سعید دومسیب( بن سعید و جبیر بن )سعید

مؤلف: موالنا حضرت

)رحمه الله( عثمانی شفیع محمد مفتی

ترجمه: براهوئی سرور ابومسلم

این کتاب از سایت کتابخانه عقیده دانلود شده است.www.aqeedeh.com

book@aqeedeh.com :آدرس ايميل

www.nourtv.netسايت هاى مفيدwww.sadaislam.comwww.islamhouse.comwww.bidary.netwww.tabesh.netwww.farsi.sunnionline.uswww.sunni-news.net www.mohtadeen.comwww.ijtehadat.comwww.islam411.comwww.videofarsi.com

www.aqeedeh.comwww.islamtxt.comwww.ahlesonnat.comwww.isl.org.ukwww.islamtape.comwww.blestfamily.comwww.islamworldnews.comwww.islamage.comwww.islamwebpedia.comwww.islampp.comwww.videofarda.com

بسم الله الرحمن الرحیممطالب فهرست

5.............................................................مترجم شگفتاریپ9............................................../ریجب بن دیسع( 1

9.................................................../ریجب بن دیسع والدت11......................................./ریجب بن دیسع عبادت و یتقو

13......حجاج مظالم برابر در /دیسع حضرت استقامت و مبارزه17...................................../ریجب بن دیسع و حجاج یگفتگو

23............/بیمس بن دیسع حضرت یزندگ داستان( 224......................................../دیسع حضرت منزلت و مقام24................/بیمس بن دیسع حضرت درباره سلف ائمه آراء24......................................./دیسع حضرت عبادت و یتقو

25..................بیمس بن دیسع حضرت دختر دیتقل قابل نکاح.همسرش زبان از بیمس بن دیسع حضرت دختر ازدواج داستان

2627.............................../دیسع حضرت ییگو حق و استقامت

مسیب( بن سعید و جبیر بن )سعید سعید دو 5

پیشگفتار مترجم و شبه و بی مثل که آناست خدا بنام سخن ابتدای

بی همتاست ورق را خRود مRذهبی و دینی پیشوایان و گذشتگان تاریخ بیاییم اگر خRRود از و متRRدین انسRRان های چه که درمی یRRابیم وضRRوح به بRRزنیم

و عصر زورگوریRRRان و اسRRRتعمارگران مقابل در که بودند گذشRRRته ای و شRکنجه ها چه پرخطر راه این در و کردند ایسRتادگی خRویش زمانهنشده اند. متحمل که آزارها

زنRRدگی که شRRدند نمایRRان عمل و علم عرصه در بلRRه: چهره هRRایی و خRRواری نRRوع یک خRRود بRRرای را بRRاری و بی بند و کفر سایه در کردن و اسRRالم گسRRترش و خRRود اهRRداف پیشRRبرد برای و می دانستند، ذلت

پRای تا خداوند فRرامین شRRدن اجRراء و اسRRالمی احکRRام گرفتن رونق حRRال این با اما شRRدند شکنجه شکل فجیع ترین به و رفتند پیش مرگ

به را رنج ها و دردها و کردند ایسRRتادگی الله کلمه اعالی بRRرای هم باز از را خودگذشRRRتگی از و فRRRداکاری درس این خریدنRRRد. آری جRRRان

بودنRRد. محمد آموخته مصRRطفی محمد جنRRاب دنیا فداکار بزرگ ترین تقRRدیم اسRRالمی جامعه به و داده پRRرورش را شRRاگردانی مصRRطفی

خRRویش زمانه در را جور و ظلم صدای دیگری از پس یکی که نمودند و درآوردند اهRRتزاز به جهان سرتاسر در را اسالم پرچم و نموده خفه

خRRون با و آمدند نایل شRRهادت رفیع درجه به پرمخRRاطره راه این درکردند. رنگین را تاریخ صفحات خود

گشت آغRRاز تابعین عصر جلیل القدر، صحابه و پیامبر عصر از پس خیمه غRRارتگری و تجRRاوز فسRRاد، ظلم، عنکبRRوت هم عصر این در که

شRRیران خدای با مردان زمان از دوره ای هر در که آنجایی از بود زده به و اسRRالم کشRRتی نجRRات بRRرای که بوده اند شب پارسRRایان و روز

هRRراس و بیم مسRRتکبری و بRRزرگ قRRدرت هیچ از آن رسRRاندن ساحل دین مبRRارز و حق مRRردان از تن دو زنRRدگی با جا این در نداشتند. حال

ظلم و کفر سRRایه در زنRRدگی از گRRواراتر را مRRرگ که اسRRالم مRRبین در قیRRامت تا یادشان و نام که مردانی شد، خواهید آشنا می دانستند،

آیندگان برای الگویی و سرمشق و بود خواهد ماندگار روزگار صفحهبود. خواهند و بوده

تن مسRRیب« دو بن سعید و جبیر بن »سعید شهیدین بله: سعیدین ظRRالم بزرگ تRRرین مقابل در که بودند مبارزه و جهاد عصر مبارزین از جRام راه این در و کردنRRد، ایسRRتادگی یوسف بن حجRRاج دنیا ستمگر و

یRRاد و نRRام امRRروز تا و پیوسRRتند الله لقRRاء به و نوشRRیدند را شRRهادت می درخشد. روزگار صفحه بر درخشان مروارید همچون مبارک شان

بRRرای الگRRویی را بزرگRRواران این زنRRدگی مسلمانان که است امید هر دست و بازیRابیم را خRویش اسRالمی هRویت و داده قRرار خRویش

ثRRابت جهانیان به و کنیم کوتاه اسالمی جامعه از را ابرقدرت و ظالم و مستکبر قدرت هیچ برابر در هرگز اسالم مبین دین پیروان که کنیم

نشست. نخواهند خاموش شیطان صفتی که است/شRRفیع محمد مفRRتی تRRألیف دارید دست در که رساله ای

که کRRرده بررسی را مبRRارزه و جهRRاد بزرگمRRردان از تن دو زنRRدگی دین به خRRدمت بRRرای و بیRRدار را غافل و خفته قلب هRRای آن خوانRRدن

قبRRول )گر«بعزیز الله علی ذلک وما» نمود خواهد وادار اسالم مبینسعادت(. زهی افتد

براهوئی( )ابومسلم

مسیب( بن سعید و جبیر بن )سعید سعید دو 7

نا﴿ رب ل�تقب ��من ك ا ميع أنت إن ل�عليم ٱلس .[127]البقرة: ﴾١٢٧ ٱ خصوصا اصطفی الذین عباده علی والسالم وکفی الحمدلله

اهتدی. یهدیه، ومن المجتبی محمد سیدنا علی در اسRالمی ویژگی هRای و خصوصRیات از علمی دنیای این در آنچه می کند ثRRابت را اسالم حقانیت کنید، مشاهده کتاب ها و اوراق البالینیست. محدود و منحصر چیزها همین در فقط

با را آن از بعد و بعثت از قبل حRRRRاالت و بزنید ورق را تRRRRاریخ اگر که کRRرد خواهید اقRRرار و اعتراف و می برید پی کنید، مقایسه یکدیگر

حقRRانیت بRRرای تابنRRاکی و روشن دلیل بزرگRRوار، صRRحابه از یکی هربوده اند. حضرت آن معجزه بزرگ ترین و اسالم

مRRRا، دیRRRنی پیشRRRوایان و سRRRلف علمRRRاء از یکی هر همچRRRنین و سRRRتارگان سRRRلف علمRRRاء بودند اسRRRالم حقRRRانیت دلیل زنRRRده ترین

نخواهد غروب هیچگاه که بودند عمل و علم عرصه تاریخ، درخشان به سRRلف بRRود. علمRRاء خواهند آینRRدگان نمونه و الگو ابد تا و کRRرد

مRRیزانی و معیRRار آنRRان زندگی از شعبه هر که کردند زندگی گونه ای یRRاد آن ها درخشRRان سیمای به کردن نگاه و می باشد، آیندگان برای زنRRدگی اعمRRال، اخالص، نظر از و می کند زنRRده دل ها در را خRRدا

مRRوفقیت رمز و شRRرط آن ها از تقلید تجارت، و معامالت اجتماعی، آن ها با نشسRRتن لحظه یک جهت همین به می باشRRد، مسRRلمان هر

می باشد. موعظه و پند هزاران از مفیدتر و سودمند طاعت سال صد از بهتراولیاء با صحبت زمانی یک

بی ریا آن ها سRRیمای به کRRردن نظRRاره و دیRRدن از چشRRم ها متأسRRفانه اما

بررسی و شRRنود و گفت آن هRRا، یRRاد و تRRذکره گاهی و هستند، محروم آنان کردن زیارت که دارد را کاربرد و تأثیر همان آن ها زندگی احوال

انسان داشت. زیرا حRRاالت از یRRافتن اطالع با فطRRری بطور و طبیعتا بیشRRتر، قRRرآن که است جهت می شRRود. بRRدین متRRأثر زود همنRRوعش

داده قRRرار تأکید مRRورد را گذشRRته امت هRRای زنRRدگی احوال و داستان تRRأثیر مRRردم گRRرفتن عRRبرت و هRRدایت، و رشد در شRRیوه این و است،

است. داشته بسزایی از مهم شخصRRRیت دو زنRRRدگی داسRRRتان از گوشRRRه ای دارم قصد

شRRRRاید تا کنم، عزیز خواننRRRRدگان تقRRRRدیم را عمل و علم اربابRRRRان

آن ها یRRاد به و بRRوده محRRروم آنRRان سRRیمای دیRRدن از که چشRRم هایی مRRرد دو این زنRRدگی از و گرفته آرام و تسRRکین هسRRتند، اشRRکبار و مجRRروح قلب هRRای تا باشRRد، مRRرحمی و گرفتRRه، درس مبRRارزه

مبRRارزه از دست آنان، راه دادن ادامه برای و گیرند، آرام ستمدیدهبرندارند. ستمگران با

فإنني إن أری الدیاربطرفي

فلعلی أری الدیار بسمعي

امید نگشRRت، محروم چشمان نصیب محبوب دیار : زیارتترجمه بRRرای تسRRلی گوش هRRا، وسRRیله به آن ها زندگی داستان شنیدن استباشد. رنجیده خاطر می خوردند چشم به کم نظRRیر و بی بها گوهر دو پهناور دنیای این در

و آن ها زنRRدگی خوانRRدن ولی نیستند ما میان در اکنون هم که چند هر تRRاریخ صRRفحات نمی باشد. و لطف از خالی آن ها شخصیت با آشنایی

گذشRRته، در می باشRRد، بزگRRواران این عRRبرت آموز داسRRتان از مملو و بRRزرگ کتاب هRRای بزرگRRوار دو این شخصRRیت با رابطه در علمRRاء

در که آنجRRایی از اما نموده اند اسالمی امت تقدیم و نوشته پرحجمی جهت دارم قصد نمی شRRRود، تRRRوجهی کتRRRاب مطالعه به قRRRرن، این

و کوچک رساله ای بزگوار دو این زندگی روش و راه با مردم آشنایی و حق حضRRرت قبRRول مRRورد است نمایم. امید خوانندگان تقدیم مفید

رسRRاله این مأخذ و گRRیرد. منRRابع قRRرار سRRروران عمRRوم اسRRتفاده ذهبی شمس الدین عالمه الحفاظ ة( تذکر1می باشد. ذیل کتاب های

... . و اثیر ابن ( تاریخ4 سعد ابن ( طبقات3 خلکان ابن ( تاریخ2

9/جبیر بن سعید

/( سعید بن جبیر1 /جبیر بن سعید والدت

به دیRRده ه . ق46 سال در بزرگوار، تابعی/جبیر بن سعید حضرت (1جملRRه: از صRRحابه از بسRRیاری ایشRRان زمRRان در گشRRودند، جهRRان

(4 عمر بن ( عبدالله3 حRRاتم بن ( عRRدی2 عباس بن عبدالله حضرت حضRRRرت از چند بودنRRRد. هر حیRRRات قید .... در و مغفل بن عبدالله

صRRحابه دو این از اما داشت مالقRRات صRRحابه از کثیری عده با/سعید (2 بعمر ( عبRRدالله بن1کرده انRRد: نقل روایت و حRRدیث کRRثرت به

این علRRوم ناشر واقع در/سعید . حضرتبعباس بن عبدالله حضرت بن عبدالله حضRRرت از را تفسیر و قرائت فن و بود. علم بزرگوار دو

RRRان آموختند بعباسRRRیار درجه ای به علمی نظر از ایشRRRدی بسRRRبلن علم زمینه در که کردند درخواست ایشRRان از بودنRRد. بRRاری رسRRیده از بهRRتر بRRرایم هالکت فرمودند ایشRRان بنویسRRند، مطلRRبی تفسRRیر، بسRRیار مقRRامش و فضRRیلت تفسRRیر چون شماست، پیشنهاد پذیرفتن نهRRایت مRRاجرا این بRRپردازم آن به بتRRوانم من که است آن از بلنRRدتر

/خضRRRیب حضRRRرت می دهد نشRRRان را ایشRRRان دیRRRانت و فروتRRRنی از دانRRاتر کس هیچ حرام و حالل مسایل به تابعین بین می فرماید: در

جامع که این بر عالوه جبیر بن سعید حضرت اما نبود، عطاء حضرت واقع در او نداشRRتند، علRRوم در همتRRایی بودنRRد، فنRRون و علRRوم تمRRام

داری«. بRRاری تنها تو دارند همه خوبان بود: »آنچه جمله این مصداق تقاضRRای ایشRRان از آنجا در مRRردم و بردند تشریف اصفهان به ایشان

مشRRتاقان این پیشنهاد و کرده انکار ایشان اما کردند، حدیث تدریس کوفه به و برگشRRته سRRفر این از که نپذیرفتنRRد. زمRRانی را نبوی علوم

شRروع مRردم جمع در بدهد پیشنهادی او به کسی که آن بدون رفتند، به که کردند سRRؤال ایشRRان از تعجب با مRRردم نمودند حدیث درس به

اینکه با ورزیدید امتنRRاع اصRفهان شRRهر در کRار این انجRRام از دلیل چه جRRواب در داشRRتند؟! ایشRRان را حRRدیث شRRنیدن بر اصRRرار آنجا مردم

کن پهن جایی در را لباست یعنییعرف« حیث بكثو »انثرفرمودند: بدانند. را آن ارزش و قدر مردم که

از قبل باید علمRRاء که سRRعید/ برمی آید حضRRرت گفته : ازفایده مRRیزان و کرده بررسی را مردم احوال تدریس و درس به پرداختن هسRRتند قایل علم برای ارزشی آیا که کنند مشخص را آن ها قابلیت

به نباید نبودند قایل علم بRRرای ارزشی مRRردم چنانچه اگر خRRیر؟ یا ثRRابت تRRاریخ نRRاگوار حRRوادث و واقعRRات که آموخت. چRRرا علم آن ها را آن مقام و نبوده قایل علم برای ارزشی که افرادی است، کرده

مقاصد جهت آن، از درست و صحیح استفاده جای نمی دانستند. به جبران ناپRRذیری زیان های و ضرر و کرده استفاده سوء خود شخصی

رومی موالنRRای زمینه این در چنانچه کردند، وارد اسالمی جامعه بهمی فرمایند:

رهزنان دست است تیغ دادنآموختن فن و علم را بدگهر اسRRتاد بRRاری که است شRRده نقل روایت این/سRRعد ابن طبقات در

حدیث درس تا دادند دستو وی به ،عباس بن عبدالله حضرت ایشان آن از حقRRیرتر و دهما« کمتر فرمودند: »ابن جواب در ایشان بدهند، شRRما حضور در و حدیث مسند بر من و باشید کوفه در شما که است سRRعادت این سRRعید فرمودنRRد: ای بعباسRR ابن بدهم! حضرت درس تا بRRRRدهی درس من حضRRRRور در که می شRRRRود تو نصRRRRیب که است

کنم. اصالح را اشتباهاتت و تأیید را خوبی هایت مورد در/جبیر بن سعید حضرت که است آمده سعد ابن طبقات در حضRRرت محضر در من که فرمودند: زمانی بعباس ابن حضرت علوم

می کRردم اسRتفاده و فیض کسب ایشRان محضر از و بRودم عباس ابن اوراقی آن تمRام که دیRRدم ارزش با و گسRRترده و وسیع چنان را او علم من و داشت ادامه ایشRRان بحث اما می شRRدند پر بودند من همRRراه که

1بنویسم. خود دامن روی بر را مباحث ادامه تا می شدم مجبور بعباسRR ابن حضRRرت که است: زمانی آمده/سعد ابن طبقات در می آمدند مسRRایل دریRRافت بRRرای ایشان نزد مردم و بودند شده نابینا

و دارند دهمRRا« حضRRور »ابن می فرمودند مRRردم به تعجب با ایشRRان 2می آیید! من پیش مسایل حل برای شما

مRRیراث مRRورد در مسئله ای بعمر بن عبدالله حضرت از شخصی داشRRته حضور جبیر بن سعید که جایی فرمودند: در ایشان پرسیدند؟

بیایند ما نزد مسایل اینگونه حل برای مردم که نیست شایسته باشند توقع این دارند چشRRRمگیری مهRRRارت ریاضی علم در ایشRRRان زیRRRرا

.6 ج ،178 سعد، ابن - طبقات1. 6 ج ،178 سعد، ابن - طبقات2

11/جبیر بن سعید جهت آشRRکاری و صRRریح پیام ایشان بزرگوار اساتید جانب از واقعات

بود. بزرگوار دو آن نیابت مسجد امام جبیر بن می فرمودند: سعید/ عبدالملک بن اسماعیل

می خواندند جدید قرائRRتی با را مجید قRRرآن شب هر و بودند ما محله با شRRبی و مسRRعود بن عبدالله حضRRرت قRRرائت با شبی که بدینسان

ایشان مهارت و تبحر بر دیگری دلیل واقعه )این ثابت زیدبن قرائتاست(. قرآنی علوم در

/جبیر بن سعید عبادت و تقوی می فرماینRRد: حضRRرت/ایRRوب مقسRRم بن ایشRRان عبRRادت مRRورد در و قرمز چشRRم هایش که می کRRرد، گریه و عبادت چنان شب ها/سعید این رسیدبه هنگام و می کرد تالوت را قرآن که زمانی می شد، تاریک

آیه:﴿ قوا ت م ٱو جعون الي إلى فيه لت ��لل ا .[281]البقرة: ﴾ٱ که می نمودند. چRRرا زاری و گریه کرده تکرار را آیه این دیروقت تا اسRRت. خRRدا خشRRیت و خوف و صحیح علم محصول و نتیجه کار این

می فرمایند: خداوند چنانچهما﴿ شى إن ه ل ي عباده ل�م ٱلل ل�علمؤا .[28فاطر: ] ﴾ٱ

علمی مراکز علمیRRه، حوزه هRRای قRRانون و رسم که طRRور همRRان معRRرفی جهت مRRدارکی خRRود فارغ التحصیالن به که است این جهان

علمRRاء به نRRیز خداوند می دهنRRد، آن ها بRRودن کRRاردان و عRRالم، بر بRRودن عRRالم نشRRانه که می کند عطRRاء تRRرس و خشیت بنام مدارکی

بن سRعید حضRRرت به را بRزرگ مRدرک این خداوند اسRت. و آن هافرمود. جبیر/ عطاء

علم نشان را الله خشیتدان

قرآن در الله یخشی آیتبخوان

در الهی تRRرس و خRRوف از نشRRان که است کسی حقیقی عRRالم یعRRنیلجهال« العلم من »إن صRRورت این غRRیر باشRRد. در او وجRRود

نیست. علمی نادانی و جهل جز چیزی، دانش ها و علوم از بسیاری بر که است بRRاری و جهل نکند راهنمایی حقیقت و حق سوی به که

داشRRته بRRرایش سRRودی آنکه بRRدون می کند سنگین همیشه صاحبشاست: فرمودنده مورد این در شیرازی باشد. حافظ چشم و دانا دل چRRون سRRود، چه علم بحث و مدرسه سRRRRRRرای

بن سKKKعید و جبKKKیر بن )سKKKعید سKKKعید دو12مسیب(

نیست بیناورق در ورقاست: فرموده نیز رومی موالنا

یافت سؤال هدایه و کنز دررا خدا

کتابی که بین دل سیپارهنیست

و است این علم ها جمله جاناین

دین یوم در کیم من بدانی که

تمRRامی میRRان در بپردازید علمRRاء علمی کارنامه بررسی به اگر به را آدمی که صفت، نمایان ترین و مهمترین آنان صفات و کماالت

خشRRRیت و خRRRوف صRRRفت وامی دارد تفکر به و می کند جلب خRRRودالهیست:

که کجا هر بقدم تا زفرقمی نگری

که می کشد دل دامن کرشمهاینجاست جا

گفتند من به جبیر بن سعید حضرت فرمودند: باری/ایاس ابن وفا در سRRعید حضRRرت چنانچه کنید گRRوش شما و می خوانم قرآن من که

1خواندند. آخر تا اول از را مجید قرآن مجلس یک همین الحRRرام بیت الله در بRRاری فرمودنRRد: که/سRRعید حضRRرت همچRRنین

/سعید قرآن ختم . این2کردم تالوت رکعت یک در را مجید قرآن تمامنمی روند. پایین حنجره ها و گلو از که نبود ماها تالوت همانند هم

بنRRدگان زنRRدگی لحظRRات و اوقات در خداوند که است این حقیقت بود گونه ای به امر این است نهاده خاصی برکات خود مقبول و خاص

و دارد طRRوالنی عمRRری به نیRRاز آن ها انجام برای انسان که را کارهای را کRRار آن زمان مدت کمترین در آن ها نکند کفایت هم عمر یک شاید و المنن لطRRائف کتاب در شعرانی، عبدالوهاب می دادند. شیخ انجام

کRRرده نقل داسRRتان ها نRRوع این از زیRRادی نمونه هRRای خRRود، االخالق، بنRRدگان داسRRتان های نRRوع این از کامل آگRRاهی و تفصیل است. جهت

شود. مراجعه آن به خداوند، خاص

. 1 ج ،288 صفحه خلکان، - ابن1. 1 ج ،66 صفحه الحفاظ، ة- تذکر2

13/جبیر بن سعید حجاج مظالم برابر در /سعید حضرت استقامت و مبارزه کمRRتر و است تRRاریخ سRRتمگر و ظالم شخصیت های جمله از حجاج

نباشRRد، آشRRنا او سRRتم های و ظلم با که می شRRود یRRافت دنیا در کسی نمی شRRود. حضRRرت بRRیرون اذهRRان از هیچگRRاه او سRRیاه کارنامه بلکه

را حجRRاج سRRتمگری های پرهیزگار، و عادل خلیفه/عبدالعزیز عمربن کفه یک در را امت ها ظالمین و ستمگران می کند. اگر توصیف چنین دهیم قRRرار آن دیگر کفه در را حجRRاج ما و بدهند قرار ترازو پله یقینRRا

/عبRRدالعزیز بن عمر مRRورد در . بRRرعکس1شد خواهد سRRنگین تر ما و عRRادلین منصRRفین، گذشRRته امت هRRای تمRRام اگر فرموده انRRد: که

پله در را/عبدالعزیز بن عمر و بدهند قرار پله یک در را خود دادگران دیگر حجRRاج که است این حقیقت بود، خواهد سنگین تر ما پله مسلما

را دنیا درآورد. و پRRای از گنRRاه و جرم بدون را خدا صالح بنده هزاران ارائه بRRرایش همتRRایی تاریخ که نمود، ستمگری و وحشت ظلم، از پر

تن از را مقدسی سرهای و برجسته افراد چنان است. حجاج ننموده اسRRت. اشکبار و داغدار فراقشان از اسالمی امت هنوز که نمود جدا

و جRRرم هیچ گونه بRRدون حجRRاچ که مظلRRوم و برجسRRته افRRراد جمله از کسی بر آن ها مظلRRRومیت و نمRRRود، جRRRدا تن از را آن ها سر گنRRRاهی بن عبدالله حضRRرت جلیل القدر و مظلوم ( صحابی1نیست. پوشیده

«صدیق ابوبکر حضرت »نوه بزبیر گRRونه به بعمر بن ( عبدالله2 (3نوشید. را شهادت جام یوسف بن حجاج دستور به و مرموزانه ای

/مسRRیب بن ( سRRعید4 /جبRRیر بن سRRعید حضرت امت حبر همچنین و به حجRRاج فرمRRان به که بود افرادی جمله از ابوهریره حضرت داماد

خشم و قهر حجRRاج که کRRرد اعRRتراف باید همچRRنین رسRRید. و شهادت بRود. شRRده مسRلط مسRلمانان بر انسRانی صورت به که بود خداوند

است کRRرده نقل علی بن حسن از خRRود تRRاریخ در اثRRیر ابن همچRRنین و اذیت را ایشRRان و کردند خیRRانت علی حضRRرت به مRRردم که زمانی

فرمودنRRد: دعا چRRنین شRRده بلند منRRبر بر روزی نمودند پریشان و آزار کردنRRد. من خیRRانت من به مRردم اما کRردم، امانتRRداری الهRا! من بار

همRRواره و دشRRمن من با آن ها عوض در بودم، آن ها خیرخواه و ناصح شخصی ایشRRان الهRRا! بر بار هستند، من بر کردن جفا و ظلم حال در

رحم آن ها مRRال و جRRان بر تا کن، مسRRلط ثقیف بRRنی قبیله از ظRRالم را جاهلیت ستم های و ظلم که گونه ای به کند، مارشان و تار و نکرده

. 4 ج ،233 اثیر، - ابن1

بن سKKKعید و جبKKKیر بن )سKKKعید سKKKعید دو14مسیب(

را علی همچRRون مظلRRومی دعای خداوند چنانکه کند، زنده آن ها بین با را همه و کRRرد مسRRلط عRRذاب عنRRوان به را حجاج و نمود مستجاب

روایRRات نمRRود. در سلب آن ها از را مردم آرامش و کرد یکسان خاک قتل به ناحق به را آن ها حجاج که افرادی تعداد که است آمده صحیح

از/جبRRیر بن سRRعید حضRRرت ابتRRدا در 1بودند نفر000/120 رسRRاند انجRRام مشRRغول اهمیRRتی حRRایز و بRRزرگ بسیار سمت بر حجاج طرف که گRRونه ای به می آمRRد، شRRمار به حجRRاج معتمRRدین جزء و بود وظیفه راه هRRای در تا بRRود سRRپرده سعید به را درهم000/100 مقدار حجاج

که را/سRRعید حضRRرت حجاج کند. باری خرج عمومی مصارف و نیک قRRرار کوفه شهر قاضی بود عجم فرد یک عرب قضات سایر برخالف

جRRای به را دیگر شRRخص که کردند درخواست حجاج از مردم اما داد، و علمی پایه به حجRRاج که آنجRRایی از دهRRد. اما قRRرار قاضی/سRRعید ایشRRان که نمی توانست و داشت، کامل آشنایی سعید حضرت تقوای

پیشRRنهاد با نمی توانست هم طRRرفی از و کنRRد، معRRزول قضاوت از را اشRRعری ابوموسی فرزند ابوبرده نتیجه در کند مخالفت کوفه مردم

کRRاری هیچ که کRRرد سRRفارش وی به و داد قRRرار کوفه شRRهر قاضی را در مRRدتی/سRRعید ندهد. حضRRرت انجام/سعید اجازه و مشوره بدون او بر را زمین حجاج ستم های و ظلم روز به روز اما ماند، باقی کوفه می شد. چنانچه آشکارتر حجاج بی رحمی های و می کرد، تنگ تر و تنگ

فرمانRRRدهی تبیRRRل« به »بالور سRRRرزمین به ایRRRام همین در حجRRRاج بRدانجا را زیRRادی نیروهRای و کرد لشکرکشی/اشعث بن عبدالرحمن

حضRRرت عهده به را جنگ آن مصارف و مخارج تمام و داشت، گسیل و گشت پRRیروز نRRبرد این در حجRRاج لشRRکر نتیجه در سRRپردند،/سRRعید

که زمRRانی اشعث بن درآمد. عبدالرحمن آن ها کنترل در منطقه تمام حجRRاج وحشRRیانه اعمال و ستم ها و ظلم به نسبت را مردم نارضایتی مخRRالفت، به شRRروع و دانسRRته غRRنیمت را فرصت این کRRرد مشاهده بیعت آنجا مRRردم تمRRام از منظRRور این بRRرای نمRRود حجRRاج به نسRRبت /سRRعید حضRRرت نRRیز، مRRردم بین در که بRRود حRRالی در این و گرفتند برابر در مقRRاومت و حجRRاج با مقابله جهت مRRردم داشRRت. و حضRRور

کردنRRRد. خRRRبر بیعت/اشRRRعث بن عبRRRدالرحمن با او زورگویی هRRRای بر را او و سRRاخته، آشRRفته را حجRRاج/اشعث بن عبدالرحمن مخالفت

ترمذی. سنن و - جامع1

15/جبیر بن سعید خلیفه کند آمRRاده آنRRان سRRرکوبی جهت بRRزرگ لشRRکری که داشت آن

شRRرایط آن در را یکRRدیگر با مقابله و جنگ مروان بن عبدالملک وقت و نکRRرد، توجهی خلیفه امر و نظریه به حجاج اما نمی دانست مناسب یکRRدیگر روی در رو لشRRکر دو هر کRRرد. چنانچه جنگ روانه را لشRRکر

در طRRرفین از زیادی تعداد و جنگیدند یکدیگر با سال ها و گرفتند قرار شRRRد. و کشRRRته جنگ این و شد پRRRیروز نRRRبرد این در حجRRRاج نهایتRRRا

یفعل والله»شRRد. شRRهید لشRRکر فرمانRRده/اشRRعث بن عبRRدالرحمن مRRردم و طRRرفین از زیRRادی تعRRداد که بRRود حRRالی در نبرد این«مایرید

لشRRکر از بعضRRی ها و شRRدند اسRRیر بعضی و رسRRید قتل به بی گنRRاه سRRرزمین و شRRدند متRRواری امRRنی جاهRRای در/اشعث بن عبدالرحمن

را آن اسRRتانداری/عبRRدالعزیز عمربن حضرت زمان آن در که را مکه به و داده قRRرار امRRنیت محل خودشRRان بRRرای مRRردم داشتند، برعهده

در حجRRاج وحشRRیانه اعمRRال از زمRRانی مRRدت بRRرای بردند. و پناه آنجا عمRRربن حکمفرمRRایی و سRRایه تحت پرامRRنی، زنRRدگی و بRRوده، امRRان

به که افRRرادی میان در/جبیر بن سعید حضرت داشتند. و/عبدالعزیز خیلی حجاج بر امر این و داشتند، حضور بودند برده پناه معظمه مکه

به مکه در/عبRRدالعزیز عمRRربن چRرا که بود، تحمل قابل غیر و سخت و مهم بسRRیار را مسRRئله این و اسRRت؟ داده پنRRاه فراری ها و مجرمین

گذاشRRت، میان در وقت خلیفه با را آن و بود کرده تلقی اهمیت حائز و خلیفه از را عبRRدالعزیز عمRRربن برکنRRاری و معRRزولی حکم نهایتRRا

والی )قسRRری( را خالد و کRRرد معRRزول مکه والیت از را او و گRRرفت جریان مکه در که را حوادثی و حاالت مکه، جدید داد. والی قرار مکه

هیچ که دید این در را خRRود مRRوفقیت شRRانس و کRRرد بررسی داشت رأی و فکر این و ندهد انجRRام حجRRاج مشوره و رضایت بدون را کاری

مکه در که دسRRتوری اولین چنانچه داد، قRRرار خودش کار سرلوحه را و شRRوند، بازداشت و اسیر باید عراقی ها تمام بود: که این کرد صادر (2 نRRدارد، آزاد صRRورت به را مکه در ماندن و اقامت حق عراقی هیچ

مRRنزل یا و بدهد پنRRاه عراقی ها به ندارد حق مکه اهل از کسی هیچ و زمRRان این در بدهRRد، قRRرار آنRRان اختیار در اجاره صورت به را خودش مکه اوضاع از حجRRاج مخRRالفین تمام چنانچه بود، بحرانی و حاد کامال و گرفتند، قرار حجاج اختیار در همه و شد اسیر/سعید حضرت جمله

حضرت نوبت چنانچه می شد محاکمه حجاج نزد خود نوبه به یکی هر گفتگRویی و پاسخ و پرسش و بRازجویی مRاجرای رسید. حRال/سعید

تقRRدیم گRRذرا صRRورت به درگRRرفت حجRRاج و/جبRRیر بن سRRعید بین که

بن سKKKعید و جبKKKیر بن )سKKKعید سKKKعید دو16مسیب( و قRRوت مکالمه این می کRRنیم، مبارزه و جهاد عالقمندان و خوانندگان

آن ها انRRدازه چه که می دهد نشان را سلف علماء توکل ایمانی نیروی و حق فRدای را چRیز همه و بRوده، اسRتوار و ثابت قدم حق از دفاع در

کردند. حقیقت /جبیر بن سعید و حجاج گفتگوی اسم پرسRRید و داده قRRرار خطRRاب مRRورد را/سRRعید حضRRرت حجاج

کیست؟ شماجبیر. بن : سعیدسعیداست. کسیر شقی بن تو، اسم نیست چنین : نخیر،حجاجاست. بوده من اسم به آشناتر تو به نسبت من : مادرسعیداست. بوده بدبخت هم مادرت و بدبختی هم : توحجاج او را شRقاوت و سRعادت است، الغیب عالم خداوند : فقط1سعید

ندارید. اطالعی هیچ مورد این در تو و می داند، بهتر شRRعله روی و سRRوزان آتش به را زنRRدگی ات قسRم، خدا : بهحجاج

بسوزی. آن در تا کرد، خواهم تبدیل : اگرسعید اسRRت، تو دست به زیRRان و ضRRرر که می دانستم واقعا

می کردم. سجده و می دادم قرار خدا را تو چیست؟ محمد حضرت به نسبت : عقیده اتحجاجهستند. هدایت امام و رحمت نبی : ایشانسعید در ایشRRان آیا چیسRRت؟ علی حضRRرت مRRورد در : عقیده اتحجاج

جهنم؟ یا هستند بهشت و بهشت در کسی چه بRRدانم که ندیRRده ام، را جهنم و : جنتسعید

است. جهنم در کسی چه چیست؟ راشدین خلفاء دربارة : عقیده اتحجاج

بررسی را آن ها احRRوال که نیسRRتم مسRRئول و مؤظف منسعید:کنم.

است؟ کسی چه خدا نزد شخص : بهترین2حجاج1 RR-اج که آنجایی از است. اما نصیب خوش و باسعادت معنی سعید: بهRRاز حج

و بRRزرگ معRRنی به جبRRیر نامیRRد. و بRRدبخت و شRRقی را او بRRود متنفر سRRعیدنمود. حقارت به تبدیل را آن حجاج و است، باعظمت

سRعید کشRتن جهت بهRانه ای تا بRود این سؤاالت، نوع این از حجاج - منظور2بیابد.

17/جبیر بن سعید این در چRRیزی من و می دانRRد، خRRدا را همه بRRاطن و : ظRRاهرسعید

نمی دانم. باره حجاج که بود اینجا کنی. در تأیید مرا حرف های : می خواهمحجاج

و بRRود داده تغیRRیر را لهجه اش و بود شده متأثر سعید حاضرجوابی ازمی کرد. گفتگو مسالمت آمیزی گونه ای به

تکذیب را شما هیچگاه نمی داشتم دوست را شما من : اگرسعید در و اسRRت، الهی عRRذاب از شRRما دادن نجRRات منظورم نمی کردم. و

من، ظRRاهری مخRRالفت و نمی کRRردم مخالفت شما با صورت این غیر با اگر می دهRRد، نشRRان شRRما به نسRRبت مRRرا دلسوزی و محبت نهایت با محبت اما نمی دادم تRRذکر شRRما به هیچگRRاه نمی داشتم محبت شمانباشد. کار در اغماضی هیچ گونه تا می کند وادارم شما

نمی خندی؟ حرفی هیچ برای که است شده : چهحجاج خندیRRدن است شRRده آفریRRده خRRاک از می داند که : کسیسKKعید

ندارد. معنا برایش می خندیم؟ ما چرا : پسحجاج غافل بعضRRی ها نیستند، مساوی و برابر قلب ها تمام : چونسعید

هستند. الهی عذاب از ترسناک و بیدار دیگر بعضی و با من که است کرده اثر تو بر ساحری و جادو آیا سعید : ایحجاج

من با شRRRRدت با تو و می کنم صRRRRحبت تو با مسRRRRالمت آمیزی لهجه می کنی؟ برخورد

گRRران امRRوال/سRRعید به تا داد دستور خود خادم به که بود اینجا درکند. تقدیم جواهراتی و قیمت

تا انRRدوخته ای و جمع را امRRوال این اگر بماند : حجاج! یادتسعید بRRدان صRRورت این غیر در و است خوب که بدهد نجات عذاب از را تو

اسRRت. به سRRخت و شRRدید خیلی قیRRامت روز وحشت و زلزله کRRه، می کنRRد. ای فRRرار بRRرادر از بRRرادر و مادر، و پدر از فرزند که گونه ای

نجات نمی دهد. و نجات الهی عذاب از را تو مالی هیچ که بدان حجاج و موعظه این حجRRRاج که بس. زمRRRانی و است حالل مRRRال در فقط

بگRRیرد، پند و نصRRیحت اینکه جRRای به شRRنید را دل انگRRیز نصRRیحت های و گریه به شRRروع/سRRعید که بRRود اینجا در کرد، ترانه خوانی به شروعنمودند. زاری

می کنید؟! گریه چرا سعید : ایحجاج

بن سKKKعید و جبKKKیر بن )سKKKعید سKKKعید دو18مسیب(

این می انRRدازد، قیRRامت یاد به مرا لعب و لهو صداهای : اینسعید که بRRدان حجRRاج، است. ای آزاردهنده و دلخراش و پست چقدر صدابود! خواهند جانت برای وبالی و عذاب منفور، صداهای این

در چRRرا شRRوی هالک داری من با که است بی ادبی چه : اینحجاج می کنی؟ گستاخی و بی ادبی من حق

بهشت وارد و داده نجRRات عRRذاب از خداوند که را : کسیسKKعیدنمی شود. هالک هیچگاه است نموده

پس شRRده ای بRRیزار زنRRدگیت از که می شRRود معلRRوم : سعیدحجاج برسانم؟ قتلت به چگونه که بگو

مRRرا همان گونه شRRوی کشRRته داری دوست تو که گونه : هرسعید مRRرا که می کشد همان گونه را تو قیRRامت روز خداوند که چون بکش،

بکشی. کنم. آزاد را تو : می خواهمحجاج

زنRRRRRRده او و می کشد او است خداوند دست به : آزادیسKKKKKعید و شد خRRواهی کشRRته قیامت روز بکشی مرا تو چنانچه اگر و می کند،

نمی شود. پذیرفته تو از بهانه ای و عذر هیچ و ببرید را سRRRعید که داد دسRRRتور جالدان و خادمRRRان : بهحجKKKاج شRRدند. بلند خنRRدان چهره ای با سعید حضرت که بود اینجا بکشید! در

شRRما حکم برابر در مجRRرم این که گفت و کRRرد حجRRاج به روی جالدمی خندد. 1می خندی! گفت: چرا و کرد سعید به : رویحجاجخداوند و هستی جرائت با چقدر که می خندم این خاطر : بهسعید

هست؟! بردبار و حلیم چقدر بکشRRید. حضRRرت من چشRRمان جلRRوی در را مجRRرم : اینحجKKاج

بر گویا که خوابیدند قبله به رو آرامش و اطمینRRان نهRRایت با سRRعید،کردند: تالوت را آیه این کشیده اند. و دراز خواب بستري﴿ ت إن هي ل�وج ذي ل�و RRر لل موت فط RRض ٱلس أ لو ل� RR وما ا�RRحنيف ٱ من ا�أن

ل�مش .[79األنعام: ] ﴾٧٩ لركينٱ

1-گویم تو با مؤمن مرد نشان

اوست لب بر تبسم آید مرگ چو

19/جبیر بن سعید خوابیRده قبله به رو آرامش در را سRعید حضRRرت حجRRاج که زمانی

عشق که آنجRRایی از سRRعید برگردانید. حضرت را او گفت: روی دید، این و شد متRRأثر حجRRاج گفته های از بود، کرده بی قرار را او خداوندی

کردند: تالوت را آیهنما﴿ ل�فأ وا ه فثم تول ل�و ��لل ه .[115البقرة: ] ﴾ٱ

دیRRد، خوشحال هم حالت این در را سعید حضرت حجاج که زمانی با که فرمودنRRد: کسی سRRعید بخوابانید. حضRRرت برعکس را او گفت و باشRRد، طRRرف کRRدام به رویش که نمی کند فرقی او برای باشد خدا

تالوت را آیه این و هسRRRتم خوشRRRحال هم حRRRالت این فرمودنRRRد: درکردند:

ها﴿ ل�م ۞ نك ل�خل وفيها ل� ها ل�نعيRRدك ل�وم رجك ل�ن RRارة ل رى ت طRRه:] ﴾٥٥ ل أ55].

آشRRکار حجRRاج بRRرای سRRعید حضRRرت کرامRRات لحظه به لحظه بRRردار دست خود شقاوت و قساوت از بدبخت حجاج اما می گشتند را سRRعید حضRRرت کشRRتن و قتل دسRRتور هنگRRام همین در نمی شRRد،

کلمه سعید، که بود اینجا . درراجعون« إلیه وإنا لله »إناکرد! صادر به خطRRاب بRRار آخRرین بRRرای و کRرد جاری زبان بر را شهادت طیبه تا و قیRRامت روز تا مRRرا کلمRRات آخRRرین این حجRRاج گفت: ای حجاج

باش داشته یاد به می شوی حاضر وی عدل پیشگاه به که لحظه ای تسRRلطله ال »اللهم فرمودند دعا اینگونه آخر در نکن! و فراموش و

دیگر کسی بر من از پس را الهRRا: او : بRRاربعRRدي« یقتله احRRد علی خطاب بگیر. حجاج او از را ستم و ظلم فرصت و مگردان، مسلط

صحبت فرصت گستاخ و بی ادب این به این از گفت: بیشتر جالد به جدا تن از را او مقدس سر بی رحم، جالد نده! چنانچه زدن حرف و

که شد جRRدا تن از سRRری همRRانراجعRRون« إلیه وإنا لله »إناکRRرد! داشت. او وجود به مبرمی و شدید نیاز اسالمی امت

عجب بجرم عشق تو ام می کشند،غوغاییست

خRRRوش که آ، بRRRام برسر نRRRیز توتماشاییست

کردند جRRدا شRRهید، سRRعید حضRRرت تن از سر آنکه از پس آنRRان از خارق العاده ای و طبیعی غیر صورت به خون که نمودند مشاهده

حادثه این از حجRRاج می زد، فRRواره و گردیRRده جRRاری ایشRRان بRRدن بRRود طRRبیعی بRRرایش سRRتم و ظلم که آنجایی از اما شد شگفت زده

به خRRون چرا که ترسید این از اما نشد زده خوف و ترسناک چندان

بن سKKKعید و جبKKKیر بن )سKKKعید سKKKعید دو20مسیب(

اطبRRاء و پزشRRکان تمRRام از است، جاری ایشان از طبیعی غیر طور نماینRRRد، تحقیق را خRRRون غیرطRRRبیعی جریRRRان این علت تا خواست

مRRرگ از گذشته مقتولین که رسیدند نتیجه این به پزشکان و اطباء سRRعید اما می شد خشک لحظه همRRان در خونشRRان و می ترسRRیدند

خونشRRان که بRRود بدینسان نداشتند هراسی و ترس مرگ از شهید، و بلنRRدترین را شRRهادت که طRRور همRRان سعید حضرت بود. و جاری

بلند مرتبه آن به می دانسRRت. و خود برای آرزو و افتخار بزرگ ترین 95 سRRال شRRعبان مRRاه در نRRاگوار و تلخ حادثه شد. این نایل رفیع و

خRRاک به واسط شRRهر جRRوار در سRRعید حضRRرت و داد رخ هجRRریشد. شروع اینجا از او جاویدان حیات و زندگی زمان و شد سپرده

دیگر جان غیب از زمان هررا تسلیم خنجر کشتگاناست

حضRRرت شRRهادت مRRاجرای بصRRری/ از حسن حضRRرت که زمRRانی قتل در مRRردم تمRRام اگر قسم خRRدا فرمRRود: به شRRد، بRRاخبر سRRعید

سRRرنگون جهنم در خداوند را همه می بودند شRRریک سRRعید حضRRرت که می شRRود مگر می گذشRRت، چه حجRRاج بر که ببینید می کRRرد. اما

تلخ تRRری و تلخ زمRRان بعد به لحظه این رود! از هRRدر به شRRهید خون مبتال العالجی و سRRخت بسRRیار بیمRRاری می کشید. به انتظار برایش

گRRاه هر شب هنگRRام در و نداشRRت، قرار و آرام روز و شب که شد می کشد را او دامن سRRعید که می دید خواب در می رفت، خواب به حجاج و کشتی، مرا گناهی و جرم چه به ظالم حجاج ای می گوید و

هر به دارد؟ کRRاری چه من با : سعیدولسعید« لي »مامی زد: فریاد نهRRایت با یکمRRاه مRRدت به حجاج سعید حضرت شهادت از پس حال از سRRال همRRان رمضان ماه در رسید. و سر به زندگیش رنج و درد نجRRات وی سRRتم و ظلم از مردم و شد یکسان خاک با و درآمد پای همRRراه وی، سRRتم های و کشRRیدند. ظلم ها راحتی نفس و کردند پیدا

این به زبRRان اردو شRRاعر گردیدنRRد. چنانچه دفن خRRاک زیر خRRودشمی کند: اشاره چنین واقعه

مین خاک نون دو هین جاتی هو خاکساتهه کی ملنی

هی کیکاوس گدائی کوئی ردن چا

می کند. چه او با نیست معلوم است خداوند دست به حجاج حال

21/جبیر بن سعید گRRRذرئی زیRRRرزمین کیا معلRRRوم نهی

اوپر تRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRرئی جس کRRوئی واالنه کRRادیکهنی جس نه

هی کاپرسRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRان

که کRRRرد سRRRؤال او از و دید خRRRواب در را او کسی مRRRرگ از پس خداوند قتلی هر ازای گفت: در جRRواب در کRRرد؟ چکRRار تو با خداوند

مرتبه70 سRRعید حضRRرت کشRRتن عوض در کشت. اما مرتبه یک مرا پایRRان به و شد کوتRRاه مردم سر از حجاج ظلم حال هر کشت. به مرا

گرفتند. آرام همیشه برای مردم و رسید

/( داستان زندگی حضرت سعید بن مسیب2 و علم درخشRRان سRRتاره این علمی کارنامه و زنRRدگی از گوشRRه ای

با آشنایی از پس مسلمانان که است امید می کنیم، مرور را معرفت دهنRRد. قRRرار خودشRRان بRRرای الگRRویی و سرلوحه را آن ایشان زندگی درخشRRRان کارنامه اما نیست ما بین در امRRRروز بزرگRRRوار این گرچه حRRRال زبRRRان به و اسRRRت، متجلی علمی مراکز و محافل در او علمی

/مسRRیب بن مRRا( سRRعید دوام عRRالم جریRRده بر است )ثبت می گویRRد، در و اعظم فRRاروق حضRRرت خالفت دوم سRRال در جلیل القRRدر تابعی

شRRهر در بRRود، گذشRRته نبRRوت آفتRRاب غRRروب از سRRال پنج که هنگامی آموخت علم ستارگانی محضر از گشود. و جهان به دیده طیبه مدینه

از بودند شRRده ثبت جهRRان اطRRراف و گوشه در هدایت نجوم مانند که حضRRرت ،لعایشه حضRRرت ثRابت زیRRدبن عثمRان همچRون بزرگانی

گRRاهی همچRRنین و نمودند فیض کسب ابRRوهریره حضRRرت و سRRعد حضRRرت 1می شRRنیدند نRRیز را فRRاروق حضRRرت جمعه روز خطبه هRRای

درآوردنRRد، ایشRRان عقد در را خویش عالمه و باعفت دختر ابوهریره مسRRیب بن فرمودنRRد: سRRعید مالک انس بن حضرت دارالهجره امام خداوند بودند، سفر در در روز و شب چندین حدیث یک شنیدن برای

بRRود کرده تحمل زمان آن در/مسیب بن سعید که مصایبی مقابل در دانش و علم که طRRRوری به نمودند متجلی همیشه بRRRرای را ایشRRRان

کثRRیری خلق بRRرای هRRدایت وسیله و رسید دنیا نقاط اقصی به ایشانشدند. /سعید حضرت منزلت و مقام

چRRنین ایشRRان دربRRاره خRRود الحفRRاظ تRRذکره کتRRاب در ذهبی حافظ بRRالحق قواال الدیانة متین الحرمة وافر العلم واسع کان»فرموده اند:

2.«النفس فقیه

. 1 ج ،48 صفحه الحافظ، ة- تذکر1. 1 ج ،46 الحفاظ، ة- تذکر2

/مسیب بن سعید حضرت درباره سلف ائمه آراء حضRRرت از عRRالم تر را کسی هیچ دنیا فرمودنRRد: در قتRRاده حضرت

و زهRRری حضRRرت همچRRون بزرگRRانی از عنRRوان همین ندیده ام، سعید درباره/مدینی است. علی بن شده نقل نیز دیگری بزرگان و مکحول حضRRرت از عRRالم تر را فRRردی هیچ تRRابعین بین فرمودنRRد: در ایشRRان

حضرت و فاروق حضرت علم ناشر و وارث ایشان ندیده ام،/سعید با مسRRایل بRRاب در گRاه هر علی حسRRن بن هسRRتند. حضRRرت عثمان

مراجعه ایشRRRان نRRRزد آن حل بRRRرای می کردند برخRRRورد مشRRRکلی زنRRده حضRRرت آن فرمودند: اگر عمر بن عبدالله می کردند. حضرت

خوشRRحال بسRRیار او اعمRRال و اخالق از می دیدند را سعید و می بودندمی شدند.

/سعید حضرت عبادت و تقوی نموده عطاء باالی و بلند بسیار منزلتی و مقام ایشان به خداوند

از ایشRRRRRان اما داشت عالقه و محبت ایشRRRRRان با کس هر و بودند بRRرای نیRRازی هیچگRRاه نمی کردنRRد. و قبRRول هRRدایا سRRالطین و مردم خداوند محبت از آکنRRده ایشRRان دل نمی کردند. اما پیدا کار و کسب خودشRRان بRRرای افتخRRاری را خRRود دسRRتان با کRRار و کسب بRRود،

می دانستند. و کنی صیدی که باش باز چون

دهی لقمه ای و بی پر کالغ چو مشو خواره طفیل

بال

ایشRRان بر درهم000/30 مبلغ بRRنی مروان خلفRRای از یکی بRRاری به نیRRازی فرمودنRRد: من و نپذیرفته را مبلغ آن ایشRRان فرسRRتادند،

و می خوردند خودشRRان دسRRترنج از ندارم. ایشان بنی مروان دراهم فرمودنRRد: خودشان بودند. باری روغن فروشی و تجارت به مشغول

است نشRRده فRRوت من از اولی تکبیر که است سال پنجاه مدت که ندیRRده ام، امRRام جRRزء را کسی نماز در که است سال پنجاه مدت و

گفته اند ایشRRان دربRRاره بودند( و اول صف در همیشه ایشان )چون اداء عشRاء نمRاز وضو با را صRبح نمRاز ایشRان سال پنجاه مدت که

بRRرایم چیزی هیچ سعید/ می فرمودند: که حضرت . خود1فرموده اندنیست. خداوند اطاعت از باال تر

. 1 ج ،291 خلکان، - ابن1

25/مسیب بن سعید إال رب ذل ساق للنفس

عزةویارب نفس بالتذلل عزت

مسیب بن سعید حضرت دختر تقلید قابل نکاح علمی کارنامه اما بود، زنان جنس از سعید/ گرچه حضرت دختر

به آراسRRته ایشRRان مRRرد، هRRزاران از بهتر ایشان، تجربه و کماالت و زنRRان بRRرای نمRRونه ای و الگو بودنRRد.ایشRRان دیRRانت و دانش تقRRوی،بودند.

وإن تکن خلقت أنثي لقدخلقت

کریمة غیر آنثي الخلقوالحسب

عطRRاء وی به حسRRنی چنان خداوند ظاهری زیبایی و حسن نظر از که زمRRانی و نداشت، خویش زمان و عصر در همتایی که بودند کرده دخRRتر حسن و علمی کمRRاالت از مRRروان بن عبRRدالملک وقت خلیفه

پسRRرش بRRرای را دخRRترش شRRدند بRRاخبر/مسRRیب بن سRRعید حضرت عRRالم این که آنجRRایی از اما کردنRRد، خواسRRتگاری عبRRدالملک ولیRRد بن

درخواست به بودنRRRد، متنفر تجمالت از خرقه پRRRوش و گوشه نشRRRین مRRRروان بن عبRRRدالملک خلیفه رو این دادنRRRد. از منفی پاسخ ایشRRRان به و کردند، آشکار و علنی مسیب بن سعید به نسبت را خود دشمنی روزی برسRRانند. چنانچه آزار و اذیت را او تا می گشRRتند بهانه دنبRRال چنانچه بریزنRRد، سRRرد آب مسRRیب ابن روی بر که داد دسRRتور خلیفه

و زد با را او شRRدید سرمای از پس و دادند، انجام را کار این مأموران از مصRRایب برابر در شRRجاعت و صRRبر پیکر این کردنRRد. اما گرم کوب ذره ای بودند برگزیRRRده که راهی از و دادند نشRRRان اسRRRتقامت خRRRود

نکردند: عقب نشینی زبان از مسیب بن سعید حضرت دختر ازدواج داستان

همسرش خدمت/سعید حضرت برای من می فرمایند: که ابووداعه حضرت

چنانچه داشRRRتم، حضRRRور ایشRRRان مجلس در همیشه و می کRRRردم، و شدم او جنازه تشیع و تکفین به مشغول من و کرد، وفات همسرم

غیبت روز چند از پس و برسRRم،/سRRعید حضرت خدمت که نتوانستم و شRRدند جویا مRRرا غیبت علت/سعید حضرت رسیدم، ایشان خدمت

بن سKKKعید و جبKKKیر بن )سKKKعید سKKKعید دو26مسیب(

به سRRعید حضRRرت بRRاالخره دادم، توضRRیح برایشان را ماجرا تمام من جنRRRازه تشRRRیع مراسم در تا نکRRRردی خRRRبر را ما چRRRرا که گفتند من

مRRدت می فرمایند: به ابووداعه حضرت می کردیم؟ شرکت همسرت جRRای در آیا کردند سRRؤال ایشRRان که بRRودم ایشان مجلس در طوالنی

در چگونه/سRRعید ای که گفتند ابووداعه حضRRرت کرده اید؟ عقد دیگر یا دو که هسRRتم فقیری شخص من که حالی در کنم ازدواج دیگر جای را دخRRترم اگر فرمودنRRد: که/سRRعید حضرت ندارم، بیشتر درهم سه سRRعید ای گفتند ابووداعه حضRRرت می پRRذیری؟ درآورم شRRما عقد به

سRRعید حضRRرت نتیجه در و نمی شود، من نصیب این از بیش سعادتی ابووداعه همچRRRنین خواندند را دخRRRترش عقد خطبه مجلس همین در

قRRRرض کسی چه از که بRRRودم فکر این در آن از پس می گوینRRRد: که در کنم، تهیه را عروسی مراسم مخRRارج و زنRRدگی وسRRایل تا بگRRیرم افطRRار جهت مغرب نماز از بعد بودم روزه روزی، و بودم، فکر همین

گفتنRRد: کیسRRت؟ پرسیدم زد، را درب کسی که بودم نشسته خانه در من دوسRRتان از نکند است سRRعید کRRدام که کRRردم فکر چه هر سعید، باشد حضRRRرت که نمی کRRRردم را تصRRRورش و نمی آمد ذهنم به اصRRRال کسی چRRرا داریRRد؟ کRRاری آیا کRRردم عRRرض هسRRتند، مسیب بن سعید سعید حضرت برسم، شما خدمت به خودم که تا نفرستادید، را دیگر

از غRRرض و بیRRایم، خRRودم من که بودید این مسRRتحق شRRما فرمودنRRد، و بRRدهم شما تحویل که تا آورده ام را شما همسر که است این آمدنم

باحیRRاء، چنRRان ایشRRان دخRRتر است، ایستاده درب پشت که است این تا که بRRود گرفته قرار درب پشت گونه ای به و بود، باایمان و باعفت،

نشRRدم، او متوجه می کRRردم صحبت سعید حضرت با من که لحظه ای که بس از من خانه در ایشان دختر و رفتند سعید حضرت آن، از پس

تمRRام خوشRRحالی فRRرط از من و نوشRRت، گوشRRه ای در بRRود، باحیRRاء و شدند، باخبر ماجرا این از همسایه ها تمام و زدم صدا را همسایه ها

شRRوی! تا نزدیک او به روز سه تا نRRداری حق گفت: که من به مRRادرم کنم، آمRRاده ایشRRان بRRرای را زنRRدگی و خانه وسRRایل تمRRام من اینکه

و همتا که بودند کRRRرده عطRRRاء او به زیبRRRایی و حسن چنRRRان خداوند و اخالقی و علمی کمRRاالت از ماالمال و نداشت، زمان آن در نظیری

سRRعید حضرت دختر بود. گویا شوهر حق و خانه داری مسایل به آگاه

27/مسیب بن سعید کردنRRد، عطRRاء من به آسRRمان از را آن خداوند که بRRود نعمRRتی چنRRان

. «یشاء من یؤتیه الله فضل ذلک» /سعید حضرت حق گویی و استقامت و بودنRRد، نموده دانش و علم از بهره مند را/سعید حضرت خداوند

هیچ از دنیا در که بودند داده وی به قRوی اراده ای و عRزم قوت، چناننور: که طوری به نداشتند، واهمه ای و ترس فردیما﴿ شى إن ه ل ي ��علمؤ عباده ل�م ٱلل ا ل� .[28فاطر: ] ﴾ٱ

بودند: نیرو این از آکنده دیگر طرفی از و بود، نمایان چهره اش در﴿ ش ل�ول إال ل ي ��لل ا .[18التوبة: ] ﴾ٱ

وقت خلیفه به اسماعیل( نامه ای )هشام بن مدینه استاندار باری بر مدینه اهRRالی و مRRردم تمRRام که نوشRRتند مRRروان بن عبRRدالملک

مسRRRیب/ که بن سRRRعید جز کرده اند بیعت سRRRلیمان و ولید خالفت خالفت بر و قبول را دو آن خالفت هیچ وجه به نیستند حاضر ایشان

از تRRرس و ارعRRاب با که نوشRRتند جRRواب در خلیفه کنند، بیعت آن ها قRRرار او گRردن بر را شمشRRیر نپRRذیرفت اگر و بگیرند بیعت ایشRRان

مدینه بRRازار در را او نکRRرد بیعت اگر هم بRRاز نکشید را او اما بدهید بکنید. زمRRانی ذلیلش و خوار و بزنید شالق ضربه پنجاه مالء عام در و شRRده مطلع آن از مRRردم رسید، مدینه استاندار به خلیفه نامه که

حضRRرت بRRرای وضRRعی چنین که نمی خواستند و شدند نگران بسیار همچRRRون بودند مدینه در که آنجRRRRایی از اما بیایRRRد، سRRRRعید/ پیش

خRRدمت به عبدالله سRRالم بن الزبRRیر، عRRروه بن یسRRار، سRRلیمان بن بسRRیار مسRRئله برای ما که کردند عرض و رسیدند، سعید/، حضرت که داریم شRRما بRRرای پیشRRنهادی و رسRRیده ایم، شRRما خRRدمت مهمی خلیفه نامه که است این ما عRRرض نکRRنی، رد و بپRRذیری را آن حتما

در و بگیرند بیعت شRRما از ایشان تا است رسیده مدینه استاندار به پیشRRنهاد3 این از برسRRانند، قتل به را شRRما نکRRردن بیعت صRRورت

شما نزد گرفتن بیعت جهت استاندار گاه ( هر1بپذیر: را یکی حتما شRRما با صورت این در نگویید چیزی و کنید سکوت آن برابر در آمد

کRRRرده ایم، قRRRانع کRRRار این بRRRرای را او ما و داشت نخواهند کRRRاری هرگز و برنمی آید ما دست از کRRار این فرمودنRRد: که سعید حضرت خالفت بRرای من کRرد خواهند باور مردم زیرا کرد، نخواهم سکوت روزی چند ( شRRما2 کRRرده ام، بیعت آن ها با و راضی ولید و سلیمان

این در نشRRوید خRRارج نمRRاز اداء بRRرای حRRتی آنجا از بمانید خانه در

بن سKKKعید و جبKKKیر بن )سKKKعید سKKKعید دو28مسیب(

در ایشRRان زیRRرا بRRود، خواهد قRRانع و راضی خلیفه نماینRRده صRRورت عRRدم صورت در و هستند، شما جستجوی در درس کالس و مسجد

متواری جایی در و کرده فرار سعید که گفت خواهند خلیفه به شما با من که دارد امکRRان سRRعید/ فرمودنRRد: چگونه حضرت است شده

و بشRRنوم راالفالح« علی حي الصالة، علی »حي صدای گوش هایم حاضر و برنمی آید من از کRRار این بنRRابراین نشوم، حاضر مسجد در در روز3 مدت به فقط ( شما3نیستم. پیشنهادی چنین پذیرش به

خلیفه نماینRRده چRRون نشRRوید، حاضر خRRود خصوصی تRRدریس محل بRRرای را استاندار ما و می گردد، شما دنبال به محل همین در فقط فرمودنRRد: جواب سعید/ در حضرت کرده ایم، قانع و راضی کار این نمی ترسم مخلوقی هیچ از من چون کرد نخواهم هم را کار این که از مRRRردم چنانچه شRRRد، خRRRواهم حاضر مسRRRجد و درس محل در و

حضRRرت رفتند مسRRجد به ظهر نمRRاز بRRرای و شدند، مأیوس ایشان آنجا در و بردند تشRRریف نمRRاز ادای جهت مسRRجد به سRRعید/ نRRیز

دسRRتور و حکم و بRRرد استاندار نزد را ایشان خلیفه قاصد و نماینده بیعت صRRورت در که کردند تأکید و داشRRتند، اعالن وی به را خلیفه تمRRام سRRعید/ با حضرت کرد، خواهند جدا تن از را شما سر نکردن

از را ما مصRRطفی محمد مRا، پیRRامبر فرمودنRد: که آن ها تهدیRدات این من بنRRابراین کرده انRRد، منع زمRRان یک در نفر دو با کRRردن بیعت درست زمRRان یک در نفر دو با بیعت »زیRRرا کRRرد، نخRRواهم را کRRار

و شد مRRأیوس او کRRردن بیعت از اسRRRتاندار که نیسRRت«. زمRRRانی به را سRRRعید تا داد دسRRRتور نکRRRرد، حل را مشRRRکلی وی تهدیRRRدات زمین بر را او و بRRرده سRRده به سRRعید/ را ببرنRRد. آن ها1»سRRده« جRRان بر گفتنRRد: که و نهادند وی گRRردن بر را شمشRRیر و خواباندند

و صRRبر پیکر این اما کن، بیعت ولید و سRRلیمان با و کن رحم خRRود اسRRتقامت خRRود از آن ها دسRRتور و حکم پRRذیرفتن جای به استقامت

می کرد: زمزمه چنین حال زبان با و دادند، نشان تا کRRوی سRRری ز خRRیزم برنه

دارم جRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRان جRRان سر از بجان کار رسد در

برخRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRیزم

منوره. مدینه در است جایی اسم - سده1

29/مسیب بن سعید نبودنRRد، کRRردن بیعت به حاضر هم حRRالت این در سعید که زمانی در و زدند و به شRRالق ضربه پنجاه و درآورده، تن از را او لباس های

خRRوار و ذلیل خRRود گمRRان به را او مدینه شRRهر خیابان هRRای و کوچه مظلRRومیت نهRRایت و بی زبRRانی در سRRعید حضRRرت زبRRان اما نمودند،می کرد: زمزمه اینگونه و می کشند توام عشق بجرم

غوغاییست خوش چه آ بام سر بر نیز تو

تماشاییست شود که دشمن نصیب نشودتیغت هالک

تو که سالمت دوستان سرآزمایی خنجر

قرار نظر تحت و بازداشت منزل در را سعید حضرت آن از پس با کسی چنانچه اگر و کردند منع او با مالقRRات از را مRRردم و دادند، وی با و می گRRرفت قRRرار قانون پیگرد تحت می کرد، مالقات ایشان

را مRردم اوضRاع این در سRعید می کردنRد. حضRرت شRدید برخRورد اینگونه و نماینRRد، خRRودداری او با کردن مالقات از می کردند توصیهمی کردند: زمزمه

من از آتشم، همنفسان ایبگریزید

دشمن من همره شود که آنکساست خویش

91 سRRال در سRRبیل الله فی مجاهد و واالمقRRام عRRالم این بRRاالخره زنRدگی از گوشRه ای و نمونه بRود این ،1فروبسRتند دنیا از دیده هجری

خRRRود عملی زنRRRدگی با که عمل و علم عرصه برجسRRRتگان از تن دو مسRRلمانان همه به خداوند بودنRRد، اسRRالم حقRRانیت از زنRRده نمRRونه ای

قRRرار خRRویش بRRرای الگویی و سرلوحه را آن ها زندگی تا بدهد توفیق خRRود از بزرگواران آن همانند مسلمین و اسالم به خدمت از و بدهند،

بدهند. نشان استقامت و صبر ژانویه27 با مطRRابق هجRRری1345 رجب20 شفیع، محمد مفتی

ه . ق. 1420 رجب21 میالدی. ترجمه1927 پایان

. 1 ج ،293 خلکان، - ابن1