dvitéyo viläsaù

daikñikaù

taà çrémat-kåñëa-caitanyaà vande jagad-gurum | yasyänukampayä çväpi mahäbdhià santaret sukham ||1||

atha dékñä-vidhiù

dékñä-vidhir likhyate’tränusåtya krama-dépikäm | vinä dékñäà hi püjäyäà nädhikäro’sti karhicit ||2|| ägame --

dvijänäm anupetänäà sva-karmädhyayanädiñu | yathädhikäro nästéha syäc copanayanäd anu ||3|| tathäträdékñitänäà tu mantra-devärcanädiñu | nädhikäro 'sty ataù kuryäd ätmänaà çiva-saàstutam ||4||

skände kärttika-prasaìge çré-brahma-närada-saàväde --

te naräù paçavo loke kià teñäà jévane phalam | yair na labdhä harer dékñä närcito vä janärdanaù ||5||

tatraiva çré-rukmäìgada-mohiné-saàväde, viñëu-yämale ca –

adikñitasya vämoru kåtaà sarvaà nirarthakam | paçu-yonim aväpnoti dékñä-virahito janaù ||6||

viçeñato viñëu-yämale –

snehäd vä lobhato väpi yo gåhëéyäd adékñayä | tasmin gurau sa-çiñye tu devatä-çäpa äpatet || 7 ||

viñëu-rahasye ca –

avijïäya vidhänoktaà hari-püjä-vidhi-kriyäm | kurvan bhaktyä samäpnoti çata-bhägaà vidhänataù ||8|| divyaà jïänaà yato dadyät kuryät päpasya saìkñayam | tasmäd dékñeti sä proktä deçikais tattva-kovidaiù ||9|| ato guruà praëamyaivaà sarvasvaà vinivedya ca | gåhëéyäd vaiñëavaà mantraà dékñä-pürvaà vidhänataù ||10||

skände tatraiva çré-brahma-närada-saàväde –

tapasvinaù karma-niñöhäù çreñöhäs te vai narä bhuvi | präptä yais tu harer dékñä sarva-duùkha-vimociné || 11 ||

tantra-sägare ca --

yathä käïcanatäà yäti käàsyaà rasa-vidhänataù | tathä dékñä-vidhänena dvijatvaà jäyate nåëäm ||12||

atha dékñä-kälaù -- tatra mäsa-çuddhiù

ägame –

mantra-svékaraëaà caitre bahu-duùha-phala-pradam | vaiçäkhe ratna-läbhaù syäj jyaiñöhe tu maraëaà dhruvam || 13 || äñäòhe bandhu-näçäya çrävaëe tu bhayävaham | prajä-hänir bhädrapade sarvatra çubham äçvine || 14 || kärttike dhana-våddhiù syän märgaçérñe çubha-pradam | pauñe tu jïäna-häniù syän mäghe medhävi-vardhanam | phälgune sarva-vaçyatvam äcäryaiù parikértitam || 15 ||

kvacic ca –

samåddhiù çrävaëe nünaà jïänaà syät kärttike tathä | phälgune’pi samåddhiù syän malamäsaà parityajet || 16 ||

gautaméye—

manträrambhas tu caitre syät samasta-puruñärthadaù | vaiçäkhe ratna-läbhaù syät jyaiñöhe tu maraëaà dhruvam ||17|| äñäòhe bandhu-näçaù syät pürëäyuù çrävaëe bhavet | prajä-näço bhaved bhädre äçvine ratna-saïcayaù ||18|| kärttike mantra-siddhiù syät märga-çérñe tathä bhavet | pauñe tu çatru-péòä syät mäghe medhä-vivardhanam | phälgune sarva-kämäù syur mala-mäsaà parityajet ||19||

skände tatraiva çré-rukmäìgada-mohiné-saàväde—

kärttike tu kåtä dékñä nèëäà janma-nikåntané | tasmät sarva-prayatnena dékñäà kurvéta kärttike ||20|| çrémad-gopäla-manträëäà dékñäyäà tu na duñyati | caitra-mäse yad uktä tad dékñä tatraiva deçikaiù ||21||

atha bära-çuddhiù

ravau gurau tathä some kartavyaà budha-çukrayoù ||22||

atha nakñatra-çuddhiù närada-tantre—

rohiëé çravaëärdrä ca dhaniñöhä cottarätrayaù | puñyaà çatabhiñaç caiva dékñä-nakñatram ucyate ||23||

kvacic ca—

açviné-rohiëé-sväti-viçäkhä-hastabheñu ca |

jyeñöhottarätrayeñv eva kuryän manträbhiñecanam ||24||

atha tithi-çuddhiù sära-saìgrahe—

dvitéyä païcamé caiva ñañöhé caiva viçeñataù | dvädaçyäm api kartavyaà trayodaçyäm athäpi ca ||25||

kvacic ca—

pürëimä païcamé caiva dvitéyä saptamé tathä | trayodaçé ca daçamé praçastä sarva-kämadä ||26|| iti |

evaà çuddhe dine çukla-pakñe çukra-gurüdaye | sal-lagne candra-täränuküle dékñä praçasyate ||27||

athäträpavädaù (viçeña-vidhiù) rudra-yämale—

sat-térthe’rka-vidhu-gräse tantu-dämana-parvaëoù | mantra-dékñäà prakurvéta mäsa-rkñädi na çodhayet ||28|| sulagna-candra-tärädi-balam atra sadaiva hi | labdho’tra mantor dérghäyuù-sampat-santati-vardhanaù ||29|| sürya-grahaëa-kälena samäno nästi kaçcana | yatra yad yat kåtaà sarvam ananta-phaladaà bhavet | na mäsa-tithi-värädi-çodhanaà sürya-parvaëi ||30||

tattva-sägare ca—

durlabhe sad-gurüëäà ca sakåt saìga upasthite | tad-anujïä yadä labdhä sa dékñävasaro mahän ||31|| gräme vä yadi väraëye kñetre vä divase niçi | ägacchati gurur daiväd yadä dékñä tadäjïayä ||32|| yadaivecchä tadä dékñä guror äjïänurüpataù | na térthaà na vrataà homo na snänaà na japa-kriyä | dékñäyäù karaëaà kintu svecchä-präpte tu sad-gurau ||33||

atha maëòapa-nirmäëa-vidhiù

kriyävatyädi-bhedena bhaved dékñä caturvidhä | tatra kriyävaté dékñä saìkñepeëaiva likhyate ||34|| bhümià saàskåtya tasyäì cärcayitvä västu-devatäù | sapta-hasta-mitaà kuryän maëòapaà ramya-vedikam ||35|| añöa-dhvajaà caturdhäraà kñéra-pädapa-toraëam | triguëékåta-süträòhyaà kuçamäläbhiveñöitam ||36||

atha kuëòa-nirmäëa-vidhiù

tasmiàç ca diçi kauveryäà catuñkoëaà trimekhalam | kuëòe kuryäc caturviàçaty-aìguli-pramitaà budhah ||37|| khätaà trimekhalocchräya-sahitaà tävad äcaret | tasmät khätäd bahiù kuryät kaëöham ekäìgulaà dhruvam ||38|| taträdy-mekhalocchräya-vistärau catur-aìgulau | try-aìgulau tau dvitéyäyäs tåtéyäyä yugäìgulau ||39|| yonià ca paçcime bhäge mekhalä-tritayopari | ñaò-aìguläà ca vistäre dairghye ca dvädaçäìguläm ||40|| ekäìguläà tathocchräye madhye chidra-samanvitäm | gadädharäkåtià kuryäd vidhivan mekhalänvitäm ||41|| çatärdha-home kuëòaà syäd ürdhva-muñöi-karonmitam ||42|| çata-home’ratni-mätram sahasre päëinä mitam | lakñe caturbhir hastaiç ca koöau tair añöabhir mitam | caturasraà kuëòa-khätaà kurvétädhaç ca tädåçam ||43|| homas tv adhika-saìkhäkaù kuëòe vai nyüna-saìkhyayä | kåte käryo na c anyüna-saìkhyäkaù saìkhayädhike ||44|| yathävidhy eva kartavyaà kuëòaà yatnena dhématä | anyathä bahavo doñä bhaveyur bahu-duùkhadäù ||45||

tad uktaà täntrikaiù—

evaà lakñaëa-saàyuktaà kuëòam iñöa-phala-pradam | aneka-doñadaà kuëòaà yatra nyünädhikäm bhavet ||46|| tasmät samyak parékñyaiva kartavyaà çubham icchatä | hasta-mätraà sthaëòilaà vä saàkñipte homa-karmaëi ||47||

härétenäpi – vistärädhikya-hénatve alpäyur jäyate dhruvam | khätädhikye bhaved yogé héne tu dhana-saàkñayaù | kuëòe vakre ca santäpo maraëaà chinna-mekhale ||48|| çokas tu mekhalonatve tadädhikye paçu-kñayaù | bhäryä-näço yoni-héne kaëöha-héne çubha-kñayaù ||49||

aìguli-parimäëaà coktam—

tiryag-yavodaräëyañöäv ürdhvä vä bréhayas trayaù | jïeyam aìguli-mänaà tu madhyamä madhya-parvaëä ||50|| iti |

viçeño’pekñito’nyatra srak-sruva-prakriyädikaù | jïeyo granthäntarät so’trädhikya-bhétyä na likhyate ||51||

atha dékñä-maëòala-vidhiù

athokñite païca-gavyair gandhämbhobhiç ca maëòape | yathävidhi likhed dékñä-maëòalaà vedikopari ||52|| tan-madhye cäñöapaträbjaà bahir våtta-trayaà tataù |

tato räçéàs tataù péöhaà catuñpäda-samanvitam ||53|| tasmäd bahiç caturdikñu likhed véthé-catuñöayam | çobhäpaçobhä-koëäòhyaà tato dvära-catuñöayam ||54||

atha dékñäìga-püjä prätaù-kåtyaà guruù kåtvä yathä-sthänaà nyaset tataù | çaìkhaà püjopacäräàç ca puro-lekhya-prakärataù ||55||

taträdau kumbha-sthäpana-vidhiù

gurün gaëeçaà cäbhyarcya péöha-püjäà vidhäya ca | padma-madhye nyaset çäléàs taëòuläàç ca kuçäàs tathä ||56|| vahner daça-kalä yädivarëädyäç ca kuçopari | nyasyäbhyarcya japaàs täraà nyaset kumbhaà yathoditam ||57|| täç coktäù—

dhümrärcir uñmä jvalané jväliné visphuliìiné | suçréù surüpä kapilä havya-kavyavahe api ||58|| iti |

kädyañöhäntair yutä bhädyair òäntaiç cärëair vilomagaiù | süryasya ca kaläù kumbhe dvädaça nyasya püjayet ||59||

adhunä tasmin kuëòe sürya-kalänäà nyäsädikaà likhati—kädyair iti | kakärädyaiñ öha-käräntair arëair varëair yutä dvädaçäpi kaläù | ca-käraù samuccaye | bha-kärädyair òa-käräntair varëair api yutäù | nanu, bha-kärädénäà dvädaça-varëänäà òa-käräntatä kathaà syät ? krameëa kña-käräntatä-präptes taträha—vilomagaiù vyutkrama-präptaiù | ayam arthaù—anuloma-paöhita-ka-kärädyaikaikam akñaraà pratiloma-paöhita-bha-kärädy-ekaikäkñareëa sahitam ädau sürya-kaläsu saàyojya nyäsädikaà kuryäd iti | prayogaç ca kaà bhaà tapanyai nama ity ädi ||59||

täç coktäù— tapané täpané dhümrä bhrämaré jväliné ruciù |

suñumëä bhogadä viçvä bodhiné dhäriëé kñamä ||60|| iti |

kubmhäntar nikñipen müla-mantreëa kusumaà sitam | säkñataà sasitaà svarëaà sa-ratnaà ca kuçäàs tathä ||61||

tataç cokta-prakäreëädhära-rüpam agnià kumbha-rüpaà süryaà ca vicintya kumbhasya tasya antar madhye çukla-kusumädikaà kñipet | sa-sitaà sa-çarkaram | tad uktam—

prottolayitvä tan-madhye çukla-puñpaà sitä-yutam | svarëaà ratnaà ca kürcaà ca mülenaiva vinikñipet || iti |

yac ca müla-granthärthäd adhikaà kiàcil likhate, tat pürva-gatasya yathoditam ity asyänuvartanäd iti jïeyam ||61||

kumbhaà ca vidhinä térthämbunä çuddhena pürayet | jale cendukulä nyasya sasvaräù ñoòaçärcayet ||62|| täç coktäù—

amåtä mänadä püñä tuñöiù puñöé ratir dhåtiù | çaçiné candrikä käntir jyotsnä çréù prétir aìgadä | pürëä pürëämåtä ca ||63|| iti |

çuddhämbu-pürite çaìkhe kñiptvä gandhäñöakaà kaläù | ävähya sarväs täù präëa-pratiñöhäm äcaret kramät ||64|| gandhäñöakaà coktam—

uçéraà kuìkumaà kuñöhaà bälakaà cägurur murä | jaöä-mäàsé candanaà cetéñöaà gandhäñöakaà hareù ||65|| iti |

kaiçcic candana-karpüräguru-kuìkuma-rocanäù | kakkola-kapi-mäàsyaç ca gandhäñöakam idaà matam ||66|| tathaiväkärajä varëaiù kädibhir daçabhir daça | ukärajäñöakärädyaiù pa-kärädyair ma-kära-jäù ||67|| catasro bindujäù ñädyaiç caturbhir näda-jäù kaläù | svaraiù ñoòaçabhir yuktä nyasec chaìkhe ca ñoòaça ||68|| täç coktäù—

såñöir åddhiù småtir medhä käntir lakñmér dhåitù sthirä | sthitiù siddhir akärotthäù kalä daça saméritaù ||69|| jarä ca päliné çäntir aiçvaré rati-kämike | varadä hlädiné prétir dérghä cokära-jäù kaläù ||70|| tékñëä raudrä bhayä nidrä tantér kñut krodhané kriyä | utkäré caiva måtyuç ca makäräkñarajäù kaläù ||71|| nivåttiç ca pratiñöhä ca vidyä çäntis tathaiva ca | indhikä dépikä caiva recikä mocikä parä ||72|| sükñmä sükñmämåtä jïänäjïänä cäpy äyané tathä | vyäpiné vyoma-rüpä ca anantä näda-sambhaväù ||73|| iti |

nyäsaà kalänäà sarväsäà kuryäd ekaikaçaù kramät | nämoccärya caturthäntaà tat-tad-varëair namo’ntakam ||74|| pürvaà präëa-pratiñöhäyäs täsäm ävähanät param | åcaù païca yathä-sthänaà paöhet täç cärcayet kaläù ||75|| haàçaù çuciñad ity ädau pratad viñëus tataù param | tryambakaà tat savitur viñëur yonim iti kramät ||76|| tac ca çaìkhodakaà kumbhe müla-mantreëa nikñipet | pidadhyät tan mukhaà çakra-vallé-cütädi-pallavaiù ||77|| çaräVenätha puñpädi-yuktenäcchädya tat punaù | saàveñöya vastra-yugmena tataù kumbhaà ca maëòayet ||78||

atha kumbhe çré-bhagavat-püjä-vidhiù

tasminn ävähya kalase paraà tejo yathä-vidhi | sakalékåtya cäcäryaù püjayed äsanädibhiù ||79|| sakalékaraëaà coktam— devatäìge ñaò-aìgänäà nyäsaù syät sakalé-kåtiù ||80|| kecic cähuù kara-nyäsau vinäkhilaiù | nyäsais tat-tejasaù säìgékaraëaà sakalékåtaù ||81|| evaà ca kumbhe taà säìgopäìgaà sävaraëaà prabhum | agrato lekhya-vidhinärcayed bhojyärpaëävadhi ||82|| naivedyärpaëataù paçcän maëòalasya ca sarvataù | sa-dépän paiñöikän nyasyet sa-béjäìkura-bhäjanät ||83||

atha dékñä-homa-vidhiù tato dékñäìga-homärthaà kuëòalasya ca sarvataù | saàmärjya darbha-märjanyä yathä-vidhy upalepayet ||84|| vikérya sarñapäàs tatra gavyaiù samprokñya païcabhiù | madhye sampüjayed västu-puruñaà dikñu tat-patén ||85|| çoñaëädéni kuëòasya kåtvä prokñya kuçämbubhiù | ullikhya cäsmin yony-ädi-sahitaà maëòalaà likhet ||86|| çré-béjaà madhya-yonau ca vilikhyäbhukñya püjayet | nidhäya tatra puñpädi-viñöaraà sädhu kalpayet ||87|| tatra lakñmé-måtyu-snänäà viñëuà cävähya püjayet | tämrädi-pätreëänéyägrato’gnià sthäpayec chubhram ||88|| gandhädinägnim abhyarcya viñëoù sakréòataù çriyä | reto-rüpaà vicintyämuà kuëòaà täreëa cärcayet ||89|| vaiçvänareti mantreëäcchäcyägnià taà sad-indhanaiù | cit-piìgaleti prajvälyopatiñöhed agnim ity amum ||90|| jihvä nyasyet sapta tsminn apy aìgeñv aìga-devatäù | ñaösu ñaö nyasya mürtéç ca nyasyäñöäbhyarcayec ca täù ||91|| sapta-jihväç coktäù— hiraëyä gaganä raktä tathä kåñëä ca suprabhä | bahu-rüpäti-rüpä ca sapta jihvä vasor imäù ||92||

athäìga-devatäù sahasrärciù svasti-pürëa uttiñöha-puruñas tathä | dhüma-vyäpé sapta-jihvo dhanurdhara iti småtaù ||93||

añöa-mürtayaç ca

jäta-vedäù sapta-jihvo havya-vähana eva ca | açvodaraja-saàjïaç ca tathä vaiçvänaro’paraù | kaumära-tejäç ca tathä viçvadeva-mukhähvayau ||94|| iti | tato vahnià paristérya saàskåtäjyaà yathä-vidhi | hutvä ca vyähåtéù paçcät trén värän juhuyät punaù ||95|| tato’sya garbhadhänädén vivhäntän yathäkramam | saàskärän äcared ukta-mantreëäñöähutais tathä ||96|| itthaà hi saàskåte vahnau péöham abhyarcya tatra ca | devam ävähya gandhädi-dépänta-vidhinärcayet ||97|| taà cägnià deva-rasanäà saàkalpyäñöottaraà budhaù | sahasraà juhuyät sarpiù-çarkarä-päyasair yutaiù ||98|| hutväjyenätha mahaté-vyähåtér vidhinä kåté | graharkña-karaëädibhyo balià dadyäd yathoditam ||99||

atha homa-dravyädi-parimäëam karña-mätraà ghåtaà home çukti-mätraà payaù småtam | uktäni païca-gavyäni tat-samäni manéñibhiù ||100|| tat-samaà madhu-dugdhännam akña-mätram udähåtam | dadhi prasåti-mätraà syät läjäù syuù muñöi-saàmitäù ||101|| ity ädi | atha natvämbu-pänärthaà pradäyäcamanäni ca | ätmärpaëäntam abhyarcya lekhyena vidhinäcaret ||102||

atha guru-çiñya-niyamädiù vrata-sthaà väg-yataà çiñyaà praveçyätha yathä-vidhi | tad-dehe mätåkäà säìgäà nyasyäthopadiçec ca täm ||103|| devaà sävaraëaà kumbha-gataà cänusmaran guruù | japtväñöottara-sähasraà çayéta präçya kiàcana ||104|| darbhoparyajine tvaiëe niviñöo mätåkäà smaran | guruà ca çiñyo nidräëaà täà çayéta japan vraté ||105||

iti pürva-dina-kåtyam |

atha tad-dina-kåtyäni prätaù-kåtyaà guruù kåtvä kumbhaà cäbhyarcya pürvavat | hutvä dattvä balià karmänyat kuryät svärpaëävadhi ||106|| saàhära-mudrayä kåñëe saàyojyävåtti-devatäù | tam cämåta-mayaà dhyätvä svasmiàç cägnià viläpayet ||107|| dhvaja-toraëa-dik-kumbha-maëòapädy-adhidevatäù | sarvä vibhävya cid-rüpäù kumbhe saàyojya püjayet ||108|| ato guruà gaëeçaà ca viñvaksenaà ca püjayet |

udväsya kalasaà spåñövä çatam añöottaraà japet ||109|| kåtopaväsaù çiñyo’that prätaù-kåtyaà vidhäya saù | çukla-vastraù suveçaù san viprän dravyeëa toñayet ||110|| guruà ca bhagavad-dåñöyä parikramya praëamya ca | dattvoktäà dakñiëäà tasmai sva-çaréraà samarpayet ||111||

atha dékñäìga-püjä tathä ca daçama-skandhe [BhP 10.80.41] –

iyad eva hi sac-chiñyaiù kartavyaà guru-niñkåtam | yad vai viçuddha-bhävena sarvärthätmärpaëaà gurau ||112||

athäbhiñecana-vidhiù

yägälayäd uttarasyäm äçäyäà snäna-maëòape | péöhe niveçya taà çiñyaà kärayec choñaëädikam ||113|| péöha-nyäsäntam akhilaà mätåkänyäsa-pürvakam | nyäsaà çiñya-tanau kåtvä péöha-mantreëa püjayet ||114|| sad-ürväkñata-puñpäà ca mürdhni çiñyasya rocanäm | nidhäya kalasaà tasyäntike vädyädinä nayet ||115|| çré-kåñëam atha samprärthya guruù kumbhasya väsasä | néräjya çiñyaà tan-mürdhni nyaset tat-pallavädikam ||116|| tad uktam—

vidhivat kumbham uddhåtya tan-mukhasthän sura-drumän | çiçoù çirasi vinyasya mätåkäà manasä japet ||117|| tataù kumbhämbhasä çiñyaà prokñya trir müla-mantrataù | vipräçér maìgalodghoñair abhiñiïcen manün paöhan ||118||

athäbhiñeka-manträù

vaçiñöha-saàhitäyäm— suräs tväm abhiñiïcyaà tu brahma-viñëu-maheçvaräù | väsudevo jagannäthas tathä saìkarñaëo vibhuù ||119||

pradyumnaç cäniruddhaç ca bhavantu vibhaväya te | äkhaëòalo’gnir bhagavän yamo vai niråtis tathä ||120|| varuëaù pavanaç caiva dhanädhyakñas tathä çivaù | brahmaëä sahitä hy ete dik-päläù päntu vaù sadä ||121|| kértir lakñmér dhåtir medhä puñöiù çraddhä kriyä gatiù | buddhir lajjä vapuù çäntir mäyä nidrä ca bhävanä ||122|| etäs tväm abhiñiïcantu rähuù ketuç ca püjitäù | deva-dänava-gandharvä yakña-räkñasa-pannagäù ||123|| åñayo munayo gävo deva-mätara eva ca | deva-patnyo dhruvä nägä daityä apsarasäà gaëäù ||124|| asträëi sarva-çasträëi räjäno vähanäni ca |

auñadhäni ca ratnäni kälasyävayaväç ca ye ||125|| saritaù sägaräù çailäs térthäni jaladä nadäù | ete tväm abhiñiïcantu dharma-kämärtha-siddhaye ||126||

atha mantra-kathana-vidhiù

paridhäyäàçuke çiñya äcänto yäga-maëòape | gatvä bhaktyä guruà natvä guror äséta dakñiëe ||127|| guruù samarpya gandhädén puruñähära-saàmitam | nivedya päyasaà kåñëe kuryät puñpäïjalià tataù ||128|| sämpradäyika-mudrädi-bhüñitaà taà kåtäïjalim | païcäìga-pramukhair nyäsaiù kuryät çré-kåñëa-säc-chiçum ||129|| nyasya päëi-talaà mürdhni tasya karëe ca dakñiëe | åñy-ädi-yuktaà vidhavan mantraà vära-trayaà vadet ||130|| dérgha-mantraà ca çiñyasya yävad ägrahaëaà paöhet | guru-daivata-mantraikyaà çiñyas taà bhävayan paöhet ||131|| säkñataà gurur ädäya väri çiñyasya dakñiëe | kare’rpayed vadan mantro’yaà samo’stv ävayor iti ||132|| svasmäj jyotirmayéà vidyäà gacchantéà bhävayed guruù | ägatäà bhävayec chiñyo dhanyo’sméti viçeñataù ||133|| mahä-prasädaà çiñyäya dattvä tat-päyasaà guruù | nidadhyäd akñatän mürdhni tasya yacchan çubhäçiñam ||134|| guruëä kåpayä dattaà çiñyaç cäväpya taà manum | añöottara-çataà japtvä samayän çåëuyät tataù ||135||

atha samayäù

çré-närada-païcarätre—

sva-mantro nopadeñöavyo vaktavyaç ca na saàsadi | gopanéyaà tathä çästraà rakñaëéyaà çaréravat ||136|| vaiñëavänäà parä bhaktir äcäryäëäà viçeñataù | püjanaà ca yathä-çakti tän äpannäàç ca pälayet ||137|| präptam äyatanäd viñëoù çirasäà praëato vahet | nikñiped ambhasi tato na pated avanau yathä ||138|| soma-süryäntarasthaà ca gaväçvatthägni-madhyagam | bhävayed daivataà viñëuà guru-vipra-çaréragam ||139|| yatra yatra parivädo mätsaryäc chrüyate guroù | tatra tatra na vastavyaà niryäyät saàsmaran harim ||140|| yaiù kåtä ca guror nindä vibhoù çästrasya närada | näpi taiù saha vastavyaà vaktavyaà vä kathaïcana ||141|| pradakñiëe prayäëe ca pradäne ca viçeñataù | prabhäte ca praväse ca sva-mantraà bahuçaù smaret ||142|| svapne väkñi-samakñaà vä äçcaryam atiharñadam | akasmäd yadi jäyeta na khyätavyaà guror vinä ||143||

païcaräträntare—

samayäàç ca pravakñyämi saàkñepät païcarätrakät | na bhakñayen matsya-mäàsaà kürma-çükarakäàs tathä ||144|| käàsya-pätre na bhuïjéta na plakña-baöa-patrayoù | devägäre na niñöhévet kñutaà cätra vivarjayet | na sopänatka-caraëaù praviçed antaraà kvacit ||145|| ekädaçyäà na cäçnéyät pakñayor ubhayor api | jägaraà niçi kurvéta viçeñäc cärcayed vibhum ||146||

sammohana-tantre ca—

gopayed devatäm iñöäà gopayed gurum ätmanaù | gopayec ca nijaà mantraà gopayen nija-mälikäm ||147|| iti |

catur-yuk-çata-saìkhyeñu präg guroù samayeñu ca | çiñyeëäìgékåteñv eva dékñä kaiçcana manyate ||148|| tathä ca viñëu-yämale—

guruù parékñayec chiñyaà saàvatsaram atandritaù | niyamän vihitän varjyän çrävayec ca catuùçatam ||149|| brähme muhürta utthänaà mahä-viñëoù prabodhanam | néräjanaà ca vädyena prätaù-snänaà vidhänataù ||150|| viçuddhähata-yug vastra-dhäraëaà devatärcanam | gopé-candana-måtsnäyäù sarvadä corddhva-puëòrakam ||151|| païcäyudhänäà vidhåtiç caraëämåta-sevanam | tulasé-maëi-mälädi-bhüñä-dhäraëam anvaham ||152|| çälagräma-çilä-püjä pratimäsu ca bhaktitaù | nirmälya-tulasé-bhakñas tulasya-vacayo vidheù ||153|| vidhinä täntriké sandhyä çikhä-bandho hi karmaëi | viñëu-pädodakenaiva pitèëäà tarpaëa-kriyä | mahäräjopacäraiç ca çaktyäà sampüjanaà hareù ||154|| viñëu-bhakty-avirodhena nitya-naimittiké kriyä | bhüta-çuddhy-ädi-karaëaà nyäsäù sarve yathä-vidhi ||155|| navéna-phala-puñpäder bhaktitaù saànivedanam | tulasé-püjanaà nityaà çré-bhägavata-püjanam ||156|| tri-kälaà viñëu-püjä ca puräëa-çrutir anvaham | viñëor niveditänäà vai vasträdénäà ca dhäraëam ||157|| sarveñäà puëya-käryäëäà svämi-dåñöyä pravartanam | gurv-äjïä-grahaëaà tatra viçväso guruëodite ||158|| yathä-sva-mudrä-racanaà géta-nåtyädi bhaktitaù | çaìkhädi-dhvani-mäìgalya-lélädy-abhinayo hareù | nitya-homa-vidhänaà ca bali-dänaà yathä-vidhi ||159|| sädhünäà svägataà püjä çeña-naivedya-bhojanam | tämbüla-çeña-grahaëaà vaiñëavaiù saha saìgamaù ||160|| viçiñöa-dharma-jijïäsä daçamyädi-dina-traye |

vrate niyamataù svästhyaà santoño yena kena vai ||161|| parvayäträdi-karaëaà väsaräñöaka-sad-vidhiù | viñëoù sarvartu-caryä ca mahäräjopacärataù ||162|| sarveñäà vaiñëavänäà ca vratänäà paripälanam | guräv éçvara-bhävaç ca tulasé-saìgrahaù sadä ||163|| çayanädy-upacäraç ca rämädénäà ca cintanam ||164|| sandhyayoù çayanaà naiva na çaucaà måttikäà vinä | tiñöhatäcamanaà naiva tathä gurväsanäsanam ||165|| gurv-agre päda-vistära-cchäyäyä laìghanaà guroù | çaktau snäna-kriyä-hänir devatärcana-lopanam ||166|| devatänäà gurüëäà ca pratyutthänädya-bhävanam | guroù purastät päëòityaà prauòha-päda-kriyä tathä ||167|| amantra-tilakäcämo nélé-vastra-vidhäraëam | abhaktaiù saha maitry-ädi asac-chästra-parigrahaù | tuccha-saìga-sukhäsaktir madya-mäàsa-niñevaëam ||168|| mädakauñadha-sevä ca masurädy-anna-bhojanam | çäkaà tumbé kalaïjädi tathäbhaktänna-saìgrahaù | avaiñëava-vratärambhas tathä japyam avaiñëavam ||169|| abhicärädi-karaëaà çaktyä gauëopacärakam | çokädi-päravaçyaà ca dig-viddhaikädaçé-vratam ||170|| çukläkåñëävibhedaç cäsad-vyäpäro vrate tathä | çaktau phalädi-bhuktiç ca çräddhaà caikädaçé-dine ||171|| dvädaçyäà ca divä-sväpas tulasyävacayas tathä | tatra viñëor divä-snänaà çräddhaà hary-aniveditaiù ||172|| våddhäv atulasé-çräddhaà tathä çräddham avaiñëavam | caraëämåta-päne’pi çuddhy-arthäcamana-kriyä ||173|| käñöhäsanopaviñöena väsudevasya püjanam | püjä-käle’sad-äläpaù kara-vérädi-püjanam ||174|| äyasaà dhüpa-päträdi tiryak-puëòraà pramädataù | püjä cäsaàskåtair dravyais tathä caïcala-cittataù ||175|| eka-hasta-praëämädi akäle svämi-darçanam | paryuñitädi-duñöänäm annädénäà nivedanam ||176|| saìkhyäà vinä mantra-japas tathä mantra-prakäçanam | sadä çaktyäà mukhya-lopo gauëakäla-parigrahaù ||177|| prasädägrahaëaà viñëor varjayed vaiñëavaù sadä | catuù-çataà vidhén etän niñedhän çrävayed guruù ||178|| aìgékäre kåte bäòhaà tan-néräjana-pürvakam | deva-püjäà kärayitvä dakña-karëe mantraà japet ||179|| iti |

tataç cotthäya pürëätmä daëòavat praëamed gurum | tat-päda-paìkajaà çiñyaù pratiñöhäpya sva-mürdhani ||180|| atha nyäsän guruù svasmin kåtväntar-yajanaà tathä | säñöaà sahasraà tan-mantraà sva-çakty-akñataye japet ||181|| çiñyaù kumbhädi tat sarvaà dravam anyac ca çaktitaù | dattväbhyarcya guruà natvä viprän saàpüjya bhojayet ||182||

çré-guror brähmaëänäà ca çubhäçérbhiù samedhitaù | tän anujïäpya gurvädén bhuïjéta saha bandhubhiù ||183|| iti dékñä-vidhänena yo mantraà labhate guroù | sa bhägyavän ciraïjévé kåta-kåtyaç ca jäyate ||184|| tathä ca saàmohana-tantre çré-çivomä-saàväde—

evaà yaù kurute martyaù kare tasya vibhütayaù | ataù paraà mahä-bhäge nänyat karmästi bhütale | yasyäcaraëa-mätreëa säkñät kåñëaù prasédati ||185|| präyaù prapaïca-särädäv ukto’yaà täntriko vidhiù | dékñäyä likhyate divyo vidhiù pauräëiko’dhunä ||186||

atha varäha-puräëokta-dékñä-vidhiù

idänéà çåëu me devi païca-pätaka-näçanam | yajanaà deva-devasya viñëoù putra-vasu-pradam ||187|| iha janmani däridrya-vyädhi-kuñöhädi-péòitaù | alakñmévän aputras tu yo bhavet puruño bhuvi | tasya sadyo bhavel lakñmér äyur vittaà sutäù sukham ||188|| dåñövä tu maëòale devi devaà devyä samanvitam | näräyaëaà paraà devaà yaù paçyati vidhänataù ||189|| püjitaà nava-näbhe tu ñoòaçäbja-dale tathä | äcärya-darçitaà devaà mantra-mürtim ayonijam ||190|| kärttike mäsi çuddhäyäà dvädaçyäà tu viçeñataù | sarväsu ca yajed devaà dvädaçéñu vidhänataù ||191|| saìkräntau ca mahäbhäge candra-sürya-grahe’pi vä | yaù paçyati harià devaà püjitaà guruëä çubhe | tasya sadyo bhavet tuñöiù päpa-dhvaàso’py açeñataù ||192|| sa sämänyo hi devänäà bhavatéti na saàçayaù ||193|| brähmaëa-kñatriya-viçäà çüdräëäà ca parékñaëam | saàvatsaraà guruù kuryäj jäti-çauca-kriyädibhiù ||194|| upasannäàs tato jïätvä hådayenävadhärayet | te’pi bhaktimato jïätvä ätmanaù parameçvaram | saàvatsaraà guror bhaktià kuryur viñëäv iväcaläm ||195|| saàvatsaraà tataù pürëe guruà caiva prasädayet ||196|| bhagavaàs tvat-prasädena saàsärärëava-täraëam | icchämas tv aihikéà lakñméà viçeñeëa tapodhana ||197|| evam abhyarthya medhävé guruà viñëum ivägrataù | abhyarcya tad-anujïäto daçamyäà kärttikasya tu ||198|| kñéra-våkña-samudbhütaà mantritaà parameñöhinä | bhakñayitvä çayétorvyäà devadevasya sannidhau ||199|| svapnän dåñövä guror agre çrävayeta vicakñaëaù | tataù çubhäçubhaà tadvad älapet paramo guruù | ekädaçyäm upoñyätha snätvä devälayaà vrajet ||200|| guruç ca maëòalaà bhümau kalptäyäà tu vartayet |

lakñaëair vividhair bhümià lakñayitvä vidhänataù ||201|| ñoòaçäraà likhec cakraà nava-näbham athäpi vä | añöa-patram atho väpi likhitvä darçayed budhaù ||202|| netra-bandhaà prakurvéta sita-vastreëa yatnataù | varëänukramataù çiñyän purñpa-hastän praveçayet ||203|| nava-näbhaà yadä kuryän maëòalaà varëakair budhaù | tadänéà pürvato devam indram aindryäà tu püjayet ||204|| loka-pälam athägneyyäm agnià sampüjayed dvijaù | yamaà tad anu yämyäyäà nairåtyäà niråtià nyaset | väruëyäà varuëaà caiva väyavyäà pavanaà yajet ||205|| dhanadaà cottare nyasya rudram aiçäna-gocare | sampüjyaivaà vidhänena dik-patreñu viçeñataù | adhaù-patre tathä viñëum arcayet parameçvaram ||206|| pürva-patre balaà püjya pradyumnaà dakñiëe tathä | aniruddhaà tathä püjya paçcime cottare tathä | püjayed väsudevaà tu sarva-pätaka-çäntidam ||207|| aiçänyäà vinyasec chaìkham ägneyyäà cakram eva ca | saumyäyäà tu gadä püjyä väyavyäà padmam eva ca ||208|| nairåtyäà muñalaà püjyaà dakñiëe garuòaà tathä | vämato vinyasel lakñméà devadevasya buddhimän ||209|| dhanuç caiva ca khaògaà ca devasya purato nyaset | çrévatsaà kaustubhaà caiva devasya purato’rcayet ||210|| evaà püjya yathä-nyäyaà devadevaà janärdanam | diì-maëòale ca vinyasya cäñöau kumbhän vidhänataù | vaiñëavaà kalasaà caiva navamaà tatra kalpayet ||211|| snäpayen mukti-kämäàs tu vaiñëavena ghaöena tu | çré-kämän snäpayet tadvad aindreëätha ghaöena tu ||212|| jaya-pratäpa-kämäàs tu ägneyenäbhiñecayet | måtyuïjaya-vidhänena yämyena snäpanaà tathä ||213|| duñöa-pradhvaàsnäyälaà nairåtena vidhéyate | çäntaye väruëyenätha päpa-näçäya väyavam ||214|| dravya-sampatti-kämasya kauvareëa vidhéyate | raudreëa jïäna-hetus tu loka-päla-ghaöäs tv ime ||215|| ekaikena naraù snätaù sarva-päpa-varjitaù | bhaved avyähata-jïänaù çrémäàç ca puruñaù sadä ||216|| kià punar navabhiù snäto naraù pätaka-varjitaù | jäyate viñëu-sadåçaù sadyo räjäthavä punaù ||217|| athavä dikñu sarväsu yathä-saìkhyena lokapän | püjayet sva-sva-nämnä tu ñaò-bhinnena vidhänataù ||218|| evaà sampüjya deväàs tu loka-pälän prasanna-dhéù | paçcät parékñitän çiñyän baddha-neträn praveçayet ||219|| ägneya-dhäraëä-dagdhän väyunä vidhütäàs tataù | somenäpy äyitän paçcäc chrävayen niyamän budhaù ||220|| na ninded abrähmaëän devän viñëuà brähmaëam eva ca | rudram ädiyam agnià ca loka-pälän grahäàs tathä |

vandeta vaiñëavaà cäpi puruñaà pürva-dékñitam ||221|| evaà tu samayän çrävya paçcäd dhomaà tu kärayet | tattväni çiñya-deheñu vinyasya ca viçodhayet ||222|| oà namo bhagavate viñëave sarva-rüpiëe huà svähä ||223|| ñoòaçäkñara-mantreëa homayej jvalitänalaù | garbhädhänädikäç caiva kriyäù sarväç ca kärayet ||224|| tribhis tribhir ähutibhir devadevasya sannidhau | tato’panéya dåg-bandhaà puraù çiñyaà niveçya ca | präyaù pürvokta-vidhinä mantraà tasmai gurur diçet ||225|| homänte dékñitaù paçcäd däpayed guru-dakñiëäm | hasty-açva-ratna-kaöakaà hema-grämädikaà nåpaù ||226|| däpayed gurave präjïo madhyamo madhyamäà tathä | däpayed itaro yugmaà sahiraëyaà yathä-vidhi ||227|| evaà kåte tu yat puëyaà mähätmyaà jäyate dhare | tad açakyaà tu gaditum api varña-çatair api ||228|| dékñitätmä guror bhütvä värähaà çåëuyäd yadi | tena vedäù puräëäni sarve manträù susaìgrahäù ||229|| japtäù syuù puñkare térthe prayäge sindhu-sägare | devahüte kurukñetre väräëasyäà viçeñataù ||230|| graheëa viñuve caiva yat phalaà japatäà bhavet | tat phalaà dviguëaà tasya dékñito yaù çåëoti ca ||231|| devä api tapaù kåtvä dhyäyanti ca vadanti ca | kadä me bhärate varñe janma syäd bhüta-dhäriëi ||232|| dékñitäç ca bhaviñyämo värähaà çåëumaù kadä | värähaà ñoòaçätmänaà yuktä dehe kadäcana | paçyämaù paramaà sthänaà yad gatvä na punar bhavet ||233|| evaà jalpanti vibudhä manasä cintayanti ca | väräha-yägaà kärttikyäà kadä drakñyämahe dhare ||234|| eña te vidhir uddiñöo mayä te bhüta-dhäriëi | deva-gandharva-yakñäëäà sarvathä durlabho hy asau ||235|| evaà yo vetti tattvena yaç ca paçyati maëòalam | yaç cemaà çåëuyäd devi sarve muktä iti çrutiù ||236||

atha saìkñipta-dékñä

saìkñiptaç cätha dékñäyä vidhir eña vilikhyate | mukhya-kalpe hy açaktasya janasya syäd dhitäya ca ||237|| su-muhürte’tha sampräpte sarvatobhadra-maëòale | nütanaà gandha-puñpädi-maëòitaà kalasaà nyaset ||238|| vasträvåtaà payaù pürëaà païca-pallava-saàyutam | sarvauñadhi-païca-ratna-måtsnä-saptaka-garbhitam ||239|| måttikäç ca saptoktäù—

açva-sthänäd gaja-sthänäd valmékäc ca catuñpathät | räja-dväräc ca goñöhäc ca nadyäù külän mådaù småtäù ||240|| iti |

kåñëam abhyarcya taà kumbhaà kuça-kürcena deçikaù | deya-mantreëa säñöaà tu sahasram abhimantrayet ||241|| tad-adbhiù pürvavac chiñyam abhiñicya diçen manum | çiñyo’rcayed guruà bhaktyä yathä-çakti dvijän api ||242|| athopadeças tattva-sägare—

aträpy açaktaù kaçcic ced abjam abhyarcya säkñatam | tad-ambhasäbhiñicyäñöa värän mülena ke karam ||243|| nidhäyämuà japet karëe upadeçeñv ayaà vidhiù | candra-sürya-grahe térthe siddha-kñetre çivälaye | mantra-mätra-prakathanam upadeçaù sa ucyate ||244||

tatra tatraiva viçeñaù çré-närada-païcarätre—

vitta-lobhäd vimuktasya svalpa-vittasya dehinaù | saàsära-bhaya-bhétasya viñëu-bhaktasya tattvataù ||245|| agnäv äjyänvite béjaiù salilaiù kevalaiç ca vä | dravya-hénasya kurvéta vacasänugrahaà guruù ||246|| yaù samaù sarva-bhüteñu virägo véta-matsaraù | jitendriyaù çucir dakñaù sarväìgävayavänvitaù ||247|| karmaëä manasä väcä bhéte cäbhayadaù sadä | sama-buddhi-padaà präptas taträpi bhagavan-mayaù ||248|| païca-käla-paraç caiva païcaräträrthavit tathä | viñëu-tattvaà parijïäya ekaà cäneka-bhedagam | vékñayen medinéà sarväà kià punaç copasannatän ||249||

atha mantra-däna-mähätmyam

skände brahma-närada-saàväde –

iha kértià vadänyatvaà prajä-våddhià dhanaà sukham | vidyä-dänena labhate sättviko nätra saàçayaù || 250 || yathä suräëäà sarveñäà paramaù parameçvaraù | tathaiva sarva-dänänäà vidyä-dänaà paraà småtam || 251 || yävac ca pätakaà tena kåtaà janma-çatair api | tat sarvaà näçam äpnoti vidyä-dänena dehinäm || 252 || vidyä-dänät paraà dänaà na bhütaà na bhaviñyati | yena dattena cäpnoti çivaà parama-käraëam || 253 ||

iti çré-gopäla-bhaööa-vilikhite çré-bhagavad-bhakti-viläse

daikñiko näma dvitéyo viläsaù | ||2||