नारद व लकषमी यााचया सावादातन

उलगडलल कषणाचया अातरागातील गज

भाग ३

शरीअववनाश मोरशवर वलमय

एमएससी

उरफ

शरीपरमानादसवामी

सवफ हकक सवाधीन

सौअनपमा अववनाश वलमय

१३ नवलकर विलडडग नलिकळकर रोड

दादर (पविम) मािई ४०० ०२८

दरधवनी ०२२ - २४३६ १५१४

मोिाईल ९९६९८ ७६८५०

ई परकाशन ई सावहतय परवतषठान

www esahity com

esahitygmail com

eleventh floor

eternity

eastern express highway

Thane (w) 400604

7710980841

httpsplay google comstoreappsdetails id=com esahity www esahitybooks

परकाशन १९ ऑकटोिर २०१७ (ददवाळी)

copyesahity Pratishthanreg1027

bull ववनामडय ववतरणासाठी उपलबध

bull आपल वािन झाडयावर आपण ह फ़ॉरवडफ कर शकता

bull ह ई पसतक विसाईटवर ठवणयापवी ककवा वािनावयवतररकत

कोणताही वापर करणयापवी ई सावहतय परवतषठानिी परवानगी घण

आवशयक आह

ampamplrampamp

gmhEumlparagYacuteYmohellip ~hthornZ gpYacuteV

aEumlZmZ XigraveparamZ gw^mfVmZ amp

Hyen$icircUntildepara oumlUacutesect JwUJmZdmsup3parasect

gw^mfVsect lsquosectJblsquood nwEcircparalsquosup2 ampamp

lrAdYyVntildedmlsquor

AWcopy

gmhEumlparaecirc$nr qgYwlsquoUumlparao

gw^mfVecirc$nr Agsectraquopara Xigravepara aEumlZo AmhoV

nasectVw

Hyen$icircUmAgraveparam oumlXparamMo JwUJmZ H$aUmao dmsup3para

hoM lsquosectJbXmparar AmU

nwEcircparaH$mar gw^mfV Amho

अनकरमवणका

१३ कषणाचया अातःकरणातील सदगरमती

१४ सदामयािा कषणभकतीिा वनिय

१५ रवकमणीिी कषणपरीती

१६ रवकमणीि कषणाला परमपतर

१७ कषण-रवकमणी परथम भट

कषणाचया अातःकरणातील सदगरमती

अशा तऱहन कषणाचया परममाहातमयाचया वविाराामधय सदामयाि मन

पणफपण िडालल होत तयाला कषणावशवाय दसर काही ददसत नवहत आवण

कषणपरमावशवाय अनय काहीही जाणवत नवहत अशा अवसथति काही काळ

गडयावर सदामयाचया अिानक एक गोषट लकषात आली की कषण अजनही

आकाशाकडि एकागर विततान पाहत रावहला आह सदामयाचया मनातील कतहल

जाग झाल तयान कषणाला हलकि परमान हाक मारन भानावर आणल आवण तो

महणाला

ldquoअर कषणा मगािपासन मी तझयाकड पाहतो आह आवण त आपला

वरती आकाशाकड नजर लावन िसला आहस आकाशातील िादर तार व

िाादणयाािा परकाश यााि सौदयफ मलाही जाणवत आह परात तयापकषाही तया

िाादणयान नहाऊन वनघालला हा पररसर माझया मनाला अवधक आकरषित करीत

आह परात तझ तयाकड लकषि नाही ह माझया लकषात आल आवण मला तयािि

नवल वाटत आह तवहा आकाशाकड पाहन तला काहीतरी वगळ व ववशि वाटत

आह ह नककी सवफ पररसर मला सखवीत आह पण त मातर अतयात आनाददत ददसत

आहस त काहीतरी वगळयाि आनादािा अनभव घत आहस ह तझया मखाकड

पावहडयावर लगिि लकषात यत ति मला जाणन घयायि आह तवहा हा तझा

आनाद काय व कसा आह आवण कशामळ आह ह मला तवररत सााग तझया आनादात

वनदान सहभागी होणयािी तरी साधी मला दशील की नाही तवढा माझा हकक

तझयावरती तझा परमसनही महणन आहि ना मग मला सवफ काही सााग िघrdquo

सदामयाचया परमाचया आजफवी व आगरही विनाानी कषणाला सातोि

झाला आवण तयान सदामयाकड अतयात परमाचया नजरन पावहल कषणाचया

अातःकरणातील अरप व अमतफ अनभवाला सदामयाचया परमभावािा सपशफ झाला

आवण कषणाचया अातःकरणातील अनभव शबदरप होऊन साकार होऊ लागला

ldquoअर सदामया परमशवराि सषटीरप अतयात मनोहारी िदधी का रठत

करणार वितताकिफक व हदयागम आह ह तर सतयि आह तयातनही पथवी आप

तज वाय व आकाश ही सषटीतील पािमहाभत ववशि रपात पाहताना ववशि आनाद

होतो हही खर आह अनक ववशाल पवफत दथडी भरन वाहणाऱया सररता

वनरवनराळया सगावधत रलाानी व रळाानी िहरलल वकष ही तया सदासवफकाळ सवफ

जीवमातरााना आधार दणाऱया अशा पथवीततवािीि रप आहत अथााग व वयापक

असा सागर ककवा दाटन िरसणारा विाफव ही तया आप ततवािी महणजि जलािी

रप आहत सयफ ककवा अगनी ही तया तज ततवािी रप आहत सखद सपशफ करणारी

वाऱयािी माद झळक ककवा वळपरसागी वगवान होऊन वाहणारा वारा ही तया वाय

ततवािी रप आहत सवफ सषटीला वयापन असणार आवण वनतय नवीन रपात व

रागात ददसणार अस आकाश ततव आह पािमहाभतााचया या ववववध रपाादवार जवहा

तयामागील परमशवरी सततिीि जाणीव होत तवहा पािमहाभतााचया तया रपातील

खललल परमशवराि सौदयफि मनाला जाणवत आवण अातःकरणािीही आतयावतक

आनादािी अवसथा होऊन राहत कारण तया वळस परमशवरी माहातमयान व

परमशवरी परमान अातःकरण एकवटलल असत

अर सदामया पण हा अनभव तया परमशवराचया जडसषटीरपापरताि

मयाफददत असतो आवण तोही तवढया काळापरताि मयाफददतही राहतो परात जयाला

परमशवराचया ितनयरपामधयही असा अनभव पहाणयािी व घणयािी साधी

वमळाली तो खरोखरीि अतयात भागयवानि होय आपडयालाही अशी साधी

परमभागयानि लाभली होती आवण ती आपल सदगर व अतयात थोर अशा

सााददपनी ऋिी यााचया रपानि परमशवराला पाहणयािी व अनभवणयािी

जञानदषटी आपडया सदगरा नीि आपडयाला ददली तया दषटीन जवहा आपण पाह

लागलो तवहा त परमशवरसवरप आपडयाला सदगरा चयाि रठकाणी ददसल आवण

तयााचयािठायी अनभवाला आल

सदा सवफकाळ सवफि जीवााना आधार दणार व वनतय कषमाशील अस

आपडया सदगरा ि रप आठवल की lsquoपथवीrsquo ततवािि समरण होत परमजलान वनतय

दाटन असलल आवण काहीवळला अनावर होऊन वाहणार अस आपडया सदगरा ि

परमळ नतर व नजर आठवली की lsquoआपrsquo महणज जल ततवािि समरण होत

यजञयागादद कमाफचया वळी आवण सवानभवाि सतयजञान परगट करताना आतमतजान

यकत होणार अस आपडया सदगरा ि मखकमल आठवल की lsquoतजrsquo ततवािि समरण

होत ओजसवी वाणीन सतय जञानविन परगटवणारी आवण परमळ व मधर सराादवार

परमशवराि गणगान करणारी अशी सदगरा िी मती आठवली की lsquoवायrsquo ततवाि

समरण होत तयािपरमाण आपडया सदगरा चया सवानभवािी वयापकता व सखोलता

याािी आठवण आपडयाला झाली की lsquoआकाशrsquo ततवाि समरण होत हा अनभव

एवढा अनयोनय आह की जस सदगरा ि समरण झाल की पािमहाभताािी आठवण

होत अगदी तसि पािमहाभतााि आववषकार पावहल की सदगरा चया मतीि व

तयााचया माहातमयाि सहजि समरण होत सदगरा चया ठायीि सवफ सषटी पावहली व

अनभवली की सवानभवान सवफ सषटीचया रठकाणीही सदगरा िि माहातमय जाणवत

व अनभवालाही यत अशा तऱहन आत व िाहर एकाि अनभवािी परविती यत

आवण तया अनभवात आत व िाहर ह दवतही पणफपण लयाला जात मग तथ उरत ती

एकीएक वयापक परमशवराचया अवसततवािी आनाददायी अनभतीrdquo

कषणाचया िोलणयातील वाकयावाकयातन शबदाशबदातन एवढि नवह

तर दोन शबदाातील वनःशबद अातरामधनही कषणाि अातःकरणि पणफपण मोकळ

होत होत सदामा मातर कषणाकड कवळ पहाति रावहला होता कषणाचया

साागणयातील भावाथफ हा सदामयाचया अनभवािा नसडयामळ सदामा हा आनाददत

होणयापकषा आियफिदकति जासत झाला होता तयािी ही अवसथा कषणाला

जाणवली आवण तो सदामयाकड पाहन अतयात मोकळपणान हसला कषणाधाफत

सदामयाि मनही मोकळ झाल खर पण तयाचया मनावर कषणाचया िोलणयािा

झालला परभाव मातर अजनही कायमि होता तयाि भरात सदामयान आपल दोनही

हात कषणासमोर जोडल आवण अतयात नमरभावान कषणाशी िोल लागला

ldquoअर कषणा तझ सवफि िोलण मला समजल अस नाही पण तरीही

माझया मनािा गोधळ मातर मळीि झालला नाही कारण एक महतवािी गोषट

माझया लकषात आलली आह की तझा ईशवरी अनभव हा अतयात वयापक आह खर तर

अस महणणही िरोिरि नाही कारण ईशवरी अनभव हा वयापकि असतो हि खर

आह आवण तसा अनभव हा सदगरकपमळि यतो हि सतय आह आपडया

सदगरा िी पणफ कपा तझयावर झालली आह ह मला पणफपण माहीत आह आवण ती

कपा तला तझयाकडन घडलडया सदगरभकतीमळि परापत झालली आह हही मी

जाणन आह परात तझया एका गोषटीि मातर मला राहन राहन नवल वाटत की

एरवही तझया िोलणयामधय सदगर सााददपनीचया माहातमयािा कधीि उडलख यत

नाही ककिहना तस तयााि नावही तझया मखातन आलल कधी ऐक यत नाही पण

जया जया वळस ईशवरी अनभवाववियीि िोलण यत तवहा मातर तला अवजिात

राहवति नाही त एकदम भावपणफ होतोस आवण तझया अातःकरणातील

सााददपनीिी परममती व तयााि माहातमय अगदी भरभरन परगट होत एवढ

सााददपनीि रप व सवरप तझया अातःकरणात अगदी खोलवर ठसलल आह आता

सााददपनीिा व तझा परतयकष सहवास व सावाद नाही आवण तला तयािी तशी काही

आवशयकता वाटत आह असही ददसत नाही तरीही तझया रठकाणी सााददपनीि

माहातमय व थोरवी वनतय कवळ जागति आह अस नाही तर ती कायमपण

सररति असत आवण योगय साधी वमळाली र वमळाली की त माहातमय अगदी

ठामपण परगटही होत ह कस काय घडत िरrdquo

सदामयाि िोलण ऐकन कषण एकदम अातमफख व गाभीर झाला

कषणभरि तयान आपल नतर वमटन घतल आवण पनहा उघडल तर त अशरानी पणफपण

भरलल होत पण तया अशराचया थिााना िाहर पडणयािा अवसर वमळणयाचया आति

कषणाचया मखातन भावपणफ शबदाािा ओघ िाहर पड लागला

ldquoअर सदामया तझया िोलणयान तर त माझया अगदी अातःकरणालाि

हात घातला आहस जथ माझया सदगर सााददपनीिी मती अवधवषठत आह ति

माझया आतमशकतीि व भवकतभावाि मळ आह तया शकतीचया िळावरि

माझयाकडन अनक पराकरम घडत आल आवण आजही घडत आहत पण तया

भकतीमळि मी वनतय सवानादात रममाण असतो आवण आनादान जीवन जगत असतो

तया सवानादाि मळ ज आतमपरम त महणज माझयाठायीि सदगरपरम होय आवण तया

सदगरपरमाि मळ महणज सदगरा िी मती होय तया सदगरमतीचया ठायीि

तयााचया ईशवरी परमरपाि व ईशवरी सवरपाि ऐकय आह महणनि माझया

अातःकरणात सदगरा चया मतीचया अवसततवामळ ईशवरी परम व ईशवरीसवरप वनतय

सररत असत आवण तयाचया ऐकयािा आनाद मी वनतय अनभवीत असतो

सदामया तला एक मी माझया जीवनातील महतवाि गज साागतो

अगदी िालपणापासनि माझया रठकाणचया ईशवरी आतमशकतीिी जाणीव

माझयाठायी अगदी सहजपण होती तया आतमशकतीमळ एक जिरदसत आतमववशवास

माझयाठायी वनतयपण होता तयामळि गोकळात असताना माझयाकडन अनक

िमतकारसदश अस अमानवी वाटणार पराकरम अतयात सहजपण घडत रावहल तयाि

सवाानाि नहमीि आियफ व कौतकही वाटत अस पण मला मातर तयाि कधी

नवलही वाटल नाही माझया जीवनािा तो जण एक सहज भागि आह असि मला

जाणवत अस तयािपरमाण माझया रठकाणी सवााववियी परम व आपलपणाही अगदी

िालपणापासनि होता आवण तयाि आपलपणापोटी मी अनकााचया सखदःखाचया

परसागात सहभाग घऊन मी तयााना सहकायफही करीत अस तयामळ अनकााचया

मनातील भाववनक जगात मी परमान परवश कला आवण तयााचया मनात परमाि

सथानही वमळाल तया परमीजनााचया सहवासात परमािी दवघव करन परमािा

अनभव घणयािा छाद मलाही लागला आवण तोि छाद माझयामळ तयाानाही लागला

अर सदामया तया परमीजनाापकी काहीजणाानी तर मलाि तयाािा lsquoदवrsquo

मानल तयााचया रठकाणी माझयाि परमािा धयास जडला आवण तयााचयाकडन

माझीि भकती घड लागली तयााचया मनात भरलली माझी परमपरवतमा

भवकतभावामळ तयााचया अातःकरणात मतफ रपाला आली आवण तयााचया अातरात

माझीि मती ठसली तयामळ तयााचया अातरात माझ परम वनतय सररत रावहल आवण

तयािा आनाद त अनभवीत रावहल मग तयाि आनादाचया अनभवान जगल जाणार

तयााि जीवन हही सहजपण आनादािि झाल एवढि नवह तर तयााचयासाठी तयााि

जीवन ह आनादािा अनभव घणयाि साधनि होऊन रावहल

सदामया पण खर गज तर वगळि आह माझया रठकाणी असलडया

ईशवरी शकतीिी व ईशवरी परमािी जाणीव मला असनही दकतयक वळा िाहरिी

पररवसथती मला अातमफख वहायला भाग पाडीत अस कारण िऱयाि वळला मला

असाही अनभव यई की लोकााना तयााचया साकटकाळी मदत करन व तयााना तया

साकटातन सोडवनही तयााचया रठकाणी मातर तयािी कदर नस सवााशी अतयात परमान

वागनही दकतयक जणााचया रठकाणी काही वळला तयािी जाणीव काय तयाि

समरणही नस जर एखादी गोषट इतरााचया मनापरमाण वा अपकषपरमाण माझयाकडन

िाहयपररवसथतीमळ घड शकली नाही तर तयाि लोकााना सवफ पवफ गोषटीि

ववसमरणही तवढयाि सहजतन घडत अस आवण माझयाववियी तयााचया मनात शाका

व ववकडप वनमाफण होऊन तयाि रपाातर रागातही होत अस काही वळला तर साधी

कतजञताही न िाळगता दकतयकजण कतघनही होत असत अशा वळला माझया

मनाला वनविति थोडीशी वविणणता ककवा नाराजी वाटत अस कारण दकतीही

वनरपकषपण आपण वागलो तरी नकारातमक परवतदकरयिी अपकषा आपडयाला

वनविति नसत

अस परसाग मग मला अातमफख करीत असत आवण तयामळ माझी

उदासीनता अवधकि वाढत अस कारण माझया अातःकरणात आतमशकती असली

तरी माझया मनाला सााभाळणारी माझ साातवन करणारी आवण माझया मनाला

आधार दऊन परत उभारी दणारी अशी कोणतीही सगण वयकती मतीरपान माझया

अातःकरणात वसलली नवहती पण अशा वळी सदवान माझ खर परमीजन माझया

उपयोगाला व कामाला यत असत माझी मनोवयथा जाणन त माझयावर तयााचया

परमािा विाफवि करीत तयााचया सहवासात माझ मन शाात होई खऱया परमाचया

तया थोडयाशा अनभवानही माझ मन सिळ होऊन पनहा परमगणान यकत होई आवण

परमभावािा माझा सहज सवभाव पनहा जागा होऊन खळ लाग सवााशी महणज

अगदी सवााशी माझया परमाला न जागलडयााशीही माझ आपलपणान व परमान

वागण िोलण घड लाग आवण माझ मनातील परम पनहा मोकळपणान वाह लाग

अशा परमीजनाामधय माझया अतयात परमािा असलला माझा परमवमतर

पदया आवण माझी वपरय सखी राधा ह अगरसर होत तस पहायला गल तर नाद व

यशोदा ह नहमीि माझया पाठीशी असत आवण िलरामदादाही मला तयाचया

मयाफदत पणफ साथ दत अस परात आपडया वनरागस व भािडया परमान मलाि lsquoदवrsquo

महणणारा पदया हा तयाचया परमळ वागणया-िोलणयान माझया मनाला पनहा

खलवीत अस आवण उतसावहत करीत अस राधिी तर गोषटि वगळी होती माझया

वयवकतगत परमाचया अनभवातन माझया रठकाणी असलडया ईशवरी अवसततवािी

जाणीव राधचया रठकाणी पणफपण झालली होती माझया पराकरमाि व परमरप

अवसथि मळही राधन पककपणान ओळखल होत महणनि वतचया रठकाणी

माझयाववियी आतयावतक परम व पराकोटीिा भवकतभावि होता तया भवकतभावान

राधा जवहा माझया जवळ यई तवहा वतचया रठकाणी माझयाववियी असलली अढळ

शरदधा व ववशवास पाहन माझया रठकाणिा िाहयकारणान थोडया वळासाठी

झाकोळला गलला आतमववशवास पनहा जागत होत अस आवण माझी परमसवरप

अवसथाही पनहा परगट होत अस

अर सदामया पढ मथरत असताना ककवा आता दवारकत आडयानातरही

मनाला उवदवगनता आणणार िाहयपरसाग दकतीतरी आल आवण अजनही यतात पण

तया वनवमततान तयावळस माझ मन आता जवहा जवहा अातमफख होत तवहा तवहा

माझया मनाला माझया अातःकरणात कायमचया अवधवषठत होऊन रावहलडया

सदगरमतीिि दशफन होत तयााि परसनन मखकमल तयााचया मखावर ववलसणार

आतमतज आवण तयाहीपकषा तयााचया नतरातन ओसाडणारा परमळपणा या सवााि

सहजि समरण होत तयामळ माझ मनही तयााचया परमान पनहा यकत होत

सदगरा चया परमळ सपशाफिा पनहा परतयय यतो आवण शरीराि सवफ कषट ववसरल

जाऊन तयाला ववसावा वमळतो मनाि सवफ कलश नाहीस होऊन मनही पणफ शाात

होत एवढि नवह तर सदगरा चया दषटीतील माझयाववियी असलला पणफ ववशवास

पाहन माझाही आतमववशवास पनहा जागा होतो आवण सदगरा िा माझयाववियी

असलला साकडप पणफ करणयाचया एकमव धयासान मी पनहा यकत होतो तयामळ

अधमाफिा तयाचया मळासकट नाश करन सवााचया रठकाणी सदधमाफि व ईशवरी

परमभकतीि राजय सथापन करणयाि माझ जीवनकायफ पनहा जोमान व उतसाहान घड

लागत

सदामया माझयासाठी आणखीन एक भागयािी गोषट महणज जसा

माझया अातःकरणात मला माझया सदगरमतीिा आधार आह तसाि िाहयजीवनात

मला माझया वपरय पतनीिा रवकमणीिाि आधार वाटतो माझ माहातमय आधी

जाणन मग रवकमणीन माझया जीवनात माझी धमफपतनी महणन परवश कला आवण

वतचया पतनीधमाफला ती अगदी परपर जागत आह lsquoपतनी महणज अधाावगनीrsquo या

विनाि सतयतव परगट करणार मरषतमात उदाहरण महणजि रवकमणी होय ती तर

माझी lsquoआतमसखीिrsquo आह वतचयावशवाय माझ जीवन ह मला नहमीि अपर व अधर

जाणवत परसपरााना परक असि आमि उभयतााि जीवन आह आवण तयाि सवफ

शरय कवळ रवकमणीकडि जात ह सतयि आह

माझ माहातमय जरी रवकमणी जाणन असली तरी परतयकष माझया

सहवासात तसा अनभव घता यण ही साधी गोषटि नाही ह मीही जाणन आह

कारण अनभव वयापकपण घणयािी माझी वतती आह तयामळ काही वळला िराि

वयापही माझयाकडन कला जातो परात रवकमणी मातर तयािा जराही ताप करन न

घता नहमी शााति राहत एवढि नवह तर अनक परसागाात माझया िरोिरीन उभी

राहन मला सदकरय साहाययही करत माझया कामाचया वयापामळ परतयकष वतचया

वाटयाला मी कमीि यतो परात तयासािाधी कवहाही तकरारीिा सर जराही न लावता

रवकमणी मला नहमीि समजन घत असत ककिहना हा समजतदारपणा हाि

रवकमणीिा मोठा व महतवािा गण आह अथाफत कववित परसागी रवकमणी

रागावतही पण तो रसवा लटका व परमवधफक असतो वयवकतगत परमािि त लकषण

असत आवण त मला ठाऊक असडयामळ रवकमणीचया रागाि मला कौतकि वाटत

ती रसली असताना वतिा तो रसवा दर करणयाचया परयतनासारखी दसरी कोणतीही

मजशीर व आनाददायी गोषट नाही ह अगदी खर आह एका कषणात रवकमणीिा

लटका रसवा व तयातन वनमाफण झालला दरावा दर पळतो आवण रवकमणीचया

ठायीिा वनरागस व वनमफळ परमािा झरा पनहा झळझळ वाह लागतो तयावळी मग

आनादािा जो अनभव आमही दोघही अनभवतो तयाला तर साऱया वतरभवनातही

दसरी कोणतीि तोड नाहीrdquo

रवकमणीचया परमान यकत होऊन िोलत असलडया कषणाला पाहन व

ऐकन सदामा अतयात िदकत मदरन कषणाकड कवळ पाहति रावहला होता तवढयात

परतयकष रवकमणीि तथ आगमन झाल अतयात परसनन व सहासय मदरन आलडया

रवकमणीन सोनयाचया सरख तिकातन गरम दधान भरलली सोनयािी दोन सिक

पातर आणलली होती तयातील एक पातर वतन कषणाचया हातात ददल आवण दसर

पातर सदामयाचया हातात दऊन रवकमणी कषणाचया जवळ िसन रावहली कशर व

शकफ रा वमवशरत तया दधाि सवन करन तयािा आसवाद घत असताना कषण व

सदामा उभयता िोलणयातही पणफपण रमल होत तवढयात कषणान आपडया

हातातील दधाि पातर रवकमणीचया समोर धरल आवण तकरारीचया लटकया सरात

तो रवकमणीला महणाला

ldquoअगा या दधात साखर घातली आहस की नाही मला तर ह दध

मळीि गोड लागत नाही तसि तयािा गरमपणाही कमी झालला आह अशा

रातरीचया गारवयामधय थाडगार दध वपण मला मळीि जमणार नाही त सवतःि ह

दध वपऊन िघ पाहrdquo

रवकमणीचया मखावरती थोडस नवलाईि भाव आडयासारख ददसल

वतन त दगधपातर आपडया हातात घतल आवण वतन तया दधाि काही घोट घतल

वतला लगिि कषणान कलली गामत लकषात आली आवण कषणाकड पाहन वमवशकल

हासय करीत रवकमणी महणाली

ldquoकषणा या दधात साखर वगर सवफकाही अगदी वयववसथत आह आवण

दध िाागलि गरमही आह ह दध आह खीर नाही तवहा तयामधय साखरि परमाण

मारकि असणार आवण जासत साखर खाण ह तबयतीस अपायकारकही आह तला

ना जासत गोड खाणयािी सवयि लागलली आह पदाथफ दकतीही गोड कला तरी

तयामधय अजन साखर हवी होती असि तझ नहमी महणण असत आता दधाचया

गरमपणाववियी महणशील तर जवहा मी दध आणल तवहा त िाागलि गरम होत

परात त तझया नहमीचया सवयीनसार एकीकड िोलत िोलति दध वपत होतास

तयातही तझ िोलणयाकडि लकष अवधक होत आवण मग दध वपणयाकड साहवजकि

दलफकष झाडयामळ दध थाड होऊन रावहल िर दध दकतीही वळा जरी तला गरम

करन ददल तरी वारावार तसि होणार तवहा ज दध मी आणलल आह त पराशन

कराव आवण आता सवारीन ववशराातीसाठी आपडया महालात िलाव अशी

आपडयाला नमर पराथफना आह

अहो सदामदवा तमचया ववशराातीिीही वयवसथा दसऱया महालात

कलली आह तथ जाऊन शाातपण नीट ववशरााती घया कारण या कषणाि व तमि

िोलण कधी सापल अस मला तरी वाटत नाही तमही तर आणखीन िरि ददवस यथ

राहणार आहात ना मग कशाला उगािि एवढी घाई गडिड हवी िर तवहा

आधी तमहीि ववशराातीसाठी वनघणयाि कराव कारण तमही वनघाडयावशवाय कषण

यथन हलणसदधा शकय नाहीrdquo

रवकमणीचया िोलणयावर कषणान आपल दोनही हात जोडन

वतचयासमोर धरल आवण थोडयाशा नाटकी सरात व आववभाफवात महणाला

ldquoजो हकम राणीसाहिाािा आपल साागण आमहाला वशरसावादय आह

एवढि नवह तर आमहाला ती आजञाि आह आवण आपली आजञा मोडणयािी

कोणािी पराजञा आह िर आमिी तर वनविति नाहीrdquo

अस महणन कषणान हसत हसत रवकमणीचया हातातल दगधपातर

आपडया हातात घतल आवण शाातपण व सावकाशीन दगध पराशन कर लागला खर

पण सवसथ िसल तर तो कषण कसला तयाला पनहा िोलडयावशवाय राहवलि

नाही गाभीरतिा भाव मखावर आणन कषण रवकमणीला पनहा महणाला

ldquoपण रवकमणी त अशी काय जाद कलीस िर कारण ह दध तर आता

अवतशय गोड व अतयात गरम असि लागत आह त सवतः त दध सवन कडयािा तर

हा पररणाम नवहrdquo

अस महणन कषण मोठमोठयान हस लागला आवण लाजन िर झालडया

रवकमणीला तयान अतयात परमान आपडयाजवळ घतल कषण व रवकमणी

यााचयातील ती परमयकत अवसथा व तो परमराग पाहन सदामयाला मनात अतयात

कौतकि वाटल परात एका दरीत पररवसथतीिा इशारा ओळखन सदामा मातर तथन

वनघाला आवण ववशराातीसाठी तयाचया दालनाकड िाल लागला

सदामयािा कषणभकतीिा वनिय

ह लकषमी सदामा ववशराातीसाठी मािकावर पहडला होता खरा परात तो

वनदरचया अधीन मातर होऊ शकत नवहता माद वाऱयान हलणाऱया वाळयाचया

पडदयाामळ वातावरण सौमय सगाधान भरन गलल होत दालनातील ददव ववझवल

गल असल तरी गवाकषातन आत यणाऱया िादरदकरणााचया रमय परकाशात सवफ दालन

उजळन वनघाल होत िाहरील वातावरणापरमाणि सदामयाि मनही अतयात शाात व

परसनन होत कषणाचया सहवासात अनभवलडया परमािी तपतता सदामयाचया मखावर

अगदी सहजपण ददसत होती परात तरीही तयाि मन मातर कषणाचया माहातमयाचया

वविारात पणफपण गढन गलल होत कषणाि िाहयाागान परगटणार नानाववध रागााि

मनमोकळ जीवन पाहतानाि कषणाचया अातरागातील सदगर सााददपनीिी

ठसलली मतीि सदामयाला जाणवत होती जी तयाचया वागणया-िोलणयातन

सहजपण परगटत होती कषणाचया आनादी व सहज जीवनाि मळ तयाचया ठायीचया

सदगरा चया परममतीमधय होत आवण महणनि कषणाि अातःकरण जवहा जवहा परगट

होत होत तवहा तवहा तयाचयाकडन सदगरा िी महतीि सहजपण व परकिाफन परगट

होत होती हही सदामयाचया लकषात आल सदगरा चया सगणभकतीिि ह रळ आह ह

सदामयान ओळखल ककिहना सगणभकतीिी पररणतीि आनादाचया सहजावसथत

होत ह गजि सदामयान जाणल

lsquoआपडया मनामधय सासाराि वरागय नसडयामळ आपडयाकडन

सदगरािी भकती घड शकली नाही आपण तयााि माहातमय कवळ शबदाानीि समजन

होतो पण भागयानि आपडयाला कषणाि परम अनभवायला वमळाल तरी तही

तयाचया रपापरति मयाफददत रावहल पण तयाि माहातमय जाणत नसडयामळ तया

कषणपरमाि रपाातर कषणभकतीत होऊ शकल नाही तयामळ कषणाचया रपाि व

परमाि समरण असनही आपण मनान मातर सासाराति िडन रावहलो आवण

सखदःखाचया दवादवात अडकलो तयामळ मनाला कलश होऊन ज सासाराि वरागय यत

अस तही तातपरति अस कारण मनातील वासनि मळ कायम होत जयातन पनहा

ववकाराािी वनरषमती होऊन मन तयाला सहज िळी पडत अस

पण भागयान आपडयाला पनहा कषणािा सहवास घडला आवण तयाि

सहज जीवन अगदी जवळन पहायला वमळाल तयातन एक महतवािी गोषट लकषात

आली की वरागय महणज कवळ िाहयकतीि नाही ककवा ववराग महणज

कोणावरतीही राग नाही तर खऱया वरागयाि लकषण महणज मनािा मोकळपणा

आवण सवााववियी आपलपणा दया कषमा शााती जथ आह ति वरागय खर आवण ह

वरागय कवळ सगण भकतीमळि शकय आह कारण भकती महणज मनाठायी सगण

परमािा अखाड भाव तया परमािाि वनिय आवण तया परमािाि धयास तया

आतफतमळि मन नहमीि वनमफळ राहत आवण सगण परमाि मळ मनात खोलवर व

पककपणान रजन वासनि समळ वनमफलन होत

तवहा कषणाि सवरप जाणन तयाचया रपाि कवळ समरणि नवह तर

धयासि माझया मनाचया ठायी जडला तरि माझया मनािी शदधी होईल आवण

सासाराववियीिी अनासकती वनमाफण होईल कषणाचया सगण परमािा हा पररणाम

असडयामळ मनाचया रठकाणी कोणतयाही परकारिी नकारातमक भावना वनमाफण न

होता मनािी वतती नहमी होकारातमकि राहील तयामळ मनाचया रठकाणी

असलली सासाराववियीिी काडपवनक भीतीही नाहीशी होईल आवण मनाचया ठायी

खरा मोकळपणा वनमाफण होईल िाहयाागान सासारात राहनही मी मनान तयाचयातन

पणफपण मकत असन आवण मन सदव कषणपरमान यकत राहन भकतीिा आनाद मी

सवचछादपण उपभोगीत राहीन पण मला हा अनभव यथ कषणाचया सहवासात

राहन यणार नाही तर तो अनभव मला माझया घरी सासारात राहनि यईल

कारण तथि माझया कषणपरमािी वनतय कसोटी लागल तवहा तया परीकषला

घािरन मी यथ कषणाचया सहवासात रावहलो तर कषणपरमाि कवळ सखि

अनभवीत राहीन आवण भकतीचया खऱया आनादाला मकन तवहा आपडया-आपडया

ठायीि राहन कषणपरमान एकवितत करण हीि खरी माझयासाठी तपियाफ आह

आवण आता जराही वळ न दवडता ती मला तवररति करावयास हवीrsquo

अशा तऱहन लितनात मगन असलला सदामा रातरभर जागाि होता

पहाट होऊन हळहळ उजाड लागल आवण राजवाडयात सनई िौघडयाि सर

मादपण घम लागल तया मधर व माजळ नादान सदामा भानावर आला तवहा

तयाचया मखावर पणफ परसननता होती रातरीचया जागरणािा काहीही तरास वा ताण

तयाचया रठकाणी अवजिात ददसति नवहता कारण तयाि मन अवतशय उडहवसत व

उतसावहत झालल होत सदामयान सवफ परातरषवधी लगिगीन उरकल आपल

सामानाि छोटस गाठोड िरोिर घऊन तो कषणाचया महालापयात आला मातर

कषण ससनात होऊन सवतः तयाचया महालाचया िाहर आला जण काही कषण

सदामयाि यण अपवकषति करीत होता कषणान सहतक नजरन सदामयाचया

हातातील गाठोडयाकड पाहन वसमतहासय कल आवण तो सदामयाला हात धरन

आपडया महालात घऊन गला महालात कषण सदामयासह मािकावर िसला असता

तवढयाति तथ रवकमणीि आगमन झाल सदामयाला पाहन रवकमणीनही

मादवसमत कल तयानातर परथम वतन कषणािी िोडिोपिार पजा करन आरती

ओवाळली नातर रवकमणीन नवदयािी िाादीिी दधािी वाटी कषणाचया हातात

ददली आवण अतयात भवकतभावान तयाला परवणपात कला कषणान थोडस दध सवन

कल आवण िाकीि दध रवकमणीलाि ददल रवकमणीन आनादान तयािा परसाद

महणन सवीकार कला आवण तया दधाि सवन कल

रवकमणीन अशा तऱहन कषणाि कलल पजन पाहन सदामयाला अतयात

सातोि झाला आवण कषणपजनािा आनाद सवतः अनभवणयासाठी तो पढ आला

रवकमणीन आणलडया तिकातील सगावधत रल सदामयान आपडया ओजळीत

घतली आवण कषणाचया िरणाावर वावहली सदामयान कषणाचया िरणी मसतक

ठवन तयाला साषटााग परवणपात कला आवण आपल दोनही हात जोडन कषणाला

महणाला

ldquoमाझया अतयात वपरय कषणा तला दकतीदाही वादन कल तरीही त

कमीि आह एवढ तझ माहातमय थोर आह मला सहजतन तझया परमािा लाभ

झाला ह तर माझ भागयि आह तझया परमसहवासापढ तर वतरभवनातील सवफ

सखही वनरथफकि आहत पण तयाहीपलीकड जीवनातील तझी आनादािी वतती

पावहली की मन अगदी थकक होत एवढि नवह तर ती वतती परापत करन घणयािा

धयासि वितताचया रठकाणी लागन राहतो तझया आनादाचया वततीि मळ तझया

अातःकरणातील परमसवरप अवसथमधय आह हही मला वनवितपण जाणवत अशी

तझी अातःकरणािी अवसथा तझया अातःकरणात ठसलडया सदगरा चया परमसवरप

मतीमळ आह ह तझया अातरीि गजही ति कपावात होऊन माझयासाठी परगट

कलस तयासाठी मी तझा जनमभरािा ऋणी होऊन राहणार आह पण तयाििरोिर

मलाही आनादाचया परापतीिा मागफ त दाखवलास ह माझयासाठी अवधक महततवाि

आह आवण आता तयाि मागाफन जाणयािा माझा कतवनिय झालला आह

अर कषणा तझा परमळ सहवास करन परमसखािा अनभव दकतीही

घतला तरी कमीि आह परात तयामळ माझी मनःवसथती जरी आनादािी झाली तरी

ती तवढा वळि असणार ह मातर नककी कारण माझया अातःकरणािी अवसथा काही

परमसवरप झालली नाही तयामळ मी जवहा परत माझया सवतःचया घरी जाईन

तवहा माझी मनःवसथती िाहय सासारामळ पनहा विघडणयािी शकयताि अवधक

आह तझया परमाि कवळ समरणि राहणार आवण आनादािा अनभव काही माझया

अातःकरणात नसणार तयामळ परापत जीवन आनादाचया वततीन जगण शकयि होणार

नाही पण महणनि माझी खरी कसोटी ही माझया सासाराति लागणार आह हही

खरि आह आवण तयासाठी मला माझया सासाराति राहण आवशयक आह हही

तवढि खर आह आपडया दोघाािी िाहयजीवन वगवगळी आहत आवण ती नहमीि

तशी राहणार आहत महणन तझया िाहय जीवनात तझयाशी एकरप होण मला

शकय नाही आवण त महणतोस तयापरमाण त आवशयकही नाही

कषणा तझी परमपरवतमा मातर वनवितपण माझया मनात भरलली आह

आवण वतिाि धयास माझया विततात आता वनमाफण झालला आह तया धयासानि

तझी परमसवरप मती माझया अातःकरणात एक ददवस साकार होईल आवण तयामळ

माझ अातःकरणही परमसवरप होऊन राहील अशी माझी पककी खातरी आह िाहयाागान

तझा परमसहवास यापढ जरी घडणार नसला तरी माझया मनाला जडलला तझा

परमसाग मातर कायमिाि असल तयात कधीही अातर पडि शकणार नाही तया

तझया परमान सदव यकत होऊन राहणयािाि धयास माझयाठायी असल आवण तझया

परमािाि अनभव अातरात घणयािा माझा अखाड परयतन असल तया परयतनात कधी

जरी मी िाहयाागान कमी पडलो तरी तझया परमामळ माझया मनािा उतसाह व जोम

मातर रटकन असल माझया मनािी तीि अवसथा माझ मन नहमी मोकळ ठवील

आवण पनहा पनहा परयतन करायला मला उदयकत करीत राहील तयामळि माझया

वितताचया रठकाणिा परमधयासही कायमिा असल आवण एक ददवस तझया

परमसवरप अवसथिी परविती मलाही माझया अातःकरणात वनवितपण यऊन राहील

असा माझा पणफ आतमववशवास आह

माझया वपरय कषणा आता मला तझयाकड दसर काहीि मागायि नाही

तझ परम तर माझया मनात नककीि भरलल आह तयात शाकला जराही वावि नाही

तझया रपान परगट असलडया ईशवरी अनभवाि माहातमयही मला पणफपण जाणवत

आह आवण तयाचयाि सतयतवािा वनियही माझया रठकाणी झालला आह तयािा

सवानभव घणयािाि एकीएक धयास मला लागला आह आता रकत मला माझया

घरी माझया सासारात परत जाणयािी परवानगी त मला अतयात परमान दयावीस

एवढीि पराथफना मी तझयापाशी करतो कारण माझ जीवन मलाि समथफपणान

जगायि आह ह माझया पणफपण लकषात आल आह आवण तस त मी जगही शकन

असा आतमववशवास आता माझया रठकाणी वनवितपण वनमाफण झालला आह माझया

ठायीचया ईशवरी अवसततवािा व सामथयाफिा अनभव मला घयायिा आह त ईशवरी

सामथयफ आतमशकती व आतमपरम यााचया सायोगातनि परगट होत ह गजही मला तझया

या थोडयावळचया सहवासात तझयाि कपन कळल या तझया कपि मला वनतय

समरण राहील आवण ति माझ कायमि पररणासथान होऊन राहील कषणा आता

तझा वनरोप घऊन यथन वनघणयाचयाि तयारीन मी आललो आह तवहा कपा करन

मला वनघणयािी अनजञा दयावीसrdquo

अस महणन सदामा आपल दोनही हात जोडन कषणासमोर उभा

राहीला

सदामयाचया या िोलणयान रवकमणीला वनविति नवल वाटल

lsquoकालि कषणाचया सहवासात अवधक काळ राहणयासाठी ववनाती करणारा सदामा

आज अिानक असा घरी जाणयासाठी परवानगी कसा काय मागतो आह एवढ

एका रातरीत अस काय ववशि घडल िर की जयामळ या सदामयािा वविार असा

एकदम िदललाrsquo या वविारान रवकमणी िदकत झाली नसती तरि नवल होत

रवकमणीन सहतक नजरन कषणाकड पावहल तर कषणाचया नतरातील

सदामयाववियीिा कौतकािा व समाधानािा भाव वतचया लकषात आला तवहा वतन

लगिि व वनवितपण ओळखल की हा सवफ कषणाचया कालचया रातरीचया

िोलणयािाि पररणाम सदामयावर झालला आह महणन रवकमणीही आता

कषणािी परतयकष परवतदकरया काय होत ह पाहणयासाठी आतर होऊन रावहली

कषणानही सवसमत मदरन सदामयाि दोनही हात आपडया हातात अतयात

परमान घतल आवण तयाला परमाि दढाललगन ददल कषणाचया सवाागीण परमळ

सपशाफन सदामयाि सवाागि रोमाावित झाल आवण तयाला खऱया अथाफन कतकतय

झाडयासारख वाटल कषणापासन सवतःला ककवितस अलग करीत कषणाचया

मखाकड अपवकषत नजरन पाहणाऱया सदामयाला उददशन कषण एवढि महणाला

ldquoअर सदामया तझ महणण अगदी यथाथफि आह तझया रठकाणचया

मनन लितनातन तझी जी ही भवमका तयार झालली आह ती अतयात योगयि आह

आवण तीि तला सवानभवाचया अवसथकड नणारी आह एवढ ददवस मी तझया

रठकाणी समरणात होतो तझया वयवधानात होतो आवण तझया धयासातही होतो

पण आता मी तझया हदयात आह असाि अनभव तला यईल आवण हदय हि तर

ईशवराचया अवसततवािा अनभव घणयाि मळ सथान आह ईशवराि परम अनभवणयाि

ति सथान आह आवण परम उिािळन आडयावर यणाऱया आनादािा अनभव

घणयािही हदय हि सथान आह तवहा आता मी कवळ तझया पाठीशीि आह अस

नाही तर मी तझया ठायीि तझया हदयात वनतय तझया साग आह तयािाि सदव

अनभव घ महणज आनादािी सहजवसथती तला सहजपण परापत होईल rdquo

अस महणत कषणान रवकमणीकड सहतक नजरन पावहल तयातील खण

रवकमणीचया लगिि लकषात आली आवण ती तािडतोि आतडया दालनात वनघन

गली

थोडयाि वळात रवकमणी जवहा परत आली तवहा वतचया िरोिर

वतचया दासीही हातामधय रशमी वसताानी झाकलली सवणाफिी ताट घऊन आडया

रवकमणीन ती सवफ ताट सदामयाचया समोर ठवली आवण नमरतापवफक महणाली

ldquoअहो सदामदवा तमही कषणाि गरिाध आहात तयाहीपकषा तयाि

परमवमतर आहात तमचया उभयताातील सनहाि व परमाि ज मला दशफन घडल

तयामळ मी तर अगदी भारावन गल आह मी तमहाला खरि साागत की आज

दकतीतरी ददवसाानी मी कषणाला एवढया मोकळपणान िोलताना व वागताना

पावहल िऱयाि ददवसाानी कषणाला तयाि अातःकरण मोकळ करणयािी साधी

तमचयामळ वमळाली आवण तया साधीिा कषणान अगदी पणफपण उपयोग करन

घतला तया दषटीन तमि यथ आणखी काही ददवस राहण घडल असत तर अवधक

िर झाल असत कारण तयािा कवढातरी आनाद कषणाला व मलाही झाला असता

पण जयाअथी तमही आता घरी परत जाणयािा वनणफय घतला आहात तर तो

योगयि असणार आवण मखय महणज तयाला कषणािीही सामती ददसत आह मग

माझया अनमतीिा तर परशनि वनमाफण होत नाही पण आता माझी तमहाला एकि

ववनाती आह माझया व कषणाचया वतीन तमचयासाठी व तमचया कटावियाासाठी ही

परमािी अडपशी भट दत आहोत तयािा सवीकार करावाrdquo

अस महणन रवकमणीन ती सोनयािी ताट सदामयापढ सरकवली

थोडयाशा उतसकतन सदामयान तया ताटाावरिी रशमी वसत िाजला कली मातर तो

अतयात िदकति झाला एका ताटामधय अनक रशमी भरजरी वसत होती तर एका

ताटामधय सवणाफिी व िाादीिी अनक गहोपयोगी भााडी ठवलली होती एक ताट

तर सवणाफलाकाराानी पणफपण भरलल होत दसऱया ताटामधय रळरळावळ व

मवावमठाई ठवलली होती सदामयान कषणभरि तया सवफ ताटााकड एक दवषटकषप

टाकला आवण ती सवफ ताट तया रशमी वसताानी पनहा झाकन ठवली सदामयान

कषणाकड वळन पावहल तर कषण सवसमत मखान सदामयाकड पाहत होता

सदामयान पनहा एकदा ववनमर भावान दोनही हात जोडन कषणाला वादन कल आवण

रवकमणीला उददशन िोल लागला

ldquo अहो रवकमणीदवी तमही अतयात परमान मला कवढातरी अहर दऊ

करीत आहात तयामागील तमि माझयावरील परमि परगट होत आह ह मी जाणन

आह तमचया परमािा अवहर करण मला कधीि शकय होणार नाही परात त परम

जया रपात साकार होत आह तयािा सवीकार करण मातर मला जमणार नाही

कारण मला त योगय वाटत नाही या िाहय ऐशवयाफचया सखािी माझया रठकाणी

जराही आसकती रावहलली नाही आवण माझया कटावियाानाही तयािा लाभ करन

दयावा असही आता मला अवजिात वाटत नाही परमशवराचया वनयतीत सवपरयतनान

व परारबधानसार जवढ काही धन मला वमळल तयाति माझा व माझया कटावियाािा

िररताथफ िालवण हि माझ कतफवयकमफ आह तयाति आमहाला सखान व

समाधानान रहायि आह परापत पररवसथतीत आनादान जीवन जगता यण याति

खरा पराकरम आह ईशवराचया भकतीिा आनाद अनभवणयासाठी सासार हही एक

साधनि आह आनादािा अनभव हाि खरा महतवािा

रवकमणीदवी कषणाचया कपन मला कषणाचया परमाि अमाप धन

वमळालल आह आवण तया परमधनािा उपयोग करनि कषणाचया भकतीि वभव

मला परापत होईल ह वनवित ति भकतीि वभव मी माझया कटावियाानाही उपलबध

करन दईन ति माझ कटावियाासाठीि खर कतफवयकमफ आह आवण तयामळि मला

माझया कतफवयपतीि खर समाधान लाभणार आह खर तर सासारात परयतन करन

काही सख वमळवाव अस मला वयवकतशः कवहाि वाटल नाही परात मलािाळााकड

पावहडयावर मातर तयााचया सखासाठी तरी काही परयतन करावत अस माझया मनात

पवी वारावार यत अस परात आता माझा वनियि झाला आह की माझया

कटावियााना तयााचया परारबधानसार ज काही सखभोग वमळणार आहत त तयााना

वमळतीलि परात ह ईशवरी परमाि धन ज मला भागयान लाभलल आह त माझया

कटावियाासाठी कमीतकमी उपलबध तरी करन ठवण हि माझ खर व आदय

कतफवयकमफ आह तयातन मग जर तयााना तया ईशवरीपरमािी गोडी लागली तर

ईशवराचया भकतीमागाफकड त आपसकि व सहजतन वळतीलि पण तयााना

ईशवरीपरमािा अनभव दणयािा जो माझा धमफ आह तयाला मातर मी वनविति

जागन कारण तया धमाफनि आता यापढि माझ जीवन जगण होत राहणार आह

आवण महणनि त आनादािही होणार आह

अहो रवकमणीदवी तमचयाकड माझी आता एकि ववनाती आह की

तमही मला तमचया व या कषणाचया परमाि परतीक महणन जरर काही तरी भट दया

पण ती अशी दया की जयामळ मला कषणपरमाचया गोडीिी आठवण कायमिी

राहील ती काय व कोणतया रपात दयावी ह तमहाला साागणयािी काहीि

आवशयकता नाही ह मला ठाऊक आह कारण माझा कषणाववियी असलला भाव

तमही सवानभवान वनविति जाणन आहात आवण तयाहीपकषा कषणाचया

अातःकरणालाही माझयापकषा तमहीि जासत योगय परकार जाणत आहात तवहा

कषणाचया अातःकरणाला सातषट करणारा व माझयाही मनाला तोि दणारा असा

काहीतरी मागफ तमहीि शोधन काढा आवण मला परमािी सादर व आनाददायी भट

दया ती भट अगदी परमपवफक व आनादान सवीकारीन अशी खातरी मी तमहा

उभयतााना दतोrdquo

सदामयाि िोलण ऐकन कषणाचया मखावर अतयात परसननति भाव

उमटन आल तर रवकमणीि मख सदामयाचया कौतकभावान पणफपण भरन रावहल

कषणान सहतक नजरन रवकमणीकड पाहन सवसमत कल असता रवकमणीन

कषणािी परमखण ओळखली आवण ती लगि महालाचया आतडया दालनात वनघन

गली रवकमणी जवढया तवरन गली होती तवढयाि तवरन पनहा परतही आली

तयावळस वतचया हातात एका पााढऱया शभर व अतयात सवचछ अशा रमालात

िााधलल एक मडक होत रवकमणीन त अतयात परमान सदामयाचया हातात ददल

आवण त उघडन िघणयािी खण हाताचया इशाऱयान सदामयाला कली सदामयान त

मडक तर लगिि ओळखल तयातनि तर तयान कषणासाठी परमभट महणन सवतः

हातान तयार कलल दहीपोह आणलल होत पण तया मडकयात आता काय असल

िर अस कतहल सदामयाचया मनात वनमाफण झाल आवण तो कषणाकड पाह

लागला कषणाचया नजरतही तवहा तवढीि उतसकता सदामयाला ददसली नवल

वाटन सदामयान तया मडकयावरील झाकण दर कल तर तयात भरन ठवलल

दहीपोह तयाचया दषटोतपततीस आल सदामयािा िहरा परम व हिफ या दोनही भावाानी

रलन आला आवण तयाि नतरही पाणावल सदामा एकदा रवकमणीकड तर एकदा

कषणाकड असा पाहति रावहला काय व कस िोलाव ह तयाला मळीि सिना

तयािी ही भाववनभफर अवसथा पाहन रवकमणीनि तयाचयाशी िोलावयास सरवात

कली

ldquo अहो सदामदवा तमहाला योगय अशी परमभट वमळाली ना तमहाला

ती आवडली ना तयातील कषणपरमािा भाव तर नककीि तमहाला जाणवला

असणार कारण तया कषणपरमाला तमचयावशवाय दसर कोण ओळख शकल िर

याि मडकयातन तमही कषणासाठी अतयात परमान सवाददषट व रिकर अस दहीपोह

आणल होतत तमचया लकषात आह ना ति तमही आणलल ह मडक आह परात

तयातील दहीपोह मातर मी सवतः माझया हातान तयार कलल आहत तमही जया

कषणपरमान तवहा दहीपोह आणल होतत तयाि कषणपरमान आज मीही ह दहीपोह

िनवल आहत पण दोनही दहीपोहयााना असलली कषणपरमािी गोडी मातर एकि

आह कारण आपडया उभयतााचया रठकाणी असलल कषणपरमही एकि आह आवण

कषणपरमािी गोडी तर सदव एकीएकि आह मग त कठडयाही पदाथाफत घाला तया

कषणपरमाचया गोडीिा गण तया रठकाणी परगट होणारि मळ पदाथाफि वगळपण

कायम ठवनही तया पदाथाफला अवधक रिकर व सवाददषट िनवणयािा या

कषणपरमािा गण खरोखरीि अलौदकक आह

अहो पदाथाफलाि काय सामानय जीवालाही अतयात गोड करन तयाि

सवफ जीवनि अतयात रोिक व मधर िनवणयाि ईशवरी सामथयफ या कषणपरमात आह

तोि तर या कषणपरमािा गणधमफ आह कठडयाही वसथतीत व पररवसथतीत ह

कषणपरम तयाचया गणधमाफनि परगट असत आवण जथ परगट होत तथ आपला गण

वनमाफण करति करत हि तर या कषणपरमाि ववशषटय आह मी तरी या

कषणपरमाचया गणधमाफिा अगदी परपर अनभव घतलला आहrdquo

रवकमणीि िोलण ऐकन सदामा तर अवधकि भावपणफ झाला

रवकमणीचया हातातील दहीपोहयाि मडक घताना तर तयाला आणखीनि भरन

यत होत पाणावलडया नतराानी कषणाकड पाहत सदामा महणाला

ldquoअर कषणा रवकमणीदवीनी ददलली ही परमािी भट महणज तर

माझयासाठी हा तझा परसादि आह यापकषा अवधक सादर व सयोगय भट दसरी

कोणतीही असण शकयि नाही िघ ना एका मवलन व जीणफ रडकयात िााधलडया

मडकयातन मी परमान तझयासाठी दहीपोह आणल होत तही तयािा अतयात परमान

सवीकार व सवन करन रसासवाद घतलास जण काही दहीपोह नवहत तर माझ

परमि त सवन कलस आवण कवळ गोड मानन नवह तर गोड करन घतलस आता

रवकमणीदवीनी तझया परमान कलल दहीपोह पनहा मी आणलडया मडकयातनि

मला ददल आवण माझ रडक सवचछ धवन तयात पनहा त मडक िााधल महणज मडक

माझि आवण रडकही माझि पण तयातील दहीपोह मातर तझयाि परमान ददलडया

रवकमणीदवीि मी आणलल दहीपोह ह तझयासाठी नवदय महणन आणल होत

आवण आता ह दहीपोह मी तझया परमािा कपापरसाद महणन घऊन जात आह

तयातील परमरसाि सवन करन मी सवतः तर आनादािा अनभव घईनि परात

माझया कटावियाानाही तया परमरसािा सवाद िाखायला वनवितपण दईन

कषणा आता काही मागणि उरलल नाही पण एकि शवटि साागण

आह तझयावरील परमभवकतभावामळ माझया सवफ जीवनािि सोन होऊन रावहल

आह आवण माझा दह हीि एक सवणफनगरी झालली आह या सवणफनगरीत माझया

हदयलसहासनावर त कायमिाि अवधवषठत होऊन िसलला आहस तयामळ या

सवणफनगरीत यापढ सदव तझयाि परमािा जागर व तझयाि नामािा गजर होत

राहील आवण तया परमभकतीचया राजयामधय मी आनादान तझयासह वनतय नाादत

राहीन आता तर मी कवळ तझाि आह आवण तझयासाठीि आह तयामळ यापढील

माझ सवफ जीवनही कवळ तझयासाठीि जगण तर होईलि परात दहतयागानातरही

ही सदामरपी इवलीशी लहर कषणरपी सागरात अगदी सहजपण ववलीन होईल

यािी मला पणफपण खातरी आह कारण कषणा मळात ही लहर तझयाि

अातःकरणातन वनमाफण झालली आह तवहा ती तझयाि अातःकरणात ववलीन होणार

ह तर वनविति आहrdquo

सदामयाि िोलण थाािल तरी तयाचया रठकाणिी भावपणफता मातर

कायमि होती तयाि भावपणफ अवसथत सदामयान रवकमणीन ददलडया

दहीपोहयाचया मडकयातील थोड दहीपोह आपडया हातान काढल आवण कषणाचया

जवळ जाऊन तयाचया मखात भरवल सदामयाचया परमभावान तपत झालडया

कषणानही तवढयाि उतसरतफपण तया मडकयातन थोड दहीपोह आपडया हातान

काढल आवण तयािा घास सदामयाचया मखात भरवला तया परमरसाचया सवादात

िडालडया सदामयाला तर कषणभर समाधीिाि अनभव आला मग रवकमणीही

सवसथ िसि शकली नाही वतनही तया मडकयातील थोड दहीपोह आपडया हातात

घतल आवण थोडस कषणाला भरवल तयातील उरलल दहीपोह कषणान आपडया

हातात घऊन तवढयाि परमान रवकमणीला भरवल सवफ वातावरणि एकीएक

परमरसान भरन व भारन रावहल मग रवकमणीन लगिि त दहीपोहयाि मडक

तयाि रडकयात पनहा वयववसथत िााधल आवण सदामयाकड सपदफ कल

सदामयान कषणाचया िरणाावर मसतक ठवल असता कषणान तर

सदामयाला परमान दढाललगनि ददल सदामयान रवकमणीलाही वाकन नमसकार

कला असता रवकमणीनही आपल दोनही हात जोडन तयािा सवीकार कला

सदामयासह रवकमणीिही नतर पाणावल होत यात काहीि नवल नाही परात

कषणाचया नतरातनही तयाचया नकळत परमधारा वाह लागडया होतया सदामयान

कषणािी ही भावपणफ मती पनहा एकदा डोळ भरन पावहली आवण आपडया हदयात

साठवन ठवली पढचयाि कषणाला सदामा कषणाचया महालातन िाहर पडला

राजवाडयातनही िाहर पडला दवारकानगरीतनही िाहर पडला आवण आपडया

घराचया ददशन माद पण वनियातमक पावल टाकीत िाल लागला तयाचया

पाठमोऱया मतीकड कषण व रवकमणी भावपणफ दषटीन पाहत दकतीतरी वळ तथि

सतबधपण उभ रावहल होतrdquo

नारदाि परदीघफ काळ िाललल िोलण थाािल तरी नाद अजनही

वातावरणात भरन रावहलत अस लकषमीला जाणवत होत भारलल वातावरण व

परमभावान भरलल मन अशा वसथतीत व अवसथत लकषमीही भावपणफि झालली

होती नारदही आपल नतर वमटन शाातपण सवसथि िसन रावहलला होता पण ती

थोडावळिी नीरव शाातता व सतबधताही लकषमीचया मनाला मानवना आवण सहनही

होईना नारदाि अातःकरण शबदरपान परगट होण लकषमीचया दषटीन अतयात

महततवाि व आवशयकही होत कारण तयावशवाय लकषमीचया शरवणभकतीिी पतफता

होण शकय होणार नवहत वतिीि भावपणफ अवसथा शबदााचया माधयमान परगट होऊ

लागली आवण शबदाानाही मग साकार होण भागि पड लागल

ldquoह नारदा सदामयािी कथा साागणयाचया वनवमततान सगण परमभकतीि

माहातमय त पनहा एकदा कळसावर नऊन ठवलस तयामळ कषणाचया माहातमयाि

आणखीन एक वगळ अाग एका आगळया व आकिफक रागान परगट झाल हि तर

ईशवराचया सगण परमाि व भकतीि ववशषटय आह ह माझया पणफपण लकषात आल

आह कारण परम महटल महणज त मळात एकाागी असि शकत नाही महणनि तर

अनक वगवगळया अागाानी या परमािा अनभव घऊनही तया परमाि रपाातर एकाि

भकतीभावात होऊ शकत आवण ईशवरी अनभवाशी ऐकय पावता यत सदामयाचया

रपान सगण परमभकतीमागाफतील हाि मलभत वसदधाात पनहा एकदा परकिाफन वसदध

झाला आवण तयािाि मला अवतशय आनाद झाला परात या सगण परमािी अनक

अाग व राग परगट होऊ शकल त मातर कवळ कषणाचया अातरागातील परमसवरप

अवसथमळि ह मातर सतय आह होय ना कारण परमसवरप अवसथचया ठायीि

परमािी ववववध अाग व राग साभवतात आवण तयादवार ती परमसवरप अवसथा काहीशी

परगट होऊ शकत पण जी काही अवसथा परगट होत ती जाणकाराला तया अवसथिी

खण पटवणारी व साकत दशफवणारी असत मग तया खणचया आधारान

भकतीमागाफिी वाटिाल करन ईशवरी ऐकयािा आनाददायी अनभव घणयािा परयतन

मातर जयािा तयािाि आह एवढि नवह तर तो जीवनातील एक कवढातरी मोठा

पराकरमि आह

असा पराकरम सदामयाकडन वनवितपण घडला असणार यािी मला

पणफ खातरी आह कारण कषणािी सगण परममती सदामयाचया अातःकरणात पणफपण

ठसलली होतीि आवण आता तर तयाचयाठायी कषणाचया परमसवरप अवसथिा

धयासही लागललाि होता तयामळ तया अखाड धयासान सवानभवाचया परमसवरप

अवसथकड सदामयान हळहळ पण वनवितपण वाटिाल कलीि असणार आवण

सदामा तया अवसथचया िाहय लकषणाानीही यकत होत रावहला असणारि सासारािी

अनासकती असनही सदामा आपडया कटावियााशी अतयात परमान वागत असणार आवण

तयााना तयााि जीवन वनदान ससहय होणयासाठी तरी वनविति सहाययभत झाला

असणार परमामळ सदामयाचया मनाठायी मोकळपणा व मखय महणज रवसकता

वनविति आली असणार तयामळि सदामयाकडन कटावियााि योगय कौतक घडन

तयााचया परमािाही अनभव वनविति घतला गला असणार कारण ही तर मन

ईशवरी परमान यकत झाल असडयािीि सलकषण आहत आवण ती सवफ सदामयाचया

ठायी अगदी सहजपण असणारि अशी माझया ठायी अगदी वनविती आह

ह नारदा पण सदामयािी कथा ऐकताना तयामधय जो रवकमणीिा

उडलख वारावार यत होता तो ऐकन वतचयाववियीिी माझी उतसकता मातर

कमालीिी वाढन रावहलली आह कारण तझया साागणयातन व तयाहीपकषा कषणाचया

िोलणयातन ज काही रवकमणीववियी परगट होत होत तयावरन एक गोषट अगदी

सपषटपण ददसत होती की रवकमणी ही कषणाशी ऐकय पावललीि होती आवण

तयािि मला राहन राहन अतयात नवल वाटत आह कषणान तर सदामयाशी

िोलताना रवकमणीिा उडलख lsquoमाझी आतमसखीrsquo असाि कला होता माझयासाठी

तवढ सतरि अवतशय महततवाि व मोलाि आह कारण कषणाकडन तयाचया

सवानभवातन त अगदी सहजपण व उतसरतफपण परगट झालल आह

कषणाचया अातःकरणात तो रवकमणीि तयाचयाशी असलल ऐकय

अनभवत होता ह तर अगदी उघड आह पण रवकमणी वतचया रठकाणी वति

कषणाशी असलल ऐकय कशी अनभवत होती आवण मळात रवकमणी कषणाशी ऐकय

पावली कशी ह सवफ जाणन घणयािी माझी आतरता अगदी पराकोटीिी वाढलली

आह माझया मनािी तर ती अतयात जररीि होऊन रावहलली आह माझया दषटीन

तर हा वविय ववशि महततवािा आह कारण रवकमणीि कषणाशी असलल नात

मळात पतनीि महणज अतयात नाजक व महणनि जरा कठीणि त नात आड यऊ न

दता रवकमणी कषणाशी कशी ऐकय पावली ह जाणन घण माझयासाठी तर अतयात

आवशयकि आह कारण माझही असि पतनीि नात या नारायणाशी आह आवण

काही काही वळला त माझया व नारायणाचया आड यत ह माझया लकषात यत मग

माझी गाडीि थोडावळ अडन रावहडयासारखी होत आवण तयातन काय व कसा

मागफ काढावा ह मला तर सिनासि होत तवहा रवकमणीिा अनभव मला नककीि

उपयोगाला यईल यािी मला अगदी खातरी आह तवहा नारदा या रवकमणीचया

कषणाशी ऐकय पावणयाि रहसय मला लवकरात लवकर उलगडन सववसतरपण सााग

िर माझी तला तशी परमािी पराथफनाि आह आता अवजिात वळ लाव नकोसrdquo

लकषमीि िोलण ऐकन नारदाला अतयात सातोि वाटला आवण

समाधानही झाल यािी जण पावती महणनि की काय नारदाचया वाणीिा ओघ

पनहा वाह लागला

ldquoह लकषमी तझ खरोखरीि अतयात कौतकि मला वाटत कारण

शरवणभकतीिा अनभव त खऱया अथाफन घत आहस शरवण कलडया सदामयाचया

कथतन त तयातील नमका भावाथफ जाणलास आवण तयामधय असलल

सगणपरमभकतीि नमक सतर त ओळखलस सदामयान तयाचया कटािात परमान

राहनि कषणाचया परमसवरप अवसथिा धयास कसा घतला असणार आवण तया

धयासानि सदामयािा भवकतभाव वाढत जाऊन तयान कषणाशी ऐकय कस साधल

असणार ह त अगदी योगय परकार जाणलस तयामळ एक मातर िर झाल की आता

सदामयाचया पढील जीवनाववियी तला काही साागणयािी आवशयकता मला रावहली

नाही तयािीि पररणती महणज कषणाचया पढील जीवनातील मखय

परवाहािरोिरि आता आपडयाला पढ पढ जाता यईल

ह लकषमी तयाहीपकषा मला ववशि आनाद या गोषटीिा झाला की

कषणाचया जीवनातील रवकमणीि ववशि सथान व महततव तझया लकषात आल

तयामळि lsquoरवकमणीrsquo हा तझयासाठी एक खास कौतकािा वविय होऊन रावहला

आह अथाफत तही साहवजकि आह महणा पण मला काही तयाि तवढस नवल वाटत

नाही कारण रवकमणीसािाधातील एक ववशि रहसयािी गोषट मला माहीत आह जी

तला ठाऊक नाही तयात तझी काहीि िक नाही कारण ती गोषट मी तला

अजनपयात मददामि साावगतलली नाही

अगा लकषमी तया रवकमणीचया रपान ति तर भतलावर जनम घतला

होतास या नारायणािी सहधमफिाररणी महणन तयानि तयाचया कषणावतारात

तयािी अधाावगनी होणयािा आगरह तझयाकड तझयावरील परमान धरला होता आवण

तही तझा तो िहमान समजन मोठया आनादान नारायणािा परमळ आगरह

सवीकारलाही होतास परात ह सवफ तयानातर तझयारठकाणी वनमाफण झालडया

ववसमरणान िावधत झालल आह महणनि तयातील काहीही तला आता आठवत

नाही परात तयावळी रवकमणीठायी असलला भवकतभाव आता तझयाठायी पनहा

जागत झालला आह आवण महणनि तझया रठकाणी रवकमणीववियीचया

आपलपणाचया भावातन वतचयाववियी एक ववशि परकारिी ओढ वनमाफण झालली

आह तया भावािी पती करणयामधय मलाही वनविति आनाद लाभणार आहrdquo

नारदाचया िोलणयान आियफिदकत झालली लकषमी कषणभर सतबधि

झाली पण कषणभरि कारण वतचया रठकाणी वनमाफण झालली असवसथता वतला

सवसथ िस दयायला तयारि नवहती आवण तीि असवसथता वतला िोलायला भाग

पाड लागली साहवजकि वतचया िोलणयात वग व आवग या दोनहीिा सायोग होत

होता

ldquo अर नारदा तझया िोलणयान मला तर सखद का होईना पण एक

अनपवकषत असा धककाि िसला आह खर तर कषणिररतर ऐकत असतानाि माझया

मनात हा वविार वारावार यत अस की तया िररतरामधय माझा काही सहभाग होता

की नाही या नारायणाचया सवभावानसार तयान भतलावर जाताना मला व या

शिालाही वनविति सवतःचया िरोिर घतल असणार पण आमही तथ कवहा गलो

व कस गलो त आमहा उभयतााचयाही अवजिात लकषात रावहलल नाही आवण तयात

काहीि नवल नाही कारण खदद नारायणालाही तयाववियी काहीही आठवत नाही

त सवफ आमहाला कवळ तझयाकडनि ऐकायला वमळत व कळतही आताही तझयाि

मखातन हा माझयाववियीिा उडलख आवण तोही िोलणयाचया ओघाति आला

तयातही कषणिररतरात मी तयािी पतनी रवकमणी महणनि सथान घतल होत ह

ऐकन तर माझया आनादाला पारावारि रावहलला नाही रवकमणीववियी माझया

ठायी एवढी ओढ व आपलपणा का होता याि कोड आता मला उलगडल

पण ह नारदा कवळ तवढयानि माझ समाधान झालल नाही कारण

रवकमणीचया रठकाणी असलला कषणाववियीिा एवढा भवकतभाव कसा व कवहा

वनमाफण झाला आवण मखय महणज तया भावािी पती रवकमणी कशी करन घत अस

ह सवफ समजन व जाणन घण माझयासाठी अतयात आवशयक आह कारण तरि

मलाही रवकमणीपासन काहीतरी पररणा घऊन आता माझया भावािी पती

करणयािा मागफ वनवितपण सापडल यािी मला अगदी खातरी आह

ह नारदा रवकमणीिा कषणाशी कसा सािाध आला तयाािा वववाह

कसा झाला आवण मखय महणज वतन कषणाि मन कस लजकल की जयाचयामळ

कषणान वतला वरल ह सवफ सववसतरपण ऐकणयािी माझी आतरता तर आता

अवतशय वाढन रावहलली आह मला नककीि ठाऊक आह की हा शिही

कषणिररतरातील तयाचया सहभागाववियी ऐकणयासाठी अवतशय उतसक झालला

असणारि तवहा आमचया दोघााचयाही या सहज भावािी पती आता ति अगदी

लवकरात लवकर कर िघ पण तयासाठी आधी त कोणािा करमााक लावणार

आहस माझा की या शिािाrdquo

शवटि वाकय उचचारीत असताना लकषमी थोडयाशा वमशकीलपणि

हसत होती आवण तयामधय शिही हसन सामील झाला नारदानही मग हसन तयााना

साथ ददली आवण तो िोल लागला

ldquo अगा लकषमी त तर माझयापढ एक पिपरसागि वनमाफण कला आहस

तमचयामधय आधी कोणािा करमााक लावायिा हा एक मोठा परशनि आह अथाफत मी

कोणािाही करमााक आधी लावला तरी तयामळ तमचयापकी कोणीही नाराज होणार

नाही यािी मला पणफ खातरी आह कारण तमचया या नारायणावरील परमामळ

तमचयामधय आपापसाातही एक परकारिा आपलपणा व मनािा मोकळपणा आह

आवण ति तर तमचया नारायणपरमाि लकषण आह

पण लकषमी मला अस अगदी मनापासन वाटत आह की या शिािाि

करमााक आधी लावण आवशयक आह कारण दकतीतरी वळ हा शि आपडया दोघाािा

सावाद मधयमधय काहीही न िोलता शाातपण शरवण करीत आह तयािा होणारा

आनाद तयाचया मखावरन आपडयाला अगदी सपषटपण ददसतो आह खरा परात

तयाला होणारा आनाद कसा व दकती आह ह मातर तयाचया काहीि न िोलणयामळ

आपडयाला समज शकत नाही तवहा आता थोडा वळ आपण परतयकष शिाशीि व

तही तयाचयाववियीि िोलया आवण तयालाही िोलत करया महणज तयालाही जरा

मोकळ व िर वाटल आवण आपडयालाही िर वाटल कारण शि आपडयाशी

सवतःहन काहीि िोलणार नाही हि तर शिाि ववशि आह होय की नाही

शिाrdquo

नारदाचया या िोलणयावरही शिान काहीही न िोलता रकत हसन

आपली मान सामतीदशफक हलवली नारदाचया िोलणयािी व तयावरील शिाचया

परवतदकरयिी लकषमीला मातर रार मौज वाटली आवण वतन मोकळपणान हसन दाद

ददली पण तरीही नारद व लकषमी ह दोघही शिाचया िोलणयािी वाट पाहत

सवसथि िसन रावहल शिही नारदाचया िोलणयािी वाट पाहत सवसथ िसन

रावहला होता तयामळ थोडा वळ कोणीि िोलत नवहत शवटी शिाचया लकषात

आल की तो िोलडयावशवाय आता नारद पढ काहीि िोलणार नाही तवहा मातर

शिाला िोलण भागि पडल आवण ककवित हसन तयान िोलावयास सरवात कली

ldquo अहो नारदऋिी परमभागयान मला या नारायणाचया सगण

िररतरााि शरवण करणयािी साधी लाभली आह आवण तीही तमचया मखातन

परगटणाऱया भवकतगायनामळ ह खरि आह तया शरवणामधय माझ मन पणफपण दाग

झालल असत अनक वळा शरवण करताना माझी िदधी तर अगदी गागि होऊन

राहत पण तयातनही तमिा व या लकषमीमातिा जवहा जवहा सावाद होतो आवण

तया सगणिररतरातील रहसय उलगडल जात तवहा मातर माझ मन नारायणाचया

सगण परमान रागनि राहत ववशितः कषणपरमाचया व कषणभकतीचया कथा ऐकताना

व तयातील गज जाणताना होणारा आनाद हा कवळ आगळा वगळाि नाही तर तो

आनाद अतयात शरषठ आह अस वनवितपण जाणवत आवण तयािी थोरवीही माझया

लकषात यत तया कषणिररतरात माझाही सहभाग होता ह ज तमही मला साागत

आहात तयामळ तयाववियी जाणन घणयािी उतसकता माझयारठकाणी वनविति

आह खर तर कषणिररतरातील तया माझया सहभागापकषा या नारायणािा परतयकष

घडणारा आततािा सहवास मला अवधक महततवािा वाटतो कारण कषणिररतर हा

एक अभतपवफ पण घडन गलला इवतहास आह तर या वका ठातील नारायणाि

अवसततव ही खरी व परतयकष वसतवसथती आह खर ना

अहो नारदऋिी परात वसतवसथती अशी आह की परतयकष सहवास

घडनही आमही या नारायणाि वयवकतगत परमही अनभव शकत नाही ककवा तयाि

माहातमयही यथाथफतन जाण शकत नाही तयाि वयवकतगत परम आमहाला उपलबध

असनही वमळत नाही आवण महणन तयाि महततव कळत नाही परात या नारायणाि

कषणावतारातील समगर िररतर ऐकताना तयाचया अातःकरणािी वयापकता मातर

वनविति जाणवत आवण तयाि माहातमय जाणणयासाठी त कारणीभत व

साहाययभतही होत तयाि जावणवन जर आमचयाकडन या नारायणाचया

सहवासात राहण घडल तरि आमचयाकडन तयािी काहीतरी भकती घडण शकय

आह ह आमही जाणन आहोत महणनि या नारायणाि माहातमय यथाथफतन परगट

करणार तयाि सगणिररतर ज तमही अतयात परमान वणफन करन साागत आहात त

शरवण करणयािी वमळालली ही साधी महणज आमहासाठी एक अमतयोगि आह

तवहा कषणिररतरात माझाही सहभाग होता ह ऐकन मला काही जासत

नवल वाटल नाही कारण या नारायणािा तो सवभावि आह तयािा

आमचयावरती एवढा परमलोभ आह की तयाला आमचयावशवाय जण िनि पडत

नाही अथाफत आमहीसदधा तयाचया सहवासाला अतयात लािावलल आहोति आवण

आमहीही या नारायणावशवाय ििनि असतो ह अगदी खरि आह आमिी ही

अवसथा नारायण जाणत असडयामळि तो आमहाला सदव तयाचया साग ठवन तयािा

अागसाग करणयािी अमडय साधी उपलबध करन दतो तयामळि नारायणािी वनतय

सवा करणयाचया माझया भावािीही मला पती करता यत

तवहा कषणिररतरातील माझा सहभाग काय होता आवण माझयाकडन

कषणान कशी सवा करन घतली ह जाणन घणयािी उतसकता माझयाही रठकाणी

वनविति आह परात तयाहीपकषा कषणाि वयापक िररतर समजन घणयािी आतरता

माझयारठकाणी जासत आह कारण तयामळि मला कषणाि वयापक अातःकरण व

माहातमय तर जाणता यईलि पण मखय महणज माझयाकडन जी काही थोडीरार

सवा घडली असल तयाचया अहाकाराला वावि राहणार नाही कषणिररतरातील

माझा सहभाग हा तयातील कवळ एक लहानसा भागि असणार ह मी ओळखन

आहि पण तरीही या सवाफि शरवण परतयकष तमचया मखातनि करणयािी साधी मला

वमळत आह ह तर माझ कवढतरी भागयि आह कारण या नारायणाि अातःकरण व

माझयासारखया भकतााचया मनातील भाव यााना जोडणारा असा एकमव दवा तमहीि

आहात कारण या दोहोि ऐकय तमचया रठकाणी तमही वनतय अनभवीत असता ह

मी जाणन आह

तवहा नारदमहिी आता जराही ववलाि न करता कषणाचया िररतरात

मी सहभागी दकती होतो आवण तयाहीपकषा समरस दकती होतो ह साागणयाि कराव

तयासाठी आवशयक वाटणारी करमवारी तमिी तमहीि ठरवावी कारण तमचयाकडन

त उतसरतफपण व सहजपण घडल यािी मला पणफ खातरी आहrdquo

शिाि िोलण ऐकन झालल समाधान नारदान हसन वयकत कल आवण

सावभपराय नजरन लकषमीकड पावहल लकषमीनही नारदाला वसमतहासयपवफक

परवतसाद ददला असता नारदानही मग िोलावयास सरवात कली

ldquoह शिा तझ िोलण अगदी सयवकतक असि आह या नारायणाचया

सगणिररतरात सहभागी होणयािी जी साधी आपडयाला वमळत ती कवळ तयाचया

आपडयावरील परमामळ ह खरि आह परात तयाचया सगणिररतरात आपण समरस

होऊ शकतो त मातर रकत तयाचयावरील आपडया परमामळि होय

नारायणाचयाववियीि परम जस जस आपडया अागाअागात मरत जात तशी तशी

आपडयालाही नारायणाचया सगणरपातील अवधकावधक अाग ददस लागतात जाणव

लागतात आवण तयाहीपकषा मखय महणज आवड लागतात सगण परमरसान भरलल

आपल मनि आपडयाला नारायणाशी समरस करन ठवत तथनि तर नारायणाशी

एकरप होणयाचया अनभवाला सरवात होत आवण एक ददवशी एक कषणी आपलही

अातःकरण नारायणाचया परमान भरन वाहत राहत सगण परमभवकतभावान

साधलला हा ऐकयतवािा सवानभव हा सवफशरषठि आह ह सतयि आह असो

ह शिा तझया वनतयाचया सवाभावान सातषट असलडया नारायणान

तयाचया रामावतारातही तयािा लहान िाध lsquoलकषमणrsquo महणन तला तयाचयासाग नल

होत एवढि नवह तर जण काही तझया सवाभावाला साधी वमळावी महणनि की

काय तला सतत तयाचया सहवासातही ठवल होत आवण तही तझया उतकट

सवाभावान रामाला सातषट कल होतस रामही तला तयाचया अातःकरणाचया अतयात

जवळ पाहत अस आवण तसा अनभवही तो वनतय घत अस शिा भागयवशात तला

रामाि माहातमयही कळल आवण तयाचया अवताराि रहसयही त जाणलस

तयामळि रामाशी एकरप झाडयािा अनभव त रामाचया परतयकष जीवनिररतराति

घऊ शकलास आवण शवटी तर तझया रामावरील परमभवकतभावािी पररसीमाि

झाली कवळ रामाि विन खर करणयासाठी त आनादान दहतयाग कलास आवण

रामाचया अातःकरणात पणफपण सामावला जाऊन एकरप होऊन रावहलास

ह शिा परात कषणावतारात मातर या नारायणान एक गामति कली

आवण तयामळ तयािी आणखीन एक नवलीलाि परगट झाली नारायणान परतयकष

कषणावतार घणयाआधीि तला भतलावर पाठवल आवण िलरामाचया रपान तला

जनम घयावयास लावला तयामळ कषणािा जयषठ िाध ही भवमका करण तला भागि

पडल या वनवमततान रामावतारात रामािा कवनषठ िाध महणन ज काही तला

करावयास लागल असल तयािी भरपाईि नारायणान जण काही कषणावतारात

कली असि तला एखादवळस वाटल कारण जयषठ िाध असडयामळ िलरामान

कषणािी काही सवा करणयािा परशनि वनमाफण होत नवहता तर कषणानि

िलरामािी सवा करण कषणाकडन अपवकषत होत कषणही तयाचया सवभावानसार

तयाचया कतफवयकमाफला अगदी सहजपण जागत होता आवण िलरामािा योगय आदर

करन तयाचया जयषठतवािा मानही राखीत होता

िलरामािा सवभाव हा कषणाचया सवभावापकषा अगदी वगळा होता

नहमीि शाात व गाभीर असणारा िलराम कषणाि माहातमय अगदी तयाचया

लहानपणापासन जाणन होता कषणािी आतमशकती व परोपकारी वतती यािी पणफ

जाणीव िलरामाचया रठकाणी पवहडयापासनि होती तयामळ िलराम जरी जयषठ

असला तरी कषणि शरषठ आह ह िलरामान पणफपण लकषात ठवल होत परात

कषणाचया सदहतववियी पणफ खातरी असनही कषणािी कायफपदधती ही िलरामाला

नहमीि मानवत अस वा मानय होति अस अस मातर नाही पण वळपरसागी िाहय

साधनापकषा साधयाला नहमीि महततव व अगरकरम दणयािी कषणािी वतती

असडयामळ कषण तयािि महणण व करण तयाचया पदधतीनसार शवटी खर करीत

अस िलरामाला तयािा तया तया वळी तरासही होत अस आवण महणन कषणािा

िाहयाागान रागही यत अस िलरामाकडन तयािा कषणावरील राग काहीवळा

वयकतही होत अस परात िलराम शाातही लगिि होत अस आवण कषणाि भरभरन

कौतकही करीत अस अशा तऱहन भावा-भावामधील परमभावािीि नहमी मात

होत अस आवण सदभावािाि सदा ववजय होत अस कषणाचया वागणया-

िोलणयामळ जर कधी अडिणीिा परसाग वनमाफण झाला तर मातर िलराम सवफ

शकतीवनशी कषणाचया मदतीला धावन जात अस आवण तयाचयाि पाठीशी उभा

राहत अस असा हा िलरामािा आगळा वगळा असणारा सवभाव व भाव कषणि

ओळखन होता आवण तयािा खरा आनादही कषणि अनभवत होता

तवहा शिा कषणावतारात कषणाला आनादािा अनभव दणयासाठी त

वनविति कारणीभत झालास मग तयाि जासत कारण तझया भावापकषा कषणािा

सवभाव ह जरी असल तरी तझया सवभावान व भावान त कषणाला सहाययभत

झालास ह मातर वनविति आवण सहाययभत होण हीसदधा एक परकारिी सवाि

आह तया अथाफन तझयाकडन कषणावतारात कषणािी सवा घडली ह खरि आह

परात कषणािी वयापक अनभव घणयािी वतती व परी ह तझया सवभावानसार तला

न मानवडयामळ त िाहयाागान कषणाचया जवळ असनही तयाचया अातःकरणापासन

तसा थोडासा दरि रावहलास तयामळ कषणाशी ऐकय पावडयािा आनाद तला

अनभवता आला नाही ही वसतवसथती आहrdquo

नारदाि िोलण ऐकता ऐकता गाभीर होत रावहलला शि नारदाि

िोलण थाािल तवहा िाहयाागान सवसथि िसलला ददसत होता तरी तयाि मन मातर

असवसथि होत थोडयावळान काहीशा हळवार व काहीशा असपषट आवाजात जण

काही सवतः सवतःशीि िोलडयासारख शि िोल लागला

ldquoह नारद महि तीि तर माझी मखय अडिण आह आवण ती

माझयाठायी मलभति आह माझया मनामधय एक परकारिा साकवितपणा आह ह

खरि आह तयामळ एखादी गोषट अनक अागान घड लागली की माझया मनाचया

एकाागी सवभावाला त मानवत नाही कोणतयाही परसागात व गोषटीत जासत खोलवर

जाणयािी माझया मनाला सवयि नाही तयाि मनावर एक परकारि दडपण यऊन

मनात थोडीशी भीतीि वनमाफण होत मनामधय मोकळपणा नाही महणन मन

वयापक होत नाही आवण त वयापकतिा अनभव घऊ शकत नाही ह जवढ खर आह

तवढि हही खर आह की वयापकतिा अनभव मन घत नाही महणन मग मन

वयापकही होऊ शकत नाही नारायणाि अातःकरण अतयात सखोल व वयापक आह ह

मी जाणन आह परात नारायणाकडन तयाचया सवभावानसार यथ या वका ठात तयाि

अातःकरण परगटि होत नसडयामळ तयािा अनभव घणयािी आमहाला कधी साधीि

वमळत नाही साधी नाही महणन अनभव नाही आवण अनभव नाही महणन अवसथा

नाही अशी आमिी मोठी वववितर वसथती होऊन रावहलली आह यातन िाहर

यणयािा मागफ रकत तमचयापाशीि आह नवह तमचया रपानि तर आमचयासाठी

तो मागफ आह वका ठात होणाऱया तमचया आगमनामळि आमहाला आमिा मागफ

वमळणयािी काहीतरी शकयता आह

ह नारद महि या नारायणाचया सगणलीला व वयापक िररतर

भतलावरतीि परगट होत ह खरि आह तया वळस आमचया अतयात भागयान व या

नारायणाचया कपन जरी आमहाला तया िररतरात सहभागी होणयािी साधी वमळाली

तरी तया िररतराि वयापकतव जाणण मातर वनदान मला तरी शकय होत नाही मग

तया िररतरातील नारायणाि सखोल अस अातःकरण जाणवण ह तर माझयासाठी

तरी रारि दर रावहल पण तमही आमचयावरती कपावात होऊन नारायणाचया तया

सगण िररतरााि गायन नारायणावरील आतयावतक परमान व तयाचया माहातमयाचया

पणफ जावणवन करता तवहा मातर या नारायणाचया िररतराकड आवण तयादवार

तयाचया अातःकरणाकड पाहणयािी थोडी थोडी दषटी हळहळ यऊ लागत तयामळि

नारायणाववियीचया परमाि रपाातर भवकतभावात होऊ लागत आवण आनादाचया

अनभवािी सरवातही होत अथाफत आनादािा अनभव पणफपण घण ही अवसथा व

तया ददशन होणारी मनािी वाटिाल हा सवफ पढिा व अतयात महततवािा भाग

वशडलक राहतोि तयािीही मला वनविति जाणीव आह पण महणनि तयासाठी

तमचया मखातन या नारायणािी सगणिररतर शरवण करण ह माझयासाठी अतयात

आवशयक आह तया िररतरातील कवळ माझा सहभाग दकती व कसा होता ह

समजन घणयािरोिरि त िररतर सवाागान कस परगटल त शरवण करण माझयासाठी

अतयात महततवाि आह तवहा तयािि समगर वणफन तमही आमचयासाठी परगट कराव

अशी मी तमहाला अगदी मनःपवफक पराथफना करतोrdquo

शिाचया योगय भावाचया यथाथफ िोलणयान नारदाला अतयात सातोि

झाला आवण तो तयाचया मखावरील वसमतहासयान वयकतही झाला नारदान

लकषमीकड पावहल असता वतचया मखावरील शरवणोतसक भाव तयाचयाही लकषात

आला आवण जण काही तया भावािी परवतदकरया महणनि की काय नारदाचया

मखातन अगदी सहजपण शबदाािा परवाह वाह लागला

ldquoह शिा तझया मानवसक अवसथि परगटीकरण तझयाकडन अगदी

योगय परकार व योगय शबदाादवार घडलल आह पण मला तला एकि महततवािी गोषट

परामखयान साागायिी आह की जशी तझया रठकाणचया कमतरतिी जाण तला आह

तशीि तझयाठायीचया गणवततिी जाणीवही त जागत ठव महणज मग तझ मन

वनराशकड अवजिात झकणारि नाही आवण तया मनातील जोम जोश व उतसाह

कायम राहन मनाला पढील वाटिालीला अखाड पररणा वमळत राहील

अर शिा यािाित त या लकषमीिाि आदशफ समोर ठव ना पवी

वतचयाही रठकाणी वतला एक परकारिी कमतरता जाणवत अस कारण

वतचयाठायीि नयन वतला ठाऊक होत िाहयाागान या नारायणाचया अतयात जवळ

असनही आपण तयाचया अातःकरणापासन मातर दरि आहोत ह लकषमीला अनभवान

कळलल हत तयामळि वतचया रठकाणी एक परकारिा दरावाि वनमाफण झालला

होता तयािि रपाातर थोडयाशा नराशयततही झाल होत परात नारायणाचया

सगण अवतारिररतर कथा शरवण करता करता लकषमीन सवतःचया मनाला सावरल

नारायणाचया सगण परमान सदव यकति होऊन राहणयािा वनिय लकषमीन कला

आवण तया परमामळ वतचया मनान पनहा उभारी घतली लकषमीन नारायणाि

माहातमय अातःकरणात पणफपण व कायमि ठसवन घतल आवण मनातील दरावयाला

वतन परयतनपवफक दर कल तयामळि लकषमीला नारायणाचया सगण भकतीचया

आनादािा अनभव यणयास सरवात झाली आवण आता तर वतला तो आनाद

अनभवणयािा एकीएक धयासि लागलला असन तोि छादही वतचयाठायी जडलला

आह तवहा आता कषणावतारातील रवकमणीचया रपान असलडया अशा लकषमीिीि

कथा आपण ऐक याrdquo

अस महणन नारदान लकषमीकड व शिाकड सावभपराय नजरन पावहल

उभयताानी मादवसमत करीत आपली सामती दशफवली मातर नारदािा विनौघ पनहा

वगान वाह लागला

रवकमणीिी कषणपरीती

ldquoह लकषमी का डीनपरिा राजा भीषमक व तयािी पतनी शदधमती याािी

कनया महणन रवकमणीिा जनम झाला भीषमक हा सवतः अतयात नीवतमान व

सदािारी होता सदव परजावहतदकष असलडया भीषमकाचया ठायी आपडया

परजाजनााचया सखािी व सवासथयािी वनतय काळजी अस परजचया कडयाणाि वनणफय

घणयासाठी व तयाािी कायफवाही करणयासाठी भीषमक नहमीि सावध व ततपर अस

सवतःचया वयवकतगत जीवनातही धमाफिरण वरतवकडय व यजञयागादी पणयकम यााि

पालन भीषमकाकडन अतयात वनषठापवफक होत अस यामधय तयाचया पतनीि

शदधमतीि तयाला पणफ सहकायफ परतयकष कतीन होत सवाफत महततवािी गोषट महणज

भीषमक हा कषणाि मोठपण व थोरवी जाणन होता िाररतरयवान व नीवतवान

राजााना एकतर आणन तयाािा एक साघ वनमाफण करणयाचया कषणाचया परयतनााि

भीषमकाला कवळ कौतकि नवहत तर तयािा कषणाला सदकरय पाठठिाही होता

तयामळ भीषमकाचया मखातन कषणािा उडलख वारावार व अगदी सहजपणान यत

अस

अशा पणयशील व सतशील मातावपतयााचया पोटी जनम घणयाि जण

भागयि रवकमणीला लाभल होत अगदी लहानपणापासनि रवकमणीचया मनावर

ससासकार सहजपण होत रावहल वरतवकडयादी धारषमक कतयाातील घडलला सहभाग

व वपतयाकडन घडणाऱया यजञयागादी कमााि परतयकष अवलोकन रवकमणीला लहान

वयाति करता आल तया वनवमततान अनक ऋिीमनीि आगमन भीषमकाचया

राजवाडयात होत अस तयावळस तया ऋिीमनीि पजन व आदरसतकार

भीषमकाकडन होत असताना रवकमणीही आपडया मातावपतयााना साहायय करीत

अस अनक थोर ऋिीमनीिी सवा करणयािी साधीही रवकमणीला वमळत अस

आवण तीही अगदी मनःपवफक व शरदधन तया सवाािी सवा करन तयााचया

आशीवाफदााना पातर होत अस एवढया लहान वयातील रवकमणीिी समज व नमरति

वागण िोलण पाहन सवाानाि सातोि होई आवण तयााना रवकमणीि अतयात कौतकही

वाटत अस रवकमणीकड पाहन वतचया मातावपतयाानाही अवतशय समाधान होई

आवण तयााि अातःकरण रवकमणीचया परमान भरनि यई रवकमणी वतचया

सवभावामळ व गणाामळ साहवजकि वतचया मातावपतयाािी अतयात लाडकी झालली

होती तयातनही ती वपतयािी अवधक आवडती होती आवण वतलाही वतचया

वपतयािा महणज भीषमकािा लळा जासत होता तयामळ रवकमणी नहमीि

भीषमकािरोिरि अस आवण भीषमकाचया सहवासात सवफ गोषटीि शरवण व

अवलोकन अगदी सकषमपण करीत अस

ह लकषमी रवकमणीचया जीवनाचया दषटीन आणखीन एक महततवािी

गोषट घडत होती भीषमकाला भटायला यणाऱया अनकााचया िोलणयात िऱयािदा

कषणासािाधी काहीनाकाहीतरी वविय हा यति अस कषणाि पवफिररतर व

तयाचयाकडन घडलल अनक दवीसदश पराकरम यााचया उडलखािरोिरि मथरत

आडयापासनचया कषणाचया जीवनासािाधीही अनक जण िोलत असत ह सवफ

ऐकणयािी साधी व भागय रवकमणीला लाभल होत आवण तीही तया साधीिा परपर

उपयोग करन घत अस साहवजकि रवकमणीचया मनात कषणाववियीि एक

ववशि आकिफण वनमाफण झालल होत एवढि नवह तर कषणाचया रपाववियीि व

गणााववियीि वणफन अनकााचया मखातन ऐकता ऐकता रवकमणीचया ठायी

कषणाववियी परीतीभावि वनमाफण झालला होता कषणाचया थोरवीिा तर

वतचयारठकाणी आधीि वनिय झालला होता अशा तऱहन रवकमणीन वतचया मनात

अगदी खोलवर अस परमाि अगरसथान कषणाला ददल होत आवण तयातनि परतयकष

जीवनातही कषणालाि एकमव सथान दयाव असा धयासि रवकमणीचयाठायी जडन

रावहलला होता वतचया धयानी मनी कवळ कषण आवण कषणि होता

ह लकषमी जयावळस रवकमणी उपवर झाली तवहा साहवजकि वतचया

वववाहाववियीि वविार वतचया मातावपतयााचया मनात यऊ लागल आवण तस

तयाानी रवकमणीला िोलनही दाखववल तयावर रवकमणी तयााना लागलीि पण

एवढि महणाली की lsquoमाझया मनाला पसात पडल व भावल अशा वयकतीलाि मी

वरन आवण पती महणन तयािा सवीकार करनrsquo रवकमणीचया िोलणयान िदकत

झालडया व थोडयाशा िावरलडया वतचया मातन रवकमणीला अतयात काळजीचया

सवरात महटल

ldquoअगा मली आपणा वसतयााना असा पती वनवडीिा हकक असतोि कठ

तसा तर तो नसतोि मळी आपल मातावपता हि आपल खर वहत जाणतात यािी

खातरी िाळगन तयाानीि आपडयासाठी पसात कलडया वराला आपण वरायि हि

आपडया वसतयााचया दषटीन योगय असत ह मी तला माझया सवानभवान साागत आह

तयावर ववशवास ठव आवण वरसाशोधनािी सवफ जिािदारी आमचयावर सोपवन त

मोकळी हो िघrdquo

रवकमणीन वतचया माति सवफ िोलण शाातपण ऐकन घतल खर पण

वतिा वनिय मातर जराही हलला नाही तर तो कायमि रावहला आवण वतन तो

तसा िोलनही दाखवला तयामळ रवकमणीिी माता मातर सलित झाली आवण

वतचया पतीकड पाह लागली पण भीषमकाचया मखावर मातर रवकमणीचया

कौतकािाि भाव पसरन रावहला होता तयाला रवकमणीिी सवतातर वतती व िाणा

पाहन आनादि झाला रवकमणीकड हसन पाहत भीषमक वतचयाशी िोल लागला

ldquoअगा रवकमणी आमिा तझयावर पणफ ववशवास आह आततापयात

तझयावर ज सासकार झाल तया सासकारााना अनरप अशीि तझी वनवड असल

यािीही आमहाला पणफ खातरी आह परात तरीही तयासािाधी त आमचयाशीही

वविारवववनमय करावास अस मला अगदी मनापासन वाटत आह तसा आमिा

तझयावर थोडारार हकक आहि ना अथाफत हा हकक कवळ मातावपता या नातयािा

नसन तो हकक परमािा आह एवढ मातर लकषात ठव आवण तझया मनात वनवित काय

आह त आमहाला अगदी मोकळपणान सााग िघ पण पती वरणयासािाधीिा तझाि

वनणफय अावतम असल यािी मी तला खातरी दतोrdquo

वपता भीषमकािी विन ऐकताना रवकमणीला तया विनातील

परमळता आवण तयाहीपकषा वपतयाचया रठकाणी वतचयाववियीिा असलला ववशवास व

खातरी अवधक जाणवली साहवजकि रवकमणीि मन वपतयाववियीचया परमादरान

भरन आल आवण वति मन अतयात मोकळपणान ती परगट कर लागली

ldquoअहो तात हा तमिा माझयावरील ववशवास हि माझ िलसथान आह

या तमचया ववशवासाला पातर होणयाचया परयतनाति माझा आतमववशवास वाढत

असतो आवण माझया मनाला तो सिळ करीत राहतो तमही व माझी माता या

उभयताानी माझयावर कलल सासकार आवण एरवही तमचया सहवासात वनतय

रावहडयामळ माझया मनािी होत असलली जडणघडण यााचया पररणतीतनि

माझी एक वनवित भवमका तयार झालली आह तयापरमाणि पढील जीवन

जगणयािा माझा अगदी वनियि झालला आह आता मातावपता व नातर पढ

पतीिी व मलाािी सवा करण ह जरी आमहा वसतयाासाठीि परथम कतफवयकमफ असल

तरी ति आमि अावतम कतफवय आह अस नाही ह माझया पणफपण लकषात आलल

आह एक मनषय महणन lsquoईशवरािी सवा व भकती करणrsquo ह माझयासाठीही अतयात

आवशयकि आह तोि माझा खरा धमफ आह आवण तयानि माझया मानवजनमािी

साथफकता होणार आह ह सतय मला पणफपण आकलन झालल आह

ह तात माझया या भवमकन जीवन जगणयाि पणफ सवातातरय तमही मला

दयाल यािी मला पककी खातरी आह परात माझया पढील जीवनात माझया

भवमकनसार जीवन जगणयासाठी मला मनःपवफक साथ दणारा साथीदारि मला

हवा आह तयालाि lsquoमी पती महणन वरनrsquo असाि माझा वनिय होऊन रावहलला

आह तया दषटीनि मी नहमी वविार करीत असत आवण असा वविार करतानाि

मला जाणवल की माझयासाठी कषण हाि एकीएक योगय असा वर आह पती

महणन मी कवळ तयालाि वर शकत आवण पतनीि नात रकत तयाचयाशीि जोड

शकत

तया कषणाववियी मी तमचया व तमचया भटीला यणाऱया अनक

ऋिीमनीचया मखातन तयाचया रपाि गणााि पराकरमाि आवण ववशितः तयाचया

थोरवीि वणफन ऐकलल आह तयािीि पररणती महणज माझया मनात कषणाववियी

अतयात आदरािा व पजयतिा भावि वनमाफण झालला आह कोणासाठी जर माझ

तन मन वझजवायि असल आवण कोणासाठी जर माझ सवफ आयषय विायि असल

तर त रकत कषणासाठीि अशी माझया मनािी अगदी वनवित धारणा झालली

आह तोि माझा धयास झालला आह आवण कशाही परकार तया धयासािी पती

करायिीि असा माझा दढ वनिय आह पण तात तयासाठी मला तमहा

उभयतााचया परमळ आशीवाफदािी आवण पणफ सदकरय सहकायाफिी वनताात आवशयकता

आह एकमव तमिाि भरवसा मी धरन आह आवण तो भरवसा अगदी योगय आह

असा माझा अतयात दढ ववशवास आहrdquo

रवकमणीचया िोलणयान भीषमकाला अतयात सातोि झाला आवण तो

तयाचया मखावरती अगदी सपषटपण ददसतही होता परात शदधमतीचया मखावरील

काळजीचया भावािी थोडीशी छटा अजनही कायमि होती ती भीषमकाचयाही

लकषात आडयावशवाय रावहली नाही वतचया मनािी ती असवसथता ओळखन

भीषमकान िोलणयास सरवात कली

ldquoअगा शदधमती त कसलीही व कोणतयाही परकारिी काळजी करि

नकोस आपली कनया ही इतर सवफसाधारण मलीसारखी सामानय वविाराािी मलगी

नाही ह तर आपण वतचया अगदी लहानपणापासनि पाहत आललो आहोत आपण

वतचयावर ज सासकार कल आवण पवहडयापासन वतला ज वविारसवातातरय ददल

तयािाि हा पररपाक आह वविारान सवतातर असनही आपली रवकमणी आपण

कलडया सासकारााशी एकवनषठ आह ह खरि कौतकासपद नाही का सतीजीवनाचया

मयाफदा तर रवकमणी जाणन आहि पण तयाििरोिर मानवीजनमाि महततवही

रवकमणीचया लकषात आलल आह महणनि वति पढील आयषय वतन कशापरकार

जगाव यासािाधीिी वतिी काही वनवित वविारसरणी झालली आह आवण ती

सवाफथाफन योगयि आह तयासाठी रवकमणीन आपडया सहाययािी जी अपकषा

ठवलली आह तीही अगदी रासति आह वतन वतचया मातावपतयाािा भरवसा नाही

धरायिा तर दसऱया कोणािा धरायिा िर

ह शदधमती दसरी गोषट महणज रवकमणीन पती महणन कषणालाि

वरायिा जो वनिय कलला आह तो तर अगदी कवळ योगयि नवह तर सरसही

आह कारण साापरतकाळी कषणासारखा सवफ कलागणसापनन पराकरमी योदधा कशल

राजकारणी आवण अतयात सादर वयवकतमतव असलला परि सापणफ भारतविाफत नाही

ह तर खरि आह पण तयाहीपकषा सवाफत महततवािी गोषट महणज कषणान सवफ

सततवशील व सदािारी राजाािी एकजट साधन तयाािा एक साघ िााधणयाचया

कायाफला सवतःला जापन घतलल आह कषणान तयाचया जीवनाि ति धयय ठरवलल

आह आवण कठडयाही पररवसथतीत व कोणतयाही परकारान त धयय गाठायिि हा

तर तया कषणािा अगदी ठाम वनियि झालला आह माझया दषटीन कषणाि ह

वनयोवजत कायफ अतयात अमोवलक असि आह आवण तयातन परगट होणार कषणाि

कतफतव व कायफपटतव तर अगदी वाखाणणयासारखि आह

ह शदधमती तवहा सवाागानी वविार कला असता रवकमणीन पती

महणन कषणािी कलली वनवड ही अतयात उतकषटि आह यात जराही शाका नाही

आता कषण हा आपडया रवकमणीला पसात करील की नाही असाि व एवढाि परशन

जर तझयाठायी असल तर माझया मनात अगदी पककी खातरी आह की आपडया अतयात

सादर सशील ससवभावी व ससासकाररत रवकमणीला कषण अगदी नककी पसात करील

आवण पतनी महणन वतिा मनःपवफक व अतयात आनादान सवीकार करील आपली

कनया आहि मळी तशी सलकषणी यात जराही शाकाि नाही आवण दमतही नाही

कषण व रवकमणी याािी जोडी ही नककीि एकमकाला साजशी असल आवण अतयात

शोभनही ददसल ह मी तला अतयात खातरीपवफक साागतो आता रवकमणीला आपण

पणफपण साहाययभत होण ह तर आपल कतफवयकमफि आह आवण त मी कोणतयाही

पररवसथतीत पार पाडणारि असा माझा वनियि आह रवकमणीचया वहतासाठी व

कडयाणासाठी मी अतयात परयतनपवफक झटन आवण वतिी व आपलीही इचछा पणफतवास

नईनि नईन मग तयासाठी मला कोणीही व दकतीही ववरोध कला तरी हरकत

नाही सवफ अडथळ पार करन अथवा िाजला करन ककवा वळपरसागी त मोडनही

काढन मी रवकमणीिा वववाह हा कषणाशी करन दईनि दईन ही तर आता माझी

परवतजञाि आहrdquo

भीषमकाचया िोलणयान राणी शदधमतीला धीर आला आवण वतचया

मनावरिा ताण िरािसा कमी झाला तरीही वतचया मनातील थोडीशी शाका ही

वशडलक रावहलीि होती पण ती शाका वयकत करणयािा मोकळपणा वतचया मनाला

आता लाभला होता महणन वतन भीषमकाशी िोलणयास सरवात कली

ldquoअहो महाराज तमि िोलण सयवकतकि आह यात काहीि सादह

नाही तमचया रठकाणी आपडया कनयववियी असलली खातरीही अगदी योगयि आह

रवकमणीसारखी पतनी एखादयाला लाभण ह तयाि भागयि महणाव लागल पण

तमचया िोलणयावरन मला तर असि जाणव लागल आह की कषणासारखा पती

परापत होण ह तर परमभागयािि आह एका दरीत कषण व रवकमणी ही एकमकााना

अतयात अनरप आहत असि ददसत आवण मलाही अगदी तसि वाटत तवहा तया

दषटीन तया दोघाािा वववाह होण ह शरयसकरि आह आता तयासाठी पढाकारही

आपणि घतला पावहज ह खर आह आवण तयािी सवफ जिािदारी तमचयावरि आह

तयासािाधीिा साागावा तमहीि कषणाकड व तयाचया मातावपतयााकड पाठवायिा आह

आवण तयाािी अनमती या वववाहासाठी वमळवायिी आह

अहो नाथ पण तयाआधी तमही आपला पतर रकमी याचयाशी िोलण

मला तरी अतयात आवशयक वाटत माझयाठायी तयािीि थोडीशी शाका व भीती

आह आपडया पतरािा सवभाव तमही जाणन आहाति तयािी सवतःिी काही मत

आहत आवण आपडया मतााि वगळपण तो अगदी पवहडयापासन राखन आह एवढि

नवह तर रकमी हा सवतःचया मतााववियी दरागरही व हटटीि आह दसऱयाािी मत

समजन घणही तयाला जथ आवशयक वाटत नाही तथ तो ती मत जाणन घऊन

सवतःिी मत कधी िदलल ह तर शकयि नाही परात तरीही आपडया मलाला

डावलन आपण काही वनणफय घण ह योगयि नाही कारण मग तयाला कळडयावर तो

अतयात रागावल आवण कवढातरी विडलही तो सवतःला मनसताप करन घईल

आवण आपडयालाही मनसताप दईल तयामळ आपल मनःसवासथय तर विघडलि

पण आपडया कटािातील सवफ सवासथयही नाहीस होईल यात मला वतळमातरही शाका

वाटत नाही तवहा या सवफ पढील साभावय गोषटीिा वविार करनि तमही काय तो

वनणफय घयावा एवढीि माझी तमहाला ववनाती आहrdquo

शदधमतीि िोलण ऐकन घऊन भीषमकान कषणभर सवतःि नतर वमटन

घतल कोणतयातरी वविारात तो मगन झाडयािि त लकषण होत तयािा िहराही

अतयात गाभीरि झालला अगदी सपषटपण ददसत होता भीषमकाचया मनातील भाव

रवकमणीचया लकषात यायला जराही वळ लागला नाही वतचयाही मनात थोडीशी

काळजी वनमाफण झालीि महणन तीही भीषमकािी परवतदकरया ऐकणयासाठी अगदी

आतर होऊन रावहली होती थोडयाि वळात भीषमकान आपल नतर उघडल आवण

अतयात गाभीरपण धीमया पण वनियातमक सरात तयान िोलणयास सरवात कली

ह शदधमती तझ महणण िरोिर आह आवण तला काळजी वाटण हही

अगदी साहवजकि आह कारण आपडया रकमीिा सवभाव खरोखरीि तसा

वववितरि आह तयाचया मनापरमाण व मतापरमाणि सवाानी वागल पावहज असा

तयािा नहमीि हटट असतो काही वळा तर तो तशी िळजिरीि करतो मतवभननता

मळी तयाचया मनाला सहनि होत नाही तयामळ खर तर मला तयािीि काळजी

जासत वाटत असत अशा तयाचया मनसवी सवभावामळ कधीतरी रकमी सवतःि

साकटात सापडणयािी शकयता माझया मनाला सदव जाणवत असत ती सल माझया

मनाला तर दःखीि करत

ह शदधमती आपडया दोनही मलाावर तयााचया लहानपणापासनि आपण

ससासकार करीत रावहलो तयाििरोिर तयााि योगय त लाडही वळोवळी परवीत

आलो पण तयाि रळ आपडयाला रकत रवकमणीचया ठायीि पहायला व

अनभवायला वमळाल रकमीन मातर आपली पणफ वनराशा कली मळात सदगणी व

पराकरमी असनही मनाचया दिफलतमळ तो दजफनााचया सागतीकड आकरषित झाला

आवण दरािारी लोकाािाि सहवासही तयाला आवड लागला मी वारावार तयाला

सावध करनही तयान माझ कधी ऐकलि नाही सवतःिी िदधीही शदध नसडयामळ

वववकाचया अभावान सवतःला सावर शकला नाही आवण सवतःिी होणारी

अधोगतीही थाािव शकला नाही आता या गोषटीि आपडयाला जरी दकतीही वाईट

वाटल तरी आपडयाकड तयाचयावर काहीही इलाज नाही ही तर वसतवसथतीि

आह नाईलाजान का होईना पण आपडयाला ती जरी मानवत नसली तरी मानय

करायलाि हवी

ह शदधमती रवकमणीचया वववाहासािाधी आपण घतलला वनणफय आपण

रकमीला तर साागि परात तयािी तयावर होणारी परवतदकरया मातर आपडयाला सहन

करता यायला हवी तयासाठी आपडयाला आपडया मनािी तयारी आधीि करन

ठवायला हवी आवण आपडया मनाि िळही आधीि घऊन ठवायला हव कठडयाही

पररवसथतीत आपला वनणफय व वनिय कायम ठवन रवकमणीचया पाठीशी सदकरय

साहायय करन आपण उभ रहायि आह ह मातर नककीrdquo

भीषमकाि िोलण ऐकन शदधमतीचया मनाि थोडस समाधान झाल

खर आवण वतचया मनावरील ताण जरासा सलही झाला खरा पण तो ताण काही

पणफपण गला नवहता तसा तो जाणही तवढस सोप नवहति मातर शदधमतीन

सवतःचया मनािी समजत घातली आवण ती परयतनपवफक शाात व सवसथ िसन

रावहली

ह लकषमी भीषमकाला जसा आपडया मलािा रकमीिा सवभाव

माहीत होता तसाि तो रकमीिी मतही जाणन होता राजकारणामधय तो

उघडपण कषणाचया ववरदध पकषातील जरासाध वशशपाल इतयादी दरािारी

राजााचया िाजिा होता कषणािा सदव दवि व मतसर करणाऱया या राजााना कषण

सजजन वततीचया राजाािा एक साघ वनमाफण करणयािा जो परयतन करीत आह तो

अवजिात मानवणारा नवहता तया वनवमततान कषणािि विफसव परसथावपत होईल

आवण तयाािी सवफ दषकतय उघड होतील या भीतीपोटी जरासाध व वशशपाल याािा

कषणाला परथमपासनि ववरोध होता आवण तयाािा ववरोध तयाानी जाणनिजन नहमी

वाढवति ठवला होता तयािि रपाातर तयााचया रठकाणी कषणाववियीिा वरभाव

वनमाफण होणयात झाल होत आवण कषण हा तयाािा परथम करमााकािा शतर होऊन

रावहला होता

या सवफ गोषटीिी भीषमकाला पणफ कडपना होतीि पण तरीही

रवकमणीचया वववाहासािाधीिा वविय रकमीजवळ काढण तर आवशयकि होत

तयासाठी भीषमक योगय वळिी व साधीिी वाट पाहत रावहला पण तशी साधी

लवकर वमळणयािी काहीि विनह जवहा ददसनात तवहा मातर भीषमकान सवतःि

पढाकार घतला आवण रवकमला भटावयास िोलावन घतल तरीही रवकमन

तािडतोि न यता तयाचया सवभावानसार भीषमकाला िराि वळ वाट पहावयास

लावलि शवटी अगदी नाईलाजानि याव लागत आह असा िहरा करन रकमी

भीषमकाला भटणयासाठी तयाचया महालात गला गडयागडया तयान परथम

भीषमकाला व तयाचयाि शजारी िसलडया माता शदधमतीला वाकन परणाम कला

खरा पण तयाचया तया कतीत नमरतपकषा औपिाररकपणाि जासत जाणवत होता

भीषमकान मातर आपडया पतराि हसन मनःपवफक सवागत कल आवण परमान

रवकमचया मसतकावर आपला हात ठवन थोडस थोपटडयासारख कल भीषमकान

रवकमिा हात आपडया हातात धरन तयाला आपडया शजारीि िसवन घतल पण

रवकमन लागलीि आपला हात भीषमकाचया हातातन सोडवन घतला आवण

काहीशा नाराजीचया सराति आपडया वपतयाशी िोलणयास सरवात कली

ldquoअहो तात एवढ काय तातडीि काम वनघाल की तमही मला वारावार

वनरोप पाठवन भटीस िोलावन घतलत मी राजयकारभाराचया कामकाजात दकती

वयसत असतो ह तमहाला ठाऊक आहि ना तया कामापकषा दसर महततवाि काम

माझयासाठी तरी काहीि अस शकत नाही अहो या राजयकारभाराचया सािाधीचया

राजकारणात मी एवढा वयगर असतो की मला सवतःला जवणाखाणयाला सदधा वळ

वमळत नाही सधया तर एका दरीत गोषटी एवढया गातागातीचया झाडया आहत की मी

तर नहमीि एक परकारचया मानवसक दिावाखाली असतो मनािी शााती महणन

मला कधीि लाभत नाही तयातनि तमि ह मला सारख वनरोपावरती वनरोप मी

तमहाला वनकषन साागतो की दकरकोळ व कषडलक गोषटीसाठी मला खरि वळ नाही

आवण असला तरी तो मला उगािि रकट दवडायिा नाही तवहा मला तमही

कशासाठी िोलावलत त तािडतोि साागा िघ मला लवकरात लवकर यथन

वनघावयाि आह मला वनषकारण थाािायला मळीि वळ नाहीrdquo

रवकमचया मनातील ताणतणाव तयाचया िोलणयाचया सवरातन

िहऱयावरील भावातन आवण हावभावातनही अगदी सपषटपण ददसत होता तयािी

ती अवसथा पाहन भीषमकाला रवकमिी दयाि आली तयामळि रवकमचया

रागावणयाकड दलफकष करीत भीषमक शाात सवरात रवकमशी िोल लागला

ldquoअर रकमी त एवढा विडतोस का राजयकारभार करताना आलल

ताण आपण तथडया तथि व लगिि ववसरल पावहजत त ओझ आपडया मनावरती

आपण ठवन घयायिि नाही तरि कठडयाही पररवसथतीत मन शाात ठवन तयातील

अडिणीतन सटणयािा योगय मागफ काढण आपडयाला शकय होईल खर तर

राजयािा कारभार िालववणयासाठी मी तझी मदत मददामहनि घतली तया

वनवमततान राजयकारभारािी नानाववध अाग तला जाणता यावीत हाि माझा

तयामागील एकमव हत होता राजयािा कारभार िोख व उतकषट वयवहारान करन

तयादवार परजि वहत व कडयाण कस साधाव याि परवशकषण तला वमळाव हाि

तयातील एकीएक उददशही होता परात उतसाहाचया भरात त तर उगािि सवफ

जिािदारी सवतःचयाि वशरावर घतलीस आवण आता तला तयािा ताप होत आह

तवहा त वथा सवतःचया दहाला व मनाला शीण दऊ नकोस राजयकारभारािी सवफ

सतर व जिािदारी अजनही माझयाकडि आह त सधया मला रकत साहाययभत हो

आवण तयादवार अनक गोषटीिी मावहती करन घऊन तया वशकन घ महणज तया गोषटी

तला तझया पढील आयषयात जवहा तझयावर काळाचया ओघात खरि परतयकष

जिािदारी यईल तवहा वनवितपण उपयोगाला यतील तोपयात त काहीही काळजी

न करता अगदी वनलित रहा आवण मनमोकळपणान जीवनात सवफ सख आनादान

भोगीत रहा

अर रकमी आणखीन एक महततवािी गोषट मी तला साागतो ती त

लकषपवफक ऐकन घ आवण तयाचयावर नीटपण वविार कर आपली रवकमणी ही

आता वयात आलली असन वववाहास योगय झालली आह वतला सयोगय असा पती

वमळावा अशी आपडया सवाािीि इचछा आह पण तयाआधी रवकमणीि मत व

वतिी अपकषा काय आह ह जाणन घयाव अस मला वाटल आवण महणन तयाि

उददशान मी रवकमणीशी िोलण कल तवहा वतन सवतःि मन अगदी मोकळपणान

माझयापाशी परगट कल तयावळस तझी मातासदधा तथ उपवसथत होती रवकमणीन

आमहाला अगदी सपषटपण साावगतल की वति मन पणफपण कषणाचयाठायीि जडलल

आह आवण वतन कवळ कषणालाि अगदी मनापासन वरलल आह रवकमणीवरती

आततापयात आपण ज काही उततम सासकार कलल आहत तया सासकारााना साजसा व

योगय असा रकत कषणि आह अशी वतिी पककी खातरी आह महणनि कषणालाि

पती महणन सवीकारणयािा आवण तयाचयाशीि वववाहिदध होणयािा रवकमणीिा

पणफपण वनिय झालला आह अथाफति यासािाधीिा अावतम वनणफय वतन

आपडयावरती सोपवलला आह

रकमी मी जवहा रवकमणीचया भावनिा आवण वतन कलडया पतीचया

वनवडीिा नीट वविार कला तवहा मलाही वतिी वविारसरणी व वनवड अतयात

योगय आह यािी खातरी पटली कारण साापरतकाळी कषणासारखा पराकरमी व

मतसददी राजकारणी असा दसरा कोणताही परि या भारतविाफत नाही ह अगदी

खर आह एवढि नवह तर सवतःचया दखणया व राजलिडया वयवकतमततवान परमळ व

परोपकारी सवभावान आवण तयाहीपकषा तयाचया सदगणाानी कषण हा सवफतरि

खयातनाम झालला आह वशवाय कषणाि यादवकळही अतयात थोर व परखयात असन

आपडयाला अगदी साजस व आपडया तोलामोलािही आह तवहा अशा कळाशी

आपली सोयरीक जळली तर त आपडयासाठीही भागयािि आह अशा तऱहन सवफ

िाजानी वविार कला असता रवकमणीिा वववाह कषणाशीि करन दण हि योगय

ठरल अस मला अतयात मनापासन वाटत आवण तसाि माझा वनणफयही झालला

आह आता यावर तझ काय महणण आह त मला सााग िघrdquo

एवढावळ जरी भीषमकाि िोलण रकमी काहीही न िोलता ऐकताना

ददसत होता खरा तरी तयाचया मनातील असवसथता तयाचया िहऱयावर अतयात

सपषटपण ददसत होती भीषमकाचया वाकया-वाकयागवणक रवकमचया रागािा पारा

अवधकावधक वर िढत होता आवण तयािा िहरा लालिाद होत होता भीषमकाि

िोलण थाािणयाआधीि डोळ मोठ करन व हातवार करन रकमी तयािा वनिध

वयकत करन दाखवीति होता शवटी न राहवन रवकमचया मनातील रागािा सरोट

झालाि आपला आवाज एकदम वर िढवनि रवकमन िोलावयास सरवात कली

मातर तयाचया तोडादवार शबद जण रटनि िाहर पड लागल

ldquoअहो तात तया कषणाि नावसदधा माझयासमोर काढ नका एवढ

तयाि कौतक करणयासारख तयाचयामधय काही आह अस मला तरी मळीि वाटत

नाही कवळ तमचयासारखया िरसट वततीचया लोकाानाि तयािी भरळ पडत पण

जयाला थोडी तरी िदधी व समज आह तो कषणाचया िाहय रपरागाला अवजिात

भलणार नाही तमचयासारख सवतःला जञानी समजणारसदधा जर सवतःिी िदधी

गहाण ठवत असतील तर मग रवकमणीसारखी नादान व नासमज असलली मलगी

कषणाला भलली यात नवल त काय तया कषणाि ज काही िररतर सवाानाि ठाऊक

आह तयावरन तया कषणाला एक सभय गहसथ महणणही कठीण आह वसतयााचया

िाितीतील तयािी दषटी व तयािा सतीलापटपणा तर जगजाहीरि आह तयाचया या

वततीिा सवफतरि गवगवा झालला आह पण कषणाला तयािी अवजिात पवाफ नाही

सवतःचया मळ सवभावाला जागन वसतयााना रसवन आपडया मोहपाशात िााधणयाि

तयाि उदयोग अजनही राजरोसपण िाल आहत

अहो तात रवकमणीचया मनाला मोह झाला ह एक वळ मी समज

शकतो परात तमिीही िदधी भरषट वहावी अथाफत यािही मला नवल वाटत नाही

कारण वयपरतव तमिी िदधी कषीण होत िालली आह हि खर नाहीतर

रवकमणीिी योगय समजत काढणयाचया ऐवजी तमही अवविारान वतचया

महणणयाला सामती ददलीि नसती परात माझी िदधी अजन शाित आह ह लकषात

ठवा मी अशी भलतीसलती िक रवकमणीला कधीि कर दणार नाही वति वहत

ती जाणि शकत नाही ह आपण जाणल पावहज आवण वति अनवहत होऊ न

दणयािी जिािदारी आपली आह ह लकषात घया रवकमणीिा जयषठ िाध या नातयान

ती जिािदारी आता माझीि आह ह लकषात ठवा तमही तयामधय काहीही लडिड

कर नका तशी ती मी कधीही मानय करणार नाही आवण खपवनही घणार नाही

अहो तात या वनवमततान मला तमहाला आणखीन एक गोषट वनकषन

साागावयािी आह या कषणान आता राजकारणात परवश कलला आह सवतःला

िवदधवान समजणारा हा कषण जादाि शहाणपण दाखवीत आह काही दिफल व

वभडसत राजााना एकतर आणन तयाािा एक साघ िााधायिा परयतन हा कषण गल

दकतयक ददवस करीत आह खर तर तया वनवमततान तया िाढ राजाािा नता होऊन

सवतःिा मोठपणा वाढवायिा हाि कषणािा यामागील हत अगदी सपषट आह पण

तयासाठी कषणान lsquoधमफ व अधमफrsquo अशी मोठी मोठी नाव आपडया कटील िताला

ददलली आहत तयामाग कवळ सवााचया डोळयात धळरक करणयािाि कषणािा

छपा डाव आह पण तो आमचया कवहाि लकषात आलला आह आवण आमही तयाला

तो कधीि साध दणार नाही

कषणाचया या डावपिााना जशास तस व अगदी तोडीस तोड उततर

आमहीही वनविति दऊ तयासाठी मी व माझा परमवमतर वशशपाल वमळन

राजावधराज जरासाध महाराज यााचया अवधपतयाखाली राजकलोतपनन व खऱया

राजधमाफि पालन करणाऱया राजााना एकतर आणीत आहोत राजकळाति ज

जनमाला आल राजघराणयाति ज वाढल आवण लहानाि मोठ झाल तयााना राजधमफ

महणन वगळा काही वशकणयािी आवशयकताि नाही त वागतील तोि खरा

राजधमफ आह आवण त करतील ति खर राजकारण आह खर तर जयाि सवफ

लहानपण गोकळासारखया एका कषडलक गावामधय आवण त दखील तथील अडाणी

लोकााचया सहवासामधय गल तयान राजकारणासारखया मोठया गोषटीववियी

िोलणयाि धाडसि करता कामा नय कारण हा तर लहान तोडी मोठा घास

घणयािाि परकार आह कषणाला ह माहीत नाही अस नाही परात जाणनिजनि तो

ह सवफ परकार करीत आह कारण lsquoआपडयालाि सवफ काही कळत आवण आपणि

सवााि कडयाण करणारrsquo अशा अहागाडानि कषणाला पछाडलल आह अथाफत हळहळ

कषणाि मायावी रप लोकााना कळायला लागल आह तयामळ गोकळात जरी

कषणान अनकााना तयाचया नादी लावन रसवल तरी यापढ तो कोणालाही रसव

शकणार नाही लोकााि डोळही आता उघड लागलल आहत काही लोकााना काही

काळ रसवता यईल पण सवाानाि सवफकाळ कोणी रसव शकत नाही ह आता

कषणाचयाही लकषात यईल

अहो तात कषणाचया मोहान तमहाला एवढ अाधतव आलल आह की

कषणाचया िाररतरयािाही तमही वविारि कर शकत नाही की तमही तयाकड

मददामहनि दलफकष करीत आहात हि मला कळत नाही कषणाि िाररतरय हा तर

सवााचयाि िििा वविय होऊन रावहलला आह तयािा सतीलापटपणा तर सवफशरति

आह तया ववियी तर काही िोलणि नको गोकळात कषणान कलल थर तर आता

सवाानाि ठाऊक झालल आहत काहीजणाानी तर तयाला कषणलीलाि महटल तर

काही जणाानी lsquoतयावळी कषण लहान होताrsquo अशी मनािी समजत करन घऊन तया

गोषटीकड कानाडोळा कला पण आता कषणाि काय िाललल आह तर मागील

तीि आवतती पनहा अजनही पढ िालि आह कारण कषणािी वतती व तयािा

िालपणा अवजिात िदललला नाही आवण तो कधीही िदलण शकय नाही पण

ददवान व अजञानान कषणाि रसव रप लकषात न आडयामळ अनकजण तयाचया

िाहयरपाला भलत आहत आवण सवतःिीि रसवणक करन घत आहत तयामधय

मोठया मोठया राजघराणयातील काही वसतयाािाही समावश आता होत आह ही खर

तर शरमिीि गोषट आह तयााचया मनात कषणाववियी काहीही कारण नसताना

आकिफण वनमाफण होत आह अशा पररवसथतीिा रायदा कषणान आपडया

राजकारणासाठी उठवला नसता तरि त नवल ठरल असत पण कषण हा पकका

राजकारणी व मतलिी आह तयामळ तयान अशा राजकनयााना या ना तया परकार

वश करन तयााचयाशी वववाहि कला आवण तया राजााशी वयवकतगत नातसािाध

वनमाफण कल अशा तऱहन कषणान लगनासारखया पववतर गोषटीिासदधा सवतःचया

राजकारणासाठी व सवाथाफसाठी उपयोग करन घतला आवण ही गोषट तर कवहाही

वनिधाहफि आह ना

अहो तात अशा पररवसथतीत रवकमणीनही कषणाकड आकरषित वहाव

आवण तही तयाला परतयकष न िघताि यासारखी दसरी लावजरवाणी गोषट नाही

रवकमणी एवढी कमकवत मनािी असल आवण कषणाववियीचया कवळ काहीतरी

कपोलकवडपत ऐकीव मावहतीचया आधार वतचया मनात कषणाववियी काही खळिट

वविार यतील अस मला तरी कधी वाटल नवहत िाागडया सासकारातील व सजाण

महणन रवकमणीकड आपण पाहत असताना आता वतचया डोकयात एकदम

काहीतरी ह वववितर वार वशरलल ददसत आवण महणनि ह नसत शहाणपण वतला

सित आह पण महणन आपण काही वतचयािरोिर वाहत जायि नाही आपण

वसथरि रहायि रवकमणीचया मनािा तोल गला तर आपणि वतला सावरायला

हव

तात रवकमणीिा वडपणा एक वळ मी समज शकतो परात मला नवल

वाटत आह त तमि आवण राग यतो आह तो तमिा कारण तमहीही रवकमणीिीि

तररदारी करताना ददसत आहात तमचया िोलणयातन तमिा कषणाकड असलला

कल मला तर सपषटपण जाणवत आह ति मी सहन कर शकत नाही आवण

करणारही नाही ह लकषात ठवा मला तर अस अगदी खातरीपवफक वाटत की

वयोमानापरतव तमिीही िदधी ढळली आह आवण मनही िळल आह महणनि

कषणाचया राजकारणाला तमही िळी पडत आहात एवढि नवह तर कषणाि

तथाकवथत गणवणफन ऐकन तमहालाही िहतक इतराापरमाणि कषण हा एक दवी

परि वगर काहीतरी आह अस वाटत असाव अशा भाकड कथाावरती तमिा

ववशवास तरी कसा िसतो हि मला समजत नाही तमही तर तमिी िदधी गहाणि

ठवलली ददसत पण लकषात ठवा की माझी िदधी अजन शाित आह आवण जागतही

आह तयामळ रवकमणीचया जीवनाि नकसान मी कधीही होऊ दणार नाही वतिा

जयषठ िाध या नातयान वतिी काळजी घण ही माझी जिािदारी आह आवण ती मी

नककीि पार पाडीन

तात आता एक गोषट नीटपण लकषात ठवा यापढ रवकमणीचया

िाितीतील सवफ वनणफय मी महणज रकत मीि घणार एवढि काय

राजयकारभारािीही सवफ सतर माझयाि हातात घणयािी वळही आता आलली आह

नाहीतरी वदधतवामळ तमि तन व मन दोनही थकलली आहत आवण तयाािी

कायफकषमता अतयात कषीण झालली आह तवहा वळीि तमही सवफ सतर आपणहन

माझयाकड सपदफ करा तयामळ तमिा मान तरी राखला जाईल नाहीतर जवहा एक

ददवस मी सवफ कारभार जिरदसतीन माझया हातात घईन तवहा तमिी वसथती

अवधक करणासपद होईल

खर तर एक गोषट मी एवढयाति तमचयाकड िोलणार नवहतो परात

रवकमणीचया लगनािा वविय तमहीि आपणहन आता माझयाकड काढला आहात

महणनि मी तमहाला साागतो रवकमणीसाठी वतचया योगयतिा वर मी आधीि

पाहन ठवलला आह माझा परमवमतर वशशपाल हाि रवकमणीिा पती महणन

सवाफथाफन योगय आह याववियी माझी पककी खातरी आह तयासािाधी मी वशशपालाशी

पराथवमक िोलण आधीि कलल आह आवण तयालाही आपली रवकमणी सवफतोपरीन

अगदी मनापासन पसात आह तमिी व रवकमणीिी सामती गहीत धरन मी तसा

शबदही वशशपालाला ददलला आह आता कवळ तमि व रवकमणीि तयाला

अनमोदन एक उपिार महणन मला हव आह तमचयाशी मी आता िोललोि आह

रवकमणीकड जाऊन वतचयाशीही हा वविय मी िोलतो आवण वतिीही सामती

वमळवतो पण एक गोषट मी तमहाला आताि अगदी वनकषन साागतो की कोणतयाही

पररवसथतीत रवकमणीिा वववाह हा वशशपालाशीि होणार ही काळया

दगडावरिी रघ आह तयामधय कोणीही मग तो अगदी कोणीही असो जर

आडकाठी आणणयािा परयतन कला तर तयाि पररणाम अतयात भयाकर होतील मग

सवाानाि तयाला तोड दयाव लागल ह पणफपण लकषात ठवा आवण मगि काय करायि

त ठरवा ककिहना वगळ काही ठरवि नका त साहस कर नका असाि माझा

तमहाला सडला आह कारण त साहस तमहा सवाानाि महाग पडल यािी खातरी

िाळगाrdquo

अशा तऱहन भीषमकाला जण धमकीि दऊन रागान लालिाद झालला

रकमी दाणदाण पावल टाकीत तथन जो वनघाला तो तडक रवकमणीकड जाऊन

पोहोिला रवकमचया िोलणयान भीषमक व शदधमती ह दोघही अगदी हतिदध

होऊन रावहल होत रवकमचया िरळणयातन तयाचया मनातील सवफ गरळि जण

िाहर पडल होत कषणाववियीचया दविमतसरान पणफपण पछाडलडया रवकमचया

मनात सािलडया मळाि कजन वविि झालल होत ति तयाचया सवफ अागात

वभनलल होत आवण तोि ववखार तयाचया शबदाशबदाातन परगट होत होता

रवकमचया िोलणयातील दाहान भीषमक व शदधमती यााि मन वनविति पोळन

वनघाल त दोघही िाहयाागान तरी मोठया परयतनान शाात रावहल खर परात तयााचया

मनाला मातर अतयात उवदवगनता आलली होती तया उभयताानी वयवथत नजरन

एकमकााकड पावहल आवण परसपराािी वयथा जाणन त सवसथ िसल तरीही आपडया

भवमकशी ठाम राहणयािा भीषमकािा वनिय आवण आपडया पतीला कोणतयाही

पररवसथतीत साथ दणयािा शदधमतीिा वनिय कायम होता ह तया उभयतााचया

मखावर अगदी सपषटपण ददसत होत

इकड रकमीही जो तरातरा रवकमणीकड गला होता तो वतचयाशी

िराि वळ तावातावान िोलला आवण तयान तयािी सवफ िीड व साताप मोकळा

कला परात तरीही तयािा राग शमला नाही तो नाहीि रवकमणीन मातर रवकमि

सवफ िोलण शाातपण ऐकन घतल वतन रवकमशी अवजिात वाद घातला नाही

रवकमन रवकमणीला नाना परकारिी दिण ददली आवण रागाचया भरात तयान

रवकमणीला उददशन अनक अपशबदही वापरल रवकमणीचया मनाला टोिन कलश

दतील अशी लागट विनही रकमी जाणनिजन िोलला रवकमणीचया

सहनशीलतिी पणफ कसोटीि लागली आवण ती तया कसोटीला पणफपण उतरलीही

रवकमणीन वतिी मनःशााती जराही ढळ न दता परयतनपवफक राखली रकमीिा

अवमान होईल असा एकही शबद वा अकषरही वतचया मखातन िाहर आलि नाही

रवकमणीचया ठायी असलडया वववकािि त सविनह होत ती पणफपण जाणन होती

की रवकमशी सावाद करण तर शकयि नवहत आवण तयाचयाशी वाद घालणयातही

काही अथफि नवहता महणनि रवकमणी शाात व सतबध रावहली िराि वळ तरागा व

आगपाखड कडयानातर रकमी जसा तरातरा आला होता तसाि तरातरा वनघन

गला पण रवकमचया वागणयािोलणयािा जरासाही पररणाम रवकमणीचया मनावर

होऊि शकला नाही कारण वति मन कषणपरमान व कषणाचया माहातमयाचया

जावणवन पणफपण भरलल होत आवण कवळ कषणाचयािठायी त कायमि जडलल

होत lsquoकषणrsquo हाि वतिा वनिय झालला होता आवण lsquoकषणrsquo हाि वतिा धयासही

होऊन रावहलला होता तयामळ आता जगातील कोणतीही शकती रवकमणीला

वतचया कषणपरापतीचया धययापासन दर करि शकली नसती

भीषमकाला रवकमिी परवतदकरया जरी अपवकषत असली तरी तयाचया

रागािा उदरक पाहन तोही थोडासा हादरलाि मळात कमकवत मनािी असलली

शदधमतीही नातर एवढी घािरन गली की रवकमला ववरोध करन उगािि

भााडणताटा वाढव नका असाि आगरह ती भीषमकापाशी धरन िसली भीषमकािी

मनःवसथती मोठी वववितरि झाली परात रवकमणीिा दढवनिय पाहन तयानही

मनोिळ घतल आवण रवकमचया ववरोधाकड लकष न दता तो सवतःचया भवमकशी

ठाम रावहला तरीही या विकट पररवसथतीतन कसा मागफ काढावा आवण वनवित

काय कती करन आपला हत साधय करावा या वविारान भीषमक अतयात वववािनत

पडला

तोि एक ददवस अिानकपण थोर महातमा गगफ मनी यााि भीषमकाचया

राजवाडयात आगमन झाल हा जण शभशकनि झाला आह असि भीषमकाला

जाणवल आवण धावति जाऊन तयान गगफ मनीि आदरपवफक सवागत कल सवकरान

गगफ मनीिा हात धरन भीषमकान तयााना आपडया महालात आणल गगफ मनीना

उचचासनावर िसवन भीषमकान तयााना साषटााग नमसकार कला आवण हात जोडन

तयााचया िरणााशी िसन रावहला शदधमतीनही गगफमनीिी पजा करन तयााना वादन

कल आवण तीही हात जोडन तथि िसन रावहली गगफ मनीनी परसनन मखान आपल

हात उािावन तयााना आशीवाफद ददल िराि वळ झाला तरी भीषमक काहीि िोलत

नाही ह पाहन गगफ मनीनी मादवसमत कल आवण सवतःि िोलावयास सरवात कली

ldquoअर भीषमका तला व तझया पतनीला माझ पणफ आशीवाफद आहति

परात lsquoतमि कडयाण होवो तमि शभ होवो तमि सवफ मागल होवोrsquo अशा कवळ

आशीवफिनान कोणािही कडयाण वा शभ ककवा मागल होत नाही ह सतय आह

कारण कडयाण महणज काय शभ महणज काय ककवा मागल महणज काय व त कशात

आह ह जाणन घतडयावरि आवण मग तयाचया परापतीसाठी योगय त परयतन

कडयावरि त आशीवाफद रलदरप होतात तयासाठीि आशीवाफदािरोिरि

मागफदशफनािीही आवशयकता असत आवण मागफदशफन घणयासाठी आपल मन मोकळ

करन आपडया जीवनातील अडिणी मोकळपणान साावगतडया पावहजत कारण

तयामळि तया अडिणीतन योगय मागफ काढण शकय होत तयावशवाय सासारात

गातलडया मनािी सटका होणार नाही आवण त ईशवरापदी यणार नाही एकदा का

त मन ईशवराचया िरणी आल की मगि तया मनाला वसथरता व शााती लाभल आवण

ईशवराचया माहातमयाि वविार तया मनात जाग होतील तयाि वविाराामळ

ईशवराववियीचया परमभावान मन वयापत होईल आवण तपत होऊन राहील अशी ही

मनािी परमशाातीिी व परमतपतीिी अवसथा सवफ अातःकरणािीि होऊन रावहली

असता यणारी आनादािी अनभती हीि परमानादािी परमावसथा होय या

परमानादािी परापती हीि अतयात कडयाणकारक शभकारक व मागलकारक आहrdquo

भीषमकाशी िोलणयाि वनवमतत झाल आवण गगफ मनीचया

अातःकरणािीि अवसथा जण साकार होऊ लागली भीषमकाला जरी ती पणफपण

आकलन होऊ शकली नाही तरी तयाला गगफ मनीचया िोलणयातील भावाथफ मातर

नककीि कळला आवण तयान गगफ मनीपाशी सवतःि मन हळहळ मोकऴ करणयास

सरवात कली

ldquoअहो मवनराज आपडया आशीवाफदाािी व मागफदशफनािीही आमहाला

अतयात जररी आह आमि भागय थोर महणनि आज आपल यथ आगमन झालल

आह आमिी मनःवसथती ठीक नाही ह अगदी खरि आह आवण आपण ही गोषट

तािडतोि जाणलीत हीि आपली थोरवी आह आमचया मनातील सकषम

सखदःखाचया भावनाही आपडया अातःकरणाला जाणवतात आपल अातःकरण

अतयात सावदनाकषम असडयािि ह लकषण आह आपडया अातःकरणाचया या अतयात

तरल अवसथमळि आमचयासारखया सामानय परापाविकााना कवढातरी आधार व

साधी वमळत असत तयािा जासतीत जासत उपयोग करन घणयािी जिािदारी मातर

सवफतोपरी आमिीि आह

ह मवनवयफ आपण जाणनि आहात की आमिी सकनया रवकमणी ही

उपवर झालली आह तयामळ आमही वतचयासाठी योगय अशा वराचया साशोधनात

आहोत यासािाधी आमही खदद रवकमणीपाशीि हा वविय काढला असता वतन

आमहाला अगदी सपषट व वनःसाददगधपण साावगतल की वतन अगदी मनापासन परतयकष

कषणालाि पती महणन वरलल आह आवण कषणाशीि वववाह करणयािा वतिा पणफ

वनिय झालला आह रवकमणीिी ही पसाती पाहन आमहा उभयतााना तर अतयात

आनादि झाला कारण कषणासारखा रपवान सवफगणसापनन व पराकरमी असा दसरा

कोणीही परि या भतलावर नाही ह आपणही जाणन आहात तयामळ आमही

रवकमणीचया पसातीला अतयात आनादान तातकाळ अनमोदन ददल पण रवकमणीचया

या वनणफयासािाधी जवहा मी माझा पतर रकमी याचयाशी िोललो तवहा तयान मातर

तयाला अगदी कडाडन ववरोध कला एवढि नवह तर तयान दषट व खलपरवततीचया

वशशपालाशी रवकमणीिा वववाह करणयािा वनिय कला आह नवह तसा तयािा

दरागरहि आह आवण कोणतयाही पररवसथतीत तयािा हटट तो परा करणारि असा

तयान िागि िााधला आह यासािाधी रकमीिी भवमका अतयात अटीतटीिी अशीि

आह तयासाठी तो कोणतयाही टोकाला जाईल यािी मला पककी खातरी आह कारण

तयािा दषट सवभाव मी जाणन आह

मवनवयफ रकमीसारखा दरािारी पतर माझया पोटी जनमाला यावा या

गोषटीिी खात सतत माझया मनाला सलत असत खर तर रकमी व रवकमणी या

आमचया दोनही अपतयाावर आमही सारखि सासकार कल अगदी लहानपणापासनि

तयााना सदािार नमरता वववक इतयादी गोषटीि महततव आमही साागत आलो आवण

तया गोषटीिा आगरहही धरीत आलो तयािा योगय तो पररणाम रवकमणीवरती झाला

याि आमहाला नहमीि कौतक वाटत आलल आह रवकमणीिा सशील व शाात

सवभाव वतिी शालीनता व सवाभाव आवण तयाहीपकषा सवाफत महततवाि महणज

वतचया रठकाणी असलली ईशवरावरिी वनताात शरदधा व ववशवास पावहला की

आमहाला ववशि आनाद होतो रवकमणीचया ठायीि सदगण व वतिी सतपरवतती

पाहन तर आमि मन अगदी भरन यत पण तयाि वळी रकमीकड पावहल की मातर

अतयात वाईट वाटत आवण मनाला उवदवगनताही यत आपल काय िकल या वविारान

मनािा गोधळ होतो पण काही इलाजि िालत नाही दकतीही वळा समजावन

साागणयािा परयतन कला तरी रकमीिी काही समजत पटति नाही ककिहना तो

काहीही ऐकन घणयाचया मनःवसथतीति नसतो तयामळ तयाचयाशी सावाद असा

कधी होति नाही झाला तर कवळ वादि होतो जयातन रकत मनसतापि होतो

शवटी आपल नशीिि खोट अस महणन आमही सवसथ िसतो खर पण मनािी

असवसथता मातर विलकल कमीि होत नाही आज आपल िरण मोठया भागयान

आमचया घरी लागल आवण माझ मन आपडया िरणी पणफपण मोकळ झाल तरी

आपण माझया मनाला शाात करा आवण परापत पररवसथतीतन सटणयािा योगय मागफ

दाखवा अशी आपडया िरणी नमरपण पराथफना करीत आहrdquo

अस महणत महणति भीषमकान आपल मसतक गगफ मनीचया िरणाावर

ठवल आवण आपडया अशरानी तयााि िरण पणफपण वभजवल गगफ मनीनी अतयात

परमान भीषमकाचया मसतकावरन व पाठीवरन हात दररवला आवण तयाि साातवन

कल नातर गगफ मनीनी आपडया दोनही हाताानी भीषमकाला उठवन आपडया सनमख

िसवल आवण तयाचयाशी िोलणयास सरवात कली

ldquo अर भीषमका तझ दःख व वयथा मी वनविति समज शकतो परात

तझया शोकाला आता आवर घालन तझया मनाला सावर िघ महणज आता मी ज

काही तला साागणार आह त ऐकणयासाठी तझ मन सावध व ततपर होईल एक गोषट

लकषात ठव की ईशवराला समरन आपल कतफवयकमफ जासतीत जासत योगय परकार पार

पाडण एवढि आपडयाला शकय आह कारण तवढि आपडया हातात आह पण

तयाििरोिर त कतफवयकमफ सापवन तयातन मनानही पार पडण हही तवढि

आवशयक आह नाहीतर कतफवयकमाफचया अपवकषत रळाचया इचछन आपल मन

तयाचयात गातन राहील आवण अपकषाभागाचया दःखाला आपडयाला सामोर जाव

लागल तयासाठी ईशवरावरि आतयावतक शरदधा हवी कारण परयतन जरी आपण करीत

असलो तरी तयाि रळ मातर ईशवराचया वनयतीनसारि वमळत असत जयाचया

तयाचया परारबध भोगापरमाण जयाचया तयाचया वाटयाला तस तस रळ यत आपण

कवळ वनवमततमातरि असतो पण आपडया कतफवयकमाफति जीवनािी सवफ

इवतकतफवयता आह अस मातर मळीि नाही

कवळ कतफवय करन कतफवयपतीि थोडस व काडपवनक समाधान थोडा

वळ वमळ शकल पण तयातन मनािी शााती व आनाद मातर कधीि वमळणार नाही

आवण ईशवरी सततत मानवी जीवन तर आनादािा अनभव घणयासाठीि वमळालल

आह तयासाठी ईशवरािी भकतीि घडावयास हवी आवण तयाआधी तया ईशवरावरती

अतयात मनापासन आतयावतक परमि जडावयास हव अशा ईशवरी परमािा अनभव

ईशवरी सवरपाशी ऐकय पावन परमसवरप होऊन रावहलडया ईशवरी भकतााचया

रपानि वमळतो अस महातम ईशवराचया वनयतीलाही जाणत असतात आवण

तयाििरोिर सवफसामानयााचया मनोवयथाही तयााना जाणवत असतात तयातनि

तयााचया परमळ अातःकरणाचया ठायी दयाि वनमाफण होत आवण अजञानान

कतफवयकमाफचया गातयात अडकलडया मनािी सटका त मनाला सिोध दऊन मोठया

कौशडयान करतात सामानयााववियी असलडया आतयावतक आपलपणातनि तया

महातमयााकडन अस कडयाणकारी कायफ घडत असत

अर भीषमका त व तझया पतनीन तमचया दोनही मलाावरती सारखि

ससासकार कलत आवण आपल कतफवयकमफ अगदी योगय परकार पार पाडलत तरीही

तयाि पररणाम मातर अगदीि वभनन झालल तमचया अनभवास आल तयात तमिा

तर काहीि दोिही नाही आवण तमहाला तयाि काही शरयही नाही कारण सासकार ह

िीजासारख असतात जयापरमाण िीज रलरप होणयासाठी योगय भमी अनकल

हवामान आवण तयािी योगय मशागत ही आवशयक असत अगदी तयािपरमाण

सासकार रलरप होणयासाठी मनािी सावतवक वतती सतसागती आवण सनमागफदशफन ह

अतयात आवशयक असत या परक व पोिक गोषटीचया अभावी िाागल सासकारही

रकट जाऊ शकतात नमक हि रवकमचया िाितीत घडलल आह

रवकमणीिी मळिी सावतवक मनोभमी ही ससासकाराासाठी

पवहडयापासनि अनकल होती तयातन वतला तमचया वनतय सहवासािी व

मागफदशफनािी जोड वमळाली तयामळ त सासकार रवकमणीचया रठकाणी खोलवर तर

रजलि पण वतचया आिार वविारातनही अगदी सहजपण साकार होत रावहल

आवण वतचया ठायीचया सावतवक भावाि योगय सावधफन होऊन तो भाव धषटपषट

होऊन रावहला या सावतवक भावाचया िळावरतीि योगयायोगयति यथाथफ

मडयमापन रवकमणीकडन जाणल जात आह आवण वतचयाकडन सावतवक मडयााना

जीवनामधय पराधानय ददल जात आह या िाितीत रवकमणीचया मनािा पणफपण

वनिय झालला आह आवण वतिी सदिदधीसदधा तोि वनणफय घत महणनि रवकमणी

वतचया वनियावर व वतचया वनणफयावर नहमीि ठाम राहत तवहा या सवफ दषटीनि

वविार करता रवकमणीिा कषणाशीि वववाह करणयािा वनिय व वनणफय

सवफतोपरीन योगयि आह यात वतळमातरही सादहाला ककवा शाकला जागाि नाही

भीषमका आता रवकमचया ववियी वविार कला तर एक गोषट तझयाही

लकषात यईल की रकमीिा मळ सवभाव हा रजोगणी आह सखासीन वततीमळ सदव

सखोपभोगाकडि तयाचया मनािा सहजपण कल असतो ववियसखाचया

वविाराति तयाि मन वनतय रमलल असत आवण हर एक परकार ववववध ववियसख

अनभवणयाचया परयतनााति तो असतो या ववियलोलपततनि रवकमला

ववियााधपण आलल आह आवण तयािा सवाथीपणा व हटटीपणा अगदी टोकाला

गलला आह तयामळि तयाचया सवाथाफला जरा जरी धकका लागला ककवा तयाचया

सवाथाफचया आड जरा जरी काही आल की तयािी पररणती रकमीिा तमोगण

िळावणयात होत मग एकदा का तो या तमोगणाचया आहारी गला की तयािी

वनषपतती तयाचयाकडन रागावणयात व विडणयात होत तया भरात तयाचया मनािा

तोल पणफपण जातो आवण तयाचयाकडन अदवातदवा िोलण घडत तयावळस रवकमचया

ठायीिा वववक तर पणफपणि नषट झालला असतो आवण तयाचया मनािी पणफ

अधोगतीि झालली असत

ह राजन अशा वळस मनािी ती अधोगती थाािवन तयाला सावरन

धरणयासाठीि सतसागतीिी व सनमागफदशफकािी आवशयकता असत पण रवकमचया

िाितीत नमक उलटि घडत तयाचया सवभावानसार तयाला िाहरिी सागती सदधा

रजोगणी व तमोगणी लोकाािी लाभलली आह वशशपालासारखा दरािारी

रवकमिा अतयात जवळिा वमतर आह आवण जरासाधासारखया दजफनाला तो आदशफ

मानत आह तयामळ तझयाकडन काहीही मागफदशफन न घता तो वशशपाल व जरासाध

यााचयाशीि सवफ वविारवववनमय करतो आवण तयााचया साागणयानसार सवफ वनणफय

घतो त दोघही दषट व राकषसीवततीि असडयामळ तयााचयाकडन रवकमचया मनात

वविि भरल जात आवण तयामळ रवकमचया रठकाणचया खलपरवततीला आणखीन

खतपाणीि वमळाडयासारख होत एक गोषट लकषात ठव की सदगणााना वाढायला

िराि वळ लागतो पण दगफण व दषपरवतती मातर अतयात झपाटयान वाढतात आवण

कषणाधाफत सवफ अातराला वयापन टाकतात तयााि सवाागाति जण ववि

वभनडयासारख होत आवण वागणयािोलणयातन कवळ ति परगट होत राहत अशा

अधोगतीमधन तया लोकाािी सटका कवळ मतयि कर शकतो पण ती सटका सदधा

रकत तातपरतीि असत कारण जनममतयचया रऱयाामधन काही तयाािी सटका होऊ

शकत नाही आवण पढील जनमातही तयाािी अधोगती िालि राहत

ह भीषमका अशा दषट व राकषसी वततीचया लोकाािा पराभव करन

तयााचयावर जय वमळवण अतयात कठीण असत त सामानयााचया आवाकयािाहरीलि

आह ह खर आह तयासाठी कषणासारखी पराकरमी व दवी गणाानी यकत असलली

वयकतीि हवी पण महणन सामानयाानी अशा लोकाापढ सवतःिी हार मानन तयाािी

मात होऊ दण हही योगयि नवह सवकतफतवान व सवपरयतनान सजजनाानी अशा

दजफनााना एक तर दर कल पावहज नाही तर तयााचयापासन सवतः तरी सवतःला दर

कल पावहज तयासाठी शकतीपकषा यकतीला पराधानय ददल तर ती गोषट साधण सहज

शकय आह यथ तर एका िाजला सवतः कषणि आह तयामळ कषणावरतीि पणफ

भरवसा ठवन जर यकतीन परयतन कल तर यशािी खातरीही वनविति आह

ह राजन त आता एक गोषट कर की पनहा एकदा रवकमशी िोल

तयाचयाशी जासत वाद न घालता तयाला एकि गोषट सााग की lsquoरकमी व रवकमणी या

उभयतााि महणण ऐकन पणफ वविारााती त रवकमणीि lsquoसवयावरrsquo करणयािा वनणफय

घतलला आहसrsquo तया सवयावराला सवफ राजााना व राजपतरााना आमातरण पाठवल

जाईल परतयकष सवयावर माडपात रवकमणी सवतः सवफ राजााना पाहन तयााचया

ववियीिी सवफ मावहती जाणन घईल आवण मग ती सवतः वरवनवडीिा वतिा वनणफय

सवाासमकष तथडया तथ जाहीर करील रवकमणीिा तो वनणफय सवााना सामत असल

आवण तया वनणफयािा आदर करणयाि िाधन सवाावर राहील तयानातर रवकमणीिा

वववाहही तयािवळी तयाि माडपात सनमानपवफक साजरा कला जाईल कोणतयाही

पररवसथतीत रवकमणीिा वववाह होण अतयात आवशयक आह आवण तयासाठी हा

एकीएक उपलबध असलला वतचया सवयावरािाि पयाफय योगय आह तवहा आता

मनािी दोलायमान वसथती िाजला करन आधी तझ मन वसथर कर आवण माझया

साागणयानसार कती करायला तवररत सरवात कर परमशवराचया सततत सवफ काही

वयववसथत व ठीकि होईल अशी शरधदा ठव माझ तला पणफ आशीवाफद आहति

lsquoतमि कतफवयकमफ योगय परकार पार पाडणयाि मनोिळ तमहा सवाानाि वमळो आवण

तमहा सवााना सदिधदीिा लाभ होऊन रकषण परापत होवोrsquo हीि व एवढीि माझी

तमहाला हारददक सददचछा शभा भवत कडयाणमसतrdquo

अस महणत गगफ मनीनी सवतःि दोनही हात वर करन सवाासाठीि शभ

लिवतल आवण सवतःि नतर वमटन घवन त सवसथ िसल राजा भीषमकान राणी

शदधमतीसह गगफमनीना साषटााग वादन कल

तवढयात तथ रवकमणीिही आगमन झाल गगफ मनीना पाहन ती

लागलीि पढ झाली आवण वतन तयााचया िरणााना सपशफ करन वादन कल

रवकमणीचया सपशाफतील भाव गगफ मनीचया अातःकरणालाही सपरषशत करता झाला

आवण दहभानावर यऊन तयाानी आपल नतर अलगदपण उघडल समोर रवकमणीिी

भावपणफ मदरा पाहन गगफ मनीि वितत परसनन झाल तयाानी नतरखणनि भीषमक व

शदधमती यााना तथन वनघणयािी खण कली असता गगफ मनीिा साकत ओळखन तया

उभयताानी तथन वनघणयाि कल गगफ मनीनी रवकमणीला परमान आपडया जवळ

िसवन घतल आवण वतचया मसतकाि अवघराण करन त परमान करवाळल गगफ

मनीचया परमवातसडयान रवकमणीही सखावली आवण वति मन व नतर दोनही भरन

आल थोडयावळान गगफ मनी सवतःहनि अतयात मद विनाानी रवकमणीशी हळवार

सवरात िोल लागल

ldquoअगा रवकमणी माझ आशीवाफद तर तला आहति पण माझयारठकाणी

तझयाववियी अतयात कौतकही आह मी आता तझया वववाहाववियीि तझया

वपतयाशी िोलत होतो तझ मन कषणाचया रठकाणी गलल आह आवण तयाचयाशीि

वववाह करणयािा तझया मनािा वनिय झालला आह ह जवहा मला भीषमकाकडन

कळल तवहा मला तर अवतशय आनाद झाला कारण ह सवफ ईशवरी साकतानसारि

घडत आह अशी माझी मनोमन खातरी आह माझ अातःकरणही मला तीि गवाही दत

आह अथाफत हा वववाह होणयामधय अनक अडिणी ददसत आहत आवण एखादवळस

पढ अनक अडथळही यतील परात कोणतयाही पररवसथतीत सवफ साकटाावर मात

होऊन तझा कषणाशी वववाह होणारि होणार यािी त खातरी िाळग तयामळ

वववाह होईपयात तझी कसोटीि लागणार आह आवण तयात त पणफपण यशसवी

होणार आहस ह सतय आह कारण ईशवरािी वनयतीि तशी आह

ह रवकमणी मला तला आणखीन एक महततवािी गोषट साागायिी आह

जया कषणावर तझ मन गल आह आवण जया कषणािी गणकीती कवळ शरवण करनि

त तयाला मनातन आधीि वरल आहस तो कषण हा साकषात नारायणािाि अवतार

आह सदधमाफि उतथापन करन अधमाफि उचचाटन करणयाचया हतनि हा कषण

मानवदहान यऊन कायफ करीत आह ह धमफकायफ हि तयाि जीवन आह आवण तयाि

जीवन हि एक धमफकायफ आह ककिहना कषणाि जीवन व तयाि कायफ या दोन गोषटी

वगवगळया करताि यणार नाहीत अशा कषणाचया जीवनात त तयािी पतनी या

नातयान तयािी सहधमफिाररणी महणन परवश करणार आहस आवण ही साधी गोषट

नाही आह कारण कषणाचया कायाफपरमाणि तयाि जीवनही अतयात वयापक आह

आवण पढही त अवधकावधक वयापक होत जाणार आह

कषणाचया जीवनात तयािा अनक वभनन वभनन सवभावाचया वितरवववितर

वयकतीशी सािाध यत असतो तयााचयात काही सततव काही रज व काही तम अशा

गणााि लोक असतात आवण या सवााशी तस तस वागन कषणाला तया लोकााना कधी

िाजला कराव लागत कधी तयााि साहाययही घयाव लागत तर कधी तयाािा

वनःपातही करावा लागतो तयाि सतर कषणाचया अातःकरणात असत परात

सामानयााचया त लकषात न आडयामळ तयााना काही वळा कषणािि वागण िोलण

वववितर वाटत आवण कषण तयााचया टीकि लकषय ठरतो अस अनक लोकापवाद

अनकवळा कषणाला सहन कराव लागल आहत परात कषणाि अातःकरण ववशदध

असडयामळ तयाचया रठकाणी मातर कधीि जराही का प वनमाफण होत नाही आवण

आपडया कायफवनषठपासन तो कधीही वविवलत होत नाही

ह रवकमणी याहीपकषा ववशि महततवािी गोषट महणज कषणाचया

अातःकरणािी असलली परमसवरप अवसथा होय ईशवरी परमान भरन वाहणाऱया

कषणाचया सखोल अातःकरणात सतत परमऊमी वनमाफण होत असतात आवण तयाचया

मनालाही वयापन ठवीत राहतात तयामळि आपडयाठायीचया तया ईशवरी परमािा

िाहयाागानही अनभव घयावा अशी ऊमी कषणाचया मनात सतत उठत राहत तसा

अनभव घणयासाठी कषण मग नहमीि योगय वयकतीचया शोधात राहतो आवण

भागयान तयाचया सहवासात यणारी वयकती ही योगयि आह अस मानन कषण तया

परतयकाचया सहवासात आपडया परमािा अनभव घऊ पाहतो

परात सवाानाि कषणाचया अातरीि ह परम पाहता यत ककवा कळत अस

नाही परतयकजण तयाचया तयाचया भावननसार व कडपननसार कषणाचया परमाि

वगीकरण करतात आवण तसा तसा अनभव घणयािा परयतन करतात तयामळ होत

काय तर कषणपरम कणाला कठडया तरी नातयाि आह अस वाटत तर कणाला त

परम नातयापरत आह अस जाणवत कणाला ति परम वमतराि आह अस लकषात यत

तर कणाला ति परम कवळ परमासाठीि परमि आह असही अनभवाला यत परात या

सवफ परकारचया परमाला अातिाफहय मयाफदा पडतात आवण तयामळ कषणपरमासािाधी

काही समजती व गरसमजतीही वनमाफण होतात तयािीि पररणती काहीजणााकडन

कषणालाि िोल लावणयात अथवा तयाचया परमाववियी शाका घऊन तयालाि दिण

दणयात होत आवण रवकमणी यािवळी तझी भवमका महततवािी ठरणार आह

अगा रवकमणी या सवफ परकारचया वयावहाररक पातळीवरती ददसणाऱया

पण तरीही तयाचया वरती असणाऱया कषणाचया अातःकरणातील ववशदध ईशवरी

परमािी जाणीव जयाला राहील तोि कषणाि अातःकरण जाण शकल तोि

कषणाचया वनतय जवळ राहन तयाचया अातःकरणाशी जवळीकता राख शकल आवण

कषणाला खऱया अथाफन वपरय होऊन राहील अशी कषणािी हदयवपरय सखी होऊन

तला रहायि आह आवण ति तशी होऊ शकशील कषणािी परमवपरय आतमसखी

होऊन राहण ह कवळ तलाि शकय आह आवण ति तशी होऊनही राहणार आहस

यािी मला पणफ खातरी आह माझ तस तला पणफ आशीवाफदही आहतrdquo

गगफ मनीि िोलण थाािणयाचया आधीि रवकमणीन तयााचया

िरणाावरती मसतक ठवन तयााना वादन कल परमान भरलडया अातःकरणान व अशरानी

भरलडया नतराानी रवकमणी आपल दोनही हात जोडन गगफ मनीचया सनमख उभी

रावहली काही काळ कोणीि काही िोलल नाही पण शवटी न राहवन रवकमणीचया

मखातन शबद परवावहत होऊ लागलि

ldquoह महामनी खरि आपण अतयात थोर आहात आपली थोरवी जाणण

वा वति वणफन करण ह माझयासारखया एका पामर सतीला कदावपही शकय नाही ह

मी पणफपण समजन आह आपण आपल अातःकरण मोकळ कलत आवण तया आपडया

अातःकरणात माझयाववियी कवढ तरी वयवधान आह ह तर माझ परमभागयि आह

महणनि आपण मला आशीवाफद दऊन तयाििरोिर कवढ तरी िहमोल मागफदशफन

कलत तयािि महततव माझयासाठी अवधक आह

आपण मला कषणाि माहातमय व तयाचया जीवनिररतराि ज गज

साावगतलत त तर माझयावर अतयात उपकारि आहत कारण तयामळ माझी

कषणाकड पाहणयािी दषटी अवधक वयापक झाली कषण तयाि रप गण व कीती

यामळ आधीि माझया मनात पणफपणान भरलला होता माझयासाठी तो माझया

अतयात परमभावािा होता पण आता ज कषणाि ईशवरी माहातमय आपण मला

साावगतलत तयामळ तर कषण माझयासाठी भवकतभावािा झालला आह आवण

कषणािी भकती करन तयाला सदव परसनन राखण हि एकीएक परापतवय माझयासाठी

उरलल आह कषणाचया अातःकरणाशी ऐकय पावण हि माझया जीवनाि एकमव

धयय होऊन रावहलल आह तवहाि मला खऱया अथाफन कषणािी परापती झाली अस

महणता यईल आवण कषणपरापतीमधयि माझया जीवनािी रलरपता आह यािी मला

पणफ खातरी आह आपल आशीवाफद व मागफदशफन दोनही मला लाभलल आहि आता

कषणपरापतीिा धयास मी धरायिा आह आवण तयासाठी आवशयक त परयतनही मीि

करायि आहत सदवान मला माझया वपतयाि साहायय लाभत आह तयााचया

पाठठबयान मी इतराािा ववरोध िाजला कर शकन आवण माझया परयतनाात यशसवी

होईनि होईन असा माझा पणफ ववशवास आहrdquo

रवकमणीचया शबदाशबदाातन वतचया रठकाणिा वनियि परतीत होत

होता आवण तयािि गगफमनीना अतयात कौतक वाटल तयााचया वसमतहासयातनही

ति कौतक वयकत झाल आवण शबदरपानही ति परगट होऊ लागल

ldquo शाबिास रवकमणी शाबिास तझा हा वनियि तझ मनोिळ

कायम वाढवील परात एक महततवािी गोषट लकषात ठव की धयय वसदधीस

जाणयासाठी कवळ परयतनि परस नाहीत तर तया परयतनााना कौशडयािीही जोड

हवी तयासाठी यवकतयवकतनि वागण व िोलण घडावयास हव सवाफत परथम महणज

आपडया मनातील इचछा परगट न करण ज काही आपण करायि ठरवल असल

तयािी मळीि वाचयता करायिी नाही कारण तयामळ आपल ववरोधक आधीि

सावध होतात आवण आपडया मागाफत अडिणी आणणयास लगिि सरवात

करतात तयािी पररणती महणज आपडया वनयोवजत योजना कोसळायला लागतात

आवण आपडया परयतनााना खीळ िस लागत तयामळ आपल मनही वनराश होऊन

मनःसवासथयही विघडत मनाला काहीि सिनास होत आवण परयतनाािा मागफही

खाटन राहतो शवटी आपणि आपडया अपयशाि कारण व धनी होऊन राहतो

ह रवकमणी महणनि माझ तला साागण आह की यापढ कषणाशी

वववाह करणयािा तझा वनिय िाहयाागान िोलन न दाखवता तझया मनाति दढपण

धरन ठव तयासाठी कोणाचयाही नकळत तझा धयास मनात धरन ठव आवण

पररवसथतीिी अनकलता परयतनपवफक राख कायफ वसदधीस नणयासाठी सवतः कषणि

समथफ असडयामळ तझया धयासािी पती तयाचयाकडनि होईल आवण तशी ती

होणारि आह कारण तीि व तशीि तया ईशवरािी वनयती आह तयामळ

कोणतयाही पररवसथतीत हा वववाह होणार आहि तया ईशवरावरतीि त पणफ

ववशवास ठव आवण त सवतः आतमववशवासान रहा यासािाधी मी तझया वपतयाशी

िोललोि आह आवण तयाला तझया सवयावरािी योजना आखणयास साावगतल आह

तया सवयावरात सवफ दशााचया राजााना आमावतरत कल जाईल तथ जमलडया सवफ

राजाािी ओळख व पारख करन घऊन तझया मनपसात राजािी वर महणन ति

वनवड करावयािी आहस त कलडया वनवडीला सामती दणयाि िाधन सवाावरतीि

राहील आवण तयाि सभामाडपात तझा वववाहसोहळा सवाासमकष साजरा कला

जाईल

ह रवकमणी या योजनतील साभावय अडिणी तझयाही लकषात आडया

असतीलि पण त गहीत धरनही हीि योजना कायाफवनवत करण आवशयक आह

कारण तयामधय तझयाि मनापरमाण होणयािी शकयताि अवधक आह रकत तला

सवाासमकष कषणािी वनवड करावी लागल आवण तवढ मनोिळ तझयारठकाणी

वनवितपण आह यािी मला पणफ खातरी आह मातर तोपयात त तझया मनातील

वनणफय कोणाही समोर वयकत तर कर नकोसि पण उलट lsquo या ववियासािाधी तझ

मन पणफपण मोकळ आह आवण सवफ िाजानी नीट वविार करनि त योगय वळी योगय

तो वनणफय घशील rsquo असि सवााना अथाफत ववशितः रवकमला भासवीत रहा महणज

मग आततापासनि उगािि ववताडवाद होणार नाहीत आवण तझ मन वसथर राहील

तयाि िरोिर तमचया कटािातीलही वातावरण अगदी िाहयाागान का होईना पण

शाातति राहील तझा वववाह परतयकष सापनन होईपयात ती गोषट अतयात आवशयक व

महततवािी आह ह लकषात ठव तही मनावर कोणतही दडपण न घता अगदी

मनमोकळी रहा शवटी तझया मनापरमाणि सवफ काही होणार आह यािी खातरी

िाळग मातर तोपयात सावध पण सवसथवितत रहा माझ तला पणफ शभाशीवाफद

आहतिrdquo

गगफ मनीि िोलण ऐकताना रवकमणीला तयााि माहातमय तर

अवधकावधक जाणवत होति परात तयाििरोिर तयााचया रठकाणी वतचयाववियीिा

असलला आतयावतक आपलपणा पाहन रवकमणीि अातःकरण अगदी भरनि आल

गगफ मनीचया विनान रवकमणीि मन आता पणफपण वनःशाक व मोकळ झाल होत

नजरतील कतजञभावान रवकमणी गगफ मनीकड िघत रावहली होती तवढयात गगफ

मनी आपडया आसनावरन तवरन ऊठन जाणयास वनघालसदधा भानावर यऊन

रवकमणीही लगिगीन पढ आली आवण वतन गगफ मनीचया िरणााना वाकन नमसकार

कला गगफ मनीनी परमान रवकमणीचया मसतकावर थोपटल आवण पाठीवरन हात

दररवला पढचयाि कषणाला गगफ मनी राजवाडयाचया िाहर पडलही तयााचया

पाठमोऱया आकतीकड पाहन रवकमणीन आदरान आपल दोनही हात जोडल आवण

दररन महालाचया आतमधय जाणयासाठी ती वळली तो वति वपता भीषमक तथ

दाराति उभ होत दोघाािी नजरानजर झाली दषटीभटीति उभयताािी मनही

परसपरााना कळली शबदााचया उचचारािीही आवशयकता कोणालाि वाटली नाही

ककवितशी वसमतरिा उभयतााचया मखावर कषणात िमकन गली आवण भीषमक व

रवकमणी आपापडया ददशन वनघन गलrdquo

एवढा वळ शरवणभकतीचया आनादात रममाण झालल लकषमीि मन

अववितपण भानावर आल कारण लकषमीचया मनािी शरवणातील समरसता कमी

होऊ लागडयामळ वतिी शरवणािी एकागरताही ढळ लागली होती मखय महणज

लकषमीचया ह लगिि लकषात आल लकषमीन पवाफनभवावरन ओळखल की वतचया

सपत मनात कोठतरी काहीतरी वविार उदभवल असणार लकषमी थोडीशी अातमफख

होऊन मनन कर लागली आवण वतचया मनातील सपत वविार साकार होऊ लागल

मग तया वविारााना शबदरप होणयासाठी जराही वळ लागला नाही लकषमीि

शरवणाकड पणफपण लकष लागत नाही ह नारदाचयाही लकषात आल होत आवण तोही

थोडावळ िोलायिा थाािलाि होता लकषमीकड पाहन मादवसमत करणाऱया

नारदाकड पाहन लकषमीही थोडीशी हसली लकषमीचया मनािी अवसथा नारदान

ओळखली आह यािी लकषमीन कौतकान दाद ददली आवण नारदाशी िोलावयास

पराराभ कला

ldquo ह नारदा माझया शरवणभकतीला थोडीशी जरी िाधा आली तरी त

माझयापकषा तझयाि आधी लकषात यत एवढ तझ अातःकरण सावदनशील आह तझया

मनात माझया मनाचया अवसथि वविार यऊ लागतात तयामळि त दहभानावर

यतोस आवण मददाम माझयाशी महणन िोलायला सरवात करतोस तवहा मग

माझयाही लकषात यत की माझ तझया िोलणयाकड पणफ लकष दण होऊ शकत नाही

आह आवण मी अातमफख होऊन तयाचया कारणािा शोध घऊ लागत तवहाि माझया

लकषात यत की माझया मनात त साागत असलडया ववियासािाधी काहीतरी वगळयाि

अागान वविार सर झालल आहत तझ वनरपण तया अागााना सपशफ करन पढ गलल

असत पण माझया मनातील ती अाग मातर जागी होऊन उततवजत झालली असतात

तयामळ तया अागााि शमन व समाधान झाडयावशवाय माझ मन पनहा शरवणात

रमणार नाही ह खरि आह तयासाठी आधी मी माझ मन तझयासमोर पणफपण

मोकळ करत कारण तस करण ह आपडया दोघाासाठीही अतयात आवशयक आह

ह नारदा आता मला वनवित कारण माहीत आह की जयामळ

रवकमणीिी वयवकतरखा ही मला माझया अातरात अतयात जवळिी वाटत आह

तयामळि त ज व जवढ रवकमणीचया भावाि व सवभावाि वणफन परोपरीन करन

साागत आहस त व तवढ माझया मनाला अवधकावधक भावत आह रवकमणीि

परमान कषणावर गलल मन कषणाशीि वववाह करणयािा वतिा वनिय

वतचयाठायी तोि लागन रावहलला एकमव धयास या सवफ गोषटी अतयात कौतकासपद

आहति परात मला रवकमणीि जरा जासति कौतक वाटत आह ह मातर खरि आह

आवण मला तयािीि काळजी वाटत आह रवकमणीववियीिी ही भावनातमकता

महणज माझया मनािी दिफलता तर नाही ना अशा वविारान माझया मनाला मग

थोडासा तरासि जाणव लागला आह मनाचया अशा वदवधा वसथतीमळि माझ मन

शरवणाकड पणफपण लाग शकत नवहत आवण माझा शरवणानाद ओसर लागला होता

तवहा नारदा आता ति सवफकाही पनहा एकदा सपषटपण साागन माझया मनािा हा

भरम दर कर आवण माझया मनाला शरवणासाठी पणफपण मोकळ करrdquo

लकषमीचया िोलणयावर कषणभरि थाािन नारद अतयात मोकळपणान

हसला आवण महणाला

ldquoअगा लकषमी तझया मनाला ज वाटत आह त उगीिि नाही तर त

अगदी खरि आह कारण या नारायणाचया साकडपानसार ति रवकमणीचया रपान

भतलावर जनम घतला होतास ह तर सतयि आह महणनि तर रवकमणीचया

रठकाणी कषणाववियी एवढी आातररक ओढ होती जी तझयाठायी या

नारायणाववियी वनतयि व अगदी सहजपण असत तयामळि साहवजकि तलाही

रवकमणीचया ववियी एवढा आपलपणा व जवळीकता जाणवत आह तयाि गजही

हि आह आवण ह गज तर मी तला या आधीि साावगतलल आह तवहा ह गज आता

मातर त अातरात कायमि धरन ठव आवण रवकमणीचया भावाशी त पणफपण समरस

होऊन वतचया अनभवाशीही पणफ एकरप होrdquo

नारदाि िोलण ऐकता ऐकताि लकषमीि मन भरन यत होत आवण

वतचया नतराादवार वाहतही होत तया परमाशरपणफ नतराानी लकषमी दकतीतरी वळ

नारायणाकड पाहति रावहली नारायण मातर सवतःचया अातःकरणात पणफपण

रममाण झालला होता तयाचया मखावर ववलसत असलली परसननता ही कोणतयाही

िाहय कारणाामळ नवहती तर तया नारायणाचया अातःकरणात वनतय व सहजतन

सररणाऱया परमितनयािा तो सादर व रमणीय विवदवलास होता नारायणाचया तया

अातमफख अवसथशी ऐकय पावण तर शकयि नाही ह लकषमी पणफपण जाणन होती

तयामळ नारायणाि अगमय सवरप परगट करणार सरमय रप नतराादवार अातरात

साठवीत लकषमी सवसथि िसन रावहली होती परात वतचया ठायी एक वगळयाि

परकारिी असवसथता वनमाफण झाली होती तयामळ लकषमीला सवसथही राहवि ना

वतचयाही नकळति वतचया मखातन शबदपरवाह िाहर पडि लागला

ldquoह नारदा या नारायणािी लीला खरोखरीि अतयात अदभति आह

वतिा व तयािा दोघाािाही अातपार लागण अशकयि आह तयाचया परमलीलाामधय

सहभागी होऊन परमरसाि सवन करन नारायणाशी समरस होण हाि तयाचयाशी

ऐकय पावणयािा एकमव मागफ उपलबध आह आवण तोही तयाचयाि कपन

नारायणान तयाचया सगणिररतरात आपडयाला अतयात परमान सहभाग ददला

महणनि कवळ त शकय आह तयाििरोिर मला एक गोषट खातरीपवफक उमजली

आह की नारायणाचया या रमणीय धयानािा धयास जर वितताचया ठायी वनतय

जडला तरि या नारायणाि आपडया ठायीि सवरप जाग होऊन सरर लागल

आवण तयाचया सवरपािा अनभव आपडया रोमरोमात सािार लागल तयासाठी

आपडयाठायीिी इतर सवफ वयवधान आधी िाजला करन एकीएक नारायणािि

वयवधान घण अतयात आवशयक आह कारण तरि तयाि धयान आपडया मनात

जडल नातर जवहा नारायणाचया सवफ वयवधानाािी पती आपडयाकडन होईल

तवहाि तया नारायणाचया सवरपािा धयास आपडया वितताठायी लागण घडल पण

नारायणाि वयवधान घणयासाठी व तयाि धयान धरणयासाठीही तयाि िररतररपान

परगट होण अतयात आवशयक आह तशी साधी मला या वका ठात वमळ शकत नाही ह

खर आह या रठकाणी तस नानाववध अागाि व रागाि नारायणाि िररतर परगटि

होत नाही कारण त या वका ठात आवशयक नसत परात तशी साधी मला या

नारायणाचया कषणावतारातील अदभत िररतरात लाभली होती ह माझ

परमभागयि महणाव लागल

ह नारदा त महणतोस त खरि आह की जवहा जवहा त

रवकमणीववियी िोलतोस ककवा नसता रवकमणी हा शबद दखील उचचारतोस तवहा

माझया अातरात कठतरी एक तार छडडयासारख मला जाणवत आवण तयाचया मधर

नादान माझ सवफ अातःकरणि भरन राहत तयाि त साावगतलल गज मी आता मातर

माझया अातरात कायमि धरन ठवीन माझा जो भाव वका ठात पररवसथतीमळ

अपरा राहतो तयाि भावािी पती करणयासाठी ही सवणफसाधी मला कवळ या

नारायणाचया साकडपान व तयाचयाि धयासान लाभली होती तवहा रवकमणीचया

रपान मी तो धयास कसा घतला आवण कषणरपातील या नारायणाशी ऐकय

पावडयािा आनाद मी सवतः कसा अनभवला आवण नारायणालाही तो आनाद

अनभवायला आणन दणयासाठी मी कशी कारणीभत झाल हि आता मला जाणन

घयायि आह

अर नारदा मला आणखीन एका गोषटीववियी कतहल वाटत आह जस

त मला ह गज साावगतलस तस त गगफ मनीनीही तया वळस रवकमणीला साावगतल

असणारि मग तयावर रवकमणीिी परवतदकरया काय व कशी झाली िर मला खातरी

आह की रवकमणीलाही तयावळस माझयापरमाणि आियाफिा सखद धकका िसला

असणार पण ही गोषट कळडयावर मातर वनविति रवकमणीि मनोिळ व धयफिळही

वाढल असणार कारण वतिा वववाह आता कोणतयाही पररवसथतीत कषणाशी

होणारि याववियी रवकमणीिी वनविती झाली असणार आवण वतचया मनावरील

सवफ ताणही दर झाला असणार होय ना तवहा कषण व रवकमणी यााचया

वववाहापयाति सवफ कथापरसाग आता मला सलगतन व सववसतरपण सााग िघ तो

सवफ इवतहास अतयात रोमाािकारी व शरवणीय असणार यािी मला अगदी खातरी

आहrdquo

लकषमीचया िोलणयावर नारदान ककवितस वसमतहासय कल आवण तो

महणाला

ldquoअगा लकषमी त तर आणखीन एक वगळि गज आह आवण त तला

एखादवळस अवतशय गमतीशीरही वाटल कारण खरी गोषट अशी आह की गगफ

मनीनी रवकमणीला lsquoवतचया रपान ति महणज लकषमीि भतलावरती आलली आहrsquo

अस मळी साावगतलि नाही अथाफत जयाअथी गगफ मनीकडन तस रवकमणीला

साागण घडल नाही तयाअथी त तस साागण ह अनावशयकि होत ह तर अगदी सहज

आह गगफ मनीचया ठायीिा वविार हा समयकि असणार आवण महणनि

तयााचयाकडन तस घडल असणार गगफ मनीि अातःकरण जाणडयावरतीि तया

गोषटीिा आपडयाला उलगडा होणार आह

ह लकषमी गगफ मनी तयााचया सवानभवान वनवितपण जाणन होत की

रवकमणीला वतचया भावानसार व सवभावापरमाणि अनभव घऊ दण आवशयक

होत कारण तरि रवकमणीला सवानभव घण शकय झाल असत सवानभवापयात

जाणयािा तोि खरा मागफ आह धययािी वनविती झाडयानातर तया धययपतीिा

मागफ जयान तयानि िोखाळला पावहज महणजि जयाला तयाला यणाऱया मागाफतील

अडिणीतन जयािा तोि उपाय शोधन काढतो आवण तयातन आलडया

अनभवातनि तयािी मागाफमधय पढ पढ वाटिाल होत राहत अथाफत तयासाठी

सयोगय व अवधकारी अशा महातमयााना अननय भावान शरण जाऊन तयाचयाकडन

आपडया आतमकडयाणाचया मागाफि मागफदशफन मातर वनवित करन घतल पावहज या

मागाफन जाऊन जया भागयवाताानी आपल आतमकडयाण साधल तयााि अनभव व

तयााि जीवन सवाानाि वनविति पररणादायी व सरतीदायक असत परात दसऱया

कोणासाठी त आदशफवत अस शकत नाही ही सवाफत महततवािी गोषट लकषात ठवण

अतयात आवशयक आह कारण ती ती जीवनिररतर तया तया वळचया परापत िाहय

पररवसथतीनसार व आवशयकतनसार घडलली असतात तयामळ ती आतताचया

परतयकष पररवसथतीत अनकरणीय नसतात ककिहना तस अनकरण करणयािा

झालला मोह हा िकीिाि आह तसा कलला परयतन हा िऱयािदा घातकि ठरतो

हही इवतहासात वारावार वसदध झालल आह

ह लकषमी सवाफत महततवािी गोषट महणज जर गगफ मनीनी ह गज

रवकमणीसाठी परगट कल असत तर वतचया मनावरती उगािि एक परकारिा

दिावही वनमाफण होणयािी शकयता होती रवकमणीचया रठकाणी तझयाववियी

काहीतरी कडपनाही तयार झाली असती आवण एखाद वळस तझयाववियीिी

काहीतरी काडपवनक परवतमा रवकमणी मनात धरन िसली असती lsquoआपण लकषमी

आहोत आवण महणन आपडयाला काहीतरी वगळ वागायि आहrsquo अशा वविारााि

एक वथा दडपणही रवकमणीचया अातमफनावर वतचया नकळतपण कायमि रावहल

असत

या सवफ साभवनीय व अनावशयक गोषटी टाळणयाचया अातसथ हतमळि

गगफ मनीचयाकडन त गज परगट झालि नाही तयााचया अातःकरणात तसा वविार

ककवा तशी उमीसदधा वनमाफण झालीि नाही ह नवल नवह पण ववशि मातर आह

अशा ववशदध अातःकरणाचया अवसथतील गगफ मनीसारखया महातमयााचयाकडनि

आतमकडयाणािा मागफ खऱया अथाफन परगट होत असतो ह मातर खर आह तयााचयाि

मागफदशफनानसार तया मागाफन जाऊन सवानभवाि धयय गाठणयािा पराकरम हा मातर

जयािा तयालाि करावा लागतो तसा पराकरम रवकमणीकडन वतचया पढील

जीवनात घडला महणन तर वति कौतक आह एवढि नवह तर रवकमणीिी कथा

ही भवकतमागाफिी वाटिाल करणाऱयाासाठी पररणादायी तर ठरलीि परात

तयााचयासाठी ती एक अभयासािा ववियही होऊन रावहलीrdquo

नारदाचया िोलणयावर लकषमी गामतीन हसन महणाली ldquoअर नारदा त

जवढ रवकमणीि कौतक करशील तवढ त ऐकन मला तर अवधकि आनाद होण

साहवजकि आह हो की नाही परात तयाहीपकषा मला ज माहातमय जाणवत आह त

गगफ मनीिि तयााचया अातःकरणाचया अवसथववियीि माझ कतहल अवधकावधक

वाढति आह एक तर तयााि अिानक भीषमकाकड जाण दसर महणज तयााि

भीषमकाशी व रवकमणीशी झालल िोलण तयातनही गगफ मनीनी भीषमकाशी

िोलताना तयाला रकत तयाचया अडिणीववियी योगय मागफदशफन कल आवण

भीषमकाचया मनािी समजत घालन तयाचया दःखी मनाला शाातवल परात गगफ

मनीनी भीषमकाला कषणाचया अवताराि गहय व माहातमय काही साावगतल नाहीि

अथाफत गगफ मनीनी भीषमकाला महातमयााचया सागतीि व तयााचयाकडन वमळणाऱया

मागफदशफनािही महततव साावगतलि त सवफ भीषमकाला कळल खर परात lsquoगगफ मनी

हि तस महातम आहत तयााि माहातमय ह कवळ तातपरत मागफदशफन घणयाएवढ

मयाफददत नसन तयाानाि अननयभावान शरण जाऊन तयााचयाकडन सतयजञान परापत

करन घयाव आवण जीवनाि कोड कायमि सोडवन घयावrsquo अस काही तया

भीषमकाला वाटल नाही िर गगफ मनीनीही भीषमकाशी िोलताना परतयकष सवतःकड

असा वनदश कला नाहीि तसा साकत जर तयाानी कला असता तर भीषमकाचया

नककीि तो लकषात आला असता आवण तो एखादवळस गगफ मनीना शरणही गला

असता नाही का

ह नारदा गगफ मनीनी रवकमणीला मातर कषणाि ईशवरी माहातमय

आवण तयाि अवतारिररतर व कायफ या दोनही ववियी अगदी सववसतर मावहती

ददली एवढि नवह तर कषणािीि भकती करन तयाचयाशीि ऐकय पावणयािा

भकतीमागफ तयाानी रवकमणीला अगदी आवजफन साागन वतचया रठकाणी पणफपण

ठसववला आवण सवतः मातर पनहा तयातन मोकळि झाल रवकमणीिी कषणभट

होणयापयातिी जिािदारी काही तयाानी घतली नाही आवण तोपयात गगफ मनी तथ

थाािलही नाहीति

आणखीन एक गोषट महणज रकमीशी काही िोलणयािा व तयािी

समजत घालणयािा गगफ मनीनी तर अवजिात परयतन कला नाही एखाद वळस गगफ

मनी जर रवकमशी िोलल असत तर तयाचया वविारसरणीत काहीतरी ररक

पडलाही असता काही साागता यत नाही हो ना परात तसा थोडासाही परयतन गगफ

मनीनी कलाि नाही अस महणणयापकषा तयााचयाकडन तो घडलाि नाही याि मातर

मला नवल वाटत आवण जरास वाईटही वाटत रवकमला एखादी तरी साधी गगफ

मनीकडन वमळाली असती तर िर झाल असत नाही का अथाफत अस घडल नाही

आवण त का घडल नसाव ह जाणन घयाव अस मातर मला राहन राहन वाटत आह

कारण गगफ मनीसारखया महातमयाि ववशदध अातःकरण जाणन घणयासाठी मला या

सवफ गोषटी समजन घण अतयात आवशयक वाटत नारदा माझ ह वाटण योगयि आह

ना तस असडयास मला सवफकाही नीट समजावन साागणयाि त करावस अशी

ववनातीि मी तला करतrdquo

लकषमीन वविारपवफक वविारलल परशन ऐकन नारदाला लकषमीि कौतक

तर वाटलि पण वतचयावर शरवणािा होत असलला अपवकषत पररणाम पाहन

नारदाला समाधानही झाल तया दोनही गोषटी नारदाचया िोलणयातन अगदी

सहजपण परगट होऊ लागडया

ldquoअगा लकषमी तझयाकडन घडणार शरवण तला वविाराला उदयकत करीत

आह ह तर िाागलि लकषण आह तयामळि त वविारलल परशन योगयही आहत आवण

सखोलही आहत तया परशनााना कवळ वरवरिी उततर साागन तझया मनाि समाधान

होण शकयि नाही कारण मळाति ह परशन महातमयााचया अातःकरणाववियी आहत

आवण तो अातःकरणािा वविय हा तर सखोलि आह खर तर महातमयााचया सखोल

व गढ अातःकरणािा थाागपतताही लागण जथ अशकय आह तथ तयााि अातःकरण

जाणणयािा तर परशनि वनमाफण होऊ शकत नाही कारण तयााचया अातःकरणािी

अवसथा ही मनाचया कडपनचया तसि िदधीचया तकाफचया व अभयासाचयाही

पलीकडिीि आह पण तरीही ती अातःकरणािी अगमय अवसथा तया महातमयााचया

वततीनसार काहीशी साकार होत आवण तयााचया सवभावानसार जराशी परगट होत

असत महणन तर तया महातमयााचया अातःकरणाववियी काहीतरी िोलता यत आवण

साागता यत

ह लकषमी तझा पवहला परशन आह तो गगफ मनीि ज भीषमकाचया

भटीसाठी अववित जाण झाल तयासािाधीिा आह तयाववियी एवढि महणता यईल

की गगफ मनीचया अातःकरणामधय अकवडपत व अकारण उठलली ती एक ऊमी होती

आवण तया आातररक पररणला परमाण माननि गगफ मनीनी भीषमकाचया भटीस

जाणयाि कल कारण गगफ मनी सवानभवान जाणन होत की अशा ऊमी जरी

पवफवनयोवजत नसडया तरी ईशवराचया वनयतीतील साकतानसारि वनमाफण होत

असतात तया ऊमीचया मळाशी कोणतयाही परकारि व कोणाववियीिही वयवकतक

कारण नसत परात ईशवरी वनयतीत घडणाऱया पढील घटनाासाठी तया ऊमी सिक व

परक असतात तयामळि गगफ मनी जाणन होत की तया पररणतन होणाऱया कतीला

त कवळ वनवमततमातरि होत आवण तया कतीतन वनमाफण होणाऱया रळाशीही तयाािा

काहीि सािाधही नवहता ईशवरी वनयतीत घडणारी ती एक लीला महणनि गगफ मनी

तया गोषटीकड िघत होत आवण तयािा आनाद त अगदी सहजतन अनभवत होत

ह लकषमी दसरी महततवािी गोषट महणज जरी गगफ मनीसारखया

महातमयााचया अातःकरणाठायी ईशवरी सवानभवािी पणाफवसथा असली तरी ती

अवसथा िाहयाागान नहमीि पणफपण परगट होति असही नाही िाहय पररवसथती

परसाग वयकती व तया वयकतीिा भाव या गोषटीही तया परगटीकरणासाठी कारणीभत व

साहाययभतही ठरत असतात तयाही आधी तया महातमयाािी वतती व सवभाव ही

मखय व मळ कारण असताति गगफ मनी व भीषमक यााचयातही नमक तसि घडल

ह नीट वविार कडयावर तझयाही लकषात यईलि गगफ मनी तयााचया ठायीचया

आातररक पररणनसार भीषमकाला जवहा भटायला गल तवहा पढ काय घडणार आह

ह तयाानाही ठाऊक नवहति परात पररवसथतीचया किाटयात अडकन मनाि सवासथय

पणफपण हरवन िसलडया भीषमकाला मातर गगफ मनीचया रपान आधार

वमळाडयासारखि वाटल तयान आपडया सवफ अडिणी गगफ मनीना साावगतडया

आवण तयाि मन मोकळ झाल गगफ मनीनीही तयाला धीर दऊन योगय मागफदशफन

कल आवण तयाला पिपरसागातन सोडवल भीषमकािही मन शाात झाल आवण गगफ

मनीवरती दढ शरदधा ठवन तयााचया साागणयापरमाण वागणयािा तयािा वनिय झाला

ह लकषमी परात भीषमकाचया अडिणी या कवळ परापाविकि होतया

तयामळ गगफ मनीि मागफदशफनही तवढयापरति व मयाफददति रावहल परापाविकााना

रकत दःखातन तातकावलक सटका व सखािी परापती हवी असत तयामळ जरी

भागयान तयाािी कोणा महातमयााशी भट झाली तरी त तया महातमयााकडन

दखःमकतीसाठी व सखपरापतीसाठीि आशीवाफद मागतात भीषमकािीही गगफ

मनीकडन तवढीि अपकषा होती आवण ति तयान मावगतल गगफ मनीि कोमल

अातःकरण कळवळल तयाानी भीषमकाचया मनाला आधार दऊन शाातवल आवण

वनवित अस मागफदशफनही कल

खर तर गगफ मनीनी तयािवळी भीषमकाला lsquoईशवरी सतता मानवी

जीवनाि महततव ईशवरी भकतीचया आनादानि जीवनािी होणारी साथफकता आवण

तयासाठी आवशयक असलल महातमयााि मागफदशफनrsquo या गोषटीही िोलणयाचया ओघात

सिकतन साावगतडया होतयाि परात तयावळी भीषमकािी मनःवसथती ठीक

नसडयामळ त सवफ ऐकनही तयाि मन मातर तया गोषटीिा सवीकार कर शकल

नवहत महणनि तयान तयासािाधी गगफ मनीना आणखी काही वविारन जाणन

घणयािा परयतनही कला नाही परापत पररवसथतीतन सटका कशी व कधी होईल या

एकाि वववािनन भीषमकाचया मनाला गरासलल होत तयािी ही अवसथा गगफ

मनीनी लगिि ओळखली आवण महणन तयाानीही तो वविय पढ वाढवला नाही

कारण तयामळ भीषमकाचया मनावरील दडपण अवधकि वाढल असत आवण तया

ताणामळ तयािी मनःवसथतीही अवधकि विघडली असती मनोभमी सयोगय

नसताना ससासकाराि िीज जरी परल तरी सतसागती व ईशवरी परमाचया

अनभवाचया अभावी त िीज मळ न धरता सकनि जात भीषमकाचया रठकाणीही

गगफ मनीि साागण ववसमरणाचया ओघात वाहनि गल गगफ मनी मातर तयााचया

धमाफला जागल आवण सवतःचया आनादानभवात वनमगन होऊन शाात व सवसथ रावहल

ह लकषमी रवकमणीिी गोषट मातर अतयात वगळीि होती कारण वतचया

मनात रपगणााचया आकिफणान व परमान सदधा खदद कषणि भरला होता आवण

कषणािी परापती हाि एकमव धयास रवकमणीचया रठकाणी जडन रावहलला होता

या वतचया वनियाि गगफ मनीना अतयात कौतक व अपरप वाटल पण तयाििरोिर

कषणपरापती साधणयामधय दकतीतरी अडिणी आहत हसदधा गगफ मनी समजन होत

महणनि तयाानी कपावात होऊन रवकमणीला तयासािाधी योगय त मागफदशफन तर

कलि पण तयाििरोिर वतचया मनाि धयफिळही वाढवल

गगफ मनीनी आणखीन एक सवाफत महततवािी गोषट कली आवण ती

महणज तयाानी रवकमणीला कषणाि ईशवरी माहातमय साागन तयाचया अवतार

िररतराि रहसयही परगट कल कारण गगफ मनी जाणन होत की जरी रवकमणीला

िाहयाागान कषणािी परापती झाली तरी रवकमणी खऱया अथाफन कषणािी

झाडयावरि वतला कषणपरापतीिा खरा आनाद वमळणार होता तयासाठी रवकमणीन

कषणाशी ऐकय पावणि आवशयक होत आवण त ऐकय कवळ कषणाचया भकतीनि

शकय झाल असत

कषणाि ईशवरी माहातमय गगफ मनीचया मखातन शरवण कडयावरि

रवकमणीचया रठकाणी असलडया कषणाववियीचया परमाि रपाातर कषणाचया

भवकतभावात झाल रवकमणीचया मनात असलडया शदध कषणपरमाठायी कषणभटीिी

आवण कषणाशी ऐकय पावणयािी आतफता वनमाफण झाली कषणाचया अातःकरणाला

परमाण मानन कवळ कषणासाठीि समरषपत भावान जीवन जगणयािा रवकमणीिा

वनियही गगफ मनीचया सदविनाानीि झाला आवण गगफ मनीकडन ईशवरी वनयतीत

घडणाऱया ईशवरी कायाफतील तयाािा सहभाग व सहयोग सहजपण घडला तवढयाि

सहजपण गगफ मनीना तयाािा कायफभाग परा झाडयाि जाणवल रवकमणीला आता

कोणतयाही परकारचया परतयकष मागफदशफनािी ककवा मदतीिी जररी नाही ह गगफ

मनीचया लगिि लकषात आल होत कारण रवकमणीचया ठायी झालला कषणपरमािा

वनिय व वतला जडलला कषणपरापतीिा धयास गगफ मनीनी ओळखला होता

तयामळि रवकमणी वतचया धययापरत जाणयामधय वनविति यशसवी होणार यािी

पणफ खातरी गगफ मनीचयाठायी होती महणनि गगफ मनीकडन तथ पढ थाािण घडल

नाही तर घडलडया ईशवरी लीलिा आनाद गगफ मनीनी अनभवला आवण पनहा

आतमानादात रमन राहणयासाठी त मोकळ झाल

ह लकषमी रवकमिा तर परशनि वनमाफण होत नवहता तयाचया मनािी

तर एवढी अधोगती झाली होती की तयाचया रठकाणिा तमोगण अगदी पराकोटीला

पोहोिला होता अथाफत ततवतः सतवगणािी थोडीशी धगधगी तयाचया रठकाणी

असणारि परात तया सतवगणापयात पोिन तयाला धरण व वाढवण ह शकयि

नवहत कारण तयासाठी रवकमि सवतःि सहकायफ आवशयक होत परात तस

रवकमला सवतःला वाटडयावशवाय त घडण शकयि नवहत आवण रवकमला तस

वाटणयािी शकयता मळीि नवहती रवकमला सवतःचया वागणया-िोलणयात मळी

काही िकीि वा गर आह अस वाटति नसडयामळ तयाला पिातताप होणयािी

ककवा तो कोणाला शरणागती दऊन मागफदशफन करन घणयािी शकयता सतरामही

नवहती तयातनही जर गगफ मनीनी आपणहन रवकमला िोलावन घतल असत आवण

तयाला काही साागणयािा परयतन कला असता तर तयािा पररणाम उलटाि झाला

असता रवकमिा राग आगीत पडलडया तलापरमाण अवधकि उराळन आला असता

आवण तया भरात तयान गगफ मनीिा अवमान करणयासही कमी कल नसत तयामळ

गगफ मनीचया शाात वततीला जरी िाधा आली नसती तरी रवकमचया पापकमाफत

मातर आणखीनि भर पडली असती आवण तयािी दषरळ पनहा रवकमलाि

भोगावयास लागली असती पढ तयाला तशी ती भोगावी लागलीि हा भाग वगळा

रवकमिी अशी दरावसथा गगफ मनी जाणन होत तयााचया रठकाणी तयाचयाववियी

दया व कळवळाही होता परात गगफ मनी सजञपणान व वववक िाळगन सवसथि

रावहल आवण रवकमि भववतवय तयाानी ईशवरी वनयतीवर सोपवलrdquo

नारदाि िोलण ऐकन लकषमीचया मनाला झालल समाधान वतचया

मखावर सपषटपण ददसत होत आवण त पाहन नारदालाही होणारा सातोि तयाचया

मखावर तवढयाि सपषटपण ददसत होता लकषमीि मन पढील कथाभाग शरवण

करणयाचया अवसथपरत आलल असन वतचया रठकाणिी आतरता वाढलली आह ह

लकषात यायला नारदाला जराही वळ लागला नाही तयामळ कषणभरही वाया न

दवडता नारदान िोलावयास सरवाति कली

ldquo ह लकषमी मला खातरी आह की तझ मन मोकळ होऊन कषणाचया

परमान व माहातमयान पणफपण यकत झालल आह आवण कषण व रवकमणी यााचया

वववाहािी कथा ऐकणयासाठीिी तझी उतसकता अगदी वशगला पोहोिलली आह

माझया अातःकरणातही तोि परसाग साकार होऊ लागलला आह आवण तया कथत

भरलला परमरस शबदरपान परगट होणयासाठी अतयात अधीर झालला आह कारण

िदधीन दकतीही गोषटी समजन घतडया तरी सगणिररतरातील अतयात मधर अशा

परमरसाि परतयकष सवन कडयाखरीज मनाि समाधान व तपती होणार नाही ती

नाहीि आवण परमाचया अनभवामधयि आनादािा अनभव सामावलला आह ह तर

वतरकालािावधत सतय आह तवहा आता तया समधर परमरसाि सवन करणयासाटी

आपण उभयता सादर होऊया

ह लकषमी गगफ मनीशी िोलण झाडयावर भीषमकाि मन पषकळस वसथर

झाल आवण गगफ मनीनी कलडया मागफदशफनानसार वागणयािा तयािा वनियही

झाला रवकमणीिा तर आधीि वनिय झालला होता परात गगफ मनीकडन कषणाि

माहातमय ऐकडयापासन रवकमणीचया रठकाणी एकीएक कषणपरापतीिाि धयास

लागलला होता तरीही वति मन मातर अतयात शाात व वसथर होत कारण गगफ

मनीचया साागणयातील िोध रवकमणीचयाठायी पणफपण ठसलला होता गगफ मनीचया

साागणयानसार भीषमकान रवकमला आपडया महालात िोलवन घतल आवण तथ

उपवसथत असलडया राणी शदधमती व रवकमणी यााचया दखति रवकमणीचया

सवयावरािा घतलला वनणफय रवकमला कळीत कला

अपकषपरमाण रवकमिी परवतदकरया साहवजकि तीवर सातापािीि होती

परात भीषमक सवतःचया वनणफयाशी खािीर रावहला तयान रवकमला समजावन

साावगतल की ldquoरवकमणीन कोणाशी वववाह करावा हा वनणफय अजन घतलला नाही

मग तो कषण असो वा वशशपाल असो वति मन याववियी खल व मोकळ आह

आवण रवकमणी वतिा वनणफय परतयकष सवयावराचया माडपाति तया वळीि घईल

तवहा राजपरोवहतााकडन शभमहतफ वनवित करन घऊन शभददन ठरवया आवण

तयापरमाण सवफ महणज सवफ राजााना व राजपतरााना रवकमणीचया सवयावराि वनमातरण

पाठवणयािी वयवसथा कर याrdquo

भीषमकाि अस वनियातमक िोलण ऐकन रवकमही थोडासा िदकति

झाला एरवही रवकमला थोडासा वभऊन व दिन वागणारा भीषमक एकदम एवढा

सपषटपण व वनःसाददगधपण कसा काय िोल लागला अशा वविारान रवकमलाही

ववसमयि वाटला सरवातीला रवकमचया मनातील रागािा जरी भडका उडाला

तरी नातर तयान धोरणीपणा दाखवला आततापासनि ववरोध न करता मखय महणज

रवकमणी वववाहाला तयार झाली आह या गोषटीिा उपयोग करन घयावा असा

वविार रवकमचया मनान कला आवण तयान िाहयकरणी तरी सामोपिारान

वागणयाि ठरवल lsquoपरतयकष सवयावराचया वळी रवकमणीला वशशपालाशीि वववाह

करायला भाग पाडायिrsquo असा मनोमनी वनिय कायम ठवन रकमी सवसथ िसला

रवकमचया मनातील हा कावा भीषमकाचयाही लकषात आडयावशवाय रावहला नाही

परात lsquoतयावळि तयावळस पाहन घऊ तयावळस तयातन काहीतरी मागफ वनविति

वनघलrsquo अशी खातरी मनात िाळगन आवण ईशवरावरती पणफ भरवसा ठवन भीषमकही

शााति रावहला तयानही उगािि वविय न वाढवता साभावय कठीण परसाग टाळला

महणणयापकषा तयान तो धोरणीपणान पढ ढकलला असि महणाव लागल

रवकमणीही िाहयाागान शाात ददसत होती परात अातःकरणाचया ठायी कषणाचया

परमरपाि समरण कायम ठवन कषणपरापतीिा वनधाफर व धयास मातर रवकमणीचया

ठायी पणफपण होता

ह लकषमी रवकमशी िोलण झाडयावर भीषमकाि मनोधयफ अवधकि

वाढल lsquoरवकमशी सपषटपण िोलन आपण तयाला आपल महणण मोकळपणान सााग

शकलोrsquo यािि भीषमकाला आधी नवल वाटल पण तयाििरोिर तयाि मनोिळही

वाढल आवण पढील कती करणयासाठी तो सजज झाला भीषमकान तािडतोि

आपडया मावतरमाडळािी िठक िोलावली आवण तयााना रवकमणीचया सवयावरािी

िातमी साावगतली सवाानाि आनाद झाला आवण सवफि जण मोठया उतसाहान

भीषमकाचया साागणयानसार तयारीला लागल राजपरोवहतााना वविारन शभददन

व शभमहतफही वनवित ठरला दशोदशीचया राजााना व राजपतरााना आमातरण

पाठवणयासही सरवात झाली सवफसाधारणपण ती आमातरण जरी दताामारफ त

पवतरका पाठवन करणयात आली तरी मानयवर राजााना व समराटााना मातर ही

आमातरण भीषमकान वयवकतगत सादश पाठवन कली रवकमन जरासाध व वशशपाल

इतयादी तयाचया खास सािावधतााना वयवकतशः भटन रवकमणीचया सवयावराि आमातरण

ददल तयािवळी lsquoह सवयावर हा तर एक िाहय दखावा असन रवकमणीिा परतयकष

वववाह वशशपालाशीि होणार आहrsquo अशी खातरी रकमी सवाानाि खाजगीत दत

होता

भीषमक जाणन होता की रकमी यादवााकड आमातरणासाठी जाण

कधीि शकय नाही महणन तयान मथरावधपती िलराम व कषण यााना वयवकतगत

आगरहाि पतर व आमातरण पाठवन lsquoतयाानी अगतयान यणयाि करावrsquo अशी परमािी

ववनातीही कली िलरामाला या गोषटीि थोडस नवल वाटलि परात कषणाला मातर

तया पतरामागील हत लगिि लकषात आला भीषमकाचया मनातन रवकमणी

आपडयालाि दणयाि नककी आह ह कषणानही ओळखल आवण तयाि मनही परसनन

झाल कारण रवकमणीववियीचया अनक गोषटी कषणाचयाही कानावर आडया

होतयाि रवकमणीिी सादरता सोजवळता शालीनता व मखय महणज सावततवकता

या गणाािी कीती सवफतरि पसरली होती अनक राजााचया व राजपतरााचया मनात

रवकमणीचया परापतीिी तीवर इचछा वनमाफण झालली होती परात रवकमणीचया मनात

काय आह यािा थाागपतता मातर कोणालाि लागलला नवहता रवकमणीचया

सवयावरािी घोिणा झाडयावर अनकााचया मनातील आशा पडलववत झाडया आवण

रवकमणीचया परापतीि मनातील मााड खाणयास तयाानी सरवात सदधा कली

ह लकषमी भीषमकाचया भटीस जाऊन आलली काही माडळी कषणाचया

भटीसही काही राजकीय कारणाामळ यत असत तवहा अनकााचया िोलणयात

भीषमकाचया सजजनतवािा व सतपरवततीिा उडलख जसा यत अस तसा अगदी

सहजपण रवकमणीिा ववियही वनघत अस भीषमकाचया वनतय जवळ राहन

अनकााशी अनक वविय िोलणयामधय सहभागी होणारी रवकमणी अशी वतिी

परवतमा सवााचयाि साागणयातन कषणाला जाणवत अस तयामळ कषणाठायीही

रवकमणीववियी एक परकारि कतहल व आकिफण वनमाफण झालल होति पण जवहा

सवााचया िोलणयातन रवकमणीचया सदगणाािी ववशि परशासा परगट होत अस तवहा

मातर lsquoअशीि सहधमफिाररणी आपडयाला हवीrsquo अस कषणालाही मनोमनी वाट

लागल होत एवढि नवह तर lsquoआपण व रवकमणी ह एकमकाासाठीि आहोतrsquo अशी

खातरीि कषणाला तयाचया आातररक पररणतन जाणव लागली होती तयामळि जवहा

भीषमकाकडन रवकमणीचया सवयावराि आगरहपवफक आमातरण आल तवहा तया

सवयावराला जाणयािी तयारी कषणान लागलीि सर कली सदधा कारण तयािा

तसा वनिय आधीपासनि झालला होता िलरामाला मातर कषणािा हा उतसाह

अनाकलनीय व जरा जासति वाटला परात lsquoकषणान ज ठरवल त ठरवलिrsquo हा

कषणािा सवभाव जाणन असलला िलराम मग सवसथ िसन lsquoआता काय होतrsquo त

रकत पहात रावहला

रवकमणीि कषणाला परमपतर

ह लकषमी परात रवकमणीचया मनातील तगमग मातर हळहळ वाढत होती

lsquoमी कषणाला मनातन आधीि वरल आह आवण भर सवयावरातही मी कषणाचयाि

का ठी वरमाला घालणार आह हा तर माझा वनिय झाललाि आह परात कषणािी

मनपसाती मला लाभल का कषण सवतः सवयावरासाठी वनवितपण यईल ना अस

माझयात काय आह की कषणान तयािी सवफ काम िाजला टाकावीत आवण माझया

सवयावराला यणयासाठी पराधानय दयाव जर कषण परतयकष सवयावराला उपवसथति

रावहला नाही तर मग माझ काय होणार रवकमचया जिरदसतीपढ मला माझी

मान तकवण भाग पडल काय माझ तात तयावळस काय भवमका घतील

तयाािाही मग काही इलाजि िालला नाही तरrsquo

अशा अनक वविाराानी रवकमणीचया मनात अगदी काहर माजल आवण

वतचया मनािी असवसथता वाढति रावहली शवटी रवकमणीन परयतनपवफक वतचया

मनाला सावरल कषणाचया परमाि समरण करन गगफ मनीि साागणही रवकमणीन

वतचया ठायी जाग कल तवहा रवकमणीि मन पषकळस शाात व वसथर झाल आवण

परापत पररवसथतीतील अडिणीवरिा उपाय वतला वतचया दषटीसमोर ददस लागला

परतयकष कषणाशीि सवतः सापकफ साधणयािा रवकमणीन वनिय कला आवण तयासाठी

वतन एक अवभनव मागफ शोधन काढला कषणाला एक वयवकतगत खाजगी पतर गपतपण

पाठवणयाि रवकमणीन ठरवल

ह लकषमी तस पहायला गल तर रवकमणीिा हा वनणफय धाडसािाि

होता कारण एक कमाररका व तीही राजकनया एका अपररवित परिाला वतिी

परमभावना वयकत करणयासाठी एक खाजगी पतर वलवहत ही गोषट तर तया वळचया

जनरीतीचया ववरदधि होती एवढि नवह तर तया कतीिी साभावना एक दषकतय

महणनि कली गली असती सामानय जनतचया दषटीन तर तो एक वयवभिारि

ठरला असता तयातनही या गोषटीिा जर गौपयसरोट झाला असता तर सवफतर

हलकडलोळि झाला असता सवफ राजकळालाि दिण लागल गल असत सवतः

भीषमकही या कतयाि समथफन तर कधीि कर शकला नसता तयालाही तया वळचया

परिवलत सामावजक धमाफनसार रवकमणीववरदध कडक कारवाई करण भागि पडल

असत रवकमचया सवभावानसार तर रागाचया भरात तयाचयाकडन काहीतरी

आततायी कतय वनविति घडल असत रवकमणीचयाही रठकाणी या सवफ साभावय

अडिणीिा समयक वविार होताि परात तरीही वतन कवढातरी धोका पतकरला

याि कौतकि करावयास हव होय की नाहीrdquo

िोलता िोलता नारदाचया मखातन रवकमणीववियीि कौतक तया

परशनोदगारातनि सहजपण परगट झाल खर परात लकषमीचया मनािी झालली

असवसथता काही लपन राह शकली नाही न राहवन लकषमीचया मखातनही वतचया

मनातील िलवििल वयकत होऊ लागलीि

ldquoअर नारदा ही कवळ कौतकािी गोषट नाही तर अतयात काळजीिीि

िाि आह एवढा मोठा धोका पतकरणयािा रवकमणीिा वनणफय हा मला तरी

अनावशयकि वाटतो वतचया मनािी अगवतकता मी समज शकत परात तरीही

एवढी जोखीम सवीकारण खरि जररीि होत का कारण रवकमणीि एखाद

पाऊलही जरी िकन इकड वतकड झाल असत तरी वतिी सवफि योजना कोसळली

असती आवण सवफि मसळ करात गल असत मग वतला कोणीि वािव शकल नसत

महणज मला वाटत अगदी कषणही तयापकषा कषणावर शरदधा ठवन व तयािाि

भरवसा धरन जर रवकमणी शाातपण वाट पाहत रावहली असती तर मला वाटत

कषणान वतिी इचछापती वनवितपण कली असती थोडासा धीर धरन रवकमणीन

कषणाला तयािा पराकरम दाखवणयािी साधी तरी दयायला हवी होती होय की

नाहीrdquo

नारदाि आधीि िोलण जया परशनोदगारान थाािल होत तयाि

परशनोदगारान लकषमीिही िोलण थाािल या योगायोगातील गामत नारद व लकषमी या

उभयतााचया लकषात आली आवण त थोडस हसल खर परात अगदी थोडा वळि

दोघही लगिि गाभीरही झाल कारण त िोलत असलला वविय हा गाभीरि होता

आवण तयाववियी गाभीरपणि िोलण आवशयक होत नारदानही लागलीि

गाभीरतन िोलावयास सरवात कलीि

ldquoह लकषमी सगण भवकतमागाफि हि तर ववशितव आह तयामधय

भकतािाि पराकरम परगट होत असतो कारण ईशवरपरापतीिी आतयावतक तळमळ ही

मळात भकताचया रठकाणीि असत ईशवराचया अनभवलडया सगण परमातनि असा

भवकतभाव भकताचया ठायी वनमाफण झालला असतो आवण तयािी पररणती व पती

कवळ ईशवराचया परतयकष परापतीमधयि होत असत तयामळ भवकतभावामधय असलली

परमािी उतकटताि असा पराकरम करायला भाग पाडत कारण कवळ साधया जजिी

परयतनान ईशवरािी परापती होण शकयि नाही तयासाठी असाधारण परयतनि घडाव

लागतात ह सतयि आह परात भवकतमागाफतील परतयक कती ही जशी मनातील उतकट

परमभावामळ घडत तसि ती कती कशी करावी यािा सिोधही भकताचया रठकाणी

जागत असतो ही सवाफत महततवािी गोषट आह या सिोधामळि योगय वळी योगय

कती योगय परकार घडत आवण भकतााकडन पराकरम घडतो भकताािा असा पराकरम

पाहनि ईशवर भकताावर परसनन होतो आवण सवतःहनि भकतााचया सवाधीन होतो

कारण ईशवर हा पराकरमािा भोकता आह आवण ईशवराचया भकतीन ईशवरािी परापती

हाि मानव जनमातील एकमव पराकरम आह

ह लकषमी कषणावरील भवकतभावामळ नमका हाि पराकरमािा भाव

रवकमणीचया रठकाणी जागत झाला आवण ती तया दषटीन परयतन करायला उदयकत

झाली रवकमणीचया भवकतभावािी पती परतयकष कषणि कर शकत होता ह तर

सतयि आह परात तयासाठी व तयाआधी रवकमणीिा भाव कषणापयात पोहोिण

अतयात आवशयक होत कषणािी परतयकष भट घण ह तर रवकमणीसाठी अशकयि

होत महणनि वतन मग पतरभटीिा मागफ सवीकारला अथाफत तयामधय जोखीम

होती ह तर खरि आह परात दसरा काहीही पयाफय उपलबधि नसडयामळ

रवकमणीिाही नाईलाजि झाला महणनि वतन परतयकष कती मातर पणफ

आतमववशवासान आवण मखयतः पणफ वववकानि कली

रवकमणीन परथम राजवाडयामधय वनतयनम पजाअिाफ करणयासाठी

यणाऱया सदव नावाचया एका परोवहताला सवतःचया ववशवासात घतल आवण तयाला

आपडया मनातील योजलला ित साावगतला तो परोवहतही रवकमणीचया मनातील

भाव ओळखन होता आवण मखय महणज कषणािी थोरवी जाणन होता तयामळि

तो परोवहत रवकमणीिी मदत करणयास लागलीि तयार झाला रवकमणीचया

कामामधय पणफ धोका आह ह कळनही तो परोवहत ती जोखीम सवीकारणयास तयार

झाला कारण तयाचया मनािी वनवित खातरी होती की तयाचयाकडन एक सतकमफि

घडत आह आवण तो एका सतकायाफलाि साहाययभत होत आह

ह लकषमी अशा तऱहन कषणाला पतर पाठववणयािी तजवीज कडयावरती

रवकमणी परतयकष पतर वलवहणयासाठी सजज झाली तयासाठी वतन परथम आपडया एका

रशमी वसतािा एक भाग कापन वगळा कला आवण सवतःचया हातान नीट धऊन

पणफ सवचछ कला नातर तया वसतभागावरती वारावार हात दररवन रवकमणीन तो

अतयात मलायमही कला रवकमणी रोज वतचया कपाळी का कमवतलक लावणयासाठी

महणन जया ताािडया का कमािा उपयोग करीत अस ति वतन पतर वलवहणयासाठी

घतल रवकमणीन वति अतयात आवडत असलल मोरपीस पतरवलखाण करणयासाठी

महणन हातात घतल मातर वतला वतचया अतयात वपरय अशा कषणाि समरण झाल

आवण वति अातःकरण कषणपरमान एकदम भरनि आल खर तर रवकमणीन ना

कधी कषणाला परतयकष पावहल होत ना कधी ती तयाला परतयकष भटली होती पण

तरीही कषणाचया रपाि गणवणफन अनकााचयाकडन वारावार कवळ ऐकनि

रवकमणीचया मनात कषणािी परमपरवतमा पणफपण भरन रावहली होती आवण वति

मन तर कषणपरमाति सदव िडनि रावहलल अस तयामळि कषणपरमािा उिािळन

आलला रवकमणीिा भाव शबदरप होणयास जराही वळ लागला नाही आवण वतिा

परमभाव वयकत करणयासाठी योगय व अनरप शबदाािा शोध घणयािीही वळ

रवकमणीवर आली नाही रवकमणीि कषणपरम वयकत करणयासाठी शबद जण

धावनि आल आवण कषणपरमान सजन साकार होऊ लागल

ldquoअहो कषणदवा माझया पराणनाथा का डीनपरिी राजकनया रवकमणी

ही आपणाला सवफपरथम मनोभाव वादनि करत आवण आपणाला पतर वलवहणयाि

अस धाडस कडयािददल आपली मनःपवफक कषमाि मागत परात माझाही नाईलाजि

झाला महणनि कवळ हा मागफ मी अागीकारला आह तरी मला आपण समजन घयाव

अशी ववनाती मी मनोमनी तशी खातरी पणफपण िाळगनि करीत आह मला

आपडयाला एवढि साागायि आह आवण एकि ववनाती करायिी आह की lsquoमी

आपणाला मनान पणफतः वरल आह तरी आपण माझा पतनी महणन सवीकार करन

मला उपकत करावrsquo एवढीि पराथफना आह

अहो कषणदवा माझी ही ववनाती आपणाला एखदवळस वववितर ककवा

गामतीिीही वाटल कारण माझी व आपली परतयकष काहीही ओळख नसतानाही मी

ह साहस करीत आह परात तयामागि पररणासथान तर कवळ आपण सवतःि आहात

आपल रप गण व सवफ िररतर यािी कीतीि अशी आह की कोणािही मन

आपडयाठायी अगदी सहजपण लबध होईल आवण तयािा तयाला दोिही दता यणार

नाही आपण अनकाासाठी आहात ह मी जाणन आह पण माझयासाठी मातर आपण

एकीएकि आहात

ह पराणनाथ कदावित आपडयाला ही माझी कवळ भावनातमकताि

आह अस वाटल भावनचया भराति ह पतर मी वलहीत आह असही आपडयाला वाट

शकल परात एका गोषटीिी वनवित खातरी िाळगा की हा वनणफय मी अतयात

वविारपवफक घतलला आह पण हा वविार मातर मी आपणाला योगय आह की नाही

याि गोषटीिा होता कारण आपली योगयता व शरषठता ही तर वनरषववादि आह आवण

त ठरवणयािी माझी अवजिात लायकी नाही हही मी जाणन आह भीषमक राजािी

कनया या नातयान अनक थोर थोर अशा ऋिीमनीचया मखातन आपल जीवनिररतर

व गणकीती शरवण करणयािी साधी मला मोठया भागयानि लाभली तवहाि

तनमनान जयाािी सवा जनमभर करावी अस कवळ आपणि एकीएक आहात असा

माझा दढवनिय झाला तसाि धयासही माझयाठायी जडन रावहलला आह आवण

तयािी पती कवळ आपणि माझा पतनी महणन सवीकार करन कर शकता

अहो कषणदवा पण जवहा परतयकष गगफ मनीचया मखातन आपल

माहातमय मी शरवण कल तवहापासन तर माझयाठायी आपडयाववियी एकीएक

भवकतभावि वनमाफण होऊन रावहलला आह माझया धयानी मनी व वयवधानीही

कवळ आपणि असता आता माझयाकडन रकत आपलीि पजा व भकती घडावी

आवण आपली माझयावरील परसननता मी अनभवावी एवढाि धयास माझयाठायी

जडन रावहलला आह कारण तयामधयि माझया जीवनािी साथफकता व धनयता आह

अशी माझी दढ शरदधा आह तरीही आपण परतयकष माझया सवयावराचया वळी

उपवसथत राहणयािी कपा करावी आवण आपडयाववियीिा भाव सवाासमकष

जाहीरपण परगट करन आपणास वरणयािी साधी मला आपण दयावी अशी मी

आपडयाकड ववनमरपण पराथफना करीत आह माझया सवयावराि ह वयवकतगत आमातरण

मी आतयावतक परमान करीत आह तयािा सवीकार करावा ही ववनाती माझी परमािी

अजी मी आपडया िरणी सादर कली आह आवण आपली मजी माझयावर वनवितपण

होईल असा माझा पणफ ववशवास आह आपडया पदी माझ पनहा पनहा सपरम साषटााग

नमसकार सदव आपल कषम व कशल लिवततrdquo

ह लकषमी खर तर रवकमणीन कषणाला थोडकयात पतर वलहन वतचया

मनीि भाव कषणाला कळववणयाि ठरवल होत परात पतर वलखाणाचया वनवमततान

जवहा वतला कषणाचया माहातमयाि समरण झाल तवहा वतचया रठकाणि परम

अनावरि झाल तयातनि शबदपरवाह वनमाफण झाला आवण तयादवार कषणपरम अखाड

ओघान वाहि लागल परात थोडया वळान वतिी तीि भानावर आली एवढ दीघफ

वलखाण वतचयाकडन कस घडल याि वति वतलाि नवल वाटल पण मग वतचया

मनात लगिि आणखीनही एक वविार आला की एवढ लाािलिक पतर कषणाला

पाठवाव की नाही कारण कषणािी व रवकमणीिी परतयकष भटि काय तर

ओळखही नवहती परात या गोषटीवर जासत वविार करीत न िसता रवकमणीन

मनािा एकि वनिय कला की पतरादवार मोकळ झालल आपडया मनातील भाव

आपण कषणाला परमान अपफण करावत आवण िाकी सवफ तया कषणावरि सोपवाव

भलिर व योगयायोगय यािा वनवाडा कषणि करील आवण काय तो वनणफयही कषणि

घईल परात वतचया भावािा कषण नककीि सवीकार करील यािी पणफ खातरी

रवकमणीचया ठायी होती महणनि अगदी वनःशाक मनान रवकमणीन त पतर एका

रशमी वसतात िााधन आधीि योवजडयापरमाण तया परोवहताचया सवाधीन कल आवण

तयािी मथरकड जाणयासाठी तवररत रवानगी कली

ह लकषमी रवकमणीचया साागणयापरमाण वनघालला तो परोवहत

अवतशय गपतपण व सावधानतन परवास करीत करीत तवरन मथरस जाऊन

पोहोिला तयान तािडतोि कषणाशी सापकफ साधन तयाला वनरोप कळवला की तो

का डीनपराहन एक अतयात महततवािा व खाजगी सादश घऊन आलला आह आवण

तयाला कषणािी भट तवररत व एकाातात हवी आह lsquoका डीनपरrsquo ह नाव ऐकताि

कषण लगिगीन िाहर आला आवण तयान तया परोवहतािी भट घऊन तयाला तयाचया

यणयाि कारण वविारल परोवहतान आधी आजिाजला पाहन कोणी नसडयािी

खातरी करन घतली आवण कषणाला ववनमरभावान अवभवादन करन तो महणाला

ldquoमी का डीनपरचया राजवाडयातील एक परोवहत असन मला आपडयाकड राजकनया

रवकमणीन एक खास पतर घऊन पाठवल आह पतर अतयात खाजगी आह आवण त

कवळ आपडयासाठीि आह पतराि उततरही आपण माझयािरोिरि तवररत पाठवाव

अशी ववनातीही राजकनयन आपणास कली आहrdquo

तया परोवहताि िोलण ऐकताकषणीि कषणाचया मखावर परसननता

झळकली तयान तवरन त पतर आपडया हातात घतल आवण आतरतन वािावयास

सरवातही कली कषण जस जस पतर वाित होता तस तस तयाचया मखावरील भाव

िदलत होत रवकमणीचया सादर व वळणदार अकषरातील वलखाणातन पाझरणारा

कषणाववियीिा परमभवकतभाव कषणाचया अातःकरणापयात पोहोिणयास जराही वळ

लागत नवहता कारण रवकमणीचया तया भावात जवढा आवग होता तवढीि तो

भाव सवीकारणयािी आतरता कषणाचया ठायी होती तयामळि कषणाि अातःकरण

सातोि पावता पावता अवधकावधक आनाददत होत होत रवकमणीि पतर वािन

झाडयावरती कषणान आपल पाणावलल नतर कषणभर वमटन घतल आवण पढचयाि

कषणी तयान तया परोवहताि हात परमान आपडया हातात घतल एवढि नवह तर

तयान तया परोवहतालाि परमान दढाललगन ददल कषणाचया या अिानक घडलडया

उतसरतफ कतीन तो परोवहत जवढा िदकत झाला तवढाि सखावलाही तयान

कषणाला आपल दोनही हात जोडन ववनमरभावान वादन कल आवण महणाला

ldquoअहो ह तर माझ परमभागयि आह आपणासारखया थोर परिािा

अाग साग मला लाभला आवण माझी काया कताथफ झाली यामधय माझया पातरतिा

काहीही भाग नसन ह तर आपल रवकमणीवरील परमि परगट झाल ह मी पणफपण

जाणन आह आपणा उभयतााि परसपराावरील असलल उतकट परम आपडयापयात

पोहोिवणयासाठी मी कवळ माधयम ठरलो परात मला मातर तयािा अवतशय

आनादही होत आह तया तमचया परमािी दवाण घवाण करीत असताना तया परमािा

सपशफ माझयाही मनाला वनविति झाला आवण तया परमातील काही अाश का होईना

पण माझया मनाला नककीि लागन रावहलला आह यािी मला पककी खातरी आह तवढ

परम मला माझया जीवनभर परल असा माझा दढ ववशवास आह

अहो खर तर आपण व रवकमणी याािी भटि काय पण आपण तर

एकमकााना पावहललही नाही परात तरीही आपल ह परसपराावरील एवढ उतकट परम

पावहल की मला तर अतयात नवलि वाटत का डीनपरला मला रवकमणीिी अवसथा

पहायला वमळाली होती वतचया रठकाणी तर आपल माहातमय एवढ ठसलल आह

आवण ती आपडया परमसमरणात वनतय एवढी रमलली असत की वतला वतचया दहाि

व आजिाजचया पररवसथतीिही भान नसत वतिी ही अवसथा जवहा वतन मला

ववशवासात घऊन माझयाकड परगट कली तवहा मला तर वतिी काळजीि वाट

लागली कारण अस एकतरी भाववनक परम आवण तही परतयकष भट न होता महणज

तर त काडपवनकि होय तयामळ तया परमाचया भावनला जर परतयकष परवतसाद

वमळालाि नाही तर त मन वनराशचया गतत एवढया खोलवर जाईल की मग तया

मनाला तयातन वर काढण अतयात कठीणि होऊन राहील परात रवकमणीचया ठायी

वतचया परमाववियी एवढा जिरदसत आतमववशवास होता की तयामळ मी तर अगदी

िदकति झालो होतो तयाििरोिर रवकमणीचया परमातील परामावणकपणा मला

अतयात भावला आवण वतिी वयाकळता पाहन तर माझ मन दरवलि महणनि तर

मीसदधा एवढया साहसाला तयार झालो

अहो पण परतयकष जवहा आपली भट झाली तवहा आपडयाठायीसदधा

रवकमणीववियी तवढाि उतकट परमभाव आह ह पाहन तर मी अवाकि झालो

परतयकष भट न होताही तमहा उभयतााचया रठकाणी परसपरााववियी एवढ जिरदसत

परमाकिफण आह आवण एकमकााठायी असलडया परमािी परसपरााना एवढी खातरी

आह की ह तर तमहा उभयताािी मन एकमकााशी परमान पणफपण जळली

असडयािि लकषण आह मला वाटत यापकषा मोठा िमतकार सवफ सषटीत दसरा

कोणताही असण शकयि नाही आता तर माझी खातरीि झाली आह की तमही दोघ

परसपरााना कवळ अनरपि आहात अस नाही तर तमही रकत एकमकाासाठीि

आहात तमचया जोडीिी तलना कवळ लकषमीनारायणाचया जोडीशीि करता यण

शकय आह तमचया वववाहािी गाठ बरमहदवान आधीि िााधन ठवलली आह ह

नककी तयासाठी मी कवळ वनवमततमातर व थोडयारार परमाणात सहाययभत होत आह

ही माझयावरती तया परमशवरािीि कपा आह असि महणाव लागल तवहा मला

आता वनरोप घणयािी अनजञा दयावी एवढीि पराथफना आह रवकमणीला तमही काही

वगळा वनरोप दणयािी आवशयकता आह अस मला तरी वाटत नाहीrdquo

तया परोवहताि िोलण ऐकन कषणाला अतयात सातोि झाला तयान

आपडया सवकााना िोलावन घतल आवण तया परोवहतािा यथोवित सतकार व

पाहणिारही कला कषणान दऊ कलल धन घणयाि मातर तया परोवहतान अतयात

नमरतन नाकारल कषणाला वादन करन व जासत वळ ववशराातीही न घता वनघणाऱया

तया परोवहताला कषणान कषणभर थाािवल कषणान रवकमणीि पतर सवतःकड ठवन

घतल आवण जया रशमी वसतात त पतर िााधन आणल होत तयाि वसतात एक

तळशीिी माळ ठवली आवण पनहा त वसत िााधन तया परोवहताचया सवाधीन कल

परोवहताकड िघन कषणान रकत सिक वसमत कल परोवहताला तो साकत लकषात

आला तयान पनहा कषणाला वादन कल आवण तो तवरन का डीनपराला जाणयासाठी

वनघाला

ह लकषमी का डीनपरात रवकमणी मातर डोळयात पराण आणन तया

परोवहतािी वाट पाहत होती lsquoएवहाना पतर कषणापयात पोहोिल असल आवण

तयान त वािलही असल कषणािी परवतदकरया काय व कशी असल िरrsquo या

सततचया वविारान रवकमणीि मन अतयात वयाकळ झालल होत रवकमणीला तर

जाणारा परतयक कषण एका ददवसासारखा आवण परतयक ददवस एका विाफसारखा

जाणवत होता परात रवकमणीचया मनािी ही अवसथा ती िाहयाागान दाखव शकत

नवहती कोणाचयाही ती लकषात यणार नाही यािी अतयात काळजी रवकमणी घत

होती सदवान रवकमणीला रार काळ परतीकषा करावी लागली नाही रवकमणीचया

मनािी तगमग अवधक तीवर होणयाचया आति वतन कषणाकड पाठवलडया

परोवहताि परत यण झाल रवकमणीकड पाहन आधी तयान मादवसमत कल मातर

रवकमणीचया मनावरिा ताण एकदम हलका झाडयासारखा झाला अजन तो ताण

पणफपण गला नवहताि परात तया परोवहताचया नजरतील सिक भाव रवकमणीचया

लगिि लकषात आला आवण वतचया मनाला िरािसा ददलासा वमळाला परात

अजनही परोवहताचया मखातन परतयकष ऐकण वशडलक रावहलल होति तयािीही

पती लगिि झाली

ह लकषमी योगय साधी िघन रवकमणीन तया परोवहताला तािडतोि

आपडया महालात िोलावन घतल तया रठकाणी आडयावर परोवहतान पवहली गोषट

कोणती कली असल तर काहीही न िोलता कषणान ददलली व आपडयािरोिर

आणलली तया रशमी वसतािी गाडाळी रवकमणीचया हातात सपदफ कली तया रशमी

वसताचया सपशाफनि रवकमणीि सवााग मोहरन आल वतन लागलीि त रशमी वसत

उलगडल असता तयातील तळशीिी माळ वतचया नजरस आली आवण कषणाचया

परमसमरणान रवकमणीि अातःकरण भरनि आल तया माळचया सगाधान

रवकमणीि मन तर अतयात सखावलि परात ती अतयात भावपणफही झाली

रवकमणीन ती माळ पनहा पनहा आपडया नतरााना लावली आवण नातर तया माळला

आपडया हदयाशी धरन रवकमणीन आपल नतर वमटन घतल परात तया नतराातन

वाहणाऱया परमाशराना थाािवण मातर रवकमणीला शकय झाल नाही आवण तस करण

वतला आवशयकही वाटल नाही रवकमणीिी ती भावपणफ अवसथा पाहन तो

परोवहतही भावनावववश झाला आवण तयाि डोळही पाणावलि काहीही न िोलता

व काही िाहलही लाग न दता तो परोवहत तथन हळि वनघन गला

ह लकषमी थोडयाि वळात रवकमणी भानावर आली खरी परात वति

मन मातर कषणाववियीचया परमान व तयाहीपकषा अवधक कतजञभावान भरन रावहल

होत वतचया परमभावािा आवण मखय महणज वतिा सवीकार कषणान अतयात कपावात

होऊन कला याति रवकमणीला सवफ पावल होत िाहयाागान जरी ती अजन

कषणािी झाली नवहती तरी अातःकरणात मातर रवकमणी सवफसवी कषणािी आवण

कषणािीि होऊन रावहली होती परात परतयकषपण कषणािी होण ह रवकमणीसाठी

अजन वशडलक रावहल होत तोि एकमव धयास रवकमणीला लागला होता

कषणपरापतीिी वनविती मातर आता वतचयारठकाणी पणफपण होती आवण तयासाठीचया

परयतनाासाठी रवकमणी आता पणफपण सजज झाली होतीrdquo

नारदाि िोलण ऐकणयात तनमय झालडया लकषमीचया मखातन

सहजोदगार वनघाल ldquoशाबिास रवकमणीिी वतिी खरि कमालि आहrdquo

लकषमीचयाकडन अतयात सहजपण परगटलल रवकमणीववियीि परशासापर विन ऐकन

नारदालाही सातोिि झाला आवण आपल िोलण थोडावळ थाािवन तो लकषमीि

िोलण ऐकणयासाठी आतरतन वतचयाकड परमळ नजरन पाहत रावहला नारदाचया

दषटीतील साकत लकषमीन लागलीि ओळखला आवण वतन पढ िोलावयास सरवात

कली

ldquoअर नारदा आता मातर मला रवकमणीचया भावाि कवळ कौतकि

वाटत नसन वतिा साथफ अवभमानही वाटतो lsquoदव ह शराला अनकल होत आवण परम

हि सवााना शर िनवतrsquo ह तर रवकमणीन सवतःचया पराकरमानि वसदध करन

दाखवल आह असा पराकरम परमाचया आतफततन वनमाफण झालडया भवकतभावामळि

रवकमणीकडन घडला हही सतयि आह पराकरम हि भवकतभावाि परमख लकषण

आह की जयामळ तो दव परसनन होतो आवण सवतःहन सवतःला भकताचया सवाधीन

करतो महणनि कषणही रवकमणीवरती असाि परसनन झाला आता तयानातर

कषणान काय व कशी लीला कली आवण रवकमणीसाठी तो कसा धावन गला ह

शरवण करणयािी माझी उतसकता अगदी वशगला पोहोिलली आह तवहा त सवफ

मला समगरपण व तवररत साागणयाि कर िघ कारण त ऐकडयावशवाय माझया

मनाला अवजिात सवसथता लाभणार नाहीrdquo

लकषमीचया िोलणयातन परगट झालली रवकमणीववियीिी योगय दाद

नारदाला सातोि दती झाली आवण अवधक उतसावहत व उततवजत होऊन तयान पनहा

िोलावयास सरवात कली

ldquoअगा लकषमी तला रवकमणीववियी ज वाटत आह त अगदी यथाथफि

आह परात एक गोषट लकषात ठव की अजनही रवकमणीला कषणािी परापती परतयकषपण

झालली नवहतीि कारण तयााि सवयावर होणयासाठी अजनही अवकाश होता आवण

गोषटी परतयकष होई होईपयात दकतीतरी अडिणी यण अगदी साभवनीय असत मखय

महणज रवकमणीसदधा ह समजन होती आवण महणन ती सावधही होती िाहयाागान

जरी रवकमणी सवााशी मोकळपणान वागताना ददसत असली तरी कोणाशीही ती

जासत जवळीकता राखत नवहती अगदी वतचया माता-वपतयाानाही रवकमणीन

कशािा थाागपतता लागन ददलला नवहता खर तर रकमी हा रवकमणीवर नजर व

पाळत ठवन होता परात तयालाही रवकमणीचया मनातील ित मळीि कळ शकला

नाही एवढी रवकमणीन दकषता राखलली होती

भीषमकान मातर रवकमणीचया सवयावरािी तयारी अगदी जोरात सर

कलली होती आवण रकमी सवतः जातीन सवाावरती लकष ठवन होता वनरवनराळ

राज महाराज व राजपतर यााचयासाठी तयााचया तयााचया मानाला व लौदककाला

साजस अस वगवगळ शावमयान उभारल जात होत तयामधय सवफ सखसोयी व

ववियभोगाािी साधन यााचया सववधा परवडया होतया भीषमकाचया व

का डीनपरचया ऐशवयाफिीि उधळण सवफतर नजरला यत होती आवण रवकमला तयािा

ववशि अवभमान वाटत होता रवकमन एक गोषट मातर हतपरससरि कली होती

आवण ती महणज तयान जरासाध व वशशपालादी अशा तयाचया गोटातील राजाासाठी

सवाापासन वगळी पण एकवतरत अशी वयवसथा कली होती वशशपालािा शावमयाना

तर रवकमन अतयात ववशितवान सजवला होता कारण कोणतयाही पररवसथतीत

रवकमणी व वशशपाल याािाि वववाह होणार यािी पककी खातरी रवकमला वाटत

होती तयाचया दषटीन तयाति रवकमणीि वहत होत आवण ति तयालाही पढ

लाभदायक ठरणार होत

ह लकषमी जसा जसा सवयावरािा ददवस व वळ जवळ यऊ लागली

तसा तसा िाहय वातावरणातील उतसाह व जडलोि वाढति होता परात भीषमक व

तयािी राणी शदधमती यााचया मनातील सपत ताण मातर वाढत होता तयािी जाणीव

तया उभयतााना होती तरीही त एकमकााना िाहयाागान तस दशफव दत नवहत

उभयता जवहा समोरासमोर यत तवहा कवळ मादवसमत करीत परात काहीही

िोलायि मातर टाळति असत रवकमचया रठकाणिी असवसथता तर अगदी

कमालीिी वाढली होती आवण ती तयाचया वागणया-िोलणयातन अतयात सपषटपण

परगट होत होती सवतः रवकमणी मातर अतयात शाात मनान व सवसथ विततान सवफ

गोषटी अगदी मोकळपणान व वयववसथतपण करीत होती खरी परात तीही तवढया

आनादात नवहती हही खरि होत

ह लकषमी हळहळ एकक करन सवफ आमावतरत राजामहाराजााि आगमन

होऊ लागल आवण का डीनपरातील गदी व वदफळ वाढ लागली परतयकाि यथोवित

सवागत व आदरसतकार राजा भीषमक सवतः जातीन करीत होता रवकमही तयामधय

सहभागी होत होता परात तयातही तो जाणनिजन डाव उजव करीत होताि

तयामळि जवहा कषणाि काही यादववीरााना साथीला घऊन का डीनपरी आगमन

झाल तवहा रकमी तयावळस मददामहन हजर रावहला नाही साधया औपिाररकति

व वशषटािारािही िाधन पाळणयास रकमी तयार नवहता एवढा कषणाववियीिा

राग व दविमतसर तयाचयारठकाणी भरन रावहलला होता

कषण-रवकमणी परथम भट

कषणाला पाहताि भीषमकाला मातर अतयानाद झाला कषणािी थोरवी

व ववशितव भीषमक जाणन होता पण कषणाला तो परथमि भटत होता आवण

कषणाचया परथम भटीति भीषमकािही मन कषणान लजकन घतल भीषमकान

कषणािा सतकार करणयाचयाआधीि कषणान तयाला वाकन नमसकार कला आवण

वसमतहासय करन तयाि कषमकशल वविारल कषणाचया मोहक वयवकतमततवान

भीषमक एवढा परभाववत झाला की तयान परमान कषणाला आपडया वमठीति घतल

एवढि नवह तर भीषमकान कषणािा हात आपडया हातात घऊन तयाला आपडया

सवतःचया राजवाडयात नल तयारठकाणी गडयावर भीषमकान राणी शदधमतीला

कषणािी आरती ओवाळणयास साावगतल कषणाला पाहताकषणीि शदधमतीलाही

परमान एकदम भरन आल आवण वतनही पािारती ओवाळन कषणाि सवागत करन

तयाि अवभषटलितन कल तयानातर भीषमकान कषणािी राहणयािी वयवसथा आपडया

राजवाडयातील एका खास महालात कली कषणािरोिर आलडया िाकी सवफ

यादवाािी उतरणयािी वयवसथा मातर आधी योजडयापरमाणि वगळया रठकाणी

करणयात आली कषणाचया रपान रवकमणीला सयोगय पती वमळत आह यािी

खातरी भीषमकाचया रठकाणी आधीपासनि होती कषणाचया परतयकष भटीन ती खातरी

आणखीनि पककी झाली एवढि

ह लकषमी रकमी मातर अपकषनसार सातापलाि भीषमकान कषणाला

आधीपासनि अस झकत माप ददडयािददल रवकमन तयाचयावर दोिारोप करन

ववरोध करणयािा परयतन कला परात कषणाि आगमन झाडयापासन धयफिळ घतलला

भीषमक तयाचया वनणफयापासन अवजिात हललाही नाही मग रवकमनही कधी नाही

तो धोरणीपणान थोडासा सायम दाखवला lsquoपरतयकष सवयावराचया वळीि काय त

िघन घऊrsquo असा वविार मनात ठवन रकमी िाहयाागान तरी परयतनपवफक सवसथि

रावहला

ह लकषमी कषणािी राहणयािी वयवसथा राजवाडयातील एका

महालाति कलली आह ह कळडयावर रवकमणीचया मनािी काय अवसथा झाली

असल त मला वाटत ति अवधक जाण शकशील जया कषणाचया भटीसाठी

रवकमणी डोळयात पराण आणन वयाकळतन वाट पाहत होती तो वतिा कषणनाथ

िाहयाागान का होईना पण वतचया अगदी जवळ वासतवय करन रावहला होता

साहवजकि रवकमणीला सवसथ िसवि ना रीतीररवाजापरमाण वतला िाहर

जाणयास परवानगी नवहती तयामळ रवकमणीचया मनात सारखी घालमल सर

होती परात रवकमणीन शाात मनान व मोठया ितराईन तयातन मागफ हा काढलाि

परातःकाळी लवकरि उठन रवकमणीन सनानाददक सवफ आवनहक पणफ कल आवण

राजवाडयाचया आवाराति असलडया एका दवालयात दवदशफनाला जाणयाचया

वनवमततान ती वतचया महालाचया िाहर पडली पजि सावहतय असलल िाादीि

तिक दोनही हातात धरन एकक पाऊल माद माद गतीन टाकीत रवकमणी िालत

होती पण तयावळस वतिी नजर मातर शोधक दषटीन आजिाजला पाहत होती

ह लकषमी रवकमणीचया रठकाणिी ही कषणभटीिी वयाकळता

कषणावशवाय दसऱया कोणाला िर कळण शकय होत कारण कषणही रवकमणीचया

भटीसाठी तवढाि आतर होता तयामळ कषणही जण तयाचया आातररक पररणनसार

तयािवळी सहजपण तयाचया महालातन िाहर आला राजवाडयाचया आवारात

असलल दवालय पाहन कषणाचया रठकाणिी उतसकता जागत झाली आवण तयािी

पावल तया ददशन वळली कषण थोडासा तया दवळाचया जवळ यतो न यतो तोि

अिानक व अनाहतपण कषण व रवकमणी एकमकाासमोर यऊन उभ ठाकल एका

कषणाति तया दोघााि नतर नतरासी वमळाल आवण दोघााचयाही अातरीिी खण

उभयतााना एकदमि पटली कषण व रवकमणी उभयताानी एकमकााना लगिि

ओळखल की lsquoहाि तो कषण आवण हीि ती रवकमणीrsquo आवण परसपरााकड त एकटक

दषटीन पाहति रावहल रवकमणीचया हदयातील परमनगरीिा राजा असलला कषण

आवण कषणाचया हदयात तयाचया वपरय सखीि सथान आधीि परापत झालली

रवकमणी यााना तयााि भाव वयकत करणयासाठी शबदाािी आवशयकता जण

जाणवलीि नाही शबदावीणही भाव वयकत करणाऱया नतरााचया परमिोलीन कषण व

रवकमणी एकमकााशी दकतीतरी वळ िोलत होत एकमकााना परमान परसपरााि

कशल वविारीत होत भटीिा झालला आनाद साागत होत आवण परमान एकमकााना

lsquoसााभाळन रहा काळजी कर नकोस पण काळजी घrsquo असही साागत होत काय

साागत होत आवण दकती साागत होत ह खर तर तयााि तयाानाि ठाऊक दसऱयाला

जथ परवशि नाही तथ कोण आवण काय िोलणार

ह लकषमी परात कषणाला पररवसथतीि भान व जाण अवधक होती

रवकमणीि पाणावलल नतर सहजपण वमटल गल होत कषणान एका दषटीकषपात

आजिाजचया पररवसथतीिा अादाज घतला आवण रवकमणीचया हातात असलडया

तिकातील एक सगावधत तळसीदल हातात घऊन तयािा हळवार सपशफ

रवकमणीचया नतरााना कला तया परमळ सपशाफन रवकमणीि नतरि काय वतिी सवफ

कायाि मोहरन रावहली अधोनमीवलत नतराानी कषणाि मनमोहक मखकमल व

तयावरील अतयात वमवशकल अस सहासय यााि होणार दशफन रवकमणीचया नतरातन

वतचया हदयात अगदी सहजपण पोहोिल आवण ठसलही कषणान त तळसीदल

रवकमणीचया हातात ददल थोडयाशा भानावर आलडया रवकमणीन तशाि

अवसथत तिकातील परसादािी दधािी िाादीिी वाटी कषणाचया हातात ठवली

कषणान तया वाटीतील दध आनादान पराशन करणयास सरवात कली तयावळस

तयाचया मखातन सााडणाऱया दधाचया िारीकशा धारकड रवकमणी अवनवमि

नतराानी पाहत होती कषणाि त वनरागस व गोड रप अातरात साठवन ठवणयासाठी

रवकमणीन कषणभर आपल नतर वमटन घतल आवण पनहा उघडल तर कषण वतचया

समोरन आधीि वनघन गलला होता

ह लकषमी कषण व रवकमणी यााचया पवहडयाि भटीिा तो भावपणफ

परसाग खरि अतयात हदयागम होता कारण खऱया अथाफन ती कषण व रवकमणी

यााचया हदयाािीि भट झालली होती आवण असा अनभव तया उभयताानी एकदमि

घतला होता परसपरााचया हदयातील एकमकााना असलल सथान तयााना एका

दषटीभटीति कळाल आवण तयााि परसपराावरील परमि एकमकााना तया भटीत

वमळाल परमाला परम वमळाल आवण महणनि हदयाला हदय वमळाल असा अनभव

कषण व रवकमणी या दोघाानाही एकाि वळी आला हि तया भटीि ववशितव होय

ककिहना दव व भकत यााचया आतयावतक परमातन घडणाऱया भवकतभावाचया भटीिि

त ववशषटयपणफ लकषण आह हि खर

ह लकषमी भारावलडया अवसथतील रवकमणी काही काळ तथि सतबध

होऊन उभी रावहली थोडया वळान वतिी तीि सावरली गली आवण वतन

आजिाजला पनहा पनहा वळन पावहल परात कषण कोठि वतचया नजरस आला

नाही तवढयात रवकमणीिी नजर वतचया हातातील पजचया तिकाकड गली आवण

वतचया एकदम लकषात आल की कषणान पराशन कलडया दधातील काही दध तया

िाादीचया वाटीत तसि रावहलल होत रवकमणीचया मखावर मादवसमत झळकल

कषणािी परमखण रवकमणीन लगिि ओळखली वतचया िटकन लकषात आल की

तया िाादीचया वाटीतील दध ह िकन रावहलल नाही तर कषणान त मददामहनि

ठवलल आह रवकमणीन कषणािा परमपरसाद महणन त दध लागलीि पराशन कल

आवण आता दवालयात न जाताि रवकमणी माद पावल टाकीत वतचया महालाचया

ददशन परत िाल लागली दवदशफन झाडयािा व दवािा परसादही सवन कडयािा

तपतीिा आनाद रवकमणीचया मखावर ववलसन रावहला होता आवण मखावरील

परसननतन रवकमणीि मखकमल अतयात शोवभवात ददसत होत

ह लकषमी मनाचया तशा हरवलडया व हरखलडया वसथतीति रवकमणी

वतचया महालात कवहा व कशी यऊन पोहोिली ह वति वतलाही कळलि नाही

परात महालातील इतर वसतयाानी रवकमणीिी अवसथा पावहली आवण तया िदकत

मदरन वतचयाकड पाहति रावहडया कारण वतचया हातातील िाादीचया तिकात

पजि सवफ सावहतय जसचया तसि ददसत होत रवकमणीचया काही जवळचया

दासीनी वतला वविारणयािा परयतन कला खरा परात कोणाशीही काहीही न िोलता

रवकमणीन आपडया हातातील तिक एका दासीचया हाती ददल आवण आपडया

हातात रकत कषणान ददलल तळसीदल घऊन रवकमणी सवतःचया शयनगहात गली

सदधा

रवकमणी वतचया शयनगहातील एका मखमली मािकावर आपल नतर

वमटन पहडली होती आवण हातातील तळसीदल सवतःचया मखावर सवफ िाजानी

एखादया मोरवपसापरमाण हळवारपण दररवीत होती होणाऱया सखद सपशाफन

रवकमणीि कवळ तनि नवह तर मनही मोहरन यत होत आवण तया रठकाणी

सतत कषणपरमाचया लहरी वरती लहरी उठत होतया कषणभटीचया परमपरसागातन

रवकमणी िाहयाागान जरी िाहर आडयासारखी ददसत होती तरी वति मन मातर

कषणपरमात पणफपण िडालल होत कषणरपाि परतयकष घडलल दशफन वतचया

मनःिकषापढ अजनही तसचया तसि होत आवण कषणपरमािा मनाला जडलला साग

कायम होता कषणाचया नतरातील वनःशबदपण िोलणार परम कषणाचया मखावरील

परमळ व वमवशकल हासय आवण अातःकरणािा ठाव घणारी कषणािी शोधक नजर ह

सवफ रवकमणीचया रठकाणी अजनही समतीरप झाल नवहत कारण तो कधीही न

सापणारा अनभव अजनही ती जसाचया तसाि अनभवीति होती

कषणाचया वयवकतमततवान सामोवहत व परभाववत झालली रवकमणी

कषणाववियीचया वविारात पणफपण गढन गलली होती कषणाि एकटक पाहण

कषणाि िालण कषणाि हसण इतयादी कषणाचया वयवकतमततवाचया अनक अागाािा

वविार करता करताि रवकमणीला जाणव लागल की कषणाि त वयवकतमततव

सामानय नसन असाधारणि आह गगफ मनीनी साावगतलडया कषणाचया ईशवरी

माहातमयािी सवफ सलकषण कषणाठायी अगदी सपषटपण व परपर ददसत होती

कषणाठायीिा आतमववशवास कषणाचया वागणयातील सहजता व मोकळपणा आवण

मखय महणज कषणाचया ठायी असलला आतयावतक आपलपणा या सवाफतन कषणाचया

ईशवरी अनभवािी परवितीि रवकमणीला आली होती अशा कषणािी सवफ भावान व

कायमिी होऊन राहणयािी सवणफसाधी आपडयाला वमळाली आह या जावणवन

सवतःला अतयात भागयवान समजणारी रवकमणी मनातन मातर सावधि होती

कारण पढ काय व कस घडणार आह यािी वनविती नवहती पण पढ काय करायि

आह यािी खातरी मातर रवकमणीचया ठायी पणफपण होती तयाहीपकषा वतचया

भावािी पती कषणि करणार आह कारण रवकमणीचया ववनातीनसार तयासाठीि

तो यथ सवतःहन आलला आह असा पणफ ववशवास रवकमणीचया ठायी आता झालला

होता

अकवडपत व अववित घडलडया रवकमणीचया परमभटीनातर कषण जवहा

तयाचया महालात परत आला तवहा तोही अतयात पररवडलत व आनाददत झालला

होता रवकमणीचया वयवकतमततवातील सादरतन कषणाचया मनालाही वनविति

आकरषित कल होत पण तयाहीपकषा रवकमणीचया ठायीिी शालीनता व सोजवळता

यान कषण अवधक परभाववत झालला होता रवकमणीचया मखावरील सावतवक

भावाि व आतमववशवासाि झळकणार तज कषणाला अजनही समरत होत

अातःकरणातील कषणपरमाला पणफपण परगट करणार रवकमणीि नतर व नजर

कषणाचया मनःिकषाना अजनही ददसत होती आपली आतमसखीि भटडयािी पणफ

खातरी व खण कषणाचया मनाला पणफपण पटली होती आपल व रवकमणीि नात

अतट असन ह ऋणानिाध कवळ याि जनमीि नसन त जनमोजनमीि आहत यािी

जाणीव कषणाला अगदी सहजपण झाली ईशवरी वनयतीतील हा साकत कषणानही

पणफपण ओळखला आवण आता पढ काय व कशी लीला परगट होणार आह ती

पाहणयासाठी कषणही आतर होऊन आपडया शयनमािकावर शाातपण व सवसथपण

पहडला होता

ह लकषमी कषण व रवकमणी याािी परथम भट जवहा झाली तयािा

दसराि ददवस हा रवकमणीचया सवयावरािा होता भडया पहाटपासनि कवळ

भीषमकाचया राजवाडयाति नवह तर सवफ का डीनपराति गडिड व धामधम सर

झाली होती परतयकष सवयावरािा सोहळा पाहणयासाठी समसत नागररकााचया

झाडीचया झाडी एका खास उभारलडया सशोवभत माडपाकड वनघाडया होतया

नगरीतील सवफ रसत सडासामाजफन करन ववववधरागी राागोळयाानी सजववलल होत

िौका िौकामधय गढया व तोरण उभारडयामळ सवफि वातावरण अतयात मागलमय

झालल होत सवफ पररसरात नानाववध मागल वादयााि सर वननादन रावहल होत

परतयकष राजवाडयामधय अथाफति ववशि घाई व धावपळ होती

सनानाददक सवफ कम उरकन सयोदयाचया समयी भीषमक व शदधमती याानी परथम

दवालयात जाऊन कलदवतिी यथाववधी िोडिोपिार पजाअिाफ कली आवण

कलदवतकड lsquoसवफ सखरप व आनाददायी घडोrsquo अशी पराथफना कली तया

राजवाडयातील एका परशसत दालनात राजपरोवहताचया अवधपतयाखाली सवफ

गरहशाातीसाठी एक यजञ भीषमक व शदधमती यााचयाकडन करणयात आला तयािवळी

रवकमणीनही ससनात होऊन दवालयात कलदवतिी यथासााग पजा कली आवण

मनोकामना पणफ करणयासाठी कलदवतकड मनोिळ मागन घतल महालात

परतडयावर रवकमणीन नवीन भरजरी वसत पररधान कली व सवफ अलाकाराासवहत

सजन ती तयार झाली माता वपता व परोवहत यााना नमसकार करन रवकमणीन

तयााि आशीवाफद घतल परोवहताानी मातर महणन वति अवभषटलितन कल

मातावपतयाानी रवकमणीला परमान जवळ घऊन वति मखकमल करवाळल

उभयतााि नतर पाणावल पण तशाि गवहवरलडया अवसथत भीषमक व शदधमती

रवकमणीला घऊन सवयावर माडपाकड जाणयासाठी वनघाल

रवकमणीिा हात धरन भीषमक व शदधमती तयााचया महालाचया िाहर

आल मातर तो रकमी तथ आधीपासनि उभा होता रवकमणीन आपडया जयषठ

भरातयािा मान राखणयासाठी महणन दोनही हात जोडन रवकमला नमसकार कला

रवकमन वतला परवतसाद ददला न ददडयासारख कल रवकमिा िहरा गाभीरि होता

आवण तयाचया भवमकशी तो खािीर होता ह तयाचया भावमदरवरन अगदी सपषटपण

ददसत होत काहीही न िोलता रकमी पढ जाऊन रथामधय िसला भीषमक व

शदधमती यााचया मनाला थोडासा ताण आलाि परात रवकमणी मातर शाात तर

होतीि आवण वनियीही होती वतन मातावपतयााना कवळ नजरनि खण करन

सवसथ राहणयास साावगतल आवण मातावपतयाासह रवकमणी रथामधय जाऊन िसली

रवकमन सारथयाला इशारा कला असता रथ सवयावर माडपाकड सावकाशपण िाल

लागला रसतयावर दतराफ नागररकजन जमन रथावरती रल उधळीत होत आवण

रवकमणीला शभचछा दत होत

सवयावर माडप सवफ ऐशवयाफन यकत असा सशोवभत कला होता भरजरी

वसत नानाववध रलााचया माळा व गचछ तोरण पताका व अनक गढया याानी

सजवलडया तया माडपातील वातावरण अतयात माागडयाि झाल होत अनक

मागलवादयााि सर वातावरणात भरन रावहल होत भीषमक व शदधमती

रवकमणीसह आपापडया आसनावर सथानापनन झाल हळहळ एकका राजााि

आगमन ततारी व नौितीचया झडणाऱया आवाजात होऊ लागल यणाऱया परतयक

राजािा नावावनशी उडलख करन जयघोि होत अस आवण रकमी सवतः परतयकाि

जातीन सवागत करन तयााना तयााचया तयााचया आसनावर नऊन िसवीत अस

तवढयात कषणािही आगमन झाल तयाचया परसनन व तजसवी वयवकतमततवान

माडपातील सवफजण एवढ परभाववत झाल की तयाानी उतसरतफपण व उतसाहान उभ

राहन कषणाला उतथापन ददल कषणाि त झालल उतसरतफ सवागत पाहन रवकमिा

कषणाववियीिा राग अवधकि उराळला आवण कषणाचया सवागतासाठी पढ न

जाता ककिहना कषणाकड न पाहताि तयान कषणाकड जाणनिजन दलफकषि कल

रवकमन कलला हा अवमान कषणान मळीि मनाला लावन घतला नाही परात

भीषमकाला मातर अतयात वाईट वाटल सवतः पढ होऊन तयान कषणािा आदर-

सतकार कला आवण कषणाला उचचासनावर सथानापनन कल तयामळ तर रकमी

अवधकि विडला पण सवतःला कसिस आवरन तो मनातडया मनात िररडत

जागचया जागीि िसन रावहला

ह लकषमी आता रवकमणीसवयावराचया परसागातील महततवािा कषण

जवळ यऊन ठपला होता सवफ आमावतरत राज महाराज आसनसथ झाडयािी खातरी

भीषमकान करन घतली आवण आपडया आसनावरन उठन तो उभा रावहला सवफ

सभकड तयान एकदा िौरर नजर वळवन दषटीकषप टाकला आवण भीषमकान

आपडया धीर गाभीर वाणीन िोलावयास सरवात कली

ldquoसवफपरथम मी सवयावर माडपात असलडया सवफ राज महाराज आवण

इतर आदरणीय व माननीय उपवसथतााि मनःपवफक सवागत करन तया सवााि

अभीषटलितन करतो माझया आमातरणािा मान ठवन आपण सवफजण माझी सकनया

रवकमणी वहचया सवयावरासाठी अगतयान आलात यािददल सवाािि आभार मानन

कतजञता वयकत करतो आपण सवफ जाणनि आहात की एका सतीचया दषटीन वतचया

वववाहािा परसाग हा अतयात माागडयािा व आनादािा कषण असतो आपल माता-

वपता व माहरचया माडळीना कायमि सोडन आपडया पतीिरोिर पढील सवफ

जीवनािी वाटिाल जोडीन करणयासाठी वनघायि असत माझया कनयचया

जीवनातील तो महततवािा कषण आता अतयात जवळ यऊन रावहला आह अशावळी

माझ मन साहवजकि सख व दःख या दोनही वमवशरत भावनाानी भरन आलल आह

परिवलत धमफ व रढी परापरला अनसरन एका कनयला वमळणारा

सवयावरािा हकक व अवधकार रवकमणीन घयायिा ठरववलल आह परथम रवकमणी

सवतः जातीन सवयावर माडपात दररन सवफ वववाहचछक राज व महाराज यााना

भटन तयाािी सवफ मावहती जाणन घईल तयानातर सवफ गोषटीिा योगय तो वविार

करन रवकमणी वनणफय घईल आवण सवकरान वतचया पसातीचया परिाचया का ठात

वरमाला घालल रवकमणीिा वनणफय हा अावतम व सवाानाि िाधनकारक असल

तयानातर याि रठकाणी रवकमणीचया वववाहािा धारषमक ववधी व आनादसोहळा

सवााचया उपवसथतीति साजरा करणयात यईल माझी सवााना एकि ववनाती आह

की सवाानीि मला तयासाठी पणफ सहकायफ कराव आवण ह सवयावर यशवसवतन

पणफतस नयावrdquo

भीषमकाि िोलण थाािडयावरती सवयावर माडपात करतालीिा एकि

नाद घमला सवााचया सामतीिि त दशफक होत आता पढ काय घडणार त

पाहणयाचया उतसकतन सवफ सभा पनहा शाात व सतबध झाली भीषमकान शदधमतीला

नजरन खण कली असता ती रवकमणीचया जवळ गली आवण वतन रवकमणीला

आपडया हातान उठवन भीषमकाचया जवळ आणल भीषमकान राजपरोवहतााना

आदरान ववनाती कली असता तयाानी मातरोचचाराचया उदघोिात सवफ दवतााना आवाहन

कल आवण रवकमणीला उततमोततम आशीवाफद ददल रवकमणीन राजपरोवहतााना

वाकन आदरपवफक नमसकार कला मातावपतयाानाही वतन परमान नमसकार कला

आवण आपल दोनही हात जोडन माडपातील सवफि सभाजनााना नमरपण अवभवादन

कल राजपरोवहताानी नानाववध सगावधत रलाानी एकतर गारलली माळ

रवकमणीचया हातात ददली रवकमणीन कषणभरि आपल नतर वमटन घतल आवण

नातर कषणाचया ददशन पाहन हळि परमािा एक कटाकष टाकला आवण भीषमकाचया

मागोमाग एकक पाऊल टाकीत ती िाल लागली रवकमणीचया सोित वतिी अतयात

वपरय अशी सखीही योगय अातर ठवन िालत होती

सभामाडपात आसनसथ असलडया एकका पराकरमी गणवान व नामवात

राजााचयाजवळ भीषमक रवकमणीला करमाकरमान घवन जाऊ लागला परतयक

राजाचया जवळ गडयानातर थाािन रवकमणी तया परतयकाला नमरभावान मान लववन

अवभवादन करी आवण अधोवदन करन उभी राही तयावळी रवकमणीिी सखी तया

तया राजाववियीिी सवफ मावहती रवकमणीला साागत अस रवकमणी त सवफ ऐकन

घई आवण शाातपण काहीही न िोलता पढ जाऊ लाग िालता िालता भीषमक व

रवकमणी वशशपाल व जरासाध यााचयाजवळ आल रवकमणीन तयााचयाकड कवळ

औपिाररकतन पावहल आवण वतचया सखीन तयााचयाववियी काही साागावयास

सरवात करणयाचया आधीि रवकमणीन पढ िालावयास सरवातसदधा कली

रवकमणीचया या अकवडपत कतीन रवकमला अतयात राग आला आवण

तो आपडया आसनावरन उठन रवकमणीचया जवळ आला आपला राग व वनिध

काही िोलन रकमी वयकत करणार तयाचया आधीि भीषमकान रवकमला हाताचया

खणन शाात राहणयास साावगतल आवण तयाचया आसनावर परत जाऊन िसणयािा

तयाला इशारा कला भर सभत झालडया या अवमानान रवकमचया रागािा पारा

अवधकि िढला परात रवकमकडन काही ववपरीत घडणयाचया आधीि

समयसिकता दाखवन सवतः जरासाधान रवकमला शाात कल आवण साभावय अनथफ

तयावळपरता तरी टाळला काहीतरी वनवमतत होऊन सवयावरािा िति पढ ढकलला

जाण ह जरासाधाचया कटनीतीचया दषटीन अतयात अयोगय ठरल असत कारण

तयामळ सभामाडपातील वातावरण आधीि विघडन त रकमी व वशशपाल यााचया

ववरदध गल असत आवण सवाािी सहानभती रवकमणीकड वळली असती महणनि

िाागलपणािा आववभाफव दाखवन जरासाधान मोठपणा वमळवणयािा परयतन कला

ह लकषमी पण खरी गामत तर पढि घडली आपडया वपतयाचया

मागोमाग सखीसह िालणारी रवकमणी जवहा परतयकष कषणाचया आसनासमोर

यऊन उभी रावहली तवहा मातर वतन कषणाला दोनही हात जोडन नमसकार कला

कषणानही तया नमसकारािा सवीकार कला आवण हसन तयाला परवतसादही ददला

कषण व रवकमणी यााचया दषटीभटीति तयााि जण न िोलताि िोलण झाल आवण

तयािा भावाथफही तया दोघाानाि समजला रवकमणीचया ठायीिा कषणाववियीिा

असलला परमभाव व शरदधाभाव आवण तयातनि वनमाफण झालला आतमववशवास

कषणान ओळखला तर कषणाठायी असलला रवकमणीचया भवकतभावाववियीिा

ववशवास रवकमणीन जाणला तवढयाति रवकमणीिी सखी पढ झाली परात ती

सखी कषणाववियी मावहती साागणयास सरवात करणयाचया आधीि रवकमणीन

आपला उजवा हात तया सखीचया मखावर ठवला आवण काहीही न िोलणयािी

नतरखण कली पढचयाि कषणाला रवकमणीन पढ िालणयास सरवात कली सदधा

ह लकषमी तस पहायला गल तर कषण व वशशपाल या दोघााचयाही

िाितीतील रवकमणीकडन घडलली कती एकि व अगदी उतसरतफ होती परात तया

कतीमागील भावात मातर कमालीिा ववरोधाभास अतयात सपषटपण ददसत होता

अथाफत सवााचयाि तो लकषात आला असल अस नाही आवण लकषात आलडयाानाही

तयातील ररक कळला असलि असही नककी नाही वशशपालासारखया दजफनाठायीि

धन दौलत सतता इतयादी िाहय लौदकक गण ऐकण ह रवकमणीचया मनालाि काय

पण वतचया कानालाही सखावह झाल नसत महणनि वशशपालासमोर रवकमणीि

तन व मन एक कषणभरही उभ राह शकल नाही

कषणाि रप व गण रवकमणीचया मनात आधीि पणफपण भरलल होत

आवण कषणाि माहातमयही वतचयाठायी एवढ ठसलल होत की तयाि यथाथफ

शबदााकन होण अशकयि आह ह रवकमणी सवानभवान जाणन होती तयामळि

रवकमणीचया सखीन कषणाववियी काहीही िोलणयािा कलला परयतन हा कमीि

पडला असता आवण मग त अपर िोलणही रवकमणीचया मनाला सखावह झाल

नसति वतचया मनाला पणफ समाधानही झाल नसत त नसति तवहा

रवकमणीसाठी वशशपालाववियी काहीही ऐकण वतला नकोसि होत तर

कषणाववियी काही ऐकण वतला अनावशयकि वाटत होत

ह लकषमी परात रवकमणीचया या वागणयान रवकमला मातर थोडस िर

वाटल तयाचया दषटीन वशशपाल व कषण यााना रवकमणीन समान वागणक ददलली

होती आवण तयाति रवकमन तयाचया मनाि समाधान करन घतल तरीही

रवकमणीचया मनात काहीतरी कपट अस शकल या शाकन रकमी अवधकि सावध

झाला भीषमकालाही रवकमणीचया अशा वागणयािा उलगडा झाला नाहीि आवण

तोही थोडासा ििकळयाति पडला परात भीषमकाचया रठकाणी

रवकमणीववियीिा पणफ ववशवास असडयामळ तो रवकमणीिी खातरी िाळगन पढ

काय होत यािी वाट पाहत सवसथ रावहला

सवयावर माडपातील उपवसथत असलडया सवफ राजामहाराजाािी ओळख

व मावहती करन घऊन रवकमणी पनहा आपडया आसनाजवळ यऊन उभी रावहली

माडपात सवफतर नीरव शाातता पसरन रावहली होती सवाािीि उतसकता वशगला

पोहोिली होती आवण तयािाि पररणाम महणन सवााचयाि मनातील एक परकारिा

सपत ताण सवफ वातावरणाति जाणवत होता परात रवकमणी मातर अवविल व शाात

होती वतचया मखावरील वनियातमकतिा भाव अगदी सपषटपण ददसत होता

रवकमणीन कषणभरि आपल नतर वमटन घतल व पनहा हळवारपण उघडल आवण

सौमय व धीरगाभीर वाणीन वतचया मखातन एकक शबद ओघान िाहर पड लागल

ldquoसवफपरथम मी महनीय राजगर वादनीय मातावपता आवण आदरणीय

मानयवर यााना मनःपवफक नमसकार करत आवण तयााि आशीवाफद मागत तयािपरमाण

माझया सवयावरासाठी जमलडया सवफ राज महाराज याािही मनःपवफक आभार

मानत आपण सवफ जाणनि आहात की एका सतीचया दषटीन वतिा वववाह हा

वतचया जीवनातील एक अतयात महततवािा कषण आह वतचया जीवनातील त एक

अतयात महततवाि वळण आह मातावपतयााचया पोटी जनमाला यऊन व तयााचयाि

कपाछतराखाली लहानाि मोठ झाडयावर पतीिा हात धरन परसपरााचया

जीवनािी कायमिी जनमगाठ िााधणयािा हा कषण आह पतीला सवफपरकार सहकायफ

करन आवण पतीि साहायय सवीकारन सवफ जीवन एकवतरतपण एकोपयान व

आनादान जगणयासाठीचया परवासािी सरवात करायिा हा कषण आह

एकमकाावरील ववशवासान व शरदधन सवधमाफिरणाि पालन करन सवतःचया

जीवनाि कडयाण साधणयासाठी परसपरााशी विनिदध होऊन तसा वनिय

करणयािा हा कषण आह महणनि अशा कषणी वववकान व जिािदारीन वनणफय घण

अतयात आवशयक आह

खर तर आपडया धमाफन सतीला पती महणन वतचया जनमािा जोडीदार

वनवडणयािा पणफ हकक परथमपासनि ददलला आह परात पढ काळाचया ओघात

सतीचया या मलभत हककावर गदा यऊ लागली कधी मातावपता व कटािातील इतर

नातवाईक यााचया दडपणाखाली वतला मान झकवावी लागली तर दकतयक वळा

सतीकड वासनातमक नजरन कवळ भोगवसत महणन पाहणाऱया मदााध

सतताधाऱयााचया िळजिरीपढ वतला शरणागती पतकरावी लागली परात मला

साागायला आनाद वाटतो की माझया ससासकत मातावपतयाानी खरा धमफ व तयातील

सदहत जाणला आवण मला माझा पती वनवडणयाि पणफ सवातातरय ददल माझया इतर

कटावियाानीही तयाािी सामती ददली आवण महणनि या सवयावरािी योजना तयाानी

माझयासाठी माझयावरील परमामळ कलली आह माझया मातावपतयाािा मला साथफ

अवभमान वाटतो आवण तयासाठी मी तयाािी कायमिी ऋणी आह

माझया जीवनािा जोडीदार महणन पतीिी वनवड करताना मी माझया

मनाशी िराि वविार करन तयाि वनकि आधीपासनि वनवित कलल आहत

माझया मातावपतयााि सासकार आवण गरजनाािी सवा करणयािी मला भागयान

वमळालली साधी यािीि ही पररणती आह एक सती महणन मला िाहय जीवनात

रकषणािी व आधारािी नहमीि जररी लागणार आह पण मला असा जोडीदार

हवा आह की जो माझ रकषण तर करीलि पण मला मनान दिफल महणन अिला न

ठवता मलाही मनान सिळ करील मलाही माझयावरती अतयात परम करणाराि पती

हवा आह परात तयाचया परमामधय माझयाववियीिा मोह व आसकती नसावी तर

सखानाद दणारी अशी परमािी रवसकता असावी मलाही अतयात सादर व रपवान

असाि पती हवा आह परात तयाि सौदयफ ह मनाला शााती व आडहाद दणार आवण

तयाि रप दषटाातील दषटाानाही मोहवन तयााचया रठकाणिा सषटभाव जागत करणार

अस असाव मलाही ऐशवयफवान पतीि हवा आह परात ऐशवयाफन धाद न होता आपल

सवफ वभव ह ईशवरदतत आह ह ओळखन त सवााना उपभोग दणारा असा तो

परमउदार असावा मलाही पराकरमी पतीि हवा आह परात तो दजफनााि वनदाफलन

करन सजजनााि रकषण करणारा आवण तयाानाही पराकरमाला उदयकत करणारा असा

असावा मलाही सवााचया गणाािी कदर व आदर करणारा असाि सदगणी पती हवा

आह की जयाचयामळ सवााचया रठकाणिा मागलदायी व पववतर असा सदभावि जागा

होईल आवण आनादान जीवन जगणयािी सरती तयाचयापासनि सवाानाि सवफकाळ

वमळत राहील

ह सजजन हो माझयारठकाणी जया पतीववियीचया अपकषा आहत तया

ऐकन असा परि या भतलावर असण शकय तरी आह का असाि परशन कोणाचयाही

मनात यण अगदी साहवजकि आह परात मला साागायला अतयात आनाद होत आह

की असा सवफ ईशवरीगणाानी यकत असलला दवी परि ईशवराचया कपन भतलावर

वनविति आह एवढि नवह तर माझया परमभागयान तो परिोततम या कषणाला

यथ या सवयावरमाडपाति आसनावर ववराजमान झालला आह तयाला तर मी

मनान वरललि आह पण परशन असा आह की तयाचयासाठी मी योगय आह की

नाही मी तयाला साजशी आह की नाही ह मला माहीत नाही पण मी तया

महापरिाला एवढ एकि विन दत की मी तयाला जनमभर अनसरन आवण

भवकतभावान तयािीि सवा करीत राहीन तयान कपावात होऊन माझा सवीकार

करावा आवण मला तयाचयासाठी अनरप करन घयावrdquo

boIH n[aMpara - lrnalsquomZsectXntildedmlsquor

lrnalsquomZsectXntildedmlsquor - lrAdZme

lsquomoaoiacuteda blsquoparao paramsectZr lsquowsect~Bcopy dUacutemnrRgtmVyZ

MSc with Research hr nXdr

KoVbr AmparaAmparaQgtr ndBcopy lsquowsect~Bcopy param

gwagravegOtilde gsectntildeWoV lsquooQgtdegbOcopyH$b BsectOZA[aumlJ param

d^mJmV Vo XrKcopyH$mi godm H$ecirc$Z ZdyenIcircm

Pmbo AmhoV

JyenhntildeWmllsquomV amhyumlZM ^psup3VlsquomJcopy

H$gm gmYVm paraoVmo d gXsup2Jweacute Hyen$noZo

Bcopyiacutedaagravemaacuter H$er H$ecirc$Z KoVm paraoVo paramMm

AmXecopy EumlparamsectAgraveparam OrdZmUcircmao agraveEumlparaj gmH$ma

Pmbobm Amho

EumlparamsectZr agraveXrKcopy H$mi AIsectSgtnUo d agraveolsquo^mdmZo EumlparamsectMo nyAacutepara nVm d gXsup2Jweacute

lrAdYyVntildedmlsquor paramsectMr godm ^sup3Vr d EumlparamsectMo H$mparacopy H$ecirc$Z VgoM ntildedVhellipMr gmYZm H$ecirc$Z

gdcopyloicircRgt Agm AmEumllsquomZw d KoVbm

lrAdYyVntildedmlsquor paramsectAgraveparam lsquohmZparamcopyUmZsectVa lrnalsquomZsectXntildedmlsquor paramsectZr VeacuteU dparamVM param

XIcircmnasectnaoAgraveparam H$mparamcopyMr Ywam AEumlparasectV glsquoWcopynUo gmsect^mibr AmU gdcopygmlsquomYacuteparamsectZm d ^sup3VmsectZm

AMyH$ lsquomJcopyXecopyZ Ho$bo d AmOhr H$arV AmhoV

lrnalsquomZsectXntildedmlsquor paramsectZr bhbobm agrave yamlsquomAgraveparam AsectVhellipH$aUmAgraveparam AdntildeWoMo XecopyZ

KSgtdUmam AZw^dgOtilde JlaquosectW hm amlsquo lsquomPm 2000 gmbr d Hyen$icircU d amYm paramsectAgraveparam

^psup3VEosup3paramMo ntildedmZw^yVrVyZ lsquoZmohmar XecopyZ KSgtdUmam JlaquosectW Hyen$icircU gIm lsquomPm 2004

gmbr agraveH$meV Pmbm VgoM ZmaX d buacutelsquor paramsectAgraveparam gsectdmXmVyZ CbJSgtbobo Hyen$icircUmAgraveparam

AsectVasectJmVrb JyO agraveH$QgtdUmam JlaquosectW Hyen$icircU nalsquomEumllsquom 2008 lsquoUumlparao agraveH$meV Pmbm param

JlaquosectWmg lsquoamRgtr gmhEumlpara n[afX nwUo paramsectMm lsquoyenEumlparawsectOpara nwantildeH$ma agravemaacute Pmbm Amho VgoM

XIcircmmIgraveoparamsectAgraveparam AdVma lsquombHo$Vrb M[aIgravemsectMo ahntildepara agraveH$Qgt H$aUmam JlaquosectW XIcircm hmM AdYyV

2010 gmbr agraveH$meV Pmbm AgyZ lrnalsquomZsectXntildedmlsquor paramsectAgraveparam ^psup3VH$migraveparamsectMm gsectJlaquoh

AmZsectXmMo Sgtmohr 2011 lsquoUumlparao agraveH$meV Pmbm Amho XIcircmmIgraveopara dmlsquoZ ^Sgto - EH$ emoY

AmZsectXmMm hr AmUumlparampEumllsquoH$ H$mXsect~ar 2014 gmbr agraveH$meV Pmbr Va EumlparamM AmUumlparampEumllsquoH$

H$mXsect~arMm nwTgtrb ^mJ aringhUOo XIcircmmIgraveopara dmlsquoZ ^Sgto - EH$ agravedmg AmZsectXmMm hm 2015

lsquoUumlparao agraveH$meV Pmbm Amho EumlparamnwTgtrb ^mJmMo boIZ lrnalsquomZsectXntildedmlsquor paramsectMoH$SygtZ KSgtVM

Amho

ई सावहतय परवतषठान

मराठी पसतक वािायला कठ जायिी गरज नाही तमचया मोिाईलवर

आता हजार मराठी ई पसतक आहत

मराठी ई पसतका तमही www esahity com वरन डाऊनलोड करा ककवा

esahitygmailcom ला कळवन मल न वमळवा ककवा 7720810172 हा नािर सवह

करन या नािर ला तमि नााव व गााव Whatsapp करन पसतक whatsapp माग

वमळवा ककवा ई सावहतयि app

httpsplay google comstoreappsdetails id=com esahity www esahitybooks

या ललकवर उपलबध आह त download करा

ह सवफ मोफ़त आह No terms No Conditions

आता ठरवलाय मराठी पसतकाानी अवघा ववशव वयापन टाक परतयक मराठी

सवशवकषताचया मोिाईलमधय दकमान पननास मराठी पसतका असलीि पावहजत

परतयक मराठी माणसाचया

तमिी साथ असल तर सहज शकय आह हhellip कपया जासतीत जासत

लोकााना यात सावमल करन घया

आपल नमर

टीम ई सावहतय

सवफ हकक सवाधीन

सौअनपमा अववनाश वलमय

१३ नवलकर विलडडग नलिकळकर रोड

दादर (पविम) मािई ४०० ०२८

दरधवनी ०२२ - २४३६ १५१४

मोिाईल ९९६९८ ७६८५०

ई परकाशन ई सावहतय परवतषठान

www esahity com

esahitygmail com

eleventh floor

eternity

eastern express highway

Thane (w) 400604

7710980841

httpsplay google comstoreappsdetails id=com esahity www esahitybooks

परकाशन १९ ऑकटोिर २०१७ (ददवाळी)

copyesahity Pratishthanreg1027

bull ववनामडय ववतरणासाठी उपलबध

bull आपल वािन झाडयावर आपण ह फ़ॉरवडफ कर शकता

bull ह ई पसतक विसाईटवर ठवणयापवी ककवा वािनावयवतररकत

कोणताही वापर करणयापवी ई सावहतय परवतषठानिी परवानगी घण

आवशयक आह

ampamplrampamp

gmhEumlparagYacuteYmohellip ~hthornZ gpYacuteV

aEumlZmZ XigraveparamZ gw^mfVmZ amp

Hyen$icircUntildepara oumlUacutesect JwUJmZdmsup3parasect

gw^mfVsect lsquosectJblsquood nwEcircparalsquosup2 ampamp

lrAdYyVntildedmlsquor

AWcopy

gmhEumlparaecirc$nr qgYwlsquoUumlparao

gw^mfVecirc$nr Agsectraquopara Xigravepara aEumlZo AmhoV

nasectVw

Hyen$icircUmAgraveparam oumlXparamMo JwUJmZ H$aUmao dmsup3para

hoM lsquosectJbXmparar AmU

nwEcircparaH$mar gw^mfV Amho

अनकरमवणका

१३ कषणाचया अातःकरणातील सदगरमती

१४ सदामयािा कषणभकतीिा वनिय

१५ रवकमणीिी कषणपरीती

१६ रवकमणीि कषणाला परमपतर

१७ कषण-रवकमणी परथम भट

कषणाचया अातःकरणातील सदगरमती

अशा तऱहन कषणाचया परममाहातमयाचया वविाराामधय सदामयाि मन

पणफपण िडालल होत तयाला कषणावशवाय दसर काही ददसत नवहत आवण

कषणपरमावशवाय अनय काहीही जाणवत नवहत अशा अवसथति काही काळ

गडयावर सदामयाचया अिानक एक गोषट लकषात आली की कषण अजनही

आकाशाकडि एकागर विततान पाहत रावहला आह सदामयाचया मनातील कतहल

जाग झाल तयान कषणाला हलकि परमान हाक मारन भानावर आणल आवण तो

महणाला

ldquoअर कषणा मगािपासन मी तझयाकड पाहतो आह आवण त आपला

वरती आकाशाकड नजर लावन िसला आहस आकाशातील िादर तार व

िाादणयाािा परकाश यााि सौदयफ मलाही जाणवत आह परात तयापकषाही तया

िाादणयान नहाऊन वनघालला हा पररसर माझया मनाला अवधक आकरषित करीत

आह परात तझ तयाकड लकषि नाही ह माझया लकषात आल आवण मला तयािि

नवल वाटत आह तवहा आकाशाकड पाहन तला काहीतरी वगळ व ववशि वाटत

आह ह नककी सवफ पररसर मला सखवीत आह पण त मातर अतयात आनाददत ददसत

आहस त काहीतरी वगळयाि आनादािा अनभव घत आहस ह तझया मखाकड

पावहडयावर लगिि लकषात यत ति मला जाणन घयायि आह तवहा हा तझा

आनाद काय व कसा आह आवण कशामळ आह ह मला तवररत सााग तझया आनादात

वनदान सहभागी होणयािी तरी साधी मला दशील की नाही तवढा माझा हकक

तझयावरती तझा परमसनही महणन आहि ना मग मला सवफ काही सााग िघrdquo

सदामयाचया परमाचया आजफवी व आगरही विनाानी कषणाला सातोि

झाला आवण तयान सदामयाकड अतयात परमाचया नजरन पावहल कषणाचया

अातःकरणातील अरप व अमतफ अनभवाला सदामयाचया परमभावािा सपशफ झाला

आवण कषणाचया अातःकरणातील अनभव शबदरप होऊन साकार होऊ लागला

ldquoअर सदामया परमशवराि सषटीरप अतयात मनोहारी िदधी का रठत

करणार वितताकिफक व हदयागम आह ह तर सतयि आह तयातनही पथवी आप

तज वाय व आकाश ही सषटीतील पािमहाभत ववशि रपात पाहताना ववशि आनाद

होतो हही खर आह अनक ववशाल पवफत दथडी भरन वाहणाऱया सररता

वनरवनराळया सगावधत रलाानी व रळाानी िहरलल वकष ही तया सदासवफकाळ सवफ

जीवमातरााना आधार दणाऱया अशा पथवीततवािीि रप आहत अथााग व वयापक

असा सागर ककवा दाटन िरसणारा विाफव ही तया आप ततवािी महणजि जलािी

रप आहत सयफ ककवा अगनी ही तया तज ततवािी रप आहत सखद सपशफ करणारी

वाऱयािी माद झळक ककवा वळपरसागी वगवान होऊन वाहणारा वारा ही तया वाय

ततवािी रप आहत सवफ सषटीला वयापन असणार आवण वनतय नवीन रपात व

रागात ददसणार अस आकाश ततव आह पािमहाभतााचया या ववववध रपाादवार जवहा

तयामागील परमशवरी सततिीि जाणीव होत तवहा पािमहाभतााचया तया रपातील

खललल परमशवराि सौदयफि मनाला जाणवत आवण अातःकरणािीही आतयावतक

आनादािी अवसथा होऊन राहत कारण तया वळस परमशवरी माहातमयान व

परमशवरी परमान अातःकरण एकवटलल असत

अर सदामया पण हा अनभव तया परमशवराचया जडसषटीरपापरताि

मयाफददत असतो आवण तोही तवढया काळापरताि मयाफददतही राहतो परात जयाला

परमशवराचया ितनयरपामधयही असा अनभव पहाणयािी व घणयािी साधी

वमळाली तो खरोखरीि अतयात भागयवानि होय आपडयालाही अशी साधी

परमभागयानि लाभली होती आवण ती आपल सदगर व अतयात थोर अशा

सााददपनी ऋिी यााचया रपानि परमशवराला पाहणयािी व अनभवणयािी

जञानदषटी आपडया सदगरा नीि आपडयाला ददली तया दषटीन जवहा आपण पाह

लागलो तवहा त परमशवरसवरप आपडयाला सदगरा चयाि रठकाणी ददसल आवण

तयााचयािठायी अनभवाला आल

सदा सवफकाळ सवफि जीवााना आधार दणार व वनतय कषमाशील अस

आपडया सदगरा ि रप आठवल की lsquoपथवीrsquo ततवािि समरण होत परमजलान वनतय

दाटन असलल आवण काहीवळला अनावर होऊन वाहणार अस आपडया सदगरा ि

परमळ नतर व नजर आठवली की lsquoआपrsquo महणज जल ततवािि समरण होत

यजञयागादद कमाफचया वळी आवण सवानभवाि सतयजञान परगट करताना आतमतजान

यकत होणार अस आपडया सदगरा ि मखकमल आठवल की lsquoतजrsquo ततवािि समरण

होत ओजसवी वाणीन सतय जञानविन परगटवणारी आवण परमळ व मधर सराादवार

परमशवराि गणगान करणारी अशी सदगरा िी मती आठवली की lsquoवायrsquo ततवाि

समरण होत तयािपरमाण आपडया सदगरा चया सवानभवािी वयापकता व सखोलता

याािी आठवण आपडयाला झाली की lsquoआकाशrsquo ततवाि समरण होत हा अनभव

एवढा अनयोनय आह की जस सदगरा ि समरण झाल की पािमहाभताािी आठवण

होत अगदी तसि पािमहाभतााि आववषकार पावहल की सदगरा चया मतीि व

तयााचया माहातमयाि सहजि समरण होत सदगरा चया ठायीि सवफ सषटी पावहली व

अनभवली की सवानभवान सवफ सषटीचया रठकाणीही सदगरा िि माहातमय जाणवत

व अनभवालाही यत अशा तऱहन आत व िाहर एकाि अनभवािी परविती यत

आवण तया अनभवात आत व िाहर ह दवतही पणफपण लयाला जात मग तथ उरत ती

एकीएक वयापक परमशवराचया अवसततवािी आनाददायी अनभतीrdquo

कषणाचया िोलणयातील वाकयावाकयातन शबदाशबदातन एवढि नवह

तर दोन शबदाातील वनःशबद अातरामधनही कषणाि अातःकरणि पणफपण मोकळ

होत होत सदामा मातर कषणाकड कवळ पहाति रावहला होता कषणाचया

साागणयातील भावाथफ हा सदामयाचया अनभवािा नसडयामळ सदामा हा आनाददत

होणयापकषा आियफिदकति जासत झाला होता तयािी ही अवसथा कषणाला

जाणवली आवण तो सदामयाकड पाहन अतयात मोकळपणान हसला कषणाधाफत

सदामयाि मनही मोकळ झाल खर पण तयाचया मनावर कषणाचया िोलणयािा

झालला परभाव मातर अजनही कायमि होता तयाि भरात सदामयान आपल दोनही

हात कषणासमोर जोडल आवण अतयात नमरभावान कषणाशी िोल लागला

ldquoअर कषणा तझ सवफि िोलण मला समजल अस नाही पण तरीही

माझया मनािा गोधळ मातर मळीि झालला नाही कारण एक महतवािी गोषट

माझया लकषात आलली आह की तझा ईशवरी अनभव हा अतयात वयापक आह खर तर

अस महणणही िरोिरि नाही कारण ईशवरी अनभव हा वयापकि असतो हि खर

आह आवण तसा अनभव हा सदगरकपमळि यतो हि सतय आह आपडया

सदगरा िी पणफ कपा तझयावर झालली आह ह मला पणफपण माहीत आह आवण ती

कपा तला तझयाकडन घडलडया सदगरभकतीमळि परापत झालली आह हही मी

जाणन आह परात तझया एका गोषटीि मातर मला राहन राहन नवल वाटत की

एरवही तझया िोलणयामधय सदगर सााददपनीचया माहातमयािा कधीि उडलख यत

नाही ककिहना तस तयााि नावही तझया मखातन आलल कधी ऐक यत नाही पण

जया जया वळस ईशवरी अनभवाववियीि िोलण यत तवहा मातर तला अवजिात

राहवति नाही त एकदम भावपणफ होतोस आवण तझया अातःकरणातील

सााददपनीिी परममती व तयााि माहातमय अगदी भरभरन परगट होत एवढ

सााददपनीि रप व सवरप तझया अातःकरणात अगदी खोलवर ठसलल आह आता

सााददपनीिा व तझा परतयकष सहवास व सावाद नाही आवण तला तयािी तशी काही

आवशयकता वाटत आह असही ददसत नाही तरीही तझया रठकाणी सााददपनीि

माहातमय व थोरवी वनतय कवळ जागति आह अस नाही तर ती कायमपण

सररति असत आवण योगय साधी वमळाली र वमळाली की त माहातमय अगदी

ठामपण परगटही होत ह कस काय घडत िरrdquo

सदामयाि िोलण ऐकन कषण एकदम अातमफख व गाभीर झाला

कषणभरि तयान आपल नतर वमटन घतल आवण पनहा उघडल तर त अशरानी पणफपण

भरलल होत पण तया अशराचया थिााना िाहर पडणयािा अवसर वमळणयाचया आति

कषणाचया मखातन भावपणफ शबदाािा ओघ िाहर पड लागला

ldquoअर सदामया तझया िोलणयान तर त माझया अगदी अातःकरणालाि

हात घातला आहस जथ माझया सदगर सााददपनीिी मती अवधवषठत आह ति

माझया आतमशकतीि व भवकतभावाि मळ आह तया शकतीचया िळावरि

माझयाकडन अनक पराकरम घडत आल आवण आजही घडत आहत पण तया

भकतीमळि मी वनतय सवानादात रममाण असतो आवण आनादान जीवन जगत असतो

तया सवानादाि मळ ज आतमपरम त महणज माझयाठायीि सदगरपरम होय आवण तया

सदगरपरमाि मळ महणज सदगरा िी मती होय तया सदगरमतीचया ठायीि

तयााचया ईशवरी परमरपाि व ईशवरी सवरपाि ऐकय आह महणनि माझया

अातःकरणात सदगरा चया मतीचया अवसततवामळ ईशवरी परम व ईशवरीसवरप वनतय

सररत असत आवण तयाचया ऐकयािा आनाद मी वनतय अनभवीत असतो

सदामया तला एक मी माझया जीवनातील महतवाि गज साागतो

अगदी िालपणापासनि माझया रठकाणचया ईशवरी आतमशकतीिी जाणीव

माझयाठायी अगदी सहजपण होती तया आतमशकतीमळ एक जिरदसत आतमववशवास

माझयाठायी वनतयपण होता तयामळि गोकळात असताना माझयाकडन अनक

िमतकारसदश अस अमानवी वाटणार पराकरम अतयात सहजपण घडत रावहल तयाि

सवाानाि नहमीि आियफ व कौतकही वाटत अस पण मला मातर तयाि कधी

नवलही वाटल नाही माझया जीवनािा तो जण एक सहज भागि आह असि मला

जाणवत अस तयािपरमाण माझया रठकाणी सवााववियी परम व आपलपणाही अगदी

िालपणापासनि होता आवण तयाि आपलपणापोटी मी अनकााचया सखदःखाचया

परसागात सहभाग घऊन मी तयााना सहकायफही करीत अस तयामळ अनकााचया

मनातील भाववनक जगात मी परमान परवश कला आवण तयााचया मनात परमाि

सथानही वमळाल तया परमीजनााचया सहवासात परमािी दवघव करन परमािा

अनभव घणयािा छाद मलाही लागला आवण तोि छाद माझयामळ तयाानाही लागला

अर सदामया तया परमीजनाापकी काहीजणाानी तर मलाि तयाािा lsquoदवrsquo

मानल तयााचया रठकाणी माझयाि परमािा धयास जडला आवण तयााचयाकडन

माझीि भकती घड लागली तयााचया मनात भरलली माझी परमपरवतमा

भवकतभावामळ तयााचया अातःकरणात मतफ रपाला आली आवण तयााचया अातरात

माझीि मती ठसली तयामळ तयााचया अातरात माझ परम वनतय सररत रावहल आवण

तयािा आनाद त अनभवीत रावहल मग तयाि आनादाचया अनभवान जगल जाणार

तयााि जीवन हही सहजपण आनादािि झाल एवढि नवह तर तयााचयासाठी तयााि

जीवन ह आनादािा अनभव घणयाि साधनि होऊन रावहल

सदामया पण खर गज तर वगळि आह माझया रठकाणी असलडया

ईशवरी शकतीिी व ईशवरी परमािी जाणीव मला असनही दकतयक वळा िाहरिी

पररवसथती मला अातमफख वहायला भाग पाडीत अस कारण िऱयाि वळला मला

असाही अनभव यई की लोकााना तयााचया साकटकाळी मदत करन व तयााना तया

साकटातन सोडवनही तयााचया रठकाणी मातर तयािी कदर नस सवााशी अतयात परमान

वागनही दकतयक जणााचया रठकाणी काही वळला तयािी जाणीव काय तयाि

समरणही नस जर एखादी गोषट इतरााचया मनापरमाण वा अपकषपरमाण माझयाकडन

िाहयपररवसथतीमळ घड शकली नाही तर तयाि लोकााना सवफ पवफ गोषटीि

ववसमरणही तवढयाि सहजतन घडत अस आवण माझयाववियी तयााचया मनात शाका

व ववकडप वनमाफण होऊन तयाि रपाातर रागातही होत अस काही वळला तर साधी

कतजञताही न िाळगता दकतयकजण कतघनही होत असत अशा वळला माझया

मनाला वनविति थोडीशी वविणणता ककवा नाराजी वाटत अस कारण दकतीही

वनरपकषपण आपण वागलो तरी नकारातमक परवतदकरयिी अपकषा आपडयाला

वनविति नसत

अस परसाग मग मला अातमफख करीत असत आवण तयामळ माझी

उदासीनता अवधकि वाढत अस कारण माझया अातःकरणात आतमशकती असली

तरी माझया मनाला सााभाळणारी माझ साातवन करणारी आवण माझया मनाला

आधार दऊन परत उभारी दणारी अशी कोणतीही सगण वयकती मतीरपान माझया

अातःकरणात वसलली नवहती पण अशा वळी सदवान माझ खर परमीजन माझया

उपयोगाला व कामाला यत असत माझी मनोवयथा जाणन त माझयावर तयााचया

परमािा विाफवि करीत तयााचया सहवासात माझ मन शाात होई खऱया परमाचया

तया थोडयाशा अनभवानही माझ मन सिळ होऊन पनहा परमगणान यकत होई आवण

परमभावािा माझा सहज सवभाव पनहा जागा होऊन खळ लाग सवााशी महणज

अगदी सवााशी माझया परमाला न जागलडयााशीही माझ आपलपणान व परमान

वागण िोलण घड लाग आवण माझ मनातील परम पनहा मोकळपणान वाह लाग

अशा परमीजनाामधय माझया अतयात परमािा असलला माझा परमवमतर

पदया आवण माझी वपरय सखी राधा ह अगरसर होत तस पहायला गल तर नाद व

यशोदा ह नहमीि माझया पाठीशी असत आवण िलरामदादाही मला तयाचया

मयाफदत पणफ साथ दत अस परात आपडया वनरागस व भािडया परमान मलाि lsquoदवrsquo

महणणारा पदया हा तयाचया परमळ वागणया-िोलणयान माझया मनाला पनहा

खलवीत अस आवण उतसावहत करीत अस राधिी तर गोषटि वगळी होती माझया

वयवकतगत परमाचया अनभवातन माझया रठकाणी असलडया ईशवरी अवसततवािी

जाणीव राधचया रठकाणी पणफपण झालली होती माझया पराकरमाि व परमरप

अवसथि मळही राधन पककपणान ओळखल होत महणनि वतचया रठकाणी

माझयाववियी आतयावतक परम व पराकोटीिा भवकतभावि होता तया भवकतभावान

राधा जवहा माझया जवळ यई तवहा वतचया रठकाणी माझयाववियी असलली अढळ

शरदधा व ववशवास पाहन माझया रठकाणिा िाहयकारणान थोडया वळासाठी

झाकोळला गलला आतमववशवास पनहा जागत होत अस आवण माझी परमसवरप

अवसथाही पनहा परगट होत अस

अर सदामया पढ मथरत असताना ककवा आता दवारकत आडयानातरही

मनाला उवदवगनता आणणार िाहयपरसाग दकतीतरी आल आवण अजनही यतात पण

तया वनवमततान तयावळस माझ मन आता जवहा जवहा अातमफख होत तवहा तवहा

माझया मनाला माझया अातःकरणात कायमचया अवधवषठत होऊन रावहलडया

सदगरमतीिि दशफन होत तयााि परसनन मखकमल तयााचया मखावर ववलसणार

आतमतज आवण तयाहीपकषा तयााचया नतरातन ओसाडणारा परमळपणा या सवााि

सहजि समरण होत तयामळ माझ मनही तयााचया परमान पनहा यकत होत

सदगरा चया परमळ सपशाफिा पनहा परतयय यतो आवण शरीराि सवफ कषट ववसरल

जाऊन तयाला ववसावा वमळतो मनाि सवफ कलश नाहीस होऊन मनही पणफ शाात

होत एवढि नवह तर सदगरा चया दषटीतील माझयाववियी असलला पणफ ववशवास

पाहन माझाही आतमववशवास पनहा जागा होतो आवण सदगरा िा माझयाववियी

असलला साकडप पणफ करणयाचया एकमव धयासान मी पनहा यकत होतो तयामळ

अधमाफिा तयाचया मळासकट नाश करन सवााचया रठकाणी सदधमाफि व ईशवरी

परमभकतीि राजय सथापन करणयाि माझ जीवनकायफ पनहा जोमान व उतसाहान घड

लागत

सदामया माझयासाठी आणखीन एक भागयािी गोषट महणज जसा

माझया अातःकरणात मला माझया सदगरमतीिा आधार आह तसाि िाहयजीवनात

मला माझया वपरय पतनीिा रवकमणीिाि आधार वाटतो माझ माहातमय आधी

जाणन मग रवकमणीन माझया जीवनात माझी धमफपतनी महणन परवश कला आवण

वतचया पतनीधमाफला ती अगदी परपर जागत आह lsquoपतनी महणज अधाावगनीrsquo या

विनाि सतयतव परगट करणार मरषतमात उदाहरण महणजि रवकमणी होय ती तर

माझी lsquoआतमसखीिrsquo आह वतचयावशवाय माझ जीवन ह मला नहमीि अपर व अधर

जाणवत परसपरााना परक असि आमि उभयतााि जीवन आह आवण तयाि सवफ

शरय कवळ रवकमणीकडि जात ह सतयि आह

माझ माहातमय जरी रवकमणी जाणन असली तरी परतयकष माझया

सहवासात तसा अनभव घता यण ही साधी गोषटि नाही ह मीही जाणन आह

कारण अनभव वयापकपण घणयािी माझी वतती आह तयामळ काही वळला िराि

वयापही माझयाकडन कला जातो परात रवकमणी मातर तयािा जराही ताप करन न

घता नहमी शााति राहत एवढि नवह तर अनक परसागाात माझया िरोिरीन उभी

राहन मला सदकरय साहाययही करत माझया कामाचया वयापामळ परतयकष वतचया

वाटयाला मी कमीि यतो परात तयासािाधी कवहाही तकरारीिा सर जराही न लावता

रवकमणी मला नहमीि समजन घत असत ककिहना हा समजतदारपणा हाि

रवकमणीिा मोठा व महतवािा गण आह अथाफत कववित परसागी रवकमणी

रागावतही पण तो रसवा लटका व परमवधफक असतो वयवकतगत परमािि त लकषण

असत आवण त मला ठाऊक असडयामळ रवकमणीचया रागाि मला कौतकि वाटत

ती रसली असताना वतिा तो रसवा दर करणयाचया परयतनासारखी दसरी कोणतीही

मजशीर व आनाददायी गोषट नाही ह अगदी खर आह एका कषणात रवकमणीिा

लटका रसवा व तयातन वनमाफण झालला दरावा दर पळतो आवण रवकमणीचया

ठायीिा वनरागस व वनमफळ परमािा झरा पनहा झळझळ वाह लागतो तयावळी मग

आनादािा जो अनभव आमही दोघही अनभवतो तयाला तर साऱया वतरभवनातही

दसरी कोणतीि तोड नाहीrdquo

रवकमणीचया परमान यकत होऊन िोलत असलडया कषणाला पाहन व

ऐकन सदामा अतयात िदकत मदरन कषणाकड कवळ पाहति रावहला होता तवढयात

परतयकष रवकमणीि तथ आगमन झाल अतयात परसनन व सहासय मदरन आलडया

रवकमणीन सोनयाचया सरख तिकातन गरम दधान भरलली सोनयािी दोन सिक

पातर आणलली होती तयातील एक पातर वतन कषणाचया हातात ददल आवण दसर

पातर सदामयाचया हातात दऊन रवकमणी कषणाचया जवळ िसन रावहली कशर व

शकफ रा वमवशरत तया दधाि सवन करन तयािा आसवाद घत असताना कषण व

सदामा उभयता िोलणयातही पणफपण रमल होत तवढयात कषणान आपडया

हातातील दधाि पातर रवकमणीचया समोर धरल आवण तकरारीचया लटकया सरात

तो रवकमणीला महणाला

ldquoअगा या दधात साखर घातली आहस की नाही मला तर ह दध

मळीि गोड लागत नाही तसि तयािा गरमपणाही कमी झालला आह अशा

रातरीचया गारवयामधय थाडगार दध वपण मला मळीि जमणार नाही त सवतःि ह

दध वपऊन िघ पाहrdquo

रवकमणीचया मखावरती थोडस नवलाईि भाव आडयासारख ददसल

वतन त दगधपातर आपडया हातात घतल आवण वतन तया दधाि काही घोट घतल

वतला लगिि कषणान कलली गामत लकषात आली आवण कषणाकड पाहन वमवशकल

हासय करीत रवकमणी महणाली

ldquoकषणा या दधात साखर वगर सवफकाही अगदी वयववसथत आह आवण

दध िाागलि गरमही आह ह दध आह खीर नाही तवहा तयामधय साखरि परमाण

मारकि असणार आवण जासत साखर खाण ह तबयतीस अपायकारकही आह तला

ना जासत गोड खाणयािी सवयि लागलली आह पदाथफ दकतीही गोड कला तरी

तयामधय अजन साखर हवी होती असि तझ नहमी महणण असत आता दधाचया

गरमपणाववियी महणशील तर जवहा मी दध आणल तवहा त िाागलि गरम होत

परात त तझया नहमीचया सवयीनसार एकीकड िोलत िोलति दध वपत होतास

तयातही तझ िोलणयाकडि लकष अवधक होत आवण मग दध वपणयाकड साहवजकि

दलफकष झाडयामळ दध थाड होऊन रावहल िर दध दकतीही वळा जरी तला गरम

करन ददल तरी वारावार तसि होणार तवहा ज दध मी आणलल आह त पराशन

कराव आवण आता सवारीन ववशराातीसाठी आपडया महालात िलाव अशी

आपडयाला नमर पराथफना आह

अहो सदामदवा तमचया ववशराातीिीही वयवसथा दसऱया महालात

कलली आह तथ जाऊन शाातपण नीट ववशरााती घया कारण या कषणाि व तमि

िोलण कधी सापल अस मला तरी वाटत नाही तमही तर आणखीन िरि ददवस यथ

राहणार आहात ना मग कशाला उगािि एवढी घाई गडिड हवी िर तवहा

आधी तमहीि ववशराातीसाठी वनघणयाि कराव कारण तमही वनघाडयावशवाय कषण

यथन हलणसदधा शकय नाहीrdquo

रवकमणीचया िोलणयावर कषणान आपल दोनही हात जोडन

वतचयासमोर धरल आवण थोडयाशा नाटकी सरात व आववभाफवात महणाला

ldquoजो हकम राणीसाहिाािा आपल साागण आमहाला वशरसावादय आह

एवढि नवह तर आमहाला ती आजञाि आह आवण आपली आजञा मोडणयािी

कोणािी पराजञा आह िर आमिी तर वनविति नाहीrdquo

अस महणन कषणान हसत हसत रवकमणीचया हातातल दगधपातर

आपडया हातात घतल आवण शाातपण व सावकाशीन दगध पराशन कर लागला खर

पण सवसथ िसल तर तो कषण कसला तयाला पनहा िोलडयावशवाय राहवलि

नाही गाभीरतिा भाव मखावर आणन कषण रवकमणीला पनहा महणाला

ldquoपण रवकमणी त अशी काय जाद कलीस िर कारण ह दध तर आता

अवतशय गोड व अतयात गरम असि लागत आह त सवतः त दध सवन कडयािा तर

हा पररणाम नवहrdquo

अस महणन कषण मोठमोठयान हस लागला आवण लाजन िर झालडया

रवकमणीला तयान अतयात परमान आपडयाजवळ घतल कषण व रवकमणी

यााचयातील ती परमयकत अवसथा व तो परमराग पाहन सदामयाला मनात अतयात

कौतकि वाटल परात एका दरीत पररवसथतीिा इशारा ओळखन सदामा मातर तथन

वनघाला आवण ववशराातीसाठी तयाचया दालनाकड िाल लागला

सदामयािा कषणभकतीिा वनिय

ह लकषमी सदामा ववशराातीसाठी मािकावर पहडला होता खरा परात तो

वनदरचया अधीन मातर होऊ शकत नवहता माद वाऱयान हलणाऱया वाळयाचया

पडदयाामळ वातावरण सौमय सगाधान भरन गलल होत दालनातील ददव ववझवल

गल असल तरी गवाकषातन आत यणाऱया िादरदकरणााचया रमय परकाशात सवफ दालन

उजळन वनघाल होत िाहरील वातावरणापरमाणि सदामयाि मनही अतयात शाात व

परसनन होत कषणाचया सहवासात अनभवलडया परमािी तपतता सदामयाचया मखावर

अगदी सहजपण ददसत होती परात तरीही तयाि मन मातर कषणाचया माहातमयाचया

वविारात पणफपण गढन गलल होत कषणाि िाहयाागान परगटणार नानाववध रागााि

मनमोकळ जीवन पाहतानाि कषणाचया अातरागातील सदगर सााददपनीिी

ठसलली मतीि सदामयाला जाणवत होती जी तयाचया वागणया-िोलणयातन

सहजपण परगटत होती कषणाचया आनादी व सहज जीवनाि मळ तयाचया ठायीचया

सदगरा चया परममतीमधय होत आवण महणनि कषणाि अातःकरण जवहा जवहा परगट

होत होत तवहा तवहा तयाचयाकडन सदगरा िी महतीि सहजपण व परकिाफन परगट

होत होती हही सदामयाचया लकषात आल सदगरा चया सगणभकतीिि ह रळ आह ह

सदामयान ओळखल ककिहना सगणभकतीिी पररणतीि आनादाचया सहजावसथत

होत ह गजि सदामयान जाणल

lsquoआपडया मनामधय सासाराि वरागय नसडयामळ आपडयाकडन

सदगरािी भकती घड शकली नाही आपण तयााि माहातमय कवळ शबदाानीि समजन

होतो पण भागयानि आपडयाला कषणाि परम अनभवायला वमळाल तरी तही

तयाचया रपापरति मयाफददत रावहल पण तयाि माहातमय जाणत नसडयामळ तया

कषणपरमाि रपाातर कषणभकतीत होऊ शकल नाही तयामळ कषणाचया रपाि व

परमाि समरण असनही आपण मनान मातर सासाराति िडन रावहलो आवण

सखदःखाचया दवादवात अडकलो तयामळ मनाला कलश होऊन ज सासाराि वरागय यत

अस तही तातपरति अस कारण मनातील वासनि मळ कायम होत जयातन पनहा

ववकाराािी वनरषमती होऊन मन तयाला सहज िळी पडत अस

पण भागयान आपडयाला पनहा कषणािा सहवास घडला आवण तयाि

सहज जीवन अगदी जवळन पहायला वमळाल तयातन एक महतवािी गोषट लकषात

आली की वरागय महणज कवळ िाहयकतीि नाही ककवा ववराग महणज

कोणावरतीही राग नाही तर खऱया वरागयाि लकषण महणज मनािा मोकळपणा

आवण सवााववियी आपलपणा दया कषमा शााती जथ आह ति वरागय खर आवण ह

वरागय कवळ सगण भकतीमळि शकय आह कारण भकती महणज मनाठायी सगण

परमािा अखाड भाव तया परमािाि वनिय आवण तया परमािाि धयास तया

आतफतमळि मन नहमीि वनमफळ राहत आवण सगण परमाि मळ मनात खोलवर व

पककपणान रजन वासनि समळ वनमफलन होत

तवहा कषणाि सवरप जाणन तयाचया रपाि कवळ समरणि नवह तर

धयासि माझया मनाचया ठायी जडला तरि माझया मनािी शदधी होईल आवण

सासाराववियीिी अनासकती वनमाफण होईल कषणाचया सगण परमािा हा पररणाम

असडयामळ मनाचया रठकाणी कोणतयाही परकारिी नकारातमक भावना वनमाफण न

होता मनािी वतती नहमी होकारातमकि राहील तयामळ मनाचया रठकाणी

असलली सासाराववियीिी काडपवनक भीतीही नाहीशी होईल आवण मनाचया ठायी

खरा मोकळपणा वनमाफण होईल िाहयाागान सासारात राहनही मी मनान तयाचयातन

पणफपण मकत असन आवण मन सदव कषणपरमान यकत राहन भकतीिा आनाद मी

सवचछादपण उपभोगीत राहीन पण मला हा अनभव यथ कषणाचया सहवासात

राहन यणार नाही तर तो अनभव मला माझया घरी सासारात राहनि यईल

कारण तथि माझया कषणपरमािी वनतय कसोटी लागल तवहा तया परीकषला

घािरन मी यथ कषणाचया सहवासात रावहलो तर कषणपरमाि कवळ सखि

अनभवीत राहीन आवण भकतीचया खऱया आनादाला मकन तवहा आपडया-आपडया

ठायीि राहन कषणपरमान एकवितत करण हीि खरी माझयासाठी तपियाफ आह

आवण आता जराही वळ न दवडता ती मला तवररति करावयास हवीrsquo

अशा तऱहन लितनात मगन असलला सदामा रातरभर जागाि होता

पहाट होऊन हळहळ उजाड लागल आवण राजवाडयात सनई िौघडयाि सर

मादपण घम लागल तया मधर व माजळ नादान सदामा भानावर आला तवहा

तयाचया मखावर पणफ परसननता होती रातरीचया जागरणािा काहीही तरास वा ताण

तयाचया रठकाणी अवजिात ददसति नवहता कारण तयाि मन अवतशय उडहवसत व

उतसावहत झालल होत सदामयान सवफ परातरषवधी लगिगीन उरकल आपल

सामानाि छोटस गाठोड िरोिर घऊन तो कषणाचया महालापयात आला मातर

कषण ससनात होऊन सवतः तयाचया महालाचया िाहर आला जण काही कषण

सदामयाि यण अपवकषति करीत होता कषणान सहतक नजरन सदामयाचया

हातातील गाठोडयाकड पाहन वसमतहासय कल आवण तो सदामयाला हात धरन

आपडया महालात घऊन गला महालात कषण सदामयासह मािकावर िसला असता

तवढयाति तथ रवकमणीि आगमन झाल सदामयाला पाहन रवकमणीनही

मादवसमत कल तयानातर परथम वतन कषणािी िोडिोपिार पजा करन आरती

ओवाळली नातर रवकमणीन नवदयािी िाादीिी दधािी वाटी कषणाचया हातात

ददली आवण अतयात भवकतभावान तयाला परवणपात कला कषणान थोडस दध सवन

कल आवण िाकीि दध रवकमणीलाि ददल रवकमणीन आनादान तयािा परसाद

महणन सवीकार कला आवण तया दधाि सवन कल

रवकमणीन अशा तऱहन कषणाि कलल पजन पाहन सदामयाला अतयात

सातोि झाला आवण कषणपजनािा आनाद सवतः अनभवणयासाठी तो पढ आला

रवकमणीन आणलडया तिकातील सगावधत रल सदामयान आपडया ओजळीत

घतली आवण कषणाचया िरणाावर वावहली सदामयान कषणाचया िरणी मसतक

ठवन तयाला साषटााग परवणपात कला आवण आपल दोनही हात जोडन कषणाला

महणाला

ldquoमाझया अतयात वपरय कषणा तला दकतीदाही वादन कल तरीही त

कमीि आह एवढ तझ माहातमय थोर आह मला सहजतन तझया परमािा लाभ

झाला ह तर माझ भागयि आह तझया परमसहवासापढ तर वतरभवनातील सवफ

सखही वनरथफकि आहत पण तयाहीपलीकड जीवनातील तझी आनादािी वतती

पावहली की मन अगदी थकक होत एवढि नवह तर ती वतती परापत करन घणयािा

धयासि वितताचया रठकाणी लागन राहतो तझया आनादाचया वततीि मळ तझया

अातःकरणातील परमसवरप अवसथमधय आह हही मला वनवितपण जाणवत अशी

तझी अातःकरणािी अवसथा तझया अातःकरणात ठसलडया सदगरा चया परमसवरप

मतीमळ आह ह तझया अातरीि गजही ति कपावात होऊन माझयासाठी परगट

कलस तयासाठी मी तझा जनमभरािा ऋणी होऊन राहणार आह पण तयाििरोिर

मलाही आनादाचया परापतीिा मागफ त दाखवलास ह माझयासाठी अवधक महततवाि

आह आवण आता तयाि मागाफन जाणयािा माझा कतवनिय झालला आह

अर कषणा तझा परमळ सहवास करन परमसखािा अनभव दकतीही

घतला तरी कमीि आह परात तयामळ माझी मनःवसथती जरी आनादािी झाली तरी

ती तवढा वळि असणार ह मातर नककी कारण माझया अातःकरणािी अवसथा काही

परमसवरप झालली नाही तयामळ मी जवहा परत माझया सवतःचया घरी जाईन

तवहा माझी मनःवसथती िाहय सासारामळ पनहा विघडणयािी शकयताि अवधक

आह तझया परमाि कवळ समरणि राहणार आवण आनादािा अनभव काही माझया

अातःकरणात नसणार तयामळ परापत जीवन आनादाचया वततीन जगण शकयि होणार

नाही पण महणनि माझी खरी कसोटी ही माझया सासाराति लागणार आह हही

खरि आह आवण तयासाठी मला माझया सासाराति राहण आवशयक आह हही

तवढि खर आह आपडया दोघाािी िाहयजीवन वगवगळी आहत आवण ती नहमीि

तशी राहणार आहत महणन तझया िाहय जीवनात तझयाशी एकरप होण मला

शकय नाही आवण त महणतोस तयापरमाण त आवशयकही नाही

कषणा तझी परमपरवतमा मातर वनवितपण माझया मनात भरलली आह

आवण वतिाि धयास माझया विततात आता वनमाफण झालला आह तया धयासानि

तझी परमसवरप मती माझया अातःकरणात एक ददवस साकार होईल आवण तयामळ

माझ अातःकरणही परमसवरप होऊन राहील अशी माझी पककी खातरी आह िाहयाागान

तझा परमसहवास यापढ जरी घडणार नसला तरी माझया मनाला जडलला तझा

परमसाग मातर कायमिाि असल तयात कधीही अातर पडि शकणार नाही तया

तझया परमान सदव यकत होऊन राहणयािाि धयास माझयाठायी असल आवण तझया

परमािाि अनभव अातरात घणयािा माझा अखाड परयतन असल तया परयतनात कधी

जरी मी िाहयाागान कमी पडलो तरी तझया परमामळ माझया मनािा उतसाह व जोम

मातर रटकन असल माझया मनािी तीि अवसथा माझ मन नहमी मोकळ ठवील

आवण पनहा पनहा परयतन करायला मला उदयकत करीत राहील तयामळि माझया

वितताचया रठकाणिा परमधयासही कायमिा असल आवण एक ददवस तझया

परमसवरप अवसथिी परविती मलाही माझया अातःकरणात वनवितपण यऊन राहील

असा माझा पणफ आतमववशवास आह

माझया वपरय कषणा आता मला तझयाकड दसर काहीि मागायि नाही

तझ परम तर माझया मनात नककीि भरलल आह तयात शाकला जराही वावि नाही

तझया रपान परगट असलडया ईशवरी अनभवाि माहातमयही मला पणफपण जाणवत

आह आवण तयाचयाि सतयतवािा वनियही माझया रठकाणी झालला आह तयािा

सवानभव घणयािाि एकीएक धयास मला लागला आह आता रकत मला माझया

घरी माझया सासारात परत जाणयािी परवानगी त मला अतयात परमान दयावीस

एवढीि पराथफना मी तझयापाशी करतो कारण माझ जीवन मलाि समथफपणान

जगायि आह ह माझया पणफपण लकषात आल आह आवण तस त मी जगही शकन

असा आतमववशवास आता माझया रठकाणी वनवितपण वनमाफण झालला आह माझया

ठायीचया ईशवरी अवसततवािा व सामथयाफिा अनभव मला घयायिा आह त ईशवरी

सामथयफ आतमशकती व आतमपरम यााचया सायोगातनि परगट होत ह गजही मला तझया

या थोडयावळचया सहवासात तझयाि कपन कळल या तझया कपि मला वनतय

समरण राहील आवण ति माझ कायमि पररणासथान होऊन राहील कषणा आता

तझा वनरोप घऊन यथन वनघणयाचयाि तयारीन मी आललो आह तवहा कपा करन

मला वनघणयािी अनजञा दयावीसrdquo

अस महणन सदामा आपल दोनही हात जोडन कषणासमोर उभा

राहीला

सदामयाचया या िोलणयान रवकमणीला वनविति नवल वाटल

lsquoकालि कषणाचया सहवासात अवधक काळ राहणयासाठी ववनाती करणारा सदामा

आज अिानक असा घरी जाणयासाठी परवानगी कसा काय मागतो आह एवढ

एका रातरीत अस काय ववशि घडल िर की जयामळ या सदामयािा वविार असा

एकदम िदललाrsquo या वविारान रवकमणी िदकत झाली नसती तरि नवल होत

रवकमणीन सहतक नजरन कषणाकड पावहल तर कषणाचया नतरातील

सदामयाववियीिा कौतकािा व समाधानािा भाव वतचया लकषात आला तवहा वतन

लगिि व वनवितपण ओळखल की हा सवफ कषणाचया कालचया रातरीचया

िोलणयािाि पररणाम सदामयावर झालला आह महणन रवकमणीही आता

कषणािी परतयकष परवतदकरया काय होत ह पाहणयासाठी आतर होऊन रावहली

कषणानही सवसमत मदरन सदामयाि दोनही हात आपडया हातात अतयात

परमान घतल आवण तयाला परमाि दढाललगन ददल कषणाचया सवाागीण परमळ

सपशाफन सदामयाि सवाागि रोमाावित झाल आवण तयाला खऱया अथाफन कतकतय

झाडयासारख वाटल कषणापासन सवतःला ककवितस अलग करीत कषणाचया

मखाकड अपवकषत नजरन पाहणाऱया सदामयाला उददशन कषण एवढि महणाला

ldquoअर सदामया तझ महणण अगदी यथाथफि आह तझया रठकाणचया

मनन लितनातन तझी जी ही भवमका तयार झालली आह ती अतयात योगयि आह

आवण तीि तला सवानभवाचया अवसथकड नणारी आह एवढ ददवस मी तझया

रठकाणी समरणात होतो तझया वयवधानात होतो आवण तझया धयासातही होतो

पण आता मी तझया हदयात आह असाि अनभव तला यईल आवण हदय हि तर

ईशवराचया अवसततवािा अनभव घणयाि मळ सथान आह ईशवराि परम अनभवणयाि

ति सथान आह आवण परम उिािळन आडयावर यणाऱया आनादािा अनभव

घणयािही हदय हि सथान आह तवहा आता मी कवळ तझया पाठीशीि आह अस

नाही तर मी तझया ठायीि तझया हदयात वनतय तझया साग आह तयािाि सदव

अनभव घ महणज आनादािी सहजवसथती तला सहजपण परापत होईल rdquo

अस महणत कषणान रवकमणीकड सहतक नजरन पावहल तयातील खण

रवकमणीचया लगिि लकषात आली आवण ती तािडतोि आतडया दालनात वनघन

गली

थोडयाि वळात रवकमणी जवहा परत आली तवहा वतचया िरोिर

वतचया दासीही हातामधय रशमी वसताानी झाकलली सवणाफिी ताट घऊन आडया

रवकमणीन ती सवफ ताट सदामयाचया समोर ठवली आवण नमरतापवफक महणाली

ldquoअहो सदामदवा तमही कषणाि गरिाध आहात तयाहीपकषा तयाि

परमवमतर आहात तमचया उभयताातील सनहाि व परमाि ज मला दशफन घडल

तयामळ मी तर अगदी भारावन गल आह मी तमहाला खरि साागत की आज

दकतीतरी ददवसाानी मी कषणाला एवढया मोकळपणान िोलताना व वागताना

पावहल िऱयाि ददवसाानी कषणाला तयाि अातःकरण मोकळ करणयािी साधी

तमचयामळ वमळाली आवण तया साधीिा कषणान अगदी पणफपण उपयोग करन

घतला तया दषटीन तमि यथ आणखी काही ददवस राहण घडल असत तर अवधक

िर झाल असत कारण तयािा कवढातरी आनाद कषणाला व मलाही झाला असता

पण जयाअथी तमही आता घरी परत जाणयािा वनणफय घतला आहात तर तो

योगयि असणार आवण मखय महणज तयाला कषणािीही सामती ददसत आह मग

माझया अनमतीिा तर परशनि वनमाफण होत नाही पण आता माझी तमहाला एकि

ववनाती आह माझया व कषणाचया वतीन तमचयासाठी व तमचया कटावियाासाठी ही

परमािी अडपशी भट दत आहोत तयािा सवीकार करावाrdquo

अस महणन रवकमणीन ती सोनयािी ताट सदामयापढ सरकवली

थोडयाशा उतसकतन सदामयान तया ताटाावरिी रशमी वसत िाजला कली मातर तो

अतयात िदकति झाला एका ताटामधय अनक रशमी भरजरी वसत होती तर एका

ताटामधय सवणाफिी व िाादीिी अनक गहोपयोगी भााडी ठवलली होती एक ताट

तर सवणाफलाकाराानी पणफपण भरलल होत दसऱया ताटामधय रळरळावळ व

मवावमठाई ठवलली होती सदामयान कषणभरि तया सवफ ताटााकड एक दवषटकषप

टाकला आवण ती सवफ ताट तया रशमी वसताानी पनहा झाकन ठवली सदामयान

कषणाकड वळन पावहल तर कषण सवसमत मखान सदामयाकड पाहत होता

सदामयान पनहा एकदा ववनमर भावान दोनही हात जोडन कषणाला वादन कल आवण

रवकमणीला उददशन िोल लागला

ldquo अहो रवकमणीदवी तमही अतयात परमान मला कवढातरी अहर दऊ

करीत आहात तयामागील तमि माझयावरील परमि परगट होत आह ह मी जाणन

आह तमचया परमािा अवहर करण मला कधीि शकय होणार नाही परात त परम

जया रपात साकार होत आह तयािा सवीकार करण मातर मला जमणार नाही

कारण मला त योगय वाटत नाही या िाहय ऐशवयाफचया सखािी माझया रठकाणी

जराही आसकती रावहलली नाही आवण माझया कटावियाानाही तयािा लाभ करन

दयावा असही आता मला अवजिात वाटत नाही परमशवराचया वनयतीत सवपरयतनान

व परारबधानसार जवढ काही धन मला वमळल तयाति माझा व माझया कटावियाािा

िररताथफ िालवण हि माझ कतफवयकमफ आह तयाति आमहाला सखान व

समाधानान रहायि आह परापत पररवसथतीत आनादान जीवन जगता यण याति

खरा पराकरम आह ईशवराचया भकतीिा आनाद अनभवणयासाठी सासार हही एक

साधनि आह आनादािा अनभव हाि खरा महतवािा

रवकमणीदवी कषणाचया कपन मला कषणाचया परमाि अमाप धन

वमळालल आह आवण तया परमधनािा उपयोग करनि कषणाचया भकतीि वभव

मला परापत होईल ह वनवित ति भकतीि वभव मी माझया कटावियाानाही उपलबध

करन दईन ति माझ कटावियाासाठीि खर कतफवयकमफ आह आवण तयामळि मला

माझया कतफवयपतीि खर समाधान लाभणार आह खर तर सासारात परयतन करन

काही सख वमळवाव अस मला वयवकतशः कवहाि वाटल नाही परात मलािाळााकड

पावहडयावर मातर तयााचया सखासाठी तरी काही परयतन करावत अस माझया मनात

पवी वारावार यत अस परात आता माझा वनियि झाला आह की माझया

कटावियााना तयााचया परारबधानसार ज काही सखभोग वमळणार आहत त तयााना

वमळतीलि परात ह ईशवरी परमाि धन ज मला भागयान लाभलल आह त माझया

कटावियाासाठी कमीतकमी उपलबध तरी करन ठवण हि माझ खर व आदय

कतफवयकमफ आह तयातन मग जर तयााना तया ईशवरीपरमािी गोडी लागली तर

ईशवराचया भकतीमागाफकड त आपसकि व सहजतन वळतीलि पण तयााना

ईशवरीपरमािा अनभव दणयािा जो माझा धमफ आह तयाला मातर मी वनविति

जागन कारण तया धमाफनि आता यापढि माझ जीवन जगण होत राहणार आह

आवण महणनि त आनादािही होणार आह

अहो रवकमणीदवी तमचयाकड माझी आता एकि ववनाती आह की

तमही मला तमचया व या कषणाचया परमाि परतीक महणन जरर काही तरी भट दया

पण ती अशी दया की जयामळ मला कषणपरमाचया गोडीिी आठवण कायमिी

राहील ती काय व कोणतया रपात दयावी ह तमहाला साागणयािी काहीि

आवशयकता नाही ह मला ठाऊक आह कारण माझा कषणाववियी असलला भाव

तमही सवानभवान वनविति जाणन आहात आवण तयाहीपकषा कषणाचया

अातःकरणालाही माझयापकषा तमहीि जासत योगय परकार जाणत आहात तवहा

कषणाचया अातःकरणाला सातषट करणारा व माझयाही मनाला तोि दणारा असा

काहीतरी मागफ तमहीि शोधन काढा आवण मला परमािी सादर व आनाददायी भट

दया ती भट अगदी परमपवफक व आनादान सवीकारीन अशी खातरी मी तमहा

उभयतााना दतोrdquo

सदामयाि िोलण ऐकन कषणाचया मखावर अतयात परसननति भाव

उमटन आल तर रवकमणीि मख सदामयाचया कौतकभावान पणफपण भरन रावहल

कषणान सहतक नजरन रवकमणीकड पाहन सवसमत कल असता रवकमणीन

कषणािी परमखण ओळखली आवण ती लगि महालाचया आतडया दालनात वनघन

गली रवकमणी जवढया तवरन गली होती तवढयाि तवरन पनहा परतही आली

तयावळस वतचया हातात एका पााढऱया शभर व अतयात सवचछ अशा रमालात

िााधलल एक मडक होत रवकमणीन त अतयात परमान सदामयाचया हातात ददल

आवण त उघडन िघणयािी खण हाताचया इशाऱयान सदामयाला कली सदामयान त

मडक तर लगिि ओळखल तयातनि तर तयान कषणासाठी परमभट महणन सवतः

हातान तयार कलल दहीपोह आणलल होत पण तया मडकयात आता काय असल

िर अस कतहल सदामयाचया मनात वनमाफण झाल आवण तो कषणाकड पाह

लागला कषणाचया नजरतही तवहा तवढीि उतसकता सदामयाला ददसली नवल

वाटन सदामयान तया मडकयावरील झाकण दर कल तर तयात भरन ठवलल

दहीपोह तयाचया दषटोतपततीस आल सदामयािा िहरा परम व हिफ या दोनही भावाानी

रलन आला आवण तयाि नतरही पाणावल सदामा एकदा रवकमणीकड तर एकदा

कषणाकड असा पाहति रावहला काय व कस िोलाव ह तयाला मळीि सिना

तयािी ही भाववनभफर अवसथा पाहन रवकमणीनि तयाचयाशी िोलावयास सरवात

कली

ldquo अहो सदामदवा तमहाला योगय अशी परमभट वमळाली ना तमहाला

ती आवडली ना तयातील कषणपरमािा भाव तर नककीि तमहाला जाणवला

असणार कारण तया कषणपरमाला तमचयावशवाय दसर कोण ओळख शकल िर

याि मडकयातन तमही कषणासाठी अतयात परमान सवाददषट व रिकर अस दहीपोह

आणल होतत तमचया लकषात आह ना ति तमही आणलल ह मडक आह परात

तयातील दहीपोह मातर मी सवतः माझया हातान तयार कलल आहत तमही जया

कषणपरमान तवहा दहीपोह आणल होतत तयाि कषणपरमान आज मीही ह दहीपोह

िनवल आहत पण दोनही दहीपोहयााना असलली कषणपरमािी गोडी मातर एकि

आह कारण आपडया उभयतााचया रठकाणी असलल कषणपरमही एकि आह आवण

कषणपरमािी गोडी तर सदव एकीएकि आह मग त कठडयाही पदाथाफत घाला तया

कषणपरमाचया गोडीिा गण तया रठकाणी परगट होणारि मळ पदाथाफि वगळपण

कायम ठवनही तया पदाथाफला अवधक रिकर व सवाददषट िनवणयािा या

कषणपरमािा गण खरोखरीि अलौदकक आह

अहो पदाथाफलाि काय सामानय जीवालाही अतयात गोड करन तयाि

सवफ जीवनि अतयात रोिक व मधर िनवणयाि ईशवरी सामथयफ या कषणपरमात आह

तोि तर या कषणपरमािा गणधमफ आह कठडयाही वसथतीत व पररवसथतीत ह

कषणपरम तयाचया गणधमाफनि परगट असत आवण जथ परगट होत तथ आपला गण

वनमाफण करति करत हि तर या कषणपरमाि ववशषटय आह मी तरी या

कषणपरमाचया गणधमाफिा अगदी परपर अनभव घतलला आहrdquo

रवकमणीि िोलण ऐकन सदामा तर अवधकि भावपणफ झाला

रवकमणीचया हातातील दहीपोहयाि मडक घताना तर तयाला आणखीनि भरन

यत होत पाणावलडया नतराानी कषणाकड पाहत सदामा महणाला

ldquoअर कषणा रवकमणीदवीनी ददलली ही परमािी भट महणज तर

माझयासाठी हा तझा परसादि आह यापकषा अवधक सादर व सयोगय भट दसरी

कोणतीही असण शकयि नाही िघ ना एका मवलन व जीणफ रडकयात िााधलडया

मडकयातन मी परमान तझयासाठी दहीपोह आणल होत तही तयािा अतयात परमान

सवीकार व सवन करन रसासवाद घतलास जण काही दहीपोह नवहत तर माझ

परमि त सवन कलस आवण कवळ गोड मानन नवह तर गोड करन घतलस आता

रवकमणीदवीनी तझया परमान कलल दहीपोह पनहा मी आणलडया मडकयातनि

मला ददल आवण माझ रडक सवचछ धवन तयात पनहा त मडक िााधल महणज मडक

माझि आवण रडकही माझि पण तयातील दहीपोह मातर तझयाि परमान ददलडया

रवकमणीदवीि मी आणलल दहीपोह ह तझयासाठी नवदय महणन आणल होत

आवण आता ह दहीपोह मी तझया परमािा कपापरसाद महणन घऊन जात आह

तयातील परमरसाि सवन करन मी सवतः तर आनादािा अनभव घईनि परात

माझया कटावियाानाही तया परमरसािा सवाद िाखायला वनवितपण दईन

कषणा आता काही मागणि उरलल नाही पण एकि शवटि साागण

आह तझयावरील परमभवकतभावामळ माझया सवफ जीवनािि सोन होऊन रावहल

आह आवण माझा दह हीि एक सवणफनगरी झालली आह या सवणफनगरीत माझया

हदयलसहासनावर त कायमिाि अवधवषठत होऊन िसलला आहस तयामळ या

सवणफनगरीत यापढ सदव तझयाि परमािा जागर व तझयाि नामािा गजर होत

राहील आवण तया परमभकतीचया राजयामधय मी आनादान तझयासह वनतय नाादत

राहीन आता तर मी कवळ तझाि आह आवण तझयासाठीि आह तयामळ यापढील

माझ सवफ जीवनही कवळ तझयासाठीि जगण तर होईलि परात दहतयागानातरही

ही सदामरपी इवलीशी लहर कषणरपी सागरात अगदी सहजपण ववलीन होईल

यािी मला पणफपण खातरी आह कारण कषणा मळात ही लहर तझयाि

अातःकरणातन वनमाफण झालली आह तवहा ती तझयाि अातःकरणात ववलीन होणार

ह तर वनविति आहrdquo

सदामयाि िोलण थाािल तरी तयाचया रठकाणिी भावपणफता मातर

कायमि होती तयाि भावपणफ अवसथत सदामयान रवकमणीन ददलडया

दहीपोहयाचया मडकयातील थोड दहीपोह आपडया हातान काढल आवण कषणाचया

जवळ जाऊन तयाचया मखात भरवल सदामयाचया परमभावान तपत झालडया

कषणानही तवढयाि उतसरतफपण तया मडकयातन थोड दहीपोह आपडया हातान

काढल आवण तयािा घास सदामयाचया मखात भरवला तया परमरसाचया सवादात

िडालडया सदामयाला तर कषणभर समाधीिाि अनभव आला मग रवकमणीही

सवसथ िसि शकली नाही वतनही तया मडकयातील थोड दहीपोह आपडया हातात

घतल आवण थोडस कषणाला भरवल तयातील उरलल दहीपोह कषणान आपडया

हातात घऊन तवढयाि परमान रवकमणीला भरवल सवफ वातावरणि एकीएक

परमरसान भरन व भारन रावहल मग रवकमणीन लगिि त दहीपोहयाि मडक

तयाि रडकयात पनहा वयववसथत िााधल आवण सदामयाकड सपदफ कल

सदामयान कषणाचया िरणाावर मसतक ठवल असता कषणान तर

सदामयाला परमान दढाललगनि ददल सदामयान रवकमणीलाही वाकन नमसकार

कला असता रवकमणीनही आपल दोनही हात जोडन तयािा सवीकार कला

सदामयासह रवकमणीिही नतर पाणावल होत यात काहीि नवल नाही परात

कषणाचया नतरातनही तयाचया नकळत परमधारा वाह लागडया होतया सदामयान

कषणािी ही भावपणफ मती पनहा एकदा डोळ भरन पावहली आवण आपडया हदयात

साठवन ठवली पढचयाि कषणाला सदामा कषणाचया महालातन िाहर पडला

राजवाडयातनही िाहर पडला दवारकानगरीतनही िाहर पडला आवण आपडया

घराचया ददशन माद पण वनियातमक पावल टाकीत िाल लागला तयाचया

पाठमोऱया मतीकड कषण व रवकमणी भावपणफ दषटीन पाहत दकतीतरी वळ तथि

सतबधपण उभ रावहल होतrdquo

नारदाि परदीघफ काळ िाललल िोलण थाािल तरी नाद अजनही

वातावरणात भरन रावहलत अस लकषमीला जाणवत होत भारलल वातावरण व

परमभावान भरलल मन अशा वसथतीत व अवसथत लकषमीही भावपणफि झालली

होती नारदही आपल नतर वमटन शाातपण सवसथि िसन रावहलला होता पण ती

थोडावळिी नीरव शाातता व सतबधताही लकषमीचया मनाला मानवना आवण सहनही

होईना नारदाि अातःकरण शबदरपान परगट होण लकषमीचया दषटीन अतयात

महततवाि व आवशयकही होत कारण तयावशवाय लकषमीचया शरवणभकतीिी पतफता

होण शकय होणार नवहत वतिीि भावपणफ अवसथा शबदााचया माधयमान परगट होऊ

लागली आवण शबदाानाही मग साकार होण भागि पड लागल

ldquoह नारदा सदामयािी कथा साागणयाचया वनवमततान सगण परमभकतीि

माहातमय त पनहा एकदा कळसावर नऊन ठवलस तयामळ कषणाचया माहातमयाि

आणखीन एक वगळ अाग एका आगळया व आकिफक रागान परगट झाल हि तर

ईशवराचया सगण परमाि व भकतीि ववशषटय आह ह माझया पणफपण लकषात आल

आह कारण परम महटल महणज त मळात एकाागी असि शकत नाही महणनि तर

अनक वगवगळया अागाानी या परमािा अनभव घऊनही तया परमाि रपाातर एकाि

भकतीभावात होऊ शकत आवण ईशवरी अनभवाशी ऐकय पावता यत सदामयाचया

रपान सगण परमभकतीमागाफतील हाि मलभत वसदधाात पनहा एकदा परकिाफन वसदध

झाला आवण तयािाि मला अवतशय आनाद झाला परात या सगण परमािी अनक

अाग व राग परगट होऊ शकल त मातर कवळ कषणाचया अातरागातील परमसवरप

अवसथमळि ह मातर सतय आह होय ना कारण परमसवरप अवसथचया ठायीि

परमािी ववववध अाग व राग साभवतात आवण तयादवार ती परमसवरप अवसथा काहीशी

परगट होऊ शकत पण जी काही अवसथा परगट होत ती जाणकाराला तया अवसथिी

खण पटवणारी व साकत दशफवणारी असत मग तया खणचया आधारान

भकतीमागाफिी वाटिाल करन ईशवरी ऐकयािा आनाददायी अनभव घणयािा परयतन

मातर जयािा तयािाि आह एवढि नवह तर तो जीवनातील एक कवढातरी मोठा

पराकरमि आह

असा पराकरम सदामयाकडन वनवितपण घडला असणार यािी मला

पणफ खातरी आह कारण कषणािी सगण परममती सदामयाचया अातःकरणात पणफपण

ठसलली होतीि आवण आता तर तयाचयाठायी कषणाचया परमसवरप अवसथिा

धयासही लागललाि होता तयामळ तया अखाड धयासान सवानभवाचया परमसवरप

अवसथकड सदामयान हळहळ पण वनवितपण वाटिाल कलीि असणार आवण

सदामा तया अवसथचया िाहय लकषणाानीही यकत होत रावहला असणारि सासारािी

अनासकती असनही सदामा आपडया कटावियााशी अतयात परमान वागत असणार आवण

तयााना तयााि जीवन वनदान ससहय होणयासाठी तरी वनविति सहाययभत झाला

असणार परमामळ सदामयाचया मनाठायी मोकळपणा व मखय महणज रवसकता

वनविति आली असणार तयामळि सदामयाकडन कटावियााि योगय कौतक घडन

तयााचया परमािाही अनभव वनविति घतला गला असणार कारण ही तर मन

ईशवरी परमान यकत झाल असडयािीि सलकषण आहत आवण ती सवफ सदामयाचया

ठायी अगदी सहजपण असणारि अशी माझया ठायी अगदी वनविती आह

ह नारदा पण सदामयािी कथा ऐकताना तयामधय जो रवकमणीिा

उडलख वारावार यत होता तो ऐकन वतचयाववियीिी माझी उतसकता मातर

कमालीिी वाढन रावहलली आह कारण तझया साागणयातन व तयाहीपकषा कषणाचया

िोलणयातन ज काही रवकमणीववियी परगट होत होत तयावरन एक गोषट अगदी

सपषटपण ददसत होती की रवकमणी ही कषणाशी ऐकय पावललीि होती आवण

तयािि मला राहन राहन अतयात नवल वाटत आह कषणान तर सदामयाशी

िोलताना रवकमणीिा उडलख lsquoमाझी आतमसखीrsquo असाि कला होता माझयासाठी

तवढ सतरि अवतशय महततवाि व मोलाि आह कारण कषणाकडन तयाचया

सवानभवातन त अगदी सहजपण व उतसरतफपण परगट झालल आह

कषणाचया अातःकरणात तो रवकमणीि तयाचयाशी असलल ऐकय

अनभवत होता ह तर अगदी उघड आह पण रवकमणी वतचया रठकाणी वति

कषणाशी असलल ऐकय कशी अनभवत होती आवण मळात रवकमणी कषणाशी ऐकय

पावली कशी ह सवफ जाणन घणयािी माझी आतरता अगदी पराकोटीिी वाढलली

आह माझया मनािी तर ती अतयात जररीि होऊन रावहलली आह माझया दषटीन

तर हा वविय ववशि महततवािा आह कारण रवकमणीि कषणाशी असलल नात

मळात पतनीि महणज अतयात नाजक व महणनि जरा कठीणि त नात आड यऊ न

दता रवकमणी कषणाशी कशी ऐकय पावली ह जाणन घण माझयासाठी तर अतयात

आवशयकि आह कारण माझही असि पतनीि नात या नारायणाशी आह आवण

काही काही वळला त माझया व नारायणाचया आड यत ह माझया लकषात यत मग

माझी गाडीि थोडावळ अडन रावहडयासारखी होत आवण तयातन काय व कसा

मागफ काढावा ह मला तर सिनासि होत तवहा रवकमणीिा अनभव मला नककीि

उपयोगाला यईल यािी मला अगदी खातरी आह तवहा नारदा या रवकमणीचया

कषणाशी ऐकय पावणयाि रहसय मला लवकरात लवकर उलगडन सववसतरपण सााग

िर माझी तला तशी परमािी पराथफनाि आह आता अवजिात वळ लाव नकोसrdquo

लकषमीि िोलण ऐकन नारदाला अतयात सातोि वाटला आवण

समाधानही झाल यािी जण पावती महणनि की काय नारदाचया वाणीिा ओघ

पनहा वाह लागला

ldquoह लकषमी तझ खरोखरीि अतयात कौतकि मला वाटत कारण

शरवणभकतीिा अनभव त खऱया अथाफन घत आहस शरवण कलडया सदामयाचया

कथतन त तयातील नमका भावाथफ जाणलास आवण तयामधय असलल

सगणपरमभकतीि नमक सतर त ओळखलस सदामयान तयाचया कटािात परमान

राहनि कषणाचया परमसवरप अवसथिा धयास कसा घतला असणार आवण तया

धयासानि सदामयािा भवकतभाव वाढत जाऊन तयान कषणाशी ऐकय कस साधल

असणार ह त अगदी योगय परकार जाणलस तयामळ एक मातर िर झाल की आता

सदामयाचया पढील जीवनाववियी तला काही साागणयािी आवशयकता मला रावहली

नाही तयािीि पररणती महणज कषणाचया पढील जीवनातील मखय

परवाहािरोिरि आता आपडयाला पढ पढ जाता यईल

ह लकषमी तयाहीपकषा मला ववशि आनाद या गोषटीिा झाला की

कषणाचया जीवनातील रवकमणीि ववशि सथान व महततव तझया लकषात आल

तयामळि lsquoरवकमणीrsquo हा तझयासाठी एक खास कौतकािा वविय होऊन रावहला

आह अथाफत तही साहवजकि आह महणा पण मला काही तयाि तवढस नवल वाटत

नाही कारण रवकमणीसािाधातील एक ववशि रहसयािी गोषट मला माहीत आह जी

तला ठाऊक नाही तयात तझी काहीि िक नाही कारण ती गोषट मी तला

अजनपयात मददामि साावगतलली नाही

अगा लकषमी तया रवकमणीचया रपान ति तर भतलावर जनम घतला

होतास या नारायणािी सहधमफिाररणी महणन तयानि तयाचया कषणावतारात

तयािी अधाावगनी होणयािा आगरह तझयाकड तझयावरील परमान धरला होता आवण

तही तझा तो िहमान समजन मोठया आनादान नारायणािा परमळ आगरह

सवीकारलाही होतास परात ह सवफ तयानातर तझयारठकाणी वनमाफण झालडया

ववसमरणान िावधत झालल आह महणनि तयातील काहीही तला आता आठवत

नाही परात तयावळी रवकमणीठायी असलला भवकतभाव आता तझयाठायी पनहा

जागत झालला आह आवण महणनि तझया रठकाणी रवकमणीववियीचया

आपलपणाचया भावातन वतचयाववियी एक ववशि परकारिी ओढ वनमाफण झालली

आह तया भावािी पती करणयामधय मलाही वनविति आनाद लाभणार आहrdquo

नारदाचया िोलणयान आियफिदकत झालली लकषमी कषणभर सतबधि

झाली पण कषणभरि कारण वतचया रठकाणी वनमाफण झालली असवसथता वतला

सवसथ िस दयायला तयारि नवहती आवण तीि असवसथता वतला िोलायला भाग

पाड लागली साहवजकि वतचया िोलणयात वग व आवग या दोनहीिा सायोग होत

होता

ldquo अर नारदा तझया िोलणयान मला तर सखद का होईना पण एक

अनपवकषत असा धककाि िसला आह खर तर कषणिररतर ऐकत असतानाि माझया

मनात हा वविार वारावार यत अस की तया िररतरामधय माझा काही सहभाग होता

की नाही या नारायणाचया सवभावानसार तयान भतलावर जाताना मला व या

शिालाही वनविति सवतःचया िरोिर घतल असणार पण आमही तथ कवहा गलो

व कस गलो त आमहा उभयतााचयाही अवजिात लकषात रावहलल नाही आवण तयात

काहीि नवल नाही कारण खदद नारायणालाही तयाववियी काहीही आठवत नाही

त सवफ आमहाला कवळ तझयाकडनि ऐकायला वमळत व कळतही आताही तझयाि

मखातन हा माझयाववियीिा उडलख आवण तोही िोलणयाचया ओघाति आला

तयातही कषणिररतरात मी तयािी पतनी रवकमणी महणनि सथान घतल होत ह

ऐकन तर माझया आनादाला पारावारि रावहलला नाही रवकमणीववियी माझया

ठायी एवढी ओढ व आपलपणा का होता याि कोड आता मला उलगडल

पण ह नारदा कवळ तवढयानि माझ समाधान झालल नाही कारण

रवकमणीचया रठकाणी असलला कषणाववियीिा एवढा भवकतभाव कसा व कवहा

वनमाफण झाला आवण मखय महणज तया भावािी पती रवकमणी कशी करन घत अस

ह सवफ समजन व जाणन घण माझयासाठी अतयात आवशयक आह कारण तरि

मलाही रवकमणीपासन काहीतरी पररणा घऊन आता माझया भावािी पती

करणयािा मागफ वनवितपण सापडल यािी मला अगदी खातरी आह

ह नारदा रवकमणीिा कषणाशी कसा सािाध आला तयाािा वववाह

कसा झाला आवण मखय महणज वतन कषणाि मन कस लजकल की जयाचयामळ

कषणान वतला वरल ह सवफ सववसतरपण ऐकणयािी माझी आतरता तर आता

अवतशय वाढन रावहलली आह मला नककीि ठाऊक आह की हा शिही

कषणिररतरातील तयाचया सहभागाववियी ऐकणयासाठी अवतशय उतसक झालला

असणारि तवहा आमचया दोघााचयाही या सहज भावािी पती आता ति अगदी

लवकरात लवकर कर िघ पण तयासाठी आधी त कोणािा करमााक लावणार

आहस माझा की या शिािाrdquo

शवटि वाकय उचचारीत असताना लकषमी थोडयाशा वमशकीलपणि

हसत होती आवण तयामधय शिही हसन सामील झाला नारदानही मग हसन तयााना

साथ ददली आवण तो िोल लागला

ldquo अगा लकषमी त तर माझयापढ एक पिपरसागि वनमाफण कला आहस

तमचयामधय आधी कोणािा करमााक लावायिा हा एक मोठा परशनि आह अथाफत मी

कोणािाही करमााक आधी लावला तरी तयामळ तमचयापकी कोणीही नाराज होणार

नाही यािी मला पणफ खातरी आह कारण तमचया या नारायणावरील परमामळ

तमचयामधय आपापसाातही एक परकारिा आपलपणा व मनािा मोकळपणा आह

आवण ति तर तमचया नारायणपरमाि लकषण आह

पण लकषमी मला अस अगदी मनापासन वाटत आह की या शिािाि

करमााक आधी लावण आवशयक आह कारण दकतीतरी वळ हा शि आपडया दोघाािा

सावाद मधयमधय काहीही न िोलता शाातपण शरवण करीत आह तयािा होणारा

आनाद तयाचया मखावरन आपडयाला अगदी सपषटपण ददसतो आह खरा परात

तयाला होणारा आनाद कसा व दकती आह ह मातर तयाचया काहीि न िोलणयामळ

आपडयाला समज शकत नाही तवहा आता थोडा वळ आपण परतयकष शिाशीि व

तही तयाचयाववियीि िोलया आवण तयालाही िोलत करया महणज तयालाही जरा

मोकळ व िर वाटल आवण आपडयालाही िर वाटल कारण शि आपडयाशी

सवतःहन काहीि िोलणार नाही हि तर शिाि ववशि आह होय की नाही

शिाrdquo

नारदाचया या िोलणयावरही शिान काहीही न िोलता रकत हसन

आपली मान सामतीदशफक हलवली नारदाचया िोलणयािी व तयावरील शिाचया

परवतदकरयिी लकषमीला मातर रार मौज वाटली आवण वतन मोकळपणान हसन दाद

ददली पण तरीही नारद व लकषमी ह दोघही शिाचया िोलणयािी वाट पाहत

सवसथि िसन रावहल शिही नारदाचया िोलणयािी वाट पाहत सवसथ िसन

रावहला होता तयामळ थोडा वळ कोणीि िोलत नवहत शवटी शिाचया लकषात

आल की तो िोलडयावशवाय आता नारद पढ काहीि िोलणार नाही तवहा मातर

शिाला िोलण भागि पडल आवण ककवित हसन तयान िोलावयास सरवात कली

ldquo अहो नारदऋिी परमभागयान मला या नारायणाचया सगण

िररतरााि शरवण करणयािी साधी लाभली आह आवण तीही तमचया मखातन

परगटणाऱया भवकतगायनामळ ह खरि आह तया शरवणामधय माझ मन पणफपण दाग

झालल असत अनक वळा शरवण करताना माझी िदधी तर अगदी गागि होऊन

राहत पण तयातनही तमिा व या लकषमीमातिा जवहा जवहा सावाद होतो आवण

तया सगणिररतरातील रहसय उलगडल जात तवहा मातर माझ मन नारायणाचया

सगण परमान रागनि राहत ववशितः कषणपरमाचया व कषणभकतीचया कथा ऐकताना

व तयातील गज जाणताना होणारा आनाद हा कवळ आगळा वगळाि नाही तर तो

आनाद अतयात शरषठ आह अस वनवितपण जाणवत आवण तयािी थोरवीही माझया

लकषात यत तया कषणिररतरात माझाही सहभाग होता ह ज तमही मला साागत

आहात तयामळ तयाववियी जाणन घणयािी उतसकता माझयारठकाणी वनविति

आह खर तर कषणिररतरातील तया माझया सहभागापकषा या नारायणािा परतयकष

घडणारा आततािा सहवास मला अवधक महततवािा वाटतो कारण कषणिररतर हा

एक अभतपवफ पण घडन गलला इवतहास आह तर या वका ठातील नारायणाि

अवसततव ही खरी व परतयकष वसतवसथती आह खर ना

अहो नारदऋिी परात वसतवसथती अशी आह की परतयकष सहवास

घडनही आमही या नारायणाि वयवकतगत परमही अनभव शकत नाही ककवा तयाि

माहातमयही यथाथफतन जाण शकत नाही तयाि वयवकतगत परम आमहाला उपलबध

असनही वमळत नाही आवण महणन तयाि महततव कळत नाही परात या नारायणाि

कषणावतारातील समगर िररतर ऐकताना तयाचया अातःकरणािी वयापकता मातर

वनविति जाणवत आवण तयाि माहातमय जाणणयासाठी त कारणीभत व

साहाययभतही होत तयाि जावणवन जर आमचयाकडन या नारायणाचया

सहवासात राहण घडल तरि आमचयाकडन तयािी काहीतरी भकती घडण शकय

आह ह आमही जाणन आहोत महणनि या नारायणाि माहातमय यथाथफतन परगट

करणार तयाि सगणिररतर ज तमही अतयात परमान वणफन करन साागत आहात त

शरवण करणयािी वमळालली ही साधी महणज आमहासाठी एक अमतयोगि आह

तवहा कषणिररतरात माझाही सहभाग होता ह ऐकन मला काही जासत

नवल वाटल नाही कारण या नारायणािा तो सवभावि आह तयािा

आमचयावरती एवढा परमलोभ आह की तयाला आमचयावशवाय जण िनि पडत

नाही अथाफत आमहीसदधा तयाचया सहवासाला अतयात लािावलल आहोति आवण

आमहीही या नारायणावशवाय ििनि असतो ह अगदी खरि आह आमिी ही

अवसथा नारायण जाणत असडयामळि तो आमहाला सदव तयाचया साग ठवन तयािा

अागसाग करणयािी अमडय साधी उपलबध करन दतो तयामळि नारायणािी वनतय

सवा करणयाचया माझया भावािीही मला पती करता यत

तवहा कषणिररतरातील माझा सहभाग काय होता आवण माझयाकडन

कषणान कशी सवा करन घतली ह जाणन घणयािी उतसकता माझयाही रठकाणी

वनविति आह परात तयाहीपकषा कषणाि वयापक िररतर समजन घणयािी आतरता

माझयारठकाणी जासत आह कारण तयामळि मला कषणाि वयापक अातःकरण व

माहातमय तर जाणता यईलि पण मखय महणज माझयाकडन जी काही थोडीरार

सवा घडली असल तयाचया अहाकाराला वावि राहणार नाही कषणिररतरातील

माझा सहभाग हा तयातील कवळ एक लहानसा भागि असणार ह मी ओळखन

आहि पण तरीही या सवाफि शरवण परतयकष तमचया मखातनि करणयािी साधी मला

वमळत आह ह तर माझ कवढतरी भागयि आह कारण या नारायणाि अातःकरण व

माझयासारखया भकतााचया मनातील भाव यााना जोडणारा असा एकमव दवा तमहीि

आहात कारण या दोहोि ऐकय तमचया रठकाणी तमही वनतय अनभवीत असता ह

मी जाणन आह

तवहा नारदमहिी आता जराही ववलाि न करता कषणाचया िररतरात

मी सहभागी दकती होतो आवण तयाहीपकषा समरस दकती होतो ह साागणयाि कराव

तयासाठी आवशयक वाटणारी करमवारी तमिी तमहीि ठरवावी कारण तमचयाकडन

त उतसरतफपण व सहजपण घडल यािी मला पणफ खातरी आहrdquo

शिाि िोलण ऐकन झालल समाधान नारदान हसन वयकत कल आवण

सावभपराय नजरन लकषमीकड पावहल लकषमीनही नारदाला वसमतहासयपवफक

परवतसाद ददला असता नारदानही मग िोलावयास सरवात कली

ldquoह शिा तझ िोलण अगदी सयवकतक असि आह या नारायणाचया

सगणिररतरात सहभागी होणयािी जी साधी आपडयाला वमळत ती कवळ तयाचया

आपडयावरील परमामळ ह खरि आह परात तयाचया सगणिररतरात आपण समरस

होऊ शकतो त मातर रकत तयाचयावरील आपडया परमामळि होय

नारायणाचयाववियीि परम जस जस आपडया अागाअागात मरत जात तशी तशी

आपडयालाही नारायणाचया सगणरपातील अवधकावधक अाग ददस लागतात जाणव

लागतात आवण तयाहीपकषा मखय महणज आवड लागतात सगण परमरसान भरलल

आपल मनि आपडयाला नारायणाशी समरस करन ठवत तथनि तर नारायणाशी

एकरप होणयाचया अनभवाला सरवात होत आवण एक ददवशी एक कषणी आपलही

अातःकरण नारायणाचया परमान भरन वाहत राहत सगण परमभवकतभावान

साधलला हा ऐकयतवािा सवानभव हा सवफशरषठि आह ह सतयि आह असो

ह शिा तझया वनतयाचया सवाभावान सातषट असलडया नारायणान

तयाचया रामावतारातही तयािा लहान िाध lsquoलकषमणrsquo महणन तला तयाचयासाग नल

होत एवढि नवह तर जण काही तझया सवाभावाला साधी वमळावी महणनि की

काय तला सतत तयाचया सहवासातही ठवल होत आवण तही तझया उतकट

सवाभावान रामाला सातषट कल होतस रामही तला तयाचया अातःकरणाचया अतयात

जवळ पाहत अस आवण तसा अनभवही तो वनतय घत अस शिा भागयवशात तला

रामाि माहातमयही कळल आवण तयाचया अवताराि रहसयही त जाणलस

तयामळि रामाशी एकरप झाडयािा अनभव त रामाचया परतयकष जीवनिररतराति

घऊ शकलास आवण शवटी तर तझया रामावरील परमभवकतभावािी पररसीमाि

झाली कवळ रामाि विन खर करणयासाठी त आनादान दहतयाग कलास आवण

रामाचया अातःकरणात पणफपण सामावला जाऊन एकरप होऊन रावहलास

ह शिा परात कषणावतारात मातर या नारायणान एक गामति कली

आवण तयामळ तयािी आणखीन एक नवलीलाि परगट झाली नारायणान परतयकष

कषणावतार घणयाआधीि तला भतलावर पाठवल आवण िलरामाचया रपान तला

जनम घयावयास लावला तयामळ कषणािा जयषठ िाध ही भवमका करण तला भागि

पडल या वनवमततान रामावतारात रामािा कवनषठ िाध महणन ज काही तला

करावयास लागल असल तयािी भरपाईि नारायणान जण काही कषणावतारात

कली असि तला एखादवळस वाटल कारण जयषठ िाध असडयामळ िलरामान

कषणािी काही सवा करणयािा परशनि वनमाफण होत नवहता तर कषणानि

िलरामािी सवा करण कषणाकडन अपवकषत होत कषणही तयाचया सवभावानसार

तयाचया कतफवयकमाफला अगदी सहजपण जागत होता आवण िलरामािा योगय आदर

करन तयाचया जयषठतवािा मानही राखीत होता

िलरामािा सवभाव हा कषणाचया सवभावापकषा अगदी वगळा होता

नहमीि शाात व गाभीर असणारा िलराम कषणाि माहातमय अगदी तयाचया

लहानपणापासन जाणन होता कषणािी आतमशकती व परोपकारी वतती यािी पणफ

जाणीव िलरामाचया रठकाणी पवहडयापासनि होती तयामळ िलराम जरी जयषठ

असला तरी कषणि शरषठ आह ह िलरामान पणफपण लकषात ठवल होत परात

कषणाचया सदहतववियी पणफ खातरी असनही कषणािी कायफपदधती ही िलरामाला

नहमीि मानवत अस वा मानय होति अस अस मातर नाही पण वळपरसागी िाहय

साधनापकषा साधयाला नहमीि महततव व अगरकरम दणयािी कषणािी वतती

असडयामळ कषण तयािि महणण व करण तयाचया पदधतीनसार शवटी खर करीत

अस िलरामाला तयािा तया तया वळी तरासही होत अस आवण महणन कषणािा

िाहयाागान रागही यत अस िलरामाकडन तयािा कषणावरील राग काहीवळा

वयकतही होत अस परात िलराम शाातही लगिि होत अस आवण कषणाि भरभरन

कौतकही करीत अस अशा तऱहन भावा-भावामधील परमभावािीि नहमी मात

होत अस आवण सदभावािाि सदा ववजय होत अस कषणाचया वागणया-

िोलणयामळ जर कधी अडिणीिा परसाग वनमाफण झाला तर मातर िलराम सवफ

शकतीवनशी कषणाचया मदतीला धावन जात अस आवण तयाचयाि पाठीशी उभा

राहत अस असा हा िलरामािा आगळा वगळा असणारा सवभाव व भाव कषणि

ओळखन होता आवण तयािा खरा आनादही कषणि अनभवत होता

तवहा शिा कषणावतारात कषणाला आनादािा अनभव दणयासाठी त

वनविति कारणीभत झालास मग तयाि जासत कारण तझया भावापकषा कषणािा

सवभाव ह जरी असल तरी तझया सवभावान व भावान त कषणाला सहाययभत

झालास ह मातर वनविति आवण सहाययभत होण हीसदधा एक परकारिी सवाि

आह तया अथाफन तझयाकडन कषणावतारात कषणािी सवा घडली ह खरि आह

परात कषणािी वयापक अनभव घणयािी वतती व परी ह तझया सवभावानसार तला

न मानवडयामळ त िाहयाागान कषणाचया जवळ असनही तयाचया अातःकरणापासन

तसा थोडासा दरि रावहलास तयामळ कषणाशी ऐकय पावडयािा आनाद तला

अनभवता आला नाही ही वसतवसथती आहrdquo

नारदाि िोलण ऐकता ऐकता गाभीर होत रावहलला शि नारदाि

िोलण थाािल तवहा िाहयाागान सवसथि िसलला ददसत होता तरी तयाि मन मातर

असवसथि होत थोडयावळान काहीशा हळवार व काहीशा असपषट आवाजात जण

काही सवतः सवतःशीि िोलडयासारख शि िोल लागला

ldquoह नारद महि तीि तर माझी मखय अडिण आह आवण ती

माझयाठायी मलभति आह माझया मनामधय एक परकारिा साकवितपणा आह ह

खरि आह तयामळ एखादी गोषट अनक अागान घड लागली की माझया मनाचया

एकाागी सवभावाला त मानवत नाही कोणतयाही परसागात व गोषटीत जासत खोलवर

जाणयािी माझया मनाला सवयि नाही तयाि मनावर एक परकारि दडपण यऊन

मनात थोडीशी भीतीि वनमाफण होत मनामधय मोकळपणा नाही महणन मन

वयापक होत नाही आवण त वयापकतिा अनभव घऊ शकत नाही ह जवढ खर आह

तवढि हही खर आह की वयापकतिा अनभव मन घत नाही महणन मग मन

वयापकही होऊ शकत नाही नारायणाि अातःकरण अतयात सखोल व वयापक आह ह

मी जाणन आह परात नारायणाकडन तयाचया सवभावानसार यथ या वका ठात तयाि

अातःकरण परगटि होत नसडयामळ तयािा अनभव घणयािी आमहाला कधी साधीि

वमळत नाही साधी नाही महणन अनभव नाही आवण अनभव नाही महणन अवसथा

नाही अशी आमिी मोठी वववितर वसथती होऊन रावहलली आह यातन िाहर

यणयािा मागफ रकत तमचयापाशीि आह नवह तमचया रपानि तर आमचयासाठी

तो मागफ आह वका ठात होणाऱया तमचया आगमनामळि आमहाला आमिा मागफ

वमळणयािी काहीतरी शकयता आह

ह नारद महि या नारायणाचया सगणलीला व वयापक िररतर

भतलावरतीि परगट होत ह खरि आह तया वळस आमचया अतयात भागयान व या

नारायणाचया कपन जरी आमहाला तया िररतरात सहभागी होणयािी साधी वमळाली

तरी तया िररतराि वयापकतव जाणण मातर वनदान मला तरी शकय होत नाही मग

तया िररतरातील नारायणाि सखोल अस अातःकरण जाणवण ह तर माझयासाठी

तरी रारि दर रावहल पण तमही आमचयावरती कपावात होऊन नारायणाचया तया

सगण िररतरााि गायन नारायणावरील आतयावतक परमान व तयाचया माहातमयाचया

पणफ जावणवन करता तवहा मातर या नारायणाचया िररतराकड आवण तयादवार

तयाचया अातःकरणाकड पाहणयािी थोडी थोडी दषटी हळहळ यऊ लागत तयामळि

नारायणाववियीचया परमाि रपाातर भवकतभावात होऊ लागत आवण आनादाचया

अनभवािी सरवातही होत अथाफत आनादािा अनभव पणफपण घण ही अवसथा व

तया ददशन होणारी मनािी वाटिाल हा सवफ पढिा व अतयात महततवािा भाग

वशडलक राहतोि तयािीही मला वनविति जाणीव आह पण महणनि तयासाठी

तमचया मखातन या नारायणािी सगणिररतर शरवण करण ह माझयासाठी अतयात

आवशयक आह तया िररतरातील कवळ माझा सहभाग दकती व कसा होता ह

समजन घणयािरोिरि त िररतर सवाागान कस परगटल त शरवण करण माझयासाठी

अतयात महततवाि आह तवहा तयािि समगर वणफन तमही आमचयासाठी परगट कराव

अशी मी तमहाला अगदी मनःपवफक पराथफना करतोrdquo

शिाचया योगय भावाचया यथाथफ िोलणयान नारदाला अतयात सातोि

झाला आवण तो तयाचया मखावरील वसमतहासयान वयकतही झाला नारदान

लकषमीकड पावहल असता वतचया मखावरील शरवणोतसक भाव तयाचयाही लकषात

आला आवण जण काही तया भावािी परवतदकरया महणनि की काय नारदाचया

मखातन अगदी सहजपण शबदाािा परवाह वाह लागला

ldquoह शिा तझया मानवसक अवसथि परगटीकरण तझयाकडन अगदी

योगय परकार व योगय शबदाादवार घडलल आह पण मला तला एकि महततवािी गोषट

परामखयान साागायिी आह की जशी तझया रठकाणचया कमतरतिी जाण तला आह

तशीि तझयाठायीचया गणवततिी जाणीवही त जागत ठव महणज मग तझ मन

वनराशकड अवजिात झकणारि नाही आवण तया मनातील जोम जोश व उतसाह

कायम राहन मनाला पढील वाटिालीला अखाड पररणा वमळत राहील

अर शिा यािाित त या लकषमीिाि आदशफ समोर ठव ना पवी

वतचयाही रठकाणी वतला एक परकारिी कमतरता जाणवत अस कारण

वतचयाठायीि नयन वतला ठाऊक होत िाहयाागान या नारायणाचया अतयात जवळ

असनही आपण तयाचया अातःकरणापासन मातर दरि आहोत ह लकषमीला अनभवान

कळलल हत तयामळि वतचया रठकाणी एक परकारिा दरावाि वनमाफण झालला

होता तयािि रपाातर थोडयाशा नराशयततही झाल होत परात नारायणाचया

सगण अवतारिररतर कथा शरवण करता करता लकषमीन सवतःचया मनाला सावरल

नारायणाचया सगण परमान सदव यकति होऊन राहणयािा वनिय लकषमीन कला

आवण तया परमामळ वतचया मनान पनहा उभारी घतली लकषमीन नारायणाि

माहातमय अातःकरणात पणफपण व कायमि ठसवन घतल आवण मनातील दरावयाला

वतन परयतनपवफक दर कल तयामळि लकषमीला नारायणाचया सगण भकतीचया

आनादािा अनभव यणयास सरवात झाली आवण आता तर वतला तो आनाद

अनभवणयािा एकीएक धयासि लागलला असन तोि छादही वतचयाठायी जडलला

आह तवहा आता कषणावतारातील रवकमणीचया रपान असलडया अशा लकषमीिीि

कथा आपण ऐक याrdquo

अस महणन नारदान लकषमीकड व शिाकड सावभपराय नजरन पावहल

उभयताानी मादवसमत करीत आपली सामती दशफवली मातर नारदािा विनौघ पनहा

वगान वाह लागला

रवकमणीिी कषणपरीती

ldquoह लकषमी का डीनपरिा राजा भीषमक व तयािी पतनी शदधमती याािी

कनया महणन रवकमणीिा जनम झाला भीषमक हा सवतः अतयात नीवतमान व

सदािारी होता सदव परजावहतदकष असलडया भीषमकाचया ठायी आपडया

परजाजनााचया सखािी व सवासथयािी वनतय काळजी अस परजचया कडयाणाि वनणफय

घणयासाठी व तयाािी कायफवाही करणयासाठी भीषमक नहमीि सावध व ततपर अस

सवतःचया वयवकतगत जीवनातही धमाफिरण वरतवकडय व यजञयागादी पणयकम यााि

पालन भीषमकाकडन अतयात वनषठापवफक होत अस यामधय तयाचया पतनीि

शदधमतीि तयाला पणफ सहकायफ परतयकष कतीन होत सवाफत महततवािी गोषट महणज

भीषमक हा कषणाि मोठपण व थोरवी जाणन होता िाररतरयवान व नीवतवान

राजााना एकतर आणन तयाािा एक साघ वनमाफण करणयाचया कषणाचया परयतनााि

भीषमकाला कवळ कौतकि नवहत तर तयािा कषणाला सदकरय पाठठिाही होता

तयामळ भीषमकाचया मखातन कषणािा उडलख वारावार व अगदी सहजपणान यत

अस

अशा पणयशील व सतशील मातावपतयााचया पोटी जनम घणयाि जण

भागयि रवकमणीला लाभल होत अगदी लहानपणापासनि रवकमणीचया मनावर

ससासकार सहजपण होत रावहल वरतवकडयादी धारषमक कतयाातील घडलला सहभाग

व वपतयाकडन घडणाऱया यजञयागादी कमााि परतयकष अवलोकन रवकमणीला लहान

वयाति करता आल तया वनवमततान अनक ऋिीमनीि आगमन भीषमकाचया

राजवाडयात होत अस तयावळस तया ऋिीमनीि पजन व आदरसतकार

भीषमकाकडन होत असताना रवकमणीही आपडया मातावपतयााना साहायय करीत

अस अनक थोर ऋिीमनीिी सवा करणयािी साधीही रवकमणीला वमळत अस

आवण तीही अगदी मनःपवफक व शरदधन तया सवाािी सवा करन तयााचया

आशीवाफदााना पातर होत अस एवढया लहान वयातील रवकमणीिी समज व नमरति

वागण िोलण पाहन सवाानाि सातोि होई आवण तयााना रवकमणीि अतयात कौतकही

वाटत अस रवकमणीकड पाहन वतचया मातावपतयाानाही अवतशय समाधान होई

आवण तयााि अातःकरण रवकमणीचया परमान भरनि यई रवकमणी वतचया

सवभावामळ व गणाामळ साहवजकि वतचया मातावपतयाािी अतयात लाडकी झालली

होती तयातनही ती वपतयािी अवधक आवडती होती आवण वतलाही वतचया

वपतयािा महणज भीषमकािा लळा जासत होता तयामळ रवकमणी नहमीि

भीषमकािरोिरि अस आवण भीषमकाचया सहवासात सवफ गोषटीि शरवण व

अवलोकन अगदी सकषमपण करीत अस

ह लकषमी रवकमणीचया जीवनाचया दषटीन आणखीन एक महततवािी

गोषट घडत होती भीषमकाला भटायला यणाऱया अनकााचया िोलणयात िऱयािदा

कषणासािाधी काहीनाकाहीतरी वविय हा यति अस कषणाि पवफिररतर व

तयाचयाकडन घडलल अनक दवीसदश पराकरम यााचया उडलखािरोिरि मथरत

आडयापासनचया कषणाचया जीवनासािाधीही अनक जण िोलत असत ह सवफ

ऐकणयािी साधी व भागय रवकमणीला लाभल होत आवण तीही तया साधीिा परपर

उपयोग करन घत अस साहवजकि रवकमणीचया मनात कषणाववियीि एक

ववशि आकिफण वनमाफण झालल होत एवढि नवह तर कषणाचया रपाववियीि व

गणााववियीि वणफन अनकााचया मखातन ऐकता ऐकता रवकमणीचया ठायी

कषणाववियी परीतीभावि वनमाफण झालला होता कषणाचया थोरवीिा तर

वतचयारठकाणी आधीि वनिय झालला होता अशा तऱहन रवकमणीन वतचया मनात

अगदी खोलवर अस परमाि अगरसथान कषणाला ददल होत आवण तयातनि परतयकष

जीवनातही कषणालाि एकमव सथान दयाव असा धयासि रवकमणीचयाठायी जडन

रावहलला होता वतचया धयानी मनी कवळ कषण आवण कषणि होता

ह लकषमी जयावळस रवकमणी उपवर झाली तवहा साहवजकि वतचया

वववाहाववियीि वविार वतचया मातावपतयााचया मनात यऊ लागल आवण तस

तयाानी रवकमणीला िोलनही दाखववल तयावर रवकमणी तयााना लागलीि पण

एवढि महणाली की lsquoमाझया मनाला पसात पडल व भावल अशा वयकतीलाि मी

वरन आवण पती महणन तयािा सवीकार करनrsquo रवकमणीचया िोलणयान िदकत

झालडया व थोडयाशा िावरलडया वतचया मातन रवकमणीला अतयात काळजीचया

सवरात महटल

ldquoअगा मली आपणा वसतयााना असा पती वनवडीिा हकक असतोि कठ

तसा तर तो नसतोि मळी आपल मातावपता हि आपल खर वहत जाणतात यािी

खातरी िाळगन तयाानीि आपडयासाठी पसात कलडया वराला आपण वरायि हि

आपडया वसतयााचया दषटीन योगय असत ह मी तला माझया सवानभवान साागत आह

तयावर ववशवास ठव आवण वरसाशोधनािी सवफ जिािदारी आमचयावर सोपवन त

मोकळी हो िघrdquo

रवकमणीन वतचया माति सवफ िोलण शाातपण ऐकन घतल खर पण

वतिा वनिय मातर जराही हलला नाही तर तो कायमि रावहला आवण वतन तो

तसा िोलनही दाखवला तयामळ रवकमणीिी माता मातर सलित झाली आवण

वतचया पतीकड पाह लागली पण भीषमकाचया मखावर मातर रवकमणीचया

कौतकािाि भाव पसरन रावहला होता तयाला रवकमणीिी सवतातर वतती व िाणा

पाहन आनादि झाला रवकमणीकड हसन पाहत भीषमक वतचयाशी िोल लागला

ldquoअगा रवकमणी आमिा तझयावर पणफ ववशवास आह आततापयात

तझयावर ज सासकार झाल तया सासकारााना अनरप अशीि तझी वनवड असल

यािीही आमहाला पणफ खातरी आह परात तरीही तयासािाधी त आमचयाशीही

वविारवववनमय करावास अस मला अगदी मनापासन वाटत आह तसा आमिा

तझयावर थोडारार हकक आहि ना अथाफत हा हकक कवळ मातावपता या नातयािा

नसन तो हकक परमािा आह एवढ मातर लकषात ठव आवण तझया मनात वनवित काय

आह त आमहाला अगदी मोकळपणान सााग िघ पण पती वरणयासािाधीिा तझाि

वनणफय अावतम असल यािी मी तला खातरी दतोrdquo

वपता भीषमकािी विन ऐकताना रवकमणीला तया विनातील

परमळता आवण तयाहीपकषा वपतयाचया रठकाणी वतचयाववियीिा असलला ववशवास व

खातरी अवधक जाणवली साहवजकि रवकमणीि मन वपतयाववियीचया परमादरान

भरन आल आवण वति मन अतयात मोकळपणान ती परगट कर लागली

ldquoअहो तात हा तमिा माझयावरील ववशवास हि माझ िलसथान आह

या तमचया ववशवासाला पातर होणयाचया परयतनाति माझा आतमववशवास वाढत

असतो आवण माझया मनाला तो सिळ करीत राहतो तमही व माझी माता या

उभयताानी माझयावर कलल सासकार आवण एरवही तमचया सहवासात वनतय

रावहडयामळ माझया मनािी होत असलली जडणघडण यााचया पररणतीतनि

माझी एक वनवित भवमका तयार झालली आह तयापरमाणि पढील जीवन

जगणयािा माझा अगदी वनियि झालला आह आता मातावपता व नातर पढ

पतीिी व मलाािी सवा करण ह जरी आमहा वसतयाासाठीि परथम कतफवयकमफ असल

तरी ति आमि अावतम कतफवय आह अस नाही ह माझया पणफपण लकषात आलल

आह एक मनषय महणन lsquoईशवरािी सवा व भकती करणrsquo ह माझयासाठीही अतयात

आवशयकि आह तोि माझा खरा धमफ आह आवण तयानि माझया मानवजनमािी

साथफकता होणार आह ह सतय मला पणफपण आकलन झालल आह

ह तात माझया या भवमकन जीवन जगणयाि पणफ सवातातरय तमही मला

दयाल यािी मला पककी खातरी आह परात माझया पढील जीवनात माझया

भवमकनसार जीवन जगणयासाठी मला मनःपवफक साथ दणारा साथीदारि मला

हवा आह तयालाि lsquoमी पती महणन वरनrsquo असाि माझा वनिय होऊन रावहलला

आह तया दषटीनि मी नहमी वविार करीत असत आवण असा वविार करतानाि

मला जाणवल की माझयासाठी कषण हाि एकीएक योगय असा वर आह पती

महणन मी कवळ तयालाि वर शकत आवण पतनीि नात रकत तयाचयाशीि जोड

शकत

तया कषणाववियी मी तमचया व तमचया भटीला यणाऱया अनक

ऋिीमनीचया मखातन तयाचया रपाि गणााि पराकरमाि आवण ववशितः तयाचया

थोरवीि वणफन ऐकलल आह तयािीि पररणती महणज माझया मनात कषणाववियी

अतयात आदरािा व पजयतिा भावि वनमाफण झालला आह कोणासाठी जर माझ

तन मन वझजवायि असल आवण कोणासाठी जर माझ सवफ आयषय विायि असल

तर त रकत कषणासाठीि अशी माझया मनािी अगदी वनवित धारणा झालली

आह तोि माझा धयास झालला आह आवण कशाही परकार तया धयासािी पती

करायिीि असा माझा दढ वनिय आह पण तात तयासाठी मला तमहा

उभयतााचया परमळ आशीवाफदािी आवण पणफ सदकरय सहकायाफिी वनताात आवशयकता

आह एकमव तमिाि भरवसा मी धरन आह आवण तो भरवसा अगदी योगय आह

असा माझा अतयात दढ ववशवास आहrdquo

रवकमणीचया िोलणयान भीषमकाला अतयात सातोि झाला आवण तो

तयाचया मखावरती अगदी सपषटपण ददसतही होता परात शदधमतीचया मखावरील

काळजीचया भावािी थोडीशी छटा अजनही कायमि होती ती भीषमकाचयाही

लकषात आडयावशवाय रावहली नाही वतचया मनािी ती असवसथता ओळखन

भीषमकान िोलणयास सरवात कली

ldquoअगा शदधमती त कसलीही व कोणतयाही परकारिी काळजी करि

नकोस आपली कनया ही इतर सवफसाधारण मलीसारखी सामानय वविाराािी मलगी

नाही ह तर आपण वतचया अगदी लहानपणापासनि पाहत आललो आहोत आपण

वतचयावर ज सासकार कल आवण पवहडयापासन वतला ज वविारसवातातरय ददल

तयािाि हा पररपाक आह वविारान सवतातर असनही आपली रवकमणी आपण

कलडया सासकारााशी एकवनषठ आह ह खरि कौतकासपद नाही का सतीजीवनाचया

मयाफदा तर रवकमणी जाणन आहि पण तयाििरोिर मानवीजनमाि महततवही

रवकमणीचया लकषात आलल आह महणनि वति पढील आयषय वतन कशापरकार

जगाव यासािाधीिी वतिी काही वनवित वविारसरणी झालली आह आवण ती

सवाफथाफन योगयि आह तयासाठी रवकमणीन आपडया सहाययािी जी अपकषा

ठवलली आह तीही अगदी रासति आह वतन वतचया मातावपतयाािा भरवसा नाही

धरायिा तर दसऱया कोणािा धरायिा िर

ह शदधमती दसरी गोषट महणज रवकमणीन पती महणन कषणालाि

वरायिा जो वनिय कलला आह तो तर अगदी कवळ योगयि नवह तर सरसही

आह कारण साापरतकाळी कषणासारखा सवफ कलागणसापनन पराकरमी योदधा कशल

राजकारणी आवण अतयात सादर वयवकतमतव असलला परि सापणफ भारतविाफत नाही

ह तर खरि आह पण तयाहीपकषा सवाफत महततवािी गोषट महणज कषणान सवफ

सततवशील व सदािारी राजाािी एकजट साधन तयाािा एक साघ िााधणयाचया

कायाफला सवतःला जापन घतलल आह कषणान तयाचया जीवनाि ति धयय ठरवलल

आह आवण कठडयाही पररवसथतीत व कोणतयाही परकारान त धयय गाठायिि हा

तर तया कषणािा अगदी ठाम वनियि झालला आह माझया दषटीन कषणाि ह

वनयोवजत कायफ अतयात अमोवलक असि आह आवण तयातन परगट होणार कषणाि

कतफतव व कायफपटतव तर अगदी वाखाणणयासारखि आह

ह शदधमती तवहा सवाागानी वविार कला असता रवकमणीन पती

महणन कषणािी कलली वनवड ही अतयात उतकषटि आह यात जराही शाका नाही

आता कषण हा आपडया रवकमणीला पसात करील की नाही असाि व एवढाि परशन

जर तझयाठायी असल तर माझया मनात अगदी पककी खातरी आह की आपडया अतयात

सादर सशील ससवभावी व ससासकाररत रवकमणीला कषण अगदी नककी पसात करील

आवण पतनी महणन वतिा मनःपवफक व अतयात आनादान सवीकार करील आपली

कनया आहि मळी तशी सलकषणी यात जराही शाकाि नाही आवण दमतही नाही

कषण व रवकमणी याािी जोडी ही नककीि एकमकाला साजशी असल आवण अतयात

शोभनही ददसल ह मी तला अतयात खातरीपवफक साागतो आता रवकमणीला आपण

पणफपण साहाययभत होण ह तर आपल कतफवयकमफि आह आवण त मी कोणतयाही

पररवसथतीत पार पाडणारि असा माझा वनियि आह रवकमणीचया वहतासाठी व

कडयाणासाठी मी अतयात परयतनपवफक झटन आवण वतिी व आपलीही इचछा पणफतवास

नईनि नईन मग तयासाठी मला कोणीही व दकतीही ववरोध कला तरी हरकत

नाही सवफ अडथळ पार करन अथवा िाजला करन ककवा वळपरसागी त मोडनही

काढन मी रवकमणीिा वववाह हा कषणाशी करन दईनि दईन ही तर आता माझी

परवतजञाि आहrdquo

भीषमकाचया िोलणयान राणी शदधमतीला धीर आला आवण वतचया

मनावरिा ताण िरािसा कमी झाला तरीही वतचया मनातील थोडीशी शाका ही

वशडलक रावहलीि होती पण ती शाका वयकत करणयािा मोकळपणा वतचया मनाला

आता लाभला होता महणन वतन भीषमकाशी िोलणयास सरवात कली

ldquoअहो महाराज तमि िोलण सयवकतकि आह यात काहीि सादह

नाही तमचया रठकाणी आपडया कनयववियी असलली खातरीही अगदी योगयि आह

रवकमणीसारखी पतनी एखादयाला लाभण ह तयाि भागयि महणाव लागल पण

तमचया िोलणयावरन मला तर असि जाणव लागल आह की कषणासारखा पती

परापत होण ह तर परमभागयािि आह एका दरीत कषण व रवकमणी ही एकमकााना

अतयात अनरप आहत असि ददसत आवण मलाही अगदी तसि वाटत तवहा तया

दषटीन तया दोघाािा वववाह होण ह शरयसकरि आह आता तयासाठी पढाकारही

आपणि घतला पावहज ह खर आह आवण तयािी सवफ जिािदारी तमचयावरि आह

तयासािाधीिा साागावा तमहीि कषणाकड व तयाचया मातावपतयााकड पाठवायिा आह

आवण तयाािी अनमती या वववाहासाठी वमळवायिी आह

अहो नाथ पण तयाआधी तमही आपला पतर रकमी याचयाशी िोलण

मला तरी अतयात आवशयक वाटत माझयाठायी तयािीि थोडीशी शाका व भीती

आह आपडया पतरािा सवभाव तमही जाणन आहाति तयािी सवतःिी काही मत

आहत आवण आपडया मतााि वगळपण तो अगदी पवहडयापासन राखन आह एवढि

नवह तर रकमी हा सवतःचया मतााववियी दरागरही व हटटीि आह दसऱयाािी मत

समजन घणही तयाला जथ आवशयक वाटत नाही तथ तो ती मत जाणन घऊन

सवतःिी मत कधी िदलल ह तर शकयि नाही परात तरीही आपडया मलाला

डावलन आपण काही वनणफय घण ह योगयि नाही कारण मग तयाला कळडयावर तो

अतयात रागावल आवण कवढातरी विडलही तो सवतःला मनसताप करन घईल

आवण आपडयालाही मनसताप दईल तयामळ आपल मनःसवासथय तर विघडलि

पण आपडया कटािातील सवफ सवासथयही नाहीस होईल यात मला वतळमातरही शाका

वाटत नाही तवहा या सवफ पढील साभावय गोषटीिा वविार करनि तमही काय तो

वनणफय घयावा एवढीि माझी तमहाला ववनाती आहrdquo

शदधमतीि िोलण ऐकन घऊन भीषमकान कषणभर सवतःि नतर वमटन

घतल कोणतयातरी वविारात तो मगन झाडयािि त लकषण होत तयािा िहराही

अतयात गाभीरि झालला अगदी सपषटपण ददसत होता भीषमकाचया मनातील भाव

रवकमणीचया लकषात यायला जराही वळ लागला नाही वतचयाही मनात थोडीशी

काळजी वनमाफण झालीि महणन तीही भीषमकािी परवतदकरया ऐकणयासाठी अगदी

आतर होऊन रावहली होती थोडयाि वळात भीषमकान आपल नतर उघडल आवण

अतयात गाभीरपण धीमया पण वनियातमक सरात तयान िोलणयास सरवात कली

ह शदधमती तझ महणण िरोिर आह आवण तला काळजी वाटण हही

अगदी साहवजकि आह कारण आपडया रकमीिा सवभाव खरोखरीि तसा

वववितरि आह तयाचया मनापरमाण व मतापरमाणि सवाानी वागल पावहज असा

तयािा नहमीि हटट असतो काही वळा तर तो तशी िळजिरीि करतो मतवभननता

मळी तयाचया मनाला सहनि होत नाही तयामळ खर तर मला तयािीि काळजी

जासत वाटत असत अशा तयाचया मनसवी सवभावामळ कधीतरी रकमी सवतःि

साकटात सापडणयािी शकयता माझया मनाला सदव जाणवत असत ती सल माझया

मनाला तर दःखीि करत

ह शदधमती आपडया दोनही मलाावर तयााचया लहानपणापासनि आपण

ससासकार करीत रावहलो तयाििरोिर तयााि योगय त लाडही वळोवळी परवीत

आलो पण तयाि रळ आपडयाला रकत रवकमणीचया ठायीि पहायला व

अनभवायला वमळाल रकमीन मातर आपली पणफ वनराशा कली मळात सदगणी व

पराकरमी असनही मनाचया दिफलतमळ तो दजफनााचया सागतीकड आकरषित झाला

आवण दरािारी लोकाािाि सहवासही तयाला आवड लागला मी वारावार तयाला

सावध करनही तयान माझ कधी ऐकलि नाही सवतःिी िदधीही शदध नसडयामळ

वववकाचया अभावान सवतःला सावर शकला नाही आवण सवतःिी होणारी

अधोगतीही थाािव शकला नाही आता या गोषटीि आपडयाला जरी दकतीही वाईट

वाटल तरी आपडयाकड तयाचयावर काहीही इलाज नाही ही तर वसतवसथतीि

आह नाईलाजान का होईना पण आपडयाला ती जरी मानवत नसली तरी मानय

करायलाि हवी

ह शदधमती रवकमणीचया वववाहासािाधी आपण घतलला वनणफय आपण

रकमीला तर साागि परात तयािी तयावर होणारी परवतदकरया मातर आपडयाला सहन

करता यायला हवी तयासाठी आपडयाला आपडया मनािी तयारी आधीि करन

ठवायला हवी आवण आपडया मनाि िळही आधीि घऊन ठवायला हव कठडयाही

पररवसथतीत आपला वनणफय व वनिय कायम ठवन रवकमणीचया पाठीशी सदकरय

साहायय करन आपण उभ रहायि आह ह मातर नककीrdquo

भीषमकाि िोलण ऐकन शदधमतीचया मनाि थोडस समाधान झाल

खर आवण वतचया मनावरील ताण जरासा सलही झाला खरा पण तो ताण काही

पणफपण गला नवहता तसा तो जाणही तवढस सोप नवहति मातर शदधमतीन

सवतःचया मनािी समजत घातली आवण ती परयतनपवफक शाात व सवसथ िसन

रावहली

ह लकषमी भीषमकाला जसा आपडया मलािा रकमीिा सवभाव

माहीत होता तसाि तो रकमीिी मतही जाणन होता राजकारणामधय तो

उघडपण कषणाचया ववरदध पकषातील जरासाध वशशपाल इतयादी दरािारी

राजााचया िाजिा होता कषणािा सदव दवि व मतसर करणाऱया या राजााना कषण

सजजन वततीचया राजाािा एक साघ वनमाफण करणयािा जो परयतन करीत आह तो

अवजिात मानवणारा नवहता तया वनवमततान कषणािि विफसव परसथावपत होईल

आवण तयाािी सवफ दषकतय उघड होतील या भीतीपोटी जरासाध व वशशपाल याािा

कषणाला परथमपासनि ववरोध होता आवण तयाािा ववरोध तयाानी जाणनिजन नहमी

वाढवति ठवला होता तयािि रपाातर तयााचया रठकाणी कषणाववियीिा वरभाव

वनमाफण होणयात झाल होत आवण कषण हा तयाािा परथम करमााकािा शतर होऊन

रावहला होता

या सवफ गोषटीिी भीषमकाला पणफ कडपना होतीि पण तरीही

रवकमणीचया वववाहासािाधीिा वविय रकमीजवळ काढण तर आवशयकि होत

तयासाठी भीषमक योगय वळिी व साधीिी वाट पाहत रावहला पण तशी साधी

लवकर वमळणयािी काहीि विनह जवहा ददसनात तवहा मातर भीषमकान सवतःि

पढाकार घतला आवण रवकमला भटावयास िोलावन घतल तरीही रवकमन

तािडतोि न यता तयाचया सवभावानसार भीषमकाला िराि वळ वाट पहावयास

लावलि शवटी अगदी नाईलाजानि याव लागत आह असा िहरा करन रकमी

भीषमकाला भटणयासाठी तयाचया महालात गला गडयागडया तयान परथम

भीषमकाला व तयाचयाि शजारी िसलडया माता शदधमतीला वाकन परणाम कला

खरा पण तयाचया तया कतीत नमरतपकषा औपिाररकपणाि जासत जाणवत होता

भीषमकान मातर आपडया पतराि हसन मनःपवफक सवागत कल आवण परमान

रवकमचया मसतकावर आपला हात ठवन थोडस थोपटडयासारख कल भीषमकान

रवकमिा हात आपडया हातात धरन तयाला आपडया शजारीि िसवन घतल पण

रवकमन लागलीि आपला हात भीषमकाचया हातातन सोडवन घतला आवण

काहीशा नाराजीचया सराति आपडया वपतयाशी िोलणयास सरवात कली

ldquoअहो तात एवढ काय तातडीि काम वनघाल की तमही मला वारावार

वनरोप पाठवन भटीस िोलावन घतलत मी राजयकारभाराचया कामकाजात दकती

वयसत असतो ह तमहाला ठाऊक आहि ना तया कामापकषा दसर महततवाि काम

माझयासाठी तरी काहीि अस शकत नाही अहो या राजयकारभाराचया सािाधीचया

राजकारणात मी एवढा वयगर असतो की मला सवतःला जवणाखाणयाला सदधा वळ

वमळत नाही सधया तर एका दरीत गोषटी एवढया गातागातीचया झाडया आहत की मी

तर नहमीि एक परकारचया मानवसक दिावाखाली असतो मनािी शााती महणन

मला कधीि लाभत नाही तयातनि तमि ह मला सारख वनरोपावरती वनरोप मी

तमहाला वनकषन साागतो की दकरकोळ व कषडलक गोषटीसाठी मला खरि वळ नाही

आवण असला तरी तो मला उगािि रकट दवडायिा नाही तवहा मला तमही

कशासाठी िोलावलत त तािडतोि साागा िघ मला लवकरात लवकर यथन

वनघावयाि आह मला वनषकारण थाािायला मळीि वळ नाहीrdquo

रवकमचया मनातील ताणतणाव तयाचया िोलणयाचया सवरातन

िहऱयावरील भावातन आवण हावभावातनही अगदी सपषटपण ददसत होता तयािी

ती अवसथा पाहन भीषमकाला रवकमिी दयाि आली तयामळि रवकमचया

रागावणयाकड दलफकष करीत भीषमक शाात सवरात रवकमशी िोल लागला

ldquoअर रकमी त एवढा विडतोस का राजयकारभार करताना आलल

ताण आपण तथडया तथि व लगिि ववसरल पावहजत त ओझ आपडया मनावरती

आपण ठवन घयायिि नाही तरि कठडयाही पररवसथतीत मन शाात ठवन तयातील

अडिणीतन सटणयािा योगय मागफ काढण आपडयाला शकय होईल खर तर

राजयािा कारभार िालववणयासाठी मी तझी मदत मददामहनि घतली तया

वनवमततान राजयकारभारािी नानाववध अाग तला जाणता यावीत हाि माझा

तयामागील एकमव हत होता राजयािा कारभार िोख व उतकषट वयवहारान करन

तयादवार परजि वहत व कडयाण कस साधाव याि परवशकषण तला वमळाव हाि

तयातील एकीएक उददशही होता परात उतसाहाचया भरात त तर उगािि सवफ

जिािदारी सवतःचयाि वशरावर घतलीस आवण आता तला तयािा ताप होत आह

तवहा त वथा सवतःचया दहाला व मनाला शीण दऊ नकोस राजयकारभारािी सवफ

सतर व जिािदारी अजनही माझयाकडि आह त सधया मला रकत साहाययभत हो

आवण तयादवार अनक गोषटीिी मावहती करन घऊन तया वशकन घ महणज तया गोषटी

तला तझया पढील आयषयात जवहा तझयावर काळाचया ओघात खरि परतयकष

जिािदारी यईल तवहा वनवितपण उपयोगाला यतील तोपयात त काहीही काळजी

न करता अगदी वनलित रहा आवण मनमोकळपणान जीवनात सवफ सख आनादान

भोगीत रहा

अर रकमी आणखीन एक महततवािी गोषट मी तला साागतो ती त

लकषपवफक ऐकन घ आवण तयाचयावर नीटपण वविार कर आपली रवकमणी ही

आता वयात आलली असन वववाहास योगय झालली आह वतला सयोगय असा पती

वमळावा अशी आपडया सवाािीि इचछा आह पण तयाआधी रवकमणीि मत व

वतिी अपकषा काय आह ह जाणन घयाव अस मला वाटल आवण महणन तयाि

उददशान मी रवकमणीशी िोलण कल तवहा वतन सवतःि मन अगदी मोकळपणान

माझयापाशी परगट कल तयावळस तझी मातासदधा तथ उपवसथत होती रवकमणीन

आमहाला अगदी सपषटपण साावगतल की वति मन पणफपण कषणाचयाठायीि जडलल

आह आवण वतन कवळ कषणालाि अगदी मनापासन वरलल आह रवकमणीवरती

आततापयात आपण ज काही उततम सासकार कलल आहत तया सासकारााना साजसा व

योगय असा रकत कषणि आह अशी वतिी पककी खातरी आह महणनि कषणालाि

पती महणन सवीकारणयािा आवण तयाचयाशीि वववाहिदध होणयािा रवकमणीिा

पणफपण वनिय झालला आह अथाफति यासािाधीिा अावतम वनणफय वतन

आपडयावरती सोपवलला आह

रकमी मी जवहा रवकमणीचया भावनिा आवण वतन कलडया पतीचया

वनवडीिा नीट वविार कला तवहा मलाही वतिी वविारसरणी व वनवड अतयात

योगय आह यािी खातरी पटली कारण साापरतकाळी कषणासारखा पराकरमी व

मतसददी राजकारणी असा दसरा कोणताही परि या भारतविाफत नाही ह अगदी

खर आह एवढि नवह तर सवतःचया दखणया व राजलिडया वयवकतमततवान परमळ व

परोपकारी सवभावान आवण तयाहीपकषा तयाचया सदगणाानी कषण हा सवफतरि

खयातनाम झालला आह वशवाय कषणाि यादवकळही अतयात थोर व परखयात असन

आपडयाला अगदी साजस व आपडया तोलामोलािही आह तवहा अशा कळाशी

आपली सोयरीक जळली तर त आपडयासाठीही भागयािि आह अशा तऱहन सवफ

िाजानी वविार कला असता रवकमणीिा वववाह कषणाशीि करन दण हि योगय

ठरल अस मला अतयात मनापासन वाटत आवण तसाि माझा वनणफयही झालला

आह आता यावर तझ काय महणण आह त मला सााग िघrdquo

एवढावळ जरी भीषमकाि िोलण रकमी काहीही न िोलता ऐकताना

ददसत होता खरा तरी तयाचया मनातील असवसथता तयाचया िहऱयावर अतयात

सपषटपण ददसत होती भीषमकाचया वाकया-वाकयागवणक रवकमचया रागािा पारा

अवधकावधक वर िढत होता आवण तयािा िहरा लालिाद होत होता भीषमकाि

िोलण थाािणयाआधीि डोळ मोठ करन व हातवार करन रकमी तयािा वनिध

वयकत करन दाखवीति होता शवटी न राहवन रवकमचया मनातील रागािा सरोट

झालाि आपला आवाज एकदम वर िढवनि रवकमन िोलावयास सरवात कली

मातर तयाचया तोडादवार शबद जण रटनि िाहर पड लागल

ldquoअहो तात तया कषणाि नावसदधा माझयासमोर काढ नका एवढ

तयाि कौतक करणयासारख तयाचयामधय काही आह अस मला तरी मळीि वाटत

नाही कवळ तमचयासारखया िरसट वततीचया लोकाानाि तयािी भरळ पडत पण

जयाला थोडी तरी िदधी व समज आह तो कषणाचया िाहय रपरागाला अवजिात

भलणार नाही तमचयासारख सवतःला जञानी समजणारसदधा जर सवतःिी िदधी

गहाण ठवत असतील तर मग रवकमणीसारखी नादान व नासमज असलली मलगी

कषणाला भलली यात नवल त काय तया कषणाि ज काही िररतर सवाानाि ठाऊक

आह तयावरन तया कषणाला एक सभय गहसथ महणणही कठीण आह वसतयााचया

िाितीतील तयािी दषटी व तयािा सतीलापटपणा तर जगजाहीरि आह तयाचया या

वततीिा सवफतरि गवगवा झालला आह पण कषणाला तयािी अवजिात पवाफ नाही

सवतःचया मळ सवभावाला जागन वसतयााना रसवन आपडया मोहपाशात िााधणयाि

तयाि उदयोग अजनही राजरोसपण िाल आहत

अहो तात रवकमणीचया मनाला मोह झाला ह एक वळ मी समज

शकतो परात तमिीही िदधी भरषट वहावी अथाफत यािही मला नवल वाटत नाही

कारण वयपरतव तमिी िदधी कषीण होत िालली आह हि खर नाहीतर

रवकमणीिी योगय समजत काढणयाचया ऐवजी तमही अवविारान वतचया

महणणयाला सामती ददलीि नसती परात माझी िदधी अजन शाित आह ह लकषात

ठवा मी अशी भलतीसलती िक रवकमणीला कधीि कर दणार नाही वति वहत

ती जाणि शकत नाही ह आपण जाणल पावहज आवण वति अनवहत होऊ न

दणयािी जिािदारी आपली आह ह लकषात घया रवकमणीिा जयषठ िाध या नातयान

ती जिािदारी आता माझीि आह ह लकषात ठवा तमही तयामधय काहीही लडिड

कर नका तशी ती मी कधीही मानय करणार नाही आवण खपवनही घणार नाही

अहो तात या वनवमततान मला तमहाला आणखीन एक गोषट वनकषन

साागावयािी आह या कषणान आता राजकारणात परवश कलला आह सवतःला

िवदधवान समजणारा हा कषण जादाि शहाणपण दाखवीत आह काही दिफल व

वभडसत राजााना एकतर आणन तयाािा एक साघ िााधायिा परयतन हा कषण गल

दकतयक ददवस करीत आह खर तर तया वनवमततान तया िाढ राजाािा नता होऊन

सवतःिा मोठपणा वाढवायिा हाि कषणािा यामागील हत अगदी सपषट आह पण

तयासाठी कषणान lsquoधमफ व अधमफrsquo अशी मोठी मोठी नाव आपडया कटील िताला

ददलली आहत तयामाग कवळ सवााचया डोळयात धळरक करणयािाि कषणािा

छपा डाव आह पण तो आमचया कवहाि लकषात आलला आह आवण आमही तयाला

तो कधीि साध दणार नाही

कषणाचया या डावपिााना जशास तस व अगदी तोडीस तोड उततर

आमहीही वनविति दऊ तयासाठी मी व माझा परमवमतर वशशपाल वमळन

राजावधराज जरासाध महाराज यााचया अवधपतयाखाली राजकलोतपनन व खऱया

राजधमाफि पालन करणाऱया राजााना एकतर आणीत आहोत राजकळाति ज

जनमाला आल राजघराणयाति ज वाढल आवण लहानाि मोठ झाल तयााना राजधमफ

महणन वगळा काही वशकणयािी आवशयकताि नाही त वागतील तोि खरा

राजधमफ आह आवण त करतील ति खर राजकारण आह खर तर जयाि सवफ

लहानपण गोकळासारखया एका कषडलक गावामधय आवण त दखील तथील अडाणी

लोकााचया सहवासामधय गल तयान राजकारणासारखया मोठया गोषटीववियी

िोलणयाि धाडसि करता कामा नय कारण हा तर लहान तोडी मोठा घास

घणयािाि परकार आह कषणाला ह माहीत नाही अस नाही परात जाणनिजनि तो

ह सवफ परकार करीत आह कारण lsquoआपडयालाि सवफ काही कळत आवण आपणि

सवााि कडयाण करणारrsquo अशा अहागाडानि कषणाला पछाडलल आह अथाफत हळहळ

कषणाि मायावी रप लोकााना कळायला लागल आह तयामळ गोकळात जरी

कषणान अनकााना तयाचया नादी लावन रसवल तरी यापढ तो कोणालाही रसव

शकणार नाही लोकााि डोळही आता उघड लागलल आहत काही लोकााना काही

काळ रसवता यईल पण सवाानाि सवफकाळ कोणी रसव शकत नाही ह आता

कषणाचयाही लकषात यईल

अहो तात कषणाचया मोहान तमहाला एवढ अाधतव आलल आह की

कषणाचया िाररतरयािाही तमही वविारि कर शकत नाही की तमही तयाकड

मददामहनि दलफकष करीत आहात हि मला कळत नाही कषणाि िाररतरय हा तर

सवााचयाि िििा वविय होऊन रावहलला आह तयािा सतीलापटपणा तर सवफशरति

आह तया ववियी तर काही िोलणि नको गोकळात कषणान कलल थर तर आता

सवाानाि ठाऊक झालल आहत काहीजणाानी तर तयाला कषणलीलाि महटल तर

काही जणाानी lsquoतयावळी कषण लहान होताrsquo अशी मनािी समजत करन घऊन तया

गोषटीकड कानाडोळा कला पण आता कषणाि काय िाललल आह तर मागील

तीि आवतती पनहा अजनही पढ िालि आह कारण कषणािी वतती व तयािा

िालपणा अवजिात िदललला नाही आवण तो कधीही िदलण शकय नाही पण

ददवान व अजञानान कषणाि रसव रप लकषात न आडयामळ अनकजण तयाचया

िाहयरपाला भलत आहत आवण सवतःिीि रसवणक करन घत आहत तयामधय

मोठया मोठया राजघराणयातील काही वसतयाािाही समावश आता होत आह ही खर

तर शरमिीि गोषट आह तयााचया मनात कषणाववियी काहीही कारण नसताना

आकिफण वनमाफण होत आह अशा पररवसथतीिा रायदा कषणान आपडया

राजकारणासाठी उठवला नसता तरि त नवल ठरल असत पण कषण हा पकका

राजकारणी व मतलिी आह तयामळ तयान अशा राजकनयााना या ना तया परकार

वश करन तयााचयाशी वववाहि कला आवण तया राजााशी वयवकतगत नातसािाध

वनमाफण कल अशा तऱहन कषणान लगनासारखया पववतर गोषटीिासदधा सवतःचया

राजकारणासाठी व सवाथाफसाठी उपयोग करन घतला आवण ही गोषट तर कवहाही

वनिधाहफि आह ना

अहो तात अशा पररवसथतीत रवकमणीनही कषणाकड आकरषित वहाव

आवण तही तयाला परतयकष न िघताि यासारखी दसरी लावजरवाणी गोषट नाही

रवकमणी एवढी कमकवत मनािी असल आवण कषणाववियीचया कवळ काहीतरी

कपोलकवडपत ऐकीव मावहतीचया आधार वतचया मनात कषणाववियी काही खळिट

वविार यतील अस मला तरी कधी वाटल नवहत िाागडया सासकारातील व सजाण

महणन रवकमणीकड आपण पाहत असताना आता वतचया डोकयात एकदम

काहीतरी ह वववितर वार वशरलल ददसत आवण महणनि ह नसत शहाणपण वतला

सित आह पण महणन आपण काही वतचयािरोिर वाहत जायि नाही आपण

वसथरि रहायि रवकमणीचया मनािा तोल गला तर आपणि वतला सावरायला

हव

तात रवकमणीिा वडपणा एक वळ मी समज शकतो परात मला नवल

वाटत आह त तमि आवण राग यतो आह तो तमिा कारण तमहीही रवकमणीिीि

तररदारी करताना ददसत आहात तमचया िोलणयातन तमिा कषणाकड असलला

कल मला तर सपषटपण जाणवत आह ति मी सहन कर शकत नाही आवण

करणारही नाही ह लकषात ठवा मला तर अस अगदी खातरीपवफक वाटत की

वयोमानापरतव तमिीही िदधी ढळली आह आवण मनही िळल आह महणनि

कषणाचया राजकारणाला तमही िळी पडत आहात एवढि नवह तर कषणाि

तथाकवथत गणवणफन ऐकन तमहालाही िहतक इतराापरमाणि कषण हा एक दवी

परि वगर काहीतरी आह अस वाटत असाव अशा भाकड कथाावरती तमिा

ववशवास तरी कसा िसतो हि मला समजत नाही तमही तर तमिी िदधी गहाणि

ठवलली ददसत पण लकषात ठवा की माझी िदधी अजन शाित आह आवण जागतही

आह तयामळ रवकमणीचया जीवनाि नकसान मी कधीही होऊ दणार नाही वतिा

जयषठ िाध या नातयान वतिी काळजी घण ही माझी जिािदारी आह आवण ती मी

नककीि पार पाडीन

तात आता एक गोषट नीटपण लकषात ठवा यापढ रवकमणीचया

िाितीतील सवफ वनणफय मी महणज रकत मीि घणार एवढि काय

राजयकारभारािीही सवफ सतर माझयाि हातात घणयािी वळही आता आलली आह

नाहीतरी वदधतवामळ तमि तन व मन दोनही थकलली आहत आवण तयाािी

कायफकषमता अतयात कषीण झालली आह तवहा वळीि तमही सवफ सतर आपणहन

माझयाकड सपदफ करा तयामळ तमिा मान तरी राखला जाईल नाहीतर जवहा एक

ददवस मी सवफ कारभार जिरदसतीन माझया हातात घईन तवहा तमिी वसथती

अवधक करणासपद होईल

खर तर एक गोषट मी एवढयाति तमचयाकड िोलणार नवहतो परात

रवकमणीचया लगनािा वविय तमहीि आपणहन आता माझयाकड काढला आहात

महणनि मी तमहाला साागतो रवकमणीसाठी वतचया योगयतिा वर मी आधीि

पाहन ठवलला आह माझा परमवमतर वशशपाल हाि रवकमणीिा पती महणन

सवाफथाफन योगय आह याववियी माझी पककी खातरी आह तयासािाधी मी वशशपालाशी

पराथवमक िोलण आधीि कलल आह आवण तयालाही आपली रवकमणी सवफतोपरीन

अगदी मनापासन पसात आह तमिी व रवकमणीिी सामती गहीत धरन मी तसा

शबदही वशशपालाला ददलला आह आता कवळ तमि व रवकमणीि तयाला

अनमोदन एक उपिार महणन मला हव आह तमचयाशी मी आता िोललोि आह

रवकमणीकड जाऊन वतचयाशीही हा वविय मी िोलतो आवण वतिीही सामती

वमळवतो पण एक गोषट मी तमहाला आताि अगदी वनकषन साागतो की कोणतयाही

पररवसथतीत रवकमणीिा वववाह हा वशशपालाशीि होणार ही काळया

दगडावरिी रघ आह तयामधय कोणीही मग तो अगदी कोणीही असो जर

आडकाठी आणणयािा परयतन कला तर तयाि पररणाम अतयात भयाकर होतील मग

सवाानाि तयाला तोड दयाव लागल ह पणफपण लकषात ठवा आवण मगि काय करायि

त ठरवा ककिहना वगळ काही ठरवि नका त साहस कर नका असाि माझा

तमहाला सडला आह कारण त साहस तमहा सवाानाि महाग पडल यािी खातरी

िाळगाrdquo

अशा तऱहन भीषमकाला जण धमकीि दऊन रागान लालिाद झालला

रकमी दाणदाण पावल टाकीत तथन जो वनघाला तो तडक रवकमणीकड जाऊन

पोहोिला रवकमचया िोलणयान भीषमक व शदधमती ह दोघही अगदी हतिदध

होऊन रावहल होत रवकमचया िरळणयातन तयाचया मनातील सवफ गरळि जण

िाहर पडल होत कषणाववियीचया दविमतसरान पणफपण पछाडलडया रवकमचया

मनात सािलडया मळाि कजन वविि झालल होत ति तयाचया सवफ अागात

वभनलल होत आवण तोि ववखार तयाचया शबदाशबदाातन परगट होत होता

रवकमचया िोलणयातील दाहान भीषमक व शदधमती यााि मन वनविति पोळन

वनघाल त दोघही िाहयाागान तरी मोठया परयतनान शाात रावहल खर परात तयााचया

मनाला मातर अतयात उवदवगनता आलली होती तया उभयताानी वयवथत नजरन

एकमकााकड पावहल आवण परसपराािी वयथा जाणन त सवसथ िसल तरीही आपडया

भवमकशी ठाम राहणयािा भीषमकािा वनिय आवण आपडया पतीला कोणतयाही

पररवसथतीत साथ दणयािा शदधमतीिा वनिय कायम होता ह तया उभयतााचया

मखावर अगदी सपषटपण ददसत होत

इकड रकमीही जो तरातरा रवकमणीकड गला होता तो वतचयाशी

िराि वळ तावातावान िोलला आवण तयान तयािी सवफ िीड व साताप मोकळा

कला परात तरीही तयािा राग शमला नाही तो नाहीि रवकमणीन मातर रवकमि

सवफ िोलण शाातपण ऐकन घतल वतन रवकमशी अवजिात वाद घातला नाही

रवकमन रवकमणीला नाना परकारिी दिण ददली आवण रागाचया भरात तयान

रवकमणीला उददशन अनक अपशबदही वापरल रवकमणीचया मनाला टोिन कलश

दतील अशी लागट विनही रकमी जाणनिजन िोलला रवकमणीचया

सहनशीलतिी पणफ कसोटीि लागली आवण ती तया कसोटीला पणफपण उतरलीही

रवकमणीन वतिी मनःशााती जराही ढळ न दता परयतनपवफक राखली रकमीिा

अवमान होईल असा एकही शबद वा अकषरही वतचया मखातन िाहर आलि नाही

रवकमणीचया ठायी असलडया वववकािि त सविनह होत ती पणफपण जाणन होती

की रवकमशी सावाद करण तर शकयि नवहत आवण तयाचयाशी वाद घालणयातही

काही अथफि नवहता महणनि रवकमणी शाात व सतबध रावहली िराि वळ तरागा व

आगपाखड कडयानातर रकमी जसा तरातरा आला होता तसाि तरातरा वनघन

गला पण रवकमचया वागणयािोलणयािा जरासाही पररणाम रवकमणीचया मनावर

होऊि शकला नाही कारण वति मन कषणपरमान व कषणाचया माहातमयाचया

जावणवन पणफपण भरलल होत आवण कवळ कषणाचयािठायी त कायमि जडलल

होत lsquoकषणrsquo हाि वतिा वनिय झालला होता आवण lsquoकषणrsquo हाि वतिा धयासही

होऊन रावहलला होता तयामळ आता जगातील कोणतीही शकती रवकमणीला

वतचया कषणपरापतीचया धययापासन दर करि शकली नसती

भीषमकाला रवकमिी परवतदकरया जरी अपवकषत असली तरी तयाचया

रागािा उदरक पाहन तोही थोडासा हादरलाि मळात कमकवत मनािी असलली

शदधमतीही नातर एवढी घािरन गली की रवकमला ववरोध करन उगािि

भााडणताटा वाढव नका असाि आगरह ती भीषमकापाशी धरन िसली भीषमकािी

मनःवसथती मोठी वववितरि झाली परात रवकमणीिा दढवनिय पाहन तयानही

मनोिळ घतल आवण रवकमचया ववरोधाकड लकष न दता तो सवतःचया भवमकशी

ठाम रावहला तरीही या विकट पररवसथतीतन कसा मागफ काढावा आवण वनवित

काय कती करन आपला हत साधय करावा या वविारान भीषमक अतयात वववािनत

पडला

तोि एक ददवस अिानकपण थोर महातमा गगफ मनी यााि भीषमकाचया

राजवाडयात आगमन झाल हा जण शभशकनि झाला आह असि भीषमकाला

जाणवल आवण धावति जाऊन तयान गगफ मनीि आदरपवफक सवागत कल सवकरान

गगफ मनीिा हात धरन भीषमकान तयााना आपडया महालात आणल गगफ मनीना

उचचासनावर िसवन भीषमकान तयााना साषटााग नमसकार कला आवण हात जोडन

तयााचया िरणााशी िसन रावहला शदधमतीनही गगफमनीिी पजा करन तयााना वादन

कल आवण तीही हात जोडन तथि िसन रावहली गगफ मनीनी परसनन मखान आपल

हात उािावन तयााना आशीवाफद ददल िराि वळ झाला तरी भीषमक काहीि िोलत

नाही ह पाहन गगफ मनीनी मादवसमत कल आवण सवतःि िोलावयास सरवात कली

ldquoअर भीषमका तला व तझया पतनीला माझ पणफ आशीवाफद आहति

परात lsquoतमि कडयाण होवो तमि शभ होवो तमि सवफ मागल होवोrsquo अशा कवळ

आशीवफिनान कोणािही कडयाण वा शभ ककवा मागल होत नाही ह सतय आह

कारण कडयाण महणज काय शभ महणज काय ककवा मागल महणज काय व त कशात

आह ह जाणन घतडयावरि आवण मग तयाचया परापतीसाठी योगय त परयतन

कडयावरि त आशीवाफद रलदरप होतात तयासाठीि आशीवाफदािरोिरि

मागफदशफनािीही आवशयकता असत आवण मागफदशफन घणयासाठी आपल मन मोकळ

करन आपडया जीवनातील अडिणी मोकळपणान साावगतडया पावहजत कारण

तयामळि तया अडिणीतन योगय मागफ काढण शकय होत तयावशवाय सासारात

गातलडया मनािी सटका होणार नाही आवण त ईशवरापदी यणार नाही एकदा का

त मन ईशवराचया िरणी आल की मगि तया मनाला वसथरता व शााती लाभल आवण

ईशवराचया माहातमयाि वविार तया मनात जाग होतील तयाि वविाराामळ

ईशवराववियीचया परमभावान मन वयापत होईल आवण तपत होऊन राहील अशी ही

मनािी परमशाातीिी व परमतपतीिी अवसथा सवफ अातःकरणािीि होऊन रावहली

असता यणारी आनादािी अनभती हीि परमानादािी परमावसथा होय या

परमानादािी परापती हीि अतयात कडयाणकारक शभकारक व मागलकारक आहrdquo

भीषमकाशी िोलणयाि वनवमतत झाल आवण गगफ मनीचया

अातःकरणािीि अवसथा जण साकार होऊ लागली भीषमकाला जरी ती पणफपण

आकलन होऊ शकली नाही तरी तयाला गगफ मनीचया िोलणयातील भावाथफ मातर

नककीि कळला आवण तयान गगफ मनीपाशी सवतःि मन हळहळ मोकऴ करणयास

सरवात कली

ldquoअहो मवनराज आपडया आशीवाफदाािी व मागफदशफनािीही आमहाला

अतयात जररी आह आमि भागय थोर महणनि आज आपल यथ आगमन झालल

आह आमिी मनःवसथती ठीक नाही ह अगदी खरि आह आवण आपण ही गोषट

तािडतोि जाणलीत हीि आपली थोरवी आह आमचया मनातील सकषम

सखदःखाचया भावनाही आपडया अातःकरणाला जाणवतात आपल अातःकरण

अतयात सावदनाकषम असडयािि ह लकषण आह आपडया अातःकरणाचया या अतयात

तरल अवसथमळि आमचयासारखया सामानय परापाविकााना कवढातरी आधार व

साधी वमळत असत तयािा जासतीत जासत उपयोग करन घणयािी जिािदारी मातर

सवफतोपरी आमिीि आह

ह मवनवयफ आपण जाणनि आहात की आमिी सकनया रवकमणी ही

उपवर झालली आह तयामळ आमही वतचयासाठी योगय अशा वराचया साशोधनात

आहोत यासािाधी आमही खदद रवकमणीपाशीि हा वविय काढला असता वतन

आमहाला अगदी सपषट व वनःसाददगधपण साावगतल की वतन अगदी मनापासन परतयकष

कषणालाि पती महणन वरलल आह आवण कषणाशीि वववाह करणयािा वतिा पणफ

वनिय झालला आह रवकमणीिी ही पसाती पाहन आमहा उभयतााना तर अतयात

आनादि झाला कारण कषणासारखा रपवान सवफगणसापनन व पराकरमी असा दसरा

कोणीही परि या भतलावर नाही ह आपणही जाणन आहात तयामळ आमही

रवकमणीचया पसातीला अतयात आनादान तातकाळ अनमोदन ददल पण रवकमणीचया

या वनणफयासािाधी जवहा मी माझा पतर रकमी याचयाशी िोललो तवहा तयान मातर

तयाला अगदी कडाडन ववरोध कला एवढि नवह तर तयान दषट व खलपरवततीचया

वशशपालाशी रवकमणीिा वववाह करणयािा वनिय कला आह नवह तसा तयािा

दरागरहि आह आवण कोणतयाही पररवसथतीत तयािा हटट तो परा करणारि असा

तयान िागि िााधला आह यासािाधी रकमीिी भवमका अतयात अटीतटीिी अशीि

आह तयासाठी तो कोणतयाही टोकाला जाईल यािी मला पककी खातरी आह कारण

तयािा दषट सवभाव मी जाणन आह

मवनवयफ रकमीसारखा दरािारी पतर माझया पोटी जनमाला यावा या

गोषटीिी खात सतत माझया मनाला सलत असत खर तर रकमी व रवकमणी या

आमचया दोनही अपतयाावर आमही सारखि सासकार कल अगदी लहानपणापासनि

तयााना सदािार नमरता वववक इतयादी गोषटीि महततव आमही साागत आलो आवण

तया गोषटीिा आगरहही धरीत आलो तयािा योगय तो पररणाम रवकमणीवरती झाला

याि आमहाला नहमीि कौतक वाटत आलल आह रवकमणीिा सशील व शाात

सवभाव वतिी शालीनता व सवाभाव आवण तयाहीपकषा सवाफत महततवाि महणज

वतचया रठकाणी असलली ईशवरावरिी वनताात शरदधा व ववशवास पावहला की

आमहाला ववशि आनाद होतो रवकमणीचया ठायीि सदगण व वतिी सतपरवतती

पाहन तर आमि मन अगदी भरन यत पण तयाि वळी रकमीकड पावहल की मातर

अतयात वाईट वाटत आवण मनाला उवदवगनताही यत आपल काय िकल या वविारान

मनािा गोधळ होतो पण काही इलाजि िालत नाही दकतीही वळा समजावन

साागणयािा परयतन कला तरी रकमीिी काही समजत पटति नाही ककिहना तो

काहीही ऐकन घणयाचया मनःवसथतीति नसतो तयामळ तयाचयाशी सावाद असा

कधी होति नाही झाला तर कवळ वादि होतो जयातन रकत मनसतापि होतो

शवटी आपल नशीिि खोट अस महणन आमही सवसथ िसतो खर पण मनािी

असवसथता मातर विलकल कमीि होत नाही आज आपल िरण मोठया भागयान

आमचया घरी लागल आवण माझ मन आपडया िरणी पणफपण मोकळ झाल तरी

आपण माझया मनाला शाात करा आवण परापत पररवसथतीतन सटणयािा योगय मागफ

दाखवा अशी आपडया िरणी नमरपण पराथफना करीत आहrdquo

अस महणत महणति भीषमकान आपल मसतक गगफ मनीचया िरणाावर

ठवल आवण आपडया अशरानी तयााि िरण पणफपण वभजवल गगफ मनीनी अतयात

परमान भीषमकाचया मसतकावरन व पाठीवरन हात दररवला आवण तयाि साातवन

कल नातर गगफ मनीनी आपडया दोनही हाताानी भीषमकाला उठवन आपडया सनमख

िसवल आवण तयाचयाशी िोलणयास सरवात कली

ldquo अर भीषमका तझ दःख व वयथा मी वनविति समज शकतो परात

तझया शोकाला आता आवर घालन तझया मनाला सावर िघ महणज आता मी ज

काही तला साागणार आह त ऐकणयासाठी तझ मन सावध व ततपर होईल एक गोषट

लकषात ठव की ईशवराला समरन आपल कतफवयकमफ जासतीत जासत योगय परकार पार

पाडण एवढि आपडयाला शकय आह कारण तवढि आपडया हातात आह पण

तयाििरोिर त कतफवयकमफ सापवन तयातन मनानही पार पडण हही तवढि

आवशयक आह नाहीतर कतफवयकमाफचया अपवकषत रळाचया इचछन आपल मन

तयाचयात गातन राहील आवण अपकषाभागाचया दःखाला आपडयाला सामोर जाव

लागल तयासाठी ईशवरावरि आतयावतक शरदधा हवी कारण परयतन जरी आपण करीत

असलो तरी तयाि रळ मातर ईशवराचया वनयतीनसारि वमळत असत जयाचया

तयाचया परारबध भोगापरमाण जयाचया तयाचया वाटयाला तस तस रळ यत आपण

कवळ वनवमततमातरि असतो पण आपडया कतफवयकमाफति जीवनािी सवफ

इवतकतफवयता आह अस मातर मळीि नाही

कवळ कतफवय करन कतफवयपतीि थोडस व काडपवनक समाधान थोडा

वळ वमळ शकल पण तयातन मनािी शााती व आनाद मातर कधीि वमळणार नाही

आवण ईशवरी सततत मानवी जीवन तर आनादािा अनभव घणयासाठीि वमळालल

आह तयासाठी ईशवरािी भकतीि घडावयास हवी आवण तयाआधी तया ईशवरावरती

अतयात मनापासन आतयावतक परमि जडावयास हव अशा ईशवरी परमािा अनभव

ईशवरी सवरपाशी ऐकय पावन परमसवरप होऊन रावहलडया ईशवरी भकतााचया

रपानि वमळतो अस महातम ईशवराचया वनयतीलाही जाणत असतात आवण

तयाििरोिर सवफसामानयााचया मनोवयथाही तयााना जाणवत असतात तयातनि

तयााचया परमळ अातःकरणाचया ठायी दयाि वनमाफण होत आवण अजञानान

कतफवयकमाफचया गातयात अडकलडया मनािी सटका त मनाला सिोध दऊन मोठया

कौशडयान करतात सामानयााववियी असलडया आतयावतक आपलपणातनि तया

महातमयााकडन अस कडयाणकारी कायफ घडत असत

अर भीषमका त व तझया पतनीन तमचया दोनही मलाावरती सारखि

ससासकार कलत आवण आपल कतफवयकमफ अगदी योगय परकार पार पाडलत तरीही

तयाि पररणाम मातर अगदीि वभनन झालल तमचया अनभवास आल तयात तमिा

तर काहीि दोिही नाही आवण तमहाला तयाि काही शरयही नाही कारण सासकार ह

िीजासारख असतात जयापरमाण िीज रलरप होणयासाठी योगय भमी अनकल

हवामान आवण तयािी योगय मशागत ही आवशयक असत अगदी तयािपरमाण

सासकार रलरप होणयासाठी मनािी सावतवक वतती सतसागती आवण सनमागफदशफन ह

अतयात आवशयक असत या परक व पोिक गोषटीचया अभावी िाागल सासकारही

रकट जाऊ शकतात नमक हि रवकमचया िाितीत घडलल आह

रवकमणीिी मळिी सावतवक मनोभमी ही ससासकाराासाठी

पवहडयापासनि अनकल होती तयातन वतला तमचया वनतय सहवासािी व

मागफदशफनािी जोड वमळाली तयामळ त सासकार रवकमणीचया रठकाणी खोलवर तर

रजलि पण वतचया आिार वविारातनही अगदी सहजपण साकार होत रावहल

आवण वतचया ठायीचया सावतवक भावाि योगय सावधफन होऊन तो भाव धषटपषट

होऊन रावहला या सावतवक भावाचया िळावरतीि योगयायोगयति यथाथफ

मडयमापन रवकमणीकडन जाणल जात आह आवण वतचयाकडन सावतवक मडयााना

जीवनामधय पराधानय ददल जात आह या िाितीत रवकमणीचया मनािा पणफपण

वनिय झालला आह आवण वतिी सदिदधीसदधा तोि वनणफय घत महणनि रवकमणी

वतचया वनियावर व वतचया वनणफयावर नहमीि ठाम राहत तवहा या सवफ दषटीनि

वविार करता रवकमणीिा कषणाशीि वववाह करणयािा वनिय व वनणफय

सवफतोपरीन योगयि आह यात वतळमातरही सादहाला ककवा शाकला जागाि नाही

भीषमका आता रवकमचया ववियी वविार कला तर एक गोषट तझयाही

लकषात यईल की रकमीिा मळ सवभाव हा रजोगणी आह सखासीन वततीमळ सदव

सखोपभोगाकडि तयाचया मनािा सहजपण कल असतो ववियसखाचया

वविाराति तयाि मन वनतय रमलल असत आवण हर एक परकार ववववध ववियसख

अनभवणयाचया परयतनााति तो असतो या ववियलोलपततनि रवकमला

ववियााधपण आलल आह आवण तयािा सवाथीपणा व हटटीपणा अगदी टोकाला

गलला आह तयामळि तयाचया सवाथाफला जरा जरी धकका लागला ककवा तयाचया

सवाथाफचया आड जरा जरी काही आल की तयािी पररणती रकमीिा तमोगण

िळावणयात होत मग एकदा का तो या तमोगणाचया आहारी गला की तयािी

वनषपतती तयाचयाकडन रागावणयात व विडणयात होत तया भरात तयाचया मनािा

तोल पणफपण जातो आवण तयाचयाकडन अदवातदवा िोलण घडत तयावळस रवकमचया

ठायीिा वववक तर पणफपणि नषट झालला असतो आवण तयाचया मनािी पणफ

अधोगतीि झालली असत

ह राजन अशा वळस मनािी ती अधोगती थाािवन तयाला सावरन

धरणयासाठीि सतसागतीिी व सनमागफदशफकािी आवशयकता असत पण रवकमचया

िाितीत नमक उलटि घडत तयाचया सवभावानसार तयाला िाहरिी सागती सदधा

रजोगणी व तमोगणी लोकाािी लाभलली आह वशशपालासारखा दरािारी

रवकमिा अतयात जवळिा वमतर आह आवण जरासाधासारखया दजफनाला तो आदशफ

मानत आह तयामळ तझयाकडन काहीही मागफदशफन न घता तो वशशपाल व जरासाध

यााचयाशीि सवफ वविारवववनमय करतो आवण तयााचया साागणयानसार सवफ वनणफय

घतो त दोघही दषट व राकषसीवततीि असडयामळ तयााचयाकडन रवकमचया मनात

वविि भरल जात आवण तयामळ रवकमचया रठकाणचया खलपरवततीला आणखीन

खतपाणीि वमळाडयासारख होत एक गोषट लकषात ठव की सदगणााना वाढायला

िराि वळ लागतो पण दगफण व दषपरवतती मातर अतयात झपाटयान वाढतात आवण

कषणाधाफत सवफ अातराला वयापन टाकतात तयााि सवाागाति जण ववि

वभनडयासारख होत आवण वागणयािोलणयातन कवळ ति परगट होत राहत अशा

अधोगतीमधन तया लोकाािी सटका कवळ मतयि कर शकतो पण ती सटका सदधा

रकत तातपरतीि असत कारण जनममतयचया रऱयाामधन काही तयाािी सटका होऊ

शकत नाही आवण पढील जनमातही तयाािी अधोगती िालि राहत

ह भीषमका अशा दषट व राकषसी वततीचया लोकाािा पराभव करन

तयााचयावर जय वमळवण अतयात कठीण असत त सामानयााचया आवाकयािाहरीलि

आह ह खर आह तयासाठी कषणासारखी पराकरमी व दवी गणाानी यकत असलली

वयकतीि हवी पण महणन सामानयाानी अशा लोकाापढ सवतःिी हार मानन तयाािी

मात होऊ दण हही योगयि नवह सवकतफतवान व सवपरयतनान सजजनाानी अशा

दजफनााना एक तर दर कल पावहज नाही तर तयााचयापासन सवतः तरी सवतःला दर

कल पावहज तयासाठी शकतीपकषा यकतीला पराधानय ददल तर ती गोषट साधण सहज

शकय आह यथ तर एका िाजला सवतः कषणि आह तयामळ कषणावरतीि पणफ

भरवसा ठवन जर यकतीन परयतन कल तर यशािी खातरीही वनविति आह

ह राजन त आता एक गोषट कर की पनहा एकदा रवकमशी िोल

तयाचयाशी जासत वाद न घालता तयाला एकि गोषट सााग की lsquoरकमी व रवकमणी या

उभयतााि महणण ऐकन पणफ वविारााती त रवकमणीि lsquoसवयावरrsquo करणयािा वनणफय

घतलला आहसrsquo तया सवयावराला सवफ राजााना व राजपतरााना आमातरण पाठवल

जाईल परतयकष सवयावर माडपात रवकमणी सवतः सवफ राजााना पाहन तयााचया

ववियीिी सवफ मावहती जाणन घईल आवण मग ती सवतः वरवनवडीिा वतिा वनणफय

सवाासमकष तथडया तथ जाहीर करील रवकमणीिा तो वनणफय सवााना सामत असल

आवण तया वनणफयािा आदर करणयाि िाधन सवाावर राहील तयानातर रवकमणीिा

वववाहही तयािवळी तयाि माडपात सनमानपवफक साजरा कला जाईल कोणतयाही

पररवसथतीत रवकमणीिा वववाह होण अतयात आवशयक आह आवण तयासाठी हा

एकीएक उपलबध असलला वतचया सवयावरािाि पयाफय योगय आह तवहा आता

मनािी दोलायमान वसथती िाजला करन आधी तझ मन वसथर कर आवण माझया

साागणयानसार कती करायला तवररत सरवात कर परमशवराचया सततत सवफ काही

वयववसथत व ठीकि होईल अशी शरधदा ठव माझ तला पणफ आशीवाफद आहति

lsquoतमि कतफवयकमफ योगय परकार पार पाडणयाि मनोिळ तमहा सवाानाि वमळो आवण

तमहा सवााना सदिधदीिा लाभ होऊन रकषण परापत होवोrsquo हीि व एवढीि माझी

तमहाला हारददक सददचछा शभा भवत कडयाणमसतrdquo

अस महणत गगफ मनीनी सवतःि दोनही हात वर करन सवाासाठीि शभ

लिवतल आवण सवतःि नतर वमटन घवन त सवसथ िसल राजा भीषमकान राणी

शदधमतीसह गगफमनीना साषटााग वादन कल

तवढयात तथ रवकमणीिही आगमन झाल गगफ मनीना पाहन ती

लागलीि पढ झाली आवण वतन तयााचया िरणााना सपशफ करन वादन कल

रवकमणीचया सपशाफतील भाव गगफ मनीचया अातःकरणालाही सपरषशत करता झाला

आवण दहभानावर यऊन तयाानी आपल नतर अलगदपण उघडल समोर रवकमणीिी

भावपणफ मदरा पाहन गगफ मनीि वितत परसनन झाल तयाानी नतरखणनि भीषमक व

शदधमती यााना तथन वनघणयािी खण कली असता गगफ मनीिा साकत ओळखन तया

उभयताानी तथन वनघणयाि कल गगफ मनीनी रवकमणीला परमान आपडया जवळ

िसवन घतल आवण वतचया मसतकाि अवघराण करन त परमान करवाळल गगफ

मनीचया परमवातसडयान रवकमणीही सखावली आवण वति मन व नतर दोनही भरन

आल थोडयावळान गगफ मनी सवतःहनि अतयात मद विनाानी रवकमणीशी हळवार

सवरात िोल लागल

ldquoअगा रवकमणी माझ आशीवाफद तर तला आहति पण माझयारठकाणी

तझयाववियी अतयात कौतकही आह मी आता तझया वववाहाववियीि तझया

वपतयाशी िोलत होतो तझ मन कषणाचया रठकाणी गलल आह आवण तयाचयाशीि

वववाह करणयािा तझया मनािा वनिय झालला आह ह जवहा मला भीषमकाकडन

कळल तवहा मला तर अवतशय आनाद झाला कारण ह सवफ ईशवरी साकतानसारि

घडत आह अशी माझी मनोमन खातरी आह माझ अातःकरणही मला तीि गवाही दत

आह अथाफत हा वववाह होणयामधय अनक अडिणी ददसत आहत आवण एखादवळस

पढ अनक अडथळही यतील परात कोणतयाही पररवसथतीत सवफ साकटाावर मात

होऊन तझा कषणाशी वववाह होणारि होणार यािी त खातरी िाळग तयामळ

वववाह होईपयात तझी कसोटीि लागणार आह आवण तयात त पणफपण यशसवी

होणार आहस ह सतय आह कारण ईशवरािी वनयतीि तशी आह

ह रवकमणी मला तला आणखीन एक महततवािी गोषट साागायिी आह

जया कषणावर तझ मन गल आह आवण जया कषणािी गणकीती कवळ शरवण करनि

त तयाला मनातन आधीि वरल आहस तो कषण हा साकषात नारायणािाि अवतार

आह सदधमाफि उतथापन करन अधमाफि उचचाटन करणयाचया हतनि हा कषण

मानवदहान यऊन कायफ करीत आह ह धमफकायफ हि तयाि जीवन आह आवण तयाि

जीवन हि एक धमफकायफ आह ककिहना कषणाि जीवन व तयाि कायफ या दोन गोषटी

वगवगळया करताि यणार नाहीत अशा कषणाचया जीवनात त तयािी पतनी या

नातयान तयािी सहधमफिाररणी महणन परवश करणार आहस आवण ही साधी गोषट

नाही आह कारण कषणाचया कायाफपरमाणि तयाि जीवनही अतयात वयापक आह

आवण पढही त अवधकावधक वयापक होत जाणार आह

कषणाचया जीवनात तयािा अनक वभनन वभनन सवभावाचया वितरवववितर

वयकतीशी सािाध यत असतो तयााचयात काही सततव काही रज व काही तम अशा

गणााि लोक असतात आवण या सवााशी तस तस वागन कषणाला तया लोकााना कधी

िाजला कराव लागत कधी तयााि साहाययही घयाव लागत तर कधी तयाािा

वनःपातही करावा लागतो तयाि सतर कषणाचया अातःकरणात असत परात

सामानयााचया त लकषात न आडयामळ तयााना काही वळा कषणािि वागण िोलण

वववितर वाटत आवण कषण तयााचया टीकि लकषय ठरतो अस अनक लोकापवाद

अनकवळा कषणाला सहन कराव लागल आहत परात कषणाि अातःकरण ववशदध

असडयामळ तयाचया रठकाणी मातर कधीि जराही का प वनमाफण होत नाही आवण

आपडया कायफवनषठपासन तो कधीही वविवलत होत नाही

ह रवकमणी याहीपकषा ववशि महततवािी गोषट महणज कषणाचया

अातःकरणािी असलली परमसवरप अवसथा होय ईशवरी परमान भरन वाहणाऱया

कषणाचया सखोल अातःकरणात सतत परमऊमी वनमाफण होत असतात आवण तयाचया

मनालाही वयापन ठवीत राहतात तयामळि आपडयाठायीचया तया ईशवरी परमािा

िाहयाागानही अनभव घयावा अशी ऊमी कषणाचया मनात सतत उठत राहत तसा

अनभव घणयासाठी कषण मग नहमीि योगय वयकतीचया शोधात राहतो आवण

भागयान तयाचया सहवासात यणारी वयकती ही योगयि आह अस मानन कषण तया

परतयकाचया सहवासात आपडया परमािा अनभव घऊ पाहतो

परात सवाानाि कषणाचया अातरीि ह परम पाहता यत ककवा कळत अस

नाही परतयकजण तयाचया तयाचया भावननसार व कडपननसार कषणाचया परमाि

वगीकरण करतात आवण तसा तसा अनभव घणयािा परयतन करतात तयामळ होत

काय तर कषणपरम कणाला कठडया तरी नातयाि आह अस वाटत तर कणाला त

परम नातयापरत आह अस जाणवत कणाला ति परम वमतराि आह अस लकषात यत

तर कणाला ति परम कवळ परमासाठीि परमि आह असही अनभवाला यत परात या

सवफ परकारचया परमाला अातिाफहय मयाफदा पडतात आवण तयामळ कषणपरमासािाधी

काही समजती व गरसमजतीही वनमाफण होतात तयािीि पररणती काहीजणााकडन

कषणालाि िोल लावणयात अथवा तयाचया परमाववियी शाका घऊन तयालाि दिण

दणयात होत आवण रवकमणी यािवळी तझी भवमका महततवािी ठरणार आह

अगा रवकमणी या सवफ परकारचया वयावहाररक पातळीवरती ददसणाऱया

पण तरीही तयाचया वरती असणाऱया कषणाचया अातःकरणातील ववशदध ईशवरी

परमािी जाणीव जयाला राहील तोि कषणाि अातःकरण जाण शकल तोि

कषणाचया वनतय जवळ राहन तयाचया अातःकरणाशी जवळीकता राख शकल आवण

कषणाला खऱया अथाफन वपरय होऊन राहील अशी कषणािी हदयवपरय सखी होऊन

तला रहायि आह आवण ति तशी होऊ शकशील कषणािी परमवपरय आतमसखी

होऊन राहण ह कवळ तलाि शकय आह आवण ति तशी होऊनही राहणार आहस

यािी मला पणफ खातरी आह माझ तस तला पणफ आशीवाफदही आहतrdquo

गगफ मनीि िोलण थाािणयाचया आधीि रवकमणीन तयााचया

िरणाावरती मसतक ठवन तयााना वादन कल परमान भरलडया अातःकरणान व अशरानी

भरलडया नतराानी रवकमणी आपल दोनही हात जोडन गगफ मनीचया सनमख उभी

रावहली काही काळ कोणीि काही िोलल नाही पण शवटी न राहवन रवकमणीचया

मखातन शबद परवावहत होऊ लागलि

ldquoह महामनी खरि आपण अतयात थोर आहात आपली थोरवी जाणण

वा वति वणफन करण ह माझयासारखया एका पामर सतीला कदावपही शकय नाही ह

मी पणफपण समजन आह आपण आपल अातःकरण मोकळ कलत आवण तया आपडया

अातःकरणात माझयाववियी कवढ तरी वयवधान आह ह तर माझ परमभागयि आह

महणनि आपण मला आशीवाफद दऊन तयाििरोिर कवढ तरी िहमोल मागफदशफन

कलत तयािि महततव माझयासाठी अवधक आह

आपण मला कषणाि माहातमय व तयाचया जीवनिररतराि ज गज

साावगतलत त तर माझयावर अतयात उपकारि आहत कारण तयामळ माझी

कषणाकड पाहणयािी दषटी अवधक वयापक झाली कषण तयाि रप गण व कीती

यामळ आधीि माझया मनात पणफपणान भरलला होता माझयासाठी तो माझया

अतयात परमभावािा होता पण आता ज कषणाि ईशवरी माहातमय आपण मला

साावगतलत तयामळ तर कषण माझयासाठी भवकतभावािा झालला आह आवण

कषणािी भकती करन तयाला सदव परसनन राखण हि एकीएक परापतवय माझयासाठी

उरलल आह कषणाचया अातःकरणाशी ऐकय पावण हि माझया जीवनाि एकमव

धयय होऊन रावहलल आह तवहाि मला खऱया अथाफन कषणािी परापती झाली अस

महणता यईल आवण कषणपरापतीमधयि माझया जीवनािी रलरपता आह यािी मला

पणफ खातरी आह आपल आशीवाफद व मागफदशफन दोनही मला लाभलल आहि आता

कषणपरापतीिा धयास मी धरायिा आह आवण तयासाठी आवशयक त परयतनही मीि

करायि आहत सदवान मला माझया वपतयाि साहायय लाभत आह तयााचया

पाठठबयान मी इतराािा ववरोध िाजला कर शकन आवण माझया परयतनाात यशसवी

होईनि होईन असा माझा पणफ ववशवास आहrdquo

रवकमणीचया शबदाशबदाातन वतचया रठकाणिा वनियि परतीत होत

होता आवण तयािि गगफमनीना अतयात कौतक वाटल तयााचया वसमतहासयातनही

ति कौतक वयकत झाल आवण शबदरपानही ति परगट होऊ लागल

ldquo शाबिास रवकमणी शाबिास तझा हा वनियि तझ मनोिळ

कायम वाढवील परात एक महततवािी गोषट लकषात ठव की धयय वसदधीस

जाणयासाठी कवळ परयतनि परस नाहीत तर तया परयतनााना कौशडयािीही जोड

हवी तयासाठी यवकतयवकतनि वागण व िोलण घडावयास हव सवाफत परथम महणज

आपडया मनातील इचछा परगट न करण ज काही आपण करायि ठरवल असल

तयािी मळीि वाचयता करायिी नाही कारण तयामळ आपल ववरोधक आधीि

सावध होतात आवण आपडया मागाफत अडिणी आणणयास लगिि सरवात

करतात तयािी पररणती महणज आपडया वनयोवजत योजना कोसळायला लागतात

आवण आपडया परयतनााना खीळ िस लागत तयामळ आपल मनही वनराश होऊन

मनःसवासथयही विघडत मनाला काहीि सिनास होत आवण परयतनाािा मागफही

खाटन राहतो शवटी आपणि आपडया अपयशाि कारण व धनी होऊन राहतो

ह रवकमणी महणनि माझ तला साागण आह की यापढ कषणाशी

वववाह करणयािा तझा वनिय िाहयाागान िोलन न दाखवता तझया मनाति दढपण

धरन ठव तयासाठी कोणाचयाही नकळत तझा धयास मनात धरन ठव आवण

पररवसथतीिी अनकलता परयतनपवफक राख कायफ वसदधीस नणयासाठी सवतः कषणि

समथफ असडयामळ तझया धयासािी पती तयाचयाकडनि होईल आवण तशी ती

होणारि आह कारण तीि व तशीि तया ईशवरािी वनयती आह तयामळ

कोणतयाही पररवसथतीत हा वववाह होणार आहि तया ईशवरावरतीि त पणफ

ववशवास ठव आवण त सवतः आतमववशवासान रहा यासािाधी मी तझया वपतयाशी

िोललोि आह आवण तयाला तझया सवयावरािी योजना आखणयास साावगतल आह

तया सवयावरात सवफ दशााचया राजााना आमावतरत कल जाईल तथ जमलडया सवफ

राजाािी ओळख व पारख करन घऊन तझया मनपसात राजािी वर महणन ति

वनवड करावयािी आहस त कलडया वनवडीला सामती दणयाि िाधन सवाावरतीि

राहील आवण तयाि सभामाडपात तझा वववाहसोहळा सवाासमकष साजरा कला

जाईल

ह रवकमणी या योजनतील साभावय अडिणी तझयाही लकषात आडया

असतीलि पण त गहीत धरनही हीि योजना कायाफवनवत करण आवशयक आह

कारण तयामधय तझयाि मनापरमाण होणयािी शकयताि अवधक आह रकत तला

सवाासमकष कषणािी वनवड करावी लागल आवण तवढ मनोिळ तझयारठकाणी

वनवितपण आह यािी मला पणफ खातरी आह मातर तोपयात त तझया मनातील

वनणफय कोणाही समोर वयकत तर कर नकोसि पण उलट lsquo या ववियासािाधी तझ

मन पणफपण मोकळ आह आवण सवफ िाजानी नीट वविार करनि त योगय वळी योगय

तो वनणफय घशील rsquo असि सवााना अथाफत ववशितः रवकमला भासवीत रहा महणज

मग आततापासनि उगािि ववताडवाद होणार नाहीत आवण तझ मन वसथर राहील

तयाि िरोिर तमचया कटािातीलही वातावरण अगदी िाहयाागान का होईना पण

शाातति राहील तझा वववाह परतयकष सापनन होईपयात ती गोषट अतयात आवशयक व

महततवािी आह ह लकषात ठव तही मनावर कोणतही दडपण न घता अगदी

मनमोकळी रहा शवटी तझया मनापरमाणि सवफ काही होणार आह यािी खातरी

िाळग मातर तोपयात सावध पण सवसथवितत रहा माझ तला पणफ शभाशीवाफद

आहतिrdquo

गगफ मनीि िोलण ऐकताना रवकमणीला तयााि माहातमय तर

अवधकावधक जाणवत होति परात तयाििरोिर तयााचया रठकाणी वतचयाववियीिा

असलला आतयावतक आपलपणा पाहन रवकमणीि अातःकरण अगदी भरनि आल

गगफ मनीचया विनान रवकमणीि मन आता पणफपण वनःशाक व मोकळ झाल होत

नजरतील कतजञभावान रवकमणी गगफ मनीकड िघत रावहली होती तवढयात गगफ

मनी आपडया आसनावरन तवरन ऊठन जाणयास वनघालसदधा भानावर यऊन

रवकमणीही लगिगीन पढ आली आवण वतन गगफ मनीचया िरणााना वाकन नमसकार

कला गगफ मनीनी परमान रवकमणीचया मसतकावर थोपटल आवण पाठीवरन हात

दररवला पढचयाि कषणाला गगफ मनी राजवाडयाचया िाहर पडलही तयााचया

पाठमोऱया आकतीकड पाहन रवकमणीन आदरान आपल दोनही हात जोडल आवण

दररन महालाचया आतमधय जाणयासाठी ती वळली तो वति वपता भीषमक तथ

दाराति उभ होत दोघाािी नजरानजर झाली दषटीभटीति उभयताािी मनही

परसपरााना कळली शबदााचया उचचारािीही आवशयकता कोणालाि वाटली नाही

ककवितशी वसमतरिा उभयतााचया मखावर कषणात िमकन गली आवण भीषमक व

रवकमणी आपापडया ददशन वनघन गलrdquo

एवढा वळ शरवणभकतीचया आनादात रममाण झालल लकषमीि मन

अववितपण भानावर आल कारण लकषमीचया मनािी शरवणातील समरसता कमी

होऊ लागडयामळ वतिी शरवणािी एकागरताही ढळ लागली होती मखय महणज

लकषमीचया ह लगिि लकषात आल लकषमीन पवाफनभवावरन ओळखल की वतचया

सपत मनात कोठतरी काहीतरी वविार उदभवल असणार लकषमी थोडीशी अातमफख

होऊन मनन कर लागली आवण वतचया मनातील सपत वविार साकार होऊ लागल

मग तया वविारााना शबदरप होणयासाठी जराही वळ लागला नाही लकषमीि

शरवणाकड पणफपण लकष लागत नाही ह नारदाचयाही लकषात आल होत आवण तोही

थोडावळ िोलायिा थाािलाि होता लकषमीकड पाहन मादवसमत करणाऱया

नारदाकड पाहन लकषमीही थोडीशी हसली लकषमीचया मनािी अवसथा नारदान

ओळखली आह यािी लकषमीन कौतकान दाद ददली आवण नारदाशी िोलावयास

पराराभ कला

ldquo ह नारदा माझया शरवणभकतीला थोडीशी जरी िाधा आली तरी त

माझयापकषा तझयाि आधी लकषात यत एवढ तझ अातःकरण सावदनशील आह तझया

मनात माझया मनाचया अवसथि वविार यऊ लागतात तयामळि त दहभानावर

यतोस आवण मददाम माझयाशी महणन िोलायला सरवात करतोस तवहा मग

माझयाही लकषात यत की माझ तझया िोलणयाकड पणफ लकष दण होऊ शकत नाही

आह आवण मी अातमफख होऊन तयाचया कारणािा शोध घऊ लागत तवहाि माझया

लकषात यत की माझया मनात त साागत असलडया ववियासािाधी काहीतरी वगळयाि

अागान वविार सर झालल आहत तझ वनरपण तया अागााना सपशफ करन पढ गलल

असत पण माझया मनातील ती अाग मातर जागी होऊन उततवजत झालली असतात

तयामळ तया अागााि शमन व समाधान झाडयावशवाय माझ मन पनहा शरवणात

रमणार नाही ह खरि आह तयासाठी आधी मी माझ मन तझयासमोर पणफपण

मोकळ करत कारण तस करण ह आपडया दोघाासाठीही अतयात आवशयक आह

ह नारदा आता मला वनवित कारण माहीत आह की जयामळ

रवकमणीिी वयवकतरखा ही मला माझया अातरात अतयात जवळिी वाटत आह

तयामळि त ज व जवढ रवकमणीचया भावाि व सवभावाि वणफन परोपरीन करन

साागत आहस त व तवढ माझया मनाला अवधकावधक भावत आह रवकमणीि

परमान कषणावर गलल मन कषणाशीि वववाह करणयािा वतिा वनिय

वतचयाठायी तोि लागन रावहलला एकमव धयास या सवफ गोषटी अतयात कौतकासपद

आहति परात मला रवकमणीि जरा जासति कौतक वाटत आह ह मातर खरि आह

आवण मला तयािीि काळजी वाटत आह रवकमणीववियीिी ही भावनातमकता

महणज माझया मनािी दिफलता तर नाही ना अशा वविारान माझया मनाला मग

थोडासा तरासि जाणव लागला आह मनाचया अशा वदवधा वसथतीमळि माझ मन

शरवणाकड पणफपण लाग शकत नवहत आवण माझा शरवणानाद ओसर लागला होता

तवहा नारदा आता ति सवफकाही पनहा एकदा सपषटपण साागन माझया मनािा हा

भरम दर कर आवण माझया मनाला शरवणासाठी पणफपण मोकळ करrdquo

लकषमीचया िोलणयावर कषणभरि थाािन नारद अतयात मोकळपणान

हसला आवण महणाला

ldquoअगा लकषमी तझया मनाला ज वाटत आह त उगीिि नाही तर त

अगदी खरि आह कारण या नारायणाचया साकडपानसार ति रवकमणीचया रपान

भतलावर जनम घतला होतास ह तर सतयि आह महणनि तर रवकमणीचया

रठकाणी कषणाववियी एवढी आातररक ओढ होती जी तझयाठायी या

नारायणाववियी वनतयि व अगदी सहजपण असत तयामळि साहवजकि तलाही

रवकमणीचया ववियी एवढा आपलपणा व जवळीकता जाणवत आह तयाि गजही

हि आह आवण ह गज तर मी तला या आधीि साावगतलल आह तवहा ह गज आता

मातर त अातरात कायमि धरन ठव आवण रवकमणीचया भावाशी त पणफपण समरस

होऊन वतचया अनभवाशीही पणफ एकरप होrdquo

नारदाि िोलण ऐकता ऐकताि लकषमीि मन भरन यत होत आवण

वतचया नतराादवार वाहतही होत तया परमाशरपणफ नतराानी लकषमी दकतीतरी वळ

नारायणाकड पाहति रावहली नारायण मातर सवतःचया अातःकरणात पणफपण

रममाण झालला होता तयाचया मखावर ववलसत असलली परसननता ही कोणतयाही

िाहय कारणाामळ नवहती तर तया नारायणाचया अातःकरणात वनतय व सहजतन

सररणाऱया परमितनयािा तो सादर व रमणीय विवदवलास होता नारायणाचया तया

अातमफख अवसथशी ऐकय पावण तर शकयि नाही ह लकषमी पणफपण जाणन होती

तयामळ नारायणाि अगमय सवरप परगट करणार सरमय रप नतराादवार अातरात

साठवीत लकषमी सवसथि िसन रावहली होती परात वतचया ठायी एक वगळयाि

परकारिी असवसथता वनमाफण झाली होती तयामळ लकषमीला सवसथही राहवि ना

वतचयाही नकळति वतचया मखातन शबदपरवाह िाहर पडि लागला

ldquoह नारदा या नारायणािी लीला खरोखरीि अतयात अदभति आह

वतिा व तयािा दोघाािाही अातपार लागण अशकयि आह तयाचया परमलीलाामधय

सहभागी होऊन परमरसाि सवन करन नारायणाशी समरस होण हाि तयाचयाशी

ऐकय पावणयािा एकमव मागफ उपलबध आह आवण तोही तयाचयाि कपन

नारायणान तयाचया सगणिररतरात आपडयाला अतयात परमान सहभाग ददला

महणनि कवळ त शकय आह तयाििरोिर मला एक गोषट खातरीपवफक उमजली

आह की नारायणाचया या रमणीय धयानािा धयास जर वितताचया ठायी वनतय

जडला तरि या नारायणाि आपडया ठायीि सवरप जाग होऊन सरर लागल

आवण तयाचया सवरपािा अनभव आपडया रोमरोमात सािार लागल तयासाठी

आपडयाठायीिी इतर सवफ वयवधान आधी िाजला करन एकीएक नारायणािि

वयवधान घण अतयात आवशयक आह कारण तरि तयाि धयान आपडया मनात

जडल नातर जवहा नारायणाचया सवफ वयवधानाािी पती आपडयाकडन होईल

तवहाि तया नारायणाचया सवरपािा धयास आपडया वितताठायी लागण घडल पण

नारायणाि वयवधान घणयासाठी व तयाि धयान धरणयासाठीही तयाि िररतररपान

परगट होण अतयात आवशयक आह तशी साधी मला या वका ठात वमळ शकत नाही ह

खर आह या रठकाणी तस नानाववध अागाि व रागाि नारायणाि िररतर परगटि

होत नाही कारण त या वका ठात आवशयक नसत परात तशी साधी मला या

नारायणाचया कषणावतारातील अदभत िररतरात लाभली होती ह माझ

परमभागयि महणाव लागल

ह नारदा त महणतोस त खरि आह की जवहा जवहा त

रवकमणीववियी िोलतोस ककवा नसता रवकमणी हा शबद दखील उचचारतोस तवहा

माझया अातरात कठतरी एक तार छडडयासारख मला जाणवत आवण तयाचया मधर

नादान माझ सवफ अातःकरणि भरन राहत तयाि त साावगतलल गज मी आता मातर

माझया अातरात कायमि धरन ठवीन माझा जो भाव वका ठात पररवसथतीमळ

अपरा राहतो तयाि भावािी पती करणयासाठी ही सवणफसाधी मला कवळ या

नारायणाचया साकडपान व तयाचयाि धयासान लाभली होती तवहा रवकमणीचया

रपान मी तो धयास कसा घतला आवण कषणरपातील या नारायणाशी ऐकय

पावडयािा आनाद मी सवतः कसा अनभवला आवण नारायणालाही तो आनाद

अनभवायला आणन दणयासाठी मी कशी कारणीभत झाल हि आता मला जाणन

घयायि आह

अर नारदा मला आणखीन एका गोषटीववियी कतहल वाटत आह जस

त मला ह गज साावगतलस तस त गगफ मनीनीही तया वळस रवकमणीला साावगतल

असणारि मग तयावर रवकमणीिी परवतदकरया काय व कशी झाली िर मला खातरी

आह की रवकमणीलाही तयावळस माझयापरमाणि आियाफिा सखद धकका िसला

असणार पण ही गोषट कळडयावर मातर वनविति रवकमणीि मनोिळ व धयफिळही

वाढल असणार कारण वतिा वववाह आता कोणतयाही पररवसथतीत कषणाशी

होणारि याववियी रवकमणीिी वनविती झाली असणार आवण वतचया मनावरील

सवफ ताणही दर झाला असणार होय ना तवहा कषण व रवकमणी यााचया

वववाहापयाति सवफ कथापरसाग आता मला सलगतन व सववसतरपण सााग िघ तो

सवफ इवतहास अतयात रोमाािकारी व शरवणीय असणार यािी मला अगदी खातरी

आहrdquo

लकषमीचया िोलणयावर नारदान ककवितस वसमतहासय कल आवण तो

महणाला

ldquoअगा लकषमी त तर आणखीन एक वगळि गज आह आवण त तला

एखादवळस अवतशय गमतीशीरही वाटल कारण खरी गोषट अशी आह की गगफ

मनीनी रवकमणीला lsquoवतचया रपान ति महणज लकषमीि भतलावरती आलली आहrsquo

अस मळी साावगतलि नाही अथाफत जयाअथी गगफ मनीकडन तस रवकमणीला

साागण घडल नाही तयाअथी त तस साागण ह अनावशयकि होत ह तर अगदी सहज

आह गगफ मनीचया ठायीिा वविार हा समयकि असणार आवण महणनि

तयााचयाकडन तस घडल असणार गगफ मनीि अातःकरण जाणडयावरतीि तया

गोषटीिा आपडयाला उलगडा होणार आह

ह लकषमी गगफ मनी तयााचया सवानभवान वनवितपण जाणन होत की

रवकमणीला वतचया भावानसार व सवभावापरमाणि अनभव घऊ दण आवशयक

होत कारण तरि रवकमणीला सवानभव घण शकय झाल असत सवानभवापयात

जाणयािा तोि खरा मागफ आह धययािी वनविती झाडयानातर तया धययपतीिा

मागफ जयान तयानि िोखाळला पावहज महणजि जयाला तयाला यणाऱया मागाफतील

अडिणीतन जयािा तोि उपाय शोधन काढतो आवण तयातन आलडया

अनभवातनि तयािी मागाफमधय पढ पढ वाटिाल होत राहत अथाफत तयासाठी

सयोगय व अवधकारी अशा महातमयााना अननय भावान शरण जाऊन तयाचयाकडन

आपडया आतमकडयाणाचया मागाफि मागफदशफन मातर वनवित करन घतल पावहज या

मागाफन जाऊन जया भागयवाताानी आपल आतमकडयाण साधल तयााि अनभव व

तयााि जीवन सवाानाि वनविति पररणादायी व सरतीदायक असत परात दसऱया

कोणासाठी त आदशफवत अस शकत नाही ही सवाफत महततवािी गोषट लकषात ठवण

अतयात आवशयक आह कारण ती ती जीवनिररतर तया तया वळचया परापत िाहय

पररवसथतीनसार व आवशयकतनसार घडलली असतात तयामळ ती आतताचया

परतयकष पररवसथतीत अनकरणीय नसतात ककिहना तस अनकरण करणयािा

झालला मोह हा िकीिाि आह तसा कलला परयतन हा िऱयािदा घातकि ठरतो

हही इवतहासात वारावार वसदध झालल आह

ह लकषमी सवाफत महततवािी गोषट महणज जर गगफ मनीनी ह गज

रवकमणीसाठी परगट कल असत तर वतचया मनावरती उगािि एक परकारिा

दिावही वनमाफण होणयािी शकयता होती रवकमणीचया रठकाणी तझयाववियी

काहीतरी कडपनाही तयार झाली असती आवण एखाद वळस तझयाववियीिी

काहीतरी काडपवनक परवतमा रवकमणी मनात धरन िसली असती lsquoआपण लकषमी

आहोत आवण महणन आपडयाला काहीतरी वगळ वागायि आहrsquo अशा वविारााि

एक वथा दडपणही रवकमणीचया अातमफनावर वतचया नकळतपण कायमि रावहल

असत

या सवफ साभवनीय व अनावशयक गोषटी टाळणयाचया अातसथ हतमळि

गगफ मनीचयाकडन त गज परगट झालि नाही तयााचया अातःकरणात तसा वविार

ककवा तशी उमीसदधा वनमाफण झालीि नाही ह नवल नवह पण ववशि मातर आह

अशा ववशदध अातःकरणाचया अवसथतील गगफ मनीसारखया महातमयााचयाकडनि

आतमकडयाणािा मागफ खऱया अथाफन परगट होत असतो ह मातर खर आह तयााचयाि

मागफदशफनानसार तया मागाफन जाऊन सवानभवाि धयय गाठणयािा पराकरम हा मातर

जयािा तयालाि करावा लागतो तसा पराकरम रवकमणीकडन वतचया पढील

जीवनात घडला महणन तर वति कौतक आह एवढि नवह तर रवकमणीिी कथा

ही भवकतमागाफिी वाटिाल करणाऱयाासाठी पररणादायी तर ठरलीि परात

तयााचयासाठी ती एक अभयासािा ववियही होऊन रावहलीrdquo

नारदाचया िोलणयावर लकषमी गामतीन हसन महणाली ldquoअर नारदा त

जवढ रवकमणीि कौतक करशील तवढ त ऐकन मला तर अवधकि आनाद होण

साहवजकि आह हो की नाही परात तयाहीपकषा मला ज माहातमय जाणवत आह त

गगफ मनीिि तयााचया अातःकरणाचया अवसथववियीि माझ कतहल अवधकावधक

वाढति आह एक तर तयााि अिानक भीषमकाकड जाण दसर महणज तयााि

भीषमकाशी व रवकमणीशी झालल िोलण तयातनही गगफ मनीनी भीषमकाशी

िोलताना तयाला रकत तयाचया अडिणीववियी योगय मागफदशफन कल आवण

भीषमकाचया मनािी समजत घालन तयाचया दःखी मनाला शाातवल परात गगफ

मनीनी भीषमकाला कषणाचया अवताराि गहय व माहातमय काही साावगतल नाहीि

अथाफत गगफ मनीनी भीषमकाला महातमयााचया सागतीि व तयााचयाकडन वमळणाऱया

मागफदशफनािही महततव साावगतलि त सवफ भीषमकाला कळल खर परात lsquoगगफ मनी

हि तस महातम आहत तयााि माहातमय ह कवळ तातपरत मागफदशफन घणयाएवढ

मयाफददत नसन तयाानाि अननयभावान शरण जाऊन तयााचयाकडन सतयजञान परापत

करन घयाव आवण जीवनाि कोड कायमि सोडवन घयावrsquo अस काही तया

भीषमकाला वाटल नाही िर गगफ मनीनीही भीषमकाशी िोलताना परतयकष सवतःकड

असा वनदश कला नाहीि तसा साकत जर तयाानी कला असता तर भीषमकाचया

नककीि तो लकषात आला असता आवण तो एखादवळस गगफ मनीना शरणही गला

असता नाही का

ह नारदा गगफ मनीनी रवकमणीला मातर कषणाि ईशवरी माहातमय

आवण तयाि अवतारिररतर व कायफ या दोनही ववियी अगदी सववसतर मावहती

ददली एवढि नवह तर कषणािीि भकती करन तयाचयाशीि ऐकय पावणयािा

भकतीमागफ तयाानी रवकमणीला अगदी आवजफन साागन वतचया रठकाणी पणफपण

ठसववला आवण सवतः मातर पनहा तयातन मोकळि झाल रवकमणीिी कषणभट

होणयापयातिी जिािदारी काही तयाानी घतली नाही आवण तोपयात गगफ मनी तथ

थाािलही नाहीति

आणखीन एक गोषट महणज रकमीशी काही िोलणयािा व तयािी

समजत घालणयािा गगफ मनीनी तर अवजिात परयतन कला नाही एखाद वळस गगफ

मनी जर रवकमशी िोलल असत तर तयाचया वविारसरणीत काहीतरी ररक

पडलाही असता काही साागता यत नाही हो ना परात तसा थोडासाही परयतन गगफ

मनीनी कलाि नाही अस महणणयापकषा तयााचयाकडन तो घडलाि नाही याि मातर

मला नवल वाटत आवण जरास वाईटही वाटत रवकमला एखादी तरी साधी गगफ

मनीकडन वमळाली असती तर िर झाल असत नाही का अथाफत अस घडल नाही

आवण त का घडल नसाव ह जाणन घयाव अस मातर मला राहन राहन वाटत आह

कारण गगफ मनीसारखया महातमयाि ववशदध अातःकरण जाणन घणयासाठी मला या

सवफ गोषटी समजन घण अतयात आवशयक वाटत नारदा माझ ह वाटण योगयि आह

ना तस असडयास मला सवफकाही नीट समजावन साागणयाि त करावस अशी

ववनातीि मी तला करतrdquo

लकषमीन वविारपवफक वविारलल परशन ऐकन नारदाला लकषमीि कौतक

तर वाटलि पण वतचयावर शरवणािा होत असलला अपवकषत पररणाम पाहन

नारदाला समाधानही झाल तया दोनही गोषटी नारदाचया िोलणयातन अगदी

सहजपण परगट होऊ लागडया

ldquoअगा लकषमी तझयाकडन घडणार शरवण तला वविाराला उदयकत करीत

आह ह तर िाागलि लकषण आह तयामळि त वविारलल परशन योगयही आहत आवण

सखोलही आहत तया परशनााना कवळ वरवरिी उततर साागन तझया मनाि समाधान

होण शकयि नाही कारण मळाति ह परशन महातमयााचया अातःकरणाववियी आहत

आवण तो अातःकरणािा वविय हा तर सखोलि आह खर तर महातमयााचया सखोल

व गढ अातःकरणािा थाागपतताही लागण जथ अशकय आह तथ तयााि अातःकरण

जाणणयािा तर परशनि वनमाफण होऊ शकत नाही कारण तयााचया अातःकरणािी

अवसथा ही मनाचया कडपनचया तसि िदधीचया तकाफचया व अभयासाचयाही

पलीकडिीि आह पण तरीही ती अातःकरणािी अगमय अवसथा तया महातमयााचया

वततीनसार काहीशी साकार होत आवण तयााचया सवभावानसार जराशी परगट होत

असत महणन तर तया महातमयााचया अातःकरणाववियी काहीतरी िोलता यत आवण

साागता यत

ह लकषमी तझा पवहला परशन आह तो गगफ मनीि ज भीषमकाचया

भटीसाठी अववित जाण झाल तयासािाधीिा आह तयाववियी एवढि महणता यईल

की गगफ मनीचया अातःकरणामधय अकवडपत व अकारण उठलली ती एक ऊमी होती

आवण तया आातररक पररणला परमाण माननि गगफ मनीनी भीषमकाचया भटीस

जाणयाि कल कारण गगफ मनी सवानभवान जाणन होत की अशा ऊमी जरी

पवफवनयोवजत नसडया तरी ईशवराचया वनयतीतील साकतानसारि वनमाफण होत

असतात तया ऊमीचया मळाशी कोणतयाही परकारि व कोणाववियीिही वयवकतक

कारण नसत परात ईशवरी वनयतीत घडणाऱया पढील घटनाासाठी तया ऊमी सिक व

परक असतात तयामळि गगफ मनी जाणन होत की तया पररणतन होणाऱया कतीला

त कवळ वनवमततमातरि होत आवण तया कतीतन वनमाफण होणाऱया रळाशीही तयाािा

काहीि सािाधही नवहता ईशवरी वनयतीत घडणारी ती एक लीला महणनि गगफ मनी

तया गोषटीकड िघत होत आवण तयािा आनाद त अगदी सहजतन अनभवत होत

ह लकषमी दसरी महततवािी गोषट महणज जरी गगफ मनीसारखया

महातमयााचया अातःकरणाठायी ईशवरी सवानभवािी पणाफवसथा असली तरी ती

अवसथा िाहयाागान नहमीि पणफपण परगट होति असही नाही िाहय पररवसथती

परसाग वयकती व तया वयकतीिा भाव या गोषटीही तया परगटीकरणासाठी कारणीभत व

साहाययभतही ठरत असतात तयाही आधी तया महातमयाािी वतती व सवभाव ही

मखय व मळ कारण असताति गगफ मनी व भीषमक यााचयातही नमक तसि घडल

ह नीट वविार कडयावर तझयाही लकषात यईलि गगफ मनी तयााचया ठायीचया

आातररक पररणनसार भीषमकाला जवहा भटायला गल तवहा पढ काय घडणार आह

ह तयाानाही ठाऊक नवहति परात पररवसथतीचया किाटयात अडकन मनाि सवासथय

पणफपण हरवन िसलडया भीषमकाला मातर गगफ मनीचया रपान आधार

वमळाडयासारखि वाटल तयान आपडया सवफ अडिणी गगफ मनीना साावगतडया

आवण तयाि मन मोकळ झाल गगफ मनीनीही तयाला धीर दऊन योगय मागफदशफन

कल आवण तयाला पिपरसागातन सोडवल भीषमकािही मन शाात झाल आवण गगफ

मनीवरती दढ शरदधा ठवन तयााचया साागणयापरमाण वागणयािा तयािा वनिय झाला

ह लकषमी परात भीषमकाचया अडिणी या कवळ परापाविकि होतया

तयामळ गगफ मनीि मागफदशफनही तवढयापरति व मयाफददति रावहल परापाविकााना

रकत दःखातन तातकावलक सटका व सखािी परापती हवी असत तयामळ जरी

भागयान तयाािी कोणा महातमयााशी भट झाली तरी त तया महातमयााकडन

दखःमकतीसाठी व सखपरापतीसाठीि आशीवाफद मागतात भीषमकािीही गगफ

मनीकडन तवढीि अपकषा होती आवण ति तयान मावगतल गगफ मनीि कोमल

अातःकरण कळवळल तयाानी भीषमकाचया मनाला आधार दऊन शाातवल आवण

वनवित अस मागफदशफनही कल

खर तर गगफ मनीनी तयािवळी भीषमकाला lsquoईशवरी सतता मानवी

जीवनाि महततव ईशवरी भकतीचया आनादानि जीवनािी होणारी साथफकता आवण

तयासाठी आवशयक असलल महातमयााि मागफदशफनrsquo या गोषटीही िोलणयाचया ओघात

सिकतन साावगतडया होतयाि परात तयावळी भीषमकािी मनःवसथती ठीक

नसडयामळ त सवफ ऐकनही तयाि मन मातर तया गोषटीिा सवीकार कर शकल

नवहत महणनि तयान तयासािाधी गगफ मनीना आणखी काही वविारन जाणन

घणयािा परयतनही कला नाही परापत पररवसथतीतन सटका कशी व कधी होईल या

एकाि वववािनन भीषमकाचया मनाला गरासलल होत तयािी ही अवसथा गगफ

मनीनी लगिि ओळखली आवण महणन तयाानीही तो वविय पढ वाढवला नाही

कारण तयामळ भीषमकाचया मनावरील दडपण अवधकि वाढल असत आवण तया

ताणामळ तयािी मनःवसथतीही अवधकि विघडली असती मनोभमी सयोगय

नसताना ससासकाराि िीज जरी परल तरी सतसागती व ईशवरी परमाचया

अनभवाचया अभावी त िीज मळ न धरता सकनि जात भीषमकाचया रठकाणीही

गगफ मनीि साागण ववसमरणाचया ओघात वाहनि गल गगफ मनी मातर तयााचया

धमाफला जागल आवण सवतःचया आनादानभवात वनमगन होऊन शाात व सवसथ रावहल

ह लकषमी रवकमणीिी गोषट मातर अतयात वगळीि होती कारण वतचया

मनात रपगणााचया आकिफणान व परमान सदधा खदद कषणि भरला होता आवण

कषणािी परापती हाि एकमव धयास रवकमणीचया रठकाणी जडन रावहलला होता

या वतचया वनियाि गगफ मनीना अतयात कौतक व अपरप वाटल पण तयाििरोिर

कषणपरापती साधणयामधय दकतीतरी अडिणी आहत हसदधा गगफ मनी समजन होत

महणनि तयाानी कपावात होऊन रवकमणीला तयासािाधी योगय त मागफदशफन तर

कलि पण तयाििरोिर वतचया मनाि धयफिळही वाढवल

गगफ मनीनी आणखीन एक सवाफत महततवािी गोषट कली आवण ती

महणज तयाानी रवकमणीला कषणाि ईशवरी माहातमय साागन तयाचया अवतार

िररतराि रहसयही परगट कल कारण गगफ मनी जाणन होत की जरी रवकमणीला

िाहयाागान कषणािी परापती झाली तरी रवकमणी खऱया अथाफन कषणािी

झाडयावरि वतला कषणपरापतीिा खरा आनाद वमळणार होता तयासाठी रवकमणीन

कषणाशी ऐकय पावणि आवशयक होत आवण त ऐकय कवळ कषणाचया भकतीनि

शकय झाल असत

कषणाि ईशवरी माहातमय गगफ मनीचया मखातन शरवण कडयावरि

रवकमणीचया रठकाणी असलडया कषणाववियीचया परमाि रपाातर कषणाचया

भवकतभावात झाल रवकमणीचया मनात असलडया शदध कषणपरमाठायी कषणभटीिी

आवण कषणाशी ऐकय पावणयािी आतफता वनमाफण झाली कषणाचया अातःकरणाला

परमाण मानन कवळ कषणासाठीि समरषपत भावान जीवन जगणयािा रवकमणीिा

वनियही गगफ मनीचया सदविनाानीि झाला आवण गगफ मनीकडन ईशवरी वनयतीत

घडणाऱया ईशवरी कायाफतील तयाािा सहभाग व सहयोग सहजपण घडला तवढयाि

सहजपण गगफ मनीना तयाािा कायफभाग परा झाडयाि जाणवल रवकमणीला आता

कोणतयाही परकारचया परतयकष मागफदशफनािी ककवा मदतीिी जररी नाही ह गगफ

मनीचया लगिि लकषात आल होत कारण रवकमणीचया ठायी झालला कषणपरमािा

वनिय व वतला जडलला कषणपरापतीिा धयास गगफ मनीनी ओळखला होता

तयामळि रवकमणी वतचया धययापरत जाणयामधय वनविति यशसवी होणार यािी

पणफ खातरी गगफ मनीचयाठायी होती महणनि गगफ मनीकडन तथ पढ थाािण घडल

नाही तर घडलडया ईशवरी लीलिा आनाद गगफ मनीनी अनभवला आवण पनहा

आतमानादात रमन राहणयासाठी त मोकळ झाल

ह लकषमी रवकमिा तर परशनि वनमाफण होत नवहता तयाचया मनािी

तर एवढी अधोगती झाली होती की तयाचया रठकाणिा तमोगण अगदी पराकोटीला

पोहोिला होता अथाफत ततवतः सतवगणािी थोडीशी धगधगी तयाचया रठकाणी

असणारि परात तया सतवगणापयात पोिन तयाला धरण व वाढवण ह शकयि

नवहत कारण तयासाठी रवकमि सवतःि सहकायफ आवशयक होत परात तस

रवकमला सवतःला वाटडयावशवाय त घडण शकयि नवहत आवण रवकमला तस

वाटणयािी शकयता मळीि नवहती रवकमला सवतःचया वागणया-िोलणयात मळी

काही िकीि वा गर आह अस वाटति नसडयामळ तयाला पिातताप होणयािी

ककवा तो कोणाला शरणागती दऊन मागफदशफन करन घणयािी शकयता सतरामही

नवहती तयातनही जर गगफ मनीनी आपणहन रवकमला िोलावन घतल असत आवण

तयाला काही साागणयािा परयतन कला असता तर तयािा पररणाम उलटाि झाला

असता रवकमिा राग आगीत पडलडया तलापरमाण अवधकि उराळन आला असता

आवण तया भरात तयान गगफ मनीिा अवमान करणयासही कमी कल नसत तयामळ

गगफ मनीचया शाात वततीला जरी िाधा आली नसती तरी रवकमचया पापकमाफत

मातर आणखीनि भर पडली असती आवण तयािी दषरळ पनहा रवकमलाि

भोगावयास लागली असती पढ तयाला तशी ती भोगावी लागलीि हा भाग वगळा

रवकमिी अशी दरावसथा गगफ मनी जाणन होत तयााचया रठकाणी तयाचयाववियी

दया व कळवळाही होता परात गगफ मनी सजञपणान व वववक िाळगन सवसथि

रावहल आवण रवकमि भववतवय तयाानी ईशवरी वनयतीवर सोपवलrdquo

नारदाि िोलण ऐकन लकषमीचया मनाला झालल समाधान वतचया

मखावर सपषटपण ददसत होत आवण त पाहन नारदालाही होणारा सातोि तयाचया

मखावर तवढयाि सपषटपण ददसत होता लकषमीि मन पढील कथाभाग शरवण

करणयाचया अवसथपरत आलल असन वतचया रठकाणिी आतरता वाढलली आह ह

लकषात यायला नारदाला जराही वळ लागला नाही तयामळ कषणभरही वाया न

दवडता नारदान िोलावयास सरवाति कली

ldquo ह लकषमी मला खातरी आह की तझ मन मोकळ होऊन कषणाचया

परमान व माहातमयान पणफपण यकत झालल आह आवण कषण व रवकमणी यााचया

वववाहािी कथा ऐकणयासाठीिी तझी उतसकता अगदी वशगला पोहोिलली आह

माझया अातःकरणातही तोि परसाग साकार होऊ लागलला आह आवण तया कथत

भरलला परमरस शबदरपान परगट होणयासाठी अतयात अधीर झालला आह कारण

िदधीन दकतीही गोषटी समजन घतडया तरी सगणिररतरातील अतयात मधर अशा

परमरसाि परतयकष सवन कडयाखरीज मनाि समाधान व तपती होणार नाही ती

नाहीि आवण परमाचया अनभवामधयि आनादािा अनभव सामावलला आह ह तर

वतरकालािावधत सतय आह तवहा आता तया समधर परमरसाि सवन करणयासाटी

आपण उभयता सादर होऊया

ह लकषमी गगफ मनीशी िोलण झाडयावर भीषमकाि मन पषकळस वसथर

झाल आवण गगफ मनीनी कलडया मागफदशफनानसार वागणयािा तयािा वनियही

झाला रवकमणीिा तर आधीि वनिय झालला होता परात गगफ मनीकडन कषणाि

माहातमय ऐकडयापासन रवकमणीचया रठकाणी एकीएक कषणपरापतीिाि धयास

लागलला होता तरीही वति मन मातर अतयात शाात व वसथर होत कारण गगफ

मनीचया साागणयातील िोध रवकमणीचयाठायी पणफपण ठसलला होता गगफ मनीचया

साागणयानसार भीषमकान रवकमला आपडया महालात िोलवन घतल आवण तथ

उपवसथत असलडया राणी शदधमती व रवकमणी यााचया दखति रवकमणीचया

सवयावरािा घतलला वनणफय रवकमला कळीत कला

अपकषपरमाण रवकमिी परवतदकरया साहवजकि तीवर सातापािीि होती

परात भीषमक सवतःचया वनणफयाशी खािीर रावहला तयान रवकमला समजावन

साावगतल की ldquoरवकमणीन कोणाशी वववाह करावा हा वनणफय अजन घतलला नाही

मग तो कषण असो वा वशशपाल असो वति मन याववियी खल व मोकळ आह

आवण रवकमणी वतिा वनणफय परतयकष सवयावराचया माडपाति तया वळीि घईल

तवहा राजपरोवहतााकडन शभमहतफ वनवित करन घऊन शभददन ठरवया आवण

तयापरमाण सवफ महणज सवफ राजााना व राजपतरााना रवकमणीचया सवयावराि वनमातरण

पाठवणयािी वयवसथा कर याrdquo

भीषमकाि अस वनियातमक िोलण ऐकन रवकमही थोडासा िदकति

झाला एरवही रवकमला थोडासा वभऊन व दिन वागणारा भीषमक एकदम एवढा

सपषटपण व वनःसाददगधपण कसा काय िोल लागला अशा वविारान रवकमलाही

ववसमयि वाटला सरवातीला रवकमचया मनातील रागािा जरी भडका उडाला

तरी नातर तयान धोरणीपणा दाखवला आततापासनि ववरोध न करता मखय महणज

रवकमणी वववाहाला तयार झाली आह या गोषटीिा उपयोग करन घयावा असा

वविार रवकमचया मनान कला आवण तयान िाहयकरणी तरी सामोपिारान

वागणयाि ठरवल lsquoपरतयकष सवयावराचया वळी रवकमणीला वशशपालाशीि वववाह

करायला भाग पाडायिrsquo असा मनोमनी वनिय कायम ठवन रकमी सवसथ िसला

रवकमचया मनातील हा कावा भीषमकाचयाही लकषात आडयावशवाय रावहला नाही

परात lsquoतयावळि तयावळस पाहन घऊ तयावळस तयातन काहीतरी मागफ वनविति

वनघलrsquo अशी खातरी मनात िाळगन आवण ईशवरावरती पणफ भरवसा ठवन भीषमकही

शााति रावहला तयानही उगािि वविय न वाढवता साभावय कठीण परसाग टाळला

महणणयापकषा तयान तो धोरणीपणान पढ ढकलला असि महणाव लागल

रवकमणीही िाहयाागान शाात ददसत होती परात अातःकरणाचया ठायी कषणाचया

परमरपाि समरण कायम ठवन कषणपरापतीिा वनधाफर व धयास मातर रवकमणीचया

ठायी पणफपण होता

ह लकषमी रवकमशी िोलण झाडयावर भीषमकाि मनोधयफ अवधकि

वाढल lsquoरवकमशी सपषटपण िोलन आपण तयाला आपल महणण मोकळपणान सााग

शकलोrsquo यािि भीषमकाला आधी नवल वाटल पण तयाििरोिर तयाि मनोिळही

वाढल आवण पढील कती करणयासाठी तो सजज झाला भीषमकान तािडतोि

आपडया मावतरमाडळािी िठक िोलावली आवण तयााना रवकमणीचया सवयावरािी

िातमी साावगतली सवाानाि आनाद झाला आवण सवफि जण मोठया उतसाहान

भीषमकाचया साागणयानसार तयारीला लागल राजपरोवहतााना वविारन शभददन

व शभमहतफही वनवित ठरला दशोदशीचया राजााना व राजपतरााना आमातरण

पाठवणयासही सरवात झाली सवफसाधारणपण ती आमातरण जरी दताामारफ त

पवतरका पाठवन करणयात आली तरी मानयवर राजााना व समराटााना मातर ही

आमातरण भीषमकान वयवकतगत सादश पाठवन कली रवकमन जरासाध व वशशपाल

इतयादी तयाचया खास सािावधतााना वयवकतशः भटन रवकमणीचया सवयावराि आमातरण

ददल तयािवळी lsquoह सवयावर हा तर एक िाहय दखावा असन रवकमणीिा परतयकष

वववाह वशशपालाशीि होणार आहrsquo अशी खातरी रकमी सवाानाि खाजगीत दत

होता

भीषमक जाणन होता की रकमी यादवााकड आमातरणासाठी जाण

कधीि शकय नाही महणन तयान मथरावधपती िलराम व कषण यााना वयवकतगत

आगरहाि पतर व आमातरण पाठवन lsquoतयाानी अगतयान यणयाि करावrsquo अशी परमािी

ववनातीही कली िलरामाला या गोषटीि थोडस नवल वाटलि परात कषणाला मातर

तया पतरामागील हत लगिि लकषात आला भीषमकाचया मनातन रवकमणी

आपडयालाि दणयाि नककी आह ह कषणानही ओळखल आवण तयाि मनही परसनन

झाल कारण रवकमणीववियीचया अनक गोषटी कषणाचयाही कानावर आडया

होतयाि रवकमणीिी सादरता सोजवळता शालीनता व मखय महणज सावततवकता

या गणाािी कीती सवफतरि पसरली होती अनक राजााचया व राजपतरााचया मनात

रवकमणीचया परापतीिी तीवर इचछा वनमाफण झालली होती परात रवकमणीचया मनात

काय आह यािा थाागपतता मातर कोणालाि लागलला नवहता रवकमणीचया

सवयावरािी घोिणा झाडयावर अनकााचया मनातील आशा पडलववत झाडया आवण

रवकमणीचया परापतीि मनातील मााड खाणयास तयाानी सरवात सदधा कली

ह लकषमी भीषमकाचया भटीस जाऊन आलली काही माडळी कषणाचया

भटीसही काही राजकीय कारणाामळ यत असत तवहा अनकााचया िोलणयात

भीषमकाचया सजजनतवािा व सतपरवततीिा उडलख जसा यत अस तसा अगदी

सहजपण रवकमणीिा ववियही वनघत अस भीषमकाचया वनतय जवळ राहन

अनकााशी अनक वविय िोलणयामधय सहभागी होणारी रवकमणी अशी वतिी

परवतमा सवााचयाि साागणयातन कषणाला जाणवत अस तयामळ कषणाठायीही

रवकमणीववियी एक परकारि कतहल व आकिफण वनमाफण झालल होति पण जवहा

सवााचया िोलणयातन रवकमणीचया सदगणाािी ववशि परशासा परगट होत अस तवहा

मातर lsquoअशीि सहधमफिाररणी आपडयाला हवीrsquo अस कषणालाही मनोमनी वाट

लागल होत एवढि नवह तर lsquoआपण व रवकमणी ह एकमकाासाठीि आहोतrsquo अशी

खातरीि कषणाला तयाचया आातररक पररणतन जाणव लागली होती तयामळि जवहा

भीषमकाकडन रवकमणीचया सवयावराि आगरहपवफक आमातरण आल तवहा तया

सवयावराला जाणयािी तयारी कषणान लागलीि सर कली सदधा कारण तयािा

तसा वनिय आधीपासनि झालला होता िलरामाला मातर कषणािा हा उतसाह

अनाकलनीय व जरा जासति वाटला परात lsquoकषणान ज ठरवल त ठरवलिrsquo हा

कषणािा सवभाव जाणन असलला िलराम मग सवसथ िसन lsquoआता काय होतrsquo त

रकत पहात रावहला

रवकमणीि कषणाला परमपतर

ह लकषमी परात रवकमणीचया मनातील तगमग मातर हळहळ वाढत होती

lsquoमी कषणाला मनातन आधीि वरल आह आवण भर सवयावरातही मी कषणाचयाि

का ठी वरमाला घालणार आह हा तर माझा वनिय झाललाि आह परात कषणािी

मनपसाती मला लाभल का कषण सवतः सवयावरासाठी वनवितपण यईल ना अस

माझयात काय आह की कषणान तयािी सवफ काम िाजला टाकावीत आवण माझया

सवयावराला यणयासाठी पराधानय दयाव जर कषण परतयकष सवयावराला उपवसथति

रावहला नाही तर मग माझ काय होणार रवकमचया जिरदसतीपढ मला माझी

मान तकवण भाग पडल काय माझ तात तयावळस काय भवमका घतील

तयाािाही मग काही इलाजि िालला नाही तरrsquo

अशा अनक वविाराानी रवकमणीचया मनात अगदी काहर माजल आवण

वतचया मनािी असवसथता वाढति रावहली शवटी रवकमणीन परयतनपवफक वतचया

मनाला सावरल कषणाचया परमाि समरण करन गगफ मनीि साागणही रवकमणीन

वतचया ठायी जाग कल तवहा रवकमणीि मन पषकळस शाात व वसथर झाल आवण

परापत पररवसथतीतील अडिणीवरिा उपाय वतला वतचया दषटीसमोर ददस लागला

परतयकष कषणाशीि सवतः सापकफ साधणयािा रवकमणीन वनिय कला आवण तयासाठी

वतन एक अवभनव मागफ शोधन काढला कषणाला एक वयवकतगत खाजगी पतर गपतपण

पाठवणयाि रवकमणीन ठरवल

ह लकषमी तस पहायला गल तर रवकमणीिा हा वनणफय धाडसािाि

होता कारण एक कमाररका व तीही राजकनया एका अपररवित परिाला वतिी

परमभावना वयकत करणयासाठी एक खाजगी पतर वलवहत ही गोषट तर तया वळचया

जनरीतीचया ववरदधि होती एवढि नवह तर तया कतीिी साभावना एक दषकतय

महणनि कली गली असती सामानय जनतचया दषटीन तर तो एक वयवभिारि

ठरला असता तयातनही या गोषटीिा जर गौपयसरोट झाला असता तर सवफतर

हलकडलोळि झाला असता सवफ राजकळालाि दिण लागल गल असत सवतः

भीषमकही या कतयाि समथफन तर कधीि कर शकला नसता तयालाही तया वळचया

परिवलत सामावजक धमाफनसार रवकमणीववरदध कडक कारवाई करण भागि पडल

असत रवकमचया सवभावानसार तर रागाचया भरात तयाचयाकडन काहीतरी

आततायी कतय वनविति घडल असत रवकमणीचयाही रठकाणी या सवफ साभावय

अडिणीिा समयक वविार होताि परात तरीही वतन कवढातरी धोका पतकरला

याि कौतकि करावयास हव होय की नाहीrdquo

िोलता िोलता नारदाचया मखातन रवकमणीववियीि कौतक तया

परशनोदगारातनि सहजपण परगट झाल खर परात लकषमीचया मनािी झालली

असवसथता काही लपन राह शकली नाही न राहवन लकषमीचया मखातनही वतचया

मनातील िलवििल वयकत होऊ लागलीि

ldquoअर नारदा ही कवळ कौतकािी गोषट नाही तर अतयात काळजीिीि

िाि आह एवढा मोठा धोका पतकरणयािा रवकमणीिा वनणफय हा मला तरी

अनावशयकि वाटतो वतचया मनािी अगवतकता मी समज शकत परात तरीही

एवढी जोखीम सवीकारण खरि जररीि होत का कारण रवकमणीि एखाद

पाऊलही जरी िकन इकड वतकड झाल असत तरी वतिी सवफि योजना कोसळली

असती आवण सवफि मसळ करात गल असत मग वतला कोणीि वािव शकल नसत

महणज मला वाटत अगदी कषणही तयापकषा कषणावर शरदधा ठवन व तयािाि

भरवसा धरन जर रवकमणी शाातपण वाट पाहत रावहली असती तर मला वाटत

कषणान वतिी इचछापती वनवितपण कली असती थोडासा धीर धरन रवकमणीन

कषणाला तयािा पराकरम दाखवणयािी साधी तरी दयायला हवी होती होय की

नाहीrdquo

नारदाि आधीि िोलण जया परशनोदगारान थाािल होत तयाि

परशनोदगारान लकषमीिही िोलण थाािल या योगायोगातील गामत नारद व लकषमी या

उभयतााचया लकषात आली आवण त थोडस हसल खर परात अगदी थोडा वळि

दोघही लगिि गाभीरही झाल कारण त िोलत असलला वविय हा गाभीरि होता

आवण तयाववियी गाभीरपणि िोलण आवशयक होत नारदानही लागलीि

गाभीरतन िोलावयास सरवात कलीि

ldquoह लकषमी सगण भवकतमागाफि हि तर ववशितव आह तयामधय

भकतािाि पराकरम परगट होत असतो कारण ईशवरपरापतीिी आतयावतक तळमळ ही

मळात भकताचया रठकाणीि असत ईशवराचया अनभवलडया सगण परमातनि असा

भवकतभाव भकताचया ठायी वनमाफण झालला असतो आवण तयािी पररणती व पती

कवळ ईशवराचया परतयकष परापतीमधयि होत असत तयामळ भवकतभावामधय असलली

परमािी उतकटताि असा पराकरम करायला भाग पाडत कारण कवळ साधया जजिी

परयतनान ईशवरािी परापती होण शकयि नाही तयासाठी असाधारण परयतनि घडाव

लागतात ह सतयि आह परात भवकतमागाफतील परतयक कती ही जशी मनातील उतकट

परमभावामळ घडत तसि ती कती कशी करावी यािा सिोधही भकताचया रठकाणी

जागत असतो ही सवाफत महततवािी गोषट आह या सिोधामळि योगय वळी योगय

कती योगय परकार घडत आवण भकतााकडन पराकरम घडतो भकताािा असा पराकरम

पाहनि ईशवर भकताावर परसनन होतो आवण सवतःहनि भकतााचया सवाधीन होतो

कारण ईशवर हा पराकरमािा भोकता आह आवण ईशवराचया भकतीन ईशवरािी परापती

हाि मानव जनमातील एकमव पराकरम आह

ह लकषमी कषणावरील भवकतभावामळ नमका हाि पराकरमािा भाव

रवकमणीचया रठकाणी जागत झाला आवण ती तया दषटीन परयतन करायला उदयकत

झाली रवकमणीचया भवकतभावािी पती परतयकष कषणि कर शकत होता ह तर

सतयि आह परात तयासाठी व तयाआधी रवकमणीिा भाव कषणापयात पोहोिण

अतयात आवशयक होत कषणािी परतयकष भट घण ह तर रवकमणीसाठी अशकयि

होत महणनि वतन मग पतरभटीिा मागफ सवीकारला अथाफत तयामधय जोखीम

होती ह तर खरि आह परात दसरा काहीही पयाफय उपलबधि नसडयामळ

रवकमणीिाही नाईलाजि झाला महणनि वतन परतयकष कती मातर पणफ

आतमववशवासान आवण मखयतः पणफ वववकानि कली

रवकमणीन परथम राजवाडयामधय वनतयनम पजाअिाफ करणयासाठी

यणाऱया सदव नावाचया एका परोवहताला सवतःचया ववशवासात घतल आवण तयाला

आपडया मनातील योजलला ित साावगतला तो परोवहतही रवकमणीचया मनातील

भाव ओळखन होता आवण मखय महणज कषणािी थोरवी जाणन होता तयामळि

तो परोवहत रवकमणीिी मदत करणयास लागलीि तयार झाला रवकमणीचया

कामामधय पणफ धोका आह ह कळनही तो परोवहत ती जोखीम सवीकारणयास तयार

झाला कारण तयाचया मनािी वनवित खातरी होती की तयाचयाकडन एक सतकमफि

घडत आह आवण तो एका सतकायाफलाि साहाययभत होत आह

ह लकषमी अशा तऱहन कषणाला पतर पाठववणयािी तजवीज कडयावरती

रवकमणी परतयकष पतर वलवहणयासाठी सजज झाली तयासाठी वतन परथम आपडया एका

रशमी वसतािा एक भाग कापन वगळा कला आवण सवतःचया हातान नीट धऊन

पणफ सवचछ कला नातर तया वसतभागावरती वारावार हात दररवन रवकमणीन तो

अतयात मलायमही कला रवकमणी रोज वतचया कपाळी का कमवतलक लावणयासाठी

महणन जया ताािडया का कमािा उपयोग करीत अस ति वतन पतर वलवहणयासाठी

घतल रवकमणीन वति अतयात आवडत असलल मोरपीस पतरवलखाण करणयासाठी

महणन हातात घतल मातर वतला वतचया अतयात वपरय अशा कषणाि समरण झाल

आवण वति अातःकरण कषणपरमान एकदम भरनि आल खर तर रवकमणीन ना

कधी कषणाला परतयकष पावहल होत ना कधी ती तयाला परतयकष भटली होती पण

तरीही कषणाचया रपाि गणवणफन अनकााचयाकडन वारावार कवळ ऐकनि

रवकमणीचया मनात कषणािी परमपरवतमा पणफपण भरन रावहली होती आवण वति

मन तर कषणपरमाति सदव िडनि रावहलल अस तयामळि कषणपरमािा उिािळन

आलला रवकमणीिा भाव शबदरप होणयास जराही वळ लागला नाही आवण वतिा

परमभाव वयकत करणयासाठी योगय व अनरप शबदाािा शोध घणयािीही वळ

रवकमणीवर आली नाही रवकमणीि कषणपरम वयकत करणयासाठी शबद जण

धावनि आल आवण कषणपरमान सजन साकार होऊ लागल

ldquoअहो कषणदवा माझया पराणनाथा का डीनपरिी राजकनया रवकमणी

ही आपणाला सवफपरथम मनोभाव वादनि करत आवण आपणाला पतर वलवहणयाि

अस धाडस कडयािददल आपली मनःपवफक कषमाि मागत परात माझाही नाईलाजि

झाला महणनि कवळ हा मागफ मी अागीकारला आह तरी मला आपण समजन घयाव

अशी ववनाती मी मनोमनी तशी खातरी पणफपण िाळगनि करीत आह मला

आपडयाला एवढि साागायि आह आवण एकि ववनाती करायिी आह की lsquoमी

आपणाला मनान पणफतः वरल आह तरी आपण माझा पतनी महणन सवीकार करन

मला उपकत करावrsquo एवढीि पराथफना आह

अहो कषणदवा माझी ही ववनाती आपणाला एखदवळस वववितर ककवा

गामतीिीही वाटल कारण माझी व आपली परतयकष काहीही ओळख नसतानाही मी

ह साहस करीत आह परात तयामागि पररणासथान तर कवळ आपण सवतःि आहात

आपल रप गण व सवफ िररतर यािी कीतीि अशी आह की कोणािही मन

आपडयाठायी अगदी सहजपण लबध होईल आवण तयािा तयाला दोिही दता यणार

नाही आपण अनकाासाठी आहात ह मी जाणन आह पण माझयासाठी मातर आपण

एकीएकि आहात

ह पराणनाथ कदावित आपडयाला ही माझी कवळ भावनातमकताि

आह अस वाटल भावनचया भराति ह पतर मी वलहीत आह असही आपडयाला वाट

शकल परात एका गोषटीिी वनवित खातरी िाळगा की हा वनणफय मी अतयात

वविारपवफक घतलला आह पण हा वविार मातर मी आपणाला योगय आह की नाही

याि गोषटीिा होता कारण आपली योगयता व शरषठता ही तर वनरषववादि आह आवण

त ठरवणयािी माझी अवजिात लायकी नाही हही मी जाणन आह भीषमक राजािी

कनया या नातयान अनक थोर थोर अशा ऋिीमनीचया मखातन आपल जीवनिररतर

व गणकीती शरवण करणयािी साधी मला मोठया भागयानि लाभली तवहाि

तनमनान जयाािी सवा जनमभर करावी अस कवळ आपणि एकीएक आहात असा

माझा दढवनिय झाला तसाि धयासही माझयाठायी जडन रावहलला आह आवण

तयािी पती कवळ आपणि माझा पतनी महणन सवीकार करन कर शकता

अहो कषणदवा पण जवहा परतयकष गगफ मनीचया मखातन आपल

माहातमय मी शरवण कल तवहापासन तर माझयाठायी आपडयाववियी एकीएक

भवकतभावि वनमाफण होऊन रावहलला आह माझया धयानी मनी व वयवधानीही

कवळ आपणि असता आता माझयाकडन रकत आपलीि पजा व भकती घडावी

आवण आपली माझयावरील परसननता मी अनभवावी एवढाि धयास माझयाठायी

जडन रावहलला आह कारण तयामधयि माझया जीवनािी साथफकता व धनयता आह

अशी माझी दढ शरदधा आह तरीही आपण परतयकष माझया सवयावराचया वळी

उपवसथत राहणयािी कपा करावी आवण आपडयाववियीिा भाव सवाासमकष

जाहीरपण परगट करन आपणास वरणयािी साधी मला आपण दयावी अशी मी

आपडयाकड ववनमरपण पराथफना करीत आह माझया सवयावराि ह वयवकतगत आमातरण

मी आतयावतक परमान करीत आह तयािा सवीकार करावा ही ववनाती माझी परमािी

अजी मी आपडया िरणी सादर कली आह आवण आपली मजी माझयावर वनवितपण

होईल असा माझा पणफ ववशवास आह आपडया पदी माझ पनहा पनहा सपरम साषटााग

नमसकार सदव आपल कषम व कशल लिवततrdquo

ह लकषमी खर तर रवकमणीन कषणाला थोडकयात पतर वलहन वतचया

मनीि भाव कषणाला कळववणयाि ठरवल होत परात पतर वलखाणाचया वनवमततान

जवहा वतला कषणाचया माहातमयाि समरण झाल तवहा वतचया रठकाणि परम

अनावरि झाल तयातनि शबदपरवाह वनमाफण झाला आवण तयादवार कषणपरम अखाड

ओघान वाहि लागल परात थोडया वळान वतिी तीि भानावर आली एवढ दीघफ

वलखाण वतचयाकडन कस घडल याि वति वतलाि नवल वाटल पण मग वतचया

मनात लगिि आणखीनही एक वविार आला की एवढ लाािलिक पतर कषणाला

पाठवाव की नाही कारण कषणािी व रवकमणीिी परतयकष भटि काय तर

ओळखही नवहती परात या गोषटीवर जासत वविार करीत न िसता रवकमणीन

मनािा एकि वनिय कला की पतरादवार मोकळ झालल आपडया मनातील भाव

आपण कषणाला परमान अपफण करावत आवण िाकी सवफ तया कषणावरि सोपवाव

भलिर व योगयायोगय यािा वनवाडा कषणि करील आवण काय तो वनणफयही कषणि

घईल परात वतचया भावािा कषण नककीि सवीकार करील यािी पणफ खातरी

रवकमणीचया ठायी होती महणनि अगदी वनःशाक मनान रवकमणीन त पतर एका

रशमी वसतात िााधन आधीि योवजडयापरमाण तया परोवहताचया सवाधीन कल आवण

तयािी मथरकड जाणयासाठी तवररत रवानगी कली

ह लकषमी रवकमणीचया साागणयापरमाण वनघालला तो परोवहत

अवतशय गपतपण व सावधानतन परवास करीत करीत तवरन मथरस जाऊन

पोहोिला तयान तािडतोि कषणाशी सापकफ साधन तयाला वनरोप कळवला की तो

का डीनपराहन एक अतयात महततवािा व खाजगी सादश घऊन आलला आह आवण

तयाला कषणािी भट तवररत व एकाातात हवी आह lsquoका डीनपरrsquo ह नाव ऐकताि

कषण लगिगीन िाहर आला आवण तयान तया परोवहतािी भट घऊन तयाला तयाचया

यणयाि कारण वविारल परोवहतान आधी आजिाजला पाहन कोणी नसडयािी

खातरी करन घतली आवण कषणाला ववनमरभावान अवभवादन करन तो महणाला

ldquoमी का डीनपरचया राजवाडयातील एक परोवहत असन मला आपडयाकड राजकनया

रवकमणीन एक खास पतर घऊन पाठवल आह पतर अतयात खाजगी आह आवण त

कवळ आपडयासाठीि आह पतराि उततरही आपण माझयािरोिरि तवररत पाठवाव

अशी ववनातीही राजकनयन आपणास कली आहrdquo

तया परोवहताि िोलण ऐकताकषणीि कषणाचया मखावर परसननता

झळकली तयान तवरन त पतर आपडया हातात घतल आवण आतरतन वािावयास

सरवातही कली कषण जस जस पतर वाित होता तस तस तयाचया मखावरील भाव

िदलत होत रवकमणीचया सादर व वळणदार अकषरातील वलखाणातन पाझरणारा

कषणाववियीिा परमभवकतभाव कषणाचया अातःकरणापयात पोहोिणयास जराही वळ

लागत नवहता कारण रवकमणीचया तया भावात जवढा आवग होता तवढीि तो

भाव सवीकारणयािी आतरता कषणाचया ठायी होती तयामळि कषणाि अातःकरण

सातोि पावता पावता अवधकावधक आनाददत होत होत रवकमणीि पतर वािन

झाडयावरती कषणान आपल पाणावलल नतर कषणभर वमटन घतल आवण पढचयाि

कषणी तयान तया परोवहताि हात परमान आपडया हातात घतल एवढि नवह तर

तयान तया परोवहतालाि परमान दढाललगन ददल कषणाचया या अिानक घडलडया

उतसरतफ कतीन तो परोवहत जवढा िदकत झाला तवढाि सखावलाही तयान

कषणाला आपल दोनही हात जोडन ववनमरभावान वादन कल आवण महणाला

ldquoअहो ह तर माझ परमभागयि आह आपणासारखया थोर परिािा

अाग साग मला लाभला आवण माझी काया कताथफ झाली यामधय माझया पातरतिा

काहीही भाग नसन ह तर आपल रवकमणीवरील परमि परगट झाल ह मी पणफपण

जाणन आह आपणा उभयतााि परसपराावरील असलल उतकट परम आपडयापयात

पोहोिवणयासाठी मी कवळ माधयम ठरलो परात मला मातर तयािा अवतशय

आनादही होत आह तया तमचया परमािी दवाण घवाण करीत असताना तया परमािा

सपशफ माझयाही मनाला वनविति झाला आवण तया परमातील काही अाश का होईना

पण माझया मनाला नककीि लागन रावहलला आह यािी मला पककी खातरी आह तवढ

परम मला माझया जीवनभर परल असा माझा दढ ववशवास आह

अहो खर तर आपण व रवकमणी याािी भटि काय पण आपण तर

एकमकााना पावहललही नाही परात तरीही आपल ह परसपराावरील एवढ उतकट परम

पावहल की मला तर अतयात नवलि वाटत का डीनपरला मला रवकमणीिी अवसथा

पहायला वमळाली होती वतचया रठकाणी तर आपल माहातमय एवढ ठसलल आह

आवण ती आपडया परमसमरणात वनतय एवढी रमलली असत की वतला वतचया दहाि

व आजिाजचया पररवसथतीिही भान नसत वतिी ही अवसथा जवहा वतन मला

ववशवासात घऊन माझयाकड परगट कली तवहा मला तर वतिी काळजीि वाट

लागली कारण अस एकतरी भाववनक परम आवण तही परतयकष भट न होता महणज

तर त काडपवनकि होय तयामळ तया परमाचया भावनला जर परतयकष परवतसाद

वमळालाि नाही तर त मन वनराशचया गतत एवढया खोलवर जाईल की मग तया

मनाला तयातन वर काढण अतयात कठीणि होऊन राहील परात रवकमणीचया ठायी

वतचया परमाववियी एवढा जिरदसत आतमववशवास होता की तयामळ मी तर अगदी

िदकति झालो होतो तयाििरोिर रवकमणीचया परमातील परामावणकपणा मला

अतयात भावला आवण वतिी वयाकळता पाहन तर माझ मन दरवलि महणनि तर

मीसदधा एवढया साहसाला तयार झालो

अहो पण परतयकष जवहा आपली भट झाली तवहा आपडयाठायीसदधा

रवकमणीववियी तवढाि उतकट परमभाव आह ह पाहन तर मी अवाकि झालो

परतयकष भट न होताही तमहा उभयतााचया रठकाणी परसपरााववियी एवढ जिरदसत

परमाकिफण आह आवण एकमकााठायी असलडया परमािी परसपरााना एवढी खातरी

आह की ह तर तमहा उभयताािी मन एकमकााशी परमान पणफपण जळली

असडयािि लकषण आह मला वाटत यापकषा मोठा िमतकार सवफ सषटीत दसरा

कोणताही असण शकयि नाही आता तर माझी खातरीि झाली आह की तमही दोघ

परसपरााना कवळ अनरपि आहात अस नाही तर तमही रकत एकमकाासाठीि

आहात तमचया जोडीिी तलना कवळ लकषमीनारायणाचया जोडीशीि करता यण

शकय आह तमचया वववाहािी गाठ बरमहदवान आधीि िााधन ठवलली आह ह

नककी तयासाठी मी कवळ वनवमततमातर व थोडयारार परमाणात सहाययभत होत आह

ही माझयावरती तया परमशवरािीि कपा आह असि महणाव लागल तवहा मला

आता वनरोप घणयािी अनजञा दयावी एवढीि पराथफना आह रवकमणीला तमही काही

वगळा वनरोप दणयािी आवशयकता आह अस मला तरी वाटत नाहीrdquo

तया परोवहताि िोलण ऐकन कषणाला अतयात सातोि झाला तयान

आपडया सवकााना िोलावन घतल आवण तया परोवहतािा यथोवित सतकार व

पाहणिारही कला कषणान दऊ कलल धन घणयाि मातर तया परोवहतान अतयात

नमरतन नाकारल कषणाला वादन करन व जासत वळ ववशराातीही न घता वनघणाऱया

तया परोवहताला कषणान कषणभर थाािवल कषणान रवकमणीि पतर सवतःकड ठवन

घतल आवण जया रशमी वसतात त पतर िााधन आणल होत तयाि वसतात एक

तळशीिी माळ ठवली आवण पनहा त वसत िााधन तया परोवहताचया सवाधीन कल

परोवहताकड िघन कषणान रकत सिक वसमत कल परोवहताला तो साकत लकषात

आला तयान पनहा कषणाला वादन कल आवण तो तवरन का डीनपराला जाणयासाठी

वनघाला

ह लकषमी का डीनपरात रवकमणी मातर डोळयात पराण आणन तया

परोवहतािी वाट पाहत होती lsquoएवहाना पतर कषणापयात पोहोिल असल आवण

तयान त वािलही असल कषणािी परवतदकरया काय व कशी असल िरrsquo या

सततचया वविारान रवकमणीि मन अतयात वयाकळ झालल होत रवकमणीला तर

जाणारा परतयक कषण एका ददवसासारखा आवण परतयक ददवस एका विाफसारखा

जाणवत होता परात रवकमणीचया मनािी ही अवसथा ती िाहयाागान दाखव शकत

नवहती कोणाचयाही ती लकषात यणार नाही यािी अतयात काळजी रवकमणी घत

होती सदवान रवकमणीला रार काळ परतीकषा करावी लागली नाही रवकमणीचया

मनािी तगमग अवधक तीवर होणयाचया आति वतन कषणाकड पाठवलडया

परोवहताि परत यण झाल रवकमणीकड पाहन आधी तयान मादवसमत कल मातर

रवकमणीचया मनावरिा ताण एकदम हलका झाडयासारखा झाला अजन तो ताण

पणफपण गला नवहताि परात तया परोवहताचया नजरतील सिक भाव रवकमणीचया

लगिि लकषात आला आवण वतचया मनाला िरािसा ददलासा वमळाला परात

अजनही परोवहताचया मखातन परतयकष ऐकण वशडलक रावहलल होति तयािीही

पती लगिि झाली

ह लकषमी योगय साधी िघन रवकमणीन तया परोवहताला तािडतोि

आपडया महालात िोलावन घतल तया रठकाणी आडयावर परोवहतान पवहली गोषट

कोणती कली असल तर काहीही न िोलता कषणान ददलली व आपडयािरोिर

आणलली तया रशमी वसतािी गाडाळी रवकमणीचया हातात सपदफ कली तया रशमी

वसताचया सपशाफनि रवकमणीि सवााग मोहरन आल वतन लागलीि त रशमी वसत

उलगडल असता तयातील तळशीिी माळ वतचया नजरस आली आवण कषणाचया

परमसमरणान रवकमणीि अातःकरण भरनि आल तया माळचया सगाधान

रवकमणीि मन तर अतयात सखावलि परात ती अतयात भावपणफही झाली

रवकमणीन ती माळ पनहा पनहा आपडया नतरााना लावली आवण नातर तया माळला

आपडया हदयाशी धरन रवकमणीन आपल नतर वमटन घतल परात तया नतराातन

वाहणाऱया परमाशराना थाािवण मातर रवकमणीला शकय झाल नाही आवण तस करण

वतला आवशयकही वाटल नाही रवकमणीिी ती भावपणफ अवसथा पाहन तो

परोवहतही भावनावववश झाला आवण तयाि डोळही पाणावलि काहीही न िोलता

व काही िाहलही लाग न दता तो परोवहत तथन हळि वनघन गला

ह लकषमी थोडयाि वळात रवकमणी भानावर आली खरी परात वति

मन मातर कषणाववियीचया परमान व तयाहीपकषा अवधक कतजञभावान भरन रावहल

होत वतचया परमभावािा आवण मखय महणज वतिा सवीकार कषणान अतयात कपावात

होऊन कला याति रवकमणीला सवफ पावल होत िाहयाागान जरी ती अजन

कषणािी झाली नवहती तरी अातःकरणात मातर रवकमणी सवफसवी कषणािी आवण

कषणािीि होऊन रावहली होती परात परतयकषपण कषणािी होण ह रवकमणीसाठी

अजन वशडलक रावहल होत तोि एकमव धयास रवकमणीला लागला होता

कषणपरापतीिी वनविती मातर आता वतचयारठकाणी पणफपण होती आवण तयासाठीचया

परयतनाासाठी रवकमणी आता पणफपण सजज झाली होतीrdquo

नारदाि िोलण ऐकणयात तनमय झालडया लकषमीचया मखातन

सहजोदगार वनघाल ldquoशाबिास रवकमणीिी वतिी खरि कमालि आहrdquo

लकषमीचयाकडन अतयात सहजपण परगटलल रवकमणीववियीि परशासापर विन ऐकन

नारदालाही सातोिि झाला आवण आपल िोलण थोडावळ थाािवन तो लकषमीि

िोलण ऐकणयासाठी आतरतन वतचयाकड परमळ नजरन पाहत रावहला नारदाचया

दषटीतील साकत लकषमीन लागलीि ओळखला आवण वतन पढ िोलावयास सरवात

कली

ldquoअर नारदा आता मातर मला रवकमणीचया भावाि कवळ कौतकि

वाटत नसन वतिा साथफ अवभमानही वाटतो lsquoदव ह शराला अनकल होत आवण परम

हि सवााना शर िनवतrsquo ह तर रवकमणीन सवतःचया पराकरमानि वसदध करन

दाखवल आह असा पराकरम परमाचया आतफततन वनमाफण झालडया भवकतभावामळि

रवकमणीकडन घडला हही सतयि आह पराकरम हि भवकतभावाि परमख लकषण

आह की जयामळ तो दव परसनन होतो आवण सवतःहन सवतःला भकताचया सवाधीन

करतो महणनि कषणही रवकमणीवरती असाि परसनन झाला आता तयानातर

कषणान काय व कशी लीला कली आवण रवकमणीसाठी तो कसा धावन गला ह

शरवण करणयािी माझी उतसकता अगदी वशगला पोहोिलली आह तवहा त सवफ

मला समगरपण व तवररत साागणयाि कर िघ कारण त ऐकडयावशवाय माझया

मनाला अवजिात सवसथता लाभणार नाहीrdquo

लकषमीचया िोलणयातन परगट झालली रवकमणीववियीिी योगय दाद

नारदाला सातोि दती झाली आवण अवधक उतसावहत व उततवजत होऊन तयान पनहा

िोलावयास सरवात कली

ldquoअगा लकषमी तला रवकमणीववियी ज वाटत आह त अगदी यथाथफि

आह परात एक गोषट लकषात ठव की अजनही रवकमणीला कषणािी परापती परतयकषपण

झालली नवहतीि कारण तयााि सवयावर होणयासाठी अजनही अवकाश होता आवण

गोषटी परतयकष होई होईपयात दकतीतरी अडिणी यण अगदी साभवनीय असत मखय

महणज रवकमणीसदधा ह समजन होती आवण महणन ती सावधही होती िाहयाागान

जरी रवकमणी सवााशी मोकळपणान वागताना ददसत असली तरी कोणाशीही ती

जासत जवळीकता राखत नवहती अगदी वतचया माता-वपतयाानाही रवकमणीन

कशािा थाागपतता लागन ददलला नवहता खर तर रकमी हा रवकमणीवर नजर व

पाळत ठवन होता परात तयालाही रवकमणीचया मनातील ित मळीि कळ शकला

नाही एवढी रवकमणीन दकषता राखलली होती

भीषमकान मातर रवकमणीचया सवयावरािी तयारी अगदी जोरात सर

कलली होती आवण रकमी सवतः जातीन सवाावरती लकष ठवन होता वनरवनराळ

राज महाराज व राजपतर यााचयासाठी तयााचया तयााचया मानाला व लौदककाला

साजस अस वगवगळ शावमयान उभारल जात होत तयामधय सवफ सखसोयी व

ववियभोगाािी साधन यााचया सववधा परवडया होतया भीषमकाचया व

का डीनपरचया ऐशवयाफिीि उधळण सवफतर नजरला यत होती आवण रवकमला तयािा

ववशि अवभमान वाटत होता रवकमन एक गोषट मातर हतपरससरि कली होती

आवण ती महणज तयान जरासाध व वशशपालादी अशा तयाचया गोटातील राजाासाठी

सवाापासन वगळी पण एकवतरत अशी वयवसथा कली होती वशशपालािा शावमयाना

तर रवकमन अतयात ववशितवान सजवला होता कारण कोणतयाही पररवसथतीत

रवकमणी व वशशपाल याािाि वववाह होणार यािी पककी खातरी रवकमला वाटत

होती तयाचया दषटीन तयाति रवकमणीि वहत होत आवण ति तयालाही पढ

लाभदायक ठरणार होत

ह लकषमी जसा जसा सवयावरािा ददवस व वळ जवळ यऊ लागली

तसा तसा िाहय वातावरणातील उतसाह व जडलोि वाढति होता परात भीषमक व

तयािी राणी शदधमती यााचया मनातील सपत ताण मातर वाढत होता तयािी जाणीव

तया उभयतााना होती तरीही त एकमकााना िाहयाागान तस दशफव दत नवहत

उभयता जवहा समोरासमोर यत तवहा कवळ मादवसमत करीत परात काहीही

िोलायि मातर टाळति असत रवकमचया रठकाणिी असवसथता तर अगदी

कमालीिी वाढली होती आवण ती तयाचया वागणया-िोलणयातन अतयात सपषटपण

परगट होत होती सवतः रवकमणी मातर अतयात शाात मनान व सवसथ विततान सवफ

गोषटी अगदी मोकळपणान व वयववसथतपण करीत होती खरी परात तीही तवढया

आनादात नवहती हही खरि होत

ह लकषमी हळहळ एकक करन सवफ आमावतरत राजामहाराजााि आगमन

होऊ लागल आवण का डीनपरातील गदी व वदफळ वाढ लागली परतयकाि यथोवित

सवागत व आदरसतकार राजा भीषमक सवतः जातीन करीत होता रवकमही तयामधय

सहभागी होत होता परात तयातही तो जाणनिजन डाव उजव करीत होताि

तयामळि जवहा कषणाि काही यादववीरााना साथीला घऊन का डीनपरी आगमन

झाल तवहा रकमी तयावळस मददामहन हजर रावहला नाही साधया औपिाररकति

व वशषटािारािही िाधन पाळणयास रकमी तयार नवहता एवढा कषणाववियीिा

राग व दविमतसर तयाचयारठकाणी भरन रावहलला होता

कषण-रवकमणी परथम भट

कषणाला पाहताि भीषमकाला मातर अतयानाद झाला कषणािी थोरवी

व ववशितव भीषमक जाणन होता पण कषणाला तो परथमि भटत होता आवण

कषणाचया परथम भटीति भीषमकािही मन कषणान लजकन घतल भीषमकान

कषणािा सतकार करणयाचयाआधीि कषणान तयाला वाकन नमसकार कला आवण

वसमतहासय करन तयाि कषमकशल वविारल कषणाचया मोहक वयवकतमततवान

भीषमक एवढा परभाववत झाला की तयान परमान कषणाला आपडया वमठीति घतल

एवढि नवह तर भीषमकान कषणािा हात आपडया हातात घऊन तयाला आपडया

सवतःचया राजवाडयात नल तयारठकाणी गडयावर भीषमकान राणी शदधमतीला

कषणािी आरती ओवाळणयास साावगतल कषणाला पाहताकषणीि शदधमतीलाही

परमान एकदम भरन आल आवण वतनही पािारती ओवाळन कषणाि सवागत करन

तयाि अवभषटलितन कल तयानातर भीषमकान कषणािी राहणयािी वयवसथा आपडया

राजवाडयातील एका खास महालात कली कषणािरोिर आलडया िाकी सवफ

यादवाािी उतरणयािी वयवसथा मातर आधी योजडयापरमाणि वगळया रठकाणी

करणयात आली कषणाचया रपान रवकमणीला सयोगय पती वमळत आह यािी

खातरी भीषमकाचया रठकाणी आधीपासनि होती कषणाचया परतयकष भटीन ती खातरी

आणखीनि पककी झाली एवढि

ह लकषमी रकमी मातर अपकषनसार सातापलाि भीषमकान कषणाला

आधीपासनि अस झकत माप ददडयािददल रवकमन तयाचयावर दोिारोप करन

ववरोध करणयािा परयतन कला परात कषणाि आगमन झाडयापासन धयफिळ घतलला

भीषमक तयाचया वनणफयापासन अवजिात हललाही नाही मग रवकमनही कधी नाही

तो धोरणीपणान थोडासा सायम दाखवला lsquoपरतयकष सवयावराचया वळीि काय त

िघन घऊrsquo असा वविार मनात ठवन रकमी िाहयाागान तरी परयतनपवफक सवसथि

रावहला

ह लकषमी कषणािी राहणयािी वयवसथा राजवाडयातील एका

महालाति कलली आह ह कळडयावर रवकमणीचया मनािी काय अवसथा झाली

असल त मला वाटत ति अवधक जाण शकशील जया कषणाचया भटीसाठी

रवकमणी डोळयात पराण आणन वयाकळतन वाट पाहत होती तो वतिा कषणनाथ

िाहयाागान का होईना पण वतचया अगदी जवळ वासतवय करन रावहला होता

साहवजकि रवकमणीला सवसथ िसवि ना रीतीररवाजापरमाण वतला िाहर

जाणयास परवानगी नवहती तयामळ रवकमणीचया मनात सारखी घालमल सर

होती परात रवकमणीन शाात मनान व मोठया ितराईन तयातन मागफ हा काढलाि

परातःकाळी लवकरि उठन रवकमणीन सनानाददक सवफ आवनहक पणफ कल आवण

राजवाडयाचया आवाराति असलडया एका दवालयात दवदशफनाला जाणयाचया

वनवमततान ती वतचया महालाचया िाहर पडली पजि सावहतय असलल िाादीि

तिक दोनही हातात धरन एकक पाऊल माद माद गतीन टाकीत रवकमणी िालत

होती पण तयावळस वतिी नजर मातर शोधक दषटीन आजिाजला पाहत होती

ह लकषमी रवकमणीचया रठकाणिी ही कषणभटीिी वयाकळता

कषणावशवाय दसऱया कोणाला िर कळण शकय होत कारण कषणही रवकमणीचया

भटीसाठी तवढाि आतर होता तयामळ कषणही जण तयाचया आातररक पररणनसार

तयािवळी सहजपण तयाचया महालातन िाहर आला राजवाडयाचया आवारात

असलल दवालय पाहन कषणाचया रठकाणिी उतसकता जागत झाली आवण तयािी

पावल तया ददशन वळली कषण थोडासा तया दवळाचया जवळ यतो न यतो तोि

अिानक व अनाहतपण कषण व रवकमणी एकमकाासमोर यऊन उभ ठाकल एका

कषणाति तया दोघााि नतर नतरासी वमळाल आवण दोघााचयाही अातरीिी खण

उभयतााना एकदमि पटली कषण व रवकमणी उभयताानी एकमकााना लगिि

ओळखल की lsquoहाि तो कषण आवण हीि ती रवकमणीrsquo आवण परसपरााकड त एकटक

दषटीन पाहति रावहल रवकमणीचया हदयातील परमनगरीिा राजा असलला कषण

आवण कषणाचया हदयात तयाचया वपरय सखीि सथान आधीि परापत झालली

रवकमणी यााना तयााि भाव वयकत करणयासाठी शबदाािी आवशयकता जण

जाणवलीि नाही शबदावीणही भाव वयकत करणाऱया नतरााचया परमिोलीन कषण व

रवकमणी एकमकााशी दकतीतरी वळ िोलत होत एकमकााना परमान परसपरााि

कशल वविारीत होत भटीिा झालला आनाद साागत होत आवण परमान एकमकााना

lsquoसााभाळन रहा काळजी कर नकोस पण काळजी घrsquo असही साागत होत काय

साागत होत आवण दकती साागत होत ह खर तर तयााि तयाानाि ठाऊक दसऱयाला

जथ परवशि नाही तथ कोण आवण काय िोलणार

ह लकषमी परात कषणाला पररवसथतीि भान व जाण अवधक होती

रवकमणीि पाणावलल नतर सहजपण वमटल गल होत कषणान एका दषटीकषपात

आजिाजचया पररवसथतीिा अादाज घतला आवण रवकमणीचया हातात असलडया

तिकातील एक सगावधत तळसीदल हातात घऊन तयािा हळवार सपशफ

रवकमणीचया नतरााना कला तया परमळ सपशाफन रवकमणीि नतरि काय वतिी सवफ

कायाि मोहरन रावहली अधोनमीवलत नतराानी कषणाि मनमोहक मखकमल व

तयावरील अतयात वमवशकल अस सहासय यााि होणार दशफन रवकमणीचया नतरातन

वतचया हदयात अगदी सहजपण पोहोिल आवण ठसलही कषणान त तळसीदल

रवकमणीचया हातात ददल थोडयाशा भानावर आलडया रवकमणीन तशाि

अवसथत तिकातील परसादािी दधािी िाादीिी वाटी कषणाचया हातात ठवली

कषणान तया वाटीतील दध आनादान पराशन करणयास सरवात कली तयावळस

तयाचया मखातन सााडणाऱया दधाचया िारीकशा धारकड रवकमणी अवनवमि

नतराानी पाहत होती कषणाि त वनरागस व गोड रप अातरात साठवन ठवणयासाठी

रवकमणीन कषणभर आपल नतर वमटन घतल आवण पनहा उघडल तर कषण वतचया

समोरन आधीि वनघन गलला होता

ह लकषमी कषण व रवकमणी यााचया पवहडयाि भटीिा तो भावपणफ

परसाग खरि अतयात हदयागम होता कारण खऱया अथाफन ती कषण व रवकमणी

यााचया हदयाािीि भट झालली होती आवण असा अनभव तया उभयताानी एकदमि

घतला होता परसपरााचया हदयातील एकमकााना असलल सथान तयााना एका

दषटीभटीति कळाल आवण तयााि परसपराावरील परमि एकमकााना तया भटीत

वमळाल परमाला परम वमळाल आवण महणनि हदयाला हदय वमळाल असा अनभव

कषण व रवकमणी या दोघाानाही एकाि वळी आला हि तया भटीि ववशितव होय

ककिहना दव व भकत यााचया आतयावतक परमातन घडणाऱया भवकतभावाचया भटीिि

त ववशषटयपणफ लकषण आह हि खर

ह लकषमी भारावलडया अवसथतील रवकमणी काही काळ तथि सतबध

होऊन उभी रावहली थोडया वळान वतिी तीि सावरली गली आवण वतन

आजिाजला पनहा पनहा वळन पावहल परात कषण कोठि वतचया नजरस आला

नाही तवढयात रवकमणीिी नजर वतचया हातातील पजचया तिकाकड गली आवण

वतचया एकदम लकषात आल की कषणान पराशन कलडया दधातील काही दध तया

िाादीचया वाटीत तसि रावहलल होत रवकमणीचया मखावर मादवसमत झळकल

कषणािी परमखण रवकमणीन लगिि ओळखली वतचया िटकन लकषात आल की

तया िाादीचया वाटीतील दध ह िकन रावहलल नाही तर कषणान त मददामहनि

ठवलल आह रवकमणीन कषणािा परमपरसाद महणन त दध लागलीि पराशन कल

आवण आता दवालयात न जाताि रवकमणी माद पावल टाकीत वतचया महालाचया

ददशन परत िाल लागली दवदशफन झाडयािा व दवािा परसादही सवन कडयािा

तपतीिा आनाद रवकमणीचया मखावर ववलसन रावहला होता आवण मखावरील

परसननतन रवकमणीि मखकमल अतयात शोवभवात ददसत होत

ह लकषमी मनाचया तशा हरवलडया व हरखलडया वसथतीति रवकमणी

वतचया महालात कवहा व कशी यऊन पोहोिली ह वति वतलाही कळलि नाही

परात महालातील इतर वसतयाानी रवकमणीिी अवसथा पावहली आवण तया िदकत

मदरन वतचयाकड पाहति रावहडया कारण वतचया हातातील िाादीचया तिकात

पजि सवफ सावहतय जसचया तसि ददसत होत रवकमणीचया काही जवळचया

दासीनी वतला वविारणयािा परयतन कला खरा परात कोणाशीही काहीही न िोलता

रवकमणीन आपडया हातातील तिक एका दासीचया हाती ददल आवण आपडया

हातात रकत कषणान ददलल तळसीदल घऊन रवकमणी सवतःचया शयनगहात गली

सदधा

रवकमणी वतचया शयनगहातील एका मखमली मािकावर आपल नतर

वमटन पहडली होती आवण हातातील तळसीदल सवतःचया मखावर सवफ िाजानी

एखादया मोरवपसापरमाण हळवारपण दररवीत होती होणाऱया सखद सपशाफन

रवकमणीि कवळ तनि नवह तर मनही मोहरन यत होत आवण तया रठकाणी

सतत कषणपरमाचया लहरी वरती लहरी उठत होतया कषणभटीचया परमपरसागातन

रवकमणी िाहयाागान जरी िाहर आडयासारखी ददसत होती तरी वति मन मातर

कषणपरमात पणफपण िडालल होत कषणरपाि परतयकष घडलल दशफन वतचया

मनःिकषापढ अजनही तसचया तसि होत आवण कषणपरमािा मनाला जडलला साग

कायम होता कषणाचया नतरातील वनःशबदपण िोलणार परम कषणाचया मखावरील

परमळ व वमवशकल हासय आवण अातःकरणािा ठाव घणारी कषणािी शोधक नजर ह

सवफ रवकमणीचया रठकाणी अजनही समतीरप झाल नवहत कारण तो कधीही न

सापणारा अनभव अजनही ती जसाचया तसाि अनभवीति होती

कषणाचया वयवकतमततवान सामोवहत व परभाववत झालली रवकमणी

कषणाववियीचया वविारात पणफपण गढन गलली होती कषणाि एकटक पाहण

कषणाि िालण कषणाि हसण इतयादी कषणाचया वयवकतमततवाचया अनक अागाािा

वविार करता करताि रवकमणीला जाणव लागल की कषणाि त वयवकतमततव

सामानय नसन असाधारणि आह गगफ मनीनी साावगतलडया कषणाचया ईशवरी

माहातमयािी सवफ सलकषण कषणाठायी अगदी सपषटपण व परपर ददसत होती

कषणाठायीिा आतमववशवास कषणाचया वागणयातील सहजता व मोकळपणा आवण

मखय महणज कषणाचया ठायी असलला आतयावतक आपलपणा या सवाफतन कषणाचया

ईशवरी अनभवािी परवितीि रवकमणीला आली होती अशा कषणािी सवफ भावान व

कायमिी होऊन राहणयािी सवणफसाधी आपडयाला वमळाली आह या जावणवन

सवतःला अतयात भागयवान समजणारी रवकमणी मनातन मातर सावधि होती

कारण पढ काय व कस घडणार आह यािी वनविती नवहती पण पढ काय करायि

आह यािी खातरी मातर रवकमणीचया ठायी पणफपण होती तयाहीपकषा वतचया

भावािी पती कषणि करणार आह कारण रवकमणीचया ववनातीनसार तयासाठीि

तो यथ सवतःहन आलला आह असा पणफ ववशवास रवकमणीचया ठायी आता झालला

होता

अकवडपत व अववित घडलडया रवकमणीचया परमभटीनातर कषण जवहा

तयाचया महालात परत आला तवहा तोही अतयात पररवडलत व आनाददत झालला

होता रवकमणीचया वयवकतमततवातील सादरतन कषणाचया मनालाही वनविति

आकरषित कल होत पण तयाहीपकषा रवकमणीचया ठायीिी शालीनता व सोजवळता

यान कषण अवधक परभाववत झालला होता रवकमणीचया मखावरील सावतवक

भावाि व आतमववशवासाि झळकणार तज कषणाला अजनही समरत होत

अातःकरणातील कषणपरमाला पणफपण परगट करणार रवकमणीि नतर व नजर

कषणाचया मनःिकषाना अजनही ददसत होती आपली आतमसखीि भटडयािी पणफ

खातरी व खण कषणाचया मनाला पणफपण पटली होती आपल व रवकमणीि नात

अतट असन ह ऋणानिाध कवळ याि जनमीि नसन त जनमोजनमीि आहत यािी

जाणीव कषणाला अगदी सहजपण झाली ईशवरी वनयतीतील हा साकत कषणानही

पणफपण ओळखला आवण आता पढ काय व कशी लीला परगट होणार आह ती

पाहणयासाठी कषणही आतर होऊन आपडया शयनमािकावर शाातपण व सवसथपण

पहडला होता

ह लकषमी कषण व रवकमणी याािी परथम भट जवहा झाली तयािा

दसराि ददवस हा रवकमणीचया सवयावरािा होता भडया पहाटपासनि कवळ

भीषमकाचया राजवाडयाति नवह तर सवफ का डीनपराति गडिड व धामधम सर

झाली होती परतयकष सवयावरािा सोहळा पाहणयासाठी समसत नागररकााचया

झाडीचया झाडी एका खास उभारलडया सशोवभत माडपाकड वनघाडया होतया

नगरीतील सवफ रसत सडासामाजफन करन ववववधरागी राागोळयाानी सजववलल होत

िौका िौकामधय गढया व तोरण उभारडयामळ सवफि वातावरण अतयात मागलमय

झालल होत सवफ पररसरात नानाववध मागल वादयााि सर वननादन रावहल होत

परतयकष राजवाडयामधय अथाफति ववशि घाई व धावपळ होती

सनानाददक सवफ कम उरकन सयोदयाचया समयी भीषमक व शदधमती याानी परथम

दवालयात जाऊन कलदवतिी यथाववधी िोडिोपिार पजाअिाफ कली आवण

कलदवतकड lsquoसवफ सखरप व आनाददायी घडोrsquo अशी पराथफना कली तया

राजवाडयातील एका परशसत दालनात राजपरोवहताचया अवधपतयाखाली सवफ

गरहशाातीसाठी एक यजञ भीषमक व शदधमती यााचयाकडन करणयात आला तयािवळी

रवकमणीनही ससनात होऊन दवालयात कलदवतिी यथासााग पजा कली आवण

मनोकामना पणफ करणयासाठी कलदवतकड मनोिळ मागन घतल महालात

परतडयावर रवकमणीन नवीन भरजरी वसत पररधान कली व सवफ अलाकाराासवहत

सजन ती तयार झाली माता वपता व परोवहत यााना नमसकार करन रवकमणीन

तयााि आशीवाफद घतल परोवहताानी मातर महणन वति अवभषटलितन कल

मातावपतयाानी रवकमणीला परमान जवळ घऊन वति मखकमल करवाळल

उभयतााि नतर पाणावल पण तशाि गवहवरलडया अवसथत भीषमक व शदधमती

रवकमणीला घऊन सवयावर माडपाकड जाणयासाठी वनघाल

रवकमणीिा हात धरन भीषमक व शदधमती तयााचया महालाचया िाहर

आल मातर तो रकमी तथ आधीपासनि उभा होता रवकमणीन आपडया जयषठ

भरातयािा मान राखणयासाठी महणन दोनही हात जोडन रवकमला नमसकार कला

रवकमन वतला परवतसाद ददला न ददडयासारख कल रवकमिा िहरा गाभीरि होता

आवण तयाचया भवमकशी तो खािीर होता ह तयाचया भावमदरवरन अगदी सपषटपण

ददसत होत काहीही न िोलता रकमी पढ जाऊन रथामधय िसला भीषमक व

शदधमती यााचया मनाला थोडासा ताण आलाि परात रवकमणी मातर शाात तर

होतीि आवण वनियीही होती वतन मातावपतयााना कवळ नजरनि खण करन

सवसथ राहणयास साावगतल आवण मातावपतयाासह रवकमणी रथामधय जाऊन िसली

रवकमन सारथयाला इशारा कला असता रथ सवयावर माडपाकड सावकाशपण िाल

लागला रसतयावर दतराफ नागररकजन जमन रथावरती रल उधळीत होत आवण

रवकमणीला शभचछा दत होत

सवयावर माडप सवफ ऐशवयाफन यकत असा सशोवभत कला होता भरजरी

वसत नानाववध रलााचया माळा व गचछ तोरण पताका व अनक गढया याानी

सजवलडया तया माडपातील वातावरण अतयात माागडयाि झाल होत अनक

मागलवादयााि सर वातावरणात भरन रावहल होत भीषमक व शदधमती

रवकमणीसह आपापडया आसनावर सथानापनन झाल हळहळ एकका राजााि

आगमन ततारी व नौितीचया झडणाऱया आवाजात होऊ लागल यणाऱया परतयक

राजािा नावावनशी उडलख करन जयघोि होत अस आवण रकमी सवतः परतयकाि

जातीन सवागत करन तयााना तयााचया तयााचया आसनावर नऊन िसवीत अस

तवढयात कषणािही आगमन झाल तयाचया परसनन व तजसवी वयवकतमततवान

माडपातील सवफजण एवढ परभाववत झाल की तयाानी उतसरतफपण व उतसाहान उभ

राहन कषणाला उतथापन ददल कषणाि त झालल उतसरतफ सवागत पाहन रवकमिा

कषणाववियीिा राग अवधकि उराळला आवण कषणाचया सवागतासाठी पढ न

जाता ककिहना कषणाकड न पाहताि तयान कषणाकड जाणनिजन दलफकषि कल

रवकमन कलला हा अवमान कषणान मळीि मनाला लावन घतला नाही परात

भीषमकाला मातर अतयात वाईट वाटल सवतः पढ होऊन तयान कषणािा आदर-

सतकार कला आवण कषणाला उचचासनावर सथानापनन कल तयामळ तर रकमी

अवधकि विडला पण सवतःला कसिस आवरन तो मनातडया मनात िररडत

जागचया जागीि िसन रावहला

ह लकषमी आता रवकमणीसवयावराचया परसागातील महततवािा कषण

जवळ यऊन ठपला होता सवफ आमावतरत राज महाराज आसनसथ झाडयािी खातरी

भीषमकान करन घतली आवण आपडया आसनावरन उठन तो उभा रावहला सवफ

सभकड तयान एकदा िौरर नजर वळवन दषटीकषप टाकला आवण भीषमकान

आपडया धीर गाभीर वाणीन िोलावयास सरवात कली

ldquoसवफपरथम मी सवयावर माडपात असलडया सवफ राज महाराज आवण

इतर आदरणीय व माननीय उपवसथतााि मनःपवफक सवागत करन तया सवााि

अभीषटलितन करतो माझया आमातरणािा मान ठवन आपण सवफजण माझी सकनया

रवकमणी वहचया सवयावरासाठी अगतयान आलात यािददल सवाािि आभार मानन

कतजञता वयकत करतो आपण सवफ जाणनि आहात की एका सतीचया दषटीन वतचया

वववाहािा परसाग हा अतयात माागडयािा व आनादािा कषण असतो आपल माता-

वपता व माहरचया माडळीना कायमि सोडन आपडया पतीिरोिर पढील सवफ

जीवनािी वाटिाल जोडीन करणयासाठी वनघायि असत माझया कनयचया

जीवनातील तो महततवािा कषण आता अतयात जवळ यऊन रावहला आह अशावळी

माझ मन साहवजकि सख व दःख या दोनही वमवशरत भावनाानी भरन आलल आह

परिवलत धमफ व रढी परापरला अनसरन एका कनयला वमळणारा

सवयावरािा हकक व अवधकार रवकमणीन घयायिा ठरववलल आह परथम रवकमणी

सवतः जातीन सवयावर माडपात दररन सवफ वववाहचछक राज व महाराज यााना

भटन तयाािी सवफ मावहती जाणन घईल तयानातर सवफ गोषटीिा योगय तो वविार

करन रवकमणी वनणफय घईल आवण सवकरान वतचया पसातीचया परिाचया का ठात

वरमाला घालल रवकमणीिा वनणफय हा अावतम व सवाानाि िाधनकारक असल

तयानातर याि रठकाणी रवकमणीचया वववाहािा धारषमक ववधी व आनादसोहळा

सवााचया उपवसथतीति साजरा करणयात यईल माझी सवााना एकि ववनाती आह

की सवाानीि मला तयासाठी पणफ सहकायफ कराव आवण ह सवयावर यशवसवतन

पणफतस नयावrdquo

भीषमकाि िोलण थाािडयावरती सवयावर माडपात करतालीिा एकि

नाद घमला सवााचया सामतीिि त दशफक होत आता पढ काय घडणार त

पाहणयाचया उतसकतन सवफ सभा पनहा शाात व सतबध झाली भीषमकान शदधमतीला

नजरन खण कली असता ती रवकमणीचया जवळ गली आवण वतन रवकमणीला

आपडया हातान उठवन भीषमकाचया जवळ आणल भीषमकान राजपरोवहतााना

आदरान ववनाती कली असता तयाानी मातरोचचाराचया उदघोिात सवफ दवतााना आवाहन

कल आवण रवकमणीला उततमोततम आशीवाफद ददल रवकमणीन राजपरोवहतााना

वाकन आदरपवफक नमसकार कला मातावपतयाानाही वतन परमान नमसकार कला

आवण आपल दोनही हात जोडन माडपातील सवफि सभाजनााना नमरपण अवभवादन

कल राजपरोवहताानी नानाववध सगावधत रलाानी एकतर गारलली माळ

रवकमणीचया हातात ददली रवकमणीन कषणभरि आपल नतर वमटन घतल आवण

नातर कषणाचया ददशन पाहन हळि परमािा एक कटाकष टाकला आवण भीषमकाचया

मागोमाग एकक पाऊल टाकीत ती िाल लागली रवकमणीचया सोित वतिी अतयात

वपरय अशी सखीही योगय अातर ठवन िालत होती

सभामाडपात आसनसथ असलडया एकका पराकरमी गणवान व नामवात

राजााचयाजवळ भीषमक रवकमणीला करमाकरमान घवन जाऊ लागला परतयक

राजाचया जवळ गडयानातर थाािन रवकमणी तया परतयकाला नमरभावान मान लववन

अवभवादन करी आवण अधोवदन करन उभी राही तयावळी रवकमणीिी सखी तया

तया राजाववियीिी सवफ मावहती रवकमणीला साागत अस रवकमणी त सवफ ऐकन

घई आवण शाातपण काहीही न िोलता पढ जाऊ लाग िालता िालता भीषमक व

रवकमणी वशशपाल व जरासाध यााचयाजवळ आल रवकमणीन तयााचयाकड कवळ

औपिाररकतन पावहल आवण वतचया सखीन तयााचयाववियी काही साागावयास

सरवात करणयाचया आधीि रवकमणीन पढ िालावयास सरवातसदधा कली

रवकमणीचया या अकवडपत कतीन रवकमला अतयात राग आला आवण

तो आपडया आसनावरन उठन रवकमणीचया जवळ आला आपला राग व वनिध

काही िोलन रकमी वयकत करणार तयाचया आधीि भीषमकान रवकमला हाताचया

खणन शाात राहणयास साावगतल आवण तयाचया आसनावर परत जाऊन िसणयािा

तयाला इशारा कला भर सभत झालडया या अवमानान रवकमचया रागािा पारा

अवधकि िढला परात रवकमकडन काही ववपरीत घडणयाचया आधीि

समयसिकता दाखवन सवतः जरासाधान रवकमला शाात कल आवण साभावय अनथफ

तयावळपरता तरी टाळला काहीतरी वनवमतत होऊन सवयावरािा िति पढ ढकलला

जाण ह जरासाधाचया कटनीतीचया दषटीन अतयात अयोगय ठरल असत कारण

तयामळ सभामाडपातील वातावरण आधीि विघडन त रकमी व वशशपाल यााचया

ववरदध गल असत आवण सवाािी सहानभती रवकमणीकड वळली असती महणनि

िाागलपणािा आववभाफव दाखवन जरासाधान मोठपणा वमळवणयािा परयतन कला

ह लकषमी पण खरी गामत तर पढि घडली आपडया वपतयाचया

मागोमाग सखीसह िालणारी रवकमणी जवहा परतयकष कषणाचया आसनासमोर

यऊन उभी रावहली तवहा मातर वतन कषणाला दोनही हात जोडन नमसकार कला

कषणानही तया नमसकारािा सवीकार कला आवण हसन तयाला परवतसादही ददला

कषण व रवकमणी यााचया दषटीभटीति तयााि जण न िोलताि िोलण झाल आवण

तयािा भावाथफही तया दोघाानाि समजला रवकमणीचया ठायीिा कषणाववियीिा

असलला परमभाव व शरदधाभाव आवण तयातनि वनमाफण झालला आतमववशवास

कषणान ओळखला तर कषणाठायी असलला रवकमणीचया भवकतभावाववियीिा

ववशवास रवकमणीन जाणला तवढयाति रवकमणीिी सखी पढ झाली परात ती

सखी कषणाववियी मावहती साागणयास सरवात करणयाचया आधीि रवकमणीन

आपला उजवा हात तया सखीचया मखावर ठवला आवण काहीही न िोलणयािी

नतरखण कली पढचयाि कषणाला रवकमणीन पढ िालणयास सरवात कली सदधा

ह लकषमी तस पहायला गल तर कषण व वशशपाल या दोघााचयाही

िाितीतील रवकमणीकडन घडलली कती एकि व अगदी उतसरतफ होती परात तया

कतीमागील भावात मातर कमालीिा ववरोधाभास अतयात सपषटपण ददसत होता

अथाफत सवााचयाि तो लकषात आला असल अस नाही आवण लकषात आलडयाानाही

तयातील ररक कळला असलि असही नककी नाही वशशपालासारखया दजफनाठायीि

धन दौलत सतता इतयादी िाहय लौदकक गण ऐकण ह रवकमणीचया मनालाि काय

पण वतचया कानालाही सखावह झाल नसत महणनि वशशपालासमोर रवकमणीि

तन व मन एक कषणभरही उभ राह शकल नाही

कषणाि रप व गण रवकमणीचया मनात आधीि पणफपण भरलल होत

आवण कषणाि माहातमयही वतचयाठायी एवढ ठसलल होत की तयाि यथाथफ

शबदााकन होण अशकयि आह ह रवकमणी सवानभवान जाणन होती तयामळि

रवकमणीचया सखीन कषणाववियी काहीही िोलणयािा कलला परयतन हा कमीि

पडला असता आवण मग त अपर िोलणही रवकमणीचया मनाला सखावह झाल

नसति वतचया मनाला पणफ समाधानही झाल नसत त नसति तवहा

रवकमणीसाठी वशशपालाववियी काहीही ऐकण वतला नकोसि होत तर

कषणाववियी काही ऐकण वतला अनावशयकि वाटत होत

ह लकषमी परात रवकमणीचया या वागणयान रवकमला मातर थोडस िर

वाटल तयाचया दषटीन वशशपाल व कषण यााना रवकमणीन समान वागणक ददलली

होती आवण तयाति रवकमन तयाचया मनाि समाधान करन घतल तरीही

रवकमणीचया मनात काहीतरी कपट अस शकल या शाकन रकमी अवधकि सावध

झाला भीषमकालाही रवकमणीचया अशा वागणयािा उलगडा झाला नाहीि आवण

तोही थोडासा ििकळयाति पडला परात भीषमकाचया रठकाणी

रवकमणीववियीिा पणफ ववशवास असडयामळ तो रवकमणीिी खातरी िाळगन पढ

काय होत यािी वाट पाहत सवसथ रावहला

सवयावर माडपातील उपवसथत असलडया सवफ राजामहाराजाािी ओळख

व मावहती करन घऊन रवकमणी पनहा आपडया आसनाजवळ यऊन उभी रावहली

माडपात सवफतर नीरव शाातता पसरन रावहली होती सवाािीि उतसकता वशगला

पोहोिली होती आवण तयािाि पररणाम महणन सवााचयाि मनातील एक परकारिा

सपत ताण सवफ वातावरणाति जाणवत होता परात रवकमणी मातर अवविल व शाात

होती वतचया मखावरील वनियातमकतिा भाव अगदी सपषटपण ददसत होता

रवकमणीन कषणभरि आपल नतर वमटन घतल व पनहा हळवारपण उघडल आवण

सौमय व धीरगाभीर वाणीन वतचया मखातन एकक शबद ओघान िाहर पड लागल

ldquoसवफपरथम मी महनीय राजगर वादनीय मातावपता आवण आदरणीय

मानयवर यााना मनःपवफक नमसकार करत आवण तयााि आशीवाफद मागत तयािपरमाण

माझया सवयावरासाठी जमलडया सवफ राज महाराज याािही मनःपवफक आभार

मानत आपण सवफ जाणनि आहात की एका सतीचया दषटीन वतिा वववाह हा

वतचया जीवनातील एक अतयात महततवािा कषण आह वतचया जीवनातील त एक

अतयात महततवाि वळण आह मातावपतयााचया पोटी जनमाला यऊन व तयााचयाि

कपाछतराखाली लहानाि मोठ झाडयावर पतीिा हात धरन परसपरााचया

जीवनािी कायमिी जनमगाठ िााधणयािा हा कषण आह पतीला सवफपरकार सहकायफ

करन आवण पतीि साहायय सवीकारन सवफ जीवन एकवतरतपण एकोपयान व

आनादान जगणयासाठीचया परवासािी सरवात करायिा हा कषण आह

एकमकाावरील ववशवासान व शरदधन सवधमाफिरणाि पालन करन सवतःचया

जीवनाि कडयाण साधणयासाठी परसपरााशी विनिदध होऊन तसा वनिय

करणयािा हा कषण आह महणनि अशा कषणी वववकान व जिािदारीन वनणफय घण

अतयात आवशयक आह

खर तर आपडया धमाफन सतीला पती महणन वतचया जनमािा जोडीदार

वनवडणयािा पणफ हकक परथमपासनि ददलला आह परात पढ काळाचया ओघात

सतीचया या मलभत हककावर गदा यऊ लागली कधी मातावपता व कटािातील इतर

नातवाईक यााचया दडपणाखाली वतला मान झकवावी लागली तर दकतयक वळा

सतीकड वासनातमक नजरन कवळ भोगवसत महणन पाहणाऱया मदााध

सतताधाऱयााचया िळजिरीपढ वतला शरणागती पतकरावी लागली परात मला

साागायला आनाद वाटतो की माझया ससासकत मातावपतयाानी खरा धमफ व तयातील

सदहत जाणला आवण मला माझा पती वनवडणयाि पणफ सवातातरय ददल माझया इतर

कटावियाानीही तयाािी सामती ददली आवण महणनि या सवयावरािी योजना तयाानी

माझयासाठी माझयावरील परमामळ कलली आह माझया मातावपतयाािा मला साथफ

अवभमान वाटतो आवण तयासाठी मी तयाािी कायमिी ऋणी आह

माझया जीवनािा जोडीदार महणन पतीिी वनवड करताना मी माझया

मनाशी िराि वविार करन तयाि वनकि आधीपासनि वनवित कलल आहत

माझया मातावपतयााि सासकार आवण गरजनाािी सवा करणयािी मला भागयान

वमळालली साधी यािीि ही पररणती आह एक सती महणन मला िाहय जीवनात

रकषणािी व आधारािी नहमीि जररी लागणार आह पण मला असा जोडीदार

हवा आह की जो माझ रकषण तर करीलि पण मला मनान दिफल महणन अिला न

ठवता मलाही मनान सिळ करील मलाही माझयावरती अतयात परम करणाराि पती

हवा आह परात तयाचया परमामधय माझयाववियीिा मोह व आसकती नसावी तर

सखानाद दणारी अशी परमािी रवसकता असावी मलाही अतयात सादर व रपवान

असाि पती हवा आह परात तयाि सौदयफ ह मनाला शााती व आडहाद दणार आवण

तयाि रप दषटाातील दषटाानाही मोहवन तयााचया रठकाणिा सषटभाव जागत करणार

अस असाव मलाही ऐशवयफवान पतीि हवा आह परात ऐशवयाफन धाद न होता आपल

सवफ वभव ह ईशवरदतत आह ह ओळखन त सवााना उपभोग दणारा असा तो

परमउदार असावा मलाही पराकरमी पतीि हवा आह परात तो दजफनााि वनदाफलन

करन सजजनााि रकषण करणारा आवण तयाानाही पराकरमाला उदयकत करणारा असा

असावा मलाही सवााचया गणाािी कदर व आदर करणारा असाि सदगणी पती हवा

आह की जयाचयामळ सवााचया रठकाणिा मागलदायी व पववतर असा सदभावि जागा

होईल आवण आनादान जीवन जगणयािी सरती तयाचयापासनि सवाानाि सवफकाळ

वमळत राहील

ह सजजन हो माझयारठकाणी जया पतीववियीचया अपकषा आहत तया

ऐकन असा परि या भतलावर असण शकय तरी आह का असाि परशन कोणाचयाही

मनात यण अगदी साहवजकि आह परात मला साागायला अतयात आनाद होत आह

की असा सवफ ईशवरीगणाानी यकत असलला दवी परि ईशवराचया कपन भतलावर

वनविति आह एवढि नवह तर माझया परमभागयान तो परिोततम या कषणाला

यथ या सवयावरमाडपाति आसनावर ववराजमान झालला आह तयाला तर मी

मनान वरललि आह पण परशन असा आह की तयाचयासाठी मी योगय आह की

नाही मी तयाला साजशी आह की नाही ह मला माहीत नाही पण मी तया

महापरिाला एवढ एकि विन दत की मी तयाला जनमभर अनसरन आवण

भवकतभावान तयािीि सवा करीत राहीन तयान कपावात होऊन माझा सवीकार

करावा आवण मला तयाचयासाठी अनरप करन घयावrdquo

boIH n[aMpara - lrnalsquomZsectXntildedmlsquor

lrnalsquomZsectXntildedmlsquor - lrAdZme

lsquomoaoiacuteda blsquoparao paramsectZr lsquowsect~Bcopy dUacutemnrRgtmVyZ

MSc with Research hr nXdr

KoVbr AmparaAmparaQgtr ndBcopy lsquowsect~Bcopy param

gwagravegOtilde gsectntildeWoV lsquooQgtdegbOcopyH$b BsectOZA[aumlJ param

d^mJmV Vo XrKcopyH$mi godm H$ecirc$Z ZdyenIcircm

Pmbo AmhoV

JyenhntildeWmllsquomV amhyumlZM ^psup3VlsquomJcopy

H$gm gmYVm paraoVmo d gXsup2Jweacute Hyen$noZo

Bcopyiacutedaagravemaacuter H$er H$ecirc$Z KoVm paraoVo paramMm

AmXecopy EumlparamsectAgraveparam OrdZmUcircmao agraveEumlparaj gmH$ma

Pmbobm Amho

EumlparamsectZr agraveXrKcopy H$mi AIsectSgtnUo d agraveolsquo^mdmZo EumlparamsectMo nyAacutepara nVm d gXsup2Jweacute

lrAdYyVntildedmlsquor paramsectMr godm ^sup3Vr d EumlparamsectMo H$mparacopy H$ecirc$Z VgoM ntildedVhellipMr gmYZm H$ecirc$Z

gdcopyloicircRgt Agm AmEumllsquomZw d KoVbm

lrAdYyVntildedmlsquor paramsectAgraveparam lsquohmZparamcopyUmZsectVa lrnalsquomZsectXntildedmlsquor paramsectZr VeacuteU dparamVM param

XIcircmnasectnaoAgraveparam H$mparamcopyMr Ywam AEumlparasectV glsquoWcopynUo gmsect^mibr AmU gdcopygmlsquomYacuteparamsectZm d ^sup3VmsectZm

AMyH$ lsquomJcopyXecopyZ Ho$bo d AmOhr H$arV AmhoV

lrnalsquomZsectXntildedmlsquor paramsectZr bhbobm agrave yamlsquomAgraveparam AsectVhellipH$aUmAgraveparam AdntildeWoMo XecopyZ

KSgtdUmam AZw^dgOtilde JlaquosectW hm amlsquo lsquomPm 2000 gmbr d Hyen$icircU d amYm paramsectAgraveparam

^psup3VEosup3paramMo ntildedmZw^yVrVyZ lsquoZmohmar XecopyZ KSgtdUmam JlaquosectW Hyen$icircU gIm lsquomPm 2004

gmbr agraveH$meV Pmbm VgoM ZmaX d buacutelsquor paramsectAgraveparam gsectdmXmVyZ CbJSgtbobo Hyen$icircUmAgraveparam

AsectVasectJmVrb JyO agraveH$QgtdUmam JlaquosectW Hyen$icircU nalsquomEumllsquom 2008 lsquoUumlparao agraveH$meV Pmbm param

JlaquosectWmg lsquoamRgtr gmhEumlpara n[afX nwUo paramsectMm lsquoyenEumlparawsectOpara nwantildeH$ma agravemaacute Pmbm Amho VgoM

XIcircmmIgraveoparamsectAgraveparam AdVma lsquombHo$Vrb M[aIgravemsectMo ahntildepara agraveH$Qgt H$aUmam JlaquosectW XIcircm hmM AdYyV

2010 gmbr agraveH$meV Pmbm AgyZ lrnalsquomZsectXntildedmlsquor paramsectAgraveparam ^psup3VH$migraveparamsectMm gsectJlaquoh

AmZsectXmMo Sgtmohr 2011 lsquoUumlparao agraveH$meV Pmbm Amho XIcircmmIgraveopara dmlsquoZ ^Sgto - EH$ emoY

AmZsectXmMm hr AmUumlparampEumllsquoH$ H$mXsect~ar 2014 gmbr agraveH$meV Pmbr Va EumlparamM AmUumlparampEumllsquoH$

H$mXsect~arMm nwTgtrb ^mJ aringhUOo XIcircmmIgraveopara dmlsquoZ ^Sgto - EH$ agravedmg AmZsectXmMm hm 2015

lsquoUumlparao agraveH$meV Pmbm Amho EumlparamnwTgtrb ^mJmMo boIZ lrnalsquomZsectXntildedmlsquor paramsectMoH$SygtZ KSgtVM

Amho

ई सावहतय परवतषठान

मराठी पसतक वािायला कठ जायिी गरज नाही तमचया मोिाईलवर

आता हजार मराठी ई पसतक आहत

मराठी ई पसतका तमही www esahity com वरन डाऊनलोड करा ककवा

esahitygmailcom ला कळवन मल न वमळवा ककवा 7720810172 हा नािर सवह

करन या नािर ला तमि नााव व गााव Whatsapp करन पसतक whatsapp माग

वमळवा ककवा ई सावहतयि app

httpsplay google comstoreappsdetails id=com esahity www esahitybooks

या ललकवर उपलबध आह त download करा

ह सवफ मोफ़त आह No terms No Conditions

आता ठरवलाय मराठी पसतकाानी अवघा ववशव वयापन टाक परतयक मराठी

सवशवकषताचया मोिाईलमधय दकमान पननास मराठी पसतका असलीि पावहजत

परतयक मराठी माणसाचया

तमिी साथ असल तर सहज शकय आह हhellip कपया जासतीत जासत

लोकााना यात सावमल करन घया

आपल नमर

टीम ई सावहतय

ampamplrampamp

gmhEumlparagYacuteYmohellip ~hthornZ gpYacuteV

aEumlZmZ XigraveparamZ gw^mfVmZ amp

Hyen$icircUntildepara oumlUacutesect JwUJmZdmsup3parasect

gw^mfVsect lsquosectJblsquood nwEcircparalsquosup2 ampamp

lrAdYyVntildedmlsquor

AWcopy

gmhEumlparaecirc$nr qgYwlsquoUumlparao

gw^mfVecirc$nr Agsectraquopara Xigravepara aEumlZo AmhoV

nasectVw

Hyen$icircUmAgraveparam oumlXparamMo JwUJmZ H$aUmao dmsup3para

hoM lsquosectJbXmparar AmU

nwEcircparaH$mar gw^mfV Amho

अनकरमवणका

१३ कषणाचया अातःकरणातील सदगरमती

१४ सदामयािा कषणभकतीिा वनिय

१५ रवकमणीिी कषणपरीती

१६ रवकमणीि कषणाला परमपतर

१७ कषण-रवकमणी परथम भट

कषणाचया अातःकरणातील सदगरमती

अशा तऱहन कषणाचया परममाहातमयाचया वविाराामधय सदामयाि मन

पणफपण िडालल होत तयाला कषणावशवाय दसर काही ददसत नवहत आवण

कषणपरमावशवाय अनय काहीही जाणवत नवहत अशा अवसथति काही काळ

गडयावर सदामयाचया अिानक एक गोषट लकषात आली की कषण अजनही

आकाशाकडि एकागर विततान पाहत रावहला आह सदामयाचया मनातील कतहल

जाग झाल तयान कषणाला हलकि परमान हाक मारन भानावर आणल आवण तो

महणाला

ldquoअर कषणा मगािपासन मी तझयाकड पाहतो आह आवण त आपला

वरती आकाशाकड नजर लावन िसला आहस आकाशातील िादर तार व

िाादणयाािा परकाश यााि सौदयफ मलाही जाणवत आह परात तयापकषाही तया

िाादणयान नहाऊन वनघालला हा पररसर माझया मनाला अवधक आकरषित करीत

आह परात तझ तयाकड लकषि नाही ह माझया लकषात आल आवण मला तयािि

नवल वाटत आह तवहा आकाशाकड पाहन तला काहीतरी वगळ व ववशि वाटत

आह ह नककी सवफ पररसर मला सखवीत आह पण त मातर अतयात आनाददत ददसत

आहस त काहीतरी वगळयाि आनादािा अनभव घत आहस ह तझया मखाकड

पावहडयावर लगिि लकषात यत ति मला जाणन घयायि आह तवहा हा तझा

आनाद काय व कसा आह आवण कशामळ आह ह मला तवररत सााग तझया आनादात

वनदान सहभागी होणयािी तरी साधी मला दशील की नाही तवढा माझा हकक

तझयावरती तझा परमसनही महणन आहि ना मग मला सवफ काही सााग िघrdquo

सदामयाचया परमाचया आजफवी व आगरही विनाानी कषणाला सातोि

झाला आवण तयान सदामयाकड अतयात परमाचया नजरन पावहल कषणाचया

अातःकरणातील अरप व अमतफ अनभवाला सदामयाचया परमभावािा सपशफ झाला

आवण कषणाचया अातःकरणातील अनभव शबदरप होऊन साकार होऊ लागला

ldquoअर सदामया परमशवराि सषटीरप अतयात मनोहारी िदधी का रठत

करणार वितताकिफक व हदयागम आह ह तर सतयि आह तयातनही पथवी आप

तज वाय व आकाश ही सषटीतील पािमहाभत ववशि रपात पाहताना ववशि आनाद

होतो हही खर आह अनक ववशाल पवफत दथडी भरन वाहणाऱया सररता

वनरवनराळया सगावधत रलाानी व रळाानी िहरलल वकष ही तया सदासवफकाळ सवफ

जीवमातरााना आधार दणाऱया अशा पथवीततवािीि रप आहत अथााग व वयापक

असा सागर ककवा दाटन िरसणारा विाफव ही तया आप ततवािी महणजि जलािी

रप आहत सयफ ककवा अगनी ही तया तज ततवािी रप आहत सखद सपशफ करणारी

वाऱयािी माद झळक ककवा वळपरसागी वगवान होऊन वाहणारा वारा ही तया वाय

ततवािी रप आहत सवफ सषटीला वयापन असणार आवण वनतय नवीन रपात व

रागात ददसणार अस आकाश ततव आह पािमहाभतााचया या ववववध रपाादवार जवहा

तयामागील परमशवरी सततिीि जाणीव होत तवहा पािमहाभतााचया तया रपातील

खललल परमशवराि सौदयफि मनाला जाणवत आवण अातःकरणािीही आतयावतक

आनादािी अवसथा होऊन राहत कारण तया वळस परमशवरी माहातमयान व

परमशवरी परमान अातःकरण एकवटलल असत

अर सदामया पण हा अनभव तया परमशवराचया जडसषटीरपापरताि

मयाफददत असतो आवण तोही तवढया काळापरताि मयाफददतही राहतो परात जयाला

परमशवराचया ितनयरपामधयही असा अनभव पहाणयािी व घणयािी साधी

वमळाली तो खरोखरीि अतयात भागयवानि होय आपडयालाही अशी साधी

परमभागयानि लाभली होती आवण ती आपल सदगर व अतयात थोर अशा

सााददपनी ऋिी यााचया रपानि परमशवराला पाहणयािी व अनभवणयािी

जञानदषटी आपडया सदगरा नीि आपडयाला ददली तया दषटीन जवहा आपण पाह

लागलो तवहा त परमशवरसवरप आपडयाला सदगरा चयाि रठकाणी ददसल आवण

तयााचयािठायी अनभवाला आल

सदा सवफकाळ सवफि जीवााना आधार दणार व वनतय कषमाशील अस

आपडया सदगरा ि रप आठवल की lsquoपथवीrsquo ततवािि समरण होत परमजलान वनतय

दाटन असलल आवण काहीवळला अनावर होऊन वाहणार अस आपडया सदगरा ि

परमळ नतर व नजर आठवली की lsquoआपrsquo महणज जल ततवािि समरण होत

यजञयागादद कमाफचया वळी आवण सवानभवाि सतयजञान परगट करताना आतमतजान

यकत होणार अस आपडया सदगरा ि मखकमल आठवल की lsquoतजrsquo ततवािि समरण

होत ओजसवी वाणीन सतय जञानविन परगटवणारी आवण परमळ व मधर सराादवार

परमशवराि गणगान करणारी अशी सदगरा िी मती आठवली की lsquoवायrsquo ततवाि

समरण होत तयािपरमाण आपडया सदगरा चया सवानभवािी वयापकता व सखोलता

याािी आठवण आपडयाला झाली की lsquoआकाशrsquo ततवाि समरण होत हा अनभव

एवढा अनयोनय आह की जस सदगरा ि समरण झाल की पािमहाभताािी आठवण

होत अगदी तसि पािमहाभतााि आववषकार पावहल की सदगरा चया मतीि व

तयााचया माहातमयाि सहजि समरण होत सदगरा चया ठायीि सवफ सषटी पावहली व

अनभवली की सवानभवान सवफ सषटीचया रठकाणीही सदगरा िि माहातमय जाणवत

व अनभवालाही यत अशा तऱहन आत व िाहर एकाि अनभवािी परविती यत

आवण तया अनभवात आत व िाहर ह दवतही पणफपण लयाला जात मग तथ उरत ती

एकीएक वयापक परमशवराचया अवसततवािी आनाददायी अनभतीrdquo

कषणाचया िोलणयातील वाकयावाकयातन शबदाशबदातन एवढि नवह

तर दोन शबदाातील वनःशबद अातरामधनही कषणाि अातःकरणि पणफपण मोकळ

होत होत सदामा मातर कषणाकड कवळ पहाति रावहला होता कषणाचया

साागणयातील भावाथफ हा सदामयाचया अनभवािा नसडयामळ सदामा हा आनाददत

होणयापकषा आियफिदकति जासत झाला होता तयािी ही अवसथा कषणाला

जाणवली आवण तो सदामयाकड पाहन अतयात मोकळपणान हसला कषणाधाफत

सदामयाि मनही मोकळ झाल खर पण तयाचया मनावर कषणाचया िोलणयािा

झालला परभाव मातर अजनही कायमि होता तयाि भरात सदामयान आपल दोनही

हात कषणासमोर जोडल आवण अतयात नमरभावान कषणाशी िोल लागला

ldquoअर कषणा तझ सवफि िोलण मला समजल अस नाही पण तरीही

माझया मनािा गोधळ मातर मळीि झालला नाही कारण एक महतवािी गोषट

माझया लकषात आलली आह की तझा ईशवरी अनभव हा अतयात वयापक आह खर तर

अस महणणही िरोिरि नाही कारण ईशवरी अनभव हा वयापकि असतो हि खर

आह आवण तसा अनभव हा सदगरकपमळि यतो हि सतय आह आपडया

सदगरा िी पणफ कपा तझयावर झालली आह ह मला पणफपण माहीत आह आवण ती

कपा तला तझयाकडन घडलडया सदगरभकतीमळि परापत झालली आह हही मी

जाणन आह परात तझया एका गोषटीि मातर मला राहन राहन नवल वाटत की

एरवही तझया िोलणयामधय सदगर सााददपनीचया माहातमयािा कधीि उडलख यत

नाही ककिहना तस तयााि नावही तझया मखातन आलल कधी ऐक यत नाही पण

जया जया वळस ईशवरी अनभवाववियीि िोलण यत तवहा मातर तला अवजिात

राहवति नाही त एकदम भावपणफ होतोस आवण तझया अातःकरणातील

सााददपनीिी परममती व तयााि माहातमय अगदी भरभरन परगट होत एवढ

सााददपनीि रप व सवरप तझया अातःकरणात अगदी खोलवर ठसलल आह आता

सााददपनीिा व तझा परतयकष सहवास व सावाद नाही आवण तला तयािी तशी काही

आवशयकता वाटत आह असही ददसत नाही तरीही तझया रठकाणी सााददपनीि

माहातमय व थोरवी वनतय कवळ जागति आह अस नाही तर ती कायमपण

सररति असत आवण योगय साधी वमळाली र वमळाली की त माहातमय अगदी

ठामपण परगटही होत ह कस काय घडत िरrdquo

सदामयाि िोलण ऐकन कषण एकदम अातमफख व गाभीर झाला

कषणभरि तयान आपल नतर वमटन घतल आवण पनहा उघडल तर त अशरानी पणफपण

भरलल होत पण तया अशराचया थिााना िाहर पडणयािा अवसर वमळणयाचया आति

कषणाचया मखातन भावपणफ शबदाािा ओघ िाहर पड लागला

ldquoअर सदामया तझया िोलणयान तर त माझया अगदी अातःकरणालाि

हात घातला आहस जथ माझया सदगर सााददपनीिी मती अवधवषठत आह ति

माझया आतमशकतीि व भवकतभावाि मळ आह तया शकतीचया िळावरि

माझयाकडन अनक पराकरम घडत आल आवण आजही घडत आहत पण तया

भकतीमळि मी वनतय सवानादात रममाण असतो आवण आनादान जीवन जगत असतो

तया सवानादाि मळ ज आतमपरम त महणज माझयाठायीि सदगरपरम होय आवण तया

सदगरपरमाि मळ महणज सदगरा िी मती होय तया सदगरमतीचया ठायीि

तयााचया ईशवरी परमरपाि व ईशवरी सवरपाि ऐकय आह महणनि माझया

अातःकरणात सदगरा चया मतीचया अवसततवामळ ईशवरी परम व ईशवरीसवरप वनतय

सररत असत आवण तयाचया ऐकयािा आनाद मी वनतय अनभवीत असतो

सदामया तला एक मी माझया जीवनातील महतवाि गज साागतो

अगदी िालपणापासनि माझया रठकाणचया ईशवरी आतमशकतीिी जाणीव

माझयाठायी अगदी सहजपण होती तया आतमशकतीमळ एक जिरदसत आतमववशवास

माझयाठायी वनतयपण होता तयामळि गोकळात असताना माझयाकडन अनक

िमतकारसदश अस अमानवी वाटणार पराकरम अतयात सहजपण घडत रावहल तयाि

सवाानाि नहमीि आियफ व कौतकही वाटत अस पण मला मातर तयाि कधी

नवलही वाटल नाही माझया जीवनािा तो जण एक सहज भागि आह असि मला

जाणवत अस तयािपरमाण माझया रठकाणी सवााववियी परम व आपलपणाही अगदी

िालपणापासनि होता आवण तयाि आपलपणापोटी मी अनकााचया सखदःखाचया

परसागात सहभाग घऊन मी तयााना सहकायफही करीत अस तयामळ अनकााचया

मनातील भाववनक जगात मी परमान परवश कला आवण तयााचया मनात परमाि

सथानही वमळाल तया परमीजनााचया सहवासात परमािी दवघव करन परमािा

अनभव घणयािा छाद मलाही लागला आवण तोि छाद माझयामळ तयाानाही लागला

अर सदामया तया परमीजनाापकी काहीजणाानी तर मलाि तयाािा lsquoदवrsquo

मानल तयााचया रठकाणी माझयाि परमािा धयास जडला आवण तयााचयाकडन

माझीि भकती घड लागली तयााचया मनात भरलली माझी परमपरवतमा

भवकतभावामळ तयााचया अातःकरणात मतफ रपाला आली आवण तयााचया अातरात

माझीि मती ठसली तयामळ तयााचया अातरात माझ परम वनतय सररत रावहल आवण

तयािा आनाद त अनभवीत रावहल मग तयाि आनादाचया अनभवान जगल जाणार

तयााि जीवन हही सहजपण आनादािि झाल एवढि नवह तर तयााचयासाठी तयााि

जीवन ह आनादािा अनभव घणयाि साधनि होऊन रावहल

सदामया पण खर गज तर वगळि आह माझया रठकाणी असलडया

ईशवरी शकतीिी व ईशवरी परमािी जाणीव मला असनही दकतयक वळा िाहरिी

पररवसथती मला अातमफख वहायला भाग पाडीत अस कारण िऱयाि वळला मला

असाही अनभव यई की लोकााना तयााचया साकटकाळी मदत करन व तयााना तया

साकटातन सोडवनही तयााचया रठकाणी मातर तयािी कदर नस सवााशी अतयात परमान

वागनही दकतयक जणााचया रठकाणी काही वळला तयािी जाणीव काय तयाि

समरणही नस जर एखादी गोषट इतरााचया मनापरमाण वा अपकषपरमाण माझयाकडन

िाहयपररवसथतीमळ घड शकली नाही तर तयाि लोकााना सवफ पवफ गोषटीि

ववसमरणही तवढयाि सहजतन घडत अस आवण माझयाववियी तयााचया मनात शाका

व ववकडप वनमाफण होऊन तयाि रपाातर रागातही होत अस काही वळला तर साधी

कतजञताही न िाळगता दकतयकजण कतघनही होत असत अशा वळला माझया

मनाला वनविति थोडीशी वविणणता ककवा नाराजी वाटत अस कारण दकतीही

वनरपकषपण आपण वागलो तरी नकारातमक परवतदकरयिी अपकषा आपडयाला

वनविति नसत

अस परसाग मग मला अातमफख करीत असत आवण तयामळ माझी

उदासीनता अवधकि वाढत अस कारण माझया अातःकरणात आतमशकती असली

तरी माझया मनाला सााभाळणारी माझ साातवन करणारी आवण माझया मनाला

आधार दऊन परत उभारी दणारी अशी कोणतीही सगण वयकती मतीरपान माझया

अातःकरणात वसलली नवहती पण अशा वळी सदवान माझ खर परमीजन माझया

उपयोगाला व कामाला यत असत माझी मनोवयथा जाणन त माझयावर तयााचया

परमािा विाफवि करीत तयााचया सहवासात माझ मन शाात होई खऱया परमाचया

तया थोडयाशा अनभवानही माझ मन सिळ होऊन पनहा परमगणान यकत होई आवण

परमभावािा माझा सहज सवभाव पनहा जागा होऊन खळ लाग सवााशी महणज

अगदी सवााशी माझया परमाला न जागलडयााशीही माझ आपलपणान व परमान

वागण िोलण घड लाग आवण माझ मनातील परम पनहा मोकळपणान वाह लाग

अशा परमीजनाामधय माझया अतयात परमािा असलला माझा परमवमतर

पदया आवण माझी वपरय सखी राधा ह अगरसर होत तस पहायला गल तर नाद व

यशोदा ह नहमीि माझया पाठीशी असत आवण िलरामदादाही मला तयाचया

मयाफदत पणफ साथ दत अस परात आपडया वनरागस व भािडया परमान मलाि lsquoदवrsquo

महणणारा पदया हा तयाचया परमळ वागणया-िोलणयान माझया मनाला पनहा

खलवीत अस आवण उतसावहत करीत अस राधिी तर गोषटि वगळी होती माझया

वयवकतगत परमाचया अनभवातन माझया रठकाणी असलडया ईशवरी अवसततवािी

जाणीव राधचया रठकाणी पणफपण झालली होती माझया पराकरमाि व परमरप

अवसथि मळही राधन पककपणान ओळखल होत महणनि वतचया रठकाणी

माझयाववियी आतयावतक परम व पराकोटीिा भवकतभावि होता तया भवकतभावान

राधा जवहा माझया जवळ यई तवहा वतचया रठकाणी माझयाववियी असलली अढळ

शरदधा व ववशवास पाहन माझया रठकाणिा िाहयकारणान थोडया वळासाठी

झाकोळला गलला आतमववशवास पनहा जागत होत अस आवण माझी परमसवरप

अवसथाही पनहा परगट होत अस

अर सदामया पढ मथरत असताना ककवा आता दवारकत आडयानातरही

मनाला उवदवगनता आणणार िाहयपरसाग दकतीतरी आल आवण अजनही यतात पण

तया वनवमततान तयावळस माझ मन आता जवहा जवहा अातमफख होत तवहा तवहा

माझया मनाला माझया अातःकरणात कायमचया अवधवषठत होऊन रावहलडया

सदगरमतीिि दशफन होत तयााि परसनन मखकमल तयााचया मखावर ववलसणार

आतमतज आवण तयाहीपकषा तयााचया नतरातन ओसाडणारा परमळपणा या सवााि

सहजि समरण होत तयामळ माझ मनही तयााचया परमान पनहा यकत होत

सदगरा चया परमळ सपशाफिा पनहा परतयय यतो आवण शरीराि सवफ कषट ववसरल

जाऊन तयाला ववसावा वमळतो मनाि सवफ कलश नाहीस होऊन मनही पणफ शाात

होत एवढि नवह तर सदगरा चया दषटीतील माझयाववियी असलला पणफ ववशवास

पाहन माझाही आतमववशवास पनहा जागा होतो आवण सदगरा िा माझयाववियी

असलला साकडप पणफ करणयाचया एकमव धयासान मी पनहा यकत होतो तयामळ

अधमाफिा तयाचया मळासकट नाश करन सवााचया रठकाणी सदधमाफि व ईशवरी

परमभकतीि राजय सथापन करणयाि माझ जीवनकायफ पनहा जोमान व उतसाहान घड

लागत

सदामया माझयासाठी आणखीन एक भागयािी गोषट महणज जसा

माझया अातःकरणात मला माझया सदगरमतीिा आधार आह तसाि िाहयजीवनात

मला माझया वपरय पतनीिा रवकमणीिाि आधार वाटतो माझ माहातमय आधी

जाणन मग रवकमणीन माझया जीवनात माझी धमफपतनी महणन परवश कला आवण

वतचया पतनीधमाफला ती अगदी परपर जागत आह lsquoपतनी महणज अधाावगनीrsquo या

विनाि सतयतव परगट करणार मरषतमात उदाहरण महणजि रवकमणी होय ती तर

माझी lsquoआतमसखीिrsquo आह वतचयावशवाय माझ जीवन ह मला नहमीि अपर व अधर

जाणवत परसपरााना परक असि आमि उभयतााि जीवन आह आवण तयाि सवफ

शरय कवळ रवकमणीकडि जात ह सतयि आह

माझ माहातमय जरी रवकमणी जाणन असली तरी परतयकष माझया

सहवासात तसा अनभव घता यण ही साधी गोषटि नाही ह मीही जाणन आह

कारण अनभव वयापकपण घणयािी माझी वतती आह तयामळ काही वळला िराि

वयापही माझयाकडन कला जातो परात रवकमणी मातर तयािा जराही ताप करन न

घता नहमी शााति राहत एवढि नवह तर अनक परसागाात माझया िरोिरीन उभी

राहन मला सदकरय साहाययही करत माझया कामाचया वयापामळ परतयकष वतचया

वाटयाला मी कमीि यतो परात तयासािाधी कवहाही तकरारीिा सर जराही न लावता

रवकमणी मला नहमीि समजन घत असत ककिहना हा समजतदारपणा हाि

रवकमणीिा मोठा व महतवािा गण आह अथाफत कववित परसागी रवकमणी

रागावतही पण तो रसवा लटका व परमवधफक असतो वयवकतगत परमािि त लकषण

असत आवण त मला ठाऊक असडयामळ रवकमणीचया रागाि मला कौतकि वाटत

ती रसली असताना वतिा तो रसवा दर करणयाचया परयतनासारखी दसरी कोणतीही

मजशीर व आनाददायी गोषट नाही ह अगदी खर आह एका कषणात रवकमणीिा

लटका रसवा व तयातन वनमाफण झालला दरावा दर पळतो आवण रवकमणीचया

ठायीिा वनरागस व वनमफळ परमािा झरा पनहा झळझळ वाह लागतो तयावळी मग

आनादािा जो अनभव आमही दोघही अनभवतो तयाला तर साऱया वतरभवनातही

दसरी कोणतीि तोड नाहीrdquo

रवकमणीचया परमान यकत होऊन िोलत असलडया कषणाला पाहन व

ऐकन सदामा अतयात िदकत मदरन कषणाकड कवळ पाहति रावहला होता तवढयात

परतयकष रवकमणीि तथ आगमन झाल अतयात परसनन व सहासय मदरन आलडया

रवकमणीन सोनयाचया सरख तिकातन गरम दधान भरलली सोनयािी दोन सिक

पातर आणलली होती तयातील एक पातर वतन कषणाचया हातात ददल आवण दसर

पातर सदामयाचया हातात दऊन रवकमणी कषणाचया जवळ िसन रावहली कशर व

शकफ रा वमवशरत तया दधाि सवन करन तयािा आसवाद घत असताना कषण व

सदामा उभयता िोलणयातही पणफपण रमल होत तवढयात कषणान आपडया

हातातील दधाि पातर रवकमणीचया समोर धरल आवण तकरारीचया लटकया सरात

तो रवकमणीला महणाला

ldquoअगा या दधात साखर घातली आहस की नाही मला तर ह दध

मळीि गोड लागत नाही तसि तयािा गरमपणाही कमी झालला आह अशा

रातरीचया गारवयामधय थाडगार दध वपण मला मळीि जमणार नाही त सवतःि ह

दध वपऊन िघ पाहrdquo

रवकमणीचया मखावरती थोडस नवलाईि भाव आडयासारख ददसल

वतन त दगधपातर आपडया हातात घतल आवण वतन तया दधाि काही घोट घतल

वतला लगिि कषणान कलली गामत लकषात आली आवण कषणाकड पाहन वमवशकल

हासय करीत रवकमणी महणाली

ldquoकषणा या दधात साखर वगर सवफकाही अगदी वयववसथत आह आवण

दध िाागलि गरमही आह ह दध आह खीर नाही तवहा तयामधय साखरि परमाण

मारकि असणार आवण जासत साखर खाण ह तबयतीस अपायकारकही आह तला

ना जासत गोड खाणयािी सवयि लागलली आह पदाथफ दकतीही गोड कला तरी

तयामधय अजन साखर हवी होती असि तझ नहमी महणण असत आता दधाचया

गरमपणाववियी महणशील तर जवहा मी दध आणल तवहा त िाागलि गरम होत

परात त तझया नहमीचया सवयीनसार एकीकड िोलत िोलति दध वपत होतास

तयातही तझ िोलणयाकडि लकष अवधक होत आवण मग दध वपणयाकड साहवजकि

दलफकष झाडयामळ दध थाड होऊन रावहल िर दध दकतीही वळा जरी तला गरम

करन ददल तरी वारावार तसि होणार तवहा ज दध मी आणलल आह त पराशन

कराव आवण आता सवारीन ववशराातीसाठी आपडया महालात िलाव अशी

आपडयाला नमर पराथफना आह

अहो सदामदवा तमचया ववशराातीिीही वयवसथा दसऱया महालात

कलली आह तथ जाऊन शाातपण नीट ववशरााती घया कारण या कषणाि व तमि

िोलण कधी सापल अस मला तरी वाटत नाही तमही तर आणखीन िरि ददवस यथ

राहणार आहात ना मग कशाला उगािि एवढी घाई गडिड हवी िर तवहा

आधी तमहीि ववशराातीसाठी वनघणयाि कराव कारण तमही वनघाडयावशवाय कषण

यथन हलणसदधा शकय नाहीrdquo

रवकमणीचया िोलणयावर कषणान आपल दोनही हात जोडन

वतचयासमोर धरल आवण थोडयाशा नाटकी सरात व आववभाफवात महणाला

ldquoजो हकम राणीसाहिाािा आपल साागण आमहाला वशरसावादय आह

एवढि नवह तर आमहाला ती आजञाि आह आवण आपली आजञा मोडणयािी

कोणािी पराजञा आह िर आमिी तर वनविति नाहीrdquo

अस महणन कषणान हसत हसत रवकमणीचया हातातल दगधपातर

आपडया हातात घतल आवण शाातपण व सावकाशीन दगध पराशन कर लागला खर

पण सवसथ िसल तर तो कषण कसला तयाला पनहा िोलडयावशवाय राहवलि

नाही गाभीरतिा भाव मखावर आणन कषण रवकमणीला पनहा महणाला

ldquoपण रवकमणी त अशी काय जाद कलीस िर कारण ह दध तर आता

अवतशय गोड व अतयात गरम असि लागत आह त सवतः त दध सवन कडयािा तर

हा पररणाम नवहrdquo

अस महणन कषण मोठमोठयान हस लागला आवण लाजन िर झालडया

रवकमणीला तयान अतयात परमान आपडयाजवळ घतल कषण व रवकमणी

यााचयातील ती परमयकत अवसथा व तो परमराग पाहन सदामयाला मनात अतयात

कौतकि वाटल परात एका दरीत पररवसथतीिा इशारा ओळखन सदामा मातर तथन

वनघाला आवण ववशराातीसाठी तयाचया दालनाकड िाल लागला

सदामयािा कषणभकतीिा वनिय

ह लकषमी सदामा ववशराातीसाठी मािकावर पहडला होता खरा परात तो

वनदरचया अधीन मातर होऊ शकत नवहता माद वाऱयान हलणाऱया वाळयाचया

पडदयाामळ वातावरण सौमय सगाधान भरन गलल होत दालनातील ददव ववझवल

गल असल तरी गवाकषातन आत यणाऱया िादरदकरणााचया रमय परकाशात सवफ दालन

उजळन वनघाल होत िाहरील वातावरणापरमाणि सदामयाि मनही अतयात शाात व

परसनन होत कषणाचया सहवासात अनभवलडया परमािी तपतता सदामयाचया मखावर

अगदी सहजपण ददसत होती परात तरीही तयाि मन मातर कषणाचया माहातमयाचया

वविारात पणफपण गढन गलल होत कषणाि िाहयाागान परगटणार नानाववध रागााि

मनमोकळ जीवन पाहतानाि कषणाचया अातरागातील सदगर सााददपनीिी

ठसलली मतीि सदामयाला जाणवत होती जी तयाचया वागणया-िोलणयातन

सहजपण परगटत होती कषणाचया आनादी व सहज जीवनाि मळ तयाचया ठायीचया

सदगरा चया परममतीमधय होत आवण महणनि कषणाि अातःकरण जवहा जवहा परगट

होत होत तवहा तवहा तयाचयाकडन सदगरा िी महतीि सहजपण व परकिाफन परगट

होत होती हही सदामयाचया लकषात आल सदगरा चया सगणभकतीिि ह रळ आह ह

सदामयान ओळखल ककिहना सगणभकतीिी पररणतीि आनादाचया सहजावसथत

होत ह गजि सदामयान जाणल

lsquoआपडया मनामधय सासाराि वरागय नसडयामळ आपडयाकडन

सदगरािी भकती घड शकली नाही आपण तयााि माहातमय कवळ शबदाानीि समजन

होतो पण भागयानि आपडयाला कषणाि परम अनभवायला वमळाल तरी तही

तयाचया रपापरति मयाफददत रावहल पण तयाि माहातमय जाणत नसडयामळ तया

कषणपरमाि रपाातर कषणभकतीत होऊ शकल नाही तयामळ कषणाचया रपाि व

परमाि समरण असनही आपण मनान मातर सासाराति िडन रावहलो आवण

सखदःखाचया दवादवात अडकलो तयामळ मनाला कलश होऊन ज सासाराि वरागय यत

अस तही तातपरति अस कारण मनातील वासनि मळ कायम होत जयातन पनहा

ववकाराािी वनरषमती होऊन मन तयाला सहज िळी पडत अस

पण भागयान आपडयाला पनहा कषणािा सहवास घडला आवण तयाि

सहज जीवन अगदी जवळन पहायला वमळाल तयातन एक महतवािी गोषट लकषात

आली की वरागय महणज कवळ िाहयकतीि नाही ककवा ववराग महणज

कोणावरतीही राग नाही तर खऱया वरागयाि लकषण महणज मनािा मोकळपणा

आवण सवााववियी आपलपणा दया कषमा शााती जथ आह ति वरागय खर आवण ह

वरागय कवळ सगण भकतीमळि शकय आह कारण भकती महणज मनाठायी सगण

परमािा अखाड भाव तया परमािाि वनिय आवण तया परमािाि धयास तया

आतफतमळि मन नहमीि वनमफळ राहत आवण सगण परमाि मळ मनात खोलवर व

पककपणान रजन वासनि समळ वनमफलन होत

तवहा कषणाि सवरप जाणन तयाचया रपाि कवळ समरणि नवह तर

धयासि माझया मनाचया ठायी जडला तरि माझया मनािी शदधी होईल आवण

सासाराववियीिी अनासकती वनमाफण होईल कषणाचया सगण परमािा हा पररणाम

असडयामळ मनाचया रठकाणी कोणतयाही परकारिी नकारातमक भावना वनमाफण न

होता मनािी वतती नहमी होकारातमकि राहील तयामळ मनाचया रठकाणी

असलली सासाराववियीिी काडपवनक भीतीही नाहीशी होईल आवण मनाचया ठायी

खरा मोकळपणा वनमाफण होईल िाहयाागान सासारात राहनही मी मनान तयाचयातन

पणफपण मकत असन आवण मन सदव कषणपरमान यकत राहन भकतीिा आनाद मी

सवचछादपण उपभोगीत राहीन पण मला हा अनभव यथ कषणाचया सहवासात

राहन यणार नाही तर तो अनभव मला माझया घरी सासारात राहनि यईल

कारण तथि माझया कषणपरमािी वनतय कसोटी लागल तवहा तया परीकषला

घािरन मी यथ कषणाचया सहवासात रावहलो तर कषणपरमाि कवळ सखि

अनभवीत राहीन आवण भकतीचया खऱया आनादाला मकन तवहा आपडया-आपडया

ठायीि राहन कषणपरमान एकवितत करण हीि खरी माझयासाठी तपियाफ आह

आवण आता जराही वळ न दवडता ती मला तवररति करावयास हवीrsquo

अशा तऱहन लितनात मगन असलला सदामा रातरभर जागाि होता

पहाट होऊन हळहळ उजाड लागल आवण राजवाडयात सनई िौघडयाि सर

मादपण घम लागल तया मधर व माजळ नादान सदामा भानावर आला तवहा

तयाचया मखावर पणफ परसननता होती रातरीचया जागरणािा काहीही तरास वा ताण

तयाचया रठकाणी अवजिात ददसति नवहता कारण तयाि मन अवतशय उडहवसत व

उतसावहत झालल होत सदामयान सवफ परातरषवधी लगिगीन उरकल आपल

सामानाि छोटस गाठोड िरोिर घऊन तो कषणाचया महालापयात आला मातर

कषण ससनात होऊन सवतः तयाचया महालाचया िाहर आला जण काही कषण

सदामयाि यण अपवकषति करीत होता कषणान सहतक नजरन सदामयाचया

हातातील गाठोडयाकड पाहन वसमतहासय कल आवण तो सदामयाला हात धरन

आपडया महालात घऊन गला महालात कषण सदामयासह मािकावर िसला असता

तवढयाति तथ रवकमणीि आगमन झाल सदामयाला पाहन रवकमणीनही

मादवसमत कल तयानातर परथम वतन कषणािी िोडिोपिार पजा करन आरती

ओवाळली नातर रवकमणीन नवदयािी िाादीिी दधािी वाटी कषणाचया हातात

ददली आवण अतयात भवकतभावान तयाला परवणपात कला कषणान थोडस दध सवन

कल आवण िाकीि दध रवकमणीलाि ददल रवकमणीन आनादान तयािा परसाद

महणन सवीकार कला आवण तया दधाि सवन कल

रवकमणीन अशा तऱहन कषणाि कलल पजन पाहन सदामयाला अतयात

सातोि झाला आवण कषणपजनािा आनाद सवतः अनभवणयासाठी तो पढ आला

रवकमणीन आणलडया तिकातील सगावधत रल सदामयान आपडया ओजळीत

घतली आवण कषणाचया िरणाावर वावहली सदामयान कषणाचया िरणी मसतक

ठवन तयाला साषटााग परवणपात कला आवण आपल दोनही हात जोडन कषणाला

महणाला

ldquoमाझया अतयात वपरय कषणा तला दकतीदाही वादन कल तरीही त

कमीि आह एवढ तझ माहातमय थोर आह मला सहजतन तझया परमािा लाभ

झाला ह तर माझ भागयि आह तझया परमसहवासापढ तर वतरभवनातील सवफ

सखही वनरथफकि आहत पण तयाहीपलीकड जीवनातील तझी आनादािी वतती

पावहली की मन अगदी थकक होत एवढि नवह तर ती वतती परापत करन घणयािा

धयासि वितताचया रठकाणी लागन राहतो तझया आनादाचया वततीि मळ तझया

अातःकरणातील परमसवरप अवसथमधय आह हही मला वनवितपण जाणवत अशी

तझी अातःकरणािी अवसथा तझया अातःकरणात ठसलडया सदगरा चया परमसवरप

मतीमळ आह ह तझया अातरीि गजही ति कपावात होऊन माझयासाठी परगट

कलस तयासाठी मी तझा जनमभरािा ऋणी होऊन राहणार आह पण तयाििरोिर

मलाही आनादाचया परापतीिा मागफ त दाखवलास ह माझयासाठी अवधक महततवाि

आह आवण आता तयाि मागाफन जाणयािा माझा कतवनिय झालला आह

अर कषणा तझा परमळ सहवास करन परमसखािा अनभव दकतीही

घतला तरी कमीि आह परात तयामळ माझी मनःवसथती जरी आनादािी झाली तरी

ती तवढा वळि असणार ह मातर नककी कारण माझया अातःकरणािी अवसथा काही

परमसवरप झालली नाही तयामळ मी जवहा परत माझया सवतःचया घरी जाईन

तवहा माझी मनःवसथती िाहय सासारामळ पनहा विघडणयािी शकयताि अवधक

आह तझया परमाि कवळ समरणि राहणार आवण आनादािा अनभव काही माझया

अातःकरणात नसणार तयामळ परापत जीवन आनादाचया वततीन जगण शकयि होणार

नाही पण महणनि माझी खरी कसोटी ही माझया सासाराति लागणार आह हही

खरि आह आवण तयासाठी मला माझया सासाराति राहण आवशयक आह हही

तवढि खर आह आपडया दोघाािी िाहयजीवन वगवगळी आहत आवण ती नहमीि

तशी राहणार आहत महणन तझया िाहय जीवनात तझयाशी एकरप होण मला

शकय नाही आवण त महणतोस तयापरमाण त आवशयकही नाही

कषणा तझी परमपरवतमा मातर वनवितपण माझया मनात भरलली आह

आवण वतिाि धयास माझया विततात आता वनमाफण झालला आह तया धयासानि

तझी परमसवरप मती माझया अातःकरणात एक ददवस साकार होईल आवण तयामळ

माझ अातःकरणही परमसवरप होऊन राहील अशी माझी पककी खातरी आह िाहयाागान

तझा परमसहवास यापढ जरी घडणार नसला तरी माझया मनाला जडलला तझा

परमसाग मातर कायमिाि असल तयात कधीही अातर पडि शकणार नाही तया

तझया परमान सदव यकत होऊन राहणयािाि धयास माझयाठायी असल आवण तझया

परमािाि अनभव अातरात घणयािा माझा अखाड परयतन असल तया परयतनात कधी

जरी मी िाहयाागान कमी पडलो तरी तझया परमामळ माझया मनािा उतसाह व जोम

मातर रटकन असल माझया मनािी तीि अवसथा माझ मन नहमी मोकळ ठवील

आवण पनहा पनहा परयतन करायला मला उदयकत करीत राहील तयामळि माझया

वितताचया रठकाणिा परमधयासही कायमिा असल आवण एक ददवस तझया

परमसवरप अवसथिी परविती मलाही माझया अातःकरणात वनवितपण यऊन राहील

असा माझा पणफ आतमववशवास आह

माझया वपरय कषणा आता मला तझयाकड दसर काहीि मागायि नाही

तझ परम तर माझया मनात नककीि भरलल आह तयात शाकला जराही वावि नाही

तझया रपान परगट असलडया ईशवरी अनभवाि माहातमयही मला पणफपण जाणवत

आह आवण तयाचयाि सतयतवािा वनियही माझया रठकाणी झालला आह तयािा

सवानभव घणयािाि एकीएक धयास मला लागला आह आता रकत मला माझया

घरी माझया सासारात परत जाणयािी परवानगी त मला अतयात परमान दयावीस

एवढीि पराथफना मी तझयापाशी करतो कारण माझ जीवन मलाि समथफपणान

जगायि आह ह माझया पणफपण लकषात आल आह आवण तस त मी जगही शकन

असा आतमववशवास आता माझया रठकाणी वनवितपण वनमाफण झालला आह माझया

ठायीचया ईशवरी अवसततवािा व सामथयाफिा अनभव मला घयायिा आह त ईशवरी

सामथयफ आतमशकती व आतमपरम यााचया सायोगातनि परगट होत ह गजही मला तझया

या थोडयावळचया सहवासात तझयाि कपन कळल या तझया कपि मला वनतय

समरण राहील आवण ति माझ कायमि पररणासथान होऊन राहील कषणा आता

तझा वनरोप घऊन यथन वनघणयाचयाि तयारीन मी आललो आह तवहा कपा करन

मला वनघणयािी अनजञा दयावीसrdquo

अस महणन सदामा आपल दोनही हात जोडन कषणासमोर उभा

राहीला

सदामयाचया या िोलणयान रवकमणीला वनविति नवल वाटल

lsquoकालि कषणाचया सहवासात अवधक काळ राहणयासाठी ववनाती करणारा सदामा

आज अिानक असा घरी जाणयासाठी परवानगी कसा काय मागतो आह एवढ

एका रातरीत अस काय ववशि घडल िर की जयामळ या सदामयािा वविार असा

एकदम िदललाrsquo या वविारान रवकमणी िदकत झाली नसती तरि नवल होत

रवकमणीन सहतक नजरन कषणाकड पावहल तर कषणाचया नतरातील

सदामयाववियीिा कौतकािा व समाधानािा भाव वतचया लकषात आला तवहा वतन

लगिि व वनवितपण ओळखल की हा सवफ कषणाचया कालचया रातरीचया

िोलणयािाि पररणाम सदामयावर झालला आह महणन रवकमणीही आता

कषणािी परतयकष परवतदकरया काय होत ह पाहणयासाठी आतर होऊन रावहली

कषणानही सवसमत मदरन सदामयाि दोनही हात आपडया हातात अतयात

परमान घतल आवण तयाला परमाि दढाललगन ददल कषणाचया सवाागीण परमळ

सपशाफन सदामयाि सवाागि रोमाावित झाल आवण तयाला खऱया अथाफन कतकतय

झाडयासारख वाटल कषणापासन सवतःला ककवितस अलग करीत कषणाचया

मखाकड अपवकषत नजरन पाहणाऱया सदामयाला उददशन कषण एवढि महणाला

ldquoअर सदामया तझ महणण अगदी यथाथफि आह तझया रठकाणचया

मनन लितनातन तझी जी ही भवमका तयार झालली आह ती अतयात योगयि आह

आवण तीि तला सवानभवाचया अवसथकड नणारी आह एवढ ददवस मी तझया

रठकाणी समरणात होतो तझया वयवधानात होतो आवण तझया धयासातही होतो

पण आता मी तझया हदयात आह असाि अनभव तला यईल आवण हदय हि तर

ईशवराचया अवसततवािा अनभव घणयाि मळ सथान आह ईशवराि परम अनभवणयाि

ति सथान आह आवण परम उिािळन आडयावर यणाऱया आनादािा अनभव

घणयािही हदय हि सथान आह तवहा आता मी कवळ तझया पाठीशीि आह अस

नाही तर मी तझया ठायीि तझया हदयात वनतय तझया साग आह तयािाि सदव

अनभव घ महणज आनादािी सहजवसथती तला सहजपण परापत होईल rdquo

अस महणत कषणान रवकमणीकड सहतक नजरन पावहल तयातील खण

रवकमणीचया लगिि लकषात आली आवण ती तािडतोि आतडया दालनात वनघन

गली

थोडयाि वळात रवकमणी जवहा परत आली तवहा वतचया िरोिर

वतचया दासीही हातामधय रशमी वसताानी झाकलली सवणाफिी ताट घऊन आडया

रवकमणीन ती सवफ ताट सदामयाचया समोर ठवली आवण नमरतापवफक महणाली

ldquoअहो सदामदवा तमही कषणाि गरिाध आहात तयाहीपकषा तयाि

परमवमतर आहात तमचया उभयताातील सनहाि व परमाि ज मला दशफन घडल

तयामळ मी तर अगदी भारावन गल आह मी तमहाला खरि साागत की आज

दकतीतरी ददवसाानी मी कषणाला एवढया मोकळपणान िोलताना व वागताना

पावहल िऱयाि ददवसाानी कषणाला तयाि अातःकरण मोकळ करणयािी साधी

तमचयामळ वमळाली आवण तया साधीिा कषणान अगदी पणफपण उपयोग करन

घतला तया दषटीन तमि यथ आणखी काही ददवस राहण घडल असत तर अवधक

िर झाल असत कारण तयािा कवढातरी आनाद कषणाला व मलाही झाला असता

पण जयाअथी तमही आता घरी परत जाणयािा वनणफय घतला आहात तर तो

योगयि असणार आवण मखय महणज तयाला कषणािीही सामती ददसत आह मग

माझया अनमतीिा तर परशनि वनमाफण होत नाही पण आता माझी तमहाला एकि

ववनाती आह माझया व कषणाचया वतीन तमचयासाठी व तमचया कटावियाासाठी ही

परमािी अडपशी भट दत आहोत तयािा सवीकार करावाrdquo

अस महणन रवकमणीन ती सोनयािी ताट सदामयापढ सरकवली

थोडयाशा उतसकतन सदामयान तया ताटाावरिी रशमी वसत िाजला कली मातर तो

अतयात िदकति झाला एका ताटामधय अनक रशमी भरजरी वसत होती तर एका

ताटामधय सवणाफिी व िाादीिी अनक गहोपयोगी भााडी ठवलली होती एक ताट

तर सवणाफलाकाराानी पणफपण भरलल होत दसऱया ताटामधय रळरळावळ व

मवावमठाई ठवलली होती सदामयान कषणभरि तया सवफ ताटााकड एक दवषटकषप

टाकला आवण ती सवफ ताट तया रशमी वसताानी पनहा झाकन ठवली सदामयान

कषणाकड वळन पावहल तर कषण सवसमत मखान सदामयाकड पाहत होता

सदामयान पनहा एकदा ववनमर भावान दोनही हात जोडन कषणाला वादन कल आवण

रवकमणीला उददशन िोल लागला

ldquo अहो रवकमणीदवी तमही अतयात परमान मला कवढातरी अहर दऊ

करीत आहात तयामागील तमि माझयावरील परमि परगट होत आह ह मी जाणन

आह तमचया परमािा अवहर करण मला कधीि शकय होणार नाही परात त परम

जया रपात साकार होत आह तयािा सवीकार करण मातर मला जमणार नाही

कारण मला त योगय वाटत नाही या िाहय ऐशवयाफचया सखािी माझया रठकाणी

जराही आसकती रावहलली नाही आवण माझया कटावियाानाही तयािा लाभ करन

दयावा असही आता मला अवजिात वाटत नाही परमशवराचया वनयतीत सवपरयतनान

व परारबधानसार जवढ काही धन मला वमळल तयाति माझा व माझया कटावियाािा

िररताथफ िालवण हि माझ कतफवयकमफ आह तयाति आमहाला सखान व

समाधानान रहायि आह परापत पररवसथतीत आनादान जीवन जगता यण याति

खरा पराकरम आह ईशवराचया भकतीिा आनाद अनभवणयासाठी सासार हही एक

साधनि आह आनादािा अनभव हाि खरा महतवािा

रवकमणीदवी कषणाचया कपन मला कषणाचया परमाि अमाप धन

वमळालल आह आवण तया परमधनािा उपयोग करनि कषणाचया भकतीि वभव

मला परापत होईल ह वनवित ति भकतीि वभव मी माझया कटावियाानाही उपलबध

करन दईन ति माझ कटावियाासाठीि खर कतफवयकमफ आह आवण तयामळि मला

माझया कतफवयपतीि खर समाधान लाभणार आह खर तर सासारात परयतन करन

काही सख वमळवाव अस मला वयवकतशः कवहाि वाटल नाही परात मलािाळााकड

पावहडयावर मातर तयााचया सखासाठी तरी काही परयतन करावत अस माझया मनात

पवी वारावार यत अस परात आता माझा वनियि झाला आह की माझया

कटावियााना तयााचया परारबधानसार ज काही सखभोग वमळणार आहत त तयााना

वमळतीलि परात ह ईशवरी परमाि धन ज मला भागयान लाभलल आह त माझया

कटावियाासाठी कमीतकमी उपलबध तरी करन ठवण हि माझ खर व आदय

कतफवयकमफ आह तयातन मग जर तयााना तया ईशवरीपरमािी गोडी लागली तर

ईशवराचया भकतीमागाफकड त आपसकि व सहजतन वळतीलि पण तयााना

ईशवरीपरमािा अनभव दणयािा जो माझा धमफ आह तयाला मातर मी वनविति

जागन कारण तया धमाफनि आता यापढि माझ जीवन जगण होत राहणार आह

आवण महणनि त आनादािही होणार आह

अहो रवकमणीदवी तमचयाकड माझी आता एकि ववनाती आह की

तमही मला तमचया व या कषणाचया परमाि परतीक महणन जरर काही तरी भट दया

पण ती अशी दया की जयामळ मला कषणपरमाचया गोडीिी आठवण कायमिी

राहील ती काय व कोणतया रपात दयावी ह तमहाला साागणयािी काहीि

आवशयकता नाही ह मला ठाऊक आह कारण माझा कषणाववियी असलला भाव

तमही सवानभवान वनविति जाणन आहात आवण तयाहीपकषा कषणाचया

अातःकरणालाही माझयापकषा तमहीि जासत योगय परकार जाणत आहात तवहा

कषणाचया अातःकरणाला सातषट करणारा व माझयाही मनाला तोि दणारा असा

काहीतरी मागफ तमहीि शोधन काढा आवण मला परमािी सादर व आनाददायी भट

दया ती भट अगदी परमपवफक व आनादान सवीकारीन अशी खातरी मी तमहा

उभयतााना दतोrdquo

सदामयाि िोलण ऐकन कषणाचया मखावर अतयात परसननति भाव

उमटन आल तर रवकमणीि मख सदामयाचया कौतकभावान पणफपण भरन रावहल

कषणान सहतक नजरन रवकमणीकड पाहन सवसमत कल असता रवकमणीन

कषणािी परमखण ओळखली आवण ती लगि महालाचया आतडया दालनात वनघन

गली रवकमणी जवढया तवरन गली होती तवढयाि तवरन पनहा परतही आली

तयावळस वतचया हातात एका पााढऱया शभर व अतयात सवचछ अशा रमालात

िााधलल एक मडक होत रवकमणीन त अतयात परमान सदामयाचया हातात ददल

आवण त उघडन िघणयािी खण हाताचया इशाऱयान सदामयाला कली सदामयान त

मडक तर लगिि ओळखल तयातनि तर तयान कषणासाठी परमभट महणन सवतः

हातान तयार कलल दहीपोह आणलल होत पण तया मडकयात आता काय असल

िर अस कतहल सदामयाचया मनात वनमाफण झाल आवण तो कषणाकड पाह

लागला कषणाचया नजरतही तवहा तवढीि उतसकता सदामयाला ददसली नवल

वाटन सदामयान तया मडकयावरील झाकण दर कल तर तयात भरन ठवलल

दहीपोह तयाचया दषटोतपततीस आल सदामयािा िहरा परम व हिफ या दोनही भावाानी

रलन आला आवण तयाि नतरही पाणावल सदामा एकदा रवकमणीकड तर एकदा

कषणाकड असा पाहति रावहला काय व कस िोलाव ह तयाला मळीि सिना

तयािी ही भाववनभफर अवसथा पाहन रवकमणीनि तयाचयाशी िोलावयास सरवात

कली

ldquo अहो सदामदवा तमहाला योगय अशी परमभट वमळाली ना तमहाला

ती आवडली ना तयातील कषणपरमािा भाव तर नककीि तमहाला जाणवला

असणार कारण तया कषणपरमाला तमचयावशवाय दसर कोण ओळख शकल िर

याि मडकयातन तमही कषणासाठी अतयात परमान सवाददषट व रिकर अस दहीपोह

आणल होतत तमचया लकषात आह ना ति तमही आणलल ह मडक आह परात

तयातील दहीपोह मातर मी सवतः माझया हातान तयार कलल आहत तमही जया

कषणपरमान तवहा दहीपोह आणल होतत तयाि कषणपरमान आज मीही ह दहीपोह

िनवल आहत पण दोनही दहीपोहयााना असलली कषणपरमािी गोडी मातर एकि

आह कारण आपडया उभयतााचया रठकाणी असलल कषणपरमही एकि आह आवण

कषणपरमािी गोडी तर सदव एकीएकि आह मग त कठडयाही पदाथाफत घाला तया

कषणपरमाचया गोडीिा गण तया रठकाणी परगट होणारि मळ पदाथाफि वगळपण

कायम ठवनही तया पदाथाफला अवधक रिकर व सवाददषट िनवणयािा या

कषणपरमािा गण खरोखरीि अलौदकक आह

अहो पदाथाफलाि काय सामानय जीवालाही अतयात गोड करन तयाि

सवफ जीवनि अतयात रोिक व मधर िनवणयाि ईशवरी सामथयफ या कषणपरमात आह

तोि तर या कषणपरमािा गणधमफ आह कठडयाही वसथतीत व पररवसथतीत ह

कषणपरम तयाचया गणधमाफनि परगट असत आवण जथ परगट होत तथ आपला गण

वनमाफण करति करत हि तर या कषणपरमाि ववशषटय आह मी तरी या

कषणपरमाचया गणधमाफिा अगदी परपर अनभव घतलला आहrdquo

रवकमणीि िोलण ऐकन सदामा तर अवधकि भावपणफ झाला

रवकमणीचया हातातील दहीपोहयाि मडक घताना तर तयाला आणखीनि भरन

यत होत पाणावलडया नतराानी कषणाकड पाहत सदामा महणाला

ldquoअर कषणा रवकमणीदवीनी ददलली ही परमािी भट महणज तर

माझयासाठी हा तझा परसादि आह यापकषा अवधक सादर व सयोगय भट दसरी

कोणतीही असण शकयि नाही िघ ना एका मवलन व जीणफ रडकयात िााधलडया

मडकयातन मी परमान तझयासाठी दहीपोह आणल होत तही तयािा अतयात परमान

सवीकार व सवन करन रसासवाद घतलास जण काही दहीपोह नवहत तर माझ

परमि त सवन कलस आवण कवळ गोड मानन नवह तर गोड करन घतलस आता

रवकमणीदवीनी तझया परमान कलल दहीपोह पनहा मी आणलडया मडकयातनि

मला ददल आवण माझ रडक सवचछ धवन तयात पनहा त मडक िााधल महणज मडक

माझि आवण रडकही माझि पण तयातील दहीपोह मातर तझयाि परमान ददलडया

रवकमणीदवीि मी आणलल दहीपोह ह तझयासाठी नवदय महणन आणल होत

आवण आता ह दहीपोह मी तझया परमािा कपापरसाद महणन घऊन जात आह

तयातील परमरसाि सवन करन मी सवतः तर आनादािा अनभव घईनि परात

माझया कटावियाानाही तया परमरसािा सवाद िाखायला वनवितपण दईन

कषणा आता काही मागणि उरलल नाही पण एकि शवटि साागण

आह तझयावरील परमभवकतभावामळ माझया सवफ जीवनािि सोन होऊन रावहल

आह आवण माझा दह हीि एक सवणफनगरी झालली आह या सवणफनगरीत माझया

हदयलसहासनावर त कायमिाि अवधवषठत होऊन िसलला आहस तयामळ या

सवणफनगरीत यापढ सदव तझयाि परमािा जागर व तझयाि नामािा गजर होत

राहील आवण तया परमभकतीचया राजयामधय मी आनादान तझयासह वनतय नाादत

राहीन आता तर मी कवळ तझाि आह आवण तझयासाठीि आह तयामळ यापढील

माझ सवफ जीवनही कवळ तझयासाठीि जगण तर होईलि परात दहतयागानातरही

ही सदामरपी इवलीशी लहर कषणरपी सागरात अगदी सहजपण ववलीन होईल

यािी मला पणफपण खातरी आह कारण कषणा मळात ही लहर तझयाि

अातःकरणातन वनमाफण झालली आह तवहा ती तझयाि अातःकरणात ववलीन होणार

ह तर वनविति आहrdquo

सदामयाि िोलण थाािल तरी तयाचया रठकाणिी भावपणफता मातर

कायमि होती तयाि भावपणफ अवसथत सदामयान रवकमणीन ददलडया

दहीपोहयाचया मडकयातील थोड दहीपोह आपडया हातान काढल आवण कषणाचया

जवळ जाऊन तयाचया मखात भरवल सदामयाचया परमभावान तपत झालडया

कषणानही तवढयाि उतसरतफपण तया मडकयातन थोड दहीपोह आपडया हातान

काढल आवण तयािा घास सदामयाचया मखात भरवला तया परमरसाचया सवादात

िडालडया सदामयाला तर कषणभर समाधीिाि अनभव आला मग रवकमणीही

सवसथ िसि शकली नाही वतनही तया मडकयातील थोड दहीपोह आपडया हातात

घतल आवण थोडस कषणाला भरवल तयातील उरलल दहीपोह कषणान आपडया

हातात घऊन तवढयाि परमान रवकमणीला भरवल सवफ वातावरणि एकीएक

परमरसान भरन व भारन रावहल मग रवकमणीन लगिि त दहीपोहयाि मडक

तयाि रडकयात पनहा वयववसथत िााधल आवण सदामयाकड सपदफ कल

सदामयान कषणाचया िरणाावर मसतक ठवल असता कषणान तर

सदामयाला परमान दढाललगनि ददल सदामयान रवकमणीलाही वाकन नमसकार

कला असता रवकमणीनही आपल दोनही हात जोडन तयािा सवीकार कला

सदामयासह रवकमणीिही नतर पाणावल होत यात काहीि नवल नाही परात

कषणाचया नतरातनही तयाचया नकळत परमधारा वाह लागडया होतया सदामयान

कषणािी ही भावपणफ मती पनहा एकदा डोळ भरन पावहली आवण आपडया हदयात

साठवन ठवली पढचयाि कषणाला सदामा कषणाचया महालातन िाहर पडला

राजवाडयातनही िाहर पडला दवारकानगरीतनही िाहर पडला आवण आपडया

घराचया ददशन माद पण वनियातमक पावल टाकीत िाल लागला तयाचया

पाठमोऱया मतीकड कषण व रवकमणी भावपणफ दषटीन पाहत दकतीतरी वळ तथि

सतबधपण उभ रावहल होतrdquo

नारदाि परदीघफ काळ िाललल िोलण थाािल तरी नाद अजनही

वातावरणात भरन रावहलत अस लकषमीला जाणवत होत भारलल वातावरण व

परमभावान भरलल मन अशा वसथतीत व अवसथत लकषमीही भावपणफि झालली

होती नारदही आपल नतर वमटन शाातपण सवसथि िसन रावहलला होता पण ती

थोडावळिी नीरव शाातता व सतबधताही लकषमीचया मनाला मानवना आवण सहनही

होईना नारदाि अातःकरण शबदरपान परगट होण लकषमीचया दषटीन अतयात

महततवाि व आवशयकही होत कारण तयावशवाय लकषमीचया शरवणभकतीिी पतफता

होण शकय होणार नवहत वतिीि भावपणफ अवसथा शबदााचया माधयमान परगट होऊ

लागली आवण शबदाानाही मग साकार होण भागि पड लागल

ldquoह नारदा सदामयािी कथा साागणयाचया वनवमततान सगण परमभकतीि

माहातमय त पनहा एकदा कळसावर नऊन ठवलस तयामळ कषणाचया माहातमयाि

आणखीन एक वगळ अाग एका आगळया व आकिफक रागान परगट झाल हि तर

ईशवराचया सगण परमाि व भकतीि ववशषटय आह ह माझया पणफपण लकषात आल

आह कारण परम महटल महणज त मळात एकाागी असि शकत नाही महणनि तर

अनक वगवगळया अागाानी या परमािा अनभव घऊनही तया परमाि रपाातर एकाि

भकतीभावात होऊ शकत आवण ईशवरी अनभवाशी ऐकय पावता यत सदामयाचया

रपान सगण परमभकतीमागाफतील हाि मलभत वसदधाात पनहा एकदा परकिाफन वसदध

झाला आवण तयािाि मला अवतशय आनाद झाला परात या सगण परमािी अनक

अाग व राग परगट होऊ शकल त मातर कवळ कषणाचया अातरागातील परमसवरप

अवसथमळि ह मातर सतय आह होय ना कारण परमसवरप अवसथचया ठायीि

परमािी ववववध अाग व राग साभवतात आवण तयादवार ती परमसवरप अवसथा काहीशी

परगट होऊ शकत पण जी काही अवसथा परगट होत ती जाणकाराला तया अवसथिी

खण पटवणारी व साकत दशफवणारी असत मग तया खणचया आधारान

भकतीमागाफिी वाटिाल करन ईशवरी ऐकयािा आनाददायी अनभव घणयािा परयतन

मातर जयािा तयािाि आह एवढि नवह तर तो जीवनातील एक कवढातरी मोठा

पराकरमि आह

असा पराकरम सदामयाकडन वनवितपण घडला असणार यािी मला

पणफ खातरी आह कारण कषणािी सगण परममती सदामयाचया अातःकरणात पणफपण

ठसलली होतीि आवण आता तर तयाचयाठायी कषणाचया परमसवरप अवसथिा

धयासही लागललाि होता तयामळ तया अखाड धयासान सवानभवाचया परमसवरप

अवसथकड सदामयान हळहळ पण वनवितपण वाटिाल कलीि असणार आवण

सदामा तया अवसथचया िाहय लकषणाानीही यकत होत रावहला असणारि सासारािी

अनासकती असनही सदामा आपडया कटावियााशी अतयात परमान वागत असणार आवण

तयााना तयााि जीवन वनदान ससहय होणयासाठी तरी वनविति सहाययभत झाला

असणार परमामळ सदामयाचया मनाठायी मोकळपणा व मखय महणज रवसकता

वनविति आली असणार तयामळि सदामयाकडन कटावियााि योगय कौतक घडन

तयााचया परमािाही अनभव वनविति घतला गला असणार कारण ही तर मन

ईशवरी परमान यकत झाल असडयािीि सलकषण आहत आवण ती सवफ सदामयाचया

ठायी अगदी सहजपण असणारि अशी माझया ठायी अगदी वनविती आह

ह नारदा पण सदामयािी कथा ऐकताना तयामधय जो रवकमणीिा

उडलख वारावार यत होता तो ऐकन वतचयाववियीिी माझी उतसकता मातर

कमालीिी वाढन रावहलली आह कारण तझया साागणयातन व तयाहीपकषा कषणाचया

िोलणयातन ज काही रवकमणीववियी परगट होत होत तयावरन एक गोषट अगदी

सपषटपण ददसत होती की रवकमणी ही कषणाशी ऐकय पावललीि होती आवण

तयािि मला राहन राहन अतयात नवल वाटत आह कषणान तर सदामयाशी

िोलताना रवकमणीिा उडलख lsquoमाझी आतमसखीrsquo असाि कला होता माझयासाठी

तवढ सतरि अवतशय महततवाि व मोलाि आह कारण कषणाकडन तयाचया

सवानभवातन त अगदी सहजपण व उतसरतफपण परगट झालल आह

कषणाचया अातःकरणात तो रवकमणीि तयाचयाशी असलल ऐकय

अनभवत होता ह तर अगदी उघड आह पण रवकमणी वतचया रठकाणी वति

कषणाशी असलल ऐकय कशी अनभवत होती आवण मळात रवकमणी कषणाशी ऐकय

पावली कशी ह सवफ जाणन घणयािी माझी आतरता अगदी पराकोटीिी वाढलली

आह माझया मनािी तर ती अतयात जररीि होऊन रावहलली आह माझया दषटीन

तर हा वविय ववशि महततवािा आह कारण रवकमणीि कषणाशी असलल नात

मळात पतनीि महणज अतयात नाजक व महणनि जरा कठीणि त नात आड यऊ न

दता रवकमणी कषणाशी कशी ऐकय पावली ह जाणन घण माझयासाठी तर अतयात

आवशयकि आह कारण माझही असि पतनीि नात या नारायणाशी आह आवण

काही काही वळला त माझया व नारायणाचया आड यत ह माझया लकषात यत मग

माझी गाडीि थोडावळ अडन रावहडयासारखी होत आवण तयातन काय व कसा

मागफ काढावा ह मला तर सिनासि होत तवहा रवकमणीिा अनभव मला नककीि

उपयोगाला यईल यािी मला अगदी खातरी आह तवहा नारदा या रवकमणीचया

कषणाशी ऐकय पावणयाि रहसय मला लवकरात लवकर उलगडन सववसतरपण सााग

िर माझी तला तशी परमािी पराथफनाि आह आता अवजिात वळ लाव नकोसrdquo

लकषमीि िोलण ऐकन नारदाला अतयात सातोि वाटला आवण

समाधानही झाल यािी जण पावती महणनि की काय नारदाचया वाणीिा ओघ

पनहा वाह लागला

ldquoह लकषमी तझ खरोखरीि अतयात कौतकि मला वाटत कारण

शरवणभकतीिा अनभव त खऱया अथाफन घत आहस शरवण कलडया सदामयाचया

कथतन त तयातील नमका भावाथफ जाणलास आवण तयामधय असलल

सगणपरमभकतीि नमक सतर त ओळखलस सदामयान तयाचया कटािात परमान

राहनि कषणाचया परमसवरप अवसथिा धयास कसा घतला असणार आवण तया

धयासानि सदामयािा भवकतभाव वाढत जाऊन तयान कषणाशी ऐकय कस साधल

असणार ह त अगदी योगय परकार जाणलस तयामळ एक मातर िर झाल की आता

सदामयाचया पढील जीवनाववियी तला काही साागणयािी आवशयकता मला रावहली

नाही तयािीि पररणती महणज कषणाचया पढील जीवनातील मखय

परवाहािरोिरि आता आपडयाला पढ पढ जाता यईल

ह लकषमी तयाहीपकषा मला ववशि आनाद या गोषटीिा झाला की

कषणाचया जीवनातील रवकमणीि ववशि सथान व महततव तझया लकषात आल

तयामळि lsquoरवकमणीrsquo हा तझयासाठी एक खास कौतकािा वविय होऊन रावहला

आह अथाफत तही साहवजकि आह महणा पण मला काही तयाि तवढस नवल वाटत

नाही कारण रवकमणीसािाधातील एक ववशि रहसयािी गोषट मला माहीत आह जी

तला ठाऊक नाही तयात तझी काहीि िक नाही कारण ती गोषट मी तला

अजनपयात मददामि साावगतलली नाही

अगा लकषमी तया रवकमणीचया रपान ति तर भतलावर जनम घतला

होतास या नारायणािी सहधमफिाररणी महणन तयानि तयाचया कषणावतारात

तयािी अधाावगनी होणयािा आगरह तझयाकड तझयावरील परमान धरला होता आवण

तही तझा तो िहमान समजन मोठया आनादान नारायणािा परमळ आगरह

सवीकारलाही होतास परात ह सवफ तयानातर तझयारठकाणी वनमाफण झालडया

ववसमरणान िावधत झालल आह महणनि तयातील काहीही तला आता आठवत

नाही परात तयावळी रवकमणीठायी असलला भवकतभाव आता तझयाठायी पनहा

जागत झालला आह आवण महणनि तझया रठकाणी रवकमणीववियीचया

आपलपणाचया भावातन वतचयाववियी एक ववशि परकारिी ओढ वनमाफण झालली

आह तया भावािी पती करणयामधय मलाही वनविति आनाद लाभणार आहrdquo

नारदाचया िोलणयान आियफिदकत झालली लकषमी कषणभर सतबधि

झाली पण कषणभरि कारण वतचया रठकाणी वनमाफण झालली असवसथता वतला

सवसथ िस दयायला तयारि नवहती आवण तीि असवसथता वतला िोलायला भाग

पाड लागली साहवजकि वतचया िोलणयात वग व आवग या दोनहीिा सायोग होत

होता

ldquo अर नारदा तझया िोलणयान मला तर सखद का होईना पण एक

अनपवकषत असा धककाि िसला आह खर तर कषणिररतर ऐकत असतानाि माझया

मनात हा वविार वारावार यत अस की तया िररतरामधय माझा काही सहभाग होता

की नाही या नारायणाचया सवभावानसार तयान भतलावर जाताना मला व या

शिालाही वनविति सवतःचया िरोिर घतल असणार पण आमही तथ कवहा गलो

व कस गलो त आमहा उभयतााचयाही अवजिात लकषात रावहलल नाही आवण तयात

काहीि नवल नाही कारण खदद नारायणालाही तयाववियी काहीही आठवत नाही

त सवफ आमहाला कवळ तझयाकडनि ऐकायला वमळत व कळतही आताही तझयाि

मखातन हा माझयाववियीिा उडलख आवण तोही िोलणयाचया ओघाति आला

तयातही कषणिररतरात मी तयािी पतनी रवकमणी महणनि सथान घतल होत ह

ऐकन तर माझया आनादाला पारावारि रावहलला नाही रवकमणीववियी माझया

ठायी एवढी ओढ व आपलपणा का होता याि कोड आता मला उलगडल

पण ह नारदा कवळ तवढयानि माझ समाधान झालल नाही कारण

रवकमणीचया रठकाणी असलला कषणाववियीिा एवढा भवकतभाव कसा व कवहा

वनमाफण झाला आवण मखय महणज तया भावािी पती रवकमणी कशी करन घत अस

ह सवफ समजन व जाणन घण माझयासाठी अतयात आवशयक आह कारण तरि

मलाही रवकमणीपासन काहीतरी पररणा घऊन आता माझया भावािी पती

करणयािा मागफ वनवितपण सापडल यािी मला अगदी खातरी आह

ह नारदा रवकमणीिा कषणाशी कसा सािाध आला तयाािा वववाह

कसा झाला आवण मखय महणज वतन कषणाि मन कस लजकल की जयाचयामळ

कषणान वतला वरल ह सवफ सववसतरपण ऐकणयािी माझी आतरता तर आता

अवतशय वाढन रावहलली आह मला नककीि ठाऊक आह की हा शिही

कषणिररतरातील तयाचया सहभागाववियी ऐकणयासाठी अवतशय उतसक झालला

असणारि तवहा आमचया दोघााचयाही या सहज भावािी पती आता ति अगदी

लवकरात लवकर कर िघ पण तयासाठी आधी त कोणािा करमााक लावणार

आहस माझा की या शिािाrdquo

शवटि वाकय उचचारीत असताना लकषमी थोडयाशा वमशकीलपणि

हसत होती आवण तयामधय शिही हसन सामील झाला नारदानही मग हसन तयााना

साथ ददली आवण तो िोल लागला

ldquo अगा लकषमी त तर माझयापढ एक पिपरसागि वनमाफण कला आहस

तमचयामधय आधी कोणािा करमााक लावायिा हा एक मोठा परशनि आह अथाफत मी

कोणािाही करमााक आधी लावला तरी तयामळ तमचयापकी कोणीही नाराज होणार

नाही यािी मला पणफ खातरी आह कारण तमचया या नारायणावरील परमामळ

तमचयामधय आपापसाातही एक परकारिा आपलपणा व मनािा मोकळपणा आह

आवण ति तर तमचया नारायणपरमाि लकषण आह

पण लकषमी मला अस अगदी मनापासन वाटत आह की या शिािाि

करमााक आधी लावण आवशयक आह कारण दकतीतरी वळ हा शि आपडया दोघाािा

सावाद मधयमधय काहीही न िोलता शाातपण शरवण करीत आह तयािा होणारा

आनाद तयाचया मखावरन आपडयाला अगदी सपषटपण ददसतो आह खरा परात

तयाला होणारा आनाद कसा व दकती आह ह मातर तयाचया काहीि न िोलणयामळ

आपडयाला समज शकत नाही तवहा आता थोडा वळ आपण परतयकष शिाशीि व

तही तयाचयाववियीि िोलया आवण तयालाही िोलत करया महणज तयालाही जरा

मोकळ व िर वाटल आवण आपडयालाही िर वाटल कारण शि आपडयाशी

सवतःहन काहीि िोलणार नाही हि तर शिाि ववशि आह होय की नाही

शिाrdquo

नारदाचया या िोलणयावरही शिान काहीही न िोलता रकत हसन

आपली मान सामतीदशफक हलवली नारदाचया िोलणयािी व तयावरील शिाचया

परवतदकरयिी लकषमीला मातर रार मौज वाटली आवण वतन मोकळपणान हसन दाद

ददली पण तरीही नारद व लकषमी ह दोघही शिाचया िोलणयािी वाट पाहत

सवसथि िसन रावहल शिही नारदाचया िोलणयािी वाट पाहत सवसथ िसन

रावहला होता तयामळ थोडा वळ कोणीि िोलत नवहत शवटी शिाचया लकषात

आल की तो िोलडयावशवाय आता नारद पढ काहीि िोलणार नाही तवहा मातर

शिाला िोलण भागि पडल आवण ककवित हसन तयान िोलावयास सरवात कली

ldquo अहो नारदऋिी परमभागयान मला या नारायणाचया सगण

िररतरााि शरवण करणयािी साधी लाभली आह आवण तीही तमचया मखातन

परगटणाऱया भवकतगायनामळ ह खरि आह तया शरवणामधय माझ मन पणफपण दाग

झालल असत अनक वळा शरवण करताना माझी िदधी तर अगदी गागि होऊन

राहत पण तयातनही तमिा व या लकषमीमातिा जवहा जवहा सावाद होतो आवण

तया सगणिररतरातील रहसय उलगडल जात तवहा मातर माझ मन नारायणाचया

सगण परमान रागनि राहत ववशितः कषणपरमाचया व कषणभकतीचया कथा ऐकताना

व तयातील गज जाणताना होणारा आनाद हा कवळ आगळा वगळाि नाही तर तो

आनाद अतयात शरषठ आह अस वनवितपण जाणवत आवण तयािी थोरवीही माझया

लकषात यत तया कषणिररतरात माझाही सहभाग होता ह ज तमही मला साागत

आहात तयामळ तयाववियी जाणन घणयािी उतसकता माझयारठकाणी वनविति

आह खर तर कषणिररतरातील तया माझया सहभागापकषा या नारायणािा परतयकष

घडणारा आततािा सहवास मला अवधक महततवािा वाटतो कारण कषणिररतर हा

एक अभतपवफ पण घडन गलला इवतहास आह तर या वका ठातील नारायणाि

अवसततव ही खरी व परतयकष वसतवसथती आह खर ना

अहो नारदऋिी परात वसतवसथती अशी आह की परतयकष सहवास

घडनही आमही या नारायणाि वयवकतगत परमही अनभव शकत नाही ककवा तयाि

माहातमयही यथाथफतन जाण शकत नाही तयाि वयवकतगत परम आमहाला उपलबध

असनही वमळत नाही आवण महणन तयाि महततव कळत नाही परात या नारायणाि

कषणावतारातील समगर िररतर ऐकताना तयाचया अातःकरणािी वयापकता मातर

वनविति जाणवत आवण तयाि माहातमय जाणणयासाठी त कारणीभत व

साहाययभतही होत तयाि जावणवन जर आमचयाकडन या नारायणाचया

सहवासात राहण घडल तरि आमचयाकडन तयािी काहीतरी भकती घडण शकय

आह ह आमही जाणन आहोत महणनि या नारायणाि माहातमय यथाथफतन परगट

करणार तयाि सगणिररतर ज तमही अतयात परमान वणफन करन साागत आहात त

शरवण करणयािी वमळालली ही साधी महणज आमहासाठी एक अमतयोगि आह

तवहा कषणिररतरात माझाही सहभाग होता ह ऐकन मला काही जासत

नवल वाटल नाही कारण या नारायणािा तो सवभावि आह तयािा

आमचयावरती एवढा परमलोभ आह की तयाला आमचयावशवाय जण िनि पडत

नाही अथाफत आमहीसदधा तयाचया सहवासाला अतयात लािावलल आहोति आवण

आमहीही या नारायणावशवाय ििनि असतो ह अगदी खरि आह आमिी ही

अवसथा नारायण जाणत असडयामळि तो आमहाला सदव तयाचया साग ठवन तयािा

अागसाग करणयािी अमडय साधी उपलबध करन दतो तयामळि नारायणािी वनतय

सवा करणयाचया माझया भावािीही मला पती करता यत

तवहा कषणिररतरातील माझा सहभाग काय होता आवण माझयाकडन

कषणान कशी सवा करन घतली ह जाणन घणयािी उतसकता माझयाही रठकाणी

वनविति आह परात तयाहीपकषा कषणाि वयापक िररतर समजन घणयािी आतरता

माझयारठकाणी जासत आह कारण तयामळि मला कषणाि वयापक अातःकरण व

माहातमय तर जाणता यईलि पण मखय महणज माझयाकडन जी काही थोडीरार

सवा घडली असल तयाचया अहाकाराला वावि राहणार नाही कषणिररतरातील

माझा सहभाग हा तयातील कवळ एक लहानसा भागि असणार ह मी ओळखन

आहि पण तरीही या सवाफि शरवण परतयकष तमचया मखातनि करणयािी साधी मला

वमळत आह ह तर माझ कवढतरी भागयि आह कारण या नारायणाि अातःकरण व

माझयासारखया भकतााचया मनातील भाव यााना जोडणारा असा एकमव दवा तमहीि

आहात कारण या दोहोि ऐकय तमचया रठकाणी तमही वनतय अनभवीत असता ह

मी जाणन आह

तवहा नारदमहिी आता जराही ववलाि न करता कषणाचया िररतरात

मी सहभागी दकती होतो आवण तयाहीपकषा समरस दकती होतो ह साागणयाि कराव

तयासाठी आवशयक वाटणारी करमवारी तमिी तमहीि ठरवावी कारण तमचयाकडन

त उतसरतफपण व सहजपण घडल यािी मला पणफ खातरी आहrdquo

शिाि िोलण ऐकन झालल समाधान नारदान हसन वयकत कल आवण

सावभपराय नजरन लकषमीकड पावहल लकषमीनही नारदाला वसमतहासयपवफक

परवतसाद ददला असता नारदानही मग िोलावयास सरवात कली

ldquoह शिा तझ िोलण अगदी सयवकतक असि आह या नारायणाचया

सगणिररतरात सहभागी होणयािी जी साधी आपडयाला वमळत ती कवळ तयाचया

आपडयावरील परमामळ ह खरि आह परात तयाचया सगणिररतरात आपण समरस

होऊ शकतो त मातर रकत तयाचयावरील आपडया परमामळि होय

नारायणाचयाववियीि परम जस जस आपडया अागाअागात मरत जात तशी तशी

आपडयालाही नारायणाचया सगणरपातील अवधकावधक अाग ददस लागतात जाणव

लागतात आवण तयाहीपकषा मखय महणज आवड लागतात सगण परमरसान भरलल

आपल मनि आपडयाला नारायणाशी समरस करन ठवत तथनि तर नारायणाशी

एकरप होणयाचया अनभवाला सरवात होत आवण एक ददवशी एक कषणी आपलही

अातःकरण नारायणाचया परमान भरन वाहत राहत सगण परमभवकतभावान

साधलला हा ऐकयतवािा सवानभव हा सवफशरषठि आह ह सतयि आह असो

ह शिा तझया वनतयाचया सवाभावान सातषट असलडया नारायणान

तयाचया रामावतारातही तयािा लहान िाध lsquoलकषमणrsquo महणन तला तयाचयासाग नल

होत एवढि नवह तर जण काही तझया सवाभावाला साधी वमळावी महणनि की

काय तला सतत तयाचया सहवासातही ठवल होत आवण तही तझया उतकट

सवाभावान रामाला सातषट कल होतस रामही तला तयाचया अातःकरणाचया अतयात

जवळ पाहत अस आवण तसा अनभवही तो वनतय घत अस शिा भागयवशात तला

रामाि माहातमयही कळल आवण तयाचया अवताराि रहसयही त जाणलस

तयामळि रामाशी एकरप झाडयािा अनभव त रामाचया परतयकष जीवनिररतराति

घऊ शकलास आवण शवटी तर तझया रामावरील परमभवकतभावािी पररसीमाि

झाली कवळ रामाि विन खर करणयासाठी त आनादान दहतयाग कलास आवण

रामाचया अातःकरणात पणफपण सामावला जाऊन एकरप होऊन रावहलास

ह शिा परात कषणावतारात मातर या नारायणान एक गामति कली

आवण तयामळ तयािी आणखीन एक नवलीलाि परगट झाली नारायणान परतयकष

कषणावतार घणयाआधीि तला भतलावर पाठवल आवण िलरामाचया रपान तला

जनम घयावयास लावला तयामळ कषणािा जयषठ िाध ही भवमका करण तला भागि

पडल या वनवमततान रामावतारात रामािा कवनषठ िाध महणन ज काही तला

करावयास लागल असल तयािी भरपाईि नारायणान जण काही कषणावतारात

कली असि तला एखादवळस वाटल कारण जयषठ िाध असडयामळ िलरामान

कषणािी काही सवा करणयािा परशनि वनमाफण होत नवहता तर कषणानि

िलरामािी सवा करण कषणाकडन अपवकषत होत कषणही तयाचया सवभावानसार

तयाचया कतफवयकमाफला अगदी सहजपण जागत होता आवण िलरामािा योगय आदर

करन तयाचया जयषठतवािा मानही राखीत होता

िलरामािा सवभाव हा कषणाचया सवभावापकषा अगदी वगळा होता

नहमीि शाात व गाभीर असणारा िलराम कषणाि माहातमय अगदी तयाचया

लहानपणापासन जाणन होता कषणािी आतमशकती व परोपकारी वतती यािी पणफ

जाणीव िलरामाचया रठकाणी पवहडयापासनि होती तयामळ िलराम जरी जयषठ

असला तरी कषणि शरषठ आह ह िलरामान पणफपण लकषात ठवल होत परात

कषणाचया सदहतववियी पणफ खातरी असनही कषणािी कायफपदधती ही िलरामाला

नहमीि मानवत अस वा मानय होति अस अस मातर नाही पण वळपरसागी िाहय

साधनापकषा साधयाला नहमीि महततव व अगरकरम दणयािी कषणािी वतती

असडयामळ कषण तयािि महणण व करण तयाचया पदधतीनसार शवटी खर करीत

अस िलरामाला तयािा तया तया वळी तरासही होत अस आवण महणन कषणािा

िाहयाागान रागही यत अस िलरामाकडन तयािा कषणावरील राग काहीवळा

वयकतही होत अस परात िलराम शाातही लगिि होत अस आवण कषणाि भरभरन

कौतकही करीत अस अशा तऱहन भावा-भावामधील परमभावािीि नहमी मात

होत अस आवण सदभावािाि सदा ववजय होत अस कषणाचया वागणया-

िोलणयामळ जर कधी अडिणीिा परसाग वनमाफण झाला तर मातर िलराम सवफ

शकतीवनशी कषणाचया मदतीला धावन जात अस आवण तयाचयाि पाठीशी उभा

राहत अस असा हा िलरामािा आगळा वगळा असणारा सवभाव व भाव कषणि

ओळखन होता आवण तयािा खरा आनादही कषणि अनभवत होता

तवहा शिा कषणावतारात कषणाला आनादािा अनभव दणयासाठी त

वनविति कारणीभत झालास मग तयाि जासत कारण तझया भावापकषा कषणािा

सवभाव ह जरी असल तरी तझया सवभावान व भावान त कषणाला सहाययभत

झालास ह मातर वनविति आवण सहाययभत होण हीसदधा एक परकारिी सवाि

आह तया अथाफन तझयाकडन कषणावतारात कषणािी सवा घडली ह खरि आह

परात कषणािी वयापक अनभव घणयािी वतती व परी ह तझया सवभावानसार तला

न मानवडयामळ त िाहयाागान कषणाचया जवळ असनही तयाचया अातःकरणापासन

तसा थोडासा दरि रावहलास तयामळ कषणाशी ऐकय पावडयािा आनाद तला

अनभवता आला नाही ही वसतवसथती आहrdquo

नारदाि िोलण ऐकता ऐकता गाभीर होत रावहलला शि नारदाि

िोलण थाािल तवहा िाहयाागान सवसथि िसलला ददसत होता तरी तयाि मन मातर

असवसथि होत थोडयावळान काहीशा हळवार व काहीशा असपषट आवाजात जण

काही सवतः सवतःशीि िोलडयासारख शि िोल लागला

ldquoह नारद महि तीि तर माझी मखय अडिण आह आवण ती

माझयाठायी मलभति आह माझया मनामधय एक परकारिा साकवितपणा आह ह

खरि आह तयामळ एखादी गोषट अनक अागान घड लागली की माझया मनाचया

एकाागी सवभावाला त मानवत नाही कोणतयाही परसागात व गोषटीत जासत खोलवर

जाणयािी माझया मनाला सवयि नाही तयाि मनावर एक परकारि दडपण यऊन

मनात थोडीशी भीतीि वनमाफण होत मनामधय मोकळपणा नाही महणन मन

वयापक होत नाही आवण त वयापकतिा अनभव घऊ शकत नाही ह जवढ खर आह

तवढि हही खर आह की वयापकतिा अनभव मन घत नाही महणन मग मन

वयापकही होऊ शकत नाही नारायणाि अातःकरण अतयात सखोल व वयापक आह ह

मी जाणन आह परात नारायणाकडन तयाचया सवभावानसार यथ या वका ठात तयाि

अातःकरण परगटि होत नसडयामळ तयािा अनभव घणयािी आमहाला कधी साधीि

वमळत नाही साधी नाही महणन अनभव नाही आवण अनभव नाही महणन अवसथा

नाही अशी आमिी मोठी वववितर वसथती होऊन रावहलली आह यातन िाहर

यणयािा मागफ रकत तमचयापाशीि आह नवह तमचया रपानि तर आमचयासाठी

तो मागफ आह वका ठात होणाऱया तमचया आगमनामळि आमहाला आमिा मागफ

वमळणयािी काहीतरी शकयता आह

ह नारद महि या नारायणाचया सगणलीला व वयापक िररतर

भतलावरतीि परगट होत ह खरि आह तया वळस आमचया अतयात भागयान व या

नारायणाचया कपन जरी आमहाला तया िररतरात सहभागी होणयािी साधी वमळाली

तरी तया िररतराि वयापकतव जाणण मातर वनदान मला तरी शकय होत नाही मग

तया िररतरातील नारायणाि सखोल अस अातःकरण जाणवण ह तर माझयासाठी

तरी रारि दर रावहल पण तमही आमचयावरती कपावात होऊन नारायणाचया तया

सगण िररतरााि गायन नारायणावरील आतयावतक परमान व तयाचया माहातमयाचया

पणफ जावणवन करता तवहा मातर या नारायणाचया िररतराकड आवण तयादवार

तयाचया अातःकरणाकड पाहणयािी थोडी थोडी दषटी हळहळ यऊ लागत तयामळि

नारायणाववियीचया परमाि रपाातर भवकतभावात होऊ लागत आवण आनादाचया

अनभवािी सरवातही होत अथाफत आनादािा अनभव पणफपण घण ही अवसथा व

तया ददशन होणारी मनािी वाटिाल हा सवफ पढिा व अतयात महततवािा भाग

वशडलक राहतोि तयािीही मला वनविति जाणीव आह पण महणनि तयासाठी

तमचया मखातन या नारायणािी सगणिररतर शरवण करण ह माझयासाठी अतयात

आवशयक आह तया िररतरातील कवळ माझा सहभाग दकती व कसा होता ह

समजन घणयािरोिरि त िररतर सवाागान कस परगटल त शरवण करण माझयासाठी

अतयात महततवाि आह तवहा तयािि समगर वणफन तमही आमचयासाठी परगट कराव

अशी मी तमहाला अगदी मनःपवफक पराथफना करतोrdquo

शिाचया योगय भावाचया यथाथफ िोलणयान नारदाला अतयात सातोि

झाला आवण तो तयाचया मखावरील वसमतहासयान वयकतही झाला नारदान

लकषमीकड पावहल असता वतचया मखावरील शरवणोतसक भाव तयाचयाही लकषात

आला आवण जण काही तया भावािी परवतदकरया महणनि की काय नारदाचया

मखातन अगदी सहजपण शबदाािा परवाह वाह लागला

ldquoह शिा तझया मानवसक अवसथि परगटीकरण तझयाकडन अगदी

योगय परकार व योगय शबदाादवार घडलल आह पण मला तला एकि महततवािी गोषट

परामखयान साागायिी आह की जशी तझया रठकाणचया कमतरतिी जाण तला आह

तशीि तझयाठायीचया गणवततिी जाणीवही त जागत ठव महणज मग तझ मन

वनराशकड अवजिात झकणारि नाही आवण तया मनातील जोम जोश व उतसाह

कायम राहन मनाला पढील वाटिालीला अखाड पररणा वमळत राहील

अर शिा यािाित त या लकषमीिाि आदशफ समोर ठव ना पवी

वतचयाही रठकाणी वतला एक परकारिी कमतरता जाणवत अस कारण

वतचयाठायीि नयन वतला ठाऊक होत िाहयाागान या नारायणाचया अतयात जवळ

असनही आपण तयाचया अातःकरणापासन मातर दरि आहोत ह लकषमीला अनभवान

कळलल हत तयामळि वतचया रठकाणी एक परकारिा दरावाि वनमाफण झालला

होता तयािि रपाातर थोडयाशा नराशयततही झाल होत परात नारायणाचया

सगण अवतारिररतर कथा शरवण करता करता लकषमीन सवतःचया मनाला सावरल

नारायणाचया सगण परमान सदव यकति होऊन राहणयािा वनिय लकषमीन कला

आवण तया परमामळ वतचया मनान पनहा उभारी घतली लकषमीन नारायणाि

माहातमय अातःकरणात पणफपण व कायमि ठसवन घतल आवण मनातील दरावयाला

वतन परयतनपवफक दर कल तयामळि लकषमीला नारायणाचया सगण भकतीचया

आनादािा अनभव यणयास सरवात झाली आवण आता तर वतला तो आनाद

अनभवणयािा एकीएक धयासि लागलला असन तोि छादही वतचयाठायी जडलला

आह तवहा आता कषणावतारातील रवकमणीचया रपान असलडया अशा लकषमीिीि

कथा आपण ऐक याrdquo

अस महणन नारदान लकषमीकड व शिाकड सावभपराय नजरन पावहल

उभयताानी मादवसमत करीत आपली सामती दशफवली मातर नारदािा विनौघ पनहा

वगान वाह लागला

रवकमणीिी कषणपरीती

ldquoह लकषमी का डीनपरिा राजा भीषमक व तयािी पतनी शदधमती याािी

कनया महणन रवकमणीिा जनम झाला भीषमक हा सवतः अतयात नीवतमान व

सदािारी होता सदव परजावहतदकष असलडया भीषमकाचया ठायी आपडया

परजाजनााचया सखािी व सवासथयािी वनतय काळजी अस परजचया कडयाणाि वनणफय

घणयासाठी व तयाािी कायफवाही करणयासाठी भीषमक नहमीि सावध व ततपर अस

सवतःचया वयवकतगत जीवनातही धमाफिरण वरतवकडय व यजञयागादी पणयकम यााि

पालन भीषमकाकडन अतयात वनषठापवफक होत अस यामधय तयाचया पतनीि

शदधमतीि तयाला पणफ सहकायफ परतयकष कतीन होत सवाफत महततवािी गोषट महणज

भीषमक हा कषणाि मोठपण व थोरवी जाणन होता िाररतरयवान व नीवतवान

राजााना एकतर आणन तयाािा एक साघ वनमाफण करणयाचया कषणाचया परयतनााि

भीषमकाला कवळ कौतकि नवहत तर तयािा कषणाला सदकरय पाठठिाही होता

तयामळ भीषमकाचया मखातन कषणािा उडलख वारावार व अगदी सहजपणान यत

अस

अशा पणयशील व सतशील मातावपतयााचया पोटी जनम घणयाि जण

भागयि रवकमणीला लाभल होत अगदी लहानपणापासनि रवकमणीचया मनावर

ससासकार सहजपण होत रावहल वरतवकडयादी धारषमक कतयाातील घडलला सहभाग

व वपतयाकडन घडणाऱया यजञयागादी कमााि परतयकष अवलोकन रवकमणीला लहान

वयाति करता आल तया वनवमततान अनक ऋिीमनीि आगमन भीषमकाचया

राजवाडयात होत अस तयावळस तया ऋिीमनीि पजन व आदरसतकार

भीषमकाकडन होत असताना रवकमणीही आपडया मातावपतयााना साहायय करीत

अस अनक थोर ऋिीमनीिी सवा करणयािी साधीही रवकमणीला वमळत अस

आवण तीही अगदी मनःपवफक व शरदधन तया सवाािी सवा करन तयााचया

आशीवाफदााना पातर होत अस एवढया लहान वयातील रवकमणीिी समज व नमरति

वागण िोलण पाहन सवाानाि सातोि होई आवण तयााना रवकमणीि अतयात कौतकही

वाटत अस रवकमणीकड पाहन वतचया मातावपतयाानाही अवतशय समाधान होई

आवण तयााि अातःकरण रवकमणीचया परमान भरनि यई रवकमणी वतचया

सवभावामळ व गणाामळ साहवजकि वतचया मातावपतयाािी अतयात लाडकी झालली

होती तयातनही ती वपतयािी अवधक आवडती होती आवण वतलाही वतचया

वपतयािा महणज भीषमकािा लळा जासत होता तयामळ रवकमणी नहमीि

भीषमकािरोिरि अस आवण भीषमकाचया सहवासात सवफ गोषटीि शरवण व

अवलोकन अगदी सकषमपण करीत अस

ह लकषमी रवकमणीचया जीवनाचया दषटीन आणखीन एक महततवािी

गोषट घडत होती भीषमकाला भटायला यणाऱया अनकााचया िोलणयात िऱयािदा

कषणासािाधी काहीनाकाहीतरी वविय हा यति अस कषणाि पवफिररतर व

तयाचयाकडन घडलल अनक दवीसदश पराकरम यााचया उडलखािरोिरि मथरत

आडयापासनचया कषणाचया जीवनासािाधीही अनक जण िोलत असत ह सवफ

ऐकणयािी साधी व भागय रवकमणीला लाभल होत आवण तीही तया साधीिा परपर

उपयोग करन घत अस साहवजकि रवकमणीचया मनात कषणाववियीि एक

ववशि आकिफण वनमाफण झालल होत एवढि नवह तर कषणाचया रपाववियीि व

गणााववियीि वणफन अनकााचया मखातन ऐकता ऐकता रवकमणीचया ठायी

कषणाववियी परीतीभावि वनमाफण झालला होता कषणाचया थोरवीिा तर

वतचयारठकाणी आधीि वनिय झालला होता अशा तऱहन रवकमणीन वतचया मनात

अगदी खोलवर अस परमाि अगरसथान कषणाला ददल होत आवण तयातनि परतयकष

जीवनातही कषणालाि एकमव सथान दयाव असा धयासि रवकमणीचयाठायी जडन

रावहलला होता वतचया धयानी मनी कवळ कषण आवण कषणि होता

ह लकषमी जयावळस रवकमणी उपवर झाली तवहा साहवजकि वतचया

वववाहाववियीि वविार वतचया मातावपतयााचया मनात यऊ लागल आवण तस

तयाानी रवकमणीला िोलनही दाखववल तयावर रवकमणी तयााना लागलीि पण

एवढि महणाली की lsquoमाझया मनाला पसात पडल व भावल अशा वयकतीलाि मी

वरन आवण पती महणन तयािा सवीकार करनrsquo रवकमणीचया िोलणयान िदकत

झालडया व थोडयाशा िावरलडया वतचया मातन रवकमणीला अतयात काळजीचया

सवरात महटल

ldquoअगा मली आपणा वसतयााना असा पती वनवडीिा हकक असतोि कठ

तसा तर तो नसतोि मळी आपल मातावपता हि आपल खर वहत जाणतात यािी

खातरी िाळगन तयाानीि आपडयासाठी पसात कलडया वराला आपण वरायि हि

आपडया वसतयााचया दषटीन योगय असत ह मी तला माझया सवानभवान साागत आह

तयावर ववशवास ठव आवण वरसाशोधनािी सवफ जिािदारी आमचयावर सोपवन त

मोकळी हो िघrdquo

रवकमणीन वतचया माति सवफ िोलण शाातपण ऐकन घतल खर पण

वतिा वनिय मातर जराही हलला नाही तर तो कायमि रावहला आवण वतन तो

तसा िोलनही दाखवला तयामळ रवकमणीिी माता मातर सलित झाली आवण

वतचया पतीकड पाह लागली पण भीषमकाचया मखावर मातर रवकमणीचया

कौतकािाि भाव पसरन रावहला होता तयाला रवकमणीिी सवतातर वतती व िाणा

पाहन आनादि झाला रवकमणीकड हसन पाहत भीषमक वतचयाशी िोल लागला

ldquoअगा रवकमणी आमिा तझयावर पणफ ववशवास आह आततापयात

तझयावर ज सासकार झाल तया सासकारााना अनरप अशीि तझी वनवड असल

यािीही आमहाला पणफ खातरी आह परात तरीही तयासािाधी त आमचयाशीही

वविारवववनमय करावास अस मला अगदी मनापासन वाटत आह तसा आमिा

तझयावर थोडारार हकक आहि ना अथाफत हा हकक कवळ मातावपता या नातयािा

नसन तो हकक परमािा आह एवढ मातर लकषात ठव आवण तझया मनात वनवित काय

आह त आमहाला अगदी मोकळपणान सााग िघ पण पती वरणयासािाधीिा तझाि

वनणफय अावतम असल यािी मी तला खातरी दतोrdquo

वपता भीषमकािी विन ऐकताना रवकमणीला तया विनातील

परमळता आवण तयाहीपकषा वपतयाचया रठकाणी वतचयाववियीिा असलला ववशवास व

खातरी अवधक जाणवली साहवजकि रवकमणीि मन वपतयाववियीचया परमादरान

भरन आल आवण वति मन अतयात मोकळपणान ती परगट कर लागली

ldquoअहो तात हा तमिा माझयावरील ववशवास हि माझ िलसथान आह

या तमचया ववशवासाला पातर होणयाचया परयतनाति माझा आतमववशवास वाढत

असतो आवण माझया मनाला तो सिळ करीत राहतो तमही व माझी माता या

उभयताानी माझयावर कलल सासकार आवण एरवही तमचया सहवासात वनतय

रावहडयामळ माझया मनािी होत असलली जडणघडण यााचया पररणतीतनि

माझी एक वनवित भवमका तयार झालली आह तयापरमाणि पढील जीवन

जगणयािा माझा अगदी वनियि झालला आह आता मातावपता व नातर पढ

पतीिी व मलाािी सवा करण ह जरी आमहा वसतयाासाठीि परथम कतफवयकमफ असल

तरी ति आमि अावतम कतफवय आह अस नाही ह माझया पणफपण लकषात आलल

आह एक मनषय महणन lsquoईशवरािी सवा व भकती करणrsquo ह माझयासाठीही अतयात

आवशयकि आह तोि माझा खरा धमफ आह आवण तयानि माझया मानवजनमािी

साथफकता होणार आह ह सतय मला पणफपण आकलन झालल आह

ह तात माझया या भवमकन जीवन जगणयाि पणफ सवातातरय तमही मला

दयाल यािी मला पककी खातरी आह परात माझया पढील जीवनात माझया

भवमकनसार जीवन जगणयासाठी मला मनःपवफक साथ दणारा साथीदारि मला

हवा आह तयालाि lsquoमी पती महणन वरनrsquo असाि माझा वनिय होऊन रावहलला

आह तया दषटीनि मी नहमी वविार करीत असत आवण असा वविार करतानाि

मला जाणवल की माझयासाठी कषण हाि एकीएक योगय असा वर आह पती

महणन मी कवळ तयालाि वर शकत आवण पतनीि नात रकत तयाचयाशीि जोड

शकत

तया कषणाववियी मी तमचया व तमचया भटीला यणाऱया अनक

ऋिीमनीचया मखातन तयाचया रपाि गणााि पराकरमाि आवण ववशितः तयाचया

थोरवीि वणफन ऐकलल आह तयािीि पररणती महणज माझया मनात कषणाववियी

अतयात आदरािा व पजयतिा भावि वनमाफण झालला आह कोणासाठी जर माझ

तन मन वझजवायि असल आवण कोणासाठी जर माझ सवफ आयषय विायि असल

तर त रकत कषणासाठीि अशी माझया मनािी अगदी वनवित धारणा झालली

आह तोि माझा धयास झालला आह आवण कशाही परकार तया धयासािी पती

करायिीि असा माझा दढ वनिय आह पण तात तयासाठी मला तमहा

उभयतााचया परमळ आशीवाफदािी आवण पणफ सदकरय सहकायाफिी वनताात आवशयकता

आह एकमव तमिाि भरवसा मी धरन आह आवण तो भरवसा अगदी योगय आह

असा माझा अतयात दढ ववशवास आहrdquo

रवकमणीचया िोलणयान भीषमकाला अतयात सातोि झाला आवण तो

तयाचया मखावरती अगदी सपषटपण ददसतही होता परात शदधमतीचया मखावरील

काळजीचया भावािी थोडीशी छटा अजनही कायमि होती ती भीषमकाचयाही

लकषात आडयावशवाय रावहली नाही वतचया मनािी ती असवसथता ओळखन

भीषमकान िोलणयास सरवात कली

ldquoअगा शदधमती त कसलीही व कोणतयाही परकारिी काळजी करि

नकोस आपली कनया ही इतर सवफसाधारण मलीसारखी सामानय वविाराािी मलगी

नाही ह तर आपण वतचया अगदी लहानपणापासनि पाहत आललो आहोत आपण

वतचयावर ज सासकार कल आवण पवहडयापासन वतला ज वविारसवातातरय ददल

तयािाि हा पररपाक आह वविारान सवतातर असनही आपली रवकमणी आपण

कलडया सासकारााशी एकवनषठ आह ह खरि कौतकासपद नाही का सतीजीवनाचया

मयाफदा तर रवकमणी जाणन आहि पण तयाििरोिर मानवीजनमाि महततवही

रवकमणीचया लकषात आलल आह महणनि वति पढील आयषय वतन कशापरकार

जगाव यासािाधीिी वतिी काही वनवित वविारसरणी झालली आह आवण ती

सवाफथाफन योगयि आह तयासाठी रवकमणीन आपडया सहाययािी जी अपकषा

ठवलली आह तीही अगदी रासति आह वतन वतचया मातावपतयाािा भरवसा नाही

धरायिा तर दसऱया कोणािा धरायिा िर

ह शदधमती दसरी गोषट महणज रवकमणीन पती महणन कषणालाि

वरायिा जो वनिय कलला आह तो तर अगदी कवळ योगयि नवह तर सरसही

आह कारण साापरतकाळी कषणासारखा सवफ कलागणसापनन पराकरमी योदधा कशल

राजकारणी आवण अतयात सादर वयवकतमतव असलला परि सापणफ भारतविाफत नाही

ह तर खरि आह पण तयाहीपकषा सवाफत महततवािी गोषट महणज कषणान सवफ

सततवशील व सदािारी राजाािी एकजट साधन तयाािा एक साघ िााधणयाचया

कायाफला सवतःला जापन घतलल आह कषणान तयाचया जीवनाि ति धयय ठरवलल

आह आवण कठडयाही पररवसथतीत व कोणतयाही परकारान त धयय गाठायिि हा

तर तया कषणािा अगदी ठाम वनियि झालला आह माझया दषटीन कषणाि ह

वनयोवजत कायफ अतयात अमोवलक असि आह आवण तयातन परगट होणार कषणाि

कतफतव व कायफपटतव तर अगदी वाखाणणयासारखि आह

ह शदधमती तवहा सवाागानी वविार कला असता रवकमणीन पती

महणन कषणािी कलली वनवड ही अतयात उतकषटि आह यात जराही शाका नाही

आता कषण हा आपडया रवकमणीला पसात करील की नाही असाि व एवढाि परशन

जर तझयाठायी असल तर माझया मनात अगदी पककी खातरी आह की आपडया अतयात

सादर सशील ससवभावी व ससासकाररत रवकमणीला कषण अगदी नककी पसात करील

आवण पतनी महणन वतिा मनःपवफक व अतयात आनादान सवीकार करील आपली

कनया आहि मळी तशी सलकषणी यात जराही शाकाि नाही आवण दमतही नाही

कषण व रवकमणी याािी जोडी ही नककीि एकमकाला साजशी असल आवण अतयात

शोभनही ददसल ह मी तला अतयात खातरीपवफक साागतो आता रवकमणीला आपण

पणफपण साहाययभत होण ह तर आपल कतफवयकमफि आह आवण त मी कोणतयाही

पररवसथतीत पार पाडणारि असा माझा वनियि आह रवकमणीचया वहतासाठी व

कडयाणासाठी मी अतयात परयतनपवफक झटन आवण वतिी व आपलीही इचछा पणफतवास

नईनि नईन मग तयासाठी मला कोणीही व दकतीही ववरोध कला तरी हरकत

नाही सवफ अडथळ पार करन अथवा िाजला करन ककवा वळपरसागी त मोडनही

काढन मी रवकमणीिा वववाह हा कषणाशी करन दईनि दईन ही तर आता माझी

परवतजञाि आहrdquo

भीषमकाचया िोलणयान राणी शदधमतीला धीर आला आवण वतचया

मनावरिा ताण िरािसा कमी झाला तरीही वतचया मनातील थोडीशी शाका ही

वशडलक रावहलीि होती पण ती शाका वयकत करणयािा मोकळपणा वतचया मनाला

आता लाभला होता महणन वतन भीषमकाशी िोलणयास सरवात कली

ldquoअहो महाराज तमि िोलण सयवकतकि आह यात काहीि सादह

नाही तमचया रठकाणी आपडया कनयववियी असलली खातरीही अगदी योगयि आह

रवकमणीसारखी पतनी एखादयाला लाभण ह तयाि भागयि महणाव लागल पण

तमचया िोलणयावरन मला तर असि जाणव लागल आह की कषणासारखा पती

परापत होण ह तर परमभागयािि आह एका दरीत कषण व रवकमणी ही एकमकााना

अतयात अनरप आहत असि ददसत आवण मलाही अगदी तसि वाटत तवहा तया

दषटीन तया दोघाािा वववाह होण ह शरयसकरि आह आता तयासाठी पढाकारही

आपणि घतला पावहज ह खर आह आवण तयािी सवफ जिािदारी तमचयावरि आह

तयासािाधीिा साागावा तमहीि कषणाकड व तयाचया मातावपतयााकड पाठवायिा आह

आवण तयाािी अनमती या वववाहासाठी वमळवायिी आह

अहो नाथ पण तयाआधी तमही आपला पतर रकमी याचयाशी िोलण

मला तरी अतयात आवशयक वाटत माझयाठायी तयािीि थोडीशी शाका व भीती

आह आपडया पतरािा सवभाव तमही जाणन आहाति तयािी सवतःिी काही मत

आहत आवण आपडया मतााि वगळपण तो अगदी पवहडयापासन राखन आह एवढि

नवह तर रकमी हा सवतःचया मतााववियी दरागरही व हटटीि आह दसऱयाािी मत

समजन घणही तयाला जथ आवशयक वाटत नाही तथ तो ती मत जाणन घऊन

सवतःिी मत कधी िदलल ह तर शकयि नाही परात तरीही आपडया मलाला

डावलन आपण काही वनणफय घण ह योगयि नाही कारण मग तयाला कळडयावर तो

अतयात रागावल आवण कवढातरी विडलही तो सवतःला मनसताप करन घईल

आवण आपडयालाही मनसताप दईल तयामळ आपल मनःसवासथय तर विघडलि

पण आपडया कटािातील सवफ सवासथयही नाहीस होईल यात मला वतळमातरही शाका

वाटत नाही तवहा या सवफ पढील साभावय गोषटीिा वविार करनि तमही काय तो

वनणफय घयावा एवढीि माझी तमहाला ववनाती आहrdquo

शदधमतीि िोलण ऐकन घऊन भीषमकान कषणभर सवतःि नतर वमटन

घतल कोणतयातरी वविारात तो मगन झाडयािि त लकषण होत तयािा िहराही

अतयात गाभीरि झालला अगदी सपषटपण ददसत होता भीषमकाचया मनातील भाव

रवकमणीचया लकषात यायला जराही वळ लागला नाही वतचयाही मनात थोडीशी

काळजी वनमाफण झालीि महणन तीही भीषमकािी परवतदकरया ऐकणयासाठी अगदी

आतर होऊन रावहली होती थोडयाि वळात भीषमकान आपल नतर उघडल आवण

अतयात गाभीरपण धीमया पण वनियातमक सरात तयान िोलणयास सरवात कली

ह शदधमती तझ महणण िरोिर आह आवण तला काळजी वाटण हही

अगदी साहवजकि आह कारण आपडया रकमीिा सवभाव खरोखरीि तसा

वववितरि आह तयाचया मनापरमाण व मतापरमाणि सवाानी वागल पावहज असा

तयािा नहमीि हटट असतो काही वळा तर तो तशी िळजिरीि करतो मतवभननता

मळी तयाचया मनाला सहनि होत नाही तयामळ खर तर मला तयािीि काळजी

जासत वाटत असत अशा तयाचया मनसवी सवभावामळ कधीतरी रकमी सवतःि

साकटात सापडणयािी शकयता माझया मनाला सदव जाणवत असत ती सल माझया

मनाला तर दःखीि करत

ह शदधमती आपडया दोनही मलाावर तयााचया लहानपणापासनि आपण

ससासकार करीत रावहलो तयाििरोिर तयााि योगय त लाडही वळोवळी परवीत

आलो पण तयाि रळ आपडयाला रकत रवकमणीचया ठायीि पहायला व

अनभवायला वमळाल रकमीन मातर आपली पणफ वनराशा कली मळात सदगणी व

पराकरमी असनही मनाचया दिफलतमळ तो दजफनााचया सागतीकड आकरषित झाला

आवण दरािारी लोकाािाि सहवासही तयाला आवड लागला मी वारावार तयाला

सावध करनही तयान माझ कधी ऐकलि नाही सवतःिी िदधीही शदध नसडयामळ

वववकाचया अभावान सवतःला सावर शकला नाही आवण सवतःिी होणारी

अधोगतीही थाािव शकला नाही आता या गोषटीि आपडयाला जरी दकतीही वाईट

वाटल तरी आपडयाकड तयाचयावर काहीही इलाज नाही ही तर वसतवसथतीि

आह नाईलाजान का होईना पण आपडयाला ती जरी मानवत नसली तरी मानय

करायलाि हवी

ह शदधमती रवकमणीचया वववाहासािाधी आपण घतलला वनणफय आपण

रकमीला तर साागि परात तयािी तयावर होणारी परवतदकरया मातर आपडयाला सहन

करता यायला हवी तयासाठी आपडयाला आपडया मनािी तयारी आधीि करन

ठवायला हवी आवण आपडया मनाि िळही आधीि घऊन ठवायला हव कठडयाही

पररवसथतीत आपला वनणफय व वनिय कायम ठवन रवकमणीचया पाठीशी सदकरय

साहायय करन आपण उभ रहायि आह ह मातर नककीrdquo

भीषमकाि िोलण ऐकन शदधमतीचया मनाि थोडस समाधान झाल

खर आवण वतचया मनावरील ताण जरासा सलही झाला खरा पण तो ताण काही

पणफपण गला नवहता तसा तो जाणही तवढस सोप नवहति मातर शदधमतीन

सवतःचया मनािी समजत घातली आवण ती परयतनपवफक शाात व सवसथ िसन

रावहली

ह लकषमी भीषमकाला जसा आपडया मलािा रकमीिा सवभाव

माहीत होता तसाि तो रकमीिी मतही जाणन होता राजकारणामधय तो

उघडपण कषणाचया ववरदध पकषातील जरासाध वशशपाल इतयादी दरािारी

राजााचया िाजिा होता कषणािा सदव दवि व मतसर करणाऱया या राजााना कषण

सजजन वततीचया राजाािा एक साघ वनमाफण करणयािा जो परयतन करीत आह तो

अवजिात मानवणारा नवहता तया वनवमततान कषणािि विफसव परसथावपत होईल

आवण तयाािी सवफ दषकतय उघड होतील या भीतीपोटी जरासाध व वशशपाल याािा

कषणाला परथमपासनि ववरोध होता आवण तयाािा ववरोध तयाानी जाणनिजन नहमी

वाढवति ठवला होता तयािि रपाातर तयााचया रठकाणी कषणाववियीिा वरभाव

वनमाफण होणयात झाल होत आवण कषण हा तयाािा परथम करमााकािा शतर होऊन

रावहला होता

या सवफ गोषटीिी भीषमकाला पणफ कडपना होतीि पण तरीही

रवकमणीचया वववाहासािाधीिा वविय रकमीजवळ काढण तर आवशयकि होत

तयासाठी भीषमक योगय वळिी व साधीिी वाट पाहत रावहला पण तशी साधी

लवकर वमळणयािी काहीि विनह जवहा ददसनात तवहा मातर भीषमकान सवतःि

पढाकार घतला आवण रवकमला भटावयास िोलावन घतल तरीही रवकमन

तािडतोि न यता तयाचया सवभावानसार भीषमकाला िराि वळ वाट पहावयास

लावलि शवटी अगदी नाईलाजानि याव लागत आह असा िहरा करन रकमी

भीषमकाला भटणयासाठी तयाचया महालात गला गडयागडया तयान परथम

भीषमकाला व तयाचयाि शजारी िसलडया माता शदधमतीला वाकन परणाम कला

खरा पण तयाचया तया कतीत नमरतपकषा औपिाररकपणाि जासत जाणवत होता

भीषमकान मातर आपडया पतराि हसन मनःपवफक सवागत कल आवण परमान

रवकमचया मसतकावर आपला हात ठवन थोडस थोपटडयासारख कल भीषमकान

रवकमिा हात आपडया हातात धरन तयाला आपडया शजारीि िसवन घतल पण

रवकमन लागलीि आपला हात भीषमकाचया हातातन सोडवन घतला आवण

काहीशा नाराजीचया सराति आपडया वपतयाशी िोलणयास सरवात कली

ldquoअहो तात एवढ काय तातडीि काम वनघाल की तमही मला वारावार

वनरोप पाठवन भटीस िोलावन घतलत मी राजयकारभाराचया कामकाजात दकती

वयसत असतो ह तमहाला ठाऊक आहि ना तया कामापकषा दसर महततवाि काम

माझयासाठी तरी काहीि अस शकत नाही अहो या राजयकारभाराचया सािाधीचया

राजकारणात मी एवढा वयगर असतो की मला सवतःला जवणाखाणयाला सदधा वळ

वमळत नाही सधया तर एका दरीत गोषटी एवढया गातागातीचया झाडया आहत की मी

तर नहमीि एक परकारचया मानवसक दिावाखाली असतो मनािी शााती महणन

मला कधीि लाभत नाही तयातनि तमि ह मला सारख वनरोपावरती वनरोप मी

तमहाला वनकषन साागतो की दकरकोळ व कषडलक गोषटीसाठी मला खरि वळ नाही

आवण असला तरी तो मला उगािि रकट दवडायिा नाही तवहा मला तमही

कशासाठी िोलावलत त तािडतोि साागा िघ मला लवकरात लवकर यथन

वनघावयाि आह मला वनषकारण थाािायला मळीि वळ नाहीrdquo

रवकमचया मनातील ताणतणाव तयाचया िोलणयाचया सवरातन

िहऱयावरील भावातन आवण हावभावातनही अगदी सपषटपण ददसत होता तयािी

ती अवसथा पाहन भीषमकाला रवकमिी दयाि आली तयामळि रवकमचया

रागावणयाकड दलफकष करीत भीषमक शाात सवरात रवकमशी िोल लागला

ldquoअर रकमी त एवढा विडतोस का राजयकारभार करताना आलल

ताण आपण तथडया तथि व लगिि ववसरल पावहजत त ओझ आपडया मनावरती

आपण ठवन घयायिि नाही तरि कठडयाही पररवसथतीत मन शाात ठवन तयातील

अडिणीतन सटणयािा योगय मागफ काढण आपडयाला शकय होईल खर तर

राजयािा कारभार िालववणयासाठी मी तझी मदत मददामहनि घतली तया

वनवमततान राजयकारभारािी नानाववध अाग तला जाणता यावीत हाि माझा

तयामागील एकमव हत होता राजयािा कारभार िोख व उतकषट वयवहारान करन

तयादवार परजि वहत व कडयाण कस साधाव याि परवशकषण तला वमळाव हाि

तयातील एकीएक उददशही होता परात उतसाहाचया भरात त तर उगािि सवफ

जिािदारी सवतःचयाि वशरावर घतलीस आवण आता तला तयािा ताप होत आह

तवहा त वथा सवतःचया दहाला व मनाला शीण दऊ नकोस राजयकारभारािी सवफ

सतर व जिािदारी अजनही माझयाकडि आह त सधया मला रकत साहाययभत हो

आवण तयादवार अनक गोषटीिी मावहती करन घऊन तया वशकन घ महणज तया गोषटी

तला तझया पढील आयषयात जवहा तझयावर काळाचया ओघात खरि परतयकष

जिािदारी यईल तवहा वनवितपण उपयोगाला यतील तोपयात त काहीही काळजी

न करता अगदी वनलित रहा आवण मनमोकळपणान जीवनात सवफ सख आनादान

भोगीत रहा

अर रकमी आणखीन एक महततवािी गोषट मी तला साागतो ती त

लकषपवफक ऐकन घ आवण तयाचयावर नीटपण वविार कर आपली रवकमणी ही

आता वयात आलली असन वववाहास योगय झालली आह वतला सयोगय असा पती

वमळावा अशी आपडया सवाािीि इचछा आह पण तयाआधी रवकमणीि मत व

वतिी अपकषा काय आह ह जाणन घयाव अस मला वाटल आवण महणन तयाि

उददशान मी रवकमणीशी िोलण कल तवहा वतन सवतःि मन अगदी मोकळपणान

माझयापाशी परगट कल तयावळस तझी मातासदधा तथ उपवसथत होती रवकमणीन

आमहाला अगदी सपषटपण साावगतल की वति मन पणफपण कषणाचयाठायीि जडलल

आह आवण वतन कवळ कषणालाि अगदी मनापासन वरलल आह रवकमणीवरती

आततापयात आपण ज काही उततम सासकार कलल आहत तया सासकारााना साजसा व

योगय असा रकत कषणि आह अशी वतिी पककी खातरी आह महणनि कषणालाि

पती महणन सवीकारणयािा आवण तयाचयाशीि वववाहिदध होणयािा रवकमणीिा

पणफपण वनिय झालला आह अथाफति यासािाधीिा अावतम वनणफय वतन

आपडयावरती सोपवलला आह

रकमी मी जवहा रवकमणीचया भावनिा आवण वतन कलडया पतीचया

वनवडीिा नीट वविार कला तवहा मलाही वतिी वविारसरणी व वनवड अतयात

योगय आह यािी खातरी पटली कारण साापरतकाळी कषणासारखा पराकरमी व

मतसददी राजकारणी असा दसरा कोणताही परि या भारतविाफत नाही ह अगदी

खर आह एवढि नवह तर सवतःचया दखणया व राजलिडया वयवकतमततवान परमळ व

परोपकारी सवभावान आवण तयाहीपकषा तयाचया सदगणाानी कषण हा सवफतरि

खयातनाम झालला आह वशवाय कषणाि यादवकळही अतयात थोर व परखयात असन

आपडयाला अगदी साजस व आपडया तोलामोलािही आह तवहा अशा कळाशी

आपली सोयरीक जळली तर त आपडयासाठीही भागयािि आह अशा तऱहन सवफ

िाजानी वविार कला असता रवकमणीिा वववाह कषणाशीि करन दण हि योगय

ठरल अस मला अतयात मनापासन वाटत आवण तसाि माझा वनणफयही झालला

आह आता यावर तझ काय महणण आह त मला सााग िघrdquo

एवढावळ जरी भीषमकाि िोलण रकमी काहीही न िोलता ऐकताना

ददसत होता खरा तरी तयाचया मनातील असवसथता तयाचया िहऱयावर अतयात

सपषटपण ददसत होती भीषमकाचया वाकया-वाकयागवणक रवकमचया रागािा पारा

अवधकावधक वर िढत होता आवण तयािा िहरा लालिाद होत होता भीषमकाि

िोलण थाािणयाआधीि डोळ मोठ करन व हातवार करन रकमी तयािा वनिध

वयकत करन दाखवीति होता शवटी न राहवन रवकमचया मनातील रागािा सरोट

झालाि आपला आवाज एकदम वर िढवनि रवकमन िोलावयास सरवात कली

मातर तयाचया तोडादवार शबद जण रटनि िाहर पड लागल

ldquoअहो तात तया कषणाि नावसदधा माझयासमोर काढ नका एवढ

तयाि कौतक करणयासारख तयाचयामधय काही आह अस मला तरी मळीि वाटत

नाही कवळ तमचयासारखया िरसट वततीचया लोकाानाि तयािी भरळ पडत पण

जयाला थोडी तरी िदधी व समज आह तो कषणाचया िाहय रपरागाला अवजिात

भलणार नाही तमचयासारख सवतःला जञानी समजणारसदधा जर सवतःिी िदधी

गहाण ठवत असतील तर मग रवकमणीसारखी नादान व नासमज असलली मलगी

कषणाला भलली यात नवल त काय तया कषणाि ज काही िररतर सवाानाि ठाऊक

आह तयावरन तया कषणाला एक सभय गहसथ महणणही कठीण आह वसतयााचया

िाितीतील तयािी दषटी व तयािा सतीलापटपणा तर जगजाहीरि आह तयाचया या

वततीिा सवफतरि गवगवा झालला आह पण कषणाला तयािी अवजिात पवाफ नाही

सवतःचया मळ सवभावाला जागन वसतयााना रसवन आपडया मोहपाशात िााधणयाि

तयाि उदयोग अजनही राजरोसपण िाल आहत

अहो तात रवकमणीचया मनाला मोह झाला ह एक वळ मी समज

शकतो परात तमिीही िदधी भरषट वहावी अथाफत यािही मला नवल वाटत नाही

कारण वयपरतव तमिी िदधी कषीण होत िालली आह हि खर नाहीतर

रवकमणीिी योगय समजत काढणयाचया ऐवजी तमही अवविारान वतचया

महणणयाला सामती ददलीि नसती परात माझी िदधी अजन शाित आह ह लकषात

ठवा मी अशी भलतीसलती िक रवकमणीला कधीि कर दणार नाही वति वहत

ती जाणि शकत नाही ह आपण जाणल पावहज आवण वति अनवहत होऊ न

दणयािी जिािदारी आपली आह ह लकषात घया रवकमणीिा जयषठ िाध या नातयान

ती जिािदारी आता माझीि आह ह लकषात ठवा तमही तयामधय काहीही लडिड

कर नका तशी ती मी कधीही मानय करणार नाही आवण खपवनही घणार नाही

अहो तात या वनवमततान मला तमहाला आणखीन एक गोषट वनकषन

साागावयािी आह या कषणान आता राजकारणात परवश कलला आह सवतःला

िवदधवान समजणारा हा कषण जादाि शहाणपण दाखवीत आह काही दिफल व

वभडसत राजााना एकतर आणन तयाािा एक साघ िााधायिा परयतन हा कषण गल

दकतयक ददवस करीत आह खर तर तया वनवमततान तया िाढ राजाािा नता होऊन

सवतःिा मोठपणा वाढवायिा हाि कषणािा यामागील हत अगदी सपषट आह पण

तयासाठी कषणान lsquoधमफ व अधमफrsquo अशी मोठी मोठी नाव आपडया कटील िताला

ददलली आहत तयामाग कवळ सवााचया डोळयात धळरक करणयािाि कषणािा

छपा डाव आह पण तो आमचया कवहाि लकषात आलला आह आवण आमही तयाला

तो कधीि साध दणार नाही

कषणाचया या डावपिााना जशास तस व अगदी तोडीस तोड उततर

आमहीही वनविति दऊ तयासाठी मी व माझा परमवमतर वशशपाल वमळन

राजावधराज जरासाध महाराज यााचया अवधपतयाखाली राजकलोतपनन व खऱया

राजधमाफि पालन करणाऱया राजााना एकतर आणीत आहोत राजकळाति ज

जनमाला आल राजघराणयाति ज वाढल आवण लहानाि मोठ झाल तयााना राजधमफ

महणन वगळा काही वशकणयािी आवशयकताि नाही त वागतील तोि खरा

राजधमफ आह आवण त करतील ति खर राजकारण आह खर तर जयाि सवफ

लहानपण गोकळासारखया एका कषडलक गावामधय आवण त दखील तथील अडाणी

लोकााचया सहवासामधय गल तयान राजकारणासारखया मोठया गोषटीववियी

िोलणयाि धाडसि करता कामा नय कारण हा तर लहान तोडी मोठा घास

घणयािाि परकार आह कषणाला ह माहीत नाही अस नाही परात जाणनिजनि तो

ह सवफ परकार करीत आह कारण lsquoआपडयालाि सवफ काही कळत आवण आपणि

सवााि कडयाण करणारrsquo अशा अहागाडानि कषणाला पछाडलल आह अथाफत हळहळ

कषणाि मायावी रप लोकााना कळायला लागल आह तयामळ गोकळात जरी

कषणान अनकााना तयाचया नादी लावन रसवल तरी यापढ तो कोणालाही रसव

शकणार नाही लोकााि डोळही आता उघड लागलल आहत काही लोकााना काही

काळ रसवता यईल पण सवाानाि सवफकाळ कोणी रसव शकत नाही ह आता

कषणाचयाही लकषात यईल

अहो तात कषणाचया मोहान तमहाला एवढ अाधतव आलल आह की

कषणाचया िाररतरयािाही तमही वविारि कर शकत नाही की तमही तयाकड

मददामहनि दलफकष करीत आहात हि मला कळत नाही कषणाि िाररतरय हा तर

सवााचयाि िििा वविय होऊन रावहलला आह तयािा सतीलापटपणा तर सवफशरति

आह तया ववियी तर काही िोलणि नको गोकळात कषणान कलल थर तर आता

सवाानाि ठाऊक झालल आहत काहीजणाानी तर तयाला कषणलीलाि महटल तर

काही जणाानी lsquoतयावळी कषण लहान होताrsquo अशी मनािी समजत करन घऊन तया

गोषटीकड कानाडोळा कला पण आता कषणाि काय िाललल आह तर मागील

तीि आवतती पनहा अजनही पढ िालि आह कारण कषणािी वतती व तयािा

िालपणा अवजिात िदललला नाही आवण तो कधीही िदलण शकय नाही पण

ददवान व अजञानान कषणाि रसव रप लकषात न आडयामळ अनकजण तयाचया

िाहयरपाला भलत आहत आवण सवतःिीि रसवणक करन घत आहत तयामधय

मोठया मोठया राजघराणयातील काही वसतयाािाही समावश आता होत आह ही खर

तर शरमिीि गोषट आह तयााचया मनात कषणाववियी काहीही कारण नसताना

आकिफण वनमाफण होत आह अशा पररवसथतीिा रायदा कषणान आपडया

राजकारणासाठी उठवला नसता तरि त नवल ठरल असत पण कषण हा पकका

राजकारणी व मतलिी आह तयामळ तयान अशा राजकनयााना या ना तया परकार

वश करन तयााचयाशी वववाहि कला आवण तया राजााशी वयवकतगत नातसािाध

वनमाफण कल अशा तऱहन कषणान लगनासारखया पववतर गोषटीिासदधा सवतःचया

राजकारणासाठी व सवाथाफसाठी उपयोग करन घतला आवण ही गोषट तर कवहाही

वनिधाहफि आह ना

अहो तात अशा पररवसथतीत रवकमणीनही कषणाकड आकरषित वहाव

आवण तही तयाला परतयकष न िघताि यासारखी दसरी लावजरवाणी गोषट नाही

रवकमणी एवढी कमकवत मनािी असल आवण कषणाववियीचया कवळ काहीतरी

कपोलकवडपत ऐकीव मावहतीचया आधार वतचया मनात कषणाववियी काही खळिट

वविार यतील अस मला तरी कधी वाटल नवहत िाागडया सासकारातील व सजाण

महणन रवकमणीकड आपण पाहत असताना आता वतचया डोकयात एकदम

काहीतरी ह वववितर वार वशरलल ददसत आवण महणनि ह नसत शहाणपण वतला

सित आह पण महणन आपण काही वतचयािरोिर वाहत जायि नाही आपण

वसथरि रहायि रवकमणीचया मनािा तोल गला तर आपणि वतला सावरायला

हव

तात रवकमणीिा वडपणा एक वळ मी समज शकतो परात मला नवल

वाटत आह त तमि आवण राग यतो आह तो तमिा कारण तमहीही रवकमणीिीि

तररदारी करताना ददसत आहात तमचया िोलणयातन तमिा कषणाकड असलला

कल मला तर सपषटपण जाणवत आह ति मी सहन कर शकत नाही आवण

करणारही नाही ह लकषात ठवा मला तर अस अगदी खातरीपवफक वाटत की

वयोमानापरतव तमिीही िदधी ढळली आह आवण मनही िळल आह महणनि

कषणाचया राजकारणाला तमही िळी पडत आहात एवढि नवह तर कषणाि

तथाकवथत गणवणफन ऐकन तमहालाही िहतक इतराापरमाणि कषण हा एक दवी

परि वगर काहीतरी आह अस वाटत असाव अशा भाकड कथाावरती तमिा

ववशवास तरी कसा िसतो हि मला समजत नाही तमही तर तमिी िदधी गहाणि

ठवलली ददसत पण लकषात ठवा की माझी िदधी अजन शाित आह आवण जागतही

आह तयामळ रवकमणीचया जीवनाि नकसान मी कधीही होऊ दणार नाही वतिा

जयषठ िाध या नातयान वतिी काळजी घण ही माझी जिािदारी आह आवण ती मी

नककीि पार पाडीन

तात आता एक गोषट नीटपण लकषात ठवा यापढ रवकमणीचया

िाितीतील सवफ वनणफय मी महणज रकत मीि घणार एवढि काय

राजयकारभारािीही सवफ सतर माझयाि हातात घणयािी वळही आता आलली आह

नाहीतरी वदधतवामळ तमि तन व मन दोनही थकलली आहत आवण तयाािी

कायफकषमता अतयात कषीण झालली आह तवहा वळीि तमही सवफ सतर आपणहन

माझयाकड सपदफ करा तयामळ तमिा मान तरी राखला जाईल नाहीतर जवहा एक

ददवस मी सवफ कारभार जिरदसतीन माझया हातात घईन तवहा तमिी वसथती

अवधक करणासपद होईल

खर तर एक गोषट मी एवढयाति तमचयाकड िोलणार नवहतो परात

रवकमणीचया लगनािा वविय तमहीि आपणहन आता माझयाकड काढला आहात

महणनि मी तमहाला साागतो रवकमणीसाठी वतचया योगयतिा वर मी आधीि

पाहन ठवलला आह माझा परमवमतर वशशपाल हाि रवकमणीिा पती महणन

सवाफथाफन योगय आह याववियी माझी पककी खातरी आह तयासािाधी मी वशशपालाशी

पराथवमक िोलण आधीि कलल आह आवण तयालाही आपली रवकमणी सवफतोपरीन

अगदी मनापासन पसात आह तमिी व रवकमणीिी सामती गहीत धरन मी तसा

शबदही वशशपालाला ददलला आह आता कवळ तमि व रवकमणीि तयाला

अनमोदन एक उपिार महणन मला हव आह तमचयाशी मी आता िोललोि आह

रवकमणीकड जाऊन वतचयाशीही हा वविय मी िोलतो आवण वतिीही सामती

वमळवतो पण एक गोषट मी तमहाला आताि अगदी वनकषन साागतो की कोणतयाही

पररवसथतीत रवकमणीिा वववाह हा वशशपालाशीि होणार ही काळया

दगडावरिी रघ आह तयामधय कोणीही मग तो अगदी कोणीही असो जर

आडकाठी आणणयािा परयतन कला तर तयाि पररणाम अतयात भयाकर होतील मग

सवाानाि तयाला तोड दयाव लागल ह पणफपण लकषात ठवा आवण मगि काय करायि

त ठरवा ककिहना वगळ काही ठरवि नका त साहस कर नका असाि माझा

तमहाला सडला आह कारण त साहस तमहा सवाानाि महाग पडल यािी खातरी

िाळगाrdquo

अशा तऱहन भीषमकाला जण धमकीि दऊन रागान लालिाद झालला

रकमी दाणदाण पावल टाकीत तथन जो वनघाला तो तडक रवकमणीकड जाऊन

पोहोिला रवकमचया िोलणयान भीषमक व शदधमती ह दोघही अगदी हतिदध

होऊन रावहल होत रवकमचया िरळणयातन तयाचया मनातील सवफ गरळि जण

िाहर पडल होत कषणाववियीचया दविमतसरान पणफपण पछाडलडया रवकमचया

मनात सािलडया मळाि कजन वविि झालल होत ति तयाचया सवफ अागात

वभनलल होत आवण तोि ववखार तयाचया शबदाशबदाातन परगट होत होता

रवकमचया िोलणयातील दाहान भीषमक व शदधमती यााि मन वनविति पोळन

वनघाल त दोघही िाहयाागान तरी मोठया परयतनान शाात रावहल खर परात तयााचया

मनाला मातर अतयात उवदवगनता आलली होती तया उभयताानी वयवथत नजरन

एकमकााकड पावहल आवण परसपराािी वयथा जाणन त सवसथ िसल तरीही आपडया

भवमकशी ठाम राहणयािा भीषमकािा वनिय आवण आपडया पतीला कोणतयाही

पररवसथतीत साथ दणयािा शदधमतीिा वनिय कायम होता ह तया उभयतााचया

मखावर अगदी सपषटपण ददसत होत

इकड रकमीही जो तरातरा रवकमणीकड गला होता तो वतचयाशी

िराि वळ तावातावान िोलला आवण तयान तयािी सवफ िीड व साताप मोकळा

कला परात तरीही तयािा राग शमला नाही तो नाहीि रवकमणीन मातर रवकमि

सवफ िोलण शाातपण ऐकन घतल वतन रवकमशी अवजिात वाद घातला नाही

रवकमन रवकमणीला नाना परकारिी दिण ददली आवण रागाचया भरात तयान

रवकमणीला उददशन अनक अपशबदही वापरल रवकमणीचया मनाला टोिन कलश

दतील अशी लागट विनही रकमी जाणनिजन िोलला रवकमणीचया

सहनशीलतिी पणफ कसोटीि लागली आवण ती तया कसोटीला पणफपण उतरलीही

रवकमणीन वतिी मनःशााती जराही ढळ न दता परयतनपवफक राखली रकमीिा

अवमान होईल असा एकही शबद वा अकषरही वतचया मखातन िाहर आलि नाही

रवकमणीचया ठायी असलडया वववकािि त सविनह होत ती पणफपण जाणन होती

की रवकमशी सावाद करण तर शकयि नवहत आवण तयाचयाशी वाद घालणयातही

काही अथफि नवहता महणनि रवकमणी शाात व सतबध रावहली िराि वळ तरागा व

आगपाखड कडयानातर रकमी जसा तरातरा आला होता तसाि तरातरा वनघन

गला पण रवकमचया वागणयािोलणयािा जरासाही पररणाम रवकमणीचया मनावर

होऊि शकला नाही कारण वति मन कषणपरमान व कषणाचया माहातमयाचया

जावणवन पणफपण भरलल होत आवण कवळ कषणाचयािठायी त कायमि जडलल

होत lsquoकषणrsquo हाि वतिा वनिय झालला होता आवण lsquoकषणrsquo हाि वतिा धयासही

होऊन रावहलला होता तयामळ आता जगातील कोणतीही शकती रवकमणीला

वतचया कषणपरापतीचया धययापासन दर करि शकली नसती

भीषमकाला रवकमिी परवतदकरया जरी अपवकषत असली तरी तयाचया

रागािा उदरक पाहन तोही थोडासा हादरलाि मळात कमकवत मनािी असलली

शदधमतीही नातर एवढी घािरन गली की रवकमला ववरोध करन उगािि

भााडणताटा वाढव नका असाि आगरह ती भीषमकापाशी धरन िसली भीषमकािी

मनःवसथती मोठी वववितरि झाली परात रवकमणीिा दढवनिय पाहन तयानही

मनोिळ घतल आवण रवकमचया ववरोधाकड लकष न दता तो सवतःचया भवमकशी

ठाम रावहला तरीही या विकट पररवसथतीतन कसा मागफ काढावा आवण वनवित

काय कती करन आपला हत साधय करावा या वविारान भीषमक अतयात वववािनत

पडला

तोि एक ददवस अिानकपण थोर महातमा गगफ मनी यााि भीषमकाचया

राजवाडयात आगमन झाल हा जण शभशकनि झाला आह असि भीषमकाला

जाणवल आवण धावति जाऊन तयान गगफ मनीि आदरपवफक सवागत कल सवकरान

गगफ मनीिा हात धरन भीषमकान तयााना आपडया महालात आणल गगफ मनीना

उचचासनावर िसवन भीषमकान तयााना साषटााग नमसकार कला आवण हात जोडन

तयााचया िरणााशी िसन रावहला शदधमतीनही गगफमनीिी पजा करन तयााना वादन

कल आवण तीही हात जोडन तथि िसन रावहली गगफ मनीनी परसनन मखान आपल

हात उािावन तयााना आशीवाफद ददल िराि वळ झाला तरी भीषमक काहीि िोलत

नाही ह पाहन गगफ मनीनी मादवसमत कल आवण सवतःि िोलावयास सरवात कली

ldquoअर भीषमका तला व तझया पतनीला माझ पणफ आशीवाफद आहति

परात lsquoतमि कडयाण होवो तमि शभ होवो तमि सवफ मागल होवोrsquo अशा कवळ

आशीवफिनान कोणािही कडयाण वा शभ ककवा मागल होत नाही ह सतय आह

कारण कडयाण महणज काय शभ महणज काय ककवा मागल महणज काय व त कशात

आह ह जाणन घतडयावरि आवण मग तयाचया परापतीसाठी योगय त परयतन

कडयावरि त आशीवाफद रलदरप होतात तयासाठीि आशीवाफदािरोिरि

मागफदशफनािीही आवशयकता असत आवण मागफदशफन घणयासाठी आपल मन मोकळ

करन आपडया जीवनातील अडिणी मोकळपणान साावगतडया पावहजत कारण

तयामळि तया अडिणीतन योगय मागफ काढण शकय होत तयावशवाय सासारात

गातलडया मनािी सटका होणार नाही आवण त ईशवरापदी यणार नाही एकदा का

त मन ईशवराचया िरणी आल की मगि तया मनाला वसथरता व शााती लाभल आवण

ईशवराचया माहातमयाि वविार तया मनात जाग होतील तयाि वविाराामळ

ईशवराववियीचया परमभावान मन वयापत होईल आवण तपत होऊन राहील अशी ही

मनािी परमशाातीिी व परमतपतीिी अवसथा सवफ अातःकरणािीि होऊन रावहली

असता यणारी आनादािी अनभती हीि परमानादािी परमावसथा होय या

परमानादािी परापती हीि अतयात कडयाणकारक शभकारक व मागलकारक आहrdquo

भीषमकाशी िोलणयाि वनवमतत झाल आवण गगफ मनीचया

अातःकरणािीि अवसथा जण साकार होऊ लागली भीषमकाला जरी ती पणफपण

आकलन होऊ शकली नाही तरी तयाला गगफ मनीचया िोलणयातील भावाथफ मातर

नककीि कळला आवण तयान गगफ मनीपाशी सवतःि मन हळहळ मोकऴ करणयास

सरवात कली

ldquoअहो मवनराज आपडया आशीवाफदाािी व मागफदशफनािीही आमहाला

अतयात जररी आह आमि भागय थोर महणनि आज आपल यथ आगमन झालल

आह आमिी मनःवसथती ठीक नाही ह अगदी खरि आह आवण आपण ही गोषट

तािडतोि जाणलीत हीि आपली थोरवी आह आमचया मनातील सकषम

सखदःखाचया भावनाही आपडया अातःकरणाला जाणवतात आपल अातःकरण

अतयात सावदनाकषम असडयािि ह लकषण आह आपडया अातःकरणाचया या अतयात

तरल अवसथमळि आमचयासारखया सामानय परापाविकााना कवढातरी आधार व

साधी वमळत असत तयािा जासतीत जासत उपयोग करन घणयािी जिािदारी मातर

सवफतोपरी आमिीि आह

ह मवनवयफ आपण जाणनि आहात की आमिी सकनया रवकमणी ही

उपवर झालली आह तयामळ आमही वतचयासाठी योगय अशा वराचया साशोधनात

आहोत यासािाधी आमही खदद रवकमणीपाशीि हा वविय काढला असता वतन

आमहाला अगदी सपषट व वनःसाददगधपण साावगतल की वतन अगदी मनापासन परतयकष

कषणालाि पती महणन वरलल आह आवण कषणाशीि वववाह करणयािा वतिा पणफ

वनिय झालला आह रवकमणीिी ही पसाती पाहन आमहा उभयतााना तर अतयात

आनादि झाला कारण कषणासारखा रपवान सवफगणसापनन व पराकरमी असा दसरा

कोणीही परि या भतलावर नाही ह आपणही जाणन आहात तयामळ आमही

रवकमणीचया पसातीला अतयात आनादान तातकाळ अनमोदन ददल पण रवकमणीचया

या वनणफयासािाधी जवहा मी माझा पतर रकमी याचयाशी िोललो तवहा तयान मातर

तयाला अगदी कडाडन ववरोध कला एवढि नवह तर तयान दषट व खलपरवततीचया

वशशपालाशी रवकमणीिा वववाह करणयािा वनिय कला आह नवह तसा तयािा

दरागरहि आह आवण कोणतयाही पररवसथतीत तयािा हटट तो परा करणारि असा

तयान िागि िााधला आह यासािाधी रकमीिी भवमका अतयात अटीतटीिी अशीि

आह तयासाठी तो कोणतयाही टोकाला जाईल यािी मला पककी खातरी आह कारण

तयािा दषट सवभाव मी जाणन आह

मवनवयफ रकमीसारखा दरािारी पतर माझया पोटी जनमाला यावा या

गोषटीिी खात सतत माझया मनाला सलत असत खर तर रकमी व रवकमणी या

आमचया दोनही अपतयाावर आमही सारखि सासकार कल अगदी लहानपणापासनि

तयााना सदािार नमरता वववक इतयादी गोषटीि महततव आमही साागत आलो आवण

तया गोषटीिा आगरहही धरीत आलो तयािा योगय तो पररणाम रवकमणीवरती झाला

याि आमहाला नहमीि कौतक वाटत आलल आह रवकमणीिा सशील व शाात

सवभाव वतिी शालीनता व सवाभाव आवण तयाहीपकषा सवाफत महततवाि महणज

वतचया रठकाणी असलली ईशवरावरिी वनताात शरदधा व ववशवास पावहला की

आमहाला ववशि आनाद होतो रवकमणीचया ठायीि सदगण व वतिी सतपरवतती

पाहन तर आमि मन अगदी भरन यत पण तयाि वळी रकमीकड पावहल की मातर

अतयात वाईट वाटत आवण मनाला उवदवगनताही यत आपल काय िकल या वविारान

मनािा गोधळ होतो पण काही इलाजि िालत नाही दकतीही वळा समजावन

साागणयािा परयतन कला तरी रकमीिी काही समजत पटति नाही ककिहना तो

काहीही ऐकन घणयाचया मनःवसथतीति नसतो तयामळ तयाचयाशी सावाद असा

कधी होति नाही झाला तर कवळ वादि होतो जयातन रकत मनसतापि होतो

शवटी आपल नशीिि खोट अस महणन आमही सवसथ िसतो खर पण मनािी

असवसथता मातर विलकल कमीि होत नाही आज आपल िरण मोठया भागयान

आमचया घरी लागल आवण माझ मन आपडया िरणी पणफपण मोकळ झाल तरी

आपण माझया मनाला शाात करा आवण परापत पररवसथतीतन सटणयािा योगय मागफ

दाखवा अशी आपडया िरणी नमरपण पराथफना करीत आहrdquo

अस महणत महणति भीषमकान आपल मसतक गगफ मनीचया िरणाावर

ठवल आवण आपडया अशरानी तयााि िरण पणफपण वभजवल गगफ मनीनी अतयात

परमान भीषमकाचया मसतकावरन व पाठीवरन हात दररवला आवण तयाि साातवन

कल नातर गगफ मनीनी आपडया दोनही हाताानी भीषमकाला उठवन आपडया सनमख

िसवल आवण तयाचयाशी िोलणयास सरवात कली

ldquo अर भीषमका तझ दःख व वयथा मी वनविति समज शकतो परात

तझया शोकाला आता आवर घालन तझया मनाला सावर िघ महणज आता मी ज

काही तला साागणार आह त ऐकणयासाठी तझ मन सावध व ततपर होईल एक गोषट

लकषात ठव की ईशवराला समरन आपल कतफवयकमफ जासतीत जासत योगय परकार पार

पाडण एवढि आपडयाला शकय आह कारण तवढि आपडया हातात आह पण

तयाििरोिर त कतफवयकमफ सापवन तयातन मनानही पार पडण हही तवढि

आवशयक आह नाहीतर कतफवयकमाफचया अपवकषत रळाचया इचछन आपल मन

तयाचयात गातन राहील आवण अपकषाभागाचया दःखाला आपडयाला सामोर जाव

लागल तयासाठी ईशवरावरि आतयावतक शरदधा हवी कारण परयतन जरी आपण करीत

असलो तरी तयाि रळ मातर ईशवराचया वनयतीनसारि वमळत असत जयाचया

तयाचया परारबध भोगापरमाण जयाचया तयाचया वाटयाला तस तस रळ यत आपण

कवळ वनवमततमातरि असतो पण आपडया कतफवयकमाफति जीवनािी सवफ

इवतकतफवयता आह अस मातर मळीि नाही

कवळ कतफवय करन कतफवयपतीि थोडस व काडपवनक समाधान थोडा

वळ वमळ शकल पण तयातन मनािी शााती व आनाद मातर कधीि वमळणार नाही

आवण ईशवरी सततत मानवी जीवन तर आनादािा अनभव घणयासाठीि वमळालल

आह तयासाठी ईशवरािी भकतीि घडावयास हवी आवण तयाआधी तया ईशवरावरती

अतयात मनापासन आतयावतक परमि जडावयास हव अशा ईशवरी परमािा अनभव

ईशवरी सवरपाशी ऐकय पावन परमसवरप होऊन रावहलडया ईशवरी भकतााचया

रपानि वमळतो अस महातम ईशवराचया वनयतीलाही जाणत असतात आवण

तयाििरोिर सवफसामानयााचया मनोवयथाही तयााना जाणवत असतात तयातनि

तयााचया परमळ अातःकरणाचया ठायी दयाि वनमाफण होत आवण अजञानान

कतफवयकमाफचया गातयात अडकलडया मनािी सटका त मनाला सिोध दऊन मोठया

कौशडयान करतात सामानयााववियी असलडया आतयावतक आपलपणातनि तया

महातमयााकडन अस कडयाणकारी कायफ घडत असत

अर भीषमका त व तझया पतनीन तमचया दोनही मलाावरती सारखि

ससासकार कलत आवण आपल कतफवयकमफ अगदी योगय परकार पार पाडलत तरीही

तयाि पररणाम मातर अगदीि वभनन झालल तमचया अनभवास आल तयात तमिा

तर काहीि दोिही नाही आवण तमहाला तयाि काही शरयही नाही कारण सासकार ह

िीजासारख असतात जयापरमाण िीज रलरप होणयासाठी योगय भमी अनकल

हवामान आवण तयािी योगय मशागत ही आवशयक असत अगदी तयािपरमाण

सासकार रलरप होणयासाठी मनािी सावतवक वतती सतसागती आवण सनमागफदशफन ह

अतयात आवशयक असत या परक व पोिक गोषटीचया अभावी िाागल सासकारही

रकट जाऊ शकतात नमक हि रवकमचया िाितीत घडलल आह

रवकमणीिी मळिी सावतवक मनोभमी ही ससासकाराासाठी

पवहडयापासनि अनकल होती तयातन वतला तमचया वनतय सहवासािी व

मागफदशफनािी जोड वमळाली तयामळ त सासकार रवकमणीचया रठकाणी खोलवर तर

रजलि पण वतचया आिार वविारातनही अगदी सहजपण साकार होत रावहल

आवण वतचया ठायीचया सावतवक भावाि योगय सावधफन होऊन तो भाव धषटपषट

होऊन रावहला या सावतवक भावाचया िळावरतीि योगयायोगयति यथाथफ

मडयमापन रवकमणीकडन जाणल जात आह आवण वतचयाकडन सावतवक मडयााना

जीवनामधय पराधानय ददल जात आह या िाितीत रवकमणीचया मनािा पणफपण

वनिय झालला आह आवण वतिी सदिदधीसदधा तोि वनणफय घत महणनि रवकमणी

वतचया वनियावर व वतचया वनणफयावर नहमीि ठाम राहत तवहा या सवफ दषटीनि

वविार करता रवकमणीिा कषणाशीि वववाह करणयािा वनिय व वनणफय

सवफतोपरीन योगयि आह यात वतळमातरही सादहाला ककवा शाकला जागाि नाही

भीषमका आता रवकमचया ववियी वविार कला तर एक गोषट तझयाही

लकषात यईल की रकमीिा मळ सवभाव हा रजोगणी आह सखासीन वततीमळ सदव

सखोपभोगाकडि तयाचया मनािा सहजपण कल असतो ववियसखाचया

वविाराति तयाि मन वनतय रमलल असत आवण हर एक परकार ववववध ववियसख

अनभवणयाचया परयतनााति तो असतो या ववियलोलपततनि रवकमला

ववियााधपण आलल आह आवण तयािा सवाथीपणा व हटटीपणा अगदी टोकाला

गलला आह तयामळि तयाचया सवाथाफला जरा जरी धकका लागला ककवा तयाचया

सवाथाफचया आड जरा जरी काही आल की तयािी पररणती रकमीिा तमोगण

िळावणयात होत मग एकदा का तो या तमोगणाचया आहारी गला की तयािी

वनषपतती तयाचयाकडन रागावणयात व विडणयात होत तया भरात तयाचया मनािा

तोल पणफपण जातो आवण तयाचयाकडन अदवातदवा िोलण घडत तयावळस रवकमचया

ठायीिा वववक तर पणफपणि नषट झालला असतो आवण तयाचया मनािी पणफ

अधोगतीि झालली असत

ह राजन अशा वळस मनािी ती अधोगती थाािवन तयाला सावरन

धरणयासाठीि सतसागतीिी व सनमागफदशफकािी आवशयकता असत पण रवकमचया

िाितीत नमक उलटि घडत तयाचया सवभावानसार तयाला िाहरिी सागती सदधा

रजोगणी व तमोगणी लोकाािी लाभलली आह वशशपालासारखा दरािारी

रवकमिा अतयात जवळिा वमतर आह आवण जरासाधासारखया दजफनाला तो आदशफ

मानत आह तयामळ तझयाकडन काहीही मागफदशफन न घता तो वशशपाल व जरासाध

यााचयाशीि सवफ वविारवववनमय करतो आवण तयााचया साागणयानसार सवफ वनणफय

घतो त दोघही दषट व राकषसीवततीि असडयामळ तयााचयाकडन रवकमचया मनात

वविि भरल जात आवण तयामळ रवकमचया रठकाणचया खलपरवततीला आणखीन

खतपाणीि वमळाडयासारख होत एक गोषट लकषात ठव की सदगणााना वाढायला

िराि वळ लागतो पण दगफण व दषपरवतती मातर अतयात झपाटयान वाढतात आवण

कषणाधाफत सवफ अातराला वयापन टाकतात तयााि सवाागाति जण ववि

वभनडयासारख होत आवण वागणयािोलणयातन कवळ ति परगट होत राहत अशा

अधोगतीमधन तया लोकाािी सटका कवळ मतयि कर शकतो पण ती सटका सदधा

रकत तातपरतीि असत कारण जनममतयचया रऱयाामधन काही तयाािी सटका होऊ

शकत नाही आवण पढील जनमातही तयाािी अधोगती िालि राहत

ह भीषमका अशा दषट व राकषसी वततीचया लोकाािा पराभव करन

तयााचयावर जय वमळवण अतयात कठीण असत त सामानयााचया आवाकयािाहरीलि

आह ह खर आह तयासाठी कषणासारखी पराकरमी व दवी गणाानी यकत असलली

वयकतीि हवी पण महणन सामानयाानी अशा लोकाापढ सवतःिी हार मानन तयाािी

मात होऊ दण हही योगयि नवह सवकतफतवान व सवपरयतनान सजजनाानी अशा

दजफनााना एक तर दर कल पावहज नाही तर तयााचयापासन सवतः तरी सवतःला दर

कल पावहज तयासाठी शकतीपकषा यकतीला पराधानय ददल तर ती गोषट साधण सहज

शकय आह यथ तर एका िाजला सवतः कषणि आह तयामळ कषणावरतीि पणफ

भरवसा ठवन जर यकतीन परयतन कल तर यशािी खातरीही वनविति आह

ह राजन त आता एक गोषट कर की पनहा एकदा रवकमशी िोल

तयाचयाशी जासत वाद न घालता तयाला एकि गोषट सााग की lsquoरकमी व रवकमणी या

उभयतााि महणण ऐकन पणफ वविारााती त रवकमणीि lsquoसवयावरrsquo करणयािा वनणफय

घतलला आहसrsquo तया सवयावराला सवफ राजााना व राजपतरााना आमातरण पाठवल

जाईल परतयकष सवयावर माडपात रवकमणी सवतः सवफ राजााना पाहन तयााचया

ववियीिी सवफ मावहती जाणन घईल आवण मग ती सवतः वरवनवडीिा वतिा वनणफय

सवाासमकष तथडया तथ जाहीर करील रवकमणीिा तो वनणफय सवााना सामत असल

आवण तया वनणफयािा आदर करणयाि िाधन सवाावर राहील तयानातर रवकमणीिा

वववाहही तयािवळी तयाि माडपात सनमानपवफक साजरा कला जाईल कोणतयाही

पररवसथतीत रवकमणीिा वववाह होण अतयात आवशयक आह आवण तयासाठी हा

एकीएक उपलबध असलला वतचया सवयावरािाि पयाफय योगय आह तवहा आता

मनािी दोलायमान वसथती िाजला करन आधी तझ मन वसथर कर आवण माझया

साागणयानसार कती करायला तवररत सरवात कर परमशवराचया सततत सवफ काही

वयववसथत व ठीकि होईल अशी शरधदा ठव माझ तला पणफ आशीवाफद आहति

lsquoतमि कतफवयकमफ योगय परकार पार पाडणयाि मनोिळ तमहा सवाानाि वमळो आवण

तमहा सवााना सदिधदीिा लाभ होऊन रकषण परापत होवोrsquo हीि व एवढीि माझी

तमहाला हारददक सददचछा शभा भवत कडयाणमसतrdquo

अस महणत गगफ मनीनी सवतःि दोनही हात वर करन सवाासाठीि शभ

लिवतल आवण सवतःि नतर वमटन घवन त सवसथ िसल राजा भीषमकान राणी

शदधमतीसह गगफमनीना साषटााग वादन कल

तवढयात तथ रवकमणीिही आगमन झाल गगफ मनीना पाहन ती

लागलीि पढ झाली आवण वतन तयााचया िरणााना सपशफ करन वादन कल

रवकमणीचया सपशाफतील भाव गगफ मनीचया अातःकरणालाही सपरषशत करता झाला

आवण दहभानावर यऊन तयाानी आपल नतर अलगदपण उघडल समोर रवकमणीिी

भावपणफ मदरा पाहन गगफ मनीि वितत परसनन झाल तयाानी नतरखणनि भीषमक व

शदधमती यााना तथन वनघणयािी खण कली असता गगफ मनीिा साकत ओळखन तया

उभयताानी तथन वनघणयाि कल गगफ मनीनी रवकमणीला परमान आपडया जवळ

िसवन घतल आवण वतचया मसतकाि अवघराण करन त परमान करवाळल गगफ

मनीचया परमवातसडयान रवकमणीही सखावली आवण वति मन व नतर दोनही भरन

आल थोडयावळान गगफ मनी सवतःहनि अतयात मद विनाानी रवकमणीशी हळवार

सवरात िोल लागल

ldquoअगा रवकमणी माझ आशीवाफद तर तला आहति पण माझयारठकाणी

तझयाववियी अतयात कौतकही आह मी आता तझया वववाहाववियीि तझया

वपतयाशी िोलत होतो तझ मन कषणाचया रठकाणी गलल आह आवण तयाचयाशीि

वववाह करणयािा तझया मनािा वनिय झालला आह ह जवहा मला भीषमकाकडन

कळल तवहा मला तर अवतशय आनाद झाला कारण ह सवफ ईशवरी साकतानसारि

घडत आह अशी माझी मनोमन खातरी आह माझ अातःकरणही मला तीि गवाही दत

आह अथाफत हा वववाह होणयामधय अनक अडिणी ददसत आहत आवण एखादवळस

पढ अनक अडथळही यतील परात कोणतयाही पररवसथतीत सवफ साकटाावर मात

होऊन तझा कषणाशी वववाह होणारि होणार यािी त खातरी िाळग तयामळ

वववाह होईपयात तझी कसोटीि लागणार आह आवण तयात त पणफपण यशसवी

होणार आहस ह सतय आह कारण ईशवरािी वनयतीि तशी आह

ह रवकमणी मला तला आणखीन एक महततवािी गोषट साागायिी आह

जया कषणावर तझ मन गल आह आवण जया कषणािी गणकीती कवळ शरवण करनि

त तयाला मनातन आधीि वरल आहस तो कषण हा साकषात नारायणािाि अवतार

आह सदधमाफि उतथापन करन अधमाफि उचचाटन करणयाचया हतनि हा कषण

मानवदहान यऊन कायफ करीत आह ह धमफकायफ हि तयाि जीवन आह आवण तयाि

जीवन हि एक धमफकायफ आह ककिहना कषणाि जीवन व तयाि कायफ या दोन गोषटी

वगवगळया करताि यणार नाहीत अशा कषणाचया जीवनात त तयािी पतनी या

नातयान तयािी सहधमफिाररणी महणन परवश करणार आहस आवण ही साधी गोषट

नाही आह कारण कषणाचया कायाफपरमाणि तयाि जीवनही अतयात वयापक आह

आवण पढही त अवधकावधक वयापक होत जाणार आह

कषणाचया जीवनात तयािा अनक वभनन वभनन सवभावाचया वितरवववितर

वयकतीशी सािाध यत असतो तयााचयात काही सततव काही रज व काही तम अशा

गणााि लोक असतात आवण या सवााशी तस तस वागन कषणाला तया लोकााना कधी

िाजला कराव लागत कधी तयााि साहाययही घयाव लागत तर कधी तयाािा

वनःपातही करावा लागतो तयाि सतर कषणाचया अातःकरणात असत परात

सामानयााचया त लकषात न आडयामळ तयााना काही वळा कषणािि वागण िोलण

वववितर वाटत आवण कषण तयााचया टीकि लकषय ठरतो अस अनक लोकापवाद

अनकवळा कषणाला सहन कराव लागल आहत परात कषणाि अातःकरण ववशदध

असडयामळ तयाचया रठकाणी मातर कधीि जराही का प वनमाफण होत नाही आवण

आपडया कायफवनषठपासन तो कधीही वविवलत होत नाही

ह रवकमणी याहीपकषा ववशि महततवािी गोषट महणज कषणाचया

अातःकरणािी असलली परमसवरप अवसथा होय ईशवरी परमान भरन वाहणाऱया

कषणाचया सखोल अातःकरणात सतत परमऊमी वनमाफण होत असतात आवण तयाचया

मनालाही वयापन ठवीत राहतात तयामळि आपडयाठायीचया तया ईशवरी परमािा

िाहयाागानही अनभव घयावा अशी ऊमी कषणाचया मनात सतत उठत राहत तसा

अनभव घणयासाठी कषण मग नहमीि योगय वयकतीचया शोधात राहतो आवण

भागयान तयाचया सहवासात यणारी वयकती ही योगयि आह अस मानन कषण तया

परतयकाचया सहवासात आपडया परमािा अनभव घऊ पाहतो

परात सवाानाि कषणाचया अातरीि ह परम पाहता यत ककवा कळत अस

नाही परतयकजण तयाचया तयाचया भावननसार व कडपननसार कषणाचया परमाि

वगीकरण करतात आवण तसा तसा अनभव घणयािा परयतन करतात तयामळ होत

काय तर कषणपरम कणाला कठडया तरी नातयाि आह अस वाटत तर कणाला त

परम नातयापरत आह अस जाणवत कणाला ति परम वमतराि आह अस लकषात यत

तर कणाला ति परम कवळ परमासाठीि परमि आह असही अनभवाला यत परात या

सवफ परकारचया परमाला अातिाफहय मयाफदा पडतात आवण तयामळ कषणपरमासािाधी

काही समजती व गरसमजतीही वनमाफण होतात तयािीि पररणती काहीजणााकडन

कषणालाि िोल लावणयात अथवा तयाचया परमाववियी शाका घऊन तयालाि दिण

दणयात होत आवण रवकमणी यािवळी तझी भवमका महततवािी ठरणार आह

अगा रवकमणी या सवफ परकारचया वयावहाररक पातळीवरती ददसणाऱया

पण तरीही तयाचया वरती असणाऱया कषणाचया अातःकरणातील ववशदध ईशवरी

परमािी जाणीव जयाला राहील तोि कषणाि अातःकरण जाण शकल तोि

कषणाचया वनतय जवळ राहन तयाचया अातःकरणाशी जवळीकता राख शकल आवण

कषणाला खऱया अथाफन वपरय होऊन राहील अशी कषणािी हदयवपरय सखी होऊन

तला रहायि आह आवण ति तशी होऊ शकशील कषणािी परमवपरय आतमसखी

होऊन राहण ह कवळ तलाि शकय आह आवण ति तशी होऊनही राहणार आहस

यािी मला पणफ खातरी आह माझ तस तला पणफ आशीवाफदही आहतrdquo

गगफ मनीि िोलण थाािणयाचया आधीि रवकमणीन तयााचया

िरणाावरती मसतक ठवन तयााना वादन कल परमान भरलडया अातःकरणान व अशरानी

भरलडया नतराानी रवकमणी आपल दोनही हात जोडन गगफ मनीचया सनमख उभी

रावहली काही काळ कोणीि काही िोलल नाही पण शवटी न राहवन रवकमणीचया

मखातन शबद परवावहत होऊ लागलि

ldquoह महामनी खरि आपण अतयात थोर आहात आपली थोरवी जाणण

वा वति वणफन करण ह माझयासारखया एका पामर सतीला कदावपही शकय नाही ह

मी पणफपण समजन आह आपण आपल अातःकरण मोकळ कलत आवण तया आपडया

अातःकरणात माझयाववियी कवढ तरी वयवधान आह ह तर माझ परमभागयि आह

महणनि आपण मला आशीवाफद दऊन तयाििरोिर कवढ तरी िहमोल मागफदशफन

कलत तयािि महततव माझयासाठी अवधक आह

आपण मला कषणाि माहातमय व तयाचया जीवनिररतराि ज गज

साावगतलत त तर माझयावर अतयात उपकारि आहत कारण तयामळ माझी

कषणाकड पाहणयािी दषटी अवधक वयापक झाली कषण तयाि रप गण व कीती

यामळ आधीि माझया मनात पणफपणान भरलला होता माझयासाठी तो माझया

अतयात परमभावािा होता पण आता ज कषणाि ईशवरी माहातमय आपण मला

साावगतलत तयामळ तर कषण माझयासाठी भवकतभावािा झालला आह आवण

कषणािी भकती करन तयाला सदव परसनन राखण हि एकीएक परापतवय माझयासाठी

उरलल आह कषणाचया अातःकरणाशी ऐकय पावण हि माझया जीवनाि एकमव

धयय होऊन रावहलल आह तवहाि मला खऱया अथाफन कषणािी परापती झाली अस

महणता यईल आवण कषणपरापतीमधयि माझया जीवनािी रलरपता आह यािी मला

पणफ खातरी आह आपल आशीवाफद व मागफदशफन दोनही मला लाभलल आहि आता

कषणपरापतीिा धयास मी धरायिा आह आवण तयासाठी आवशयक त परयतनही मीि

करायि आहत सदवान मला माझया वपतयाि साहायय लाभत आह तयााचया

पाठठबयान मी इतराािा ववरोध िाजला कर शकन आवण माझया परयतनाात यशसवी

होईनि होईन असा माझा पणफ ववशवास आहrdquo

रवकमणीचया शबदाशबदाातन वतचया रठकाणिा वनियि परतीत होत

होता आवण तयािि गगफमनीना अतयात कौतक वाटल तयााचया वसमतहासयातनही

ति कौतक वयकत झाल आवण शबदरपानही ति परगट होऊ लागल

ldquo शाबिास रवकमणी शाबिास तझा हा वनियि तझ मनोिळ

कायम वाढवील परात एक महततवािी गोषट लकषात ठव की धयय वसदधीस

जाणयासाठी कवळ परयतनि परस नाहीत तर तया परयतनााना कौशडयािीही जोड

हवी तयासाठी यवकतयवकतनि वागण व िोलण घडावयास हव सवाफत परथम महणज

आपडया मनातील इचछा परगट न करण ज काही आपण करायि ठरवल असल

तयािी मळीि वाचयता करायिी नाही कारण तयामळ आपल ववरोधक आधीि

सावध होतात आवण आपडया मागाफत अडिणी आणणयास लगिि सरवात

करतात तयािी पररणती महणज आपडया वनयोवजत योजना कोसळायला लागतात

आवण आपडया परयतनााना खीळ िस लागत तयामळ आपल मनही वनराश होऊन

मनःसवासथयही विघडत मनाला काहीि सिनास होत आवण परयतनाािा मागफही

खाटन राहतो शवटी आपणि आपडया अपयशाि कारण व धनी होऊन राहतो

ह रवकमणी महणनि माझ तला साागण आह की यापढ कषणाशी

वववाह करणयािा तझा वनिय िाहयाागान िोलन न दाखवता तझया मनाति दढपण

धरन ठव तयासाठी कोणाचयाही नकळत तझा धयास मनात धरन ठव आवण

पररवसथतीिी अनकलता परयतनपवफक राख कायफ वसदधीस नणयासाठी सवतः कषणि

समथफ असडयामळ तझया धयासािी पती तयाचयाकडनि होईल आवण तशी ती

होणारि आह कारण तीि व तशीि तया ईशवरािी वनयती आह तयामळ

कोणतयाही पररवसथतीत हा वववाह होणार आहि तया ईशवरावरतीि त पणफ

ववशवास ठव आवण त सवतः आतमववशवासान रहा यासािाधी मी तझया वपतयाशी

िोललोि आह आवण तयाला तझया सवयावरािी योजना आखणयास साावगतल आह

तया सवयावरात सवफ दशााचया राजााना आमावतरत कल जाईल तथ जमलडया सवफ

राजाािी ओळख व पारख करन घऊन तझया मनपसात राजािी वर महणन ति

वनवड करावयािी आहस त कलडया वनवडीला सामती दणयाि िाधन सवाावरतीि

राहील आवण तयाि सभामाडपात तझा वववाहसोहळा सवाासमकष साजरा कला

जाईल

ह रवकमणी या योजनतील साभावय अडिणी तझयाही लकषात आडया

असतीलि पण त गहीत धरनही हीि योजना कायाफवनवत करण आवशयक आह

कारण तयामधय तझयाि मनापरमाण होणयािी शकयताि अवधक आह रकत तला

सवाासमकष कषणािी वनवड करावी लागल आवण तवढ मनोिळ तझयारठकाणी

वनवितपण आह यािी मला पणफ खातरी आह मातर तोपयात त तझया मनातील

वनणफय कोणाही समोर वयकत तर कर नकोसि पण उलट lsquo या ववियासािाधी तझ

मन पणफपण मोकळ आह आवण सवफ िाजानी नीट वविार करनि त योगय वळी योगय

तो वनणफय घशील rsquo असि सवााना अथाफत ववशितः रवकमला भासवीत रहा महणज

मग आततापासनि उगािि ववताडवाद होणार नाहीत आवण तझ मन वसथर राहील

तयाि िरोिर तमचया कटािातीलही वातावरण अगदी िाहयाागान का होईना पण

शाातति राहील तझा वववाह परतयकष सापनन होईपयात ती गोषट अतयात आवशयक व

महततवािी आह ह लकषात ठव तही मनावर कोणतही दडपण न घता अगदी

मनमोकळी रहा शवटी तझया मनापरमाणि सवफ काही होणार आह यािी खातरी

िाळग मातर तोपयात सावध पण सवसथवितत रहा माझ तला पणफ शभाशीवाफद

आहतिrdquo

गगफ मनीि िोलण ऐकताना रवकमणीला तयााि माहातमय तर

अवधकावधक जाणवत होति परात तयाििरोिर तयााचया रठकाणी वतचयाववियीिा

असलला आतयावतक आपलपणा पाहन रवकमणीि अातःकरण अगदी भरनि आल

गगफ मनीचया विनान रवकमणीि मन आता पणफपण वनःशाक व मोकळ झाल होत

नजरतील कतजञभावान रवकमणी गगफ मनीकड िघत रावहली होती तवढयात गगफ

मनी आपडया आसनावरन तवरन ऊठन जाणयास वनघालसदधा भानावर यऊन

रवकमणीही लगिगीन पढ आली आवण वतन गगफ मनीचया िरणााना वाकन नमसकार

कला गगफ मनीनी परमान रवकमणीचया मसतकावर थोपटल आवण पाठीवरन हात

दररवला पढचयाि कषणाला गगफ मनी राजवाडयाचया िाहर पडलही तयााचया

पाठमोऱया आकतीकड पाहन रवकमणीन आदरान आपल दोनही हात जोडल आवण

दररन महालाचया आतमधय जाणयासाठी ती वळली तो वति वपता भीषमक तथ

दाराति उभ होत दोघाािी नजरानजर झाली दषटीभटीति उभयताािी मनही

परसपरााना कळली शबदााचया उचचारािीही आवशयकता कोणालाि वाटली नाही

ककवितशी वसमतरिा उभयतााचया मखावर कषणात िमकन गली आवण भीषमक व

रवकमणी आपापडया ददशन वनघन गलrdquo

एवढा वळ शरवणभकतीचया आनादात रममाण झालल लकषमीि मन

अववितपण भानावर आल कारण लकषमीचया मनािी शरवणातील समरसता कमी

होऊ लागडयामळ वतिी शरवणािी एकागरताही ढळ लागली होती मखय महणज

लकषमीचया ह लगिि लकषात आल लकषमीन पवाफनभवावरन ओळखल की वतचया

सपत मनात कोठतरी काहीतरी वविार उदभवल असणार लकषमी थोडीशी अातमफख

होऊन मनन कर लागली आवण वतचया मनातील सपत वविार साकार होऊ लागल

मग तया वविारााना शबदरप होणयासाठी जराही वळ लागला नाही लकषमीि

शरवणाकड पणफपण लकष लागत नाही ह नारदाचयाही लकषात आल होत आवण तोही

थोडावळ िोलायिा थाािलाि होता लकषमीकड पाहन मादवसमत करणाऱया

नारदाकड पाहन लकषमीही थोडीशी हसली लकषमीचया मनािी अवसथा नारदान

ओळखली आह यािी लकषमीन कौतकान दाद ददली आवण नारदाशी िोलावयास

पराराभ कला

ldquo ह नारदा माझया शरवणभकतीला थोडीशी जरी िाधा आली तरी त

माझयापकषा तझयाि आधी लकषात यत एवढ तझ अातःकरण सावदनशील आह तझया

मनात माझया मनाचया अवसथि वविार यऊ लागतात तयामळि त दहभानावर

यतोस आवण मददाम माझयाशी महणन िोलायला सरवात करतोस तवहा मग

माझयाही लकषात यत की माझ तझया िोलणयाकड पणफ लकष दण होऊ शकत नाही

आह आवण मी अातमफख होऊन तयाचया कारणािा शोध घऊ लागत तवहाि माझया

लकषात यत की माझया मनात त साागत असलडया ववियासािाधी काहीतरी वगळयाि

अागान वविार सर झालल आहत तझ वनरपण तया अागााना सपशफ करन पढ गलल

असत पण माझया मनातील ती अाग मातर जागी होऊन उततवजत झालली असतात

तयामळ तया अागााि शमन व समाधान झाडयावशवाय माझ मन पनहा शरवणात

रमणार नाही ह खरि आह तयासाठी आधी मी माझ मन तझयासमोर पणफपण

मोकळ करत कारण तस करण ह आपडया दोघाासाठीही अतयात आवशयक आह

ह नारदा आता मला वनवित कारण माहीत आह की जयामळ

रवकमणीिी वयवकतरखा ही मला माझया अातरात अतयात जवळिी वाटत आह

तयामळि त ज व जवढ रवकमणीचया भावाि व सवभावाि वणफन परोपरीन करन

साागत आहस त व तवढ माझया मनाला अवधकावधक भावत आह रवकमणीि

परमान कषणावर गलल मन कषणाशीि वववाह करणयािा वतिा वनिय

वतचयाठायी तोि लागन रावहलला एकमव धयास या सवफ गोषटी अतयात कौतकासपद

आहति परात मला रवकमणीि जरा जासति कौतक वाटत आह ह मातर खरि आह

आवण मला तयािीि काळजी वाटत आह रवकमणीववियीिी ही भावनातमकता

महणज माझया मनािी दिफलता तर नाही ना अशा वविारान माझया मनाला मग

थोडासा तरासि जाणव लागला आह मनाचया अशा वदवधा वसथतीमळि माझ मन

शरवणाकड पणफपण लाग शकत नवहत आवण माझा शरवणानाद ओसर लागला होता

तवहा नारदा आता ति सवफकाही पनहा एकदा सपषटपण साागन माझया मनािा हा

भरम दर कर आवण माझया मनाला शरवणासाठी पणफपण मोकळ करrdquo

लकषमीचया िोलणयावर कषणभरि थाािन नारद अतयात मोकळपणान

हसला आवण महणाला

ldquoअगा लकषमी तझया मनाला ज वाटत आह त उगीिि नाही तर त

अगदी खरि आह कारण या नारायणाचया साकडपानसार ति रवकमणीचया रपान

भतलावर जनम घतला होतास ह तर सतयि आह महणनि तर रवकमणीचया

रठकाणी कषणाववियी एवढी आातररक ओढ होती जी तझयाठायी या

नारायणाववियी वनतयि व अगदी सहजपण असत तयामळि साहवजकि तलाही

रवकमणीचया ववियी एवढा आपलपणा व जवळीकता जाणवत आह तयाि गजही

हि आह आवण ह गज तर मी तला या आधीि साावगतलल आह तवहा ह गज आता

मातर त अातरात कायमि धरन ठव आवण रवकमणीचया भावाशी त पणफपण समरस

होऊन वतचया अनभवाशीही पणफ एकरप होrdquo

नारदाि िोलण ऐकता ऐकताि लकषमीि मन भरन यत होत आवण

वतचया नतराादवार वाहतही होत तया परमाशरपणफ नतराानी लकषमी दकतीतरी वळ

नारायणाकड पाहति रावहली नारायण मातर सवतःचया अातःकरणात पणफपण

रममाण झालला होता तयाचया मखावर ववलसत असलली परसननता ही कोणतयाही

िाहय कारणाामळ नवहती तर तया नारायणाचया अातःकरणात वनतय व सहजतन

सररणाऱया परमितनयािा तो सादर व रमणीय विवदवलास होता नारायणाचया तया

अातमफख अवसथशी ऐकय पावण तर शकयि नाही ह लकषमी पणफपण जाणन होती

तयामळ नारायणाि अगमय सवरप परगट करणार सरमय रप नतराादवार अातरात

साठवीत लकषमी सवसथि िसन रावहली होती परात वतचया ठायी एक वगळयाि

परकारिी असवसथता वनमाफण झाली होती तयामळ लकषमीला सवसथही राहवि ना

वतचयाही नकळति वतचया मखातन शबदपरवाह िाहर पडि लागला

ldquoह नारदा या नारायणािी लीला खरोखरीि अतयात अदभति आह

वतिा व तयािा दोघाािाही अातपार लागण अशकयि आह तयाचया परमलीलाामधय

सहभागी होऊन परमरसाि सवन करन नारायणाशी समरस होण हाि तयाचयाशी

ऐकय पावणयािा एकमव मागफ उपलबध आह आवण तोही तयाचयाि कपन

नारायणान तयाचया सगणिररतरात आपडयाला अतयात परमान सहभाग ददला

महणनि कवळ त शकय आह तयाििरोिर मला एक गोषट खातरीपवफक उमजली

आह की नारायणाचया या रमणीय धयानािा धयास जर वितताचया ठायी वनतय

जडला तरि या नारायणाि आपडया ठायीि सवरप जाग होऊन सरर लागल

आवण तयाचया सवरपािा अनभव आपडया रोमरोमात सािार लागल तयासाठी

आपडयाठायीिी इतर सवफ वयवधान आधी िाजला करन एकीएक नारायणािि

वयवधान घण अतयात आवशयक आह कारण तरि तयाि धयान आपडया मनात

जडल नातर जवहा नारायणाचया सवफ वयवधानाािी पती आपडयाकडन होईल

तवहाि तया नारायणाचया सवरपािा धयास आपडया वितताठायी लागण घडल पण

नारायणाि वयवधान घणयासाठी व तयाि धयान धरणयासाठीही तयाि िररतररपान

परगट होण अतयात आवशयक आह तशी साधी मला या वका ठात वमळ शकत नाही ह

खर आह या रठकाणी तस नानाववध अागाि व रागाि नारायणाि िररतर परगटि

होत नाही कारण त या वका ठात आवशयक नसत परात तशी साधी मला या

नारायणाचया कषणावतारातील अदभत िररतरात लाभली होती ह माझ

परमभागयि महणाव लागल

ह नारदा त महणतोस त खरि आह की जवहा जवहा त

रवकमणीववियी िोलतोस ककवा नसता रवकमणी हा शबद दखील उचचारतोस तवहा

माझया अातरात कठतरी एक तार छडडयासारख मला जाणवत आवण तयाचया मधर

नादान माझ सवफ अातःकरणि भरन राहत तयाि त साावगतलल गज मी आता मातर

माझया अातरात कायमि धरन ठवीन माझा जो भाव वका ठात पररवसथतीमळ

अपरा राहतो तयाि भावािी पती करणयासाठी ही सवणफसाधी मला कवळ या

नारायणाचया साकडपान व तयाचयाि धयासान लाभली होती तवहा रवकमणीचया

रपान मी तो धयास कसा घतला आवण कषणरपातील या नारायणाशी ऐकय

पावडयािा आनाद मी सवतः कसा अनभवला आवण नारायणालाही तो आनाद

अनभवायला आणन दणयासाठी मी कशी कारणीभत झाल हि आता मला जाणन

घयायि आह

अर नारदा मला आणखीन एका गोषटीववियी कतहल वाटत आह जस

त मला ह गज साावगतलस तस त गगफ मनीनीही तया वळस रवकमणीला साावगतल

असणारि मग तयावर रवकमणीिी परवतदकरया काय व कशी झाली िर मला खातरी

आह की रवकमणीलाही तयावळस माझयापरमाणि आियाफिा सखद धकका िसला

असणार पण ही गोषट कळडयावर मातर वनविति रवकमणीि मनोिळ व धयफिळही

वाढल असणार कारण वतिा वववाह आता कोणतयाही पररवसथतीत कषणाशी

होणारि याववियी रवकमणीिी वनविती झाली असणार आवण वतचया मनावरील

सवफ ताणही दर झाला असणार होय ना तवहा कषण व रवकमणी यााचया

वववाहापयाति सवफ कथापरसाग आता मला सलगतन व सववसतरपण सााग िघ तो

सवफ इवतहास अतयात रोमाािकारी व शरवणीय असणार यािी मला अगदी खातरी

आहrdquo

लकषमीचया िोलणयावर नारदान ककवितस वसमतहासय कल आवण तो

महणाला

ldquoअगा लकषमी त तर आणखीन एक वगळि गज आह आवण त तला

एखादवळस अवतशय गमतीशीरही वाटल कारण खरी गोषट अशी आह की गगफ

मनीनी रवकमणीला lsquoवतचया रपान ति महणज लकषमीि भतलावरती आलली आहrsquo

अस मळी साावगतलि नाही अथाफत जयाअथी गगफ मनीकडन तस रवकमणीला

साागण घडल नाही तयाअथी त तस साागण ह अनावशयकि होत ह तर अगदी सहज

आह गगफ मनीचया ठायीिा वविार हा समयकि असणार आवण महणनि

तयााचयाकडन तस घडल असणार गगफ मनीि अातःकरण जाणडयावरतीि तया

गोषटीिा आपडयाला उलगडा होणार आह

ह लकषमी गगफ मनी तयााचया सवानभवान वनवितपण जाणन होत की

रवकमणीला वतचया भावानसार व सवभावापरमाणि अनभव घऊ दण आवशयक

होत कारण तरि रवकमणीला सवानभव घण शकय झाल असत सवानभवापयात

जाणयािा तोि खरा मागफ आह धययािी वनविती झाडयानातर तया धययपतीिा

मागफ जयान तयानि िोखाळला पावहज महणजि जयाला तयाला यणाऱया मागाफतील

अडिणीतन जयािा तोि उपाय शोधन काढतो आवण तयातन आलडया

अनभवातनि तयािी मागाफमधय पढ पढ वाटिाल होत राहत अथाफत तयासाठी

सयोगय व अवधकारी अशा महातमयााना अननय भावान शरण जाऊन तयाचयाकडन

आपडया आतमकडयाणाचया मागाफि मागफदशफन मातर वनवित करन घतल पावहज या

मागाफन जाऊन जया भागयवाताानी आपल आतमकडयाण साधल तयााि अनभव व

तयााि जीवन सवाानाि वनविति पररणादायी व सरतीदायक असत परात दसऱया

कोणासाठी त आदशफवत अस शकत नाही ही सवाफत महततवािी गोषट लकषात ठवण

अतयात आवशयक आह कारण ती ती जीवनिररतर तया तया वळचया परापत िाहय

पररवसथतीनसार व आवशयकतनसार घडलली असतात तयामळ ती आतताचया

परतयकष पररवसथतीत अनकरणीय नसतात ककिहना तस अनकरण करणयािा

झालला मोह हा िकीिाि आह तसा कलला परयतन हा िऱयािदा घातकि ठरतो

हही इवतहासात वारावार वसदध झालल आह

ह लकषमी सवाफत महततवािी गोषट महणज जर गगफ मनीनी ह गज

रवकमणीसाठी परगट कल असत तर वतचया मनावरती उगािि एक परकारिा

दिावही वनमाफण होणयािी शकयता होती रवकमणीचया रठकाणी तझयाववियी

काहीतरी कडपनाही तयार झाली असती आवण एखाद वळस तझयाववियीिी

काहीतरी काडपवनक परवतमा रवकमणी मनात धरन िसली असती lsquoआपण लकषमी

आहोत आवण महणन आपडयाला काहीतरी वगळ वागायि आहrsquo अशा वविारााि

एक वथा दडपणही रवकमणीचया अातमफनावर वतचया नकळतपण कायमि रावहल

असत

या सवफ साभवनीय व अनावशयक गोषटी टाळणयाचया अातसथ हतमळि

गगफ मनीचयाकडन त गज परगट झालि नाही तयााचया अातःकरणात तसा वविार

ककवा तशी उमीसदधा वनमाफण झालीि नाही ह नवल नवह पण ववशि मातर आह

अशा ववशदध अातःकरणाचया अवसथतील गगफ मनीसारखया महातमयााचयाकडनि

आतमकडयाणािा मागफ खऱया अथाफन परगट होत असतो ह मातर खर आह तयााचयाि

मागफदशफनानसार तया मागाफन जाऊन सवानभवाि धयय गाठणयािा पराकरम हा मातर

जयािा तयालाि करावा लागतो तसा पराकरम रवकमणीकडन वतचया पढील

जीवनात घडला महणन तर वति कौतक आह एवढि नवह तर रवकमणीिी कथा

ही भवकतमागाफिी वाटिाल करणाऱयाासाठी पररणादायी तर ठरलीि परात

तयााचयासाठी ती एक अभयासािा ववियही होऊन रावहलीrdquo

नारदाचया िोलणयावर लकषमी गामतीन हसन महणाली ldquoअर नारदा त

जवढ रवकमणीि कौतक करशील तवढ त ऐकन मला तर अवधकि आनाद होण

साहवजकि आह हो की नाही परात तयाहीपकषा मला ज माहातमय जाणवत आह त

गगफ मनीिि तयााचया अातःकरणाचया अवसथववियीि माझ कतहल अवधकावधक

वाढति आह एक तर तयााि अिानक भीषमकाकड जाण दसर महणज तयााि

भीषमकाशी व रवकमणीशी झालल िोलण तयातनही गगफ मनीनी भीषमकाशी

िोलताना तयाला रकत तयाचया अडिणीववियी योगय मागफदशफन कल आवण

भीषमकाचया मनािी समजत घालन तयाचया दःखी मनाला शाातवल परात गगफ

मनीनी भीषमकाला कषणाचया अवताराि गहय व माहातमय काही साावगतल नाहीि

अथाफत गगफ मनीनी भीषमकाला महातमयााचया सागतीि व तयााचयाकडन वमळणाऱया

मागफदशफनािही महततव साावगतलि त सवफ भीषमकाला कळल खर परात lsquoगगफ मनी

हि तस महातम आहत तयााि माहातमय ह कवळ तातपरत मागफदशफन घणयाएवढ

मयाफददत नसन तयाानाि अननयभावान शरण जाऊन तयााचयाकडन सतयजञान परापत

करन घयाव आवण जीवनाि कोड कायमि सोडवन घयावrsquo अस काही तया

भीषमकाला वाटल नाही िर गगफ मनीनीही भीषमकाशी िोलताना परतयकष सवतःकड

असा वनदश कला नाहीि तसा साकत जर तयाानी कला असता तर भीषमकाचया

नककीि तो लकषात आला असता आवण तो एखादवळस गगफ मनीना शरणही गला

असता नाही का

ह नारदा गगफ मनीनी रवकमणीला मातर कषणाि ईशवरी माहातमय

आवण तयाि अवतारिररतर व कायफ या दोनही ववियी अगदी सववसतर मावहती

ददली एवढि नवह तर कषणािीि भकती करन तयाचयाशीि ऐकय पावणयािा

भकतीमागफ तयाानी रवकमणीला अगदी आवजफन साागन वतचया रठकाणी पणफपण

ठसववला आवण सवतः मातर पनहा तयातन मोकळि झाल रवकमणीिी कषणभट

होणयापयातिी जिािदारी काही तयाानी घतली नाही आवण तोपयात गगफ मनी तथ

थाािलही नाहीति

आणखीन एक गोषट महणज रकमीशी काही िोलणयािा व तयािी

समजत घालणयािा गगफ मनीनी तर अवजिात परयतन कला नाही एखाद वळस गगफ

मनी जर रवकमशी िोलल असत तर तयाचया वविारसरणीत काहीतरी ररक

पडलाही असता काही साागता यत नाही हो ना परात तसा थोडासाही परयतन गगफ

मनीनी कलाि नाही अस महणणयापकषा तयााचयाकडन तो घडलाि नाही याि मातर

मला नवल वाटत आवण जरास वाईटही वाटत रवकमला एखादी तरी साधी गगफ

मनीकडन वमळाली असती तर िर झाल असत नाही का अथाफत अस घडल नाही

आवण त का घडल नसाव ह जाणन घयाव अस मातर मला राहन राहन वाटत आह

कारण गगफ मनीसारखया महातमयाि ववशदध अातःकरण जाणन घणयासाठी मला या

सवफ गोषटी समजन घण अतयात आवशयक वाटत नारदा माझ ह वाटण योगयि आह

ना तस असडयास मला सवफकाही नीट समजावन साागणयाि त करावस अशी

ववनातीि मी तला करतrdquo

लकषमीन वविारपवफक वविारलल परशन ऐकन नारदाला लकषमीि कौतक

तर वाटलि पण वतचयावर शरवणािा होत असलला अपवकषत पररणाम पाहन

नारदाला समाधानही झाल तया दोनही गोषटी नारदाचया िोलणयातन अगदी

सहजपण परगट होऊ लागडया

ldquoअगा लकषमी तझयाकडन घडणार शरवण तला वविाराला उदयकत करीत

आह ह तर िाागलि लकषण आह तयामळि त वविारलल परशन योगयही आहत आवण

सखोलही आहत तया परशनााना कवळ वरवरिी उततर साागन तझया मनाि समाधान

होण शकयि नाही कारण मळाति ह परशन महातमयााचया अातःकरणाववियी आहत

आवण तो अातःकरणािा वविय हा तर सखोलि आह खर तर महातमयााचया सखोल

व गढ अातःकरणािा थाागपतताही लागण जथ अशकय आह तथ तयााि अातःकरण

जाणणयािा तर परशनि वनमाफण होऊ शकत नाही कारण तयााचया अातःकरणािी

अवसथा ही मनाचया कडपनचया तसि िदधीचया तकाफचया व अभयासाचयाही

पलीकडिीि आह पण तरीही ती अातःकरणािी अगमय अवसथा तया महातमयााचया

वततीनसार काहीशी साकार होत आवण तयााचया सवभावानसार जराशी परगट होत

असत महणन तर तया महातमयााचया अातःकरणाववियी काहीतरी िोलता यत आवण

साागता यत

ह लकषमी तझा पवहला परशन आह तो गगफ मनीि ज भीषमकाचया

भटीसाठी अववित जाण झाल तयासािाधीिा आह तयाववियी एवढि महणता यईल

की गगफ मनीचया अातःकरणामधय अकवडपत व अकारण उठलली ती एक ऊमी होती

आवण तया आातररक पररणला परमाण माननि गगफ मनीनी भीषमकाचया भटीस

जाणयाि कल कारण गगफ मनी सवानभवान जाणन होत की अशा ऊमी जरी

पवफवनयोवजत नसडया तरी ईशवराचया वनयतीतील साकतानसारि वनमाफण होत

असतात तया ऊमीचया मळाशी कोणतयाही परकारि व कोणाववियीिही वयवकतक

कारण नसत परात ईशवरी वनयतीत घडणाऱया पढील घटनाासाठी तया ऊमी सिक व

परक असतात तयामळि गगफ मनी जाणन होत की तया पररणतन होणाऱया कतीला

त कवळ वनवमततमातरि होत आवण तया कतीतन वनमाफण होणाऱया रळाशीही तयाािा

काहीि सािाधही नवहता ईशवरी वनयतीत घडणारी ती एक लीला महणनि गगफ मनी

तया गोषटीकड िघत होत आवण तयािा आनाद त अगदी सहजतन अनभवत होत

ह लकषमी दसरी महततवािी गोषट महणज जरी गगफ मनीसारखया

महातमयााचया अातःकरणाठायी ईशवरी सवानभवािी पणाफवसथा असली तरी ती

अवसथा िाहयाागान नहमीि पणफपण परगट होति असही नाही िाहय पररवसथती

परसाग वयकती व तया वयकतीिा भाव या गोषटीही तया परगटीकरणासाठी कारणीभत व

साहाययभतही ठरत असतात तयाही आधी तया महातमयाािी वतती व सवभाव ही

मखय व मळ कारण असताति गगफ मनी व भीषमक यााचयातही नमक तसि घडल

ह नीट वविार कडयावर तझयाही लकषात यईलि गगफ मनी तयााचया ठायीचया

आातररक पररणनसार भीषमकाला जवहा भटायला गल तवहा पढ काय घडणार आह

ह तयाानाही ठाऊक नवहति परात पररवसथतीचया किाटयात अडकन मनाि सवासथय

पणफपण हरवन िसलडया भीषमकाला मातर गगफ मनीचया रपान आधार

वमळाडयासारखि वाटल तयान आपडया सवफ अडिणी गगफ मनीना साावगतडया

आवण तयाि मन मोकळ झाल गगफ मनीनीही तयाला धीर दऊन योगय मागफदशफन

कल आवण तयाला पिपरसागातन सोडवल भीषमकािही मन शाात झाल आवण गगफ

मनीवरती दढ शरदधा ठवन तयााचया साागणयापरमाण वागणयािा तयािा वनिय झाला

ह लकषमी परात भीषमकाचया अडिणी या कवळ परापाविकि होतया

तयामळ गगफ मनीि मागफदशफनही तवढयापरति व मयाफददति रावहल परापाविकााना

रकत दःखातन तातकावलक सटका व सखािी परापती हवी असत तयामळ जरी

भागयान तयाािी कोणा महातमयााशी भट झाली तरी त तया महातमयााकडन

दखःमकतीसाठी व सखपरापतीसाठीि आशीवाफद मागतात भीषमकािीही गगफ

मनीकडन तवढीि अपकषा होती आवण ति तयान मावगतल गगफ मनीि कोमल

अातःकरण कळवळल तयाानी भीषमकाचया मनाला आधार दऊन शाातवल आवण

वनवित अस मागफदशफनही कल

खर तर गगफ मनीनी तयािवळी भीषमकाला lsquoईशवरी सतता मानवी

जीवनाि महततव ईशवरी भकतीचया आनादानि जीवनािी होणारी साथफकता आवण

तयासाठी आवशयक असलल महातमयााि मागफदशफनrsquo या गोषटीही िोलणयाचया ओघात

सिकतन साावगतडया होतयाि परात तयावळी भीषमकािी मनःवसथती ठीक

नसडयामळ त सवफ ऐकनही तयाि मन मातर तया गोषटीिा सवीकार कर शकल

नवहत महणनि तयान तयासािाधी गगफ मनीना आणखी काही वविारन जाणन

घणयािा परयतनही कला नाही परापत पररवसथतीतन सटका कशी व कधी होईल या

एकाि वववािनन भीषमकाचया मनाला गरासलल होत तयािी ही अवसथा गगफ

मनीनी लगिि ओळखली आवण महणन तयाानीही तो वविय पढ वाढवला नाही

कारण तयामळ भीषमकाचया मनावरील दडपण अवधकि वाढल असत आवण तया

ताणामळ तयािी मनःवसथतीही अवधकि विघडली असती मनोभमी सयोगय

नसताना ससासकाराि िीज जरी परल तरी सतसागती व ईशवरी परमाचया

अनभवाचया अभावी त िीज मळ न धरता सकनि जात भीषमकाचया रठकाणीही

गगफ मनीि साागण ववसमरणाचया ओघात वाहनि गल गगफ मनी मातर तयााचया

धमाफला जागल आवण सवतःचया आनादानभवात वनमगन होऊन शाात व सवसथ रावहल

ह लकषमी रवकमणीिी गोषट मातर अतयात वगळीि होती कारण वतचया

मनात रपगणााचया आकिफणान व परमान सदधा खदद कषणि भरला होता आवण

कषणािी परापती हाि एकमव धयास रवकमणीचया रठकाणी जडन रावहलला होता

या वतचया वनियाि गगफ मनीना अतयात कौतक व अपरप वाटल पण तयाििरोिर

कषणपरापती साधणयामधय दकतीतरी अडिणी आहत हसदधा गगफ मनी समजन होत

महणनि तयाानी कपावात होऊन रवकमणीला तयासािाधी योगय त मागफदशफन तर

कलि पण तयाििरोिर वतचया मनाि धयफिळही वाढवल

गगफ मनीनी आणखीन एक सवाफत महततवािी गोषट कली आवण ती

महणज तयाानी रवकमणीला कषणाि ईशवरी माहातमय साागन तयाचया अवतार

िररतराि रहसयही परगट कल कारण गगफ मनी जाणन होत की जरी रवकमणीला

िाहयाागान कषणािी परापती झाली तरी रवकमणी खऱया अथाफन कषणािी

झाडयावरि वतला कषणपरापतीिा खरा आनाद वमळणार होता तयासाठी रवकमणीन

कषणाशी ऐकय पावणि आवशयक होत आवण त ऐकय कवळ कषणाचया भकतीनि

शकय झाल असत

कषणाि ईशवरी माहातमय गगफ मनीचया मखातन शरवण कडयावरि

रवकमणीचया रठकाणी असलडया कषणाववियीचया परमाि रपाातर कषणाचया

भवकतभावात झाल रवकमणीचया मनात असलडया शदध कषणपरमाठायी कषणभटीिी

आवण कषणाशी ऐकय पावणयािी आतफता वनमाफण झाली कषणाचया अातःकरणाला

परमाण मानन कवळ कषणासाठीि समरषपत भावान जीवन जगणयािा रवकमणीिा

वनियही गगफ मनीचया सदविनाानीि झाला आवण गगफ मनीकडन ईशवरी वनयतीत

घडणाऱया ईशवरी कायाफतील तयाािा सहभाग व सहयोग सहजपण घडला तवढयाि

सहजपण गगफ मनीना तयाािा कायफभाग परा झाडयाि जाणवल रवकमणीला आता

कोणतयाही परकारचया परतयकष मागफदशफनािी ककवा मदतीिी जररी नाही ह गगफ

मनीचया लगिि लकषात आल होत कारण रवकमणीचया ठायी झालला कषणपरमािा

वनिय व वतला जडलला कषणपरापतीिा धयास गगफ मनीनी ओळखला होता

तयामळि रवकमणी वतचया धययापरत जाणयामधय वनविति यशसवी होणार यािी

पणफ खातरी गगफ मनीचयाठायी होती महणनि गगफ मनीकडन तथ पढ थाािण घडल

नाही तर घडलडया ईशवरी लीलिा आनाद गगफ मनीनी अनभवला आवण पनहा

आतमानादात रमन राहणयासाठी त मोकळ झाल

ह लकषमी रवकमिा तर परशनि वनमाफण होत नवहता तयाचया मनािी

तर एवढी अधोगती झाली होती की तयाचया रठकाणिा तमोगण अगदी पराकोटीला

पोहोिला होता अथाफत ततवतः सतवगणािी थोडीशी धगधगी तयाचया रठकाणी

असणारि परात तया सतवगणापयात पोिन तयाला धरण व वाढवण ह शकयि

नवहत कारण तयासाठी रवकमि सवतःि सहकायफ आवशयक होत परात तस

रवकमला सवतःला वाटडयावशवाय त घडण शकयि नवहत आवण रवकमला तस

वाटणयािी शकयता मळीि नवहती रवकमला सवतःचया वागणया-िोलणयात मळी

काही िकीि वा गर आह अस वाटति नसडयामळ तयाला पिातताप होणयािी

ककवा तो कोणाला शरणागती दऊन मागफदशफन करन घणयािी शकयता सतरामही

नवहती तयातनही जर गगफ मनीनी आपणहन रवकमला िोलावन घतल असत आवण

तयाला काही साागणयािा परयतन कला असता तर तयािा पररणाम उलटाि झाला

असता रवकमिा राग आगीत पडलडया तलापरमाण अवधकि उराळन आला असता

आवण तया भरात तयान गगफ मनीिा अवमान करणयासही कमी कल नसत तयामळ

गगफ मनीचया शाात वततीला जरी िाधा आली नसती तरी रवकमचया पापकमाफत

मातर आणखीनि भर पडली असती आवण तयािी दषरळ पनहा रवकमलाि

भोगावयास लागली असती पढ तयाला तशी ती भोगावी लागलीि हा भाग वगळा

रवकमिी अशी दरावसथा गगफ मनी जाणन होत तयााचया रठकाणी तयाचयाववियी

दया व कळवळाही होता परात गगफ मनी सजञपणान व वववक िाळगन सवसथि

रावहल आवण रवकमि भववतवय तयाानी ईशवरी वनयतीवर सोपवलrdquo

नारदाि िोलण ऐकन लकषमीचया मनाला झालल समाधान वतचया

मखावर सपषटपण ददसत होत आवण त पाहन नारदालाही होणारा सातोि तयाचया

मखावर तवढयाि सपषटपण ददसत होता लकषमीि मन पढील कथाभाग शरवण

करणयाचया अवसथपरत आलल असन वतचया रठकाणिी आतरता वाढलली आह ह

लकषात यायला नारदाला जराही वळ लागला नाही तयामळ कषणभरही वाया न

दवडता नारदान िोलावयास सरवाति कली

ldquo ह लकषमी मला खातरी आह की तझ मन मोकळ होऊन कषणाचया

परमान व माहातमयान पणफपण यकत झालल आह आवण कषण व रवकमणी यााचया

वववाहािी कथा ऐकणयासाठीिी तझी उतसकता अगदी वशगला पोहोिलली आह

माझया अातःकरणातही तोि परसाग साकार होऊ लागलला आह आवण तया कथत

भरलला परमरस शबदरपान परगट होणयासाठी अतयात अधीर झालला आह कारण

िदधीन दकतीही गोषटी समजन घतडया तरी सगणिररतरातील अतयात मधर अशा

परमरसाि परतयकष सवन कडयाखरीज मनाि समाधान व तपती होणार नाही ती

नाहीि आवण परमाचया अनभवामधयि आनादािा अनभव सामावलला आह ह तर

वतरकालािावधत सतय आह तवहा आता तया समधर परमरसाि सवन करणयासाटी

आपण उभयता सादर होऊया

ह लकषमी गगफ मनीशी िोलण झाडयावर भीषमकाि मन पषकळस वसथर

झाल आवण गगफ मनीनी कलडया मागफदशफनानसार वागणयािा तयािा वनियही

झाला रवकमणीिा तर आधीि वनिय झालला होता परात गगफ मनीकडन कषणाि

माहातमय ऐकडयापासन रवकमणीचया रठकाणी एकीएक कषणपरापतीिाि धयास

लागलला होता तरीही वति मन मातर अतयात शाात व वसथर होत कारण गगफ

मनीचया साागणयातील िोध रवकमणीचयाठायी पणफपण ठसलला होता गगफ मनीचया

साागणयानसार भीषमकान रवकमला आपडया महालात िोलवन घतल आवण तथ

उपवसथत असलडया राणी शदधमती व रवकमणी यााचया दखति रवकमणीचया

सवयावरािा घतलला वनणफय रवकमला कळीत कला

अपकषपरमाण रवकमिी परवतदकरया साहवजकि तीवर सातापािीि होती

परात भीषमक सवतःचया वनणफयाशी खािीर रावहला तयान रवकमला समजावन

साावगतल की ldquoरवकमणीन कोणाशी वववाह करावा हा वनणफय अजन घतलला नाही

मग तो कषण असो वा वशशपाल असो वति मन याववियी खल व मोकळ आह

आवण रवकमणी वतिा वनणफय परतयकष सवयावराचया माडपाति तया वळीि घईल

तवहा राजपरोवहतााकडन शभमहतफ वनवित करन घऊन शभददन ठरवया आवण

तयापरमाण सवफ महणज सवफ राजााना व राजपतरााना रवकमणीचया सवयावराि वनमातरण

पाठवणयािी वयवसथा कर याrdquo

भीषमकाि अस वनियातमक िोलण ऐकन रवकमही थोडासा िदकति

झाला एरवही रवकमला थोडासा वभऊन व दिन वागणारा भीषमक एकदम एवढा

सपषटपण व वनःसाददगधपण कसा काय िोल लागला अशा वविारान रवकमलाही

ववसमयि वाटला सरवातीला रवकमचया मनातील रागािा जरी भडका उडाला

तरी नातर तयान धोरणीपणा दाखवला आततापासनि ववरोध न करता मखय महणज

रवकमणी वववाहाला तयार झाली आह या गोषटीिा उपयोग करन घयावा असा

वविार रवकमचया मनान कला आवण तयान िाहयकरणी तरी सामोपिारान

वागणयाि ठरवल lsquoपरतयकष सवयावराचया वळी रवकमणीला वशशपालाशीि वववाह

करायला भाग पाडायिrsquo असा मनोमनी वनिय कायम ठवन रकमी सवसथ िसला

रवकमचया मनातील हा कावा भीषमकाचयाही लकषात आडयावशवाय रावहला नाही

परात lsquoतयावळि तयावळस पाहन घऊ तयावळस तयातन काहीतरी मागफ वनविति

वनघलrsquo अशी खातरी मनात िाळगन आवण ईशवरावरती पणफ भरवसा ठवन भीषमकही

शााति रावहला तयानही उगािि वविय न वाढवता साभावय कठीण परसाग टाळला

महणणयापकषा तयान तो धोरणीपणान पढ ढकलला असि महणाव लागल

रवकमणीही िाहयाागान शाात ददसत होती परात अातःकरणाचया ठायी कषणाचया

परमरपाि समरण कायम ठवन कषणपरापतीिा वनधाफर व धयास मातर रवकमणीचया

ठायी पणफपण होता

ह लकषमी रवकमशी िोलण झाडयावर भीषमकाि मनोधयफ अवधकि

वाढल lsquoरवकमशी सपषटपण िोलन आपण तयाला आपल महणण मोकळपणान सााग

शकलोrsquo यािि भीषमकाला आधी नवल वाटल पण तयाििरोिर तयाि मनोिळही

वाढल आवण पढील कती करणयासाठी तो सजज झाला भीषमकान तािडतोि

आपडया मावतरमाडळािी िठक िोलावली आवण तयााना रवकमणीचया सवयावरािी

िातमी साावगतली सवाानाि आनाद झाला आवण सवफि जण मोठया उतसाहान

भीषमकाचया साागणयानसार तयारीला लागल राजपरोवहतााना वविारन शभददन

व शभमहतफही वनवित ठरला दशोदशीचया राजााना व राजपतरााना आमातरण

पाठवणयासही सरवात झाली सवफसाधारणपण ती आमातरण जरी दताामारफ त

पवतरका पाठवन करणयात आली तरी मानयवर राजााना व समराटााना मातर ही

आमातरण भीषमकान वयवकतगत सादश पाठवन कली रवकमन जरासाध व वशशपाल

इतयादी तयाचया खास सािावधतााना वयवकतशः भटन रवकमणीचया सवयावराि आमातरण

ददल तयािवळी lsquoह सवयावर हा तर एक िाहय दखावा असन रवकमणीिा परतयकष

वववाह वशशपालाशीि होणार आहrsquo अशी खातरी रकमी सवाानाि खाजगीत दत

होता

भीषमक जाणन होता की रकमी यादवााकड आमातरणासाठी जाण

कधीि शकय नाही महणन तयान मथरावधपती िलराम व कषण यााना वयवकतगत

आगरहाि पतर व आमातरण पाठवन lsquoतयाानी अगतयान यणयाि करावrsquo अशी परमािी

ववनातीही कली िलरामाला या गोषटीि थोडस नवल वाटलि परात कषणाला मातर

तया पतरामागील हत लगिि लकषात आला भीषमकाचया मनातन रवकमणी

आपडयालाि दणयाि नककी आह ह कषणानही ओळखल आवण तयाि मनही परसनन

झाल कारण रवकमणीववियीचया अनक गोषटी कषणाचयाही कानावर आडया

होतयाि रवकमणीिी सादरता सोजवळता शालीनता व मखय महणज सावततवकता

या गणाािी कीती सवफतरि पसरली होती अनक राजााचया व राजपतरााचया मनात

रवकमणीचया परापतीिी तीवर इचछा वनमाफण झालली होती परात रवकमणीचया मनात

काय आह यािा थाागपतता मातर कोणालाि लागलला नवहता रवकमणीचया

सवयावरािी घोिणा झाडयावर अनकााचया मनातील आशा पडलववत झाडया आवण

रवकमणीचया परापतीि मनातील मााड खाणयास तयाानी सरवात सदधा कली

ह लकषमी भीषमकाचया भटीस जाऊन आलली काही माडळी कषणाचया

भटीसही काही राजकीय कारणाामळ यत असत तवहा अनकााचया िोलणयात

भीषमकाचया सजजनतवािा व सतपरवततीिा उडलख जसा यत अस तसा अगदी

सहजपण रवकमणीिा ववियही वनघत अस भीषमकाचया वनतय जवळ राहन

अनकााशी अनक वविय िोलणयामधय सहभागी होणारी रवकमणी अशी वतिी

परवतमा सवााचयाि साागणयातन कषणाला जाणवत अस तयामळ कषणाठायीही

रवकमणीववियी एक परकारि कतहल व आकिफण वनमाफण झालल होति पण जवहा

सवााचया िोलणयातन रवकमणीचया सदगणाािी ववशि परशासा परगट होत अस तवहा

मातर lsquoअशीि सहधमफिाररणी आपडयाला हवीrsquo अस कषणालाही मनोमनी वाट

लागल होत एवढि नवह तर lsquoआपण व रवकमणी ह एकमकाासाठीि आहोतrsquo अशी

खातरीि कषणाला तयाचया आातररक पररणतन जाणव लागली होती तयामळि जवहा

भीषमकाकडन रवकमणीचया सवयावराि आगरहपवफक आमातरण आल तवहा तया

सवयावराला जाणयािी तयारी कषणान लागलीि सर कली सदधा कारण तयािा

तसा वनिय आधीपासनि झालला होता िलरामाला मातर कषणािा हा उतसाह

अनाकलनीय व जरा जासति वाटला परात lsquoकषणान ज ठरवल त ठरवलिrsquo हा

कषणािा सवभाव जाणन असलला िलराम मग सवसथ िसन lsquoआता काय होतrsquo त

रकत पहात रावहला

रवकमणीि कषणाला परमपतर

ह लकषमी परात रवकमणीचया मनातील तगमग मातर हळहळ वाढत होती

lsquoमी कषणाला मनातन आधीि वरल आह आवण भर सवयावरातही मी कषणाचयाि

का ठी वरमाला घालणार आह हा तर माझा वनिय झाललाि आह परात कषणािी

मनपसाती मला लाभल का कषण सवतः सवयावरासाठी वनवितपण यईल ना अस

माझयात काय आह की कषणान तयािी सवफ काम िाजला टाकावीत आवण माझया

सवयावराला यणयासाठी पराधानय दयाव जर कषण परतयकष सवयावराला उपवसथति

रावहला नाही तर मग माझ काय होणार रवकमचया जिरदसतीपढ मला माझी

मान तकवण भाग पडल काय माझ तात तयावळस काय भवमका घतील

तयाािाही मग काही इलाजि िालला नाही तरrsquo

अशा अनक वविाराानी रवकमणीचया मनात अगदी काहर माजल आवण

वतचया मनािी असवसथता वाढति रावहली शवटी रवकमणीन परयतनपवफक वतचया

मनाला सावरल कषणाचया परमाि समरण करन गगफ मनीि साागणही रवकमणीन

वतचया ठायी जाग कल तवहा रवकमणीि मन पषकळस शाात व वसथर झाल आवण

परापत पररवसथतीतील अडिणीवरिा उपाय वतला वतचया दषटीसमोर ददस लागला

परतयकष कषणाशीि सवतः सापकफ साधणयािा रवकमणीन वनिय कला आवण तयासाठी

वतन एक अवभनव मागफ शोधन काढला कषणाला एक वयवकतगत खाजगी पतर गपतपण

पाठवणयाि रवकमणीन ठरवल

ह लकषमी तस पहायला गल तर रवकमणीिा हा वनणफय धाडसािाि

होता कारण एक कमाररका व तीही राजकनया एका अपररवित परिाला वतिी

परमभावना वयकत करणयासाठी एक खाजगी पतर वलवहत ही गोषट तर तया वळचया

जनरीतीचया ववरदधि होती एवढि नवह तर तया कतीिी साभावना एक दषकतय

महणनि कली गली असती सामानय जनतचया दषटीन तर तो एक वयवभिारि

ठरला असता तयातनही या गोषटीिा जर गौपयसरोट झाला असता तर सवफतर

हलकडलोळि झाला असता सवफ राजकळालाि दिण लागल गल असत सवतः

भीषमकही या कतयाि समथफन तर कधीि कर शकला नसता तयालाही तया वळचया

परिवलत सामावजक धमाफनसार रवकमणीववरदध कडक कारवाई करण भागि पडल

असत रवकमचया सवभावानसार तर रागाचया भरात तयाचयाकडन काहीतरी

आततायी कतय वनविति घडल असत रवकमणीचयाही रठकाणी या सवफ साभावय

अडिणीिा समयक वविार होताि परात तरीही वतन कवढातरी धोका पतकरला

याि कौतकि करावयास हव होय की नाहीrdquo

िोलता िोलता नारदाचया मखातन रवकमणीववियीि कौतक तया

परशनोदगारातनि सहजपण परगट झाल खर परात लकषमीचया मनािी झालली

असवसथता काही लपन राह शकली नाही न राहवन लकषमीचया मखातनही वतचया

मनातील िलवििल वयकत होऊ लागलीि

ldquoअर नारदा ही कवळ कौतकािी गोषट नाही तर अतयात काळजीिीि

िाि आह एवढा मोठा धोका पतकरणयािा रवकमणीिा वनणफय हा मला तरी

अनावशयकि वाटतो वतचया मनािी अगवतकता मी समज शकत परात तरीही

एवढी जोखीम सवीकारण खरि जररीि होत का कारण रवकमणीि एखाद

पाऊलही जरी िकन इकड वतकड झाल असत तरी वतिी सवफि योजना कोसळली

असती आवण सवफि मसळ करात गल असत मग वतला कोणीि वािव शकल नसत

महणज मला वाटत अगदी कषणही तयापकषा कषणावर शरदधा ठवन व तयािाि

भरवसा धरन जर रवकमणी शाातपण वाट पाहत रावहली असती तर मला वाटत

कषणान वतिी इचछापती वनवितपण कली असती थोडासा धीर धरन रवकमणीन

कषणाला तयािा पराकरम दाखवणयािी साधी तरी दयायला हवी होती होय की

नाहीrdquo

नारदाि आधीि िोलण जया परशनोदगारान थाािल होत तयाि

परशनोदगारान लकषमीिही िोलण थाािल या योगायोगातील गामत नारद व लकषमी या

उभयतााचया लकषात आली आवण त थोडस हसल खर परात अगदी थोडा वळि

दोघही लगिि गाभीरही झाल कारण त िोलत असलला वविय हा गाभीरि होता

आवण तयाववियी गाभीरपणि िोलण आवशयक होत नारदानही लागलीि

गाभीरतन िोलावयास सरवात कलीि

ldquoह लकषमी सगण भवकतमागाफि हि तर ववशितव आह तयामधय

भकतािाि पराकरम परगट होत असतो कारण ईशवरपरापतीिी आतयावतक तळमळ ही

मळात भकताचया रठकाणीि असत ईशवराचया अनभवलडया सगण परमातनि असा

भवकतभाव भकताचया ठायी वनमाफण झालला असतो आवण तयािी पररणती व पती

कवळ ईशवराचया परतयकष परापतीमधयि होत असत तयामळ भवकतभावामधय असलली

परमािी उतकटताि असा पराकरम करायला भाग पाडत कारण कवळ साधया जजिी

परयतनान ईशवरािी परापती होण शकयि नाही तयासाठी असाधारण परयतनि घडाव

लागतात ह सतयि आह परात भवकतमागाफतील परतयक कती ही जशी मनातील उतकट

परमभावामळ घडत तसि ती कती कशी करावी यािा सिोधही भकताचया रठकाणी

जागत असतो ही सवाफत महततवािी गोषट आह या सिोधामळि योगय वळी योगय

कती योगय परकार घडत आवण भकतााकडन पराकरम घडतो भकताािा असा पराकरम

पाहनि ईशवर भकताावर परसनन होतो आवण सवतःहनि भकतााचया सवाधीन होतो

कारण ईशवर हा पराकरमािा भोकता आह आवण ईशवराचया भकतीन ईशवरािी परापती

हाि मानव जनमातील एकमव पराकरम आह

ह लकषमी कषणावरील भवकतभावामळ नमका हाि पराकरमािा भाव

रवकमणीचया रठकाणी जागत झाला आवण ती तया दषटीन परयतन करायला उदयकत

झाली रवकमणीचया भवकतभावािी पती परतयकष कषणि कर शकत होता ह तर

सतयि आह परात तयासाठी व तयाआधी रवकमणीिा भाव कषणापयात पोहोिण

अतयात आवशयक होत कषणािी परतयकष भट घण ह तर रवकमणीसाठी अशकयि

होत महणनि वतन मग पतरभटीिा मागफ सवीकारला अथाफत तयामधय जोखीम

होती ह तर खरि आह परात दसरा काहीही पयाफय उपलबधि नसडयामळ

रवकमणीिाही नाईलाजि झाला महणनि वतन परतयकष कती मातर पणफ

आतमववशवासान आवण मखयतः पणफ वववकानि कली

रवकमणीन परथम राजवाडयामधय वनतयनम पजाअिाफ करणयासाठी

यणाऱया सदव नावाचया एका परोवहताला सवतःचया ववशवासात घतल आवण तयाला

आपडया मनातील योजलला ित साावगतला तो परोवहतही रवकमणीचया मनातील

भाव ओळखन होता आवण मखय महणज कषणािी थोरवी जाणन होता तयामळि

तो परोवहत रवकमणीिी मदत करणयास लागलीि तयार झाला रवकमणीचया

कामामधय पणफ धोका आह ह कळनही तो परोवहत ती जोखीम सवीकारणयास तयार

झाला कारण तयाचया मनािी वनवित खातरी होती की तयाचयाकडन एक सतकमफि

घडत आह आवण तो एका सतकायाफलाि साहाययभत होत आह

ह लकषमी अशा तऱहन कषणाला पतर पाठववणयािी तजवीज कडयावरती

रवकमणी परतयकष पतर वलवहणयासाठी सजज झाली तयासाठी वतन परथम आपडया एका

रशमी वसतािा एक भाग कापन वगळा कला आवण सवतःचया हातान नीट धऊन

पणफ सवचछ कला नातर तया वसतभागावरती वारावार हात दररवन रवकमणीन तो

अतयात मलायमही कला रवकमणी रोज वतचया कपाळी का कमवतलक लावणयासाठी

महणन जया ताािडया का कमािा उपयोग करीत अस ति वतन पतर वलवहणयासाठी

घतल रवकमणीन वति अतयात आवडत असलल मोरपीस पतरवलखाण करणयासाठी

महणन हातात घतल मातर वतला वतचया अतयात वपरय अशा कषणाि समरण झाल

आवण वति अातःकरण कषणपरमान एकदम भरनि आल खर तर रवकमणीन ना

कधी कषणाला परतयकष पावहल होत ना कधी ती तयाला परतयकष भटली होती पण

तरीही कषणाचया रपाि गणवणफन अनकााचयाकडन वारावार कवळ ऐकनि

रवकमणीचया मनात कषणािी परमपरवतमा पणफपण भरन रावहली होती आवण वति

मन तर कषणपरमाति सदव िडनि रावहलल अस तयामळि कषणपरमािा उिािळन

आलला रवकमणीिा भाव शबदरप होणयास जराही वळ लागला नाही आवण वतिा

परमभाव वयकत करणयासाठी योगय व अनरप शबदाािा शोध घणयािीही वळ

रवकमणीवर आली नाही रवकमणीि कषणपरम वयकत करणयासाठी शबद जण

धावनि आल आवण कषणपरमान सजन साकार होऊ लागल

ldquoअहो कषणदवा माझया पराणनाथा का डीनपरिी राजकनया रवकमणी

ही आपणाला सवफपरथम मनोभाव वादनि करत आवण आपणाला पतर वलवहणयाि

अस धाडस कडयािददल आपली मनःपवफक कषमाि मागत परात माझाही नाईलाजि

झाला महणनि कवळ हा मागफ मी अागीकारला आह तरी मला आपण समजन घयाव

अशी ववनाती मी मनोमनी तशी खातरी पणफपण िाळगनि करीत आह मला

आपडयाला एवढि साागायि आह आवण एकि ववनाती करायिी आह की lsquoमी

आपणाला मनान पणफतः वरल आह तरी आपण माझा पतनी महणन सवीकार करन

मला उपकत करावrsquo एवढीि पराथफना आह

अहो कषणदवा माझी ही ववनाती आपणाला एखदवळस वववितर ककवा

गामतीिीही वाटल कारण माझी व आपली परतयकष काहीही ओळख नसतानाही मी

ह साहस करीत आह परात तयामागि पररणासथान तर कवळ आपण सवतःि आहात

आपल रप गण व सवफ िररतर यािी कीतीि अशी आह की कोणािही मन

आपडयाठायी अगदी सहजपण लबध होईल आवण तयािा तयाला दोिही दता यणार

नाही आपण अनकाासाठी आहात ह मी जाणन आह पण माझयासाठी मातर आपण

एकीएकि आहात

ह पराणनाथ कदावित आपडयाला ही माझी कवळ भावनातमकताि

आह अस वाटल भावनचया भराति ह पतर मी वलहीत आह असही आपडयाला वाट

शकल परात एका गोषटीिी वनवित खातरी िाळगा की हा वनणफय मी अतयात

वविारपवफक घतलला आह पण हा वविार मातर मी आपणाला योगय आह की नाही

याि गोषटीिा होता कारण आपली योगयता व शरषठता ही तर वनरषववादि आह आवण

त ठरवणयािी माझी अवजिात लायकी नाही हही मी जाणन आह भीषमक राजािी

कनया या नातयान अनक थोर थोर अशा ऋिीमनीचया मखातन आपल जीवनिररतर

व गणकीती शरवण करणयािी साधी मला मोठया भागयानि लाभली तवहाि

तनमनान जयाािी सवा जनमभर करावी अस कवळ आपणि एकीएक आहात असा

माझा दढवनिय झाला तसाि धयासही माझयाठायी जडन रावहलला आह आवण

तयािी पती कवळ आपणि माझा पतनी महणन सवीकार करन कर शकता

अहो कषणदवा पण जवहा परतयकष गगफ मनीचया मखातन आपल

माहातमय मी शरवण कल तवहापासन तर माझयाठायी आपडयाववियी एकीएक

भवकतभावि वनमाफण होऊन रावहलला आह माझया धयानी मनी व वयवधानीही

कवळ आपणि असता आता माझयाकडन रकत आपलीि पजा व भकती घडावी

आवण आपली माझयावरील परसननता मी अनभवावी एवढाि धयास माझयाठायी

जडन रावहलला आह कारण तयामधयि माझया जीवनािी साथफकता व धनयता आह

अशी माझी दढ शरदधा आह तरीही आपण परतयकष माझया सवयावराचया वळी

उपवसथत राहणयािी कपा करावी आवण आपडयाववियीिा भाव सवाासमकष

जाहीरपण परगट करन आपणास वरणयािी साधी मला आपण दयावी अशी मी

आपडयाकड ववनमरपण पराथफना करीत आह माझया सवयावराि ह वयवकतगत आमातरण

मी आतयावतक परमान करीत आह तयािा सवीकार करावा ही ववनाती माझी परमािी

अजी मी आपडया िरणी सादर कली आह आवण आपली मजी माझयावर वनवितपण

होईल असा माझा पणफ ववशवास आह आपडया पदी माझ पनहा पनहा सपरम साषटााग

नमसकार सदव आपल कषम व कशल लिवततrdquo

ह लकषमी खर तर रवकमणीन कषणाला थोडकयात पतर वलहन वतचया

मनीि भाव कषणाला कळववणयाि ठरवल होत परात पतर वलखाणाचया वनवमततान

जवहा वतला कषणाचया माहातमयाि समरण झाल तवहा वतचया रठकाणि परम

अनावरि झाल तयातनि शबदपरवाह वनमाफण झाला आवण तयादवार कषणपरम अखाड

ओघान वाहि लागल परात थोडया वळान वतिी तीि भानावर आली एवढ दीघफ

वलखाण वतचयाकडन कस घडल याि वति वतलाि नवल वाटल पण मग वतचया

मनात लगिि आणखीनही एक वविार आला की एवढ लाािलिक पतर कषणाला

पाठवाव की नाही कारण कषणािी व रवकमणीिी परतयकष भटि काय तर

ओळखही नवहती परात या गोषटीवर जासत वविार करीत न िसता रवकमणीन

मनािा एकि वनिय कला की पतरादवार मोकळ झालल आपडया मनातील भाव

आपण कषणाला परमान अपफण करावत आवण िाकी सवफ तया कषणावरि सोपवाव

भलिर व योगयायोगय यािा वनवाडा कषणि करील आवण काय तो वनणफयही कषणि

घईल परात वतचया भावािा कषण नककीि सवीकार करील यािी पणफ खातरी

रवकमणीचया ठायी होती महणनि अगदी वनःशाक मनान रवकमणीन त पतर एका

रशमी वसतात िााधन आधीि योवजडयापरमाण तया परोवहताचया सवाधीन कल आवण

तयािी मथरकड जाणयासाठी तवररत रवानगी कली

ह लकषमी रवकमणीचया साागणयापरमाण वनघालला तो परोवहत

अवतशय गपतपण व सावधानतन परवास करीत करीत तवरन मथरस जाऊन

पोहोिला तयान तािडतोि कषणाशी सापकफ साधन तयाला वनरोप कळवला की तो

का डीनपराहन एक अतयात महततवािा व खाजगी सादश घऊन आलला आह आवण

तयाला कषणािी भट तवररत व एकाातात हवी आह lsquoका डीनपरrsquo ह नाव ऐकताि

कषण लगिगीन िाहर आला आवण तयान तया परोवहतािी भट घऊन तयाला तयाचया

यणयाि कारण वविारल परोवहतान आधी आजिाजला पाहन कोणी नसडयािी

खातरी करन घतली आवण कषणाला ववनमरभावान अवभवादन करन तो महणाला

ldquoमी का डीनपरचया राजवाडयातील एक परोवहत असन मला आपडयाकड राजकनया

रवकमणीन एक खास पतर घऊन पाठवल आह पतर अतयात खाजगी आह आवण त

कवळ आपडयासाठीि आह पतराि उततरही आपण माझयािरोिरि तवररत पाठवाव

अशी ववनातीही राजकनयन आपणास कली आहrdquo

तया परोवहताि िोलण ऐकताकषणीि कषणाचया मखावर परसननता

झळकली तयान तवरन त पतर आपडया हातात घतल आवण आतरतन वािावयास

सरवातही कली कषण जस जस पतर वाित होता तस तस तयाचया मखावरील भाव

िदलत होत रवकमणीचया सादर व वळणदार अकषरातील वलखाणातन पाझरणारा

कषणाववियीिा परमभवकतभाव कषणाचया अातःकरणापयात पोहोिणयास जराही वळ

लागत नवहता कारण रवकमणीचया तया भावात जवढा आवग होता तवढीि तो

भाव सवीकारणयािी आतरता कषणाचया ठायी होती तयामळि कषणाि अातःकरण

सातोि पावता पावता अवधकावधक आनाददत होत होत रवकमणीि पतर वािन

झाडयावरती कषणान आपल पाणावलल नतर कषणभर वमटन घतल आवण पढचयाि

कषणी तयान तया परोवहताि हात परमान आपडया हातात घतल एवढि नवह तर

तयान तया परोवहतालाि परमान दढाललगन ददल कषणाचया या अिानक घडलडया

उतसरतफ कतीन तो परोवहत जवढा िदकत झाला तवढाि सखावलाही तयान

कषणाला आपल दोनही हात जोडन ववनमरभावान वादन कल आवण महणाला

ldquoअहो ह तर माझ परमभागयि आह आपणासारखया थोर परिािा

अाग साग मला लाभला आवण माझी काया कताथफ झाली यामधय माझया पातरतिा

काहीही भाग नसन ह तर आपल रवकमणीवरील परमि परगट झाल ह मी पणफपण

जाणन आह आपणा उभयतााि परसपराावरील असलल उतकट परम आपडयापयात

पोहोिवणयासाठी मी कवळ माधयम ठरलो परात मला मातर तयािा अवतशय

आनादही होत आह तया तमचया परमािी दवाण घवाण करीत असताना तया परमािा

सपशफ माझयाही मनाला वनविति झाला आवण तया परमातील काही अाश का होईना

पण माझया मनाला नककीि लागन रावहलला आह यािी मला पककी खातरी आह तवढ

परम मला माझया जीवनभर परल असा माझा दढ ववशवास आह

अहो खर तर आपण व रवकमणी याािी भटि काय पण आपण तर

एकमकााना पावहललही नाही परात तरीही आपल ह परसपराावरील एवढ उतकट परम

पावहल की मला तर अतयात नवलि वाटत का डीनपरला मला रवकमणीिी अवसथा

पहायला वमळाली होती वतचया रठकाणी तर आपल माहातमय एवढ ठसलल आह

आवण ती आपडया परमसमरणात वनतय एवढी रमलली असत की वतला वतचया दहाि

व आजिाजचया पररवसथतीिही भान नसत वतिी ही अवसथा जवहा वतन मला

ववशवासात घऊन माझयाकड परगट कली तवहा मला तर वतिी काळजीि वाट

लागली कारण अस एकतरी भाववनक परम आवण तही परतयकष भट न होता महणज

तर त काडपवनकि होय तयामळ तया परमाचया भावनला जर परतयकष परवतसाद

वमळालाि नाही तर त मन वनराशचया गतत एवढया खोलवर जाईल की मग तया

मनाला तयातन वर काढण अतयात कठीणि होऊन राहील परात रवकमणीचया ठायी

वतचया परमाववियी एवढा जिरदसत आतमववशवास होता की तयामळ मी तर अगदी

िदकति झालो होतो तयाििरोिर रवकमणीचया परमातील परामावणकपणा मला

अतयात भावला आवण वतिी वयाकळता पाहन तर माझ मन दरवलि महणनि तर

मीसदधा एवढया साहसाला तयार झालो

अहो पण परतयकष जवहा आपली भट झाली तवहा आपडयाठायीसदधा

रवकमणीववियी तवढाि उतकट परमभाव आह ह पाहन तर मी अवाकि झालो

परतयकष भट न होताही तमहा उभयतााचया रठकाणी परसपरााववियी एवढ जिरदसत

परमाकिफण आह आवण एकमकााठायी असलडया परमािी परसपरााना एवढी खातरी

आह की ह तर तमहा उभयताािी मन एकमकााशी परमान पणफपण जळली

असडयािि लकषण आह मला वाटत यापकषा मोठा िमतकार सवफ सषटीत दसरा

कोणताही असण शकयि नाही आता तर माझी खातरीि झाली आह की तमही दोघ

परसपरााना कवळ अनरपि आहात अस नाही तर तमही रकत एकमकाासाठीि

आहात तमचया जोडीिी तलना कवळ लकषमीनारायणाचया जोडीशीि करता यण

शकय आह तमचया वववाहािी गाठ बरमहदवान आधीि िााधन ठवलली आह ह

नककी तयासाठी मी कवळ वनवमततमातर व थोडयारार परमाणात सहाययभत होत आह

ही माझयावरती तया परमशवरािीि कपा आह असि महणाव लागल तवहा मला

आता वनरोप घणयािी अनजञा दयावी एवढीि पराथफना आह रवकमणीला तमही काही

वगळा वनरोप दणयािी आवशयकता आह अस मला तरी वाटत नाहीrdquo

तया परोवहताि िोलण ऐकन कषणाला अतयात सातोि झाला तयान

आपडया सवकााना िोलावन घतल आवण तया परोवहतािा यथोवित सतकार व

पाहणिारही कला कषणान दऊ कलल धन घणयाि मातर तया परोवहतान अतयात

नमरतन नाकारल कषणाला वादन करन व जासत वळ ववशराातीही न घता वनघणाऱया

तया परोवहताला कषणान कषणभर थाािवल कषणान रवकमणीि पतर सवतःकड ठवन

घतल आवण जया रशमी वसतात त पतर िााधन आणल होत तयाि वसतात एक

तळशीिी माळ ठवली आवण पनहा त वसत िााधन तया परोवहताचया सवाधीन कल

परोवहताकड िघन कषणान रकत सिक वसमत कल परोवहताला तो साकत लकषात

आला तयान पनहा कषणाला वादन कल आवण तो तवरन का डीनपराला जाणयासाठी

वनघाला

ह लकषमी का डीनपरात रवकमणी मातर डोळयात पराण आणन तया

परोवहतािी वाट पाहत होती lsquoएवहाना पतर कषणापयात पोहोिल असल आवण

तयान त वािलही असल कषणािी परवतदकरया काय व कशी असल िरrsquo या

सततचया वविारान रवकमणीि मन अतयात वयाकळ झालल होत रवकमणीला तर

जाणारा परतयक कषण एका ददवसासारखा आवण परतयक ददवस एका विाफसारखा

जाणवत होता परात रवकमणीचया मनािी ही अवसथा ती िाहयाागान दाखव शकत

नवहती कोणाचयाही ती लकषात यणार नाही यािी अतयात काळजी रवकमणी घत

होती सदवान रवकमणीला रार काळ परतीकषा करावी लागली नाही रवकमणीचया

मनािी तगमग अवधक तीवर होणयाचया आति वतन कषणाकड पाठवलडया

परोवहताि परत यण झाल रवकमणीकड पाहन आधी तयान मादवसमत कल मातर

रवकमणीचया मनावरिा ताण एकदम हलका झाडयासारखा झाला अजन तो ताण

पणफपण गला नवहताि परात तया परोवहताचया नजरतील सिक भाव रवकमणीचया

लगिि लकषात आला आवण वतचया मनाला िरािसा ददलासा वमळाला परात

अजनही परोवहताचया मखातन परतयकष ऐकण वशडलक रावहलल होति तयािीही

पती लगिि झाली

ह लकषमी योगय साधी िघन रवकमणीन तया परोवहताला तािडतोि

आपडया महालात िोलावन घतल तया रठकाणी आडयावर परोवहतान पवहली गोषट

कोणती कली असल तर काहीही न िोलता कषणान ददलली व आपडयािरोिर

आणलली तया रशमी वसतािी गाडाळी रवकमणीचया हातात सपदफ कली तया रशमी

वसताचया सपशाफनि रवकमणीि सवााग मोहरन आल वतन लागलीि त रशमी वसत

उलगडल असता तयातील तळशीिी माळ वतचया नजरस आली आवण कषणाचया

परमसमरणान रवकमणीि अातःकरण भरनि आल तया माळचया सगाधान

रवकमणीि मन तर अतयात सखावलि परात ती अतयात भावपणफही झाली

रवकमणीन ती माळ पनहा पनहा आपडया नतरााना लावली आवण नातर तया माळला

आपडया हदयाशी धरन रवकमणीन आपल नतर वमटन घतल परात तया नतराातन

वाहणाऱया परमाशराना थाािवण मातर रवकमणीला शकय झाल नाही आवण तस करण

वतला आवशयकही वाटल नाही रवकमणीिी ती भावपणफ अवसथा पाहन तो

परोवहतही भावनावववश झाला आवण तयाि डोळही पाणावलि काहीही न िोलता

व काही िाहलही लाग न दता तो परोवहत तथन हळि वनघन गला

ह लकषमी थोडयाि वळात रवकमणी भानावर आली खरी परात वति

मन मातर कषणाववियीचया परमान व तयाहीपकषा अवधक कतजञभावान भरन रावहल

होत वतचया परमभावािा आवण मखय महणज वतिा सवीकार कषणान अतयात कपावात

होऊन कला याति रवकमणीला सवफ पावल होत िाहयाागान जरी ती अजन

कषणािी झाली नवहती तरी अातःकरणात मातर रवकमणी सवफसवी कषणािी आवण

कषणािीि होऊन रावहली होती परात परतयकषपण कषणािी होण ह रवकमणीसाठी

अजन वशडलक रावहल होत तोि एकमव धयास रवकमणीला लागला होता

कषणपरापतीिी वनविती मातर आता वतचयारठकाणी पणफपण होती आवण तयासाठीचया

परयतनाासाठी रवकमणी आता पणफपण सजज झाली होतीrdquo

नारदाि िोलण ऐकणयात तनमय झालडया लकषमीचया मखातन

सहजोदगार वनघाल ldquoशाबिास रवकमणीिी वतिी खरि कमालि आहrdquo

लकषमीचयाकडन अतयात सहजपण परगटलल रवकमणीववियीि परशासापर विन ऐकन

नारदालाही सातोिि झाला आवण आपल िोलण थोडावळ थाािवन तो लकषमीि

िोलण ऐकणयासाठी आतरतन वतचयाकड परमळ नजरन पाहत रावहला नारदाचया

दषटीतील साकत लकषमीन लागलीि ओळखला आवण वतन पढ िोलावयास सरवात

कली

ldquoअर नारदा आता मातर मला रवकमणीचया भावाि कवळ कौतकि

वाटत नसन वतिा साथफ अवभमानही वाटतो lsquoदव ह शराला अनकल होत आवण परम

हि सवााना शर िनवतrsquo ह तर रवकमणीन सवतःचया पराकरमानि वसदध करन

दाखवल आह असा पराकरम परमाचया आतफततन वनमाफण झालडया भवकतभावामळि

रवकमणीकडन घडला हही सतयि आह पराकरम हि भवकतभावाि परमख लकषण

आह की जयामळ तो दव परसनन होतो आवण सवतःहन सवतःला भकताचया सवाधीन

करतो महणनि कषणही रवकमणीवरती असाि परसनन झाला आता तयानातर

कषणान काय व कशी लीला कली आवण रवकमणीसाठी तो कसा धावन गला ह

शरवण करणयािी माझी उतसकता अगदी वशगला पोहोिलली आह तवहा त सवफ

मला समगरपण व तवररत साागणयाि कर िघ कारण त ऐकडयावशवाय माझया

मनाला अवजिात सवसथता लाभणार नाहीrdquo

लकषमीचया िोलणयातन परगट झालली रवकमणीववियीिी योगय दाद

नारदाला सातोि दती झाली आवण अवधक उतसावहत व उततवजत होऊन तयान पनहा

िोलावयास सरवात कली

ldquoअगा लकषमी तला रवकमणीववियी ज वाटत आह त अगदी यथाथफि

आह परात एक गोषट लकषात ठव की अजनही रवकमणीला कषणािी परापती परतयकषपण

झालली नवहतीि कारण तयााि सवयावर होणयासाठी अजनही अवकाश होता आवण

गोषटी परतयकष होई होईपयात दकतीतरी अडिणी यण अगदी साभवनीय असत मखय

महणज रवकमणीसदधा ह समजन होती आवण महणन ती सावधही होती िाहयाागान

जरी रवकमणी सवााशी मोकळपणान वागताना ददसत असली तरी कोणाशीही ती

जासत जवळीकता राखत नवहती अगदी वतचया माता-वपतयाानाही रवकमणीन

कशािा थाागपतता लागन ददलला नवहता खर तर रकमी हा रवकमणीवर नजर व

पाळत ठवन होता परात तयालाही रवकमणीचया मनातील ित मळीि कळ शकला

नाही एवढी रवकमणीन दकषता राखलली होती

भीषमकान मातर रवकमणीचया सवयावरािी तयारी अगदी जोरात सर

कलली होती आवण रकमी सवतः जातीन सवाावरती लकष ठवन होता वनरवनराळ

राज महाराज व राजपतर यााचयासाठी तयााचया तयााचया मानाला व लौदककाला

साजस अस वगवगळ शावमयान उभारल जात होत तयामधय सवफ सखसोयी व

ववियभोगाािी साधन यााचया सववधा परवडया होतया भीषमकाचया व

का डीनपरचया ऐशवयाफिीि उधळण सवफतर नजरला यत होती आवण रवकमला तयािा

ववशि अवभमान वाटत होता रवकमन एक गोषट मातर हतपरससरि कली होती

आवण ती महणज तयान जरासाध व वशशपालादी अशा तयाचया गोटातील राजाासाठी

सवाापासन वगळी पण एकवतरत अशी वयवसथा कली होती वशशपालािा शावमयाना

तर रवकमन अतयात ववशितवान सजवला होता कारण कोणतयाही पररवसथतीत

रवकमणी व वशशपाल याािाि वववाह होणार यािी पककी खातरी रवकमला वाटत

होती तयाचया दषटीन तयाति रवकमणीि वहत होत आवण ति तयालाही पढ

लाभदायक ठरणार होत

ह लकषमी जसा जसा सवयावरािा ददवस व वळ जवळ यऊ लागली

तसा तसा िाहय वातावरणातील उतसाह व जडलोि वाढति होता परात भीषमक व

तयािी राणी शदधमती यााचया मनातील सपत ताण मातर वाढत होता तयािी जाणीव

तया उभयतााना होती तरीही त एकमकााना िाहयाागान तस दशफव दत नवहत

उभयता जवहा समोरासमोर यत तवहा कवळ मादवसमत करीत परात काहीही

िोलायि मातर टाळति असत रवकमचया रठकाणिी असवसथता तर अगदी

कमालीिी वाढली होती आवण ती तयाचया वागणया-िोलणयातन अतयात सपषटपण

परगट होत होती सवतः रवकमणी मातर अतयात शाात मनान व सवसथ विततान सवफ

गोषटी अगदी मोकळपणान व वयववसथतपण करीत होती खरी परात तीही तवढया

आनादात नवहती हही खरि होत

ह लकषमी हळहळ एकक करन सवफ आमावतरत राजामहाराजााि आगमन

होऊ लागल आवण का डीनपरातील गदी व वदफळ वाढ लागली परतयकाि यथोवित

सवागत व आदरसतकार राजा भीषमक सवतः जातीन करीत होता रवकमही तयामधय

सहभागी होत होता परात तयातही तो जाणनिजन डाव उजव करीत होताि

तयामळि जवहा कषणाि काही यादववीरााना साथीला घऊन का डीनपरी आगमन

झाल तवहा रकमी तयावळस मददामहन हजर रावहला नाही साधया औपिाररकति

व वशषटािारािही िाधन पाळणयास रकमी तयार नवहता एवढा कषणाववियीिा

राग व दविमतसर तयाचयारठकाणी भरन रावहलला होता

कषण-रवकमणी परथम भट

कषणाला पाहताि भीषमकाला मातर अतयानाद झाला कषणािी थोरवी

व ववशितव भीषमक जाणन होता पण कषणाला तो परथमि भटत होता आवण

कषणाचया परथम भटीति भीषमकािही मन कषणान लजकन घतल भीषमकान

कषणािा सतकार करणयाचयाआधीि कषणान तयाला वाकन नमसकार कला आवण

वसमतहासय करन तयाि कषमकशल वविारल कषणाचया मोहक वयवकतमततवान

भीषमक एवढा परभाववत झाला की तयान परमान कषणाला आपडया वमठीति घतल

एवढि नवह तर भीषमकान कषणािा हात आपडया हातात घऊन तयाला आपडया

सवतःचया राजवाडयात नल तयारठकाणी गडयावर भीषमकान राणी शदधमतीला

कषणािी आरती ओवाळणयास साावगतल कषणाला पाहताकषणीि शदधमतीलाही

परमान एकदम भरन आल आवण वतनही पािारती ओवाळन कषणाि सवागत करन

तयाि अवभषटलितन कल तयानातर भीषमकान कषणािी राहणयािी वयवसथा आपडया

राजवाडयातील एका खास महालात कली कषणािरोिर आलडया िाकी सवफ

यादवाािी उतरणयािी वयवसथा मातर आधी योजडयापरमाणि वगळया रठकाणी

करणयात आली कषणाचया रपान रवकमणीला सयोगय पती वमळत आह यािी

खातरी भीषमकाचया रठकाणी आधीपासनि होती कषणाचया परतयकष भटीन ती खातरी

आणखीनि पककी झाली एवढि

ह लकषमी रकमी मातर अपकषनसार सातापलाि भीषमकान कषणाला

आधीपासनि अस झकत माप ददडयािददल रवकमन तयाचयावर दोिारोप करन

ववरोध करणयािा परयतन कला परात कषणाि आगमन झाडयापासन धयफिळ घतलला

भीषमक तयाचया वनणफयापासन अवजिात हललाही नाही मग रवकमनही कधी नाही

तो धोरणीपणान थोडासा सायम दाखवला lsquoपरतयकष सवयावराचया वळीि काय त

िघन घऊrsquo असा वविार मनात ठवन रकमी िाहयाागान तरी परयतनपवफक सवसथि

रावहला

ह लकषमी कषणािी राहणयािी वयवसथा राजवाडयातील एका

महालाति कलली आह ह कळडयावर रवकमणीचया मनािी काय अवसथा झाली

असल त मला वाटत ति अवधक जाण शकशील जया कषणाचया भटीसाठी

रवकमणी डोळयात पराण आणन वयाकळतन वाट पाहत होती तो वतिा कषणनाथ

िाहयाागान का होईना पण वतचया अगदी जवळ वासतवय करन रावहला होता

साहवजकि रवकमणीला सवसथ िसवि ना रीतीररवाजापरमाण वतला िाहर

जाणयास परवानगी नवहती तयामळ रवकमणीचया मनात सारखी घालमल सर

होती परात रवकमणीन शाात मनान व मोठया ितराईन तयातन मागफ हा काढलाि

परातःकाळी लवकरि उठन रवकमणीन सनानाददक सवफ आवनहक पणफ कल आवण

राजवाडयाचया आवाराति असलडया एका दवालयात दवदशफनाला जाणयाचया

वनवमततान ती वतचया महालाचया िाहर पडली पजि सावहतय असलल िाादीि

तिक दोनही हातात धरन एकक पाऊल माद माद गतीन टाकीत रवकमणी िालत

होती पण तयावळस वतिी नजर मातर शोधक दषटीन आजिाजला पाहत होती

ह लकषमी रवकमणीचया रठकाणिी ही कषणभटीिी वयाकळता

कषणावशवाय दसऱया कोणाला िर कळण शकय होत कारण कषणही रवकमणीचया

भटीसाठी तवढाि आतर होता तयामळ कषणही जण तयाचया आातररक पररणनसार

तयािवळी सहजपण तयाचया महालातन िाहर आला राजवाडयाचया आवारात

असलल दवालय पाहन कषणाचया रठकाणिी उतसकता जागत झाली आवण तयािी

पावल तया ददशन वळली कषण थोडासा तया दवळाचया जवळ यतो न यतो तोि

अिानक व अनाहतपण कषण व रवकमणी एकमकाासमोर यऊन उभ ठाकल एका

कषणाति तया दोघााि नतर नतरासी वमळाल आवण दोघााचयाही अातरीिी खण

उभयतााना एकदमि पटली कषण व रवकमणी उभयताानी एकमकााना लगिि

ओळखल की lsquoहाि तो कषण आवण हीि ती रवकमणीrsquo आवण परसपरााकड त एकटक

दषटीन पाहति रावहल रवकमणीचया हदयातील परमनगरीिा राजा असलला कषण

आवण कषणाचया हदयात तयाचया वपरय सखीि सथान आधीि परापत झालली

रवकमणी यााना तयााि भाव वयकत करणयासाठी शबदाािी आवशयकता जण

जाणवलीि नाही शबदावीणही भाव वयकत करणाऱया नतरााचया परमिोलीन कषण व

रवकमणी एकमकााशी दकतीतरी वळ िोलत होत एकमकााना परमान परसपरााि

कशल वविारीत होत भटीिा झालला आनाद साागत होत आवण परमान एकमकााना

lsquoसााभाळन रहा काळजी कर नकोस पण काळजी घrsquo असही साागत होत काय

साागत होत आवण दकती साागत होत ह खर तर तयााि तयाानाि ठाऊक दसऱयाला

जथ परवशि नाही तथ कोण आवण काय िोलणार

ह लकषमी परात कषणाला पररवसथतीि भान व जाण अवधक होती

रवकमणीि पाणावलल नतर सहजपण वमटल गल होत कषणान एका दषटीकषपात

आजिाजचया पररवसथतीिा अादाज घतला आवण रवकमणीचया हातात असलडया

तिकातील एक सगावधत तळसीदल हातात घऊन तयािा हळवार सपशफ

रवकमणीचया नतरााना कला तया परमळ सपशाफन रवकमणीि नतरि काय वतिी सवफ

कायाि मोहरन रावहली अधोनमीवलत नतराानी कषणाि मनमोहक मखकमल व

तयावरील अतयात वमवशकल अस सहासय यााि होणार दशफन रवकमणीचया नतरातन

वतचया हदयात अगदी सहजपण पोहोिल आवण ठसलही कषणान त तळसीदल

रवकमणीचया हातात ददल थोडयाशा भानावर आलडया रवकमणीन तशाि

अवसथत तिकातील परसादािी दधािी िाादीिी वाटी कषणाचया हातात ठवली

कषणान तया वाटीतील दध आनादान पराशन करणयास सरवात कली तयावळस

तयाचया मखातन सााडणाऱया दधाचया िारीकशा धारकड रवकमणी अवनवमि

नतराानी पाहत होती कषणाि त वनरागस व गोड रप अातरात साठवन ठवणयासाठी

रवकमणीन कषणभर आपल नतर वमटन घतल आवण पनहा उघडल तर कषण वतचया

समोरन आधीि वनघन गलला होता

ह लकषमी कषण व रवकमणी यााचया पवहडयाि भटीिा तो भावपणफ

परसाग खरि अतयात हदयागम होता कारण खऱया अथाफन ती कषण व रवकमणी

यााचया हदयाािीि भट झालली होती आवण असा अनभव तया उभयताानी एकदमि

घतला होता परसपरााचया हदयातील एकमकााना असलल सथान तयााना एका

दषटीभटीति कळाल आवण तयााि परसपराावरील परमि एकमकााना तया भटीत

वमळाल परमाला परम वमळाल आवण महणनि हदयाला हदय वमळाल असा अनभव

कषण व रवकमणी या दोघाानाही एकाि वळी आला हि तया भटीि ववशितव होय

ककिहना दव व भकत यााचया आतयावतक परमातन घडणाऱया भवकतभावाचया भटीिि

त ववशषटयपणफ लकषण आह हि खर

ह लकषमी भारावलडया अवसथतील रवकमणी काही काळ तथि सतबध

होऊन उभी रावहली थोडया वळान वतिी तीि सावरली गली आवण वतन

आजिाजला पनहा पनहा वळन पावहल परात कषण कोठि वतचया नजरस आला

नाही तवढयात रवकमणीिी नजर वतचया हातातील पजचया तिकाकड गली आवण

वतचया एकदम लकषात आल की कषणान पराशन कलडया दधातील काही दध तया

िाादीचया वाटीत तसि रावहलल होत रवकमणीचया मखावर मादवसमत झळकल

कषणािी परमखण रवकमणीन लगिि ओळखली वतचया िटकन लकषात आल की

तया िाादीचया वाटीतील दध ह िकन रावहलल नाही तर कषणान त मददामहनि

ठवलल आह रवकमणीन कषणािा परमपरसाद महणन त दध लागलीि पराशन कल

आवण आता दवालयात न जाताि रवकमणी माद पावल टाकीत वतचया महालाचया

ददशन परत िाल लागली दवदशफन झाडयािा व दवािा परसादही सवन कडयािा

तपतीिा आनाद रवकमणीचया मखावर ववलसन रावहला होता आवण मखावरील

परसननतन रवकमणीि मखकमल अतयात शोवभवात ददसत होत

ह लकषमी मनाचया तशा हरवलडया व हरखलडया वसथतीति रवकमणी

वतचया महालात कवहा व कशी यऊन पोहोिली ह वति वतलाही कळलि नाही

परात महालातील इतर वसतयाानी रवकमणीिी अवसथा पावहली आवण तया िदकत

मदरन वतचयाकड पाहति रावहडया कारण वतचया हातातील िाादीचया तिकात

पजि सवफ सावहतय जसचया तसि ददसत होत रवकमणीचया काही जवळचया

दासीनी वतला वविारणयािा परयतन कला खरा परात कोणाशीही काहीही न िोलता

रवकमणीन आपडया हातातील तिक एका दासीचया हाती ददल आवण आपडया

हातात रकत कषणान ददलल तळसीदल घऊन रवकमणी सवतःचया शयनगहात गली

सदधा

रवकमणी वतचया शयनगहातील एका मखमली मािकावर आपल नतर

वमटन पहडली होती आवण हातातील तळसीदल सवतःचया मखावर सवफ िाजानी

एखादया मोरवपसापरमाण हळवारपण दररवीत होती होणाऱया सखद सपशाफन

रवकमणीि कवळ तनि नवह तर मनही मोहरन यत होत आवण तया रठकाणी

सतत कषणपरमाचया लहरी वरती लहरी उठत होतया कषणभटीचया परमपरसागातन

रवकमणी िाहयाागान जरी िाहर आडयासारखी ददसत होती तरी वति मन मातर

कषणपरमात पणफपण िडालल होत कषणरपाि परतयकष घडलल दशफन वतचया

मनःिकषापढ अजनही तसचया तसि होत आवण कषणपरमािा मनाला जडलला साग

कायम होता कषणाचया नतरातील वनःशबदपण िोलणार परम कषणाचया मखावरील

परमळ व वमवशकल हासय आवण अातःकरणािा ठाव घणारी कषणािी शोधक नजर ह

सवफ रवकमणीचया रठकाणी अजनही समतीरप झाल नवहत कारण तो कधीही न

सापणारा अनभव अजनही ती जसाचया तसाि अनभवीति होती

कषणाचया वयवकतमततवान सामोवहत व परभाववत झालली रवकमणी

कषणाववियीचया वविारात पणफपण गढन गलली होती कषणाि एकटक पाहण

कषणाि िालण कषणाि हसण इतयादी कषणाचया वयवकतमततवाचया अनक अागाािा

वविार करता करताि रवकमणीला जाणव लागल की कषणाि त वयवकतमततव

सामानय नसन असाधारणि आह गगफ मनीनी साावगतलडया कषणाचया ईशवरी

माहातमयािी सवफ सलकषण कषणाठायी अगदी सपषटपण व परपर ददसत होती

कषणाठायीिा आतमववशवास कषणाचया वागणयातील सहजता व मोकळपणा आवण

मखय महणज कषणाचया ठायी असलला आतयावतक आपलपणा या सवाफतन कषणाचया

ईशवरी अनभवािी परवितीि रवकमणीला आली होती अशा कषणािी सवफ भावान व

कायमिी होऊन राहणयािी सवणफसाधी आपडयाला वमळाली आह या जावणवन

सवतःला अतयात भागयवान समजणारी रवकमणी मनातन मातर सावधि होती

कारण पढ काय व कस घडणार आह यािी वनविती नवहती पण पढ काय करायि

आह यािी खातरी मातर रवकमणीचया ठायी पणफपण होती तयाहीपकषा वतचया

भावािी पती कषणि करणार आह कारण रवकमणीचया ववनातीनसार तयासाठीि

तो यथ सवतःहन आलला आह असा पणफ ववशवास रवकमणीचया ठायी आता झालला

होता

अकवडपत व अववित घडलडया रवकमणीचया परमभटीनातर कषण जवहा

तयाचया महालात परत आला तवहा तोही अतयात पररवडलत व आनाददत झालला

होता रवकमणीचया वयवकतमततवातील सादरतन कषणाचया मनालाही वनविति

आकरषित कल होत पण तयाहीपकषा रवकमणीचया ठायीिी शालीनता व सोजवळता

यान कषण अवधक परभाववत झालला होता रवकमणीचया मखावरील सावतवक

भावाि व आतमववशवासाि झळकणार तज कषणाला अजनही समरत होत

अातःकरणातील कषणपरमाला पणफपण परगट करणार रवकमणीि नतर व नजर

कषणाचया मनःिकषाना अजनही ददसत होती आपली आतमसखीि भटडयािी पणफ

खातरी व खण कषणाचया मनाला पणफपण पटली होती आपल व रवकमणीि नात

अतट असन ह ऋणानिाध कवळ याि जनमीि नसन त जनमोजनमीि आहत यािी

जाणीव कषणाला अगदी सहजपण झाली ईशवरी वनयतीतील हा साकत कषणानही

पणफपण ओळखला आवण आता पढ काय व कशी लीला परगट होणार आह ती

पाहणयासाठी कषणही आतर होऊन आपडया शयनमािकावर शाातपण व सवसथपण

पहडला होता

ह लकषमी कषण व रवकमणी याािी परथम भट जवहा झाली तयािा

दसराि ददवस हा रवकमणीचया सवयावरािा होता भडया पहाटपासनि कवळ

भीषमकाचया राजवाडयाति नवह तर सवफ का डीनपराति गडिड व धामधम सर

झाली होती परतयकष सवयावरािा सोहळा पाहणयासाठी समसत नागररकााचया

झाडीचया झाडी एका खास उभारलडया सशोवभत माडपाकड वनघाडया होतया

नगरीतील सवफ रसत सडासामाजफन करन ववववधरागी राागोळयाानी सजववलल होत

िौका िौकामधय गढया व तोरण उभारडयामळ सवफि वातावरण अतयात मागलमय

झालल होत सवफ पररसरात नानाववध मागल वादयााि सर वननादन रावहल होत

परतयकष राजवाडयामधय अथाफति ववशि घाई व धावपळ होती

सनानाददक सवफ कम उरकन सयोदयाचया समयी भीषमक व शदधमती याानी परथम

दवालयात जाऊन कलदवतिी यथाववधी िोडिोपिार पजाअिाफ कली आवण

कलदवतकड lsquoसवफ सखरप व आनाददायी घडोrsquo अशी पराथफना कली तया

राजवाडयातील एका परशसत दालनात राजपरोवहताचया अवधपतयाखाली सवफ

गरहशाातीसाठी एक यजञ भीषमक व शदधमती यााचयाकडन करणयात आला तयािवळी

रवकमणीनही ससनात होऊन दवालयात कलदवतिी यथासााग पजा कली आवण

मनोकामना पणफ करणयासाठी कलदवतकड मनोिळ मागन घतल महालात

परतडयावर रवकमणीन नवीन भरजरी वसत पररधान कली व सवफ अलाकाराासवहत

सजन ती तयार झाली माता वपता व परोवहत यााना नमसकार करन रवकमणीन

तयााि आशीवाफद घतल परोवहताानी मातर महणन वति अवभषटलितन कल

मातावपतयाानी रवकमणीला परमान जवळ घऊन वति मखकमल करवाळल

उभयतााि नतर पाणावल पण तशाि गवहवरलडया अवसथत भीषमक व शदधमती

रवकमणीला घऊन सवयावर माडपाकड जाणयासाठी वनघाल

रवकमणीिा हात धरन भीषमक व शदधमती तयााचया महालाचया िाहर

आल मातर तो रकमी तथ आधीपासनि उभा होता रवकमणीन आपडया जयषठ

भरातयािा मान राखणयासाठी महणन दोनही हात जोडन रवकमला नमसकार कला

रवकमन वतला परवतसाद ददला न ददडयासारख कल रवकमिा िहरा गाभीरि होता

आवण तयाचया भवमकशी तो खािीर होता ह तयाचया भावमदरवरन अगदी सपषटपण

ददसत होत काहीही न िोलता रकमी पढ जाऊन रथामधय िसला भीषमक व

शदधमती यााचया मनाला थोडासा ताण आलाि परात रवकमणी मातर शाात तर

होतीि आवण वनियीही होती वतन मातावपतयााना कवळ नजरनि खण करन

सवसथ राहणयास साावगतल आवण मातावपतयाासह रवकमणी रथामधय जाऊन िसली

रवकमन सारथयाला इशारा कला असता रथ सवयावर माडपाकड सावकाशपण िाल

लागला रसतयावर दतराफ नागररकजन जमन रथावरती रल उधळीत होत आवण

रवकमणीला शभचछा दत होत

सवयावर माडप सवफ ऐशवयाफन यकत असा सशोवभत कला होता भरजरी

वसत नानाववध रलााचया माळा व गचछ तोरण पताका व अनक गढया याानी

सजवलडया तया माडपातील वातावरण अतयात माागडयाि झाल होत अनक

मागलवादयााि सर वातावरणात भरन रावहल होत भीषमक व शदधमती

रवकमणीसह आपापडया आसनावर सथानापनन झाल हळहळ एकका राजााि

आगमन ततारी व नौितीचया झडणाऱया आवाजात होऊ लागल यणाऱया परतयक

राजािा नावावनशी उडलख करन जयघोि होत अस आवण रकमी सवतः परतयकाि

जातीन सवागत करन तयााना तयााचया तयााचया आसनावर नऊन िसवीत अस

तवढयात कषणािही आगमन झाल तयाचया परसनन व तजसवी वयवकतमततवान

माडपातील सवफजण एवढ परभाववत झाल की तयाानी उतसरतफपण व उतसाहान उभ

राहन कषणाला उतथापन ददल कषणाि त झालल उतसरतफ सवागत पाहन रवकमिा

कषणाववियीिा राग अवधकि उराळला आवण कषणाचया सवागतासाठी पढ न

जाता ककिहना कषणाकड न पाहताि तयान कषणाकड जाणनिजन दलफकषि कल

रवकमन कलला हा अवमान कषणान मळीि मनाला लावन घतला नाही परात

भीषमकाला मातर अतयात वाईट वाटल सवतः पढ होऊन तयान कषणािा आदर-

सतकार कला आवण कषणाला उचचासनावर सथानापनन कल तयामळ तर रकमी

अवधकि विडला पण सवतःला कसिस आवरन तो मनातडया मनात िररडत

जागचया जागीि िसन रावहला

ह लकषमी आता रवकमणीसवयावराचया परसागातील महततवािा कषण

जवळ यऊन ठपला होता सवफ आमावतरत राज महाराज आसनसथ झाडयािी खातरी

भीषमकान करन घतली आवण आपडया आसनावरन उठन तो उभा रावहला सवफ

सभकड तयान एकदा िौरर नजर वळवन दषटीकषप टाकला आवण भीषमकान

आपडया धीर गाभीर वाणीन िोलावयास सरवात कली

ldquoसवफपरथम मी सवयावर माडपात असलडया सवफ राज महाराज आवण

इतर आदरणीय व माननीय उपवसथतााि मनःपवफक सवागत करन तया सवााि

अभीषटलितन करतो माझया आमातरणािा मान ठवन आपण सवफजण माझी सकनया

रवकमणी वहचया सवयावरासाठी अगतयान आलात यािददल सवाािि आभार मानन

कतजञता वयकत करतो आपण सवफ जाणनि आहात की एका सतीचया दषटीन वतचया

वववाहािा परसाग हा अतयात माागडयािा व आनादािा कषण असतो आपल माता-

वपता व माहरचया माडळीना कायमि सोडन आपडया पतीिरोिर पढील सवफ

जीवनािी वाटिाल जोडीन करणयासाठी वनघायि असत माझया कनयचया

जीवनातील तो महततवािा कषण आता अतयात जवळ यऊन रावहला आह अशावळी

माझ मन साहवजकि सख व दःख या दोनही वमवशरत भावनाानी भरन आलल आह

परिवलत धमफ व रढी परापरला अनसरन एका कनयला वमळणारा

सवयावरािा हकक व अवधकार रवकमणीन घयायिा ठरववलल आह परथम रवकमणी

सवतः जातीन सवयावर माडपात दररन सवफ वववाहचछक राज व महाराज यााना

भटन तयाािी सवफ मावहती जाणन घईल तयानातर सवफ गोषटीिा योगय तो वविार

करन रवकमणी वनणफय घईल आवण सवकरान वतचया पसातीचया परिाचया का ठात

वरमाला घालल रवकमणीिा वनणफय हा अावतम व सवाानाि िाधनकारक असल

तयानातर याि रठकाणी रवकमणीचया वववाहािा धारषमक ववधी व आनादसोहळा

सवााचया उपवसथतीति साजरा करणयात यईल माझी सवााना एकि ववनाती आह

की सवाानीि मला तयासाठी पणफ सहकायफ कराव आवण ह सवयावर यशवसवतन

पणफतस नयावrdquo

भीषमकाि िोलण थाािडयावरती सवयावर माडपात करतालीिा एकि

नाद घमला सवााचया सामतीिि त दशफक होत आता पढ काय घडणार त

पाहणयाचया उतसकतन सवफ सभा पनहा शाात व सतबध झाली भीषमकान शदधमतीला

नजरन खण कली असता ती रवकमणीचया जवळ गली आवण वतन रवकमणीला

आपडया हातान उठवन भीषमकाचया जवळ आणल भीषमकान राजपरोवहतााना

आदरान ववनाती कली असता तयाानी मातरोचचाराचया उदघोिात सवफ दवतााना आवाहन

कल आवण रवकमणीला उततमोततम आशीवाफद ददल रवकमणीन राजपरोवहतााना

वाकन आदरपवफक नमसकार कला मातावपतयाानाही वतन परमान नमसकार कला

आवण आपल दोनही हात जोडन माडपातील सवफि सभाजनााना नमरपण अवभवादन

कल राजपरोवहताानी नानाववध सगावधत रलाानी एकतर गारलली माळ

रवकमणीचया हातात ददली रवकमणीन कषणभरि आपल नतर वमटन घतल आवण

नातर कषणाचया ददशन पाहन हळि परमािा एक कटाकष टाकला आवण भीषमकाचया

मागोमाग एकक पाऊल टाकीत ती िाल लागली रवकमणीचया सोित वतिी अतयात

वपरय अशी सखीही योगय अातर ठवन िालत होती

सभामाडपात आसनसथ असलडया एकका पराकरमी गणवान व नामवात

राजााचयाजवळ भीषमक रवकमणीला करमाकरमान घवन जाऊ लागला परतयक

राजाचया जवळ गडयानातर थाािन रवकमणी तया परतयकाला नमरभावान मान लववन

अवभवादन करी आवण अधोवदन करन उभी राही तयावळी रवकमणीिी सखी तया

तया राजाववियीिी सवफ मावहती रवकमणीला साागत अस रवकमणी त सवफ ऐकन

घई आवण शाातपण काहीही न िोलता पढ जाऊ लाग िालता िालता भीषमक व

रवकमणी वशशपाल व जरासाध यााचयाजवळ आल रवकमणीन तयााचयाकड कवळ

औपिाररकतन पावहल आवण वतचया सखीन तयााचयाववियी काही साागावयास

सरवात करणयाचया आधीि रवकमणीन पढ िालावयास सरवातसदधा कली

रवकमणीचया या अकवडपत कतीन रवकमला अतयात राग आला आवण

तो आपडया आसनावरन उठन रवकमणीचया जवळ आला आपला राग व वनिध

काही िोलन रकमी वयकत करणार तयाचया आधीि भीषमकान रवकमला हाताचया

खणन शाात राहणयास साावगतल आवण तयाचया आसनावर परत जाऊन िसणयािा

तयाला इशारा कला भर सभत झालडया या अवमानान रवकमचया रागािा पारा

अवधकि िढला परात रवकमकडन काही ववपरीत घडणयाचया आधीि

समयसिकता दाखवन सवतः जरासाधान रवकमला शाात कल आवण साभावय अनथफ

तयावळपरता तरी टाळला काहीतरी वनवमतत होऊन सवयावरािा िति पढ ढकलला

जाण ह जरासाधाचया कटनीतीचया दषटीन अतयात अयोगय ठरल असत कारण

तयामळ सभामाडपातील वातावरण आधीि विघडन त रकमी व वशशपाल यााचया

ववरदध गल असत आवण सवाािी सहानभती रवकमणीकड वळली असती महणनि

िाागलपणािा आववभाफव दाखवन जरासाधान मोठपणा वमळवणयािा परयतन कला

ह लकषमी पण खरी गामत तर पढि घडली आपडया वपतयाचया

मागोमाग सखीसह िालणारी रवकमणी जवहा परतयकष कषणाचया आसनासमोर

यऊन उभी रावहली तवहा मातर वतन कषणाला दोनही हात जोडन नमसकार कला

कषणानही तया नमसकारािा सवीकार कला आवण हसन तयाला परवतसादही ददला

कषण व रवकमणी यााचया दषटीभटीति तयााि जण न िोलताि िोलण झाल आवण

तयािा भावाथफही तया दोघाानाि समजला रवकमणीचया ठायीिा कषणाववियीिा

असलला परमभाव व शरदधाभाव आवण तयातनि वनमाफण झालला आतमववशवास

कषणान ओळखला तर कषणाठायी असलला रवकमणीचया भवकतभावाववियीिा

ववशवास रवकमणीन जाणला तवढयाति रवकमणीिी सखी पढ झाली परात ती

सखी कषणाववियी मावहती साागणयास सरवात करणयाचया आधीि रवकमणीन

आपला उजवा हात तया सखीचया मखावर ठवला आवण काहीही न िोलणयािी

नतरखण कली पढचयाि कषणाला रवकमणीन पढ िालणयास सरवात कली सदधा

ह लकषमी तस पहायला गल तर कषण व वशशपाल या दोघााचयाही

िाितीतील रवकमणीकडन घडलली कती एकि व अगदी उतसरतफ होती परात तया

कतीमागील भावात मातर कमालीिा ववरोधाभास अतयात सपषटपण ददसत होता

अथाफत सवााचयाि तो लकषात आला असल अस नाही आवण लकषात आलडयाानाही

तयातील ररक कळला असलि असही नककी नाही वशशपालासारखया दजफनाठायीि

धन दौलत सतता इतयादी िाहय लौदकक गण ऐकण ह रवकमणीचया मनालाि काय

पण वतचया कानालाही सखावह झाल नसत महणनि वशशपालासमोर रवकमणीि

तन व मन एक कषणभरही उभ राह शकल नाही

कषणाि रप व गण रवकमणीचया मनात आधीि पणफपण भरलल होत

आवण कषणाि माहातमयही वतचयाठायी एवढ ठसलल होत की तयाि यथाथफ

शबदााकन होण अशकयि आह ह रवकमणी सवानभवान जाणन होती तयामळि

रवकमणीचया सखीन कषणाववियी काहीही िोलणयािा कलला परयतन हा कमीि

पडला असता आवण मग त अपर िोलणही रवकमणीचया मनाला सखावह झाल

नसति वतचया मनाला पणफ समाधानही झाल नसत त नसति तवहा

रवकमणीसाठी वशशपालाववियी काहीही ऐकण वतला नकोसि होत तर

कषणाववियी काही ऐकण वतला अनावशयकि वाटत होत

ह लकषमी परात रवकमणीचया या वागणयान रवकमला मातर थोडस िर

वाटल तयाचया दषटीन वशशपाल व कषण यााना रवकमणीन समान वागणक ददलली

होती आवण तयाति रवकमन तयाचया मनाि समाधान करन घतल तरीही

रवकमणीचया मनात काहीतरी कपट अस शकल या शाकन रकमी अवधकि सावध

झाला भीषमकालाही रवकमणीचया अशा वागणयािा उलगडा झाला नाहीि आवण

तोही थोडासा ििकळयाति पडला परात भीषमकाचया रठकाणी

रवकमणीववियीिा पणफ ववशवास असडयामळ तो रवकमणीिी खातरी िाळगन पढ

काय होत यािी वाट पाहत सवसथ रावहला

सवयावर माडपातील उपवसथत असलडया सवफ राजामहाराजाािी ओळख

व मावहती करन घऊन रवकमणी पनहा आपडया आसनाजवळ यऊन उभी रावहली

माडपात सवफतर नीरव शाातता पसरन रावहली होती सवाािीि उतसकता वशगला

पोहोिली होती आवण तयािाि पररणाम महणन सवााचयाि मनातील एक परकारिा

सपत ताण सवफ वातावरणाति जाणवत होता परात रवकमणी मातर अवविल व शाात

होती वतचया मखावरील वनियातमकतिा भाव अगदी सपषटपण ददसत होता

रवकमणीन कषणभरि आपल नतर वमटन घतल व पनहा हळवारपण उघडल आवण

सौमय व धीरगाभीर वाणीन वतचया मखातन एकक शबद ओघान िाहर पड लागल

ldquoसवफपरथम मी महनीय राजगर वादनीय मातावपता आवण आदरणीय

मानयवर यााना मनःपवफक नमसकार करत आवण तयााि आशीवाफद मागत तयािपरमाण

माझया सवयावरासाठी जमलडया सवफ राज महाराज याािही मनःपवफक आभार

मानत आपण सवफ जाणनि आहात की एका सतीचया दषटीन वतिा वववाह हा

वतचया जीवनातील एक अतयात महततवािा कषण आह वतचया जीवनातील त एक

अतयात महततवाि वळण आह मातावपतयााचया पोटी जनमाला यऊन व तयााचयाि

कपाछतराखाली लहानाि मोठ झाडयावर पतीिा हात धरन परसपरााचया

जीवनािी कायमिी जनमगाठ िााधणयािा हा कषण आह पतीला सवफपरकार सहकायफ

करन आवण पतीि साहायय सवीकारन सवफ जीवन एकवतरतपण एकोपयान व

आनादान जगणयासाठीचया परवासािी सरवात करायिा हा कषण आह

एकमकाावरील ववशवासान व शरदधन सवधमाफिरणाि पालन करन सवतःचया

जीवनाि कडयाण साधणयासाठी परसपरााशी विनिदध होऊन तसा वनिय

करणयािा हा कषण आह महणनि अशा कषणी वववकान व जिािदारीन वनणफय घण

अतयात आवशयक आह

खर तर आपडया धमाफन सतीला पती महणन वतचया जनमािा जोडीदार

वनवडणयािा पणफ हकक परथमपासनि ददलला आह परात पढ काळाचया ओघात

सतीचया या मलभत हककावर गदा यऊ लागली कधी मातावपता व कटािातील इतर

नातवाईक यााचया दडपणाखाली वतला मान झकवावी लागली तर दकतयक वळा

सतीकड वासनातमक नजरन कवळ भोगवसत महणन पाहणाऱया मदााध

सतताधाऱयााचया िळजिरीपढ वतला शरणागती पतकरावी लागली परात मला

साागायला आनाद वाटतो की माझया ससासकत मातावपतयाानी खरा धमफ व तयातील

सदहत जाणला आवण मला माझा पती वनवडणयाि पणफ सवातातरय ददल माझया इतर

कटावियाानीही तयाािी सामती ददली आवण महणनि या सवयावरािी योजना तयाानी

माझयासाठी माझयावरील परमामळ कलली आह माझया मातावपतयाािा मला साथफ

अवभमान वाटतो आवण तयासाठी मी तयाािी कायमिी ऋणी आह

माझया जीवनािा जोडीदार महणन पतीिी वनवड करताना मी माझया

मनाशी िराि वविार करन तयाि वनकि आधीपासनि वनवित कलल आहत

माझया मातावपतयााि सासकार आवण गरजनाािी सवा करणयािी मला भागयान

वमळालली साधी यािीि ही पररणती आह एक सती महणन मला िाहय जीवनात

रकषणािी व आधारािी नहमीि जररी लागणार आह पण मला असा जोडीदार

हवा आह की जो माझ रकषण तर करीलि पण मला मनान दिफल महणन अिला न

ठवता मलाही मनान सिळ करील मलाही माझयावरती अतयात परम करणाराि पती

हवा आह परात तयाचया परमामधय माझयाववियीिा मोह व आसकती नसावी तर

सखानाद दणारी अशी परमािी रवसकता असावी मलाही अतयात सादर व रपवान

असाि पती हवा आह परात तयाि सौदयफ ह मनाला शााती व आडहाद दणार आवण

तयाि रप दषटाातील दषटाानाही मोहवन तयााचया रठकाणिा सषटभाव जागत करणार

अस असाव मलाही ऐशवयफवान पतीि हवा आह परात ऐशवयाफन धाद न होता आपल

सवफ वभव ह ईशवरदतत आह ह ओळखन त सवााना उपभोग दणारा असा तो

परमउदार असावा मलाही पराकरमी पतीि हवा आह परात तो दजफनााि वनदाफलन

करन सजजनााि रकषण करणारा आवण तयाानाही पराकरमाला उदयकत करणारा असा

असावा मलाही सवााचया गणाािी कदर व आदर करणारा असाि सदगणी पती हवा

आह की जयाचयामळ सवााचया रठकाणिा मागलदायी व पववतर असा सदभावि जागा

होईल आवण आनादान जीवन जगणयािी सरती तयाचयापासनि सवाानाि सवफकाळ

वमळत राहील

ह सजजन हो माझयारठकाणी जया पतीववियीचया अपकषा आहत तया

ऐकन असा परि या भतलावर असण शकय तरी आह का असाि परशन कोणाचयाही

मनात यण अगदी साहवजकि आह परात मला साागायला अतयात आनाद होत आह

की असा सवफ ईशवरीगणाानी यकत असलला दवी परि ईशवराचया कपन भतलावर

वनविति आह एवढि नवह तर माझया परमभागयान तो परिोततम या कषणाला

यथ या सवयावरमाडपाति आसनावर ववराजमान झालला आह तयाला तर मी

मनान वरललि आह पण परशन असा आह की तयाचयासाठी मी योगय आह की

नाही मी तयाला साजशी आह की नाही ह मला माहीत नाही पण मी तया

महापरिाला एवढ एकि विन दत की मी तयाला जनमभर अनसरन आवण

भवकतभावान तयािीि सवा करीत राहीन तयान कपावात होऊन माझा सवीकार

करावा आवण मला तयाचयासाठी अनरप करन घयावrdquo

boIH n[aMpara - lrnalsquomZsectXntildedmlsquor

lrnalsquomZsectXntildedmlsquor - lrAdZme

lsquomoaoiacuteda blsquoparao paramsectZr lsquowsect~Bcopy dUacutemnrRgtmVyZ

MSc with Research hr nXdr

KoVbr AmparaAmparaQgtr ndBcopy lsquowsect~Bcopy param

gwagravegOtilde gsectntildeWoV lsquooQgtdegbOcopyH$b BsectOZA[aumlJ param

d^mJmV Vo XrKcopyH$mi godm H$ecirc$Z ZdyenIcircm

Pmbo AmhoV

JyenhntildeWmllsquomV amhyumlZM ^psup3VlsquomJcopy

H$gm gmYVm paraoVmo d gXsup2Jweacute Hyen$noZo

Bcopyiacutedaagravemaacuter H$er H$ecirc$Z KoVm paraoVo paramMm

AmXecopy EumlparamsectAgraveparam OrdZmUcircmao agraveEumlparaj gmH$ma

Pmbobm Amho

EumlparamsectZr agraveXrKcopy H$mi AIsectSgtnUo d agraveolsquo^mdmZo EumlparamsectMo nyAacutepara nVm d gXsup2Jweacute

lrAdYyVntildedmlsquor paramsectMr godm ^sup3Vr d EumlparamsectMo H$mparacopy H$ecirc$Z VgoM ntildedVhellipMr gmYZm H$ecirc$Z

gdcopyloicircRgt Agm AmEumllsquomZw d KoVbm

lrAdYyVntildedmlsquor paramsectAgraveparam lsquohmZparamcopyUmZsectVa lrnalsquomZsectXntildedmlsquor paramsectZr VeacuteU dparamVM param

XIcircmnasectnaoAgraveparam H$mparamcopyMr Ywam AEumlparasectV glsquoWcopynUo gmsect^mibr AmU gdcopygmlsquomYacuteparamsectZm d ^sup3VmsectZm

AMyH$ lsquomJcopyXecopyZ Ho$bo d AmOhr H$arV AmhoV

lrnalsquomZsectXntildedmlsquor paramsectZr bhbobm agrave yamlsquomAgraveparam AsectVhellipH$aUmAgraveparam AdntildeWoMo XecopyZ

KSgtdUmam AZw^dgOtilde JlaquosectW hm amlsquo lsquomPm 2000 gmbr d Hyen$icircU d amYm paramsectAgraveparam

^psup3VEosup3paramMo ntildedmZw^yVrVyZ lsquoZmohmar XecopyZ KSgtdUmam JlaquosectW Hyen$icircU gIm lsquomPm 2004

gmbr agraveH$meV Pmbm VgoM ZmaX d buacutelsquor paramsectAgraveparam gsectdmXmVyZ CbJSgtbobo Hyen$icircUmAgraveparam

AsectVasectJmVrb JyO agraveH$QgtdUmam JlaquosectW Hyen$icircU nalsquomEumllsquom 2008 lsquoUumlparao agraveH$meV Pmbm param

JlaquosectWmg lsquoamRgtr gmhEumlpara n[afX nwUo paramsectMm lsquoyenEumlparawsectOpara nwantildeH$ma agravemaacute Pmbm Amho VgoM

XIcircmmIgraveoparamsectAgraveparam AdVma lsquombHo$Vrb M[aIgravemsectMo ahntildepara agraveH$Qgt H$aUmam JlaquosectW XIcircm hmM AdYyV

2010 gmbr agraveH$meV Pmbm AgyZ lrnalsquomZsectXntildedmlsquor paramsectAgraveparam ^psup3VH$migraveparamsectMm gsectJlaquoh

AmZsectXmMo Sgtmohr 2011 lsquoUumlparao agraveH$meV Pmbm Amho XIcircmmIgraveopara dmlsquoZ ^Sgto - EH$ emoY

AmZsectXmMm hr AmUumlparampEumllsquoH$ H$mXsect~ar 2014 gmbr agraveH$meV Pmbr Va EumlparamM AmUumlparampEumllsquoH$

H$mXsect~arMm nwTgtrb ^mJ aringhUOo XIcircmmIgraveopara dmlsquoZ ^Sgto - EH$ agravedmg AmZsectXmMm hm 2015

lsquoUumlparao agraveH$meV Pmbm Amho EumlparamnwTgtrb ^mJmMo boIZ lrnalsquomZsectXntildedmlsquor paramsectMoH$SygtZ KSgtVM

Amho

ई सावहतय परवतषठान

मराठी पसतक वािायला कठ जायिी गरज नाही तमचया मोिाईलवर

आता हजार मराठी ई पसतक आहत

मराठी ई पसतका तमही www esahity com वरन डाऊनलोड करा ककवा

esahitygmailcom ला कळवन मल न वमळवा ककवा 7720810172 हा नािर सवह

करन या नािर ला तमि नााव व गााव Whatsapp करन पसतक whatsapp माग

वमळवा ककवा ई सावहतयि app

httpsplay google comstoreappsdetails id=com esahity www esahitybooks

या ललकवर उपलबध आह त download करा

ह सवफ मोफ़त आह No terms No Conditions

आता ठरवलाय मराठी पसतकाानी अवघा ववशव वयापन टाक परतयक मराठी

सवशवकषताचया मोिाईलमधय दकमान पननास मराठी पसतका असलीि पावहजत

परतयक मराठी माणसाचया

तमिी साथ असल तर सहज शकय आह हhellip कपया जासतीत जासत

लोकााना यात सावमल करन घया

आपल नमर

टीम ई सावहतय

अनकरमवणका

१३ कषणाचया अातःकरणातील सदगरमती

१४ सदामयािा कषणभकतीिा वनिय

१५ रवकमणीिी कषणपरीती

१६ रवकमणीि कषणाला परमपतर

१७ कषण-रवकमणी परथम भट

कषणाचया अातःकरणातील सदगरमती

अशा तऱहन कषणाचया परममाहातमयाचया वविाराामधय सदामयाि मन

पणफपण िडालल होत तयाला कषणावशवाय दसर काही ददसत नवहत आवण

कषणपरमावशवाय अनय काहीही जाणवत नवहत अशा अवसथति काही काळ

गडयावर सदामयाचया अिानक एक गोषट लकषात आली की कषण अजनही

आकाशाकडि एकागर विततान पाहत रावहला आह सदामयाचया मनातील कतहल

जाग झाल तयान कषणाला हलकि परमान हाक मारन भानावर आणल आवण तो

महणाला

ldquoअर कषणा मगािपासन मी तझयाकड पाहतो आह आवण त आपला

वरती आकाशाकड नजर लावन िसला आहस आकाशातील िादर तार व

िाादणयाािा परकाश यााि सौदयफ मलाही जाणवत आह परात तयापकषाही तया

िाादणयान नहाऊन वनघालला हा पररसर माझया मनाला अवधक आकरषित करीत

आह परात तझ तयाकड लकषि नाही ह माझया लकषात आल आवण मला तयािि

नवल वाटत आह तवहा आकाशाकड पाहन तला काहीतरी वगळ व ववशि वाटत

आह ह नककी सवफ पररसर मला सखवीत आह पण त मातर अतयात आनाददत ददसत

आहस त काहीतरी वगळयाि आनादािा अनभव घत आहस ह तझया मखाकड

पावहडयावर लगिि लकषात यत ति मला जाणन घयायि आह तवहा हा तझा

आनाद काय व कसा आह आवण कशामळ आह ह मला तवररत सााग तझया आनादात

वनदान सहभागी होणयािी तरी साधी मला दशील की नाही तवढा माझा हकक

तझयावरती तझा परमसनही महणन आहि ना मग मला सवफ काही सााग िघrdquo

सदामयाचया परमाचया आजफवी व आगरही विनाानी कषणाला सातोि

झाला आवण तयान सदामयाकड अतयात परमाचया नजरन पावहल कषणाचया

अातःकरणातील अरप व अमतफ अनभवाला सदामयाचया परमभावािा सपशफ झाला

आवण कषणाचया अातःकरणातील अनभव शबदरप होऊन साकार होऊ लागला

ldquoअर सदामया परमशवराि सषटीरप अतयात मनोहारी िदधी का रठत

करणार वितताकिफक व हदयागम आह ह तर सतयि आह तयातनही पथवी आप

तज वाय व आकाश ही सषटीतील पािमहाभत ववशि रपात पाहताना ववशि आनाद

होतो हही खर आह अनक ववशाल पवफत दथडी भरन वाहणाऱया सररता

वनरवनराळया सगावधत रलाानी व रळाानी िहरलल वकष ही तया सदासवफकाळ सवफ

जीवमातरााना आधार दणाऱया अशा पथवीततवािीि रप आहत अथााग व वयापक

असा सागर ककवा दाटन िरसणारा विाफव ही तया आप ततवािी महणजि जलािी

रप आहत सयफ ककवा अगनी ही तया तज ततवािी रप आहत सखद सपशफ करणारी

वाऱयािी माद झळक ककवा वळपरसागी वगवान होऊन वाहणारा वारा ही तया वाय

ततवािी रप आहत सवफ सषटीला वयापन असणार आवण वनतय नवीन रपात व

रागात ददसणार अस आकाश ततव आह पािमहाभतााचया या ववववध रपाादवार जवहा

तयामागील परमशवरी सततिीि जाणीव होत तवहा पािमहाभतााचया तया रपातील

खललल परमशवराि सौदयफि मनाला जाणवत आवण अातःकरणािीही आतयावतक

आनादािी अवसथा होऊन राहत कारण तया वळस परमशवरी माहातमयान व

परमशवरी परमान अातःकरण एकवटलल असत

अर सदामया पण हा अनभव तया परमशवराचया जडसषटीरपापरताि

मयाफददत असतो आवण तोही तवढया काळापरताि मयाफददतही राहतो परात जयाला

परमशवराचया ितनयरपामधयही असा अनभव पहाणयािी व घणयािी साधी

वमळाली तो खरोखरीि अतयात भागयवानि होय आपडयालाही अशी साधी

परमभागयानि लाभली होती आवण ती आपल सदगर व अतयात थोर अशा

सााददपनी ऋिी यााचया रपानि परमशवराला पाहणयािी व अनभवणयािी

जञानदषटी आपडया सदगरा नीि आपडयाला ददली तया दषटीन जवहा आपण पाह

लागलो तवहा त परमशवरसवरप आपडयाला सदगरा चयाि रठकाणी ददसल आवण

तयााचयािठायी अनभवाला आल

सदा सवफकाळ सवफि जीवााना आधार दणार व वनतय कषमाशील अस

आपडया सदगरा ि रप आठवल की lsquoपथवीrsquo ततवािि समरण होत परमजलान वनतय

दाटन असलल आवण काहीवळला अनावर होऊन वाहणार अस आपडया सदगरा ि

परमळ नतर व नजर आठवली की lsquoआपrsquo महणज जल ततवािि समरण होत

यजञयागादद कमाफचया वळी आवण सवानभवाि सतयजञान परगट करताना आतमतजान

यकत होणार अस आपडया सदगरा ि मखकमल आठवल की lsquoतजrsquo ततवािि समरण

होत ओजसवी वाणीन सतय जञानविन परगटवणारी आवण परमळ व मधर सराादवार

परमशवराि गणगान करणारी अशी सदगरा िी मती आठवली की lsquoवायrsquo ततवाि

समरण होत तयािपरमाण आपडया सदगरा चया सवानभवािी वयापकता व सखोलता

याािी आठवण आपडयाला झाली की lsquoआकाशrsquo ततवाि समरण होत हा अनभव

एवढा अनयोनय आह की जस सदगरा ि समरण झाल की पािमहाभताािी आठवण

होत अगदी तसि पािमहाभतााि आववषकार पावहल की सदगरा चया मतीि व

तयााचया माहातमयाि सहजि समरण होत सदगरा चया ठायीि सवफ सषटी पावहली व

अनभवली की सवानभवान सवफ सषटीचया रठकाणीही सदगरा िि माहातमय जाणवत

व अनभवालाही यत अशा तऱहन आत व िाहर एकाि अनभवािी परविती यत

आवण तया अनभवात आत व िाहर ह दवतही पणफपण लयाला जात मग तथ उरत ती

एकीएक वयापक परमशवराचया अवसततवािी आनाददायी अनभतीrdquo

कषणाचया िोलणयातील वाकयावाकयातन शबदाशबदातन एवढि नवह

तर दोन शबदाातील वनःशबद अातरामधनही कषणाि अातःकरणि पणफपण मोकळ

होत होत सदामा मातर कषणाकड कवळ पहाति रावहला होता कषणाचया

साागणयातील भावाथफ हा सदामयाचया अनभवािा नसडयामळ सदामा हा आनाददत

होणयापकषा आियफिदकति जासत झाला होता तयािी ही अवसथा कषणाला

जाणवली आवण तो सदामयाकड पाहन अतयात मोकळपणान हसला कषणाधाफत

सदामयाि मनही मोकळ झाल खर पण तयाचया मनावर कषणाचया िोलणयािा

झालला परभाव मातर अजनही कायमि होता तयाि भरात सदामयान आपल दोनही

हात कषणासमोर जोडल आवण अतयात नमरभावान कषणाशी िोल लागला

ldquoअर कषणा तझ सवफि िोलण मला समजल अस नाही पण तरीही

माझया मनािा गोधळ मातर मळीि झालला नाही कारण एक महतवािी गोषट

माझया लकषात आलली आह की तझा ईशवरी अनभव हा अतयात वयापक आह खर तर

अस महणणही िरोिरि नाही कारण ईशवरी अनभव हा वयापकि असतो हि खर

आह आवण तसा अनभव हा सदगरकपमळि यतो हि सतय आह आपडया

सदगरा िी पणफ कपा तझयावर झालली आह ह मला पणफपण माहीत आह आवण ती

कपा तला तझयाकडन घडलडया सदगरभकतीमळि परापत झालली आह हही मी

जाणन आह परात तझया एका गोषटीि मातर मला राहन राहन नवल वाटत की

एरवही तझया िोलणयामधय सदगर सााददपनीचया माहातमयािा कधीि उडलख यत

नाही ककिहना तस तयााि नावही तझया मखातन आलल कधी ऐक यत नाही पण

जया जया वळस ईशवरी अनभवाववियीि िोलण यत तवहा मातर तला अवजिात

राहवति नाही त एकदम भावपणफ होतोस आवण तझया अातःकरणातील

सााददपनीिी परममती व तयााि माहातमय अगदी भरभरन परगट होत एवढ

सााददपनीि रप व सवरप तझया अातःकरणात अगदी खोलवर ठसलल आह आता

सााददपनीिा व तझा परतयकष सहवास व सावाद नाही आवण तला तयािी तशी काही

आवशयकता वाटत आह असही ददसत नाही तरीही तझया रठकाणी सााददपनीि

माहातमय व थोरवी वनतय कवळ जागति आह अस नाही तर ती कायमपण

सररति असत आवण योगय साधी वमळाली र वमळाली की त माहातमय अगदी

ठामपण परगटही होत ह कस काय घडत िरrdquo

सदामयाि िोलण ऐकन कषण एकदम अातमफख व गाभीर झाला

कषणभरि तयान आपल नतर वमटन घतल आवण पनहा उघडल तर त अशरानी पणफपण

भरलल होत पण तया अशराचया थिााना िाहर पडणयािा अवसर वमळणयाचया आति

कषणाचया मखातन भावपणफ शबदाािा ओघ िाहर पड लागला

ldquoअर सदामया तझया िोलणयान तर त माझया अगदी अातःकरणालाि

हात घातला आहस जथ माझया सदगर सााददपनीिी मती अवधवषठत आह ति

माझया आतमशकतीि व भवकतभावाि मळ आह तया शकतीचया िळावरि

माझयाकडन अनक पराकरम घडत आल आवण आजही घडत आहत पण तया

भकतीमळि मी वनतय सवानादात रममाण असतो आवण आनादान जीवन जगत असतो

तया सवानादाि मळ ज आतमपरम त महणज माझयाठायीि सदगरपरम होय आवण तया

सदगरपरमाि मळ महणज सदगरा िी मती होय तया सदगरमतीचया ठायीि

तयााचया ईशवरी परमरपाि व ईशवरी सवरपाि ऐकय आह महणनि माझया

अातःकरणात सदगरा चया मतीचया अवसततवामळ ईशवरी परम व ईशवरीसवरप वनतय

सररत असत आवण तयाचया ऐकयािा आनाद मी वनतय अनभवीत असतो

सदामया तला एक मी माझया जीवनातील महतवाि गज साागतो

अगदी िालपणापासनि माझया रठकाणचया ईशवरी आतमशकतीिी जाणीव

माझयाठायी अगदी सहजपण होती तया आतमशकतीमळ एक जिरदसत आतमववशवास

माझयाठायी वनतयपण होता तयामळि गोकळात असताना माझयाकडन अनक

िमतकारसदश अस अमानवी वाटणार पराकरम अतयात सहजपण घडत रावहल तयाि

सवाानाि नहमीि आियफ व कौतकही वाटत अस पण मला मातर तयाि कधी

नवलही वाटल नाही माझया जीवनािा तो जण एक सहज भागि आह असि मला

जाणवत अस तयािपरमाण माझया रठकाणी सवााववियी परम व आपलपणाही अगदी

िालपणापासनि होता आवण तयाि आपलपणापोटी मी अनकााचया सखदःखाचया

परसागात सहभाग घऊन मी तयााना सहकायफही करीत अस तयामळ अनकााचया

मनातील भाववनक जगात मी परमान परवश कला आवण तयााचया मनात परमाि

सथानही वमळाल तया परमीजनााचया सहवासात परमािी दवघव करन परमािा

अनभव घणयािा छाद मलाही लागला आवण तोि छाद माझयामळ तयाानाही लागला

अर सदामया तया परमीजनाापकी काहीजणाानी तर मलाि तयाािा lsquoदवrsquo

मानल तयााचया रठकाणी माझयाि परमािा धयास जडला आवण तयााचयाकडन

माझीि भकती घड लागली तयााचया मनात भरलली माझी परमपरवतमा

भवकतभावामळ तयााचया अातःकरणात मतफ रपाला आली आवण तयााचया अातरात

माझीि मती ठसली तयामळ तयााचया अातरात माझ परम वनतय सररत रावहल आवण

तयािा आनाद त अनभवीत रावहल मग तयाि आनादाचया अनभवान जगल जाणार

तयााि जीवन हही सहजपण आनादािि झाल एवढि नवह तर तयााचयासाठी तयााि

जीवन ह आनादािा अनभव घणयाि साधनि होऊन रावहल

सदामया पण खर गज तर वगळि आह माझया रठकाणी असलडया

ईशवरी शकतीिी व ईशवरी परमािी जाणीव मला असनही दकतयक वळा िाहरिी

पररवसथती मला अातमफख वहायला भाग पाडीत अस कारण िऱयाि वळला मला

असाही अनभव यई की लोकााना तयााचया साकटकाळी मदत करन व तयााना तया

साकटातन सोडवनही तयााचया रठकाणी मातर तयािी कदर नस सवााशी अतयात परमान

वागनही दकतयक जणााचया रठकाणी काही वळला तयािी जाणीव काय तयाि

समरणही नस जर एखादी गोषट इतरााचया मनापरमाण वा अपकषपरमाण माझयाकडन

िाहयपररवसथतीमळ घड शकली नाही तर तयाि लोकााना सवफ पवफ गोषटीि

ववसमरणही तवढयाि सहजतन घडत अस आवण माझयाववियी तयााचया मनात शाका

व ववकडप वनमाफण होऊन तयाि रपाातर रागातही होत अस काही वळला तर साधी

कतजञताही न िाळगता दकतयकजण कतघनही होत असत अशा वळला माझया

मनाला वनविति थोडीशी वविणणता ककवा नाराजी वाटत अस कारण दकतीही

वनरपकषपण आपण वागलो तरी नकारातमक परवतदकरयिी अपकषा आपडयाला

वनविति नसत

अस परसाग मग मला अातमफख करीत असत आवण तयामळ माझी

उदासीनता अवधकि वाढत अस कारण माझया अातःकरणात आतमशकती असली

तरी माझया मनाला सााभाळणारी माझ साातवन करणारी आवण माझया मनाला

आधार दऊन परत उभारी दणारी अशी कोणतीही सगण वयकती मतीरपान माझया

अातःकरणात वसलली नवहती पण अशा वळी सदवान माझ खर परमीजन माझया

उपयोगाला व कामाला यत असत माझी मनोवयथा जाणन त माझयावर तयााचया

परमािा विाफवि करीत तयााचया सहवासात माझ मन शाात होई खऱया परमाचया

तया थोडयाशा अनभवानही माझ मन सिळ होऊन पनहा परमगणान यकत होई आवण

परमभावािा माझा सहज सवभाव पनहा जागा होऊन खळ लाग सवााशी महणज

अगदी सवााशी माझया परमाला न जागलडयााशीही माझ आपलपणान व परमान

वागण िोलण घड लाग आवण माझ मनातील परम पनहा मोकळपणान वाह लाग

अशा परमीजनाामधय माझया अतयात परमािा असलला माझा परमवमतर

पदया आवण माझी वपरय सखी राधा ह अगरसर होत तस पहायला गल तर नाद व

यशोदा ह नहमीि माझया पाठीशी असत आवण िलरामदादाही मला तयाचया

मयाफदत पणफ साथ दत अस परात आपडया वनरागस व भािडया परमान मलाि lsquoदवrsquo

महणणारा पदया हा तयाचया परमळ वागणया-िोलणयान माझया मनाला पनहा

खलवीत अस आवण उतसावहत करीत अस राधिी तर गोषटि वगळी होती माझया

वयवकतगत परमाचया अनभवातन माझया रठकाणी असलडया ईशवरी अवसततवािी

जाणीव राधचया रठकाणी पणफपण झालली होती माझया पराकरमाि व परमरप

अवसथि मळही राधन पककपणान ओळखल होत महणनि वतचया रठकाणी

माझयाववियी आतयावतक परम व पराकोटीिा भवकतभावि होता तया भवकतभावान

राधा जवहा माझया जवळ यई तवहा वतचया रठकाणी माझयाववियी असलली अढळ

शरदधा व ववशवास पाहन माझया रठकाणिा िाहयकारणान थोडया वळासाठी

झाकोळला गलला आतमववशवास पनहा जागत होत अस आवण माझी परमसवरप

अवसथाही पनहा परगट होत अस

अर सदामया पढ मथरत असताना ककवा आता दवारकत आडयानातरही

मनाला उवदवगनता आणणार िाहयपरसाग दकतीतरी आल आवण अजनही यतात पण

तया वनवमततान तयावळस माझ मन आता जवहा जवहा अातमफख होत तवहा तवहा

माझया मनाला माझया अातःकरणात कायमचया अवधवषठत होऊन रावहलडया

सदगरमतीिि दशफन होत तयााि परसनन मखकमल तयााचया मखावर ववलसणार

आतमतज आवण तयाहीपकषा तयााचया नतरातन ओसाडणारा परमळपणा या सवााि

सहजि समरण होत तयामळ माझ मनही तयााचया परमान पनहा यकत होत

सदगरा चया परमळ सपशाफिा पनहा परतयय यतो आवण शरीराि सवफ कषट ववसरल

जाऊन तयाला ववसावा वमळतो मनाि सवफ कलश नाहीस होऊन मनही पणफ शाात

होत एवढि नवह तर सदगरा चया दषटीतील माझयाववियी असलला पणफ ववशवास

पाहन माझाही आतमववशवास पनहा जागा होतो आवण सदगरा िा माझयाववियी

असलला साकडप पणफ करणयाचया एकमव धयासान मी पनहा यकत होतो तयामळ

अधमाफिा तयाचया मळासकट नाश करन सवााचया रठकाणी सदधमाफि व ईशवरी

परमभकतीि राजय सथापन करणयाि माझ जीवनकायफ पनहा जोमान व उतसाहान घड

लागत

सदामया माझयासाठी आणखीन एक भागयािी गोषट महणज जसा

माझया अातःकरणात मला माझया सदगरमतीिा आधार आह तसाि िाहयजीवनात

मला माझया वपरय पतनीिा रवकमणीिाि आधार वाटतो माझ माहातमय आधी

जाणन मग रवकमणीन माझया जीवनात माझी धमफपतनी महणन परवश कला आवण

वतचया पतनीधमाफला ती अगदी परपर जागत आह lsquoपतनी महणज अधाावगनीrsquo या

विनाि सतयतव परगट करणार मरषतमात उदाहरण महणजि रवकमणी होय ती तर

माझी lsquoआतमसखीिrsquo आह वतचयावशवाय माझ जीवन ह मला नहमीि अपर व अधर

जाणवत परसपरााना परक असि आमि उभयतााि जीवन आह आवण तयाि सवफ

शरय कवळ रवकमणीकडि जात ह सतयि आह

माझ माहातमय जरी रवकमणी जाणन असली तरी परतयकष माझया

सहवासात तसा अनभव घता यण ही साधी गोषटि नाही ह मीही जाणन आह

कारण अनभव वयापकपण घणयािी माझी वतती आह तयामळ काही वळला िराि

वयापही माझयाकडन कला जातो परात रवकमणी मातर तयािा जराही ताप करन न

घता नहमी शााति राहत एवढि नवह तर अनक परसागाात माझया िरोिरीन उभी

राहन मला सदकरय साहाययही करत माझया कामाचया वयापामळ परतयकष वतचया

वाटयाला मी कमीि यतो परात तयासािाधी कवहाही तकरारीिा सर जराही न लावता

रवकमणी मला नहमीि समजन घत असत ककिहना हा समजतदारपणा हाि

रवकमणीिा मोठा व महतवािा गण आह अथाफत कववित परसागी रवकमणी

रागावतही पण तो रसवा लटका व परमवधफक असतो वयवकतगत परमािि त लकषण

असत आवण त मला ठाऊक असडयामळ रवकमणीचया रागाि मला कौतकि वाटत

ती रसली असताना वतिा तो रसवा दर करणयाचया परयतनासारखी दसरी कोणतीही

मजशीर व आनाददायी गोषट नाही ह अगदी खर आह एका कषणात रवकमणीिा

लटका रसवा व तयातन वनमाफण झालला दरावा दर पळतो आवण रवकमणीचया

ठायीिा वनरागस व वनमफळ परमािा झरा पनहा झळझळ वाह लागतो तयावळी मग

आनादािा जो अनभव आमही दोघही अनभवतो तयाला तर साऱया वतरभवनातही

दसरी कोणतीि तोड नाहीrdquo

रवकमणीचया परमान यकत होऊन िोलत असलडया कषणाला पाहन व

ऐकन सदामा अतयात िदकत मदरन कषणाकड कवळ पाहति रावहला होता तवढयात

परतयकष रवकमणीि तथ आगमन झाल अतयात परसनन व सहासय मदरन आलडया

रवकमणीन सोनयाचया सरख तिकातन गरम दधान भरलली सोनयािी दोन सिक

पातर आणलली होती तयातील एक पातर वतन कषणाचया हातात ददल आवण दसर

पातर सदामयाचया हातात दऊन रवकमणी कषणाचया जवळ िसन रावहली कशर व

शकफ रा वमवशरत तया दधाि सवन करन तयािा आसवाद घत असताना कषण व

सदामा उभयता िोलणयातही पणफपण रमल होत तवढयात कषणान आपडया

हातातील दधाि पातर रवकमणीचया समोर धरल आवण तकरारीचया लटकया सरात

तो रवकमणीला महणाला

ldquoअगा या दधात साखर घातली आहस की नाही मला तर ह दध

मळीि गोड लागत नाही तसि तयािा गरमपणाही कमी झालला आह अशा

रातरीचया गारवयामधय थाडगार दध वपण मला मळीि जमणार नाही त सवतःि ह

दध वपऊन िघ पाहrdquo

रवकमणीचया मखावरती थोडस नवलाईि भाव आडयासारख ददसल

वतन त दगधपातर आपडया हातात घतल आवण वतन तया दधाि काही घोट घतल

वतला लगिि कषणान कलली गामत लकषात आली आवण कषणाकड पाहन वमवशकल

हासय करीत रवकमणी महणाली

ldquoकषणा या दधात साखर वगर सवफकाही अगदी वयववसथत आह आवण

दध िाागलि गरमही आह ह दध आह खीर नाही तवहा तयामधय साखरि परमाण

मारकि असणार आवण जासत साखर खाण ह तबयतीस अपायकारकही आह तला

ना जासत गोड खाणयािी सवयि लागलली आह पदाथफ दकतीही गोड कला तरी

तयामधय अजन साखर हवी होती असि तझ नहमी महणण असत आता दधाचया

गरमपणाववियी महणशील तर जवहा मी दध आणल तवहा त िाागलि गरम होत

परात त तझया नहमीचया सवयीनसार एकीकड िोलत िोलति दध वपत होतास

तयातही तझ िोलणयाकडि लकष अवधक होत आवण मग दध वपणयाकड साहवजकि

दलफकष झाडयामळ दध थाड होऊन रावहल िर दध दकतीही वळा जरी तला गरम

करन ददल तरी वारावार तसि होणार तवहा ज दध मी आणलल आह त पराशन

कराव आवण आता सवारीन ववशराातीसाठी आपडया महालात िलाव अशी

आपडयाला नमर पराथफना आह

अहो सदामदवा तमचया ववशराातीिीही वयवसथा दसऱया महालात

कलली आह तथ जाऊन शाातपण नीट ववशरााती घया कारण या कषणाि व तमि

िोलण कधी सापल अस मला तरी वाटत नाही तमही तर आणखीन िरि ददवस यथ

राहणार आहात ना मग कशाला उगािि एवढी घाई गडिड हवी िर तवहा

आधी तमहीि ववशराातीसाठी वनघणयाि कराव कारण तमही वनघाडयावशवाय कषण

यथन हलणसदधा शकय नाहीrdquo

रवकमणीचया िोलणयावर कषणान आपल दोनही हात जोडन

वतचयासमोर धरल आवण थोडयाशा नाटकी सरात व आववभाफवात महणाला

ldquoजो हकम राणीसाहिाािा आपल साागण आमहाला वशरसावादय आह

एवढि नवह तर आमहाला ती आजञाि आह आवण आपली आजञा मोडणयािी

कोणािी पराजञा आह िर आमिी तर वनविति नाहीrdquo

अस महणन कषणान हसत हसत रवकमणीचया हातातल दगधपातर

आपडया हातात घतल आवण शाातपण व सावकाशीन दगध पराशन कर लागला खर

पण सवसथ िसल तर तो कषण कसला तयाला पनहा िोलडयावशवाय राहवलि

नाही गाभीरतिा भाव मखावर आणन कषण रवकमणीला पनहा महणाला

ldquoपण रवकमणी त अशी काय जाद कलीस िर कारण ह दध तर आता

अवतशय गोड व अतयात गरम असि लागत आह त सवतः त दध सवन कडयािा तर

हा पररणाम नवहrdquo

अस महणन कषण मोठमोठयान हस लागला आवण लाजन िर झालडया

रवकमणीला तयान अतयात परमान आपडयाजवळ घतल कषण व रवकमणी

यााचयातील ती परमयकत अवसथा व तो परमराग पाहन सदामयाला मनात अतयात

कौतकि वाटल परात एका दरीत पररवसथतीिा इशारा ओळखन सदामा मातर तथन

वनघाला आवण ववशराातीसाठी तयाचया दालनाकड िाल लागला

सदामयािा कषणभकतीिा वनिय

ह लकषमी सदामा ववशराातीसाठी मािकावर पहडला होता खरा परात तो

वनदरचया अधीन मातर होऊ शकत नवहता माद वाऱयान हलणाऱया वाळयाचया

पडदयाामळ वातावरण सौमय सगाधान भरन गलल होत दालनातील ददव ववझवल

गल असल तरी गवाकषातन आत यणाऱया िादरदकरणााचया रमय परकाशात सवफ दालन

उजळन वनघाल होत िाहरील वातावरणापरमाणि सदामयाि मनही अतयात शाात व

परसनन होत कषणाचया सहवासात अनभवलडया परमािी तपतता सदामयाचया मखावर

अगदी सहजपण ददसत होती परात तरीही तयाि मन मातर कषणाचया माहातमयाचया

वविारात पणफपण गढन गलल होत कषणाि िाहयाागान परगटणार नानाववध रागााि

मनमोकळ जीवन पाहतानाि कषणाचया अातरागातील सदगर सााददपनीिी

ठसलली मतीि सदामयाला जाणवत होती जी तयाचया वागणया-िोलणयातन

सहजपण परगटत होती कषणाचया आनादी व सहज जीवनाि मळ तयाचया ठायीचया

सदगरा चया परममतीमधय होत आवण महणनि कषणाि अातःकरण जवहा जवहा परगट

होत होत तवहा तवहा तयाचयाकडन सदगरा िी महतीि सहजपण व परकिाफन परगट

होत होती हही सदामयाचया लकषात आल सदगरा चया सगणभकतीिि ह रळ आह ह

सदामयान ओळखल ककिहना सगणभकतीिी पररणतीि आनादाचया सहजावसथत

होत ह गजि सदामयान जाणल

lsquoआपडया मनामधय सासाराि वरागय नसडयामळ आपडयाकडन

सदगरािी भकती घड शकली नाही आपण तयााि माहातमय कवळ शबदाानीि समजन

होतो पण भागयानि आपडयाला कषणाि परम अनभवायला वमळाल तरी तही

तयाचया रपापरति मयाफददत रावहल पण तयाि माहातमय जाणत नसडयामळ तया

कषणपरमाि रपाातर कषणभकतीत होऊ शकल नाही तयामळ कषणाचया रपाि व

परमाि समरण असनही आपण मनान मातर सासाराति िडन रावहलो आवण

सखदःखाचया दवादवात अडकलो तयामळ मनाला कलश होऊन ज सासाराि वरागय यत

अस तही तातपरति अस कारण मनातील वासनि मळ कायम होत जयातन पनहा

ववकाराािी वनरषमती होऊन मन तयाला सहज िळी पडत अस

पण भागयान आपडयाला पनहा कषणािा सहवास घडला आवण तयाि

सहज जीवन अगदी जवळन पहायला वमळाल तयातन एक महतवािी गोषट लकषात

आली की वरागय महणज कवळ िाहयकतीि नाही ककवा ववराग महणज

कोणावरतीही राग नाही तर खऱया वरागयाि लकषण महणज मनािा मोकळपणा

आवण सवााववियी आपलपणा दया कषमा शााती जथ आह ति वरागय खर आवण ह

वरागय कवळ सगण भकतीमळि शकय आह कारण भकती महणज मनाठायी सगण

परमािा अखाड भाव तया परमािाि वनिय आवण तया परमािाि धयास तया

आतफतमळि मन नहमीि वनमफळ राहत आवण सगण परमाि मळ मनात खोलवर व

पककपणान रजन वासनि समळ वनमफलन होत

तवहा कषणाि सवरप जाणन तयाचया रपाि कवळ समरणि नवह तर

धयासि माझया मनाचया ठायी जडला तरि माझया मनािी शदधी होईल आवण

सासाराववियीिी अनासकती वनमाफण होईल कषणाचया सगण परमािा हा पररणाम

असडयामळ मनाचया रठकाणी कोणतयाही परकारिी नकारातमक भावना वनमाफण न

होता मनािी वतती नहमी होकारातमकि राहील तयामळ मनाचया रठकाणी

असलली सासाराववियीिी काडपवनक भीतीही नाहीशी होईल आवण मनाचया ठायी

खरा मोकळपणा वनमाफण होईल िाहयाागान सासारात राहनही मी मनान तयाचयातन

पणफपण मकत असन आवण मन सदव कषणपरमान यकत राहन भकतीिा आनाद मी

सवचछादपण उपभोगीत राहीन पण मला हा अनभव यथ कषणाचया सहवासात

राहन यणार नाही तर तो अनभव मला माझया घरी सासारात राहनि यईल

कारण तथि माझया कषणपरमािी वनतय कसोटी लागल तवहा तया परीकषला

घािरन मी यथ कषणाचया सहवासात रावहलो तर कषणपरमाि कवळ सखि

अनभवीत राहीन आवण भकतीचया खऱया आनादाला मकन तवहा आपडया-आपडया

ठायीि राहन कषणपरमान एकवितत करण हीि खरी माझयासाठी तपियाफ आह

आवण आता जराही वळ न दवडता ती मला तवररति करावयास हवीrsquo

अशा तऱहन लितनात मगन असलला सदामा रातरभर जागाि होता

पहाट होऊन हळहळ उजाड लागल आवण राजवाडयात सनई िौघडयाि सर

मादपण घम लागल तया मधर व माजळ नादान सदामा भानावर आला तवहा

तयाचया मखावर पणफ परसननता होती रातरीचया जागरणािा काहीही तरास वा ताण

तयाचया रठकाणी अवजिात ददसति नवहता कारण तयाि मन अवतशय उडहवसत व

उतसावहत झालल होत सदामयान सवफ परातरषवधी लगिगीन उरकल आपल

सामानाि छोटस गाठोड िरोिर घऊन तो कषणाचया महालापयात आला मातर

कषण ससनात होऊन सवतः तयाचया महालाचया िाहर आला जण काही कषण

सदामयाि यण अपवकषति करीत होता कषणान सहतक नजरन सदामयाचया

हातातील गाठोडयाकड पाहन वसमतहासय कल आवण तो सदामयाला हात धरन

आपडया महालात घऊन गला महालात कषण सदामयासह मािकावर िसला असता

तवढयाति तथ रवकमणीि आगमन झाल सदामयाला पाहन रवकमणीनही

मादवसमत कल तयानातर परथम वतन कषणािी िोडिोपिार पजा करन आरती

ओवाळली नातर रवकमणीन नवदयािी िाादीिी दधािी वाटी कषणाचया हातात

ददली आवण अतयात भवकतभावान तयाला परवणपात कला कषणान थोडस दध सवन

कल आवण िाकीि दध रवकमणीलाि ददल रवकमणीन आनादान तयािा परसाद

महणन सवीकार कला आवण तया दधाि सवन कल

रवकमणीन अशा तऱहन कषणाि कलल पजन पाहन सदामयाला अतयात

सातोि झाला आवण कषणपजनािा आनाद सवतः अनभवणयासाठी तो पढ आला

रवकमणीन आणलडया तिकातील सगावधत रल सदामयान आपडया ओजळीत

घतली आवण कषणाचया िरणाावर वावहली सदामयान कषणाचया िरणी मसतक

ठवन तयाला साषटााग परवणपात कला आवण आपल दोनही हात जोडन कषणाला

महणाला

ldquoमाझया अतयात वपरय कषणा तला दकतीदाही वादन कल तरीही त

कमीि आह एवढ तझ माहातमय थोर आह मला सहजतन तझया परमािा लाभ

झाला ह तर माझ भागयि आह तझया परमसहवासापढ तर वतरभवनातील सवफ

सखही वनरथफकि आहत पण तयाहीपलीकड जीवनातील तझी आनादािी वतती

पावहली की मन अगदी थकक होत एवढि नवह तर ती वतती परापत करन घणयािा

धयासि वितताचया रठकाणी लागन राहतो तझया आनादाचया वततीि मळ तझया

अातःकरणातील परमसवरप अवसथमधय आह हही मला वनवितपण जाणवत अशी

तझी अातःकरणािी अवसथा तझया अातःकरणात ठसलडया सदगरा चया परमसवरप

मतीमळ आह ह तझया अातरीि गजही ति कपावात होऊन माझयासाठी परगट

कलस तयासाठी मी तझा जनमभरािा ऋणी होऊन राहणार आह पण तयाििरोिर

मलाही आनादाचया परापतीिा मागफ त दाखवलास ह माझयासाठी अवधक महततवाि

आह आवण आता तयाि मागाफन जाणयािा माझा कतवनिय झालला आह

अर कषणा तझा परमळ सहवास करन परमसखािा अनभव दकतीही

घतला तरी कमीि आह परात तयामळ माझी मनःवसथती जरी आनादािी झाली तरी

ती तवढा वळि असणार ह मातर नककी कारण माझया अातःकरणािी अवसथा काही

परमसवरप झालली नाही तयामळ मी जवहा परत माझया सवतःचया घरी जाईन

तवहा माझी मनःवसथती िाहय सासारामळ पनहा विघडणयािी शकयताि अवधक

आह तझया परमाि कवळ समरणि राहणार आवण आनादािा अनभव काही माझया

अातःकरणात नसणार तयामळ परापत जीवन आनादाचया वततीन जगण शकयि होणार

नाही पण महणनि माझी खरी कसोटी ही माझया सासाराति लागणार आह हही

खरि आह आवण तयासाठी मला माझया सासाराति राहण आवशयक आह हही

तवढि खर आह आपडया दोघाािी िाहयजीवन वगवगळी आहत आवण ती नहमीि

तशी राहणार आहत महणन तझया िाहय जीवनात तझयाशी एकरप होण मला

शकय नाही आवण त महणतोस तयापरमाण त आवशयकही नाही

कषणा तझी परमपरवतमा मातर वनवितपण माझया मनात भरलली आह

आवण वतिाि धयास माझया विततात आता वनमाफण झालला आह तया धयासानि

तझी परमसवरप मती माझया अातःकरणात एक ददवस साकार होईल आवण तयामळ

माझ अातःकरणही परमसवरप होऊन राहील अशी माझी पककी खातरी आह िाहयाागान

तझा परमसहवास यापढ जरी घडणार नसला तरी माझया मनाला जडलला तझा

परमसाग मातर कायमिाि असल तयात कधीही अातर पडि शकणार नाही तया

तझया परमान सदव यकत होऊन राहणयािाि धयास माझयाठायी असल आवण तझया

परमािाि अनभव अातरात घणयािा माझा अखाड परयतन असल तया परयतनात कधी

जरी मी िाहयाागान कमी पडलो तरी तझया परमामळ माझया मनािा उतसाह व जोम

मातर रटकन असल माझया मनािी तीि अवसथा माझ मन नहमी मोकळ ठवील

आवण पनहा पनहा परयतन करायला मला उदयकत करीत राहील तयामळि माझया

वितताचया रठकाणिा परमधयासही कायमिा असल आवण एक ददवस तझया

परमसवरप अवसथिी परविती मलाही माझया अातःकरणात वनवितपण यऊन राहील

असा माझा पणफ आतमववशवास आह

माझया वपरय कषणा आता मला तझयाकड दसर काहीि मागायि नाही

तझ परम तर माझया मनात नककीि भरलल आह तयात शाकला जराही वावि नाही

तझया रपान परगट असलडया ईशवरी अनभवाि माहातमयही मला पणफपण जाणवत

आह आवण तयाचयाि सतयतवािा वनियही माझया रठकाणी झालला आह तयािा

सवानभव घणयािाि एकीएक धयास मला लागला आह आता रकत मला माझया

घरी माझया सासारात परत जाणयािी परवानगी त मला अतयात परमान दयावीस

एवढीि पराथफना मी तझयापाशी करतो कारण माझ जीवन मलाि समथफपणान

जगायि आह ह माझया पणफपण लकषात आल आह आवण तस त मी जगही शकन

असा आतमववशवास आता माझया रठकाणी वनवितपण वनमाफण झालला आह माझया

ठायीचया ईशवरी अवसततवािा व सामथयाफिा अनभव मला घयायिा आह त ईशवरी

सामथयफ आतमशकती व आतमपरम यााचया सायोगातनि परगट होत ह गजही मला तझया

या थोडयावळचया सहवासात तझयाि कपन कळल या तझया कपि मला वनतय

समरण राहील आवण ति माझ कायमि पररणासथान होऊन राहील कषणा आता

तझा वनरोप घऊन यथन वनघणयाचयाि तयारीन मी आललो आह तवहा कपा करन

मला वनघणयािी अनजञा दयावीसrdquo

अस महणन सदामा आपल दोनही हात जोडन कषणासमोर उभा

राहीला

सदामयाचया या िोलणयान रवकमणीला वनविति नवल वाटल

lsquoकालि कषणाचया सहवासात अवधक काळ राहणयासाठी ववनाती करणारा सदामा

आज अिानक असा घरी जाणयासाठी परवानगी कसा काय मागतो आह एवढ

एका रातरीत अस काय ववशि घडल िर की जयामळ या सदामयािा वविार असा

एकदम िदललाrsquo या वविारान रवकमणी िदकत झाली नसती तरि नवल होत

रवकमणीन सहतक नजरन कषणाकड पावहल तर कषणाचया नतरातील

सदामयाववियीिा कौतकािा व समाधानािा भाव वतचया लकषात आला तवहा वतन

लगिि व वनवितपण ओळखल की हा सवफ कषणाचया कालचया रातरीचया

िोलणयािाि पररणाम सदामयावर झालला आह महणन रवकमणीही आता

कषणािी परतयकष परवतदकरया काय होत ह पाहणयासाठी आतर होऊन रावहली

कषणानही सवसमत मदरन सदामयाि दोनही हात आपडया हातात अतयात

परमान घतल आवण तयाला परमाि दढाललगन ददल कषणाचया सवाागीण परमळ

सपशाफन सदामयाि सवाागि रोमाावित झाल आवण तयाला खऱया अथाफन कतकतय

झाडयासारख वाटल कषणापासन सवतःला ककवितस अलग करीत कषणाचया

मखाकड अपवकषत नजरन पाहणाऱया सदामयाला उददशन कषण एवढि महणाला

ldquoअर सदामया तझ महणण अगदी यथाथफि आह तझया रठकाणचया

मनन लितनातन तझी जी ही भवमका तयार झालली आह ती अतयात योगयि आह

आवण तीि तला सवानभवाचया अवसथकड नणारी आह एवढ ददवस मी तझया

रठकाणी समरणात होतो तझया वयवधानात होतो आवण तझया धयासातही होतो

पण आता मी तझया हदयात आह असाि अनभव तला यईल आवण हदय हि तर

ईशवराचया अवसततवािा अनभव घणयाि मळ सथान आह ईशवराि परम अनभवणयाि

ति सथान आह आवण परम उिािळन आडयावर यणाऱया आनादािा अनभव

घणयािही हदय हि सथान आह तवहा आता मी कवळ तझया पाठीशीि आह अस

नाही तर मी तझया ठायीि तझया हदयात वनतय तझया साग आह तयािाि सदव

अनभव घ महणज आनादािी सहजवसथती तला सहजपण परापत होईल rdquo

अस महणत कषणान रवकमणीकड सहतक नजरन पावहल तयातील खण

रवकमणीचया लगिि लकषात आली आवण ती तािडतोि आतडया दालनात वनघन

गली

थोडयाि वळात रवकमणी जवहा परत आली तवहा वतचया िरोिर

वतचया दासीही हातामधय रशमी वसताानी झाकलली सवणाफिी ताट घऊन आडया

रवकमणीन ती सवफ ताट सदामयाचया समोर ठवली आवण नमरतापवफक महणाली

ldquoअहो सदामदवा तमही कषणाि गरिाध आहात तयाहीपकषा तयाि

परमवमतर आहात तमचया उभयताातील सनहाि व परमाि ज मला दशफन घडल

तयामळ मी तर अगदी भारावन गल आह मी तमहाला खरि साागत की आज

दकतीतरी ददवसाानी मी कषणाला एवढया मोकळपणान िोलताना व वागताना

पावहल िऱयाि ददवसाानी कषणाला तयाि अातःकरण मोकळ करणयािी साधी

तमचयामळ वमळाली आवण तया साधीिा कषणान अगदी पणफपण उपयोग करन

घतला तया दषटीन तमि यथ आणखी काही ददवस राहण घडल असत तर अवधक

िर झाल असत कारण तयािा कवढातरी आनाद कषणाला व मलाही झाला असता

पण जयाअथी तमही आता घरी परत जाणयािा वनणफय घतला आहात तर तो

योगयि असणार आवण मखय महणज तयाला कषणािीही सामती ददसत आह मग

माझया अनमतीिा तर परशनि वनमाफण होत नाही पण आता माझी तमहाला एकि

ववनाती आह माझया व कषणाचया वतीन तमचयासाठी व तमचया कटावियाासाठी ही

परमािी अडपशी भट दत आहोत तयािा सवीकार करावाrdquo

अस महणन रवकमणीन ती सोनयािी ताट सदामयापढ सरकवली

थोडयाशा उतसकतन सदामयान तया ताटाावरिी रशमी वसत िाजला कली मातर तो

अतयात िदकति झाला एका ताटामधय अनक रशमी भरजरी वसत होती तर एका

ताटामधय सवणाफिी व िाादीिी अनक गहोपयोगी भााडी ठवलली होती एक ताट

तर सवणाफलाकाराानी पणफपण भरलल होत दसऱया ताटामधय रळरळावळ व

मवावमठाई ठवलली होती सदामयान कषणभरि तया सवफ ताटााकड एक दवषटकषप

टाकला आवण ती सवफ ताट तया रशमी वसताानी पनहा झाकन ठवली सदामयान

कषणाकड वळन पावहल तर कषण सवसमत मखान सदामयाकड पाहत होता

सदामयान पनहा एकदा ववनमर भावान दोनही हात जोडन कषणाला वादन कल आवण

रवकमणीला उददशन िोल लागला

ldquo अहो रवकमणीदवी तमही अतयात परमान मला कवढातरी अहर दऊ

करीत आहात तयामागील तमि माझयावरील परमि परगट होत आह ह मी जाणन

आह तमचया परमािा अवहर करण मला कधीि शकय होणार नाही परात त परम

जया रपात साकार होत आह तयािा सवीकार करण मातर मला जमणार नाही

कारण मला त योगय वाटत नाही या िाहय ऐशवयाफचया सखािी माझया रठकाणी

जराही आसकती रावहलली नाही आवण माझया कटावियाानाही तयािा लाभ करन

दयावा असही आता मला अवजिात वाटत नाही परमशवराचया वनयतीत सवपरयतनान

व परारबधानसार जवढ काही धन मला वमळल तयाति माझा व माझया कटावियाािा

िररताथफ िालवण हि माझ कतफवयकमफ आह तयाति आमहाला सखान व

समाधानान रहायि आह परापत पररवसथतीत आनादान जीवन जगता यण याति

खरा पराकरम आह ईशवराचया भकतीिा आनाद अनभवणयासाठी सासार हही एक

साधनि आह आनादािा अनभव हाि खरा महतवािा

रवकमणीदवी कषणाचया कपन मला कषणाचया परमाि अमाप धन

वमळालल आह आवण तया परमधनािा उपयोग करनि कषणाचया भकतीि वभव

मला परापत होईल ह वनवित ति भकतीि वभव मी माझया कटावियाानाही उपलबध

करन दईन ति माझ कटावियाासाठीि खर कतफवयकमफ आह आवण तयामळि मला

माझया कतफवयपतीि खर समाधान लाभणार आह खर तर सासारात परयतन करन

काही सख वमळवाव अस मला वयवकतशः कवहाि वाटल नाही परात मलािाळााकड

पावहडयावर मातर तयााचया सखासाठी तरी काही परयतन करावत अस माझया मनात

पवी वारावार यत अस परात आता माझा वनियि झाला आह की माझया

कटावियााना तयााचया परारबधानसार ज काही सखभोग वमळणार आहत त तयााना

वमळतीलि परात ह ईशवरी परमाि धन ज मला भागयान लाभलल आह त माझया

कटावियाासाठी कमीतकमी उपलबध तरी करन ठवण हि माझ खर व आदय

कतफवयकमफ आह तयातन मग जर तयााना तया ईशवरीपरमािी गोडी लागली तर

ईशवराचया भकतीमागाफकड त आपसकि व सहजतन वळतीलि पण तयााना

ईशवरीपरमािा अनभव दणयािा जो माझा धमफ आह तयाला मातर मी वनविति

जागन कारण तया धमाफनि आता यापढि माझ जीवन जगण होत राहणार आह

आवण महणनि त आनादािही होणार आह

अहो रवकमणीदवी तमचयाकड माझी आता एकि ववनाती आह की

तमही मला तमचया व या कषणाचया परमाि परतीक महणन जरर काही तरी भट दया

पण ती अशी दया की जयामळ मला कषणपरमाचया गोडीिी आठवण कायमिी

राहील ती काय व कोणतया रपात दयावी ह तमहाला साागणयािी काहीि

आवशयकता नाही ह मला ठाऊक आह कारण माझा कषणाववियी असलला भाव

तमही सवानभवान वनविति जाणन आहात आवण तयाहीपकषा कषणाचया

अातःकरणालाही माझयापकषा तमहीि जासत योगय परकार जाणत आहात तवहा

कषणाचया अातःकरणाला सातषट करणारा व माझयाही मनाला तोि दणारा असा

काहीतरी मागफ तमहीि शोधन काढा आवण मला परमािी सादर व आनाददायी भट

दया ती भट अगदी परमपवफक व आनादान सवीकारीन अशी खातरी मी तमहा

उभयतााना दतोrdquo

सदामयाि िोलण ऐकन कषणाचया मखावर अतयात परसननति भाव

उमटन आल तर रवकमणीि मख सदामयाचया कौतकभावान पणफपण भरन रावहल

कषणान सहतक नजरन रवकमणीकड पाहन सवसमत कल असता रवकमणीन

कषणािी परमखण ओळखली आवण ती लगि महालाचया आतडया दालनात वनघन

गली रवकमणी जवढया तवरन गली होती तवढयाि तवरन पनहा परतही आली

तयावळस वतचया हातात एका पााढऱया शभर व अतयात सवचछ अशा रमालात

िााधलल एक मडक होत रवकमणीन त अतयात परमान सदामयाचया हातात ददल

आवण त उघडन िघणयािी खण हाताचया इशाऱयान सदामयाला कली सदामयान त

मडक तर लगिि ओळखल तयातनि तर तयान कषणासाठी परमभट महणन सवतः

हातान तयार कलल दहीपोह आणलल होत पण तया मडकयात आता काय असल

िर अस कतहल सदामयाचया मनात वनमाफण झाल आवण तो कषणाकड पाह

लागला कषणाचया नजरतही तवहा तवढीि उतसकता सदामयाला ददसली नवल

वाटन सदामयान तया मडकयावरील झाकण दर कल तर तयात भरन ठवलल

दहीपोह तयाचया दषटोतपततीस आल सदामयािा िहरा परम व हिफ या दोनही भावाानी

रलन आला आवण तयाि नतरही पाणावल सदामा एकदा रवकमणीकड तर एकदा

कषणाकड असा पाहति रावहला काय व कस िोलाव ह तयाला मळीि सिना

तयािी ही भाववनभफर अवसथा पाहन रवकमणीनि तयाचयाशी िोलावयास सरवात

कली

ldquo अहो सदामदवा तमहाला योगय अशी परमभट वमळाली ना तमहाला

ती आवडली ना तयातील कषणपरमािा भाव तर नककीि तमहाला जाणवला

असणार कारण तया कषणपरमाला तमचयावशवाय दसर कोण ओळख शकल िर

याि मडकयातन तमही कषणासाठी अतयात परमान सवाददषट व रिकर अस दहीपोह

आणल होतत तमचया लकषात आह ना ति तमही आणलल ह मडक आह परात

तयातील दहीपोह मातर मी सवतः माझया हातान तयार कलल आहत तमही जया

कषणपरमान तवहा दहीपोह आणल होतत तयाि कषणपरमान आज मीही ह दहीपोह

िनवल आहत पण दोनही दहीपोहयााना असलली कषणपरमािी गोडी मातर एकि

आह कारण आपडया उभयतााचया रठकाणी असलल कषणपरमही एकि आह आवण

कषणपरमािी गोडी तर सदव एकीएकि आह मग त कठडयाही पदाथाफत घाला तया

कषणपरमाचया गोडीिा गण तया रठकाणी परगट होणारि मळ पदाथाफि वगळपण

कायम ठवनही तया पदाथाफला अवधक रिकर व सवाददषट िनवणयािा या

कषणपरमािा गण खरोखरीि अलौदकक आह

अहो पदाथाफलाि काय सामानय जीवालाही अतयात गोड करन तयाि

सवफ जीवनि अतयात रोिक व मधर िनवणयाि ईशवरी सामथयफ या कषणपरमात आह

तोि तर या कषणपरमािा गणधमफ आह कठडयाही वसथतीत व पररवसथतीत ह

कषणपरम तयाचया गणधमाफनि परगट असत आवण जथ परगट होत तथ आपला गण

वनमाफण करति करत हि तर या कषणपरमाि ववशषटय आह मी तरी या

कषणपरमाचया गणधमाफिा अगदी परपर अनभव घतलला आहrdquo

रवकमणीि िोलण ऐकन सदामा तर अवधकि भावपणफ झाला

रवकमणीचया हातातील दहीपोहयाि मडक घताना तर तयाला आणखीनि भरन

यत होत पाणावलडया नतराानी कषणाकड पाहत सदामा महणाला

ldquoअर कषणा रवकमणीदवीनी ददलली ही परमािी भट महणज तर

माझयासाठी हा तझा परसादि आह यापकषा अवधक सादर व सयोगय भट दसरी

कोणतीही असण शकयि नाही िघ ना एका मवलन व जीणफ रडकयात िााधलडया

मडकयातन मी परमान तझयासाठी दहीपोह आणल होत तही तयािा अतयात परमान

सवीकार व सवन करन रसासवाद घतलास जण काही दहीपोह नवहत तर माझ

परमि त सवन कलस आवण कवळ गोड मानन नवह तर गोड करन घतलस आता

रवकमणीदवीनी तझया परमान कलल दहीपोह पनहा मी आणलडया मडकयातनि

मला ददल आवण माझ रडक सवचछ धवन तयात पनहा त मडक िााधल महणज मडक

माझि आवण रडकही माझि पण तयातील दहीपोह मातर तझयाि परमान ददलडया

रवकमणीदवीि मी आणलल दहीपोह ह तझयासाठी नवदय महणन आणल होत

आवण आता ह दहीपोह मी तझया परमािा कपापरसाद महणन घऊन जात आह

तयातील परमरसाि सवन करन मी सवतः तर आनादािा अनभव घईनि परात

माझया कटावियाानाही तया परमरसािा सवाद िाखायला वनवितपण दईन

कषणा आता काही मागणि उरलल नाही पण एकि शवटि साागण

आह तझयावरील परमभवकतभावामळ माझया सवफ जीवनािि सोन होऊन रावहल

आह आवण माझा दह हीि एक सवणफनगरी झालली आह या सवणफनगरीत माझया

हदयलसहासनावर त कायमिाि अवधवषठत होऊन िसलला आहस तयामळ या

सवणफनगरीत यापढ सदव तझयाि परमािा जागर व तझयाि नामािा गजर होत

राहील आवण तया परमभकतीचया राजयामधय मी आनादान तझयासह वनतय नाादत

राहीन आता तर मी कवळ तझाि आह आवण तझयासाठीि आह तयामळ यापढील

माझ सवफ जीवनही कवळ तझयासाठीि जगण तर होईलि परात दहतयागानातरही

ही सदामरपी इवलीशी लहर कषणरपी सागरात अगदी सहजपण ववलीन होईल

यािी मला पणफपण खातरी आह कारण कषणा मळात ही लहर तझयाि

अातःकरणातन वनमाफण झालली आह तवहा ती तझयाि अातःकरणात ववलीन होणार

ह तर वनविति आहrdquo

सदामयाि िोलण थाािल तरी तयाचया रठकाणिी भावपणफता मातर

कायमि होती तयाि भावपणफ अवसथत सदामयान रवकमणीन ददलडया

दहीपोहयाचया मडकयातील थोड दहीपोह आपडया हातान काढल आवण कषणाचया

जवळ जाऊन तयाचया मखात भरवल सदामयाचया परमभावान तपत झालडया

कषणानही तवढयाि उतसरतफपण तया मडकयातन थोड दहीपोह आपडया हातान

काढल आवण तयािा घास सदामयाचया मखात भरवला तया परमरसाचया सवादात

िडालडया सदामयाला तर कषणभर समाधीिाि अनभव आला मग रवकमणीही

सवसथ िसि शकली नाही वतनही तया मडकयातील थोड दहीपोह आपडया हातात

घतल आवण थोडस कषणाला भरवल तयातील उरलल दहीपोह कषणान आपडया

हातात घऊन तवढयाि परमान रवकमणीला भरवल सवफ वातावरणि एकीएक

परमरसान भरन व भारन रावहल मग रवकमणीन लगिि त दहीपोहयाि मडक

तयाि रडकयात पनहा वयववसथत िााधल आवण सदामयाकड सपदफ कल

सदामयान कषणाचया िरणाावर मसतक ठवल असता कषणान तर

सदामयाला परमान दढाललगनि ददल सदामयान रवकमणीलाही वाकन नमसकार

कला असता रवकमणीनही आपल दोनही हात जोडन तयािा सवीकार कला

सदामयासह रवकमणीिही नतर पाणावल होत यात काहीि नवल नाही परात

कषणाचया नतरातनही तयाचया नकळत परमधारा वाह लागडया होतया सदामयान

कषणािी ही भावपणफ मती पनहा एकदा डोळ भरन पावहली आवण आपडया हदयात

साठवन ठवली पढचयाि कषणाला सदामा कषणाचया महालातन िाहर पडला

राजवाडयातनही िाहर पडला दवारकानगरीतनही िाहर पडला आवण आपडया

घराचया ददशन माद पण वनियातमक पावल टाकीत िाल लागला तयाचया

पाठमोऱया मतीकड कषण व रवकमणी भावपणफ दषटीन पाहत दकतीतरी वळ तथि

सतबधपण उभ रावहल होतrdquo

नारदाि परदीघफ काळ िाललल िोलण थाािल तरी नाद अजनही

वातावरणात भरन रावहलत अस लकषमीला जाणवत होत भारलल वातावरण व

परमभावान भरलल मन अशा वसथतीत व अवसथत लकषमीही भावपणफि झालली

होती नारदही आपल नतर वमटन शाातपण सवसथि िसन रावहलला होता पण ती

थोडावळिी नीरव शाातता व सतबधताही लकषमीचया मनाला मानवना आवण सहनही

होईना नारदाि अातःकरण शबदरपान परगट होण लकषमीचया दषटीन अतयात

महततवाि व आवशयकही होत कारण तयावशवाय लकषमीचया शरवणभकतीिी पतफता

होण शकय होणार नवहत वतिीि भावपणफ अवसथा शबदााचया माधयमान परगट होऊ

लागली आवण शबदाानाही मग साकार होण भागि पड लागल

ldquoह नारदा सदामयािी कथा साागणयाचया वनवमततान सगण परमभकतीि

माहातमय त पनहा एकदा कळसावर नऊन ठवलस तयामळ कषणाचया माहातमयाि

आणखीन एक वगळ अाग एका आगळया व आकिफक रागान परगट झाल हि तर

ईशवराचया सगण परमाि व भकतीि ववशषटय आह ह माझया पणफपण लकषात आल

आह कारण परम महटल महणज त मळात एकाागी असि शकत नाही महणनि तर

अनक वगवगळया अागाानी या परमािा अनभव घऊनही तया परमाि रपाातर एकाि

भकतीभावात होऊ शकत आवण ईशवरी अनभवाशी ऐकय पावता यत सदामयाचया

रपान सगण परमभकतीमागाफतील हाि मलभत वसदधाात पनहा एकदा परकिाफन वसदध

झाला आवण तयािाि मला अवतशय आनाद झाला परात या सगण परमािी अनक

अाग व राग परगट होऊ शकल त मातर कवळ कषणाचया अातरागातील परमसवरप

अवसथमळि ह मातर सतय आह होय ना कारण परमसवरप अवसथचया ठायीि

परमािी ववववध अाग व राग साभवतात आवण तयादवार ती परमसवरप अवसथा काहीशी

परगट होऊ शकत पण जी काही अवसथा परगट होत ती जाणकाराला तया अवसथिी

खण पटवणारी व साकत दशफवणारी असत मग तया खणचया आधारान

भकतीमागाफिी वाटिाल करन ईशवरी ऐकयािा आनाददायी अनभव घणयािा परयतन

मातर जयािा तयािाि आह एवढि नवह तर तो जीवनातील एक कवढातरी मोठा

पराकरमि आह

असा पराकरम सदामयाकडन वनवितपण घडला असणार यािी मला

पणफ खातरी आह कारण कषणािी सगण परममती सदामयाचया अातःकरणात पणफपण

ठसलली होतीि आवण आता तर तयाचयाठायी कषणाचया परमसवरप अवसथिा

धयासही लागललाि होता तयामळ तया अखाड धयासान सवानभवाचया परमसवरप

अवसथकड सदामयान हळहळ पण वनवितपण वाटिाल कलीि असणार आवण

सदामा तया अवसथचया िाहय लकषणाानीही यकत होत रावहला असणारि सासारािी

अनासकती असनही सदामा आपडया कटावियााशी अतयात परमान वागत असणार आवण

तयााना तयााि जीवन वनदान ससहय होणयासाठी तरी वनविति सहाययभत झाला

असणार परमामळ सदामयाचया मनाठायी मोकळपणा व मखय महणज रवसकता

वनविति आली असणार तयामळि सदामयाकडन कटावियााि योगय कौतक घडन

तयााचया परमािाही अनभव वनविति घतला गला असणार कारण ही तर मन

ईशवरी परमान यकत झाल असडयािीि सलकषण आहत आवण ती सवफ सदामयाचया

ठायी अगदी सहजपण असणारि अशी माझया ठायी अगदी वनविती आह

ह नारदा पण सदामयािी कथा ऐकताना तयामधय जो रवकमणीिा

उडलख वारावार यत होता तो ऐकन वतचयाववियीिी माझी उतसकता मातर

कमालीिी वाढन रावहलली आह कारण तझया साागणयातन व तयाहीपकषा कषणाचया

िोलणयातन ज काही रवकमणीववियी परगट होत होत तयावरन एक गोषट अगदी

सपषटपण ददसत होती की रवकमणी ही कषणाशी ऐकय पावललीि होती आवण

तयािि मला राहन राहन अतयात नवल वाटत आह कषणान तर सदामयाशी

िोलताना रवकमणीिा उडलख lsquoमाझी आतमसखीrsquo असाि कला होता माझयासाठी

तवढ सतरि अवतशय महततवाि व मोलाि आह कारण कषणाकडन तयाचया

सवानभवातन त अगदी सहजपण व उतसरतफपण परगट झालल आह

कषणाचया अातःकरणात तो रवकमणीि तयाचयाशी असलल ऐकय

अनभवत होता ह तर अगदी उघड आह पण रवकमणी वतचया रठकाणी वति

कषणाशी असलल ऐकय कशी अनभवत होती आवण मळात रवकमणी कषणाशी ऐकय

पावली कशी ह सवफ जाणन घणयािी माझी आतरता अगदी पराकोटीिी वाढलली

आह माझया मनािी तर ती अतयात जररीि होऊन रावहलली आह माझया दषटीन

तर हा वविय ववशि महततवािा आह कारण रवकमणीि कषणाशी असलल नात

मळात पतनीि महणज अतयात नाजक व महणनि जरा कठीणि त नात आड यऊ न

दता रवकमणी कषणाशी कशी ऐकय पावली ह जाणन घण माझयासाठी तर अतयात

आवशयकि आह कारण माझही असि पतनीि नात या नारायणाशी आह आवण

काही काही वळला त माझया व नारायणाचया आड यत ह माझया लकषात यत मग

माझी गाडीि थोडावळ अडन रावहडयासारखी होत आवण तयातन काय व कसा

मागफ काढावा ह मला तर सिनासि होत तवहा रवकमणीिा अनभव मला नककीि

उपयोगाला यईल यािी मला अगदी खातरी आह तवहा नारदा या रवकमणीचया

कषणाशी ऐकय पावणयाि रहसय मला लवकरात लवकर उलगडन सववसतरपण सााग

िर माझी तला तशी परमािी पराथफनाि आह आता अवजिात वळ लाव नकोसrdquo

लकषमीि िोलण ऐकन नारदाला अतयात सातोि वाटला आवण

समाधानही झाल यािी जण पावती महणनि की काय नारदाचया वाणीिा ओघ

पनहा वाह लागला

ldquoह लकषमी तझ खरोखरीि अतयात कौतकि मला वाटत कारण

शरवणभकतीिा अनभव त खऱया अथाफन घत आहस शरवण कलडया सदामयाचया

कथतन त तयातील नमका भावाथफ जाणलास आवण तयामधय असलल

सगणपरमभकतीि नमक सतर त ओळखलस सदामयान तयाचया कटािात परमान

राहनि कषणाचया परमसवरप अवसथिा धयास कसा घतला असणार आवण तया

धयासानि सदामयािा भवकतभाव वाढत जाऊन तयान कषणाशी ऐकय कस साधल

असणार ह त अगदी योगय परकार जाणलस तयामळ एक मातर िर झाल की आता

सदामयाचया पढील जीवनाववियी तला काही साागणयािी आवशयकता मला रावहली

नाही तयािीि पररणती महणज कषणाचया पढील जीवनातील मखय

परवाहािरोिरि आता आपडयाला पढ पढ जाता यईल

ह लकषमी तयाहीपकषा मला ववशि आनाद या गोषटीिा झाला की

कषणाचया जीवनातील रवकमणीि ववशि सथान व महततव तझया लकषात आल

तयामळि lsquoरवकमणीrsquo हा तझयासाठी एक खास कौतकािा वविय होऊन रावहला

आह अथाफत तही साहवजकि आह महणा पण मला काही तयाि तवढस नवल वाटत

नाही कारण रवकमणीसािाधातील एक ववशि रहसयािी गोषट मला माहीत आह जी

तला ठाऊक नाही तयात तझी काहीि िक नाही कारण ती गोषट मी तला

अजनपयात मददामि साावगतलली नाही

अगा लकषमी तया रवकमणीचया रपान ति तर भतलावर जनम घतला

होतास या नारायणािी सहधमफिाररणी महणन तयानि तयाचया कषणावतारात

तयािी अधाावगनी होणयािा आगरह तझयाकड तझयावरील परमान धरला होता आवण

तही तझा तो िहमान समजन मोठया आनादान नारायणािा परमळ आगरह

सवीकारलाही होतास परात ह सवफ तयानातर तझयारठकाणी वनमाफण झालडया

ववसमरणान िावधत झालल आह महणनि तयातील काहीही तला आता आठवत

नाही परात तयावळी रवकमणीठायी असलला भवकतभाव आता तझयाठायी पनहा

जागत झालला आह आवण महणनि तझया रठकाणी रवकमणीववियीचया

आपलपणाचया भावातन वतचयाववियी एक ववशि परकारिी ओढ वनमाफण झालली

आह तया भावािी पती करणयामधय मलाही वनविति आनाद लाभणार आहrdquo

नारदाचया िोलणयान आियफिदकत झालली लकषमी कषणभर सतबधि

झाली पण कषणभरि कारण वतचया रठकाणी वनमाफण झालली असवसथता वतला

सवसथ िस दयायला तयारि नवहती आवण तीि असवसथता वतला िोलायला भाग

पाड लागली साहवजकि वतचया िोलणयात वग व आवग या दोनहीिा सायोग होत

होता

ldquo अर नारदा तझया िोलणयान मला तर सखद का होईना पण एक

अनपवकषत असा धककाि िसला आह खर तर कषणिररतर ऐकत असतानाि माझया

मनात हा वविार वारावार यत अस की तया िररतरामधय माझा काही सहभाग होता

की नाही या नारायणाचया सवभावानसार तयान भतलावर जाताना मला व या

शिालाही वनविति सवतःचया िरोिर घतल असणार पण आमही तथ कवहा गलो

व कस गलो त आमहा उभयतााचयाही अवजिात लकषात रावहलल नाही आवण तयात

काहीि नवल नाही कारण खदद नारायणालाही तयाववियी काहीही आठवत नाही

त सवफ आमहाला कवळ तझयाकडनि ऐकायला वमळत व कळतही आताही तझयाि

मखातन हा माझयाववियीिा उडलख आवण तोही िोलणयाचया ओघाति आला

तयातही कषणिररतरात मी तयािी पतनी रवकमणी महणनि सथान घतल होत ह

ऐकन तर माझया आनादाला पारावारि रावहलला नाही रवकमणीववियी माझया

ठायी एवढी ओढ व आपलपणा का होता याि कोड आता मला उलगडल

पण ह नारदा कवळ तवढयानि माझ समाधान झालल नाही कारण

रवकमणीचया रठकाणी असलला कषणाववियीिा एवढा भवकतभाव कसा व कवहा

वनमाफण झाला आवण मखय महणज तया भावािी पती रवकमणी कशी करन घत अस

ह सवफ समजन व जाणन घण माझयासाठी अतयात आवशयक आह कारण तरि

मलाही रवकमणीपासन काहीतरी पररणा घऊन आता माझया भावािी पती

करणयािा मागफ वनवितपण सापडल यािी मला अगदी खातरी आह

ह नारदा रवकमणीिा कषणाशी कसा सािाध आला तयाािा वववाह

कसा झाला आवण मखय महणज वतन कषणाि मन कस लजकल की जयाचयामळ

कषणान वतला वरल ह सवफ सववसतरपण ऐकणयािी माझी आतरता तर आता

अवतशय वाढन रावहलली आह मला नककीि ठाऊक आह की हा शिही

कषणिररतरातील तयाचया सहभागाववियी ऐकणयासाठी अवतशय उतसक झालला

असणारि तवहा आमचया दोघााचयाही या सहज भावािी पती आता ति अगदी

लवकरात लवकर कर िघ पण तयासाठी आधी त कोणािा करमााक लावणार

आहस माझा की या शिािाrdquo

शवटि वाकय उचचारीत असताना लकषमी थोडयाशा वमशकीलपणि

हसत होती आवण तयामधय शिही हसन सामील झाला नारदानही मग हसन तयााना

साथ ददली आवण तो िोल लागला

ldquo अगा लकषमी त तर माझयापढ एक पिपरसागि वनमाफण कला आहस

तमचयामधय आधी कोणािा करमााक लावायिा हा एक मोठा परशनि आह अथाफत मी

कोणािाही करमााक आधी लावला तरी तयामळ तमचयापकी कोणीही नाराज होणार

नाही यािी मला पणफ खातरी आह कारण तमचया या नारायणावरील परमामळ

तमचयामधय आपापसाातही एक परकारिा आपलपणा व मनािा मोकळपणा आह

आवण ति तर तमचया नारायणपरमाि लकषण आह

पण लकषमी मला अस अगदी मनापासन वाटत आह की या शिािाि

करमााक आधी लावण आवशयक आह कारण दकतीतरी वळ हा शि आपडया दोघाािा

सावाद मधयमधय काहीही न िोलता शाातपण शरवण करीत आह तयािा होणारा

आनाद तयाचया मखावरन आपडयाला अगदी सपषटपण ददसतो आह खरा परात

तयाला होणारा आनाद कसा व दकती आह ह मातर तयाचया काहीि न िोलणयामळ

आपडयाला समज शकत नाही तवहा आता थोडा वळ आपण परतयकष शिाशीि व

तही तयाचयाववियीि िोलया आवण तयालाही िोलत करया महणज तयालाही जरा

मोकळ व िर वाटल आवण आपडयालाही िर वाटल कारण शि आपडयाशी

सवतःहन काहीि िोलणार नाही हि तर शिाि ववशि आह होय की नाही

शिाrdquo

नारदाचया या िोलणयावरही शिान काहीही न िोलता रकत हसन

आपली मान सामतीदशफक हलवली नारदाचया िोलणयािी व तयावरील शिाचया

परवतदकरयिी लकषमीला मातर रार मौज वाटली आवण वतन मोकळपणान हसन दाद

ददली पण तरीही नारद व लकषमी ह दोघही शिाचया िोलणयािी वाट पाहत

सवसथि िसन रावहल शिही नारदाचया िोलणयािी वाट पाहत सवसथ िसन

रावहला होता तयामळ थोडा वळ कोणीि िोलत नवहत शवटी शिाचया लकषात

आल की तो िोलडयावशवाय आता नारद पढ काहीि िोलणार नाही तवहा मातर

शिाला िोलण भागि पडल आवण ककवित हसन तयान िोलावयास सरवात कली

ldquo अहो नारदऋिी परमभागयान मला या नारायणाचया सगण

िररतरााि शरवण करणयािी साधी लाभली आह आवण तीही तमचया मखातन

परगटणाऱया भवकतगायनामळ ह खरि आह तया शरवणामधय माझ मन पणफपण दाग

झालल असत अनक वळा शरवण करताना माझी िदधी तर अगदी गागि होऊन

राहत पण तयातनही तमिा व या लकषमीमातिा जवहा जवहा सावाद होतो आवण

तया सगणिररतरातील रहसय उलगडल जात तवहा मातर माझ मन नारायणाचया

सगण परमान रागनि राहत ववशितः कषणपरमाचया व कषणभकतीचया कथा ऐकताना

व तयातील गज जाणताना होणारा आनाद हा कवळ आगळा वगळाि नाही तर तो

आनाद अतयात शरषठ आह अस वनवितपण जाणवत आवण तयािी थोरवीही माझया

लकषात यत तया कषणिररतरात माझाही सहभाग होता ह ज तमही मला साागत

आहात तयामळ तयाववियी जाणन घणयािी उतसकता माझयारठकाणी वनविति

आह खर तर कषणिररतरातील तया माझया सहभागापकषा या नारायणािा परतयकष

घडणारा आततािा सहवास मला अवधक महततवािा वाटतो कारण कषणिररतर हा

एक अभतपवफ पण घडन गलला इवतहास आह तर या वका ठातील नारायणाि

अवसततव ही खरी व परतयकष वसतवसथती आह खर ना

अहो नारदऋिी परात वसतवसथती अशी आह की परतयकष सहवास

घडनही आमही या नारायणाि वयवकतगत परमही अनभव शकत नाही ककवा तयाि

माहातमयही यथाथफतन जाण शकत नाही तयाि वयवकतगत परम आमहाला उपलबध

असनही वमळत नाही आवण महणन तयाि महततव कळत नाही परात या नारायणाि

कषणावतारातील समगर िररतर ऐकताना तयाचया अातःकरणािी वयापकता मातर

वनविति जाणवत आवण तयाि माहातमय जाणणयासाठी त कारणीभत व

साहाययभतही होत तयाि जावणवन जर आमचयाकडन या नारायणाचया

सहवासात राहण घडल तरि आमचयाकडन तयािी काहीतरी भकती घडण शकय

आह ह आमही जाणन आहोत महणनि या नारायणाि माहातमय यथाथफतन परगट

करणार तयाि सगणिररतर ज तमही अतयात परमान वणफन करन साागत आहात त

शरवण करणयािी वमळालली ही साधी महणज आमहासाठी एक अमतयोगि आह

तवहा कषणिररतरात माझाही सहभाग होता ह ऐकन मला काही जासत

नवल वाटल नाही कारण या नारायणािा तो सवभावि आह तयािा

आमचयावरती एवढा परमलोभ आह की तयाला आमचयावशवाय जण िनि पडत

नाही अथाफत आमहीसदधा तयाचया सहवासाला अतयात लािावलल आहोति आवण

आमहीही या नारायणावशवाय ििनि असतो ह अगदी खरि आह आमिी ही

अवसथा नारायण जाणत असडयामळि तो आमहाला सदव तयाचया साग ठवन तयािा

अागसाग करणयािी अमडय साधी उपलबध करन दतो तयामळि नारायणािी वनतय

सवा करणयाचया माझया भावािीही मला पती करता यत

तवहा कषणिररतरातील माझा सहभाग काय होता आवण माझयाकडन

कषणान कशी सवा करन घतली ह जाणन घणयािी उतसकता माझयाही रठकाणी

वनविति आह परात तयाहीपकषा कषणाि वयापक िररतर समजन घणयािी आतरता

माझयारठकाणी जासत आह कारण तयामळि मला कषणाि वयापक अातःकरण व

माहातमय तर जाणता यईलि पण मखय महणज माझयाकडन जी काही थोडीरार

सवा घडली असल तयाचया अहाकाराला वावि राहणार नाही कषणिररतरातील

माझा सहभाग हा तयातील कवळ एक लहानसा भागि असणार ह मी ओळखन

आहि पण तरीही या सवाफि शरवण परतयकष तमचया मखातनि करणयािी साधी मला

वमळत आह ह तर माझ कवढतरी भागयि आह कारण या नारायणाि अातःकरण व

माझयासारखया भकतााचया मनातील भाव यााना जोडणारा असा एकमव दवा तमहीि

आहात कारण या दोहोि ऐकय तमचया रठकाणी तमही वनतय अनभवीत असता ह

मी जाणन आह

तवहा नारदमहिी आता जराही ववलाि न करता कषणाचया िररतरात

मी सहभागी दकती होतो आवण तयाहीपकषा समरस दकती होतो ह साागणयाि कराव

तयासाठी आवशयक वाटणारी करमवारी तमिी तमहीि ठरवावी कारण तमचयाकडन

त उतसरतफपण व सहजपण घडल यािी मला पणफ खातरी आहrdquo

शिाि िोलण ऐकन झालल समाधान नारदान हसन वयकत कल आवण

सावभपराय नजरन लकषमीकड पावहल लकषमीनही नारदाला वसमतहासयपवफक

परवतसाद ददला असता नारदानही मग िोलावयास सरवात कली

ldquoह शिा तझ िोलण अगदी सयवकतक असि आह या नारायणाचया

सगणिररतरात सहभागी होणयािी जी साधी आपडयाला वमळत ती कवळ तयाचया

आपडयावरील परमामळ ह खरि आह परात तयाचया सगणिररतरात आपण समरस

होऊ शकतो त मातर रकत तयाचयावरील आपडया परमामळि होय

नारायणाचयाववियीि परम जस जस आपडया अागाअागात मरत जात तशी तशी

आपडयालाही नारायणाचया सगणरपातील अवधकावधक अाग ददस लागतात जाणव

लागतात आवण तयाहीपकषा मखय महणज आवड लागतात सगण परमरसान भरलल

आपल मनि आपडयाला नारायणाशी समरस करन ठवत तथनि तर नारायणाशी

एकरप होणयाचया अनभवाला सरवात होत आवण एक ददवशी एक कषणी आपलही

अातःकरण नारायणाचया परमान भरन वाहत राहत सगण परमभवकतभावान

साधलला हा ऐकयतवािा सवानभव हा सवफशरषठि आह ह सतयि आह असो

ह शिा तझया वनतयाचया सवाभावान सातषट असलडया नारायणान

तयाचया रामावतारातही तयािा लहान िाध lsquoलकषमणrsquo महणन तला तयाचयासाग नल

होत एवढि नवह तर जण काही तझया सवाभावाला साधी वमळावी महणनि की

काय तला सतत तयाचया सहवासातही ठवल होत आवण तही तझया उतकट

सवाभावान रामाला सातषट कल होतस रामही तला तयाचया अातःकरणाचया अतयात

जवळ पाहत अस आवण तसा अनभवही तो वनतय घत अस शिा भागयवशात तला

रामाि माहातमयही कळल आवण तयाचया अवताराि रहसयही त जाणलस

तयामळि रामाशी एकरप झाडयािा अनभव त रामाचया परतयकष जीवनिररतराति

घऊ शकलास आवण शवटी तर तझया रामावरील परमभवकतभावािी पररसीमाि

झाली कवळ रामाि विन खर करणयासाठी त आनादान दहतयाग कलास आवण

रामाचया अातःकरणात पणफपण सामावला जाऊन एकरप होऊन रावहलास

ह शिा परात कषणावतारात मातर या नारायणान एक गामति कली

आवण तयामळ तयािी आणखीन एक नवलीलाि परगट झाली नारायणान परतयकष

कषणावतार घणयाआधीि तला भतलावर पाठवल आवण िलरामाचया रपान तला

जनम घयावयास लावला तयामळ कषणािा जयषठ िाध ही भवमका करण तला भागि

पडल या वनवमततान रामावतारात रामािा कवनषठ िाध महणन ज काही तला

करावयास लागल असल तयािी भरपाईि नारायणान जण काही कषणावतारात

कली असि तला एखादवळस वाटल कारण जयषठ िाध असडयामळ िलरामान

कषणािी काही सवा करणयािा परशनि वनमाफण होत नवहता तर कषणानि

िलरामािी सवा करण कषणाकडन अपवकषत होत कषणही तयाचया सवभावानसार

तयाचया कतफवयकमाफला अगदी सहजपण जागत होता आवण िलरामािा योगय आदर

करन तयाचया जयषठतवािा मानही राखीत होता

िलरामािा सवभाव हा कषणाचया सवभावापकषा अगदी वगळा होता

नहमीि शाात व गाभीर असणारा िलराम कषणाि माहातमय अगदी तयाचया

लहानपणापासन जाणन होता कषणािी आतमशकती व परोपकारी वतती यािी पणफ

जाणीव िलरामाचया रठकाणी पवहडयापासनि होती तयामळ िलराम जरी जयषठ

असला तरी कषणि शरषठ आह ह िलरामान पणफपण लकषात ठवल होत परात

कषणाचया सदहतववियी पणफ खातरी असनही कषणािी कायफपदधती ही िलरामाला

नहमीि मानवत अस वा मानय होति अस अस मातर नाही पण वळपरसागी िाहय

साधनापकषा साधयाला नहमीि महततव व अगरकरम दणयािी कषणािी वतती

असडयामळ कषण तयािि महणण व करण तयाचया पदधतीनसार शवटी खर करीत

अस िलरामाला तयािा तया तया वळी तरासही होत अस आवण महणन कषणािा

िाहयाागान रागही यत अस िलरामाकडन तयािा कषणावरील राग काहीवळा

वयकतही होत अस परात िलराम शाातही लगिि होत अस आवण कषणाि भरभरन

कौतकही करीत अस अशा तऱहन भावा-भावामधील परमभावािीि नहमी मात

होत अस आवण सदभावािाि सदा ववजय होत अस कषणाचया वागणया-

िोलणयामळ जर कधी अडिणीिा परसाग वनमाफण झाला तर मातर िलराम सवफ

शकतीवनशी कषणाचया मदतीला धावन जात अस आवण तयाचयाि पाठीशी उभा

राहत अस असा हा िलरामािा आगळा वगळा असणारा सवभाव व भाव कषणि

ओळखन होता आवण तयािा खरा आनादही कषणि अनभवत होता

तवहा शिा कषणावतारात कषणाला आनादािा अनभव दणयासाठी त

वनविति कारणीभत झालास मग तयाि जासत कारण तझया भावापकषा कषणािा

सवभाव ह जरी असल तरी तझया सवभावान व भावान त कषणाला सहाययभत

झालास ह मातर वनविति आवण सहाययभत होण हीसदधा एक परकारिी सवाि

आह तया अथाफन तझयाकडन कषणावतारात कषणािी सवा घडली ह खरि आह

परात कषणािी वयापक अनभव घणयािी वतती व परी ह तझया सवभावानसार तला

न मानवडयामळ त िाहयाागान कषणाचया जवळ असनही तयाचया अातःकरणापासन

तसा थोडासा दरि रावहलास तयामळ कषणाशी ऐकय पावडयािा आनाद तला

अनभवता आला नाही ही वसतवसथती आहrdquo

नारदाि िोलण ऐकता ऐकता गाभीर होत रावहलला शि नारदाि

िोलण थाािल तवहा िाहयाागान सवसथि िसलला ददसत होता तरी तयाि मन मातर

असवसथि होत थोडयावळान काहीशा हळवार व काहीशा असपषट आवाजात जण

काही सवतः सवतःशीि िोलडयासारख शि िोल लागला

ldquoह नारद महि तीि तर माझी मखय अडिण आह आवण ती

माझयाठायी मलभति आह माझया मनामधय एक परकारिा साकवितपणा आह ह

खरि आह तयामळ एखादी गोषट अनक अागान घड लागली की माझया मनाचया

एकाागी सवभावाला त मानवत नाही कोणतयाही परसागात व गोषटीत जासत खोलवर

जाणयािी माझया मनाला सवयि नाही तयाि मनावर एक परकारि दडपण यऊन

मनात थोडीशी भीतीि वनमाफण होत मनामधय मोकळपणा नाही महणन मन

वयापक होत नाही आवण त वयापकतिा अनभव घऊ शकत नाही ह जवढ खर आह

तवढि हही खर आह की वयापकतिा अनभव मन घत नाही महणन मग मन

वयापकही होऊ शकत नाही नारायणाि अातःकरण अतयात सखोल व वयापक आह ह

मी जाणन आह परात नारायणाकडन तयाचया सवभावानसार यथ या वका ठात तयाि

अातःकरण परगटि होत नसडयामळ तयािा अनभव घणयािी आमहाला कधी साधीि

वमळत नाही साधी नाही महणन अनभव नाही आवण अनभव नाही महणन अवसथा

नाही अशी आमिी मोठी वववितर वसथती होऊन रावहलली आह यातन िाहर

यणयािा मागफ रकत तमचयापाशीि आह नवह तमचया रपानि तर आमचयासाठी

तो मागफ आह वका ठात होणाऱया तमचया आगमनामळि आमहाला आमिा मागफ

वमळणयािी काहीतरी शकयता आह

ह नारद महि या नारायणाचया सगणलीला व वयापक िररतर

भतलावरतीि परगट होत ह खरि आह तया वळस आमचया अतयात भागयान व या

नारायणाचया कपन जरी आमहाला तया िररतरात सहभागी होणयािी साधी वमळाली

तरी तया िररतराि वयापकतव जाणण मातर वनदान मला तरी शकय होत नाही मग

तया िररतरातील नारायणाि सखोल अस अातःकरण जाणवण ह तर माझयासाठी

तरी रारि दर रावहल पण तमही आमचयावरती कपावात होऊन नारायणाचया तया

सगण िररतरााि गायन नारायणावरील आतयावतक परमान व तयाचया माहातमयाचया

पणफ जावणवन करता तवहा मातर या नारायणाचया िररतराकड आवण तयादवार

तयाचया अातःकरणाकड पाहणयािी थोडी थोडी दषटी हळहळ यऊ लागत तयामळि

नारायणाववियीचया परमाि रपाातर भवकतभावात होऊ लागत आवण आनादाचया

अनभवािी सरवातही होत अथाफत आनादािा अनभव पणफपण घण ही अवसथा व

तया ददशन होणारी मनािी वाटिाल हा सवफ पढिा व अतयात महततवािा भाग

वशडलक राहतोि तयािीही मला वनविति जाणीव आह पण महणनि तयासाठी

तमचया मखातन या नारायणािी सगणिररतर शरवण करण ह माझयासाठी अतयात

आवशयक आह तया िररतरातील कवळ माझा सहभाग दकती व कसा होता ह

समजन घणयािरोिरि त िररतर सवाागान कस परगटल त शरवण करण माझयासाठी

अतयात महततवाि आह तवहा तयािि समगर वणफन तमही आमचयासाठी परगट कराव

अशी मी तमहाला अगदी मनःपवफक पराथफना करतोrdquo

शिाचया योगय भावाचया यथाथफ िोलणयान नारदाला अतयात सातोि

झाला आवण तो तयाचया मखावरील वसमतहासयान वयकतही झाला नारदान

लकषमीकड पावहल असता वतचया मखावरील शरवणोतसक भाव तयाचयाही लकषात

आला आवण जण काही तया भावािी परवतदकरया महणनि की काय नारदाचया

मखातन अगदी सहजपण शबदाािा परवाह वाह लागला

ldquoह शिा तझया मानवसक अवसथि परगटीकरण तझयाकडन अगदी

योगय परकार व योगय शबदाादवार घडलल आह पण मला तला एकि महततवािी गोषट

परामखयान साागायिी आह की जशी तझया रठकाणचया कमतरतिी जाण तला आह

तशीि तझयाठायीचया गणवततिी जाणीवही त जागत ठव महणज मग तझ मन

वनराशकड अवजिात झकणारि नाही आवण तया मनातील जोम जोश व उतसाह

कायम राहन मनाला पढील वाटिालीला अखाड पररणा वमळत राहील

अर शिा यािाित त या लकषमीिाि आदशफ समोर ठव ना पवी

वतचयाही रठकाणी वतला एक परकारिी कमतरता जाणवत अस कारण

वतचयाठायीि नयन वतला ठाऊक होत िाहयाागान या नारायणाचया अतयात जवळ

असनही आपण तयाचया अातःकरणापासन मातर दरि आहोत ह लकषमीला अनभवान

कळलल हत तयामळि वतचया रठकाणी एक परकारिा दरावाि वनमाफण झालला

होता तयािि रपाातर थोडयाशा नराशयततही झाल होत परात नारायणाचया

सगण अवतारिररतर कथा शरवण करता करता लकषमीन सवतःचया मनाला सावरल

नारायणाचया सगण परमान सदव यकति होऊन राहणयािा वनिय लकषमीन कला

आवण तया परमामळ वतचया मनान पनहा उभारी घतली लकषमीन नारायणाि

माहातमय अातःकरणात पणफपण व कायमि ठसवन घतल आवण मनातील दरावयाला

वतन परयतनपवफक दर कल तयामळि लकषमीला नारायणाचया सगण भकतीचया

आनादािा अनभव यणयास सरवात झाली आवण आता तर वतला तो आनाद

अनभवणयािा एकीएक धयासि लागलला असन तोि छादही वतचयाठायी जडलला

आह तवहा आता कषणावतारातील रवकमणीचया रपान असलडया अशा लकषमीिीि

कथा आपण ऐक याrdquo

अस महणन नारदान लकषमीकड व शिाकड सावभपराय नजरन पावहल

उभयताानी मादवसमत करीत आपली सामती दशफवली मातर नारदािा विनौघ पनहा

वगान वाह लागला

रवकमणीिी कषणपरीती

ldquoह लकषमी का डीनपरिा राजा भीषमक व तयािी पतनी शदधमती याािी

कनया महणन रवकमणीिा जनम झाला भीषमक हा सवतः अतयात नीवतमान व

सदािारी होता सदव परजावहतदकष असलडया भीषमकाचया ठायी आपडया

परजाजनााचया सखािी व सवासथयािी वनतय काळजी अस परजचया कडयाणाि वनणफय

घणयासाठी व तयाािी कायफवाही करणयासाठी भीषमक नहमीि सावध व ततपर अस

सवतःचया वयवकतगत जीवनातही धमाफिरण वरतवकडय व यजञयागादी पणयकम यााि

पालन भीषमकाकडन अतयात वनषठापवफक होत अस यामधय तयाचया पतनीि

शदधमतीि तयाला पणफ सहकायफ परतयकष कतीन होत सवाफत महततवािी गोषट महणज

भीषमक हा कषणाि मोठपण व थोरवी जाणन होता िाररतरयवान व नीवतवान

राजााना एकतर आणन तयाािा एक साघ वनमाफण करणयाचया कषणाचया परयतनााि

भीषमकाला कवळ कौतकि नवहत तर तयािा कषणाला सदकरय पाठठिाही होता

तयामळ भीषमकाचया मखातन कषणािा उडलख वारावार व अगदी सहजपणान यत

अस

अशा पणयशील व सतशील मातावपतयााचया पोटी जनम घणयाि जण

भागयि रवकमणीला लाभल होत अगदी लहानपणापासनि रवकमणीचया मनावर

ससासकार सहजपण होत रावहल वरतवकडयादी धारषमक कतयाातील घडलला सहभाग

व वपतयाकडन घडणाऱया यजञयागादी कमााि परतयकष अवलोकन रवकमणीला लहान

वयाति करता आल तया वनवमततान अनक ऋिीमनीि आगमन भीषमकाचया

राजवाडयात होत अस तयावळस तया ऋिीमनीि पजन व आदरसतकार

भीषमकाकडन होत असताना रवकमणीही आपडया मातावपतयााना साहायय करीत

अस अनक थोर ऋिीमनीिी सवा करणयािी साधीही रवकमणीला वमळत अस

आवण तीही अगदी मनःपवफक व शरदधन तया सवाािी सवा करन तयााचया

आशीवाफदााना पातर होत अस एवढया लहान वयातील रवकमणीिी समज व नमरति

वागण िोलण पाहन सवाानाि सातोि होई आवण तयााना रवकमणीि अतयात कौतकही

वाटत अस रवकमणीकड पाहन वतचया मातावपतयाानाही अवतशय समाधान होई

आवण तयााि अातःकरण रवकमणीचया परमान भरनि यई रवकमणी वतचया

सवभावामळ व गणाामळ साहवजकि वतचया मातावपतयाािी अतयात लाडकी झालली

होती तयातनही ती वपतयािी अवधक आवडती होती आवण वतलाही वतचया

वपतयािा महणज भीषमकािा लळा जासत होता तयामळ रवकमणी नहमीि

भीषमकािरोिरि अस आवण भीषमकाचया सहवासात सवफ गोषटीि शरवण व

अवलोकन अगदी सकषमपण करीत अस

ह लकषमी रवकमणीचया जीवनाचया दषटीन आणखीन एक महततवािी

गोषट घडत होती भीषमकाला भटायला यणाऱया अनकााचया िोलणयात िऱयािदा

कषणासािाधी काहीनाकाहीतरी वविय हा यति अस कषणाि पवफिररतर व

तयाचयाकडन घडलल अनक दवीसदश पराकरम यााचया उडलखािरोिरि मथरत

आडयापासनचया कषणाचया जीवनासािाधीही अनक जण िोलत असत ह सवफ

ऐकणयािी साधी व भागय रवकमणीला लाभल होत आवण तीही तया साधीिा परपर

उपयोग करन घत अस साहवजकि रवकमणीचया मनात कषणाववियीि एक

ववशि आकिफण वनमाफण झालल होत एवढि नवह तर कषणाचया रपाववियीि व

गणााववियीि वणफन अनकााचया मखातन ऐकता ऐकता रवकमणीचया ठायी

कषणाववियी परीतीभावि वनमाफण झालला होता कषणाचया थोरवीिा तर

वतचयारठकाणी आधीि वनिय झालला होता अशा तऱहन रवकमणीन वतचया मनात

अगदी खोलवर अस परमाि अगरसथान कषणाला ददल होत आवण तयातनि परतयकष

जीवनातही कषणालाि एकमव सथान दयाव असा धयासि रवकमणीचयाठायी जडन

रावहलला होता वतचया धयानी मनी कवळ कषण आवण कषणि होता

ह लकषमी जयावळस रवकमणी उपवर झाली तवहा साहवजकि वतचया

वववाहाववियीि वविार वतचया मातावपतयााचया मनात यऊ लागल आवण तस

तयाानी रवकमणीला िोलनही दाखववल तयावर रवकमणी तयााना लागलीि पण

एवढि महणाली की lsquoमाझया मनाला पसात पडल व भावल अशा वयकतीलाि मी

वरन आवण पती महणन तयािा सवीकार करनrsquo रवकमणीचया िोलणयान िदकत

झालडया व थोडयाशा िावरलडया वतचया मातन रवकमणीला अतयात काळजीचया

सवरात महटल

ldquoअगा मली आपणा वसतयााना असा पती वनवडीिा हकक असतोि कठ

तसा तर तो नसतोि मळी आपल मातावपता हि आपल खर वहत जाणतात यािी

खातरी िाळगन तयाानीि आपडयासाठी पसात कलडया वराला आपण वरायि हि

आपडया वसतयााचया दषटीन योगय असत ह मी तला माझया सवानभवान साागत आह

तयावर ववशवास ठव आवण वरसाशोधनािी सवफ जिािदारी आमचयावर सोपवन त

मोकळी हो िघrdquo

रवकमणीन वतचया माति सवफ िोलण शाातपण ऐकन घतल खर पण

वतिा वनिय मातर जराही हलला नाही तर तो कायमि रावहला आवण वतन तो

तसा िोलनही दाखवला तयामळ रवकमणीिी माता मातर सलित झाली आवण

वतचया पतीकड पाह लागली पण भीषमकाचया मखावर मातर रवकमणीचया

कौतकािाि भाव पसरन रावहला होता तयाला रवकमणीिी सवतातर वतती व िाणा

पाहन आनादि झाला रवकमणीकड हसन पाहत भीषमक वतचयाशी िोल लागला

ldquoअगा रवकमणी आमिा तझयावर पणफ ववशवास आह आततापयात

तझयावर ज सासकार झाल तया सासकारााना अनरप अशीि तझी वनवड असल

यािीही आमहाला पणफ खातरी आह परात तरीही तयासािाधी त आमचयाशीही

वविारवववनमय करावास अस मला अगदी मनापासन वाटत आह तसा आमिा

तझयावर थोडारार हकक आहि ना अथाफत हा हकक कवळ मातावपता या नातयािा

नसन तो हकक परमािा आह एवढ मातर लकषात ठव आवण तझया मनात वनवित काय

आह त आमहाला अगदी मोकळपणान सााग िघ पण पती वरणयासािाधीिा तझाि

वनणफय अावतम असल यािी मी तला खातरी दतोrdquo

वपता भीषमकािी विन ऐकताना रवकमणीला तया विनातील

परमळता आवण तयाहीपकषा वपतयाचया रठकाणी वतचयाववियीिा असलला ववशवास व

खातरी अवधक जाणवली साहवजकि रवकमणीि मन वपतयाववियीचया परमादरान

भरन आल आवण वति मन अतयात मोकळपणान ती परगट कर लागली

ldquoअहो तात हा तमिा माझयावरील ववशवास हि माझ िलसथान आह

या तमचया ववशवासाला पातर होणयाचया परयतनाति माझा आतमववशवास वाढत

असतो आवण माझया मनाला तो सिळ करीत राहतो तमही व माझी माता या

उभयताानी माझयावर कलल सासकार आवण एरवही तमचया सहवासात वनतय

रावहडयामळ माझया मनािी होत असलली जडणघडण यााचया पररणतीतनि

माझी एक वनवित भवमका तयार झालली आह तयापरमाणि पढील जीवन

जगणयािा माझा अगदी वनियि झालला आह आता मातावपता व नातर पढ

पतीिी व मलाािी सवा करण ह जरी आमहा वसतयाासाठीि परथम कतफवयकमफ असल

तरी ति आमि अावतम कतफवय आह अस नाही ह माझया पणफपण लकषात आलल

आह एक मनषय महणन lsquoईशवरािी सवा व भकती करणrsquo ह माझयासाठीही अतयात

आवशयकि आह तोि माझा खरा धमफ आह आवण तयानि माझया मानवजनमािी

साथफकता होणार आह ह सतय मला पणफपण आकलन झालल आह

ह तात माझया या भवमकन जीवन जगणयाि पणफ सवातातरय तमही मला

दयाल यािी मला पककी खातरी आह परात माझया पढील जीवनात माझया

भवमकनसार जीवन जगणयासाठी मला मनःपवफक साथ दणारा साथीदारि मला

हवा आह तयालाि lsquoमी पती महणन वरनrsquo असाि माझा वनिय होऊन रावहलला

आह तया दषटीनि मी नहमी वविार करीत असत आवण असा वविार करतानाि

मला जाणवल की माझयासाठी कषण हाि एकीएक योगय असा वर आह पती

महणन मी कवळ तयालाि वर शकत आवण पतनीि नात रकत तयाचयाशीि जोड

शकत

तया कषणाववियी मी तमचया व तमचया भटीला यणाऱया अनक

ऋिीमनीचया मखातन तयाचया रपाि गणााि पराकरमाि आवण ववशितः तयाचया

थोरवीि वणफन ऐकलल आह तयािीि पररणती महणज माझया मनात कषणाववियी

अतयात आदरािा व पजयतिा भावि वनमाफण झालला आह कोणासाठी जर माझ

तन मन वझजवायि असल आवण कोणासाठी जर माझ सवफ आयषय विायि असल

तर त रकत कषणासाठीि अशी माझया मनािी अगदी वनवित धारणा झालली

आह तोि माझा धयास झालला आह आवण कशाही परकार तया धयासािी पती

करायिीि असा माझा दढ वनिय आह पण तात तयासाठी मला तमहा

उभयतााचया परमळ आशीवाफदािी आवण पणफ सदकरय सहकायाफिी वनताात आवशयकता

आह एकमव तमिाि भरवसा मी धरन आह आवण तो भरवसा अगदी योगय आह

असा माझा अतयात दढ ववशवास आहrdquo

रवकमणीचया िोलणयान भीषमकाला अतयात सातोि झाला आवण तो

तयाचया मखावरती अगदी सपषटपण ददसतही होता परात शदधमतीचया मखावरील

काळजीचया भावािी थोडीशी छटा अजनही कायमि होती ती भीषमकाचयाही

लकषात आडयावशवाय रावहली नाही वतचया मनािी ती असवसथता ओळखन

भीषमकान िोलणयास सरवात कली

ldquoअगा शदधमती त कसलीही व कोणतयाही परकारिी काळजी करि

नकोस आपली कनया ही इतर सवफसाधारण मलीसारखी सामानय वविाराािी मलगी

नाही ह तर आपण वतचया अगदी लहानपणापासनि पाहत आललो आहोत आपण

वतचयावर ज सासकार कल आवण पवहडयापासन वतला ज वविारसवातातरय ददल

तयािाि हा पररपाक आह वविारान सवतातर असनही आपली रवकमणी आपण

कलडया सासकारााशी एकवनषठ आह ह खरि कौतकासपद नाही का सतीजीवनाचया

मयाफदा तर रवकमणी जाणन आहि पण तयाििरोिर मानवीजनमाि महततवही

रवकमणीचया लकषात आलल आह महणनि वति पढील आयषय वतन कशापरकार

जगाव यासािाधीिी वतिी काही वनवित वविारसरणी झालली आह आवण ती

सवाफथाफन योगयि आह तयासाठी रवकमणीन आपडया सहाययािी जी अपकषा

ठवलली आह तीही अगदी रासति आह वतन वतचया मातावपतयाािा भरवसा नाही

धरायिा तर दसऱया कोणािा धरायिा िर

ह शदधमती दसरी गोषट महणज रवकमणीन पती महणन कषणालाि

वरायिा जो वनिय कलला आह तो तर अगदी कवळ योगयि नवह तर सरसही

आह कारण साापरतकाळी कषणासारखा सवफ कलागणसापनन पराकरमी योदधा कशल

राजकारणी आवण अतयात सादर वयवकतमतव असलला परि सापणफ भारतविाफत नाही

ह तर खरि आह पण तयाहीपकषा सवाफत महततवािी गोषट महणज कषणान सवफ

सततवशील व सदािारी राजाािी एकजट साधन तयाािा एक साघ िााधणयाचया

कायाफला सवतःला जापन घतलल आह कषणान तयाचया जीवनाि ति धयय ठरवलल

आह आवण कठडयाही पररवसथतीत व कोणतयाही परकारान त धयय गाठायिि हा

तर तया कषणािा अगदी ठाम वनियि झालला आह माझया दषटीन कषणाि ह

वनयोवजत कायफ अतयात अमोवलक असि आह आवण तयातन परगट होणार कषणाि

कतफतव व कायफपटतव तर अगदी वाखाणणयासारखि आह

ह शदधमती तवहा सवाागानी वविार कला असता रवकमणीन पती

महणन कषणािी कलली वनवड ही अतयात उतकषटि आह यात जराही शाका नाही

आता कषण हा आपडया रवकमणीला पसात करील की नाही असाि व एवढाि परशन

जर तझयाठायी असल तर माझया मनात अगदी पककी खातरी आह की आपडया अतयात

सादर सशील ससवभावी व ससासकाररत रवकमणीला कषण अगदी नककी पसात करील

आवण पतनी महणन वतिा मनःपवफक व अतयात आनादान सवीकार करील आपली

कनया आहि मळी तशी सलकषणी यात जराही शाकाि नाही आवण दमतही नाही

कषण व रवकमणी याािी जोडी ही नककीि एकमकाला साजशी असल आवण अतयात

शोभनही ददसल ह मी तला अतयात खातरीपवफक साागतो आता रवकमणीला आपण

पणफपण साहाययभत होण ह तर आपल कतफवयकमफि आह आवण त मी कोणतयाही

पररवसथतीत पार पाडणारि असा माझा वनियि आह रवकमणीचया वहतासाठी व

कडयाणासाठी मी अतयात परयतनपवफक झटन आवण वतिी व आपलीही इचछा पणफतवास

नईनि नईन मग तयासाठी मला कोणीही व दकतीही ववरोध कला तरी हरकत

नाही सवफ अडथळ पार करन अथवा िाजला करन ककवा वळपरसागी त मोडनही

काढन मी रवकमणीिा वववाह हा कषणाशी करन दईनि दईन ही तर आता माझी

परवतजञाि आहrdquo

भीषमकाचया िोलणयान राणी शदधमतीला धीर आला आवण वतचया

मनावरिा ताण िरािसा कमी झाला तरीही वतचया मनातील थोडीशी शाका ही

वशडलक रावहलीि होती पण ती शाका वयकत करणयािा मोकळपणा वतचया मनाला

आता लाभला होता महणन वतन भीषमकाशी िोलणयास सरवात कली

ldquoअहो महाराज तमि िोलण सयवकतकि आह यात काहीि सादह

नाही तमचया रठकाणी आपडया कनयववियी असलली खातरीही अगदी योगयि आह

रवकमणीसारखी पतनी एखादयाला लाभण ह तयाि भागयि महणाव लागल पण

तमचया िोलणयावरन मला तर असि जाणव लागल आह की कषणासारखा पती

परापत होण ह तर परमभागयािि आह एका दरीत कषण व रवकमणी ही एकमकााना

अतयात अनरप आहत असि ददसत आवण मलाही अगदी तसि वाटत तवहा तया

दषटीन तया दोघाािा वववाह होण ह शरयसकरि आह आता तयासाठी पढाकारही

आपणि घतला पावहज ह खर आह आवण तयािी सवफ जिािदारी तमचयावरि आह

तयासािाधीिा साागावा तमहीि कषणाकड व तयाचया मातावपतयााकड पाठवायिा आह

आवण तयाािी अनमती या वववाहासाठी वमळवायिी आह

अहो नाथ पण तयाआधी तमही आपला पतर रकमी याचयाशी िोलण

मला तरी अतयात आवशयक वाटत माझयाठायी तयािीि थोडीशी शाका व भीती

आह आपडया पतरािा सवभाव तमही जाणन आहाति तयािी सवतःिी काही मत

आहत आवण आपडया मतााि वगळपण तो अगदी पवहडयापासन राखन आह एवढि

नवह तर रकमी हा सवतःचया मतााववियी दरागरही व हटटीि आह दसऱयाािी मत

समजन घणही तयाला जथ आवशयक वाटत नाही तथ तो ती मत जाणन घऊन

सवतःिी मत कधी िदलल ह तर शकयि नाही परात तरीही आपडया मलाला

डावलन आपण काही वनणफय घण ह योगयि नाही कारण मग तयाला कळडयावर तो

अतयात रागावल आवण कवढातरी विडलही तो सवतःला मनसताप करन घईल

आवण आपडयालाही मनसताप दईल तयामळ आपल मनःसवासथय तर विघडलि

पण आपडया कटािातील सवफ सवासथयही नाहीस होईल यात मला वतळमातरही शाका

वाटत नाही तवहा या सवफ पढील साभावय गोषटीिा वविार करनि तमही काय तो

वनणफय घयावा एवढीि माझी तमहाला ववनाती आहrdquo

शदधमतीि िोलण ऐकन घऊन भीषमकान कषणभर सवतःि नतर वमटन

घतल कोणतयातरी वविारात तो मगन झाडयािि त लकषण होत तयािा िहराही

अतयात गाभीरि झालला अगदी सपषटपण ददसत होता भीषमकाचया मनातील भाव

रवकमणीचया लकषात यायला जराही वळ लागला नाही वतचयाही मनात थोडीशी

काळजी वनमाफण झालीि महणन तीही भीषमकािी परवतदकरया ऐकणयासाठी अगदी

आतर होऊन रावहली होती थोडयाि वळात भीषमकान आपल नतर उघडल आवण

अतयात गाभीरपण धीमया पण वनियातमक सरात तयान िोलणयास सरवात कली

ह शदधमती तझ महणण िरोिर आह आवण तला काळजी वाटण हही

अगदी साहवजकि आह कारण आपडया रकमीिा सवभाव खरोखरीि तसा

वववितरि आह तयाचया मनापरमाण व मतापरमाणि सवाानी वागल पावहज असा

तयािा नहमीि हटट असतो काही वळा तर तो तशी िळजिरीि करतो मतवभननता

मळी तयाचया मनाला सहनि होत नाही तयामळ खर तर मला तयािीि काळजी

जासत वाटत असत अशा तयाचया मनसवी सवभावामळ कधीतरी रकमी सवतःि

साकटात सापडणयािी शकयता माझया मनाला सदव जाणवत असत ती सल माझया

मनाला तर दःखीि करत

ह शदधमती आपडया दोनही मलाावर तयााचया लहानपणापासनि आपण

ससासकार करीत रावहलो तयाििरोिर तयााि योगय त लाडही वळोवळी परवीत

आलो पण तयाि रळ आपडयाला रकत रवकमणीचया ठायीि पहायला व

अनभवायला वमळाल रकमीन मातर आपली पणफ वनराशा कली मळात सदगणी व

पराकरमी असनही मनाचया दिफलतमळ तो दजफनााचया सागतीकड आकरषित झाला

आवण दरािारी लोकाािाि सहवासही तयाला आवड लागला मी वारावार तयाला

सावध करनही तयान माझ कधी ऐकलि नाही सवतःिी िदधीही शदध नसडयामळ

वववकाचया अभावान सवतःला सावर शकला नाही आवण सवतःिी होणारी

अधोगतीही थाािव शकला नाही आता या गोषटीि आपडयाला जरी दकतीही वाईट

वाटल तरी आपडयाकड तयाचयावर काहीही इलाज नाही ही तर वसतवसथतीि

आह नाईलाजान का होईना पण आपडयाला ती जरी मानवत नसली तरी मानय

करायलाि हवी

ह शदधमती रवकमणीचया वववाहासािाधी आपण घतलला वनणफय आपण

रकमीला तर साागि परात तयािी तयावर होणारी परवतदकरया मातर आपडयाला सहन

करता यायला हवी तयासाठी आपडयाला आपडया मनािी तयारी आधीि करन

ठवायला हवी आवण आपडया मनाि िळही आधीि घऊन ठवायला हव कठडयाही

पररवसथतीत आपला वनणफय व वनिय कायम ठवन रवकमणीचया पाठीशी सदकरय

साहायय करन आपण उभ रहायि आह ह मातर नककीrdquo

भीषमकाि िोलण ऐकन शदधमतीचया मनाि थोडस समाधान झाल

खर आवण वतचया मनावरील ताण जरासा सलही झाला खरा पण तो ताण काही

पणफपण गला नवहता तसा तो जाणही तवढस सोप नवहति मातर शदधमतीन

सवतःचया मनािी समजत घातली आवण ती परयतनपवफक शाात व सवसथ िसन

रावहली

ह लकषमी भीषमकाला जसा आपडया मलािा रकमीिा सवभाव

माहीत होता तसाि तो रकमीिी मतही जाणन होता राजकारणामधय तो

उघडपण कषणाचया ववरदध पकषातील जरासाध वशशपाल इतयादी दरािारी

राजााचया िाजिा होता कषणािा सदव दवि व मतसर करणाऱया या राजााना कषण

सजजन वततीचया राजाािा एक साघ वनमाफण करणयािा जो परयतन करीत आह तो

अवजिात मानवणारा नवहता तया वनवमततान कषणािि विफसव परसथावपत होईल

आवण तयाािी सवफ दषकतय उघड होतील या भीतीपोटी जरासाध व वशशपाल याािा

कषणाला परथमपासनि ववरोध होता आवण तयाािा ववरोध तयाानी जाणनिजन नहमी

वाढवति ठवला होता तयािि रपाातर तयााचया रठकाणी कषणाववियीिा वरभाव

वनमाफण होणयात झाल होत आवण कषण हा तयाािा परथम करमााकािा शतर होऊन

रावहला होता

या सवफ गोषटीिी भीषमकाला पणफ कडपना होतीि पण तरीही

रवकमणीचया वववाहासािाधीिा वविय रकमीजवळ काढण तर आवशयकि होत

तयासाठी भीषमक योगय वळिी व साधीिी वाट पाहत रावहला पण तशी साधी

लवकर वमळणयािी काहीि विनह जवहा ददसनात तवहा मातर भीषमकान सवतःि

पढाकार घतला आवण रवकमला भटावयास िोलावन घतल तरीही रवकमन

तािडतोि न यता तयाचया सवभावानसार भीषमकाला िराि वळ वाट पहावयास

लावलि शवटी अगदी नाईलाजानि याव लागत आह असा िहरा करन रकमी

भीषमकाला भटणयासाठी तयाचया महालात गला गडयागडया तयान परथम

भीषमकाला व तयाचयाि शजारी िसलडया माता शदधमतीला वाकन परणाम कला

खरा पण तयाचया तया कतीत नमरतपकषा औपिाररकपणाि जासत जाणवत होता

भीषमकान मातर आपडया पतराि हसन मनःपवफक सवागत कल आवण परमान

रवकमचया मसतकावर आपला हात ठवन थोडस थोपटडयासारख कल भीषमकान

रवकमिा हात आपडया हातात धरन तयाला आपडया शजारीि िसवन घतल पण

रवकमन लागलीि आपला हात भीषमकाचया हातातन सोडवन घतला आवण

काहीशा नाराजीचया सराति आपडया वपतयाशी िोलणयास सरवात कली

ldquoअहो तात एवढ काय तातडीि काम वनघाल की तमही मला वारावार

वनरोप पाठवन भटीस िोलावन घतलत मी राजयकारभाराचया कामकाजात दकती

वयसत असतो ह तमहाला ठाऊक आहि ना तया कामापकषा दसर महततवाि काम

माझयासाठी तरी काहीि अस शकत नाही अहो या राजयकारभाराचया सािाधीचया

राजकारणात मी एवढा वयगर असतो की मला सवतःला जवणाखाणयाला सदधा वळ

वमळत नाही सधया तर एका दरीत गोषटी एवढया गातागातीचया झाडया आहत की मी

तर नहमीि एक परकारचया मानवसक दिावाखाली असतो मनािी शााती महणन

मला कधीि लाभत नाही तयातनि तमि ह मला सारख वनरोपावरती वनरोप मी

तमहाला वनकषन साागतो की दकरकोळ व कषडलक गोषटीसाठी मला खरि वळ नाही

आवण असला तरी तो मला उगािि रकट दवडायिा नाही तवहा मला तमही

कशासाठी िोलावलत त तािडतोि साागा िघ मला लवकरात लवकर यथन

वनघावयाि आह मला वनषकारण थाािायला मळीि वळ नाहीrdquo

रवकमचया मनातील ताणतणाव तयाचया िोलणयाचया सवरातन

िहऱयावरील भावातन आवण हावभावातनही अगदी सपषटपण ददसत होता तयािी

ती अवसथा पाहन भीषमकाला रवकमिी दयाि आली तयामळि रवकमचया

रागावणयाकड दलफकष करीत भीषमक शाात सवरात रवकमशी िोल लागला

ldquoअर रकमी त एवढा विडतोस का राजयकारभार करताना आलल

ताण आपण तथडया तथि व लगिि ववसरल पावहजत त ओझ आपडया मनावरती

आपण ठवन घयायिि नाही तरि कठडयाही पररवसथतीत मन शाात ठवन तयातील

अडिणीतन सटणयािा योगय मागफ काढण आपडयाला शकय होईल खर तर

राजयािा कारभार िालववणयासाठी मी तझी मदत मददामहनि घतली तया

वनवमततान राजयकारभारािी नानाववध अाग तला जाणता यावीत हाि माझा

तयामागील एकमव हत होता राजयािा कारभार िोख व उतकषट वयवहारान करन

तयादवार परजि वहत व कडयाण कस साधाव याि परवशकषण तला वमळाव हाि

तयातील एकीएक उददशही होता परात उतसाहाचया भरात त तर उगािि सवफ

जिािदारी सवतःचयाि वशरावर घतलीस आवण आता तला तयािा ताप होत आह

तवहा त वथा सवतःचया दहाला व मनाला शीण दऊ नकोस राजयकारभारािी सवफ

सतर व जिािदारी अजनही माझयाकडि आह त सधया मला रकत साहाययभत हो

आवण तयादवार अनक गोषटीिी मावहती करन घऊन तया वशकन घ महणज तया गोषटी

तला तझया पढील आयषयात जवहा तझयावर काळाचया ओघात खरि परतयकष

जिािदारी यईल तवहा वनवितपण उपयोगाला यतील तोपयात त काहीही काळजी

न करता अगदी वनलित रहा आवण मनमोकळपणान जीवनात सवफ सख आनादान

भोगीत रहा

अर रकमी आणखीन एक महततवािी गोषट मी तला साागतो ती त

लकषपवफक ऐकन घ आवण तयाचयावर नीटपण वविार कर आपली रवकमणी ही

आता वयात आलली असन वववाहास योगय झालली आह वतला सयोगय असा पती

वमळावा अशी आपडया सवाािीि इचछा आह पण तयाआधी रवकमणीि मत व

वतिी अपकषा काय आह ह जाणन घयाव अस मला वाटल आवण महणन तयाि

उददशान मी रवकमणीशी िोलण कल तवहा वतन सवतःि मन अगदी मोकळपणान

माझयापाशी परगट कल तयावळस तझी मातासदधा तथ उपवसथत होती रवकमणीन

आमहाला अगदी सपषटपण साावगतल की वति मन पणफपण कषणाचयाठायीि जडलल

आह आवण वतन कवळ कषणालाि अगदी मनापासन वरलल आह रवकमणीवरती

आततापयात आपण ज काही उततम सासकार कलल आहत तया सासकारााना साजसा व

योगय असा रकत कषणि आह अशी वतिी पककी खातरी आह महणनि कषणालाि

पती महणन सवीकारणयािा आवण तयाचयाशीि वववाहिदध होणयािा रवकमणीिा

पणफपण वनिय झालला आह अथाफति यासािाधीिा अावतम वनणफय वतन

आपडयावरती सोपवलला आह

रकमी मी जवहा रवकमणीचया भावनिा आवण वतन कलडया पतीचया

वनवडीिा नीट वविार कला तवहा मलाही वतिी वविारसरणी व वनवड अतयात

योगय आह यािी खातरी पटली कारण साापरतकाळी कषणासारखा पराकरमी व

मतसददी राजकारणी असा दसरा कोणताही परि या भारतविाफत नाही ह अगदी

खर आह एवढि नवह तर सवतःचया दखणया व राजलिडया वयवकतमततवान परमळ व

परोपकारी सवभावान आवण तयाहीपकषा तयाचया सदगणाानी कषण हा सवफतरि

खयातनाम झालला आह वशवाय कषणाि यादवकळही अतयात थोर व परखयात असन

आपडयाला अगदी साजस व आपडया तोलामोलािही आह तवहा अशा कळाशी

आपली सोयरीक जळली तर त आपडयासाठीही भागयािि आह अशा तऱहन सवफ

िाजानी वविार कला असता रवकमणीिा वववाह कषणाशीि करन दण हि योगय

ठरल अस मला अतयात मनापासन वाटत आवण तसाि माझा वनणफयही झालला

आह आता यावर तझ काय महणण आह त मला सााग िघrdquo

एवढावळ जरी भीषमकाि िोलण रकमी काहीही न िोलता ऐकताना

ददसत होता खरा तरी तयाचया मनातील असवसथता तयाचया िहऱयावर अतयात

सपषटपण ददसत होती भीषमकाचया वाकया-वाकयागवणक रवकमचया रागािा पारा

अवधकावधक वर िढत होता आवण तयािा िहरा लालिाद होत होता भीषमकाि

िोलण थाािणयाआधीि डोळ मोठ करन व हातवार करन रकमी तयािा वनिध

वयकत करन दाखवीति होता शवटी न राहवन रवकमचया मनातील रागािा सरोट

झालाि आपला आवाज एकदम वर िढवनि रवकमन िोलावयास सरवात कली

मातर तयाचया तोडादवार शबद जण रटनि िाहर पड लागल

ldquoअहो तात तया कषणाि नावसदधा माझयासमोर काढ नका एवढ

तयाि कौतक करणयासारख तयाचयामधय काही आह अस मला तरी मळीि वाटत

नाही कवळ तमचयासारखया िरसट वततीचया लोकाानाि तयािी भरळ पडत पण

जयाला थोडी तरी िदधी व समज आह तो कषणाचया िाहय रपरागाला अवजिात

भलणार नाही तमचयासारख सवतःला जञानी समजणारसदधा जर सवतःिी िदधी

गहाण ठवत असतील तर मग रवकमणीसारखी नादान व नासमज असलली मलगी

कषणाला भलली यात नवल त काय तया कषणाि ज काही िररतर सवाानाि ठाऊक

आह तयावरन तया कषणाला एक सभय गहसथ महणणही कठीण आह वसतयााचया

िाितीतील तयािी दषटी व तयािा सतीलापटपणा तर जगजाहीरि आह तयाचया या

वततीिा सवफतरि गवगवा झालला आह पण कषणाला तयािी अवजिात पवाफ नाही

सवतःचया मळ सवभावाला जागन वसतयााना रसवन आपडया मोहपाशात िााधणयाि

तयाि उदयोग अजनही राजरोसपण िाल आहत

अहो तात रवकमणीचया मनाला मोह झाला ह एक वळ मी समज

शकतो परात तमिीही िदधी भरषट वहावी अथाफत यािही मला नवल वाटत नाही

कारण वयपरतव तमिी िदधी कषीण होत िालली आह हि खर नाहीतर

रवकमणीिी योगय समजत काढणयाचया ऐवजी तमही अवविारान वतचया

महणणयाला सामती ददलीि नसती परात माझी िदधी अजन शाित आह ह लकषात

ठवा मी अशी भलतीसलती िक रवकमणीला कधीि कर दणार नाही वति वहत

ती जाणि शकत नाही ह आपण जाणल पावहज आवण वति अनवहत होऊ न

दणयािी जिािदारी आपली आह ह लकषात घया रवकमणीिा जयषठ िाध या नातयान

ती जिािदारी आता माझीि आह ह लकषात ठवा तमही तयामधय काहीही लडिड

कर नका तशी ती मी कधीही मानय करणार नाही आवण खपवनही घणार नाही

अहो तात या वनवमततान मला तमहाला आणखीन एक गोषट वनकषन

साागावयािी आह या कषणान आता राजकारणात परवश कलला आह सवतःला

िवदधवान समजणारा हा कषण जादाि शहाणपण दाखवीत आह काही दिफल व

वभडसत राजााना एकतर आणन तयाािा एक साघ िााधायिा परयतन हा कषण गल

दकतयक ददवस करीत आह खर तर तया वनवमततान तया िाढ राजाािा नता होऊन

सवतःिा मोठपणा वाढवायिा हाि कषणािा यामागील हत अगदी सपषट आह पण

तयासाठी कषणान lsquoधमफ व अधमफrsquo अशी मोठी मोठी नाव आपडया कटील िताला

ददलली आहत तयामाग कवळ सवााचया डोळयात धळरक करणयािाि कषणािा

छपा डाव आह पण तो आमचया कवहाि लकषात आलला आह आवण आमही तयाला

तो कधीि साध दणार नाही

कषणाचया या डावपिााना जशास तस व अगदी तोडीस तोड उततर

आमहीही वनविति दऊ तयासाठी मी व माझा परमवमतर वशशपाल वमळन

राजावधराज जरासाध महाराज यााचया अवधपतयाखाली राजकलोतपनन व खऱया

राजधमाफि पालन करणाऱया राजााना एकतर आणीत आहोत राजकळाति ज

जनमाला आल राजघराणयाति ज वाढल आवण लहानाि मोठ झाल तयााना राजधमफ

महणन वगळा काही वशकणयािी आवशयकताि नाही त वागतील तोि खरा

राजधमफ आह आवण त करतील ति खर राजकारण आह खर तर जयाि सवफ

लहानपण गोकळासारखया एका कषडलक गावामधय आवण त दखील तथील अडाणी

लोकााचया सहवासामधय गल तयान राजकारणासारखया मोठया गोषटीववियी

िोलणयाि धाडसि करता कामा नय कारण हा तर लहान तोडी मोठा घास

घणयािाि परकार आह कषणाला ह माहीत नाही अस नाही परात जाणनिजनि तो

ह सवफ परकार करीत आह कारण lsquoआपडयालाि सवफ काही कळत आवण आपणि

सवााि कडयाण करणारrsquo अशा अहागाडानि कषणाला पछाडलल आह अथाफत हळहळ

कषणाि मायावी रप लोकााना कळायला लागल आह तयामळ गोकळात जरी

कषणान अनकााना तयाचया नादी लावन रसवल तरी यापढ तो कोणालाही रसव

शकणार नाही लोकााि डोळही आता उघड लागलल आहत काही लोकााना काही

काळ रसवता यईल पण सवाानाि सवफकाळ कोणी रसव शकत नाही ह आता

कषणाचयाही लकषात यईल

अहो तात कषणाचया मोहान तमहाला एवढ अाधतव आलल आह की

कषणाचया िाररतरयािाही तमही वविारि कर शकत नाही की तमही तयाकड

मददामहनि दलफकष करीत आहात हि मला कळत नाही कषणाि िाररतरय हा तर

सवााचयाि िििा वविय होऊन रावहलला आह तयािा सतीलापटपणा तर सवफशरति

आह तया ववियी तर काही िोलणि नको गोकळात कषणान कलल थर तर आता

सवाानाि ठाऊक झालल आहत काहीजणाानी तर तयाला कषणलीलाि महटल तर

काही जणाानी lsquoतयावळी कषण लहान होताrsquo अशी मनािी समजत करन घऊन तया

गोषटीकड कानाडोळा कला पण आता कषणाि काय िाललल आह तर मागील

तीि आवतती पनहा अजनही पढ िालि आह कारण कषणािी वतती व तयािा

िालपणा अवजिात िदललला नाही आवण तो कधीही िदलण शकय नाही पण

ददवान व अजञानान कषणाि रसव रप लकषात न आडयामळ अनकजण तयाचया

िाहयरपाला भलत आहत आवण सवतःिीि रसवणक करन घत आहत तयामधय

मोठया मोठया राजघराणयातील काही वसतयाािाही समावश आता होत आह ही खर

तर शरमिीि गोषट आह तयााचया मनात कषणाववियी काहीही कारण नसताना

आकिफण वनमाफण होत आह अशा पररवसथतीिा रायदा कषणान आपडया

राजकारणासाठी उठवला नसता तरि त नवल ठरल असत पण कषण हा पकका

राजकारणी व मतलिी आह तयामळ तयान अशा राजकनयााना या ना तया परकार

वश करन तयााचयाशी वववाहि कला आवण तया राजााशी वयवकतगत नातसािाध

वनमाफण कल अशा तऱहन कषणान लगनासारखया पववतर गोषटीिासदधा सवतःचया

राजकारणासाठी व सवाथाफसाठी उपयोग करन घतला आवण ही गोषट तर कवहाही

वनिधाहफि आह ना

अहो तात अशा पररवसथतीत रवकमणीनही कषणाकड आकरषित वहाव

आवण तही तयाला परतयकष न िघताि यासारखी दसरी लावजरवाणी गोषट नाही

रवकमणी एवढी कमकवत मनािी असल आवण कषणाववियीचया कवळ काहीतरी

कपोलकवडपत ऐकीव मावहतीचया आधार वतचया मनात कषणाववियी काही खळिट

वविार यतील अस मला तरी कधी वाटल नवहत िाागडया सासकारातील व सजाण

महणन रवकमणीकड आपण पाहत असताना आता वतचया डोकयात एकदम

काहीतरी ह वववितर वार वशरलल ददसत आवण महणनि ह नसत शहाणपण वतला

सित आह पण महणन आपण काही वतचयािरोिर वाहत जायि नाही आपण

वसथरि रहायि रवकमणीचया मनािा तोल गला तर आपणि वतला सावरायला

हव

तात रवकमणीिा वडपणा एक वळ मी समज शकतो परात मला नवल

वाटत आह त तमि आवण राग यतो आह तो तमिा कारण तमहीही रवकमणीिीि

तररदारी करताना ददसत आहात तमचया िोलणयातन तमिा कषणाकड असलला

कल मला तर सपषटपण जाणवत आह ति मी सहन कर शकत नाही आवण

करणारही नाही ह लकषात ठवा मला तर अस अगदी खातरीपवफक वाटत की

वयोमानापरतव तमिीही िदधी ढळली आह आवण मनही िळल आह महणनि

कषणाचया राजकारणाला तमही िळी पडत आहात एवढि नवह तर कषणाि

तथाकवथत गणवणफन ऐकन तमहालाही िहतक इतराापरमाणि कषण हा एक दवी

परि वगर काहीतरी आह अस वाटत असाव अशा भाकड कथाावरती तमिा

ववशवास तरी कसा िसतो हि मला समजत नाही तमही तर तमिी िदधी गहाणि

ठवलली ददसत पण लकषात ठवा की माझी िदधी अजन शाित आह आवण जागतही

आह तयामळ रवकमणीचया जीवनाि नकसान मी कधीही होऊ दणार नाही वतिा

जयषठ िाध या नातयान वतिी काळजी घण ही माझी जिािदारी आह आवण ती मी

नककीि पार पाडीन

तात आता एक गोषट नीटपण लकषात ठवा यापढ रवकमणीचया

िाितीतील सवफ वनणफय मी महणज रकत मीि घणार एवढि काय

राजयकारभारािीही सवफ सतर माझयाि हातात घणयािी वळही आता आलली आह

नाहीतरी वदधतवामळ तमि तन व मन दोनही थकलली आहत आवण तयाािी

कायफकषमता अतयात कषीण झालली आह तवहा वळीि तमही सवफ सतर आपणहन

माझयाकड सपदफ करा तयामळ तमिा मान तरी राखला जाईल नाहीतर जवहा एक

ददवस मी सवफ कारभार जिरदसतीन माझया हातात घईन तवहा तमिी वसथती

अवधक करणासपद होईल

खर तर एक गोषट मी एवढयाति तमचयाकड िोलणार नवहतो परात

रवकमणीचया लगनािा वविय तमहीि आपणहन आता माझयाकड काढला आहात

महणनि मी तमहाला साागतो रवकमणीसाठी वतचया योगयतिा वर मी आधीि

पाहन ठवलला आह माझा परमवमतर वशशपाल हाि रवकमणीिा पती महणन

सवाफथाफन योगय आह याववियी माझी पककी खातरी आह तयासािाधी मी वशशपालाशी

पराथवमक िोलण आधीि कलल आह आवण तयालाही आपली रवकमणी सवफतोपरीन

अगदी मनापासन पसात आह तमिी व रवकमणीिी सामती गहीत धरन मी तसा

शबदही वशशपालाला ददलला आह आता कवळ तमि व रवकमणीि तयाला

अनमोदन एक उपिार महणन मला हव आह तमचयाशी मी आता िोललोि आह

रवकमणीकड जाऊन वतचयाशीही हा वविय मी िोलतो आवण वतिीही सामती

वमळवतो पण एक गोषट मी तमहाला आताि अगदी वनकषन साागतो की कोणतयाही

पररवसथतीत रवकमणीिा वववाह हा वशशपालाशीि होणार ही काळया

दगडावरिी रघ आह तयामधय कोणीही मग तो अगदी कोणीही असो जर

आडकाठी आणणयािा परयतन कला तर तयाि पररणाम अतयात भयाकर होतील मग

सवाानाि तयाला तोड दयाव लागल ह पणफपण लकषात ठवा आवण मगि काय करायि

त ठरवा ककिहना वगळ काही ठरवि नका त साहस कर नका असाि माझा

तमहाला सडला आह कारण त साहस तमहा सवाानाि महाग पडल यािी खातरी

िाळगाrdquo

अशा तऱहन भीषमकाला जण धमकीि दऊन रागान लालिाद झालला

रकमी दाणदाण पावल टाकीत तथन जो वनघाला तो तडक रवकमणीकड जाऊन

पोहोिला रवकमचया िोलणयान भीषमक व शदधमती ह दोघही अगदी हतिदध

होऊन रावहल होत रवकमचया िरळणयातन तयाचया मनातील सवफ गरळि जण

िाहर पडल होत कषणाववियीचया दविमतसरान पणफपण पछाडलडया रवकमचया

मनात सािलडया मळाि कजन वविि झालल होत ति तयाचया सवफ अागात

वभनलल होत आवण तोि ववखार तयाचया शबदाशबदाातन परगट होत होता

रवकमचया िोलणयातील दाहान भीषमक व शदधमती यााि मन वनविति पोळन

वनघाल त दोघही िाहयाागान तरी मोठया परयतनान शाात रावहल खर परात तयााचया

मनाला मातर अतयात उवदवगनता आलली होती तया उभयताानी वयवथत नजरन

एकमकााकड पावहल आवण परसपराािी वयथा जाणन त सवसथ िसल तरीही आपडया

भवमकशी ठाम राहणयािा भीषमकािा वनिय आवण आपडया पतीला कोणतयाही

पररवसथतीत साथ दणयािा शदधमतीिा वनिय कायम होता ह तया उभयतााचया

मखावर अगदी सपषटपण ददसत होत

इकड रकमीही जो तरातरा रवकमणीकड गला होता तो वतचयाशी

िराि वळ तावातावान िोलला आवण तयान तयािी सवफ िीड व साताप मोकळा

कला परात तरीही तयािा राग शमला नाही तो नाहीि रवकमणीन मातर रवकमि

सवफ िोलण शाातपण ऐकन घतल वतन रवकमशी अवजिात वाद घातला नाही

रवकमन रवकमणीला नाना परकारिी दिण ददली आवण रागाचया भरात तयान

रवकमणीला उददशन अनक अपशबदही वापरल रवकमणीचया मनाला टोिन कलश

दतील अशी लागट विनही रकमी जाणनिजन िोलला रवकमणीचया

सहनशीलतिी पणफ कसोटीि लागली आवण ती तया कसोटीला पणफपण उतरलीही

रवकमणीन वतिी मनःशााती जराही ढळ न दता परयतनपवफक राखली रकमीिा

अवमान होईल असा एकही शबद वा अकषरही वतचया मखातन िाहर आलि नाही

रवकमणीचया ठायी असलडया वववकािि त सविनह होत ती पणफपण जाणन होती

की रवकमशी सावाद करण तर शकयि नवहत आवण तयाचयाशी वाद घालणयातही

काही अथफि नवहता महणनि रवकमणी शाात व सतबध रावहली िराि वळ तरागा व

आगपाखड कडयानातर रकमी जसा तरातरा आला होता तसाि तरातरा वनघन

गला पण रवकमचया वागणयािोलणयािा जरासाही पररणाम रवकमणीचया मनावर

होऊि शकला नाही कारण वति मन कषणपरमान व कषणाचया माहातमयाचया

जावणवन पणफपण भरलल होत आवण कवळ कषणाचयािठायी त कायमि जडलल

होत lsquoकषणrsquo हाि वतिा वनिय झालला होता आवण lsquoकषणrsquo हाि वतिा धयासही

होऊन रावहलला होता तयामळ आता जगातील कोणतीही शकती रवकमणीला

वतचया कषणपरापतीचया धययापासन दर करि शकली नसती

भीषमकाला रवकमिी परवतदकरया जरी अपवकषत असली तरी तयाचया

रागािा उदरक पाहन तोही थोडासा हादरलाि मळात कमकवत मनािी असलली

शदधमतीही नातर एवढी घािरन गली की रवकमला ववरोध करन उगािि

भााडणताटा वाढव नका असाि आगरह ती भीषमकापाशी धरन िसली भीषमकािी

मनःवसथती मोठी वववितरि झाली परात रवकमणीिा दढवनिय पाहन तयानही

मनोिळ घतल आवण रवकमचया ववरोधाकड लकष न दता तो सवतःचया भवमकशी

ठाम रावहला तरीही या विकट पररवसथतीतन कसा मागफ काढावा आवण वनवित

काय कती करन आपला हत साधय करावा या वविारान भीषमक अतयात वववािनत

पडला

तोि एक ददवस अिानकपण थोर महातमा गगफ मनी यााि भीषमकाचया

राजवाडयात आगमन झाल हा जण शभशकनि झाला आह असि भीषमकाला

जाणवल आवण धावति जाऊन तयान गगफ मनीि आदरपवफक सवागत कल सवकरान

गगफ मनीिा हात धरन भीषमकान तयााना आपडया महालात आणल गगफ मनीना

उचचासनावर िसवन भीषमकान तयााना साषटााग नमसकार कला आवण हात जोडन

तयााचया िरणााशी िसन रावहला शदधमतीनही गगफमनीिी पजा करन तयााना वादन

कल आवण तीही हात जोडन तथि िसन रावहली गगफ मनीनी परसनन मखान आपल

हात उािावन तयााना आशीवाफद ददल िराि वळ झाला तरी भीषमक काहीि िोलत

नाही ह पाहन गगफ मनीनी मादवसमत कल आवण सवतःि िोलावयास सरवात कली

ldquoअर भीषमका तला व तझया पतनीला माझ पणफ आशीवाफद आहति

परात lsquoतमि कडयाण होवो तमि शभ होवो तमि सवफ मागल होवोrsquo अशा कवळ

आशीवफिनान कोणािही कडयाण वा शभ ककवा मागल होत नाही ह सतय आह

कारण कडयाण महणज काय शभ महणज काय ककवा मागल महणज काय व त कशात

आह ह जाणन घतडयावरि आवण मग तयाचया परापतीसाठी योगय त परयतन

कडयावरि त आशीवाफद रलदरप होतात तयासाठीि आशीवाफदािरोिरि

मागफदशफनािीही आवशयकता असत आवण मागफदशफन घणयासाठी आपल मन मोकळ

करन आपडया जीवनातील अडिणी मोकळपणान साावगतडया पावहजत कारण

तयामळि तया अडिणीतन योगय मागफ काढण शकय होत तयावशवाय सासारात

गातलडया मनािी सटका होणार नाही आवण त ईशवरापदी यणार नाही एकदा का

त मन ईशवराचया िरणी आल की मगि तया मनाला वसथरता व शााती लाभल आवण

ईशवराचया माहातमयाि वविार तया मनात जाग होतील तयाि वविाराामळ

ईशवराववियीचया परमभावान मन वयापत होईल आवण तपत होऊन राहील अशी ही

मनािी परमशाातीिी व परमतपतीिी अवसथा सवफ अातःकरणािीि होऊन रावहली

असता यणारी आनादािी अनभती हीि परमानादािी परमावसथा होय या

परमानादािी परापती हीि अतयात कडयाणकारक शभकारक व मागलकारक आहrdquo

भीषमकाशी िोलणयाि वनवमतत झाल आवण गगफ मनीचया

अातःकरणािीि अवसथा जण साकार होऊ लागली भीषमकाला जरी ती पणफपण

आकलन होऊ शकली नाही तरी तयाला गगफ मनीचया िोलणयातील भावाथफ मातर

नककीि कळला आवण तयान गगफ मनीपाशी सवतःि मन हळहळ मोकऴ करणयास

सरवात कली

ldquoअहो मवनराज आपडया आशीवाफदाािी व मागफदशफनािीही आमहाला

अतयात जररी आह आमि भागय थोर महणनि आज आपल यथ आगमन झालल

आह आमिी मनःवसथती ठीक नाही ह अगदी खरि आह आवण आपण ही गोषट

तािडतोि जाणलीत हीि आपली थोरवी आह आमचया मनातील सकषम

सखदःखाचया भावनाही आपडया अातःकरणाला जाणवतात आपल अातःकरण

अतयात सावदनाकषम असडयािि ह लकषण आह आपडया अातःकरणाचया या अतयात

तरल अवसथमळि आमचयासारखया सामानय परापाविकााना कवढातरी आधार व

साधी वमळत असत तयािा जासतीत जासत उपयोग करन घणयािी जिािदारी मातर

सवफतोपरी आमिीि आह

ह मवनवयफ आपण जाणनि आहात की आमिी सकनया रवकमणी ही

उपवर झालली आह तयामळ आमही वतचयासाठी योगय अशा वराचया साशोधनात

आहोत यासािाधी आमही खदद रवकमणीपाशीि हा वविय काढला असता वतन

आमहाला अगदी सपषट व वनःसाददगधपण साावगतल की वतन अगदी मनापासन परतयकष

कषणालाि पती महणन वरलल आह आवण कषणाशीि वववाह करणयािा वतिा पणफ

वनिय झालला आह रवकमणीिी ही पसाती पाहन आमहा उभयतााना तर अतयात

आनादि झाला कारण कषणासारखा रपवान सवफगणसापनन व पराकरमी असा दसरा

कोणीही परि या भतलावर नाही ह आपणही जाणन आहात तयामळ आमही

रवकमणीचया पसातीला अतयात आनादान तातकाळ अनमोदन ददल पण रवकमणीचया

या वनणफयासािाधी जवहा मी माझा पतर रकमी याचयाशी िोललो तवहा तयान मातर

तयाला अगदी कडाडन ववरोध कला एवढि नवह तर तयान दषट व खलपरवततीचया

वशशपालाशी रवकमणीिा वववाह करणयािा वनिय कला आह नवह तसा तयािा

दरागरहि आह आवण कोणतयाही पररवसथतीत तयािा हटट तो परा करणारि असा

तयान िागि िााधला आह यासािाधी रकमीिी भवमका अतयात अटीतटीिी अशीि

आह तयासाठी तो कोणतयाही टोकाला जाईल यािी मला पककी खातरी आह कारण

तयािा दषट सवभाव मी जाणन आह

मवनवयफ रकमीसारखा दरािारी पतर माझया पोटी जनमाला यावा या

गोषटीिी खात सतत माझया मनाला सलत असत खर तर रकमी व रवकमणी या

आमचया दोनही अपतयाावर आमही सारखि सासकार कल अगदी लहानपणापासनि

तयााना सदािार नमरता वववक इतयादी गोषटीि महततव आमही साागत आलो आवण

तया गोषटीिा आगरहही धरीत आलो तयािा योगय तो पररणाम रवकमणीवरती झाला

याि आमहाला नहमीि कौतक वाटत आलल आह रवकमणीिा सशील व शाात

सवभाव वतिी शालीनता व सवाभाव आवण तयाहीपकषा सवाफत महततवाि महणज

वतचया रठकाणी असलली ईशवरावरिी वनताात शरदधा व ववशवास पावहला की

आमहाला ववशि आनाद होतो रवकमणीचया ठायीि सदगण व वतिी सतपरवतती

पाहन तर आमि मन अगदी भरन यत पण तयाि वळी रकमीकड पावहल की मातर

अतयात वाईट वाटत आवण मनाला उवदवगनताही यत आपल काय िकल या वविारान

मनािा गोधळ होतो पण काही इलाजि िालत नाही दकतीही वळा समजावन

साागणयािा परयतन कला तरी रकमीिी काही समजत पटति नाही ककिहना तो

काहीही ऐकन घणयाचया मनःवसथतीति नसतो तयामळ तयाचयाशी सावाद असा

कधी होति नाही झाला तर कवळ वादि होतो जयातन रकत मनसतापि होतो

शवटी आपल नशीिि खोट अस महणन आमही सवसथ िसतो खर पण मनािी

असवसथता मातर विलकल कमीि होत नाही आज आपल िरण मोठया भागयान

आमचया घरी लागल आवण माझ मन आपडया िरणी पणफपण मोकळ झाल तरी

आपण माझया मनाला शाात करा आवण परापत पररवसथतीतन सटणयािा योगय मागफ

दाखवा अशी आपडया िरणी नमरपण पराथफना करीत आहrdquo

अस महणत महणति भीषमकान आपल मसतक गगफ मनीचया िरणाावर

ठवल आवण आपडया अशरानी तयााि िरण पणफपण वभजवल गगफ मनीनी अतयात

परमान भीषमकाचया मसतकावरन व पाठीवरन हात दररवला आवण तयाि साातवन

कल नातर गगफ मनीनी आपडया दोनही हाताानी भीषमकाला उठवन आपडया सनमख

िसवल आवण तयाचयाशी िोलणयास सरवात कली

ldquo अर भीषमका तझ दःख व वयथा मी वनविति समज शकतो परात

तझया शोकाला आता आवर घालन तझया मनाला सावर िघ महणज आता मी ज

काही तला साागणार आह त ऐकणयासाठी तझ मन सावध व ततपर होईल एक गोषट

लकषात ठव की ईशवराला समरन आपल कतफवयकमफ जासतीत जासत योगय परकार पार

पाडण एवढि आपडयाला शकय आह कारण तवढि आपडया हातात आह पण

तयाििरोिर त कतफवयकमफ सापवन तयातन मनानही पार पडण हही तवढि

आवशयक आह नाहीतर कतफवयकमाफचया अपवकषत रळाचया इचछन आपल मन

तयाचयात गातन राहील आवण अपकषाभागाचया दःखाला आपडयाला सामोर जाव

लागल तयासाठी ईशवरावरि आतयावतक शरदधा हवी कारण परयतन जरी आपण करीत

असलो तरी तयाि रळ मातर ईशवराचया वनयतीनसारि वमळत असत जयाचया

तयाचया परारबध भोगापरमाण जयाचया तयाचया वाटयाला तस तस रळ यत आपण

कवळ वनवमततमातरि असतो पण आपडया कतफवयकमाफति जीवनािी सवफ

इवतकतफवयता आह अस मातर मळीि नाही

कवळ कतफवय करन कतफवयपतीि थोडस व काडपवनक समाधान थोडा

वळ वमळ शकल पण तयातन मनािी शााती व आनाद मातर कधीि वमळणार नाही

आवण ईशवरी सततत मानवी जीवन तर आनादािा अनभव घणयासाठीि वमळालल

आह तयासाठी ईशवरािी भकतीि घडावयास हवी आवण तयाआधी तया ईशवरावरती

अतयात मनापासन आतयावतक परमि जडावयास हव अशा ईशवरी परमािा अनभव

ईशवरी सवरपाशी ऐकय पावन परमसवरप होऊन रावहलडया ईशवरी भकतााचया

रपानि वमळतो अस महातम ईशवराचया वनयतीलाही जाणत असतात आवण

तयाििरोिर सवफसामानयााचया मनोवयथाही तयााना जाणवत असतात तयातनि

तयााचया परमळ अातःकरणाचया ठायी दयाि वनमाफण होत आवण अजञानान

कतफवयकमाफचया गातयात अडकलडया मनािी सटका त मनाला सिोध दऊन मोठया

कौशडयान करतात सामानयााववियी असलडया आतयावतक आपलपणातनि तया

महातमयााकडन अस कडयाणकारी कायफ घडत असत

अर भीषमका त व तझया पतनीन तमचया दोनही मलाावरती सारखि

ससासकार कलत आवण आपल कतफवयकमफ अगदी योगय परकार पार पाडलत तरीही

तयाि पररणाम मातर अगदीि वभनन झालल तमचया अनभवास आल तयात तमिा

तर काहीि दोिही नाही आवण तमहाला तयाि काही शरयही नाही कारण सासकार ह

िीजासारख असतात जयापरमाण िीज रलरप होणयासाठी योगय भमी अनकल

हवामान आवण तयािी योगय मशागत ही आवशयक असत अगदी तयािपरमाण

सासकार रलरप होणयासाठी मनािी सावतवक वतती सतसागती आवण सनमागफदशफन ह

अतयात आवशयक असत या परक व पोिक गोषटीचया अभावी िाागल सासकारही

रकट जाऊ शकतात नमक हि रवकमचया िाितीत घडलल आह

रवकमणीिी मळिी सावतवक मनोभमी ही ससासकाराासाठी

पवहडयापासनि अनकल होती तयातन वतला तमचया वनतय सहवासािी व

मागफदशफनािी जोड वमळाली तयामळ त सासकार रवकमणीचया रठकाणी खोलवर तर

रजलि पण वतचया आिार वविारातनही अगदी सहजपण साकार होत रावहल

आवण वतचया ठायीचया सावतवक भावाि योगय सावधफन होऊन तो भाव धषटपषट

होऊन रावहला या सावतवक भावाचया िळावरतीि योगयायोगयति यथाथफ

मडयमापन रवकमणीकडन जाणल जात आह आवण वतचयाकडन सावतवक मडयााना

जीवनामधय पराधानय ददल जात आह या िाितीत रवकमणीचया मनािा पणफपण

वनिय झालला आह आवण वतिी सदिदधीसदधा तोि वनणफय घत महणनि रवकमणी

वतचया वनियावर व वतचया वनणफयावर नहमीि ठाम राहत तवहा या सवफ दषटीनि

वविार करता रवकमणीिा कषणाशीि वववाह करणयािा वनिय व वनणफय

सवफतोपरीन योगयि आह यात वतळमातरही सादहाला ककवा शाकला जागाि नाही

भीषमका आता रवकमचया ववियी वविार कला तर एक गोषट तझयाही

लकषात यईल की रकमीिा मळ सवभाव हा रजोगणी आह सखासीन वततीमळ सदव

सखोपभोगाकडि तयाचया मनािा सहजपण कल असतो ववियसखाचया

वविाराति तयाि मन वनतय रमलल असत आवण हर एक परकार ववववध ववियसख

अनभवणयाचया परयतनााति तो असतो या ववियलोलपततनि रवकमला

ववियााधपण आलल आह आवण तयािा सवाथीपणा व हटटीपणा अगदी टोकाला

गलला आह तयामळि तयाचया सवाथाफला जरा जरी धकका लागला ककवा तयाचया

सवाथाफचया आड जरा जरी काही आल की तयािी पररणती रकमीिा तमोगण

िळावणयात होत मग एकदा का तो या तमोगणाचया आहारी गला की तयािी

वनषपतती तयाचयाकडन रागावणयात व विडणयात होत तया भरात तयाचया मनािा

तोल पणफपण जातो आवण तयाचयाकडन अदवातदवा िोलण घडत तयावळस रवकमचया

ठायीिा वववक तर पणफपणि नषट झालला असतो आवण तयाचया मनािी पणफ

अधोगतीि झालली असत

ह राजन अशा वळस मनािी ती अधोगती थाािवन तयाला सावरन

धरणयासाठीि सतसागतीिी व सनमागफदशफकािी आवशयकता असत पण रवकमचया

िाितीत नमक उलटि घडत तयाचया सवभावानसार तयाला िाहरिी सागती सदधा

रजोगणी व तमोगणी लोकाािी लाभलली आह वशशपालासारखा दरािारी

रवकमिा अतयात जवळिा वमतर आह आवण जरासाधासारखया दजफनाला तो आदशफ

मानत आह तयामळ तझयाकडन काहीही मागफदशफन न घता तो वशशपाल व जरासाध

यााचयाशीि सवफ वविारवववनमय करतो आवण तयााचया साागणयानसार सवफ वनणफय

घतो त दोघही दषट व राकषसीवततीि असडयामळ तयााचयाकडन रवकमचया मनात

वविि भरल जात आवण तयामळ रवकमचया रठकाणचया खलपरवततीला आणखीन

खतपाणीि वमळाडयासारख होत एक गोषट लकषात ठव की सदगणााना वाढायला

िराि वळ लागतो पण दगफण व दषपरवतती मातर अतयात झपाटयान वाढतात आवण

कषणाधाफत सवफ अातराला वयापन टाकतात तयााि सवाागाति जण ववि

वभनडयासारख होत आवण वागणयािोलणयातन कवळ ति परगट होत राहत अशा

अधोगतीमधन तया लोकाािी सटका कवळ मतयि कर शकतो पण ती सटका सदधा

रकत तातपरतीि असत कारण जनममतयचया रऱयाामधन काही तयाािी सटका होऊ

शकत नाही आवण पढील जनमातही तयाािी अधोगती िालि राहत

ह भीषमका अशा दषट व राकषसी वततीचया लोकाािा पराभव करन

तयााचयावर जय वमळवण अतयात कठीण असत त सामानयााचया आवाकयािाहरीलि

आह ह खर आह तयासाठी कषणासारखी पराकरमी व दवी गणाानी यकत असलली

वयकतीि हवी पण महणन सामानयाानी अशा लोकाापढ सवतःिी हार मानन तयाािी

मात होऊ दण हही योगयि नवह सवकतफतवान व सवपरयतनान सजजनाानी अशा

दजफनााना एक तर दर कल पावहज नाही तर तयााचयापासन सवतः तरी सवतःला दर

कल पावहज तयासाठी शकतीपकषा यकतीला पराधानय ददल तर ती गोषट साधण सहज

शकय आह यथ तर एका िाजला सवतः कषणि आह तयामळ कषणावरतीि पणफ

भरवसा ठवन जर यकतीन परयतन कल तर यशािी खातरीही वनविति आह

ह राजन त आता एक गोषट कर की पनहा एकदा रवकमशी िोल

तयाचयाशी जासत वाद न घालता तयाला एकि गोषट सााग की lsquoरकमी व रवकमणी या

उभयतााि महणण ऐकन पणफ वविारााती त रवकमणीि lsquoसवयावरrsquo करणयािा वनणफय

घतलला आहसrsquo तया सवयावराला सवफ राजााना व राजपतरााना आमातरण पाठवल

जाईल परतयकष सवयावर माडपात रवकमणी सवतः सवफ राजााना पाहन तयााचया

ववियीिी सवफ मावहती जाणन घईल आवण मग ती सवतः वरवनवडीिा वतिा वनणफय

सवाासमकष तथडया तथ जाहीर करील रवकमणीिा तो वनणफय सवााना सामत असल

आवण तया वनणफयािा आदर करणयाि िाधन सवाावर राहील तयानातर रवकमणीिा

वववाहही तयािवळी तयाि माडपात सनमानपवफक साजरा कला जाईल कोणतयाही

पररवसथतीत रवकमणीिा वववाह होण अतयात आवशयक आह आवण तयासाठी हा

एकीएक उपलबध असलला वतचया सवयावरािाि पयाफय योगय आह तवहा आता

मनािी दोलायमान वसथती िाजला करन आधी तझ मन वसथर कर आवण माझया

साागणयानसार कती करायला तवररत सरवात कर परमशवराचया सततत सवफ काही

वयववसथत व ठीकि होईल अशी शरधदा ठव माझ तला पणफ आशीवाफद आहति

lsquoतमि कतफवयकमफ योगय परकार पार पाडणयाि मनोिळ तमहा सवाानाि वमळो आवण

तमहा सवााना सदिधदीिा लाभ होऊन रकषण परापत होवोrsquo हीि व एवढीि माझी

तमहाला हारददक सददचछा शभा भवत कडयाणमसतrdquo

अस महणत गगफ मनीनी सवतःि दोनही हात वर करन सवाासाठीि शभ

लिवतल आवण सवतःि नतर वमटन घवन त सवसथ िसल राजा भीषमकान राणी

शदधमतीसह गगफमनीना साषटााग वादन कल

तवढयात तथ रवकमणीिही आगमन झाल गगफ मनीना पाहन ती

लागलीि पढ झाली आवण वतन तयााचया िरणााना सपशफ करन वादन कल

रवकमणीचया सपशाफतील भाव गगफ मनीचया अातःकरणालाही सपरषशत करता झाला

आवण दहभानावर यऊन तयाानी आपल नतर अलगदपण उघडल समोर रवकमणीिी

भावपणफ मदरा पाहन गगफ मनीि वितत परसनन झाल तयाानी नतरखणनि भीषमक व

शदधमती यााना तथन वनघणयािी खण कली असता गगफ मनीिा साकत ओळखन तया

उभयताानी तथन वनघणयाि कल गगफ मनीनी रवकमणीला परमान आपडया जवळ

िसवन घतल आवण वतचया मसतकाि अवघराण करन त परमान करवाळल गगफ

मनीचया परमवातसडयान रवकमणीही सखावली आवण वति मन व नतर दोनही भरन

आल थोडयावळान गगफ मनी सवतःहनि अतयात मद विनाानी रवकमणीशी हळवार

सवरात िोल लागल

ldquoअगा रवकमणी माझ आशीवाफद तर तला आहति पण माझयारठकाणी

तझयाववियी अतयात कौतकही आह मी आता तझया वववाहाववियीि तझया

वपतयाशी िोलत होतो तझ मन कषणाचया रठकाणी गलल आह आवण तयाचयाशीि

वववाह करणयािा तझया मनािा वनिय झालला आह ह जवहा मला भीषमकाकडन

कळल तवहा मला तर अवतशय आनाद झाला कारण ह सवफ ईशवरी साकतानसारि

घडत आह अशी माझी मनोमन खातरी आह माझ अातःकरणही मला तीि गवाही दत

आह अथाफत हा वववाह होणयामधय अनक अडिणी ददसत आहत आवण एखादवळस

पढ अनक अडथळही यतील परात कोणतयाही पररवसथतीत सवफ साकटाावर मात

होऊन तझा कषणाशी वववाह होणारि होणार यािी त खातरी िाळग तयामळ

वववाह होईपयात तझी कसोटीि लागणार आह आवण तयात त पणफपण यशसवी

होणार आहस ह सतय आह कारण ईशवरािी वनयतीि तशी आह

ह रवकमणी मला तला आणखीन एक महततवािी गोषट साागायिी आह

जया कषणावर तझ मन गल आह आवण जया कषणािी गणकीती कवळ शरवण करनि

त तयाला मनातन आधीि वरल आहस तो कषण हा साकषात नारायणािाि अवतार

आह सदधमाफि उतथापन करन अधमाफि उचचाटन करणयाचया हतनि हा कषण

मानवदहान यऊन कायफ करीत आह ह धमफकायफ हि तयाि जीवन आह आवण तयाि

जीवन हि एक धमफकायफ आह ककिहना कषणाि जीवन व तयाि कायफ या दोन गोषटी

वगवगळया करताि यणार नाहीत अशा कषणाचया जीवनात त तयािी पतनी या

नातयान तयािी सहधमफिाररणी महणन परवश करणार आहस आवण ही साधी गोषट

नाही आह कारण कषणाचया कायाफपरमाणि तयाि जीवनही अतयात वयापक आह

आवण पढही त अवधकावधक वयापक होत जाणार आह

कषणाचया जीवनात तयािा अनक वभनन वभनन सवभावाचया वितरवववितर

वयकतीशी सािाध यत असतो तयााचयात काही सततव काही रज व काही तम अशा

गणााि लोक असतात आवण या सवााशी तस तस वागन कषणाला तया लोकााना कधी

िाजला कराव लागत कधी तयााि साहाययही घयाव लागत तर कधी तयाािा

वनःपातही करावा लागतो तयाि सतर कषणाचया अातःकरणात असत परात

सामानयााचया त लकषात न आडयामळ तयााना काही वळा कषणािि वागण िोलण

वववितर वाटत आवण कषण तयााचया टीकि लकषय ठरतो अस अनक लोकापवाद

अनकवळा कषणाला सहन कराव लागल आहत परात कषणाि अातःकरण ववशदध

असडयामळ तयाचया रठकाणी मातर कधीि जराही का प वनमाफण होत नाही आवण

आपडया कायफवनषठपासन तो कधीही वविवलत होत नाही

ह रवकमणी याहीपकषा ववशि महततवािी गोषट महणज कषणाचया

अातःकरणािी असलली परमसवरप अवसथा होय ईशवरी परमान भरन वाहणाऱया

कषणाचया सखोल अातःकरणात सतत परमऊमी वनमाफण होत असतात आवण तयाचया

मनालाही वयापन ठवीत राहतात तयामळि आपडयाठायीचया तया ईशवरी परमािा

िाहयाागानही अनभव घयावा अशी ऊमी कषणाचया मनात सतत उठत राहत तसा

अनभव घणयासाठी कषण मग नहमीि योगय वयकतीचया शोधात राहतो आवण

भागयान तयाचया सहवासात यणारी वयकती ही योगयि आह अस मानन कषण तया

परतयकाचया सहवासात आपडया परमािा अनभव घऊ पाहतो

परात सवाानाि कषणाचया अातरीि ह परम पाहता यत ककवा कळत अस

नाही परतयकजण तयाचया तयाचया भावननसार व कडपननसार कषणाचया परमाि

वगीकरण करतात आवण तसा तसा अनभव घणयािा परयतन करतात तयामळ होत

काय तर कषणपरम कणाला कठडया तरी नातयाि आह अस वाटत तर कणाला त

परम नातयापरत आह अस जाणवत कणाला ति परम वमतराि आह अस लकषात यत

तर कणाला ति परम कवळ परमासाठीि परमि आह असही अनभवाला यत परात या

सवफ परकारचया परमाला अातिाफहय मयाफदा पडतात आवण तयामळ कषणपरमासािाधी

काही समजती व गरसमजतीही वनमाफण होतात तयािीि पररणती काहीजणााकडन

कषणालाि िोल लावणयात अथवा तयाचया परमाववियी शाका घऊन तयालाि दिण

दणयात होत आवण रवकमणी यािवळी तझी भवमका महततवािी ठरणार आह

अगा रवकमणी या सवफ परकारचया वयावहाररक पातळीवरती ददसणाऱया

पण तरीही तयाचया वरती असणाऱया कषणाचया अातःकरणातील ववशदध ईशवरी

परमािी जाणीव जयाला राहील तोि कषणाि अातःकरण जाण शकल तोि

कषणाचया वनतय जवळ राहन तयाचया अातःकरणाशी जवळीकता राख शकल आवण

कषणाला खऱया अथाफन वपरय होऊन राहील अशी कषणािी हदयवपरय सखी होऊन

तला रहायि आह आवण ति तशी होऊ शकशील कषणािी परमवपरय आतमसखी

होऊन राहण ह कवळ तलाि शकय आह आवण ति तशी होऊनही राहणार आहस

यािी मला पणफ खातरी आह माझ तस तला पणफ आशीवाफदही आहतrdquo

गगफ मनीि िोलण थाािणयाचया आधीि रवकमणीन तयााचया

िरणाावरती मसतक ठवन तयााना वादन कल परमान भरलडया अातःकरणान व अशरानी

भरलडया नतराानी रवकमणी आपल दोनही हात जोडन गगफ मनीचया सनमख उभी

रावहली काही काळ कोणीि काही िोलल नाही पण शवटी न राहवन रवकमणीचया

मखातन शबद परवावहत होऊ लागलि

ldquoह महामनी खरि आपण अतयात थोर आहात आपली थोरवी जाणण

वा वति वणफन करण ह माझयासारखया एका पामर सतीला कदावपही शकय नाही ह

मी पणफपण समजन आह आपण आपल अातःकरण मोकळ कलत आवण तया आपडया

अातःकरणात माझयाववियी कवढ तरी वयवधान आह ह तर माझ परमभागयि आह

महणनि आपण मला आशीवाफद दऊन तयाििरोिर कवढ तरी िहमोल मागफदशफन

कलत तयािि महततव माझयासाठी अवधक आह

आपण मला कषणाि माहातमय व तयाचया जीवनिररतराि ज गज

साावगतलत त तर माझयावर अतयात उपकारि आहत कारण तयामळ माझी

कषणाकड पाहणयािी दषटी अवधक वयापक झाली कषण तयाि रप गण व कीती

यामळ आधीि माझया मनात पणफपणान भरलला होता माझयासाठी तो माझया

अतयात परमभावािा होता पण आता ज कषणाि ईशवरी माहातमय आपण मला

साावगतलत तयामळ तर कषण माझयासाठी भवकतभावािा झालला आह आवण

कषणािी भकती करन तयाला सदव परसनन राखण हि एकीएक परापतवय माझयासाठी

उरलल आह कषणाचया अातःकरणाशी ऐकय पावण हि माझया जीवनाि एकमव

धयय होऊन रावहलल आह तवहाि मला खऱया अथाफन कषणािी परापती झाली अस

महणता यईल आवण कषणपरापतीमधयि माझया जीवनािी रलरपता आह यािी मला

पणफ खातरी आह आपल आशीवाफद व मागफदशफन दोनही मला लाभलल आहि आता

कषणपरापतीिा धयास मी धरायिा आह आवण तयासाठी आवशयक त परयतनही मीि

करायि आहत सदवान मला माझया वपतयाि साहायय लाभत आह तयााचया

पाठठबयान मी इतराािा ववरोध िाजला कर शकन आवण माझया परयतनाात यशसवी

होईनि होईन असा माझा पणफ ववशवास आहrdquo

रवकमणीचया शबदाशबदाातन वतचया रठकाणिा वनियि परतीत होत

होता आवण तयािि गगफमनीना अतयात कौतक वाटल तयााचया वसमतहासयातनही

ति कौतक वयकत झाल आवण शबदरपानही ति परगट होऊ लागल

ldquo शाबिास रवकमणी शाबिास तझा हा वनियि तझ मनोिळ

कायम वाढवील परात एक महततवािी गोषट लकषात ठव की धयय वसदधीस

जाणयासाठी कवळ परयतनि परस नाहीत तर तया परयतनााना कौशडयािीही जोड

हवी तयासाठी यवकतयवकतनि वागण व िोलण घडावयास हव सवाफत परथम महणज

आपडया मनातील इचछा परगट न करण ज काही आपण करायि ठरवल असल

तयािी मळीि वाचयता करायिी नाही कारण तयामळ आपल ववरोधक आधीि

सावध होतात आवण आपडया मागाफत अडिणी आणणयास लगिि सरवात

करतात तयािी पररणती महणज आपडया वनयोवजत योजना कोसळायला लागतात

आवण आपडया परयतनााना खीळ िस लागत तयामळ आपल मनही वनराश होऊन

मनःसवासथयही विघडत मनाला काहीि सिनास होत आवण परयतनाािा मागफही

खाटन राहतो शवटी आपणि आपडया अपयशाि कारण व धनी होऊन राहतो

ह रवकमणी महणनि माझ तला साागण आह की यापढ कषणाशी

वववाह करणयािा तझा वनिय िाहयाागान िोलन न दाखवता तझया मनाति दढपण

धरन ठव तयासाठी कोणाचयाही नकळत तझा धयास मनात धरन ठव आवण

पररवसथतीिी अनकलता परयतनपवफक राख कायफ वसदधीस नणयासाठी सवतः कषणि

समथफ असडयामळ तझया धयासािी पती तयाचयाकडनि होईल आवण तशी ती

होणारि आह कारण तीि व तशीि तया ईशवरािी वनयती आह तयामळ

कोणतयाही पररवसथतीत हा वववाह होणार आहि तया ईशवरावरतीि त पणफ

ववशवास ठव आवण त सवतः आतमववशवासान रहा यासािाधी मी तझया वपतयाशी

िोललोि आह आवण तयाला तझया सवयावरािी योजना आखणयास साावगतल आह

तया सवयावरात सवफ दशााचया राजााना आमावतरत कल जाईल तथ जमलडया सवफ

राजाािी ओळख व पारख करन घऊन तझया मनपसात राजािी वर महणन ति

वनवड करावयािी आहस त कलडया वनवडीला सामती दणयाि िाधन सवाावरतीि

राहील आवण तयाि सभामाडपात तझा वववाहसोहळा सवाासमकष साजरा कला

जाईल

ह रवकमणी या योजनतील साभावय अडिणी तझयाही लकषात आडया

असतीलि पण त गहीत धरनही हीि योजना कायाफवनवत करण आवशयक आह

कारण तयामधय तझयाि मनापरमाण होणयािी शकयताि अवधक आह रकत तला

सवाासमकष कषणािी वनवड करावी लागल आवण तवढ मनोिळ तझयारठकाणी

वनवितपण आह यािी मला पणफ खातरी आह मातर तोपयात त तझया मनातील

वनणफय कोणाही समोर वयकत तर कर नकोसि पण उलट lsquo या ववियासािाधी तझ

मन पणफपण मोकळ आह आवण सवफ िाजानी नीट वविार करनि त योगय वळी योगय

तो वनणफय घशील rsquo असि सवााना अथाफत ववशितः रवकमला भासवीत रहा महणज

मग आततापासनि उगािि ववताडवाद होणार नाहीत आवण तझ मन वसथर राहील

तयाि िरोिर तमचया कटािातीलही वातावरण अगदी िाहयाागान का होईना पण

शाातति राहील तझा वववाह परतयकष सापनन होईपयात ती गोषट अतयात आवशयक व

महततवािी आह ह लकषात ठव तही मनावर कोणतही दडपण न घता अगदी

मनमोकळी रहा शवटी तझया मनापरमाणि सवफ काही होणार आह यािी खातरी

िाळग मातर तोपयात सावध पण सवसथवितत रहा माझ तला पणफ शभाशीवाफद

आहतिrdquo

गगफ मनीि िोलण ऐकताना रवकमणीला तयााि माहातमय तर

अवधकावधक जाणवत होति परात तयाििरोिर तयााचया रठकाणी वतचयाववियीिा

असलला आतयावतक आपलपणा पाहन रवकमणीि अातःकरण अगदी भरनि आल

गगफ मनीचया विनान रवकमणीि मन आता पणफपण वनःशाक व मोकळ झाल होत

नजरतील कतजञभावान रवकमणी गगफ मनीकड िघत रावहली होती तवढयात गगफ

मनी आपडया आसनावरन तवरन ऊठन जाणयास वनघालसदधा भानावर यऊन

रवकमणीही लगिगीन पढ आली आवण वतन गगफ मनीचया िरणााना वाकन नमसकार

कला गगफ मनीनी परमान रवकमणीचया मसतकावर थोपटल आवण पाठीवरन हात

दररवला पढचयाि कषणाला गगफ मनी राजवाडयाचया िाहर पडलही तयााचया

पाठमोऱया आकतीकड पाहन रवकमणीन आदरान आपल दोनही हात जोडल आवण

दररन महालाचया आतमधय जाणयासाठी ती वळली तो वति वपता भीषमक तथ

दाराति उभ होत दोघाािी नजरानजर झाली दषटीभटीति उभयताािी मनही

परसपरााना कळली शबदााचया उचचारािीही आवशयकता कोणालाि वाटली नाही

ककवितशी वसमतरिा उभयतााचया मखावर कषणात िमकन गली आवण भीषमक व

रवकमणी आपापडया ददशन वनघन गलrdquo

एवढा वळ शरवणभकतीचया आनादात रममाण झालल लकषमीि मन

अववितपण भानावर आल कारण लकषमीचया मनािी शरवणातील समरसता कमी

होऊ लागडयामळ वतिी शरवणािी एकागरताही ढळ लागली होती मखय महणज

लकषमीचया ह लगिि लकषात आल लकषमीन पवाफनभवावरन ओळखल की वतचया

सपत मनात कोठतरी काहीतरी वविार उदभवल असणार लकषमी थोडीशी अातमफख

होऊन मनन कर लागली आवण वतचया मनातील सपत वविार साकार होऊ लागल

मग तया वविारााना शबदरप होणयासाठी जराही वळ लागला नाही लकषमीि

शरवणाकड पणफपण लकष लागत नाही ह नारदाचयाही लकषात आल होत आवण तोही

थोडावळ िोलायिा थाािलाि होता लकषमीकड पाहन मादवसमत करणाऱया

नारदाकड पाहन लकषमीही थोडीशी हसली लकषमीचया मनािी अवसथा नारदान

ओळखली आह यािी लकषमीन कौतकान दाद ददली आवण नारदाशी िोलावयास

पराराभ कला

ldquo ह नारदा माझया शरवणभकतीला थोडीशी जरी िाधा आली तरी त

माझयापकषा तझयाि आधी लकषात यत एवढ तझ अातःकरण सावदनशील आह तझया

मनात माझया मनाचया अवसथि वविार यऊ लागतात तयामळि त दहभानावर

यतोस आवण मददाम माझयाशी महणन िोलायला सरवात करतोस तवहा मग

माझयाही लकषात यत की माझ तझया िोलणयाकड पणफ लकष दण होऊ शकत नाही

आह आवण मी अातमफख होऊन तयाचया कारणािा शोध घऊ लागत तवहाि माझया

लकषात यत की माझया मनात त साागत असलडया ववियासािाधी काहीतरी वगळयाि

अागान वविार सर झालल आहत तझ वनरपण तया अागााना सपशफ करन पढ गलल

असत पण माझया मनातील ती अाग मातर जागी होऊन उततवजत झालली असतात

तयामळ तया अागााि शमन व समाधान झाडयावशवाय माझ मन पनहा शरवणात

रमणार नाही ह खरि आह तयासाठी आधी मी माझ मन तझयासमोर पणफपण

मोकळ करत कारण तस करण ह आपडया दोघाासाठीही अतयात आवशयक आह

ह नारदा आता मला वनवित कारण माहीत आह की जयामळ

रवकमणीिी वयवकतरखा ही मला माझया अातरात अतयात जवळिी वाटत आह

तयामळि त ज व जवढ रवकमणीचया भावाि व सवभावाि वणफन परोपरीन करन

साागत आहस त व तवढ माझया मनाला अवधकावधक भावत आह रवकमणीि

परमान कषणावर गलल मन कषणाशीि वववाह करणयािा वतिा वनिय

वतचयाठायी तोि लागन रावहलला एकमव धयास या सवफ गोषटी अतयात कौतकासपद

आहति परात मला रवकमणीि जरा जासति कौतक वाटत आह ह मातर खरि आह

आवण मला तयािीि काळजी वाटत आह रवकमणीववियीिी ही भावनातमकता

महणज माझया मनािी दिफलता तर नाही ना अशा वविारान माझया मनाला मग

थोडासा तरासि जाणव लागला आह मनाचया अशा वदवधा वसथतीमळि माझ मन

शरवणाकड पणफपण लाग शकत नवहत आवण माझा शरवणानाद ओसर लागला होता

तवहा नारदा आता ति सवफकाही पनहा एकदा सपषटपण साागन माझया मनािा हा

भरम दर कर आवण माझया मनाला शरवणासाठी पणफपण मोकळ करrdquo

लकषमीचया िोलणयावर कषणभरि थाािन नारद अतयात मोकळपणान

हसला आवण महणाला

ldquoअगा लकषमी तझया मनाला ज वाटत आह त उगीिि नाही तर त

अगदी खरि आह कारण या नारायणाचया साकडपानसार ति रवकमणीचया रपान

भतलावर जनम घतला होतास ह तर सतयि आह महणनि तर रवकमणीचया

रठकाणी कषणाववियी एवढी आातररक ओढ होती जी तझयाठायी या

नारायणाववियी वनतयि व अगदी सहजपण असत तयामळि साहवजकि तलाही

रवकमणीचया ववियी एवढा आपलपणा व जवळीकता जाणवत आह तयाि गजही

हि आह आवण ह गज तर मी तला या आधीि साावगतलल आह तवहा ह गज आता

मातर त अातरात कायमि धरन ठव आवण रवकमणीचया भावाशी त पणफपण समरस

होऊन वतचया अनभवाशीही पणफ एकरप होrdquo

नारदाि िोलण ऐकता ऐकताि लकषमीि मन भरन यत होत आवण

वतचया नतराादवार वाहतही होत तया परमाशरपणफ नतराानी लकषमी दकतीतरी वळ

नारायणाकड पाहति रावहली नारायण मातर सवतःचया अातःकरणात पणफपण

रममाण झालला होता तयाचया मखावर ववलसत असलली परसननता ही कोणतयाही

िाहय कारणाामळ नवहती तर तया नारायणाचया अातःकरणात वनतय व सहजतन

सररणाऱया परमितनयािा तो सादर व रमणीय विवदवलास होता नारायणाचया तया

अातमफख अवसथशी ऐकय पावण तर शकयि नाही ह लकषमी पणफपण जाणन होती

तयामळ नारायणाि अगमय सवरप परगट करणार सरमय रप नतराादवार अातरात

साठवीत लकषमी सवसथि िसन रावहली होती परात वतचया ठायी एक वगळयाि

परकारिी असवसथता वनमाफण झाली होती तयामळ लकषमीला सवसथही राहवि ना

वतचयाही नकळति वतचया मखातन शबदपरवाह िाहर पडि लागला

ldquoह नारदा या नारायणािी लीला खरोखरीि अतयात अदभति आह

वतिा व तयािा दोघाािाही अातपार लागण अशकयि आह तयाचया परमलीलाामधय

सहभागी होऊन परमरसाि सवन करन नारायणाशी समरस होण हाि तयाचयाशी

ऐकय पावणयािा एकमव मागफ उपलबध आह आवण तोही तयाचयाि कपन

नारायणान तयाचया सगणिररतरात आपडयाला अतयात परमान सहभाग ददला

महणनि कवळ त शकय आह तयाििरोिर मला एक गोषट खातरीपवफक उमजली

आह की नारायणाचया या रमणीय धयानािा धयास जर वितताचया ठायी वनतय

जडला तरि या नारायणाि आपडया ठायीि सवरप जाग होऊन सरर लागल

आवण तयाचया सवरपािा अनभव आपडया रोमरोमात सािार लागल तयासाठी

आपडयाठायीिी इतर सवफ वयवधान आधी िाजला करन एकीएक नारायणािि

वयवधान घण अतयात आवशयक आह कारण तरि तयाि धयान आपडया मनात

जडल नातर जवहा नारायणाचया सवफ वयवधानाािी पती आपडयाकडन होईल

तवहाि तया नारायणाचया सवरपािा धयास आपडया वितताठायी लागण घडल पण

नारायणाि वयवधान घणयासाठी व तयाि धयान धरणयासाठीही तयाि िररतररपान

परगट होण अतयात आवशयक आह तशी साधी मला या वका ठात वमळ शकत नाही ह

खर आह या रठकाणी तस नानाववध अागाि व रागाि नारायणाि िररतर परगटि

होत नाही कारण त या वका ठात आवशयक नसत परात तशी साधी मला या

नारायणाचया कषणावतारातील अदभत िररतरात लाभली होती ह माझ

परमभागयि महणाव लागल

ह नारदा त महणतोस त खरि आह की जवहा जवहा त

रवकमणीववियी िोलतोस ककवा नसता रवकमणी हा शबद दखील उचचारतोस तवहा

माझया अातरात कठतरी एक तार छडडयासारख मला जाणवत आवण तयाचया मधर

नादान माझ सवफ अातःकरणि भरन राहत तयाि त साावगतलल गज मी आता मातर

माझया अातरात कायमि धरन ठवीन माझा जो भाव वका ठात पररवसथतीमळ

अपरा राहतो तयाि भावािी पती करणयासाठी ही सवणफसाधी मला कवळ या

नारायणाचया साकडपान व तयाचयाि धयासान लाभली होती तवहा रवकमणीचया

रपान मी तो धयास कसा घतला आवण कषणरपातील या नारायणाशी ऐकय

पावडयािा आनाद मी सवतः कसा अनभवला आवण नारायणालाही तो आनाद

अनभवायला आणन दणयासाठी मी कशी कारणीभत झाल हि आता मला जाणन

घयायि आह

अर नारदा मला आणखीन एका गोषटीववियी कतहल वाटत आह जस

त मला ह गज साावगतलस तस त गगफ मनीनीही तया वळस रवकमणीला साावगतल

असणारि मग तयावर रवकमणीिी परवतदकरया काय व कशी झाली िर मला खातरी

आह की रवकमणीलाही तयावळस माझयापरमाणि आियाफिा सखद धकका िसला

असणार पण ही गोषट कळडयावर मातर वनविति रवकमणीि मनोिळ व धयफिळही

वाढल असणार कारण वतिा वववाह आता कोणतयाही पररवसथतीत कषणाशी

होणारि याववियी रवकमणीिी वनविती झाली असणार आवण वतचया मनावरील

सवफ ताणही दर झाला असणार होय ना तवहा कषण व रवकमणी यााचया

वववाहापयाति सवफ कथापरसाग आता मला सलगतन व सववसतरपण सााग िघ तो

सवफ इवतहास अतयात रोमाािकारी व शरवणीय असणार यािी मला अगदी खातरी

आहrdquo

लकषमीचया िोलणयावर नारदान ककवितस वसमतहासय कल आवण तो

महणाला

ldquoअगा लकषमी त तर आणखीन एक वगळि गज आह आवण त तला

एखादवळस अवतशय गमतीशीरही वाटल कारण खरी गोषट अशी आह की गगफ

मनीनी रवकमणीला lsquoवतचया रपान ति महणज लकषमीि भतलावरती आलली आहrsquo

अस मळी साावगतलि नाही अथाफत जयाअथी गगफ मनीकडन तस रवकमणीला

साागण घडल नाही तयाअथी त तस साागण ह अनावशयकि होत ह तर अगदी सहज

आह गगफ मनीचया ठायीिा वविार हा समयकि असणार आवण महणनि

तयााचयाकडन तस घडल असणार गगफ मनीि अातःकरण जाणडयावरतीि तया

गोषटीिा आपडयाला उलगडा होणार आह

ह लकषमी गगफ मनी तयााचया सवानभवान वनवितपण जाणन होत की

रवकमणीला वतचया भावानसार व सवभावापरमाणि अनभव घऊ दण आवशयक

होत कारण तरि रवकमणीला सवानभव घण शकय झाल असत सवानभवापयात

जाणयािा तोि खरा मागफ आह धययािी वनविती झाडयानातर तया धययपतीिा

मागफ जयान तयानि िोखाळला पावहज महणजि जयाला तयाला यणाऱया मागाफतील

अडिणीतन जयािा तोि उपाय शोधन काढतो आवण तयातन आलडया

अनभवातनि तयािी मागाफमधय पढ पढ वाटिाल होत राहत अथाफत तयासाठी

सयोगय व अवधकारी अशा महातमयााना अननय भावान शरण जाऊन तयाचयाकडन

आपडया आतमकडयाणाचया मागाफि मागफदशफन मातर वनवित करन घतल पावहज या

मागाफन जाऊन जया भागयवाताानी आपल आतमकडयाण साधल तयााि अनभव व

तयााि जीवन सवाानाि वनविति पररणादायी व सरतीदायक असत परात दसऱया

कोणासाठी त आदशफवत अस शकत नाही ही सवाफत महततवािी गोषट लकषात ठवण

अतयात आवशयक आह कारण ती ती जीवनिररतर तया तया वळचया परापत िाहय

पररवसथतीनसार व आवशयकतनसार घडलली असतात तयामळ ती आतताचया

परतयकष पररवसथतीत अनकरणीय नसतात ककिहना तस अनकरण करणयािा

झालला मोह हा िकीिाि आह तसा कलला परयतन हा िऱयािदा घातकि ठरतो

हही इवतहासात वारावार वसदध झालल आह

ह लकषमी सवाफत महततवािी गोषट महणज जर गगफ मनीनी ह गज

रवकमणीसाठी परगट कल असत तर वतचया मनावरती उगािि एक परकारिा

दिावही वनमाफण होणयािी शकयता होती रवकमणीचया रठकाणी तझयाववियी

काहीतरी कडपनाही तयार झाली असती आवण एखाद वळस तझयाववियीिी

काहीतरी काडपवनक परवतमा रवकमणी मनात धरन िसली असती lsquoआपण लकषमी

आहोत आवण महणन आपडयाला काहीतरी वगळ वागायि आहrsquo अशा वविारााि

एक वथा दडपणही रवकमणीचया अातमफनावर वतचया नकळतपण कायमि रावहल

असत

या सवफ साभवनीय व अनावशयक गोषटी टाळणयाचया अातसथ हतमळि

गगफ मनीचयाकडन त गज परगट झालि नाही तयााचया अातःकरणात तसा वविार

ककवा तशी उमीसदधा वनमाफण झालीि नाही ह नवल नवह पण ववशि मातर आह

अशा ववशदध अातःकरणाचया अवसथतील गगफ मनीसारखया महातमयााचयाकडनि

आतमकडयाणािा मागफ खऱया अथाफन परगट होत असतो ह मातर खर आह तयााचयाि

मागफदशफनानसार तया मागाफन जाऊन सवानभवाि धयय गाठणयािा पराकरम हा मातर

जयािा तयालाि करावा लागतो तसा पराकरम रवकमणीकडन वतचया पढील

जीवनात घडला महणन तर वति कौतक आह एवढि नवह तर रवकमणीिी कथा

ही भवकतमागाफिी वाटिाल करणाऱयाासाठी पररणादायी तर ठरलीि परात

तयााचयासाठी ती एक अभयासािा ववियही होऊन रावहलीrdquo

नारदाचया िोलणयावर लकषमी गामतीन हसन महणाली ldquoअर नारदा त

जवढ रवकमणीि कौतक करशील तवढ त ऐकन मला तर अवधकि आनाद होण

साहवजकि आह हो की नाही परात तयाहीपकषा मला ज माहातमय जाणवत आह त

गगफ मनीिि तयााचया अातःकरणाचया अवसथववियीि माझ कतहल अवधकावधक

वाढति आह एक तर तयााि अिानक भीषमकाकड जाण दसर महणज तयााि

भीषमकाशी व रवकमणीशी झालल िोलण तयातनही गगफ मनीनी भीषमकाशी

िोलताना तयाला रकत तयाचया अडिणीववियी योगय मागफदशफन कल आवण

भीषमकाचया मनािी समजत घालन तयाचया दःखी मनाला शाातवल परात गगफ

मनीनी भीषमकाला कषणाचया अवताराि गहय व माहातमय काही साावगतल नाहीि

अथाफत गगफ मनीनी भीषमकाला महातमयााचया सागतीि व तयााचयाकडन वमळणाऱया

मागफदशफनािही महततव साावगतलि त सवफ भीषमकाला कळल खर परात lsquoगगफ मनी

हि तस महातम आहत तयााि माहातमय ह कवळ तातपरत मागफदशफन घणयाएवढ

मयाफददत नसन तयाानाि अननयभावान शरण जाऊन तयााचयाकडन सतयजञान परापत

करन घयाव आवण जीवनाि कोड कायमि सोडवन घयावrsquo अस काही तया

भीषमकाला वाटल नाही िर गगफ मनीनीही भीषमकाशी िोलताना परतयकष सवतःकड

असा वनदश कला नाहीि तसा साकत जर तयाानी कला असता तर भीषमकाचया

नककीि तो लकषात आला असता आवण तो एखादवळस गगफ मनीना शरणही गला

असता नाही का

ह नारदा गगफ मनीनी रवकमणीला मातर कषणाि ईशवरी माहातमय

आवण तयाि अवतारिररतर व कायफ या दोनही ववियी अगदी सववसतर मावहती

ददली एवढि नवह तर कषणािीि भकती करन तयाचयाशीि ऐकय पावणयािा

भकतीमागफ तयाानी रवकमणीला अगदी आवजफन साागन वतचया रठकाणी पणफपण

ठसववला आवण सवतः मातर पनहा तयातन मोकळि झाल रवकमणीिी कषणभट

होणयापयातिी जिािदारी काही तयाानी घतली नाही आवण तोपयात गगफ मनी तथ

थाािलही नाहीति

आणखीन एक गोषट महणज रकमीशी काही िोलणयािा व तयािी

समजत घालणयािा गगफ मनीनी तर अवजिात परयतन कला नाही एखाद वळस गगफ

मनी जर रवकमशी िोलल असत तर तयाचया वविारसरणीत काहीतरी ररक

पडलाही असता काही साागता यत नाही हो ना परात तसा थोडासाही परयतन गगफ

मनीनी कलाि नाही अस महणणयापकषा तयााचयाकडन तो घडलाि नाही याि मातर

मला नवल वाटत आवण जरास वाईटही वाटत रवकमला एखादी तरी साधी गगफ

मनीकडन वमळाली असती तर िर झाल असत नाही का अथाफत अस घडल नाही

आवण त का घडल नसाव ह जाणन घयाव अस मातर मला राहन राहन वाटत आह

कारण गगफ मनीसारखया महातमयाि ववशदध अातःकरण जाणन घणयासाठी मला या

सवफ गोषटी समजन घण अतयात आवशयक वाटत नारदा माझ ह वाटण योगयि आह

ना तस असडयास मला सवफकाही नीट समजावन साागणयाि त करावस अशी

ववनातीि मी तला करतrdquo

लकषमीन वविारपवफक वविारलल परशन ऐकन नारदाला लकषमीि कौतक

तर वाटलि पण वतचयावर शरवणािा होत असलला अपवकषत पररणाम पाहन

नारदाला समाधानही झाल तया दोनही गोषटी नारदाचया िोलणयातन अगदी

सहजपण परगट होऊ लागडया

ldquoअगा लकषमी तझयाकडन घडणार शरवण तला वविाराला उदयकत करीत

आह ह तर िाागलि लकषण आह तयामळि त वविारलल परशन योगयही आहत आवण

सखोलही आहत तया परशनााना कवळ वरवरिी उततर साागन तझया मनाि समाधान

होण शकयि नाही कारण मळाति ह परशन महातमयााचया अातःकरणाववियी आहत

आवण तो अातःकरणािा वविय हा तर सखोलि आह खर तर महातमयााचया सखोल

व गढ अातःकरणािा थाागपतताही लागण जथ अशकय आह तथ तयााि अातःकरण

जाणणयािा तर परशनि वनमाफण होऊ शकत नाही कारण तयााचया अातःकरणािी

अवसथा ही मनाचया कडपनचया तसि िदधीचया तकाफचया व अभयासाचयाही

पलीकडिीि आह पण तरीही ती अातःकरणािी अगमय अवसथा तया महातमयााचया

वततीनसार काहीशी साकार होत आवण तयााचया सवभावानसार जराशी परगट होत

असत महणन तर तया महातमयााचया अातःकरणाववियी काहीतरी िोलता यत आवण

साागता यत

ह लकषमी तझा पवहला परशन आह तो गगफ मनीि ज भीषमकाचया

भटीसाठी अववित जाण झाल तयासािाधीिा आह तयाववियी एवढि महणता यईल

की गगफ मनीचया अातःकरणामधय अकवडपत व अकारण उठलली ती एक ऊमी होती

आवण तया आातररक पररणला परमाण माननि गगफ मनीनी भीषमकाचया भटीस

जाणयाि कल कारण गगफ मनी सवानभवान जाणन होत की अशा ऊमी जरी

पवफवनयोवजत नसडया तरी ईशवराचया वनयतीतील साकतानसारि वनमाफण होत

असतात तया ऊमीचया मळाशी कोणतयाही परकारि व कोणाववियीिही वयवकतक

कारण नसत परात ईशवरी वनयतीत घडणाऱया पढील घटनाासाठी तया ऊमी सिक व

परक असतात तयामळि गगफ मनी जाणन होत की तया पररणतन होणाऱया कतीला

त कवळ वनवमततमातरि होत आवण तया कतीतन वनमाफण होणाऱया रळाशीही तयाािा

काहीि सािाधही नवहता ईशवरी वनयतीत घडणारी ती एक लीला महणनि गगफ मनी

तया गोषटीकड िघत होत आवण तयािा आनाद त अगदी सहजतन अनभवत होत

ह लकषमी दसरी महततवािी गोषट महणज जरी गगफ मनीसारखया

महातमयााचया अातःकरणाठायी ईशवरी सवानभवािी पणाफवसथा असली तरी ती

अवसथा िाहयाागान नहमीि पणफपण परगट होति असही नाही िाहय पररवसथती

परसाग वयकती व तया वयकतीिा भाव या गोषटीही तया परगटीकरणासाठी कारणीभत व

साहाययभतही ठरत असतात तयाही आधी तया महातमयाािी वतती व सवभाव ही

मखय व मळ कारण असताति गगफ मनी व भीषमक यााचयातही नमक तसि घडल

ह नीट वविार कडयावर तझयाही लकषात यईलि गगफ मनी तयााचया ठायीचया

आातररक पररणनसार भीषमकाला जवहा भटायला गल तवहा पढ काय घडणार आह

ह तयाानाही ठाऊक नवहति परात पररवसथतीचया किाटयात अडकन मनाि सवासथय

पणफपण हरवन िसलडया भीषमकाला मातर गगफ मनीचया रपान आधार

वमळाडयासारखि वाटल तयान आपडया सवफ अडिणी गगफ मनीना साावगतडया

आवण तयाि मन मोकळ झाल गगफ मनीनीही तयाला धीर दऊन योगय मागफदशफन

कल आवण तयाला पिपरसागातन सोडवल भीषमकािही मन शाात झाल आवण गगफ

मनीवरती दढ शरदधा ठवन तयााचया साागणयापरमाण वागणयािा तयािा वनिय झाला

ह लकषमी परात भीषमकाचया अडिणी या कवळ परापाविकि होतया

तयामळ गगफ मनीि मागफदशफनही तवढयापरति व मयाफददति रावहल परापाविकााना

रकत दःखातन तातकावलक सटका व सखािी परापती हवी असत तयामळ जरी

भागयान तयाािी कोणा महातमयााशी भट झाली तरी त तया महातमयााकडन

दखःमकतीसाठी व सखपरापतीसाठीि आशीवाफद मागतात भीषमकािीही गगफ

मनीकडन तवढीि अपकषा होती आवण ति तयान मावगतल गगफ मनीि कोमल

अातःकरण कळवळल तयाानी भीषमकाचया मनाला आधार दऊन शाातवल आवण

वनवित अस मागफदशफनही कल

खर तर गगफ मनीनी तयािवळी भीषमकाला lsquoईशवरी सतता मानवी

जीवनाि महततव ईशवरी भकतीचया आनादानि जीवनािी होणारी साथफकता आवण

तयासाठी आवशयक असलल महातमयााि मागफदशफनrsquo या गोषटीही िोलणयाचया ओघात

सिकतन साावगतडया होतयाि परात तयावळी भीषमकािी मनःवसथती ठीक

नसडयामळ त सवफ ऐकनही तयाि मन मातर तया गोषटीिा सवीकार कर शकल

नवहत महणनि तयान तयासािाधी गगफ मनीना आणखी काही वविारन जाणन

घणयािा परयतनही कला नाही परापत पररवसथतीतन सटका कशी व कधी होईल या

एकाि वववािनन भीषमकाचया मनाला गरासलल होत तयािी ही अवसथा गगफ

मनीनी लगिि ओळखली आवण महणन तयाानीही तो वविय पढ वाढवला नाही

कारण तयामळ भीषमकाचया मनावरील दडपण अवधकि वाढल असत आवण तया

ताणामळ तयािी मनःवसथतीही अवधकि विघडली असती मनोभमी सयोगय

नसताना ससासकाराि िीज जरी परल तरी सतसागती व ईशवरी परमाचया

अनभवाचया अभावी त िीज मळ न धरता सकनि जात भीषमकाचया रठकाणीही

गगफ मनीि साागण ववसमरणाचया ओघात वाहनि गल गगफ मनी मातर तयााचया

धमाफला जागल आवण सवतःचया आनादानभवात वनमगन होऊन शाात व सवसथ रावहल

ह लकषमी रवकमणीिी गोषट मातर अतयात वगळीि होती कारण वतचया

मनात रपगणााचया आकिफणान व परमान सदधा खदद कषणि भरला होता आवण

कषणािी परापती हाि एकमव धयास रवकमणीचया रठकाणी जडन रावहलला होता

या वतचया वनियाि गगफ मनीना अतयात कौतक व अपरप वाटल पण तयाििरोिर

कषणपरापती साधणयामधय दकतीतरी अडिणी आहत हसदधा गगफ मनी समजन होत

महणनि तयाानी कपावात होऊन रवकमणीला तयासािाधी योगय त मागफदशफन तर

कलि पण तयाििरोिर वतचया मनाि धयफिळही वाढवल

गगफ मनीनी आणखीन एक सवाफत महततवािी गोषट कली आवण ती

महणज तयाानी रवकमणीला कषणाि ईशवरी माहातमय साागन तयाचया अवतार

िररतराि रहसयही परगट कल कारण गगफ मनी जाणन होत की जरी रवकमणीला

िाहयाागान कषणािी परापती झाली तरी रवकमणी खऱया अथाफन कषणािी

झाडयावरि वतला कषणपरापतीिा खरा आनाद वमळणार होता तयासाठी रवकमणीन

कषणाशी ऐकय पावणि आवशयक होत आवण त ऐकय कवळ कषणाचया भकतीनि

शकय झाल असत

कषणाि ईशवरी माहातमय गगफ मनीचया मखातन शरवण कडयावरि

रवकमणीचया रठकाणी असलडया कषणाववियीचया परमाि रपाातर कषणाचया

भवकतभावात झाल रवकमणीचया मनात असलडया शदध कषणपरमाठायी कषणभटीिी

आवण कषणाशी ऐकय पावणयािी आतफता वनमाफण झाली कषणाचया अातःकरणाला

परमाण मानन कवळ कषणासाठीि समरषपत भावान जीवन जगणयािा रवकमणीिा

वनियही गगफ मनीचया सदविनाानीि झाला आवण गगफ मनीकडन ईशवरी वनयतीत

घडणाऱया ईशवरी कायाफतील तयाािा सहभाग व सहयोग सहजपण घडला तवढयाि

सहजपण गगफ मनीना तयाािा कायफभाग परा झाडयाि जाणवल रवकमणीला आता

कोणतयाही परकारचया परतयकष मागफदशफनािी ककवा मदतीिी जररी नाही ह गगफ

मनीचया लगिि लकषात आल होत कारण रवकमणीचया ठायी झालला कषणपरमािा

वनिय व वतला जडलला कषणपरापतीिा धयास गगफ मनीनी ओळखला होता

तयामळि रवकमणी वतचया धययापरत जाणयामधय वनविति यशसवी होणार यािी

पणफ खातरी गगफ मनीचयाठायी होती महणनि गगफ मनीकडन तथ पढ थाािण घडल

नाही तर घडलडया ईशवरी लीलिा आनाद गगफ मनीनी अनभवला आवण पनहा

आतमानादात रमन राहणयासाठी त मोकळ झाल

ह लकषमी रवकमिा तर परशनि वनमाफण होत नवहता तयाचया मनािी

तर एवढी अधोगती झाली होती की तयाचया रठकाणिा तमोगण अगदी पराकोटीला

पोहोिला होता अथाफत ततवतः सतवगणािी थोडीशी धगधगी तयाचया रठकाणी

असणारि परात तया सतवगणापयात पोिन तयाला धरण व वाढवण ह शकयि

नवहत कारण तयासाठी रवकमि सवतःि सहकायफ आवशयक होत परात तस

रवकमला सवतःला वाटडयावशवाय त घडण शकयि नवहत आवण रवकमला तस

वाटणयािी शकयता मळीि नवहती रवकमला सवतःचया वागणया-िोलणयात मळी

काही िकीि वा गर आह अस वाटति नसडयामळ तयाला पिातताप होणयािी

ककवा तो कोणाला शरणागती दऊन मागफदशफन करन घणयािी शकयता सतरामही

नवहती तयातनही जर गगफ मनीनी आपणहन रवकमला िोलावन घतल असत आवण

तयाला काही साागणयािा परयतन कला असता तर तयािा पररणाम उलटाि झाला

असता रवकमिा राग आगीत पडलडया तलापरमाण अवधकि उराळन आला असता

आवण तया भरात तयान गगफ मनीिा अवमान करणयासही कमी कल नसत तयामळ

गगफ मनीचया शाात वततीला जरी िाधा आली नसती तरी रवकमचया पापकमाफत

मातर आणखीनि भर पडली असती आवण तयािी दषरळ पनहा रवकमलाि

भोगावयास लागली असती पढ तयाला तशी ती भोगावी लागलीि हा भाग वगळा

रवकमिी अशी दरावसथा गगफ मनी जाणन होत तयााचया रठकाणी तयाचयाववियी

दया व कळवळाही होता परात गगफ मनी सजञपणान व वववक िाळगन सवसथि

रावहल आवण रवकमि भववतवय तयाानी ईशवरी वनयतीवर सोपवलrdquo

नारदाि िोलण ऐकन लकषमीचया मनाला झालल समाधान वतचया

मखावर सपषटपण ददसत होत आवण त पाहन नारदालाही होणारा सातोि तयाचया

मखावर तवढयाि सपषटपण ददसत होता लकषमीि मन पढील कथाभाग शरवण

करणयाचया अवसथपरत आलल असन वतचया रठकाणिी आतरता वाढलली आह ह

लकषात यायला नारदाला जराही वळ लागला नाही तयामळ कषणभरही वाया न

दवडता नारदान िोलावयास सरवाति कली

ldquo ह लकषमी मला खातरी आह की तझ मन मोकळ होऊन कषणाचया

परमान व माहातमयान पणफपण यकत झालल आह आवण कषण व रवकमणी यााचया

वववाहािी कथा ऐकणयासाठीिी तझी उतसकता अगदी वशगला पोहोिलली आह

माझया अातःकरणातही तोि परसाग साकार होऊ लागलला आह आवण तया कथत

भरलला परमरस शबदरपान परगट होणयासाठी अतयात अधीर झालला आह कारण

िदधीन दकतीही गोषटी समजन घतडया तरी सगणिररतरातील अतयात मधर अशा

परमरसाि परतयकष सवन कडयाखरीज मनाि समाधान व तपती होणार नाही ती

नाहीि आवण परमाचया अनभवामधयि आनादािा अनभव सामावलला आह ह तर

वतरकालािावधत सतय आह तवहा आता तया समधर परमरसाि सवन करणयासाटी

आपण उभयता सादर होऊया

ह लकषमी गगफ मनीशी िोलण झाडयावर भीषमकाि मन पषकळस वसथर

झाल आवण गगफ मनीनी कलडया मागफदशफनानसार वागणयािा तयािा वनियही

झाला रवकमणीिा तर आधीि वनिय झालला होता परात गगफ मनीकडन कषणाि

माहातमय ऐकडयापासन रवकमणीचया रठकाणी एकीएक कषणपरापतीिाि धयास

लागलला होता तरीही वति मन मातर अतयात शाात व वसथर होत कारण गगफ

मनीचया साागणयातील िोध रवकमणीचयाठायी पणफपण ठसलला होता गगफ मनीचया

साागणयानसार भीषमकान रवकमला आपडया महालात िोलवन घतल आवण तथ

उपवसथत असलडया राणी शदधमती व रवकमणी यााचया दखति रवकमणीचया

सवयावरािा घतलला वनणफय रवकमला कळीत कला

अपकषपरमाण रवकमिी परवतदकरया साहवजकि तीवर सातापािीि होती

परात भीषमक सवतःचया वनणफयाशी खािीर रावहला तयान रवकमला समजावन

साावगतल की ldquoरवकमणीन कोणाशी वववाह करावा हा वनणफय अजन घतलला नाही

मग तो कषण असो वा वशशपाल असो वति मन याववियी खल व मोकळ आह

आवण रवकमणी वतिा वनणफय परतयकष सवयावराचया माडपाति तया वळीि घईल

तवहा राजपरोवहतााकडन शभमहतफ वनवित करन घऊन शभददन ठरवया आवण

तयापरमाण सवफ महणज सवफ राजााना व राजपतरााना रवकमणीचया सवयावराि वनमातरण

पाठवणयािी वयवसथा कर याrdquo

भीषमकाि अस वनियातमक िोलण ऐकन रवकमही थोडासा िदकति

झाला एरवही रवकमला थोडासा वभऊन व दिन वागणारा भीषमक एकदम एवढा

सपषटपण व वनःसाददगधपण कसा काय िोल लागला अशा वविारान रवकमलाही

ववसमयि वाटला सरवातीला रवकमचया मनातील रागािा जरी भडका उडाला

तरी नातर तयान धोरणीपणा दाखवला आततापासनि ववरोध न करता मखय महणज

रवकमणी वववाहाला तयार झाली आह या गोषटीिा उपयोग करन घयावा असा

वविार रवकमचया मनान कला आवण तयान िाहयकरणी तरी सामोपिारान

वागणयाि ठरवल lsquoपरतयकष सवयावराचया वळी रवकमणीला वशशपालाशीि वववाह

करायला भाग पाडायिrsquo असा मनोमनी वनिय कायम ठवन रकमी सवसथ िसला

रवकमचया मनातील हा कावा भीषमकाचयाही लकषात आडयावशवाय रावहला नाही

परात lsquoतयावळि तयावळस पाहन घऊ तयावळस तयातन काहीतरी मागफ वनविति

वनघलrsquo अशी खातरी मनात िाळगन आवण ईशवरावरती पणफ भरवसा ठवन भीषमकही

शााति रावहला तयानही उगािि वविय न वाढवता साभावय कठीण परसाग टाळला

महणणयापकषा तयान तो धोरणीपणान पढ ढकलला असि महणाव लागल

रवकमणीही िाहयाागान शाात ददसत होती परात अातःकरणाचया ठायी कषणाचया

परमरपाि समरण कायम ठवन कषणपरापतीिा वनधाफर व धयास मातर रवकमणीचया

ठायी पणफपण होता

ह लकषमी रवकमशी िोलण झाडयावर भीषमकाि मनोधयफ अवधकि

वाढल lsquoरवकमशी सपषटपण िोलन आपण तयाला आपल महणण मोकळपणान सााग

शकलोrsquo यािि भीषमकाला आधी नवल वाटल पण तयाििरोिर तयाि मनोिळही

वाढल आवण पढील कती करणयासाठी तो सजज झाला भीषमकान तािडतोि

आपडया मावतरमाडळािी िठक िोलावली आवण तयााना रवकमणीचया सवयावरािी

िातमी साावगतली सवाानाि आनाद झाला आवण सवफि जण मोठया उतसाहान

भीषमकाचया साागणयानसार तयारीला लागल राजपरोवहतााना वविारन शभददन

व शभमहतफही वनवित ठरला दशोदशीचया राजााना व राजपतरााना आमातरण

पाठवणयासही सरवात झाली सवफसाधारणपण ती आमातरण जरी दताामारफ त

पवतरका पाठवन करणयात आली तरी मानयवर राजााना व समराटााना मातर ही

आमातरण भीषमकान वयवकतगत सादश पाठवन कली रवकमन जरासाध व वशशपाल

इतयादी तयाचया खास सािावधतााना वयवकतशः भटन रवकमणीचया सवयावराि आमातरण

ददल तयािवळी lsquoह सवयावर हा तर एक िाहय दखावा असन रवकमणीिा परतयकष

वववाह वशशपालाशीि होणार आहrsquo अशी खातरी रकमी सवाानाि खाजगीत दत

होता

भीषमक जाणन होता की रकमी यादवााकड आमातरणासाठी जाण

कधीि शकय नाही महणन तयान मथरावधपती िलराम व कषण यााना वयवकतगत

आगरहाि पतर व आमातरण पाठवन lsquoतयाानी अगतयान यणयाि करावrsquo अशी परमािी

ववनातीही कली िलरामाला या गोषटीि थोडस नवल वाटलि परात कषणाला मातर

तया पतरामागील हत लगिि लकषात आला भीषमकाचया मनातन रवकमणी

आपडयालाि दणयाि नककी आह ह कषणानही ओळखल आवण तयाि मनही परसनन

झाल कारण रवकमणीववियीचया अनक गोषटी कषणाचयाही कानावर आडया

होतयाि रवकमणीिी सादरता सोजवळता शालीनता व मखय महणज सावततवकता

या गणाािी कीती सवफतरि पसरली होती अनक राजााचया व राजपतरााचया मनात

रवकमणीचया परापतीिी तीवर इचछा वनमाफण झालली होती परात रवकमणीचया मनात

काय आह यािा थाागपतता मातर कोणालाि लागलला नवहता रवकमणीचया

सवयावरािी घोिणा झाडयावर अनकााचया मनातील आशा पडलववत झाडया आवण

रवकमणीचया परापतीि मनातील मााड खाणयास तयाानी सरवात सदधा कली

ह लकषमी भीषमकाचया भटीस जाऊन आलली काही माडळी कषणाचया

भटीसही काही राजकीय कारणाामळ यत असत तवहा अनकााचया िोलणयात

भीषमकाचया सजजनतवािा व सतपरवततीिा उडलख जसा यत अस तसा अगदी

सहजपण रवकमणीिा ववियही वनघत अस भीषमकाचया वनतय जवळ राहन

अनकााशी अनक वविय िोलणयामधय सहभागी होणारी रवकमणी अशी वतिी

परवतमा सवााचयाि साागणयातन कषणाला जाणवत अस तयामळ कषणाठायीही

रवकमणीववियी एक परकारि कतहल व आकिफण वनमाफण झालल होति पण जवहा

सवााचया िोलणयातन रवकमणीचया सदगणाािी ववशि परशासा परगट होत अस तवहा

मातर lsquoअशीि सहधमफिाररणी आपडयाला हवीrsquo अस कषणालाही मनोमनी वाट

लागल होत एवढि नवह तर lsquoआपण व रवकमणी ह एकमकाासाठीि आहोतrsquo अशी

खातरीि कषणाला तयाचया आातररक पररणतन जाणव लागली होती तयामळि जवहा

भीषमकाकडन रवकमणीचया सवयावराि आगरहपवफक आमातरण आल तवहा तया

सवयावराला जाणयािी तयारी कषणान लागलीि सर कली सदधा कारण तयािा

तसा वनिय आधीपासनि झालला होता िलरामाला मातर कषणािा हा उतसाह

अनाकलनीय व जरा जासति वाटला परात lsquoकषणान ज ठरवल त ठरवलिrsquo हा

कषणािा सवभाव जाणन असलला िलराम मग सवसथ िसन lsquoआता काय होतrsquo त

रकत पहात रावहला

रवकमणीि कषणाला परमपतर

ह लकषमी परात रवकमणीचया मनातील तगमग मातर हळहळ वाढत होती

lsquoमी कषणाला मनातन आधीि वरल आह आवण भर सवयावरातही मी कषणाचयाि

का ठी वरमाला घालणार आह हा तर माझा वनिय झाललाि आह परात कषणािी

मनपसाती मला लाभल का कषण सवतः सवयावरासाठी वनवितपण यईल ना अस

माझयात काय आह की कषणान तयािी सवफ काम िाजला टाकावीत आवण माझया

सवयावराला यणयासाठी पराधानय दयाव जर कषण परतयकष सवयावराला उपवसथति

रावहला नाही तर मग माझ काय होणार रवकमचया जिरदसतीपढ मला माझी

मान तकवण भाग पडल काय माझ तात तयावळस काय भवमका घतील

तयाािाही मग काही इलाजि िालला नाही तरrsquo

अशा अनक वविाराानी रवकमणीचया मनात अगदी काहर माजल आवण

वतचया मनािी असवसथता वाढति रावहली शवटी रवकमणीन परयतनपवफक वतचया

मनाला सावरल कषणाचया परमाि समरण करन गगफ मनीि साागणही रवकमणीन

वतचया ठायी जाग कल तवहा रवकमणीि मन पषकळस शाात व वसथर झाल आवण

परापत पररवसथतीतील अडिणीवरिा उपाय वतला वतचया दषटीसमोर ददस लागला

परतयकष कषणाशीि सवतः सापकफ साधणयािा रवकमणीन वनिय कला आवण तयासाठी

वतन एक अवभनव मागफ शोधन काढला कषणाला एक वयवकतगत खाजगी पतर गपतपण

पाठवणयाि रवकमणीन ठरवल

ह लकषमी तस पहायला गल तर रवकमणीिा हा वनणफय धाडसािाि

होता कारण एक कमाररका व तीही राजकनया एका अपररवित परिाला वतिी

परमभावना वयकत करणयासाठी एक खाजगी पतर वलवहत ही गोषट तर तया वळचया

जनरीतीचया ववरदधि होती एवढि नवह तर तया कतीिी साभावना एक दषकतय

महणनि कली गली असती सामानय जनतचया दषटीन तर तो एक वयवभिारि

ठरला असता तयातनही या गोषटीिा जर गौपयसरोट झाला असता तर सवफतर

हलकडलोळि झाला असता सवफ राजकळालाि दिण लागल गल असत सवतः

भीषमकही या कतयाि समथफन तर कधीि कर शकला नसता तयालाही तया वळचया

परिवलत सामावजक धमाफनसार रवकमणीववरदध कडक कारवाई करण भागि पडल

असत रवकमचया सवभावानसार तर रागाचया भरात तयाचयाकडन काहीतरी

आततायी कतय वनविति घडल असत रवकमणीचयाही रठकाणी या सवफ साभावय

अडिणीिा समयक वविार होताि परात तरीही वतन कवढातरी धोका पतकरला

याि कौतकि करावयास हव होय की नाहीrdquo

िोलता िोलता नारदाचया मखातन रवकमणीववियीि कौतक तया

परशनोदगारातनि सहजपण परगट झाल खर परात लकषमीचया मनािी झालली

असवसथता काही लपन राह शकली नाही न राहवन लकषमीचया मखातनही वतचया

मनातील िलवििल वयकत होऊ लागलीि

ldquoअर नारदा ही कवळ कौतकािी गोषट नाही तर अतयात काळजीिीि

िाि आह एवढा मोठा धोका पतकरणयािा रवकमणीिा वनणफय हा मला तरी

अनावशयकि वाटतो वतचया मनािी अगवतकता मी समज शकत परात तरीही

एवढी जोखीम सवीकारण खरि जररीि होत का कारण रवकमणीि एखाद

पाऊलही जरी िकन इकड वतकड झाल असत तरी वतिी सवफि योजना कोसळली

असती आवण सवफि मसळ करात गल असत मग वतला कोणीि वािव शकल नसत

महणज मला वाटत अगदी कषणही तयापकषा कषणावर शरदधा ठवन व तयािाि

भरवसा धरन जर रवकमणी शाातपण वाट पाहत रावहली असती तर मला वाटत

कषणान वतिी इचछापती वनवितपण कली असती थोडासा धीर धरन रवकमणीन

कषणाला तयािा पराकरम दाखवणयािी साधी तरी दयायला हवी होती होय की

नाहीrdquo

नारदाि आधीि िोलण जया परशनोदगारान थाािल होत तयाि

परशनोदगारान लकषमीिही िोलण थाािल या योगायोगातील गामत नारद व लकषमी या

उभयतााचया लकषात आली आवण त थोडस हसल खर परात अगदी थोडा वळि

दोघही लगिि गाभीरही झाल कारण त िोलत असलला वविय हा गाभीरि होता

आवण तयाववियी गाभीरपणि िोलण आवशयक होत नारदानही लागलीि

गाभीरतन िोलावयास सरवात कलीि

ldquoह लकषमी सगण भवकतमागाफि हि तर ववशितव आह तयामधय

भकतािाि पराकरम परगट होत असतो कारण ईशवरपरापतीिी आतयावतक तळमळ ही

मळात भकताचया रठकाणीि असत ईशवराचया अनभवलडया सगण परमातनि असा

भवकतभाव भकताचया ठायी वनमाफण झालला असतो आवण तयािी पररणती व पती

कवळ ईशवराचया परतयकष परापतीमधयि होत असत तयामळ भवकतभावामधय असलली

परमािी उतकटताि असा पराकरम करायला भाग पाडत कारण कवळ साधया जजिी

परयतनान ईशवरािी परापती होण शकयि नाही तयासाठी असाधारण परयतनि घडाव

लागतात ह सतयि आह परात भवकतमागाफतील परतयक कती ही जशी मनातील उतकट

परमभावामळ घडत तसि ती कती कशी करावी यािा सिोधही भकताचया रठकाणी

जागत असतो ही सवाफत महततवािी गोषट आह या सिोधामळि योगय वळी योगय

कती योगय परकार घडत आवण भकतााकडन पराकरम घडतो भकताािा असा पराकरम

पाहनि ईशवर भकताावर परसनन होतो आवण सवतःहनि भकतााचया सवाधीन होतो

कारण ईशवर हा पराकरमािा भोकता आह आवण ईशवराचया भकतीन ईशवरािी परापती

हाि मानव जनमातील एकमव पराकरम आह

ह लकषमी कषणावरील भवकतभावामळ नमका हाि पराकरमािा भाव

रवकमणीचया रठकाणी जागत झाला आवण ती तया दषटीन परयतन करायला उदयकत

झाली रवकमणीचया भवकतभावािी पती परतयकष कषणि कर शकत होता ह तर

सतयि आह परात तयासाठी व तयाआधी रवकमणीिा भाव कषणापयात पोहोिण

अतयात आवशयक होत कषणािी परतयकष भट घण ह तर रवकमणीसाठी अशकयि

होत महणनि वतन मग पतरभटीिा मागफ सवीकारला अथाफत तयामधय जोखीम

होती ह तर खरि आह परात दसरा काहीही पयाफय उपलबधि नसडयामळ

रवकमणीिाही नाईलाजि झाला महणनि वतन परतयकष कती मातर पणफ

आतमववशवासान आवण मखयतः पणफ वववकानि कली

रवकमणीन परथम राजवाडयामधय वनतयनम पजाअिाफ करणयासाठी

यणाऱया सदव नावाचया एका परोवहताला सवतःचया ववशवासात घतल आवण तयाला

आपडया मनातील योजलला ित साावगतला तो परोवहतही रवकमणीचया मनातील

भाव ओळखन होता आवण मखय महणज कषणािी थोरवी जाणन होता तयामळि

तो परोवहत रवकमणीिी मदत करणयास लागलीि तयार झाला रवकमणीचया

कामामधय पणफ धोका आह ह कळनही तो परोवहत ती जोखीम सवीकारणयास तयार

झाला कारण तयाचया मनािी वनवित खातरी होती की तयाचयाकडन एक सतकमफि

घडत आह आवण तो एका सतकायाफलाि साहाययभत होत आह

ह लकषमी अशा तऱहन कषणाला पतर पाठववणयािी तजवीज कडयावरती

रवकमणी परतयकष पतर वलवहणयासाठी सजज झाली तयासाठी वतन परथम आपडया एका

रशमी वसतािा एक भाग कापन वगळा कला आवण सवतःचया हातान नीट धऊन

पणफ सवचछ कला नातर तया वसतभागावरती वारावार हात दररवन रवकमणीन तो

अतयात मलायमही कला रवकमणी रोज वतचया कपाळी का कमवतलक लावणयासाठी

महणन जया ताािडया का कमािा उपयोग करीत अस ति वतन पतर वलवहणयासाठी

घतल रवकमणीन वति अतयात आवडत असलल मोरपीस पतरवलखाण करणयासाठी

महणन हातात घतल मातर वतला वतचया अतयात वपरय अशा कषणाि समरण झाल

आवण वति अातःकरण कषणपरमान एकदम भरनि आल खर तर रवकमणीन ना

कधी कषणाला परतयकष पावहल होत ना कधी ती तयाला परतयकष भटली होती पण

तरीही कषणाचया रपाि गणवणफन अनकााचयाकडन वारावार कवळ ऐकनि

रवकमणीचया मनात कषणािी परमपरवतमा पणफपण भरन रावहली होती आवण वति

मन तर कषणपरमाति सदव िडनि रावहलल अस तयामळि कषणपरमािा उिािळन

आलला रवकमणीिा भाव शबदरप होणयास जराही वळ लागला नाही आवण वतिा

परमभाव वयकत करणयासाठी योगय व अनरप शबदाािा शोध घणयािीही वळ

रवकमणीवर आली नाही रवकमणीि कषणपरम वयकत करणयासाठी शबद जण

धावनि आल आवण कषणपरमान सजन साकार होऊ लागल

ldquoअहो कषणदवा माझया पराणनाथा का डीनपरिी राजकनया रवकमणी

ही आपणाला सवफपरथम मनोभाव वादनि करत आवण आपणाला पतर वलवहणयाि

अस धाडस कडयािददल आपली मनःपवफक कषमाि मागत परात माझाही नाईलाजि

झाला महणनि कवळ हा मागफ मी अागीकारला आह तरी मला आपण समजन घयाव

अशी ववनाती मी मनोमनी तशी खातरी पणफपण िाळगनि करीत आह मला

आपडयाला एवढि साागायि आह आवण एकि ववनाती करायिी आह की lsquoमी

आपणाला मनान पणफतः वरल आह तरी आपण माझा पतनी महणन सवीकार करन

मला उपकत करावrsquo एवढीि पराथफना आह

अहो कषणदवा माझी ही ववनाती आपणाला एखदवळस वववितर ककवा

गामतीिीही वाटल कारण माझी व आपली परतयकष काहीही ओळख नसतानाही मी

ह साहस करीत आह परात तयामागि पररणासथान तर कवळ आपण सवतःि आहात

आपल रप गण व सवफ िररतर यािी कीतीि अशी आह की कोणािही मन

आपडयाठायी अगदी सहजपण लबध होईल आवण तयािा तयाला दोिही दता यणार

नाही आपण अनकाासाठी आहात ह मी जाणन आह पण माझयासाठी मातर आपण

एकीएकि आहात

ह पराणनाथ कदावित आपडयाला ही माझी कवळ भावनातमकताि

आह अस वाटल भावनचया भराति ह पतर मी वलहीत आह असही आपडयाला वाट

शकल परात एका गोषटीिी वनवित खातरी िाळगा की हा वनणफय मी अतयात

वविारपवफक घतलला आह पण हा वविार मातर मी आपणाला योगय आह की नाही

याि गोषटीिा होता कारण आपली योगयता व शरषठता ही तर वनरषववादि आह आवण

त ठरवणयािी माझी अवजिात लायकी नाही हही मी जाणन आह भीषमक राजािी

कनया या नातयान अनक थोर थोर अशा ऋिीमनीचया मखातन आपल जीवनिररतर

व गणकीती शरवण करणयािी साधी मला मोठया भागयानि लाभली तवहाि

तनमनान जयाािी सवा जनमभर करावी अस कवळ आपणि एकीएक आहात असा

माझा दढवनिय झाला तसाि धयासही माझयाठायी जडन रावहलला आह आवण

तयािी पती कवळ आपणि माझा पतनी महणन सवीकार करन कर शकता

अहो कषणदवा पण जवहा परतयकष गगफ मनीचया मखातन आपल

माहातमय मी शरवण कल तवहापासन तर माझयाठायी आपडयाववियी एकीएक

भवकतभावि वनमाफण होऊन रावहलला आह माझया धयानी मनी व वयवधानीही

कवळ आपणि असता आता माझयाकडन रकत आपलीि पजा व भकती घडावी

आवण आपली माझयावरील परसननता मी अनभवावी एवढाि धयास माझयाठायी

जडन रावहलला आह कारण तयामधयि माझया जीवनािी साथफकता व धनयता आह

अशी माझी दढ शरदधा आह तरीही आपण परतयकष माझया सवयावराचया वळी

उपवसथत राहणयािी कपा करावी आवण आपडयाववियीिा भाव सवाासमकष

जाहीरपण परगट करन आपणास वरणयािी साधी मला आपण दयावी अशी मी

आपडयाकड ववनमरपण पराथफना करीत आह माझया सवयावराि ह वयवकतगत आमातरण

मी आतयावतक परमान करीत आह तयािा सवीकार करावा ही ववनाती माझी परमािी

अजी मी आपडया िरणी सादर कली आह आवण आपली मजी माझयावर वनवितपण

होईल असा माझा पणफ ववशवास आह आपडया पदी माझ पनहा पनहा सपरम साषटााग

नमसकार सदव आपल कषम व कशल लिवततrdquo

ह लकषमी खर तर रवकमणीन कषणाला थोडकयात पतर वलहन वतचया

मनीि भाव कषणाला कळववणयाि ठरवल होत परात पतर वलखाणाचया वनवमततान

जवहा वतला कषणाचया माहातमयाि समरण झाल तवहा वतचया रठकाणि परम

अनावरि झाल तयातनि शबदपरवाह वनमाफण झाला आवण तयादवार कषणपरम अखाड

ओघान वाहि लागल परात थोडया वळान वतिी तीि भानावर आली एवढ दीघफ

वलखाण वतचयाकडन कस घडल याि वति वतलाि नवल वाटल पण मग वतचया

मनात लगिि आणखीनही एक वविार आला की एवढ लाािलिक पतर कषणाला

पाठवाव की नाही कारण कषणािी व रवकमणीिी परतयकष भटि काय तर

ओळखही नवहती परात या गोषटीवर जासत वविार करीत न िसता रवकमणीन

मनािा एकि वनिय कला की पतरादवार मोकळ झालल आपडया मनातील भाव

आपण कषणाला परमान अपफण करावत आवण िाकी सवफ तया कषणावरि सोपवाव

भलिर व योगयायोगय यािा वनवाडा कषणि करील आवण काय तो वनणफयही कषणि

घईल परात वतचया भावािा कषण नककीि सवीकार करील यािी पणफ खातरी

रवकमणीचया ठायी होती महणनि अगदी वनःशाक मनान रवकमणीन त पतर एका

रशमी वसतात िााधन आधीि योवजडयापरमाण तया परोवहताचया सवाधीन कल आवण

तयािी मथरकड जाणयासाठी तवररत रवानगी कली

ह लकषमी रवकमणीचया साागणयापरमाण वनघालला तो परोवहत

अवतशय गपतपण व सावधानतन परवास करीत करीत तवरन मथरस जाऊन

पोहोिला तयान तािडतोि कषणाशी सापकफ साधन तयाला वनरोप कळवला की तो

का डीनपराहन एक अतयात महततवािा व खाजगी सादश घऊन आलला आह आवण

तयाला कषणािी भट तवररत व एकाातात हवी आह lsquoका डीनपरrsquo ह नाव ऐकताि

कषण लगिगीन िाहर आला आवण तयान तया परोवहतािी भट घऊन तयाला तयाचया

यणयाि कारण वविारल परोवहतान आधी आजिाजला पाहन कोणी नसडयािी

खातरी करन घतली आवण कषणाला ववनमरभावान अवभवादन करन तो महणाला

ldquoमी का डीनपरचया राजवाडयातील एक परोवहत असन मला आपडयाकड राजकनया

रवकमणीन एक खास पतर घऊन पाठवल आह पतर अतयात खाजगी आह आवण त

कवळ आपडयासाठीि आह पतराि उततरही आपण माझयािरोिरि तवररत पाठवाव

अशी ववनातीही राजकनयन आपणास कली आहrdquo

तया परोवहताि िोलण ऐकताकषणीि कषणाचया मखावर परसननता

झळकली तयान तवरन त पतर आपडया हातात घतल आवण आतरतन वािावयास

सरवातही कली कषण जस जस पतर वाित होता तस तस तयाचया मखावरील भाव

िदलत होत रवकमणीचया सादर व वळणदार अकषरातील वलखाणातन पाझरणारा

कषणाववियीिा परमभवकतभाव कषणाचया अातःकरणापयात पोहोिणयास जराही वळ

लागत नवहता कारण रवकमणीचया तया भावात जवढा आवग होता तवढीि तो

भाव सवीकारणयािी आतरता कषणाचया ठायी होती तयामळि कषणाि अातःकरण

सातोि पावता पावता अवधकावधक आनाददत होत होत रवकमणीि पतर वािन

झाडयावरती कषणान आपल पाणावलल नतर कषणभर वमटन घतल आवण पढचयाि

कषणी तयान तया परोवहताि हात परमान आपडया हातात घतल एवढि नवह तर

तयान तया परोवहतालाि परमान दढाललगन ददल कषणाचया या अिानक घडलडया

उतसरतफ कतीन तो परोवहत जवढा िदकत झाला तवढाि सखावलाही तयान

कषणाला आपल दोनही हात जोडन ववनमरभावान वादन कल आवण महणाला

ldquoअहो ह तर माझ परमभागयि आह आपणासारखया थोर परिािा

अाग साग मला लाभला आवण माझी काया कताथफ झाली यामधय माझया पातरतिा

काहीही भाग नसन ह तर आपल रवकमणीवरील परमि परगट झाल ह मी पणफपण

जाणन आह आपणा उभयतााि परसपराावरील असलल उतकट परम आपडयापयात

पोहोिवणयासाठी मी कवळ माधयम ठरलो परात मला मातर तयािा अवतशय

आनादही होत आह तया तमचया परमािी दवाण घवाण करीत असताना तया परमािा

सपशफ माझयाही मनाला वनविति झाला आवण तया परमातील काही अाश का होईना

पण माझया मनाला नककीि लागन रावहलला आह यािी मला पककी खातरी आह तवढ

परम मला माझया जीवनभर परल असा माझा दढ ववशवास आह

अहो खर तर आपण व रवकमणी याािी भटि काय पण आपण तर

एकमकााना पावहललही नाही परात तरीही आपल ह परसपराावरील एवढ उतकट परम

पावहल की मला तर अतयात नवलि वाटत का डीनपरला मला रवकमणीिी अवसथा

पहायला वमळाली होती वतचया रठकाणी तर आपल माहातमय एवढ ठसलल आह

आवण ती आपडया परमसमरणात वनतय एवढी रमलली असत की वतला वतचया दहाि

व आजिाजचया पररवसथतीिही भान नसत वतिी ही अवसथा जवहा वतन मला

ववशवासात घऊन माझयाकड परगट कली तवहा मला तर वतिी काळजीि वाट

लागली कारण अस एकतरी भाववनक परम आवण तही परतयकष भट न होता महणज

तर त काडपवनकि होय तयामळ तया परमाचया भावनला जर परतयकष परवतसाद

वमळालाि नाही तर त मन वनराशचया गतत एवढया खोलवर जाईल की मग तया

मनाला तयातन वर काढण अतयात कठीणि होऊन राहील परात रवकमणीचया ठायी

वतचया परमाववियी एवढा जिरदसत आतमववशवास होता की तयामळ मी तर अगदी

िदकति झालो होतो तयाििरोिर रवकमणीचया परमातील परामावणकपणा मला

अतयात भावला आवण वतिी वयाकळता पाहन तर माझ मन दरवलि महणनि तर

मीसदधा एवढया साहसाला तयार झालो

अहो पण परतयकष जवहा आपली भट झाली तवहा आपडयाठायीसदधा

रवकमणीववियी तवढाि उतकट परमभाव आह ह पाहन तर मी अवाकि झालो

परतयकष भट न होताही तमहा उभयतााचया रठकाणी परसपरााववियी एवढ जिरदसत

परमाकिफण आह आवण एकमकााठायी असलडया परमािी परसपरााना एवढी खातरी

आह की ह तर तमहा उभयताािी मन एकमकााशी परमान पणफपण जळली

असडयािि लकषण आह मला वाटत यापकषा मोठा िमतकार सवफ सषटीत दसरा

कोणताही असण शकयि नाही आता तर माझी खातरीि झाली आह की तमही दोघ

परसपरााना कवळ अनरपि आहात अस नाही तर तमही रकत एकमकाासाठीि

आहात तमचया जोडीिी तलना कवळ लकषमीनारायणाचया जोडीशीि करता यण

शकय आह तमचया वववाहािी गाठ बरमहदवान आधीि िााधन ठवलली आह ह

नककी तयासाठी मी कवळ वनवमततमातर व थोडयारार परमाणात सहाययभत होत आह

ही माझयावरती तया परमशवरािीि कपा आह असि महणाव लागल तवहा मला

आता वनरोप घणयािी अनजञा दयावी एवढीि पराथफना आह रवकमणीला तमही काही

वगळा वनरोप दणयािी आवशयकता आह अस मला तरी वाटत नाहीrdquo

तया परोवहताि िोलण ऐकन कषणाला अतयात सातोि झाला तयान

आपडया सवकााना िोलावन घतल आवण तया परोवहतािा यथोवित सतकार व

पाहणिारही कला कषणान दऊ कलल धन घणयाि मातर तया परोवहतान अतयात

नमरतन नाकारल कषणाला वादन करन व जासत वळ ववशराातीही न घता वनघणाऱया

तया परोवहताला कषणान कषणभर थाािवल कषणान रवकमणीि पतर सवतःकड ठवन

घतल आवण जया रशमी वसतात त पतर िााधन आणल होत तयाि वसतात एक

तळशीिी माळ ठवली आवण पनहा त वसत िााधन तया परोवहताचया सवाधीन कल

परोवहताकड िघन कषणान रकत सिक वसमत कल परोवहताला तो साकत लकषात

आला तयान पनहा कषणाला वादन कल आवण तो तवरन का डीनपराला जाणयासाठी

वनघाला

ह लकषमी का डीनपरात रवकमणी मातर डोळयात पराण आणन तया

परोवहतािी वाट पाहत होती lsquoएवहाना पतर कषणापयात पोहोिल असल आवण

तयान त वािलही असल कषणािी परवतदकरया काय व कशी असल िरrsquo या

सततचया वविारान रवकमणीि मन अतयात वयाकळ झालल होत रवकमणीला तर

जाणारा परतयक कषण एका ददवसासारखा आवण परतयक ददवस एका विाफसारखा

जाणवत होता परात रवकमणीचया मनािी ही अवसथा ती िाहयाागान दाखव शकत

नवहती कोणाचयाही ती लकषात यणार नाही यािी अतयात काळजी रवकमणी घत

होती सदवान रवकमणीला रार काळ परतीकषा करावी लागली नाही रवकमणीचया

मनािी तगमग अवधक तीवर होणयाचया आति वतन कषणाकड पाठवलडया

परोवहताि परत यण झाल रवकमणीकड पाहन आधी तयान मादवसमत कल मातर

रवकमणीचया मनावरिा ताण एकदम हलका झाडयासारखा झाला अजन तो ताण

पणफपण गला नवहताि परात तया परोवहताचया नजरतील सिक भाव रवकमणीचया

लगिि लकषात आला आवण वतचया मनाला िरािसा ददलासा वमळाला परात

अजनही परोवहताचया मखातन परतयकष ऐकण वशडलक रावहलल होति तयािीही

पती लगिि झाली

ह लकषमी योगय साधी िघन रवकमणीन तया परोवहताला तािडतोि

आपडया महालात िोलावन घतल तया रठकाणी आडयावर परोवहतान पवहली गोषट

कोणती कली असल तर काहीही न िोलता कषणान ददलली व आपडयािरोिर

आणलली तया रशमी वसतािी गाडाळी रवकमणीचया हातात सपदफ कली तया रशमी

वसताचया सपशाफनि रवकमणीि सवााग मोहरन आल वतन लागलीि त रशमी वसत

उलगडल असता तयातील तळशीिी माळ वतचया नजरस आली आवण कषणाचया

परमसमरणान रवकमणीि अातःकरण भरनि आल तया माळचया सगाधान

रवकमणीि मन तर अतयात सखावलि परात ती अतयात भावपणफही झाली

रवकमणीन ती माळ पनहा पनहा आपडया नतरााना लावली आवण नातर तया माळला

आपडया हदयाशी धरन रवकमणीन आपल नतर वमटन घतल परात तया नतराातन

वाहणाऱया परमाशराना थाािवण मातर रवकमणीला शकय झाल नाही आवण तस करण

वतला आवशयकही वाटल नाही रवकमणीिी ती भावपणफ अवसथा पाहन तो

परोवहतही भावनावववश झाला आवण तयाि डोळही पाणावलि काहीही न िोलता

व काही िाहलही लाग न दता तो परोवहत तथन हळि वनघन गला

ह लकषमी थोडयाि वळात रवकमणी भानावर आली खरी परात वति

मन मातर कषणाववियीचया परमान व तयाहीपकषा अवधक कतजञभावान भरन रावहल

होत वतचया परमभावािा आवण मखय महणज वतिा सवीकार कषणान अतयात कपावात

होऊन कला याति रवकमणीला सवफ पावल होत िाहयाागान जरी ती अजन

कषणािी झाली नवहती तरी अातःकरणात मातर रवकमणी सवफसवी कषणािी आवण

कषणािीि होऊन रावहली होती परात परतयकषपण कषणािी होण ह रवकमणीसाठी

अजन वशडलक रावहल होत तोि एकमव धयास रवकमणीला लागला होता

कषणपरापतीिी वनविती मातर आता वतचयारठकाणी पणफपण होती आवण तयासाठीचया

परयतनाासाठी रवकमणी आता पणफपण सजज झाली होतीrdquo

नारदाि िोलण ऐकणयात तनमय झालडया लकषमीचया मखातन

सहजोदगार वनघाल ldquoशाबिास रवकमणीिी वतिी खरि कमालि आहrdquo

लकषमीचयाकडन अतयात सहजपण परगटलल रवकमणीववियीि परशासापर विन ऐकन

नारदालाही सातोिि झाला आवण आपल िोलण थोडावळ थाािवन तो लकषमीि

िोलण ऐकणयासाठी आतरतन वतचयाकड परमळ नजरन पाहत रावहला नारदाचया

दषटीतील साकत लकषमीन लागलीि ओळखला आवण वतन पढ िोलावयास सरवात

कली

ldquoअर नारदा आता मातर मला रवकमणीचया भावाि कवळ कौतकि

वाटत नसन वतिा साथफ अवभमानही वाटतो lsquoदव ह शराला अनकल होत आवण परम

हि सवााना शर िनवतrsquo ह तर रवकमणीन सवतःचया पराकरमानि वसदध करन

दाखवल आह असा पराकरम परमाचया आतफततन वनमाफण झालडया भवकतभावामळि

रवकमणीकडन घडला हही सतयि आह पराकरम हि भवकतभावाि परमख लकषण

आह की जयामळ तो दव परसनन होतो आवण सवतःहन सवतःला भकताचया सवाधीन

करतो महणनि कषणही रवकमणीवरती असाि परसनन झाला आता तयानातर

कषणान काय व कशी लीला कली आवण रवकमणीसाठी तो कसा धावन गला ह

शरवण करणयािी माझी उतसकता अगदी वशगला पोहोिलली आह तवहा त सवफ

मला समगरपण व तवररत साागणयाि कर िघ कारण त ऐकडयावशवाय माझया

मनाला अवजिात सवसथता लाभणार नाहीrdquo

लकषमीचया िोलणयातन परगट झालली रवकमणीववियीिी योगय दाद

नारदाला सातोि दती झाली आवण अवधक उतसावहत व उततवजत होऊन तयान पनहा

िोलावयास सरवात कली

ldquoअगा लकषमी तला रवकमणीववियी ज वाटत आह त अगदी यथाथफि

आह परात एक गोषट लकषात ठव की अजनही रवकमणीला कषणािी परापती परतयकषपण

झालली नवहतीि कारण तयााि सवयावर होणयासाठी अजनही अवकाश होता आवण

गोषटी परतयकष होई होईपयात दकतीतरी अडिणी यण अगदी साभवनीय असत मखय

महणज रवकमणीसदधा ह समजन होती आवण महणन ती सावधही होती िाहयाागान

जरी रवकमणी सवााशी मोकळपणान वागताना ददसत असली तरी कोणाशीही ती

जासत जवळीकता राखत नवहती अगदी वतचया माता-वपतयाानाही रवकमणीन

कशािा थाागपतता लागन ददलला नवहता खर तर रकमी हा रवकमणीवर नजर व

पाळत ठवन होता परात तयालाही रवकमणीचया मनातील ित मळीि कळ शकला

नाही एवढी रवकमणीन दकषता राखलली होती

भीषमकान मातर रवकमणीचया सवयावरािी तयारी अगदी जोरात सर

कलली होती आवण रकमी सवतः जातीन सवाावरती लकष ठवन होता वनरवनराळ

राज महाराज व राजपतर यााचयासाठी तयााचया तयााचया मानाला व लौदककाला

साजस अस वगवगळ शावमयान उभारल जात होत तयामधय सवफ सखसोयी व

ववियभोगाािी साधन यााचया सववधा परवडया होतया भीषमकाचया व

का डीनपरचया ऐशवयाफिीि उधळण सवफतर नजरला यत होती आवण रवकमला तयािा

ववशि अवभमान वाटत होता रवकमन एक गोषट मातर हतपरससरि कली होती

आवण ती महणज तयान जरासाध व वशशपालादी अशा तयाचया गोटातील राजाासाठी

सवाापासन वगळी पण एकवतरत अशी वयवसथा कली होती वशशपालािा शावमयाना

तर रवकमन अतयात ववशितवान सजवला होता कारण कोणतयाही पररवसथतीत

रवकमणी व वशशपाल याािाि वववाह होणार यािी पककी खातरी रवकमला वाटत

होती तयाचया दषटीन तयाति रवकमणीि वहत होत आवण ति तयालाही पढ

लाभदायक ठरणार होत

ह लकषमी जसा जसा सवयावरािा ददवस व वळ जवळ यऊ लागली

तसा तसा िाहय वातावरणातील उतसाह व जडलोि वाढति होता परात भीषमक व

तयािी राणी शदधमती यााचया मनातील सपत ताण मातर वाढत होता तयािी जाणीव

तया उभयतााना होती तरीही त एकमकााना िाहयाागान तस दशफव दत नवहत

उभयता जवहा समोरासमोर यत तवहा कवळ मादवसमत करीत परात काहीही

िोलायि मातर टाळति असत रवकमचया रठकाणिी असवसथता तर अगदी

कमालीिी वाढली होती आवण ती तयाचया वागणया-िोलणयातन अतयात सपषटपण

परगट होत होती सवतः रवकमणी मातर अतयात शाात मनान व सवसथ विततान सवफ

गोषटी अगदी मोकळपणान व वयववसथतपण करीत होती खरी परात तीही तवढया

आनादात नवहती हही खरि होत

ह लकषमी हळहळ एकक करन सवफ आमावतरत राजामहाराजााि आगमन

होऊ लागल आवण का डीनपरातील गदी व वदफळ वाढ लागली परतयकाि यथोवित

सवागत व आदरसतकार राजा भीषमक सवतः जातीन करीत होता रवकमही तयामधय

सहभागी होत होता परात तयातही तो जाणनिजन डाव उजव करीत होताि

तयामळि जवहा कषणाि काही यादववीरााना साथीला घऊन का डीनपरी आगमन

झाल तवहा रकमी तयावळस मददामहन हजर रावहला नाही साधया औपिाररकति

व वशषटािारािही िाधन पाळणयास रकमी तयार नवहता एवढा कषणाववियीिा

राग व दविमतसर तयाचयारठकाणी भरन रावहलला होता

कषण-रवकमणी परथम भट

कषणाला पाहताि भीषमकाला मातर अतयानाद झाला कषणािी थोरवी

व ववशितव भीषमक जाणन होता पण कषणाला तो परथमि भटत होता आवण

कषणाचया परथम भटीति भीषमकािही मन कषणान लजकन घतल भीषमकान

कषणािा सतकार करणयाचयाआधीि कषणान तयाला वाकन नमसकार कला आवण

वसमतहासय करन तयाि कषमकशल वविारल कषणाचया मोहक वयवकतमततवान

भीषमक एवढा परभाववत झाला की तयान परमान कषणाला आपडया वमठीति घतल

एवढि नवह तर भीषमकान कषणािा हात आपडया हातात घऊन तयाला आपडया

सवतःचया राजवाडयात नल तयारठकाणी गडयावर भीषमकान राणी शदधमतीला

कषणािी आरती ओवाळणयास साावगतल कषणाला पाहताकषणीि शदधमतीलाही

परमान एकदम भरन आल आवण वतनही पािारती ओवाळन कषणाि सवागत करन

तयाि अवभषटलितन कल तयानातर भीषमकान कषणािी राहणयािी वयवसथा आपडया

राजवाडयातील एका खास महालात कली कषणािरोिर आलडया िाकी सवफ

यादवाािी उतरणयािी वयवसथा मातर आधी योजडयापरमाणि वगळया रठकाणी

करणयात आली कषणाचया रपान रवकमणीला सयोगय पती वमळत आह यािी

खातरी भीषमकाचया रठकाणी आधीपासनि होती कषणाचया परतयकष भटीन ती खातरी

आणखीनि पककी झाली एवढि

ह लकषमी रकमी मातर अपकषनसार सातापलाि भीषमकान कषणाला

आधीपासनि अस झकत माप ददडयािददल रवकमन तयाचयावर दोिारोप करन

ववरोध करणयािा परयतन कला परात कषणाि आगमन झाडयापासन धयफिळ घतलला

भीषमक तयाचया वनणफयापासन अवजिात हललाही नाही मग रवकमनही कधी नाही

तो धोरणीपणान थोडासा सायम दाखवला lsquoपरतयकष सवयावराचया वळीि काय त

िघन घऊrsquo असा वविार मनात ठवन रकमी िाहयाागान तरी परयतनपवफक सवसथि

रावहला

ह लकषमी कषणािी राहणयािी वयवसथा राजवाडयातील एका

महालाति कलली आह ह कळडयावर रवकमणीचया मनािी काय अवसथा झाली

असल त मला वाटत ति अवधक जाण शकशील जया कषणाचया भटीसाठी

रवकमणी डोळयात पराण आणन वयाकळतन वाट पाहत होती तो वतिा कषणनाथ

िाहयाागान का होईना पण वतचया अगदी जवळ वासतवय करन रावहला होता

साहवजकि रवकमणीला सवसथ िसवि ना रीतीररवाजापरमाण वतला िाहर

जाणयास परवानगी नवहती तयामळ रवकमणीचया मनात सारखी घालमल सर

होती परात रवकमणीन शाात मनान व मोठया ितराईन तयातन मागफ हा काढलाि

परातःकाळी लवकरि उठन रवकमणीन सनानाददक सवफ आवनहक पणफ कल आवण

राजवाडयाचया आवाराति असलडया एका दवालयात दवदशफनाला जाणयाचया

वनवमततान ती वतचया महालाचया िाहर पडली पजि सावहतय असलल िाादीि

तिक दोनही हातात धरन एकक पाऊल माद माद गतीन टाकीत रवकमणी िालत

होती पण तयावळस वतिी नजर मातर शोधक दषटीन आजिाजला पाहत होती

ह लकषमी रवकमणीचया रठकाणिी ही कषणभटीिी वयाकळता

कषणावशवाय दसऱया कोणाला िर कळण शकय होत कारण कषणही रवकमणीचया

भटीसाठी तवढाि आतर होता तयामळ कषणही जण तयाचया आातररक पररणनसार

तयािवळी सहजपण तयाचया महालातन िाहर आला राजवाडयाचया आवारात

असलल दवालय पाहन कषणाचया रठकाणिी उतसकता जागत झाली आवण तयािी

पावल तया ददशन वळली कषण थोडासा तया दवळाचया जवळ यतो न यतो तोि

अिानक व अनाहतपण कषण व रवकमणी एकमकाासमोर यऊन उभ ठाकल एका

कषणाति तया दोघााि नतर नतरासी वमळाल आवण दोघााचयाही अातरीिी खण

उभयतााना एकदमि पटली कषण व रवकमणी उभयताानी एकमकााना लगिि

ओळखल की lsquoहाि तो कषण आवण हीि ती रवकमणीrsquo आवण परसपरााकड त एकटक

दषटीन पाहति रावहल रवकमणीचया हदयातील परमनगरीिा राजा असलला कषण

आवण कषणाचया हदयात तयाचया वपरय सखीि सथान आधीि परापत झालली

रवकमणी यााना तयााि भाव वयकत करणयासाठी शबदाािी आवशयकता जण

जाणवलीि नाही शबदावीणही भाव वयकत करणाऱया नतरााचया परमिोलीन कषण व

रवकमणी एकमकााशी दकतीतरी वळ िोलत होत एकमकााना परमान परसपरााि

कशल वविारीत होत भटीिा झालला आनाद साागत होत आवण परमान एकमकााना

lsquoसााभाळन रहा काळजी कर नकोस पण काळजी घrsquo असही साागत होत काय

साागत होत आवण दकती साागत होत ह खर तर तयााि तयाानाि ठाऊक दसऱयाला

जथ परवशि नाही तथ कोण आवण काय िोलणार

ह लकषमी परात कषणाला पररवसथतीि भान व जाण अवधक होती

रवकमणीि पाणावलल नतर सहजपण वमटल गल होत कषणान एका दषटीकषपात

आजिाजचया पररवसथतीिा अादाज घतला आवण रवकमणीचया हातात असलडया

तिकातील एक सगावधत तळसीदल हातात घऊन तयािा हळवार सपशफ

रवकमणीचया नतरााना कला तया परमळ सपशाफन रवकमणीि नतरि काय वतिी सवफ

कायाि मोहरन रावहली अधोनमीवलत नतराानी कषणाि मनमोहक मखकमल व

तयावरील अतयात वमवशकल अस सहासय यााि होणार दशफन रवकमणीचया नतरातन

वतचया हदयात अगदी सहजपण पोहोिल आवण ठसलही कषणान त तळसीदल

रवकमणीचया हातात ददल थोडयाशा भानावर आलडया रवकमणीन तशाि

अवसथत तिकातील परसादािी दधािी िाादीिी वाटी कषणाचया हातात ठवली

कषणान तया वाटीतील दध आनादान पराशन करणयास सरवात कली तयावळस

तयाचया मखातन सााडणाऱया दधाचया िारीकशा धारकड रवकमणी अवनवमि

नतराानी पाहत होती कषणाि त वनरागस व गोड रप अातरात साठवन ठवणयासाठी

रवकमणीन कषणभर आपल नतर वमटन घतल आवण पनहा उघडल तर कषण वतचया

समोरन आधीि वनघन गलला होता

ह लकषमी कषण व रवकमणी यााचया पवहडयाि भटीिा तो भावपणफ

परसाग खरि अतयात हदयागम होता कारण खऱया अथाफन ती कषण व रवकमणी

यााचया हदयाािीि भट झालली होती आवण असा अनभव तया उभयताानी एकदमि

घतला होता परसपरााचया हदयातील एकमकााना असलल सथान तयााना एका

दषटीभटीति कळाल आवण तयााि परसपराावरील परमि एकमकााना तया भटीत

वमळाल परमाला परम वमळाल आवण महणनि हदयाला हदय वमळाल असा अनभव

कषण व रवकमणी या दोघाानाही एकाि वळी आला हि तया भटीि ववशितव होय

ककिहना दव व भकत यााचया आतयावतक परमातन घडणाऱया भवकतभावाचया भटीिि

त ववशषटयपणफ लकषण आह हि खर

ह लकषमी भारावलडया अवसथतील रवकमणी काही काळ तथि सतबध

होऊन उभी रावहली थोडया वळान वतिी तीि सावरली गली आवण वतन

आजिाजला पनहा पनहा वळन पावहल परात कषण कोठि वतचया नजरस आला

नाही तवढयात रवकमणीिी नजर वतचया हातातील पजचया तिकाकड गली आवण

वतचया एकदम लकषात आल की कषणान पराशन कलडया दधातील काही दध तया

िाादीचया वाटीत तसि रावहलल होत रवकमणीचया मखावर मादवसमत झळकल

कषणािी परमखण रवकमणीन लगिि ओळखली वतचया िटकन लकषात आल की

तया िाादीचया वाटीतील दध ह िकन रावहलल नाही तर कषणान त मददामहनि

ठवलल आह रवकमणीन कषणािा परमपरसाद महणन त दध लागलीि पराशन कल

आवण आता दवालयात न जाताि रवकमणी माद पावल टाकीत वतचया महालाचया

ददशन परत िाल लागली दवदशफन झाडयािा व दवािा परसादही सवन कडयािा

तपतीिा आनाद रवकमणीचया मखावर ववलसन रावहला होता आवण मखावरील

परसननतन रवकमणीि मखकमल अतयात शोवभवात ददसत होत

ह लकषमी मनाचया तशा हरवलडया व हरखलडया वसथतीति रवकमणी

वतचया महालात कवहा व कशी यऊन पोहोिली ह वति वतलाही कळलि नाही

परात महालातील इतर वसतयाानी रवकमणीिी अवसथा पावहली आवण तया िदकत

मदरन वतचयाकड पाहति रावहडया कारण वतचया हातातील िाादीचया तिकात

पजि सवफ सावहतय जसचया तसि ददसत होत रवकमणीचया काही जवळचया

दासीनी वतला वविारणयािा परयतन कला खरा परात कोणाशीही काहीही न िोलता

रवकमणीन आपडया हातातील तिक एका दासीचया हाती ददल आवण आपडया

हातात रकत कषणान ददलल तळसीदल घऊन रवकमणी सवतःचया शयनगहात गली

सदधा

रवकमणी वतचया शयनगहातील एका मखमली मािकावर आपल नतर

वमटन पहडली होती आवण हातातील तळसीदल सवतःचया मखावर सवफ िाजानी

एखादया मोरवपसापरमाण हळवारपण दररवीत होती होणाऱया सखद सपशाफन

रवकमणीि कवळ तनि नवह तर मनही मोहरन यत होत आवण तया रठकाणी

सतत कषणपरमाचया लहरी वरती लहरी उठत होतया कषणभटीचया परमपरसागातन

रवकमणी िाहयाागान जरी िाहर आडयासारखी ददसत होती तरी वति मन मातर

कषणपरमात पणफपण िडालल होत कषणरपाि परतयकष घडलल दशफन वतचया

मनःिकषापढ अजनही तसचया तसि होत आवण कषणपरमािा मनाला जडलला साग

कायम होता कषणाचया नतरातील वनःशबदपण िोलणार परम कषणाचया मखावरील

परमळ व वमवशकल हासय आवण अातःकरणािा ठाव घणारी कषणािी शोधक नजर ह

सवफ रवकमणीचया रठकाणी अजनही समतीरप झाल नवहत कारण तो कधीही न

सापणारा अनभव अजनही ती जसाचया तसाि अनभवीति होती

कषणाचया वयवकतमततवान सामोवहत व परभाववत झालली रवकमणी

कषणाववियीचया वविारात पणफपण गढन गलली होती कषणाि एकटक पाहण

कषणाि िालण कषणाि हसण इतयादी कषणाचया वयवकतमततवाचया अनक अागाािा

वविार करता करताि रवकमणीला जाणव लागल की कषणाि त वयवकतमततव

सामानय नसन असाधारणि आह गगफ मनीनी साावगतलडया कषणाचया ईशवरी

माहातमयािी सवफ सलकषण कषणाठायी अगदी सपषटपण व परपर ददसत होती

कषणाठायीिा आतमववशवास कषणाचया वागणयातील सहजता व मोकळपणा आवण

मखय महणज कषणाचया ठायी असलला आतयावतक आपलपणा या सवाफतन कषणाचया

ईशवरी अनभवािी परवितीि रवकमणीला आली होती अशा कषणािी सवफ भावान व

कायमिी होऊन राहणयािी सवणफसाधी आपडयाला वमळाली आह या जावणवन

सवतःला अतयात भागयवान समजणारी रवकमणी मनातन मातर सावधि होती

कारण पढ काय व कस घडणार आह यािी वनविती नवहती पण पढ काय करायि

आह यािी खातरी मातर रवकमणीचया ठायी पणफपण होती तयाहीपकषा वतचया

भावािी पती कषणि करणार आह कारण रवकमणीचया ववनातीनसार तयासाठीि

तो यथ सवतःहन आलला आह असा पणफ ववशवास रवकमणीचया ठायी आता झालला

होता

अकवडपत व अववित घडलडया रवकमणीचया परमभटीनातर कषण जवहा

तयाचया महालात परत आला तवहा तोही अतयात पररवडलत व आनाददत झालला

होता रवकमणीचया वयवकतमततवातील सादरतन कषणाचया मनालाही वनविति

आकरषित कल होत पण तयाहीपकषा रवकमणीचया ठायीिी शालीनता व सोजवळता

यान कषण अवधक परभाववत झालला होता रवकमणीचया मखावरील सावतवक

भावाि व आतमववशवासाि झळकणार तज कषणाला अजनही समरत होत

अातःकरणातील कषणपरमाला पणफपण परगट करणार रवकमणीि नतर व नजर

कषणाचया मनःिकषाना अजनही ददसत होती आपली आतमसखीि भटडयािी पणफ

खातरी व खण कषणाचया मनाला पणफपण पटली होती आपल व रवकमणीि नात

अतट असन ह ऋणानिाध कवळ याि जनमीि नसन त जनमोजनमीि आहत यािी

जाणीव कषणाला अगदी सहजपण झाली ईशवरी वनयतीतील हा साकत कषणानही

पणफपण ओळखला आवण आता पढ काय व कशी लीला परगट होणार आह ती

पाहणयासाठी कषणही आतर होऊन आपडया शयनमािकावर शाातपण व सवसथपण

पहडला होता

ह लकषमी कषण व रवकमणी याािी परथम भट जवहा झाली तयािा

दसराि ददवस हा रवकमणीचया सवयावरािा होता भडया पहाटपासनि कवळ

भीषमकाचया राजवाडयाति नवह तर सवफ का डीनपराति गडिड व धामधम सर

झाली होती परतयकष सवयावरािा सोहळा पाहणयासाठी समसत नागररकााचया

झाडीचया झाडी एका खास उभारलडया सशोवभत माडपाकड वनघाडया होतया

नगरीतील सवफ रसत सडासामाजफन करन ववववधरागी राागोळयाानी सजववलल होत

िौका िौकामधय गढया व तोरण उभारडयामळ सवफि वातावरण अतयात मागलमय

झालल होत सवफ पररसरात नानाववध मागल वादयााि सर वननादन रावहल होत

परतयकष राजवाडयामधय अथाफति ववशि घाई व धावपळ होती

सनानाददक सवफ कम उरकन सयोदयाचया समयी भीषमक व शदधमती याानी परथम

दवालयात जाऊन कलदवतिी यथाववधी िोडिोपिार पजाअिाफ कली आवण

कलदवतकड lsquoसवफ सखरप व आनाददायी घडोrsquo अशी पराथफना कली तया

राजवाडयातील एका परशसत दालनात राजपरोवहताचया अवधपतयाखाली सवफ

गरहशाातीसाठी एक यजञ भीषमक व शदधमती यााचयाकडन करणयात आला तयािवळी

रवकमणीनही ससनात होऊन दवालयात कलदवतिी यथासााग पजा कली आवण

मनोकामना पणफ करणयासाठी कलदवतकड मनोिळ मागन घतल महालात

परतडयावर रवकमणीन नवीन भरजरी वसत पररधान कली व सवफ अलाकाराासवहत

सजन ती तयार झाली माता वपता व परोवहत यााना नमसकार करन रवकमणीन

तयााि आशीवाफद घतल परोवहताानी मातर महणन वति अवभषटलितन कल

मातावपतयाानी रवकमणीला परमान जवळ घऊन वति मखकमल करवाळल

उभयतााि नतर पाणावल पण तशाि गवहवरलडया अवसथत भीषमक व शदधमती

रवकमणीला घऊन सवयावर माडपाकड जाणयासाठी वनघाल

रवकमणीिा हात धरन भीषमक व शदधमती तयााचया महालाचया िाहर

आल मातर तो रकमी तथ आधीपासनि उभा होता रवकमणीन आपडया जयषठ

भरातयािा मान राखणयासाठी महणन दोनही हात जोडन रवकमला नमसकार कला

रवकमन वतला परवतसाद ददला न ददडयासारख कल रवकमिा िहरा गाभीरि होता

आवण तयाचया भवमकशी तो खािीर होता ह तयाचया भावमदरवरन अगदी सपषटपण

ददसत होत काहीही न िोलता रकमी पढ जाऊन रथामधय िसला भीषमक व

शदधमती यााचया मनाला थोडासा ताण आलाि परात रवकमणी मातर शाात तर

होतीि आवण वनियीही होती वतन मातावपतयााना कवळ नजरनि खण करन

सवसथ राहणयास साावगतल आवण मातावपतयाासह रवकमणी रथामधय जाऊन िसली

रवकमन सारथयाला इशारा कला असता रथ सवयावर माडपाकड सावकाशपण िाल

लागला रसतयावर दतराफ नागररकजन जमन रथावरती रल उधळीत होत आवण

रवकमणीला शभचछा दत होत

सवयावर माडप सवफ ऐशवयाफन यकत असा सशोवभत कला होता भरजरी

वसत नानाववध रलााचया माळा व गचछ तोरण पताका व अनक गढया याानी

सजवलडया तया माडपातील वातावरण अतयात माागडयाि झाल होत अनक

मागलवादयााि सर वातावरणात भरन रावहल होत भीषमक व शदधमती

रवकमणीसह आपापडया आसनावर सथानापनन झाल हळहळ एकका राजााि

आगमन ततारी व नौितीचया झडणाऱया आवाजात होऊ लागल यणाऱया परतयक

राजािा नावावनशी उडलख करन जयघोि होत अस आवण रकमी सवतः परतयकाि

जातीन सवागत करन तयााना तयााचया तयााचया आसनावर नऊन िसवीत अस

तवढयात कषणािही आगमन झाल तयाचया परसनन व तजसवी वयवकतमततवान

माडपातील सवफजण एवढ परभाववत झाल की तयाानी उतसरतफपण व उतसाहान उभ

राहन कषणाला उतथापन ददल कषणाि त झालल उतसरतफ सवागत पाहन रवकमिा

कषणाववियीिा राग अवधकि उराळला आवण कषणाचया सवागतासाठी पढ न

जाता ककिहना कषणाकड न पाहताि तयान कषणाकड जाणनिजन दलफकषि कल

रवकमन कलला हा अवमान कषणान मळीि मनाला लावन घतला नाही परात

भीषमकाला मातर अतयात वाईट वाटल सवतः पढ होऊन तयान कषणािा आदर-

सतकार कला आवण कषणाला उचचासनावर सथानापनन कल तयामळ तर रकमी

अवधकि विडला पण सवतःला कसिस आवरन तो मनातडया मनात िररडत

जागचया जागीि िसन रावहला

ह लकषमी आता रवकमणीसवयावराचया परसागातील महततवािा कषण

जवळ यऊन ठपला होता सवफ आमावतरत राज महाराज आसनसथ झाडयािी खातरी

भीषमकान करन घतली आवण आपडया आसनावरन उठन तो उभा रावहला सवफ

सभकड तयान एकदा िौरर नजर वळवन दषटीकषप टाकला आवण भीषमकान

आपडया धीर गाभीर वाणीन िोलावयास सरवात कली

ldquoसवफपरथम मी सवयावर माडपात असलडया सवफ राज महाराज आवण

इतर आदरणीय व माननीय उपवसथतााि मनःपवफक सवागत करन तया सवााि

अभीषटलितन करतो माझया आमातरणािा मान ठवन आपण सवफजण माझी सकनया

रवकमणी वहचया सवयावरासाठी अगतयान आलात यािददल सवाािि आभार मानन

कतजञता वयकत करतो आपण सवफ जाणनि आहात की एका सतीचया दषटीन वतचया

वववाहािा परसाग हा अतयात माागडयािा व आनादािा कषण असतो आपल माता-

वपता व माहरचया माडळीना कायमि सोडन आपडया पतीिरोिर पढील सवफ

जीवनािी वाटिाल जोडीन करणयासाठी वनघायि असत माझया कनयचया

जीवनातील तो महततवािा कषण आता अतयात जवळ यऊन रावहला आह अशावळी

माझ मन साहवजकि सख व दःख या दोनही वमवशरत भावनाानी भरन आलल आह

परिवलत धमफ व रढी परापरला अनसरन एका कनयला वमळणारा

सवयावरािा हकक व अवधकार रवकमणीन घयायिा ठरववलल आह परथम रवकमणी

सवतः जातीन सवयावर माडपात दररन सवफ वववाहचछक राज व महाराज यााना

भटन तयाािी सवफ मावहती जाणन घईल तयानातर सवफ गोषटीिा योगय तो वविार

करन रवकमणी वनणफय घईल आवण सवकरान वतचया पसातीचया परिाचया का ठात

वरमाला घालल रवकमणीिा वनणफय हा अावतम व सवाानाि िाधनकारक असल

तयानातर याि रठकाणी रवकमणीचया वववाहािा धारषमक ववधी व आनादसोहळा

सवााचया उपवसथतीति साजरा करणयात यईल माझी सवााना एकि ववनाती आह

की सवाानीि मला तयासाठी पणफ सहकायफ कराव आवण ह सवयावर यशवसवतन

पणफतस नयावrdquo

भीषमकाि िोलण थाािडयावरती सवयावर माडपात करतालीिा एकि

नाद घमला सवााचया सामतीिि त दशफक होत आता पढ काय घडणार त

पाहणयाचया उतसकतन सवफ सभा पनहा शाात व सतबध झाली भीषमकान शदधमतीला

नजरन खण कली असता ती रवकमणीचया जवळ गली आवण वतन रवकमणीला

आपडया हातान उठवन भीषमकाचया जवळ आणल भीषमकान राजपरोवहतााना

आदरान ववनाती कली असता तयाानी मातरोचचाराचया उदघोिात सवफ दवतााना आवाहन

कल आवण रवकमणीला उततमोततम आशीवाफद ददल रवकमणीन राजपरोवहतााना

वाकन आदरपवफक नमसकार कला मातावपतयाानाही वतन परमान नमसकार कला

आवण आपल दोनही हात जोडन माडपातील सवफि सभाजनााना नमरपण अवभवादन

कल राजपरोवहताानी नानाववध सगावधत रलाानी एकतर गारलली माळ

रवकमणीचया हातात ददली रवकमणीन कषणभरि आपल नतर वमटन घतल आवण

नातर कषणाचया ददशन पाहन हळि परमािा एक कटाकष टाकला आवण भीषमकाचया

मागोमाग एकक पाऊल टाकीत ती िाल लागली रवकमणीचया सोित वतिी अतयात

वपरय अशी सखीही योगय अातर ठवन िालत होती

सभामाडपात आसनसथ असलडया एकका पराकरमी गणवान व नामवात

राजााचयाजवळ भीषमक रवकमणीला करमाकरमान घवन जाऊ लागला परतयक

राजाचया जवळ गडयानातर थाािन रवकमणी तया परतयकाला नमरभावान मान लववन

अवभवादन करी आवण अधोवदन करन उभी राही तयावळी रवकमणीिी सखी तया

तया राजाववियीिी सवफ मावहती रवकमणीला साागत अस रवकमणी त सवफ ऐकन

घई आवण शाातपण काहीही न िोलता पढ जाऊ लाग िालता िालता भीषमक व

रवकमणी वशशपाल व जरासाध यााचयाजवळ आल रवकमणीन तयााचयाकड कवळ

औपिाररकतन पावहल आवण वतचया सखीन तयााचयाववियी काही साागावयास

सरवात करणयाचया आधीि रवकमणीन पढ िालावयास सरवातसदधा कली

रवकमणीचया या अकवडपत कतीन रवकमला अतयात राग आला आवण

तो आपडया आसनावरन उठन रवकमणीचया जवळ आला आपला राग व वनिध

काही िोलन रकमी वयकत करणार तयाचया आधीि भीषमकान रवकमला हाताचया

खणन शाात राहणयास साावगतल आवण तयाचया आसनावर परत जाऊन िसणयािा

तयाला इशारा कला भर सभत झालडया या अवमानान रवकमचया रागािा पारा

अवधकि िढला परात रवकमकडन काही ववपरीत घडणयाचया आधीि

समयसिकता दाखवन सवतः जरासाधान रवकमला शाात कल आवण साभावय अनथफ

तयावळपरता तरी टाळला काहीतरी वनवमतत होऊन सवयावरािा िति पढ ढकलला

जाण ह जरासाधाचया कटनीतीचया दषटीन अतयात अयोगय ठरल असत कारण

तयामळ सभामाडपातील वातावरण आधीि विघडन त रकमी व वशशपाल यााचया

ववरदध गल असत आवण सवाािी सहानभती रवकमणीकड वळली असती महणनि

िाागलपणािा आववभाफव दाखवन जरासाधान मोठपणा वमळवणयािा परयतन कला

ह लकषमी पण खरी गामत तर पढि घडली आपडया वपतयाचया

मागोमाग सखीसह िालणारी रवकमणी जवहा परतयकष कषणाचया आसनासमोर

यऊन उभी रावहली तवहा मातर वतन कषणाला दोनही हात जोडन नमसकार कला

कषणानही तया नमसकारािा सवीकार कला आवण हसन तयाला परवतसादही ददला

कषण व रवकमणी यााचया दषटीभटीति तयााि जण न िोलताि िोलण झाल आवण

तयािा भावाथफही तया दोघाानाि समजला रवकमणीचया ठायीिा कषणाववियीिा

असलला परमभाव व शरदधाभाव आवण तयातनि वनमाफण झालला आतमववशवास

कषणान ओळखला तर कषणाठायी असलला रवकमणीचया भवकतभावाववियीिा

ववशवास रवकमणीन जाणला तवढयाति रवकमणीिी सखी पढ झाली परात ती

सखी कषणाववियी मावहती साागणयास सरवात करणयाचया आधीि रवकमणीन

आपला उजवा हात तया सखीचया मखावर ठवला आवण काहीही न िोलणयािी

नतरखण कली पढचयाि कषणाला रवकमणीन पढ िालणयास सरवात कली सदधा

ह लकषमी तस पहायला गल तर कषण व वशशपाल या दोघााचयाही

िाितीतील रवकमणीकडन घडलली कती एकि व अगदी उतसरतफ होती परात तया

कतीमागील भावात मातर कमालीिा ववरोधाभास अतयात सपषटपण ददसत होता

अथाफत सवााचयाि तो लकषात आला असल अस नाही आवण लकषात आलडयाानाही

तयातील ररक कळला असलि असही नककी नाही वशशपालासारखया दजफनाठायीि

धन दौलत सतता इतयादी िाहय लौदकक गण ऐकण ह रवकमणीचया मनालाि काय

पण वतचया कानालाही सखावह झाल नसत महणनि वशशपालासमोर रवकमणीि

तन व मन एक कषणभरही उभ राह शकल नाही

कषणाि रप व गण रवकमणीचया मनात आधीि पणफपण भरलल होत

आवण कषणाि माहातमयही वतचयाठायी एवढ ठसलल होत की तयाि यथाथफ

शबदााकन होण अशकयि आह ह रवकमणी सवानभवान जाणन होती तयामळि

रवकमणीचया सखीन कषणाववियी काहीही िोलणयािा कलला परयतन हा कमीि

पडला असता आवण मग त अपर िोलणही रवकमणीचया मनाला सखावह झाल

नसति वतचया मनाला पणफ समाधानही झाल नसत त नसति तवहा

रवकमणीसाठी वशशपालाववियी काहीही ऐकण वतला नकोसि होत तर

कषणाववियी काही ऐकण वतला अनावशयकि वाटत होत

ह लकषमी परात रवकमणीचया या वागणयान रवकमला मातर थोडस िर

वाटल तयाचया दषटीन वशशपाल व कषण यााना रवकमणीन समान वागणक ददलली

होती आवण तयाति रवकमन तयाचया मनाि समाधान करन घतल तरीही

रवकमणीचया मनात काहीतरी कपट अस शकल या शाकन रकमी अवधकि सावध

झाला भीषमकालाही रवकमणीचया अशा वागणयािा उलगडा झाला नाहीि आवण

तोही थोडासा ििकळयाति पडला परात भीषमकाचया रठकाणी

रवकमणीववियीिा पणफ ववशवास असडयामळ तो रवकमणीिी खातरी िाळगन पढ

काय होत यािी वाट पाहत सवसथ रावहला

सवयावर माडपातील उपवसथत असलडया सवफ राजामहाराजाािी ओळख

व मावहती करन घऊन रवकमणी पनहा आपडया आसनाजवळ यऊन उभी रावहली

माडपात सवफतर नीरव शाातता पसरन रावहली होती सवाािीि उतसकता वशगला

पोहोिली होती आवण तयािाि पररणाम महणन सवााचयाि मनातील एक परकारिा

सपत ताण सवफ वातावरणाति जाणवत होता परात रवकमणी मातर अवविल व शाात

होती वतचया मखावरील वनियातमकतिा भाव अगदी सपषटपण ददसत होता

रवकमणीन कषणभरि आपल नतर वमटन घतल व पनहा हळवारपण उघडल आवण

सौमय व धीरगाभीर वाणीन वतचया मखातन एकक शबद ओघान िाहर पड लागल

ldquoसवफपरथम मी महनीय राजगर वादनीय मातावपता आवण आदरणीय

मानयवर यााना मनःपवफक नमसकार करत आवण तयााि आशीवाफद मागत तयािपरमाण

माझया सवयावरासाठी जमलडया सवफ राज महाराज याािही मनःपवफक आभार

मानत आपण सवफ जाणनि आहात की एका सतीचया दषटीन वतिा वववाह हा

वतचया जीवनातील एक अतयात महततवािा कषण आह वतचया जीवनातील त एक

अतयात महततवाि वळण आह मातावपतयााचया पोटी जनमाला यऊन व तयााचयाि

कपाछतराखाली लहानाि मोठ झाडयावर पतीिा हात धरन परसपरााचया

जीवनािी कायमिी जनमगाठ िााधणयािा हा कषण आह पतीला सवफपरकार सहकायफ

करन आवण पतीि साहायय सवीकारन सवफ जीवन एकवतरतपण एकोपयान व

आनादान जगणयासाठीचया परवासािी सरवात करायिा हा कषण आह

एकमकाावरील ववशवासान व शरदधन सवधमाफिरणाि पालन करन सवतःचया

जीवनाि कडयाण साधणयासाठी परसपरााशी विनिदध होऊन तसा वनिय

करणयािा हा कषण आह महणनि अशा कषणी वववकान व जिािदारीन वनणफय घण

अतयात आवशयक आह

खर तर आपडया धमाफन सतीला पती महणन वतचया जनमािा जोडीदार

वनवडणयािा पणफ हकक परथमपासनि ददलला आह परात पढ काळाचया ओघात

सतीचया या मलभत हककावर गदा यऊ लागली कधी मातावपता व कटािातील इतर

नातवाईक यााचया दडपणाखाली वतला मान झकवावी लागली तर दकतयक वळा

सतीकड वासनातमक नजरन कवळ भोगवसत महणन पाहणाऱया मदााध

सतताधाऱयााचया िळजिरीपढ वतला शरणागती पतकरावी लागली परात मला

साागायला आनाद वाटतो की माझया ससासकत मातावपतयाानी खरा धमफ व तयातील

सदहत जाणला आवण मला माझा पती वनवडणयाि पणफ सवातातरय ददल माझया इतर

कटावियाानीही तयाािी सामती ददली आवण महणनि या सवयावरािी योजना तयाानी

माझयासाठी माझयावरील परमामळ कलली आह माझया मातावपतयाािा मला साथफ

अवभमान वाटतो आवण तयासाठी मी तयाािी कायमिी ऋणी आह

माझया जीवनािा जोडीदार महणन पतीिी वनवड करताना मी माझया

मनाशी िराि वविार करन तयाि वनकि आधीपासनि वनवित कलल आहत

माझया मातावपतयााि सासकार आवण गरजनाािी सवा करणयािी मला भागयान

वमळालली साधी यािीि ही पररणती आह एक सती महणन मला िाहय जीवनात

रकषणािी व आधारािी नहमीि जररी लागणार आह पण मला असा जोडीदार

हवा आह की जो माझ रकषण तर करीलि पण मला मनान दिफल महणन अिला न

ठवता मलाही मनान सिळ करील मलाही माझयावरती अतयात परम करणाराि पती

हवा आह परात तयाचया परमामधय माझयाववियीिा मोह व आसकती नसावी तर

सखानाद दणारी अशी परमािी रवसकता असावी मलाही अतयात सादर व रपवान

असाि पती हवा आह परात तयाि सौदयफ ह मनाला शााती व आडहाद दणार आवण

तयाि रप दषटाातील दषटाानाही मोहवन तयााचया रठकाणिा सषटभाव जागत करणार

अस असाव मलाही ऐशवयफवान पतीि हवा आह परात ऐशवयाफन धाद न होता आपल

सवफ वभव ह ईशवरदतत आह ह ओळखन त सवााना उपभोग दणारा असा तो

परमउदार असावा मलाही पराकरमी पतीि हवा आह परात तो दजफनााि वनदाफलन

करन सजजनााि रकषण करणारा आवण तयाानाही पराकरमाला उदयकत करणारा असा

असावा मलाही सवााचया गणाािी कदर व आदर करणारा असाि सदगणी पती हवा

आह की जयाचयामळ सवााचया रठकाणिा मागलदायी व पववतर असा सदभावि जागा

होईल आवण आनादान जीवन जगणयािी सरती तयाचयापासनि सवाानाि सवफकाळ

वमळत राहील

ह सजजन हो माझयारठकाणी जया पतीववियीचया अपकषा आहत तया

ऐकन असा परि या भतलावर असण शकय तरी आह का असाि परशन कोणाचयाही

मनात यण अगदी साहवजकि आह परात मला साागायला अतयात आनाद होत आह

की असा सवफ ईशवरीगणाानी यकत असलला दवी परि ईशवराचया कपन भतलावर

वनविति आह एवढि नवह तर माझया परमभागयान तो परिोततम या कषणाला

यथ या सवयावरमाडपाति आसनावर ववराजमान झालला आह तयाला तर मी

मनान वरललि आह पण परशन असा आह की तयाचयासाठी मी योगय आह की

नाही मी तयाला साजशी आह की नाही ह मला माहीत नाही पण मी तया

महापरिाला एवढ एकि विन दत की मी तयाला जनमभर अनसरन आवण

भवकतभावान तयािीि सवा करीत राहीन तयान कपावात होऊन माझा सवीकार

करावा आवण मला तयाचयासाठी अनरप करन घयावrdquo

boIH n[aMpara - lrnalsquomZsectXntildedmlsquor

lrnalsquomZsectXntildedmlsquor - lrAdZme

lsquomoaoiacuteda blsquoparao paramsectZr lsquowsect~Bcopy dUacutemnrRgtmVyZ

MSc with Research hr nXdr

KoVbr AmparaAmparaQgtr ndBcopy lsquowsect~Bcopy param

gwagravegOtilde gsectntildeWoV lsquooQgtdegbOcopyH$b BsectOZA[aumlJ param

d^mJmV Vo XrKcopyH$mi godm H$ecirc$Z ZdyenIcircm

Pmbo AmhoV

JyenhntildeWmllsquomV amhyumlZM ^psup3VlsquomJcopy

H$gm gmYVm paraoVmo d gXsup2Jweacute Hyen$noZo

Bcopyiacutedaagravemaacuter H$er H$ecirc$Z KoVm paraoVo paramMm

AmXecopy EumlparamsectAgraveparam OrdZmUcircmao agraveEumlparaj gmH$ma

Pmbobm Amho

EumlparamsectZr agraveXrKcopy H$mi AIsectSgtnUo d agraveolsquo^mdmZo EumlparamsectMo nyAacutepara nVm d gXsup2Jweacute

lrAdYyVntildedmlsquor paramsectMr godm ^sup3Vr d EumlparamsectMo H$mparacopy H$ecirc$Z VgoM ntildedVhellipMr gmYZm H$ecirc$Z

gdcopyloicircRgt Agm AmEumllsquomZw d KoVbm

lrAdYyVntildedmlsquor paramsectAgraveparam lsquohmZparamcopyUmZsectVa lrnalsquomZsectXntildedmlsquor paramsectZr VeacuteU dparamVM param

XIcircmnasectnaoAgraveparam H$mparamcopyMr Ywam AEumlparasectV glsquoWcopynUo gmsect^mibr AmU gdcopygmlsquomYacuteparamsectZm d ^sup3VmsectZm

AMyH$ lsquomJcopyXecopyZ Ho$bo d AmOhr H$arV AmhoV

lrnalsquomZsectXntildedmlsquor paramsectZr bhbobm agrave yamlsquomAgraveparam AsectVhellipH$aUmAgraveparam AdntildeWoMo XecopyZ

KSgtdUmam AZw^dgOtilde JlaquosectW hm amlsquo lsquomPm 2000 gmbr d Hyen$icircU d amYm paramsectAgraveparam

^psup3VEosup3paramMo ntildedmZw^yVrVyZ lsquoZmohmar XecopyZ KSgtdUmam JlaquosectW Hyen$icircU gIm lsquomPm 2004

gmbr agraveH$meV Pmbm VgoM ZmaX d buacutelsquor paramsectAgraveparam gsectdmXmVyZ CbJSgtbobo Hyen$icircUmAgraveparam

AsectVasectJmVrb JyO agraveH$QgtdUmam JlaquosectW Hyen$icircU nalsquomEumllsquom 2008 lsquoUumlparao agraveH$meV Pmbm param

JlaquosectWmg lsquoamRgtr gmhEumlpara n[afX nwUo paramsectMm lsquoyenEumlparawsectOpara nwantildeH$ma agravemaacute Pmbm Amho VgoM

XIcircmmIgraveoparamsectAgraveparam AdVma lsquombHo$Vrb M[aIgravemsectMo ahntildepara agraveH$Qgt H$aUmam JlaquosectW XIcircm hmM AdYyV

2010 gmbr agraveH$meV Pmbm AgyZ lrnalsquomZsectXntildedmlsquor paramsectAgraveparam ^psup3VH$migraveparamsectMm gsectJlaquoh

AmZsectXmMo Sgtmohr 2011 lsquoUumlparao agraveH$meV Pmbm Amho XIcircmmIgraveopara dmlsquoZ ^Sgto - EH$ emoY

AmZsectXmMm hr AmUumlparampEumllsquoH$ H$mXsect~ar 2014 gmbr agraveH$meV Pmbr Va EumlparamM AmUumlparampEumllsquoH$

H$mXsect~arMm nwTgtrb ^mJ aringhUOo XIcircmmIgraveopara dmlsquoZ ^Sgto - EH$ agravedmg AmZsectXmMm hm 2015

lsquoUumlparao agraveH$meV Pmbm Amho EumlparamnwTgtrb ^mJmMo boIZ lrnalsquomZsectXntildedmlsquor paramsectMoH$SygtZ KSgtVM

Amho

ई सावहतय परवतषठान

मराठी पसतक वािायला कठ जायिी गरज नाही तमचया मोिाईलवर

आता हजार मराठी ई पसतक आहत

मराठी ई पसतका तमही www esahity com वरन डाऊनलोड करा ककवा

esahitygmailcom ला कळवन मल न वमळवा ककवा 7720810172 हा नािर सवह

करन या नािर ला तमि नााव व गााव Whatsapp करन पसतक whatsapp माग

वमळवा ककवा ई सावहतयि app

httpsplay google comstoreappsdetails id=com esahity www esahitybooks

या ललकवर उपलबध आह त download करा

ह सवफ मोफ़त आह No terms No Conditions

आता ठरवलाय मराठी पसतकाानी अवघा ववशव वयापन टाक परतयक मराठी

सवशवकषताचया मोिाईलमधय दकमान पननास मराठी पसतका असलीि पावहजत

परतयक मराठी माणसाचया

तमिी साथ असल तर सहज शकय आह हhellip कपया जासतीत जासत

लोकााना यात सावमल करन घया

आपल नमर

टीम ई सावहतय

कषणाचया अातःकरणातील सदगरमती

अशा तऱहन कषणाचया परममाहातमयाचया वविाराामधय सदामयाि मन

पणफपण िडालल होत तयाला कषणावशवाय दसर काही ददसत नवहत आवण

कषणपरमावशवाय अनय काहीही जाणवत नवहत अशा अवसथति काही काळ

गडयावर सदामयाचया अिानक एक गोषट लकषात आली की कषण अजनही

आकाशाकडि एकागर विततान पाहत रावहला आह सदामयाचया मनातील कतहल

जाग झाल तयान कषणाला हलकि परमान हाक मारन भानावर आणल आवण तो

महणाला

ldquoअर कषणा मगािपासन मी तझयाकड पाहतो आह आवण त आपला

वरती आकाशाकड नजर लावन िसला आहस आकाशातील िादर तार व

िाादणयाािा परकाश यााि सौदयफ मलाही जाणवत आह परात तयापकषाही तया

िाादणयान नहाऊन वनघालला हा पररसर माझया मनाला अवधक आकरषित करीत

आह परात तझ तयाकड लकषि नाही ह माझया लकषात आल आवण मला तयािि

नवल वाटत आह तवहा आकाशाकड पाहन तला काहीतरी वगळ व ववशि वाटत

आह ह नककी सवफ पररसर मला सखवीत आह पण त मातर अतयात आनाददत ददसत

आहस त काहीतरी वगळयाि आनादािा अनभव घत आहस ह तझया मखाकड

पावहडयावर लगिि लकषात यत ति मला जाणन घयायि आह तवहा हा तझा

आनाद काय व कसा आह आवण कशामळ आह ह मला तवररत सााग तझया आनादात

वनदान सहभागी होणयािी तरी साधी मला दशील की नाही तवढा माझा हकक

तझयावरती तझा परमसनही महणन आहि ना मग मला सवफ काही सााग िघrdquo

सदामयाचया परमाचया आजफवी व आगरही विनाानी कषणाला सातोि

झाला आवण तयान सदामयाकड अतयात परमाचया नजरन पावहल कषणाचया

अातःकरणातील अरप व अमतफ अनभवाला सदामयाचया परमभावािा सपशफ झाला

आवण कषणाचया अातःकरणातील अनभव शबदरप होऊन साकार होऊ लागला

ldquoअर सदामया परमशवराि सषटीरप अतयात मनोहारी िदधी का रठत

करणार वितताकिफक व हदयागम आह ह तर सतयि आह तयातनही पथवी आप

तज वाय व आकाश ही सषटीतील पािमहाभत ववशि रपात पाहताना ववशि आनाद

होतो हही खर आह अनक ववशाल पवफत दथडी भरन वाहणाऱया सररता

वनरवनराळया सगावधत रलाानी व रळाानी िहरलल वकष ही तया सदासवफकाळ सवफ

जीवमातरााना आधार दणाऱया अशा पथवीततवािीि रप आहत अथााग व वयापक

असा सागर ककवा दाटन िरसणारा विाफव ही तया आप ततवािी महणजि जलािी

रप आहत सयफ ककवा अगनी ही तया तज ततवािी रप आहत सखद सपशफ करणारी

वाऱयािी माद झळक ककवा वळपरसागी वगवान होऊन वाहणारा वारा ही तया वाय

ततवािी रप आहत सवफ सषटीला वयापन असणार आवण वनतय नवीन रपात व

रागात ददसणार अस आकाश ततव आह पािमहाभतााचया या ववववध रपाादवार जवहा

तयामागील परमशवरी सततिीि जाणीव होत तवहा पािमहाभतााचया तया रपातील

खललल परमशवराि सौदयफि मनाला जाणवत आवण अातःकरणािीही आतयावतक

आनादािी अवसथा होऊन राहत कारण तया वळस परमशवरी माहातमयान व

परमशवरी परमान अातःकरण एकवटलल असत

अर सदामया पण हा अनभव तया परमशवराचया जडसषटीरपापरताि

मयाफददत असतो आवण तोही तवढया काळापरताि मयाफददतही राहतो परात जयाला

परमशवराचया ितनयरपामधयही असा अनभव पहाणयािी व घणयािी साधी

वमळाली तो खरोखरीि अतयात भागयवानि होय आपडयालाही अशी साधी

परमभागयानि लाभली होती आवण ती आपल सदगर व अतयात थोर अशा

सााददपनी ऋिी यााचया रपानि परमशवराला पाहणयािी व अनभवणयािी

जञानदषटी आपडया सदगरा नीि आपडयाला ददली तया दषटीन जवहा आपण पाह

लागलो तवहा त परमशवरसवरप आपडयाला सदगरा चयाि रठकाणी ददसल आवण

तयााचयािठायी अनभवाला आल

सदा सवफकाळ सवफि जीवााना आधार दणार व वनतय कषमाशील अस

आपडया सदगरा ि रप आठवल की lsquoपथवीrsquo ततवािि समरण होत परमजलान वनतय

दाटन असलल आवण काहीवळला अनावर होऊन वाहणार अस आपडया सदगरा ि

परमळ नतर व नजर आठवली की lsquoआपrsquo महणज जल ततवािि समरण होत

यजञयागादद कमाफचया वळी आवण सवानभवाि सतयजञान परगट करताना आतमतजान

यकत होणार अस आपडया सदगरा ि मखकमल आठवल की lsquoतजrsquo ततवािि समरण

होत ओजसवी वाणीन सतय जञानविन परगटवणारी आवण परमळ व मधर सराादवार

परमशवराि गणगान करणारी अशी सदगरा िी मती आठवली की lsquoवायrsquo ततवाि

समरण होत तयािपरमाण आपडया सदगरा चया सवानभवािी वयापकता व सखोलता

याािी आठवण आपडयाला झाली की lsquoआकाशrsquo ततवाि समरण होत हा अनभव

एवढा अनयोनय आह की जस सदगरा ि समरण झाल की पािमहाभताािी आठवण

होत अगदी तसि पािमहाभतााि आववषकार पावहल की सदगरा चया मतीि व

तयााचया माहातमयाि सहजि समरण होत सदगरा चया ठायीि सवफ सषटी पावहली व

अनभवली की सवानभवान सवफ सषटीचया रठकाणीही सदगरा िि माहातमय जाणवत

व अनभवालाही यत अशा तऱहन आत व िाहर एकाि अनभवािी परविती यत

आवण तया अनभवात आत व िाहर ह दवतही पणफपण लयाला जात मग तथ उरत ती

एकीएक वयापक परमशवराचया अवसततवािी आनाददायी अनभतीrdquo

कषणाचया िोलणयातील वाकयावाकयातन शबदाशबदातन एवढि नवह

तर दोन शबदाातील वनःशबद अातरामधनही कषणाि अातःकरणि पणफपण मोकळ

होत होत सदामा मातर कषणाकड कवळ पहाति रावहला होता कषणाचया

साागणयातील भावाथफ हा सदामयाचया अनभवािा नसडयामळ सदामा हा आनाददत

होणयापकषा आियफिदकति जासत झाला होता तयािी ही अवसथा कषणाला

जाणवली आवण तो सदामयाकड पाहन अतयात मोकळपणान हसला कषणाधाफत

सदामयाि मनही मोकळ झाल खर पण तयाचया मनावर कषणाचया िोलणयािा

झालला परभाव मातर अजनही कायमि होता तयाि भरात सदामयान आपल दोनही

हात कषणासमोर जोडल आवण अतयात नमरभावान कषणाशी िोल लागला

ldquoअर कषणा तझ सवफि िोलण मला समजल अस नाही पण तरीही

माझया मनािा गोधळ मातर मळीि झालला नाही कारण एक महतवािी गोषट

माझया लकषात आलली आह की तझा ईशवरी अनभव हा अतयात वयापक आह खर तर

अस महणणही िरोिरि नाही कारण ईशवरी अनभव हा वयापकि असतो हि खर

आह आवण तसा अनभव हा सदगरकपमळि यतो हि सतय आह आपडया

सदगरा िी पणफ कपा तझयावर झालली आह ह मला पणफपण माहीत आह आवण ती

कपा तला तझयाकडन घडलडया सदगरभकतीमळि परापत झालली आह हही मी

जाणन आह परात तझया एका गोषटीि मातर मला राहन राहन नवल वाटत की

एरवही तझया िोलणयामधय सदगर सााददपनीचया माहातमयािा कधीि उडलख यत

नाही ककिहना तस तयााि नावही तझया मखातन आलल कधी ऐक यत नाही पण

जया जया वळस ईशवरी अनभवाववियीि िोलण यत तवहा मातर तला अवजिात

राहवति नाही त एकदम भावपणफ होतोस आवण तझया अातःकरणातील

सााददपनीिी परममती व तयााि माहातमय अगदी भरभरन परगट होत एवढ

सााददपनीि रप व सवरप तझया अातःकरणात अगदी खोलवर ठसलल आह आता

सााददपनीिा व तझा परतयकष सहवास व सावाद नाही आवण तला तयािी तशी काही

आवशयकता वाटत आह असही ददसत नाही तरीही तझया रठकाणी सााददपनीि

माहातमय व थोरवी वनतय कवळ जागति आह अस नाही तर ती कायमपण

सररति असत आवण योगय साधी वमळाली र वमळाली की त माहातमय अगदी

ठामपण परगटही होत ह कस काय घडत िरrdquo

सदामयाि िोलण ऐकन कषण एकदम अातमफख व गाभीर झाला

कषणभरि तयान आपल नतर वमटन घतल आवण पनहा उघडल तर त अशरानी पणफपण

भरलल होत पण तया अशराचया थिााना िाहर पडणयािा अवसर वमळणयाचया आति

कषणाचया मखातन भावपणफ शबदाािा ओघ िाहर पड लागला

ldquoअर सदामया तझया िोलणयान तर त माझया अगदी अातःकरणालाि

हात घातला आहस जथ माझया सदगर सााददपनीिी मती अवधवषठत आह ति

माझया आतमशकतीि व भवकतभावाि मळ आह तया शकतीचया िळावरि

माझयाकडन अनक पराकरम घडत आल आवण आजही घडत आहत पण तया

भकतीमळि मी वनतय सवानादात रममाण असतो आवण आनादान जीवन जगत असतो

तया सवानादाि मळ ज आतमपरम त महणज माझयाठायीि सदगरपरम होय आवण तया

सदगरपरमाि मळ महणज सदगरा िी मती होय तया सदगरमतीचया ठायीि

तयााचया ईशवरी परमरपाि व ईशवरी सवरपाि ऐकय आह महणनि माझया

अातःकरणात सदगरा चया मतीचया अवसततवामळ ईशवरी परम व ईशवरीसवरप वनतय

सररत असत आवण तयाचया ऐकयािा आनाद मी वनतय अनभवीत असतो

सदामया तला एक मी माझया जीवनातील महतवाि गज साागतो

अगदी िालपणापासनि माझया रठकाणचया ईशवरी आतमशकतीिी जाणीव

माझयाठायी अगदी सहजपण होती तया आतमशकतीमळ एक जिरदसत आतमववशवास

माझयाठायी वनतयपण होता तयामळि गोकळात असताना माझयाकडन अनक

िमतकारसदश अस अमानवी वाटणार पराकरम अतयात सहजपण घडत रावहल तयाि

सवाानाि नहमीि आियफ व कौतकही वाटत अस पण मला मातर तयाि कधी

नवलही वाटल नाही माझया जीवनािा तो जण एक सहज भागि आह असि मला

जाणवत अस तयािपरमाण माझया रठकाणी सवााववियी परम व आपलपणाही अगदी

िालपणापासनि होता आवण तयाि आपलपणापोटी मी अनकााचया सखदःखाचया

परसागात सहभाग घऊन मी तयााना सहकायफही करीत अस तयामळ अनकााचया

मनातील भाववनक जगात मी परमान परवश कला आवण तयााचया मनात परमाि

सथानही वमळाल तया परमीजनााचया सहवासात परमािी दवघव करन परमािा

अनभव घणयािा छाद मलाही लागला आवण तोि छाद माझयामळ तयाानाही लागला

अर सदामया तया परमीजनाापकी काहीजणाानी तर मलाि तयाािा lsquoदवrsquo

मानल तयााचया रठकाणी माझयाि परमािा धयास जडला आवण तयााचयाकडन

माझीि भकती घड लागली तयााचया मनात भरलली माझी परमपरवतमा

भवकतभावामळ तयााचया अातःकरणात मतफ रपाला आली आवण तयााचया अातरात

माझीि मती ठसली तयामळ तयााचया अातरात माझ परम वनतय सररत रावहल आवण

तयािा आनाद त अनभवीत रावहल मग तयाि आनादाचया अनभवान जगल जाणार

तयााि जीवन हही सहजपण आनादािि झाल एवढि नवह तर तयााचयासाठी तयााि

जीवन ह आनादािा अनभव घणयाि साधनि होऊन रावहल

सदामया पण खर गज तर वगळि आह माझया रठकाणी असलडया

ईशवरी शकतीिी व ईशवरी परमािी जाणीव मला असनही दकतयक वळा िाहरिी

पररवसथती मला अातमफख वहायला भाग पाडीत अस कारण िऱयाि वळला मला

असाही अनभव यई की लोकााना तयााचया साकटकाळी मदत करन व तयााना तया

साकटातन सोडवनही तयााचया रठकाणी मातर तयािी कदर नस सवााशी अतयात परमान

वागनही दकतयक जणााचया रठकाणी काही वळला तयािी जाणीव काय तयाि

समरणही नस जर एखादी गोषट इतरााचया मनापरमाण वा अपकषपरमाण माझयाकडन

िाहयपररवसथतीमळ घड शकली नाही तर तयाि लोकााना सवफ पवफ गोषटीि

ववसमरणही तवढयाि सहजतन घडत अस आवण माझयाववियी तयााचया मनात शाका

व ववकडप वनमाफण होऊन तयाि रपाातर रागातही होत अस काही वळला तर साधी

कतजञताही न िाळगता दकतयकजण कतघनही होत असत अशा वळला माझया

मनाला वनविति थोडीशी वविणणता ककवा नाराजी वाटत अस कारण दकतीही

वनरपकषपण आपण वागलो तरी नकारातमक परवतदकरयिी अपकषा आपडयाला

वनविति नसत

अस परसाग मग मला अातमफख करीत असत आवण तयामळ माझी

उदासीनता अवधकि वाढत अस कारण माझया अातःकरणात आतमशकती असली

तरी माझया मनाला सााभाळणारी माझ साातवन करणारी आवण माझया मनाला

आधार दऊन परत उभारी दणारी अशी कोणतीही सगण वयकती मतीरपान माझया

अातःकरणात वसलली नवहती पण अशा वळी सदवान माझ खर परमीजन माझया

उपयोगाला व कामाला यत असत माझी मनोवयथा जाणन त माझयावर तयााचया

परमािा विाफवि करीत तयााचया सहवासात माझ मन शाात होई खऱया परमाचया

तया थोडयाशा अनभवानही माझ मन सिळ होऊन पनहा परमगणान यकत होई आवण

परमभावािा माझा सहज सवभाव पनहा जागा होऊन खळ लाग सवााशी महणज

अगदी सवााशी माझया परमाला न जागलडयााशीही माझ आपलपणान व परमान

वागण िोलण घड लाग आवण माझ मनातील परम पनहा मोकळपणान वाह लाग

अशा परमीजनाामधय माझया अतयात परमािा असलला माझा परमवमतर

पदया आवण माझी वपरय सखी राधा ह अगरसर होत तस पहायला गल तर नाद व

यशोदा ह नहमीि माझया पाठीशी असत आवण िलरामदादाही मला तयाचया

मयाफदत पणफ साथ दत अस परात आपडया वनरागस व भािडया परमान मलाि lsquoदवrsquo

महणणारा पदया हा तयाचया परमळ वागणया-िोलणयान माझया मनाला पनहा

खलवीत अस आवण उतसावहत करीत अस राधिी तर गोषटि वगळी होती माझया

वयवकतगत परमाचया अनभवातन माझया रठकाणी असलडया ईशवरी अवसततवािी

जाणीव राधचया रठकाणी पणफपण झालली होती माझया पराकरमाि व परमरप

अवसथि मळही राधन पककपणान ओळखल होत महणनि वतचया रठकाणी

माझयाववियी आतयावतक परम व पराकोटीिा भवकतभावि होता तया भवकतभावान

राधा जवहा माझया जवळ यई तवहा वतचया रठकाणी माझयाववियी असलली अढळ

शरदधा व ववशवास पाहन माझया रठकाणिा िाहयकारणान थोडया वळासाठी

झाकोळला गलला आतमववशवास पनहा जागत होत अस आवण माझी परमसवरप

अवसथाही पनहा परगट होत अस

अर सदामया पढ मथरत असताना ककवा आता दवारकत आडयानातरही

मनाला उवदवगनता आणणार िाहयपरसाग दकतीतरी आल आवण अजनही यतात पण

तया वनवमततान तयावळस माझ मन आता जवहा जवहा अातमफख होत तवहा तवहा

माझया मनाला माझया अातःकरणात कायमचया अवधवषठत होऊन रावहलडया

सदगरमतीिि दशफन होत तयााि परसनन मखकमल तयााचया मखावर ववलसणार

आतमतज आवण तयाहीपकषा तयााचया नतरातन ओसाडणारा परमळपणा या सवााि

सहजि समरण होत तयामळ माझ मनही तयााचया परमान पनहा यकत होत

सदगरा चया परमळ सपशाफिा पनहा परतयय यतो आवण शरीराि सवफ कषट ववसरल

जाऊन तयाला ववसावा वमळतो मनाि सवफ कलश नाहीस होऊन मनही पणफ शाात

होत एवढि नवह तर सदगरा चया दषटीतील माझयाववियी असलला पणफ ववशवास

पाहन माझाही आतमववशवास पनहा जागा होतो आवण सदगरा िा माझयाववियी

असलला साकडप पणफ करणयाचया एकमव धयासान मी पनहा यकत होतो तयामळ

अधमाफिा तयाचया मळासकट नाश करन सवााचया रठकाणी सदधमाफि व ईशवरी

परमभकतीि राजय सथापन करणयाि माझ जीवनकायफ पनहा जोमान व उतसाहान घड

लागत

सदामया माझयासाठी आणखीन एक भागयािी गोषट महणज जसा

माझया अातःकरणात मला माझया सदगरमतीिा आधार आह तसाि िाहयजीवनात

मला माझया वपरय पतनीिा रवकमणीिाि आधार वाटतो माझ माहातमय आधी

जाणन मग रवकमणीन माझया जीवनात माझी धमफपतनी महणन परवश कला आवण

वतचया पतनीधमाफला ती अगदी परपर जागत आह lsquoपतनी महणज अधाावगनीrsquo या

विनाि सतयतव परगट करणार मरषतमात उदाहरण महणजि रवकमणी होय ती तर

माझी lsquoआतमसखीिrsquo आह वतचयावशवाय माझ जीवन ह मला नहमीि अपर व अधर

जाणवत परसपरााना परक असि आमि उभयतााि जीवन आह आवण तयाि सवफ

शरय कवळ रवकमणीकडि जात ह सतयि आह

माझ माहातमय जरी रवकमणी जाणन असली तरी परतयकष माझया

सहवासात तसा अनभव घता यण ही साधी गोषटि नाही ह मीही जाणन आह

कारण अनभव वयापकपण घणयािी माझी वतती आह तयामळ काही वळला िराि

वयापही माझयाकडन कला जातो परात रवकमणी मातर तयािा जराही ताप करन न

घता नहमी शााति राहत एवढि नवह तर अनक परसागाात माझया िरोिरीन उभी

राहन मला सदकरय साहाययही करत माझया कामाचया वयापामळ परतयकष वतचया

वाटयाला मी कमीि यतो परात तयासािाधी कवहाही तकरारीिा सर जराही न लावता

रवकमणी मला नहमीि समजन घत असत ककिहना हा समजतदारपणा हाि

रवकमणीिा मोठा व महतवािा गण आह अथाफत कववित परसागी रवकमणी

रागावतही पण तो रसवा लटका व परमवधफक असतो वयवकतगत परमािि त लकषण

असत आवण त मला ठाऊक असडयामळ रवकमणीचया रागाि मला कौतकि वाटत

ती रसली असताना वतिा तो रसवा दर करणयाचया परयतनासारखी दसरी कोणतीही

मजशीर व आनाददायी गोषट नाही ह अगदी खर आह एका कषणात रवकमणीिा

लटका रसवा व तयातन वनमाफण झालला दरावा दर पळतो आवण रवकमणीचया

ठायीिा वनरागस व वनमफळ परमािा झरा पनहा झळझळ वाह लागतो तयावळी मग

आनादािा जो अनभव आमही दोघही अनभवतो तयाला तर साऱया वतरभवनातही

दसरी कोणतीि तोड नाहीrdquo

रवकमणीचया परमान यकत होऊन िोलत असलडया कषणाला पाहन व

ऐकन सदामा अतयात िदकत मदरन कषणाकड कवळ पाहति रावहला होता तवढयात

परतयकष रवकमणीि तथ आगमन झाल अतयात परसनन व सहासय मदरन आलडया

रवकमणीन सोनयाचया सरख तिकातन गरम दधान भरलली सोनयािी दोन सिक

पातर आणलली होती तयातील एक पातर वतन कषणाचया हातात ददल आवण दसर

पातर सदामयाचया हातात दऊन रवकमणी कषणाचया जवळ िसन रावहली कशर व

शकफ रा वमवशरत तया दधाि सवन करन तयािा आसवाद घत असताना कषण व

सदामा उभयता िोलणयातही पणफपण रमल होत तवढयात कषणान आपडया

हातातील दधाि पातर रवकमणीचया समोर धरल आवण तकरारीचया लटकया सरात

तो रवकमणीला महणाला

ldquoअगा या दधात साखर घातली आहस की नाही मला तर ह दध

मळीि गोड लागत नाही तसि तयािा गरमपणाही कमी झालला आह अशा

रातरीचया गारवयामधय थाडगार दध वपण मला मळीि जमणार नाही त सवतःि ह

दध वपऊन िघ पाहrdquo

रवकमणीचया मखावरती थोडस नवलाईि भाव आडयासारख ददसल

वतन त दगधपातर आपडया हातात घतल आवण वतन तया दधाि काही घोट घतल

वतला लगिि कषणान कलली गामत लकषात आली आवण कषणाकड पाहन वमवशकल

हासय करीत रवकमणी महणाली

ldquoकषणा या दधात साखर वगर सवफकाही अगदी वयववसथत आह आवण

दध िाागलि गरमही आह ह दध आह खीर नाही तवहा तयामधय साखरि परमाण

मारकि असणार आवण जासत साखर खाण ह तबयतीस अपायकारकही आह तला

ना जासत गोड खाणयािी सवयि लागलली आह पदाथफ दकतीही गोड कला तरी

तयामधय अजन साखर हवी होती असि तझ नहमी महणण असत आता दधाचया

गरमपणाववियी महणशील तर जवहा मी दध आणल तवहा त िाागलि गरम होत

परात त तझया नहमीचया सवयीनसार एकीकड िोलत िोलति दध वपत होतास

तयातही तझ िोलणयाकडि लकष अवधक होत आवण मग दध वपणयाकड साहवजकि

दलफकष झाडयामळ दध थाड होऊन रावहल िर दध दकतीही वळा जरी तला गरम

करन ददल तरी वारावार तसि होणार तवहा ज दध मी आणलल आह त पराशन

कराव आवण आता सवारीन ववशराातीसाठी आपडया महालात िलाव अशी

आपडयाला नमर पराथफना आह

अहो सदामदवा तमचया ववशराातीिीही वयवसथा दसऱया महालात

कलली आह तथ जाऊन शाातपण नीट ववशरााती घया कारण या कषणाि व तमि

िोलण कधी सापल अस मला तरी वाटत नाही तमही तर आणखीन िरि ददवस यथ

राहणार आहात ना मग कशाला उगािि एवढी घाई गडिड हवी िर तवहा

आधी तमहीि ववशराातीसाठी वनघणयाि कराव कारण तमही वनघाडयावशवाय कषण

यथन हलणसदधा शकय नाहीrdquo

रवकमणीचया िोलणयावर कषणान आपल दोनही हात जोडन

वतचयासमोर धरल आवण थोडयाशा नाटकी सरात व आववभाफवात महणाला

ldquoजो हकम राणीसाहिाािा आपल साागण आमहाला वशरसावादय आह

एवढि नवह तर आमहाला ती आजञाि आह आवण आपली आजञा मोडणयािी

कोणािी पराजञा आह िर आमिी तर वनविति नाहीrdquo

अस महणन कषणान हसत हसत रवकमणीचया हातातल दगधपातर

आपडया हातात घतल आवण शाातपण व सावकाशीन दगध पराशन कर लागला खर

पण सवसथ िसल तर तो कषण कसला तयाला पनहा िोलडयावशवाय राहवलि

नाही गाभीरतिा भाव मखावर आणन कषण रवकमणीला पनहा महणाला

ldquoपण रवकमणी त अशी काय जाद कलीस िर कारण ह दध तर आता

अवतशय गोड व अतयात गरम असि लागत आह त सवतः त दध सवन कडयािा तर

हा पररणाम नवहrdquo

अस महणन कषण मोठमोठयान हस लागला आवण लाजन िर झालडया

रवकमणीला तयान अतयात परमान आपडयाजवळ घतल कषण व रवकमणी

यााचयातील ती परमयकत अवसथा व तो परमराग पाहन सदामयाला मनात अतयात

कौतकि वाटल परात एका दरीत पररवसथतीिा इशारा ओळखन सदामा मातर तथन

वनघाला आवण ववशराातीसाठी तयाचया दालनाकड िाल लागला

सदामयािा कषणभकतीिा वनिय

ह लकषमी सदामा ववशराातीसाठी मािकावर पहडला होता खरा परात तो

वनदरचया अधीन मातर होऊ शकत नवहता माद वाऱयान हलणाऱया वाळयाचया

पडदयाामळ वातावरण सौमय सगाधान भरन गलल होत दालनातील ददव ववझवल

गल असल तरी गवाकषातन आत यणाऱया िादरदकरणााचया रमय परकाशात सवफ दालन

उजळन वनघाल होत िाहरील वातावरणापरमाणि सदामयाि मनही अतयात शाात व

परसनन होत कषणाचया सहवासात अनभवलडया परमािी तपतता सदामयाचया मखावर

अगदी सहजपण ददसत होती परात तरीही तयाि मन मातर कषणाचया माहातमयाचया

वविारात पणफपण गढन गलल होत कषणाि िाहयाागान परगटणार नानाववध रागााि

मनमोकळ जीवन पाहतानाि कषणाचया अातरागातील सदगर सााददपनीिी

ठसलली मतीि सदामयाला जाणवत होती जी तयाचया वागणया-िोलणयातन

सहजपण परगटत होती कषणाचया आनादी व सहज जीवनाि मळ तयाचया ठायीचया

सदगरा चया परममतीमधय होत आवण महणनि कषणाि अातःकरण जवहा जवहा परगट

होत होत तवहा तवहा तयाचयाकडन सदगरा िी महतीि सहजपण व परकिाफन परगट

होत होती हही सदामयाचया लकषात आल सदगरा चया सगणभकतीिि ह रळ आह ह

सदामयान ओळखल ककिहना सगणभकतीिी पररणतीि आनादाचया सहजावसथत

होत ह गजि सदामयान जाणल

lsquoआपडया मनामधय सासाराि वरागय नसडयामळ आपडयाकडन

सदगरािी भकती घड शकली नाही आपण तयााि माहातमय कवळ शबदाानीि समजन

होतो पण भागयानि आपडयाला कषणाि परम अनभवायला वमळाल तरी तही

तयाचया रपापरति मयाफददत रावहल पण तयाि माहातमय जाणत नसडयामळ तया

कषणपरमाि रपाातर कषणभकतीत होऊ शकल नाही तयामळ कषणाचया रपाि व

परमाि समरण असनही आपण मनान मातर सासाराति िडन रावहलो आवण

सखदःखाचया दवादवात अडकलो तयामळ मनाला कलश होऊन ज सासाराि वरागय यत

अस तही तातपरति अस कारण मनातील वासनि मळ कायम होत जयातन पनहा

ववकाराािी वनरषमती होऊन मन तयाला सहज िळी पडत अस

पण भागयान आपडयाला पनहा कषणािा सहवास घडला आवण तयाि

सहज जीवन अगदी जवळन पहायला वमळाल तयातन एक महतवािी गोषट लकषात

आली की वरागय महणज कवळ िाहयकतीि नाही ककवा ववराग महणज

कोणावरतीही राग नाही तर खऱया वरागयाि लकषण महणज मनािा मोकळपणा

आवण सवााववियी आपलपणा दया कषमा शााती जथ आह ति वरागय खर आवण ह

वरागय कवळ सगण भकतीमळि शकय आह कारण भकती महणज मनाठायी सगण

परमािा अखाड भाव तया परमािाि वनिय आवण तया परमािाि धयास तया

आतफतमळि मन नहमीि वनमफळ राहत आवण सगण परमाि मळ मनात खोलवर व

पककपणान रजन वासनि समळ वनमफलन होत

तवहा कषणाि सवरप जाणन तयाचया रपाि कवळ समरणि नवह तर

धयासि माझया मनाचया ठायी जडला तरि माझया मनािी शदधी होईल आवण

सासाराववियीिी अनासकती वनमाफण होईल कषणाचया सगण परमािा हा पररणाम

असडयामळ मनाचया रठकाणी कोणतयाही परकारिी नकारातमक भावना वनमाफण न

होता मनािी वतती नहमी होकारातमकि राहील तयामळ मनाचया रठकाणी

असलली सासाराववियीिी काडपवनक भीतीही नाहीशी होईल आवण मनाचया ठायी

खरा मोकळपणा वनमाफण होईल िाहयाागान सासारात राहनही मी मनान तयाचयातन

पणफपण मकत असन आवण मन सदव कषणपरमान यकत राहन भकतीिा आनाद मी

सवचछादपण उपभोगीत राहीन पण मला हा अनभव यथ कषणाचया सहवासात

राहन यणार नाही तर तो अनभव मला माझया घरी सासारात राहनि यईल

कारण तथि माझया कषणपरमािी वनतय कसोटी लागल तवहा तया परीकषला

घािरन मी यथ कषणाचया सहवासात रावहलो तर कषणपरमाि कवळ सखि

अनभवीत राहीन आवण भकतीचया खऱया आनादाला मकन तवहा आपडया-आपडया

ठायीि राहन कषणपरमान एकवितत करण हीि खरी माझयासाठी तपियाफ आह

आवण आता जराही वळ न दवडता ती मला तवररति करावयास हवीrsquo

अशा तऱहन लितनात मगन असलला सदामा रातरभर जागाि होता

पहाट होऊन हळहळ उजाड लागल आवण राजवाडयात सनई िौघडयाि सर

मादपण घम लागल तया मधर व माजळ नादान सदामा भानावर आला तवहा

तयाचया मखावर पणफ परसननता होती रातरीचया जागरणािा काहीही तरास वा ताण

तयाचया रठकाणी अवजिात ददसति नवहता कारण तयाि मन अवतशय उडहवसत व

उतसावहत झालल होत सदामयान सवफ परातरषवधी लगिगीन उरकल आपल

सामानाि छोटस गाठोड िरोिर घऊन तो कषणाचया महालापयात आला मातर

कषण ससनात होऊन सवतः तयाचया महालाचया िाहर आला जण काही कषण

सदामयाि यण अपवकषति करीत होता कषणान सहतक नजरन सदामयाचया

हातातील गाठोडयाकड पाहन वसमतहासय कल आवण तो सदामयाला हात धरन

आपडया महालात घऊन गला महालात कषण सदामयासह मािकावर िसला असता

तवढयाति तथ रवकमणीि आगमन झाल सदामयाला पाहन रवकमणीनही

मादवसमत कल तयानातर परथम वतन कषणािी िोडिोपिार पजा करन आरती

ओवाळली नातर रवकमणीन नवदयािी िाादीिी दधािी वाटी कषणाचया हातात

ददली आवण अतयात भवकतभावान तयाला परवणपात कला कषणान थोडस दध सवन

कल आवण िाकीि दध रवकमणीलाि ददल रवकमणीन आनादान तयािा परसाद

महणन सवीकार कला आवण तया दधाि सवन कल

रवकमणीन अशा तऱहन कषणाि कलल पजन पाहन सदामयाला अतयात

सातोि झाला आवण कषणपजनािा आनाद सवतः अनभवणयासाठी तो पढ आला

रवकमणीन आणलडया तिकातील सगावधत रल सदामयान आपडया ओजळीत

घतली आवण कषणाचया िरणाावर वावहली सदामयान कषणाचया िरणी मसतक

ठवन तयाला साषटााग परवणपात कला आवण आपल दोनही हात जोडन कषणाला

महणाला

ldquoमाझया अतयात वपरय कषणा तला दकतीदाही वादन कल तरीही त

कमीि आह एवढ तझ माहातमय थोर आह मला सहजतन तझया परमािा लाभ

झाला ह तर माझ भागयि आह तझया परमसहवासापढ तर वतरभवनातील सवफ

सखही वनरथफकि आहत पण तयाहीपलीकड जीवनातील तझी आनादािी वतती

पावहली की मन अगदी थकक होत एवढि नवह तर ती वतती परापत करन घणयािा

धयासि वितताचया रठकाणी लागन राहतो तझया आनादाचया वततीि मळ तझया

अातःकरणातील परमसवरप अवसथमधय आह हही मला वनवितपण जाणवत अशी

तझी अातःकरणािी अवसथा तझया अातःकरणात ठसलडया सदगरा चया परमसवरप

मतीमळ आह ह तझया अातरीि गजही ति कपावात होऊन माझयासाठी परगट

कलस तयासाठी मी तझा जनमभरािा ऋणी होऊन राहणार आह पण तयाििरोिर

मलाही आनादाचया परापतीिा मागफ त दाखवलास ह माझयासाठी अवधक महततवाि

आह आवण आता तयाि मागाफन जाणयािा माझा कतवनिय झालला आह

अर कषणा तझा परमळ सहवास करन परमसखािा अनभव दकतीही

घतला तरी कमीि आह परात तयामळ माझी मनःवसथती जरी आनादािी झाली तरी

ती तवढा वळि असणार ह मातर नककी कारण माझया अातःकरणािी अवसथा काही

परमसवरप झालली नाही तयामळ मी जवहा परत माझया सवतःचया घरी जाईन

तवहा माझी मनःवसथती िाहय सासारामळ पनहा विघडणयािी शकयताि अवधक

आह तझया परमाि कवळ समरणि राहणार आवण आनादािा अनभव काही माझया

अातःकरणात नसणार तयामळ परापत जीवन आनादाचया वततीन जगण शकयि होणार

नाही पण महणनि माझी खरी कसोटी ही माझया सासाराति लागणार आह हही

खरि आह आवण तयासाठी मला माझया सासाराति राहण आवशयक आह हही

तवढि खर आह आपडया दोघाािी िाहयजीवन वगवगळी आहत आवण ती नहमीि

तशी राहणार आहत महणन तझया िाहय जीवनात तझयाशी एकरप होण मला

शकय नाही आवण त महणतोस तयापरमाण त आवशयकही नाही

कषणा तझी परमपरवतमा मातर वनवितपण माझया मनात भरलली आह

आवण वतिाि धयास माझया विततात आता वनमाफण झालला आह तया धयासानि

तझी परमसवरप मती माझया अातःकरणात एक ददवस साकार होईल आवण तयामळ

माझ अातःकरणही परमसवरप होऊन राहील अशी माझी पककी खातरी आह िाहयाागान

तझा परमसहवास यापढ जरी घडणार नसला तरी माझया मनाला जडलला तझा

परमसाग मातर कायमिाि असल तयात कधीही अातर पडि शकणार नाही तया

तझया परमान सदव यकत होऊन राहणयािाि धयास माझयाठायी असल आवण तझया

परमािाि अनभव अातरात घणयािा माझा अखाड परयतन असल तया परयतनात कधी

जरी मी िाहयाागान कमी पडलो तरी तझया परमामळ माझया मनािा उतसाह व जोम

मातर रटकन असल माझया मनािी तीि अवसथा माझ मन नहमी मोकळ ठवील

आवण पनहा पनहा परयतन करायला मला उदयकत करीत राहील तयामळि माझया

वितताचया रठकाणिा परमधयासही कायमिा असल आवण एक ददवस तझया

परमसवरप अवसथिी परविती मलाही माझया अातःकरणात वनवितपण यऊन राहील

असा माझा पणफ आतमववशवास आह

माझया वपरय कषणा आता मला तझयाकड दसर काहीि मागायि नाही

तझ परम तर माझया मनात नककीि भरलल आह तयात शाकला जराही वावि नाही

तझया रपान परगट असलडया ईशवरी अनभवाि माहातमयही मला पणफपण जाणवत

आह आवण तयाचयाि सतयतवािा वनियही माझया रठकाणी झालला आह तयािा

सवानभव घणयािाि एकीएक धयास मला लागला आह आता रकत मला माझया

घरी माझया सासारात परत जाणयािी परवानगी त मला अतयात परमान दयावीस

एवढीि पराथफना मी तझयापाशी करतो कारण माझ जीवन मलाि समथफपणान

जगायि आह ह माझया पणफपण लकषात आल आह आवण तस त मी जगही शकन

असा आतमववशवास आता माझया रठकाणी वनवितपण वनमाफण झालला आह माझया

ठायीचया ईशवरी अवसततवािा व सामथयाफिा अनभव मला घयायिा आह त ईशवरी

सामथयफ आतमशकती व आतमपरम यााचया सायोगातनि परगट होत ह गजही मला तझया

या थोडयावळचया सहवासात तझयाि कपन कळल या तझया कपि मला वनतय

समरण राहील आवण ति माझ कायमि पररणासथान होऊन राहील कषणा आता

तझा वनरोप घऊन यथन वनघणयाचयाि तयारीन मी आललो आह तवहा कपा करन

मला वनघणयािी अनजञा दयावीसrdquo

अस महणन सदामा आपल दोनही हात जोडन कषणासमोर उभा

राहीला

सदामयाचया या िोलणयान रवकमणीला वनविति नवल वाटल

lsquoकालि कषणाचया सहवासात अवधक काळ राहणयासाठी ववनाती करणारा सदामा

आज अिानक असा घरी जाणयासाठी परवानगी कसा काय मागतो आह एवढ

एका रातरीत अस काय ववशि घडल िर की जयामळ या सदामयािा वविार असा

एकदम िदललाrsquo या वविारान रवकमणी िदकत झाली नसती तरि नवल होत

रवकमणीन सहतक नजरन कषणाकड पावहल तर कषणाचया नतरातील

सदामयाववियीिा कौतकािा व समाधानािा भाव वतचया लकषात आला तवहा वतन

लगिि व वनवितपण ओळखल की हा सवफ कषणाचया कालचया रातरीचया

िोलणयािाि पररणाम सदामयावर झालला आह महणन रवकमणीही आता

कषणािी परतयकष परवतदकरया काय होत ह पाहणयासाठी आतर होऊन रावहली

कषणानही सवसमत मदरन सदामयाि दोनही हात आपडया हातात अतयात

परमान घतल आवण तयाला परमाि दढाललगन ददल कषणाचया सवाागीण परमळ

सपशाफन सदामयाि सवाागि रोमाावित झाल आवण तयाला खऱया अथाफन कतकतय

झाडयासारख वाटल कषणापासन सवतःला ककवितस अलग करीत कषणाचया

मखाकड अपवकषत नजरन पाहणाऱया सदामयाला उददशन कषण एवढि महणाला

ldquoअर सदामया तझ महणण अगदी यथाथफि आह तझया रठकाणचया

मनन लितनातन तझी जी ही भवमका तयार झालली आह ती अतयात योगयि आह

आवण तीि तला सवानभवाचया अवसथकड नणारी आह एवढ ददवस मी तझया

रठकाणी समरणात होतो तझया वयवधानात होतो आवण तझया धयासातही होतो

पण आता मी तझया हदयात आह असाि अनभव तला यईल आवण हदय हि तर

ईशवराचया अवसततवािा अनभव घणयाि मळ सथान आह ईशवराि परम अनभवणयाि

ति सथान आह आवण परम उिािळन आडयावर यणाऱया आनादािा अनभव

घणयािही हदय हि सथान आह तवहा आता मी कवळ तझया पाठीशीि आह अस

नाही तर मी तझया ठायीि तझया हदयात वनतय तझया साग आह तयािाि सदव

अनभव घ महणज आनादािी सहजवसथती तला सहजपण परापत होईल rdquo

अस महणत कषणान रवकमणीकड सहतक नजरन पावहल तयातील खण

रवकमणीचया लगिि लकषात आली आवण ती तािडतोि आतडया दालनात वनघन

गली

थोडयाि वळात रवकमणी जवहा परत आली तवहा वतचया िरोिर

वतचया दासीही हातामधय रशमी वसताानी झाकलली सवणाफिी ताट घऊन आडया

रवकमणीन ती सवफ ताट सदामयाचया समोर ठवली आवण नमरतापवफक महणाली

ldquoअहो सदामदवा तमही कषणाि गरिाध आहात तयाहीपकषा तयाि

परमवमतर आहात तमचया उभयताातील सनहाि व परमाि ज मला दशफन घडल

तयामळ मी तर अगदी भारावन गल आह मी तमहाला खरि साागत की आज

दकतीतरी ददवसाानी मी कषणाला एवढया मोकळपणान िोलताना व वागताना

पावहल िऱयाि ददवसाानी कषणाला तयाि अातःकरण मोकळ करणयािी साधी

तमचयामळ वमळाली आवण तया साधीिा कषणान अगदी पणफपण उपयोग करन

घतला तया दषटीन तमि यथ आणखी काही ददवस राहण घडल असत तर अवधक

िर झाल असत कारण तयािा कवढातरी आनाद कषणाला व मलाही झाला असता

पण जयाअथी तमही आता घरी परत जाणयािा वनणफय घतला आहात तर तो

योगयि असणार आवण मखय महणज तयाला कषणािीही सामती ददसत आह मग

माझया अनमतीिा तर परशनि वनमाफण होत नाही पण आता माझी तमहाला एकि

ववनाती आह माझया व कषणाचया वतीन तमचयासाठी व तमचया कटावियाासाठी ही

परमािी अडपशी भट दत आहोत तयािा सवीकार करावाrdquo

अस महणन रवकमणीन ती सोनयािी ताट सदामयापढ सरकवली

थोडयाशा उतसकतन सदामयान तया ताटाावरिी रशमी वसत िाजला कली मातर तो

अतयात िदकति झाला एका ताटामधय अनक रशमी भरजरी वसत होती तर एका

ताटामधय सवणाफिी व िाादीिी अनक गहोपयोगी भााडी ठवलली होती एक ताट

तर सवणाफलाकाराानी पणफपण भरलल होत दसऱया ताटामधय रळरळावळ व

मवावमठाई ठवलली होती सदामयान कषणभरि तया सवफ ताटााकड एक दवषटकषप

टाकला आवण ती सवफ ताट तया रशमी वसताानी पनहा झाकन ठवली सदामयान

कषणाकड वळन पावहल तर कषण सवसमत मखान सदामयाकड पाहत होता

सदामयान पनहा एकदा ववनमर भावान दोनही हात जोडन कषणाला वादन कल आवण

रवकमणीला उददशन िोल लागला

ldquo अहो रवकमणीदवी तमही अतयात परमान मला कवढातरी अहर दऊ

करीत आहात तयामागील तमि माझयावरील परमि परगट होत आह ह मी जाणन

आह तमचया परमािा अवहर करण मला कधीि शकय होणार नाही परात त परम

जया रपात साकार होत आह तयािा सवीकार करण मातर मला जमणार नाही

कारण मला त योगय वाटत नाही या िाहय ऐशवयाफचया सखािी माझया रठकाणी

जराही आसकती रावहलली नाही आवण माझया कटावियाानाही तयािा लाभ करन

दयावा असही आता मला अवजिात वाटत नाही परमशवराचया वनयतीत सवपरयतनान

व परारबधानसार जवढ काही धन मला वमळल तयाति माझा व माझया कटावियाािा

िररताथफ िालवण हि माझ कतफवयकमफ आह तयाति आमहाला सखान व

समाधानान रहायि आह परापत पररवसथतीत आनादान जीवन जगता यण याति

खरा पराकरम आह ईशवराचया भकतीिा आनाद अनभवणयासाठी सासार हही एक

साधनि आह आनादािा अनभव हाि खरा महतवािा

रवकमणीदवी कषणाचया कपन मला कषणाचया परमाि अमाप धन

वमळालल आह आवण तया परमधनािा उपयोग करनि कषणाचया भकतीि वभव

मला परापत होईल ह वनवित ति भकतीि वभव मी माझया कटावियाानाही उपलबध

करन दईन ति माझ कटावियाासाठीि खर कतफवयकमफ आह आवण तयामळि मला

माझया कतफवयपतीि खर समाधान लाभणार आह खर तर सासारात परयतन करन

काही सख वमळवाव अस मला वयवकतशः कवहाि वाटल नाही परात मलािाळााकड

पावहडयावर मातर तयााचया सखासाठी तरी काही परयतन करावत अस माझया मनात

पवी वारावार यत अस परात आता माझा वनियि झाला आह की माझया

कटावियााना तयााचया परारबधानसार ज काही सखभोग वमळणार आहत त तयााना

वमळतीलि परात ह ईशवरी परमाि धन ज मला भागयान लाभलल आह त माझया

कटावियाासाठी कमीतकमी उपलबध तरी करन ठवण हि माझ खर व आदय

कतफवयकमफ आह तयातन मग जर तयााना तया ईशवरीपरमािी गोडी लागली तर

ईशवराचया भकतीमागाफकड त आपसकि व सहजतन वळतीलि पण तयााना

ईशवरीपरमािा अनभव दणयािा जो माझा धमफ आह तयाला मातर मी वनविति

जागन कारण तया धमाफनि आता यापढि माझ जीवन जगण होत राहणार आह

आवण महणनि त आनादािही होणार आह

अहो रवकमणीदवी तमचयाकड माझी आता एकि ववनाती आह की

तमही मला तमचया व या कषणाचया परमाि परतीक महणन जरर काही तरी भट दया

पण ती अशी दया की जयामळ मला कषणपरमाचया गोडीिी आठवण कायमिी

राहील ती काय व कोणतया रपात दयावी ह तमहाला साागणयािी काहीि

आवशयकता नाही ह मला ठाऊक आह कारण माझा कषणाववियी असलला भाव

तमही सवानभवान वनविति जाणन आहात आवण तयाहीपकषा कषणाचया

अातःकरणालाही माझयापकषा तमहीि जासत योगय परकार जाणत आहात तवहा

कषणाचया अातःकरणाला सातषट करणारा व माझयाही मनाला तोि दणारा असा

काहीतरी मागफ तमहीि शोधन काढा आवण मला परमािी सादर व आनाददायी भट

दया ती भट अगदी परमपवफक व आनादान सवीकारीन अशी खातरी मी तमहा

उभयतााना दतोrdquo

सदामयाि िोलण ऐकन कषणाचया मखावर अतयात परसननति भाव

उमटन आल तर रवकमणीि मख सदामयाचया कौतकभावान पणफपण भरन रावहल

कषणान सहतक नजरन रवकमणीकड पाहन सवसमत कल असता रवकमणीन

कषणािी परमखण ओळखली आवण ती लगि महालाचया आतडया दालनात वनघन

गली रवकमणी जवढया तवरन गली होती तवढयाि तवरन पनहा परतही आली

तयावळस वतचया हातात एका पााढऱया शभर व अतयात सवचछ अशा रमालात

िााधलल एक मडक होत रवकमणीन त अतयात परमान सदामयाचया हातात ददल

आवण त उघडन िघणयािी खण हाताचया इशाऱयान सदामयाला कली सदामयान त

मडक तर लगिि ओळखल तयातनि तर तयान कषणासाठी परमभट महणन सवतः

हातान तयार कलल दहीपोह आणलल होत पण तया मडकयात आता काय असल

िर अस कतहल सदामयाचया मनात वनमाफण झाल आवण तो कषणाकड पाह

लागला कषणाचया नजरतही तवहा तवढीि उतसकता सदामयाला ददसली नवल

वाटन सदामयान तया मडकयावरील झाकण दर कल तर तयात भरन ठवलल

दहीपोह तयाचया दषटोतपततीस आल सदामयािा िहरा परम व हिफ या दोनही भावाानी

रलन आला आवण तयाि नतरही पाणावल सदामा एकदा रवकमणीकड तर एकदा

कषणाकड असा पाहति रावहला काय व कस िोलाव ह तयाला मळीि सिना

तयािी ही भाववनभफर अवसथा पाहन रवकमणीनि तयाचयाशी िोलावयास सरवात

कली

ldquo अहो सदामदवा तमहाला योगय अशी परमभट वमळाली ना तमहाला

ती आवडली ना तयातील कषणपरमािा भाव तर नककीि तमहाला जाणवला

असणार कारण तया कषणपरमाला तमचयावशवाय दसर कोण ओळख शकल िर

याि मडकयातन तमही कषणासाठी अतयात परमान सवाददषट व रिकर अस दहीपोह

आणल होतत तमचया लकषात आह ना ति तमही आणलल ह मडक आह परात

तयातील दहीपोह मातर मी सवतः माझया हातान तयार कलल आहत तमही जया

कषणपरमान तवहा दहीपोह आणल होतत तयाि कषणपरमान आज मीही ह दहीपोह

िनवल आहत पण दोनही दहीपोहयााना असलली कषणपरमािी गोडी मातर एकि

आह कारण आपडया उभयतााचया रठकाणी असलल कषणपरमही एकि आह आवण

कषणपरमािी गोडी तर सदव एकीएकि आह मग त कठडयाही पदाथाफत घाला तया

कषणपरमाचया गोडीिा गण तया रठकाणी परगट होणारि मळ पदाथाफि वगळपण

कायम ठवनही तया पदाथाफला अवधक रिकर व सवाददषट िनवणयािा या

कषणपरमािा गण खरोखरीि अलौदकक आह

अहो पदाथाफलाि काय सामानय जीवालाही अतयात गोड करन तयाि

सवफ जीवनि अतयात रोिक व मधर िनवणयाि ईशवरी सामथयफ या कषणपरमात आह

तोि तर या कषणपरमािा गणधमफ आह कठडयाही वसथतीत व पररवसथतीत ह

कषणपरम तयाचया गणधमाफनि परगट असत आवण जथ परगट होत तथ आपला गण

वनमाफण करति करत हि तर या कषणपरमाि ववशषटय आह मी तरी या

कषणपरमाचया गणधमाफिा अगदी परपर अनभव घतलला आहrdquo

रवकमणीि िोलण ऐकन सदामा तर अवधकि भावपणफ झाला

रवकमणीचया हातातील दहीपोहयाि मडक घताना तर तयाला आणखीनि भरन

यत होत पाणावलडया नतराानी कषणाकड पाहत सदामा महणाला

ldquoअर कषणा रवकमणीदवीनी ददलली ही परमािी भट महणज तर

माझयासाठी हा तझा परसादि आह यापकषा अवधक सादर व सयोगय भट दसरी

कोणतीही असण शकयि नाही िघ ना एका मवलन व जीणफ रडकयात िााधलडया

मडकयातन मी परमान तझयासाठी दहीपोह आणल होत तही तयािा अतयात परमान

सवीकार व सवन करन रसासवाद घतलास जण काही दहीपोह नवहत तर माझ

परमि त सवन कलस आवण कवळ गोड मानन नवह तर गोड करन घतलस आता

रवकमणीदवीनी तझया परमान कलल दहीपोह पनहा मी आणलडया मडकयातनि

मला ददल आवण माझ रडक सवचछ धवन तयात पनहा त मडक िााधल महणज मडक

माझि आवण रडकही माझि पण तयातील दहीपोह मातर तझयाि परमान ददलडया

रवकमणीदवीि मी आणलल दहीपोह ह तझयासाठी नवदय महणन आणल होत

आवण आता ह दहीपोह मी तझया परमािा कपापरसाद महणन घऊन जात आह

तयातील परमरसाि सवन करन मी सवतः तर आनादािा अनभव घईनि परात

माझया कटावियाानाही तया परमरसािा सवाद िाखायला वनवितपण दईन

कषणा आता काही मागणि उरलल नाही पण एकि शवटि साागण

आह तझयावरील परमभवकतभावामळ माझया सवफ जीवनािि सोन होऊन रावहल

आह आवण माझा दह हीि एक सवणफनगरी झालली आह या सवणफनगरीत माझया

हदयलसहासनावर त कायमिाि अवधवषठत होऊन िसलला आहस तयामळ या

सवणफनगरीत यापढ सदव तझयाि परमािा जागर व तझयाि नामािा गजर होत

राहील आवण तया परमभकतीचया राजयामधय मी आनादान तझयासह वनतय नाादत

राहीन आता तर मी कवळ तझाि आह आवण तझयासाठीि आह तयामळ यापढील

माझ सवफ जीवनही कवळ तझयासाठीि जगण तर होईलि परात दहतयागानातरही

ही सदामरपी इवलीशी लहर कषणरपी सागरात अगदी सहजपण ववलीन होईल

यािी मला पणफपण खातरी आह कारण कषणा मळात ही लहर तझयाि

अातःकरणातन वनमाफण झालली आह तवहा ती तझयाि अातःकरणात ववलीन होणार

ह तर वनविति आहrdquo

सदामयाि िोलण थाािल तरी तयाचया रठकाणिी भावपणफता मातर

कायमि होती तयाि भावपणफ अवसथत सदामयान रवकमणीन ददलडया

दहीपोहयाचया मडकयातील थोड दहीपोह आपडया हातान काढल आवण कषणाचया

जवळ जाऊन तयाचया मखात भरवल सदामयाचया परमभावान तपत झालडया

कषणानही तवढयाि उतसरतफपण तया मडकयातन थोड दहीपोह आपडया हातान

काढल आवण तयािा घास सदामयाचया मखात भरवला तया परमरसाचया सवादात

िडालडया सदामयाला तर कषणभर समाधीिाि अनभव आला मग रवकमणीही

सवसथ िसि शकली नाही वतनही तया मडकयातील थोड दहीपोह आपडया हातात

घतल आवण थोडस कषणाला भरवल तयातील उरलल दहीपोह कषणान आपडया

हातात घऊन तवढयाि परमान रवकमणीला भरवल सवफ वातावरणि एकीएक

परमरसान भरन व भारन रावहल मग रवकमणीन लगिि त दहीपोहयाि मडक

तयाि रडकयात पनहा वयववसथत िााधल आवण सदामयाकड सपदफ कल

सदामयान कषणाचया िरणाावर मसतक ठवल असता कषणान तर

सदामयाला परमान दढाललगनि ददल सदामयान रवकमणीलाही वाकन नमसकार

कला असता रवकमणीनही आपल दोनही हात जोडन तयािा सवीकार कला

सदामयासह रवकमणीिही नतर पाणावल होत यात काहीि नवल नाही परात

कषणाचया नतरातनही तयाचया नकळत परमधारा वाह लागडया होतया सदामयान

कषणािी ही भावपणफ मती पनहा एकदा डोळ भरन पावहली आवण आपडया हदयात

साठवन ठवली पढचयाि कषणाला सदामा कषणाचया महालातन िाहर पडला

राजवाडयातनही िाहर पडला दवारकानगरीतनही िाहर पडला आवण आपडया

घराचया ददशन माद पण वनियातमक पावल टाकीत िाल लागला तयाचया

पाठमोऱया मतीकड कषण व रवकमणी भावपणफ दषटीन पाहत दकतीतरी वळ तथि

सतबधपण उभ रावहल होतrdquo

नारदाि परदीघफ काळ िाललल िोलण थाािल तरी नाद अजनही

वातावरणात भरन रावहलत अस लकषमीला जाणवत होत भारलल वातावरण व

परमभावान भरलल मन अशा वसथतीत व अवसथत लकषमीही भावपणफि झालली

होती नारदही आपल नतर वमटन शाातपण सवसथि िसन रावहलला होता पण ती

थोडावळिी नीरव शाातता व सतबधताही लकषमीचया मनाला मानवना आवण सहनही

होईना नारदाि अातःकरण शबदरपान परगट होण लकषमीचया दषटीन अतयात

महततवाि व आवशयकही होत कारण तयावशवाय लकषमीचया शरवणभकतीिी पतफता

होण शकय होणार नवहत वतिीि भावपणफ अवसथा शबदााचया माधयमान परगट होऊ

लागली आवण शबदाानाही मग साकार होण भागि पड लागल

ldquoह नारदा सदामयािी कथा साागणयाचया वनवमततान सगण परमभकतीि

माहातमय त पनहा एकदा कळसावर नऊन ठवलस तयामळ कषणाचया माहातमयाि

आणखीन एक वगळ अाग एका आगळया व आकिफक रागान परगट झाल हि तर

ईशवराचया सगण परमाि व भकतीि ववशषटय आह ह माझया पणफपण लकषात आल

आह कारण परम महटल महणज त मळात एकाागी असि शकत नाही महणनि तर

अनक वगवगळया अागाानी या परमािा अनभव घऊनही तया परमाि रपाातर एकाि

भकतीभावात होऊ शकत आवण ईशवरी अनभवाशी ऐकय पावता यत सदामयाचया

रपान सगण परमभकतीमागाफतील हाि मलभत वसदधाात पनहा एकदा परकिाफन वसदध

झाला आवण तयािाि मला अवतशय आनाद झाला परात या सगण परमािी अनक

अाग व राग परगट होऊ शकल त मातर कवळ कषणाचया अातरागातील परमसवरप

अवसथमळि ह मातर सतय आह होय ना कारण परमसवरप अवसथचया ठायीि

परमािी ववववध अाग व राग साभवतात आवण तयादवार ती परमसवरप अवसथा काहीशी

परगट होऊ शकत पण जी काही अवसथा परगट होत ती जाणकाराला तया अवसथिी

खण पटवणारी व साकत दशफवणारी असत मग तया खणचया आधारान

भकतीमागाफिी वाटिाल करन ईशवरी ऐकयािा आनाददायी अनभव घणयािा परयतन

मातर जयािा तयािाि आह एवढि नवह तर तो जीवनातील एक कवढातरी मोठा

पराकरमि आह

असा पराकरम सदामयाकडन वनवितपण घडला असणार यािी मला

पणफ खातरी आह कारण कषणािी सगण परममती सदामयाचया अातःकरणात पणफपण

ठसलली होतीि आवण आता तर तयाचयाठायी कषणाचया परमसवरप अवसथिा

धयासही लागललाि होता तयामळ तया अखाड धयासान सवानभवाचया परमसवरप

अवसथकड सदामयान हळहळ पण वनवितपण वाटिाल कलीि असणार आवण

सदामा तया अवसथचया िाहय लकषणाानीही यकत होत रावहला असणारि सासारािी

अनासकती असनही सदामा आपडया कटावियााशी अतयात परमान वागत असणार आवण

तयााना तयााि जीवन वनदान ससहय होणयासाठी तरी वनविति सहाययभत झाला

असणार परमामळ सदामयाचया मनाठायी मोकळपणा व मखय महणज रवसकता

वनविति आली असणार तयामळि सदामयाकडन कटावियााि योगय कौतक घडन

तयााचया परमािाही अनभव वनविति घतला गला असणार कारण ही तर मन

ईशवरी परमान यकत झाल असडयािीि सलकषण आहत आवण ती सवफ सदामयाचया

ठायी अगदी सहजपण असणारि अशी माझया ठायी अगदी वनविती आह

ह नारदा पण सदामयािी कथा ऐकताना तयामधय जो रवकमणीिा

उडलख वारावार यत होता तो ऐकन वतचयाववियीिी माझी उतसकता मातर

कमालीिी वाढन रावहलली आह कारण तझया साागणयातन व तयाहीपकषा कषणाचया

िोलणयातन ज काही रवकमणीववियी परगट होत होत तयावरन एक गोषट अगदी

सपषटपण ददसत होती की रवकमणी ही कषणाशी ऐकय पावललीि होती आवण

तयािि मला राहन राहन अतयात नवल वाटत आह कषणान तर सदामयाशी

िोलताना रवकमणीिा उडलख lsquoमाझी आतमसखीrsquo असाि कला होता माझयासाठी

तवढ सतरि अवतशय महततवाि व मोलाि आह कारण कषणाकडन तयाचया

सवानभवातन त अगदी सहजपण व उतसरतफपण परगट झालल आह

कषणाचया अातःकरणात तो रवकमणीि तयाचयाशी असलल ऐकय

अनभवत होता ह तर अगदी उघड आह पण रवकमणी वतचया रठकाणी वति

कषणाशी असलल ऐकय कशी अनभवत होती आवण मळात रवकमणी कषणाशी ऐकय

पावली कशी ह सवफ जाणन घणयािी माझी आतरता अगदी पराकोटीिी वाढलली

आह माझया मनािी तर ती अतयात जररीि होऊन रावहलली आह माझया दषटीन

तर हा वविय ववशि महततवािा आह कारण रवकमणीि कषणाशी असलल नात

मळात पतनीि महणज अतयात नाजक व महणनि जरा कठीणि त नात आड यऊ न

दता रवकमणी कषणाशी कशी ऐकय पावली ह जाणन घण माझयासाठी तर अतयात

आवशयकि आह कारण माझही असि पतनीि नात या नारायणाशी आह आवण

काही काही वळला त माझया व नारायणाचया आड यत ह माझया लकषात यत मग

माझी गाडीि थोडावळ अडन रावहडयासारखी होत आवण तयातन काय व कसा

मागफ काढावा ह मला तर सिनासि होत तवहा रवकमणीिा अनभव मला नककीि

उपयोगाला यईल यािी मला अगदी खातरी आह तवहा नारदा या रवकमणीचया

कषणाशी ऐकय पावणयाि रहसय मला लवकरात लवकर उलगडन सववसतरपण सााग

िर माझी तला तशी परमािी पराथफनाि आह आता अवजिात वळ लाव नकोसrdquo

लकषमीि िोलण ऐकन नारदाला अतयात सातोि वाटला आवण

समाधानही झाल यािी जण पावती महणनि की काय नारदाचया वाणीिा ओघ

पनहा वाह लागला

ldquoह लकषमी तझ खरोखरीि अतयात कौतकि मला वाटत कारण

शरवणभकतीिा अनभव त खऱया अथाफन घत आहस शरवण कलडया सदामयाचया

कथतन त तयातील नमका भावाथफ जाणलास आवण तयामधय असलल

सगणपरमभकतीि नमक सतर त ओळखलस सदामयान तयाचया कटािात परमान

राहनि कषणाचया परमसवरप अवसथिा धयास कसा घतला असणार आवण तया

धयासानि सदामयािा भवकतभाव वाढत जाऊन तयान कषणाशी ऐकय कस साधल

असणार ह त अगदी योगय परकार जाणलस तयामळ एक मातर िर झाल की आता

सदामयाचया पढील जीवनाववियी तला काही साागणयािी आवशयकता मला रावहली

नाही तयािीि पररणती महणज कषणाचया पढील जीवनातील मखय

परवाहािरोिरि आता आपडयाला पढ पढ जाता यईल

ह लकषमी तयाहीपकषा मला ववशि आनाद या गोषटीिा झाला की

कषणाचया जीवनातील रवकमणीि ववशि सथान व महततव तझया लकषात आल

तयामळि lsquoरवकमणीrsquo हा तझयासाठी एक खास कौतकािा वविय होऊन रावहला

आह अथाफत तही साहवजकि आह महणा पण मला काही तयाि तवढस नवल वाटत

नाही कारण रवकमणीसािाधातील एक ववशि रहसयािी गोषट मला माहीत आह जी

तला ठाऊक नाही तयात तझी काहीि िक नाही कारण ती गोषट मी तला

अजनपयात मददामि साावगतलली नाही

अगा लकषमी तया रवकमणीचया रपान ति तर भतलावर जनम घतला

होतास या नारायणािी सहधमफिाररणी महणन तयानि तयाचया कषणावतारात

तयािी अधाावगनी होणयािा आगरह तझयाकड तझयावरील परमान धरला होता आवण

तही तझा तो िहमान समजन मोठया आनादान नारायणािा परमळ आगरह

सवीकारलाही होतास परात ह सवफ तयानातर तझयारठकाणी वनमाफण झालडया

ववसमरणान िावधत झालल आह महणनि तयातील काहीही तला आता आठवत

नाही परात तयावळी रवकमणीठायी असलला भवकतभाव आता तझयाठायी पनहा

जागत झालला आह आवण महणनि तझया रठकाणी रवकमणीववियीचया

आपलपणाचया भावातन वतचयाववियी एक ववशि परकारिी ओढ वनमाफण झालली

आह तया भावािी पती करणयामधय मलाही वनविति आनाद लाभणार आहrdquo

नारदाचया िोलणयान आियफिदकत झालली लकषमी कषणभर सतबधि

झाली पण कषणभरि कारण वतचया रठकाणी वनमाफण झालली असवसथता वतला

सवसथ िस दयायला तयारि नवहती आवण तीि असवसथता वतला िोलायला भाग

पाड लागली साहवजकि वतचया िोलणयात वग व आवग या दोनहीिा सायोग होत

होता

ldquo अर नारदा तझया िोलणयान मला तर सखद का होईना पण एक

अनपवकषत असा धककाि िसला आह खर तर कषणिररतर ऐकत असतानाि माझया

मनात हा वविार वारावार यत अस की तया िररतरामधय माझा काही सहभाग होता

की नाही या नारायणाचया सवभावानसार तयान भतलावर जाताना मला व या

शिालाही वनविति सवतःचया िरोिर घतल असणार पण आमही तथ कवहा गलो

व कस गलो त आमहा उभयतााचयाही अवजिात लकषात रावहलल नाही आवण तयात

काहीि नवल नाही कारण खदद नारायणालाही तयाववियी काहीही आठवत नाही

त सवफ आमहाला कवळ तझयाकडनि ऐकायला वमळत व कळतही आताही तझयाि

मखातन हा माझयाववियीिा उडलख आवण तोही िोलणयाचया ओघाति आला

तयातही कषणिररतरात मी तयािी पतनी रवकमणी महणनि सथान घतल होत ह

ऐकन तर माझया आनादाला पारावारि रावहलला नाही रवकमणीववियी माझया

ठायी एवढी ओढ व आपलपणा का होता याि कोड आता मला उलगडल

पण ह नारदा कवळ तवढयानि माझ समाधान झालल नाही कारण

रवकमणीचया रठकाणी असलला कषणाववियीिा एवढा भवकतभाव कसा व कवहा

वनमाफण झाला आवण मखय महणज तया भावािी पती रवकमणी कशी करन घत अस

ह सवफ समजन व जाणन घण माझयासाठी अतयात आवशयक आह कारण तरि

मलाही रवकमणीपासन काहीतरी पररणा घऊन आता माझया भावािी पती

करणयािा मागफ वनवितपण सापडल यािी मला अगदी खातरी आह

ह नारदा रवकमणीिा कषणाशी कसा सािाध आला तयाािा वववाह

कसा झाला आवण मखय महणज वतन कषणाि मन कस लजकल की जयाचयामळ

कषणान वतला वरल ह सवफ सववसतरपण ऐकणयािी माझी आतरता तर आता

अवतशय वाढन रावहलली आह मला नककीि ठाऊक आह की हा शिही

कषणिररतरातील तयाचया सहभागाववियी ऐकणयासाठी अवतशय उतसक झालला

असणारि तवहा आमचया दोघााचयाही या सहज भावािी पती आता ति अगदी

लवकरात लवकर कर िघ पण तयासाठी आधी त कोणािा करमााक लावणार

आहस माझा की या शिािाrdquo

शवटि वाकय उचचारीत असताना लकषमी थोडयाशा वमशकीलपणि

हसत होती आवण तयामधय शिही हसन सामील झाला नारदानही मग हसन तयााना

साथ ददली आवण तो िोल लागला

ldquo अगा लकषमी त तर माझयापढ एक पिपरसागि वनमाफण कला आहस

तमचयामधय आधी कोणािा करमााक लावायिा हा एक मोठा परशनि आह अथाफत मी

कोणािाही करमााक आधी लावला तरी तयामळ तमचयापकी कोणीही नाराज होणार

नाही यािी मला पणफ खातरी आह कारण तमचया या नारायणावरील परमामळ

तमचयामधय आपापसाातही एक परकारिा आपलपणा व मनािा मोकळपणा आह

आवण ति तर तमचया नारायणपरमाि लकषण आह

पण लकषमी मला अस अगदी मनापासन वाटत आह की या शिािाि

करमााक आधी लावण आवशयक आह कारण दकतीतरी वळ हा शि आपडया दोघाािा

सावाद मधयमधय काहीही न िोलता शाातपण शरवण करीत आह तयािा होणारा

आनाद तयाचया मखावरन आपडयाला अगदी सपषटपण ददसतो आह खरा परात

तयाला होणारा आनाद कसा व दकती आह ह मातर तयाचया काहीि न िोलणयामळ

आपडयाला समज शकत नाही तवहा आता थोडा वळ आपण परतयकष शिाशीि व

तही तयाचयाववियीि िोलया आवण तयालाही िोलत करया महणज तयालाही जरा

मोकळ व िर वाटल आवण आपडयालाही िर वाटल कारण शि आपडयाशी

सवतःहन काहीि िोलणार नाही हि तर शिाि ववशि आह होय की नाही

शिाrdquo

नारदाचया या िोलणयावरही शिान काहीही न िोलता रकत हसन

आपली मान सामतीदशफक हलवली नारदाचया िोलणयािी व तयावरील शिाचया

परवतदकरयिी लकषमीला मातर रार मौज वाटली आवण वतन मोकळपणान हसन दाद

ददली पण तरीही नारद व लकषमी ह दोघही शिाचया िोलणयािी वाट पाहत

सवसथि िसन रावहल शिही नारदाचया िोलणयािी वाट पाहत सवसथ िसन

रावहला होता तयामळ थोडा वळ कोणीि िोलत नवहत शवटी शिाचया लकषात

आल की तो िोलडयावशवाय आता नारद पढ काहीि िोलणार नाही तवहा मातर

शिाला िोलण भागि पडल आवण ककवित हसन तयान िोलावयास सरवात कली

ldquo अहो नारदऋिी परमभागयान मला या नारायणाचया सगण

िररतरााि शरवण करणयािी साधी लाभली आह आवण तीही तमचया मखातन

परगटणाऱया भवकतगायनामळ ह खरि आह तया शरवणामधय माझ मन पणफपण दाग

झालल असत अनक वळा शरवण करताना माझी िदधी तर अगदी गागि होऊन

राहत पण तयातनही तमिा व या लकषमीमातिा जवहा जवहा सावाद होतो आवण

तया सगणिररतरातील रहसय उलगडल जात तवहा मातर माझ मन नारायणाचया

सगण परमान रागनि राहत ववशितः कषणपरमाचया व कषणभकतीचया कथा ऐकताना

व तयातील गज जाणताना होणारा आनाद हा कवळ आगळा वगळाि नाही तर तो

आनाद अतयात शरषठ आह अस वनवितपण जाणवत आवण तयािी थोरवीही माझया

लकषात यत तया कषणिररतरात माझाही सहभाग होता ह ज तमही मला साागत

आहात तयामळ तयाववियी जाणन घणयािी उतसकता माझयारठकाणी वनविति

आह खर तर कषणिररतरातील तया माझया सहभागापकषा या नारायणािा परतयकष

घडणारा आततािा सहवास मला अवधक महततवािा वाटतो कारण कषणिररतर हा

एक अभतपवफ पण घडन गलला इवतहास आह तर या वका ठातील नारायणाि

अवसततव ही खरी व परतयकष वसतवसथती आह खर ना

अहो नारदऋिी परात वसतवसथती अशी आह की परतयकष सहवास

घडनही आमही या नारायणाि वयवकतगत परमही अनभव शकत नाही ककवा तयाि

माहातमयही यथाथफतन जाण शकत नाही तयाि वयवकतगत परम आमहाला उपलबध

असनही वमळत नाही आवण महणन तयाि महततव कळत नाही परात या नारायणाि

कषणावतारातील समगर िररतर ऐकताना तयाचया अातःकरणािी वयापकता मातर

वनविति जाणवत आवण तयाि माहातमय जाणणयासाठी त कारणीभत व

साहाययभतही होत तयाि जावणवन जर आमचयाकडन या नारायणाचया

सहवासात राहण घडल तरि आमचयाकडन तयािी काहीतरी भकती घडण शकय

आह ह आमही जाणन आहोत महणनि या नारायणाि माहातमय यथाथफतन परगट

करणार तयाि सगणिररतर ज तमही अतयात परमान वणफन करन साागत आहात त

शरवण करणयािी वमळालली ही साधी महणज आमहासाठी एक अमतयोगि आह

तवहा कषणिररतरात माझाही सहभाग होता ह ऐकन मला काही जासत

नवल वाटल नाही कारण या नारायणािा तो सवभावि आह तयािा

आमचयावरती एवढा परमलोभ आह की तयाला आमचयावशवाय जण िनि पडत

नाही अथाफत आमहीसदधा तयाचया सहवासाला अतयात लािावलल आहोति आवण

आमहीही या नारायणावशवाय ििनि असतो ह अगदी खरि आह आमिी ही

अवसथा नारायण जाणत असडयामळि तो आमहाला सदव तयाचया साग ठवन तयािा

अागसाग करणयािी अमडय साधी उपलबध करन दतो तयामळि नारायणािी वनतय

सवा करणयाचया माझया भावािीही मला पती करता यत

तवहा कषणिररतरातील माझा सहभाग काय होता आवण माझयाकडन

कषणान कशी सवा करन घतली ह जाणन घणयािी उतसकता माझयाही रठकाणी

वनविति आह परात तयाहीपकषा कषणाि वयापक िररतर समजन घणयािी आतरता

माझयारठकाणी जासत आह कारण तयामळि मला कषणाि वयापक अातःकरण व

माहातमय तर जाणता यईलि पण मखय महणज माझयाकडन जी काही थोडीरार

सवा घडली असल तयाचया अहाकाराला वावि राहणार नाही कषणिररतरातील

माझा सहभाग हा तयातील कवळ एक लहानसा भागि असणार ह मी ओळखन

आहि पण तरीही या सवाफि शरवण परतयकष तमचया मखातनि करणयािी साधी मला

वमळत आह ह तर माझ कवढतरी भागयि आह कारण या नारायणाि अातःकरण व

माझयासारखया भकतााचया मनातील भाव यााना जोडणारा असा एकमव दवा तमहीि

आहात कारण या दोहोि ऐकय तमचया रठकाणी तमही वनतय अनभवीत असता ह

मी जाणन आह

तवहा नारदमहिी आता जराही ववलाि न करता कषणाचया िररतरात

मी सहभागी दकती होतो आवण तयाहीपकषा समरस दकती होतो ह साागणयाि कराव

तयासाठी आवशयक वाटणारी करमवारी तमिी तमहीि ठरवावी कारण तमचयाकडन

त उतसरतफपण व सहजपण घडल यािी मला पणफ खातरी आहrdquo

शिाि िोलण ऐकन झालल समाधान नारदान हसन वयकत कल आवण

सावभपराय नजरन लकषमीकड पावहल लकषमीनही नारदाला वसमतहासयपवफक

परवतसाद ददला असता नारदानही मग िोलावयास सरवात कली

ldquoह शिा तझ िोलण अगदी सयवकतक असि आह या नारायणाचया

सगणिररतरात सहभागी होणयािी जी साधी आपडयाला वमळत ती कवळ तयाचया

आपडयावरील परमामळ ह खरि आह परात तयाचया सगणिररतरात आपण समरस

होऊ शकतो त मातर रकत तयाचयावरील आपडया परमामळि होय

नारायणाचयाववियीि परम जस जस आपडया अागाअागात मरत जात तशी तशी

आपडयालाही नारायणाचया सगणरपातील अवधकावधक अाग ददस लागतात जाणव

लागतात आवण तयाहीपकषा मखय महणज आवड लागतात सगण परमरसान भरलल

आपल मनि आपडयाला नारायणाशी समरस करन ठवत तथनि तर नारायणाशी

एकरप होणयाचया अनभवाला सरवात होत आवण एक ददवशी एक कषणी आपलही

अातःकरण नारायणाचया परमान भरन वाहत राहत सगण परमभवकतभावान

साधलला हा ऐकयतवािा सवानभव हा सवफशरषठि आह ह सतयि आह असो

ह शिा तझया वनतयाचया सवाभावान सातषट असलडया नारायणान

तयाचया रामावतारातही तयािा लहान िाध lsquoलकषमणrsquo महणन तला तयाचयासाग नल

होत एवढि नवह तर जण काही तझया सवाभावाला साधी वमळावी महणनि की

काय तला सतत तयाचया सहवासातही ठवल होत आवण तही तझया उतकट

सवाभावान रामाला सातषट कल होतस रामही तला तयाचया अातःकरणाचया अतयात

जवळ पाहत अस आवण तसा अनभवही तो वनतय घत अस शिा भागयवशात तला

रामाि माहातमयही कळल आवण तयाचया अवताराि रहसयही त जाणलस

तयामळि रामाशी एकरप झाडयािा अनभव त रामाचया परतयकष जीवनिररतराति

घऊ शकलास आवण शवटी तर तझया रामावरील परमभवकतभावािी पररसीमाि

झाली कवळ रामाि विन खर करणयासाठी त आनादान दहतयाग कलास आवण

रामाचया अातःकरणात पणफपण सामावला जाऊन एकरप होऊन रावहलास

ह शिा परात कषणावतारात मातर या नारायणान एक गामति कली

आवण तयामळ तयािी आणखीन एक नवलीलाि परगट झाली नारायणान परतयकष

कषणावतार घणयाआधीि तला भतलावर पाठवल आवण िलरामाचया रपान तला

जनम घयावयास लावला तयामळ कषणािा जयषठ िाध ही भवमका करण तला भागि

पडल या वनवमततान रामावतारात रामािा कवनषठ िाध महणन ज काही तला

करावयास लागल असल तयािी भरपाईि नारायणान जण काही कषणावतारात

कली असि तला एखादवळस वाटल कारण जयषठ िाध असडयामळ िलरामान

कषणािी काही सवा करणयािा परशनि वनमाफण होत नवहता तर कषणानि

िलरामािी सवा करण कषणाकडन अपवकषत होत कषणही तयाचया सवभावानसार

तयाचया कतफवयकमाफला अगदी सहजपण जागत होता आवण िलरामािा योगय आदर

करन तयाचया जयषठतवािा मानही राखीत होता

िलरामािा सवभाव हा कषणाचया सवभावापकषा अगदी वगळा होता

नहमीि शाात व गाभीर असणारा िलराम कषणाि माहातमय अगदी तयाचया

लहानपणापासन जाणन होता कषणािी आतमशकती व परोपकारी वतती यािी पणफ

जाणीव िलरामाचया रठकाणी पवहडयापासनि होती तयामळ िलराम जरी जयषठ

असला तरी कषणि शरषठ आह ह िलरामान पणफपण लकषात ठवल होत परात

कषणाचया सदहतववियी पणफ खातरी असनही कषणािी कायफपदधती ही िलरामाला

नहमीि मानवत अस वा मानय होति अस अस मातर नाही पण वळपरसागी िाहय

साधनापकषा साधयाला नहमीि महततव व अगरकरम दणयािी कषणािी वतती

असडयामळ कषण तयािि महणण व करण तयाचया पदधतीनसार शवटी खर करीत

अस िलरामाला तयािा तया तया वळी तरासही होत अस आवण महणन कषणािा

िाहयाागान रागही यत अस िलरामाकडन तयािा कषणावरील राग काहीवळा

वयकतही होत अस परात िलराम शाातही लगिि होत अस आवण कषणाि भरभरन

कौतकही करीत अस अशा तऱहन भावा-भावामधील परमभावािीि नहमी मात

होत अस आवण सदभावािाि सदा ववजय होत अस कषणाचया वागणया-

िोलणयामळ जर कधी अडिणीिा परसाग वनमाफण झाला तर मातर िलराम सवफ

शकतीवनशी कषणाचया मदतीला धावन जात अस आवण तयाचयाि पाठीशी उभा

राहत अस असा हा िलरामािा आगळा वगळा असणारा सवभाव व भाव कषणि

ओळखन होता आवण तयािा खरा आनादही कषणि अनभवत होता

तवहा शिा कषणावतारात कषणाला आनादािा अनभव दणयासाठी त

वनविति कारणीभत झालास मग तयाि जासत कारण तझया भावापकषा कषणािा

सवभाव ह जरी असल तरी तझया सवभावान व भावान त कषणाला सहाययभत

झालास ह मातर वनविति आवण सहाययभत होण हीसदधा एक परकारिी सवाि

आह तया अथाफन तझयाकडन कषणावतारात कषणािी सवा घडली ह खरि आह

परात कषणािी वयापक अनभव घणयािी वतती व परी ह तझया सवभावानसार तला

न मानवडयामळ त िाहयाागान कषणाचया जवळ असनही तयाचया अातःकरणापासन

तसा थोडासा दरि रावहलास तयामळ कषणाशी ऐकय पावडयािा आनाद तला

अनभवता आला नाही ही वसतवसथती आहrdquo

नारदाि िोलण ऐकता ऐकता गाभीर होत रावहलला शि नारदाि

िोलण थाािल तवहा िाहयाागान सवसथि िसलला ददसत होता तरी तयाि मन मातर

असवसथि होत थोडयावळान काहीशा हळवार व काहीशा असपषट आवाजात जण

काही सवतः सवतःशीि िोलडयासारख शि िोल लागला

ldquoह नारद महि तीि तर माझी मखय अडिण आह आवण ती

माझयाठायी मलभति आह माझया मनामधय एक परकारिा साकवितपणा आह ह

खरि आह तयामळ एखादी गोषट अनक अागान घड लागली की माझया मनाचया

एकाागी सवभावाला त मानवत नाही कोणतयाही परसागात व गोषटीत जासत खोलवर

जाणयािी माझया मनाला सवयि नाही तयाि मनावर एक परकारि दडपण यऊन

मनात थोडीशी भीतीि वनमाफण होत मनामधय मोकळपणा नाही महणन मन

वयापक होत नाही आवण त वयापकतिा अनभव घऊ शकत नाही ह जवढ खर आह

तवढि हही खर आह की वयापकतिा अनभव मन घत नाही महणन मग मन

वयापकही होऊ शकत नाही नारायणाि अातःकरण अतयात सखोल व वयापक आह ह

मी जाणन आह परात नारायणाकडन तयाचया सवभावानसार यथ या वका ठात तयाि

अातःकरण परगटि होत नसडयामळ तयािा अनभव घणयािी आमहाला कधी साधीि

वमळत नाही साधी नाही महणन अनभव नाही आवण अनभव नाही महणन अवसथा

नाही अशी आमिी मोठी वववितर वसथती होऊन रावहलली आह यातन िाहर

यणयािा मागफ रकत तमचयापाशीि आह नवह तमचया रपानि तर आमचयासाठी

तो मागफ आह वका ठात होणाऱया तमचया आगमनामळि आमहाला आमिा मागफ

वमळणयािी काहीतरी शकयता आह

ह नारद महि या नारायणाचया सगणलीला व वयापक िररतर

भतलावरतीि परगट होत ह खरि आह तया वळस आमचया अतयात भागयान व या

नारायणाचया कपन जरी आमहाला तया िररतरात सहभागी होणयािी साधी वमळाली

तरी तया िररतराि वयापकतव जाणण मातर वनदान मला तरी शकय होत नाही मग

तया िररतरातील नारायणाि सखोल अस अातःकरण जाणवण ह तर माझयासाठी

तरी रारि दर रावहल पण तमही आमचयावरती कपावात होऊन नारायणाचया तया

सगण िररतरााि गायन नारायणावरील आतयावतक परमान व तयाचया माहातमयाचया

पणफ जावणवन करता तवहा मातर या नारायणाचया िररतराकड आवण तयादवार

तयाचया अातःकरणाकड पाहणयािी थोडी थोडी दषटी हळहळ यऊ लागत तयामळि

नारायणाववियीचया परमाि रपाातर भवकतभावात होऊ लागत आवण आनादाचया

अनभवािी सरवातही होत अथाफत आनादािा अनभव पणफपण घण ही अवसथा व

तया ददशन होणारी मनािी वाटिाल हा सवफ पढिा व अतयात महततवािा भाग

वशडलक राहतोि तयािीही मला वनविति जाणीव आह पण महणनि तयासाठी

तमचया मखातन या नारायणािी सगणिररतर शरवण करण ह माझयासाठी अतयात

आवशयक आह तया िररतरातील कवळ माझा सहभाग दकती व कसा होता ह

समजन घणयािरोिरि त िररतर सवाागान कस परगटल त शरवण करण माझयासाठी

अतयात महततवाि आह तवहा तयािि समगर वणफन तमही आमचयासाठी परगट कराव

अशी मी तमहाला अगदी मनःपवफक पराथफना करतोrdquo

शिाचया योगय भावाचया यथाथफ िोलणयान नारदाला अतयात सातोि

झाला आवण तो तयाचया मखावरील वसमतहासयान वयकतही झाला नारदान

लकषमीकड पावहल असता वतचया मखावरील शरवणोतसक भाव तयाचयाही लकषात

आला आवण जण काही तया भावािी परवतदकरया महणनि की काय नारदाचया

मखातन अगदी सहजपण शबदाािा परवाह वाह लागला

ldquoह शिा तझया मानवसक अवसथि परगटीकरण तझयाकडन अगदी

योगय परकार व योगय शबदाादवार घडलल आह पण मला तला एकि महततवािी गोषट

परामखयान साागायिी आह की जशी तझया रठकाणचया कमतरतिी जाण तला आह

तशीि तझयाठायीचया गणवततिी जाणीवही त जागत ठव महणज मग तझ मन

वनराशकड अवजिात झकणारि नाही आवण तया मनातील जोम जोश व उतसाह

कायम राहन मनाला पढील वाटिालीला अखाड पररणा वमळत राहील

अर शिा यािाित त या लकषमीिाि आदशफ समोर ठव ना पवी

वतचयाही रठकाणी वतला एक परकारिी कमतरता जाणवत अस कारण

वतचयाठायीि नयन वतला ठाऊक होत िाहयाागान या नारायणाचया अतयात जवळ

असनही आपण तयाचया अातःकरणापासन मातर दरि आहोत ह लकषमीला अनभवान

कळलल हत तयामळि वतचया रठकाणी एक परकारिा दरावाि वनमाफण झालला

होता तयािि रपाातर थोडयाशा नराशयततही झाल होत परात नारायणाचया

सगण अवतारिररतर कथा शरवण करता करता लकषमीन सवतःचया मनाला सावरल

नारायणाचया सगण परमान सदव यकति होऊन राहणयािा वनिय लकषमीन कला

आवण तया परमामळ वतचया मनान पनहा उभारी घतली लकषमीन नारायणाि

माहातमय अातःकरणात पणफपण व कायमि ठसवन घतल आवण मनातील दरावयाला

वतन परयतनपवफक दर कल तयामळि लकषमीला नारायणाचया सगण भकतीचया

आनादािा अनभव यणयास सरवात झाली आवण आता तर वतला तो आनाद

अनभवणयािा एकीएक धयासि लागलला असन तोि छादही वतचयाठायी जडलला

आह तवहा आता कषणावतारातील रवकमणीचया रपान असलडया अशा लकषमीिीि

कथा आपण ऐक याrdquo

अस महणन नारदान लकषमीकड व शिाकड सावभपराय नजरन पावहल

उभयताानी मादवसमत करीत आपली सामती दशफवली मातर नारदािा विनौघ पनहा

वगान वाह लागला

रवकमणीिी कषणपरीती

ldquoह लकषमी का डीनपरिा राजा भीषमक व तयािी पतनी शदधमती याािी

कनया महणन रवकमणीिा जनम झाला भीषमक हा सवतः अतयात नीवतमान व

सदािारी होता सदव परजावहतदकष असलडया भीषमकाचया ठायी आपडया

परजाजनााचया सखािी व सवासथयािी वनतय काळजी अस परजचया कडयाणाि वनणफय

घणयासाठी व तयाािी कायफवाही करणयासाठी भीषमक नहमीि सावध व ततपर अस

सवतःचया वयवकतगत जीवनातही धमाफिरण वरतवकडय व यजञयागादी पणयकम यााि

पालन भीषमकाकडन अतयात वनषठापवफक होत अस यामधय तयाचया पतनीि

शदधमतीि तयाला पणफ सहकायफ परतयकष कतीन होत सवाफत महततवािी गोषट महणज

भीषमक हा कषणाि मोठपण व थोरवी जाणन होता िाररतरयवान व नीवतवान

राजााना एकतर आणन तयाािा एक साघ वनमाफण करणयाचया कषणाचया परयतनााि

भीषमकाला कवळ कौतकि नवहत तर तयािा कषणाला सदकरय पाठठिाही होता

तयामळ भीषमकाचया मखातन कषणािा उडलख वारावार व अगदी सहजपणान यत

अस

अशा पणयशील व सतशील मातावपतयााचया पोटी जनम घणयाि जण

भागयि रवकमणीला लाभल होत अगदी लहानपणापासनि रवकमणीचया मनावर

ससासकार सहजपण होत रावहल वरतवकडयादी धारषमक कतयाातील घडलला सहभाग

व वपतयाकडन घडणाऱया यजञयागादी कमााि परतयकष अवलोकन रवकमणीला लहान

वयाति करता आल तया वनवमततान अनक ऋिीमनीि आगमन भीषमकाचया

राजवाडयात होत अस तयावळस तया ऋिीमनीि पजन व आदरसतकार

भीषमकाकडन होत असताना रवकमणीही आपडया मातावपतयााना साहायय करीत

अस अनक थोर ऋिीमनीिी सवा करणयािी साधीही रवकमणीला वमळत अस

आवण तीही अगदी मनःपवफक व शरदधन तया सवाािी सवा करन तयााचया

आशीवाफदााना पातर होत अस एवढया लहान वयातील रवकमणीिी समज व नमरति

वागण िोलण पाहन सवाानाि सातोि होई आवण तयााना रवकमणीि अतयात कौतकही

वाटत अस रवकमणीकड पाहन वतचया मातावपतयाानाही अवतशय समाधान होई

आवण तयााि अातःकरण रवकमणीचया परमान भरनि यई रवकमणी वतचया

सवभावामळ व गणाामळ साहवजकि वतचया मातावपतयाािी अतयात लाडकी झालली

होती तयातनही ती वपतयािी अवधक आवडती होती आवण वतलाही वतचया

वपतयािा महणज भीषमकािा लळा जासत होता तयामळ रवकमणी नहमीि

भीषमकािरोिरि अस आवण भीषमकाचया सहवासात सवफ गोषटीि शरवण व

अवलोकन अगदी सकषमपण करीत अस

ह लकषमी रवकमणीचया जीवनाचया दषटीन आणखीन एक महततवािी

गोषट घडत होती भीषमकाला भटायला यणाऱया अनकााचया िोलणयात िऱयािदा

कषणासािाधी काहीनाकाहीतरी वविय हा यति अस कषणाि पवफिररतर व

तयाचयाकडन घडलल अनक दवीसदश पराकरम यााचया उडलखािरोिरि मथरत

आडयापासनचया कषणाचया जीवनासािाधीही अनक जण िोलत असत ह सवफ

ऐकणयािी साधी व भागय रवकमणीला लाभल होत आवण तीही तया साधीिा परपर

उपयोग करन घत अस साहवजकि रवकमणीचया मनात कषणाववियीि एक

ववशि आकिफण वनमाफण झालल होत एवढि नवह तर कषणाचया रपाववियीि व

गणााववियीि वणफन अनकााचया मखातन ऐकता ऐकता रवकमणीचया ठायी

कषणाववियी परीतीभावि वनमाफण झालला होता कषणाचया थोरवीिा तर

वतचयारठकाणी आधीि वनिय झालला होता अशा तऱहन रवकमणीन वतचया मनात

अगदी खोलवर अस परमाि अगरसथान कषणाला ददल होत आवण तयातनि परतयकष

जीवनातही कषणालाि एकमव सथान दयाव असा धयासि रवकमणीचयाठायी जडन

रावहलला होता वतचया धयानी मनी कवळ कषण आवण कषणि होता

ह लकषमी जयावळस रवकमणी उपवर झाली तवहा साहवजकि वतचया

वववाहाववियीि वविार वतचया मातावपतयााचया मनात यऊ लागल आवण तस

तयाानी रवकमणीला िोलनही दाखववल तयावर रवकमणी तयााना लागलीि पण

एवढि महणाली की lsquoमाझया मनाला पसात पडल व भावल अशा वयकतीलाि मी

वरन आवण पती महणन तयािा सवीकार करनrsquo रवकमणीचया िोलणयान िदकत

झालडया व थोडयाशा िावरलडया वतचया मातन रवकमणीला अतयात काळजीचया

सवरात महटल

ldquoअगा मली आपणा वसतयााना असा पती वनवडीिा हकक असतोि कठ

तसा तर तो नसतोि मळी आपल मातावपता हि आपल खर वहत जाणतात यािी

खातरी िाळगन तयाानीि आपडयासाठी पसात कलडया वराला आपण वरायि हि

आपडया वसतयााचया दषटीन योगय असत ह मी तला माझया सवानभवान साागत आह

तयावर ववशवास ठव आवण वरसाशोधनािी सवफ जिािदारी आमचयावर सोपवन त

मोकळी हो िघrdquo

रवकमणीन वतचया माति सवफ िोलण शाातपण ऐकन घतल खर पण

वतिा वनिय मातर जराही हलला नाही तर तो कायमि रावहला आवण वतन तो

तसा िोलनही दाखवला तयामळ रवकमणीिी माता मातर सलित झाली आवण

वतचया पतीकड पाह लागली पण भीषमकाचया मखावर मातर रवकमणीचया

कौतकािाि भाव पसरन रावहला होता तयाला रवकमणीिी सवतातर वतती व िाणा

पाहन आनादि झाला रवकमणीकड हसन पाहत भीषमक वतचयाशी िोल लागला

ldquoअगा रवकमणी आमिा तझयावर पणफ ववशवास आह आततापयात

तझयावर ज सासकार झाल तया सासकारााना अनरप अशीि तझी वनवड असल

यािीही आमहाला पणफ खातरी आह परात तरीही तयासािाधी त आमचयाशीही

वविारवववनमय करावास अस मला अगदी मनापासन वाटत आह तसा आमिा

तझयावर थोडारार हकक आहि ना अथाफत हा हकक कवळ मातावपता या नातयािा

नसन तो हकक परमािा आह एवढ मातर लकषात ठव आवण तझया मनात वनवित काय

आह त आमहाला अगदी मोकळपणान सााग िघ पण पती वरणयासािाधीिा तझाि

वनणफय अावतम असल यािी मी तला खातरी दतोrdquo

वपता भीषमकािी विन ऐकताना रवकमणीला तया विनातील

परमळता आवण तयाहीपकषा वपतयाचया रठकाणी वतचयाववियीिा असलला ववशवास व

खातरी अवधक जाणवली साहवजकि रवकमणीि मन वपतयाववियीचया परमादरान

भरन आल आवण वति मन अतयात मोकळपणान ती परगट कर लागली

ldquoअहो तात हा तमिा माझयावरील ववशवास हि माझ िलसथान आह

या तमचया ववशवासाला पातर होणयाचया परयतनाति माझा आतमववशवास वाढत

असतो आवण माझया मनाला तो सिळ करीत राहतो तमही व माझी माता या

उभयताानी माझयावर कलल सासकार आवण एरवही तमचया सहवासात वनतय

रावहडयामळ माझया मनािी होत असलली जडणघडण यााचया पररणतीतनि

माझी एक वनवित भवमका तयार झालली आह तयापरमाणि पढील जीवन

जगणयािा माझा अगदी वनियि झालला आह आता मातावपता व नातर पढ

पतीिी व मलाािी सवा करण ह जरी आमहा वसतयाासाठीि परथम कतफवयकमफ असल

तरी ति आमि अावतम कतफवय आह अस नाही ह माझया पणफपण लकषात आलल

आह एक मनषय महणन lsquoईशवरािी सवा व भकती करणrsquo ह माझयासाठीही अतयात

आवशयकि आह तोि माझा खरा धमफ आह आवण तयानि माझया मानवजनमािी

साथफकता होणार आह ह सतय मला पणफपण आकलन झालल आह

ह तात माझया या भवमकन जीवन जगणयाि पणफ सवातातरय तमही मला

दयाल यािी मला पककी खातरी आह परात माझया पढील जीवनात माझया

भवमकनसार जीवन जगणयासाठी मला मनःपवफक साथ दणारा साथीदारि मला

हवा आह तयालाि lsquoमी पती महणन वरनrsquo असाि माझा वनिय होऊन रावहलला

आह तया दषटीनि मी नहमी वविार करीत असत आवण असा वविार करतानाि

मला जाणवल की माझयासाठी कषण हाि एकीएक योगय असा वर आह पती

महणन मी कवळ तयालाि वर शकत आवण पतनीि नात रकत तयाचयाशीि जोड

शकत

तया कषणाववियी मी तमचया व तमचया भटीला यणाऱया अनक

ऋिीमनीचया मखातन तयाचया रपाि गणााि पराकरमाि आवण ववशितः तयाचया

थोरवीि वणफन ऐकलल आह तयािीि पररणती महणज माझया मनात कषणाववियी

अतयात आदरािा व पजयतिा भावि वनमाफण झालला आह कोणासाठी जर माझ

तन मन वझजवायि असल आवण कोणासाठी जर माझ सवफ आयषय विायि असल

तर त रकत कषणासाठीि अशी माझया मनािी अगदी वनवित धारणा झालली

आह तोि माझा धयास झालला आह आवण कशाही परकार तया धयासािी पती

करायिीि असा माझा दढ वनिय आह पण तात तयासाठी मला तमहा

उभयतााचया परमळ आशीवाफदािी आवण पणफ सदकरय सहकायाफिी वनताात आवशयकता

आह एकमव तमिाि भरवसा मी धरन आह आवण तो भरवसा अगदी योगय आह

असा माझा अतयात दढ ववशवास आहrdquo

रवकमणीचया िोलणयान भीषमकाला अतयात सातोि झाला आवण तो

तयाचया मखावरती अगदी सपषटपण ददसतही होता परात शदधमतीचया मखावरील

काळजीचया भावािी थोडीशी छटा अजनही कायमि होती ती भीषमकाचयाही

लकषात आडयावशवाय रावहली नाही वतचया मनािी ती असवसथता ओळखन

भीषमकान िोलणयास सरवात कली

ldquoअगा शदधमती त कसलीही व कोणतयाही परकारिी काळजी करि

नकोस आपली कनया ही इतर सवफसाधारण मलीसारखी सामानय वविाराािी मलगी

नाही ह तर आपण वतचया अगदी लहानपणापासनि पाहत आललो आहोत आपण

वतचयावर ज सासकार कल आवण पवहडयापासन वतला ज वविारसवातातरय ददल

तयािाि हा पररपाक आह वविारान सवतातर असनही आपली रवकमणी आपण

कलडया सासकारााशी एकवनषठ आह ह खरि कौतकासपद नाही का सतीजीवनाचया

मयाफदा तर रवकमणी जाणन आहि पण तयाििरोिर मानवीजनमाि महततवही

रवकमणीचया लकषात आलल आह महणनि वति पढील आयषय वतन कशापरकार

जगाव यासािाधीिी वतिी काही वनवित वविारसरणी झालली आह आवण ती

सवाफथाफन योगयि आह तयासाठी रवकमणीन आपडया सहाययािी जी अपकषा

ठवलली आह तीही अगदी रासति आह वतन वतचया मातावपतयाािा भरवसा नाही

धरायिा तर दसऱया कोणािा धरायिा िर

ह शदधमती दसरी गोषट महणज रवकमणीन पती महणन कषणालाि

वरायिा जो वनिय कलला आह तो तर अगदी कवळ योगयि नवह तर सरसही

आह कारण साापरतकाळी कषणासारखा सवफ कलागणसापनन पराकरमी योदधा कशल

राजकारणी आवण अतयात सादर वयवकतमतव असलला परि सापणफ भारतविाफत नाही

ह तर खरि आह पण तयाहीपकषा सवाफत महततवािी गोषट महणज कषणान सवफ

सततवशील व सदािारी राजाािी एकजट साधन तयाािा एक साघ िााधणयाचया

कायाफला सवतःला जापन घतलल आह कषणान तयाचया जीवनाि ति धयय ठरवलल

आह आवण कठडयाही पररवसथतीत व कोणतयाही परकारान त धयय गाठायिि हा

तर तया कषणािा अगदी ठाम वनियि झालला आह माझया दषटीन कषणाि ह

वनयोवजत कायफ अतयात अमोवलक असि आह आवण तयातन परगट होणार कषणाि

कतफतव व कायफपटतव तर अगदी वाखाणणयासारखि आह

ह शदधमती तवहा सवाागानी वविार कला असता रवकमणीन पती

महणन कषणािी कलली वनवड ही अतयात उतकषटि आह यात जराही शाका नाही

आता कषण हा आपडया रवकमणीला पसात करील की नाही असाि व एवढाि परशन

जर तझयाठायी असल तर माझया मनात अगदी पककी खातरी आह की आपडया अतयात

सादर सशील ससवभावी व ससासकाररत रवकमणीला कषण अगदी नककी पसात करील

आवण पतनी महणन वतिा मनःपवफक व अतयात आनादान सवीकार करील आपली

कनया आहि मळी तशी सलकषणी यात जराही शाकाि नाही आवण दमतही नाही

कषण व रवकमणी याािी जोडी ही नककीि एकमकाला साजशी असल आवण अतयात

शोभनही ददसल ह मी तला अतयात खातरीपवफक साागतो आता रवकमणीला आपण

पणफपण साहाययभत होण ह तर आपल कतफवयकमफि आह आवण त मी कोणतयाही

पररवसथतीत पार पाडणारि असा माझा वनियि आह रवकमणीचया वहतासाठी व

कडयाणासाठी मी अतयात परयतनपवफक झटन आवण वतिी व आपलीही इचछा पणफतवास

नईनि नईन मग तयासाठी मला कोणीही व दकतीही ववरोध कला तरी हरकत

नाही सवफ अडथळ पार करन अथवा िाजला करन ककवा वळपरसागी त मोडनही

काढन मी रवकमणीिा वववाह हा कषणाशी करन दईनि दईन ही तर आता माझी

परवतजञाि आहrdquo

भीषमकाचया िोलणयान राणी शदधमतीला धीर आला आवण वतचया

मनावरिा ताण िरािसा कमी झाला तरीही वतचया मनातील थोडीशी शाका ही

वशडलक रावहलीि होती पण ती शाका वयकत करणयािा मोकळपणा वतचया मनाला

आता लाभला होता महणन वतन भीषमकाशी िोलणयास सरवात कली

ldquoअहो महाराज तमि िोलण सयवकतकि आह यात काहीि सादह

नाही तमचया रठकाणी आपडया कनयववियी असलली खातरीही अगदी योगयि आह

रवकमणीसारखी पतनी एखादयाला लाभण ह तयाि भागयि महणाव लागल पण

तमचया िोलणयावरन मला तर असि जाणव लागल आह की कषणासारखा पती

परापत होण ह तर परमभागयािि आह एका दरीत कषण व रवकमणी ही एकमकााना

अतयात अनरप आहत असि ददसत आवण मलाही अगदी तसि वाटत तवहा तया

दषटीन तया दोघाािा वववाह होण ह शरयसकरि आह आता तयासाठी पढाकारही

आपणि घतला पावहज ह खर आह आवण तयािी सवफ जिािदारी तमचयावरि आह

तयासािाधीिा साागावा तमहीि कषणाकड व तयाचया मातावपतयााकड पाठवायिा आह

आवण तयाािी अनमती या वववाहासाठी वमळवायिी आह

अहो नाथ पण तयाआधी तमही आपला पतर रकमी याचयाशी िोलण

मला तरी अतयात आवशयक वाटत माझयाठायी तयािीि थोडीशी शाका व भीती

आह आपडया पतरािा सवभाव तमही जाणन आहाति तयािी सवतःिी काही मत

आहत आवण आपडया मतााि वगळपण तो अगदी पवहडयापासन राखन आह एवढि

नवह तर रकमी हा सवतःचया मतााववियी दरागरही व हटटीि आह दसऱयाािी मत

समजन घणही तयाला जथ आवशयक वाटत नाही तथ तो ती मत जाणन घऊन

सवतःिी मत कधी िदलल ह तर शकयि नाही परात तरीही आपडया मलाला

डावलन आपण काही वनणफय घण ह योगयि नाही कारण मग तयाला कळडयावर तो

अतयात रागावल आवण कवढातरी विडलही तो सवतःला मनसताप करन घईल

आवण आपडयालाही मनसताप दईल तयामळ आपल मनःसवासथय तर विघडलि

पण आपडया कटािातील सवफ सवासथयही नाहीस होईल यात मला वतळमातरही शाका

वाटत नाही तवहा या सवफ पढील साभावय गोषटीिा वविार करनि तमही काय तो

वनणफय घयावा एवढीि माझी तमहाला ववनाती आहrdquo

शदधमतीि िोलण ऐकन घऊन भीषमकान कषणभर सवतःि नतर वमटन

घतल कोणतयातरी वविारात तो मगन झाडयािि त लकषण होत तयािा िहराही

अतयात गाभीरि झालला अगदी सपषटपण ददसत होता भीषमकाचया मनातील भाव

रवकमणीचया लकषात यायला जराही वळ लागला नाही वतचयाही मनात थोडीशी

काळजी वनमाफण झालीि महणन तीही भीषमकािी परवतदकरया ऐकणयासाठी अगदी

आतर होऊन रावहली होती थोडयाि वळात भीषमकान आपल नतर उघडल आवण

अतयात गाभीरपण धीमया पण वनियातमक सरात तयान िोलणयास सरवात कली

ह शदधमती तझ महणण िरोिर आह आवण तला काळजी वाटण हही

अगदी साहवजकि आह कारण आपडया रकमीिा सवभाव खरोखरीि तसा

वववितरि आह तयाचया मनापरमाण व मतापरमाणि सवाानी वागल पावहज असा

तयािा नहमीि हटट असतो काही वळा तर तो तशी िळजिरीि करतो मतवभननता

मळी तयाचया मनाला सहनि होत नाही तयामळ खर तर मला तयािीि काळजी

जासत वाटत असत अशा तयाचया मनसवी सवभावामळ कधीतरी रकमी सवतःि

साकटात सापडणयािी शकयता माझया मनाला सदव जाणवत असत ती सल माझया

मनाला तर दःखीि करत

ह शदधमती आपडया दोनही मलाावर तयााचया लहानपणापासनि आपण

ससासकार करीत रावहलो तयाििरोिर तयााि योगय त लाडही वळोवळी परवीत

आलो पण तयाि रळ आपडयाला रकत रवकमणीचया ठायीि पहायला व

अनभवायला वमळाल रकमीन मातर आपली पणफ वनराशा कली मळात सदगणी व

पराकरमी असनही मनाचया दिफलतमळ तो दजफनााचया सागतीकड आकरषित झाला

आवण दरािारी लोकाािाि सहवासही तयाला आवड लागला मी वारावार तयाला

सावध करनही तयान माझ कधी ऐकलि नाही सवतःिी िदधीही शदध नसडयामळ

वववकाचया अभावान सवतःला सावर शकला नाही आवण सवतःिी होणारी

अधोगतीही थाािव शकला नाही आता या गोषटीि आपडयाला जरी दकतीही वाईट

वाटल तरी आपडयाकड तयाचयावर काहीही इलाज नाही ही तर वसतवसथतीि

आह नाईलाजान का होईना पण आपडयाला ती जरी मानवत नसली तरी मानय

करायलाि हवी

ह शदधमती रवकमणीचया वववाहासािाधी आपण घतलला वनणफय आपण

रकमीला तर साागि परात तयािी तयावर होणारी परवतदकरया मातर आपडयाला सहन

करता यायला हवी तयासाठी आपडयाला आपडया मनािी तयारी आधीि करन

ठवायला हवी आवण आपडया मनाि िळही आधीि घऊन ठवायला हव कठडयाही

पररवसथतीत आपला वनणफय व वनिय कायम ठवन रवकमणीचया पाठीशी सदकरय

साहायय करन आपण उभ रहायि आह ह मातर नककीrdquo

भीषमकाि िोलण ऐकन शदधमतीचया मनाि थोडस समाधान झाल

खर आवण वतचया मनावरील ताण जरासा सलही झाला खरा पण तो ताण काही

पणफपण गला नवहता तसा तो जाणही तवढस सोप नवहति मातर शदधमतीन

सवतःचया मनािी समजत घातली आवण ती परयतनपवफक शाात व सवसथ िसन

रावहली

ह लकषमी भीषमकाला जसा आपडया मलािा रकमीिा सवभाव

माहीत होता तसाि तो रकमीिी मतही जाणन होता राजकारणामधय तो

उघडपण कषणाचया ववरदध पकषातील जरासाध वशशपाल इतयादी दरािारी

राजााचया िाजिा होता कषणािा सदव दवि व मतसर करणाऱया या राजााना कषण

सजजन वततीचया राजाािा एक साघ वनमाफण करणयािा जो परयतन करीत आह तो

अवजिात मानवणारा नवहता तया वनवमततान कषणािि विफसव परसथावपत होईल

आवण तयाािी सवफ दषकतय उघड होतील या भीतीपोटी जरासाध व वशशपाल याािा

कषणाला परथमपासनि ववरोध होता आवण तयाािा ववरोध तयाानी जाणनिजन नहमी

वाढवति ठवला होता तयािि रपाातर तयााचया रठकाणी कषणाववियीिा वरभाव

वनमाफण होणयात झाल होत आवण कषण हा तयाािा परथम करमााकािा शतर होऊन

रावहला होता

या सवफ गोषटीिी भीषमकाला पणफ कडपना होतीि पण तरीही

रवकमणीचया वववाहासािाधीिा वविय रकमीजवळ काढण तर आवशयकि होत

तयासाठी भीषमक योगय वळिी व साधीिी वाट पाहत रावहला पण तशी साधी

लवकर वमळणयािी काहीि विनह जवहा ददसनात तवहा मातर भीषमकान सवतःि

पढाकार घतला आवण रवकमला भटावयास िोलावन घतल तरीही रवकमन

तािडतोि न यता तयाचया सवभावानसार भीषमकाला िराि वळ वाट पहावयास

लावलि शवटी अगदी नाईलाजानि याव लागत आह असा िहरा करन रकमी

भीषमकाला भटणयासाठी तयाचया महालात गला गडयागडया तयान परथम

भीषमकाला व तयाचयाि शजारी िसलडया माता शदधमतीला वाकन परणाम कला

खरा पण तयाचया तया कतीत नमरतपकषा औपिाररकपणाि जासत जाणवत होता

भीषमकान मातर आपडया पतराि हसन मनःपवफक सवागत कल आवण परमान

रवकमचया मसतकावर आपला हात ठवन थोडस थोपटडयासारख कल भीषमकान

रवकमिा हात आपडया हातात धरन तयाला आपडया शजारीि िसवन घतल पण

रवकमन लागलीि आपला हात भीषमकाचया हातातन सोडवन घतला आवण

काहीशा नाराजीचया सराति आपडया वपतयाशी िोलणयास सरवात कली

ldquoअहो तात एवढ काय तातडीि काम वनघाल की तमही मला वारावार

वनरोप पाठवन भटीस िोलावन घतलत मी राजयकारभाराचया कामकाजात दकती

वयसत असतो ह तमहाला ठाऊक आहि ना तया कामापकषा दसर महततवाि काम

माझयासाठी तरी काहीि अस शकत नाही अहो या राजयकारभाराचया सािाधीचया

राजकारणात मी एवढा वयगर असतो की मला सवतःला जवणाखाणयाला सदधा वळ

वमळत नाही सधया तर एका दरीत गोषटी एवढया गातागातीचया झाडया आहत की मी

तर नहमीि एक परकारचया मानवसक दिावाखाली असतो मनािी शााती महणन

मला कधीि लाभत नाही तयातनि तमि ह मला सारख वनरोपावरती वनरोप मी

तमहाला वनकषन साागतो की दकरकोळ व कषडलक गोषटीसाठी मला खरि वळ नाही

आवण असला तरी तो मला उगािि रकट दवडायिा नाही तवहा मला तमही

कशासाठी िोलावलत त तािडतोि साागा िघ मला लवकरात लवकर यथन

वनघावयाि आह मला वनषकारण थाािायला मळीि वळ नाहीrdquo

रवकमचया मनातील ताणतणाव तयाचया िोलणयाचया सवरातन

िहऱयावरील भावातन आवण हावभावातनही अगदी सपषटपण ददसत होता तयािी

ती अवसथा पाहन भीषमकाला रवकमिी दयाि आली तयामळि रवकमचया

रागावणयाकड दलफकष करीत भीषमक शाात सवरात रवकमशी िोल लागला

ldquoअर रकमी त एवढा विडतोस का राजयकारभार करताना आलल

ताण आपण तथडया तथि व लगिि ववसरल पावहजत त ओझ आपडया मनावरती

आपण ठवन घयायिि नाही तरि कठडयाही पररवसथतीत मन शाात ठवन तयातील

अडिणीतन सटणयािा योगय मागफ काढण आपडयाला शकय होईल खर तर

राजयािा कारभार िालववणयासाठी मी तझी मदत मददामहनि घतली तया

वनवमततान राजयकारभारािी नानाववध अाग तला जाणता यावीत हाि माझा

तयामागील एकमव हत होता राजयािा कारभार िोख व उतकषट वयवहारान करन

तयादवार परजि वहत व कडयाण कस साधाव याि परवशकषण तला वमळाव हाि

तयातील एकीएक उददशही होता परात उतसाहाचया भरात त तर उगािि सवफ

जिािदारी सवतःचयाि वशरावर घतलीस आवण आता तला तयािा ताप होत आह

तवहा त वथा सवतःचया दहाला व मनाला शीण दऊ नकोस राजयकारभारािी सवफ

सतर व जिािदारी अजनही माझयाकडि आह त सधया मला रकत साहाययभत हो

आवण तयादवार अनक गोषटीिी मावहती करन घऊन तया वशकन घ महणज तया गोषटी

तला तझया पढील आयषयात जवहा तझयावर काळाचया ओघात खरि परतयकष

जिािदारी यईल तवहा वनवितपण उपयोगाला यतील तोपयात त काहीही काळजी

न करता अगदी वनलित रहा आवण मनमोकळपणान जीवनात सवफ सख आनादान

भोगीत रहा

अर रकमी आणखीन एक महततवािी गोषट मी तला साागतो ती त

लकषपवफक ऐकन घ आवण तयाचयावर नीटपण वविार कर आपली रवकमणी ही

आता वयात आलली असन वववाहास योगय झालली आह वतला सयोगय असा पती

वमळावा अशी आपडया सवाािीि इचछा आह पण तयाआधी रवकमणीि मत व

वतिी अपकषा काय आह ह जाणन घयाव अस मला वाटल आवण महणन तयाि

उददशान मी रवकमणीशी िोलण कल तवहा वतन सवतःि मन अगदी मोकळपणान

माझयापाशी परगट कल तयावळस तझी मातासदधा तथ उपवसथत होती रवकमणीन

आमहाला अगदी सपषटपण साावगतल की वति मन पणफपण कषणाचयाठायीि जडलल

आह आवण वतन कवळ कषणालाि अगदी मनापासन वरलल आह रवकमणीवरती

आततापयात आपण ज काही उततम सासकार कलल आहत तया सासकारााना साजसा व

योगय असा रकत कषणि आह अशी वतिी पककी खातरी आह महणनि कषणालाि

पती महणन सवीकारणयािा आवण तयाचयाशीि वववाहिदध होणयािा रवकमणीिा

पणफपण वनिय झालला आह अथाफति यासािाधीिा अावतम वनणफय वतन

आपडयावरती सोपवलला आह

रकमी मी जवहा रवकमणीचया भावनिा आवण वतन कलडया पतीचया

वनवडीिा नीट वविार कला तवहा मलाही वतिी वविारसरणी व वनवड अतयात

योगय आह यािी खातरी पटली कारण साापरतकाळी कषणासारखा पराकरमी व

मतसददी राजकारणी असा दसरा कोणताही परि या भारतविाफत नाही ह अगदी

खर आह एवढि नवह तर सवतःचया दखणया व राजलिडया वयवकतमततवान परमळ व

परोपकारी सवभावान आवण तयाहीपकषा तयाचया सदगणाानी कषण हा सवफतरि

खयातनाम झालला आह वशवाय कषणाि यादवकळही अतयात थोर व परखयात असन

आपडयाला अगदी साजस व आपडया तोलामोलािही आह तवहा अशा कळाशी

आपली सोयरीक जळली तर त आपडयासाठीही भागयािि आह अशा तऱहन सवफ

िाजानी वविार कला असता रवकमणीिा वववाह कषणाशीि करन दण हि योगय

ठरल अस मला अतयात मनापासन वाटत आवण तसाि माझा वनणफयही झालला

आह आता यावर तझ काय महणण आह त मला सााग िघrdquo

एवढावळ जरी भीषमकाि िोलण रकमी काहीही न िोलता ऐकताना

ददसत होता खरा तरी तयाचया मनातील असवसथता तयाचया िहऱयावर अतयात

सपषटपण ददसत होती भीषमकाचया वाकया-वाकयागवणक रवकमचया रागािा पारा

अवधकावधक वर िढत होता आवण तयािा िहरा लालिाद होत होता भीषमकाि

िोलण थाािणयाआधीि डोळ मोठ करन व हातवार करन रकमी तयािा वनिध

वयकत करन दाखवीति होता शवटी न राहवन रवकमचया मनातील रागािा सरोट

झालाि आपला आवाज एकदम वर िढवनि रवकमन िोलावयास सरवात कली

मातर तयाचया तोडादवार शबद जण रटनि िाहर पड लागल

ldquoअहो तात तया कषणाि नावसदधा माझयासमोर काढ नका एवढ

तयाि कौतक करणयासारख तयाचयामधय काही आह अस मला तरी मळीि वाटत

नाही कवळ तमचयासारखया िरसट वततीचया लोकाानाि तयािी भरळ पडत पण

जयाला थोडी तरी िदधी व समज आह तो कषणाचया िाहय रपरागाला अवजिात

भलणार नाही तमचयासारख सवतःला जञानी समजणारसदधा जर सवतःिी िदधी

गहाण ठवत असतील तर मग रवकमणीसारखी नादान व नासमज असलली मलगी

कषणाला भलली यात नवल त काय तया कषणाि ज काही िररतर सवाानाि ठाऊक

आह तयावरन तया कषणाला एक सभय गहसथ महणणही कठीण आह वसतयााचया

िाितीतील तयािी दषटी व तयािा सतीलापटपणा तर जगजाहीरि आह तयाचया या

वततीिा सवफतरि गवगवा झालला आह पण कषणाला तयािी अवजिात पवाफ नाही

सवतःचया मळ सवभावाला जागन वसतयााना रसवन आपडया मोहपाशात िााधणयाि

तयाि उदयोग अजनही राजरोसपण िाल आहत

अहो तात रवकमणीचया मनाला मोह झाला ह एक वळ मी समज

शकतो परात तमिीही िदधी भरषट वहावी अथाफत यािही मला नवल वाटत नाही

कारण वयपरतव तमिी िदधी कषीण होत िालली आह हि खर नाहीतर

रवकमणीिी योगय समजत काढणयाचया ऐवजी तमही अवविारान वतचया

महणणयाला सामती ददलीि नसती परात माझी िदधी अजन शाित आह ह लकषात

ठवा मी अशी भलतीसलती िक रवकमणीला कधीि कर दणार नाही वति वहत

ती जाणि शकत नाही ह आपण जाणल पावहज आवण वति अनवहत होऊ न

दणयािी जिािदारी आपली आह ह लकषात घया रवकमणीिा जयषठ िाध या नातयान

ती जिािदारी आता माझीि आह ह लकषात ठवा तमही तयामधय काहीही लडिड

कर नका तशी ती मी कधीही मानय करणार नाही आवण खपवनही घणार नाही

अहो तात या वनवमततान मला तमहाला आणखीन एक गोषट वनकषन

साागावयािी आह या कषणान आता राजकारणात परवश कलला आह सवतःला

िवदधवान समजणारा हा कषण जादाि शहाणपण दाखवीत आह काही दिफल व

वभडसत राजााना एकतर आणन तयाािा एक साघ िााधायिा परयतन हा कषण गल

दकतयक ददवस करीत आह खर तर तया वनवमततान तया िाढ राजाािा नता होऊन

सवतःिा मोठपणा वाढवायिा हाि कषणािा यामागील हत अगदी सपषट आह पण

तयासाठी कषणान lsquoधमफ व अधमफrsquo अशी मोठी मोठी नाव आपडया कटील िताला

ददलली आहत तयामाग कवळ सवााचया डोळयात धळरक करणयािाि कषणािा

छपा डाव आह पण तो आमचया कवहाि लकषात आलला आह आवण आमही तयाला

तो कधीि साध दणार नाही

कषणाचया या डावपिााना जशास तस व अगदी तोडीस तोड उततर

आमहीही वनविति दऊ तयासाठी मी व माझा परमवमतर वशशपाल वमळन

राजावधराज जरासाध महाराज यााचया अवधपतयाखाली राजकलोतपनन व खऱया

राजधमाफि पालन करणाऱया राजााना एकतर आणीत आहोत राजकळाति ज

जनमाला आल राजघराणयाति ज वाढल आवण लहानाि मोठ झाल तयााना राजधमफ

महणन वगळा काही वशकणयािी आवशयकताि नाही त वागतील तोि खरा

राजधमफ आह आवण त करतील ति खर राजकारण आह खर तर जयाि सवफ

लहानपण गोकळासारखया एका कषडलक गावामधय आवण त दखील तथील अडाणी

लोकााचया सहवासामधय गल तयान राजकारणासारखया मोठया गोषटीववियी

िोलणयाि धाडसि करता कामा नय कारण हा तर लहान तोडी मोठा घास

घणयािाि परकार आह कषणाला ह माहीत नाही अस नाही परात जाणनिजनि तो

ह सवफ परकार करीत आह कारण lsquoआपडयालाि सवफ काही कळत आवण आपणि

सवााि कडयाण करणारrsquo अशा अहागाडानि कषणाला पछाडलल आह अथाफत हळहळ

कषणाि मायावी रप लोकााना कळायला लागल आह तयामळ गोकळात जरी

कषणान अनकााना तयाचया नादी लावन रसवल तरी यापढ तो कोणालाही रसव

शकणार नाही लोकााि डोळही आता उघड लागलल आहत काही लोकााना काही

काळ रसवता यईल पण सवाानाि सवफकाळ कोणी रसव शकत नाही ह आता

कषणाचयाही लकषात यईल

अहो तात कषणाचया मोहान तमहाला एवढ अाधतव आलल आह की

कषणाचया िाररतरयािाही तमही वविारि कर शकत नाही की तमही तयाकड

मददामहनि दलफकष करीत आहात हि मला कळत नाही कषणाि िाररतरय हा तर

सवााचयाि िििा वविय होऊन रावहलला आह तयािा सतीलापटपणा तर सवफशरति

आह तया ववियी तर काही िोलणि नको गोकळात कषणान कलल थर तर आता

सवाानाि ठाऊक झालल आहत काहीजणाानी तर तयाला कषणलीलाि महटल तर

काही जणाानी lsquoतयावळी कषण लहान होताrsquo अशी मनािी समजत करन घऊन तया

गोषटीकड कानाडोळा कला पण आता कषणाि काय िाललल आह तर मागील

तीि आवतती पनहा अजनही पढ िालि आह कारण कषणािी वतती व तयािा

िालपणा अवजिात िदललला नाही आवण तो कधीही िदलण शकय नाही पण

ददवान व अजञानान कषणाि रसव रप लकषात न आडयामळ अनकजण तयाचया

िाहयरपाला भलत आहत आवण सवतःिीि रसवणक करन घत आहत तयामधय

मोठया मोठया राजघराणयातील काही वसतयाािाही समावश आता होत आह ही खर

तर शरमिीि गोषट आह तयााचया मनात कषणाववियी काहीही कारण नसताना

आकिफण वनमाफण होत आह अशा पररवसथतीिा रायदा कषणान आपडया

राजकारणासाठी उठवला नसता तरि त नवल ठरल असत पण कषण हा पकका

राजकारणी व मतलिी आह तयामळ तयान अशा राजकनयााना या ना तया परकार

वश करन तयााचयाशी वववाहि कला आवण तया राजााशी वयवकतगत नातसािाध

वनमाफण कल अशा तऱहन कषणान लगनासारखया पववतर गोषटीिासदधा सवतःचया

राजकारणासाठी व सवाथाफसाठी उपयोग करन घतला आवण ही गोषट तर कवहाही

वनिधाहफि आह ना

अहो तात अशा पररवसथतीत रवकमणीनही कषणाकड आकरषित वहाव

आवण तही तयाला परतयकष न िघताि यासारखी दसरी लावजरवाणी गोषट नाही

रवकमणी एवढी कमकवत मनािी असल आवण कषणाववियीचया कवळ काहीतरी

कपोलकवडपत ऐकीव मावहतीचया आधार वतचया मनात कषणाववियी काही खळिट

वविार यतील अस मला तरी कधी वाटल नवहत िाागडया सासकारातील व सजाण

महणन रवकमणीकड आपण पाहत असताना आता वतचया डोकयात एकदम

काहीतरी ह वववितर वार वशरलल ददसत आवण महणनि ह नसत शहाणपण वतला

सित आह पण महणन आपण काही वतचयािरोिर वाहत जायि नाही आपण

वसथरि रहायि रवकमणीचया मनािा तोल गला तर आपणि वतला सावरायला

हव

तात रवकमणीिा वडपणा एक वळ मी समज शकतो परात मला नवल

वाटत आह त तमि आवण राग यतो आह तो तमिा कारण तमहीही रवकमणीिीि

तररदारी करताना ददसत आहात तमचया िोलणयातन तमिा कषणाकड असलला

कल मला तर सपषटपण जाणवत आह ति मी सहन कर शकत नाही आवण

करणारही नाही ह लकषात ठवा मला तर अस अगदी खातरीपवफक वाटत की

वयोमानापरतव तमिीही िदधी ढळली आह आवण मनही िळल आह महणनि

कषणाचया राजकारणाला तमही िळी पडत आहात एवढि नवह तर कषणाि

तथाकवथत गणवणफन ऐकन तमहालाही िहतक इतराापरमाणि कषण हा एक दवी

परि वगर काहीतरी आह अस वाटत असाव अशा भाकड कथाावरती तमिा

ववशवास तरी कसा िसतो हि मला समजत नाही तमही तर तमिी िदधी गहाणि

ठवलली ददसत पण लकषात ठवा की माझी िदधी अजन शाित आह आवण जागतही

आह तयामळ रवकमणीचया जीवनाि नकसान मी कधीही होऊ दणार नाही वतिा

जयषठ िाध या नातयान वतिी काळजी घण ही माझी जिािदारी आह आवण ती मी

नककीि पार पाडीन

तात आता एक गोषट नीटपण लकषात ठवा यापढ रवकमणीचया

िाितीतील सवफ वनणफय मी महणज रकत मीि घणार एवढि काय

राजयकारभारािीही सवफ सतर माझयाि हातात घणयािी वळही आता आलली आह

नाहीतरी वदधतवामळ तमि तन व मन दोनही थकलली आहत आवण तयाािी

कायफकषमता अतयात कषीण झालली आह तवहा वळीि तमही सवफ सतर आपणहन

माझयाकड सपदफ करा तयामळ तमिा मान तरी राखला जाईल नाहीतर जवहा एक

ददवस मी सवफ कारभार जिरदसतीन माझया हातात घईन तवहा तमिी वसथती

अवधक करणासपद होईल

खर तर एक गोषट मी एवढयाति तमचयाकड िोलणार नवहतो परात

रवकमणीचया लगनािा वविय तमहीि आपणहन आता माझयाकड काढला आहात

महणनि मी तमहाला साागतो रवकमणीसाठी वतचया योगयतिा वर मी आधीि

पाहन ठवलला आह माझा परमवमतर वशशपाल हाि रवकमणीिा पती महणन

सवाफथाफन योगय आह याववियी माझी पककी खातरी आह तयासािाधी मी वशशपालाशी

पराथवमक िोलण आधीि कलल आह आवण तयालाही आपली रवकमणी सवफतोपरीन

अगदी मनापासन पसात आह तमिी व रवकमणीिी सामती गहीत धरन मी तसा

शबदही वशशपालाला ददलला आह आता कवळ तमि व रवकमणीि तयाला

अनमोदन एक उपिार महणन मला हव आह तमचयाशी मी आता िोललोि आह

रवकमणीकड जाऊन वतचयाशीही हा वविय मी िोलतो आवण वतिीही सामती

वमळवतो पण एक गोषट मी तमहाला आताि अगदी वनकषन साागतो की कोणतयाही

पररवसथतीत रवकमणीिा वववाह हा वशशपालाशीि होणार ही काळया

दगडावरिी रघ आह तयामधय कोणीही मग तो अगदी कोणीही असो जर

आडकाठी आणणयािा परयतन कला तर तयाि पररणाम अतयात भयाकर होतील मग

सवाानाि तयाला तोड दयाव लागल ह पणफपण लकषात ठवा आवण मगि काय करायि

त ठरवा ककिहना वगळ काही ठरवि नका त साहस कर नका असाि माझा

तमहाला सडला आह कारण त साहस तमहा सवाानाि महाग पडल यािी खातरी

िाळगाrdquo

अशा तऱहन भीषमकाला जण धमकीि दऊन रागान लालिाद झालला

रकमी दाणदाण पावल टाकीत तथन जो वनघाला तो तडक रवकमणीकड जाऊन

पोहोिला रवकमचया िोलणयान भीषमक व शदधमती ह दोघही अगदी हतिदध

होऊन रावहल होत रवकमचया िरळणयातन तयाचया मनातील सवफ गरळि जण

िाहर पडल होत कषणाववियीचया दविमतसरान पणफपण पछाडलडया रवकमचया

मनात सािलडया मळाि कजन वविि झालल होत ति तयाचया सवफ अागात

वभनलल होत आवण तोि ववखार तयाचया शबदाशबदाातन परगट होत होता

रवकमचया िोलणयातील दाहान भीषमक व शदधमती यााि मन वनविति पोळन

वनघाल त दोघही िाहयाागान तरी मोठया परयतनान शाात रावहल खर परात तयााचया

मनाला मातर अतयात उवदवगनता आलली होती तया उभयताानी वयवथत नजरन

एकमकााकड पावहल आवण परसपराािी वयथा जाणन त सवसथ िसल तरीही आपडया

भवमकशी ठाम राहणयािा भीषमकािा वनिय आवण आपडया पतीला कोणतयाही

पररवसथतीत साथ दणयािा शदधमतीिा वनिय कायम होता ह तया उभयतााचया

मखावर अगदी सपषटपण ददसत होत

इकड रकमीही जो तरातरा रवकमणीकड गला होता तो वतचयाशी

िराि वळ तावातावान िोलला आवण तयान तयािी सवफ िीड व साताप मोकळा

कला परात तरीही तयािा राग शमला नाही तो नाहीि रवकमणीन मातर रवकमि

सवफ िोलण शाातपण ऐकन घतल वतन रवकमशी अवजिात वाद घातला नाही

रवकमन रवकमणीला नाना परकारिी दिण ददली आवण रागाचया भरात तयान

रवकमणीला उददशन अनक अपशबदही वापरल रवकमणीचया मनाला टोिन कलश

दतील अशी लागट विनही रकमी जाणनिजन िोलला रवकमणीचया

सहनशीलतिी पणफ कसोटीि लागली आवण ती तया कसोटीला पणफपण उतरलीही

रवकमणीन वतिी मनःशााती जराही ढळ न दता परयतनपवफक राखली रकमीिा

अवमान होईल असा एकही शबद वा अकषरही वतचया मखातन िाहर आलि नाही

रवकमणीचया ठायी असलडया वववकािि त सविनह होत ती पणफपण जाणन होती

की रवकमशी सावाद करण तर शकयि नवहत आवण तयाचयाशी वाद घालणयातही

काही अथफि नवहता महणनि रवकमणी शाात व सतबध रावहली िराि वळ तरागा व

आगपाखड कडयानातर रकमी जसा तरातरा आला होता तसाि तरातरा वनघन

गला पण रवकमचया वागणयािोलणयािा जरासाही पररणाम रवकमणीचया मनावर

होऊि शकला नाही कारण वति मन कषणपरमान व कषणाचया माहातमयाचया

जावणवन पणफपण भरलल होत आवण कवळ कषणाचयािठायी त कायमि जडलल

होत lsquoकषणrsquo हाि वतिा वनिय झालला होता आवण lsquoकषणrsquo हाि वतिा धयासही

होऊन रावहलला होता तयामळ आता जगातील कोणतीही शकती रवकमणीला

वतचया कषणपरापतीचया धययापासन दर करि शकली नसती

भीषमकाला रवकमिी परवतदकरया जरी अपवकषत असली तरी तयाचया

रागािा उदरक पाहन तोही थोडासा हादरलाि मळात कमकवत मनािी असलली

शदधमतीही नातर एवढी घािरन गली की रवकमला ववरोध करन उगािि

भााडणताटा वाढव नका असाि आगरह ती भीषमकापाशी धरन िसली भीषमकािी

मनःवसथती मोठी वववितरि झाली परात रवकमणीिा दढवनिय पाहन तयानही

मनोिळ घतल आवण रवकमचया ववरोधाकड लकष न दता तो सवतःचया भवमकशी

ठाम रावहला तरीही या विकट पररवसथतीतन कसा मागफ काढावा आवण वनवित

काय कती करन आपला हत साधय करावा या वविारान भीषमक अतयात वववािनत

पडला

तोि एक ददवस अिानकपण थोर महातमा गगफ मनी यााि भीषमकाचया

राजवाडयात आगमन झाल हा जण शभशकनि झाला आह असि भीषमकाला

जाणवल आवण धावति जाऊन तयान गगफ मनीि आदरपवफक सवागत कल सवकरान

गगफ मनीिा हात धरन भीषमकान तयााना आपडया महालात आणल गगफ मनीना

उचचासनावर िसवन भीषमकान तयााना साषटााग नमसकार कला आवण हात जोडन

तयााचया िरणााशी िसन रावहला शदधमतीनही गगफमनीिी पजा करन तयााना वादन

कल आवण तीही हात जोडन तथि िसन रावहली गगफ मनीनी परसनन मखान आपल

हात उािावन तयााना आशीवाफद ददल िराि वळ झाला तरी भीषमक काहीि िोलत

नाही ह पाहन गगफ मनीनी मादवसमत कल आवण सवतःि िोलावयास सरवात कली

ldquoअर भीषमका तला व तझया पतनीला माझ पणफ आशीवाफद आहति

परात lsquoतमि कडयाण होवो तमि शभ होवो तमि सवफ मागल होवोrsquo अशा कवळ

आशीवफिनान कोणािही कडयाण वा शभ ककवा मागल होत नाही ह सतय आह

कारण कडयाण महणज काय शभ महणज काय ककवा मागल महणज काय व त कशात

आह ह जाणन घतडयावरि आवण मग तयाचया परापतीसाठी योगय त परयतन

कडयावरि त आशीवाफद रलदरप होतात तयासाठीि आशीवाफदािरोिरि

मागफदशफनािीही आवशयकता असत आवण मागफदशफन घणयासाठी आपल मन मोकळ

करन आपडया जीवनातील अडिणी मोकळपणान साावगतडया पावहजत कारण

तयामळि तया अडिणीतन योगय मागफ काढण शकय होत तयावशवाय सासारात

गातलडया मनािी सटका होणार नाही आवण त ईशवरापदी यणार नाही एकदा का

त मन ईशवराचया िरणी आल की मगि तया मनाला वसथरता व शााती लाभल आवण

ईशवराचया माहातमयाि वविार तया मनात जाग होतील तयाि वविाराामळ

ईशवराववियीचया परमभावान मन वयापत होईल आवण तपत होऊन राहील अशी ही

मनािी परमशाातीिी व परमतपतीिी अवसथा सवफ अातःकरणािीि होऊन रावहली

असता यणारी आनादािी अनभती हीि परमानादािी परमावसथा होय या

परमानादािी परापती हीि अतयात कडयाणकारक शभकारक व मागलकारक आहrdquo

भीषमकाशी िोलणयाि वनवमतत झाल आवण गगफ मनीचया

अातःकरणािीि अवसथा जण साकार होऊ लागली भीषमकाला जरी ती पणफपण

आकलन होऊ शकली नाही तरी तयाला गगफ मनीचया िोलणयातील भावाथफ मातर

नककीि कळला आवण तयान गगफ मनीपाशी सवतःि मन हळहळ मोकऴ करणयास

सरवात कली

ldquoअहो मवनराज आपडया आशीवाफदाािी व मागफदशफनािीही आमहाला

अतयात जररी आह आमि भागय थोर महणनि आज आपल यथ आगमन झालल

आह आमिी मनःवसथती ठीक नाही ह अगदी खरि आह आवण आपण ही गोषट

तािडतोि जाणलीत हीि आपली थोरवी आह आमचया मनातील सकषम

सखदःखाचया भावनाही आपडया अातःकरणाला जाणवतात आपल अातःकरण

अतयात सावदनाकषम असडयािि ह लकषण आह आपडया अातःकरणाचया या अतयात

तरल अवसथमळि आमचयासारखया सामानय परापाविकााना कवढातरी आधार व

साधी वमळत असत तयािा जासतीत जासत उपयोग करन घणयािी जिािदारी मातर

सवफतोपरी आमिीि आह

ह मवनवयफ आपण जाणनि आहात की आमिी सकनया रवकमणी ही

उपवर झालली आह तयामळ आमही वतचयासाठी योगय अशा वराचया साशोधनात

आहोत यासािाधी आमही खदद रवकमणीपाशीि हा वविय काढला असता वतन

आमहाला अगदी सपषट व वनःसाददगधपण साावगतल की वतन अगदी मनापासन परतयकष

कषणालाि पती महणन वरलल आह आवण कषणाशीि वववाह करणयािा वतिा पणफ

वनिय झालला आह रवकमणीिी ही पसाती पाहन आमहा उभयतााना तर अतयात

आनादि झाला कारण कषणासारखा रपवान सवफगणसापनन व पराकरमी असा दसरा

कोणीही परि या भतलावर नाही ह आपणही जाणन आहात तयामळ आमही

रवकमणीचया पसातीला अतयात आनादान तातकाळ अनमोदन ददल पण रवकमणीचया

या वनणफयासािाधी जवहा मी माझा पतर रकमी याचयाशी िोललो तवहा तयान मातर

तयाला अगदी कडाडन ववरोध कला एवढि नवह तर तयान दषट व खलपरवततीचया

वशशपालाशी रवकमणीिा वववाह करणयािा वनिय कला आह नवह तसा तयािा

दरागरहि आह आवण कोणतयाही पररवसथतीत तयािा हटट तो परा करणारि असा

तयान िागि िााधला आह यासािाधी रकमीिी भवमका अतयात अटीतटीिी अशीि

आह तयासाठी तो कोणतयाही टोकाला जाईल यािी मला पककी खातरी आह कारण

तयािा दषट सवभाव मी जाणन आह

मवनवयफ रकमीसारखा दरािारी पतर माझया पोटी जनमाला यावा या

गोषटीिी खात सतत माझया मनाला सलत असत खर तर रकमी व रवकमणी या

आमचया दोनही अपतयाावर आमही सारखि सासकार कल अगदी लहानपणापासनि

तयााना सदािार नमरता वववक इतयादी गोषटीि महततव आमही साागत आलो आवण

तया गोषटीिा आगरहही धरीत आलो तयािा योगय तो पररणाम रवकमणीवरती झाला

याि आमहाला नहमीि कौतक वाटत आलल आह रवकमणीिा सशील व शाात

सवभाव वतिी शालीनता व सवाभाव आवण तयाहीपकषा सवाफत महततवाि महणज

वतचया रठकाणी असलली ईशवरावरिी वनताात शरदधा व ववशवास पावहला की

आमहाला ववशि आनाद होतो रवकमणीचया ठायीि सदगण व वतिी सतपरवतती

पाहन तर आमि मन अगदी भरन यत पण तयाि वळी रकमीकड पावहल की मातर

अतयात वाईट वाटत आवण मनाला उवदवगनताही यत आपल काय िकल या वविारान

मनािा गोधळ होतो पण काही इलाजि िालत नाही दकतीही वळा समजावन

साागणयािा परयतन कला तरी रकमीिी काही समजत पटति नाही ककिहना तो

काहीही ऐकन घणयाचया मनःवसथतीति नसतो तयामळ तयाचयाशी सावाद असा

कधी होति नाही झाला तर कवळ वादि होतो जयातन रकत मनसतापि होतो

शवटी आपल नशीिि खोट अस महणन आमही सवसथ िसतो खर पण मनािी

असवसथता मातर विलकल कमीि होत नाही आज आपल िरण मोठया भागयान

आमचया घरी लागल आवण माझ मन आपडया िरणी पणफपण मोकळ झाल तरी

आपण माझया मनाला शाात करा आवण परापत पररवसथतीतन सटणयािा योगय मागफ

दाखवा अशी आपडया िरणी नमरपण पराथफना करीत आहrdquo

अस महणत महणति भीषमकान आपल मसतक गगफ मनीचया िरणाावर

ठवल आवण आपडया अशरानी तयााि िरण पणफपण वभजवल गगफ मनीनी अतयात

परमान भीषमकाचया मसतकावरन व पाठीवरन हात दररवला आवण तयाि साातवन

कल नातर गगफ मनीनी आपडया दोनही हाताानी भीषमकाला उठवन आपडया सनमख

िसवल आवण तयाचयाशी िोलणयास सरवात कली

ldquo अर भीषमका तझ दःख व वयथा मी वनविति समज शकतो परात

तझया शोकाला आता आवर घालन तझया मनाला सावर िघ महणज आता मी ज

काही तला साागणार आह त ऐकणयासाठी तझ मन सावध व ततपर होईल एक गोषट

लकषात ठव की ईशवराला समरन आपल कतफवयकमफ जासतीत जासत योगय परकार पार

पाडण एवढि आपडयाला शकय आह कारण तवढि आपडया हातात आह पण

तयाििरोिर त कतफवयकमफ सापवन तयातन मनानही पार पडण हही तवढि

आवशयक आह नाहीतर कतफवयकमाफचया अपवकषत रळाचया इचछन आपल मन

तयाचयात गातन राहील आवण अपकषाभागाचया दःखाला आपडयाला सामोर जाव

लागल तयासाठी ईशवरावरि आतयावतक शरदधा हवी कारण परयतन जरी आपण करीत

असलो तरी तयाि रळ मातर ईशवराचया वनयतीनसारि वमळत असत जयाचया

तयाचया परारबध भोगापरमाण जयाचया तयाचया वाटयाला तस तस रळ यत आपण

कवळ वनवमततमातरि असतो पण आपडया कतफवयकमाफति जीवनािी सवफ

इवतकतफवयता आह अस मातर मळीि नाही

कवळ कतफवय करन कतफवयपतीि थोडस व काडपवनक समाधान थोडा

वळ वमळ शकल पण तयातन मनािी शााती व आनाद मातर कधीि वमळणार नाही

आवण ईशवरी सततत मानवी जीवन तर आनादािा अनभव घणयासाठीि वमळालल

आह तयासाठी ईशवरािी भकतीि घडावयास हवी आवण तयाआधी तया ईशवरावरती

अतयात मनापासन आतयावतक परमि जडावयास हव अशा ईशवरी परमािा अनभव

ईशवरी सवरपाशी ऐकय पावन परमसवरप होऊन रावहलडया ईशवरी भकतााचया

रपानि वमळतो अस महातम ईशवराचया वनयतीलाही जाणत असतात आवण

तयाििरोिर सवफसामानयााचया मनोवयथाही तयााना जाणवत असतात तयातनि

तयााचया परमळ अातःकरणाचया ठायी दयाि वनमाफण होत आवण अजञानान

कतफवयकमाफचया गातयात अडकलडया मनािी सटका त मनाला सिोध दऊन मोठया

कौशडयान करतात सामानयााववियी असलडया आतयावतक आपलपणातनि तया

महातमयााकडन अस कडयाणकारी कायफ घडत असत

अर भीषमका त व तझया पतनीन तमचया दोनही मलाावरती सारखि

ससासकार कलत आवण आपल कतफवयकमफ अगदी योगय परकार पार पाडलत तरीही

तयाि पररणाम मातर अगदीि वभनन झालल तमचया अनभवास आल तयात तमिा

तर काहीि दोिही नाही आवण तमहाला तयाि काही शरयही नाही कारण सासकार ह

िीजासारख असतात जयापरमाण िीज रलरप होणयासाठी योगय भमी अनकल

हवामान आवण तयािी योगय मशागत ही आवशयक असत अगदी तयािपरमाण

सासकार रलरप होणयासाठी मनािी सावतवक वतती सतसागती आवण सनमागफदशफन ह

अतयात आवशयक असत या परक व पोिक गोषटीचया अभावी िाागल सासकारही

रकट जाऊ शकतात नमक हि रवकमचया िाितीत घडलल आह

रवकमणीिी मळिी सावतवक मनोभमी ही ससासकाराासाठी

पवहडयापासनि अनकल होती तयातन वतला तमचया वनतय सहवासािी व

मागफदशफनािी जोड वमळाली तयामळ त सासकार रवकमणीचया रठकाणी खोलवर तर

रजलि पण वतचया आिार वविारातनही अगदी सहजपण साकार होत रावहल

आवण वतचया ठायीचया सावतवक भावाि योगय सावधफन होऊन तो भाव धषटपषट

होऊन रावहला या सावतवक भावाचया िळावरतीि योगयायोगयति यथाथफ

मडयमापन रवकमणीकडन जाणल जात आह आवण वतचयाकडन सावतवक मडयााना

जीवनामधय पराधानय ददल जात आह या िाितीत रवकमणीचया मनािा पणफपण

वनिय झालला आह आवण वतिी सदिदधीसदधा तोि वनणफय घत महणनि रवकमणी

वतचया वनियावर व वतचया वनणफयावर नहमीि ठाम राहत तवहा या सवफ दषटीनि

वविार करता रवकमणीिा कषणाशीि वववाह करणयािा वनिय व वनणफय

सवफतोपरीन योगयि आह यात वतळमातरही सादहाला ककवा शाकला जागाि नाही

भीषमका आता रवकमचया ववियी वविार कला तर एक गोषट तझयाही

लकषात यईल की रकमीिा मळ सवभाव हा रजोगणी आह सखासीन वततीमळ सदव

सखोपभोगाकडि तयाचया मनािा सहजपण कल असतो ववियसखाचया

वविाराति तयाि मन वनतय रमलल असत आवण हर एक परकार ववववध ववियसख

अनभवणयाचया परयतनााति तो असतो या ववियलोलपततनि रवकमला

ववियााधपण आलल आह आवण तयािा सवाथीपणा व हटटीपणा अगदी टोकाला

गलला आह तयामळि तयाचया सवाथाफला जरा जरी धकका लागला ककवा तयाचया

सवाथाफचया आड जरा जरी काही आल की तयािी पररणती रकमीिा तमोगण

िळावणयात होत मग एकदा का तो या तमोगणाचया आहारी गला की तयािी

वनषपतती तयाचयाकडन रागावणयात व विडणयात होत तया भरात तयाचया मनािा

तोल पणफपण जातो आवण तयाचयाकडन अदवातदवा िोलण घडत तयावळस रवकमचया

ठायीिा वववक तर पणफपणि नषट झालला असतो आवण तयाचया मनािी पणफ

अधोगतीि झालली असत

ह राजन अशा वळस मनािी ती अधोगती थाािवन तयाला सावरन

धरणयासाठीि सतसागतीिी व सनमागफदशफकािी आवशयकता असत पण रवकमचया

िाितीत नमक उलटि घडत तयाचया सवभावानसार तयाला िाहरिी सागती सदधा

रजोगणी व तमोगणी लोकाािी लाभलली आह वशशपालासारखा दरािारी

रवकमिा अतयात जवळिा वमतर आह आवण जरासाधासारखया दजफनाला तो आदशफ

मानत आह तयामळ तझयाकडन काहीही मागफदशफन न घता तो वशशपाल व जरासाध

यााचयाशीि सवफ वविारवववनमय करतो आवण तयााचया साागणयानसार सवफ वनणफय

घतो त दोघही दषट व राकषसीवततीि असडयामळ तयााचयाकडन रवकमचया मनात

वविि भरल जात आवण तयामळ रवकमचया रठकाणचया खलपरवततीला आणखीन

खतपाणीि वमळाडयासारख होत एक गोषट लकषात ठव की सदगणााना वाढायला

िराि वळ लागतो पण दगफण व दषपरवतती मातर अतयात झपाटयान वाढतात आवण

कषणाधाफत सवफ अातराला वयापन टाकतात तयााि सवाागाति जण ववि

वभनडयासारख होत आवण वागणयािोलणयातन कवळ ति परगट होत राहत अशा

अधोगतीमधन तया लोकाािी सटका कवळ मतयि कर शकतो पण ती सटका सदधा

रकत तातपरतीि असत कारण जनममतयचया रऱयाामधन काही तयाािी सटका होऊ

शकत नाही आवण पढील जनमातही तयाािी अधोगती िालि राहत

ह भीषमका अशा दषट व राकषसी वततीचया लोकाािा पराभव करन

तयााचयावर जय वमळवण अतयात कठीण असत त सामानयााचया आवाकयािाहरीलि

आह ह खर आह तयासाठी कषणासारखी पराकरमी व दवी गणाानी यकत असलली

वयकतीि हवी पण महणन सामानयाानी अशा लोकाापढ सवतःिी हार मानन तयाािी

मात होऊ दण हही योगयि नवह सवकतफतवान व सवपरयतनान सजजनाानी अशा

दजफनााना एक तर दर कल पावहज नाही तर तयााचयापासन सवतः तरी सवतःला दर

कल पावहज तयासाठी शकतीपकषा यकतीला पराधानय ददल तर ती गोषट साधण सहज

शकय आह यथ तर एका िाजला सवतः कषणि आह तयामळ कषणावरतीि पणफ

भरवसा ठवन जर यकतीन परयतन कल तर यशािी खातरीही वनविति आह

ह राजन त आता एक गोषट कर की पनहा एकदा रवकमशी िोल

तयाचयाशी जासत वाद न घालता तयाला एकि गोषट सााग की lsquoरकमी व रवकमणी या

उभयतााि महणण ऐकन पणफ वविारााती त रवकमणीि lsquoसवयावरrsquo करणयािा वनणफय

घतलला आहसrsquo तया सवयावराला सवफ राजााना व राजपतरााना आमातरण पाठवल

जाईल परतयकष सवयावर माडपात रवकमणी सवतः सवफ राजााना पाहन तयााचया

ववियीिी सवफ मावहती जाणन घईल आवण मग ती सवतः वरवनवडीिा वतिा वनणफय

सवाासमकष तथडया तथ जाहीर करील रवकमणीिा तो वनणफय सवााना सामत असल

आवण तया वनणफयािा आदर करणयाि िाधन सवाावर राहील तयानातर रवकमणीिा

वववाहही तयािवळी तयाि माडपात सनमानपवफक साजरा कला जाईल कोणतयाही

पररवसथतीत रवकमणीिा वववाह होण अतयात आवशयक आह आवण तयासाठी हा

एकीएक उपलबध असलला वतचया सवयावरािाि पयाफय योगय आह तवहा आता

मनािी दोलायमान वसथती िाजला करन आधी तझ मन वसथर कर आवण माझया

साागणयानसार कती करायला तवररत सरवात कर परमशवराचया सततत सवफ काही

वयववसथत व ठीकि होईल अशी शरधदा ठव माझ तला पणफ आशीवाफद आहति

lsquoतमि कतफवयकमफ योगय परकार पार पाडणयाि मनोिळ तमहा सवाानाि वमळो आवण

तमहा सवााना सदिधदीिा लाभ होऊन रकषण परापत होवोrsquo हीि व एवढीि माझी

तमहाला हारददक सददचछा शभा भवत कडयाणमसतrdquo

अस महणत गगफ मनीनी सवतःि दोनही हात वर करन सवाासाठीि शभ

लिवतल आवण सवतःि नतर वमटन घवन त सवसथ िसल राजा भीषमकान राणी

शदधमतीसह गगफमनीना साषटााग वादन कल

तवढयात तथ रवकमणीिही आगमन झाल गगफ मनीना पाहन ती

लागलीि पढ झाली आवण वतन तयााचया िरणााना सपशफ करन वादन कल

रवकमणीचया सपशाफतील भाव गगफ मनीचया अातःकरणालाही सपरषशत करता झाला

आवण दहभानावर यऊन तयाानी आपल नतर अलगदपण उघडल समोर रवकमणीिी

भावपणफ मदरा पाहन गगफ मनीि वितत परसनन झाल तयाानी नतरखणनि भीषमक व

शदधमती यााना तथन वनघणयािी खण कली असता गगफ मनीिा साकत ओळखन तया

उभयताानी तथन वनघणयाि कल गगफ मनीनी रवकमणीला परमान आपडया जवळ

िसवन घतल आवण वतचया मसतकाि अवघराण करन त परमान करवाळल गगफ

मनीचया परमवातसडयान रवकमणीही सखावली आवण वति मन व नतर दोनही भरन

आल थोडयावळान गगफ मनी सवतःहनि अतयात मद विनाानी रवकमणीशी हळवार

सवरात िोल लागल

ldquoअगा रवकमणी माझ आशीवाफद तर तला आहति पण माझयारठकाणी

तझयाववियी अतयात कौतकही आह मी आता तझया वववाहाववियीि तझया

वपतयाशी िोलत होतो तझ मन कषणाचया रठकाणी गलल आह आवण तयाचयाशीि

वववाह करणयािा तझया मनािा वनिय झालला आह ह जवहा मला भीषमकाकडन

कळल तवहा मला तर अवतशय आनाद झाला कारण ह सवफ ईशवरी साकतानसारि

घडत आह अशी माझी मनोमन खातरी आह माझ अातःकरणही मला तीि गवाही दत

आह अथाफत हा वववाह होणयामधय अनक अडिणी ददसत आहत आवण एखादवळस

पढ अनक अडथळही यतील परात कोणतयाही पररवसथतीत सवफ साकटाावर मात

होऊन तझा कषणाशी वववाह होणारि होणार यािी त खातरी िाळग तयामळ

वववाह होईपयात तझी कसोटीि लागणार आह आवण तयात त पणफपण यशसवी

होणार आहस ह सतय आह कारण ईशवरािी वनयतीि तशी आह

ह रवकमणी मला तला आणखीन एक महततवािी गोषट साागायिी आह

जया कषणावर तझ मन गल आह आवण जया कषणािी गणकीती कवळ शरवण करनि

त तयाला मनातन आधीि वरल आहस तो कषण हा साकषात नारायणािाि अवतार

आह सदधमाफि उतथापन करन अधमाफि उचचाटन करणयाचया हतनि हा कषण

मानवदहान यऊन कायफ करीत आह ह धमफकायफ हि तयाि जीवन आह आवण तयाि

जीवन हि एक धमफकायफ आह ककिहना कषणाि जीवन व तयाि कायफ या दोन गोषटी

वगवगळया करताि यणार नाहीत अशा कषणाचया जीवनात त तयािी पतनी या

नातयान तयािी सहधमफिाररणी महणन परवश करणार आहस आवण ही साधी गोषट

नाही आह कारण कषणाचया कायाफपरमाणि तयाि जीवनही अतयात वयापक आह

आवण पढही त अवधकावधक वयापक होत जाणार आह

कषणाचया जीवनात तयािा अनक वभनन वभनन सवभावाचया वितरवववितर

वयकतीशी सािाध यत असतो तयााचयात काही सततव काही रज व काही तम अशा

गणााि लोक असतात आवण या सवााशी तस तस वागन कषणाला तया लोकााना कधी

िाजला कराव लागत कधी तयााि साहाययही घयाव लागत तर कधी तयाािा

वनःपातही करावा लागतो तयाि सतर कषणाचया अातःकरणात असत परात

सामानयााचया त लकषात न आडयामळ तयााना काही वळा कषणािि वागण िोलण

वववितर वाटत आवण कषण तयााचया टीकि लकषय ठरतो अस अनक लोकापवाद

अनकवळा कषणाला सहन कराव लागल आहत परात कषणाि अातःकरण ववशदध

असडयामळ तयाचया रठकाणी मातर कधीि जराही का प वनमाफण होत नाही आवण

आपडया कायफवनषठपासन तो कधीही वविवलत होत नाही

ह रवकमणी याहीपकषा ववशि महततवािी गोषट महणज कषणाचया

अातःकरणािी असलली परमसवरप अवसथा होय ईशवरी परमान भरन वाहणाऱया

कषणाचया सखोल अातःकरणात सतत परमऊमी वनमाफण होत असतात आवण तयाचया

मनालाही वयापन ठवीत राहतात तयामळि आपडयाठायीचया तया ईशवरी परमािा

िाहयाागानही अनभव घयावा अशी ऊमी कषणाचया मनात सतत उठत राहत तसा

अनभव घणयासाठी कषण मग नहमीि योगय वयकतीचया शोधात राहतो आवण

भागयान तयाचया सहवासात यणारी वयकती ही योगयि आह अस मानन कषण तया

परतयकाचया सहवासात आपडया परमािा अनभव घऊ पाहतो

परात सवाानाि कषणाचया अातरीि ह परम पाहता यत ककवा कळत अस

नाही परतयकजण तयाचया तयाचया भावननसार व कडपननसार कषणाचया परमाि

वगीकरण करतात आवण तसा तसा अनभव घणयािा परयतन करतात तयामळ होत

काय तर कषणपरम कणाला कठडया तरी नातयाि आह अस वाटत तर कणाला त

परम नातयापरत आह अस जाणवत कणाला ति परम वमतराि आह अस लकषात यत

तर कणाला ति परम कवळ परमासाठीि परमि आह असही अनभवाला यत परात या

सवफ परकारचया परमाला अातिाफहय मयाफदा पडतात आवण तयामळ कषणपरमासािाधी

काही समजती व गरसमजतीही वनमाफण होतात तयािीि पररणती काहीजणााकडन

कषणालाि िोल लावणयात अथवा तयाचया परमाववियी शाका घऊन तयालाि दिण

दणयात होत आवण रवकमणी यािवळी तझी भवमका महततवािी ठरणार आह

अगा रवकमणी या सवफ परकारचया वयावहाररक पातळीवरती ददसणाऱया

पण तरीही तयाचया वरती असणाऱया कषणाचया अातःकरणातील ववशदध ईशवरी

परमािी जाणीव जयाला राहील तोि कषणाि अातःकरण जाण शकल तोि

कषणाचया वनतय जवळ राहन तयाचया अातःकरणाशी जवळीकता राख शकल आवण

कषणाला खऱया अथाफन वपरय होऊन राहील अशी कषणािी हदयवपरय सखी होऊन

तला रहायि आह आवण ति तशी होऊ शकशील कषणािी परमवपरय आतमसखी

होऊन राहण ह कवळ तलाि शकय आह आवण ति तशी होऊनही राहणार आहस

यािी मला पणफ खातरी आह माझ तस तला पणफ आशीवाफदही आहतrdquo

गगफ मनीि िोलण थाािणयाचया आधीि रवकमणीन तयााचया

िरणाावरती मसतक ठवन तयााना वादन कल परमान भरलडया अातःकरणान व अशरानी

भरलडया नतराानी रवकमणी आपल दोनही हात जोडन गगफ मनीचया सनमख उभी

रावहली काही काळ कोणीि काही िोलल नाही पण शवटी न राहवन रवकमणीचया

मखातन शबद परवावहत होऊ लागलि

ldquoह महामनी खरि आपण अतयात थोर आहात आपली थोरवी जाणण

वा वति वणफन करण ह माझयासारखया एका पामर सतीला कदावपही शकय नाही ह

मी पणफपण समजन आह आपण आपल अातःकरण मोकळ कलत आवण तया आपडया

अातःकरणात माझयाववियी कवढ तरी वयवधान आह ह तर माझ परमभागयि आह

महणनि आपण मला आशीवाफद दऊन तयाििरोिर कवढ तरी िहमोल मागफदशफन

कलत तयािि महततव माझयासाठी अवधक आह

आपण मला कषणाि माहातमय व तयाचया जीवनिररतराि ज गज

साावगतलत त तर माझयावर अतयात उपकारि आहत कारण तयामळ माझी

कषणाकड पाहणयािी दषटी अवधक वयापक झाली कषण तयाि रप गण व कीती

यामळ आधीि माझया मनात पणफपणान भरलला होता माझयासाठी तो माझया

अतयात परमभावािा होता पण आता ज कषणाि ईशवरी माहातमय आपण मला

साावगतलत तयामळ तर कषण माझयासाठी भवकतभावािा झालला आह आवण

कषणािी भकती करन तयाला सदव परसनन राखण हि एकीएक परापतवय माझयासाठी

उरलल आह कषणाचया अातःकरणाशी ऐकय पावण हि माझया जीवनाि एकमव

धयय होऊन रावहलल आह तवहाि मला खऱया अथाफन कषणािी परापती झाली अस

महणता यईल आवण कषणपरापतीमधयि माझया जीवनािी रलरपता आह यािी मला

पणफ खातरी आह आपल आशीवाफद व मागफदशफन दोनही मला लाभलल आहि आता

कषणपरापतीिा धयास मी धरायिा आह आवण तयासाठी आवशयक त परयतनही मीि

करायि आहत सदवान मला माझया वपतयाि साहायय लाभत आह तयााचया

पाठठबयान मी इतराािा ववरोध िाजला कर शकन आवण माझया परयतनाात यशसवी

होईनि होईन असा माझा पणफ ववशवास आहrdquo

रवकमणीचया शबदाशबदाातन वतचया रठकाणिा वनियि परतीत होत

होता आवण तयािि गगफमनीना अतयात कौतक वाटल तयााचया वसमतहासयातनही

ति कौतक वयकत झाल आवण शबदरपानही ति परगट होऊ लागल

ldquo शाबिास रवकमणी शाबिास तझा हा वनियि तझ मनोिळ

कायम वाढवील परात एक महततवािी गोषट लकषात ठव की धयय वसदधीस

जाणयासाठी कवळ परयतनि परस नाहीत तर तया परयतनााना कौशडयािीही जोड

हवी तयासाठी यवकतयवकतनि वागण व िोलण घडावयास हव सवाफत परथम महणज

आपडया मनातील इचछा परगट न करण ज काही आपण करायि ठरवल असल

तयािी मळीि वाचयता करायिी नाही कारण तयामळ आपल ववरोधक आधीि

सावध होतात आवण आपडया मागाफत अडिणी आणणयास लगिि सरवात

करतात तयािी पररणती महणज आपडया वनयोवजत योजना कोसळायला लागतात

आवण आपडया परयतनााना खीळ िस लागत तयामळ आपल मनही वनराश होऊन

मनःसवासथयही विघडत मनाला काहीि सिनास होत आवण परयतनाािा मागफही

खाटन राहतो शवटी आपणि आपडया अपयशाि कारण व धनी होऊन राहतो

ह रवकमणी महणनि माझ तला साागण आह की यापढ कषणाशी

वववाह करणयािा तझा वनिय िाहयाागान िोलन न दाखवता तझया मनाति दढपण

धरन ठव तयासाठी कोणाचयाही नकळत तझा धयास मनात धरन ठव आवण

पररवसथतीिी अनकलता परयतनपवफक राख कायफ वसदधीस नणयासाठी सवतः कषणि

समथफ असडयामळ तझया धयासािी पती तयाचयाकडनि होईल आवण तशी ती

होणारि आह कारण तीि व तशीि तया ईशवरािी वनयती आह तयामळ

कोणतयाही पररवसथतीत हा वववाह होणार आहि तया ईशवरावरतीि त पणफ

ववशवास ठव आवण त सवतः आतमववशवासान रहा यासािाधी मी तझया वपतयाशी

िोललोि आह आवण तयाला तझया सवयावरािी योजना आखणयास साावगतल आह

तया सवयावरात सवफ दशााचया राजााना आमावतरत कल जाईल तथ जमलडया सवफ

राजाािी ओळख व पारख करन घऊन तझया मनपसात राजािी वर महणन ति

वनवड करावयािी आहस त कलडया वनवडीला सामती दणयाि िाधन सवाावरतीि

राहील आवण तयाि सभामाडपात तझा वववाहसोहळा सवाासमकष साजरा कला

जाईल

ह रवकमणी या योजनतील साभावय अडिणी तझयाही लकषात आडया

असतीलि पण त गहीत धरनही हीि योजना कायाफवनवत करण आवशयक आह

कारण तयामधय तझयाि मनापरमाण होणयािी शकयताि अवधक आह रकत तला

सवाासमकष कषणािी वनवड करावी लागल आवण तवढ मनोिळ तझयारठकाणी

वनवितपण आह यािी मला पणफ खातरी आह मातर तोपयात त तझया मनातील

वनणफय कोणाही समोर वयकत तर कर नकोसि पण उलट lsquo या ववियासािाधी तझ

मन पणफपण मोकळ आह आवण सवफ िाजानी नीट वविार करनि त योगय वळी योगय

तो वनणफय घशील rsquo असि सवााना अथाफत ववशितः रवकमला भासवीत रहा महणज

मग आततापासनि उगािि ववताडवाद होणार नाहीत आवण तझ मन वसथर राहील

तयाि िरोिर तमचया कटािातीलही वातावरण अगदी िाहयाागान का होईना पण

शाातति राहील तझा वववाह परतयकष सापनन होईपयात ती गोषट अतयात आवशयक व

महततवािी आह ह लकषात ठव तही मनावर कोणतही दडपण न घता अगदी

मनमोकळी रहा शवटी तझया मनापरमाणि सवफ काही होणार आह यािी खातरी

िाळग मातर तोपयात सावध पण सवसथवितत रहा माझ तला पणफ शभाशीवाफद

आहतिrdquo

गगफ मनीि िोलण ऐकताना रवकमणीला तयााि माहातमय तर

अवधकावधक जाणवत होति परात तयाििरोिर तयााचया रठकाणी वतचयाववियीिा

असलला आतयावतक आपलपणा पाहन रवकमणीि अातःकरण अगदी भरनि आल

गगफ मनीचया विनान रवकमणीि मन आता पणफपण वनःशाक व मोकळ झाल होत

नजरतील कतजञभावान रवकमणी गगफ मनीकड िघत रावहली होती तवढयात गगफ

मनी आपडया आसनावरन तवरन ऊठन जाणयास वनघालसदधा भानावर यऊन

रवकमणीही लगिगीन पढ आली आवण वतन गगफ मनीचया िरणााना वाकन नमसकार

कला गगफ मनीनी परमान रवकमणीचया मसतकावर थोपटल आवण पाठीवरन हात

दररवला पढचयाि कषणाला गगफ मनी राजवाडयाचया िाहर पडलही तयााचया

पाठमोऱया आकतीकड पाहन रवकमणीन आदरान आपल दोनही हात जोडल आवण

दररन महालाचया आतमधय जाणयासाठी ती वळली तो वति वपता भीषमक तथ

दाराति उभ होत दोघाािी नजरानजर झाली दषटीभटीति उभयताािी मनही

परसपरााना कळली शबदााचया उचचारािीही आवशयकता कोणालाि वाटली नाही

ककवितशी वसमतरिा उभयतााचया मखावर कषणात िमकन गली आवण भीषमक व

रवकमणी आपापडया ददशन वनघन गलrdquo

एवढा वळ शरवणभकतीचया आनादात रममाण झालल लकषमीि मन

अववितपण भानावर आल कारण लकषमीचया मनािी शरवणातील समरसता कमी

होऊ लागडयामळ वतिी शरवणािी एकागरताही ढळ लागली होती मखय महणज

लकषमीचया ह लगिि लकषात आल लकषमीन पवाफनभवावरन ओळखल की वतचया

सपत मनात कोठतरी काहीतरी वविार उदभवल असणार लकषमी थोडीशी अातमफख

होऊन मनन कर लागली आवण वतचया मनातील सपत वविार साकार होऊ लागल

मग तया वविारााना शबदरप होणयासाठी जराही वळ लागला नाही लकषमीि

शरवणाकड पणफपण लकष लागत नाही ह नारदाचयाही लकषात आल होत आवण तोही

थोडावळ िोलायिा थाािलाि होता लकषमीकड पाहन मादवसमत करणाऱया

नारदाकड पाहन लकषमीही थोडीशी हसली लकषमीचया मनािी अवसथा नारदान

ओळखली आह यािी लकषमीन कौतकान दाद ददली आवण नारदाशी िोलावयास

पराराभ कला

ldquo ह नारदा माझया शरवणभकतीला थोडीशी जरी िाधा आली तरी त

माझयापकषा तझयाि आधी लकषात यत एवढ तझ अातःकरण सावदनशील आह तझया

मनात माझया मनाचया अवसथि वविार यऊ लागतात तयामळि त दहभानावर

यतोस आवण मददाम माझयाशी महणन िोलायला सरवात करतोस तवहा मग

माझयाही लकषात यत की माझ तझया िोलणयाकड पणफ लकष दण होऊ शकत नाही

आह आवण मी अातमफख होऊन तयाचया कारणािा शोध घऊ लागत तवहाि माझया

लकषात यत की माझया मनात त साागत असलडया ववियासािाधी काहीतरी वगळयाि

अागान वविार सर झालल आहत तझ वनरपण तया अागााना सपशफ करन पढ गलल

असत पण माझया मनातील ती अाग मातर जागी होऊन उततवजत झालली असतात

तयामळ तया अागााि शमन व समाधान झाडयावशवाय माझ मन पनहा शरवणात

रमणार नाही ह खरि आह तयासाठी आधी मी माझ मन तझयासमोर पणफपण

मोकळ करत कारण तस करण ह आपडया दोघाासाठीही अतयात आवशयक आह

ह नारदा आता मला वनवित कारण माहीत आह की जयामळ

रवकमणीिी वयवकतरखा ही मला माझया अातरात अतयात जवळिी वाटत आह

तयामळि त ज व जवढ रवकमणीचया भावाि व सवभावाि वणफन परोपरीन करन

साागत आहस त व तवढ माझया मनाला अवधकावधक भावत आह रवकमणीि

परमान कषणावर गलल मन कषणाशीि वववाह करणयािा वतिा वनिय

वतचयाठायी तोि लागन रावहलला एकमव धयास या सवफ गोषटी अतयात कौतकासपद

आहति परात मला रवकमणीि जरा जासति कौतक वाटत आह ह मातर खरि आह

आवण मला तयािीि काळजी वाटत आह रवकमणीववियीिी ही भावनातमकता

महणज माझया मनािी दिफलता तर नाही ना अशा वविारान माझया मनाला मग

थोडासा तरासि जाणव लागला आह मनाचया अशा वदवधा वसथतीमळि माझ मन

शरवणाकड पणफपण लाग शकत नवहत आवण माझा शरवणानाद ओसर लागला होता

तवहा नारदा आता ति सवफकाही पनहा एकदा सपषटपण साागन माझया मनािा हा

भरम दर कर आवण माझया मनाला शरवणासाठी पणफपण मोकळ करrdquo

लकषमीचया िोलणयावर कषणभरि थाािन नारद अतयात मोकळपणान

हसला आवण महणाला

ldquoअगा लकषमी तझया मनाला ज वाटत आह त उगीिि नाही तर त

अगदी खरि आह कारण या नारायणाचया साकडपानसार ति रवकमणीचया रपान

भतलावर जनम घतला होतास ह तर सतयि आह महणनि तर रवकमणीचया

रठकाणी कषणाववियी एवढी आातररक ओढ होती जी तझयाठायी या

नारायणाववियी वनतयि व अगदी सहजपण असत तयामळि साहवजकि तलाही

रवकमणीचया ववियी एवढा आपलपणा व जवळीकता जाणवत आह तयाि गजही

हि आह आवण ह गज तर मी तला या आधीि साावगतलल आह तवहा ह गज आता

मातर त अातरात कायमि धरन ठव आवण रवकमणीचया भावाशी त पणफपण समरस

होऊन वतचया अनभवाशीही पणफ एकरप होrdquo

नारदाि िोलण ऐकता ऐकताि लकषमीि मन भरन यत होत आवण

वतचया नतराादवार वाहतही होत तया परमाशरपणफ नतराानी लकषमी दकतीतरी वळ

नारायणाकड पाहति रावहली नारायण मातर सवतःचया अातःकरणात पणफपण

रममाण झालला होता तयाचया मखावर ववलसत असलली परसननता ही कोणतयाही

िाहय कारणाामळ नवहती तर तया नारायणाचया अातःकरणात वनतय व सहजतन

सररणाऱया परमितनयािा तो सादर व रमणीय विवदवलास होता नारायणाचया तया

अातमफख अवसथशी ऐकय पावण तर शकयि नाही ह लकषमी पणफपण जाणन होती

तयामळ नारायणाि अगमय सवरप परगट करणार सरमय रप नतराादवार अातरात

साठवीत लकषमी सवसथि िसन रावहली होती परात वतचया ठायी एक वगळयाि

परकारिी असवसथता वनमाफण झाली होती तयामळ लकषमीला सवसथही राहवि ना

वतचयाही नकळति वतचया मखातन शबदपरवाह िाहर पडि लागला

ldquoह नारदा या नारायणािी लीला खरोखरीि अतयात अदभति आह

वतिा व तयािा दोघाािाही अातपार लागण अशकयि आह तयाचया परमलीलाामधय

सहभागी होऊन परमरसाि सवन करन नारायणाशी समरस होण हाि तयाचयाशी

ऐकय पावणयािा एकमव मागफ उपलबध आह आवण तोही तयाचयाि कपन

नारायणान तयाचया सगणिररतरात आपडयाला अतयात परमान सहभाग ददला

महणनि कवळ त शकय आह तयाििरोिर मला एक गोषट खातरीपवफक उमजली

आह की नारायणाचया या रमणीय धयानािा धयास जर वितताचया ठायी वनतय

जडला तरि या नारायणाि आपडया ठायीि सवरप जाग होऊन सरर लागल

आवण तयाचया सवरपािा अनभव आपडया रोमरोमात सािार लागल तयासाठी

आपडयाठायीिी इतर सवफ वयवधान आधी िाजला करन एकीएक नारायणािि

वयवधान घण अतयात आवशयक आह कारण तरि तयाि धयान आपडया मनात

जडल नातर जवहा नारायणाचया सवफ वयवधानाािी पती आपडयाकडन होईल

तवहाि तया नारायणाचया सवरपािा धयास आपडया वितताठायी लागण घडल पण

नारायणाि वयवधान घणयासाठी व तयाि धयान धरणयासाठीही तयाि िररतररपान

परगट होण अतयात आवशयक आह तशी साधी मला या वका ठात वमळ शकत नाही ह

खर आह या रठकाणी तस नानाववध अागाि व रागाि नारायणाि िररतर परगटि

होत नाही कारण त या वका ठात आवशयक नसत परात तशी साधी मला या

नारायणाचया कषणावतारातील अदभत िररतरात लाभली होती ह माझ

परमभागयि महणाव लागल

ह नारदा त महणतोस त खरि आह की जवहा जवहा त

रवकमणीववियी िोलतोस ककवा नसता रवकमणी हा शबद दखील उचचारतोस तवहा

माझया अातरात कठतरी एक तार छडडयासारख मला जाणवत आवण तयाचया मधर

नादान माझ सवफ अातःकरणि भरन राहत तयाि त साावगतलल गज मी आता मातर

माझया अातरात कायमि धरन ठवीन माझा जो भाव वका ठात पररवसथतीमळ

अपरा राहतो तयाि भावािी पती करणयासाठी ही सवणफसाधी मला कवळ या

नारायणाचया साकडपान व तयाचयाि धयासान लाभली होती तवहा रवकमणीचया

रपान मी तो धयास कसा घतला आवण कषणरपातील या नारायणाशी ऐकय

पावडयािा आनाद मी सवतः कसा अनभवला आवण नारायणालाही तो आनाद

अनभवायला आणन दणयासाठी मी कशी कारणीभत झाल हि आता मला जाणन

घयायि आह

अर नारदा मला आणखीन एका गोषटीववियी कतहल वाटत आह जस

त मला ह गज साावगतलस तस त गगफ मनीनीही तया वळस रवकमणीला साावगतल

असणारि मग तयावर रवकमणीिी परवतदकरया काय व कशी झाली िर मला खातरी

आह की रवकमणीलाही तयावळस माझयापरमाणि आियाफिा सखद धकका िसला

असणार पण ही गोषट कळडयावर मातर वनविति रवकमणीि मनोिळ व धयफिळही

वाढल असणार कारण वतिा वववाह आता कोणतयाही पररवसथतीत कषणाशी

होणारि याववियी रवकमणीिी वनविती झाली असणार आवण वतचया मनावरील

सवफ ताणही दर झाला असणार होय ना तवहा कषण व रवकमणी यााचया

वववाहापयाति सवफ कथापरसाग आता मला सलगतन व सववसतरपण सााग िघ तो

सवफ इवतहास अतयात रोमाािकारी व शरवणीय असणार यािी मला अगदी खातरी

आहrdquo

लकषमीचया िोलणयावर नारदान ककवितस वसमतहासय कल आवण तो

महणाला

ldquoअगा लकषमी त तर आणखीन एक वगळि गज आह आवण त तला

एखादवळस अवतशय गमतीशीरही वाटल कारण खरी गोषट अशी आह की गगफ

मनीनी रवकमणीला lsquoवतचया रपान ति महणज लकषमीि भतलावरती आलली आहrsquo

अस मळी साावगतलि नाही अथाफत जयाअथी गगफ मनीकडन तस रवकमणीला

साागण घडल नाही तयाअथी त तस साागण ह अनावशयकि होत ह तर अगदी सहज

आह गगफ मनीचया ठायीिा वविार हा समयकि असणार आवण महणनि

तयााचयाकडन तस घडल असणार गगफ मनीि अातःकरण जाणडयावरतीि तया

गोषटीिा आपडयाला उलगडा होणार आह

ह लकषमी गगफ मनी तयााचया सवानभवान वनवितपण जाणन होत की

रवकमणीला वतचया भावानसार व सवभावापरमाणि अनभव घऊ दण आवशयक

होत कारण तरि रवकमणीला सवानभव घण शकय झाल असत सवानभवापयात

जाणयािा तोि खरा मागफ आह धययािी वनविती झाडयानातर तया धययपतीिा

मागफ जयान तयानि िोखाळला पावहज महणजि जयाला तयाला यणाऱया मागाफतील

अडिणीतन जयािा तोि उपाय शोधन काढतो आवण तयातन आलडया

अनभवातनि तयािी मागाफमधय पढ पढ वाटिाल होत राहत अथाफत तयासाठी

सयोगय व अवधकारी अशा महातमयााना अननय भावान शरण जाऊन तयाचयाकडन

आपडया आतमकडयाणाचया मागाफि मागफदशफन मातर वनवित करन घतल पावहज या

मागाफन जाऊन जया भागयवाताानी आपल आतमकडयाण साधल तयााि अनभव व

तयााि जीवन सवाानाि वनविति पररणादायी व सरतीदायक असत परात दसऱया

कोणासाठी त आदशफवत अस शकत नाही ही सवाफत महततवािी गोषट लकषात ठवण

अतयात आवशयक आह कारण ती ती जीवनिररतर तया तया वळचया परापत िाहय

पररवसथतीनसार व आवशयकतनसार घडलली असतात तयामळ ती आतताचया

परतयकष पररवसथतीत अनकरणीय नसतात ककिहना तस अनकरण करणयािा

झालला मोह हा िकीिाि आह तसा कलला परयतन हा िऱयािदा घातकि ठरतो

हही इवतहासात वारावार वसदध झालल आह

ह लकषमी सवाफत महततवािी गोषट महणज जर गगफ मनीनी ह गज

रवकमणीसाठी परगट कल असत तर वतचया मनावरती उगािि एक परकारिा

दिावही वनमाफण होणयािी शकयता होती रवकमणीचया रठकाणी तझयाववियी

काहीतरी कडपनाही तयार झाली असती आवण एखाद वळस तझयाववियीिी

काहीतरी काडपवनक परवतमा रवकमणी मनात धरन िसली असती lsquoआपण लकषमी

आहोत आवण महणन आपडयाला काहीतरी वगळ वागायि आहrsquo अशा वविारााि

एक वथा दडपणही रवकमणीचया अातमफनावर वतचया नकळतपण कायमि रावहल

असत

या सवफ साभवनीय व अनावशयक गोषटी टाळणयाचया अातसथ हतमळि

गगफ मनीचयाकडन त गज परगट झालि नाही तयााचया अातःकरणात तसा वविार

ककवा तशी उमीसदधा वनमाफण झालीि नाही ह नवल नवह पण ववशि मातर आह

अशा ववशदध अातःकरणाचया अवसथतील गगफ मनीसारखया महातमयााचयाकडनि

आतमकडयाणािा मागफ खऱया अथाफन परगट होत असतो ह मातर खर आह तयााचयाि

मागफदशफनानसार तया मागाफन जाऊन सवानभवाि धयय गाठणयािा पराकरम हा मातर

जयािा तयालाि करावा लागतो तसा पराकरम रवकमणीकडन वतचया पढील

जीवनात घडला महणन तर वति कौतक आह एवढि नवह तर रवकमणीिी कथा

ही भवकतमागाफिी वाटिाल करणाऱयाासाठी पररणादायी तर ठरलीि परात

तयााचयासाठी ती एक अभयासािा ववियही होऊन रावहलीrdquo

नारदाचया िोलणयावर लकषमी गामतीन हसन महणाली ldquoअर नारदा त

जवढ रवकमणीि कौतक करशील तवढ त ऐकन मला तर अवधकि आनाद होण

साहवजकि आह हो की नाही परात तयाहीपकषा मला ज माहातमय जाणवत आह त

गगफ मनीिि तयााचया अातःकरणाचया अवसथववियीि माझ कतहल अवधकावधक

वाढति आह एक तर तयााि अिानक भीषमकाकड जाण दसर महणज तयााि

भीषमकाशी व रवकमणीशी झालल िोलण तयातनही गगफ मनीनी भीषमकाशी

िोलताना तयाला रकत तयाचया अडिणीववियी योगय मागफदशफन कल आवण

भीषमकाचया मनािी समजत घालन तयाचया दःखी मनाला शाातवल परात गगफ

मनीनी भीषमकाला कषणाचया अवताराि गहय व माहातमय काही साावगतल नाहीि

अथाफत गगफ मनीनी भीषमकाला महातमयााचया सागतीि व तयााचयाकडन वमळणाऱया

मागफदशफनािही महततव साावगतलि त सवफ भीषमकाला कळल खर परात lsquoगगफ मनी

हि तस महातम आहत तयााि माहातमय ह कवळ तातपरत मागफदशफन घणयाएवढ

मयाफददत नसन तयाानाि अननयभावान शरण जाऊन तयााचयाकडन सतयजञान परापत

करन घयाव आवण जीवनाि कोड कायमि सोडवन घयावrsquo अस काही तया

भीषमकाला वाटल नाही िर गगफ मनीनीही भीषमकाशी िोलताना परतयकष सवतःकड

असा वनदश कला नाहीि तसा साकत जर तयाानी कला असता तर भीषमकाचया

नककीि तो लकषात आला असता आवण तो एखादवळस गगफ मनीना शरणही गला

असता नाही का

ह नारदा गगफ मनीनी रवकमणीला मातर कषणाि ईशवरी माहातमय

आवण तयाि अवतारिररतर व कायफ या दोनही ववियी अगदी सववसतर मावहती

ददली एवढि नवह तर कषणािीि भकती करन तयाचयाशीि ऐकय पावणयािा

भकतीमागफ तयाानी रवकमणीला अगदी आवजफन साागन वतचया रठकाणी पणफपण

ठसववला आवण सवतः मातर पनहा तयातन मोकळि झाल रवकमणीिी कषणभट

होणयापयातिी जिािदारी काही तयाानी घतली नाही आवण तोपयात गगफ मनी तथ

थाािलही नाहीति

आणखीन एक गोषट महणज रकमीशी काही िोलणयािा व तयािी

समजत घालणयािा गगफ मनीनी तर अवजिात परयतन कला नाही एखाद वळस गगफ

मनी जर रवकमशी िोलल असत तर तयाचया वविारसरणीत काहीतरी ररक

पडलाही असता काही साागता यत नाही हो ना परात तसा थोडासाही परयतन गगफ

मनीनी कलाि नाही अस महणणयापकषा तयााचयाकडन तो घडलाि नाही याि मातर

मला नवल वाटत आवण जरास वाईटही वाटत रवकमला एखादी तरी साधी गगफ

मनीकडन वमळाली असती तर िर झाल असत नाही का अथाफत अस घडल नाही

आवण त का घडल नसाव ह जाणन घयाव अस मातर मला राहन राहन वाटत आह

कारण गगफ मनीसारखया महातमयाि ववशदध अातःकरण जाणन घणयासाठी मला या

सवफ गोषटी समजन घण अतयात आवशयक वाटत नारदा माझ ह वाटण योगयि आह

ना तस असडयास मला सवफकाही नीट समजावन साागणयाि त करावस अशी

ववनातीि मी तला करतrdquo

लकषमीन वविारपवफक वविारलल परशन ऐकन नारदाला लकषमीि कौतक

तर वाटलि पण वतचयावर शरवणािा होत असलला अपवकषत पररणाम पाहन

नारदाला समाधानही झाल तया दोनही गोषटी नारदाचया िोलणयातन अगदी

सहजपण परगट होऊ लागडया

ldquoअगा लकषमी तझयाकडन घडणार शरवण तला वविाराला उदयकत करीत

आह ह तर िाागलि लकषण आह तयामळि त वविारलल परशन योगयही आहत आवण

सखोलही आहत तया परशनााना कवळ वरवरिी उततर साागन तझया मनाि समाधान

होण शकयि नाही कारण मळाति ह परशन महातमयााचया अातःकरणाववियी आहत

आवण तो अातःकरणािा वविय हा तर सखोलि आह खर तर महातमयााचया सखोल

व गढ अातःकरणािा थाागपतताही लागण जथ अशकय आह तथ तयााि अातःकरण

जाणणयािा तर परशनि वनमाफण होऊ शकत नाही कारण तयााचया अातःकरणािी

अवसथा ही मनाचया कडपनचया तसि िदधीचया तकाफचया व अभयासाचयाही

पलीकडिीि आह पण तरीही ती अातःकरणािी अगमय अवसथा तया महातमयााचया

वततीनसार काहीशी साकार होत आवण तयााचया सवभावानसार जराशी परगट होत

असत महणन तर तया महातमयााचया अातःकरणाववियी काहीतरी िोलता यत आवण

साागता यत

ह लकषमी तझा पवहला परशन आह तो गगफ मनीि ज भीषमकाचया

भटीसाठी अववित जाण झाल तयासािाधीिा आह तयाववियी एवढि महणता यईल

की गगफ मनीचया अातःकरणामधय अकवडपत व अकारण उठलली ती एक ऊमी होती

आवण तया आातररक पररणला परमाण माननि गगफ मनीनी भीषमकाचया भटीस

जाणयाि कल कारण गगफ मनी सवानभवान जाणन होत की अशा ऊमी जरी

पवफवनयोवजत नसडया तरी ईशवराचया वनयतीतील साकतानसारि वनमाफण होत

असतात तया ऊमीचया मळाशी कोणतयाही परकारि व कोणाववियीिही वयवकतक

कारण नसत परात ईशवरी वनयतीत घडणाऱया पढील घटनाासाठी तया ऊमी सिक व

परक असतात तयामळि गगफ मनी जाणन होत की तया पररणतन होणाऱया कतीला

त कवळ वनवमततमातरि होत आवण तया कतीतन वनमाफण होणाऱया रळाशीही तयाािा

काहीि सािाधही नवहता ईशवरी वनयतीत घडणारी ती एक लीला महणनि गगफ मनी

तया गोषटीकड िघत होत आवण तयािा आनाद त अगदी सहजतन अनभवत होत

ह लकषमी दसरी महततवािी गोषट महणज जरी गगफ मनीसारखया

महातमयााचया अातःकरणाठायी ईशवरी सवानभवािी पणाफवसथा असली तरी ती

अवसथा िाहयाागान नहमीि पणफपण परगट होति असही नाही िाहय पररवसथती

परसाग वयकती व तया वयकतीिा भाव या गोषटीही तया परगटीकरणासाठी कारणीभत व

साहाययभतही ठरत असतात तयाही आधी तया महातमयाािी वतती व सवभाव ही

मखय व मळ कारण असताति गगफ मनी व भीषमक यााचयातही नमक तसि घडल

ह नीट वविार कडयावर तझयाही लकषात यईलि गगफ मनी तयााचया ठायीचया

आातररक पररणनसार भीषमकाला जवहा भटायला गल तवहा पढ काय घडणार आह

ह तयाानाही ठाऊक नवहति परात पररवसथतीचया किाटयात अडकन मनाि सवासथय

पणफपण हरवन िसलडया भीषमकाला मातर गगफ मनीचया रपान आधार

वमळाडयासारखि वाटल तयान आपडया सवफ अडिणी गगफ मनीना साावगतडया

आवण तयाि मन मोकळ झाल गगफ मनीनीही तयाला धीर दऊन योगय मागफदशफन

कल आवण तयाला पिपरसागातन सोडवल भीषमकािही मन शाात झाल आवण गगफ

मनीवरती दढ शरदधा ठवन तयााचया साागणयापरमाण वागणयािा तयािा वनिय झाला

ह लकषमी परात भीषमकाचया अडिणी या कवळ परापाविकि होतया

तयामळ गगफ मनीि मागफदशफनही तवढयापरति व मयाफददति रावहल परापाविकााना

रकत दःखातन तातकावलक सटका व सखािी परापती हवी असत तयामळ जरी

भागयान तयाािी कोणा महातमयााशी भट झाली तरी त तया महातमयााकडन

दखःमकतीसाठी व सखपरापतीसाठीि आशीवाफद मागतात भीषमकािीही गगफ

मनीकडन तवढीि अपकषा होती आवण ति तयान मावगतल गगफ मनीि कोमल

अातःकरण कळवळल तयाानी भीषमकाचया मनाला आधार दऊन शाातवल आवण

वनवित अस मागफदशफनही कल

खर तर गगफ मनीनी तयािवळी भीषमकाला lsquoईशवरी सतता मानवी

जीवनाि महततव ईशवरी भकतीचया आनादानि जीवनािी होणारी साथफकता आवण

तयासाठी आवशयक असलल महातमयााि मागफदशफनrsquo या गोषटीही िोलणयाचया ओघात

सिकतन साावगतडया होतयाि परात तयावळी भीषमकािी मनःवसथती ठीक

नसडयामळ त सवफ ऐकनही तयाि मन मातर तया गोषटीिा सवीकार कर शकल

नवहत महणनि तयान तयासािाधी गगफ मनीना आणखी काही वविारन जाणन

घणयािा परयतनही कला नाही परापत पररवसथतीतन सटका कशी व कधी होईल या

एकाि वववािनन भीषमकाचया मनाला गरासलल होत तयािी ही अवसथा गगफ

मनीनी लगिि ओळखली आवण महणन तयाानीही तो वविय पढ वाढवला नाही

कारण तयामळ भीषमकाचया मनावरील दडपण अवधकि वाढल असत आवण तया

ताणामळ तयािी मनःवसथतीही अवधकि विघडली असती मनोभमी सयोगय

नसताना ससासकाराि िीज जरी परल तरी सतसागती व ईशवरी परमाचया

अनभवाचया अभावी त िीज मळ न धरता सकनि जात भीषमकाचया रठकाणीही

गगफ मनीि साागण ववसमरणाचया ओघात वाहनि गल गगफ मनी मातर तयााचया

धमाफला जागल आवण सवतःचया आनादानभवात वनमगन होऊन शाात व सवसथ रावहल

ह लकषमी रवकमणीिी गोषट मातर अतयात वगळीि होती कारण वतचया

मनात रपगणााचया आकिफणान व परमान सदधा खदद कषणि भरला होता आवण

कषणािी परापती हाि एकमव धयास रवकमणीचया रठकाणी जडन रावहलला होता

या वतचया वनियाि गगफ मनीना अतयात कौतक व अपरप वाटल पण तयाििरोिर

कषणपरापती साधणयामधय दकतीतरी अडिणी आहत हसदधा गगफ मनी समजन होत

महणनि तयाानी कपावात होऊन रवकमणीला तयासािाधी योगय त मागफदशफन तर

कलि पण तयाििरोिर वतचया मनाि धयफिळही वाढवल

गगफ मनीनी आणखीन एक सवाफत महततवािी गोषट कली आवण ती

महणज तयाानी रवकमणीला कषणाि ईशवरी माहातमय साागन तयाचया अवतार

िररतराि रहसयही परगट कल कारण गगफ मनी जाणन होत की जरी रवकमणीला

िाहयाागान कषणािी परापती झाली तरी रवकमणी खऱया अथाफन कषणािी

झाडयावरि वतला कषणपरापतीिा खरा आनाद वमळणार होता तयासाठी रवकमणीन

कषणाशी ऐकय पावणि आवशयक होत आवण त ऐकय कवळ कषणाचया भकतीनि

शकय झाल असत

कषणाि ईशवरी माहातमय गगफ मनीचया मखातन शरवण कडयावरि

रवकमणीचया रठकाणी असलडया कषणाववियीचया परमाि रपाातर कषणाचया

भवकतभावात झाल रवकमणीचया मनात असलडया शदध कषणपरमाठायी कषणभटीिी

आवण कषणाशी ऐकय पावणयािी आतफता वनमाफण झाली कषणाचया अातःकरणाला

परमाण मानन कवळ कषणासाठीि समरषपत भावान जीवन जगणयािा रवकमणीिा

वनियही गगफ मनीचया सदविनाानीि झाला आवण गगफ मनीकडन ईशवरी वनयतीत

घडणाऱया ईशवरी कायाफतील तयाािा सहभाग व सहयोग सहजपण घडला तवढयाि

सहजपण गगफ मनीना तयाािा कायफभाग परा झाडयाि जाणवल रवकमणीला आता

कोणतयाही परकारचया परतयकष मागफदशफनािी ककवा मदतीिी जररी नाही ह गगफ

मनीचया लगिि लकषात आल होत कारण रवकमणीचया ठायी झालला कषणपरमािा

वनिय व वतला जडलला कषणपरापतीिा धयास गगफ मनीनी ओळखला होता

तयामळि रवकमणी वतचया धययापरत जाणयामधय वनविति यशसवी होणार यािी

पणफ खातरी गगफ मनीचयाठायी होती महणनि गगफ मनीकडन तथ पढ थाािण घडल

नाही तर घडलडया ईशवरी लीलिा आनाद गगफ मनीनी अनभवला आवण पनहा

आतमानादात रमन राहणयासाठी त मोकळ झाल

ह लकषमी रवकमिा तर परशनि वनमाफण होत नवहता तयाचया मनािी

तर एवढी अधोगती झाली होती की तयाचया रठकाणिा तमोगण अगदी पराकोटीला

पोहोिला होता अथाफत ततवतः सतवगणािी थोडीशी धगधगी तयाचया रठकाणी

असणारि परात तया सतवगणापयात पोिन तयाला धरण व वाढवण ह शकयि

नवहत कारण तयासाठी रवकमि सवतःि सहकायफ आवशयक होत परात तस

रवकमला सवतःला वाटडयावशवाय त घडण शकयि नवहत आवण रवकमला तस

वाटणयािी शकयता मळीि नवहती रवकमला सवतःचया वागणया-िोलणयात मळी

काही िकीि वा गर आह अस वाटति नसडयामळ तयाला पिातताप होणयािी

ककवा तो कोणाला शरणागती दऊन मागफदशफन करन घणयािी शकयता सतरामही

नवहती तयातनही जर गगफ मनीनी आपणहन रवकमला िोलावन घतल असत आवण

तयाला काही साागणयािा परयतन कला असता तर तयािा पररणाम उलटाि झाला

असता रवकमिा राग आगीत पडलडया तलापरमाण अवधकि उराळन आला असता

आवण तया भरात तयान गगफ मनीिा अवमान करणयासही कमी कल नसत तयामळ

गगफ मनीचया शाात वततीला जरी िाधा आली नसती तरी रवकमचया पापकमाफत

मातर आणखीनि भर पडली असती आवण तयािी दषरळ पनहा रवकमलाि

भोगावयास लागली असती पढ तयाला तशी ती भोगावी लागलीि हा भाग वगळा

रवकमिी अशी दरावसथा गगफ मनी जाणन होत तयााचया रठकाणी तयाचयाववियी

दया व कळवळाही होता परात गगफ मनी सजञपणान व वववक िाळगन सवसथि

रावहल आवण रवकमि भववतवय तयाानी ईशवरी वनयतीवर सोपवलrdquo

नारदाि िोलण ऐकन लकषमीचया मनाला झालल समाधान वतचया

मखावर सपषटपण ददसत होत आवण त पाहन नारदालाही होणारा सातोि तयाचया

मखावर तवढयाि सपषटपण ददसत होता लकषमीि मन पढील कथाभाग शरवण

करणयाचया अवसथपरत आलल असन वतचया रठकाणिी आतरता वाढलली आह ह

लकषात यायला नारदाला जराही वळ लागला नाही तयामळ कषणभरही वाया न

दवडता नारदान िोलावयास सरवाति कली

ldquo ह लकषमी मला खातरी आह की तझ मन मोकळ होऊन कषणाचया

परमान व माहातमयान पणफपण यकत झालल आह आवण कषण व रवकमणी यााचया

वववाहािी कथा ऐकणयासाठीिी तझी उतसकता अगदी वशगला पोहोिलली आह

माझया अातःकरणातही तोि परसाग साकार होऊ लागलला आह आवण तया कथत

भरलला परमरस शबदरपान परगट होणयासाठी अतयात अधीर झालला आह कारण

िदधीन दकतीही गोषटी समजन घतडया तरी सगणिररतरातील अतयात मधर अशा

परमरसाि परतयकष सवन कडयाखरीज मनाि समाधान व तपती होणार नाही ती

नाहीि आवण परमाचया अनभवामधयि आनादािा अनभव सामावलला आह ह तर

वतरकालािावधत सतय आह तवहा आता तया समधर परमरसाि सवन करणयासाटी

आपण उभयता सादर होऊया

ह लकषमी गगफ मनीशी िोलण झाडयावर भीषमकाि मन पषकळस वसथर

झाल आवण गगफ मनीनी कलडया मागफदशफनानसार वागणयािा तयािा वनियही

झाला रवकमणीिा तर आधीि वनिय झालला होता परात गगफ मनीकडन कषणाि

माहातमय ऐकडयापासन रवकमणीचया रठकाणी एकीएक कषणपरापतीिाि धयास

लागलला होता तरीही वति मन मातर अतयात शाात व वसथर होत कारण गगफ

मनीचया साागणयातील िोध रवकमणीचयाठायी पणफपण ठसलला होता गगफ मनीचया

साागणयानसार भीषमकान रवकमला आपडया महालात िोलवन घतल आवण तथ

उपवसथत असलडया राणी शदधमती व रवकमणी यााचया दखति रवकमणीचया

सवयावरािा घतलला वनणफय रवकमला कळीत कला

अपकषपरमाण रवकमिी परवतदकरया साहवजकि तीवर सातापािीि होती

परात भीषमक सवतःचया वनणफयाशी खािीर रावहला तयान रवकमला समजावन

साावगतल की ldquoरवकमणीन कोणाशी वववाह करावा हा वनणफय अजन घतलला नाही

मग तो कषण असो वा वशशपाल असो वति मन याववियी खल व मोकळ आह

आवण रवकमणी वतिा वनणफय परतयकष सवयावराचया माडपाति तया वळीि घईल

तवहा राजपरोवहतााकडन शभमहतफ वनवित करन घऊन शभददन ठरवया आवण

तयापरमाण सवफ महणज सवफ राजााना व राजपतरााना रवकमणीचया सवयावराि वनमातरण

पाठवणयािी वयवसथा कर याrdquo

भीषमकाि अस वनियातमक िोलण ऐकन रवकमही थोडासा िदकति

झाला एरवही रवकमला थोडासा वभऊन व दिन वागणारा भीषमक एकदम एवढा

सपषटपण व वनःसाददगधपण कसा काय िोल लागला अशा वविारान रवकमलाही

ववसमयि वाटला सरवातीला रवकमचया मनातील रागािा जरी भडका उडाला

तरी नातर तयान धोरणीपणा दाखवला आततापासनि ववरोध न करता मखय महणज

रवकमणी वववाहाला तयार झाली आह या गोषटीिा उपयोग करन घयावा असा

वविार रवकमचया मनान कला आवण तयान िाहयकरणी तरी सामोपिारान

वागणयाि ठरवल lsquoपरतयकष सवयावराचया वळी रवकमणीला वशशपालाशीि वववाह

करायला भाग पाडायिrsquo असा मनोमनी वनिय कायम ठवन रकमी सवसथ िसला

रवकमचया मनातील हा कावा भीषमकाचयाही लकषात आडयावशवाय रावहला नाही

परात lsquoतयावळि तयावळस पाहन घऊ तयावळस तयातन काहीतरी मागफ वनविति

वनघलrsquo अशी खातरी मनात िाळगन आवण ईशवरावरती पणफ भरवसा ठवन भीषमकही

शााति रावहला तयानही उगािि वविय न वाढवता साभावय कठीण परसाग टाळला

महणणयापकषा तयान तो धोरणीपणान पढ ढकलला असि महणाव लागल

रवकमणीही िाहयाागान शाात ददसत होती परात अातःकरणाचया ठायी कषणाचया

परमरपाि समरण कायम ठवन कषणपरापतीिा वनधाफर व धयास मातर रवकमणीचया

ठायी पणफपण होता

ह लकषमी रवकमशी िोलण झाडयावर भीषमकाि मनोधयफ अवधकि

वाढल lsquoरवकमशी सपषटपण िोलन आपण तयाला आपल महणण मोकळपणान सााग

शकलोrsquo यािि भीषमकाला आधी नवल वाटल पण तयाििरोिर तयाि मनोिळही

वाढल आवण पढील कती करणयासाठी तो सजज झाला भीषमकान तािडतोि

आपडया मावतरमाडळािी िठक िोलावली आवण तयााना रवकमणीचया सवयावरािी

िातमी साावगतली सवाानाि आनाद झाला आवण सवफि जण मोठया उतसाहान

भीषमकाचया साागणयानसार तयारीला लागल राजपरोवहतााना वविारन शभददन

व शभमहतफही वनवित ठरला दशोदशीचया राजााना व राजपतरााना आमातरण

पाठवणयासही सरवात झाली सवफसाधारणपण ती आमातरण जरी दताामारफ त

पवतरका पाठवन करणयात आली तरी मानयवर राजााना व समराटााना मातर ही

आमातरण भीषमकान वयवकतगत सादश पाठवन कली रवकमन जरासाध व वशशपाल

इतयादी तयाचया खास सािावधतााना वयवकतशः भटन रवकमणीचया सवयावराि आमातरण

ददल तयािवळी lsquoह सवयावर हा तर एक िाहय दखावा असन रवकमणीिा परतयकष

वववाह वशशपालाशीि होणार आहrsquo अशी खातरी रकमी सवाानाि खाजगीत दत

होता

भीषमक जाणन होता की रकमी यादवााकड आमातरणासाठी जाण

कधीि शकय नाही महणन तयान मथरावधपती िलराम व कषण यााना वयवकतगत

आगरहाि पतर व आमातरण पाठवन lsquoतयाानी अगतयान यणयाि करावrsquo अशी परमािी

ववनातीही कली िलरामाला या गोषटीि थोडस नवल वाटलि परात कषणाला मातर

तया पतरामागील हत लगिि लकषात आला भीषमकाचया मनातन रवकमणी

आपडयालाि दणयाि नककी आह ह कषणानही ओळखल आवण तयाि मनही परसनन

झाल कारण रवकमणीववियीचया अनक गोषटी कषणाचयाही कानावर आडया

होतयाि रवकमणीिी सादरता सोजवळता शालीनता व मखय महणज सावततवकता

या गणाािी कीती सवफतरि पसरली होती अनक राजााचया व राजपतरााचया मनात

रवकमणीचया परापतीिी तीवर इचछा वनमाफण झालली होती परात रवकमणीचया मनात

काय आह यािा थाागपतता मातर कोणालाि लागलला नवहता रवकमणीचया

सवयावरािी घोिणा झाडयावर अनकााचया मनातील आशा पडलववत झाडया आवण

रवकमणीचया परापतीि मनातील मााड खाणयास तयाानी सरवात सदधा कली

ह लकषमी भीषमकाचया भटीस जाऊन आलली काही माडळी कषणाचया

भटीसही काही राजकीय कारणाामळ यत असत तवहा अनकााचया िोलणयात

भीषमकाचया सजजनतवािा व सतपरवततीिा उडलख जसा यत अस तसा अगदी

सहजपण रवकमणीिा ववियही वनघत अस भीषमकाचया वनतय जवळ राहन

अनकााशी अनक वविय िोलणयामधय सहभागी होणारी रवकमणी अशी वतिी

परवतमा सवााचयाि साागणयातन कषणाला जाणवत अस तयामळ कषणाठायीही

रवकमणीववियी एक परकारि कतहल व आकिफण वनमाफण झालल होति पण जवहा

सवााचया िोलणयातन रवकमणीचया सदगणाािी ववशि परशासा परगट होत अस तवहा

मातर lsquoअशीि सहधमफिाररणी आपडयाला हवीrsquo अस कषणालाही मनोमनी वाट

लागल होत एवढि नवह तर lsquoआपण व रवकमणी ह एकमकाासाठीि आहोतrsquo अशी

खातरीि कषणाला तयाचया आातररक पररणतन जाणव लागली होती तयामळि जवहा

भीषमकाकडन रवकमणीचया सवयावराि आगरहपवफक आमातरण आल तवहा तया

सवयावराला जाणयािी तयारी कषणान लागलीि सर कली सदधा कारण तयािा

तसा वनिय आधीपासनि झालला होता िलरामाला मातर कषणािा हा उतसाह

अनाकलनीय व जरा जासति वाटला परात lsquoकषणान ज ठरवल त ठरवलिrsquo हा

कषणािा सवभाव जाणन असलला िलराम मग सवसथ िसन lsquoआता काय होतrsquo त

रकत पहात रावहला

रवकमणीि कषणाला परमपतर

ह लकषमी परात रवकमणीचया मनातील तगमग मातर हळहळ वाढत होती

lsquoमी कषणाला मनातन आधीि वरल आह आवण भर सवयावरातही मी कषणाचयाि

का ठी वरमाला घालणार आह हा तर माझा वनिय झाललाि आह परात कषणािी

मनपसाती मला लाभल का कषण सवतः सवयावरासाठी वनवितपण यईल ना अस

माझयात काय आह की कषणान तयािी सवफ काम िाजला टाकावीत आवण माझया

सवयावराला यणयासाठी पराधानय दयाव जर कषण परतयकष सवयावराला उपवसथति

रावहला नाही तर मग माझ काय होणार रवकमचया जिरदसतीपढ मला माझी

मान तकवण भाग पडल काय माझ तात तयावळस काय भवमका घतील

तयाािाही मग काही इलाजि िालला नाही तरrsquo

अशा अनक वविाराानी रवकमणीचया मनात अगदी काहर माजल आवण

वतचया मनािी असवसथता वाढति रावहली शवटी रवकमणीन परयतनपवफक वतचया

मनाला सावरल कषणाचया परमाि समरण करन गगफ मनीि साागणही रवकमणीन

वतचया ठायी जाग कल तवहा रवकमणीि मन पषकळस शाात व वसथर झाल आवण

परापत पररवसथतीतील अडिणीवरिा उपाय वतला वतचया दषटीसमोर ददस लागला

परतयकष कषणाशीि सवतः सापकफ साधणयािा रवकमणीन वनिय कला आवण तयासाठी

वतन एक अवभनव मागफ शोधन काढला कषणाला एक वयवकतगत खाजगी पतर गपतपण

पाठवणयाि रवकमणीन ठरवल

ह लकषमी तस पहायला गल तर रवकमणीिा हा वनणफय धाडसािाि

होता कारण एक कमाररका व तीही राजकनया एका अपररवित परिाला वतिी

परमभावना वयकत करणयासाठी एक खाजगी पतर वलवहत ही गोषट तर तया वळचया

जनरीतीचया ववरदधि होती एवढि नवह तर तया कतीिी साभावना एक दषकतय

महणनि कली गली असती सामानय जनतचया दषटीन तर तो एक वयवभिारि

ठरला असता तयातनही या गोषटीिा जर गौपयसरोट झाला असता तर सवफतर

हलकडलोळि झाला असता सवफ राजकळालाि दिण लागल गल असत सवतः

भीषमकही या कतयाि समथफन तर कधीि कर शकला नसता तयालाही तया वळचया

परिवलत सामावजक धमाफनसार रवकमणीववरदध कडक कारवाई करण भागि पडल

असत रवकमचया सवभावानसार तर रागाचया भरात तयाचयाकडन काहीतरी

आततायी कतय वनविति घडल असत रवकमणीचयाही रठकाणी या सवफ साभावय

अडिणीिा समयक वविार होताि परात तरीही वतन कवढातरी धोका पतकरला

याि कौतकि करावयास हव होय की नाहीrdquo

िोलता िोलता नारदाचया मखातन रवकमणीववियीि कौतक तया

परशनोदगारातनि सहजपण परगट झाल खर परात लकषमीचया मनािी झालली

असवसथता काही लपन राह शकली नाही न राहवन लकषमीचया मखातनही वतचया

मनातील िलवििल वयकत होऊ लागलीि

ldquoअर नारदा ही कवळ कौतकािी गोषट नाही तर अतयात काळजीिीि

िाि आह एवढा मोठा धोका पतकरणयािा रवकमणीिा वनणफय हा मला तरी

अनावशयकि वाटतो वतचया मनािी अगवतकता मी समज शकत परात तरीही

एवढी जोखीम सवीकारण खरि जररीि होत का कारण रवकमणीि एखाद

पाऊलही जरी िकन इकड वतकड झाल असत तरी वतिी सवफि योजना कोसळली

असती आवण सवफि मसळ करात गल असत मग वतला कोणीि वािव शकल नसत

महणज मला वाटत अगदी कषणही तयापकषा कषणावर शरदधा ठवन व तयािाि

भरवसा धरन जर रवकमणी शाातपण वाट पाहत रावहली असती तर मला वाटत

कषणान वतिी इचछापती वनवितपण कली असती थोडासा धीर धरन रवकमणीन

कषणाला तयािा पराकरम दाखवणयािी साधी तरी दयायला हवी होती होय की

नाहीrdquo

नारदाि आधीि िोलण जया परशनोदगारान थाािल होत तयाि

परशनोदगारान लकषमीिही िोलण थाािल या योगायोगातील गामत नारद व लकषमी या

उभयतााचया लकषात आली आवण त थोडस हसल खर परात अगदी थोडा वळि

दोघही लगिि गाभीरही झाल कारण त िोलत असलला वविय हा गाभीरि होता

आवण तयाववियी गाभीरपणि िोलण आवशयक होत नारदानही लागलीि

गाभीरतन िोलावयास सरवात कलीि

ldquoह लकषमी सगण भवकतमागाफि हि तर ववशितव आह तयामधय

भकतािाि पराकरम परगट होत असतो कारण ईशवरपरापतीिी आतयावतक तळमळ ही

मळात भकताचया रठकाणीि असत ईशवराचया अनभवलडया सगण परमातनि असा

भवकतभाव भकताचया ठायी वनमाफण झालला असतो आवण तयािी पररणती व पती

कवळ ईशवराचया परतयकष परापतीमधयि होत असत तयामळ भवकतभावामधय असलली

परमािी उतकटताि असा पराकरम करायला भाग पाडत कारण कवळ साधया जजिी

परयतनान ईशवरािी परापती होण शकयि नाही तयासाठी असाधारण परयतनि घडाव

लागतात ह सतयि आह परात भवकतमागाफतील परतयक कती ही जशी मनातील उतकट

परमभावामळ घडत तसि ती कती कशी करावी यािा सिोधही भकताचया रठकाणी

जागत असतो ही सवाफत महततवािी गोषट आह या सिोधामळि योगय वळी योगय

कती योगय परकार घडत आवण भकतााकडन पराकरम घडतो भकताािा असा पराकरम

पाहनि ईशवर भकताावर परसनन होतो आवण सवतःहनि भकतााचया सवाधीन होतो

कारण ईशवर हा पराकरमािा भोकता आह आवण ईशवराचया भकतीन ईशवरािी परापती

हाि मानव जनमातील एकमव पराकरम आह

ह लकषमी कषणावरील भवकतभावामळ नमका हाि पराकरमािा भाव

रवकमणीचया रठकाणी जागत झाला आवण ती तया दषटीन परयतन करायला उदयकत

झाली रवकमणीचया भवकतभावािी पती परतयकष कषणि कर शकत होता ह तर

सतयि आह परात तयासाठी व तयाआधी रवकमणीिा भाव कषणापयात पोहोिण

अतयात आवशयक होत कषणािी परतयकष भट घण ह तर रवकमणीसाठी अशकयि

होत महणनि वतन मग पतरभटीिा मागफ सवीकारला अथाफत तयामधय जोखीम

होती ह तर खरि आह परात दसरा काहीही पयाफय उपलबधि नसडयामळ

रवकमणीिाही नाईलाजि झाला महणनि वतन परतयकष कती मातर पणफ

आतमववशवासान आवण मखयतः पणफ वववकानि कली

रवकमणीन परथम राजवाडयामधय वनतयनम पजाअिाफ करणयासाठी

यणाऱया सदव नावाचया एका परोवहताला सवतःचया ववशवासात घतल आवण तयाला

आपडया मनातील योजलला ित साावगतला तो परोवहतही रवकमणीचया मनातील

भाव ओळखन होता आवण मखय महणज कषणािी थोरवी जाणन होता तयामळि

तो परोवहत रवकमणीिी मदत करणयास लागलीि तयार झाला रवकमणीचया

कामामधय पणफ धोका आह ह कळनही तो परोवहत ती जोखीम सवीकारणयास तयार

झाला कारण तयाचया मनािी वनवित खातरी होती की तयाचयाकडन एक सतकमफि

घडत आह आवण तो एका सतकायाफलाि साहाययभत होत आह

ह लकषमी अशा तऱहन कषणाला पतर पाठववणयािी तजवीज कडयावरती

रवकमणी परतयकष पतर वलवहणयासाठी सजज झाली तयासाठी वतन परथम आपडया एका

रशमी वसतािा एक भाग कापन वगळा कला आवण सवतःचया हातान नीट धऊन

पणफ सवचछ कला नातर तया वसतभागावरती वारावार हात दररवन रवकमणीन तो

अतयात मलायमही कला रवकमणी रोज वतचया कपाळी का कमवतलक लावणयासाठी

महणन जया ताािडया का कमािा उपयोग करीत अस ति वतन पतर वलवहणयासाठी

घतल रवकमणीन वति अतयात आवडत असलल मोरपीस पतरवलखाण करणयासाठी

महणन हातात घतल मातर वतला वतचया अतयात वपरय अशा कषणाि समरण झाल

आवण वति अातःकरण कषणपरमान एकदम भरनि आल खर तर रवकमणीन ना

कधी कषणाला परतयकष पावहल होत ना कधी ती तयाला परतयकष भटली होती पण

तरीही कषणाचया रपाि गणवणफन अनकााचयाकडन वारावार कवळ ऐकनि

रवकमणीचया मनात कषणािी परमपरवतमा पणफपण भरन रावहली होती आवण वति

मन तर कषणपरमाति सदव िडनि रावहलल अस तयामळि कषणपरमािा उिािळन

आलला रवकमणीिा भाव शबदरप होणयास जराही वळ लागला नाही आवण वतिा

परमभाव वयकत करणयासाठी योगय व अनरप शबदाािा शोध घणयािीही वळ

रवकमणीवर आली नाही रवकमणीि कषणपरम वयकत करणयासाठी शबद जण

धावनि आल आवण कषणपरमान सजन साकार होऊ लागल

ldquoअहो कषणदवा माझया पराणनाथा का डीनपरिी राजकनया रवकमणी

ही आपणाला सवफपरथम मनोभाव वादनि करत आवण आपणाला पतर वलवहणयाि

अस धाडस कडयािददल आपली मनःपवफक कषमाि मागत परात माझाही नाईलाजि

झाला महणनि कवळ हा मागफ मी अागीकारला आह तरी मला आपण समजन घयाव

अशी ववनाती मी मनोमनी तशी खातरी पणफपण िाळगनि करीत आह मला

आपडयाला एवढि साागायि आह आवण एकि ववनाती करायिी आह की lsquoमी

आपणाला मनान पणफतः वरल आह तरी आपण माझा पतनी महणन सवीकार करन

मला उपकत करावrsquo एवढीि पराथफना आह

अहो कषणदवा माझी ही ववनाती आपणाला एखदवळस वववितर ककवा

गामतीिीही वाटल कारण माझी व आपली परतयकष काहीही ओळख नसतानाही मी

ह साहस करीत आह परात तयामागि पररणासथान तर कवळ आपण सवतःि आहात

आपल रप गण व सवफ िररतर यािी कीतीि अशी आह की कोणािही मन

आपडयाठायी अगदी सहजपण लबध होईल आवण तयािा तयाला दोिही दता यणार

नाही आपण अनकाासाठी आहात ह मी जाणन आह पण माझयासाठी मातर आपण

एकीएकि आहात

ह पराणनाथ कदावित आपडयाला ही माझी कवळ भावनातमकताि

आह अस वाटल भावनचया भराति ह पतर मी वलहीत आह असही आपडयाला वाट

शकल परात एका गोषटीिी वनवित खातरी िाळगा की हा वनणफय मी अतयात

वविारपवफक घतलला आह पण हा वविार मातर मी आपणाला योगय आह की नाही

याि गोषटीिा होता कारण आपली योगयता व शरषठता ही तर वनरषववादि आह आवण

त ठरवणयािी माझी अवजिात लायकी नाही हही मी जाणन आह भीषमक राजािी

कनया या नातयान अनक थोर थोर अशा ऋिीमनीचया मखातन आपल जीवनिररतर

व गणकीती शरवण करणयािी साधी मला मोठया भागयानि लाभली तवहाि

तनमनान जयाािी सवा जनमभर करावी अस कवळ आपणि एकीएक आहात असा

माझा दढवनिय झाला तसाि धयासही माझयाठायी जडन रावहलला आह आवण

तयािी पती कवळ आपणि माझा पतनी महणन सवीकार करन कर शकता

अहो कषणदवा पण जवहा परतयकष गगफ मनीचया मखातन आपल

माहातमय मी शरवण कल तवहापासन तर माझयाठायी आपडयाववियी एकीएक

भवकतभावि वनमाफण होऊन रावहलला आह माझया धयानी मनी व वयवधानीही

कवळ आपणि असता आता माझयाकडन रकत आपलीि पजा व भकती घडावी

आवण आपली माझयावरील परसननता मी अनभवावी एवढाि धयास माझयाठायी

जडन रावहलला आह कारण तयामधयि माझया जीवनािी साथफकता व धनयता आह

अशी माझी दढ शरदधा आह तरीही आपण परतयकष माझया सवयावराचया वळी

उपवसथत राहणयािी कपा करावी आवण आपडयाववियीिा भाव सवाासमकष

जाहीरपण परगट करन आपणास वरणयािी साधी मला आपण दयावी अशी मी

आपडयाकड ववनमरपण पराथफना करीत आह माझया सवयावराि ह वयवकतगत आमातरण

मी आतयावतक परमान करीत आह तयािा सवीकार करावा ही ववनाती माझी परमािी

अजी मी आपडया िरणी सादर कली आह आवण आपली मजी माझयावर वनवितपण

होईल असा माझा पणफ ववशवास आह आपडया पदी माझ पनहा पनहा सपरम साषटााग

नमसकार सदव आपल कषम व कशल लिवततrdquo

ह लकषमी खर तर रवकमणीन कषणाला थोडकयात पतर वलहन वतचया

मनीि भाव कषणाला कळववणयाि ठरवल होत परात पतर वलखाणाचया वनवमततान

जवहा वतला कषणाचया माहातमयाि समरण झाल तवहा वतचया रठकाणि परम

अनावरि झाल तयातनि शबदपरवाह वनमाफण झाला आवण तयादवार कषणपरम अखाड

ओघान वाहि लागल परात थोडया वळान वतिी तीि भानावर आली एवढ दीघफ

वलखाण वतचयाकडन कस घडल याि वति वतलाि नवल वाटल पण मग वतचया

मनात लगिि आणखीनही एक वविार आला की एवढ लाािलिक पतर कषणाला

पाठवाव की नाही कारण कषणािी व रवकमणीिी परतयकष भटि काय तर

ओळखही नवहती परात या गोषटीवर जासत वविार करीत न िसता रवकमणीन

मनािा एकि वनिय कला की पतरादवार मोकळ झालल आपडया मनातील भाव

आपण कषणाला परमान अपफण करावत आवण िाकी सवफ तया कषणावरि सोपवाव

भलिर व योगयायोगय यािा वनवाडा कषणि करील आवण काय तो वनणफयही कषणि

घईल परात वतचया भावािा कषण नककीि सवीकार करील यािी पणफ खातरी

रवकमणीचया ठायी होती महणनि अगदी वनःशाक मनान रवकमणीन त पतर एका

रशमी वसतात िााधन आधीि योवजडयापरमाण तया परोवहताचया सवाधीन कल आवण

तयािी मथरकड जाणयासाठी तवररत रवानगी कली

ह लकषमी रवकमणीचया साागणयापरमाण वनघालला तो परोवहत

अवतशय गपतपण व सावधानतन परवास करीत करीत तवरन मथरस जाऊन

पोहोिला तयान तािडतोि कषणाशी सापकफ साधन तयाला वनरोप कळवला की तो

का डीनपराहन एक अतयात महततवािा व खाजगी सादश घऊन आलला आह आवण

तयाला कषणािी भट तवररत व एकाातात हवी आह lsquoका डीनपरrsquo ह नाव ऐकताि

कषण लगिगीन िाहर आला आवण तयान तया परोवहतािी भट घऊन तयाला तयाचया

यणयाि कारण वविारल परोवहतान आधी आजिाजला पाहन कोणी नसडयािी

खातरी करन घतली आवण कषणाला ववनमरभावान अवभवादन करन तो महणाला

ldquoमी का डीनपरचया राजवाडयातील एक परोवहत असन मला आपडयाकड राजकनया

रवकमणीन एक खास पतर घऊन पाठवल आह पतर अतयात खाजगी आह आवण त

कवळ आपडयासाठीि आह पतराि उततरही आपण माझयािरोिरि तवररत पाठवाव

अशी ववनातीही राजकनयन आपणास कली आहrdquo

तया परोवहताि िोलण ऐकताकषणीि कषणाचया मखावर परसननता

झळकली तयान तवरन त पतर आपडया हातात घतल आवण आतरतन वािावयास

सरवातही कली कषण जस जस पतर वाित होता तस तस तयाचया मखावरील भाव

िदलत होत रवकमणीचया सादर व वळणदार अकषरातील वलखाणातन पाझरणारा

कषणाववियीिा परमभवकतभाव कषणाचया अातःकरणापयात पोहोिणयास जराही वळ

लागत नवहता कारण रवकमणीचया तया भावात जवढा आवग होता तवढीि तो

भाव सवीकारणयािी आतरता कषणाचया ठायी होती तयामळि कषणाि अातःकरण

सातोि पावता पावता अवधकावधक आनाददत होत होत रवकमणीि पतर वािन

झाडयावरती कषणान आपल पाणावलल नतर कषणभर वमटन घतल आवण पढचयाि

कषणी तयान तया परोवहताि हात परमान आपडया हातात घतल एवढि नवह तर

तयान तया परोवहतालाि परमान दढाललगन ददल कषणाचया या अिानक घडलडया

उतसरतफ कतीन तो परोवहत जवढा िदकत झाला तवढाि सखावलाही तयान

कषणाला आपल दोनही हात जोडन ववनमरभावान वादन कल आवण महणाला

ldquoअहो ह तर माझ परमभागयि आह आपणासारखया थोर परिािा

अाग साग मला लाभला आवण माझी काया कताथफ झाली यामधय माझया पातरतिा

काहीही भाग नसन ह तर आपल रवकमणीवरील परमि परगट झाल ह मी पणफपण

जाणन आह आपणा उभयतााि परसपराावरील असलल उतकट परम आपडयापयात

पोहोिवणयासाठी मी कवळ माधयम ठरलो परात मला मातर तयािा अवतशय

आनादही होत आह तया तमचया परमािी दवाण घवाण करीत असताना तया परमािा

सपशफ माझयाही मनाला वनविति झाला आवण तया परमातील काही अाश का होईना

पण माझया मनाला नककीि लागन रावहलला आह यािी मला पककी खातरी आह तवढ

परम मला माझया जीवनभर परल असा माझा दढ ववशवास आह

अहो खर तर आपण व रवकमणी याािी भटि काय पण आपण तर

एकमकााना पावहललही नाही परात तरीही आपल ह परसपराावरील एवढ उतकट परम

पावहल की मला तर अतयात नवलि वाटत का डीनपरला मला रवकमणीिी अवसथा

पहायला वमळाली होती वतचया रठकाणी तर आपल माहातमय एवढ ठसलल आह

आवण ती आपडया परमसमरणात वनतय एवढी रमलली असत की वतला वतचया दहाि

व आजिाजचया पररवसथतीिही भान नसत वतिी ही अवसथा जवहा वतन मला

ववशवासात घऊन माझयाकड परगट कली तवहा मला तर वतिी काळजीि वाट

लागली कारण अस एकतरी भाववनक परम आवण तही परतयकष भट न होता महणज

तर त काडपवनकि होय तयामळ तया परमाचया भावनला जर परतयकष परवतसाद

वमळालाि नाही तर त मन वनराशचया गतत एवढया खोलवर जाईल की मग तया

मनाला तयातन वर काढण अतयात कठीणि होऊन राहील परात रवकमणीचया ठायी

वतचया परमाववियी एवढा जिरदसत आतमववशवास होता की तयामळ मी तर अगदी

िदकति झालो होतो तयाििरोिर रवकमणीचया परमातील परामावणकपणा मला

अतयात भावला आवण वतिी वयाकळता पाहन तर माझ मन दरवलि महणनि तर

मीसदधा एवढया साहसाला तयार झालो

अहो पण परतयकष जवहा आपली भट झाली तवहा आपडयाठायीसदधा

रवकमणीववियी तवढाि उतकट परमभाव आह ह पाहन तर मी अवाकि झालो

परतयकष भट न होताही तमहा उभयतााचया रठकाणी परसपरााववियी एवढ जिरदसत

परमाकिफण आह आवण एकमकााठायी असलडया परमािी परसपरााना एवढी खातरी

आह की ह तर तमहा उभयताािी मन एकमकााशी परमान पणफपण जळली

असडयािि लकषण आह मला वाटत यापकषा मोठा िमतकार सवफ सषटीत दसरा

कोणताही असण शकयि नाही आता तर माझी खातरीि झाली आह की तमही दोघ

परसपरााना कवळ अनरपि आहात अस नाही तर तमही रकत एकमकाासाठीि

आहात तमचया जोडीिी तलना कवळ लकषमीनारायणाचया जोडीशीि करता यण

शकय आह तमचया वववाहािी गाठ बरमहदवान आधीि िााधन ठवलली आह ह

नककी तयासाठी मी कवळ वनवमततमातर व थोडयारार परमाणात सहाययभत होत आह

ही माझयावरती तया परमशवरािीि कपा आह असि महणाव लागल तवहा मला

आता वनरोप घणयािी अनजञा दयावी एवढीि पराथफना आह रवकमणीला तमही काही

वगळा वनरोप दणयािी आवशयकता आह अस मला तरी वाटत नाहीrdquo

तया परोवहताि िोलण ऐकन कषणाला अतयात सातोि झाला तयान

आपडया सवकााना िोलावन घतल आवण तया परोवहतािा यथोवित सतकार व

पाहणिारही कला कषणान दऊ कलल धन घणयाि मातर तया परोवहतान अतयात

नमरतन नाकारल कषणाला वादन करन व जासत वळ ववशराातीही न घता वनघणाऱया

तया परोवहताला कषणान कषणभर थाािवल कषणान रवकमणीि पतर सवतःकड ठवन

घतल आवण जया रशमी वसतात त पतर िााधन आणल होत तयाि वसतात एक

तळशीिी माळ ठवली आवण पनहा त वसत िााधन तया परोवहताचया सवाधीन कल

परोवहताकड िघन कषणान रकत सिक वसमत कल परोवहताला तो साकत लकषात

आला तयान पनहा कषणाला वादन कल आवण तो तवरन का डीनपराला जाणयासाठी

वनघाला

ह लकषमी का डीनपरात रवकमणी मातर डोळयात पराण आणन तया

परोवहतािी वाट पाहत होती lsquoएवहाना पतर कषणापयात पोहोिल असल आवण

तयान त वािलही असल कषणािी परवतदकरया काय व कशी असल िरrsquo या

सततचया वविारान रवकमणीि मन अतयात वयाकळ झालल होत रवकमणीला तर

जाणारा परतयक कषण एका ददवसासारखा आवण परतयक ददवस एका विाफसारखा

जाणवत होता परात रवकमणीचया मनािी ही अवसथा ती िाहयाागान दाखव शकत

नवहती कोणाचयाही ती लकषात यणार नाही यािी अतयात काळजी रवकमणी घत

होती सदवान रवकमणीला रार काळ परतीकषा करावी लागली नाही रवकमणीचया

मनािी तगमग अवधक तीवर होणयाचया आति वतन कषणाकड पाठवलडया

परोवहताि परत यण झाल रवकमणीकड पाहन आधी तयान मादवसमत कल मातर

रवकमणीचया मनावरिा ताण एकदम हलका झाडयासारखा झाला अजन तो ताण

पणफपण गला नवहताि परात तया परोवहताचया नजरतील सिक भाव रवकमणीचया

लगिि लकषात आला आवण वतचया मनाला िरािसा ददलासा वमळाला परात

अजनही परोवहताचया मखातन परतयकष ऐकण वशडलक रावहलल होति तयािीही

पती लगिि झाली

ह लकषमी योगय साधी िघन रवकमणीन तया परोवहताला तािडतोि

आपडया महालात िोलावन घतल तया रठकाणी आडयावर परोवहतान पवहली गोषट

कोणती कली असल तर काहीही न िोलता कषणान ददलली व आपडयािरोिर

आणलली तया रशमी वसतािी गाडाळी रवकमणीचया हातात सपदफ कली तया रशमी

वसताचया सपशाफनि रवकमणीि सवााग मोहरन आल वतन लागलीि त रशमी वसत

उलगडल असता तयातील तळशीिी माळ वतचया नजरस आली आवण कषणाचया

परमसमरणान रवकमणीि अातःकरण भरनि आल तया माळचया सगाधान

रवकमणीि मन तर अतयात सखावलि परात ती अतयात भावपणफही झाली

रवकमणीन ती माळ पनहा पनहा आपडया नतरााना लावली आवण नातर तया माळला

आपडया हदयाशी धरन रवकमणीन आपल नतर वमटन घतल परात तया नतराातन

वाहणाऱया परमाशराना थाािवण मातर रवकमणीला शकय झाल नाही आवण तस करण

वतला आवशयकही वाटल नाही रवकमणीिी ती भावपणफ अवसथा पाहन तो

परोवहतही भावनावववश झाला आवण तयाि डोळही पाणावलि काहीही न िोलता

व काही िाहलही लाग न दता तो परोवहत तथन हळि वनघन गला

ह लकषमी थोडयाि वळात रवकमणी भानावर आली खरी परात वति

मन मातर कषणाववियीचया परमान व तयाहीपकषा अवधक कतजञभावान भरन रावहल

होत वतचया परमभावािा आवण मखय महणज वतिा सवीकार कषणान अतयात कपावात

होऊन कला याति रवकमणीला सवफ पावल होत िाहयाागान जरी ती अजन

कषणािी झाली नवहती तरी अातःकरणात मातर रवकमणी सवफसवी कषणािी आवण

कषणािीि होऊन रावहली होती परात परतयकषपण कषणािी होण ह रवकमणीसाठी

अजन वशडलक रावहल होत तोि एकमव धयास रवकमणीला लागला होता

कषणपरापतीिी वनविती मातर आता वतचयारठकाणी पणफपण होती आवण तयासाठीचया

परयतनाासाठी रवकमणी आता पणफपण सजज झाली होतीrdquo

नारदाि िोलण ऐकणयात तनमय झालडया लकषमीचया मखातन

सहजोदगार वनघाल ldquoशाबिास रवकमणीिी वतिी खरि कमालि आहrdquo

लकषमीचयाकडन अतयात सहजपण परगटलल रवकमणीववियीि परशासापर विन ऐकन

नारदालाही सातोिि झाला आवण आपल िोलण थोडावळ थाािवन तो लकषमीि

िोलण ऐकणयासाठी आतरतन वतचयाकड परमळ नजरन पाहत रावहला नारदाचया

दषटीतील साकत लकषमीन लागलीि ओळखला आवण वतन पढ िोलावयास सरवात

कली

ldquoअर नारदा आता मातर मला रवकमणीचया भावाि कवळ कौतकि

वाटत नसन वतिा साथफ अवभमानही वाटतो lsquoदव ह शराला अनकल होत आवण परम

हि सवााना शर िनवतrsquo ह तर रवकमणीन सवतःचया पराकरमानि वसदध करन

दाखवल आह असा पराकरम परमाचया आतफततन वनमाफण झालडया भवकतभावामळि

रवकमणीकडन घडला हही सतयि आह पराकरम हि भवकतभावाि परमख लकषण

आह की जयामळ तो दव परसनन होतो आवण सवतःहन सवतःला भकताचया सवाधीन

करतो महणनि कषणही रवकमणीवरती असाि परसनन झाला आता तयानातर

कषणान काय व कशी लीला कली आवण रवकमणीसाठी तो कसा धावन गला ह

शरवण करणयािी माझी उतसकता अगदी वशगला पोहोिलली आह तवहा त सवफ

मला समगरपण व तवररत साागणयाि कर िघ कारण त ऐकडयावशवाय माझया

मनाला अवजिात सवसथता लाभणार नाहीrdquo

लकषमीचया िोलणयातन परगट झालली रवकमणीववियीिी योगय दाद

नारदाला सातोि दती झाली आवण अवधक उतसावहत व उततवजत होऊन तयान पनहा

िोलावयास सरवात कली

ldquoअगा लकषमी तला रवकमणीववियी ज वाटत आह त अगदी यथाथफि

आह परात एक गोषट लकषात ठव की अजनही रवकमणीला कषणािी परापती परतयकषपण

झालली नवहतीि कारण तयााि सवयावर होणयासाठी अजनही अवकाश होता आवण

गोषटी परतयकष होई होईपयात दकतीतरी अडिणी यण अगदी साभवनीय असत मखय

महणज रवकमणीसदधा ह समजन होती आवण महणन ती सावधही होती िाहयाागान

जरी रवकमणी सवााशी मोकळपणान वागताना ददसत असली तरी कोणाशीही ती

जासत जवळीकता राखत नवहती अगदी वतचया माता-वपतयाानाही रवकमणीन

कशािा थाागपतता लागन ददलला नवहता खर तर रकमी हा रवकमणीवर नजर व

पाळत ठवन होता परात तयालाही रवकमणीचया मनातील ित मळीि कळ शकला

नाही एवढी रवकमणीन दकषता राखलली होती

भीषमकान मातर रवकमणीचया सवयावरािी तयारी अगदी जोरात सर

कलली होती आवण रकमी सवतः जातीन सवाावरती लकष ठवन होता वनरवनराळ

राज महाराज व राजपतर यााचयासाठी तयााचया तयााचया मानाला व लौदककाला

साजस अस वगवगळ शावमयान उभारल जात होत तयामधय सवफ सखसोयी व

ववियभोगाािी साधन यााचया सववधा परवडया होतया भीषमकाचया व

का डीनपरचया ऐशवयाफिीि उधळण सवफतर नजरला यत होती आवण रवकमला तयािा

ववशि अवभमान वाटत होता रवकमन एक गोषट मातर हतपरससरि कली होती

आवण ती महणज तयान जरासाध व वशशपालादी अशा तयाचया गोटातील राजाासाठी

सवाापासन वगळी पण एकवतरत अशी वयवसथा कली होती वशशपालािा शावमयाना

तर रवकमन अतयात ववशितवान सजवला होता कारण कोणतयाही पररवसथतीत

रवकमणी व वशशपाल याािाि वववाह होणार यािी पककी खातरी रवकमला वाटत

होती तयाचया दषटीन तयाति रवकमणीि वहत होत आवण ति तयालाही पढ

लाभदायक ठरणार होत

ह लकषमी जसा जसा सवयावरािा ददवस व वळ जवळ यऊ लागली

तसा तसा िाहय वातावरणातील उतसाह व जडलोि वाढति होता परात भीषमक व

तयािी राणी शदधमती यााचया मनातील सपत ताण मातर वाढत होता तयािी जाणीव

तया उभयतााना होती तरीही त एकमकााना िाहयाागान तस दशफव दत नवहत

उभयता जवहा समोरासमोर यत तवहा कवळ मादवसमत करीत परात काहीही

िोलायि मातर टाळति असत रवकमचया रठकाणिी असवसथता तर अगदी

कमालीिी वाढली होती आवण ती तयाचया वागणया-िोलणयातन अतयात सपषटपण

परगट होत होती सवतः रवकमणी मातर अतयात शाात मनान व सवसथ विततान सवफ

गोषटी अगदी मोकळपणान व वयववसथतपण करीत होती खरी परात तीही तवढया

आनादात नवहती हही खरि होत

ह लकषमी हळहळ एकक करन सवफ आमावतरत राजामहाराजााि आगमन

होऊ लागल आवण का डीनपरातील गदी व वदफळ वाढ लागली परतयकाि यथोवित

सवागत व आदरसतकार राजा भीषमक सवतः जातीन करीत होता रवकमही तयामधय

सहभागी होत होता परात तयातही तो जाणनिजन डाव उजव करीत होताि

तयामळि जवहा कषणाि काही यादववीरााना साथीला घऊन का डीनपरी आगमन

झाल तवहा रकमी तयावळस मददामहन हजर रावहला नाही साधया औपिाररकति

व वशषटािारािही िाधन पाळणयास रकमी तयार नवहता एवढा कषणाववियीिा

राग व दविमतसर तयाचयारठकाणी भरन रावहलला होता

कषण-रवकमणी परथम भट

कषणाला पाहताि भीषमकाला मातर अतयानाद झाला कषणािी थोरवी

व ववशितव भीषमक जाणन होता पण कषणाला तो परथमि भटत होता आवण

कषणाचया परथम भटीति भीषमकािही मन कषणान लजकन घतल भीषमकान

कषणािा सतकार करणयाचयाआधीि कषणान तयाला वाकन नमसकार कला आवण

वसमतहासय करन तयाि कषमकशल वविारल कषणाचया मोहक वयवकतमततवान

भीषमक एवढा परभाववत झाला की तयान परमान कषणाला आपडया वमठीति घतल

एवढि नवह तर भीषमकान कषणािा हात आपडया हातात घऊन तयाला आपडया

सवतःचया राजवाडयात नल तयारठकाणी गडयावर भीषमकान राणी शदधमतीला

कषणािी आरती ओवाळणयास साावगतल कषणाला पाहताकषणीि शदधमतीलाही

परमान एकदम भरन आल आवण वतनही पािारती ओवाळन कषणाि सवागत करन

तयाि अवभषटलितन कल तयानातर भीषमकान कषणािी राहणयािी वयवसथा आपडया

राजवाडयातील एका खास महालात कली कषणािरोिर आलडया िाकी सवफ

यादवाािी उतरणयािी वयवसथा मातर आधी योजडयापरमाणि वगळया रठकाणी

करणयात आली कषणाचया रपान रवकमणीला सयोगय पती वमळत आह यािी

खातरी भीषमकाचया रठकाणी आधीपासनि होती कषणाचया परतयकष भटीन ती खातरी

आणखीनि पककी झाली एवढि

ह लकषमी रकमी मातर अपकषनसार सातापलाि भीषमकान कषणाला

आधीपासनि अस झकत माप ददडयािददल रवकमन तयाचयावर दोिारोप करन

ववरोध करणयािा परयतन कला परात कषणाि आगमन झाडयापासन धयफिळ घतलला

भीषमक तयाचया वनणफयापासन अवजिात हललाही नाही मग रवकमनही कधी नाही

तो धोरणीपणान थोडासा सायम दाखवला lsquoपरतयकष सवयावराचया वळीि काय त

िघन घऊrsquo असा वविार मनात ठवन रकमी िाहयाागान तरी परयतनपवफक सवसथि

रावहला

ह लकषमी कषणािी राहणयािी वयवसथा राजवाडयातील एका

महालाति कलली आह ह कळडयावर रवकमणीचया मनािी काय अवसथा झाली

असल त मला वाटत ति अवधक जाण शकशील जया कषणाचया भटीसाठी

रवकमणी डोळयात पराण आणन वयाकळतन वाट पाहत होती तो वतिा कषणनाथ

िाहयाागान का होईना पण वतचया अगदी जवळ वासतवय करन रावहला होता

साहवजकि रवकमणीला सवसथ िसवि ना रीतीररवाजापरमाण वतला िाहर

जाणयास परवानगी नवहती तयामळ रवकमणीचया मनात सारखी घालमल सर

होती परात रवकमणीन शाात मनान व मोठया ितराईन तयातन मागफ हा काढलाि

परातःकाळी लवकरि उठन रवकमणीन सनानाददक सवफ आवनहक पणफ कल आवण

राजवाडयाचया आवाराति असलडया एका दवालयात दवदशफनाला जाणयाचया

वनवमततान ती वतचया महालाचया िाहर पडली पजि सावहतय असलल िाादीि

तिक दोनही हातात धरन एकक पाऊल माद माद गतीन टाकीत रवकमणी िालत

होती पण तयावळस वतिी नजर मातर शोधक दषटीन आजिाजला पाहत होती

ह लकषमी रवकमणीचया रठकाणिी ही कषणभटीिी वयाकळता

कषणावशवाय दसऱया कोणाला िर कळण शकय होत कारण कषणही रवकमणीचया

भटीसाठी तवढाि आतर होता तयामळ कषणही जण तयाचया आातररक पररणनसार

तयािवळी सहजपण तयाचया महालातन िाहर आला राजवाडयाचया आवारात

असलल दवालय पाहन कषणाचया रठकाणिी उतसकता जागत झाली आवण तयािी

पावल तया ददशन वळली कषण थोडासा तया दवळाचया जवळ यतो न यतो तोि

अिानक व अनाहतपण कषण व रवकमणी एकमकाासमोर यऊन उभ ठाकल एका

कषणाति तया दोघााि नतर नतरासी वमळाल आवण दोघााचयाही अातरीिी खण

उभयतााना एकदमि पटली कषण व रवकमणी उभयताानी एकमकााना लगिि

ओळखल की lsquoहाि तो कषण आवण हीि ती रवकमणीrsquo आवण परसपरााकड त एकटक

दषटीन पाहति रावहल रवकमणीचया हदयातील परमनगरीिा राजा असलला कषण

आवण कषणाचया हदयात तयाचया वपरय सखीि सथान आधीि परापत झालली

रवकमणी यााना तयााि भाव वयकत करणयासाठी शबदाािी आवशयकता जण

जाणवलीि नाही शबदावीणही भाव वयकत करणाऱया नतरााचया परमिोलीन कषण व

रवकमणी एकमकााशी दकतीतरी वळ िोलत होत एकमकााना परमान परसपरााि

कशल वविारीत होत भटीिा झालला आनाद साागत होत आवण परमान एकमकााना

lsquoसााभाळन रहा काळजी कर नकोस पण काळजी घrsquo असही साागत होत काय

साागत होत आवण दकती साागत होत ह खर तर तयााि तयाानाि ठाऊक दसऱयाला

जथ परवशि नाही तथ कोण आवण काय िोलणार

ह लकषमी परात कषणाला पररवसथतीि भान व जाण अवधक होती

रवकमणीि पाणावलल नतर सहजपण वमटल गल होत कषणान एका दषटीकषपात

आजिाजचया पररवसथतीिा अादाज घतला आवण रवकमणीचया हातात असलडया

तिकातील एक सगावधत तळसीदल हातात घऊन तयािा हळवार सपशफ

रवकमणीचया नतरााना कला तया परमळ सपशाफन रवकमणीि नतरि काय वतिी सवफ

कायाि मोहरन रावहली अधोनमीवलत नतराानी कषणाि मनमोहक मखकमल व

तयावरील अतयात वमवशकल अस सहासय यााि होणार दशफन रवकमणीचया नतरातन

वतचया हदयात अगदी सहजपण पोहोिल आवण ठसलही कषणान त तळसीदल

रवकमणीचया हातात ददल थोडयाशा भानावर आलडया रवकमणीन तशाि

अवसथत तिकातील परसादािी दधािी िाादीिी वाटी कषणाचया हातात ठवली

कषणान तया वाटीतील दध आनादान पराशन करणयास सरवात कली तयावळस

तयाचया मखातन सााडणाऱया दधाचया िारीकशा धारकड रवकमणी अवनवमि

नतराानी पाहत होती कषणाि त वनरागस व गोड रप अातरात साठवन ठवणयासाठी

रवकमणीन कषणभर आपल नतर वमटन घतल आवण पनहा उघडल तर कषण वतचया

समोरन आधीि वनघन गलला होता

ह लकषमी कषण व रवकमणी यााचया पवहडयाि भटीिा तो भावपणफ

परसाग खरि अतयात हदयागम होता कारण खऱया अथाफन ती कषण व रवकमणी

यााचया हदयाािीि भट झालली होती आवण असा अनभव तया उभयताानी एकदमि

घतला होता परसपरााचया हदयातील एकमकााना असलल सथान तयााना एका

दषटीभटीति कळाल आवण तयााि परसपराावरील परमि एकमकााना तया भटीत

वमळाल परमाला परम वमळाल आवण महणनि हदयाला हदय वमळाल असा अनभव

कषण व रवकमणी या दोघाानाही एकाि वळी आला हि तया भटीि ववशितव होय

ककिहना दव व भकत यााचया आतयावतक परमातन घडणाऱया भवकतभावाचया भटीिि

त ववशषटयपणफ लकषण आह हि खर

ह लकषमी भारावलडया अवसथतील रवकमणी काही काळ तथि सतबध

होऊन उभी रावहली थोडया वळान वतिी तीि सावरली गली आवण वतन

आजिाजला पनहा पनहा वळन पावहल परात कषण कोठि वतचया नजरस आला

नाही तवढयात रवकमणीिी नजर वतचया हातातील पजचया तिकाकड गली आवण

वतचया एकदम लकषात आल की कषणान पराशन कलडया दधातील काही दध तया

िाादीचया वाटीत तसि रावहलल होत रवकमणीचया मखावर मादवसमत झळकल

कषणािी परमखण रवकमणीन लगिि ओळखली वतचया िटकन लकषात आल की

तया िाादीचया वाटीतील दध ह िकन रावहलल नाही तर कषणान त मददामहनि

ठवलल आह रवकमणीन कषणािा परमपरसाद महणन त दध लागलीि पराशन कल

आवण आता दवालयात न जाताि रवकमणी माद पावल टाकीत वतचया महालाचया

ददशन परत िाल लागली दवदशफन झाडयािा व दवािा परसादही सवन कडयािा

तपतीिा आनाद रवकमणीचया मखावर ववलसन रावहला होता आवण मखावरील

परसननतन रवकमणीि मखकमल अतयात शोवभवात ददसत होत

ह लकषमी मनाचया तशा हरवलडया व हरखलडया वसथतीति रवकमणी

वतचया महालात कवहा व कशी यऊन पोहोिली ह वति वतलाही कळलि नाही

परात महालातील इतर वसतयाानी रवकमणीिी अवसथा पावहली आवण तया िदकत

मदरन वतचयाकड पाहति रावहडया कारण वतचया हातातील िाादीचया तिकात

पजि सवफ सावहतय जसचया तसि ददसत होत रवकमणीचया काही जवळचया

दासीनी वतला वविारणयािा परयतन कला खरा परात कोणाशीही काहीही न िोलता

रवकमणीन आपडया हातातील तिक एका दासीचया हाती ददल आवण आपडया

हातात रकत कषणान ददलल तळसीदल घऊन रवकमणी सवतःचया शयनगहात गली

सदधा

रवकमणी वतचया शयनगहातील एका मखमली मािकावर आपल नतर

वमटन पहडली होती आवण हातातील तळसीदल सवतःचया मखावर सवफ िाजानी

एखादया मोरवपसापरमाण हळवारपण दररवीत होती होणाऱया सखद सपशाफन

रवकमणीि कवळ तनि नवह तर मनही मोहरन यत होत आवण तया रठकाणी

सतत कषणपरमाचया लहरी वरती लहरी उठत होतया कषणभटीचया परमपरसागातन

रवकमणी िाहयाागान जरी िाहर आडयासारखी ददसत होती तरी वति मन मातर

कषणपरमात पणफपण िडालल होत कषणरपाि परतयकष घडलल दशफन वतचया

मनःिकषापढ अजनही तसचया तसि होत आवण कषणपरमािा मनाला जडलला साग

कायम होता कषणाचया नतरातील वनःशबदपण िोलणार परम कषणाचया मखावरील

परमळ व वमवशकल हासय आवण अातःकरणािा ठाव घणारी कषणािी शोधक नजर ह

सवफ रवकमणीचया रठकाणी अजनही समतीरप झाल नवहत कारण तो कधीही न

सापणारा अनभव अजनही ती जसाचया तसाि अनभवीति होती

कषणाचया वयवकतमततवान सामोवहत व परभाववत झालली रवकमणी

कषणाववियीचया वविारात पणफपण गढन गलली होती कषणाि एकटक पाहण

कषणाि िालण कषणाि हसण इतयादी कषणाचया वयवकतमततवाचया अनक अागाािा

वविार करता करताि रवकमणीला जाणव लागल की कषणाि त वयवकतमततव

सामानय नसन असाधारणि आह गगफ मनीनी साावगतलडया कषणाचया ईशवरी

माहातमयािी सवफ सलकषण कषणाठायी अगदी सपषटपण व परपर ददसत होती

कषणाठायीिा आतमववशवास कषणाचया वागणयातील सहजता व मोकळपणा आवण

मखय महणज कषणाचया ठायी असलला आतयावतक आपलपणा या सवाफतन कषणाचया

ईशवरी अनभवािी परवितीि रवकमणीला आली होती अशा कषणािी सवफ भावान व

कायमिी होऊन राहणयािी सवणफसाधी आपडयाला वमळाली आह या जावणवन

सवतःला अतयात भागयवान समजणारी रवकमणी मनातन मातर सावधि होती

कारण पढ काय व कस घडणार आह यािी वनविती नवहती पण पढ काय करायि

आह यािी खातरी मातर रवकमणीचया ठायी पणफपण होती तयाहीपकषा वतचया

भावािी पती कषणि करणार आह कारण रवकमणीचया ववनातीनसार तयासाठीि

तो यथ सवतःहन आलला आह असा पणफ ववशवास रवकमणीचया ठायी आता झालला

होता

अकवडपत व अववित घडलडया रवकमणीचया परमभटीनातर कषण जवहा

तयाचया महालात परत आला तवहा तोही अतयात पररवडलत व आनाददत झालला

होता रवकमणीचया वयवकतमततवातील सादरतन कषणाचया मनालाही वनविति

आकरषित कल होत पण तयाहीपकषा रवकमणीचया ठायीिी शालीनता व सोजवळता

यान कषण अवधक परभाववत झालला होता रवकमणीचया मखावरील सावतवक

भावाि व आतमववशवासाि झळकणार तज कषणाला अजनही समरत होत

अातःकरणातील कषणपरमाला पणफपण परगट करणार रवकमणीि नतर व नजर

कषणाचया मनःिकषाना अजनही ददसत होती आपली आतमसखीि भटडयािी पणफ

खातरी व खण कषणाचया मनाला पणफपण पटली होती आपल व रवकमणीि नात

अतट असन ह ऋणानिाध कवळ याि जनमीि नसन त जनमोजनमीि आहत यािी

जाणीव कषणाला अगदी सहजपण झाली ईशवरी वनयतीतील हा साकत कषणानही

पणफपण ओळखला आवण आता पढ काय व कशी लीला परगट होणार आह ती

पाहणयासाठी कषणही आतर होऊन आपडया शयनमािकावर शाातपण व सवसथपण

पहडला होता

ह लकषमी कषण व रवकमणी याािी परथम भट जवहा झाली तयािा

दसराि ददवस हा रवकमणीचया सवयावरािा होता भडया पहाटपासनि कवळ

भीषमकाचया राजवाडयाति नवह तर सवफ का डीनपराति गडिड व धामधम सर

झाली होती परतयकष सवयावरािा सोहळा पाहणयासाठी समसत नागररकााचया

झाडीचया झाडी एका खास उभारलडया सशोवभत माडपाकड वनघाडया होतया

नगरीतील सवफ रसत सडासामाजफन करन ववववधरागी राागोळयाानी सजववलल होत

िौका िौकामधय गढया व तोरण उभारडयामळ सवफि वातावरण अतयात मागलमय

झालल होत सवफ पररसरात नानाववध मागल वादयााि सर वननादन रावहल होत

परतयकष राजवाडयामधय अथाफति ववशि घाई व धावपळ होती

सनानाददक सवफ कम उरकन सयोदयाचया समयी भीषमक व शदधमती याानी परथम

दवालयात जाऊन कलदवतिी यथाववधी िोडिोपिार पजाअिाफ कली आवण

कलदवतकड lsquoसवफ सखरप व आनाददायी घडोrsquo अशी पराथफना कली तया

राजवाडयातील एका परशसत दालनात राजपरोवहताचया अवधपतयाखाली सवफ

गरहशाातीसाठी एक यजञ भीषमक व शदधमती यााचयाकडन करणयात आला तयािवळी

रवकमणीनही ससनात होऊन दवालयात कलदवतिी यथासााग पजा कली आवण

मनोकामना पणफ करणयासाठी कलदवतकड मनोिळ मागन घतल महालात

परतडयावर रवकमणीन नवीन भरजरी वसत पररधान कली व सवफ अलाकाराासवहत

सजन ती तयार झाली माता वपता व परोवहत यााना नमसकार करन रवकमणीन

तयााि आशीवाफद घतल परोवहताानी मातर महणन वति अवभषटलितन कल

मातावपतयाानी रवकमणीला परमान जवळ घऊन वति मखकमल करवाळल

उभयतााि नतर पाणावल पण तशाि गवहवरलडया अवसथत भीषमक व शदधमती

रवकमणीला घऊन सवयावर माडपाकड जाणयासाठी वनघाल

रवकमणीिा हात धरन भीषमक व शदधमती तयााचया महालाचया िाहर

आल मातर तो रकमी तथ आधीपासनि उभा होता रवकमणीन आपडया जयषठ

भरातयािा मान राखणयासाठी महणन दोनही हात जोडन रवकमला नमसकार कला

रवकमन वतला परवतसाद ददला न ददडयासारख कल रवकमिा िहरा गाभीरि होता

आवण तयाचया भवमकशी तो खािीर होता ह तयाचया भावमदरवरन अगदी सपषटपण

ददसत होत काहीही न िोलता रकमी पढ जाऊन रथामधय िसला भीषमक व

शदधमती यााचया मनाला थोडासा ताण आलाि परात रवकमणी मातर शाात तर

होतीि आवण वनियीही होती वतन मातावपतयााना कवळ नजरनि खण करन

सवसथ राहणयास साावगतल आवण मातावपतयाासह रवकमणी रथामधय जाऊन िसली

रवकमन सारथयाला इशारा कला असता रथ सवयावर माडपाकड सावकाशपण िाल

लागला रसतयावर दतराफ नागररकजन जमन रथावरती रल उधळीत होत आवण

रवकमणीला शभचछा दत होत

सवयावर माडप सवफ ऐशवयाफन यकत असा सशोवभत कला होता भरजरी

वसत नानाववध रलााचया माळा व गचछ तोरण पताका व अनक गढया याानी

सजवलडया तया माडपातील वातावरण अतयात माागडयाि झाल होत अनक

मागलवादयााि सर वातावरणात भरन रावहल होत भीषमक व शदधमती

रवकमणीसह आपापडया आसनावर सथानापनन झाल हळहळ एकका राजााि

आगमन ततारी व नौितीचया झडणाऱया आवाजात होऊ लागल यणाऱया परतयक

राजािा नावावनशी उडलख करन जयघोि होत अस आवण रकमी सवतः परतयकाि

जातीन सवागत करन तयााना तयााचया तयााचया आसनावर नऊन िसवीत अस

तवढयात कषणािही आगमन झाल तयाचया परसनन व तजसवी वयवकतमततवान

माडपातील सवफजण एवढ परभाववत झाल की तयाानी उतसरतफपण व उतसाहान उभ

राहन कषणाला उतथापन ददल कषणाि त झालल उतसरतफ सवागत पाहन रवकमिा

कषणाववियीिा राग अवधकि उराळला आवण कषणाचया सवागतासाठी पढ न

जाता ककिहना कषणाकड न पाहताि तयान कषणाकड जाणनिजन दलफकषि कल

रवकमन कलला हा अवमान कषणान मळीि मनाला लावन घतला नाही परात

भीषमकाला मातर अतयात वाईट वाटल सवतः पढ होऊन तयान कषणािा आदर-

सतकार कला आवण कषणाला उचचासनावर सथानापनन कल तयामळ तर रकमी

अवधकि विडला पण सवतःला कसिस आवरन तो मनातडया मनात िररडत

जागचया जागीि िसन रावहला

ह लकषमी आता रवकमणीसवयावराचया परसागातील महततवािा कषण

जवळ यऊन ठपला होता सवफ आमावतरत राज महाराज आसनसथ झाडयािी खातरी

भीषमकान करन घतली आवण आपडया आसनावरन उठन तो उभा रावहला सवफ

सभकड तयान एकदा िौरर नजर वळवन दषटीकषप टाकला आवण भीषमकान

आपडया धीर गाभीर वाणीन िोलावयास सरवात कली

ldquoसवफपरथम मी सवयावर माडपात असलडया सवफ राज महाराज आवण

इतर आदरणीय व माननीय उपवसथतााि मनःपवफक सवागत करन तया सवााि

अभीषटलितन करतो माझया आमातरणािा मान ठवन आपण सवफजण माझी सकनया

रवकमणी वहचया सवयावरासाठी अगतयान आलात यािददल सवाािि आभार मानन

कतजञता वयकत करतो आपण सवफ जाणनि आहात की एका सतीचया दषटीन वतचया

वववाहािा परसाग हा अतयात माागडयािा व आनादािा कषण असतो आपल माता-

वपता व माहरचया माडळीना कायमि सोडन आपडया पतीिरोिर पढील सवफ

जीवनािी वाटिाल जोडीन करणयासाठी वनघायि असत माझया कनयचया

जीवनातील तो महततवािा कषण आता अतयात जवळ यऊन रावहला आह अशावळी

माझ मन साहवजकि सख व दःख या दोनही वमवशरत भावनाानी भरन आलल आह

परिवलत धमफ व रढी परापरला अनसरन एका कनयला वमळणारा

सवयावरािा हकक व अवधकार रवकमणीन घयायिा ठरववलल आह परथम रवकमणी

सवतः जातीन सवयावर माडपात दररन सवफ वववाहचछक राज व महाराज यााना

भटन तयाािी सवफ मावहती जाणन घईल तयानातर सवफ गोषटीिा योगय तो वविार

करन रवकमणी वनणफय घईल आवण सवकरान वतचया पसातीचया परिाचया का ठात

वरमाला घालल रवकमणीिा वनणफय हा अावतम व सवाानाि िाधनकारक असल

तयानातर याि रठकाणी रवकमणीचया वववाहािा धारषमक ववधी व आनादसोहळा

सवााचया उपवसथतीति साजरा करणयात यईल माझी सवााना एकि ववनाती आह

की सवाानीि मला तयासाठी पणफ सहकायफ कराव आवण ह सवयावर यशवसवतन

पणफतस नयावrdquo

भीषमकाि िोलण थाािडयावरती सवयावर माडपात करतालीिा एकि

नाद घमला सवााचया सामतीिि त दशफक होत आता पढ काय घडणार त

पाहणयाचया उतसकतन सवफ सभा पनहा शाात व सतबध झाली भीषमकान शदधमतीला

नजरन खण कली असता ती रवकमणीचया जवळ गली आवण वतन रवकमणीला

आपडया हातान उठवन भीषमकाचया जवळ आणल भीषमकान राजपरोवहतााना

आदरान ववनाती कली असता तयाानी मातरोचचाराचया उदघोिात सवफ दवतााना आवाहन

कल आवण रवकमणीला उततमोततम आशीवाफद ददल रवकमणीन राजपरोवहतााना

वाकन आदरपवफक नमसकार कला मातावपतयाानाही वतन परमान नमसकार कला

आवण आपल दोनही हात जोडन माडपातील सवफि सभाजनााना नमरपण अवभवादन

कल राजपरोवहताानी नानाववध सगावधत रलाानी एकतर गारलली माळ

रवकमणीचया हातात ददली रवकमणीन कषणभरि आपल नतर वमटन घतल आवण

नातर कषणाचया ददशन पाहन हळि परमािा एक कटाकष टाकला आवण भीषमकाचया

मागोमाग एकक पाऊल टाकीत ती िाल लागली रवकमणीचया सोित वतिी अतयात

वपरय अशी सखीही योगय अातर ठवन िालत होती

सभामाडपात आसनसथ असलडया एकका पराकरमी गणवान व नामवात

राजााचयाजवळ भीषमक रवकमणीला करमाकरमान घवन जाऊ लागला परतयक

राजाचया जवळ गडयानातर थाािन रवकमणी तया परतयकाला नमरभावान मान लववन

अवभवादन करी आवण अधोवदन करन उभी राही तयावळी रवकमणीिी सखी तया

तया राजाववियीिी सवफ मावहती रवकमणीला साागत अस रवकमणी त सवफ ऐकन

घई आवण शाातपण काहीही न िोलता पढ जाऊ लाग िालता िालता भीषमक व

रवकमणी वशशपाल व जरासाध यााचयाजवळ आल रवकमणीन तयााचयाकड कवळ

औपिाररकतन पावहल आवण वतचया सखीन तयााचयाववियी काही साागावयास

सरवात करणयाचया आधीि रवकमणीन पढ िालावयास सरवातसदधा कली

रवकमणीचया या अकवडपत कतीन रवकमला अतयात राग आला आवण

तो आपडया आसनावरन उठन रवकमणीचया जवळ आला आपला राग व वनिध

काही िोलन रकमी वयकत करणार तयाचया आधीि भीषमकान रवकमला हाताचया

खणन शाात राहणयास साावगतल आवण तयाचया आसनावर परत जाऊन िसणयािा

तयाला इशारा कला भर सभत झालडया या अवमानान रवकमचया रागािा पारा

अवधकि िढला परात रवकमकडन काही ववपरीत घडणयाचया आधीि

समयसिकता दाखवन सवतः जरासाधान रवकमला शाात कल आवण साभावय अनथफ

तयावळपरता तरी टाळला काहीतरी वनवमतत होऊन सवयावरािा िति पढ ढकलला

जाण ह जरासाधाचया कटनीतीचया दषटीन अतयात अयोगय ठरल असत कारण

तयामळ सभामाडपातील वातावरण आधीि विघडन त रकमी व वशशपाल यााचया

ववरदध गल असत आवण सवाािी सहानभती रवकमणीकड वळली असती महणनि

िाागलपणािा आववभाफव दाखवन जरासाधान मोठपणा वमळवणयािा परयतन कला

ह लकषमी पण खरी गामत तर पढि घडली आपडया वपतयाचया

मागोमाग सखीसह िालणारी रवकमणी जवहा परतयकष कषणाचया आसनासमोर

यऊन उभी रावहली तवहा मातर वतन कषणाला दोनही हात जोडन नमसकार कला

कषणानही तया नमसकारािा सवीकार कला आवण हसन तयाला परवतसादही ददला

कषण व रवकमणी यााचया दषटीभटीति तयााि जण न िोलताि िोलण झाल आवण

तयािा भावाथफही तया दोघाानाि समजला रवकमणीचया ठायीिा कषणाववियीिा

असलला परमभाव व शरदधाभाव आवण तयातनि वनमाफण झालला आतमववशवास

कषणान ओळखला तर कषणाठायी असलला रवकमणीचया भवकतभावाववियीिा

ववशवास रवकमणीन जाणला तवढयाति रवकमणीिी सखी पढ झाली परात ती

सखी कषणाववियी मावहती साागणयास सरवात करणयाचया आधीि रवकमणीन

आपला उजवा हात तया सखीचया मखावर ठवला आवण काहीही न िोलणयािी

नतरखण कली पढचयाि कषणाला रवकमणीन पढ िालणयास सरवात कली सदधा

ह लकषमी तस पहायला गल तर कषण व वशशपाल या दोघााचयाही

िाितीतील रवकमणीकडन घडलली कती एकि व अगदी उतसरतफ होती परात तया

कतीमागील भावात मातर कमालीिा ववरोधाभास अतयात सपषटपण ददसत होता

अथाफत सवााचयाि तो लकषात आला असल अस नाही आवण लकषात आलडयाानाही

तयातील ररक कळला असलि असही नककी नाही वशशपालासारखया दजफनाठायीि

धन दौलत सतता इतयादी िाहय लौदकक गण ऐकण ह रवकमणीचया मनालाि काय

पण वतचया कानालाही सखावह झाल नसत महणनि वशशपालासमोर रवकमणीि

तन व मन एक कषणभरही उभ राह शकल नाही

कषणाि रप व गण रवकमणीचया मनात आधीि पणफपण भरलल होत

आवण कषणाि माहातमयही वतचयाठायी एवढ ठसलल होत की तयाि यथाथफ

शबदााकन होण अशकयि आह ह रवकमणी सवानभवान जाणन होती तयामळि

रवकमणीचया सखीन कषणाववियी काहीही िोलणयािा कलला परयतन हा कमीि

पडला असता आवण मग त अपर िोलणही रवकमणीचया मनाला सखावह झाल

नसति वतचया मनाला पणफ समाधानही झाल नसत त नसति तवहा

रवकमणीसाठी वशशपालाववियी काहीही ऐकण वतला नकोसि होत तर

कषणाववियी काही ऐकण वतला अनावशयकि वाटत होत

ह लकषमी परात रवकमणीचया या वागणयान रवकमला मातर थोडस िर

वाटल तयाचया दषटीन वशशपाल व कषण यााना रवकमणीन समान वागणक ददलली

होती आवण तयाति रवकमन तयाचया मनाि समाधान करन घतल तरीही

रवकमणीचया मनात काहीतरी कपट अस शकल या शाकन रकमी अवधकि सावध

झाला भीषमकालाही रवकमणीचया अशा वागणयािा उलगडा झाला नाहीि आवण

तोही थोडासा ििकळयाति पडला परात भीषमकाचया रठकाणी

रवकमणीववियीिा पणफ ववशवास असडयामळ तो रवकमणीिी खातरी िाळगन पढ

काय होत यािी वाट पाहत सवसथ रावहला

सवयावर माडपातील उपवसथत असलडया सवफ राजामहाराजाािी ओळख

व मावहती करन घऊन रवकमणी पनहा आपडया आसनाजवळ यऊन उभी रावहली

माडपात सवफतर नीरव शाातता पसरन रावहली होती सवाािीि उतसकता वशगला

पोहोिली होती आवण तयािाि पररणाम महणन सवााचयाि मनातील एक परकारिा

सपत ताण सवफ वातावरणाति जाणवत होता परात रवकमणी मातर अवविल व शाात

होती वतचया मखावरील वनियातमकतिा भाव अगदी सपषटपण ददसत होता

रवकमणीन कषणभरि आपल नतर वमटन घतल व पनहा हळवारपण उघडल आवण

सौमय व धीरगाभीर वाणीन वतचया मखातन एकक शबद ओघान िाहर पड लागल

ldquoसवफपरथम मी महनीय राजगर वादनीय मातावपता आवण आदरणीय

मानयवर यााना मनःपवफक नमसकार करत आवण तयााि आशीवाफद मागत तयािपरमाण

माझया सवयावरासाठी जमलडया सवफ राज महाराज याािही मनःपवफक आभार

मानत आपण सवफ जाणनि आहात की एका सतीचया दषटीन वतिा वववाह हा

वतचया जीवनातील एक अतयात महततवािा कषण आह वतचया जीवनातील त एक

अतयात महततवाि वळण आह मातावपतयााचया पोटी जनमाला यऊन व तयााचयाि

कपाछतराखाली लहानाि मोठ झाडयावर पतीिा हात धरन परसपरााचया

जीवनािी कायमिी जनमगाठ िााधणयािा हा कषण आह पतीला सवफपरकार सहकायफ

करन आवण पतीि साहायय सवीकारन सवफ जीवन एकवतरतपण एकोपयान व

आनादान जगणयासाठीचया परवासािी सरवात करायिा हा कषण आह

एकमकाावरील ववशवासान व शरदधन सवधमाफिरणाि पालन करन सवतःचया

जीवनाि कडयाण साधणयासाठी परसपरााशी विनिदध होऊन तसा वनिय

करणयािा हा कषण आह महणनि अशा कषणी वववकान व जिािदारीन वनणफय घण

अतयात आवशयक आह

खर तर आपडया धमाफन सतीला पती महणन वतचया जनमािा जोडीदार

वनवडणयािा पणफ हकक परथमपासनि ददलला आह परात पढ काळाचया ओघात

सतीचया या मलभत हककावर गदा यऊ लागली कधी मातावपता व कटािातील इतर

नातवाईक यााचया दडपणाखाली वतला मान झकवावी लागली तर दकतयक वळा

सतीकड वासनातमक नजरन कवळ भोगवसत महणन पाहणाऱया मदााध

सतताधाऱयााचया िळजिरीपढ वतला शरणागती पतकरावी लागली परात मला

साागायला आनाद वाटतो की माझया ससासकत मातावपतयाानी खरा धमफ व तयातील

सदहत जाणला आवण मला माझा पती वनवडणयाि पणफ सवातातरय ददल माझया इतर

कटावियाानीही तयाािी सामती ददली आवण महणनि या सवयावरािी योजना तयाानी

माझयासाठी माझयावरील परमामळ कलली आह माझया मातावपतयाािा मला साथफ

अवभमान वाटतो आवण तयासाठी मी तयाािी कायमिी ऋणी आह

माझया जीवनािा जोडीदार महणन पतीिी वनवड करताना मी माझया

मनाशी िराि वविार करन तयाि वनकि आधीपासनि वनवित कलल आहत

माझया मातावपतयााि सासकार आवण गरजनाािी सवा करणयािी मला भागयान

वमळालली साधी यािीि ही पररणती आह एक सती महणन मला िाहय जीवनात

रकषणािी व आधारािी नहमीि जररी लागणार आह पण मला असा जोडीदार

हवा आह की जो माझ रकषण तर करीलि पण मला मनान दिफल महणन अिला न

ठवता मलाही मनान सिळ करील मलाही माझयावरती अतयात परम करणाराि पती

हवा आह परात तयाचया परमामधय माझयाववियीिा मोह व आसकती नसावी तर

सखानाद दणारी अशी परमािी रवसकता असावी मलाही अतयात सादर व रपवान

असाि पती हवा आह परात तयाि सौदयफ ह मनाला शााती व आडहाद दणार आवण

तयाि रप दषटाातील दषटाानाही मोहवन तयााचया रठकाणिा सषटभाव जागत करणार

अस असाव मलाही ऐशवयफवान पतीि हवा आह परात ऐशवयाफन धाद न होता आपल

सवफ वभव ह ईशवरदतत आह ह ओळखन त सवााना उपभोग दणारा असा तो

परमउदार असावा मलाही पराकरमी पतीि हवा आह परात तो दजफनााि वनदाफलन

करन सजजनााि रकषण करणारा आवण तयाानाही पराकरमाला उदयकत करणारा असा

असावा मलाही सवााचया गणाािी कदर व आदर करणारा असाि सदगणी पती हवा

आह की जयाचयामळ सवााचया रठकाणिा मागलदायी व पववतर असा सदभावि जागा

होईल आवण आनादान जीवन जगणयािी सरती तयाचयापासनि सवाानाि सवफकाळ

वमळत राहील

ह सजजन हो माझयारठकाणी जया पतीववियीचया अपकषा आहत तया

ऐकन असा परि या भतलावर असण शकय तरी आह का असाि परशन कोणाचयाही

मनात यण अगदी साहवजकि आह परात मला साागायला अतयात आनाद होत आह

की असा सवफ ईशवरीगणाानी यकत असलला दवी परि ईशवराचया कपन भतलावर

वनविति आह एवढि नवह तर माझया परमभागयान तो परिोततम या कषणाला

यथ या सवयावरमाडपाति आसनावर ववराजमान झालला आह तयाला तर मी

मनान वरललि आह पण परशन असा आह की तयाचयासाठी मी योगय आह की

नाही मी तयाला साजशी आह की नाही ह मला माहीत नाही पण मी तया

महापरिाला एवढ एकि विन दत की मी तयाला जनमभर अनसरन आवण

भवकतभावान तयािीि सवा करीत राहीन तयान कपावात होऊन माझा सवीकार

करावा आवण मला तयाचयासाठी अनरप करन घयावrdquo

boIH n[aMpara - lrnalsquomZsectXntildedmlsquor

lrnalsquomZsectXntildedmlsquor - lrAdZme

lsquomoaoiacuteda blsquoparao paramsectZr lsquowsect~Bcopy dUacutemnrRgtmVyZ

MSc with Research hr nXdr

KoVbr AmparaAmparaQgtr ndBcopy lsquowsect~Bcopy param

gwagravegOtilde gsectntildeWoV lsquooQgtdegbOcopyH$b BsectOZA[aumlJ param

d^mJmV Vo XrKcopyH$mi godm H$ecirc$Z ZdyenIcircm

Pmbo AmhoV

JyenhntildeWmllsquomV amhyumlZM ^psup3VlsquomJcopy

H$gm gmYVm paraoVmo d gXsup2Jweacute Hyen$noZo

Bcopyiacutedaagravemaacuter H$er H$ecirc$Z KoVm paraoVo paramMm

AmXecopy EumlparamsectAgraveparam OrdZmUcircmao agraveEumlparaj gmH$ma

Pmbobm Amho

EumlparamsectZr agraveXrKcopy H$mi AIsectSgtnUo d agraveolsquo^mdmZo EumlparamsectMo nyAacutepara nVm d gXsup2Jweacute

lrAdYyVntildedmlsquor paramsectMr godm ^sup3Vr d EumlparamsectMo H$mparacopy H$ecirc$Z VgoM ntildedVhellipMr gmYZm H$ecirc$Z

gdcopyloicircRgt Agm AmEumllsquomZw d KoVbm

lrAdYyVntildedmlsquor paramsectAgraveparam lsquohmZparamcopyUmZsectVa lrnalsquomZsectXntildedmlsquor paramsectZr VeacuteU dparamVM param

XIcircmnasectnaoAgraveparam H$mparamcopyMr Ywam AEumlparasectV glsquoWcopynUo gmsect^mibr AmU gdcopygmlsquomYacuteparamsectZm d ^sup3VmsectZm

AMyH$ lsquomJcopyXecopyZ Ho$bo d AmOhr H$arV AmhoV

lrnalsquomZsectXntildedmlsquor paramsectZr bhbobm agrave yamlsquomAgraveparam AsectVhellipH$aUmAgraveparam AdntildeWoMo XecopyZ

KSgtdUmam AZw^dgOtilde JlaquosectW hm amlsquo lsquomPm 2000 gmbr d Hyen$icircU d amYm paramsectAgraveparam

^psup3VEosup3paramMo ntildedmZw^yVrVyZ lsquoZmohmar XecopyZ KSgtdUmam JlaquosectW Hyen$icircU gIm lsquomPm 2004

gmbr agraveH$meV Pmbm VgoM ZmaX d buacutelsquor paramsectAgraveparam gsectdmXmVyZ CbJSgtbobo Hyen$icircUmAgraveparam

AsectVasectJmVrb JyO agraveH$QgtdUmam JlaquosectW Hyen$icircU nalsquomEumllsquom 2008 lsquoUumlparao agraveH$meV Pmbm param

JlaquosectWmg lsquoamRgtr gmhEumlpara n[afX nwUo paramsectMm lsquoyenEumlparawsectOpara nwantildeH$ma agravemaacute Pmbm Amho VgoM

XIcircmmIgraveoparamsectAgraveparam AdVma lsquombHo$Vrb M[aIgravemsectMo ahntildepara agraveH$Qgt H$aUmam JlaquosectW XIcircm hmM AdYyV

2010 gmbr agraveH$meV Pmbm AgyZ lrnalsquomZsectXntildedmlsquor paramsectAgraveparam ^psup3VH$migraveparamsectMm gsectJlaquoh

AmZsectXmMo Sgtmohr 2011 lsquoUumlparao agraveH$meV Pmbm Amho XIcircmmIgraveopara dmlsquoZ ^Sgto - EH$ emoY

AmZsectXmMm hr AmUumlparampEumllsquoH$ H$mXsect~ar 2014 gmbr agraveH$meV Pmbr Va EumlparamM AmUumlparampEumllsquoH$

H$mXsect~arMm nwTgtrb ^mJ aringhUOo XIcircmmIgraveopara dmlsquoZ ^Sgto - EH$ agravedmg AmZsectXmMm hm 2015

lsquoUumlparao agraveH$meV Pmbm Amho EumlparamnwTgtrb ^mJmMo boIZ lrnalsquomZsectXntildedmlsquor paramsectMoH$SygtZ KSgtVM

Amho

ई सावहतय परवतषठान

मराठी पसतक वािायला कठ जायिी गरज नाही तमचया मोिाईलवर

आता हजार मराठी ई पसतक आहत

मराठी ई पसतका तमही www esahity com वरन डाऊनलोड करा ककवा

esahitygmailcom ला कळवन मल न वमळवा ककवा 7720810172 हा नािर सवह

करन या नािर ला तमि नााव व गााव Whatsapp करन पसतक whatsapp माग

वमळवा ककवा ई सावहतयि app

httpsplay google comstoreappsdetails id=com esahity www esahitybooks

या ललकवर उपलबध आह त download करा

ह सवफ मोफ़त आह No terms No Conditions

आता ठरवलाय मराठी पसतकाानी अवघा ववशव वयापन टाक परतयक मराठी

सवशवकषताचया मोिाईलमधय दकमान पननास मराठी पसतका असलीि पावहजत

परतयक मराठी माणसाचया

तमिी साथ असल तर सहज शकय आह हhellip कपया जासतीत जासत

लोकााना यात सावमल करन घया

आपल नमर

टीम ई सावहतय