5485034 tanaman tomato

7/23/2019 5485034 Tanaman Tomato

1/26

Tanaman Tomato

Pengenalan

Tomato adalah sejenis sayuran jenis buah yang mempunyai jangka hayat yang singkat. Ia

menjadi makanan kepada manusia di serata dunia. Ia berasal dari Amerika Selatan dan

kini penanamannya telah meluas ke semua negara beriklim tropika.

Pengeluaran utama tomato di Malaysia ialah di kawasan Cameron Highland. Kawasan di

tanah rendah yang menanam tomato ialah di negeri ohor.

Sebahagian besar tanaman adalah untuk permintaan dalam negeri dan sedikit sahaja

dieksport ke Singapura. !egara juga mengimport "### tan produk berasaskan tomato.

Pengeluaran tempatan hanya men$ukupi untuk kegunaan segar.

Botani Tanaman

!ama sainti%ik bagi tomato ialahLycopersicon cycopersicum (L). &ari %amili Solana$eae.

Pokok tomato dibahagikan kepada dua kumpulan besar iaitu yang tumbuh menegak

'determinate( dan yang tumbuh menjalar 'indeterminate(. Perbe)aan juga terdapat pada$iri*$iri buah yang menjadi asas perbe)aan kul+itar*kul+itarnya. Ciri*$iri am pokok

adalah seperti ,*

Akar * akar tunjang yang kuat dan banyak akar* akar serabut

-atang * warna hijau ber$abang dan berbuku

&aun * berbulu dan terdapat banyak bentuk

-unga * berwarna kuning dan berukuran lebih /$m

-uah * banyak perbe)aan warna sai) bentuk dan rasa

-enih * berwarna kuning perang dan beratnya 0.1g2biji

Cara pendebungan * persenyawaan sendiri


2/26

Keperluan Asas Tanaman

Faktor Iklim

Tomato lebih sesuai ditanam di kawasan tanah tinggi. 3alaubagaimana terdapat juga

kulti+ar tomato yang sesuai di tanam di tanah rendah. Suhu yang sesuai adalah /4 5 60o$.

umlah hujan pula ialah sebanyak "7#mm untuk pertumbuhan yang baik.

Faktor Tanah

Tanaman tomato sesuai di tanam di pelbagai jenis tanah termasuk tanah pasir ' -8IS dan

bekas lombong ( dan tanah gambut. 9ang paling penting bagi tanaman tomato adalah

saliran serta pengudaraan yang baik. Tanah yang mempunyai nilai pH 1.1 5 4.# adalah

amat sesuai. Keperluan topogra%i adalah seperti berikut.

Sifat sifat tanah dan kesesuaian untuk tanaman tomato

Sifat TanahKesesuaian untuk tanaman tomato

Sesuai Sederhana sesuai

Ke$erunan # 5 7# 7 * /0#

Saliran Tak sempurna salir ke salir Kurang salir dan agak sangat

salir ke sangat salir

Kedalaman tanah yang berkesan : 1# $m 01 5 1# $m

Tekstur dan struktur Selain dari pasir Pasir yang tak berstruktur

berstruktur dan lempung.

Kemasinan ; / mmhos / 5 0 mmhos


3/26

Kedalaman lapisan asid sul%at : 1# $m # 5 1# $m

Ketebalan gambut Tidak menghalang *

Keberbatuan Tiada halangan pada 01 $m

kedalaman tanah

*

Ketidak seimbangan unsur Tiada kera$unan kelebihan

mikro nutrien atau C


4/26

Sifat

pokok

Kultivar

L 24 MT 1 MT 11 Serdang 2 ing ong ( !1)

Tabiat

pokok

Tegak rimbun

dan berterusan

' indeterminate(

Tegak rimbun

sederhana besar

separa berterusan

'semideterminate(

8imbun

separa

berterusan

'indeterminate(

Tegak rimbun

sepera

berterusan

'indeterminate(

Tegak separa

berterusan

' indeterminate(

-erat -esar

'lebih 7# g2biji(

Ke$il

'01*6# g2biji(

Sederhana

'"#*4# g2biji(

Sederhana

'"#*4# g2biji(

-esar

'/##*/1#g2biji(

3arna Merah Merah $erah Merah Merah Merah

Kegunaan Segar Segar2proses Segar Segar Segar

Hasil /4*6# tan2ha /1*01 tan2ha /1*04 tan2ha 0#*01 tan2ha 01*6# tan2ha

Amalan Kultur

Program Kerja

Program gerak kerja bagi tomato terdapat seperti jadual berikut.


5/26

Program Kerja ntuk Sehektar Tomato

!ari Aktiviti Input

"ahan adar

"atatan

* "7 Penyediaan semaian 'untuk lebih

kurang /#### pokok(

a. kotak

semaianb. beg plastik

$. batas

=#

/####

1

Sai) 7#>7#$m

Sai) /0>/0$m

Sai) /##>/1$m

*"# 8awatan biji benih 8a$un Thiram 6g2/###g benih -enih ditanam

sedalam #.1$m

*6# Menyembur baja daun -aja daun Ikut syor label Sembur seminggu

sekali hingga

mengubah*07 Kawalan penyakit dan perosak 8a$un kimia Ikut syor label Sembur bila perlu

*/7 Pembersihan kawasan trektor * *

*/" Pengapuran ?M@ 6*1 tan2ha Kadar untu tanah

mineral

*= Pembajaan asas Tahi ayam 1 tan2ha &igaul ke dalam

batas

*6 @ayout penyediaan batas

menutup batas dengan plastik

Trektor

Plastik sil+er

shine

"# gulung *

# Mengubah anak benih Anak pokok / pokok2 lubang arak #.7 > #.7m

= Menyulam Anak pokok * *

/" Pembajaan i !PK /0,/0,/=,0 6## kg2ha -aja ditabur

sekeliling pokok

/1 Kawalan Penyakit dan Perosak 8a$un Kimia Ikut syor label Kawalan pen$egahan

jika perlu

0= Kawalan Penyakit dan Perosak 8a$un Kimia Ikut syor label Kawalan pen$egahan

jika perlu

04 Pembajaan ii !PK /0,/0,/=,0 7## kg2ha -aja ditabursekeliling pokok

6# Kawalan 8umpai 8a$un Kimia Ikut syor label 8a$un antara batas.

?unakan penyembur

60 Memasang penyokong dawai Penyokong kayu /7### batang *

"# Kawalan Penyakit dan Perosak 8a$un Kimia Ikut syor label Kawalan pen$egahan

jika perlu


6/26

"0 Men$antas * * Membuang tunas sisi

dan daun berlebihan.

1" Kawalan Penyakit dan Perosak 8a$un Kimia Ikut syor label Kawalan pen$egahan

jika perlu

11 Kawalan 8umpai 8a$un Kimia Ikut syor label 8a$un antara batas.17 Pembajaan ii !PK /0,/0,/=,0 7## kg2ha -aja ditabur

sekeliling pokok

17*7# Hasil mula dipungut -akul * angka masa kutipan

hasil 6#*"1 hari

74 Kawalan Penyakit dan Perosak 8a$un Kimia Ikut syor label Kawalan pen$egahan

jika perlu

40 Kawalan Penyakit dan Perosak 8a$un Kimia Ikut syor label Kawalan pen$egahan

jika perlu

B7 Kawalan Penyakit dan Perosak 8a$un Kimia Ikut syor label Kawalan pen$egahan

jika perlu

Penyediaan Anak Benih

?unakan biji benih yang bermutu tinggi. umlah biji benih yang digunakan adalah

6##g2ha.biji benih dirawat dengan menggunakan ra$un kulat seperti thiram dengan kadar

6g2/###g biji benih. -iji beni perlu disemai sekurang 5 kurangnya 7 minggu sebelum

menanam dan sediakan /# lebihan benih untuk akti+iri sulaman. Anak benih ditanam di

bawah jaring kalis serangga. Semasa peingkat semaian anak benih boleh boleh disembur

dengan baja daun '#o$iar( yang mengandungi unsur !PK mulai minggu ketiga. Sembur

ra$un serangga seperti $hlorpyri%os jika terdapat tanda 5 tanda serangan perosak.

Terdapat tiga $ara semaian yang disyorkan

i. Semaian batas

ii. Semaian polibeg

iii. Semaian kotak


7/26

i# Semaian $atas

Campuran tanah =,6,0 ' tanah bahan organik pasir ( digunakan bagi batas semaian

berukuran /m lebar > /1$m tinggi.

Semai biji benih sedalam #.1$m dalam jalur dengan jarak 1$m. Tabur tanah kering yang

halus sepanjang jalur untuk menutup biji benih.siram batas dan tutup dengan teduhan

yang dibuat dari plastik lutsinar.

ii# Semaian

Poli$eg

Isi polibeg berukuran /0$m > 0#$m > /mm dengan tanah $ampuran =,6,0. Tanam 0*6

biji benih sedalam #.0$m. Tinggalkan hanya satu pokok apabila mempunyai 0*6 helai

daun. @etakkan polibeg dibawah teduhan yang didirikan daripada plastik lutsinar dan

jaring kalis serangga.

iii# Semaian kotak

Kotak yang dibuat daripada kayu atau plastik berukuran 7#$m > 7#$m diisi dengan tanah

$ampuran =,6,0. Kotak semaian yang digunakan perlu mempunyai lubang di bahagian

bawah supaya air tidak bertakung. -iji benih ditanah sedalam #.1$m dan tabut tanah

halus diatasnya.

Kotak semaian diatur di atas meja panjang di dalam bangsal semaian. -angsal semian

boleh ditutup dengan kepingan plastik sebagai atap. &inding bangsal boleh ditutup


8/26

dengan jaring untuk mengawal kemasukan serangga. Pengairan oleh dilakukan dengan

menyiram atau menggunakan sistem pengairan renjis.

Penyediaan Ka%asan

Penyedian kawasan merangkumi kerja*kerja pembersihan tanah pembajakan dan

pembinaan batas. Tanah dibajak dan digembukan sedalam /1$m*00$m. -atas dibentuk

selebar /.0m lebar > 0#*6#$m tinggi.

Pengapuran perlu dilakukan sebelum penanaman dibuat sekiranya pH tanah kurang

daripada 1. pengapuran dilakukan semasa kerja*kerja pembajakan tanah dijalankan dan

sebaik*baiknya dibuat /*0 bulan sebelum anak benih ditanam. -ahan kapur yang selalu

digunakan ialah %round Megnesium Limes&one' ?M@ ( dengan kada 6*1 tan2ha.

Penanaman di &adang

Anak benih diubah ke ladang ketika berumur 1*7 minggu. Hanya anak benih yang sihat

sahaja dipilh. Sebelum mengubah anak benih perlu mengalami proses pengerasan

dengan $ara mendedahkan kepada $ahaya matahari beransur*ansur. Dbah anak benih

ketika $ua$a redup atau pada waktu petang duikuti dengan siraman air. arak tanaman

yang disyorkan ialah 7#$m > 7#$m.

Penggunaan sungkupan plastiksi$'er shine digalakkan untuk mengawal rumpai dan

mengurangkan serangan kutu daun. Pilih kawasan yang belum ditanam dengan tanaman

jenis So$anaceae. Satu minggu selepas menanam anak benih yang mati ataupun kurang

disahat perlu disulam.


9/26

Penyediaan Sokangan

Sebulan selepas mengubah sokong anak pokok dengan pan$ang kayu atau buluh.

Penyokong ini boleh dibuat dengan menggunakan dua batang kayu yang dipa$ak pada

hujung setiap batas. 8entang dawai pada kedua*dua kayu dan ikat tiap*tiap pokok tomato

di batas kepada dawai.. biasanya tinggi penyokong ialah 1#*=#$m.

Pem$ajaan

Kadar pembajaan tanaman tomato berbe)a mengikut jenis tanah.

adual dibawah menunjukkan kadar baja yang disyorkan untuk tanaman tomato.

Kadar pem$ajaan tanaman tomato $ersungkupan plastik $agi $e$erapa jenis tanah

'enis Tanah Baja

'enis Kadar

(Tan ) ha ) musim*

+asa (+&T*

+inggu

&epas Tuai

"ara

B,IS

* 8udua Tahi Ayam

!PK /0,/0,/=,0

/#

0

*/E

0" 4

?aul dalam tanah

Keliling pokok


10/26

* -aging Tahi Ayam

!PK /0,/0,/=,0

01

6

*/E

0" 4

?aul dalam tanah

Keliling pokok

Bekas &om$ong

* Pasir

Tahi Ayam

!PK /0,/0,/=,0

01

0

*/E

0" 4

?aul dalam tanah

Keliling pokok

am$ut !PK /0,/0,/=,0 0 0" 4 Keliling pokok

+ineral Tahi Ayam

!PK /0,/0,/=,0

1

/.1

*/E

0" 4

?aul dalam tanah

Keliling pokok

Pemangkasan

Pemangkasan disyorkan untuk kulti+ar tomato yang bertabiat rimbun. Tunas*tunas sisi

dan daun*daun berlebihan perlu dibuang untuk menggalakkan pengudaraan yang baik.

Pengurusan Air

Pengairan boleh dilakukan dengan menyiram atau menggunakan sistem pengairan renjis.

Sistem pengairan renjis mempunyai ke$ekapan pengairan 71*=1 dan keperluan tenaga

kerja yang rendah. Kos bahan bagi sistem ini adalah diantara 8M1### 5 8 4### sehektar.

enis perenjis yang sesuai digunakan mempunyai julat tekanan operasi yang rendah

antara /.1 5 0.1 kg2$m0 dengan kadar alir perenjis #.6 5 /.# liter2 saat dan garis pusat

siraman liputan 01*6# m.


11/26

Pengurusan Perosak

Ka%alan Penyakit dan Serangga

Ka%alan Serangga

.ama perosak / lat pengorek $uah (Chloridea obsoleta F#*

-ahagian serangan , -uah daun tunas dan bunga

Peringkat serangan , Peringkat berbunga dan buah

Simptom , -uah berlubang dan busuk pu$uk muda dan bunga

dimakan ulat

Kawalan , Sembur pokok dengan"aci$$us &huringiensis perme&hrin

atau acepha&eselang /" hari.

Kutip buah yang diserang dan musnahkan.

.ama perosak / &alat $uah (Bactrocera sp)

-ahagian serangan , -uah


12/26

Peringkat serangan , Peringkat berbuah

Simptom , -uah berlubang dan reput. -uah gugur atau busuk

sebelum matang

Kawalan , Kutip buah yang diserang dan musnahkan se$ara

tanam atau bakar

Sebagai kawalan gunakan a&&rac&an&seperti me&hy$eugeno$

.ama perosak / !amama merah (tetranychus truncatus*

-ahagian serangan , &aun dan bunga

Peringkat serangan , Semua peringkat

Simptom , &aun 5 daun yang diserang berkerekot dan bertompok

kuning. Pertumbuhan terbantut dan bunga

tidak terbentuk

Kawalan , Sembur pokok dengan ra$un serangga seperti di$o%ol

atau propagite

Ka%alan Penyakit

Penyakit , !a%ar Phytophthora

Penyebab , Phytophthora in%estans 'kulat(

-ahagian diserang , &aun dan -uah

Cara merebak , Tanah dan air

Simpton , &aun bertompok perang dan hitam. &aun tua berair di bahagian

hujung. -ahagian belakang daun bertompok putih. Pada buah

terdapat bintik le$uh 'water soak( bahagian yang diserang

berkedut. Pokok akan mati pada akhirnya.

Kawalan

5 Sembur ra$un kulat 5 maneb man$o)eb $apta%ol atau $uprous oFide.

5 -akar bahagian berpenyakit.

5 Pastikan kawasan tanaman bersaliran baik.

5 aga kebersihan kawasan tanaman.


13/26

Penyakit / Antraknos $uah

Penyebab , o$$e&o&richum sp

-ahagian diserang , -uah

Cara merebak , -iji benih dan angin

Simpton , angkitan awal kelihatan lekuk yang kemudian membesar

menjadi tompok perang kehitaman.

Serangan menyebabkan buah reput.

Kawalan

* ?una biji benih yang sihat.

* -ajak reput relai ke dalam tanah semasa penyediaan tanah

ika terdapat serangan

* Musnahkan buah*buah yang berpenyakit

* Sembur buah dengan ra$un kulat seperti man$o)eb.

Penyakit / !a%ar alternaria

Penyebab ,*$&ernaria so$ani

-ahagian diserang , -atang daun dan buah

Cara merebak , Angin

Simptom , Terdapat bintik berwarna perang pada bstsng dan daun tua.

-intik kemudian membesar menjadi tompok pusar hitam

Tisu daun di keliling tompok bertukar menjadi kuning

-uah yang diserang mempunyai bintik lekuk dan dipenuhi

dengan spora hitam.

Kawalan

* Sembur dengan ra$un kulat 5 $ooper oFy$hloride man$o)eb atau

$hlorothalonil

* -akar bahagian yang berpenyakit


14/26

Penyakit / ,eput Pangkal

Penyebab , Sc$ero&ium ro$#sii + ,hi-oc&onia sp

-ahagian diserang , Pangkal pokok

Cara merebak , Tanah

Simptom , &aun*daun kelihatan layu

Terdapat masalah putih pada pangkal pokok

Akhirnya pangkal akan menjadi hitam dan reput

Kawalan

* Pastikan kawasan tanaman bersaliran baik.

* Musnahkan pokok yang diserang.

Penyemburan ra$un perosak hendaklah diberhentikan sebelum mengutip hasil. Ini

berpandukan kepada tempoh larangan mengutip hasil 'T&MH( yang telah ditetapkan bagi

ra$un*ra$un perosak yang berkenaan. adual dibawah adalah panduan tempoh mengutip

hasil.

Panduan tempoh dilarang mengutip hasil

(T0+!* ra1un perosak yang disyorkan $agi tomato

,a1un Perosak T0+! ( Bil# !ari *

a$ephate 0/

benomyl 6-a$illus Thuringiensis Tiada

$apta%ol /"

$arbenda)im 6

$uprous oFide Tiada

$hlorothalonil =

di$o%ol =

malathion 6


15/26

man$o)eb /"

maneb /"

permethrin 1

propagite =

Panduan pengiraan ra$un perosak tanaman adalah bertujuan untuk menjaga keselamatan

pengguna supaya ra$un yang digunakan pada kadar yang disyorkan tanpa pemba)irandan ia juga dapat mengelakkan dari pen$emaran udara.

Syor $erdasarkan 2 $ahan aktif

Gormula ,

/ F C/ 0 F C0

/ 0 F C0

C/

&i mana ,

/ Isipadu ' +olume ( ra$un perosak kormesil

C/ Kepekatan bahan akti% ra$un perosak kormesil

0 umlah isipadu semburan ' spray +olume ( ra$un perosak dan air

C0 Kepekatan bahan akti% ra$un perosak yang disyorkan

Contoh Pengiraan

"1# liter isipadu semburan ra$un malathion ' kandungan bahan akti% 10 ( disyorkan

untuk mengawal kepinding dengan kadar #./ bahan akti%. -erapa banyakkah 'liter(

ra$un malathion diperlukanJ

+enggunakan formula di atas /


16/26

0 "1# liter

C/ 10

C0 #./

/ "1# liter > #./

10

3#45 liter ( 453 ml *

'a%apan / unakan 3#45 liter ( 453 ml * ra1un malathion dengan isupadu sen$uran

673 liter

Ka%alan ,umpai

8umpai bersaing untuk mendapatkan )at makanan air dan $ahaya. 8umpai yang tumbuh

di atas batas perlu di $abut dengan menggunakan tangan $angkul atau dikawal

menggunakan sungkupan. Sungkupan dengan menggunakan plastiksi$'er shineadalah

teknik sungkupan yang paling berkesan. -agi rumpai yang tumbuh di antara batas boleh

dikawal dengan menggunakan ra$un rumpai seperti glu%osinate*ammonium '#.1 kg2ha(

atau glyphosate '#.7 kg2ha( sebelum peringkat berbuah. Ketika menyembur gunakan

penyembur bertudung bagi mengelakkan tempias semburan dari terkena tanaman.


17/26

Kematangan dan Pengutipan !asil

Hasil boleh dipungut lebih kurang 4*B minggu selepas mengubah. -uah akan masak 6#

selepas berbunga dan tempoh mengeluarkan hasil adalah 6# 5 "1 hari selepas kutipan

pertama. -uah boleh dipungut bila masih berwarna hijau tetapi $ukup matang. Pungutan

buah yang masih hijau atau hijau kekuningan dibuat untuk mengelakkan buah dari pe$ah.

-uah*buah dipetik dengan menggunakan tangan sebiji demi sebiji dengan memastikan

kulit buah tidak ter$edera. -uah yang telah dipetik dimasukkan ke dalam bakul yang

beralas kertas dengan muatan tidak melebihi 6#kg. &alam keadaan ambien buah tomato

masak boleh disimpan selama 0 hari. angka masa penyimpanan boleh ditingkatkan ke /*

0 minggu jika disimpan di bilik sejuk pada sushu 1*/##$ dengan kelembapan di antara B#*

B1.

Kualiti buah yang dikehendaki di pasaran adalah seperti berikut,*

kuran Sai8 aris Pusat (1m*

-esar * :7 $m

Sederhana * 1*7 $m

Ke$il * ;1 $m

-entuk * bulat dan tidak $a$at

3arna * B# warna hijau dan /# kuning

Tekstur* lembut bila dibelah terdapat rongga udara


18/26

Keadaan * -ebas dari serangan penyakit kerosakan dan kekotoran

9konomi Pengeluaran

Kos Per$elanjaan

Pada umumnya anggaran kos perbelanjaan tanaman tomato boleh dibahagikan kepada

kos tetap kos bahan dan kos tenaga kerja.

Kos tetap

Kos tetap merangkumi perbelanjaan bagi $ukai dan alat*alat pengairan. Anggaran kos

tetap bagi sehektar tanaman tomato ialah sebanyak 8M=17.01.

Kos Bahan

umlah kos bahan untuk pengeluaran sehektar tanaman tomato ialah sebanykan

8M710B.6#. perbelanjaan ini adalah diperlukan untuk bahan seperti benih baja ra$un

dan alat*alat ladang.

Kos Tenaga

Kos tanaga kerja untuk mengusahakan sehektar tanaman tomato ialah sebanyak

8M/B/#.## semusim. Perbelanjaan yang paling tinggi adalah kos tenaga kerja untuk

memungut hasil iaitu 8M"1#.##.


19/26

Anggaran Kos Pengeluaran Tomato Seluas Sehektar

Butir - $utir Kuantiti Kos ( ,+ *Kos Bahan Input

i. -enih

ii. -aja

* Tahi ayam

* Kapur

* !PK /0,/0,/=,0

iii. 8a$un Kimia

i+. Plastik sil+er shine

+. Kayu penyokong

+i. &awai

+ii. Tali ra%ia

+iii. Kontigensi

#.6 kg 8M01#

1 tan 8M/0#

0.1 tan 8M/##

6# bag 8M"6

4 dari jmlah kos bahan

"# gulung 8M=#

/7### batang 8M#."#

/1 gulung 8M"6

7 gulung 8M".1#

/# dari jumlah kos bahan

=1.##

7##.##

01#.##

/0B#.##

"6B.##

04##.##

60#.##E

/6".##EE

0=.##

1B6.##

'umlah ke1il I 710B.6#

Kos Input Tenaga hari (t#h*: ,+;7#33

i. Penyediaan tanah

ii. Membuat batas

iii. Menanami+. Memasang penyokong dan dawai

+. Menyiram

+i. Mengawal rumpai

+ii. Membaja

+iii. Menjalarkan pokok

Kontrak

/0 tenaga hari

4 tenaga hari0# tenaga hari

/7 tenaga hari

4 tenaga hari

4 tenaga hari

7 tenaga hari

06#.##

/4#.##

/0#.##6##.##

0"#.##

/0#.##

/0#.##

B#.##


20/26

iF. Mengawal serangga2penyakit

F. Memungut hasil

" tenaga hari

6# tenaga hari

7#.##

"1#.##

'umlah ke1il II /B/#.##

Kos Tetap

i. Cukai tanah

ii. Alat*alat pengairan

1 bulan 8M /12tahun

1 bulan 8M /4##2tahun

7.01

=1#.##

'umlah ke1il III


21/26

#.4#

/.##

0=B1.41

//B1.41

67#"./1

74#"./1

/#4#"./1

/14#"./1

,ujukan

/. GAMA '/BB#(..engenda$ian Lepas Tuai Sayur/ Sayuran. !ota Kursus !o.=.

Kuala @umpur , GAMA.

0. abatan Pertanian '/B41(. Toma&o Tanah .amah. 8isalah Pertanian -il. 7. Kuala@umpur , abatan Pertanian Semenanjung Malaysia.

6. MA8&I '/BB#(..anduan .enge$uaran Sayur/Sayuran. Kuala @umpur , MA8&I

". imala P. &an S.K. Chan '/BB#( Tanah dan .emba0aan .anduan .enge$uaran

Sayur/Sayuran Kuala @umpur , MA8&I.

1. abatan Pertanian '/BB1(..erangaan e$uasan Tanaman Semenan0ung

Ma$aysia 1994. Kuala @umpur , abatan Pertanian Semenanjung Malaysia.


22/26

&A+PI,A.

Penyakit yang biasa menyerang tomato

@alat buah ketidakseragaman sai)

Serangan pada bunga Serangan pada daun

Serangan daun Serangan daun


23/26

&A+PI,A.

Penanaman Tomato


24/26

&A+PI,A.

Hasil dan pemprosesan tomato sebelum dipasarkan


25/26

&A+PI,A.

Kerja Pembungkusan tomato


26/26

5485034 tanaman tomato

Documents