefle veYemJeeved, Yeeefle efJeJemJeevedefJeYeemeles efnceieg~efJeuemeleg heer"eOeerMe:, jJeervkeerefle&vee&ce efJeKeele:~~

DeLee&led-

peye leke JeeegmebejCeMeerue nw, mete& Deewj evcee eeeseflele-megMeesefYele nes jns nQ leye leke (mJeefmleeer)heer"eOeerMe jJeervkeerefle& (mJeeceer peer) efJeKeele (efJeeceeve) jnW~

MMNN

heg



MegYekeecevee mebosMe-ees. erkeceebo pewve, efouueer

(ceb$eer-leerLekej $e+


114/133



yeOeeF&SJeb MegYe cebieue keeceveeSB-heb. yeeyetueeue pewve heCeerMe, heeJeee fiejer Tve

hejcehetpe ese eLece ieefCeveer 105 Deeefe&keejlve eer %eeveceleer ceeleepeer SJeb Deeefe&keemebIe kees meeoj Jeboeefce SJebkece&eesieer yeeue yeeeejer kece&" kece&eesieer eer jJeerv kegceej heer"eOeerMe efveege ngS~

Dele: Deehekees keesef-keesef yeOeeF& SJeb MegYe cebieue keeceveeSB nQ Je ^m keceser SJeb eyebOe keceser leLee mesJekeieCeeW keer Deesj

mes yeOeeF& mJeerke=le kejW~MMNN

meeoj Jebove-efJepee pewve,

heejme efevme&, oefjeeiebpe, efouueer

YeeF& peer ves meowJe nceejs efueS Ske DeeoMe& GoenjCe emlegle kejkes nceW meoe Deeies ye{eves kee

eeeme efkeee nw~ yengle ner egJee DeJemLee mes nce hetpe ceeleepeer kes mebIe Je mebmLeeve kes meeLe peg[s ngS nQDeewj Deheves peerJeve keer GVeefle kee nj heue, nj #eCe nceveW hetpe ceeleepeer kes DeeMeerJee&o mes heeee nw~ Fmeerkes meeLe YeeF& peer pees Deye mJeeceer jJeervkeerefle& peer yeve iees nQ, Gvekes efveoxMeve ceW nceves meowJe efkemeer Yeerkeee& kees mecheVe kejves keer efJeefMe Mewueer meerKekej Deheves meYeer ue#e keer eeefhle keer Deewj meoe Gvekes

keejCe nce pecyeterhe leerLe& SJeb mebmLeeve kes DeefYeVe Debie yevekej Oece&keee& kee hegCeepe&ve kejles jns nQ~mJeeceer peer kes Ghekeej mes ner cegPes YeieJeeve ceneJeerj mJeeceer keer efveJee&CemLeueer heeJeehegjer (veeueboe) efyenej pewmes ceneve leerLe&

hej YeieJeeve ceneJeerj kee efJeMeeue efpevecebefoj yeveJeeves kee DevebleiegCee hegCe eehle ngDee nw Deewj Jele&ceeve ceW nefmleveehegj pewmeerDelevle heewjeefCeke leerLe&Yetefce hej YeieJeeve eveYegefpevecebefoj efvecee&Ce kee meewYeeie Yeer nceejs heefjJeej kees eehle nes jne nw~

ceQ mJeeceer peer kee Deveble Ghekeej ceevelee ntB keeeWefke kesJeue Oeve kee Jee kejkes keesF& Jeefe Fleves ceneve efpevecebefojeW kesefvecee&Ce kee hegCe Deefpe&le veneR kej mekelee DeefhelegSsmes keee& nslegmJeeceer peer pewmes ceneheg



MegYekeecevee mebosMe-efJeveeso kegceej ye[peelee, metjle

(mebj#eke-efoiecyej pewve meesMeue eghe metjle)

Oece&heer" kes vetleve heer"eOeerMe mJeefmleeer kece&eesieerjJeervkeerefle& mJeeceer peer Deehe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer

kes mebIemLe kece&eesieer ye.jJeerv YeeF& peer #es$e kes DeOe#e nQ,Deehekeer osJe-Meee-ieg kes eefle Deveve DeemLee eMebmeveerenw~ ceOegj mJeYeeJe, JeJenej kegMeue Deewj mecehe&Ce mes Oecee&jeOeveeSJeb Oece&meeOevee kes meeLe Deehe es heo hej efoveeBke 20veJecyej 2011 kees vetleve heer"eOeerMe hej Deemeerve ngS~

nce meesMeue eghe kes meYeer meome heefjJeej SJeb mekeueefoiecyej pewve meceepe heefjJeej metjle Jeerlejeie osJe mes enerYeeJevee Yeeles nQ efke Oece& eYeeJevee ceW Deeies ye{les ngS Deehekees

hetCe& jlve$ee keer eeefhle nesJes~MMNN

MegYekeecevee mebosMe-jcesMeev ceveeeb, Yeesheeue

(eebleere DeOe#e-Debleje&^ere eeCeermebj#eCe SJeb Meekeenej emeej heefj



meej meceeeejSJeb

mJeeceer peer kees eoe DeefYevebove he$e

emleeefJekeer-7



pecyeterhe ceW meevebo mecheVe ngDee heer"eOeerMe heoejesnCe meceejesnye. jJeerv kegceej YeeF&peer mes yeves mJeefmle eer jJeervkeerefle&mJeeceer peer

pecyeterhe-nefmleveehegj ceW efoveeBke 20 veJecyej 2011 kees ceOeevn 1 yepes Deeeesefpele heer"eOeerMe heoejesnCe meceejesn' ceW meJeexe meeOJeer

ieefCeveerhecegKe Deeefe&kee eer %eeveceleer ceeleepeer eje efJeefOe-efJeOeevehetJe&ke pecyeterhe Oece&heer" kes heer"eOeerMe heo hej kece&eesieer ye. jJeerv kegceej pewve kees Deemeervekejles ngS GvnW mJeefmleeer kece&eesieer heer"eOeerMe jJeervkeerefle& mJeeceer peer veece eoeve efkeee ieee~ Fme DeJemej hej hetpe ceeleepeer ves GvnW oMeJeeR eefleceekes mebmkeej kejles ngS Jem$e, Meem$e Je peeheceeuee kes meeLe keceC[uegYeW kej pecyeterhe Oece&heer" kee heer"eOeerMe ceveesveerle efkeee~

keee&ece ceW ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer ves kene efke YeejleJe



ves jJeerv kegceej peer kees heer"eOeerMe heo hej Deemeerve kejles ngS GvnW mJeefmleeer kece&eesieer heer"eOeerMe jJeervkeerefle& mJeeceer peer'' kes veece mesmebyeesOeve eoeve efkeee~

meceejesn ceW Deveske ieCeceeve cenevegYeeJeeW kee meceeiece, YeW SJeb MegYekeeceveeSB-pecyeterhe kes heer"eOeerMe yeveves kes Ghejeble mJeeceer jJeervkeerefle& peer kees efJeefYevve eebleeW mes heOeejs npeejeW YekeleeW ves Jebovee kejles ngS Gvekes

eefle MegYekeeceveeeW eseff



20 veJecyej 2011 keespecyeterhe-nefmleveehegj ceWkece&eesieer ye.jJeerv kegceej pewve kees pecyeterhe Oece&heer" kee

vetleve heer"eOeerMe heoejesnCe nesveskes Ghejeble osMe kes efJeefYeVe mLeeveeWceW efJeefYeVe meceepeeWeje Gvekee efJeMes



6. Deef Yevebovekelee& -efoiecyej pewve meceepe hew"Ce (Deewjbieeyeeo) cene.mLeeve - [e@. heVeeueeue heehe[erJeeue kee efveJeemeefoveeBke - 1 efomecyej 2011efJeMes



hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer keer esjCee mes meejs osMe ceW pewveOece& SJeb mebmke=efle kes mebj#eCeSJeb mebJeOe&ve ceW, efJeMes



peye Yeer efkemeer keee& kes efueS nceejs ceve ceW kece&eesieer ye. jJeerv kegceej pewve-YeeF& peer (hetJe& veece) kee mcejCe Deelee nw, lees Gmekesheers oe ceW mJele: ner Gme keee& keer meHeuelee ietbpeves ueieleer nw~ hetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&kee eer %eeveceleer ceeleepeer nce meyekeerDeejeOe ieg nQ, efpevekes JeefkelelJe SJeb ke=eflelJe mes yeermeJeeR-FkekeermeJeeR meoer kee en keeue meceepe eje egieeW leke ieewjJehetCe& DenmeemeeWkes meeLe mcejCe efkeee peelee jnsiee~ hetpe ceeleepeer kes meeLe ner Gvekeer mecemle eespeveeDeeW kees meekeejhe heoeve kejves Jeeues Gvekes $eeefMe



mJeefmleeer jJeervkeerefle& mJeeceer kes eLece heoehe&Ce hej YeeJe efJeYetef


128/133


129/133

efJeefYeVe DeeeespevehetJe&ke ieefCeveer %eeveceleer oer#ee leerLe&ceeOeesjepehegje keeeLece eefleehevee ceneslmeJe meevebo mecheVe

pewve meceepe keer meJeexe meeOJeer ieefCeveerecegKe Deeefe&kee eer %eeveceleer ceeleepeer keer Deeefe&kee oer#ee Yetefce ceeOeesjepehegje (peehegj)jepe. ceW efveefce&le ieefCeveer %eeveceleer oer#ee leerLe& kee eLece eefleehevee ceneslmeJe efJeMes


130/133

pecyeterhe-nefmleveehegj ceW veJeefveefce&le eewyeermeer efpevecebefoj keerhebekeueeCeke eeflee meevebo mecheVe

pecyeterhe-nefmleveehegj ceW veJeefveefce&le eewyeermeer efpevecebefoj ceW efJejepeceeve nesves Jeeueer eefleceeDeeW kee hebekeueeCeke eefleeceneslmeJe leLee efMeKej hej keueMe Je OJepeejesnCe meceejesn hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer memebIe kes meeefVeOe ceW efoveeBke4 efomecyej mes 8 efomecyej 2011 leke meevebo mecheVe ngDee~

Ge cebefoj efvecee&Ce SJeb eeflee ceneslmeJe kee ceneve hegCe eer nbmejepe pewve-eerceleer G


131/133

ceebieerlebgieer ceW leerLekej $e+


133/133

samyakgyan jaunary-2012

Documents