abababababababababa - oursubhakaryam.com...abababababababababa - oursubhakaryam.com ... ô

1

ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúq #·]Á‘·

s¡#·q :ªªCÀ´‹wü kÕÁe÷{Ÿµµ

<Ó’e»„ l |æ.–]sêE dæ<ë∆+‹ m+.@., (Ç+^¢wüß *{πs#·sY), m+.@., (CÀ´‹wü´+)m+.@., (Ç+^¢wüß *{πs#·sY), m+.@., (CÀ´‹wü´+)m+.@., (Ç+^¢wüß *{πs#·sY), m+.@., (CÀ´‹wü´+)m+.@., (Ç+^¢wüß *{πs#·sY), m+.@., (CÀ´‹wü´+)m+.@., (Ç+^¢wüß *{πs#·sY), m+.@., (CÀ´‹wü´+)

E Copy rights reserved with Sri P.Giriraju Siddanthi

E First Published by Author in 2002

E Second Publication by Dr.P. Aravind in 2016

Á|üdüTÔ‘· |ü⁄düÔø£+ ªªl –]sêCŸ <ä+‘·yÓ’<ä´XÊ\\T, ô|<ë›|ü⁄s¡+µµ yê] kÂ»q´+‘√ ñ∫‘·+>±n+~+#·ã&ÉT‘·T+~. á |ü⁄düÔø£ s¡#·sTT‘·>± HÓ’‹ø£ |üs¡yÓTÆq Vü≤≈£îÿ\T düs¡«+ l |æ∫Ãø£ –]sêE dæ<ë∆+‹πø#Ó+<äT‘êsTT. Ç~ #ê]Á‘ê‘·àø£ dü+|òüT≥q\≈£î |ü]XÀ<ÛäHê s¡÷|üø£+.

eTT+<äT>± s¡#·sTT‘· nqTeT‹ bı+<ä≈£î+&Ü á s¡#·qô|’ m≥Te+{Ï yê´bÕs¡+ ø±˙, ‹]– ø=qT>√\T#˚j·T&É+, n<Ó›≈£î Çe«&É+, eTπs$<ÛäyÓTÆq düs¡Tÿ´˝Ò{Ÿ #˚j·T&É+>±˙ »s¡>∑sê<äH˚ wüs¡‘·T\‘√ á |ü⁄düÔø£+ñ∫‘·+>± Çe«ã&ÉT‘·Tqï~. á |ü⁄düÔø£+ Á|ü#·T]+#·ã&çq n≥º ø±≈£î+&Ü yπs @$<ÛäyÓTÆq n≥º ñ|üjÓ÷–+∫>±ì,yπs $<ÛäyÓTÆq u…’+&ç+>¥ #j·T&É+ e+{Ï n‹Áø£eTD\T »]–q≥¢sTT‘ á $wüj·T+‘√ dü+ã+<Ûä+ ñqï yês¡+<ä]ô|’q#·s¡ \T rdüTø=qã&É‘êsTT. á |ü⁄düÔø±ìøÏ >∑\ ø±|” ¬s’{ŸøÏ |ü]$T‘·T\T Òe⁄. ø±ã{Ïº á Á|ü#·Ts¡D˝Àì @uÛ≤>±ìï Á|ü#·T]+∫Hê yπs $<Ûä+>± Áyêj·Tã&çq, <ë#·T≈£îqï Òø£ ]Á{°e˝Ÿ dædüºyéT <ë«sê |ü]#·j·T+ #˚dæHêeTT+<äT>± ø±|”¬s’{Ÿ‡ ø£*–j·TTqï s¡#·sTT‘· nqTeT‹ Ò≈£î+&Ü s¡÷|ü+ e÷]Ã n+fÒ m\Áø±ºìø˘, yÓTø±ìø£ Ÿ,bòı{À ø±|”sTT+>¥, ]ø±]¶+>¥ e+{Ï eTπss¡÷|ü+˝À rdüTø=ì e∫ÃHê ø£]ƒq #·s¡ \T rdüTø=q ã&É‘êsTT.

abababababababababa

abababababababababa

2

01.$wüj·T dü÷∫ø£1.$wüj·T dü÷∫ø£2.eTT+<äTe÷≥3.#·]Á‘·˝ÀøÏ |üj·Tq+....4.ô|<ä›bÕÁ‘·T&ÉT5. l sêC≤ e‘·‡yêj·T #·‘·Ts¡T“¤» ‹eTàsêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T6.l sêC≤ e‘·‡yêj·T sêj·T »>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY7.l sêC≤ e‘·‡yêj·T kÕs¡«uÛÖeT ‹eTà »>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY8.l sêC≤ e‘·‡yêj·T ñ<ä›+&Ésêj·T »>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY09.l sêC≤ e‘·‡yêj·T ø£fi≤‹eTà »>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY10.$cÕ<ä |òüT≥q..11.l sêC≤ e‘·‡yêj·T sêj·T »>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T12.l sêC≤ e‘·‡yêj·T $<ä«‘Y ‹eTà»>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY13.l sêC≤ e‘·‡yêj·T sêj·T »>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY14.l sêC≤ e‘·‡yêj·T \ø°Î qs¡düj·TeTà <˚M eTVü‰sêDÏ ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T15.l sêC≤ e‘·‡yêj·T ãT∫Ã d”‘êj·TeTà <˚M eTVü‰sêDÏ ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T16.l sêC≤ e‘·‡yêj·T ãT∫Ã ã+>±s¡j·TeTà <˚M eTVü‰sêDÏ ãVü≤<ä÷›sY17.l sêC≤ e‘·‡yêj·T dü÷s¡´Hêsêj·TD »>∑|ü‹ eTVü‰sêDÏ ãVü≤<ä÷›sY18.<˚e<ëd”\T...19.‘=$Tà~ eT÷s¡\ kÕsTTãT20.ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúHêBÛ\T\T »sTT+∫q j·TT<ä∆eTT\ ù|s¡T¢.21.yÓTT‘·Ô+ |ü]bÕ\q Á>±e÷\T22.l sêC≤e‘·‡yêj·T yê] e+X¯+23.l sêC≤e‘·‡yêj·T ãT∫Ã d”‘·j·Te÷à<˚$ eTVü‰sêD° ãVü≤<ä÷›sY >±] e+X¯eèø£å+24.l sêC≤e‘·‡yêj·T »>∑|ü‹ sêE\T @sêŒ≥T #˚dæq düÁ‘·eTT\ $esê\T25. l sêC≤e‘·‡yêj·T yês¡T n+~+∫q düs¡dü«r yÓ\T¢e\T26. l sêC≤ e‘·‡yêj·T yês¡T <ëq$T∫Ãq nÁ>∑Vü‰s¡eTT\T27.ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúHêBÛX¯ó\T ì]à+∫q <˚yê\j·÷\T28. l sêC≤ e‘·‡yêj·T »>∑|ü‹ sêE\T Á‘·$«+∫ @sêŒ≥T #˚dæq #Ós¡Te⁄\T

...2

...3

...4

...7

...09

...09

...11

...11

...11

...12

...14

...18

...20

...21

...22

...23

...23

...24

...26

...27

...27

...28

...29

...30

...30

...32

...32

...33

3

02.eTT+<äT e÷≥...&Üˆˆ ns¡$+<é |æ∫Ãø£

#·]Á‘· ø£ düe÷»+ jÓTTø£ÿ ÁbÕs¡+uÛ≤ìï, n_Ûeè~∆ì, dæús¡‘ê«ìï ‘Ó*j·TCÒdüTÔ+~. á ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúq #·]Á‘·

nH˚ |ü⁄düÔø£+ 11‘·sê\ yês¡dü‘ê«ìï, sê»ø°j·T dü+øå√uÛ≤\qT, ÄHê{Ï düe÷» dæú‹>∑‘·T\qT eTq≈£î |ü]#·j·T+ #˚düTÔ+~.

15 dü+e‘·‡sê\ |üPs¡«+ m≥Te+{Ï n+‘·sê®\ düVü‰j·T+ Òì ø±\+˝À Ç+‘·{Ï #ê]Á‘ê‘·àø£ s¡#·q #˚j·TT≥≈£î, $wüj·T

ùdø£s¡D≈£î s¡#·sTT‘· m+‘· ÁX¯$T+#ês√ eTq+ }Væ≤+#·e#·TÃ. Á|ür ô|<ë›|ü⁄s¡+ ìyêdæ ‘·eT ÁbÕ+‘· #·]Á‘· #·]Á‘·qT

‘Ó\TdüTø√yê\H˚ ‘·|üq‘√ s¡#·sTT‘· #˚dæq ÁX¯eT $TøÏÿ* n_Ûq+<ä˙j·T+. eTq≈£î ‘Ó*j·Tì #·]Á‘·ø±s¡T\T eTs¡∫q

>=|üŒ #ê]Á‘·ø£ $X‚wüeTT\T ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î á s¡#·q ñ|üø£]düTÔ+~.

Ä‘êà_Ûe÷q+, Á|ürø±s¡+, sê»´ø±+ø£å, qeTàø£ Á<√Vü≤+ e+{Ï nìï s¡ø£eTT\ u≤y√<˚«>±\≈£î ÄHê{Ï ô|<ë›|ü⁄s¡+

@$<Ûä+>± kÕøÏå>± ì\ã&ç+<√ $e]+∫q $<Ûëq+ n<äT“¤‘·+. ø=+<äs¡T e´≈£îÔ\ $˝≤dü|üP]‘· Jeq+ e\q Ç+‘·

nyÓ÷|òüTyÓTÆq #·]Á‘· eTs¡T>∑Tq|ü&ç |ü≥ºD+ô|’ ãj·T≥yê]øÏ ‘·|üð&ÉT n_ÛÁbÕj·T+ @$<Ûä+>± @s¡Œ&çq<√ ‘Ó\TdüT≈£î+fÒ

eTqdüTø£ u≤<Ûä nì|ædüTÔ+~. ø£ #·ø£ÿ{Ï #·]Á‘·qT eTTK´+>± ô|<ë›|ü⁄s¡+ ìyêdæ>±, ô|<ë›|ü⁄s¡+ »qT\+<ä]øÏ ñ∫‘·+>±

|ü⁄düÔø£ s¡÷|ü+˝À n+~+#˚ neø±X¯+ Hê≈£î \_Û+#·&É+ $TøÏÿ* Äq+<ä<ëj·Tø£+.

s¡+&ç...! bÕ+&Ée⁄\ yÓT≥º kÕøÏå>± á dü+kÕúHêìï #˚õ≈£îÿ+#·T ø√e&ÜìøÏ »]–q sê»ø°j·T ≈£î‘·+Á‘ê\qT

#·<äe+&ç. Ä‘êà_Ûe÷HêìøÏ Á|ürø£\T>± ì*∫q ô|<ë›|ü⁄s¡+ Åd”Ô\qT, yê] Ä‘·à ã*<ëHêìï eTqkÕsê bı>∑&É+&ç. ˇø£

>=|üŒ #·]Á‘·˝ÀøÏ Á|üj·÷D≤ìï ÁbÕs¡+_Û+#·+&ç...

403.#·]Á‘·˝ÀøÏ |üj·Tq+....

j·TT>∑j·TT>±\T>± á uÛÑ÷eT+&É\+ ô|’ e÷qeC≤‹ Ä$s¡“¤$düTÔ+~. ªªj·TT>±+‘·s¡eTTµµ‘√ á C≤‹j·÷e‘·÷Ô HêXqyÓTÆb˛‘·T+~. eTs¡ ≤ ø=ìï ø√≥¢ dü+e‘·‡sê\T á uÛÑ÷eT+&É\+ô|’ ìsêàDTwü +.....Ä ‘·<äT|ü]»\+ ‹]– #Ó≥T¢, yÓTTø£ÿ\T, Jedüèwæº ÁbÕs¡+uÛÑeTe⁄‘·T+~. uÛÑ>∑e+‘·Tì düèwæº |üs¡+|üs¡ À á uÛÑ÷$Tô|’mHÓïH√ï j·TT>±\T >∑&ÉTdüTÔHêïsTT. e÷qe⁄ì‘√ bÕ≥T nH˚ø£ »+‘·T»˝≤\T J$+#·T#·Tqï$. ªe÷≥µ ª#˚wüºµªø£<ä*ø£µ nH˚ eT÷&ÉT >=|üŒ \ø£åD≤\T ø£*–q e÷qe⁄&ÉT á »+‘·T C≤˝≤\qT, |ü]düs¡ ÁbÕ+‘ê\qT ‘·qkÕ«Bq+˝À ñ+#·Tø=+≥THêï&ÉT. e÷qe⁄&ÉT Ä~eT+˝À ˇ+≥]. Äø£ ÒùdÔ ø£ì|æ+∫q |ü+&ÉT¢ ‹q&É+‘√Ç‘·ì Jeq+ ÁbÕs¡+uÛÑeTsTTq~. Ä ‘·<äT|ü] #Ó≥T¢ jÓTTø£ÿ ø£Ás¡ì Äj·TT<Ûä+>± #˚düTø=ì »+‘·Te⁄\qT#·+|æ‹q&É+ »]π>~. Ád”Ô |ü⁄s¡Twüß\≈£î ˇ+{Ïô|’ egeTT\T Òe⁄. uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq Ä≥$ø£ Jeq+˝À nH˚ø£\ø£å\ dü+e‘·‡sê\T J$+#ê&ÉT. ø=+&É >∑TVü≤\˝À ‘· <ë#·Tø√e&É+ #˚ùdyê&ÉT. ªuÛ≤wüµ Ò<äT, ã+<ÛäT‘·«+ Ò<äT.ªª‘·qyês¡Tµµ nH˚yês¡T Òs¡T. ˇ+{] b˛sê≥+. Á≈£Ls¡eTè>∑eTT\‘√ düe÷qyÓTÆq Jeq+.

ÄHê{Ï uÛÑj·T+ø£s¡ Ä≥$ø£ Jeq+˝À ªÁd”Ôµ ø£ $+‘· Äø£s¡D. Á|üø£è‹ Ø‘ê´ ø£*Zq XÊØs¡ø£ X¯øÏÔ À|ü+nH˚ πø ø£ ne\ø£åD+ Ä<Ûës¡+>± ÄHê{Ï e÷qe⁄&ÉT ªÁd”Ôµì ã\+‘√ #˚|üfÒºyê&ÉT. ã\+ >∑\yê&ç #˚‘·T\˝ÀªÁd”Ôµ ã+~Û+|üã&˚~. |üP]Ô Ä≥$ø£ Jeq+. ÄHê{Ï e÷qe⁄&ÉT ‘·q XÊØs¡ø£ nedüsê\qT rs¡TÃø√e&Üì¬ø’ áªÁd”Ôµì ã\e+‘·+>± rdüTø=ì b˛j˚Tyê&ÉT. n‘·ì #˚‘·T\˝À qT+&ç eTs=ø£ ã\e+‘·T&ÉT Ä ªÁd”ÔµìrdüTø=ìb˛jTyê&ÉT. ÄHê{Ï ø±\+˝À ªÁd”Ôµ uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq Jeq |ü]dæú‘·T\˝À ∫≈£îÿø=H~. ø=ìï dü+e‘·‡sê\≈£î»≥T¢ »≥T¢>± e÷qe Jeq+ @s¡Œ&ç #·es¡øÏ ª>∑÷&Ó+µ>± e÷]Hês¡T.

Ä ‘·<äT|ü] »+‘·T #·s¡à+‘√ eTs¡àkÕúHê\T ø£|üðø=H˚ dæú‹øÏ e÷qe⁄&ÉT #˚sê&ÉT. ªsê‹µì Äj·TT<Ûä+>±e÷s¡TÃø=Hêï&ÉT. n|üŒ{ÏøÏ n‘·ìøÏ uÛ≤wü Ò<äT. ns¡T|ü⁄\T, πøø£\T, #·|üŒ≥T¢, @&ÉT|ü⁄, qe⁄«\‘√ ‘·q eTqdüT˝ÀìuÛ≤yêìï #Óù|Œyê&ÉT. eTqdüT˝Àì uÛ≤yêìï m<äT{Ïyê]øÏ #Óù|Œ~ ªuÛ≤wüµ. ÄHê&ÉT nH˚ø£ dü+e‘·‡sê\T uÛ≤wü ÒìJ$‘·+ e÷qe⁄&ÉT >∑&çbÕ&ÉT. »+‘·Te⁄\‘√ b˛sê{≤\T, Ád”Ô ø±s¡D+>± >∑T+|ü⁄\˝À b˛sê{≤\T »]π>$.ªÄVü‰s¡+µ ªÁd”Ôµ nH ¬s+&ÉT nedüsê\T ÄHê{Ï e÷qe⁄ìøÏ eTTK´yÓTÆq$. ÄVü‰sêìï Äj·TT<Ûä+‘√ dü+bÕ~+∫qfÒ¢ªÁd”Ôµì ≈£L&Ü dü+bÕ~+#˚yê&ÉT. ø√¬sÿ\T rs¡Ã&É+, |æ\¢*ï ø£q&É+ ÄHê{Ï ªÁd”Ôµ jÓTTø£ÿ eTTK´ $<ÛäT\T. á Ád”Ôø±s¡D+>± ˇø£ »≥TºøÏ, eTs=ø£ »≥TºøÏ eT<Ûä uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq b˛{≤¢≥\T »]π>$. ªÁd”Ôµì m‘·TÔ≈£îb˛e&É+ÄHê{Ï e´edüú À eTTK´ uÛ≤>∑+. á j·÷e‘·TÔ uÛÑ÷eT+&É\+ô|’ ñqï nìï C≤‘·T\T, nìï ÁbÕ+‘ê\˝À ≈£L&ÜªªÁd”Ôµµ á $<ÛäyÓTÆq Jeq+ ø£*Z ñ+&˚~.

ø±]Ã#·TÃ‘√ eT+&˚ n&Ée⁄\qT #·÷∫ ªì|üðµ nH˚<ëìì sê‹ì sê‹‘√ »‘·#˚dæ dü+bÕ~+#·Tø=Hêï&ÉTÄHê{Ï e÷qe⁄&ÉT. Bì‘√ á uÛÑ÷eT+&É\+ô|’, á j·TT>∑+˝À ªªeTVü‰|ü]D≤eTdæ<ë›+‘·+µµ ÁbÕs¡+uÛÑeTsTTq~.

5Bì˝Àì yÓTT<ä{ÏuÛ≤>∑+ ªn–ïµ düèwæº+#·&É+. Á|ürj·TT>∑+ á eTVü‰|ü]D≤eT dæ<ë›+‘·+ Ä<ës¡+>± |üj·TìdüTÔ+~.á düèwæº Àì e÷qeJeq+˝À nH˚ø£ |ü]D≤e÷\T j·TT>∑ø±\+‘√ bÕ≥T @s¡Œ&ÉTqT. Á|ü‹ ø£ÿ |ü]D≤eT+ Ä‘·<äT|ü] |ü]D≤e÷ìøÏ <ë] rj·TTqT. á |ü]D≤eT dæ<ë›+‘êìøÏ $T+∫q düèwæº dæ<ë›+‘·+ eTs=ø£{Ï Ò<äT.ª|ü]D≤eT+µ n+fÒ ªe÷s¡TŒµ. nq>± ø£ Áø=‘·Ô e÷s¡TŒ... á |ü]D≤eT dæ<ë›+‘·+ e\q j·TT>±+‘·+ njT´es¡≈£înH˚ø£ Áø=‘·Ô Áø=‘·Ô |ü<ä›‘·T\T e÷s¡TŒ\qT á uÛÑ÷$Tô|’ e÷qeC≤‹ ì‘· + bı+<äTqT. á |ü]D≤eT dæ<ë›+‘·+Òø£b˛‘ á uÛÑ÷$Tô|’ e÷qeJ$‘·+ ø=qkÕ>∑<äT. düèwæ ø=qkÕ>∑ã&É<äT. n+‘·es¡≈£L |ü∫Ã e÷+kÕìï ÄVü‰s¡+>±

‹H˚ e÷qe⁄&ÉT e÷+kÕìï n–Z‘√ ø±\TÃ≈£îì ‹q&É+ H˚s¡TÃ≈£îHêï&ÉT. ns¡T|ü⁄\T, X¯u≤›\T, @&ÉT|ü⁄, qe⁄«\‘√ªª|ü<ë\Tµµ @sêŒ≥T #˚düT≈£îHêï&ÉT. n~ ∫e]øÏ uÛ≤yê\T #Ó|üðø=H˚ uÛ≤wü>± e÷]b˛sTT+~. Bì‘√ ÄHê{Ïe÷qe⁄ìøÏ ªuÛ≤wüµ nH~ @s¡Œ&çq~. ‘·qT bı+~q ªuÛ≤wüµ‘√ uÛ≤yê*ï m<äT≥ yê&çøÏ #Ó|üðø=H >=|üŒ n_Ûeè~∆ìkÕ~Û+#·>∑*>±&ÉT.

ª>∑÷&Ó+µ Jeq+ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. Á|ür ª>∑÷&Ó+µøÏ ˇø£ ªªHêj·T≈£î&ÉTµµ ñ+&˚yê&ÉT. >∑T+|ü⁄˝Àì Á|üre´øÏÔ ªªHêj·T≈£î&çµµ ø£≥Tºu≤≥T˝À ñ+&˚yês¡T. á $<Ûä+>± á uÛÑ÷$Tô|’ J$+#˚ eTìwæ ˇø£ ªHêj·T≈£î&çµn~Ûø±sêìøÏ ø£≥Tºã&ç J$+#·&É+ ÁbÕs¡+uÛÑeTsTTq~. ªÁd”Ôµ ø±s¡D+>± »s¡T>∑T#·Tqï uÛÑj·T+ø£s¡ b˛sê{≤\≈£îdü«dæÔ #Ó|üŒ&ÜìøÏ Hêj·T≈£î\ eT<Ûä »]–q |üŒ+<ä+ ªª‘ê{ÏÄ≈£î _\¢µµ. ø£ |ü⁄s¡Twüß&ÉT ‘·q≈£î q∫Ãq j·TTe‹yÓT&É À Hês¡‘√ ‘ê{ÏÄ≈£îì >∑T+Á&Éì _\¢>± #˚dæ ø£f…º&çyê&ÉT. Bì‘√ Ä ªÁd”Ôµ ˇø£ eT>∑yêì kı+‘·+ nìsTT‘·s¡T\T Á>∑Væ≤+∫ Ä ªÁd”Ôµ ì $&ç∫ô|f…º&çyês¡T. nsTTHê düπs ªÁd”Ôµ ì eT]+‘· ã+~Û+#·T≥≈£î $yêVæ≤‘· ªÁd”Ôµø±fi¯fløÏ Hês¡‘√ ‘·j·÷s¡T#˚dæq ˝≤e⁄bÕ{Ï ø£&çj·÷\T y˚ùdyês¡T. Bìe\q Ä ªÁd”Ôµ m{Ïº |ü]dæú‘·T\˝Àq÷y˚>∑+>± q&Ée&É+, |ü]¬>‘·Ô&É+ #˚j·T Ò<äT. Ä $<Ûä+>± $yêVü≤ Jeq+ ÁbÕs¡+uÛÑeTsTTq~ Ä~eT e÷qe⁄ìøÏ.

˙{Ï‘êe⁄\ e<ä›, qB Á|üyêVü‰\ e<ä› e÷qe Jeq+ kÕπ>~. >∑T+|ü⁄ J$‘·+˝À+∫ $yêVü≤ Jeq+nq>± >∑èVü≤ Jeq+ ÁbÕs¡+uÛÑeTsTTq~. eTs¡DÏ+∫q e´øÏÔ <˚Vü‰ìï , Ä düú ≤ìï $&ç∫ yÓ[fl b˛j˚Tyês¡T.ø=+‘· ø±\+ ‘·s¡Tyê‘· Ä e´øÏÔ sê&Éì ‘Ó\TdüTø=ì n‘·qT ñ|üjÓ÷–+∫q edüTÔe⁄\ìï n‘·ì e<ä› ñ+∫uÛÑ÷$T˝À bÕ‹ô|{Ïº Kqq+ #˚ôd&çyês¡T. Ç˝≤ nH˚ø£ e÷s¡TŒ\T #√≥T #˚düTø=HêïsTT. Á|ür >∑T+|ü⁄ Hêj·T≈£î&ÉT‘·q<Ó’q kı+‘· ÁbÕ+‘·+˝À ‘·q n~Ûø±s¡+ #Ó ≤sTT+#Ó&çyê&ÉT. Ä $<Ûä+>± ÁbÕ+‘ê\ yê]>± Hêj·Tø£‘ê«\T@s¡Œ&çHêsTT. $$<Ûä >∑T+|ü⁄\ eT<Ûä $yêVü‰\T »]¬>&ç$. ªÁd”Ôµ ì $yêVü≤+ #˚düTø=qT≥≈£î <˚Vü≤ã\ |üØø£å\T,»+‘·Te⁄\‘√ j·TT<ä›+ »]π>~. b˛{° À HÓ–Zq yê]øÏ ªÁd”Ôµì Ç#ÓÃ&çyês¡T. $yêVü≤+‘√ ¬s+&ÉT >∑T+|ü⁄\ eT<ÛädüK´‘·, ã+<Ûä+ @s¡Œ&˚~. ñeTà&çkı‘·TÔ>± uÛ≤$+#˚ dæú‹ qT+&ç ªÁd”Ôµ $yêVü≤ |ü]~Û ÀøÏ n&ÉT>∑T ô|{Ïºq~.Bì‘√ ªÁd”Ôµ J$‘·+˝À dü+‘√wüø£s¡yÓTÆq e÷s¡TŒ ÁbÕs¡+uÛÑeTsTTq~. >∑T+|ü⁄ jÓTTø£ÿ ô|<ä› ù|s¡T‘√ Ä >∑T+|ü⁄J$+#Ó&çyês¡T. á >∑T+|ü⁄ Hêj·T≈£î\T yê] jÓTTø£ÿ X¯øÏÔ ø=\B n+<äTu≤≥T˝À ñqï ø=+‘· ÁbÕ+‘êìïkÕ«BÛq+ #˚düTø=HÓ&çyês¡T Ä ÁbÕ+‘·+ n+‘ê Ä Hêj·T≈£î&ç kı+‘·+, n~ n‘·ì sê»´+... ˇø£] sêC≤´ìï

6eTs=ø£s¡T kı+‘·+ #˚düTø=qT≥≈£î ‘·s¡T#·÷ Mfi¯fl eT<Ûä b˛sê{≤\T »]π>$.

á uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À »ìà+∫ Çø£ÿ&ç ø=+&É ÁbÕ+‘ê\T, qB |ü]yêVü≤ø£ ÁbÕ+‘ê\T, yÓTÆ<ëHê\˝ÀJ$+#Ó&çyês¡T n+‘ê Á<ä$&É C≤rj·TT\T.. Á<ä$&ÉC≤‹ Ä$sê“¤e+ á uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝§ »]–q~. á Á<ë$&É\TÁ|üø£è‹ì <Ó’e+>± uÛ≤$+∫ |üPõ+#Ó&çyês¡T. Á|üø£è‹˝Àì uÛ≤>±\sTTq #Ó≥¢qT |üPõ+#Ó&çyês¡T. á Á<ë$&ÉT\dæ<ë∆+‘ê\˙ï Á|üø£è‹˝À+∫ Ä$s¡“¤$+∫q$. Væ≤+<ä÷ eT‘·+ jÓTTø£ÿ eT÷\<Ûës¡+ <Ûäs¡à+. Á|üø£è‹˝À áÁ<ë$&ÉT\T #·÷∫q X≈£îÔ\qT yê] ø£+{ÏøÏ >√#·]+∫q s¡÷bÕ\‘√ $Á>∑Vü‰\qT ‘·j·÷s¡T#dæ |ü$Á‘·yÓTÆq düú ≤\˝ÀÁ|ü‹wæ+∫ |üPõ+#Ó&çyês¡T. Ä |ü$Á‘· düú ≤ Ò <˚yê\j·÷\T. ‘·qqT düèwæ+∫, J$‘êìï Ç∫Ã s¡øÏådüTÔqï|üs¡e÷‘·à≈£î ø£è‘·»„‘· ‘Ó\TŒø=qT≥j˚T á ª$Á>∑Vü‰sê<Ûäqµ eT]j·TT ªns¡ŒDµ. ø£è‘·»„‘· Òì yê&ÉT eTè>∑+ ø£+fÒV”≤q+... á düèwæ n+<äT˝Àì düeTdüÔ+ á uÛÑ>∑e+‘·Tì<˚. <Ó’e+ ô|’ ‘·q≈£î >∑\ Áù|eTqT Á<ä$&ÉT&ÉT nH˚ø£s¡ø£eTT\T>± e´ø£Ô|ü]#˚yê&ÉT.

á Á|ü|ü+#·+˝À eTs√ C≤‹ ù|s¡T ªÄs¡T´\Tµ Ms¡T ‘Ó\T|ü⁄, ms¡T|ü⁄ #Ûêj·Tø£*Zq bı&ÉT>∑TMs¡T\T.á C≤‹ uÛÑ÷>√fi¯+ jÓTTø£ÿ ñ‘·Ôs¡ ÁbÕ+‘ê\˝À Ä$sê“¤e+ »]–q~. uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq eT+#·T˝À ø£|üŒã&çqÁbÕ+‘ê\T nsTTq+<äTq Ms¡T ‘Ó\T|ü⁄, ms¡T|ü⁄ #Ûêj·T‘√ ñ+&yês¡T. dü÷s¡ øÏs¡D≤\T á ÁbÕ+‘·+˝À |ü&$ø±e⁄.ø±˙ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À dü÷s¡ øÏs¡D≤\T n~Ûø£+>± |ü&É≥+ e\q sTTø£ÿ&ç Á<ä$&É C≤rj·TT\T #ÛêeTq#Ûêj·T Ò<ëq\T|ü⁄ s¡+>∑TqT ø£*Z ñ+&˚yês¡T. n‹ ‘·≈£îÿe eT+~ ‘Ó\T|ü⁄ es¡í+ ø£*– ñ+&˚yês¡T. á Äs¡T´\T ‘·eT»qàkÕúq+ n~Ûø£+>± eT+#·T‘√ ø£|üŒã&ç ñ+&É≥+ e\q ÄVü‰s¡ nH˚«wüD eT]j·TT Áø=‘·Ô ÁbÕ+‘ê\˝ÀJeq+ @sêŒ≥T #˚düTø√e&É+ ø√dü+ ‘·eT »qà kÕúqyÓTÆq ñ‘·Ôs¡ <Ûäèe+ qT+&ç q÷‘·q ÁbÕ+‘· nH˚«wüD≈£îãj·T\T<˚]]. Ms¡T qB ÁbÕ+‘ê\ yÓ+ã&ç |üj·Tì+#ês¡T. ø=+‘·eT+~ j·T÷s¡|t Àì |ü\T ÁbÕ+‘ê\≈£îe\dü yÓ[flb˛j·÷s¡T.

ø=+‘· eT+~ q\¢düeTTÁ<ä+ <ë{Ï ne‘·\ ÁbÕ+‘ê\≈£î e\dü yÓ[flb˛j·÷s¡T. ø=+‘·eT+~q\¢düeTTÁ<äeTTq≈£î Çe‘·\ >∑\ ≥Øÿ, |ü]¸j·÷, bÕøÏkÕúHé MT<äT>± Á|üj·÷DÏ+∫ ªdæ+<Ûä÷q~µ yÓ+ã&çuÛ≤s¡‘·<X+˝Àì lq>∑sY n≥T qT+&ç |òæs√CŸ|üPsY, nVü≤à<ëu≤<äT #s¡T≈£îHêïs¡T. uÛ≤s¡‘·<X+˝Àì ñ‘·Ôs¡ uÛ≤>±\˝ÀøÏÁ|üy˚•+∫q Äs¡T´\‘√ nø£ÿ&ç kÕúì≈£î …’q Á<ä$&ÉT\T b˛sê≥+ #˚kÕs¡T. Äs¡T´\ ‘Ó*$øÏ yÓs¡∫ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝Àì˝À‘·≥Tº ÁbÕ+‘ê\sTTq ;Vü‰sY, ‘·$Tfi¯Hê&ÉT, Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ, ˇ]kÕ‡, ø£≥ø˘ eTTqï>∑T ÁbÕ+‘ê\≈£îb˛sTTdæús¡|ü&çqyês¡T Á<ë$&É C≤rj·TT\T.

Äs¡T´\T á uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝ÀøÏ Á|üy˚•+#˚dü]øÏ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝Àì Á<ë$&ÉT\T ‘·eT<Ó’q >=|üŒ dü+düÿè‹`Ä#êsê\T, eT‘·e´edüú ø£*–ñHêïs¡T. á Á<ë$&ÉT\T @s¡Œs¡T#·Tø=qï ª<Ó’yêsê<Ûäqµ <˚yê\j·÷\T eT]j·TTn|üŒ{Ïπø Á<ë$&ÉT\T ø£qT>=qï dü+düÿ è‹ uÛ≤wü Äs¡T´\qT n$T‘·+>± Äø£]¸+#·Tø=qï~ n+‘˚ ø±≈£î+&Ü á

7Á<ë$&ÉT\T #Ó≥¢qT Á|ü‘´ø£yÓTÆq X≈£îÔ\T>± ø=\Tdü÷Ô #Ó≥¢ Hês¡\‘√ ã≥º\T n\¢&É+ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. eTVü‰|ü]D≤eTdæ<ë›+‘·+˝À Ç~ ˇø£ uÛ≤>∑+. n+‘·es¡≈£L »+‘·T #·sêà\‘√ eTs¡àkÕúHê\qT ø£|üðø=H˚ e÷qe⁄&ÉT Hês¡‘√n*¢q ã≥ºqT X¯Øs¡+ô|’ ø£≥Tºø=H˚ |ü<ä›‹ì #˚|ü{≤º&ÉT. Ä ‘·<äT|ü] ø±\+˝À Ä Hês¡ã≥º Á|ü‹Ô<ä÷<Ó kÕj·T+‘√H˚‘· ã≥º>± e÷]+~. Hês¡ã≥º, uÛÑ>∑e+‘·Tì Äsê<Ûäq, dü+düÿ è‘·uÛ≤wü Ä#ês¡ e´eVü‰sê\˝À ‘·eT ø£+fÒeTT+<äT ñqï á Á<ä$&É C≤‹ì #·÷∫ Äs¡T´\T Äø£]¸‘·T …’]. Äs¡T´\T Á<ä$&ÉT\‘√ b˛sê{≤\T e÷ìy˚dædüK´‘· #˚düTø=Hêïs¡T. Äs¡T´\T, Á<ë$&ÉT\T ø£*dæ ªªôV’≤+<äeC≤‹µµ>± uÛ≤s¡‘·uÛÑ÷$Tô|’ Ä$s¡“¤$+#ês¡T.

á $<Ûä+>± uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝ÀøÏ Á|üy˚•+∫q Äs¡T´\˝À eTTK´+>± eT÷&ÉT es¡íeTT\T ø£\e⁄. ˇø£ es¡Z+yês¡T |ü+&ç‘·T\T nq>± y˚T<Ûëe⁄\T. ¬s+&Ée es¡Z+ yês¡T yê´bÕs¡T\T Òø£ e´ekÕj·T<ës¡T\T. eT÷&Ée es¡Z+yês¡T ø£åÁ‹j·TT\T. á ø£åÁ‹j·TT\˝À ≈£L&Ü yê] yê] X¯øÏÔ ã{Ïº $$<Ûä XÊK\T @s¡Œ&çq$. dü÷s¡T´ì n+X¯‘√»ìà+∫q ø£åÁ‹j·TT\qT dü÷s¡ e+X¯ ø£åÁ‹j·TT\+<äTs¡T. á dü÷s¡ e+X¯ ø£åÁ‹j·TT Ò ªªl e‘·‡yêj·Tµµ yês¡T.M]~ e•wüº >√Á‘·+, M] eT÷\|ü⁄s¡Twüß&ÉT Çøå±«ø£ eTVü‰sêE. kÕøå±‘·TÔ lsêeT#·+Á<äT&ÉT á dü÷s¡ e+X¯+˝ÀH˚»ìà+#ê&ÉT. <ÛÓ’s¡ +, kÕVü≤dü+, <Ûäs¡à+, Hê´j·T+, <Ó’yêsê<Ûäq nH˚ á nsTT<äT eTTK´\ø£åD≤\T n~Ûø£+>±ø£*Zqyês¡T á e‘·‡yêj·T ø£åÁ‹j·TT\T...á e‘·‡yêj·T ø£åÁ‹j·TT\T >∑+>±qB eTTø£<ë«s¡+ qT+&ç ãj·T\T<˚]ñ‘·Ôs¡Á|ü<˚XŸ Àì >√<ëe] qB ÁbÕ+‘ê\qT #˚]Hês¡T. sê»´kÕú|üq≈£î, sê»´bÕ\q≈£î $|üØ‘·yÓTÆq Á|üj·T‘êï\T#˚j·T&É+ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T.

04.ô|<ä›bÕÁ‘·T&ÉTÁø°.X 1450 ÁbÕ+‘·+˝À ô|<ë›|ü⁄sêìï eTTK πø+Á<ä+>± #düTø=ì ô|<ä›bÕÁ‘·T&ÉT nH sêE bÕ*+#Ó&çyê&ÉT.

áj·Tq Á|üdüTÔ‘·+ ñqï ô|<ë›|ü⁄s¡ |ü≥ºD≤ìøÏ ñ‘·Ôs¡ yêj·TTe´+˝À ˇø£ ÁãVü‰à+&ÉeTsTTq ø√≥ì ì]à+#ÓqT.á ø√≥˝À|ü* $d”Ôs¡í+ 38 mø£sê\T. 18 ãTs¡TE\‘√ á ø√≥ì ì]à+#ê&ÉT. á ô|<ä›bÕÁ‘·Tì ÄBÛq+˝À 18|üs¡>∑D≤\T ø£\e⁄. á 18 |ü]>∑D≤\≈£î >∑Ts¡TÔ>± 18 ãTs¡TE\qT ø√≥ >√&É\øÏ neT]Ã $XÊ\yÓTÆq uÛÑe+‘·T\‘√ì]à+#ÓqT. ˇø=ÿø£ÿ ãTs¡TE >√&Éô|’ qT+&ç >∑TÁs¡|ü⁄ ã+&ç ôd’‘·+ düTHêj·÷dü+>± Á|üj·÷D+ #˚j·T>∑*π>+‘·yÓ&É\TŒì @sêŒ≥T #˚ôdqT. á ø√≥øÏ ñ‘·Ôs¡ ~≈£îÿq düVü≤»dæ<ä›yÓTÆq ø=+&É\T >∑\e⁄. n<˚ $<Ûä+>± |ü&ÉeTs¡ø=+&É\T >∑\e⁄. ñ‘·Ôs¡ yêj·TTe´+˝À n‹ô|<ä› {Ï #Ós¡Te⁄ ø£\<äT. á ø√≥˝À düT+<äs¡yÓTÆq sê» uÛÑeHê\qT\ø£ÿ‘√ ì]à+#ÓqT. uÛÑe+‘·T\˝Àì H˚\ uÛ≤>∑+ düTqï+ bÕ\T ø£*|æ ªªbÕ\>∑#·TÃµµ #˚j·Tã&çq$. ø√≥ ˝À|ü*<äøÏåD uÛ≤>∑+˝À á sê»uÛÑeHê\T ì]à+|üã&ÓqT. á ø√≥øÏ <äøÏåD ~≈£îÿ>± ∫qï ªªVü≤y˚[µµì 7 mø£sê\$d”Ôs¡í+˝À @sêŒ≥T #˚ôdqT. Ç|üŒ{Ïø° á Vü≤y˚[˝À l sêC≤ e‘·‡yêj·T ãT∫Ã d”‘êj·TeTà >±] yês¡düT\TìedædüTÔHêïs¡T. ∫qï Vü≤y˚[˝À <äøÏåD ~≈£îÿ>± düT+<äs¡yÓTÆq ¬s+&ÉT n+‘·düTÔ\ uÛÑeq+ ø£\<äT. á ∫qï Vü≤y˚∞jÓTTø£ÿ eTTK<ë«s¡+ ‘·÷s¡TŒ áXÊq´+ yÓ’|ü⁄ ø£\<äT. ∫qï Vü≤y˚[ $d”Ôs¡í+ 7 mø£sê\T. ô|<ä› Vü≤y˚[ $d”Ôs¡í+ 9

8mø£sê\T. ¬s+&É+‘·düTÔ\ $XÊ\ uÛÑeHê\T, sê»eT+~s¡+, düuÛ≤ ÁbÕ+>∑DeTT\‘=á düT+<äs¡ uÛÑeqdüeTT<ëj·÷\T ˇø£ ªªô|<ä› |ü⁄s¡eTTµµ e … ø£ìŒ+∫q$. Bìì ì]à+∫q ô|<ä›bÕÁ‘·T&ÉT ù|s¡Tô|’ ô|<ë›|ü⁄s¡+>±Á|ü»\T |æ\e≥+ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T.

ô|<ë›|ü⁄sêìï ô|<ä›bÕÁ‘·T&ÉT, n‘·ì e+oj·TT\T Áø°.X¯. 1813 es¡≈£L bÕ*+∫]. á ø√≥øÏ ñ‘·Ôs¡áXÊq´+˝À @s¡T ñqï~. á @{Ï jÓTTø£ÿ ˙s¡T á |ü⁄s¡eTT yê] jÓTTø£ÿ <ëVü‰]Ôì rπsÃ~. Á|üdüTÔ‘·+ ñqïô|<ë›|ü⁄s¡+ |ü≥ºD+ á ø√≥øÏ <äøÏåD Äπ>ïj·T~X¯>± ñqï~. ÄHê&ÉT á |ü≥ºD+ n+‘ê ªª|ü⁄+‘·µµ Ò<ëyÓTÆ<ëq ÁbÕ+‘·+ ø£qTø£H˚ Á|üdüTÔ‘·+ ñqï áX¯«sê\j·T+ ÄHê{Ï }]øÏ ãj·T≥ ì]à+|üã&çq~. á ø√≥ >√&Ém‘·TÔ düTe÷s¡T 18 n&ÉT>∑T\T. n<äT“¤‘·yÓTÆq õ>∑Ts¡TeT{Ïº‘√ ø√≥ >√&É\ ìsêàD+ »]–q~. á ô|<ä›bÕÁ‘·T&ÉTÁ|ü»\≈£î n‘·´+‘· dü+‘√wüø£s¡eTsTTq bÕ\q sTT#˚Ãyê&ÉT.ô|<ë›|ü⁄sêìøÏ düMT|ü+˝À >∑\ n&Ée⁄\˝Àìø√j·T<=s¡\‘√ ‘·s¡#·÷ b˛sê{≤\T »]π>$. X¯Á‘·Te⁄\ Äø£dæàø£ <ë&ÉT\ qT+&ç s¡øÏå+#·Tø=ì bÕ\q #˚j·TT ñ<›X¯ ‘√H˚ n‹ ô|<ä› ø√≥qT ì]à+#·e\dæq ÄeX¯ ø£‘· @s¡Œ&ç+~. eTq´|ü⁄ <=s¡\T, ¬s&ç¶ ≈£î\düTÔ\T, ‘·Ts¡Twüßÿ\TyÓTT<ä\>∑Tyê]‘√ ô|<ä›bÕÁ‘·T&ÉT b˛sê{+ #˚ôd&çyê&ÉT.

ø√≥ ìsêàD+˝À ªªHÓ’dü]Zø£ yêdüTÔµµ À|ü+ e\q á ø√≥ nH˚≈£î\ #˚‘·T\T e÷], n+<äT˝À ìe•+∫bÕ\q #˚dæq yê]ì ø£cÕº\ bÕ\T #˚dæq~. á ø√≥ jÓTTø£ÿ ñ‘·Ôs¡ yêj·TTe´+˝À n‹ ô|<ä› #Ós¡Te⁄, ñ‘·Ôs¡+˝Àø=+&É\T, <äøÏåD+˝À Äπ>ïj·T|ü⁄ eT÷\ ø=+&É ñ+&É≥+ e\q ø√≥øÏ HÓ’dü]Zø£ yêdüTÔ ˝À|ü+ »]–q~. ñ‘·ÔsêìøÏ n~Û|ü‹ ãT<ÛäT&ÉT. á ≈£îuÛÒs¡ kÕúq+˝À m‘·ÔsTTq ø=+&É\T ñ+&ÉT≥ »]–+~. ‘·‘·Œ¤*‘·+>± á ø√≥nH˚ø£ dü+<äs¡“¤eTT\˝À <Ûäq À|üeTT\≈£î >∑T¬s’ ∫e]øÏ Ä+π>¢j·TT\#˚ y˚\+ y˚j·Tã&çq~. ≈£îuÛÒs¡ kÕúq+ À|æùdÔm+‘·{Ïyê¬s’Hê Ä]∆ø£+>± u≤<Ûä|ü&ÉT≥ ‘·|üŒ<äT. Á>∑Vü≤ã\+ u≤>∑Tqï|ü⁄&ÉT yêdüTÔ @MT #˚j·T Ò<äT. <äX¯ À|ü+»]–q|ü⁄&ÉT yêdüTÔ X¯øÏÔ MT<ä |ü&ÉTqT. ø±˙ C≤‘·ø£ #·Áø£+˝À πø <äX¯ J$‘ê+‘·+ ñ+&É<äT ø£<ë!

Áø°.X¯.1450˝À ô|<ä›bÕÁ‘·T&ÉT ì]à+∫q ø√≥˝À ô|<ä›bÕÁ‘·T&ÉT bÕ\q #˚j·TT#·T+&É>± 1475ÁbÕ+‘·+˝À ¬s&ç¶ sêE\T á ø√≥ì #˚|ü{Ïº]. Ä ‘·<äT|ü] 1520˝À |ü<äàHêj·T≈£î\T #˚|ü{Ïº]. Ä ‘·<äT|ü], áø√≥ì qyêãT\T #˚|ü{ÏºHês¡T. >√<ëeØ qB ÁbÕ+‘·eTT˝À ìyêdüeTT @s¡Œs¡#·Tø=qï e‘·‡yêsTT ø£åÁ‹j·TT\˝Àl e‘·‡yêj·T #·‘·Ts¡T“¤» ‹eTàsêE >±s¡T á ô|<ë›|ü⁄s¡+ ø√≥ì »sTT+#ê\ì ‘·q e+oj·TT\qT ≈£L&É>∑≥Tºø=ìôn~Ûø£yÓTÆq ôd’q´+‘√ æ ø√≥ô|’ <ä+&Ó‹Ô qyêãT\qT bÕs¡Á<√* ø√≥ì kÕ«BÛq+ #˚düTø=HÓqT. á #ê]Á‘ê‘·àø£dü+|òüT≥q Áø°.X¯.1555˝À »]–q~. á ô|<ë›|ü⁄s¡+ ø√≥ ÄHê{Ï qT+&ç l sêC≤ e‘·‡yêj·T ø£åÁrj·TT\eX¯yÓTÆq~. HÓ’C≤+ qyêãT jÓTTø£ÿ @\÷s¡T Á|ü‹ì~Û nsTTq &ç ≤esY U≤Hé düeTø£å+˝À sêJ »]–q~.sê»e‘·‡yêj·T #·‘·Ts¡T“¤» ‹eTàsêE >±s¡T eTVü≤àBj·T qyêãTøÏ ø£|üŒeTT ø£≥º&É+ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. Hê{Ï

qT+&ç ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúq+ l e‘·‡yêj·T yê] kı‘·TÔ nsTTq~.

9

05. l sêC≤ e‘·‡yêj·T #·‘·Ts¡T“¤» ‹eTàsêE ãVü≤<ä÷›sY(ø±\+ : Áø°.X¯. 1555`1607)

ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúHêìøÏ eT÷\|ü⁄s¡Twüß&ÉT á sêC≤ e‘·‡yêj·T #·‘·Ts¡T“¤» ‹eTàsêE ãVüQ<ä÷›s¡T>±s¡T. Ms¡T n‘· +‘·|üsêÁø£eTe+‘·T&ÉT. Ç‘·ì |üsêÁø£e÷ìï yÓT∫Ã lø±≈£îfi≤ìï bÕ*+#·T#·Tqï ùwsYeTVü≤eTà<éU≤Hét‘·q K&ÜZìï ãVüQeT‹>± |ü+ô|qT. á sêE >±s¡T m+‘·{Ï |üsêÁø£eTe+‘·T&√ n+‘·{Ï <Ûäs¡à>∑TD+, Hê´j·T>∑TD+ø£*Zqyês¡T. M]øÏ #·‘·Ts¡T“¤» nH˚ _s¡T<äT >∑\<äT. M] n<äT“¤‘· uÛÑT»|üsêÁø£eTeTT\≈£î M]øÏ á _s¡T<äTÇe«ã&çq~. Ms¡T ‘·eT ø√≥˝Àì 18 ãTs¡TE\˝À ˇø£ <ëì˝À qèdæ+Vü≤ kÕ«$Tì Á|ü‹wæº+#ÓqT. M] ‘·+Á&ç>±] ù|s¡T ù|s¡sêE >±s¡T. ‘·*¢ >±] ù|s¡T Hê>∑e÷+ã >±s¡T.

M] |üsêÁø£eT+ >∑T]Ô+∫ eTVü≤eTàBj·T sêE\T M]‘√ ùdïVü≤+ #˚dæ]. Kdæ+ø√≥ sêC…’q eTT≈£î+<äsêEì á #·‘·Ts¡T“¤» ‹eTàsêE >±s¡T z&ç+∫ ms¡C…s¡¢yêø£ j·TT<ä∆+˝À $»j·T+ bı+~]. á ÁbÕ+‘·+>√ø£es¡eTTq≈£î düMTbÕq ñ+~.M]øÏ ªy≥µ nìq $TøÏÿ* Á|”‹. ø£kÕ] Ms¡T y≥≈£î yÓ[fl sêÁ‹ düeTj·TeTsTTÄø£*‘= #Ó+‘·qTqï ˇø£ Ç+{ÏøÏ yÓfi¯fl>± Ä Ç+{Ï Ç˝≤¢\T eTVü≤sêE >±]ÿ ‘·qT e+&ÉTø=qï n+ã* y˚dæÄø£* r]Ãq~. Ä ‘·<äT|ü] y˚≥ qT+&ç ‹]– e∫Ãq eTVü‰sêE yês¡T ‘·q |ü]yês¡eTTqT |ü+|æ Ä Ç˝≤¢*ì,ÄyÓT uÛÑs¡Ôì ô|<ë›|ü⁄s¡+ sê»kÂ<ÛëìøÏ ÄVü‰«ì+∫ yê]ì dü‘·ÿ]+∫ yê]ø£ z Á>±e÷ìï ãVüQeT‹>± Ç#ÓÃ].BìH˚ ªªn+_ø£ |ü*¢ nÁ>∑Vü‰s¡µµeT+<äTs¡T.

á sêE >±] ø=\Te⁄˝À b˛˝≤Á|ü>∑&É dü÷s¡qï eT+Á‹>± ñ+&˚yês¡T. l ‹eTàsêE ãVü≤<ä÷›s¡T yê]øÏqèdæ+Vü≤kÕ«$Tô|’ uÛÑøÏÔ n~Ûø£+. á sêE >±s¡T nH˚ø£ nÁ>∑Vü‰sê\qT <ëq$T∫Ã]. |ü+&ç‘·T\qT >ös¡$+∫].M] ø±\eTTq Á|ü»\T e´ekÕj·T Ä<Ûë]‘· Jeq+, eè‹Ô Jeq+ >∑&çô|&çyês¡T. sê»eT+Á&çì z&ç+∫qs¡|òü‘YU≤H˚ì á #·‘·Ts¡T“¤» ‹eTàsêE >±s¡T ¬s+&ÉT kÕs¡T¢ z&ç+∫Hês¡T. Ms¡T Hê\T>∑T |üs¡>∑D≤\qT bÕ*+∫].1) yÓTT Ò¢s¡T 2) øÏeT÷às¡T 3) #ê>∑ ≤ï&ÉT 4) _ø£ÿy√\T. l sêC≤ e‘·‡yêj·T #·‘·Ts¡T“¤» ‹eTàsêE >±]øÏeTT>∑TZs¡T ≈£îe÷s¡T\T. yês¡T l sêj·T»>∑|ü‹, >√bÕ\sêE, sêeT#·+Á<äsêE.

06.l sêC≤ e‘·‡yêj·T sêj·T »>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY(ø±\+ : Áø°.X¯. 1607`1649)

l e‘·‡yêj·T #·‘·Ts¡T“¤» ‹eTàsêE >±] Äq+‘·s¡+ yê] eTT>∑TZ] ø=&ÉT≈£î\˝À CÒ wüß˜&Ó’q l sêC≤e‘·‡yêj·T l sêj·T »>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›s¡T >±s¡T dæ+Vü‰düq+ n~Ûwæº+∫]. Ms¡T sê»´eTTqT ô|+|ü⁄#˚dæ]. M] bÕ\q˝À ¬s+&ÉT |ü]>∑D≤\T ô|]–q$. M] ø±\+˝À 1) |æsƒê|ü⁄s¡+ 2) øÏeT÷às¡T 3) _ø£ÿy√\T4) ‘·Tì 5) ø=sƒêeTT 6) yÓTT Ò¢s¡T. sêj·T»>∑|ü‹ sêE >±s¡T eTq´ ÁbÕ+‘·eTTqT n<äT|ü⁄ #˚ôdqT.

10 sê|òüTesêE nqTq‘·qT sê»y=eTà+– ÁbÕ+‘·eTT˝ÀøÏ Á|üy˚•+∫, Ä ÁbÕ+‘·eTTô|’ n~Ûø±s¡eTT

#˚õøÏÿ+#·Tø=HÓqT. BìøÏ sê|òüTesêE d”eT nì ù|s¡T. á ÁbÕ+‘·+ ô|<ë›|ü⁄s¡+≈£î ñ‘·Ôs¡ yêj·TTe´ uÛ≤>∑+.nø£ÿ&É düVü≤» dæ<ä∆yÓTÆq ø=+&É\T n~Ûø£+>± ø£\e⁄. á ø=+&É ÁbÕ+‘·eTT\˝Àì Á>±eTeTT\ qT+&ç ásê|òüTesêE <ÛäqeTT edü÷\T #˚ôd&çyês¡T. Ç‘·ìï eTqï+sêE nHÓ&çyês¡T. Ç~ eTq´ ÁbÕ+‘·+ ne«&É+e\q eTHÓï+sêE HêeT+ U≤j·TyÓTÆq~. á sê|òüTesêE ≈£îe÷s¡T&ÉT ã˝Ÿ sê|òüTesêE. Ç‘·qT ‘·q bÕ\q˝Àme]ì …ø£ÿ #˚j·T≈£î+&ÓqT. ã˝Ÿ sê|òüTesêEì »sTT+#·T≥≈£î >√\Tø=+&É qyêãT>± ñqï ùws¡T eTVü≤à<éU≤Hé#ê˝≤e÷s¡T¢ Á|üj·T‹ï+∫ $|òü\T&ÉjÓT´qT.

ùws¡T eTVü≤à<éU≤Hé eTq sêj·T»>∑|ü‹ sêE >±]ï Áb˛‘·‡Væ≤+∫]. l sêj·T »>∑|ü‹ sêE >±s¡T ‘·qôd’q´+‘√ á ã˝Ÿ sê|òüTesêEì z&ç+#ÓqT. Ä ‘·<äT|ü] Ä ã˝Ÿ sê|òüTesêE Á|ür dü+e‘·‡s¡eTT ô|<ë›|ü⁄s¡+dü+kÕúHêìøÏ <ÛäqeTT #Ó*¢+#·T≥≈£î ˇ|üŒ+<ä+ @sêŒ≥T #˚j·Tã&ÓqT. ã˝Ÿ sê|òüTesêE ≈£îe÷s¡T&ÉT eT˝Ÿsê|òüTesêE. Ç‘·&ÉT ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúHêìøÏ ø£|üŒeTT ø£{Ïº ø=+‘· ø±\eTTq≈£î Ä|æy˚ôdqT. n+‘·≥ lsêj·T»>∑|ü‹ eTVü‰sêE >±s¡T Ä eTHÓï+ô|’ j·TT<ä›+q≈£î b˛sTT eT Ÿ sê|òüTesêEì z&ç+∫ n‘·ì kÕúesê\qTkÕ«BÛq|üs¡#·Tø=HÓqT. n‘·&ÉT ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúq+‘√ dü+~Û #˚düT≈£îì Á|ür dü+e‘·‡s¡eTT 1000 es¡Vü‰\T ô#Ó*¢+#·T≥≈£î ìs¡íj·TyÓTÆq~. á |üŒ+<ëìï sê|òüTesêE düìïVæ≤‘·T&Ó’q b˛Á{≤|òüTesêE >±s¡T ≈£î<äTs¡TÃø=ì].Ä ‘·<äT|ü] M] ≈£îe÷s¡T&ÉT X¯s¡uÛÑsê|òüTe sêE >±s¡T bÕ*+#ÓqT. Ms¡T ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúHêBÛX¯ó\ |ü≥¢ uÛÑøÏÔÁX¯<ä›\‘√ e´eVü≤]+∫].

á d”eTqT kÕ«BÛq+ #˚düTø=qï ‘·s¡Tyê‘· l sêj·T»>∑|ü‹ yês¡T sö‘·T\|üP&ç Àq÷, nqïes¡+˝Àq÷,ø√≥\T ø£{Ïº+∫ n+<äT˝À ôd’q´eTTqT ñ+∫]. X¯s¡uÛÑsê|òüTe sêE nq+‘·s¡+ n‘·ì e<ä› eT+Á‹>± ñ+&çqHÓqeTT\ u≤|üqï<=s¡, ùdHêì u§>∑TZ\ >∑HÓï+¬s&ç¶ <=s¡ l sêj·T »>∑|ü‹ >±]ì ÄÁX¯sTT+#·>±, Ä eTHÓïd”eTqT eT÷&ÉT uÛ≤>∑eTT\T>± #˚dæ ¬s+&ÉT uÛ≤>∑eTT\T u≤|üqï <=s¡øÏ, ø£ uÛ≤>∑+ >∑HÓï+ ¬s&ç¶ <=s¡øÏ Ç∫ÃHês¡T.u≤|üqï<=s¡ ‘·q d”eTøÏ ‘√≥|ü*¢ì sê»<Ûëì>± #düTø=ìHê&ÉT. >∑HÓï+¬s&ç¶ <=s¡ »&É¶+–ì sê»<Ûëì>± #düTø=HÓqT.á $<Ûä+>± l #·‘·Ts¡T“¤» ‹eTàsêE >±] ≈£îe÷s¡T&ÉT nsTTq l sêj·T »>∑|ü‹ >±] ø±\eTTq »]–q~.Ms¡T s¡+|ü#√&Ées¡+q≈£î düMT|üeTTq >∑\ neTàj·T´>∑≥Tº ÁbÕ+‘ê\qT kÕ«BÛq |üs¡#·Tø=ì]. ªª»>∑|ü‹µµ nqT_s¡T<äT á sêj·T »>∑|ü‹ yê] ø±\eTTH˚ l e‘·‡yêj·T e+X¯eTTq≈£î e∫Ãq~. M]H˚ yÓTT<ä{Ï sêj·T|üsêE>±s¡ì n+<äTs¡T. M]øÏ >∑+&És¡>∑+&É&ÉT, »>∑<˚ø£Ms¡T&ÉT nqT _s¡T<äT\T ø£\e⁄. eT]j·T÷ M]øÏ sêC≤~ÛsêEnqT _s¡T<äT ø£\<äT. l sêj·T »>∑|ü‹ >±] uÛ≤s¡ ù|s¡T dü÷s¡e÷+ã >±s¡T. l sêj·T »>∑|ü‹ sêE >±]øÏ‹eTàsêE, ã\uÛÑÁ<äsêE nqT sTT<ä›s¡T ≈£îe÷s¡T\T ø£\s¡T. l sêj·T »>∑|ü‹ >±s¡T ‘·q 75e j˚T≥ nq>±Áø°.X¯.1649˝À dü«s¡ZdüTÔ …’].

1107.l sêC≤ e‘·‡yêj·T kÕs¡«uÛÖeT ‹eTà »>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY

(ø±\+ : Áø°.X¯. 1649`1688)l sêC≤ e‘·‡yêj·T sêj·T »>∑|ü‹ eTVü‰sêE >±] Á|ü<ÛäeT ≈£îe÷s¡T&ÉT ‹eTà »>∑|ü‹ >±s¡T. Ms¡T

‘·eT 31e j˚T≥ |ü{≤º_Ûwü≈£îÔ …’]. á ‹eTà »>∑|ü‹ n‘· +‘· <ÛÓ’s¡ XÊ*. kÕVü≤düe+‘·T\T. l kÕs¡«uÛÖeT‹eTà»>∑|ü‹ sêE >±s¡T j·TT<ä›eTTq 1) bÕ∫ ô|+≥ 2) Ä+Á&É 3) #ÓeTT&ÉT 4) ≈£îs¡TbÕ+ 5) y˚Ts¡+– 6)sêeTuÛÑÁ<ä|ü⁄s¡+ 7) bısêeTT 8) ø√&É÷s¡T 9) u§+&É|ü*¢ 10) ø±\VüQ+&ç 11) bÕ\ø=+&É |ü<äø=+&ÉTdü+kÕúHê\qT dü+bÕ~+#·Tø=ì].

á ø±\eTTq |æsƒê|ü⁄s¡+ dü+kÕúqeTTqT ªªsêe⁄µµ e+oj·TT\T bÕ*+#·T#·T+&ç]. Ms¡T ô|<ë›|ü⁄s¡+dü+kÕúq+ yê]øÏ nqT≈£L\T¬s’ e´eVü≤]+#·T#·T+&ç]. l kÕs¡«uÛÖeT l ‹eTà »>∑|ü‹ >±s¡T <ä+&Éj·÷Á‘·\≈£îyÓ[¢q|ü⁄&ÉT á |æsƒê|ü⁄s¡+ ªªsêe⁄µµ e+oj·TT\T ‘·eT ôd’q´+‘√ kÕj·T+>± yÓ[fl]. Ä ‘·<äT|ü] |æsƒê|ü⁄s¡+bÕ\≈£î\ uÛ≤s¡ n>∑T leT‹ s¡eTDj·T´ >±]øÏ kÕeTs¡¢ø√≥ e<ä› >∑\ ;ÛeTes¡eTTqT |üdüT|üP ≈£î+≈£îeT\T>±á kÕs¡«uÛÖeT ‹eTà»>∑|ü‹ >±s¡T sTT∫Ã]. á sêE >±]øÏ dü+‘êq+ Ò<äT. á ‹eTàsêE >±s¡T ‘·eT 70ej˚T≥ dü«s¡ZdüTÔ …’].

08.l sêC≤ e‘·‡yêj·T ñ<ä›+&Ésêj·T »>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY(ø±\+ : Áø°.X¯. 1688`1714)

l ‹eTà »>∑|ü‹ eTVü‰sêE >±]øÏ dü+‘êq+ Òø£b˛e⁄≥#˚ yê] k˛<äs¡T&É>∑T ã\uÛÑÁ<ä sêE >±]≈£îe÷s¡T&ÉT nsTTq ñ<ä›+&É sêj·T »>∑|ü‹ >±]ì Áø°.X¯. 1688˝À ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúHêìøÏ |ü{≤º_Ûwü≈£îÔ\Tì#˚dæ]. M] düreTDÏ l >=≥TºeTTø£ÿ\ uÛÑ>∑ÁHêE >±] ≈£îe÷¬sÔ nsTTq sê>∑eeTà >±s¡T. M]øÏ ‹eTàsêE,ã\uÛÑÁ<äsêE, dü÷s¡|üsêE, nqT eTT>∑TZs¡T ≈£îe÷s¡T\T ø£\s¡T. á ñ<ä›+&É sêj·T »>∑|ü‹ >±] bÕ\Hêø±\+˝ÀHyÓTT>∑\T\ ∫e] sêC…’q CÖs¡+>∑CÒãT eTs¡DÏ+#ÓqT. Ç‘·ì eTs¡D+‘√ n‘·ì ≈£îe÷s¡T\T <äTs¡T“¤\>∑T≥ e\qyÓTT>∑\T kÕÁe÷»´+ uÛ≤s¡‘· K+&É+˝À |ü‘·qeTjÓT´qT. n+‘·es¡≈£L ôV’≤<äsêu≤<é À Ws¡+>∑CÒãT Á|ü‹ì~Û>±ñqï<äø£ÿqT düTuÒ<ës¡T dü«‘·+Á‘·+ Á|üø£{Ï+#·Tø=HÓqT. Ç‘·H˚ HÓ’C≤yéT nqT ù|s¡Tq |æ\eã&ÓqT. Hê{Ï qT+&çìC≤+ bÕ\q ÁbÕs¡+uÛÑeTjÓT´qT. l ñ<ä›+&É sêj·T »>∑|ü‹ >±] |æq‘·*¢ uÛÑs¡Ô>±πs |üsê¢øÏ$T&ç dü+kÕúHêBÛX¯ó\T>± ñqï d”‘êsêeT #·+Á<äsêE >±s¡T.

09.l sêC≤ e‘·‡yêj·T ø£fi≤‹eTà »>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY(ø±\+ : Áø°.X¯. 1714`1734)

ñ<ä›+&É sêj·T »>∑|ü‹ eTs¡D≤+‘·s¡+ yê] ≈£îe÷s¡T\˝À CÒ wü ≈£îe÷s¡T&ÉT ø£fi≤ ‹eTà »>∑|ü‹ dü+kÕúHêìïn~Ûwæº+#ÓqT. Ms¡T n‹ ∫qï ej·TdüT‡˝À |ü{≤º_Ûwæ≈£îÔ&Ó’q+<äTq M]øÏ j·TTø£Ô ej·TdüT‡ e#·TÃ es¡≈£L M]‘·*¢>±¬s’q sê>∑eeTà>±s¡T bÕ*+∫]. n‹ ∫qï ej·TdüT‡˝ÀH á ø£fi≤‹eTà »>∑|ü‹ eTVü‰sêE >±]øÏ $yêVü≤+

12#˚dæ]. M]øÏ ˇø£ |ü⁄Á‘·T&ÉT »ìà+#·>± Ä |ü⁄Á‘·TìøÏ l e‘·‡yêj·T sêj·T»>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡ìù|s¡T ìs¡ísTT+∫]. ‘·*¢>±¬s’q sê>∑eeTà >±] dü\Vü‰‘√ l sêC≤ e‘·‡yêsTT ø£fi≤‹eTà »>∑|ü‹ eTVü‰sêEãVü≤<ä÷›sY >±s¡T ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúqeTTqT bÕ*+#·T#·T+&ç]. <Ûäq ø£qø£ @qT>∑T yêVü≤qeTT\‘√ á ô|<ë›|ü⁄s¡+dü+kÕúq+ ≈£îuÛÒs¡T&ç dü+|ü<äì $T+∫ ñqï~.

10.$cÕ<ä |òüT≥q..dü«‘·+Á‘·‘· Á|üø£{Ï+#·Tø=qï ìC≤+ Á|üuÛÑTe⁄ ‘·q ÁbÕ+‘ê\sTTq sê»eT+Á&ç, lø±≈£îfi¯+, düsêÿs¡T\≈£î

‘·q Á|ü‹ì~Û>± nq«s¡TB›HéqT ìj·T$T+#ÓqT. á nq«s¡TB›Hé ‘·q≈£î sêe\dæq u≤ø° ø£|üŒeTT\qT edü÷\T#˚j·TT≥≈£î s¡TdüTÔ+U≤Héì $ìjÓ÷–+#Ó&çyê&ÉT. á s¡TdüTÔ+U≤Hé≈£î ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúHêìï ÄÁø£$T+#· e …qH˚ÄX¯ ø£*–+~.

Ç‘·&ÉT sê»eT+Á&çøÏ edüTÔqï|üð&ÉT Ç‘·&çì ìs√~Û+#·T≥≈£î yÓTT>∑\÷Ôs¡T dü+kÕúq+ ‘ê\÷≈£î ø£*~+&çyê] ‘·s¡T|ü⁄q sêeTsêE >±s¡TqT, q÷õM&ÉT dü+kÕú ≈£î\ ‘·s¡T|ü⁄q düTã“qï>±s¡T ‘·eT ‘·eT ôd’qéTT\‘√á s¡TdüTÔ+U≤Hé‘√ j·TT<ä›+ #dæ z&çb˛sTT]. ‘·<äT|ü] yês¡T ô|<ë›|ü⁄s¡ dü+kÕúq+ eT]j·TT |æsƒê|ü⁄s¡+ dü+kÕúq+düVü‰j·T+‘√ á s¡TdüTÔ+U≤Hé‘√ b˛sê&ç ¬s+&Ée |üs¡ + ≈£L&Ü z&çb˛sTT]. ‘·qqT z&ç+|ü Á|üj·T‹ï+∫qyê]øÏ ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúq+ yês¡T düVü‰j·T|ü&çHês¡H˚ uÛ≤eq s¡TdüTÔ+U≤HéøÏ @s¡Œ&çq~. Ç‘·ìøÏ q÷s¡TB›HéVüQùd‡Hé nqT ≈£îe÷s¡T&ÉT ø£\&ÉT.

s¡TdüTÔ+U≤Hé ô|<ë›|ü⁄s¡eTTq≈£î |ü•ÃeT~≈£îÿq ñ+&çq bÕ+&Ée⁄\yÓT≥º nqT düú\eTTq≈£î e#ÓÃqT. nø£ÿ&ÉyÓT≥º ô|’uÛ≤>∑+˝À $ÁXÊ+‹ &˚sê\qT @sêŒ≥T #˚dæø=ì ‘·q ≈£îe÷s¡T&Ó’q q÷s¡TB›Hé VüQùd‡HéU≤Hé‘√ ø√≥˝ÀøÏes¡Ôe÷q+ |ü+ô|qT. ø√≥ jÓTTø£ÿ s¡ø£åD≈£î dü+ã+~Û+#·T eéVü‰s¡eTT˝À ‘·qT ‘·q Á|üuÛÑTe⁄ Ä»„ MT<ä e∫Ãq≥T¢,Ä eéVü‰s¡eTT e÷{≤¢&ÉT≥≈£î eTT>∑TZs¡T ≈£îe÷s¡T\qT ‘·qì ø£\TdüTø=qeTì ø£ãTs¡T #˚ôdqT. á s¡TdüTÔ+U≤qT˙#·T&ÉH˚ dü+>∑‹ ‘Ó*j·Tì sê>∑eeTà >±s¡T ‘·q eTT>∑TZs¡T ≈£îe÷s¡T\qT ø=~›bÕ{Ï dæã“+~‘√ bÕ+&Ée⁄\yÓT≥ºô|’øÏ |ü+|æ]. á sê≈£îe÷s¡T\ sêø£ì Á>∑Væ≤+∫q s¡TdüTÔ+U≤Hé $wü|ü⁄ qe⁄«ì Á|ü<ä]Ùdü÷Ô ÄVü‰«ì+∫ ‘·q$ÁXÊ+‹ &˚sê ˝À|ü*øÏ rdüTø=ì yÓ[fl, yÓqTyÓ+≥H˚ ‘·q K&ÉZeTT rdæ eTT>∑TZ]ì q]øÏ y˚ôdqT. á #·s¡ ì}Væ≤+#·ì dæã“+~ bÕ]b˛sTT ø√≥øÏ e∫Ã Vü≤‘êýês¡Ôì sê>∑eeTà >±]øÏ ‘Ó*|æ]. q÷s¡TB›Hé VüQùd‡Hé á#·s¡ ì ìs¡dæ+#ÓqT. ‘·q ‘·+Á&ç ‘·q#˚‘· ø√≥˝ÀøÏ ø£ãTs¡T |ü+|ü>±, Ä eTT>∑TZs¡T sê≈£îe÷s¡T\T ‘·qqT q$TàeùdÔ, yê]ì ‘·q jÓT<äTfÒ ‘·q ‘·+Á&ç q]øÏ #·+|ü&É+ #·÷dæ ìsêÈ+‘· b˛jÓTqT. $TøÏÿ* u≤<Ûä|ü&ÓqT.

‘·q eTT>∑TZs¡T ≈£îe÷s¡T\T Vü≤‘· #˚j·Tã&çHês¡ì ‘Ó*dæq yÓ+≥H˚ ‘·q eTqTeT&ÉT ø£fi≤‹eTà »>∑|ü‹,@¬ø’ø£ yês¡düT&ÉT nsTTq ∫ˆˆ le‘·‡yêj·T sêj·T »>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sYì ‘·q k˛<ä], $»j·T q>∑s¡bÕ\≈£î&ÉT nsTTq $»j·TsêeTsêE uÛ≤s¡´ nsTTq #·+Á<äj·TeTà <˚$ e<ä›øÏ s¡Vü≤dü´+>± |ü+|üe˝…qì

13ìs¡ísTT+#·Tø=HÓqT. ø√≥˝À ñ+≥Tqï ÁãVü≤àD√‘·ÔeTTì uÛ≤s¡ , $<Ûäe Ád”Ô nsTTq ªªø=+ô|\¢ \øÏÎµµì |æ\∫ ‘·qeTqTeT&çì $»j·Tq>∑s¡+˝À ñqï ‘·q k˛<ä] #·+Á<äj·TeTà <$ e<ä›≈£î #s¡ÃeTì #Ó|æŒ πøe\+ ø£ dü+e‘·‡s¡+˝À|ü⁄ ej·TdüT‡ ø£*–q ‘·q ≈£îe÷s¡T&çì eTqkÕsê eTT<ë›&ç, ÄK] #·÷|ü⁄ #·÷#·Tø=ì \øÏÎì ø√≥ eTTK<ë«s¡+<ë{Ï+∫ ø√≥ <ë«sê\T eT÷dæy˚dæ].

á #·T\ u≤]q |ü&É≥+ ø£åÁ‹j·T <Ûäs¡à+ ø±<äì uÛ≤$+∫q á sê»ø±+‘·\+<äs¡÷ l sê|òüTeeTà >±]dü\Vü‰ y˚Ts¡≈£î sê>∑eeTà >±]‘√ düVü‰ j·TT<ä›|òæs¡+>∑T\˝À ñ|üjÓ÷–+#˚ Áù|\T&ÉTeT+<äT >∑~˝ÀøÏ Á|üy˚•+∫].á sê#· ªÁd”Ôµ\T ø√≥˝À qeTàø£düÔ+>± |üì#düTÔqï ùde≈£î&Ó’q ªª#· ≤¢ ô|<ä›µµ nqT q‘·ìì |æ*∫ Ä Áù|\T&ÉTeT+<äT>∑~øÏ ì|üð ô|≥TºeTì #Ó|æŒ]. Ä ùde≈£î&ÉT eT+<äT >∑~øÏ ì|üð ô|f…ºqT. n+‘·≥ uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq Áù|\T&ÉTeT+≥\T @s¡Œ&ç sê» kÕ«BÛ«eTDT\+<äs¡÷ ø±*b˛sTT]. Á|ü‘· ø£å+>± á dü+|òüT≥q #·÷∫q #· ≤¢ ô|<ä› Äu≤<Ûä ‘·≥Tºø√ Òø£ Ä‘·àVü≤‘· #˚düTø=HÓqT. á sê#·ªÁd”Ôµ\ ‘ê´>∑+ n<äT“¤‘·+ #·]Á‘· eTs¡e<äT mqï{ÏøÏ. ÄHê{Ïdü+|òüT≥q ô|<ë›|ü⁄s¡+ Á|ü»\T mqï{Ïø° eTs¡Tes¡÷, eTs¡Te Òs¡T. ô|<ë›|ü⁄s¡+ #·]Á‘· À á dü+|òüT≥q ˇø£n<äT“¤‘·yÓTÆq $cÕ<ä |òüT≥q.

ø√≥ ãj·T≥ e÷s¡Z+˝À »>∑|ü‹ sêEì #·+ø£q rdüTø=ì yÓfi¯ófl#·Tqï ø=+ô|\¢ \øÏÎì s¡TdüTÔ+U≤Héôd’ì≈£î\T n&É¶–+∫ Ä |üdæ|æ\¢yê&ÉT sê#·_&É¶ ø£<ë nì nì]. ‘êqT ø£ Áu≤Vü≤àD $<Ûäe ªÁd”Ôµqì, Ä eT<Ûä H˚‘·q uÛÑs¡Ô ø±\+ #˚j·T>±, ‘·q≈£î á |æ\¢yê&ÉT ‘·|üŒ á Á|ü|ü+#·+˝À me«s¡÷ Òs¡ì, ‘·q≈£î á |æ\¢yê&˚ ~≈£îÿnì #Ó|æŒq~ . n+‘˚ø±ø£ nH˚ø£ <Ó’eÁ|üe÷D≤\T #˚dæq~. n+‘·≥ Ä ôd’ì≈£î\T |æ\¢yê&ç#˚ ø£ C≤eT|ü+&ÉTqTø=]øÏ+∫ Ä C≤eT|ü+&ÉTì Ä Áu≤Vü≤àD Ád”Ô\øÏÎì ‹qeTq>± ÄyÓT Ä C≤eT|ü+&ÉTì ‹ìq~. n+‘·≥ yês¡Tyê]ì ‘·©¢ |æ\¢yê&ç>± uÛ≤$+∫ $&ç∫ô|{Ïº]. Ä |æ\¢yê&çì rdüTø=ì \øÏÎ |æsƒê|ü⁄s¡+ e÷s¡Z+ <ë«sêÁ|üj·÷DeTT njÓT´qT. s¡TdüTÔ+U≤Hé ùdq\T ø√≥ >√&É\≈£î Á‘êfi¯ófl y˚dæ ãTs¡TE\T mø£ÿ&É+ ÁbÕs¡+_Û+∫].ø√≥˝ÀøÏ Á|üy•+∫q ôd’ì≈£î\T ø√≥ <ë«s¡+ ‘Ós¡e>± s¡TdüTÔ+U≤Hé ø√≥ À|ü*øÏ e#ÓÃqT. ø√≥˝À|ü\ eT+<äT>∑T+&ÉTkÕe÷qT\ >∑~˝À ø±*b˛sTTq <˚Vü‰\˝À yês¡düT&Ó’q |æ\¢yê&ç X¯e+ Ò<äì >∑T]Ô+∫, Äsê rj·T>± |æ\¢yê&çìm‘·TÔø=ì yÓ[flq \ø°Î $wüj·T+ ‘Ó*dæ+~. yÓqTyÓ+≥H s¡TdüTÔ+U≤Hé ôd’q´+‘√ Ä |üdæ|æ\¢yê&çì |ü≥Tºø=qT≥≈£î|æsƒê|ü⁄s¡+ e÷s¡Z+yÓ’|ü⁄ yÓfi¯fl>± >=\¢Áb˛\T e÷s¡Z+˝À |æ\¢yê&çì, \øÏÎì |ü≥Tºø=ì]. nq+‘·s¡+ s¡TdüTÔ+U≤Héá |üdæ|æ\¢yê&çì ô|<ë›|ü⁄s¡+ ø√≥˝ÀøÏ \øÏÎ‘√ düVü‰ rdüTø=#ÓÃqT. Áu≤Vü≤àD Ád”Ô nsTTq \øÏÎ s¡TdüTÔ+U≤Héìï|ü]|ü] $<ÛäeTT\T>± ÁbÕ<Ûj·T|ü&ç Ä |æ\¢yê&ÉT ‘·q |æ\¢yê&˚qì #Ó|üð≥ yÓTT<ä\Tô|{Ïº+~. Ä sê#·_&É¶qT,\øÏÎì ô|<ë›|ü⁄s¡+ ø√≥˝À ìs¡“¤+~+#ês¡T. n+‘·≥ á yês¡Ô $»j·Tq>∑s¡ sêE nsTTq $»j·T sêeTsêE>±]øÏ ‘Ó*dæq~. #·+Á<ëj·TeTà <˚$ >±] Áb˛<ä“¤\+‘√ á $»j·T sêeTsêE >±s¡T ‘·q eTqTwüß´\qTø√≥˝ÀìøÏ |ü+|æ sê#·_&É¶qT ãj·T≥≈£î rdüT≈£îe#·TÃ≥≈£î |ü<∏äø£+ dæ<ä∆+ #˚ôdqT.

14>∑‘·+˝À nq«s¡TB›HéU≤Hé Ä»„\≈£î ø£≥Tºã&ç s¡TdüTÔ+U≤Hé e´eVü≤]+#Ó&çyê&ÉT. ô|<ë›|ü⁄s¡+ ø√≥ì kÕ«BÛq+

#˚düTø=qï ‘·<äT|ü] s¡TdüTÔ+U≤Hé nq«s¡TB›Héìï …ø£ÿ#˚j·T ≈£î+&ÓqT. ‘·q ‘·+Á&ç eTT>∑TZs¡T sê≈£îe÷s¡T\qTìsê›øÏåD´+>± #·+|ü&É+ #·÷∫q dü÷s¡TB›Hé VüQùd‡Hé ø£ s√E sêÁ‹ ‘·+Á&ç nsTTq s¡TdüTÔ+U≤qT&çì ìÁ~düTÔ+&É>±K&ÉZ+‘√ #·+|æy˚XËqT. Ä ‘·<äT|ü] ô|<ë›|ü⁄s¡+ ø√≥ n‘·ì ÄBÛq+˝À ñ+&ÓqT. eTTd”¢eTT\ e÷qdæø£ |ü]dæú‹‘Ó\TdüTø√e&É+˝À $»j·T q>∑s¡ $»j·TsêeTsêE >±s¡T dæ<ä›Vü≤düTÔ\T. Ms¡T nq«s¡TB›HéU≤Héì ø£\TdüTø=ìs¡Vü≤dü |ü<∏äø£+ ‘·j·÷s¡T #düTø=ì]. M] |ü<∏äø£+ Á|üø±s¡+ ø√≥ qT+&ç »>∑|ü‹ sêEì ‘·|æŒ+∫ $»j·TsêeTsêE‘·q ùdq\‘√ ø£*dæ $»j·Tq>∑s¡+ |üj·TqeTjÓT´qT Ç‘·ìøÏ nq«s¡TB›HéU≤Hé ‘√&ÜŒ≥T »]¬>qT. $wüj·T+‘Ó\TdüTø=qï qTs¡÷B›HéU≤Hé #˚ÁuÀ\T e<ä› $»j·Tq>∑s¡ ùdq\‘√ b˛sê&ÓqT. Ä j·TT<ä›+˝À q÷s¡TB›HéU≤Hé#·+|üã&ÓqT. n+‘·≥ $»j·TsêeTsêE »>∑|ü‹ì rdüTø=ì $»j·Tq>∑s¡+ yÓ[flb˛jÓTqT. n+‘·≥ nq«s¡TB›HéU≤Héô|<ë›|ü⁄s¡+ ø√≥ì kÕ«BÛq|üs¡T#·Tø=HÓqT. ÄHê{Ï qT+&ç ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúq+ eTVü≤àBj·TT\ eX¯+ nsTTq~.

$»j·T sêeTsêE`#·+Á<ëj·TeTà <ä+|ü‘·T\≈£î dü+‘·‹ Òø£ <ä÷s¡ ã+<ÛäTe⁄\ |æ\¢yê&çì <ä‘·Ô‘· #düTø=ì].Ä <ä‘·TÔ&˚ Äq+<ä >∑»|ü‹. u≤\T&ÉT nsTTq Äq+<ä >∑»|ü‹ì, ô|<ë›|ü⁄s¡+ e‘·‡yêj·T yê] yês¡düT&ÉT n>∑T»>∑|ü‹sêE >±]ì #·+Á<äj·Te÷à <˚$ >±s¡T neTè‘·yÓTÆq Áù|eT‘√ ô|+∫]. á u≤\T]<ä›]ø° ø£åÁ‹j·T$<ä \ìï+{Ïì H˚]Œ+∫]. »>∑|ü‹ sêE >±s¡T Á|ür $<ä ˝À eTT+<äT ñ+&Ó&çyês¡T. M]ì #·÷∫ Äq+<ä>∑»|ü‹ ndü÷j·T, <˚«wü+ ô|+#·Tø=HÓ&çyê&ÉT. j·TTø£Ô ej·TdüT‡ e#·TÃ ø=\B Äq+<ä >∑»|ü‹øÏ »>∑|ü‹sêEô|’|ü>∑, ø£ø£å ô|¬s¬>qT.


eTVü≤àBj·TT\ #˚‹˝À |ü&çq ô|<ë›|ü⁄s¡+ ø√≥ì »>∑|ü‘·T\ e+XÊìøÏ <äøÏÿ+#·T≥≈£î $»j·TsêeTsêE>±s¡T Á|üj·T‘êï\T ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. l sêC≤ e‘·‡yêj·T kÕs¡«uÛÖeT ‹eTà »>∑|ü‹ Á|üuÛÑT bÕ\q˝À áe‘·‡yêj·TXÊK˝Àì yês¡sTTq »>∑Hêï<ÛäsêE >±s¡T n‘· +‘· ùdïVü≤+‘√ ≈£î&ç uÛÑT»+>± ñ+&Ó&çyês¡T. á»>∑Hêï<ÛäsêE >±] ≈£îe÷s¡T&ÉT sê|òüTesêE >±s¡T. Ms¡T n‘· +‘· kÕVü≤dæ, Msê~ÛMs¡T\T. Ms¡T ‘·q≈£î‘√&ÉT>± s¡Vü≤dü eTT>± ôd’q´eTTqT @sêŒ≥T #düTø=HÓqT. áj·TìøÏ $»j·Tq>∑s¡sêE nsTTq $»j·TsêeTsêE>±s¡T ôd’q´+ì s¡Vü≤dü +>± düeT≈£LsêÃs¡T. n+‘˚ø±ø£ j·TT<ä›eTTq≈£î ø±e\dæq <ÛäqeTTqT düeT≈£L]Ã j·TT<ä›|ü<∏äø£eTTq≈£î $»j·TsêeTsêE >±s¡T dü«j·T+>± s¡÷bı+~+∫Hês¡T. á j·TT<ä›eTT˝À nq«s¡TB›HéU≤Hé z&çb˛sTTô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúq+ ‹]– e‘·‡yêj·T yê]øÏ <ä¬øÿqT. eTVü≤àBj·TT\ qT+&ç ø√≥ì kÕ«BÛq |üs¡T#·Tø=ìsê|òüTesêE >±πs sê»Á|ü‹ì~Û>± ñ+&ç sê»´bÕ\q #j·T&É+ ÁbÕs¡+_Û+∫]. Äq+<ä >∑»|ü‹sêE, »>∑|ü‹sêEìVü≤‘·e÷s¡TÃ≥≈£î Á|üj·T‹ï+#·T#·THêïs¡qï $wüj·T+ #·+Á<äj·TeTà >±]øÏ ‘Ó*dæ+~. n+‘·≥ ÄyÓT ‘·q uÛÑs¡Ô>±¬s’q

15$»j·TsêeTsêE >±s¡T sêÁ‹ düeTj·T+˝À s¡Vü≤dü +>± á »>∑|ü‹sêEqT ô|<ë›|ü⁄s¡+ #˚]Ã]. ô|<ë›|ü⁄s¡+#˚]q l sêj·T»>∑|ü‹ Áø°.X¯.1749˝À ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúqeTTq≈£î |ü{≤º_Ûwü≈£îÔ …’].

l sêC≤ e‘·‡yêj·T sêj·T »>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T ø±ÁfÒìø√q l <ä+‘·T\÷] sêeTsêE>±] ≈£îe÷¬sÔ nsTTq d”‘·eTà >±]ì |ü]Dj·Te÷&ç]. á »>∑|ü‹ sêE >±s¡T nX¯«XÊÁdüÔ+˝À eTVü≤y˚T<Ûë$.Ms¡T sê»˙‹, j·TT<ä› ‹, |ü]bÕ\q˝À ì|ü⁄D‘·ì $»j·TsêeTsêE >±] qT+&ç bı+<ÓqT. á »>∑|ü‹ sêE>±]øÏ Ç<ä›s¡T sêDT\T. Ms¡T sê»´eTTq≈£î bÕ\qø=#·TÃ dü]øÏ eTTdüÔbòÕq>∑s¡+, @\÷s¡T, sê»eT+Á&ç, lø±≈£îfieTTdüsêÿs¡T\qT C≤|òüsY Ä© nqTq‘·&ÉT |ü]bÕ*+#·T#·T+&ÓqT. Ç‘·&ÉT ô|<ë›|ü⁄s¡+ ø√≥ì »sTT+#·T≥≈£î nHø£kÕs¡T¢Á|üj·T‹ï+∫ z&çb˛jÓTqT. n≥T qT+&ç »>∑|ü‹sêE >±s¡T C≤|òüsYÄ©øÏ Á|üø£ÿ˝À ã …¢eTTe … ñ+&ç].

Áø°.X¯.1748˝À HÓ’C≤+ bÕ\≈£î&ÉT n>∑T ≈£îÁeTTB›HéÄdü|òt eTs¡DÏ+#ÓqT. á HÓ’C≤+ |ü<ä$ì #˚|ü≥Tº≥≈£în‘·&ç ¬s+&Ée ≈£îe÷s¡T&ÉT nsTTq Hê»sY»+>∑T, n‘·ì y˚Tq\T¢&ÉsTTq MTsê®cÕ »+>∑Tq≈£î eT<Ûä b˛sê≥eTTÁbÕs¡+uÛÑeTjÓT´qT. á b˛sê≥eTT˝À Ä+π>¢j·TT\T Hê»sY »+>∑T |üøå±q, Áô|ò+∫yês¡T MTsê®cÕ»+>∑T |üø£åeTTqdüVü‰j·T|ü&ç]. á b˛sê≥+˝À Áô|ò+∫yês¡T $»j·TT …’ MTsê®cÕ»+>∑T |ü]bÕ\q˝ÀøÏ e#ÓÃqT. ñ‘·Ôs¡ düsêÿs¡T\qT+&ç nsêÿ≥≈£î e÷s¡Ãã&çq nq«s¡TB›Hé Áø°.X¯.1849˝À Ä+π>¢j·TT\‘√ s¡Vü≤dü ùdïVü≤eTT #˚ôdqT. Áô|ò+∫yês¡T ‘·q≈£î #˚dæq y˚T\T≈£î Á|òü‹|òü\eTT>± yê]øÏ eT∫* |ü≥ºDeTTqT <ëì #·T≥Tº Á|üø£ÿ\ ÁbÕ+‘·eTTqT,ø£ècÕíq~øÏ <äøÏåD ÁbÕ+‘·eTT\>∑T yÓTT>∑\T sê»´ ÁbÕ+‘·eTT\qT ø±qTø£>± Ç#ÓÃqT. Ä ‘·<äT|ü] ø=+‘· ø±\eTTq≈£î»]–q n+‘·s¡T´<ä› ø£\Vü≤eTT\˝À Ç‘·qT #·+|üã&ÓqT.

yÓTT<ä{Ï HÓ’C≤eT>∑T ndü|òtC≤ jÓTTø£ÿ ‘·èrj·T ≈£îe÷s¡T&ÉT kÕ\“‘Y »+>∑TqT. MTs¡®bòÕ»+>∑T jÓTTø£ÿyês¡düTì>± Áô|ò+∫ n~Ûø±] ãTd”Œ Á|üø£{Ï+#ÓqT. Ä ‘·<äT|ü] ãTd”Œ á kÕ\“‘Y »+>∑Tq≈£î ‘√&ÉT>± ñ+&ÓqT.kÕ\“‘Y»+>¥ ô|’ n‘·ì ~yêqT ≈£îÁ≥qT ãTd”Œ nqTø√≈£î+&Ü uÛÒ~+#ÓqT. Bì‘√ Äq+<äã]‘·T&Ó’q kÕ\“‘Y»+>∑T ñ‘·Ôs¡ düsêÿs¡T ÁbÕ+‘·eTT \qT ãVüQeT‹>± ãTd”ŒøÏ Ç#ÓÃqT. n|üŒ{Ï qT+&ç á ñ‘·Ôs¡ Ä+Á<Ûä düsêÿs¡TÁô|ò+∫ yê] ÄBÛqeTT˝ÀìøÏ e∫Ã+~. Bì‘√ eTTdüÔbòÕ q>∑s¡+, @\÷s¡T, sê»eT+Á&ç, lø±≈£îfi¯+ |ü]>∑D≤\T≈£L&Ü Áô|ò+∫ yê] ÄBÛq+˝ÀøÏ e#ÓÃqT.

n+‘·es¡≈£L á Hê\T>∑T |ü]>∑D≤\≈£î sê» Á|ü‹ì~Û>± ñqï C≤|òüsY Ä©U≤Hé ‘·q≈£î n+<äTu≤≥T˝Àñqï kÕeT+‘·T\ düVü‰j·T+‘√ Áô|ò+∫ yê]ô|’ ‹s¡T>∑Tu≤≥T≈£î Á|üj·T‹ï+#ÓqT. ~yêHé cÕqyêCŸU≤Hé, C≤|òüsYn©U≤Hé\ ≈£îÁ≥‘√ ôV’≤<äsêu≤<é À ∫qï b˛sê≥eTT »s¡T>∑>± ãTd”Œ <ëìì nDÏ∫y˚ôdqT. n<˚ düeTj·T+˝Àlø±≈£îfi¯+, sê»eT+Á&ç\˝À Á|ü‹ì~Û nsTTq ÇÁãV”≤+U≤HéqT ãTd”Œ ÁbÕ\Á<√ …qT. á Á|üj·T‘·ïeTT˝À ãTd”ŒøÏ$»j·TsêeTsêE >±s¡T ‘√&ÉŒ&ç]. ÄHê{Ï qT+&ç yê]<ä›s¡÷ ùdïVæ≤‘·T …’]. u§_“*ì u§_“* s¡+>±sêe⁄ >±s¡TbÕ*+#·T#·T+&ç]. M]ô|’ ô|<ä $»j·TsêeTsêE >±]øÏ yÓTT<ä≥ qT+&ç ø£ø£å, ndü÷j·T ø£\e⁄. ∫e]øÏ

16yê]sTTs¡Te⁄]øÏ j·TT<ä›eTT nìyês¡´eTjÓT´qT. á j·TT<ä›+˝À ãTd”Œ ‘·q ôd’ìø£ düVü‰j·÷ìï ô|<ä$»j·TsêeTsêEøÏ ø£*Œ+#ÓqT. n+‘ø±ø£ ‘·q≈£î #dæq ñ|üø±sêìøÏ ø£è‘·»„‘êuÛ≤eeTT‘√ l »>∑|ü‹ eTVü≤sêEãVü≤<ä÷›sY >±s¡T ‘·q ùdqqT, X¯øÏÔì ô|<ä $»j·TsêeTsêE >±]øÏ ø£*Œ+#ÓqT. á j·TT<ä›+˝À u§_“* yês¡Tz&çb˛sTT]. u§_“* ø√≥˝Àì j·÷e‘Y Ád”Ô\T düVü≤>∑eTq+ #˚dæ]. á düVü≤>∑eTq+˝À |æ\¢\T ≈£L&Ü bÕ˝§Zì]u§_“* ‘ê+Á&É bÕbÕsêj·TT&ÉT ø£ÿ&ÉT e÷Á‘·+ Áã‹¬øqT. j·TT<ä›+ eTT–dæ b˛sTT+<äH˚ Ä˝À#·q˝À ìÁ~düTÔqïô|<ä $»j·TsêeTsêE >±]ì ‘ê+Á&É bÕbÕsêj·TT&ÉT #Ûê‹ô|’ bı&ç∫ #·+|æy˚ùdqT. ô|<ä $»j·TsêeTsêE>±] eTs¡Dyês¡Ô ‘Ó*dæ #·+Á<ëj·TeTà >±s¡T ‘·qTe⁄ #ê*+#·uÀ>±, yê] ô|+|ü⁄&ÉT ≈£îe÷s¡T&ÉT nsTTq Äq+<ä>∑»|ü‹ e÷≥øÏ ø£≥Tºã&ç ÄyÓT Ä Á|üj·T‘·ï+ $s¡$T+#·Tø=HÓqT. n+‘·≥ $»j·Tq>∑s¡+ Äq+<ä >∑»|ü‹sêE>±] bÕ\q˝ÀøÏ e∫Ã+~.

Áô|ò+∫ <˚X¯eTT qT+&ç e∫Ãq Á|ü‘˚ ø£ n~Ûø±] ãTd”Œ Áø°.X¯.1758 Ä>∑wüßº 3e ‘˚Bq ôd’Hê~Û|ü‘· + ñ‘·Ôs¡ düsêÿs¡T bÕ\q u≤<Ûä ‘·\qT n|üŒ–+∫ ø£sêí≥ø£≈£î yÓ[¢b˛jÓTqT. nsTT‘˚ á u§_“* j·TT<ä›+˝À u§_“*yê]øÏ nHê´j·T+ »]–+<äì Á|ü»\T |òüTÀwæ+∫]. á nHê´j·÷ìøÏ ô|<ä› $»j·TsêeTsêE >±πs ø±s¡≈£î\TnqT ì+<ä|ü&çq~. BìøÏ ndü\T ø±s¡≈£î&ÉT ãTd”Œ. Ç‘·&ÉT n‘·´+‘· y˚T<Ûë$. ì+<ä ‘·qô|’ |ü&É≈£î+&Üe´eVü≤]+#˚yê&ÉT. Ä ø±s¡D+>± ãTd”Œô|’ Äq+<ä >∑»|ü‹sêEøÏ <˚«wüuÛ≤e+ @s¡Œ&ç+~. ãTd”Œ‘√$»j·TsêeTsêE >±s¡T #˚düTø=qï ˇ|üŒ+<äeTT\T q#·Ãì Äq+<ä>∑»|ü‹sêE >±s¡T Ä+π>¢j·TT\‘√ ùdïVü≤+#j·TT≥≈£î Ä˝À∫+∫]. Bì˝À uÛ≤>∑+>± eTÁ<ëdüT˝À ñqï Ä+π>¢j·TT\qT yês¡T ø£*ôdqT. n|üŒ{ÏøÏ Ä+π>¢j·TT\TeTÁ<ëdüT, ø£\ø£‘êÔ\˝À ã\yÓTÆq kÕúesê\qT @sêŒ≥T #˚düTø=ì]. neø±X¯eTT ø=s¡≈£î m<äTs¡T #·÷#·T#·TqïÄ+π>¢j·TT\T Äq+<ä >∑»|ü‹‘√ ˇ|üŒ+<ä+ ≈£î<äTs¡TÃø=ì]. á ˇ|üŒ+<ä+ Á|üø±s¡+ qBeTTK <ë«s¡eTT\T.πs|ü⁄ |ü≥ºDeTT\T $TqVü‰, kÕ«BÛq |üs¡#·Tø=qï ÁbÕ+‘ê\T nìï+{Ïì Äq+<ä >∑»|ü‹øÏ Ç#·TÃ≥≈£î. Bìì$T‘·ÔyÓTÆ Äq+<ä »>∑|ü‹ sêE >±s¡T HÓ\øÏ 50,000/`\T ôd’ìø£ e´j·TeTTq≈£î HÓ\øÏ s¡÷.6000/` ñ<√´>±\ e´j·TeTT ì$T‘·Ô+ Ç#·TÃ≥≈£î ˇ|üŒ+<ä+ ≈£î~]q~. Áô|ò+∫ yê]ì á ÁbÕ+‘·eTT\ qT+&ç‘·s¡$Ty˚j·TT≥≈£î neø±X¯+ e∫Ãq<äì uÛ≤$+∫q Ä+π>¢j·TT\T Äq+<ä >∑»|ü‹ sêE >±] ôd’q´+‘√ ‘·eTôd’q´+ ø£*|æ n<äT“¤‘· j·TT<ä› |ü<Ûäø£+ |üìï]. ‘·‘Y|òü*‘·+>± Áô|ò+∫yê]øÏ, Ä+π>¢j·TT\≈£î #Ó+<äT]Ô e<ä› j·TT<ä›eTT»]–+~. á j·TT<ä›+˝À Ä+π>¢j·TT\T $»j·T+ bı+~]. á j·TT<ä›eTT Áø°.X.1758˝À »]¬>qT. á j·TT<ä›+≈£îHêj·T≈£î&ÉT ø£\ï˝Ÿ b˛s¡Tº. #Ó+<äT]Ô j·TT<ä› $»j·T+‘√ Äq+<ä >∑»|ü‹ ‘·q sê»´ $düÔs¡D ‘·\|üf…ºqT.

#Ó+<äT]Ô j·TT<ä›+˝À ‘·q≈£î düVü≤ø£]+#·ì ô|<ë›|ü⁄s¡ dü+kÕúq+ yê]ì, |æsƒê|ü⁄s¡+ dü+kÕúq+ yê]ìz&ç+|ü#·÷ôdqT, ø£ø£å ô|+#·Tø=HÓqT. ‘·‘Y|òü*‘·+>± $»j·Tq>∑s¡ ùdq\≈£L, ô|<ë›|ü⁄s¡+, |æsƒê|ü⁄s¡+dü+kÕúHê~Û|ü‘·T\‘√ j·TT<ä›+ »]¬>qT. Bì˝À l sêj·T »>∑|ü‹ sêE >±s¡T ‘·q ôd’q´+‘√ bÕ˝§Zq>± |æsƒê|ü⁄s¡+

17dü+kÕú~Û|ü‘·T\T l sêe⁄ ˙˝≤Á~sêe⁄ >±s¡T yê] ôd’q´+‘√ bÕ˝§Zì]. u≤\´+˝À @s¡Œ&çq ø£ø£åqT, |ü>∑qTsêj·T»>∑|ü‹ sêEô|’ rs¡TÃø=qT≥≈£î düeTj·T+ e∫Ãq<äì Äq+<ä >∑»|ü‹sêE >±s¡T uÛ≤$+∫]. ñuÛÑj·Tôd’q´eTT\ eT<Ûä uÛÑj·T+ø£s¡ j·TT<ä›+ kÕ¬>qT. Áø°.X¯.1758 &çôd+ãs¡T HÓ\˝À á j·TT<ä∆+ »]–q~. áj·TT<ä›+ ñ+&É÷s¡T e<ä› »]¬>qT. XÁ‘·Te⁄ jÓTTø£ÿ <Ûë{ÏøÏ ‘·≥Tºø√ Òø£ ˝≤Á~sêe⁄ >±s¡T yÓqT‹]–]. Ä+π>¢j·TT\qT+&ç bı+~q Ä<ÛäTìø£ j·TT<ä›|òæs¡+>∑T\T, n<ÛäTHê‘·q ‘·TbÕ≈£î\‘√ Äq+<ä >∑»|ü‹ sêE j·TT<ä›+ #j·TT#·T+&ÓqT.l sêC≤ e‘·‡yêj·T sêj·T»>∑|ü‹ eTVü‰sêE >±s¡T ndüe÷q <ÛÓ’s¡ +‘√ j·TT<ä›+ #˚j·TTj·TT+&É>± ‘·TbÕø°qT+&ç yÓ\Te&çq >∑T+&ÉT ‘·–* H˚\≈£î ˇ]–]. yês¡T dü«s¡ZdüTÔ …’q s¡Ds¡+>∑eTTq+<˚ nìï dü+kÕÿs¡eTT\T#˚j·Tã&çq$.

»>∑|ü‹ eTVü≤sêE >±] eTs¡D+ ‘Ó*dæ Äj·Tq düreTDT\T sTT<ä›s¡÷ dürdüVü≤>∑eTq+ #˚j·TT≥≈£îdæ<ä›eTsTT´]. n+‘·≥ Äq+<ä >∑»|ü‹ sêE >±] düreTDT\T, düVü≤>∑eTq+ #˚j·TuÀ‘·Tqï sêj·T »>∑|ü‹>±] Ç<ä›] düreTDT\≈£î |üdüT|ü⁄ ≈£î+≈£îeT\T |ü+|æ], n+‘·≥ sêj·T»>∑|ü‹ sêE >±] düreTDT\T e÷≈£î@s¡Œ&çq á <äTdæú‘ Äq+<ä >∑»|ü‹ sêE düreTDT\≈£î @s¡Œ&ÉTqì #Ó|æŒ n–ï˝À Á|üy•+∫‹]. á kÕBÛ«eTDT\XÊ|ü+ ‘Ó*dæq Äq+<ä >∑»|ü‹sêE $»j·Tyê&É yÓ[¢ ø£qø£<äTs¡Z neTàyê] >∑T&ç À nK+&É|üP»\T #˚j·T&É+ÁbÕs¡+_Û+#ÓqT. Ä $<Ûä+>± |üP»\T #j·TT#·T+&É>± k˛Œ≥ø£+ e∫Ã eTs¡DÏ+#ÓqT. yê] uÛ≤s¡ \≈£î dürdüVü≤>∑eTq+#˚düTø=H˚ dæú‹ ø£*–q~. ÄHê{Ï kÕBÛ«eTqT\ XÊ|ü+ yês¡T #Ó|æŒq 3HÓ\\T À|ü⁄>±H˚ »]–q~. á ô|<ë›|ü⁄s¡sê#·ªÁd”Ôµ\T m+‘·{Ï <Ó’euÛÑøÏÔ >∑\yês√ yπs #Ó|üŒqedüs¡+ Ò<äT. u§_“* yê]øÏ #˚dæq nHê´j·T+‘√ u§_“*sê#·≈£î≥T+ã Ád”Ô\T j·÷e‘·÷Ô düVü≤>∑eTq+˝À bÕ˝§Zì]. Ä bÕbÕìøÏ, Ä ñdüTs¡T≈£î ô|<ä $»j·TsêeTsêE>±s¡T J$‘êìï ø=˝ÀŒj·÷s¡T. l sêC≤ e‘·‡yêj·T sêj·T »>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY >±]ì nHê´j·T+#˚dæq+<äT≈£î, Ä sêDT\ XÊbÕìøÏ Äq+<ä >∑»|ü‹ sêE >±]øÏ dü+‘êq+ Ò<äT.

ñ+&É÷s¡T j·TT<ä›+ »]–q n‹ø=~› s√E\≈£î ôV’≤<äsêu≤<äT qyêãT MTsY ìC≤+ e©¢U≤Hé ôd’q´+‘√e∫Ã, sêE eTs¡DÏ+∫q ô|<ë›|ü⁄s¡ dü+kÕúHêìï #˚|üf…ºqT. á ‘·Ts¡Twüßÿ\ bÕ\q 1758 qT+&ç 1760 es¡≈£L»]–+~. á ¬s+&ÉT dü+e‘·‡s¡eTT\˝À á ô|<ë›|ü⁄s¡ dü+kÕúq+ eTVü≤àBj·TT\ bÕ\q˝À ñ+&çq~. Äq+<ä>∑»|ü‹sêE >±]øÏ dü+‘êq+ Òø£b˛e⁄≥#˚ #·+Á<ëj·TeTà <˚$ >±s¡T ‘·q <ä>∑Z] C≤„‘·T\ |æ\¢yê&ÉT nsTTq l$»j·TsêeTsêE ãVü≤<ä÷›sY >±]ì ô|+#·Tø=ì].

ñ+&É÷s¡T j·TT<ä›+˝À eTs¡DÏ+∫q l sêC≤ e‘·‡yêj·T sêj·T »>∑|ü‹ ãVü≤<ä÷›sY >±]øÏ 7 dü+ˆˆ\ej·TdüT‡ ø£\ ≈£îe÷s¡T&ÉT l sêC≤ e‘·‡yêj·T l ‹eTà »>∑|ü‹ eTVü‰sêE >±s¡T ø£\s¡T. ‘·+Á&ç eTs¡D≤q+‘·s¡+á ‹eTà»>∑|ü‹ >±]ì #·+Á<ëj·TeTà <$ >±s¡T #|ü{Ïº]. M] e<ä› á u≤\T&ÉT düTe÷s¡T ¬s+&ÉT dü+e‘·‡s¡eTT\Tñ+&ÓqT. >∑‘·+˝À ô|+|ü⁄&ÉT ø=&ÉT≈£î \sTTq Äq+<ä >∑»|ü‹, sêj·T»>∑|ü‹ $»j·Tq>∑s¡+˝À #·+Á<ëj·TeTà

18<˚$ >±] e<ä› ô|]– ∫e]øÏ X¯Á‘·Te⁄ …’]. eTs¡\ ∫qï $»j·TsêeTsêE >±]ÿ, e‘·‡yêj·T yê] ‹eTà »>∑|ü‹$»j·Tq>∑s¡+˝À ô|]– ô|<ä›yês¡sTTq jÓT&É\ XÁ‘·Te⁄\T>± eT∞fl e÷s¡Tqì #·+Á<ëj·TeTà <$ >±s¡T, $»j·Tq>∑s¡eT+Á‘·T\T Ä˝À∫+∫ |æ\¢yê&Ó’q ‹eTà »>∑|ü‹øÏ ô|<ë›|ü⁄s¡ dü+kÕúq+ n|üŒ–+#ê\ì ìs¡ísTT+#·Tø=ì].

‘·‘Y|òü*‘·+>± n|üŒ{ÏøÏ ø=eP«s¡T˝À eTø±+#˚dæ ñqï HÓ’C≤+ qyêãTqT á #·+Á<ëj·TeTà <˚$ >±s¡T‹eTà»>∑|ü‹‘√ düVü‰ø£*dæ ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúq+ ‹eTà »>∑|ü‹øÏ Çe«e\j·TTqìj·T÷, ø£|üŒeTT ø£≥Tº<äeTìe÷{≤¢&ç]. ‘·+Á&çøÏ, ≈£îe÷s¡TìøÏ »]–q nHê´j·TeTT #Ó|æŒ]. n+‘·≥ qyêãT ø£|üŒeTT ø£{Ïº+#·Tø=qT≥eT+∫ e÷s¡ZeTì ìs¡ísTT+#·Tø=ì ô|<ë›|ü⁄s¡ dü+kÕúHêìï l sêC≤e‘·‡yêj·T ‹eTà»>∑|ü‹ sêE ãVü≤<ä÷›sY>±]øÏ kÕ«BÛq+ #˚dæ]. yÓqTyÓ+≥H˚ #·+Á<ëj·TeTà <˚$ >±s¡T bÂs√Væ≤‘·T\#˚ eTTVüAs¡Ô+ ô|{Ïº+∫ l ‹eTà»>∑|ü‹ì ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúHêìøÏ |ü{≤º_Ûwü≈£îÔ&çì #˚dæ]. ÄHê{Ï qT+&ç á ô|<ë›|ü⁄s¡ dü+kÕúq+ l sêC≤e‘·‡yêj·T yê]øÏ <äøÏÿ+~. Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡eTT 1,14,283 es¡Vü‰\T ø£|üŒeTT ø£≥Tº≥≈£î ìs¡ísTT+|üã&ç+~.

12.l sêC≤ e‘·‡yêj·T $<ä«‘Y ‹eTà»>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY(ø±\+ : Áø°.X¯. 1760`1797)

Áô|ò+∫ yê]ô|’ Ä+π>¢j·TT\T nH˚ø£ kÕúes¡eTT\˝À $»j·TeTT kÕ~Û+#·T≥‘√ nãT“s¡|ü&çq ìC≤+kÕ\“‘Y »+>¥ Ä+π>¢j·TT\ yÓTÆÁ‹ ø√] yê]‘√ dü+~Û #düTø=HÓqT. á dü+~Û Á|üø±s¡+ ìC≤+ ø√≥ì, ÁbÕ+‘ê\≈£îÄ+π>¢j·TT\ s¡ø£åD u≤<Ûä ‘· @s¡Œ&ç+~. á ìC≤+ Áô|ò+∫ yê]‘√ >∑\ dü+ã+<Ûë\qT e<äT\Tø=HÓqT. Á|ü‹>±eTTdüÔbòÕq>∑sY, @\÷s¡T, sê»eT+Á&ç, lø±≈£îfi+ yÓTT‘·Ô+ j·÷e‘·TÔ ñ‘·Ôs¡ düsêÿs¡T ÁbÕ+‘ê\ìï+{Ïì Ä+π>¢j·TT\≈£î<ä‘·Ô+ #ôdqT. n|üŒ{Ï qT+&ç á ñ‘·Ôs¡ düsêÿs¡T\˙ï Á_{°wüß yê]øÏ u≤ìdü …’]. >∑‘·+˝À á düsêÿs¡T ÁbÕ+‘·+˝Àìdü+kÕúHê~Û|ü‘·T\T ìC≤+≈£î ø£|üŒeTT dü]>± ø£f…º&çyês¡T ø±<äT. yê] qT+&ç eT+∫ e÷≥\‘√ ø£|üŒeTT edü÷\T#˚j·TT≥≈£î ìC≤+ u≤ø°|ü&çq dü+kÕúHêBÛX¯ó\≈£î _s¡T<äT\T Ç∫Ã Á|üdüqTï\qT #˚dæ ‘·eT≈£î sêe\dæq ø£|üŒeTTqTdü+‘√wü+>± edü÷\T #˚düTø=HÓ&çyês¡T. m<äT{Ïyê]øÏ ªª_s¡T<äT\Tµµ Ç#˚Ã |ü<ä∆‹ì Ä+π>¢j·TT\T ìC≤+ qT+&çÁ>∑Væ≤+∫].

|æsƒê|ü⁄s¡+ dü+kÕúHê~Û|ü‘·T\T Ä+π>¢j·TT\≈£î ø£|üŒeTT u≤ø° |ü&É>± l sêC≤ e‘·‡yêj·T $<ä« ‹eTà»>∑|ü‹ ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T |æsƒê|ü⁄s¡+ yê] ‘·s¡T|ü⁄q yê] u≤ø° |ü&çq yÓTT‘·Ô+ #Ó*¢+#ÓqT. Ä $<Ûä+>± #Ó*¢+∫qu≤ø° kıeTTàqT |æsƒê|ü⁄s¡+ dü+kÕúq+ yês¡T l $<ä ‹eTà »>∑|ü‹ >±]øÏ ‹]– Çe« Òø£ b˛sTT]. á u≤ø°ì$T‘·Ô+ |æsƒê|ü⁄s¡ dü+kÕúHêìï l $<ä« ‹eTà »>∑|ü‹ >±s¡T kÕ«BÛq+ #˚düTø=ì ‘·eT Á|ü‹ì~Ûì ìj·T$T+∫].á $<Ûä+>± Áø°.X¯.1772 qT+&ç 1775 es¡≈£L |æsƒê|ü⁄s¡+ dü+kÕúq+ n+‘·j·T÷ ô|<ë›|ü⁄s¡ dü+kÕúHê~Û|ü‘·T\ÄBÛq+˝À ñ+&çq~. l ãT∫Ã yÓ+ø£≥ eTVæ≤|ü‹ sêj·Tq+>±s¡T l e‘·‡yêj·T yê]øÏ u≤ø° kıeTTà Ç∫Ãy˚dæÁø°.X¯.1775˝À |æsƒê|ü⁄s¡ dü+kÕúHêìï ‹]– kÕ«BÛq |üs¡#·Tø=ì].

19 l sêC≤ e‘·‡yêj·T $<ä« ‹eTà »>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T $<ä \˝À y˚T{Ï. Ms¡T eTVü‰

|ü+&ç‘·T\T, |ü]bÕ\q˝À nK+&ÉT\T. ô|<ë›|ü⁄s¡ dü+kÕúq+ ìC≤+ qyêãTøÏ ø£|üŒeTT øÏ+<ä Á|ür dü+e‘·‡s¡eTT1,14,283 es¡Vü‰\T #Ó*¢+#Ó&çyês¡T. Ä ‘·<äT|ü] Áø°.X¯.1778˝À l $<ä«‹eTà »>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY>±] ø±\+˝À Ä+π>¢j·TT\≈£î Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡eT÷ 1,47,361 es¡Vü‰\qT ø£|üŒeTT>± ø£f…º&ÉTyês¡T. á ‹eTà»>∑|ü‹ >±]øÏ ªª$<ä«‘Yµµ nqT _s¡T<äT Çe«ã&çq~. Ä+π>¢j·TT\T ‘·eT≈£î <ëK\T |ü&çq ñ‘·Ôs¡ ø√kÕÔ eTTqï>∑TÁbÕ+‘ê\qT ‘·eT |ü<ä∆‹ Á|üø±s¡+ |ü]>∑D≤\T>± $uÛÑõ+∫]. Ä+π>¢j·TT\T ‘·eT |ü]>∑D≤\≈£î eTTU≤´~Ûø±]ìdüuÛÑT´\‘√ y˚dæ bÕ*+#·T≥ ÁbÕs¡+_Û+∫] á ñ‘·Ôs¡ düsêÿs¡T\T Ä+π>¢j·TT\ edüeT>∑T≥≈£î |üPs¡«eTT ádüsêÿs¡T ÁbÕ+‘ê\ dü+kÕúHê~Û|ü‘·T\T qyêãTøÏ ø£|üŒeTTqT dü]>± #Ó*¢+#·≈£î+&ç]. dü+kÕúHê~Û |ü‘·T\ qT+&çø£|üŒeTT edü÷\T #˚j·TT≥˝À Çã“+<äT\T ‘=\–+#·T≥≈£î Ä+π>¢j·TT\T ªø£ …ø£ºsYµ nHÓ&ç n~Ûø±s¡T\qT <˚X¯+n+‘ê Á|üy˚X¯ô|{Ïº] Ç~ Áø°.X¯.1794. ÄHê{Ï qT+&ç Ä+π>¢j·TT\T uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À ø£ …ø£ºs¡T¢≈£î bÕ\Hê~Ûø±s¡+Ç∫Ã]. á Á_{°wüß bÕ\≈£î\≈£î ‘Ó\T>∑T uÛ≤wü sê<äT. #ê˝≤ eT+~ dü+kÕúHê~Û|ü‘·T\≈£î Ç+ ¢wüßsê<äT. áø±s¡D+>± Ä+>∑¢uÛ≤wü ø=~›>± ‘Ó*dæq e´øÏÔ ø±+Á&˚>∑T\ CÀ–|ü+‘·T\T, Ç‘·qT ‘·q e÷≥\ H˚s¡TŒ‘√dü+kÕúHê~Û|ü‘·T\qT eX¯|üs¡#·Tø=ì yê] yê] ø±s¡ eTT\qT ìs¡«Væ≤+#Ó&çyê&ÉT. yê] yê] |üqT\ ì$T‘·Ô+dü+kÕúHê~Û|ü‘·T\T á CÀ– |ü+‘·T\T Ç+{ÏøÏ e#ÓÃ&çyês¡T.

ˇø£kÕ] lsêC≤e‘·‡yêj·T $<ä«‹eTà »>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T á CÀ– |ü+‘·T\T Ç+{ÏøÏyÓ[fl]. Ç+≥˝Àe⁄qï |ü+‘·T\T Ä\dü + #˚j·T>± >∑TÁs¡|ü⁄ã Z À e∫Ãq sêE >±s¡T CÀ–|ü+‘·T\T ns¡T>∑Tô|’≈£Ls=Ãì]. nø£ÿ&É CÀ–|ü+‘·T\T M|ü⁄≈£î y˚düTø=H˚ ‘·\>∑&É rdæ $<ä«‹eTà »>∑|ü‹ sêE >±s¡T yê] M|ü⁄uÛ≤>∑+˝À y˚düTø=ì ≈£Ls=Ãì]. Ç+‘· À Ç+{Ï À|ü* qT+&ç ãj·T≥øÏ e∫Ãq CÀ–|ü+‘·T\T l ‹eTà»‘·|ü‹sêE>±]ì, yês¡T rdüTø=qï ‘·\>∑&Éì #·÷dæ ø√ù|Á<˚≈£î&Ó’ ªªeTsê´<ä ‘Ó*j·T<ë? ‹eTà»>∑|ü‹ì ‹eTTàìï#˚ôd<ÓqTµµ nì Áù|\&É+ »]–+~. Ä+>∑¢uÛ≤wü À m˝≤+{Ï |üP]Ô bÕ+&ç‘· + Ò≈£î+&Ü ñ+&ç ø±düÔ |ü]C≤„q+‘√ñqï Ç‘·&çì Ä<ä]+∫q dü+kÕúHê~Û|ü‘·T\qT $eT]Ù+#˚ dæú‹øÏ #˚sê&ÉT á CÀ–|ü+‘·T\T. n+‘·≥ sêE>±s¡TªªCÀ–ìµµ #j·TT<äTqì X|ü<Ûä+ #dæ yÓ[fl]. á $<ÛäyÓTÆq nee÷qeTT\T >∑‘·+˝À dü+kÕúHê~Û|ü‘·T\≈£î CÀ–|ü+‘·T\T#Ój·T´&É+ »]–+~. |ü]dæú‹ ‘Ó\TdüTø=qï l $<ä«‹eTà »>∑|ü‹ >±s¡T $$<Ûä dü+kÕúHê~Û|ü‘·T\≈£î ÒK\T sêdæyê]ì n+<ä]ì ≈£L&É>∑≥Tºø=ì yê] ‘·s¡|ü⁄q sê#·ø±s¡ e´eVü‰s¡eTT\T Á_{°wüß yê]‘√ ‘·qT #˚j·TT˝≤>∑TqÁ_{°wüß yê]‘√ |üŒ+<ä+ #düTø=ì]. á ø±s¡D+>± $$<Ûä dü+kÕúHê~Û|ü‘·T\T ô|<ë›|ü⁄s¡ dü+kÕúq+≈£î e#ÓÃ&çyês¡T.Ä ‘·<äT|ü] n‹ ø=~› ø±\eTTq≈£î á CÀ– |ü+‘·T\T eT‹#Ó&ç M<ÛäT\˝À ‹]– eTs¡DÏ+#ÓqT.

á sêE >±] ø±\+˝À e´ekÕj·TeTT, eÁdüÔeTT\T ‘·j·÷s¡T#˚j·TT≥, ø£+#·T $Á>∑Vü≤eTT\T‘·j·÷s¡T#j·TT≥ eTTK´ eè‘·TÔ\T>± ñ+&ç Á|ü»\T düTK+>± ñ+&ç]. Ä+π>¢j·T bÕ\q ÁbÕs¡+uÛÑeTsTTq ‘·<äT|ü]

20dü+kÕúHê~Û|ü‘·T\≈£î j·TT<ë∆\T, <ä+&Éj·÷Á‘·\T, b˛sê{≤\T ì\∫ b˛sTTq$. ø±˙ l $<ä« ‹eTà »>∑|ü‹>±s¡T ˇø£kÕ] eTHÓïd”eT˝Àì sê|òüTesêE d”eT˝Àì yê]ì n<äT|ü⁄ #˚j·TT≥≈£î j·TT<ä∆+ #˚dæ]. á $<ä«‹eTà »>∑|ü‹ >±] ÄkÕúq+˝À eT+Á‹>± l bÕDÏ+–|ü*¢ sêeT#·+Á&ÉT&ÉT >±s¡T ñ+&Ó&çyês¡T. ùdHê~Û|ü‹>± le‘·‡yêj·T ≈£î\E&ÉT nsTTq »>∑ZsêE >±s¡T ñ+&Ó&çyês¡T. á sêE >±s¡T |ü+&ç‘·T\qT dü‘·ÿ]+#Ó&ç yês¡T.l $<ä ‹eTà »>∑|ü‹ sêE >±]øÏ $»j·Tq>∑s¡ sêE>±¬s’q l ∫qï $»j·T sêeT >∑»|ü‹ sêE >±]øÏ eT<ÛäeT+∫ ùdïVü≤+ ñ+&˚~. Ms¡T ñuÛÑj·TT\T |üs¡düŒs¡+ >ös¡$+#·Tø=H˚yês¡T. Áø°.X¯.1786 y˚T HÓ\˝À ñ‘·Ôsê+Á<ÛäÁbÕ+‘·+˝À uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq sêø£ådü>±* e∫Ãq~. Bì e\q nbÕs¡yÓTÆq qwüº+ yê{Ï*¢q~. Á|ü»\ Jeqdæú‘·T\T ‘ês¡Te÷s¡T njÓT´qT. Bì ‘·<äT|ü] 1790˝À |òüTÀs¡yÓTÆq ø£s¡Te⁄ @s¡Œ&çq~. l ª$<ä«‘Yµ ‹eTà»>∑|ü‹sêEãVü≤<ä÷›sY >±s¡T n$T‘·yÓTÆq nqï<ëq+, eg<ëq+ #dæ]. nsTTqq÷ y\ø=\B »q+ nqï+ Òø£ eTs¡DÏ+∫].á ñ‘·Ôsê+Á<Ûä düsêÿs¡T˝À #ê˝≤ eT+~ yê] yê] ÁbÕ+‘ê\qT $&ç∫ô|{Ïº <ä÷s¡ÁbÕ+‘ê\≈£î nq>± eTÁ<ëdüT,ø£\ø£‘êÔ≈£î e\düb˛sTT]. es¡Tdü>± eT÷&ÉT dü+ˆˆ\T ø£s¡Te⁄‘√ á ÁbÕ+‘ê\T HêX¯qeTsTTq$. Ç‘·s¡dü+kÕúqeTT\˝À »q+ n~Ûø£+>± eTs¡DÏ+∫]. ø±˙ ‹eTà»>∑|ü‹ >±] Ä<äs¡D‘√ ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúq+ÁbÕ+‘·+˝Àì Á|ü»\T ø£wüºeTT\T qT+&ç >∑f…ºøÏÿ]. á sêE >±] nqï<ëqeTT, eg<ëq+ e\q Ç‘·s¡ ÁbÕ+‘ê\Á|ü»\T ô|<ë›|ü⁄s¡+ #˚]]. á $<ä«‹eTà »>∑|ü‹ >±] ÄkÕúq+˝À nwüº~>∑Z»eTT\T nqT ø£e⁄\T+&Ó&çyês¡T.yê]˝À eTTKT´\T l @qT>∑T \ø£åàD ø£$, l #· ≤¢ yÓ+ø£≥ ø£$, l eø£ÿ\+ø£ Ms¡ ø£$. á $<ä«‹eTà »>∑|ü‹>±] ≈£îe÷s¡T&ÉT l sêC≤e‘·‡yêj·T sêj·T »>∑|ü‹ >±s¡T. á j·TTesêE jÓTTø£ÿ $yêVü≤eTT n‘· +‘·yÓ’uÛÑeeTT>± ‘·+Á&ç>±s¡T #˚dæ]. l sêC≤ e‘·‡yêj·T $<ä«‘Y ‹eTà »>∑|ü‹ ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T Áø°.X¯.1797˝Àdü«s¡ZdüTÔ …’].


Ms¡T sê»´bÕ\qqT 22 dü+ˆˆ\ ej·TdüT‡˝À ÁbÕs¡+_Û+∫]. yês¡T n‘· +‘· <˚Vü≤kÂ+<äs¡ + >∑\yês¡T.‘·+Á&ç >±] e …H˚ Ms¡T ≈£L&Ü y˚T<Ûëe⁄\T. Ms¡T ‘·eT |ü]bÕ\q˝À sê»´$düÔs¡D #˚dæ]. Áø°.X¯. 1803˝ÀyÓTT>∑\T‘·TÁs¡T dü+kÕúq+˝À ø√s¡Tø=+&É, <ë{Ï|ü\¢ |ü]>∑D≤\qT y˚\+˝À ø=ìHês¡T. M] ø±\+˝À dü+kÕúq+jÓTTø£ÿ $düÔs¡D+ »]– eT+∫ ñ#·Ã¤dæú‹ì bı+~q~. nqï|æ+&ç neTàqï |ü+‘·T\T >±]ì ~yêqT>± @sêŒ≥T#˚dæ]. á sêE >±]øÏ \ø°Îqs¡kÕj·TeTà <˚$ >±s¡T, ãT∫Ã d”‘êj·TeTà <˚$ >±s¡T, ãT∫Ã ã+>±s¡j·T´eTà <˚$>±s¡T nqT eTT>∑TZs¡T uÛ≤s¡ \T ø£\s¡T. l \ø°Î qs¡kÕj·TeTà <˚$ >±]øÏ Áø°.X¯.1795˝À ˇø£ |ü⁄Á‘·T&ÉT»ìà+#ÓqT. á u≤\Tì ù|s¡T l sêC≤ ãT∫Ã ‹eTà»>∑|ü‹ >±s¡T. ø±˙ n‹ ∫qï ej·TdüT‡˝À Ç‘·&ÉT ø±\+#˚ôdqT. l sêC≤ e‘·‡yêj·T sêj·T »>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T 7dü+ˆˆ\T bÕ*+∫, Äø£dæàø£+>±

21nHês√>∑ +‘√ ø±\+ #˚dæ]. Áø°.X¯.1804 @Á|æj·T˝Ÿ 23e ‘˚Bq eTs¡DÏ+#ês¡T. á eTT>∑TZs¡T sêDT\≈£î Ä+>∑¢Á|üuÛÑT‘·«+ yês¡T ô|s¡àHÓ+{Ÿ ôd{Ï ŸyÓT+{Ÿ nqT |ü<Ûäø£eTTqT #|ü{Ïº]. Bìì Áø°.X.1803 sê»eT+Á&ç ÁbÕ+‘·+˝ÀneT\T |ü]∫]. l sêC≤ e‘·‡yêj·T sêj·T »>∑|ü‹ ãVü≤<ä÷›sY >±] eTs¡D≤q+‘·s¡+ ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúq+Áø°.X¯.1804 qT+&ç 1809 es¡≈£L Ä+π>¢j·TT\ |üs¡ y˚ø£åD˝À |ü]bÕ\q »]–q~. l sêC≤ e‘·‡yêj·T sêj·T»>∑|ü‹ >±] eTs¡D+ ‘·<äT|ü] á dü+kÕúq+ ø°åDÏ+#·T≥ ÁbÕs¡+uÛÑeTsTTq~.

14.l sêC≤ e‘·‡yêj·T \ø°Î qs¡düj·TeTà <˚M eTVü‰sêDÏ ãVü≤<ä÷›sY(ø±\+ : Áø°.X¯. 1809`1814)

l sêj·T »>∑|ü‹ sêE >±] eTs¡D XÊdüq+ Á|üø±s¡+ Ms¡T sê»´bÕ\q˝ÀøÏ e∫Ã]. M]øÏ dü+‘êq+Òq+<äTq <ä‘·Ô‘· #˚düTø=qT≥≈£î Ä+π>¢j·TT\ qT+&ç nqTeT‹ bı+~]. <ëì Á|üø±s¡+ Ms¡T >√bÕ\|ü⁄s¡|ü⁄ l

e‘·‡yêj·T dü÷s¡|üsêE >±] eT÷&Ée |ü⁄Á‘·T&ÉT n>∑T l ∫qCÀ–sêEì <ä‘·Ô‘· #˚düTø=ì]. l sêC≤e‘·‡yêj·TC≤„‘·T\˝À ;ÛeTes¡|ü⁄ø√{ yês¡T CÒ wüº C≤„‘·T\T, >√bÕ\|ü⁄s¡|ü⁄ yês¡T ø£ìwüº C≤„‘·T\T. <ä‘·Ô‘·≈£î ø£ìwüº C≤„‘·T\˝Àìyê]ì rdüTø=qT≥ »]–q~. sêD° >±s¡T ªÁd”Ôµ n>∑T≥#˚ e´eVü‰sê\T n˙ï eT+Á‹>±s¡sTTq Äq|æŒ+&çneTàqï >±πs #·÷#Ó&çyês¡T. á ~yêqT >±s¡T #˚j·Tq≥Te+{Ï yÓ÷dü+ @B Ò<äT. yês¡T düs¡«dü«‘·+Á‘·T …’e´eVü≤]+∫]. l e‘·‡yêj·TXÊK˝Àì yês¡+<ä]‘√ X¯Á‘·T‘·«eTT @s¡Œs¡#·Tø=ì]. Ms¡T n‹ <äTsêàs¡TZ&ç>±eTTÁ<ä y˚j·Tã&ç]. Ä ‘·<äT|ü] Ä+π>¢j·TT\T ‘·eT s¡ø£åD ˇ|üŒ+<ä+ Á|üø±s¡+ <ä‘·TÔ&ÉT yÓTÆqs¡T nsTTq+<äTqø√≥ s¡ø£åD u≤<Ûä ‘· Ä+π>¢j·TT\T rdüTø=ì]. ø=+‘·ø±\eTTq≈£î <ä‘·TÔ&ÉT eTs¡DÏ+#ÓqT. Ä ‘·<äT|ü] \ø°Îqs¡düj·TeTà <˚$ >±s¡T eTs¡ ≤ <ä‘·Ô‘·≈£î Á|üj·T‹ï+#·>± ;ÛeTes¡|ü⁄ø√≥ lsêC≤ e‘·‡yêj·T »>∑Hêï<ÛäsêE>±s¡T <ä‘·TÔ #Ó\¢<äì yê~+∫]. n+‘·≥ õ˝≤¢ ø£ …ø£ºs¡T düeTø£å+˝À sêJ ≈£î<äTs¡Ãã&çq~. <ëì Á|üø±s¡+ l\ø°Îqs¡düj·TeTà >±s¡T dü+kÕúqeTTqT bÕ*+#·T≥≈£î yê] nq+‘·s¡+ $T–*q sêDT\T bÕ*+#·T≥≈£î n+‘·es¡≈£L;ÛeTes¡+ø√≥ l sêC≤ e‘·‡yêj·T »>∑Hêï<ÛäsêE >±]øÏ ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúqeTT˝Àì ø=sƒêeTT dü+kÕúqeTTqTbÕ*+#·Tø=H˚≥≥T¢ #˚j·Tã&çq~.

l \ø°Î qs¡düj·TeTà <˚$ >±s¡T |ü~ dü+e‘·‡s¡eTT\T bÕ*+∫]. Áø°.X¯.1810˝À dü«s¡ZdüTÔ …’]. l\ø°Î qs¡düj·TeTà <˚$ >±] ø±\+˝À Ä+π>¢j·TT\≈£î #Ó*¢+#ê*‡q ø£|üŒeTT yÓTT‘·ÔeTT u≤ø° n~Ûø£eTT>± ñ+&çq~. á sêDÏ >±]øÏ |ü]bÕ\q˝À ñqï ìdü‡Vü‰j·T‘· |ü]dæú‹ì Ädüsê>± rdüTø=ì ø=+‘·eT+~ e´≈£îÔ\ø±s¡D+>± Ä<ëj·TeTT ‘·–Z e´j·TeTT n~Ûø£eTsTT b˛sTTq~. <ëì |òü*‘·+>± Á|üuÛÑT‘·«+ yê]øÏ #Ó*¢+#ê*‡qø£|üŒeTT jÓTTø£ÿ u≤ø° yÓTT‘·ÔeTT n~Ûø£+>± ô|]–q~. l \ø°Î qs¡düj·TeTà <˚$ >±] eTs¡D+ nq+‘·s¡+nq>± Áø°.X¯.1814 qT+&ç 1828 es¡≈£L á ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúq+ Á_{°wt yê] |üs¡ y˚ø£åD˝À |ü]bÕ\q»]–q~. ø√s¡Tº Àì <ëyê ø±s¡D+>± Ä+π>¢j·T Á|üuÛÑT‘·«+ ÄBÛqeTTq á dü+kÕúq+ ñ+&ÓqT. ∫e]øÏ ø√s¡Tº

22rs¡TŒ l ãT∫Ã d”‘êj·TeTà >±]øÏ nqT≈£L\eTT>± e∫Ãq |æ<ä|ü dü+kÕúq+ yê]øÏ n|üŒ#Ó|üŒ&É+ »]–+~.

15.l sêC≤ e‘·‡yêj·T ãT∫Ã d”‘êj·TeTà <˚M eTVü‰sêDÏ ãVü≤<ä÷›sY(ø±\+ : Áø°.X¯. 1828`1833)

l \ø°Î qs¡düj·TeTà <˚$ >±] eTs¡D+ ‘·s¡Tyê‘· l sêC≤ e‘·‡yêj·T ãT∫Ã d”‘êj·TeTà <˚MeTVü‰sêDÏ ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T |ü]bÕ\q≈£î e∫Ã]. á sêDÏ>±s¡T n‘· +‘· <ëq >∑TD+ ø£*Zqyês¡T. Ms¡T ‘·eT≈£îdü+‘êq+ Òq+<äTq ø√≥ >∑+Á&˚&ÉT q+<äT >∑\ e‘·‡yêj·T e+oj·TT&ÉT nsTTq l sêC≤ yÓ+ø£≥ »>∑|ü‹sêEì n_Ûe÷q |ü⁄Á‘·Tì>± ô|+#·Tø=ì]. l sêC≤ e‘·‡yêj·T qs¡düsêE >±] ≈£îe÷s¡T&˚ á n_Ûe÷q|ü⁄Á‘·T&ÉT nsTTq l sêC≤ yÓ+ø£≥ »>∑|ü‹ sêE >±s¡T. á <ä‘·Ô‘· #Ó\¢<ä+≥÷ ã+<äs¡T ø√s¡Tº À l »>∑Hêï<ÛäsêE>±s¡T y˚dæq <ëyêøÏ ø√s¡Tº yês¡T nqT≈£L\eTT>± rs¡TŒ Çe«&É+ e\q á <ä‘·Ô‘· #Ó\¢ø£ l sêC≤ yÓ+ø£≥»>∑|ü‹ sêE >±s¡T l ãT∫Ã d”‘êj·TeTà <˚$ >±] n_Ûe÷q |ü⁄Á‘·T&ÉT>± |ü]>∑DÏ+|üã&ÓqT.á sêDÏ >±s¡Tn_Ûe÷q |ü⁄Á‘·T&ÉT nsTTq l sêC≤ e‘·‡yêj·T l yÓ+ø£≥ »>∑|ü‹ sêE >±]øÏ eT÷\|ü*¢ Á>±eT+˝À<ä+‘·T\÷] yê] Ç+≥ n‘· +‘· yÓ’uÛÑe+>± uÛ≤Ø @sêŒ≥¢‘√ $yêVü≤+ #˚dæ]. uÛ≤Ø>± eT+<äT>∑T+&ÉT kÕe÷Á–ìñ|üjÓ÷–+∫]. nsTT‘˚ ô|+&ç¢ ‘·s¡Tyê‘· eT+<äT>∑T+&ÉT kÕe÷Á– e\q Äø£dæàø£+>± @s¡Œ&çq nï– C≤«\\≈£îl yÓ+ø£≥ »>∑|ü‹ sêE >±] uÛ≤s¡ eTs¡DÏ+∫+~. q÷‘·q e<ÛäTe⁄ eTs¡DÏ+#ÓqT.

Ms¡T ô|<ë›|ü⁄s¡+˝À nqï<ëq düÁ‘·eTTqT @sêŒ≥T #˚dæ <ëìøÏ 266 mø£s¡eTT\ 67 ôd+≥T¢ uÛÑ÷$TìÁyêdæ Ç∫Ã]. eTs¡ ≤ ø£‹Ô|üP&ç e<ä› ˇø£ nqï<ëq düÁ‘·eTTqT @sêŒ≥T #˚dæ 244 mø£s¡eTT\ 75 ôd+≥T¢uÛÑ÷$Tì @s¡Œs¡∫]. á kÕBÛ«eTDÏ nH˚ø£eTsTTq <ëq<Ûäs¡àeTT\T n~Ûø£+>± #˚dæ]. á sêD°>±s¡T kÕú|æ+∫qdüÁ‘·eTT\˝À ¬s+&ÉT |üP≥\÷ n‘· +‘· #·ø£ÿHÓ’q uÛÀ»q+ @sêŒ≥T #˚j·Te\dæq~>± @sêŒ≥T #˚dæ].

Áø°.X¯.1832˝À n‘· +‘· uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq ñô|Œq, >±* e∫Ãq~. uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq |üX¯óHêX¯q+, |ü+≥HêX¯q+, >∑èVü≤HêX¯q+ dü+uÛÑ$+∫q$. Ä ‘·<äT|ü] 1833˝À |òüTÀs¡yÓTÆq ø±≥ø£eTT e∫Ãq~. y˚\ø=\B»qT\T <XeTT e<ä* yÓ[¢b˛sTT]. sê»´+ Xyê\‘√ ì+&çb˛sTTq~. s√&É¢ yÓ+ã&ç eTÁ<ëdüTøÏ »q+ ‘·s¡*b˛sTT].e÷s¡Z eT<Ûä eTTq m+‘√ eT+~ eTs¡DÏ+∫]. yê] X¯yê\T ~≈£îÿ Òì$>± |ü&çb˛sTTq$. |æ\¢\≈£î ‹+&çô|≥º Òø£ |æ\¢\qT neTTàø=ì]. n‘· +‘· uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq ø£s¡Te⁄ sêø£ådæ ‘·q $X¯« s¡÷|ü+‘√ Hê≥´+ #˚dæq~.|ü+≥\T Òø£ Ä<ëj·T+ ‘·–Zb˛sTTq~. Ä ø±s¡D+>± Á|üuÛÑT‘·«+ yê]øÏ #Ó*¢+#ê*‡q ø£|üŒeTT u≤ø° ô|]–b˛sTTq~.Äø£dæàø£ nHês√>∑ + e\q l ãT∫Ã d”‘êj·TeTà <˚$ >±s¡T qe+ãs¡T 22, 1835e dü+e‘·‡s¡+ Ä~yês¡+dü«s¡ZdüTÔ …’].

l ãT∫Ã d”‘êj·TeTà >±] eTs¡D+ ‘·<äT|ü] ô|<ë›|ü⁄s¡ dü+kÕúq+ Áø°.X¯.1833 qT+&ç 1836 es¡≈£LÁ_{°wt yê] n~Ûø±s¡eTT˝À bÕ*+#·ã&çq~. d”‘êj·TeTà >±s¡T J$+∫ ñqï ∫e] ø±\+˝À á dü+kÕúq+

23Ä+π>¢j·TT\ ÄBÛq+˝À ñ+&çq~. BìøÏ ndü\T ø±s¡D+ n~Ûø£ yÓTT‘·Ô+˝À u≤ø°|ü&çq ªø£|üŒ+µ nì ‘Ó*j·T#·Tqï~.dü+kÕúqeTTqT »|ü⁄Ô #˚j·TT ñ<›X¯ eTT‘√ Ä+>∑¢ Á|üuÛÑT‘·«+ kÕ«BÛq+ #˚düTø=HÓqT.16.l sêC≤ e‘·‡yêj·T ãT∫Ã ã+>±s¡j·TeTà <˚M eTVü‰sêDÏ ãVü≤<ä÷›sY

(ø±\+ : Áø°.X¯. 1836`1838)á ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúqeTTqT Áø°.X¯.1836˝À l ãT∫Ã ã+>±s¡j·TeTà >±]øÏ Ç∫Ã]. l ãT∫Ã

ã+>±s¡j·TeTà >±s¡T á dü+kÕúqeTTqT πøe\+ ¬s+&ÉT dü+e‘·‡s¡eTT\T e÷Á‘·y˚T bÕ*+∫]. á sêDÏ>±s¡T;ÛeTes¡|ü⁄ø√≥ »>∑Hêï<ÛäsêE >±] ~«rj·T ≈£îe÷s¡T&ÉT nsTTq l sêC≤ e‘·‡yêj·T düT<äs¡ÙD »>∑|ü‹sêEìn_Ûe÷q |ü⁄Á‘·Tì>± ô|+#·Tø=ì]. l ãT∫Ã ã+>±s¡j·TeTà <˚$ >±s¡T Áø°.X¯.1838˝À ø±\+ #˚dæ]. l sêC≤e‘·‡yêj·T sêj·T »>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T M\THêe÷˝À sTT∫Ãq n~Ûø±s¡eTT Ø‘ê´ yê] eTT>∑TZs¡TsêDT\T á ô|<ë›|ü⁄s¡ dü+kÕúHêìï |ü]bÕ*+∫]. á M\THêe÷ì ÄHê{Ï Hê´j·TkÕúqeTT >ös¡$+∫q~.

17.l sêC≤ e‘·‡yêj·T dü÷s¡´Hêsêj·TD »>∑|ü‹ eTVü‰sêDÏ ãVü≤<ä÷›sY(ø±\+ : Áø°.X¯. 1839`1847)

;ÛeTes¡|ü⁄ ø√≥ l sêC≤ e‘·‡yêj·T »>∑Hêï<Ûäsêe⁄ >±] CÒ wü ≈£îe÷s¡T&ÉT l sêC≤ e‘·‡yêj·Tdü÷s¡ Hêsêj·TD eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T. Ms¡T >∑‘·+˝À ø£ …ø£ºs¡T >±] eT<Ûä e]Ô‘·«+ ø±s¡D+>± ø=sƒêeTTdü+kÕ∆HêBÛX¯ó …’]. l ãT∫Ã ã+>±s¡j·TeTà >±] eTs¡D+ ‘·<äT|ü] ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúq+ M]øÏ Áø°.X¯.1839˝Àn|üŒ–+#·&ÉyÓTÆq~. ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúHêìï bÕ*+∫q l sêC≤ e‘·‡yêj·T yê]øÏ Ms¡T CÒ wü C≤„‘· e+oj·TT\T.l sêC≤ e‘·‡yêj·T e+X+˝Àì CÒ wüC≤„‘·T\≈£î á ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúq+ n|üŒ–+#·&ÉyÓTÆq~. l dü÷s¡ Hêsêj·TD»>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T |ü]bÕ\q≈£î e#·TÃ≥≈£î eTT+<äs¡ eTT>∑TZs¡T sêDT\T á dü+kÕúq+|ü]bÕ*+∫]. á eTT>∑TZs¡T sêDT\ ø±\+˝À |ü]bÕ\Hê <äø£å‘· ˝À|æ+#·T≥, ~yêqT neTàqï |ü+‘·T\Tìsê«ø£+, ø£s¡Te⁄ø±≥ø±\T, uÛ≤Ø kÕúsTT˝À »]–q $yêVü‰~ ø±s¡ eTT\T e\q ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúq+ Ä+>∑¢Á|üuÛÑT‘·«+ yê]øÏ Çe«e\dæq u≤ø° n‘· +‘· n~Ûø£eTsTTb˛sTTq~. ø=~›ø±\eTTq≈£î sêe\dæq n~Ûø£ u≤ø°ø£|üŒeTT ì$T‘·Ô+ Ä+>∑¢ Á|üuÛÑT‘·«+ yês¡T á ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúHêìï y˚\+ y˚dæ]. ø±˙ y˚\+˝À @ ø£ÿs¡÷ ádü+kÕúHêìï bÕ&É Ò<äT. Ä ø±s¡D+>± Á|üuÛÑT‘·«+ yêπs Á|üuÛÑT‘·«bÕ≥‘√ kı+‘·+ #˚düTø=ì]. Ä $<Ûä+>± ádü+kÕúq+ Áø°.X¯.1847 qT+&ç l e‘·‡yêj·T yê] qT+&ç ‘=\–b˛sTTq~.

l sêC≤ e‘·‡yêj·T dü÷s¡ Hêsêj·TD »>∑|ü‹ >±s¡T yê] dü«+‘· kÕúqyÓTÆq ø=sƒêeTT dü+kÕúHêìøÏyÓ[fl]. ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúq+ yês¡T Áø°.X¯. 1847 Hê{ÏøÏ u≤ø° |ü&çq ø£|üŒeTT s¡÷.8,16,329/`\T Á|üuÛÑT‘·«+yê] kı+‘·bÕ≥ s¡÷.1,69,434/` dü+kÕúHêìï mes¡÷ bÕ&Éø£ b˛e⁄≥#˚ Á|üuÛÑT‘·«+ yês¡T bÕ&ç]. ldü÷s¡ Hêsêj·TD »>∑|ü‹ sêE >±s¡T ‘·Tìì sê»<Ûëì>± #˚düTø=ì ø=sƒê+ dü+kÕúq+ bÕ*+#·T≥≈£î yÓ[fl].

á ô|<ë›|ü⁄s¡+ ø√≥øÏ ñ‘·Ôs¡eTTq düVü≤»dæ<ä∆yÓTÆq m‘Ó’Ôq sê‹ ø=+&É\T ñqï$. Ç~ n‘· +‘· <√wü+.

24ñ‘·Ôs¡ uÛ≤>∑eTTq≈£î n~Û|ü‹ Á>∑Vü≤+ ªãT<Ûäµ Á>∑Vü≤+. á ãT<ÛäÁ>∑Vü≤+ <Ûäqø±s¡≈£î&ÉT, e´eVü‰s¡ ø±s¡≈£î&ÉT. n_Ûeè~∆ø±s¡≈£î&ÉT. Ç‘·ìH˚ ª≈£îuÛÒs¡T&ÉTµ n+<äTs¡T. á ô|<ë›|ü⁄s¡+ ø√≥≈£î ãT<Ûä ã\+ ˝À|æ+∫+~. á ø±s¡DeTT>±H˚á ø√≥ì ì]à+∫q ô|<ä›bÕÁ‘·Tì #˚‘·T\T e÷], Ä ‘·<äT|ü] ¬s&ç¶ ≈£î\düTÔ\ #˚‘·T˝À¢ |ü&çq~. Ä ‘·<äT|ü]eTTK´+>± eTVü≤àBj·TT\ #˚‘·T˝À¢ |ü&çq~. yê] ‘·s¡Tyê‘· l e‘·‡yêj·T yê] ÄBÛq+˝ÀøÏ e∫Ã nH˚ø£ Ä]∆ø£Çã“+<äT˝À¢ ∫≈£îÿ≈£îì, eT<Ûä ˝À Ä+π>¢j·TT\ eX¯yÓTÆ Ä ‘·<äT|ü] l e‘·‡yêj·T CÒ wüC≤„‘·T\ #˚‘·T˝À |ü&ç∫e]øÏ ~yê˝≤ rdæ y˚\+ y˚j·Tã&çq~. ∫≥º∫e]øÏ Ä ø√≥ H˚\eT≥º+ #˚j·Tã&ç Á|üdüTÔ‘·+ e´ekÕj·T+#˚j·Tã&ÉT‘·Tqï~. ø√≥ |üP]Ô>± eT{Ïº À ø£\dæb˛sTTq~.

Ç~ n+‘ê ñ‘·Ôs¡ kÕúq+ jÓTTø£ÿ <√wü+. Çø£b˛‘˚ ø√≥ jÓTTø£ÿ ñ‘·Ôs¡ yêj·TTe´+˝À ø£ ô|<ä› #Ós¡Te⁄ñ+&~. Ç~ n‘· +‘· <√wü+. ñ‘·Ôs¡ yêj·TTe´<√cÕ\T+&çq j·T&É\ n{Ïº >∑èVü≤+˝À qT+∫ e´≈£îÔ\T e÷j·TeT>∑T≥Òø£ Äø£dæàø£ eTs¡DeTT\T, Á|üyêdü Jeq+ ø£\TZqT. >∑qTø£H˚ l sêC≤ e‘·‡yêj·T »>∑|ü‹ sêE >±s¡T ‘·eT

kÕúq+ M&ç Á|üyêdü JeHêìï $»j·Tq>∑s¡+˝À >∑&É|üe\dæ e∫Ã+~. s¡TdüTÔ+U≤Hé <äTsêàs¡Z #·s¡ e\q eTT>∑TZs¡Tsê≈£îe÷s¡T\T Vü≤‘· #˚j·Tã&ç]. á s¡TdüTÔ+U≤HéqT ‘·|æŒ+#·Tø=qT≥≈£î ÄHê{Ï n+‘·:|ü⁄s¡ sê#·Ád”Ô\T n–ï˝ÀÄVüQ‹ nsTT´]. Ä ‘·s¡Tyê‘· l »>∑|ü‹ sêE >±s¡T ñ+&É÷s¡T j·TT<ä›+˝À ‘·TbÕø°>∑T+&ÉT ‘·–* ∫qïej·TdüT‡˝Àdü«s¡ZdüTÔ …’]. á ñ‘·Ôs¡ yêj·TTe´ <√wü+ e\q n+‘·:ø£\Vü‰\T, <ä‘·TÔì uÛ≤s¡ , ô|[fl dü+<äs¡“¤+>± »]–qu≤D≤dü+#ê Áù|\T&ÉT Á|üe÷<ä+˝À eTs¡DÏ+#·T≥. l ãT∫Ã \øÏÎqs¡düj·TeTà >±]øÏ, l ãT∫Ã d”‘êj·TeTà>±]øÏ |üs¡düŒs¡ $s√<Ûä+, C≤„‘·T\‘√ ø√s¡Tº $yê<ë\T, ∫≥º∫e]øÏ ñ‘·Ôs¡ yêj·TTe´ <√wü+‘√ ~yê˝≤ rj·TT≥»]–q~. á ô|<ë›|ü⁄s¡+ ø√≥øÏ eTTK´+>± ‘·÷s¡TŒ áXÊq´ ã\eTT À|æ+∫q~. á ø±s¡DeTT>±H˚ n_Ûeè~∆#Ó+<ä Òø£ b˛sTTq~. á ô|<ë›|ü⁄s¡+ ø√≥øÏ <äøÏåD ã\eTT Ò<äT. <äøÏåD≤ìøÏ n~Û|ü‹ ≈£îE&ÉT. á <√wü+ø±s¡D+>± X¯Á‘·Te⁄\T ô|]–]. yÓTT‘êÔìøÏ ø£ n<äT“¤‘·yÓTÆq ø√≥ n+‘·sê∆q+ nsTTb˛sTT #·]Á‘·ì $T–*Ã+~.

18.<˚e<ëd”\T...l sêC≤ e‘·‡yêj·T »>∑|ü‹ sêE\T ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúHêìï |ü]bÕ*+#·T ø±\+˝À düTe÷s¡T 17e

X¯‘êã›eTT ∫e] uÛ≤>∑+˝À ø£fi¯\qT nq>± qè‘· ø£fi¯qT u≤>∑T>± Ä<ä]+∫]. ø=+‘· eT+~ á qè‘· ø£fi¯qTJeHê<Ûës¡+>± #˚düTø=ì ô|<ë›|ü⁄s¡+˝À dæús¡|ü&ç]. l sêC≤e‘·‡yêj·T ãT∫Ã d”‘êj·TeTà >±s¡T, yê] n_Ûe÷q≈£îe÷s¡T&ÉT l sêC≤ e‘·‡yêj·T yÓ+ø£≥ »>∑|ü‹ >±] $yêVü≤eTTqT eT÷\|ü*¢ nqT Á>±eT+˝À ìs¡«]Ô+∫q|ü⁄&ÉTuÀ>∑+ y˚Tfi≤\T uÛ≤ØkÕúsTT˝À @qT>∑T\ }]–+|ü⁄‘√ @sêŒ≥T #˚kÕs¡T. nq>± á Áø°.X¯.18e X¯‘êã›+˝À áqè‘· ø£fi¯ uÛÀ>∑+y˚Tfi≤\ s¡÷|ü+˝À s¡÷|ü⁄~<äT›ø=qï$.

n+‘·≈£î |üPs¡«+ qè‘· ø£fi¯ À |ü]|üPs¡í‘· kÕ~Û+∫q j·TTe‹ì yÓTT<ä{ÏkÕ]>± ø£èwüßíì ø√yÓ\˝À qè‘· +#˚sTT+∫ <˚e⁄ìøÏ n]Œ+#Ó&çyês¡T. Hê{Ï qT+&ç Ä j·TTe‹ <˚e⁄ì ùde˝À ø£èwüßí&çì ø=\TdüTÔ sê»düuÛÑ À

25qè‘· + #dæ sêE\≈£î, sêsêE\≈£î $H√<ä+ n+~+#Ó&çyês¡T. l $<ä«‘Y ‹eTà»>∑|ü‹ sêE >±s¡T CÀ–|ü+‘·T\TnH˚ Ä+>∑¢ nqTyê<ä≈£î&çì s¡|æŒ+∫, Ä+π>¢j·TT\‘√ dü+kÕúHê~Û|ü‘·T\ e´eVü‰sê\qT ìs¡«]Ô+#Ó&çyês¡T. Ädü+<äs¡“¤+>± nH˚ø£ eT+~ dü+kÕúHêBÛX¯ó\T á $<ä«‘Y ‹eTà»>∑|ü‹ sêE >±] e<ä›≈£î e#ÓÃ&çyês¡T. Ä$<Ûä+>± e#ÓÃ&ç n‹<ÛäT\≈£î ô|<ä› Vü≤y˚∞, ∫qï Vü≤y˚∞\qT n‹~Û >∑èVü‰\T>± Ç#ÓÃ&çyês¡T. á n‹<ÛäT\≈£îsê»uÛÑeq+˝À ªªqè‘· µµø£fi Á|ü<ä]Ù+#·ã&~. Äj·÷ dü+kÕúHêBÛXó\T qè‘· ø£fi≤ø±s¡T\≈£î ãVüQeT‘·T\T Ç#ÓÃ&çyês¡T.Ä $<Ûä+>± n‘· +‘· |ü$Á‘·+>± <Ó’e dü+ã+<Ûä+>± á <˚e ø£fi≤ø±s¡T\T J$+∫]. Ä ‘·<äT|ü] sê»b˛wüDÒø£ á ø£fi≤ø±s¡T\T ø£qTeTs¡T>∑T nsTTHês¡T. ÄHê{Ï ø£fi≤ø±s¡T …e«s¡÷ áHê&ÉT Òs¡T. M]HÓ <e<ëd”\+<äTs¡T.

Áø°.X¯.17e X¯‘êã›+˝À á <˚e<ëd”\T yê] yê] qè‘· Á|ü<äs¡Ùq\qT ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúq+ yê]Vü≤y˚∞˝À sTT∫Ã]. M]øÏ ø±qTø£>± ø£ es¡Vü‰ Òø£ ¬s+&ÉT es¡Vü‰\T Çe«ã&˚$. ø£ es¡Vü‰øÏ 4 s¡÷bÕj·T\Te#˚Ã$. uÀ>∑+ y˚Tfi≤ìøÏ yÓ[¢ kı+‘· bÕ≥, qè‘· + #˚dæ $H√<ëìï n+~+∫q y˚Tfi¯+ düuÛÑT´\T ‘·eT\bÕ≈£î\<äøÏåD˝À e∫Ãq &ÉãT“ì |ü+#·Tø=q>± ˇø=ÿø£ÿ]øÏ ˇø£ s¡÷bÕsTT qT+&ç ¬s+&ÉT s¡÷bÕj·T\T e#˚Ã$. y˚Tfi¯+#˚dæq+<äT≈£î ˇø=ÿø£ÿ]øÏ 3 s¡÷ˆˆ Ò<ë 5 s¡÷ˆˆ \qT Áø°.X¯.18e X¯‘êã›+˝À sTT#ÓÃ&çyês¡T. Áø°.X¯.19eX¯‘êã›+˝À M]øÏ 10 s¡÷ˆˆ\T e#˚Ã$. Ä]∆ø£ |üs¡+>± bı+~q ˝≤uÛÑ+ Ò<äT. dü+kÕs¡|üs¡+>±, dü+|òüT |üs¡+>±ø√˝ÀŒsTTq~ nbÕs¡+. ø=+‘·eT+~ Kyê«* ù|s¡T‘√ ôV’≤<äsêu≤<äT qyêãT >±]ï ÄÁX¯sTT+∫Hês¡T. ÄHê{ÏÁ|üuÛÑTe⁄\≈£î, »$T+<ës¡¢≈£î Ç<=ø£ÿfÒ $H√<ä+. yπs $H√<ä+ yê]øÏ n+<äTu≤≥T˝À Ò<äT. »$T+<ës¡T\TM]ì b˛wæ+∫]. ø±˙ <˚e<ëd”\T>± ñ+&çq @ ˇø£ÿ Ç+{Ïù|s¡TøÏ, Ç+{ÏøÏ ôd+≥T uÛÑ÷$T ≈£L&Ü <ëq+Çe«ã&É Ò<äT. X¯Øs¡ø£cÕºìï J$‘êìï |ü+&ç+#·Tø=ì ÄHê{Ï <˚e<ëd”\T Áã‹ø±s¡T. M] Áã‘·T≈£î\T $H√<ëìï|ü+∫ Çe«&É+ es¡πø.

eTT>∑TZs¡T sêE\ bÕ\q nq+‘·s¡+ l sêC≤e‘·‡yêj·T dü÷s¡ Hêsêj·TD »>∑|ü‹ sêE >±] bÕ\q˝Àá $H√<ä+ n~Ûø£+>± ô|]–q~. ô|<ë›|ü⁄s¡+ n+fÒ $H√<ë\ |ü+≥. m˝≤+{Ï $H√<äeTsTTHê <=s¡T≈£î‘·T+~nH˚ n_ÛÁbÕj·T+ @s¡Œ&çq~. á dü÷s¡ Hêïsêj·TD »>∑|ü‹ sêE >±s¡T n‘· +‘· $˝≤düe+‘·T\T>± J$+∫].sêE\T, sê»bÕ\q n+‘·]+∫q ‘·sê«‘· á ø£fi≈£î b˛wüD Ò<äT. qè‘· ªÁd”Ôµ\T »$T+<ës¡T\qT ÄÁXsTT+#ês¡T.»$T+<ës¡T\ b˛wüD˝À J$‘ê\T >∑&ç#êsTT. Á|üC≤kÕ«eT´ Á|üuÛÑT‘ê«\T @s¡Œ&Ü¶sTT. dü+kÕs¡ JeHêìøÏ <ä÷s¡+>±ñ+&çq Ä+>∑¢ Á|üuÛÑT‘·« n~Ûø±s¡T\T yê] yê] nedüsê\≈£î á <˚e<ëd”\qT #˚s¡BkÕs¡T. dü+|òüT+ #˚‹˝À,e÷qe nedüsê\T rπsÃ Áã‘·T≈£î m<äTs¡j˚T´ dü]øÏ á <˚e<ëd”\T }s¡T e~* <ä÷s¡+>± bÕ]b˛sTT ≈£î˝≤ìï,eT‘êìï $&ç∫y˚dæ X¯óÁuÛÑeTsTTq J$‘ê\˝À dæús¡|ü&çb˛j·÷s¡T. Ä ‘·<äT|ü] s¡+>∑kÕqT\ ù|s¡T‘√ uÀ>∑+y˚Tfi≤\T e#êÃsTT. >∑T+|ü⁄>± yÓ[fl bÕ≥\T bÕ&ç, qè‘· + #˚dæ ø±s¡ Áø£eT+ eTT–kÕø£ dü+<äs¡ÙD #·÷&É{≤ìøÏe∫Ãq yê] n+<ä] #˚‘·T˝À¢qT ¬s+&ÉT ‘·eT\bÕ≈£î Ä≈£î\T ô|f…º&çyês¡T. ‘·eT\bÕ≈£î\qT rdüTø=ì ‘·eT≈£î

26‘√∫q ø±qTø£qT <Ûäq+ s¡÷|ü+˝À |üfiËfl+˝À ô|fÒºyês¡T. Ä $<Ûä+>± edü÷ …’q <ÛäHêìï Ä uÀ>∑+ y˚Tfi¯+˝Àìyês¡+<äs¡÷ |ü+#·Tø=HÓ&çyês¡T. nsTT‘˚ á ªÁd”Ôµ \≈£î $yêVü≤+, uÛÑs¡Ô, dü+kÕs¡+ ñ+&˚$ø±e⁄. Ä ‘·<äT|ü] Mfi¯ófl ≈£L&Ü Ä eè‹Ôì $&ç∫ Ç‘·s¡<ës¡T˝À¢ dæús¡|ü&ç >ös¡e+>± Áã‘·T≈£î‘·THêïs¡T. Ä ‘·<äT|ü] Ç‘·s¡ ÁbÕ+‘ê\qT+&ç Çø£ÿ&çøÏ e\dü e∫Ãq _ÛqïC≤‘·T\ j·TTe‘·T\T _Ûqï J$‘ê\T ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. sêE\T, »$T+<ës¡T\‘√<˚e<ëd” e´edüú b˛sTT, Á|üC≤kÕ«eT´ e´edüú ã\+>± Hê≥Tø=qï~.

19.‘=$Tà~ eT÷s¡\ kÕsTTãTÁø°.X¯.1758`1760 eT<Ûä ø±\+˝À ‘·Ts¡Twüßÿ\T ôV’≤<äsêu≤<é q>∑s¡eTT qT+&ç qyêãT >±] ùde≈£î\T>±

ô|<ë›|ü⁄s¡+ e∫Ã]. Ä $<Ûä+>± e∫Ãq ‘·Ts¡Twüßÿ\˝À ø£ j·TTe≈£î&ÉT ñ+&˚yê&ÉT. n‘·ì ù|s¡T eTBHê bÕXÊÃ´(q>∑«CŸ Ä©u≤u≤) n‘·ì m‘·TÔ 9eT÷s¡\T. Ç‘·&çì ‘=$Tà~eT÷s¡\ kÕsTTuŸ nì |æ*#Ó&çyês¡T. 1760‘·<äT|ü] l $<ä«‘Y ‹eTà»>∑|ü‹ sêE >±] bÕ\q ÁbÕs¡+uÛÑeTsTTq|ü⁄&ÉT á ‘=$Tà~ eT÷s¡\ kÕsTTãT ‹eTà»>∑|ü‹ >±] ùde≈£î&ç>± Á|üy˚•+#ÓqT. Ç‘·&ÉT »qà‘ê ‘·Ts¡Twüßÿ&ÉT nsTTe⁄+&ç Væ≤+<äTe⁄\ |ü≥¢ n‘· +‘·ùdïVü≤bÕÁ‘·T&Ó’ ñ+&yê&ÉT. <Ó’e<ä‘·ÔyÓTÆq yêøXøÏÔ á kÕsTTãT >±]øÏ ñ+&~. Ç‘·&çì ø£ ùde≈£î&ç>± ø±≈£î+&ÜuÛÑ>∑e‘Y dü«s¡÷|ü⁄&ç>± #·÷#yês¡T. Ç‘·&ÉT |ü*øÏq e÷≥\T ì»eTjT´$. Áø=‘·Ô>± $yêVü≤+ #düTø=qï <ä+|ü‘·T\TÇ‘·&ç Äosê«<ä+ rdüTø=HÓ&çyês¡T. Ç‘·ìì <Ó’eX¯øÏÔ >∑\ e´øÏÔ>± #·÷#Ó&çyês¡T. ô|<ë›|ü⁄s¡+ l e‘·‡yêj·Te+X¯düTú\≈£î ùdïVü≤ bÕÁ‘·T&ç>±q÷, ô|<ë›|ü⁄s¡+ Á|ü»\≈£î ø£ Ä<Ûë´‹àø£ >∑Ts¡Te⁄>±qT J$+∫, C≤‹ eT‘· ≈£î\$uÛÒ<äq\T ˝Ò≈£î+&Ü n+<ä] Vü≤è<äj·÷\˝À >ös¡eyÓTÆq kÕúq+ dü+bÕ~+#·Tø=ìq á ‘=$Tà~eT÷s¡\kÕsTTãT>±s¡T ø±\+#˚dæ]. á ‘=$Tà~ eT÷s¡\ kÕsTTãT >±s¡T sêÁ‹ düeTj·TeTT\˝À ì<äT]+#·T#·T+&É>±yê] #˚‹ K&ÉZeTT >±*˝À $Vü≤]dü÷Ô ø√≥qT ø±|ü ≤ ø±j·T&É+ ÄHê{Ï Á|ü»\T #·÷∫]. Ç~ ˇø£ n<äT“¤‘·+.yê] uÛÖ‹ø£ <˚Vü‰ìï ø√≥ düú\+˝À düe÷~Û #˚dæ, ÄHê{Ï qT+&ç Á|ür dü+e‘·‡s¡eTT Äj·Tq >√Ø (düe÷~Û) e<ä›ñs¡Tdt ø±s¡ Áø£e÷\qT n‘· +‘· yÓ’uÛÑe+>± »]|æ+#·T<äTs¡T. ñ‘·‡yêìøÏ m+<äs√ Væ≤+<äTe⁄\T, eTTdæ¢+\Tm+‘√ <ä÷s¡+ qT+∫ e∫Ã kÕsTTãT >±]øÏ ø±qTø£\T düeT]Œ+#·Tø=+<äTs¡T. Ç~ H˚{Ïø° »s¡T>∑T#·Tqï ñ‘·‡e+.

20.ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúHêBÛ\T\T »sTT+∫q j·TT<ä∆eTT\ ù|s¡T¢. Áø°.X¯.16e X¯‘êã<ä∆eTT˝À ô|<ë›bÕÁ‘·Tì#˚ ì]à+#·ã&çq ø√≥ì »sTT+∫ ÄÁø£$T+#·T≥. miC…s¡¢yêø£ j·TT<ä›$»j·TeTT #·‘·Ts¡T“¤» ‹eTà »>∑|ü‹ >±] e\q _ø£ÿy√\T j·TT<ä› $»j·TeTT. ‹s¡T|ü‹ e<ä› qπs+Á<ä düT‘·T&çì»sTT+#·T≥. neTàj·T´>∑≥Tº b˛s¡T $»j·TeTT, \+|üø£ Àe $»j·TeTT, X¯s¡uÛÑsêEì »sTT+#·T≥, |üsê¢ø√≥ìkÕ~Û+#·T≥. $X«+ãs¡ <e⁄ìï »sTT+#·T≥ qs¡Vü≤] <e⁄ìï »sTT+#·T≥, jÓTT<äTø√≥ì |ü&É>=≥Tº≥, ‘·Ts¡>∑sêEì»sTT+#·T≥, C≤|òüs¡T Ä©U≤Héì »sTT+#·T≥. (H√{Ÿ: |ü]XÀ<Ûäq˝À \_Û+∫q $esê\T e÷Á‘·yT Çe«&ÉeTsTTq~).

27ô|<ë›|ü⁄s¡ dü+kÕúHê~Û|ü‘·T\≈£î kı+‘· HêD…eTT\T Òe⁄. M] ø±\+˝À es¡Vü≤, e÷&Ü, ≥+ø£eTT, <äs¡DeTT,s¡÷ø£, &ÉãT“, <äT>±Zì, ø±DÏ, ø±düT, yêeã&˚$. es¡Vü≤ ô|’ »>∑Hêï<Ûä <˚yê\j·T+ eTTÁ<ä ñ+&˚~. Ç~ #êfi¯ó≈£î´\, #√fi¯ó\ ø±\+ qT+&ç ñ+&çq~.

21.yÓTT‘·Ô+ |ü]bÕ\q Á>±e÷\TÄ+π>¢j·TT\T ô|<ë›|ü⁄s¡ dü+kÕúHêìï kÕ«BÛq+ #düTø=qT≥≈£î |üPs¡«+ ô|<ë›|ü⁄s¡ dü+kÕúq+ yê] ÄBÛq+˝À

444 Á>±eTeTT\T ñ+&Ó&ç$. l $<ä«‘Y ‹eTà»>∑|ü‹sêE >±] ≈£îe÷s¡T\T nsTTq lsêj·T»>∑|ü‹ sêEø±\eTTq yÓTT‘·Ô+ 409 Á>±eTeTT\T …ø£ÿ˝À ñqï$. á dü+kÕúq+ ÄBÛq+˝À 18 |ü]>∑D≤\T+&Ó&ç$.ˇø=ÿø£ÿ |ü]>∑D≤ qT+&ç dü+ˆˆøÏ düTe÷s¡T 34088 es¡Vü‰\T Ä<ëj·T+ ñ+&˚~. ∫qï |ü]>∑D≤ qT+&ç 32498es¡Vü‰\T Ä<ëj·T+ ñ+&˚~. es¡Vü‰\T ¬s+&ÉT s¡ø±\T. 1) ø£s¡≈£î es¡Vü≤ ` BìøÏ 4 s¡÷bÕj·T\T 2) |üP\es¡Vü‰ ` BìøÏ 3 s¡÷bÕj·T\ 8 nD≤\T. Ä+π>¢j·TT\ bÕ\q≈£î eTT+<äs¡ ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúq+ yês¡T Á|ürdü+e‘·‡s¡eTT HÓ’C≤eTT yê]øÏ 114283 es¡Vü‰\T (4,57,132 s¡÷bÕj·T\T) ø£|üŒeTT #Ó*¢+#Ó&çyês¡T.Ä+π>¢j·TT\ ÄBÛq+ ‘·s¡Tyê‘· dü+ˆˆøÏ 5,02,876 s¡÷bÕj·T\ ø£|üŒeTT #Ó*¢+#·T≥≈£î eT∫©|ü≥ºD+˝À $+&ç<=s¡eTTK´ n~Ûø±]>± ñqï düeTj·T+˝À ìs¡ísTT+#·ã&çq~. ø£s¡e⁄ ø±≥ø±\ e\q Ä<ëj·T+ n~Ûø£+>± ‘·–Zb˛sTTdü+kÕúq+ jÓTTø£ÿ u≤ø° ô|]–b˛sTTq~. Áø°.X¯.1778˝À dü+kÕúHê~Û|ü‘·T\qT #Óqï|ü≥ï+ (eTÁ<ëdüT) |æ*∫ôd{Ï ŸyÓT+{Ÿ #˚dæ dü+ˆˆøÏ s¡÷.5,90,494 ø£|üŒeTT #Ó*¢+#·T $<Ûä+>± Ä+π>¢j·T Á|üuÛÑT‘·«+ ìs¡ísTT+∫q~.Áø°.X¯.1791˝À e∫Ãq uÛÑj·T+ø£s¡ øå±eT+‘√ dü+kÕúq+ |üP]Ô>± ~yê˝≤ ~X¯>± q&ç∫q~.

ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúq #·]Á‘· nH~ Hê |ü]XÀ<ÛäHê‘·àø£ yê´dü+. á yê´dü s¡#·q≈£î Hê≈£î ø=ìï $wüj·÷\qT‘Ó*j·T#˚dæq l sêC≤ e‘·‡yêj·T n#·T´‘· sêeT »>∑|ü‹sêE >±]øÏ Hê ø£è‘·»„‘·\T.

` |æ.–]sêE dæ<ë∆+‹

.

28

l sêC≤e‘·‡yêj·T yê] e+X¯+

l b˛‘·sêE >±s¡T

l qs¡dæ+Vü≤ sêE >±s¡T

eTqTeT b˛‘·TsêE >±s¡T e÷#·sêE >±s¡T

mib˛‘·sêE >±s¡T

sêeTsêE >±s¡T

‘Ó\T>∑Tsêj·TT&ÉT >±s¡T

‹s¡TeT\ sêE >±s¡T

Hê>∑sêE >±s¡T

‹|üŒsêE >±s¡T

(neTà|üŒ uÛ≤s¡ e\q) (eTTe«|üŒ uÛ≤s¡ e\q)

dæ+>∑sêE >±s¡T »>∑ZsêE >±s¡T

ù|s¡sêE >±s¡T

l sêC≤ e‘·‡yêj·T #·‘·Ts¡T“¤» l sêC≤ e‘·‡yêj·T ∫q ‹eTàsêE >±s¡T »>∑ZsêE >±s¡T

l sê»e‘·‡yêj·T l >√bÕ\sêE >±s¡T l sêeTuÛÑÁ<ä sêE >±s¡Tsêj·T|üsêE >±s¡T

�

�

�

�

��

� �

�

� ��

� ��

�

�

�

�

�

�

29

ô|<ë›|ü⁄s¡+ ø√≥ì »sTT+∫ l e‘·‡yêj·T yê] dü+kÕúq+ kÕú|æ+∫q l #·‘·Ts¡T“¤» ‹eTàeTVü‰sêE »>∑|ü‹ >±] ≈£îe÷s¡T\T

l sêj·T|üsêEl sêj·T|üsêE >±]dü+‘êq+˝Àì yês¡Tô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúq+

bÕ*+∫].

l >√bÕ\sêE l sêeTuÛÑÁ<äsêE

H√{Ÿ :`ø£åÁ‹j·T e+X¯eTT\˝À ô|<ä›≈£îe÷s¡TìøÏ sê»´eTT sTT∫Ã, ∫qï ≈£îe÷s¡TìøÏ eTTU≤s¡¸>± ø£ }s¡T Ò<ë Á>±eTeTT sTT#ÓÃ&ç Ä#ês¡eTTø£\<äT. ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúHêìøÏ CÒ wüº C≤„‘·T\≈£î l >√bÕ\sêE >±s¡T. á CÒ wü C≤„‘·T\ dü+kÕúq Vü≤≈£îÿ<ës¡T\T>± ãT∫Ã ã+>±s¡j·TeTà<˚$ >±] eTs¡D+ ‘·<äT|ü] n|üŒ–+#·&ÉyÓTÆq~.

��

�

l sêC≤e‘·‡yêj·T ãT∫Ã d”‘·j·Te÷à<˚$ eTVü‰sêD° ãVü≤<ä÷›sY >±] e+X¯eèø£å+<ä‘·TÔ&ÉT l sêC≤e‘·‡yêj·T yÓ+ø£≥ »>∑|ü‹ sêE ãVü≤<ä÷›sY

l sêC≤ e‘·‡yêj·T d”‘êsêeT »>∑|ü‹

l yÓ+ø£≥ »>∑|ü‹ l n|üŒ\ qs¡dæ+Vü≤ »>∑|ü‹ l yÓ+ø£≥ dü÷s¡ Hêsêj·TD »>∑|ü‹

l ∫q d”‘êsêeT »>∑|ü‹

�

��

l s

êeTy

Ó+ø£≥

n|üŒ\

qs¡dæ+

Vü≤ »

>∑|ü‹

l d

ü÷s¡H

êsêj

·TD»>

∑|ü‹

l y

Ó+ø£≥s

êeT »

>∑|ü‹

l \

øÏÎqs

¡dæ+Vü≤

»>∑|

ü‹(l

∫s¡+

J$sê

E)

l •

eÁ|ük

Õ<é »

>∑|ü‹

l ø

£èwüí »

>∑|ü‹s

êE

ldü‘

·Hês

êj·TD

»>∑|ü‹

sêE

��

�

l s

ê»X‚K

s¡»>

∑|ü‹sê

E

l d

üTÁãVü≤

àD´

»>∑|ü‹

sêE

��

l $

wüßíes

¡∆q»>

∑|ü‹sê

E

l d

”‘êsê

eTsê

E(#

·s¡DYsê

E)

l d

”‘êsê

eTeT

÷]Ô

sêE

(Á|

üB|tsê

E)

l s

êeTu

ÛÑÁ<äsê

E(~

©|tsê

E)

��

� � � �

ô|<äd”‘êsêeT»>∑|ü‹

l CÀ–»>∑Hêï<Ûä»>∑|ü‹

l yÓ+ø£≥d”‘êsêeT»>∑|ü‹

ln#·TÃ‘·sêeT

»>∑|ü‹

Vü≤s¡»>∑|ü‹sêE

�

lyÓ+ø£≥dü÷s¡ Hêsêj·TD

»>∑|ü‹

lø£èwüí»>∑|ü‹

�

�

l yÓ+ø£≥dü÷s¡ Hêsêj·TD

»>∑|ü‹

ld”‘êsêeT

»>∑|ü‹sêE(dürwtsêE)

�

�

lyÓ+ø£≥dü÷s¡ Hêsêj·TD»>∑|ü‹(lu≤ãT)

l sêCÒ+Á<äÁ|ükÕ<é»>∑|ü‹

�

�

30

l sêC≤e‘·‡yêj·T ãT∫Ã ã+>±s¡j·TeTà <˚$ eTVü‰sêD° ãVü≤<ä÷›sY >±] (<ä‘·TÔ&ÉT)n_Ûe÷q|ü⁄Á‘·T&ÉT, ;ÛeTes¡|ü⁄ø√≥ l sêC≤e‘·‡yêj·T »>∑Hêï<Ûä »>∑|ü‹sêE >±] ~«rj·T

|ü⁄Á‘·T&ÉT l sêC≤ e‘·‡yêj·T düT<äs¡Ùq »>∑|ü‹sêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T

��

l sêC≤e‘·‡yêj·T »>∑Hêï<Ûä»>∑|ü‹sêE

l sêC≤e‘·‡yêj·T Hêsêj·TD»>∑|ü‹sêE

l ãT*XË{Ïº sêE

��l düT<äs¡ÙqsêE »>∑|ü‹ l dü÷s¡ Hêsêj·TD »>∑|ü‹

��

l dü÷s¡ Hêsêj·TD»>∑|ü‹sêE >±s¡T

� �lsêeT »>∑|ü‹

�l dü‘· Hêsêj·TD »>∑|ü‹

l sêC≤e‘·‡yêj·Tdü÷s¡ Hêsêj·TD»>∑|ü‹sêE >±s¡T

(l dü÷]u≤ãTsêE>±s¡T)ô|<ë›|ü⁄s¡+ eTTì‡|ü Ÿ #Ó’s¡àHé

l dü÷s¡ Hêsêj·TD »>∑|ü‹(~HwtsêE)

� �lø£èwüí

»>∑|ü‹sêE

��

l es¡Vü‰qs¡dæ+Vü‰»>∑|ü‹

�

lVü≤s¡»>∑|ü‹sêE

lÄq+<ä»>∑|ü‹sêE

��

l »>∑Hêï<Ûä »>∑|ü‹ M] ≈£îe÷s¡T&ÉT 16e j˚T≥eTs¡D+ ‘·Tì˝Àì l dü÷s¡|ü⁄sêE >±] ø=&ÉT≈£î(l s¡$u≤ãT) l sêC≤ dü÷s¡ Hêsêj·TD »>∑|ü‹

>±]ì <ä‘·Ô‘· #˚düTø=ì]

l $wüßí »>∑|ü‹ sêE >±s¡T�

l sêC≤e‘·‡yêj·T >√bÕ\sêE >±] e+X¯eèø£å+

l dü÷s¡|ü⁄sêE(Ms¡T dü÷s¡e÷+ã<˚$ >±]e\q Vü≤‘· #˚j·Tã&çqyês¡T)

l d”‘êsêeTsêE >±s¡T l sêeT#·+Á<äsêE>±s¡T

(dü+‘êq+ ˝Ò<äT)

� ��

l CÀ–sêE >±s¡T�

l dü÷s¡|ü⁄sêE >±s¡T l yÓ+ø£≥|ü‹sêE >±s¡T l »>∑ZsêE >±s¡T� ��

�

l dü÷s¡ Hêsêj·TD»>∑|ü‹ sêE >±s¡Tô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúq∫e] bÕ\≈£î\T

��

l düT<äs¡Ùq sêE>±s¡T M]ì ãT∫Ãã+>±s¡j·TeTà <˚$>±s¡T ô|+#·Tø=ì]

�

l CÀ–sêE >±s¡T

l »>∑Hêï<Ûä »>∑|ü‹sêE >±s¡T

l >√bÕ\sêE >±s¡T� ��

l yÓ+ø£≥ »>∑|ü‹sêE >±s¡T

�

l dü÷s¡|ü⁄sêE >±s¡T

l ã\uÛÑÁ<ä»>∑Hêï<ÛäsêE

>±s¡T

� �

�

�

31

l sêC≤e‘·‡yêj·T »>∑|ü‹ sêE\T @sêŒ≥T #˚dæq düÁ‘·eTT\ $esê\Te.HÓ+. düÁ‘·eTT ù|s¡T @sêŒ≥T #˚dæq yês¡T ø±\+

1. ô|<ë›|ü⁄s¡+˝Àì nqï<ëq düÁ‘·+ l sêC≤ e‘·‡yêj·T ãT∫Ãd”‘êj·TeTà <˚$ eTVü‰sêDÏ ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T 18e X¯‘êã∆+

2. ø£‹Ô|üP&ç Àì nqï<ëq düÁ‘·+ l sêC≤ e‘·‡yêj·T ãT∫Ãd”‘êj·TeTà <˚$ eTVü‰sêDÏ ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T 18e X¯‘êã∆+

3. >=\¢\ e÷$T&Ü&É˝À düÁ‘·+ l sêC≤ e‘·‡yêj·T »>∑Hêï<ÛäsêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T 18e X¯‘êã∆+

4. ø±o˝À düÁ‘·+ l sêC≤ e‘·‡yêj·T »>∑Hêï<ÛäsêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T 18e X¯‘êã∆+

5. sê»eT+Á&ç˝À düÁ‘·+ l sêC≤ e‘·‡yêj·T »>∑Hêï<ÛäsêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T 18e X¯‘êã∆+

6. ‘·Tì˝À düÁ‘·+ l sêC≤ e‘·‡yêj·T yÓ+ø£≥ dæ+Vü‰Á~ »>∑|ü‹sêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T 18e X¯‘êã∆+

7. yÓ<äTs¡TbÕø£˝À düÁ‘·+ l sêC≤ e‘·‡yêj·T sêeT»>∑|ü‹sêE >±s¡T 19e X¯‘êã∆+

8. ø£≥ºeT÷s¡T düÁ‘·+ l sêC≤e‘·‡yêj·T sê|òüTesêE »|ü>∑‹ ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T 19e X¯‘êã∆+

H√{Ÿ :`Hê≈£î |ü]XÀ<Ûäq˝À \_Û+∫q |üÁ‘·eTT\ $es¡eTT\qT e÷Á‘·y˚T Áyêj·T&É+ »]–+~. ` s¡#·sTT‘·.

l sêC≤e‘·‡yêj·T yês¡T n+~+∫q düs¡dü«r yÓ\T¢e\Te.HÓ+. Á>∑+<Ûä+ ù|s¡T s¡#·sTT‘· Ä<ä]+∫q sêE >±] HêeT+

1. X‚wü <Ûäs¡àeTT\T l y˚DTs¡T|ü*¢ $X¯«Hê<Ûäø£$ l sêC≤ e‘·‡yêj·T #·‘·Ts¡T“¤» ‹eTàsêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T

2. Vü≤]uÛÑø£Ô X¯óuÛÀ<äj·T+ l y˚DTs¡T|ü*¢ $X¯«Hê<Ûäø£$ l sêj·T »>∑|ü‹ ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T

3. Á<Í|üB |ü]Dj·T+ l @qT>∑T \ø£åàD<˚$ l sêC≤ e‘·‡yêj·T kÕs¡«uÛÖeT ‹eTà »>∑|ü‹ ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T

4. øÏsêC≤s¡T® j·T+ l @qT>∑T \ø£åàD<˚$ l sêC≤ e‘·‡yêj·T ã\uÛÑÁ<ä »>∑|ü‹ sêE >±s¡T

5. Á<ÛäTe #·Áø£+ l @qT>∑T \ø£åàD<˚$ l sêC≤ e‘·‡yêj·T ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T, »>∑Hêï<Ûä »>∑|ü‹ sêE >±s¡T

6. ‘·T\´ eTVü≤‘·´+ l @qT>∑T \ø£åàD<˚$ l sêC≤ e‘·‡yêj·T ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T, »>∑Hêï<Ûä »>∑|ü‹ sêE >±s¡T

7. ∫Á‘·#·eT‘êÿs¡eT+»* l nDÏeTfi¢ yÓ+ø£≥XÊÁdæÔ l sêC≤ e‘·‡yêj·T »>∑|ü‹sêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T,

8. sêeT$˝≤dü+ l @qT>∑T \ø£åàDø£$l sêC≤ e‘·‡yêj·T >√|üsêE »>∑|ü‹ >±s¡T,

9. ≈£îe\j·TyÓ÷<ä+ (dü+düÿè‘·+) l #êe*sêeT XÊÁdæÔl sêC≤ e‘·‡yêj·T yÓ+ø£≥ dæ+Vü‰Á~ »>∑|ü‹ sêE >±s¡T

10. »>∑‘·Œ‹ düTuÛ≤wæ‘·+ l Vü‰‘ê yÓ+ø£≥ø£èwüí ø£$ l sêC≤ e‘·‡yêj·T yÓ+ø£≥ dæ+Vü‰Á~ »>∑|ü‹ sêE >±s¡T

11. Á|üuÛ≤er Á|ü<äT´eTïeTT (Hê≥ø£+) l Vü‰‘ê yÓ+ø£≥ø£èwüí ø£$ l sêC≤ e‘·‡yêj·T yÓ+ø£≥ dæ+Vü‰Á~ »>∑|ü‹ sêE >±s¡T

H√{Ÿ :`Hê≈£î |ü]XÀ<Ûäq˝À \_Û+∫q yê{Ï $es¡eTT\qT e÷Á‘·y˚T sTTø£ÿ&É ù|s=ÿq&É+ »]–+~. ` s¡#·sTT‘·.

32

l sêC≤ e‘·‡yêj·T yês¡T <ëq$T∫Ãq nÁ>∑Vü‰s¡eTT\T1. n+_ø± nÁ>∑Vü‰s¡eTT l sêC≤ e‘·‡yêj·T #·‘·Ts¡T“¤» ‹eTàsêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T 16e X¯‘êã›+2. Ä+Á&É+&ç nÁ>∑Vü‰s¡eTT l sêeT »>∑|ü‹ ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T 17e X¯‘êã›+3. ∫iT|ü|üP&ç nÁ>∑Vü‰s¡eTT l »>∑|ü‹sêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T 18e X¯‘êã›+4. yê´ù|òTïX¯«s¡+ nÁ>∑Vü‰s¡eTT l sê|òüTesêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T 18e X¯‘êã›+5. e÷#·es¡+ nÁ>∑Vü‰s¡eTT l ‹eTà »>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T 18e X¯‘êã›+6. sê$bÕ&ÉT nÁ>∑Vü‰s¡eTT l ‹eTà »>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T 18e X¯‘êã›+7. >∑TH˚ï|ü*¢ nÁ>∑Vü‰s¡eTT l ‹eTà »>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T 18e X¯‘êã›+8. á<äs¡|ü*¢ nÁ>∑Vü‰s¡eTT l ‹eTà »>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T 18e X¯‘êã›+9. eTT+>∑+&É nÁ>∑Vü‰s¡eTT l ‹eTà »>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T 18e X¯‘êã›+10. eø£ÿ\+ø£ nÁ>∑Vü‰s¡eTT l ‹eTà »>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T 18e X¯‘êã›+11. q+<ä+|üP&ç nÁ>∑Vü‰s¡eTT l ‹eTà »>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T 18e X¯‘êã›+12. ø±iT|ü*¢ nÁ>∑Vü‰s¡eTT l ‹eTà »>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T 18e X¯‘êã›+13. ôd{Ïº|ü*¢ nÁ>∑Vü‰s¡eTT l ‹eTà »>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T 18e X¯‘êã›+14. }&çeT÷&ç nÁ>∑Vü‰s¡eTT l ‹eTà »>∑|ü‹ eTVü‰sêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T 18e X¯‘êã›+15. bÕ≈£îÁs¡T nÁ>∑Vü‰s¡eTT l \ø°Î qs¡düj·TeTà <˚$ >±s¡T 19e X¯‘êã›+16. n#·T´‘ê|ü⁄s¡+ nÁ>∑Vü‰s¡eTT l »>∑Hêï<Ûä »>∑|ü‹sêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T 19e X¯‘êã›+


ô|<ë›|ü⁄s¡+ dü+kÕúHêBÛX¯ó\T ì]à+∫q <˚yê\j·÷\ |ü{Ïºø£

HÓ+. Ä\j·T+ ù|s¡T ìsêàD düú\+ ìsêà‘·

1. l qs¡dæ+Vü≤kÕ«$T Ä\j·T+ ô|<ë›|ü⁄s¡+l sêC≤ e‘·‡yêj·T #·‘·Ts¡T“¤» ‹eTàsêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T

2. l »Hês¡∆q kÕ«$T Ä\j·T+ <Ûäefi¯–] l sêC≤ e‘·‡yêj·T #·‘·Ts¡T“¤» ‹eTàsêE ãVü≤<ä÷›sY >±s¡T

3. l $ù|òTïX¯«sê\j·T+ yê´ù|òTïX¯«s¡+ l sêC≤ e‘·‡yêj·T »>∑Hêï<ÛäsêE >±s¡T

4. l sêe÷\j·T+ ø£≥ºeT÷s¡Tl sêC≤ e‘·‡yêj·T sêj·T|üsêE >±s¡T

5. l <Ûäs¡àes¡ •yê\j·T+ <Ûäs¡àes¡+ l sêC≤ e‘·‡yêj·T bÕ|üj·TsêE >±s¡T

6. l *+π>X¯«sê\j·T eT+≥|üeTT\T _ø£ÿy√\T l ø£dü÷Ô] s¡+>∑sêE >±s¡T

7. l qèdæ+Vü≤kÕ«$T yê] Á|ükÕ<äeTT |ü⁄≥ºø=+&É l ø£dü÷Ô] s¡+>∑sêE >±s¡T

8. l yÓ+ø£fÒX¯«sê\j·T+ ô|<ë›&É l ø£dü÷Ô] s¡+>∑sêE >±s¡T

9. l y˚DT>√bÕ\kÕ«$T Ä\j·T+‘·Tì l sêC≤ e‘·‡yêj·T, l CÀ–sêE »>∑|ü‹sêE >±s¡T

10. l eT<äq >√bÕ\kÕ«$T ø√yÓ\ yÓT&˚≈£îÁs¡T l sêC≤ e‘·‡yêj·T yÓ+ø£≥|ü‹ »>∑|ü‹ >±s¡T


abababababababababa - oursubhakaryam.com...abababababababababa - oursubhakaryam.com ... ô

Documents