महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व...

159

Upload: others

Post on 03-Aug-2020

5 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7
Page 2: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

मह�भ�रतख�ड ६व� : सभ�पव� ख�ड पहहल�

अश�क क�ठ�र�ई स�ह�त� पहष�न

Page 3: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

म��भ�र मर�ठ� अन�व�द : श�. अश�क क�ठ�र� [email protected] �� प�सक��ल ल�खन�च� सव �कक अन�व�दक�कड� स�रह# अस$न प�सक�च� हक&व� त���ल अ&श�च� प�नम� दण व� न�ट, हचतपट हक&व� इर रप�&र करण��स�ठ� अन�व�दक�च� ल�ख� परव�नग� घ�ण� आवश�क आ��. स� न क� ��स क��द�श�र क�रव�� ��ऊ शक� . ई स�ह�त� पहष�न G1102, Eternity, Eleventh floor Eastern Express Highway. Thane, 400604 www.esahity.com [email protected] ©esahity Pratishthan®2018

• हवन�म$ल� हवरण�स�ठ� उपलब7.

• आपल� व�च$न झ�ल��वर आपण �� फ:रवड कर शक�.

• �� प�सक व�बस��टवर ठ�वण��प�व= हक&व� व�चन�व�हररक क�ण��� व�पर करण��प�व= स�ह�त� पहष�नच� ल�ख� परव�नग� घ�ण� आवश�क आ��.

पक�शन : १० ज�लD २०१८

Page 4: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

- अन�व�दक�च� द�न शबद -ह�&द$ म�न�� ज�� क�&�J रचन� सव म�न� आ�� त���ल एक म��भ�र आ��. ह�&द$&च�� सगळ�� पर&पर�, च�ल�रर�, स&सक�र ह�&च� म�ळ& म��भ�र� आ��. चRकस ह�&द$ व�हकल� ब�� चव�ळ� अम�क पथ� क�& पच�र� आल� अस� पश पड� पर&�, त��च� सम�7�नक�रक उतर म�त त��ल� हमळ न���. च�र जण च�र कलपन� स�&ग� व त��च� गV7ळ उड�. � ��ऊ न�� व त�� वह�व�ट�, पथ� ह�&च� म$ळ क�ठ� आ�� � ल#� ��व� ह�स�ठ� �� प�तन आ��, �� अन�व�द व�चल� कW, त�� पश�&च� सम�7�नक�रक उतर& हमळ�ल अश� म�झ� अप�#� आ��. म�ण$न, म� म��भ�र ह� म��क�व��च� मर�ठ� अन�व�द करण��च� ठरवल�. आ� प�Y म��भ�र�वर बर�च लल��ल� ग�ल� आ�� व ह�प�ढ�स�द� प�षकळ लल��ल� ज�ईल पण म��भ�र, जस̂ आ�� स̂, व�चक�&न� हमळण� आवश�क आ�� व � ह� भ�ष�&र�न� म� व�चक�&न� द� आ��.म��भ�र �� एक म��क�व� आ��. अस̂ म�ण�, �� सव� म�ठ� ग&थ आ��. म� म�त अन�व�द कर�&न� � गद� क�ल� आ�� क�रण, मल� कहव�च� अ&ग न���. म��भ�र�च�� उपलब7 पह& क�&�J भ�द आढळ�. त��स�ठ� सगळ� भ�द भ�ष�&र� घ�ल� आ�� म�णज�, क�&�J र��bन ज�व$ न��. म�झ� व�चक स�7� मर�ठ� आ�� ज��&च� ज�न म�जक� आ�� अस̂ गd�� 7रन म� अन�व�द�च� भ�ष� ब�ळब�7 मर�ठ� ठ�वल� आ��, त��म�ळ̂ क�ण�ल��� � स�जपण� व�च� ��ईल व समज�ल. क�&�J ल�खक अश� ग&थ�च� अन�व�द कर�&न� म�द�म प�च�न (Archaic) भ�ष� व�पर� पर&� म�झ� अस� अन�भव आ�� हक&, ब�f�क व�चक�&न� � व�चण��स त�स ���. म�ण$न भ�ष� आपल� न��म�च�च ओघव� ठ�वल� आ��. म��भ�र�च� अठर� पव आ�� व त�� आ7�च� अस� आहदपव म�ण$न एक ज�डल� आ��. आहदपव� म�ळ� म��भ�र��ल म�ख� कथ�भ�ग�च� प$वiह��स व�चक�&न� समज�ल. आहदपव� ह�&द$&च�� अन�क प�र�ण�&च�� म�ळस�त�च� कलपन� ���. म�ण$न � म�झ��म� फ�र म�तव�च� आ��. म� म�त अन�व�द करण��च�� स���स�ठ� स&प$ण म��भ�र च�ळ�स ख&ड�& हवभ�ग$न हदल� आ��. त��म�ळ̂ इ&टरन�टवर चढव�&न� व उरव�&न� स�प� ज�ईल अश� अप�#�

Page 5: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

आ��. त�� म$ळ म��भ�र�च� ख&ड क�ल� आ��, त���ल �� स��व� ख&ड आपण आ� व�चण�र अ��. म��भ�र क7� लल��ल� ग�ल� अस� पश न��म� � व�चण��� च�� मन� ड�क�व� म�ण$न त��बदल थ�ड� लल�� आ��. म��व�र व गRम ब�द आपल��ल� म��� आ��, स�7�रणपण� इसव�सन प$व ५५० वषi � द�घ� म��न�भ�व ��ऊन ग�ल�. जर म��भ�र�च� रचन� त��आ7�च� अस� र त��च� उल�ख त��क�ळ��ल जDन व ब�द स�ह�त�� हनहmच आल� अस�. ब�द�ल� स�&ख�म�न� अस̂ स&ब�7�. क�रण, त��च� तवज�न स�&ख� हवच�र�वर आ7�र� आ��. व��स�&च� भगव ग�� व�द�&�च� तवज�न म�&ड� ज� �लन�न� अव� च�न आ�� व स�&ख� हवच�र �� ह�&द$ तवज�न��ल पह�ल� म�णज�, सव� ज�स ज�न� समजल� ज��. जर � ब�द�च�� आ7�च� अस� र हनहmच त��च� पभ�व ब�द�च�� हवच�र�&वर झ�ल�ल� हदसल� अस�. हवश�ष करन �� द�घ� र�जघर�ण��च� ��� म�णज� त��&च� हश#ण त�� क�ळ��ल सवoतम असण�रच मग त��च�� अभ��स� ग��, कd षण �� आल� अस�. हवश�षकरन जर � द�घ� 7म� वर क�म कर ��� र �� अप�ह# आ��. पर&�, पत�# अस̂ हदस� हक&, त�� द�घ�च���� तक�ललन स�ह�त�� � उल�ख आढळ न���. ह�च� अथ म��भ�र त��न&रच�� क�ळ� रचल� ग�ल� अस�व�. द �सर� अ&द�ज अस� कW, व�द�& तवज�न लल��ण�र� व��स व म��भ�रक�र व��स एकच व�हक ��� अस̂ स�7�र म�नल� ज� आ��. व�द�&�च� स�र म��भ�र��ल ग�� आ��. व�द�& तवज�न�च� उगम त��च स�म�र�स झ�ल� �� सव म�न� आ��. म��भ�र लल��ण�र� व��स स�&ग�, व�द�&च� हवसर पड च�लल� आ�� र� � ज�न स�प�� भ�ष� स�म�न��न�& समज�व� म�ण$न कथ�रप�$न � उपलब7 व��व� ह�स�ठ� त��&न� म��भ�र �� क�लपहनक रचन� क�ल� आ��. अस̂ सव प��� आपण अ&द�ज कर शक� हक&, म��भ�र इसव�सन प$व ४००च�� स�म�र�स म�णज�, अश�क सम�ट�च�� आ7� लल��ल� ग�ल� अस�व�. म��भ�र� सवt व��स एक प�त अश� भ$हमक� कर�&न� हदस�. त��पम�ण� कd षण म�ण$न ज� प�त आ�� त��च� सगळ� क व� प��� व��स ज��&च� खर� न�&व कd षण दDप��न आ��, ̂च कर� आ�� अस� व�ट�. म�णज� म��भ�रक�र व��स त��&च�� रचन� द�न भ$हमक�

Page 6: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

कर�& अस̂ म�ण�व� ल�ग�ल. त��म�ळ̂ अस� समजण��स �रक नस�व� कW, म��भ�र त��&च�� कलपन�&च�च एक भ�ग आ��. म�झ�� म�, अश� चचi व�ळ व�थ न घ�लव�& ह�&द$&न� म��भ�र��ल कथ�&$न क�� स�&ग�व��च� आ�� � प��व�. एक ऐह��लसक दसऐवज म�ण$न म��भ�र उप��ग� ��ईल अस̂ व�ट न���. म��भ�र��ल कथ� प���, त���ल अहर&लज पस&ग �^च स�&ग� हक& �� सगळ� कप�लकललप आ��. पर&�, त��&$न ज� हशकवण��च� प�तन झ�ल� आ�� � अपहम आ��. आपल��कड� इ&गज�&न� स�&पच� हश#ण पद� आणल� त�� आ7� ह�&द $&�ल हदज, प�ठश�ळ�&$न प�थहमक हश#ण घ� अस&. त�� पथम, अ#र ओळख न&र गहण व म��भ�र हशकवल� ज�ई (प�र�ह� ब�हण�&च�� प�ठश�ळ�&$न त��हशव�� कम क�&ड�च�� प�थ�� हशकवल�� ज�) �� ल#� घ�ल� प�ह�ज�. क�रण, म��भ�र�$न म�णस�ल� ज�वन कस� जग�व� त��बदलच� म�ग दश न हमळ�. म��भ�र �� एक शD#हणक म�ध�म म�ण$न व�पर� ���. आपल�� हशव�ज� र�ज��&च� हश#ण म��भ�र�$नच झ�ल� ���. त��$न ज� हन�श�स हशकवल� आ�� ̂च आपल� हश#ण ���. म�झ��म�, ��&च उद�श व�चक�&न� ड�ळ��सम�र घ�ऊन म��भ�र व�च�व�, 7�हम क ग&थ समज$न भ�बड�पण� व�च$ न�� क�रण � 7�हम क ग&थ न���. म��भ�र� अन�क बRद�क& आ�� जस̂ भगव ग��, हवद$र ग��, कहणक ग�� वगDर�. � सगळ� ज�वन�च� ज�न आ�� म�ण$न पत��क श��ण� ह�&द$, म��भ�र व�चण�� ठ�व�ल र त��च� भल� ��ईल. त��&न� � स�जपण� हमळ�व� म�ण$न �� पप&च आर&भल� आ��. ई-स�ह�त� त��च� हवन�म�ल� हवरण करण�र आ�� म�ण$न त��&न� शशt 7न�व�द. अश�क क�ठ�र�

Page 7: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

म�झ� ई-म�ल – [email protected]

ह� वरन आपण म�झ��श� स&पक कर शक�.ह� प�सक�च� म�दण करण��स�ठ� अन�व�दक�च� आ7� परव�नग� घ�ण� आवश�क आ��. न घ�ल��स � ग�न�� ठर�ल व त��वर ��ग� क�रव�ई ��ईल. ह� ई-प�सक�च� हवन�म�ल� हवरण ई-स�ह�त� करण�र आ�� पर&�, �� ई-प��सक क�ण��� क�ण�ल��� हवन�म�ल� भ�ट द�ऊ शक�. म�झ� हवच�र व स&श�7न क�&�J बल:ग म7$न पलसद कर अस� � अस̂ –

You are invited to visit my other blogs Ashok Kothare, http://ashokkotharesblog.blogspot.com/ for stories I reckon, http://kotharesviews.blogspot.com/ for philosophy You may visit blog, Ideas and tips on any subject, http://kotharay.blogspot.in/ for intelligent discussions. My Marathi Blog, http://kothare-marathi.blogspot.in/ मल� अस� व�टत� Freedom of Expression, http://kothare-thinks.blogspot.in/

Page 8: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

- म��भ�र सभ� पव ख&ड पह�ल� -ह� ख&ड��ल पकरण� ख�ल�ल पम�ण� आ��सभ�पव� �ल पह�ल�� भ�ग��ल पव - सभ�ह��� पव , ल�कप�ल सभ�ह��� पव , र�जस$��र&भ पव , जर�स&7 व7 पव , हदलगवज� पव , र�जस$ह�क� पव , अर� �रण पव , हशश$प�ल व7 पव ,

सभ�ह��� पव स�रहप� व�चक��, आहदपव� न&र सभ�पव स�र ���. त�� हक� पकरण� आ�� त��&च� ��द� वर हदल�ल� आ��. आ� सभ�ह��� पव� ल� आपण स�रव� कर आ��. B ब�ल$न न�र��ण व नर ह�&च�� पहवत समd�स समरन व म��द�व� सरसव�च� समरण करन त��न&र ज� अस� घ�ष करन प�ढ�ल भ�ग�च� व�चन करण�र आ��. वDश&प��न त��न&र ब�ल�, त�� हनज न अश� नद�च�� हकन�र� ज�थ� कd षण, अज� न आहण म��� अस�र एकत हफर ��� �थ� म��� अस�र (द�नव) प�नt प�न�� अज� न व द�म�दर�च� आभ�र म�न अस�, क�रण त��ल� त��& द�घ�&न� ख�&डववन�$न ज�वनद�न क�ल�ल� अस�. (�� भ�ग आपण आहदपव� प�ह�ल� आ��). म��� अस�र म�ण�, "अ�� क�&�प�त , �म�� मल� ह� कd षण�प�स$न आहण अग�द�व�प�स$न स�द� व�चवल� नस� र म� त��च�� ��� म�ल�च ���. आ� मल� आज� द� म� त�� उपक�र�च�� बदल�� �मच� क�ण� स�व� कर"? � ऐक$ न अज� न त��ल� प�म�न� स�&ग�, "अ�� श�ष अस�र�, $ आ7�च सव उपक�र�च� फ�ड क�ल� आ��स. त�� �� अस̂ ब�ल$न भर घ�ल आ��स. �झ� कल��ण ��, $ म�क आ��स, �ल� �व� �थ� ज�ऊ शक�स. पर&�, म�झ��श� न��म� च�&गल� र��. क�रण आ� आपण एकम�क�&च� ह�हच&क झ�ल� आ��".

Page 9: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

� प�म�च� उदग�र अज$ न�च�� Vड� झ�ल��म�ळ̂ म���स�र ब�ल�, "�म�� ज� स�&ग� � �मच� म�ठ�पण� आ��. पर&�, मल� म�त व�ट� हक&, म� �मच� आणख�न क�&�J स�व� क�ल� प�ह�ज�. स� करण��स परव�नग� आपण हदल� र म� 7न� ��ईन. म� द�नव��ल हवशकम� आ�� �� आपण ज�ण�च, म�ण$न अ�� प&ड�प�त�, म�झ�� हकम��च� उप��ग करन �मच��स�ठ� क�&�J म�ल�च� क�म करण��च� इच�� आ��". अज� न � ऐक$ न त��ल� स�&ग�, "एवढ� जर �ल� व�ट अस�ल र $ म�झ�� हमत�स�ठ�, ह� कd षण�स�ठ�, त��ल� ज� �व� � करन द�खव क�रण, � म�झ��स�ठ� क�ल��स�रख�च ��ईल, अस� बघ म� क7��� उपक�र�च� फ�ड वगDर� करन घ� न���, क�रण म� ज� च�&गल� क�म कर� � हव7�त��च� स�व� ह� दष�न� कर अस�, म� क7� क�ण� व�हकच� स�व� अथव� मद कर न���. त��म�ळ� त��च� फ�ड घ�ण� अपस� ठर�". वDश&प��न स�&ग�, अर� जनम�ज��, म���स�र�च� � हवन&� ऐकल��वर अज� न हवच�र� पडल�, � कd षण�कड� प�� र�ह�ल�. कd षण ज� स�#� ह� सdष�च� हनम� � त��वर थ�ड� थ�&ब$न न&र ब�लल�, "आमच�� र�ज�स�ठ�, ��ल7ष�र�स�ठ� $ एक सभ�गd� हनम� ण कर�व�स. त��च� रचन� वगDर� सगळ� �झ�� कलपन�न�स�र अस�व�. पर&�, � सभ�गd� अस̂ अहद�� झ�ल� प�ह�ज� हक&, म�नव� क�ण��� स̂ द�सर� बनव$ शकण�र न���. त�� सभ�गd��च� नककल स�द� कर� आल� न��� प�ह�ज�. अस̂ क�ल�स म�णज� �ल� सम�7�न हमळ�ल अस� आम��ल� व�ट�. त��च�� हशलप� म�नव�, दDव� आहण आस�र� पभ�व व�क झ�ल� प�ह�ज�. वDश&प��न प�ढ� स�&ग�, अज� न आहण कd षण�च� � ब�लण� ऐकल��न&र म���स�र�ल� अत��न&द ���. म���स�र �बड�ब त�� द�घ�&न� त��च�� कलपन��ल सभ�गd��च� पहम� �व� द�खव�. � प��bन � द�घ� स&�ष ���. � पहम� एक�द� द�व�&च�� सभ�गd��स�रख�च ���. त��न&र कd षण व अज$� न ��ल7ष�र�च� व म���स�र�च� ओळख करन द��. ��ल7ष�र म���स�र�च� त��च�� ��ग��न�स�र सनम�नप$व क सव�ग कर�. � औपच�ररक झ�ल��न&र, � हद�च� म�लग�, त�� सनम�न�न� ख$प आन&द� ���. त��न&र � म��� त�� प�&डव�&न� द�नव वdषपव आख��न ऐकव�. त�� त��च�� घर�ण��च� म$ळकथ� आ��. त��न&र � थ�ड� हवश�म कर� आहण तवरर � सभ�गd� पत�# उभ� करण��च��

Page 10: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

क�म�ल� स�रव� कर�. श�भम��b प��bन त��&च�� इ&दपसथ��ल एक स���ग� ज�ग� हनवड$न ज� त�� प�&डव�&न�स�द� आवडल�, प��� भरण�च� �ज � स�र कर�. �ज�र ज�णक�र ब�हण�&च�� श�भ �स� � हव7� स&पन ���. त��&न� अन�क द�न& हदल� ज��. हनवडल�ल�� ज�ग�च� हवस�र प�&च �ज�र चRरस �� एवढ� अस�. आ� त�� ज�ग� एक भव� अहद�� अश� व�स� � म���स�र उभ� करण�र अस�. ज� व�स� सव पक�रच�� ऋ$& स���ग� अस�ल. अश�रर�न� सभ�गd� पव� �ल सभ�ह���च� पह�ल� भ�ग स&पल�.

Page 11: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग द�सर�(सभ�ह��� पव प�ढ� च�ल$)

वDश&प��न स�&ग�, जन�द न ज��च� सगळ̂ प�ज� कर�, ख�&डवपसथ� बर�च हदवस म�ठ� मज� र���ल��न&र व क�&�प�त�&च� भरप$र प�� fणच�र अन�भवल��न&र सवtच�� हपत��स भ�टण��स�ठ� हनघण��च� हवच�र कर�. सगळ�� सdष�वर नजर ठ�व$न असल�ल� �, ज��च� सगळ� प�ज� कर�, ��ल7ष�र व क�&�च� हनर�प घ�� . क�&� त��च� आत�� अस� म�ण$न म�ठ� आदर�न� हल� व�क$ न व&दन कर�. क�&� त��च�� म�थ��च� � f &ग$न च�&बन घ��. त��ल� प�म�&न� हमठ� म�र�. त��न&र � आपल�� बह�ण�स भ�ट�. त��व�ळ� त��च� ड�ळ� अश$&न� भर�. हच��श� � क�&�J प�म�च�� व ह��च�� म�हम क ग�ष� स�&ग�. म7$र ब�लण�र� त��च� बह�ण ख�ल� म�न घ�ल$न � सगळ� ऐक� व हच�� सग��स��र�&स�ठ� हच� हनर�प त��च��कड� द��. हल� श�भ�च�� द�ऊन � वdश� घर�ण�� जनमल�ल� नर�र� दRपद� आहण प�र�ह� 7Rम�ऋषJन� भ�ट�. त��न&र � सव ज�न�, अज$ न�बर�बर कRरव�&न� भ�टण��स ज��. त��च�� भ�व� प�&डव उभ� ��� व त�� � इ&द�स�रख� उठ$ न हदस ���. � त��च�� रथ�कड� ज�� ज�� रथ�वर गरड�च� हचन� ���. पव�स�स हनघण��स�ठ� ज�� हनग मन�च�� हव7� कर�व��च�� त�� � कर�. त��स�ठ� � पथम आ&घ�ळ कर�. त��न&र कपड� घ�ल� व त��न&र त��च�� ��ग��च� द�हगन� पर�7�न कर�. त��न&र पथम बह�च� प�जन कर� व न&र ब�हण�&च� आहशव� द घ��. त�� ब�हण�&च�� गळ�� म�ळ� घ�ल$न त��न� अतर ल�व$न व म&त�चच�र करन त�� ब�हण�&न� व&दन कर�. � हव7� प$ण झ�ल��वर कd षण त�� सगळ��&च� हनर�प घ�ण��स ��र ���. घर�च�� ब���र ��ऊन � ब�हण�&न� भ�&डभर द�� व हवहव7 फळ& द�न कर�. त��न&र 7�न��च� हश7� द�� व त��&न� हनग मन�च�� व�ळच�� श�भ�च�� त��ल� द�ण��स हवन&� कर�. त��&न� आणख�न क�&�J द�न करन त��च�� भ�व� पदह#ण� घ�ल�. �� सगळ� औपहचर�क झ�ल��वर कd षण त��च�� रथ� चढ�. त�� रथ�वर स�न��च� म�ल�म� चढवल�ल� ���, त��च�� धवज�वरस�द� गरड�च� हचत ���. त��हशव�� रथ� क�&�J आ��7� सवस&र#ण�थ ठ�वल�ल� ���. त�� गद�, लव�र�, स�दश न च�, श�र&ग न�व�&च� 7न�ष�-ब�ण�च� भ�� अस̂ ���. त��च�� रथ�च� त��च� आवड� द�न घ�ड� ���, शDव आहण स�ग�व. � कमलन�न� ��ग� व�ळ प��bन

Page 12: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

पव�स�ल� स�रव� कर�. त��च�� बर�बर ��ल7ष�र स�द� त�� रथ� चढ� व कd षण�च�� स�रथ��ल�, दरक�ल� ब�ज$ल� करन सवt त�� रथ�च� स�रथ� करण��स बस�. त��बर�बर अज� नस�द� त�� रथ� चढ�. अज� न ��� स�न��च� द�&ड� असल�ल�� चमर�&न̂ कd षण�ल� व�र� घ�ल�. हभम व इर प�&डव नक� ल व स�द�व आहण ब�हण त��&च�� रथ�$न त��ल� स�म�प�Y स�थ द�ण��स�ठ� हनघ�. क�&�J जब�बद�र न�गररक स�द� त��&च�� व��न�&$न कd षण�ल� स�म�प�Y प���चवण��स�ठ� हनघ�. � हमरवण$क प���& अस̂ व�ट ���, जण$क�� ग�र हनघ�ल� आ�� व त��&च�� बर�बर त��&च� हशष� ज� आ��. � दष� हदव� ���. अश� � हमरवण$क अ7� क�स ग�ल��वर रथ थ�&ब� आहण अख�रच� हनर�प स&सक�र स�र ���. कd षण अज$ न�श� ब�ल� व त��ल� घट आलल&गन द��. ��ल7ष�र�ल� नमसक�र करन मग हभम व श�वटच�� द�न भ�व�&न�स�द� आलल&गन द�ऊन त��च� रज� घ��. � प�&डव स�द� त��ल� हमठ� म�र�, नक� ल व स�द�व त��च�� प��� पड�. त��&न&र कd षण त�� सगळ��&न� पर ज�ण��च� आज� कर� व ह�प�ढ� � त��च�� स�रथ��स� द�रक�ल� हनघण��स�ठ� त�� हमत�&न� व त��&च�� बर�बर आल�ल�� सगळ��&न� पर ज�ण��स स�&ग�. त��आ7� कd षण ��ल7ष�र�च�� प��� पड�. पर&�, त��म�ळ̂ ओश�ळल�ल� ��ल7ष�र त��ल� चटकन उठव� व हमठ� म�र�. त��च म�थ� �f &ग�. सगळ�� प�&डव�&कड� प�� � स�&ग� हक&, � पर ��ण��स�ठ� ज� आ��. � सगळ� त��ल� पव�स स�ख�च� ��व� अस� ब�ल�. त��न&र कd षण त��च�� रथ�$न थ�ड� प�ढ� ज�� व म�ग� वळ$न प��� � हदस� कW, � सगळ� त�� रथ�म�ग$न प��� �� आ��. � प�ह�ल��म�ळ̂ कd षण रथ थ�&बव� व आश�सन प$व क म�ठ�न� ब�ल� हक& � प�नt ��ण�र आ��. � ब�लल��न&रच � प�&डव त��ल� ज�ण��स अख�रच� परव�नग� द�� न&र � सगळ� त��पम�ण̂ पर हफर�. आ� त��च� रथ व�ग�&न� त��च�� घर�कड� हनघ�, द�रक� ज� पdथव�वर�ल अमर�व� ���. � प�&डव कd षण�च� रथ नजर�च�� पललकड� ग�ल��वर � सगळ� आपल�� नगर�ल� हनघ�. त��&च� रथ म�ग$न ��च अस�, त�� � चढ� व व�ग�&न� इ&दपसथ�कड� ज��. कd षण ग�ल��म�ळ̂ त�� सगळ��&न� उग�चच असवसथ झ�ल��स�रख� व�ट ���, त��&च� परसपर प�म अ�ट ���. कd षण लवकरच त��च�� द�रक�ल� गरड�च�� व�ग�&न� प���च�.

Page 13: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

वDश&प��न स�&ग�, ��ल7ष�र त��च�� भ�व&ड व इर स�क���Yस� त��च�� नगर�ल� प���चल��वर सगळ��&न� हनर�प द�� व सवt दRपद�च�� कड� ज��. कd षण त��च�� घर� आल��वर त��च� सव�ग करण��स�ठ� म�तव�च� ��दव त��च�� भ�व� जम� ���. त�� उगस�न अस�. �थ� प���चल��वर � कमलन�न�, पथम आपल�� त�� वdद म�� व हप� ह�&न� भ�ट� आहण व&दन कर�. त��न&र म�ठ� भ�ऊ बलर�मल� भ�ट$न आपल�� आसन�वर ज�ऊन बस�. �थ� त��ल� भ�टण��स आल�ल� पद�मन, शमव, हनषथ�, च�रद�शन, गद, अहनरद आहण भ�न� आहण सगळ�� इर श�ष ��दव�&च� रज� घ�ऊन आपल�� पतन�ल�, रलकमण�ल� भ�टण��स ज��. अश�रर�न� सभ�पव� �ल सभ�ह��� पव� च� द �सर� भ�ग स&पल�.

Page 14: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग हसर�(सभ�ह��� पव प�ढ� च�ल$)

वDश&प��न प�ढ� स�&ग�, म��� अस�र अज$ न�ल� ब�ल�, "म� क�&�J सम��स�ठ� रज�वर ज�ऊ इलच��, पर&�, थ�ड�च क�ळ� म� पर ��ण�र आ��, रज�वर ज�ण��च� क�रण, आमच� द�नव मDनक पव ��ल कDल�स हशखर�वर �थ� हब&द$ नद�च�� क�ठ�वर एक �ज कर आ��. मल� �थ� ज�व� ल�ग�ल. आपल�� क�म�ब�ब स�&ग�व��च� म�णज�, म� भरप$र मRल�व�न रतन& व इर व&ड (कचच� म�ल) जम� करन ठ�वल� आ��. � सत�व�द� म�ण$न ख��न�म अश� वdशपव� च�� व�ड� जमव$न ठ�वल� आ��. म� प��ण�र आ�� �थ� ग�ल��वर कW, � 7न अज$न �थ� आ�� क�&"? "� सगळ� ठरव$न म� प�नt पर ��ण�र आ��. त��न&र लग�चच म� आपल�� सभ�गd��च�� क�म�स स�रव� करण�र आ��". "त�� सभ�गd��च�� रचन� अहमRल�व�न अस̂ रतन, जव���र व�परल� ज�ण�र आ��. त��म�ळ̂ � सभ�गd� प�#ण�� आहण अ�लन�� ��ईल. आणख�न एक ग�ष स�&ग�, त�� हब&द$ नद�मध�� द�नव र�ज�&न� एक भल�म�ठ� स�ट� लपव$न ठ�वल� आ��. � बह�च�� अलज&क� शस�&पDकW एक आ��. � ख$प वजनद�र आ��. � एक स�ट� �ज�र स�7�रण स�ट�&प�#� ज�स पभ�व� आ��. त�� म��स�ट�च� म�ठ स�न��च� आ��". � स�ट� �झ�� हभम�स�ठ� एकदम ��ग� ��ईल, जस� कd षण �झ��स�ठ� आ��. �थ� आणख�न क�&�J म�तव�च�� हचज� आ�� ज�� �म��ल� भहवष�� ख$प उप��ग�च�� ठरण�र आ��. त�� एक श&ख$ आ�� त��च� न�&व आ�� द�वदत. � वरण�च� आ��. त�� सगळ�� हचज� म� ���&न� घ�ऊन ��ण�र आ��". अस̂ ब�ल$न � म���व� अस�र हनघ$न ज��. म���स�र ईश�न� हदश�न� ज��. अज$ न�ल� म��� ���, कDल�सच�� उतर�कड� असल�ल�� डVगर� रतन& व म�णक� म�ठ� पम�ण� आ��, त�� भ�ग�ल� ह�रण�शd&ग अस̂ न�&व आ��. त�� हशखर�च�� जवळ हब&द$ सर�वर व त��$न हनघण�र� नद� आ��. त�� नद�च�� हकन��� वर फ�र प�च�न क�ळ� र�ज� भहगरथ बर�च वषi र�� ���. � ग&ग�द�व�च� दश न हमळ�व� म�ण$न पस�� कर ���. हन� त��ल� दश न हदल� व त��प�स$न हल� भ�हगरथ� अस̂ न�&व हच�� भक�च�� न�&व�वरन पडल�. �� अज� न ज�ण ���. त��च हकन��� ल� द�व�&च� र�ज� श� एक श&भर म���ज कर ���. �थ� श�स�च� पथ� नस�&न� क�वळ स�द� वdद�स�ठ� बर�च स�न�, रतन& आहण आणख�न बर�च क�&�J �थ�

Page 15: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

श�न� स�ठव$न ठ�वल� आ��. � �ज क�ल��न&र � �ज�र अ# असल�ल� स�च�च� पह, इ&द त��च�� त�� पद�वर �शसव�ररत�� बसल�. त��च हठक�ण� ह� हवश�च� हनम� � सगळ� सdष� उतपन क�ल��न&र र��b ल�गल�. �थ� त��च� प�ज� अस&ख� शहक कर अस�. त�� अन�क द�व अस�र, र�#स अस̂ बर�च आ��. त��च हठक�ण� नर, न�र��ण, बह�, �म आहण प�&चव� सथ�न$ अस� सव�Yन� �ज�र�व� ��ग स&पल� �व��& त��स�ठ�च� �ज क�ल� ���. सdष� प�ण� व 7म (क व� करण��च� पवdत�) पसथ�हप व��व� म�ण$न ख�� मन�न� व�स�द�व�&न� अन�क वषi �ज क�ल� ���. त�� दरम��न त��&न� �ज�च�� क�ठ� आहण व�द� ठ�वल�� आ�� ज��&न� स�न��च� म�ल�म� आ��. त��&च� प�ज� क�ल� �व��& त��&न� घ�ल�ल� स�न��च� ��र �थ� स̂च पड$न आ��. त��&च� �ज अवण न�� आ��. म� �थ�च ज�� आ��. म��� स�&ग�, अज$ न�ल�. "� सगळ� आपल�च आ�� र म� � सगळ� ��थ� आण$न त��च� व�पर आपल� सभ�गd� बनवण�� कर�व� अस̂ म�ण�. त�� अन�क अम�ल� श&ख, सफट�क, आ�� ज� वdषपव� च� आ��". �थ� म���स�र ग�ल��वर � � अफ�ट 7नस&पत� �ब�� घ�ण��स�ठ� प�तन कर�. पर&�, त�� 7न�वर स&र#क म�ण$न �# व र�#स न�मल�ल� ���. त��&च� कस� र� समज�व$न सम�7�न करन � � सगळ� स&पत� �ब�� घ��. त�� स�म�ग�च�� मद�न� � एक सफहटक�स�रख� स�&दर म��ल ��र कर�. त��मध�̂ ��ग� ज�ग� ��ग� अश�रर�न� त��&न� � आणल�ल� रतन&, म�णक&, स�न� वगDर� क�&�J बसव$न त�� सभ�गd��च� स�द� हदग�ण� कर�. हन�� जग� � द�खण� सभ�गd� एकम�व झ�ल� ���. म���स�र त��&न� आणल�ल� भल�म�ठ� स�ट� हभम�ल� भ�ट द��. अज$ न�ल� � इ&द�च� मRल�व�न श&ख$ ज��च�� आव�ज�न� सव पश� घ�बरन थर�थर� क�प� � भ�ट कर�. त�� सभ�गd��च� ख�&ब स�न��च� ���. त��च� हवस�र #�त प�&च �ज�र चRरस �� एवढ� ���. त��च� हशलप� अपहम ���. जस̂ जण$ स�#� अग� हक&व� स$� हक&व� स�म त��च�� चमकण��न� अ&7�र स&प ���. स$�� प�#� ज�स �जसव� पर&�, च&द�स�रख� हशल अस̂ � ���. त�� पभ� सवहग � आहण भ$ल�च� हमशण ���. क�&��र� अवण न�� अस̂ सगळ� ���. जस� � ��र �� ��� त��च� पभ� सगळ��न� पभ�हव कर ���. म���न̂ म�ठ� म��न�न� ब�&7ल�ल� � म��ल हवस�र�न� अव�ढव� ���, त��च� आ�ल हशलप द�खण� ���. त��च�� हभ&� स�न��च�� ��त��. त�� हभ&Jवर स�&दर हचत� क�ढल�ल� ��� त��म�ळ̂ त�� सभ�गd��च� अ&र&ग

Page 16: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

हवल#ण आन&दद��क झ�ल� ���. उतकd ष स�म�ग� व�परल�ल� असल��म�ळ̂ त��कड� स प�� र��व� अस̂ प��ण��� ल� व�ट�व�, त���ल एक एक कd � कR�क�सपद ���. स�&दर कम�न�, दरव�ज�, स�न��च� चमकण�र� ख�&ब अस̂ सगळ� हदव� ���. त��च� स�� करण��&स�ठ� शबद अप�र� पडल� अस�. दशरथ�च�� व&श��ल थ�र र�ज�, स�7म� च�� र�जम��ल�प�#� � हक�र� पट�न� स�&दर ���. हक&व� समज�, बह�च�� व�ड�प�#� सरस ���, क�� वण न कर�व� त��च�. त�� क�म� त��ल� आठ �ज�र हक&कर ज��च� र�#स मद कर ��� व ̂च त��च� स&र#ण स�द� कर ���. � र�#स आक�र�न� पच&ड ���, त��&च�� शहकच� क�� स�&ग�व�, त��&च� ड�ळ� ल�लब�द ���, त��&च� क�न ल�&ब व ट�कद�र जस̂ र�#स�&च� अस� स̂ ���. प��ण��� ल� हभ�न� क�पर� उठ अस̂. � र�#स आक�श�$नच त�� व�स�वर नजर ठ�व$न अस&. त�� म��ल� एक हनळ प�ण��च� �Rद त��&न� ��र क�ल� ���. त���ल प�ण�� स�&दर रतनजड� कमळ�, त��&च�� ब�ज$ल� भल�म�ठ� प�न& त��ल� स�श�हभ कर ���. त�� �Rद� हवहव7 जलप#� ख�ळ ���. त��हशव�� त�� हवहव7 स�&दर म�स�, स�न�र� क�सव& अस̂ बर�च प�ण� त��च� श�भ� व�ढव ���. त�� ल�व�$न, उरण��स�ठ� एक स�न��च� लजन� वळस� घ� ब���र �� ���. त�� �Rद�च� पररसर स&गमरवर� सफट�क�&न� ब�&7ल�ल� ���. त�� पशसथ �Rद�च�� कड�&न� ल�वल�ल� फ� ल�&च� र�प& �थ� व�वरण��� म&द झ�ळ$क�न� ड�ल ���. त�� �Rद�च�� ब�ज$ व इर हभ&� रतनजड� क�ल�ल�� ��त��. सभ�गd��च�� सभ�व�र स�&दर हदसण�र� उ&च झ�ड� ल�वल�ल� ���. त��&च� ह�रवळ, त��&च� फ� ल& अस̂ सव हवल�भन�� ���. त���ल क�&�J वd#�&च�� र�ळ�म�ळ̂ म&दस� स�ग&7 आसम&� पसर ���. त�� म�ख� �Rद�हशव�� आणख�न क�&�� ल��न ल�व त��&न� ब�&7ल�ल� ���, त�� स�&दर क�ळ� व श�भ �&स ब�गड ���. त��हशव�� च�व�क आहण कर&दव ज��च� प#� स�द� �थ� प�ळल�ल� ���, एक&दर त��&च�� व�वरण��म�ळ̂ � सब&7 पररसर आन&दद��क झ�ल� ���. त�� हवहव7 ल�व� व�ढ असल�ल�� हनरहनर�ळ�� पक�रच�� कमळ�&$न ��ण��� पररमल�म�ळ̂ व��वरण आल��दद��क �� ���. त�� पररसर�म�ळ̂ प�&डव�&च�� आन&द� भर पड�ल अस� सगळ� ���. म���स�र�न� बबल चRद� म��न�� � ब�&7$न प$ण क�ल� ���. त��न&र � सभ�गd� ब�&7$न प$ण झ�ल��च� वद= � र�ज� ��ल7ष�र�ल� द��.

Page 17: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

अश�रर�न� सभ�गd� पव� �ल सभ�ह��� पव� च� हसर� भ�ग स&पल�.

Page 18: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग चRथ�(सभ�ह��� पव स&पल�)

वDश&प��न स�&ग�, त��न&र � र�ज� ��ल7ष�र त�� सभ�गd��च�� म��ल� पव�श करण��च� म��b ���. त��आ7� द�� �ज�र ब�हण�&न� � द �7भ� व त��वर �प, फळ&, क&दम�ळ&, ड�कर�च� म�&स, ग�म�&स, आहण त��वर ल�ण� व म7 अस� हश7� द��. अस� हश7� द�ऊन � म��न र�ज� त�� अन�क द�श�&$न आल�ल�� ब�हण�&च� आहशव� द घ��. त�� परद�श�&$न आल�ल�� ब�हण�&न� त��&च�� त��&च�� द�श�&$न �ळ� म�रवल�ल� लजव&�च� भ�ज� (ह�म�ल���ल वन #�त� स�&पड�. व�� व7 क म�ण$न आ��वiद� व�पर� Dendrobium macraei), कर&ट�ल�च� भ�ज� आहण भ�, त��वर ल�ण� ह�&च पस�द व त��बर�बर इर त��&च�� द�श�& स�पडण��� प�ण��&च� म�&स���र व हशजवल�ल� ख�द पद�थ आणल�ल� ��� त�� बर�बर स��च�� भ�क�� ��त��. ररव�ज�न�स�र � सगळ� र�ज�ल� द�ण��च� हव7� स&पन ���. त��हशव�� बर�चश� त�� त�� द�श�च� वDहशषट� अश� प��� व इर ख�दपद�थ आहण वस�, प�ष�ख, झग�, इर पक�रच� क�पड& र�ज�ल� त�� पहहन7� ब�हण�&न� हदल�. � सगळ� र�ज� फ� ल�&न� स�श�हभ कर�, अस̂ द�खवण��स�ठ� हक& � सगळ� र�ज� आदरप$व क सव�क�र आ��. � सगळ� हव7�प$व क त�� हठक�ण� स�दर झ�ल�. त��न&र र�ज� त�� पत��क ब�हण�ल� एक �ज�र ग�ई द�न कर�. त�� आदरहथ��म�ळ̂ पस&न झ�ल�ल� � सगळ� ब�हण उदग�र�, "अ�� भर�, क�� �� श�भ हदवस आ�� प��". त��&च� � एकहतपण� क�ल�ल� उदग�र एवढ� म�ठ�न� झ�ल� हक& � सवग� प���चल�. � सगळ� झ�ल��वर � र�ज� नव�न ब�&7ल�ल�� सभ�गd�� पव�श कर�. व�स�द�व�&च� प�ज� कर�. स�श�व� कवन� आहण पसन करण��� स�ग&7�च� उप��ग त�� क�ल� ग�ल� ���. त��न&र करमण$क�च� क�� �म स�र झ�ल�, त�� मल, नकल�ग�र, लढवय��, स��ग�न करण�र� भ�ट अस̂ सगळ̂ र�ज�च� स�� त��&च�� वDहशषटप$ण पद�न� ग�ऊन व न�च$न कर ल�गल�. र�ज�च� सव�ग त�� नव�� सभ�गd�� क�ल� ज� ���. ��ल7ष�र त��च�� च�र भ�व&ड�&बर�बर जस� इ&द सवग� हमरव� स� हमरव ���. त��&च�� स�ब प��bण� र�ज� ज� त�� स��ळ��स�ठ� आम&हत ��� आहण क�&�J हनरहनर�ळ�� प�&�$न आल�ल� थ�र ऋष� बसल� ���. त�� ऋषJ अलस, द�वल, सत�, सप म�ळ�, म��स�र, अव वस�, स�हमत,

Page 19: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

मDत��, श�नक, वल�, दलव�, सथ�लहशर, कd षण दDप��न, श�क, स�म&, ज�हमन�, पDल, व��स�&च� हशष�, हत�, ��जवलक�, ल�म�ष न�, त��च�� प�त�स�, अपस���न� , 7Rम�, अहणम�&डव�, कRहशक, दम�लशनश, तDवल�, पन द, वर��न�क, म�ज�, व���भक�, पर�स� , शर�क, व�ललवक, लसललवक, सत�प�ल, ह�शम, ज�कण , हशख�व, अलमव, प&जक, म��न पव , म��न म�न� म�कY ड��, पहवतप�न�, सवन , भ�ल�क, गलव, ज&घब&7$, रDभ�, क�पव�ग, भdग�, �ररवभ$, क�ड�न�, वभ$मल�, सन�न, क�ह#व, अहशज, नहचक��, औहशज, गRम, प�ग, वर�, क� कक� र, व�ण$ज&घ, कलप आहण कथ अश� सगळ�� उचच पर&पर� असल�ल�� घर�ण���ल व&श�च� ऋष� � ���. त��&च� व�द व व�द�&ग�&च� अध��न प$ण ���. त��&च� पहवत हन�म�&च� ज�न आहण त���ल व��स&ग हवश�ष ���. पहवत, वसथ अस̂ � सगळ� ऋष� ��ल7ष�र�ल� श�भ�च�� द�ण��स�ठ� उभ� झ�ल�. त��&च�� पहवत ब�लण��म�ळ̂ र�ज� पस&न झ�ल�. त�� उद�टन स��ळ��ल� ज� #हत� आहण र�ज� �जर ��� त��&च� न�&व� अश�, पलसद म&ज�क�$, हवव7 न, स&ग�मलज, द�म� ख, उगस�न, क#स�न, पdथव�च� र�ज� अलज&क� #�मक, कमथ, क&ब�जच� र�ज�, म��रथ� कपन ज��च�� 7सक��न� �वन�&च� 7�ब� दण�णल� ��� जस� क�लक�� अस�र�&च� इ&द�च�� वज�म�ळ̂ झ�ल� ���, जट�स�र, मदक�च� र�ज�, क�&� , हकर�ट�&च� र�ज� प�लल&ड, अ&गद�श�च� र�ज�, व&गद�श�च� र�ज�, उ7रच� र�ज� प&ड� �, अ&7क, स�हमत, म��शत�रन शDव, स�मन द�सर� हकर�ट�&च� र�ज�, �वन�&च� र�ज� चन$र, द�वर, भ�ज, हभमरथ, कलल&गच� र�ज� श���द, मग7च� र�ज� ज�स�न, स�कम न, च�हकन, प�र, क��म��, वस�दन, वDद��, ह�#न, स�7म न, अहनरद,

बल�ढ श���$, अलज&क� अन�पर�ज�, द�खण� कम लज, हशश�प�ल त��च�� म�ल�बर�बर आल� ���, करशच� र�ज�, त��हशव�� वdश� घर�ण���ल श$रव�र आहण द�खण� रण म&डळ� ज��मध�� उल�ख करण��स�रख� अ�fक, हवप�थ$, सद�, शरण, अ�$ र, कd वम न,

हशन�च� म�लग� स�त�क�, हभसमक, अ&कd �, द�मतस�न, स�मक घर�ण��च� 7न�7� �� �ल पम�ख कDक��, �जस�न अस̂ म��पर��म� #हत� आम&हत ��� � सगळ� आवज$ न �जर ���. त��हशव�� अज$ न�च�� म�ग दश न� ��र झ�ल�ल� भरप$र रण #हत� �रण�च�� क�ड�च� वस& परर7�न करन �थ� आल� ���. � ��ल7ष�र�च�� भ�व� प��र�क�� स�रख�

Page 20: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

आदरप$व क उभ� ���, त�� नव�� ब�&7ल�ल�� सभ�गd�� त�� क�&�प�त�&च� � सगळ� कR�क कर ���. वdश� घर��ल रकम�च� प�त पद�मन, शमव आहण सत�क�च� ����7�न �थ� ���. त��हशव�� 7न&ज��च� हमत हन व�र, ग&7व हचतस�न, त��&च� पद�ल7क�र� �थ� ���. त�� स��ळ��च� मज� ल�टण��स�ठ� हकत��क अपसर� व इर ग&7व आल� ���. त��&न� स�थ द�ण��स�ठ� हकनर आल� ��� � सगळ� ग�ण�बज�वण� आप�पल�� व�द�&स� कर ��� ज��म�ळ̂ त�� पस&ग�ल� व�गळ�च र&ग आल� ���. बर�च आम&हत म&डळ� त��&च�� त�� स�म7$र स&ग��न� ल�ब7 झ�ल� ���, त�� अन�क ऋष� ल�न झ�ल�ल� हदस ���. त�� सगळ�� हप�जन�&च�� स�बत��&च�� द�सत��&च�� स�थ�न� प&ड�प�त एक� व�गळ�� स�ख�न&द� ग�ल� ���. त��&च�� ज�वन��ल � एक स�&दर हदवस ���. त�� स��ळ��च� ��ल7ष�र क̂दहब&द$ झ�ल� ���. जण$ क�� � स��ळ� त��च�� र�जर��ण�च�च अस�व� अस̂ व�ट ���. अश�रर�न� सभ�गd� पव� �ल सभ�ह��� पव� च� चRथ� भ�ग स&पल�.

Page 21: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग प�&चव�(ल�कप�ल सभ�ख��न पव स�र)

वDश&प��न स�&ग अस�, सभ� उद�टन�च� स��ळ� स&पल��वर सगळ� आम&हत आप�पल�� हठक�ण� ग�ल� ��� व प�&डव सभ� बसल� अस�&न� त��च�� बर�बर म�ख� ग&7व ���, अश�व�ळ� त��&न� भ�ट��ल� न�रद म�न� आल�. न�रद त��&न� भ�टल��वर प�&डव�&न� � म�ल�च� सल� द��.

वDश&प��न स�&ग�, त��आ7� न�रद�&च� श�� क�� � स�&ग�. न�रद व�द आहण उपहनषद�&च� ग�ढ� प&ड� आ��, द�व त��&न� प�ज�, त��&च� प�र�ण�च� व इह��स�च� ज�न हवशसन�� अस�, प�च�न कलप�& ज� क�&�J घड$न ग�ल� त�� सगळ��च� त��&न� स&प$ण कलपन� अस�, त��&च� न���, हन�श�स आहण स�� अ&ग�&च� (��ग� उचच�रण, व��करण, �&दरचन�, क श�स, कम क�&ड, ज��हष) अभ��स अ�लन�� आ��, परसपर हवर�7� हव7�न�&�ल स�म� ओळखण� व स�म�न� अन�भव�च� हवहशष अन�भव�श� स�&गड घ�लण� �� क� च� &त त��&न� च�&गल�च अवग अस�, त��च पम�ण�, परसपर हवर�7� व�टण��� पररलसथ�च� अथ क�ढण��स�ठ� त�� पत��क पररलसथ�च� सव&तपण� अथ क�ढ$न त���ल स�म� प�ढ� आणण�, म�द� म�&डण��च� च�र�ई, आपल�� म�णण��बदल असल�ल� आतमहवश�स, उतम समरणशहक, र�जक�रण��ल नDहक� व क , उतम व ��ण ह�&च� च�&गल� म�ल�म�पन,

उपलब7 म�ह��च�� आ7�र� हबनच�क अ&द�ज ब�&7ण�, उपलब7 प�� ���ल ज�स च�&गल� क�ण� � ठरवण��च� क श�द ब�हद, न�रद पत�# बह�च� सल�ग�र आ��, 7म (क व�),

अथ , क�म व म�# ह�&च� स�&गड पत�# ज�वन�& कश� घ�ल�व��च� त��च� ज�न, हवशह� आहण वD�हकक ह� ह�च� स�&गड कश� घ�ल�व��च� त��च� ज�न, अश� ब�f�क ब�ब� न�रद�&च� �� क�ण��� 7र शक नव��. त��हशव�� तवज�न�च�� #�त� स�&ख�, आहण ��ग त��&न� च�&गल� म��� अस&, द�व आहण अस�र ह�& झगड� ल�व$न त��&न� एकम�क�&श� लढव$न त��&च� शहक हन�&हत करण��च� क�म � न�रद बह�स�ठ� कर� अस̂.

अ&द�ज�वरन न�मक� ओळखण� ह� पक�रच�� क #�त� (शक�� श�स) न�रद च�&गल�च व�कबग�र ���. र�जक�रण� न��म� उप��ग� ठरण�र� स�� ड�व (�, ��द, सDहनक� क�रव���, स�म�वर�ल ��वण��&च� हन�&तण, गहनम� क�व� आहण टसथ�) � च�&गल�च

Page 22: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

ज�ण ���. न�रद�&च� सवDर स&च�र अस� सगळ��च हवद�, श�स, स&ग�, व�द, हवहव7 कल� ह�&मध�̂. न�रद�&न� �� न��� अथव� आवड न��� अस�& एक�� हवष� न���. ज�� हवष�� ब�ल�ल त�� हवष�� � हनषण� अस�. न�रद�&च� हवशभर�च� भटक&� हवख�� आ��. त�� भटक&�म�ळ̂ त��च� ह� बह�न� उतपन क�ल�ल�� सdष�च� ज�न प$ण आ��. अस̂ सव ग�ण स&पन न�रद त�� हठक�ण� प�&डव�&न� भ�टण��स आल� त��व�ळ� त��&च�� स�ब पररज�, सRम�, स�म�ख आहण रDव ���. ह� त��च�� स�बत��&च� ��ग�� क�&�J कम� न��� �� अर� र�ज�, जनम�ज�� समज$न घ�. न�रद त�� सभ�गd�� पव�शल� व सगळ� प��bन पसन झ�ल�. आल��वर त��&न� ��ल7ष�र�ल� श�भ&भव�, अस� आहशव� द हदल�. न�रद�&न� ���&न� प��bन � हशष�च�र�च� ज�न असल�ल� र�ज� व त��च� ग�णव�न भ�व&ड& उठ$ न उभ� र�ह�ल�, अहभव�दन& झ�ल�. त��&च�� आगमन�न� �ष झ�ल�ल� � प&ड�प�त त��&न� आज वप$व क बसण��स�ठ� आसन द��. त��आ7� च&दन�च�� ग&7�च� ट�ळ� त��&न� हव7�प$व क पत��क प�&डव ल�व�. ररव�ज�पम�ण� र�ज� त��&न� अर� द�� म7�च� (म7 व प�ण� अस̂ हमशण)

त��न&र ग�ई&च� द�न कर�, सव वDद�क ब�हण�पम�ण� न�रद फक ग�� व ड�ककर�च�च म�&स ख� असल��म�ळ̂ � द�न म�तवप$ण ���. त��हशव�� दह#ण� म�ण$न क�&�J जडजव��र, रतन& अस� हदल�. � सगळ̂ ररहर�व�ज�न�स�र न�रद व त��&च� स�ब� सव�क�र�, पस&न ���.

� औपच�ररक उरकल��वर न�रद ��ल7ष�र�ल� अन�क पश हवच�र ल�ग�, "प�&डव�न�, ज� स&पत� �म�� कम�व� � ��ग� पक�र� खच �� आ�� क�&? �मच� मन प�ण�कम� रम� क�&? �म�� �मच� ज�वन च�&गल� उपभ�ग� क�&? �मच�� स�मथ�� च� भ�र �म��ल� प�लव� क�&? अर� र�ज�, मल� स�&ग, $ व �झ� ब&7$ �मच�� प$व ज�&न� घ�ल$न हदल�ल�� म�ग� न� 7म (क व�) आहण क�म (स�ख�पभ�ग) ह�&च� स&�लन प�ळ� क�&"? �मच�� श�ष प$व ज�&न� घ�ल$न हदल�ल�� प��&ड�न�स�र च�&गल�, व�ईट व म7ल� अस̂ ज� हवष� आ�� त�� न�स�र �मच� क�म हवव�क�&न� �� आ�� क�&"? मल� स�&ग�, "स�ख�पभ�ग�&स�ठ� �म�� क व��कड� द �ल # कर� क�&"? मल� स�&ग�, "7म आहण अथ ह�&कड� स�ख�पभ�ग�स�ठ� द�ल # कर� क�&"? स�ख�पभ�ग� रमण�र� ब�f7� 7म व अथ� कड� द �ल # कर�, स̂ �मच� ��� क�&"? �म�� श$र��द� जन स�म�न��&स�ठ� ज�गd अ�� क�&"? क�ळ ओघ�च�

Page 23: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

अ&द�ज करण��च� म��� असल�ल� �म�� क व�, अथ , क�म (स�ख�पभ�ग) आहण म�# ह�&स�ठ� प�र�स� सम� त��&च� स&�लन र�ख$न द�� क�&"? अ�� हनषप�प र�ज�&न�, र�ज�च� स�� ग�ण जस̂ व�कच��� , �जरजब�ब�पण�, शत$ल� Vड द�ण��च� कसब, क� श�ग ब�द�, हन�तव�&च� ज�न आहण र�जक�रण नDप�ण� ह�&च� भ�न र�ख�& क�&? हक&, त��&च�� मद�न� �म�� स� स�7न& (भ�दहन�, स�म�पच�र, सज�, द�न, प�थ न�, औष7� आहण च�ट$क हवद�) प�प कर�& क�"? प�ढ� न�रद ब�ल�, "�मच�� ग�ण अवग�ण�&च� सवt म�ल�म�पन करन श�वट� मल� स�&ग�, �मच�� शत$च� चRद� (त��&च� र�ज�, हकल�, रथ (व��न) स�मथ� , �त�दळ, प��दळ, घ�डदळ, प7�न�&च� ग�णवत�, त��&च� जन�नख�न�, र�ज���ल ख�द व�वसथ�, र�ज��च� म�स$ल, 7�हम क प�बल�, मद�च� पररलसथ�, त��&च� ��प� शत$ आहण सDन��च� पररलसथ�) ग�ण ज��&च�� बर�बर �म��ल� स�मन� कर�व��च� अस�. त��चपम�ण�, र�ज���ल आठ उद�ग (श��, व��प�र, क�रख�न�, वDदक�, क�र�हगर�, सफ�ई, वख�र�, जन�वर& स�&भ�ळण�) �म��ल� जप�व��च� अस�. �� सगळ� �मच� व �मच�� शत$च� अस̂ द�न�� �म��ल� ध��न� घ�ऊन र�ज� कर�व��च� आ��. पहसपध�� श� समझR� करन र�ज��ल� स�रह# करण��च� क�म �म��ल� स�ध� कर�व��च� अस�. न�रद प�ढ� ब�ल�, "अर� भर व&श�च�� र�ज�, �झ� स� आम�त� (र�ज�प�ल, सDन� पम�ख, ग�मर#क�&च� (प�ललस) पम�ख, प7�न प�र�ह�, म�ख� न����7�श, म�ख� वDद, म�ख� ज��हष� ) �झ��च आज� आ�� न�&? � शत$प#�च�� पल�भन�& अडकल� आ�� क�&? � त��&च� क�म& क व�द#�न� आळस न कर� कर आ�� क�&? � सगळ� �झ��श� प�म�हणक आ�� क�&? त��&च�� अप�#�प�#� (��ग��प�#�) ज�स व�न $ द��स क�&? �झ�� ��र�&च� ल# त��&च�� क�म�वर आ�� क�&? मल� आश� आ�� कW, $ एक �fश�र र�ज� आ��स �व��& �झ� हमत क�� कर आ�� � �ल� म��� अस�लच. �झ� शत$ क�� कर आ��"? र�ज�� हफरण�र� परक�� हफरस� क�� कर आ�� � �ल� म��� असल� प�ह�ज�. स�7$, बDर�ग� ह�&च� म�ह�� $ ठ�व�स क�&? $ � हक&व� ��द ��ग� व�ळ स�7$न कर आ��स न�&? त�सथ�&श� $ सम�ल वdत� ठ�वश�ल ज� �झ��श� त�सथररत�� व�ग�ल. �झ� व�गण� जश�च स̂ अस� आ�� क�&? �झ� म&त� कस� आ��? � पRढ, सय�म�, समज$द�र, श�&वdत�, द �स�� च� म�णण� ऐक$ न घ�ण�र�, क��

Page 24: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

��ग� व क�� अ��ग� ह�च� ज�ण असण�र�, जनम�न� व रक�&न� श�द, �झ��श� प�म�हणक, द$रदष�, पज�द#, जब�बद�र� ओळखण�र�, स�लतवक अस̂ आ�� क�&? र�ज�च�� �श� त��च�� ग�ण� म&त��&च� म�ठ� व�ट� अस�, अर� प&ड�प�त�, मल� स�&ग �झ� म&त� श�स�थ च�&गल� ज�ण� क�&? � Vड ब&द ठ�व$न (ह� क�न�च� ग�ष त�� क�न�ल� ज�ण�र न��� अस̂) क�म कर� क�&? त��&न� �झ� शत$ पटव$ शक�ल क�&"? त��न&र न�रद हवच�र�, त�� न&र सगळ�� प�&डव�&न�, "स�&ग� मल� �मच� झ�प �मच�� हन�&तण� आ�� क�&? �म�� ��ग� व�ळ� उठ� क�&? द�स�� हदवश� क�� कर�व��च� त��च� ��र� आदल�� र�त� �म�� कर� क�&? �म�� क�ण�च� सल� घ�� त��च� ��ग�� प��� क�&? �मच�� हनण ��च� भर चRक� ब�भ�ट� र �� न��Jन�? ज� चटकन ��ण��स�रख� आ�� � �म�� लवकर उरक�& क�&? क�& त�� हनण � घ�ण�� व�थ हवल&ब कर�? �मच� श�क�� कड� द �ल # �� न��� न�&? �झ� पज� �ल� भ�ट��ल� घ�बर� क�&? �झ� स�वक पज�श� क�म कर�&न� �झ�� स�&गण�� पम�ण�च क�म कर� क�&? �झ� स�वक अन�भव� आ�� क�&? �झ�� पज�ल� $ आ7� क�ल�ल� क�म& व ज� क�म& सध�� �� आ�� त��च� ज�ण�व असल� प�ह�ज� पर&�, हल� �झ�� मन��ल ��जन� म��� नसल�� प�ह�ज�, अर� र�ज� अश� पररलसथ� आ�� क�&"? न�रद प�ढ� हवच�र�, "�झ�� अल7क���Yन� पहश#ण द�ण�र� हश#क त��&च�� हवष��च� प�र� ज�णक�र आ�� क�&? �झ� पज�जन स�हशह# आ�� क�&? त��&न� स�हशह# करण��स�ठ� प�ठश�ळ� $ उघडल�� आ�� क�&? �झ�� र�ज���ल हदज स�हशह# आ�� क�&? �ज�र अहशह#�&प�#� एक स�हशह# ज�स क�म�च� अस� � �झ�� ध��न� आ�� क�&"? अवक�ळ� स�हशह# पररलसथ� ज�स च�&गल�� पक�र� ���ळ$ शक� � $ ज�ण�स म�ण$न त��&च� जव�ज $ पररलसथ� च�&गल� अस�&न�च क�ल� प�ह�ज�स. �झ�� हकलल��& द�ण�ग�ट�, 7नस&पत� आहण प�ण��च� क�� व�वसथ� आ��"? � सगळ� आवश�क�न�स�र आ�� क�&"? एक ग�ण� म&त� र�ज�ल� व त��च�� म�ल�&न� समdद करण��स क�रण�भ$ ���. � म&त� ब�हदम�न, क श�द हवव�क असल�ल�, सम�ल वdत� असल�ल�, स&य�म�, श$र, सव�हभम�न� असल� प�ह�ज�. क�रण ज� सव�हभम�न� नस� � स�जपण� भष ��� क�रण त��ल� त��च� ल�ज व�ट न���. �झ�� म&त�म&डळ� हक� ल�च�र, ल�चट,

Page 25: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सव�हभम�नश$न� तव��न आ�� � �ल� म��� आ�� क�&? �झ� द$ �ल� सगळ� म�ह�� आण$न द�� क�&? �झ� द$ �झ� हम&7� (उपक�र�न� अडकल�ल�) आ�� क�&? जर स� नस�ल र त��&न� स̂ कर�व� क�रण, ��र�&च� प�म�हणकपण� �� त��&च�� सव�हभम�न�च� एक ह�सस� असल� प�ह�ज�. �ल� �झ� शत$ क�ण आ�� � म��� आ�� क�&? �झ�� शत$&न� �झ� क�&�J म���� अस�& क�म� न��, स� आ�� क�&? �झ� प�र�ह� स�लतवक आ�� क�&? �झ�� स�व� हक� श��ण�, सपषवक� (खर� ब�लण�र�), श�स�थ ज�णण�र�, स�लतवक ब�हण पRर�ह�त��स�ठ� आ��? �झ�� �जक�&ड��ल ��म क�ण व क�व�� पजवलल कर� � �ल� म�ह� आ�� क�&? $ स�व� घ�ल�ल� ज��हष�, ल�क�&च� द��ब�ल� समज$ शक� क�&? त��च� ज�न हक� आ�� त��च� फ�रप�सण� $ क�ल� आ��स क�&? अश�भ ��ग�&न� ब�द करण��च� ज�न त��च��कड� आ�� क�&? भहवष�� ��ण��� प�कd हक व म�नव� स&कट�&च� व�7 त��ल� ल�ग� क�&? एक उतम ज��हष� र�ज�च� अन�क स&कट� द$र कर शक� �� �ल� म�ह� आ�� क�&? �झ� सरक�र� न�कर पहहष आ�� क�&? �झ�� म&त��च� प$व ज क�� ��� � �ल� म�ह� आ�� क�&? त��&च� पवdत� पज�ल� त�स द�ण��च� (त��&च�� अल7क�र�च�� ज�र�वर) आ�� क�&? �झ� र�ज���ल द$रच�� पद�श��ल म&त� �झ�� आज� प�ळ� क�&? त��&च� मनम�न� हक� च�ल� � �ल� म�ह� आ�� क�&? �झ� सDहनक श$र व 7�डस� आ�� क�&? त��&च� सDहनक� हश#ण बर�बर झ�ल� आ�� क�&"? अर� र�ज�, �झ� लषकर� अल7क�र� �झ� सनम�न कर� क�&? �झ�� लषक�र�ल� त��&च� व�न ��ग�व�ळ� हमळ� क�&? अर� र�ज�, �� ल#� अस$ द� हक&, त��&च�� व�न�कड� �झ� द �ल # झ�ल� र �ल� ब&ड�ल� स�मन� कर�व� ल�ग�ल. लषक�र�कड� द �ल # करण� ह� र�ज�च� सव� म�ठ� च$क अस̂ ज�णक�र म�न�. �झ� सDहनक �ल� हक� म�न�? �झ�� स�न� हक� उचचक� ललन आ�� व हक� श$द आ��? हक� व�सन� आ��? एक ग�ष र�ज� ल#� अस$ द�, व�सन� अल7क�र� र�ज��च� म�ठ� शत$ अस�, म�ण$न �झ�� अल7क��� क�ण��� व�सन� अल7क�र� ठ�व$ नक�स. अस̂ अल7क�र� हफ$र ��� �� �ल� म�ह� आ�� न�&"? अर� र�ज�, $ �झ�� सगळ�� ल��क स�वक�&च� सनम�न करहशल व त��&न� सदDव ज�ण�व र�ह�ल हक& �झ� त��&च��कड� ल# आ��, त��स�ठ� त��&न� व�ळ�व�ळ� बह#स& द�हशल, बढ� द�हशल, त��&च�� क�म�च� कR�क करश�ल, त��&न� ��ग� सनम�न�न� गRरवश�ल. ज�� स�वक�&न�

Page 26: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

�झ��स�ठ� प�ण गम�वल�, अप&गतव सव�क�रल� अश�& सगळ��&च�� पररव�र�ल� $ �झ� पररव�र समज$न त��&च� प�लन प�षण करहशल. त��&च�� म�ल�&वर �झ�� अपत��पम�ण� म��� करश�ल. त��&च�� म�लJच� लग ल�वहशल. अर� र�ज�, $ ज��&न� �रवल� आ��स ��द� व ज� नमपण� �ल� शरण आल� आ�� त��&च� $ सनम�न करश�ल. �झ� ल�क �ल� त��&च� म��ब�प मन�प�स$न म�न� क�&? त��स�ठ� $ क�� कर�स"? �झ� शत$ कमज�र झ�ल� आ�� अस̂ समजल��वर $ त��वर च�ल करन ज�हशल. शरण आल�ल�� पहसपध�� ल�, शत$ल� $ उपक�र करन हम&7� करहशल. नव�� लसम�ल&घन�स�ठ� ज��&न� च�&गल�� ज�न� ज��हष�च� सल� घ��स क�&"? �झ�� अहम लज&कण�� त��च� म�तव आ�� � ल#� घ�. म�णस�च�� �श� व अप�श� त�� दDव� शहक&च�स�द� �� अस� �� समज$न व�ग. पर&�, चढ�ई लज&कण��स�ठ� ब�र� ड�वप�च क�म कर अस� � अस̂, र�ख�व फRज ठ�वण�, गहनम�क�व��च� ��र�, सDहनक�&च� पग�र व�ळ�च द�ण�, शत$प�#� ज�स च�&गल� आ��7 असण�, �लल��च� व�ळ ठरवण�, ��र�&द�र� शत$प#�ल� सवtबदल ख�ट� म�ह�� प�रवण�, शत$च� अल7क�र� हफ$र करण�, शत$र�ज�� द�न7म करन त�� पज�ल� आपल�स� करण�, शत$च�� सDन��च� द�ण�ग�ट� अडवण� अथव� नष करण�, शत$च�� सDहनक�&न� पल�भन� द�खव$न आपल�स� करण�, हवषप��ग, शत$च� प�ण��च� स�ठ� नष करण� वगDर� त��&कड� द �ल # कर नक�स. त�� हशव�� श�&�च�� क�ळ� मDत�च�� ब�� व�ढव$न शत$ल� ग�हफल ठ�वण�, त��च� अम�त� पटवण� अस� बर�च इर ड�व आ�� � अजम�व��च� अस�. अर� प&ड�प�त�&न�, शत$ क�ण, पहसप7= क�ण, �� कस� ओळख�व� � स�&ग�, ज� �झ�� न�श�च� सवपन प���, �ल� प�ण�� प���, ज� व�सन�&7 ��ऊन त��च�� पज�च� ��ल कर� इर�&न� हपड� द�� � �झ� शत$ समज. प&ड�प�त�&न�, शत$च� न�शच कर�व� ल�ग�. त��ल� द��म��� द�खवल�स र � त��च� गDरफ��द� घ�ऊन �ल� ठ�र म�रल��हशव�� र��ण�र न���. म�ण$न $ मरण��प�#� शत$ म�ल�ल� बर� �� ध��न� ठ�व. आ� पहसप7= क�ण � स�&ग�, ज��च� म�तव�क�&#� �झ�� म�तव�क�&#�स�रख�च आ�� � �झ� पहसप7= ���. पहसपध�� ल� नष करण��च� आवश�क� नस�. त��ल� $ �रव$न �झ� म�&डललक करन स�म�पच�र�&न�, प�म�&न� ठ�व, म�णज� त��च� �कद �झ� �कद ��ईल. पस&ग� त��ल� पटव$न �झ� हमतस�द� कर� ��ईल स̂ शत$च� ��ऊ शक न���. पर&�, �� र�ज� पहसप7= शत$

Page 27: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

�� न��� न�& � स�व7पण� प��ण� श��ण�� र�ज�च� ल#ण समजल� ज��. अर� र�ज�, �झ�� एक �झ� शत$ आ�� � म�णज� �झ�� व�सन�. म�ण$न $ �झ�� सगळ�� स�� व�सन� (क�म, ��7, ल�भ, म��, मद व मतसर) हन�&हत करण��च� क�म पथम कर�व�. ज�� र�ज�च� भ�ग̂हद��&वर हन�&तण आ�� � न��म� हवज�� ���. �शसव� र�ज� �, ज� त��च� इ&हद�� �ब�� ठ�व�, अश� र�ज�ल� र�जष= अस̂ स&ब�7�. इ&हद� भ�ग�&ब�ब टसथ�, उद�लसन�, द�ल # अश� क�&�J पद�न� � स�ध� $ कर शकहशल. इ&हद� दमन�न� $ टसथ� स�ध� कर�स, भ�ग�&बदल स�श&क� ब�ळगल��म�ळ̂ उद�लसन� प�प ���, इर क व��&बदल (7म ) ज�स प�7�न� द�ण��न� $ द �ल # स�ध� कर�स. भ�ग̂हद��&च� स&�मन सव�प7�न असल��न� स�रव��ल� जर� त�स झ�ल� र� प�तन�न� � स�ज ���. ज� र�ज� �� ��ग स�ध� कर� त��ल� कम ��ग� म�ण�. शत$ अथव� पहसप7= द�घ�&च� म�क�बल� कर�&न� च�र 7�रण& (स�म, द�म, द&ड व भ�द) $ अवल&ब$ शक�स. पथम स�म�पच�र (स�म) त��&न� न��� वळल� र ल�च, बह#स�, भ�ट� द�ऊन अथव� थ�ट हवक घ�ऊन (द�म), त��न��� न��� ब7ल� र लढ�ई करन (द&ड), लढ�ई जर भ�र� ग�ल� र मग श�वटच� 7�रण भ�द, म�णज� त��&च�� द�फळ� म�जव$न त��ल� कमज�र करन मग प�नt द&ड अश�रर�न� $ �झ�� शत$ल� न�म��रम कर शक�स. #हत��&च� 7म लज&कण�� अस� �� �म�� सगळ� प�&डव ल#� अस$ द�. शरण आल�ल�� पर�लज�श� अन��य� व�गण$क द�ऊ नक�स. �वढ� स�&हगल��न&र न�रद सDन��बदलच� म�ह�� स�&ग�. � हवच�र�, "�झ�� सDन�� च�र पक�रच� दल� आ�� क�&"? त�� प��दळ, भ�ड�त� सDहनक, ख�हगरभर�, त�� सगळ��&न� सव पक�रच� आ��7 हदल� आ�� क�&"? जस̂ रथ, �त� फRज, घ�डदळ, ख�ण� बनवण�र� आच�र�, ��र, त�� पद�श�च� व�ट�ड�, जखम� सDहनक�&न� औष7 इल�ज करण�र� शल�क व वDद, अश� ��र�व�च$न जर �म�� ग�ल� र सDहनक च�&गल� लढ$ शकण�र न��� क�रण त��&न� स�हव7� हमळ�ल�ल�� न���. शत$च�� र�ज�� द�षक�ळ अस�ल हक&व� क�पण�च� म�सम अस�ल त��व�ळ�च चढ�ई $ करVस न�&? ��द�वर $ ग�ल� अस�&न� �झ� म&त� र�जक�रभ�र व�वलसथपण� कर�ल अश� स�� आ�� क�&? �झ�� अश� गDर�ज�र� �झ� म&त� प�म�हणकपण� क�रभ�र प��� क�&? �झ�� स&पलतच� स&र#ण ल��क ल�क�&च�� भरवश�वर आ�� न�&? शत$च��

Page 28: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

�लल��प�स$न �झ�� ग�ष� जस̂, ग�ठ�, ब�ल�, ब��क�&च� व�ड�, द�रग�ळ� व तसम स�म�ग� आहण खलजन� स�रह# अस̂ क�&? �झ�� व�ड� क�म करण�र� स�वक �झ��श� प�म�हणक आ�� क�&? �झ�� हनज� उतपन��ल हक� भ�ग $ श�नशRक�वर खच कर�स, प�व ह�सस�, हसर� क�& अ7� ? �झ�� अहर�क� खच� बदल �झ� स�वक न�क म�रड� क�&"? �झ� सव�वर�ल खच ज�स �� आ�� अस� �ल� � स�&ग$ शक� क�"? स̂ � स�&ग अस�ल र � �झ� ह�हच&क आ�� अस̂ समज. �झ�� व ण$क�म�ळ̂ �झ� स�वक, आलश, व��प�र�, आप स&�ष आ�� क�&"? �झ�� कम�ई व खच ह�&च� �ळम�ळ जम� क�& � �ल� सपषपण� स�&गण�र� प�सण�स आ�� क�&"? स̂ जर अस�ल र $ स�रह# आ��स अस̂ समज. त�� र�ज�ल� त��च� ह�हच&क स�वक ल�भ� � �शसव� ठर�. �ल� सपषपण� $ च�क आ��स अस̂ स�&गण�र� स�वक अस�ल र $ स�रह# आ��स, जर $ अस̂ स�&गण��� वर कडक क�रव�ई कर असश�ल र �झ� भहवव� 7�क�� आ��. �झ� स�वक �झ�� द�ष�&बदल �ल� एकट� ग�ठ$ न स�&ग�ल अस̂ त��&न� खबरद�र�च� स�&ग�स क�&"? �झ� ख�ट� स�� �झ� स�वक कर� क�&"? स� अस�ल र त�� स�वक�&वर नजर ठ�व. क�रण � �झ� घ� कर शक�, अस� स�वक हफ$र ��ऊ शक�. अश� स�वक�&ल� क�म�वरन क�ढ$न ट�कण�� ऐवज� ल�&ब क�ठ�र� त��च� बदल� कर आहण त��च��वर ल# ठ�व �झ�� ��र�&च�� द�र�, क�रण अस� स�वक शत$ल� स�हमल अस$ शक�. त��च�� द�र� $ शत$च� म�ह�� हमळव$ शक�स स̂च शत$ल� ख�ट� म�ह�� द�ऊन ग�हफल ठ�व$ शक�स. �झ�� पज�ल� त�स द�ण���Y ल�क�&च� न�श कर�स न�&? �झ�� र�ज���ल व�सन�, च�र, सट� ख�ळण�र�, भ�मट� ह�&च��वर �झ� हन�&तण आ�� क�&? �झ�� र�ज���ल प�ण� व�वसथ� ��ग� ल�क�&च�� हन�&तण�ख�ल� आ�� क�&? ल�व, ट�क��, �Rद, हव��र� स�लसथ� आ�� क�&? �झ�� र�ज���ल श�� क�वळ प�वस�&वर हवस&ब$न आ�� क�&? जर स� अस�ल र, �झ�� र�ज�� द�षक�ळ पड$ शक�, म�ण$न त��बदलच� ��ग� हनग� कर�व�. श�क�� ल� च�&गल� हब��ण̂ उपलब7 आ�� क�? $ श�क��Yन� कज� ऊ हब��ण� उपलब7 कर�स क�&"? �झ�� र�ज���ल च�र व�वस�� जस̂ कd ष�, व��प�र (हवहव7 ग�षJच�), ग�&र प�ळण� (7नगर�, अह�र�, ग�र�ख�), स�वक�र� प�म�हणक म�णस�&च�� �ब�� आ�� क�&"? अर� र�ज�, �झ�� ��� अस� �झ�� पज�च�

Page 29: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

स�ख त��स�ठ� �झ� सगळ� �सक प�म�हणक, च�ण�#, व�व��र च$र, खर�, असल� प�ह�ज�. �झ� प�&च ख��, हकल�, व��प�र, श��, वख�र�, न��� व�वसथ� उतम असल� प�ह�ज�, ग�न��ग�र�ल� कठ�र हश#� झ�ल� प�ह�ज�. स�वक�&च�� च�&गल�� व ण$क�च� र�ज� कदर कर� अस̂ सगळ��&न� समजल� प�ह�ज�, त��म�ळ̂ सगळ� ल�क च�&गल� ���, म�ण� न�& "�थ� र�ज� थ� पज�". �झ�� र�ज���ल सगळ� ख�� एकम�क�&न� प�रक असल� प�ह�ज� रच र�ज� समdद व स�रह# ���. �झ�� र�ज���ल आहण ब���र�ल च�र�&न� �झ� हभ� व�ट� क�&"? श� व�टण� र�ज��स�ठ� फ�र म�तव�च� अस�. नगर�&च�� स&र#ण�स�ठ� त�� भ�व� ग�&व� वसल� प�ह�ज�, ग�&व�&च�� स&र#ण�स�ठ� त�� भ�व� ख�ड� बसल� प�ह�ज�. ख�ड�&च�� भ�व� श��, क� रण� असल� प�ह�ज�. त�� सगळ��&च� ववसथ�पन करण�र� अल7क�र� $ न�म�व��च� अस�. �झ�� र�ज��च�� अ&ररक स&र#ण�स�ठ� (च�र, ल�ट�र, ब&डख�र अश�&प�स$न) हशप�ई दल (प�ल�स) $ Dन� क�ल� आ��स क�&? �झ�� र�ज���ल लस��, अप&ग, वdद, आज�र� ह�&न� क�ण� द �ष त�स द�� क�&? $ र�ज� आ��स, म�ण$न सव क�ळ �झ�� ल�क�&च��च ह��च� �ल� हवच�र कर�व��च� अस� �� �ल� ल#� आ�� क�&"? न�रद प�ढ� स�&ग�, अर� र�ज�, $ न��म� ��ग� पक�र� �झ� प�ष�ख, व ण$क, ��लच�ल� (द��ब�ल�), ब�लण� ठ�व�स क�&"? � द#� ब�ळगल��न� �झ� सथ�न �झ�� व ब���रच�� ल�क�& ��ग� र�ह�ल. $ �झ�� ल�क�& र�जहशष�च�र�न�स�र व ण$क ठ�व�स क�&? $ �झ�� शर�र पकd �च� ��ग� क�ळज� घ��स क�&"? �झ� वDद, हभषक च�&गल� ज�णक�र आ�� क�&? � �झ� ह�हच&क आ�� क�&? �झ��कड� न��� म�&गण��स�ठ� आल�ल�� हफ�� द� व आर�प� ह�&न� $ हबनच$कररत�� प�रख�स क�&? त��&च��वर अन��� �� न��J न�&? ज�� आलश�न� �झ��वर भरवस� ठ�वल� त��च� भरवस� ख�ट� ठर न��J न�&? �झ�� र�ज���ल ल�क ब&ड�ळ� करण�र न��� ह�कड� �झ� ल# आ�� क�&? �झ� सDहनक �झ��स�ठ� प�ण द��ल� ��र आ�� क�&"? �झ�� र�ज���ल ब�हण�&च� $ ��ग� आदर कर�स क�&"? जर अश�रर�न� $ त��&च� आदर कर असहशल र त�� �झ� फ��द� आ��. व�द�च�� हशकवण$क�वर �झ� भरवस� आ�� क�&? अश� ब�हण�&न� $ द�न, भ�ट� आहण दह#ण� द��स क�&? $ प�म�हणकपण� �ज कर�स क�&? $ व�जप�� आहण प�&डररक �ज

Page 30: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

कर�स क�&? त��&च� फ��द� ���. $ वड�ल7���Yच�, हवद�न�&च�, वdद�&च�, आदर कर�स क�&? �झ�� र�ज���ल उ&च व�ढण��� वd#�&च� $ स&र#ण कर�स क�&? अश� झ�ड& ख$प उप��ग�च� अस�. अश� उ&च व�ढण��� वd#�&म�ळ̂ प�ऊस व�ढ� �� �ल� म��� आ�� क�&? $ क�ण�वर उग�चच र�ग�व�स क�&? �झ� प�र�ह� �झ� सनम�न कर� क�&"? अश� व�गण��म�ळ̂ �झ� हक= सव द$र पसर�ल व त��म�ळ̂ �ल� हवर�7 करण�र� �ल� वचक�ल. �झ� 7म , क�म व अथ स�7ण� स�प� ��ईल. अश�रर�न� ग�णव&�&च� सतक�र करण�र� र�ज� व त��च� र�ज� क7��� द�tख� ज� न���. अस� र�ज� जग लज&क� व समdद�च� उपभ�ग घ��. �झ�� र�ज�� क�ण��� सजजन�वर च�र�च� आर�प �� न���, अस̂ �व��& ��� ज�व��& �झ� म&त�, न����7�श श�स ज�ण नस�. म�ण$न $ अस̂ प��हशल हक&, �झ� म&त� व न����7�श श�स ज�ण�. ज�� हदवश� एक�द� च�र ल�&च द�ऊन क��द�च�� कच�ट�$न स�ट�ल व हनरपर�7� �र&ग� ज�ईल त�� हदवस�प�स$न �झ� �� स स�र ��ईल, म�ण$न अश� ग�षJब�ब $ हवश�ष द#� ब�ळगहशल. न��� द��&न� श�म&�ल� एक व गर�ब�ल� द �सर� अस� भ�द �झ�� र�ज�� ��ऊ द�ऊ नक�स. गर�ब हनदoष व श�म& द�ष� अस̂ अस�ल र गर�ब�च�� ब�ज$न� हनव�ड� झ�ल� प�ह�ज� क�वळ ह�&स�ठ� कW, � हनदoष आ��. र�ज�च�� चRद� द�ष�&प�स$न $ म�क आ��स क�&? � चRद� द�ष अस̂, द�व न म�नण�, ख�ट� व�गण�, अक�रण� ��7, ब�स�व7पण�, उश�र करण�, श��ण��&श� स&पक� न र��ण�, आळस, अलसथर मनलसथ�, एक�च�च सल� घ�ण�, ह� अह��च� ज�न नसल�ल��कड� म�ग दश न�स�ठ� ज�ण�, हदल�ल� शबद न प�ळण�, ग�प� न र�खण�, फ��द�च�� ��जन�&कड� द �ल # करण�, प$ण हवव�क�हशव�� हनण � घ�ण�. त��हशव�� पज�बदल �च��च� भ�वन� अस̂ �झ�� आ�� क�&? अस̂ द�ष �झ�� जर उतपन झ�ल� र $ बरब�द ��हशल �� ल#� ठ�व. $ �झ�� ख�जग� ज�वन�& स�ख� आ��स क�&"? अस̂ पश हवच�रन न�रद र�ज� ��ल7ष�र�ल� स�व7 कर�. वDश&प��न प�ढ� स�&ग�, एवढ� ब�ल$न ऋष� थ�&ब�, त��न&र ��ल7ष�र त��&न� हवच�र�, व�द�च� ज�न, व�सहवक स&पत�, पतन� आहण श�स�च� ज�न खर�खर�च उप��ग�च� अस� क�&"?

Page 31: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

ऋष� स�&ग�, व�द�च� उप��ग �व��& ��� ज�व��& � अहग��त करन �ज स�र कर�, स&पत� �व��& उप��ग�च� अस� ज�व�� � � उपभ�ग�, पतन� �झ�� व&श�च� हदव� द�� �व��& उप��ग�च� ठर�, श�स�च� उप��क� �व��& लसद ��� ज�व��& त��च� व�पर क�ल� ज��. त��न&र न�रद र�ज�ल� हवच�र�, मल� स�&ग, ज� �झ� अल7क�र� कर�$न हमळ�ल�ल�� पDश�$न त��&च� व�न घ�� � ब���रन ��ण��� व��प���Yकड$न ल�&च घ� अस�ल, र �ल� त��&च� � सव� म�ड�व� ल�ग�ल. क�ण��� व��प�र� अश� रर�न� �झ�� अल7क���Yन� हवक घ� अस�ल र � �झ� फसवण$क आ�� �� ल#� घ�. अर� र�ज�, श��ण�� ज�णक�र वdद ल�क�&च� क�� म�णण� आ�� � न��म� ऐक ज�. र�ज�� प�ण�पभ�व व�ढ�व�, श�� स�7�र�व�, पश�स&पत� व�ढ�व�, फळ�फ� ल�&च� व�ढ व��व� ह�स�ठ� ब�हण�च� आहशव� द उप��ग� ��� त��स�ठ�, न��म� ब�हण�&न� म7 आहण स�ज$क �प�च� हश7� द�ण� च�&गल� अस�. अर� र�ज�, �झ��कड� क�म करण��� क�र�हगर�&न� आहण कल�क�र�&न� ज� स�ह�त� त��&च� क�म करण��स�ठ� ल�ग� � हन�हमपण� हमळ�ल अस̂ प��, त��&च� व�न त��&न� न म�&ग� द� ज�. ज� अस̂ क�म करण�र� च�&गल� क�म कर�ल त��&च�� क�म�च� स�� कर ज� व च�&गल� क�&म न��� झ�ल� र � क�& झ�ल� न��� त��च� खर� म�ह�� हमळव$न त��वर उप�� श�7$न क�ढ म�णज� स� प�नt ��ण�र न���. अस̂ क�ल��&न� �झ�� क�म करण���Yच� �झ��वर�ल हवश�स वdदJग ��ईल व �झ� हक= सव त ��ईल. घ�ड�, �त�, रथ अश� ग�षJच�� ब�ब ऋष�म�नJच� म हवच�र� घ� ज�. शस�, अस�, आ��7&, ��द�च� इर स�म�ग� अश�&च�� ब�बस�द� ज�णक�र ऋष�म�नJच� सल� घ� ज�. त��हशव�� म&त, &त, ज�रणम�रण, हवषप��ग, हवषकन�� अश� ग�ष�स�द� अश�&च� म म�तव�च� अस�. आग� (ज�ळप�ळ), सप द&श, ज&गल� श�पद&, र�गर�ई आहण र�#स (द�ज न) ह�&च�� प�स$न �झ� पज� स�रह# ठ�व, त��स�ठ� ज� क�&�J कर�व� ल�ग�ल � सगळ� कर ज�. त��म�ळ̂ $ ख�� अथ� न� त��&च� म��ब�प ��हशल. हवश�षकरन आ&7ळ�, म�क�, अप&ग, व��&ग� (शर�र� न बर� ��ण�र� द�ष असल�ल�). हमत��न आहण स&न��स� ह�&च� हमत ��. त��&च� क�ळज� घ�ण��� र�ज�ल� इ&द�च� बळ हमळ� �� ल#� अस$ द�. �� र�ज� �झ�� � स�� द�ष क7��� उतपन

Page 32: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

��ण�र न��� अस̂ प��, अहहनद�, आळस, हभ�, ��7, मन�ग&ड, ब�द�भ�द (स&भम�वसथ�, ��ग� हनण � न घ�� ��ण�). ��ल7ष�र � सगळ� बRद�क न�रद�&कड$न ऐकल��वर नमपण� उठ$ न त��&च� प�� 7र� व ब�ल�, "ऋष�वर, आपल�� उपद�श�म�ळ̂ आम��ल� ब�� च आमच�� जब�बद��� बदलच� ज�ण झ�ल� आ��. आपण स�&हगल��पम�ण� आम�� सगळ� ब&7$ आमच� क व�� प�र प�ड$ अस̂ म� सव�Yच��व�न� आपल��ल� आश�सन द��". वDश&प��न स�&ग�, "प�&डव त��पम�ण� र�ज�क�रभ�र प��� व �थ�वक�श सव पdथव�च� सव�म� ���, अर� जनम�ज��".

अख�र�स न�रद त��ल� ब�ल�, "ज� र�ज� सम�ज��ल च�र वण�Yच� स&र#ण कर� � हदलगवज�� ��� व श�वट� इ&द�च�� पद�ल� प���च�". प�ढ� � स�&ग�, "जर च�&गल� ग�ण� ल�क �झ� र�ज� स�ड$न इरत ज� अस�ल र स̂ क�& ��� � प�� व त��च� क�रण� हनपट$न क�ढ. क�रण, अस� पज�जन र�ज�� स�ड$न ज�ण� र�ज��च�� ह��च� नस�".

अश�रर�न� सभ�गd� पव� �ल ल�कप�ल सभ�ख��न पव� च� प�&चव� भ�ग स&पल�.

Page 33: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ� पव भ�ग स��व�(ल�कप�ल सभ�ख��न पव प�ढ� च�ल$)

वDश&प��न प�ढ� स�&ग�, न�रद�&च�� पशम�ललक�ल� आ� ��ल7ष�र उतर द�ण��स स�रव� कर�. त��आ7� � त��&च� औपच�ररक प�ज� कर� व ब�लण��स स�रव� कर�. ��ल7हषर स�&ग�, "पहवत ऋष�वर, 7म� �ल सत� आहण नDहक� जश� श�स� स�&हगल� आ��, त��पम�ण�, म� व म�झ� ब&7$ �थ�शक� व म�� द� प�लन कर आ��. त��च पम�ण�, प$व= ��ऊन ग�ल�ल�� आमच�� प$व ज�&च� अन�करण त��प�स$न हमळण��� फळ�&स�ठ� आम�� करण�र आ��च. म� आपल��ल� आश�सन द�� हक&, आमच�� प$व ज�&न� ज� प�ण��च�, हन�च� म�ग आम��स�ठ� आख$न ठ�वल� आ�� त��पम�ण�च आम�� सगळ� आमच� क व�� प�र प�ड$ . वDश&प��न ब�ल�, ��ल7ष�र प&ड�च� स�प�त, म�ठ� हक=म�न, न�रद�&न� स�&हगल�ल�� त�� सगळ�� ग�षJच� #णभर आढ�व� घ�� व ऋषJबर�बर प�नt ब�लण��च� स&7� प��b ल�ग�. � ऋष�वर न�रद ज��&च�� ज�न�ल� क��J म�� च� न���, ज� हवशभर भटकल��म�ळ̂ सव पक�रच�� सव�ल�&न� Vड द�ण��च�� ��र� न��म� अस�, ज��&न� सगळ��&च�� प$व ज�&न� प�ह�ल� आ��, आहण आ� ज� आर�म� त��&च�� आसन�वर सथ�नपन झ�ल� आ��, त��&न� ��ल7ष�र क� ��ल�न� हवच�र�, "स�&ग� ऋष�वर, आपण सगळ̂ दरब�र ड�ळ��न� प�ह�ल� आ��, त��कर� म� �म��ल� हवच�र� कW, अस� सभ�गd� आपण आ7� क� ठ� प�ह�ल� आ�� क�&"? �� पश ऐकल��वर न�रद ग�ल�ल��ग�ल� �स त��च��कड� बघ ब�लल�, "अर� म�झ�� ब�ळ�, म� आ�प�Y क�ठ��� अस� रतन�&हक जडवल�ल� स�न��च� ख�&ब� असल�ल� सभ�गd� बहघल�ल� हक&व� ऐकल�ल�स�द� न���. �झ� �� सभ�गd� अज�ड आ��. पर&�, म� �ल� ��ऊन ग�ल�ल�� �म�च� द�लन, म��ब�द�म�न वरण�च�, द�व�&च� र�ज� इ&द�च�, क� ब�र�च� ज� कDल�स� आ�� कस� ��� � स�&ग$ शक�न, त��च पम�ण� बह�च� घरस�द� ह� पक�रच�� हदव� व�स$ ���. त�� सगळ�� सभ�गd��& दDव�, म�नव� आहण अस�र� स&कलपन�&च� स�रख�च सम�व�श ��� जस� �झ�� ह� सभ�गd�� आ��. त�� व�स$&च� प�ज� सगळ� द�व आहण हपर हनत� कर आ��. स�ध� व गण (उपद�व�), �ज

Page 34: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

करण�र� बDर�ग�, वDद�क �ज� रमल�ल� म�न�गण, बह�ल� द�न करण�र� लसद अस̂ सव ज�� आ�� त��&च� म�ह�� म� �ल� स�&ग�न जर �ल� त�� आसथ� अस�ल". वDश&प��न प�ढ� स�&ग�, � ऐकल��वर �थ� जमल�ल� सगळ� ऋष� व उचच दज� च� ब�हण � ऐकण��स�ठ� फ�र आ$र असल��च� द�खव�. � सगळ� एकतच ब�ल�, "स�&ग� म�न�वर आम��ल� सगळ� � ऐकण��च� आसथ� आ��. � सभ�गd�& क�ठल�� स�म�ग�प�स$न बनवल�ल� ���? त��&च� व��प#�त हक� ���? त��&च�� ल�&ब� व र&द�च� कलपन� द�. त�� बह�च�� सभ�गd�� क�ण �ज�र� ल�व अस&? इ&द�च�� सभ�गd�� क�ण �� अस&? हववसव�न�च�� (�म) सभ�गd�� कस� क�म च�ल अस̂? वरण आहण क� ब�र�च�� सभ�गd��च� स�द� आम��ल� म�ह�� स�&ग�. अ�� ब�हण ऋष� न�रद, आम��ल� � सगळ� स�&ग�. आम��ल� � सव समज$न र��व��च� आ�� र� तवरर स�&गण��स स�रव� कर�व�. प�&डव�&च� � उतस�� प��bन न�रद त��&न� म�ण�ल�, अ�� र�ज�&न�, म� त�� सगळ�� सभ�गd��&च� म�ह�� �मव�र एक�म�ग�म�ग एक अश� स�&ग�, र� � ऐक�. अश�रर�न� सभ�गd� पव� �ल ल�कप�ल सभ�ख��न पव� च� स��व� भ�ग स&पल�.

Page 35: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग स�व�(ल�कप�ल सभ�ख��न पव प�ढ� च�ल$)

न�रद स�&ग�, पथम म� �म��ल� इ&द�च�� सभ�गd��च� स�&ग�, � �ज�न� चमक अस�. इ&द�न� � त��च�� पस��च� फळ सवरप हमळवल� ���. स$�� च� चमक असल�ल� � सभ�गd� श��न� सवt ब�&7ल�ल� ���. � एक� ज�ग� लसथर नव��, � इ&द�च�� मज=न�स�र क�ठ��� ज� अस̂. त��च� ल�&ब� एकश�पन�स ��जन� व एकश� ��जन� र&द� अस� म�ठ� अव�ढव� ���. त��च� उ&च� प�&च ��जन� ���. त�� पव�श क�ल� हक&, सगळ� थकव�, वdदतव, हभ�, स&प�ष� �� अस̂ सगळ� श�भ आहण पहवत �� अस̂, कम�ल�च� पसन� व�ट अस̂. त��च�� दश न�न� स�दDव प�प �� अस̂. त�� उतम सज�वट व इर स�म�न ��� आहण त�� दDव� वd# व�ढल�ल� ���. � सभ�गd� अत�& आन&दद��क ���. त�� सभ�गd���ल एक� पशसथ आसन�वर � इ&द आहण त��च� पतन� स�च� हच�� स�द�� न� पसन हदसण�र� व वDभवश�ल� अश� बसल�ल� अस&. हवल#ण अस̂ त��च� � रप क�णत���� शबद�न� वण न कर� न ��ण�र� अस̂ अस�, त��च�� द&ड�ल� द&डब&7 द�हगन� अस�, म�थ��वर हशर�म�क$ ट आहण अ&ग� प�&ढर� श�भ अ&गरख� अस�, गळ�� र&ग�ब�र&ग� फ� ल�&च�� म�ळ�, त��च�� द�न ब�ज$स स�द� , हक&= आहण वDभव अश� �न द�व� उभ�� अस. सगळ�� �जद�व�स�द� त��च�� दरब�र� सदDव ��र अस&. त�� हशव�� त�� सभ�गd�� अन�क मर �जर अस&, ज� सगळ�� गd�सथ�&च�� क�म� मद कर अस�. लसद, सवहग � द�व� अन�क स&ख��न�, स�ध� सगळ�� ��ग��च�, द�व आहण मर त��&च�� हवहव7 र&ग� वस� अस̂ आहण गळ�� म�ळ� घ�ल�ल� अस̂ इ&द�च�� आज�च� पह#� कर ��र अस̂ उभ� अस&. त�� सभ�गd�� दDव� ऋष� आप�पल�� सथ�न� हवर�जम�न अस ज� त��&च�� प�हवत��च�� �ज�न� ळप ���, त��&च�� प�ण�पभ�व�न� शहकम�न झ�ल�ल� अस̂ � ज��&न� सव द �tख�च�� क�रण�&च� न�श क�ल� आ�� व ज� कस�च��� हच&� कर न��� अस̂ आहण सदDव स�म�ज कर अस� � स�द� इ&द�च�� स�चन�च� पह#� कर असल�ल� हदस ���. त�� हवश�ष अस̂ पर�शर,

पव , शवन , गलव, आहण श&ख ���. त��हशव�� म�न� गRरहशरस, द�व� स, ��7न, सव�न, म�न� हदघ मस, पहवतपन, ��जवलक�, भल�क�, उद�लक, सव�क��, �&ड, भ�&द�न�, �हवषम,

हगर�श, र�ज� �ररm&द, ऋष� हद, उद�रश�&हडल�, परसर�, कd हषवल, वटसख�द, हवष�ख�,

Page 36: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

हव7��, क�ळ, कर�लद&, स�, हवशकम न, �म�र आहण इर प�षकळ ऋष� सथ�न�पन ���. त���ल क�&�J लसच�� उदर�$न आल�ल� र क�&�J �व�वर (क�वळ प�णव��$ घ�ऊन)

जगण�र�, क�&�J फक अग� ख�ऊन र��ण�र� अस̂ बर�च ज� वज7�र� इ&द�च� उप�सन� कर� � �जर ���. स�द�व, स�न� व व�ललमक� ज� त��च�� प�स�मथ�� स�ठ� सगळ��न� ज� आ�� �स�द� ���. सत�वचन� सहमक, पच�� ज� भक�&च�� इच�� प$ण कर�, म�7�हथ�, व�मद�व, प�लसत�, प�ल�, ��, मर आहण मररच�, सथ�न�, कह#व, गRम, रकख�, म�न� वDशवण, म�न� कलखहवख�, अश�व�, ह�रनम�, समव , द��व�, स�मथ� व�न हवश#�न, कणव,

क�त���न, त��हशव�� ग�ग� आहण कRहशक अस̂ सगळ� त�� सभ�गd�� उपलसथ ���. त�� हठक�ण� दDव� प�ण� व दDव� वनसपह ��त��. हवश�स, ब�द�, सरसव�, क� ब�र, क व�, स�ख अश� आणख�न क�&�� म�णस�ल� मद करण��� द�व� �थ� ��त��. न�रद प�ढ� स�&ग�,

त�� सभ�गd�� अर� प&ड�प�त�&न�, सवग� �ल प�ण��न� भरल�ल� ढग&, त��&च� गडगड�ट, हवज�&च� कडकड�ट, व�र� आहण हवहव7 भ�&कर आव�ज स�द� �थ� उपलसथ ���. त�� सभ�गd��च�� प$वiकड�ल ब�ज$स सत�हवस �ज�च� अग� उभ� ���. अग�, स�म, इ&द�च� अग�, हमत�च� अग�, स�हवत�, आ� मन, भ�ग�, हवश�स, स�ध� आहण म��ग�र बd�सपह, श��, हवश�वस�, हचतस�न� आहण स�मन, रण, �थ� �ज� ब�हण�&न� द�व��च� सगळ� स�म�न ठ�वल�ल� ���. त��हशव�� हवहव7 ग�, पdथव�, �र� ह�&च�� द�व� उभ�� ��त��. �ज� उचच�रल� ज�ण�र� सव म&त ��र लसथ� �जर ���. अस&ख� अपसर�, ग&7व त��&च� स&ग� व�द� ह�&च� जलस� च�ल$ ���. � सगळ� वल�च� आहण वdत�च� बळ� घ�ण��� श�� इ&द�च� हव7�प$व क स�� कर ���. त��हशव�� बर�च उचचक�ट�च� ब�हण व ऋष� त�� सभ�गd�� �� ज� कर ���. त��&च�� अ&ग�वर फ� ल�&च� द�हगन� त��&न� परर7�न क�ल�ल� ���. �थ� ��ण�र� सवग� �ल �जसव�, आप�पल�� रथ�$न ज��&च�� रचन� हवहव7 आहण हवल�भल�� ��त�� हदस ���. पत�# बd�सपह आहण श�� �थ� न��म�च उपलसथ अस&. त��हशव�� अन�क म�ठ� पसव� जस̂ भdग� आहण सपष= ज� ब�ह� इक�च श�ष ��� त��&च� हनत� ��ण� व ज�ण� त�� सभ�गd�� �� अस̂ त��च� रथ स�म�च�� रथ� इक̂च स�&दर व पसन करण�र� ���. त�� हवल#ण सभ�गd��ल� सगळ� प�म�&न� प�षकरम�ललन� अस̂ ओळख�. श�ज करण��� त�� सवग� च�� र�ज�च� सभ�गd� कस̂ ��� � स�&हगल�, आ� �म�च�� सभ�गd��बदल स�&ग�.

Page 37: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

अश�रर�न� सभ�गd� पव� �ल ल�कप�ल सभ�ख��न पव� च� स�व� भ�ग स&पल�.

Page 38: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग आठव�(ल�कप�ल सभ�ख��न पव प�ढ� च�ल$)

त��न&र न�रद प�ढ� स�&ग�, अ�� र�जष= ��ल7ष�र�, आ� म� �म��ल� हववसव�न�च� म�लग� �म त��च� सभ�गd� कस� ��� अथव� आ��, � स�&ग�. आ� म�झ� ऐक�, चमकवल�ल�� स�न��स�रख� चमकण�र�, हवशकम� च� रचल�ल� अस̂ � सभ�गd� स�7�रणपण� श&भर ��जन�&प�#� ज�स र&द व ल�&ब अस̂ #�तफळ�च� अस�व�. त��च� चमक स$�� स�रख� ���. त�� ज� इच�� कर�ल � हमळ अस̂. त��च� आ�ल �पम�न स�म�न� म�णज� न ज�स न कम� अस̂ अस̂. पर&�, न��म�च आल��दद��क अस̂. �थ� द �tख, द�ब ल�, वdदतव आहण प�प पवdत� ह�&न� ज�ग� नव��. सगळ�� ग�ष� ज��&च� अप�#� सवग� �ल अथव� पdथव�वर�ल म�णस� कर� त�� सगळ�� हचज� �थ� ��त��. जण$ त��&च� पदश नच म�&डल�ल� ���. म�णस�ल� स�खवण��� अश� ज�� क�&�J हचज� अस$ शक� त�� सगळ�� �थ� ��त��. चहवष ख�दपद�थ , प���, ज� ख�ण��च�, च�ख�व��च� अथव� च�ख च�ख हपण��च� व ख�ण��च� अश� सगळ� �थ� ���. �थ� असल�ल�� फ� ल�&च�� म�ळ� अहश� स�ग&7� व हवहव7 र&ग�&न� नटल�ल�� अश� ��त��. �थ� असल�ल� वd# ग�ड फळ�&न� डवरल�ल� ���. हवश�ष अस̂ हक&, � वd# आपण ज�� फळ�च� अप�#� कर � फळ तवरर द� अस̂. म7$र प�ण� थ&ड व क�मट जस̂ �म��ल� प�ह�ज� स� �थ� असल�ल�� झ��Y$न हमळ ���. �थ� अन�क म��न पसव�, ��ग� आहण ब�हण म&डळ� म�ठ� पस&न मन�न� सदDव उपलसथ अस&. �थ� त�� सभ�गd�� हववसव�न�च� प�ज� करण��स�ठ� अन�क ल�क�तर आतम� सद�व �� अस&. त�� ���ह, न�fष, प�र, म&7त�, नdग, र�जष= तसदस��, कd व�� , सRशवस, अररषन�म�, लसद,

कd व�ग, ह��, हनहम, प7 न, हशव�, मतस�, पd�लक�, बd�धथ, वत , मर, क� हशक�, स&कस�, स&कd ह, ध$व, च�सव , सद�सव�हम , र�ज� क व�� , र�ज� भर, स�रथ, स�हनथ�, हनष�7, नळ, द�व�द�स, स�मन, अमवररष, भहगरथ, व�सव, व7 सव, पdथ$व�ग, पdथ$शवस,

हपशदस, वस�मनस, #�प, स�म�वल, वdशदग�, वdशस�न, प�रक� तस, धवलजन, रलथन, अष हसन,

हदल�प, �जसव� ऋष� उहशनर, औहशनर�, प�&डललक, स� ह, सरव�, स�च�, अ&ग, ररष�, व�ण�, र�ज� द�शम&, शJज�, ज�, भ&गस�र�, स�न�थ, हनश�द, बह�नर, कर&7म, वलल�क, श�दमन,

आहण म��बलश�ल� म7$, ऐल�, र�ज� मर, कप�, हतनक, शद�व, अज� न, व�सव, ससव,

Page 39: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

कd षसव, र�ज� ससहब&द$, दशरथ�च� म�लग� र�म, लकमण, पद न, अलक , क#स�न, ग�,

गRरसव, र�म जनम�ज��च� म�लग�, बहदत, हनभग, स�गर, भ�ररद�मन, म�सव, पdथसव, र�ज� जनक, र�ज� वDन�, वर�स�न, प�रलज, जनम�ज�, हतग , र�ज� उपररचर, र�ज� इ&दद�मन,

हभमजन�, गRर�हपष, नळ, ग�, पद, मच�क�&ड , भ$ररद�मन, पस�न�लज, अररषन�म�, स�दमन,

पdथ$लRसव, अषक, त��हशव�� श&भर मतस� घर�ण��च� र�ज�, �ज�र� हवप, श&भर��bन ज�स �� र�ज�, 7dर�ष� न�&व�च� श�कड�, जनम�ज� न�&व�च� आठ र�ज�, बहदत न�&व�च� श�कड� सम�ट, इर� घर�ण��च� श�कड�, द�नश�प�#� ज�स हभषम, श�कड� पहहव&ध�, श�कड� न�ग र�ज�, श�कड� पलस, श�कड� कस आहण क� स, श&न� र�ज�, �मच� हप� प&ड� , उस&गव, सतथ,

द�वर�ज, ज�दथ, त�� हशव�� श&भर�प�#� ज�स अशम�7 �ज क�ल�ल� र�ज�, ब�हदम�न र�जष= वdषदर, त��च� ल�क�तर म&त� म&डळ, ससहव&द$ न�&व असल�ल� श�कड� र�ज�, अस&ख� ब�हण ज��&न� म�ठ� पस�� करन � पद हमळवल� आ�� अस̂ सगळ� �थ� �म�च� आज� घ�ण��स�ठ� उपलसथ ���, अस�. त��हशव�� अगसत�, म�&ग, क�ळ, मdत�$, शव�वर ह��� करण�र� म�&ग ऋष�, अन�क ��ग�, ��हगन�, त��हशव�� अग�सवत, फ�नप, उषमपक,

सव�7व, व�=शद आहण इर पक�रच� हपर, हववसव�न�च�� म�ल�&च�� स�व� उपलसथ ���. क�लच� आहण �ज�च� $प त�� आण$न स�डण�र� पट� हदस ���. सव प�प� आतम� गद= करन द�ट�व�ट�न� �थ� उभ� अस�. त��हशव�� ज� उतर��ण� म�ल� �स�द� �थ� त��&च� �म क�व�� ��� त��च� पह#� कर असल�ल� हदस ���. त�� सभ� आतम��&च� ��ण� ज�ण� अव���पण� च�ल$ अस�. त��वर ल# ठ�व$न हचतग�प�च� स�वक ��� त��&न� �मद$ अस̂ म�ण�. �थ� हश&गसप, पलस, क�स ज��च� वd# ���. � सगळ� न���द�व�च�� आज�च� पह#� कर असल�ल� हदस ���. त�� सभ��ल हपर�&च�� द�लन� अन�क अस� ज��&च� न�&व� स�&गण� अशक� आ��. स�ख� म�ल�ल�, द�tख� म�ल�ल� अस̂ सगळ� �थ� म�त आन&द� व�वर�&न� हदस�. प�प�तम� त��&च�� हश#�स�ठ� व प�ण��तम� त��&च�� बह#स�स�ठ� पह#� कर�&न� हदस ���. त�� हपश�चच�&च� आ ब���र अस̂ हफरण� ह� एक हनत��च� ग�ष ���. त�� सगळ��&च� गण� क�वळ अशक� आ��. � सभ�गd� इ&द�च�� प�षकरम�ललन� पम�ण� �ल ���. � अव�ढव� सभ�गd� हवशकम� न� त��च�� द�घ पस��न&र ब�&7ल� ���. �म�च�� �ज�&न� चमकण�र� � सभ�गd� हवल#ण स�&दर ��� त��

Page 40: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

घ�र पस�� करण�र� पसव� श�&पण� आपल� पस�� कर ���. त��&च�� अ&ग�वर सवच� झग� ���. त��&च�� गळ�� फ� ल�&च�� म�ळ� व ��� क&कण ���. त��&च� श�ण� त��&च�� झग��वर लल��ल�ल� ���. अस̂ स&न��स� सदDव त�� सभ� �� ���. क�&�J ग&7व , अपसर�, स&ग� व व�द� ह�&च�� हवहव7 7$न�न� � आसम& पसन कर ���. �थ� ��स� हवन�द ह�&च� फव�र� उड अस&. सगळ� आसम& स�ग&7�न� पसन झ�ल�ल� अस�. गण� कर� ��ण�र न��� इक� गद= व त�� न��� म�गण���Yच� वद ळ अश� ���. अस̂ आ�� हपर�&च�� र�ज�च�, �म�च� सभ�गd�.

आ� म� �म��ल� वरण र�ज�च�� सभ�गd��च� म�ह�� स�&ग�. त��च� न�&वस�द� प�षकरम�ललन� अस̂च आ��. अश�रर�न� सभ�पव� �ल ल�कप�ल सभ�ख��न पव� च� आठव� भ�ग स&पल�.

Page 41: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग नवव�(ल�कप�ल सभ�ख��न प�ढ� च�ल$)

न�रद प�ढ� स�&ग अस�, अ�� र�जष= ��ल7ष�र, वरणद�व�च� सवग� �ल सभ� हच�� वDभव�स�ठ� अ�लन�� आ��. म�प� � �म�च�� सभ� एवढ� आ��. त��च�� हभ&� व कम�न� श�भ र&ग�च�� अस�. त��च� क�म हवशकम� च� क�ल� आ��. � सभ�गd� प�ण�� उभ� आ��. त��च�� सभ�व�र दDव� झ�ड� रतन& म�णक�&न� जडवल�ल� अश� आ��. त�� झ�ड�&न� चवद�र फळ& व स�&दर फ� ल& �� अस�. अश� फळ�फ� ल�&न� डवरल�ल� � झ�ड& हवहव7 र&ग�&न� सजल�ल� अस�, त�� सभ�गd�� भ�व� क�ळ��, प�&ढ�� , ल�ल, हपवळ��, हनळ��, र�ख�ड� र&ग�च�� �ट� असल�ल� घरट� आ��. त��&$न हवहव7 र&ग�च� प#� र�� अस�. � प#� त��&च�� स�श�व� हकलहबल�ट�&न� � आसम& पसन कर अस�. त�� घर�च� 7न� सवt वरणद�व आ��. त�� सभ�गd�� प�षकळ आसन& आ��. त���ल एक� उ&च ज�ग� वरण हवर�जम�न अस�. त��&च�� अ&ग�वर रतनजड� अ&गरख� अस� व अ&ग�वर मRल�व�न रतन�&न� मढवल�ल� द�हगन� अस�. त��च� पतन� स̂च उ&च� वस न�स$न त��च�� ब�ज$ल� न��म� बसल�ल� अस�. आहदत� वरण�च�� स�व� उपलसथ अस�. वरण �� एक� प&चम��भ$�&च� द�व आ�� त��पम�ण� त��च� क व� ह� सdष� च�ल अस�. त��च�� स&ब&7� असल�ल�� व�स�क�, #क, न�&ग र�ज� ऐर�व, कd षण, ल���, पद, म��शहकम�न हचत आहण इर न�&ग द�व कमवल, अशर, 7dर�ष� , वल�क, महम, क�&ड7र , कर�क�टक,

7न&ज�, पहनम, म��शहकम�न क�&दक जण $ पdथव�च� र�ज�, पह�द, म�हशकद, जनम�ज� आणख�न बर�च �� सव उतम ल#ण� असल�ल� व म�ठ� फण� असल�ल� त��च�� दरब�र� उठ बस कर अस�. क�ठल���� ग�ष�च� हफक�र नसल�ल� � सगळ� सप वरणर�ज�च� स�व� कर अस�. हवर�चन�च� म�लग� वल�, पdथव�लज नरक, स&घद , हवपहचत�, द�नव कलक&ज, स���न�, द�म� ख, स&ख, स�मन, स�मह, घट�दर, म��पसव , करथन, हपथर, हवशरप,

सवरप, हवरप, म��स�र, दशग�व, वल�, म�घ�वसस, दसवर, हत�व, हव�भ$, स&घद,

इ&द�पन �� दDत� व द�नव �थ� अस�. त��&च�� अ&ग�वर स&प$ण द�हगन� अस� व गळ�� म�ळ� अस�. क�न� म�ठ� क�&डल& अस� . ड�क��वर म�क� ट अश� हदम�ख� � त�� सभ� व�वर�&न� हदस�. बह�च� वरद�स ल�भल�ल� अस̂ � त��&च�� शR�� न� ख��न�म

Page 42: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

झ�ल�ल� �थ� हवर�जम�न अस�. � सगळ� वरण�च� भक अस�. वरण�च� हचन� आ�� फ�&स�, त��बर�बर च�र स�गर�च�� द�व�&, अन�क नद�&च�� द�व�&, त�� हवश�ष करन भ�हगरथ�, क�लल&द�, हवद�श�, लस&7$, द�वनद�, नम द�, व�नव�, हवप�श�, शद$, च&दभ�ग�, सरसवह, इर�व�, हव�श�, ग�द�वर�, कd षणव�न�, आहण नद��ल र�ण� क�व�र�, हक&प�न�, हवस�ल��, वDरण�, हत���, ज�लशथल�, सRन�, चम� व�, पन स�, शर�$, वरवत��, ल&गल�, करट���, अत�ई, ल�ल र&ग�च� म��नद�, ल�घ�ह, ग�मह, स&ध��, हतश�स�, अश� सगळ�� जगभरच�� पहवत नद� आहण नद त��&च�� प�हहन7�क द�व� �थ� �जर अस�. त��&च�� हथ�Yवर ल�क आपल� प�प 7�ण��स�ठ� ज��. त��हशव�� अन�क ��ट� म�णज� कम� #म�च�� नद�, ल�व, झर�, ह�&च� पहहन7� स�द� �जर ���. अर� भर क� ळ��ल र�ज�&न�, वरण�च�� आद�श�&च� � प�लन कर अस�. ज�थ� ज�थ� प�ण��च� स&ब&7 ��� �थ� वरणद�व�च� स&ब&7 �� अस�, त��च�� आज� ब���र क�&�J�� ज� न���. म�ण$न सव प�हणम�त, वनसपह सगळ� वरण�च�� आज�न�च जग अस� त��म�ळ� त��च� प�7�न� सगळ�कड� ज�णव अस�. इर सभ�&मध�� जस� ग&7व आहण अपसर� ग�ण� बज�वण� कर� स� � ��थ�स�द� कर अस�. � वरण�च� स��पर ग�ण� व 7$न व�जव ���. ज�� डVगर�वरन नद� उगम प�व� त�� सगळ�� डVगर, पव �&च� पहहन7�स�द� �थ� उपलसथ ���. � व�हकसवरप� �थ� बस$न आप�पल�� पररलसथ�च� कलपन� एकम�क�&न� द� अस�. 7रण�क&प, भ$सखलन, जव�ल�म�ख�, व�दळ&, नद�&न� प$र ��ण� �� सगळ� त�� सभ� ठर अस� म�ण$न � सभ� �� र�ज� ��ल7ष�र�, जग�च�� दDन&द�न क�रभ�र�वर पभ�व प�ड अस� म�ण$न ख$प म�तव�च� अस�. त�� हक� म�णस� दग�वण�र �� स�द� �म�च�� सभ�$न ��ण��� स&द�श�न�रप ठरवल� ज� ���. अन�क दDत� आहण र�#स पव रप�&न� अस� � सगळ� त�� पव �&च� पहहन7� म�ण$न बसल�ल� म� प�ह�ल� आ��. क�&�J दDत� जव�ल�म�ख� व 7रण�क&प�च� पहहन7� ��� � त�� ब�ब आपल� हवच�र म�&ड�&न� म� प�ह�ल� आ��. सगळ� �थ� ठर� व क�&��व�ळ� एक�द� सपष=च�� (हक&व� त��&च�� ��ग��च�� इर ऋष�) मन� क�&�J आल� र � त��न� ह� सभ� स�&ग�व� ल�ग� व त��पम�ण� जर फरक कर�व��च� र � वरणद�व�च�� स&महन� �� अस�. अर� र�ज�, जग� ज� क�&�J नDसहग क आसम&� ��� � सगळ� ��थ� ठर अस�. वरण�च� प7�न म&त� स�नभ त��च��

Page 43: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

म�ल�&न�व&ड�&स� वरण�च� स�व� कर अस�&न� म� प�ह�ल� आ��. द�व बह�च�� सभ�$न सdष��ल हवहव7 ग�षJच� उगम (जनम) ठरव अस� त��पम�ण� त�� सगळ��&च� अ& (�� स) �म�च�� आहण वरण�च�� सभ� दDत�, द�नव आहण र�#स हनहm कर अस�.

उतपत� व हवन�श ह�&च� स&�लल व�वसथ�पन ह� च�र सभ�&$न �� अस�. �� $ समज$न घ�, ��ल7हषर�. म�ण$न द�व जस� सdष�च�� क�रभ�र�स�ठ� उप��ग� अस� स̂च दDत�, द�नव आहण र�#स स�द� उप��ग� अस� �� समज$न घ�. द�व उतपत� व वdद� प��� व दDत�,

द�नव, सगळ�� सdष�च� हवन�श प���. द�व�&च�� क��� प�ण� उप��ग�च� अस� स� प�प दDत� द�नव�&न� उप��ग�च� अस�. पत��क�च� क�� न�म$न हदल� आ�� स� आपस�कपण� �� अस� म�ण$न �� सdष� अव���पण� क�� र र��� अस�. ह� सगळ�� �न सभ�&च�� क��� च� ल�ख�ज�ख� इ&द�च�� सभ� नVदल� ज� अस�. अश�रर�न� ह� सdष� क�म कर अस�. त�� क7� क�ण� म�बर ऋष� क�&�J बदल स�चव� त��&च� नVद ��� व जर बह�न� म�न� क�ल� र � स�चन� इर सभ�&$न अमल� आणण��च� आद�श हदल� ज��.

अहश� च�ख अश�पक�र� �� सगळ� क�� हबनच$क अस̂ �� अस�. अश� आ�� वरण�च�� सभ�गd��च� म�ह��. आ� क� ब�र�च�� प�&चव�� सभ�च� म�ह�� म� ज� प�ह�ल� � �म��ल� स�&ग�. अश�रर�न� सभ�पव� �ल ल�कप�ल सभ�ख��न पव� च� नवव� भ�ग स&पल�.

Page 44: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग द��व�(ल�कप�ल सभ�ख��न पव प�ढ� च�ल$)

न�रद प�ढ� स�&ग�, वDशवण�च� � सभ�गd� त��च�� वDभव�स�ठ� ख��न�म आ��. त��च� म�प& अश� आ��, श&भर ��जन� ल�&ब आहण सतर ��जन̂ र&द आ��. त��च� रचन� सवt वDश�नर�न� त��च� म���व� शहक व�परन क�ल� ���. कDल�स पव �च�� स�रख� स�&दर आहण पभ�व� अस̂ त��च� सवरप आ��. त��च� चमक अश� आ�� हक&, � च&द�ल� ग�ण ल�व�. ग�हक�&च�� आ7�र�न� � सभ�गd� आक�श�वर अ7�&र� उभ� अस�. त���ल द�लन& स�न��न� मढवल�ल� आ�� त��म�ळ̂ त��च�� स�द�� भर पडल�ल� आ��. दDव� पररमल�न� त��च� आसम& दरवळ अस�. त��म�ळ̂ � सभ�गd� हवश�ष आल��दद��क झ�ल�ल� आ��. त��च�� हभ&Jच� पdषभ�ग चट�र� पट�र� र&ग�ब�र&ग� अश� भ�स�. त��म�ळ̂ � सभ�गd� हवल#ण आकष क व�ट�, त��च��स�रख� द �सर�, म� र� आजप�Y प�ह�ल�ल� न���. त�� हवल#ण चमक असल�ल� रतन� बसवल�ल� आ��. श�भ ढग�च�� घ�ळक��स�रख� � आक�श��ल सभ�गd� पdथव�वरन हदस�. ढग�म�ग� स$� दडल��न� जस� पक�श हकरण त�� ढग�&च�� म�ग$न फ�कल��स�रख� हदस�, स̂ त�� सभ�गd��च�� ब�ब ���, त��म�ळ̂ � सभ�गd� �जसव� व�ट�. अश� स�&दर सभ�गd�� मध�व= हठक�ण� एक� द�खण�� पशस आसन�वर क� ब�र द�व हवर�जम�न अस�, त��&च�� भ�व� त��&च�� �ज�र ब��क� बसल�ल�� अस�. त��ल� श�भ�ल अस� उ&च� वस�च� प�ष�क त��न� न�सल� आ��. अ&ग�वर उ&च� द�हगन��च�� म�ळ�, ��� रतनजड� क&कण&, क�न� श�च मRल�व�न क�&डल& अस� त��च� थ�ट अस� . त�� सभ�गd�� म&द व��ण�र� व�र� आ�� व � �थ� जसम�न, म�गर�, च&पक अश� स�ग&7�&च� अन�भव �थ� असण���Yन� द� अस�. अलक� नद��ल आहण न&दनवन��ल कमळ�&च� स�ग&7 स�द� �थ� �� अस�. � �#�&च� र�ज�, क� ब�र म�णज�च वDशवण त��च�� भ�व� ग&7व आहण अपसर�&च� घ�ळक� हदसल� ज�व��& म� ग�ल� ���. � सगळ� त��च� स�� ग�न कर ���. हमषक�ष�, र&भ� त�� पम�ख हदस ��त��. त��हशव�� हचतस�न�,स�हचलषम�, च�रन�त�, 7d�च�, म�नक�, प�&लजकसथल�, हवश�च�, स�जन��, प�मल�च�, उव श�, ईर�, वग� , सRरव�ई, सहमच�, वद�द�, ल� अश� ब�� च अपसर� आहण त��&च�� बर�बर इर अपसर� �थ� हदसल��. त��&न� स�थ द�ण��स�ठ� ग&7व ��� व त��&च� स�श�व� स&ग� ऐक$ �� ���. क�&�J

Page 45: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

अपसर� नdत� त�� स&ग��च�� �ल�वर कर ��त��. त�� सगळ�� व�सहवक स&पत�च�� द�व�च�, क� ब�र�च� स�ह कर ��त��. त�� स�&दर अपसर� आहण ग&7व�Yच�� ग��न व नdत��म�ळ̂ � सभ�गd� सवग� हवश�ष कR�क�च� हवष� बनल� आ��. ग&7व� �ल हकनर, नरस, महणभद,

7नद, सव��भद, ग�हक, कस�रक, ग&डक&द, शहकम�न पद�क, क� स�मवर, हपश�च, गजकण , हवश�लक, वर��कण , मRशथ, फलक�#, फल�दक, �&सच�ड�, हशख�व , हवहभषण, प�षप�नन,

हप&गलक, स�हन�द, पवलक, वd#वसप-हनक��, हचरवसस आहण अन�क इर �# �थ� �जर ���, ज��&च� न�&व� म� स�&ग$ शकण�र न���. क� ब�र�च� स�व� आहण आज�प�लन �# आहण ग&7व कर�, त��&न� हकनर आहण अपसर� मद कर अस� अश� व�वसथ� अस�. क� ब�र�च�� सभ� आमच��स�रख�� हक�र� ऋषJच� सदDव ��ण� ज�ण� च�ल$ अस�. �थ� पस&ग� म�� लकम�स�द� �� अस�. क� ब�र�च� म�लग� नलक� ब�र त��ल� मद कर अस�. अन�क र�#स, दDत� आहण द�नव आप�पल�� क�म�हनहमत त�� सभ� �ज�र� ल�व अस�. त�� सगळ��&च� न�&व म� द�ऊ शकण�र न��� इक� � सगळ� आ��. सdष�च�� क�रभ�र�स�ठ� स&पलत आवश�क असल��न� सगळ�च ल��न म�ठ� द�व �थ� व�ळ�व�ळ� उपलसथ� ल�व अस�. त�� पस&ग�, उम�पह स�#� म��द�व, अस�र भगन�त�च� व7 करण�र�, त��&च�� भ�&कर हदसण��� गण�&बर�बर �� अस�. अस&ख� क� रप हदसण�र� �# त��&च�� म�ठ� प�ट�म�ळ̂ मज�श�र हदसण�र�, ख�ज�� द���ष�च� इकड� हकड� हफर ���. �# क7� र�#स ��� व क7� र�#स �# ���, � सगळ� त��&च�� आख$न हदल�ल�� क�म�न�स�र �� अस�. त�� सगळ�� ग�षJच� हन�&तण ह� सभ�$न �� अस�. त��च� सवरप& घ�बरवण�र� ���. क�&�J �# क� बड असल�ल�, त��&न� म�न नसल�ल�, जण$क�� द���वर ड�क� बसवल� आ��, त��च�� ��� कचच� म�&स व ��ड& आ�� व � त��च� च�व� घ� ख� आ�� अस̂ हबभतस दष� �थ� म� प�ह�ल� आ��. त��&च� प�� इक� ख�ज� हक&, जण$क�� � जहमन�$न आल� अस�व� अस̂ व�ट ���. त��&च� ल�ल ड�ळ� प��ण��� ल� घ�बरव ���. क�&�Jच�� कड� हवहचत हदसण�र� आ��7& ��� व � अ7$न म7$न �व� उड$न ज� ���. क�&�J मध��च अदष� �� अस. सगळ� �थ� हवहचत व हद��च� थरक�प करण�र� अस̂च ���. हवद��र�&च� पम�ख च�ब&7न, क� ब�र�च�� आज�च� पह#� कर असल��च� म� प�ह�ल�. हकनर�च� र�ज� भ�गदतस�द� �थ� �जर ���. हक&प�रष�&च� पम�ख द�म �थ� म� प�ह�ल�.

Page 46: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

र�#स�&च� पम�ख म�^द �थ� ���. ग&7�मदन त��च�� अस&ख� �# स���क�&च�� स� �थ� ���. क� ब�र�च� 7�कट� भ�ऊ, हबहभषण �थ� आपल�� म�ठ� भ�व�च� मद करण��स�ठ� ���. हनरहनर�ळ�� पव �&च� द�व ह�मव, हव&ध�, सह�द�, कDल�श, म&द�र, मल�, द�द � र, म�^द,

ग&7म�दन, इ&दहकल, स�नव, प$व� द�, त��&च� अन�क हशखर�, म�र अस̂ सगळ� �थ� व�क सवरप� उपलसथ ���. न&द�शर, म��क�ल आहण ट�कद�र क�न असल�ल� व क�लह�स�रख� Vड असल�ल�, अश� बर�च द�व� (श�भ अश�भ कd त��&च� करक) �थ� क�&�J स�&गण��स�ठ� आल�ल� म� प�ह�ल�. क#, क� थ�म�ख, द&ह, हवज�� अस̂ श�ष दज� च� दDव� �थ� ���, त�� म7$न म7$न �&बरण�र� न&द�स�द� �थ� ���. � पशसपण� ऐट� बसल�ल� ���. त��हशव�� अन�क इर र�#स आहण हपश�चच �थ� आल� ��� आप�पल� ब�ज$ म�&डण��स�ठ�. प�लसत��च� म�लग� हवश�नर अथव� क� ब�र हशव�च�� बर�बर सव त प�जल� ज��. म�ण$न ब�f7� श&कर (भव) ह�च सभ� क� ब�र�बर�बर बसल�ल� अस�. त��म�ळ̂ त��&च� हभषण हदसण�र� गणस�द� �थ�च अस�. अर� ��ल7ष�र�, म�णस�ल� व�सहवक स&पत�च� म�� ज�स असल��म�ळ̂ � म�ण$स हशव�बर�बर वDश�नर�च�स�द� प�ज� कर� त��च� क�रण �^च आ��. सव हवश� असल�ल�� स&पत�च� पहहन7� श&ख व पद व�क सवरप� �थ� ���. स�� व�सन�&च�� द�व�, क�म, ��7, ल�भ, म��, मद आहण मतसर दDत��च�� रप� क7� स� रप� र क7� प�रष रप� �थ� ���. म�णस�ल� अज�न� ठ�वण��स�ठ� � क�म कर अस�. अश� � क� ब�र�च� अहद�� सभ� म� प�ह�ल� � कश� ��� � स�&हगल�. आ� म� �म��ल� बह�च� सभ� कश� अस� � स�&ग�. अश�रर�न� सभ�पव� �ल ल�कप�ल सभ�ख��न पव� च� द��व� भ�ग स&पल�.

Page 47: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग अकर�व�(ल�कप�ल सभ�ख��न पव प�ढ� च�ल$)

न�रद प�ढ� स�&ग�, आ� ऐक�, खर� स�&ग�व��च� म�णज� त�� कd ��ग�च���� आ7� बनल�ल�� सभ�च� वण न क�ण��� कर शकण�र न���. त�� स�वण ��ग� � द�व आहद� पdथव�ल�वर आल�, त��&न� बह�च� सभ�गd� प�ह�ल� ��� ज� बह�&न� त��&च�� हवच�र�&$न उभ� क�ल� ���. आहदत�� म�ठ� मज� पdथव�वर म�नव रप� भटक ���. त��ल� पdथव�वर�ल हवहव7 ग�ष� प��व��च�� ��त��. त��व�ळ� � हदवस�च� द�व मल� म�ण�ल�, त��न� त��व�ळ� मल� (न�रद�ल�) बह�च�� सभ�गd��बदल स�&हगल� ���. � त��व�ळ� म�ण�ल� ��� कW, � अदष� सभ�गd� असल��म�ळ̂ त��ल� म�प& नव��. त��च�� क�वळ अलसतव�म�ळ̂ म�त सगळ� स�ख�न&द� ड�ब ���. � त��च� ब�लण� ऐकल��वर मल� � सभ�गd� समज$न घ�ण��च� इच�� झ�ल�. म� त�� आहदत�ल� स�&हगल� कW, मल� त�� अदष� सभ�गd��च� अन�भव र��व��च� आ��. क�रण � फक अन�भव�न�च समजण��स�रख� अस�. जस̂ आन&द, द�tख �� स�&ग� �� न��� क�रण, त�� ग�ष� अन�भवलसद अस�, त��पम�ण�च � सभ�गd� फक अन�भवलसद आ��. म� अस̂ क�� क�ल� र त��च� अन�भव मल� हमळ�ल � स�&ग अस̂ म� त��ल� ब�लल�. "अर ̂आहदत�� मल� स�&ग क�ण� प क�ल� म�णज� मल� त�� हवल#ण सभ�गd��च� अन�भव घ�� ��ईल"? म�झ� � ऐक$ न � हदव�द�व मल� म�ण�ल�, "जर �ल� खर�खरच त�� सभ�गd��च� अन�भव �व� अस�ल र एक �ज�र वषi & बह�&च�� न�&व�च� जप कर�व� ल�ग�ल �ल� ह�म�ल��च�� हशखर�वर". � ऐकल��वर म� � प क�ल�, त��च�� अख�र�स � द�हदप�म�न हदव�द�व स$� मल� त�� बह�च�� अदष� सभ�गd��कड� घ�ऊन ग�ल�. � अदष� सभ�गd� जस� म� म�ण�ल�, फक अन�भव�न�च प��� ��� र� म� क�&�J त��च� ल#ण� �म��ल� स�&ग�. त�� गd��च� क�&�J हवश�ष आक�र नस�. त��च� आक�रम�प� स�रख� बदल अस�. त��च� क�रण, अर� ��ल7ष�र� त�� सभ�गd�� सगळ� हवश स�म�वल�ल� आ��. जस̂ हवश�च� आक�र त���ल प�प प$ण��च�� पभ�व�ख�ल� बदल अस� त��पम�ण� त�� सभ�गd��च� आक�र बदल अस�. आम�� त�� अस$न�� त��च�� ब���रस�द� ���. �थ� क�ळ नस�. क�वळ अलसतव अस�. �थ� ग�ल�ल��ल� अ�&क�र नसल��म�ळ̂, स�� द�ष (क�म, ��7, ल�भ, म��, मद आहण मतसर) ज� म�णस�ल� व त���ल आतम��ल�

Page 48: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

क�� कर� कर� � �थ� नस� म�ण$न �थ� हदसण�, प��ण�, ऐकण�, सपश , ग&7, धवहन �� सगळ� नस�. म�ण$न � सभ�गd� अदष� अस�. त�� सभ�गd�� फक कDवल��च�� स�ख�च�च अन�भव �� अस� ज� म� �म��ल� शबद�& व�क कर शकण�र न���. सपश� न�भव नसल��म�ळ̂ �थ� थ&ड�व� अथव� उषण� ज�णव न���. ह� द���न� क�ण� �थ� ज�ऊ शक न���. �थ� ��न, भ$क ल�ग न���. आप�पल�� अध��लतमक ��ग��न�स�र पत��क�ल� व�गव�गळ� अन�भव ���. त��च�� ख�ल�, वर, ब�ज$ल� अस̂ क�&�J नस�. क�ण�ल� �थ� मRल�व�न रतन� हदस�, क�ण�ल� अमd�च� �&ड� हदस�, क�ण�ल� आणख�न क�&�J हदस अस�, ज��च� ज� कलपन� त��ल� स� व�ट अस�. क�ळ नसल��म�ळ̂ त��ल� अ& न���. मल� � स$� च&द�प�#� ज�स द�हदप�म�न व�टल�. �थ� सगळ� हवश हवच�र�&न� उतपन क�ल��वर हवश�&ह घ� अस�. त��&च�� बर�बर द# (पज�पह), पच��, प�ल�, मररच�, कश�प, भdग�, अत�, वलसष, गRम, अ&हगरस, प�लसत�, क��, पह�द, कद म �� चRद� पज�पह �थ� अस�. त�� बर�बर अथव व�द (म�णज� सगळ�� हवज�न�&च� हन�म) स�&गण�र� अ&हगरस, वलललखल�, मर�हचप ���. बह�न� त�� सगळ�� म�लभ$ ऋषJन� आख$न हदल�ल� क�म& � कर अस� व त��म�ळ̂ �� सdष� क�� र अस�. ज�न�� द�व� रद करण�, नव�� उतपन करण� अश� सगळ� क�म& �� अस�. त��हशव�� ब�द�, पज�, आक�श, ज�न, ह�&च�� द�व� उपलसथ अस�. त��हशव�� प&चम��भ$�&च�� प�&च द�व�, भ�ग̂हद��&च�� प�&च द�व�, ज�न̂हद��&च�� प�&च द�व� �थ� ��त��. स̂च प�ढच�� ��ग�च� ��र� करण�र� ऋष� ���. जगब�ड करण�र� �&तण� ��र ���. नव हनहम �च� हवश�ल अ&ड� स�द� म� �थ� प�ह�ल�. � सगळ� प��ण��स�ठ� त�� ��ग��च� व��व� ल�ग�. अन�क इ&द, हशव, हवषण$, वरण, �म उतपन करण��च� क�म �थ� क�&�J ऋष� कर ���. अठर� हवश�&च� ल�ख�ज�ख� ठ�वण�र�स�द� �थ� ���. अस� �� व��प अस$न�� � एक�च हब&द$ आ�� अस� अन�भव �� ���. अगसत�, म�कY ड��, जमद�हग, भ�रद�ज, समव , च�वन, द�व� स, द�वल, जDहगशव�, ऋषभ, अज�शत$, मण� �� सगळ� आहण आणख�न क�&�J �थ� ��ग�&च�� क�रभ�र� कर� क�� र असल�ल� प�ह�ल�. सगळ� �र�, सगळ� स$� , सगळ� च&द, आपल�� प�हहन7�क सवरप� �थ� ���. आ��वiद, अथव व�द, स�म व�द �थ� ���. �ज�च�� अन�क द�व�, म&त�&च�� द�व�, म�लतव�च�� द�व� अश� अस&ख� द�व� �थ�

Page 49: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

बह�च�� आज�च� पह#� कर ��त��. सव भ�वन�, व�सन�, भ�ग, पस��, वDर�ग�, त��ग पवdलत, उद�सभ�व, भहक, त��च पम�ण� सव�थ , ��7, द�tख, द�ष, मतसर, स�ड, म�न, अपम�न, ह���, पहह���, टसथ� अश� ब�� च द�व� �थ� �� ज� ��त��. हवश�च� सगळ� ल�कप�ल, ग&7व�Yच�� आहण अपसर�&च�� व�स पज�ह, श��, अन�क बd�सपह, ब�7, म&गळ (अ&ग�रक), शहन, र��b, क�$ व इर ग��&च�� द�व� �थ� ��त��. �ररम व वस�म, आहदत� द�व� ��त��. द�न अग� (अग�स�म, इ&द�हग) स�हवत�, व�द�चच�र�च� पक�र, श�&ह, स&�म, #म�, हश#� (सज�), बललद�न, अध� , ह� द�व�&स�द� म� �थ� प�ह�ल��. ललख�ण, व�चन, पठण, ग��न, व�द व�ज&त�, सगळ� हवज�न& �थ� ��र �� ���. व��करण, क , गहण, न���, रपक, उपम�, व�&जन, अस� सगळ� �थ� व�करप� �जर ���. � सगळ� बह�च�� आद�श�च� पह#� कर ���. र�त, हदवस, #ण, लवस, म��b , प&7रवड�, मह�न�, वष , आठवड�, स�� म�सम, ��ग, मनव&र, च�र पक�रच� हदवस (म�णस�च�, हपर�&च�, द�व�&च� व बह�च�), अगम�, अज�, हवन�श�, अहवन�श�, च�&गल�, व�ईट, क�लच�, ग�णच� बह�च�� आज�स�ठ� ��र ���. पज�पहच�� कन�� अहद�, हद�, द�न�, स�रस�, हवन�, ईर�, कललक�, स�रभ�, द�व�, सरम�, गRम�, प7� आहण कद$ ह� सवग� �ल पज�ह&च�� म�� �थ� ��त��. त��हशव�� रद�ण�, लकम�, भद�, शसथ�, पdथव�, ग&ग�, �=, सव���, हक=, स�र�, स�च�, प�ष�, अर&7ह, समवdत�, अस�, हन�ह, सdष�, रह, आणख�न ब�� च द�व� �थ� ��त��. अन�क आहदत�, वस�, रद, मर, आहशन, हवशद�व, स�ध�, हपर, व�ग�&न� पव�स करण�र� �थ� ���. अर� र�ज� �ल� म��� आ�� क�&, ह� सdष�च�� उतपत�स कश� स�रव� झ�ल�? बह�न� पथम द�न पररम�ण& उतपन क�ल� त��च��$न आणख�न �न पररम�ण& उतपन झ�ल�. पह�ल� द�न आ��, हवच�र आहण रचन�. �� द�न�� अव�क आ�� त��&$न पथम क�ळ (क�&�J जज�&च�� म� क�ळ स�प�# अव�क अथव� व�क अस�) न&र हदश� (ल�&ब�, र&द� व उ&च�) व श�वट� भ�र (वजन, ग�रतव�कष ण) अस̂ उतपन झ�ल� �� �न व�क ��� व त��$न सdष�च� हवक�स झ�ल� आ��. रचन� ह� तव�म�ळ̂ आक�र हदस$ ल�गल�. अर� ��ल7ष�र� �ल� म��� आ�� क�&? हपर�&च� स� पक�र अस�. त���ल च�र�&न� दष� सवरप अस� व हघ�&न� नस�. वDरज आहण अग�सवत, ग�� पत�, सवग� च अस�. स�मप, एकशग, च�रव�द� आहण कलश ��

Page 50: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

म�णस�&न� प�ज�व��च� अस�. म�णस�च�� च�र वण�Yच� ल�क त��&न� प�ज�. त�� हपर�&च�� सगळ�� पज�हन� स�मरस हदल��न&र � स&�ष ��� व मग म�ठ� आन&द�न� बह�च� स�व� करण��स ��र ���. र�#स, हपश�चच, द�नव, दDत�, ग�हक, न�ग, प#� वग , हवहव7 प�ण�, सव चर आहण अचर ज�व बह�च� प�ज� कर�. प�र&दर, इ&द, श�, वरण, क� ब�र, �म, म��द�व, त��च�� स�सवरप�स� उम� �थ� �� अस�. र�जर�ज� क�ह क��, म��स�न स�द� म� �थ� आल�ल� प�ह�ल� आ��. न�र��ण सवt इर सवग सथ ऋष� त�� वललखल� व सगळ� गभ ज पज�ह अस̂ सगळ� हतल�क��ल �थ� �ज�र� ल�व अस�. अर� र�ज�, पन�स�ज�र ऋष� ज��&न� त��&च� व�� सथ&भन क�ल� आ��, � त��&च�� प�त�&बर�बर �थ� आल�ल� म� प�ह�ल� आ��. � �थ� र��bन सदDव बह�च� दश न घ� अस�. dप झ�ल��वर � आपल�� हनव�ससथ�न� पर ज��. सव जग�च� क�रण �रण क� अस� � बहद�व सगळ��&वर स�रख�च म��� कर�. ज� त��च� प�थ न� मन�भ�व� कर� त��ल� त��च�� ��ग��न�स�र कd प� कर�. त��ल� प�प�, प�ण�व�न, लसद, सगळ�च स�रख�च हप� अस�. त��म�ळ̂ अर� र�ज�, � सभ� न��म�च गजबजल�ल� अस�. अश� म� प�ह�ल� � बह�च� अद$ सभ�गd�. � सवग� च���� पललकड� अस�. ह� सdष� त�Dल�क��च� (सवग , पdथव� आहण प��ळ) आ�� पर&�, बह�च� सथ�न त���� पललकड� अस�. �झ� सभ�गd� ��थ� पdथव�वर आ��. म�णस�&च�� सभ�गd�� � अहद�� आ��, सवग� �ल आहण त�� पललकड�ल ग�षJश� �लन� पdथव�वर�ल ग�षJश� �� न��� म�ण$न, � म� करण�र न���. अश�रर�न� सभ�पव� �ल ल�कप�ल सभ�ख��न पव� च� अकर�व� भ�ग स&पल�.

Page 51: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग ब�र�व�(ल�कप�ल सभ�ख��न पव स&पल�)

��ल7ष�र हवच�र�, अ�� म��म�न� ब�लण�� च�र अश� �म��, त�� सगळ�� सभ�गd��&बदल आम��ल� वण न करन स�&हगल�. �मच�� स�&गण�� पम�ण� ब�f�क सगळ� म�ठ� सम�ट �म�च�� सभ� ���. स̂च वरण�च�� सभ� न�ग, दDत�, नद�, सम�द अस̂ वरण�च�� सभ� ���. �#, ग�हक, र�#स, ग&7व , अपसर� व �म �� वDशवण�च��, क� ब�र�च�� सभ� हदस�.

त��न&र आपण स�&ग� हक&, बह�च�� सभ� म��ऋष�, सगळ� द�व, सगळ�� ज�न�च�� श�ख�, सगळ� म�लभ$ तव� द�व�च�� व�क रप� हदस�. इ&द�च�� सभ� �म�� प�ह�ल� सगळ� द�व, ग&7व , आहण बर�च ऋष� पर&� फक एकच र�ज� �थ� �म��ल� हदसल�. � �ररm&द ���. � इ&द�बर�बर र��� अस̂ हदस�. मल� स�&ग�, अ�� म�न�, अस̂ क�� त��&न� क�ल� कW, त��&न� अश� श�ण� हमळ�ल�? त��&न� क�� पस�� क�ल�? क�ठल�� पक�रच� वसथ ज�वन � जगल� ज��म�ळ̂ � इ&द�च�� ��ग��ल� प���चल� � स�&ग�. आपण म�झ�� हपत��ल�, प&ड� , कस� प�ह�ल�? � हपर जग��ल प��bण� आ��. �मच� त��च��श� क�&�J स&भ�षण झ�ल� क�&? त��&न� �म��ल� आमच�� बदल क�&�J स�&हगल� क�&? क�&�J स�&हगल� अस�ल र � समज$न घ�ण��च� आम�� सगळ�� प�&डव�&न� क� ��ल� आ��. न�रद स�&ग�, र�ज�ल7र�ज�, ��ल7ष�र�, �ल� ज� म�ह�� �ररm&द�बदलच� प�ह�ज� � सगळ� म� �ल� आ� स�&गण�र आ��. � एक जबरदस �कदव�न र�ज� ��ऊन ग�ल�. � सगळ�� पdथव�वर�ल र�ज�&च� र�ज� ���. सगळ� त��च�� क�ळ��ल इर र�ज� त��च� ऐक अस&. त��च�� स�न��च�� रथ� बस$न � 7�डस� र�ज� त��च�� पभ�व� शस�स�&च�� ज�र�वर सगळ� स� ब�ट� असल�ल� �� जग लज&क�. त�� भ$पद�श��ल सगळ� प��ड, अरण��, वनर���, नद�, सप�ट जहमन� लज&कल��वर � र�ज� एक म�ठ� �ज करण��च� ठरव�. त�� �ज�च� न�&व र�जस$� �ज अस̂ अस�. त��च� सगळ� म�&डललक र�ज� त��स�ठ� त��ल� आवश�क असल�ल� 7न ग�ळ� करन द��. सगळ� र�ज� त�� �ज� भ�ग घ�ऊन जमवल�ल� 7न, अन वगDर� ब�हण�&न� द�न करण��च� ठर�. हवहव7 द�श�&$न आल�ल� � ब�हण त�� भ�ट� व द�न& घ�ऊन स&�ष �� ���. � हढग�रभर 7न, दRल हमळ�ल��न&र � ब�हण र�ज�बदल ब�ल� कW �� र�ज� सव नर�श�& सव श�ष आ��. त�� कd प�दष�म�ळ̂ � श�ष

Page 52: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

र�ज� इर सगळ�� �ज�र� र�ज�&प�#� ज�स �जसव� झ�ल�. � �ज सम�प क�ल��वर त��च� ज�ग� द�व�&च�� र�ज�� हनहm झ�ल�. �थ�ल लस&��सन�वर � श�भ$ ल�गल�. त��हशव�� ज�� इर र�ज�&न� त�� �ज� �ररm&द�ल� स�क�� क�ल� � स�द� सवग� उचच पद�वर हवर�जम�न झ�ल�. � सगळ� इ&द�च�� स�हनध�� आपल� क�ळ घ�लव$ ल�गल�. अर� र�ज�, ज� र�ज� ज�व�च� पव� न कर�& सत��स�ठ� लढ� व व�रग� प�प कर� �स�द� अश�रर�न� इ&द�च�� सभ� सनम�नन�� ठर�. ज� घ�र प करन त��च अ& प�व� �स�द� अश�पक�र� सवग� इ&द�कड� ज�� व �थ� द�व�&च� प��bणच�र अन�क प& घ� र���. अर� क� र व&श�च�� र�ज�, क�&�प�त� , प&ड�च�� स�प�त�, मल� �झ� � एकद� �थ� भ�टल��वर ब�लल� ��� हक&, पdथव�वर ग�ल�स र म�झ�� म�ल�&न� स�&ग हक&, त��च� एक�प� इक� श�ष आ�� कW, � �� जग लज&क$ शक� व त��न&र जर त��&न� र�जस$� �ज क�ल� र त��&च�� त�� सतकम� म�ळ̂ मल� इ&द�च�� बर�बर अन& क�ळ �ररm&द�स�रख� बस� ��ईल. न�रद प�ढ� स�&ग�, म� त��ल� आश�सन हदल� कW, जर म� पdथव�वर ग�ल� व त��च�� म�ल�&न� भ�टल� र त��च� इच�� त��&न� न हवसर� स�&ग�न. त��पम�ण� म� आ� �म�� प&ड�प�त�&न� त��च� � हनर�प द� आ��. न�रद प�ढ� स�&ग�, क�वळ �मच� हप�च न��� र �म��स�द� आहण �मच� सगळ� प$व ज अश�रर�न� जर �शसव�पण� र�जस$� �ज क�ल� र त��च�� स�रख� सवग� इ&द�च�� स�हनध�� क��म ज�ऊ शक�. त��न&र प�नt म�नव जनम र��व�च ल�गण�र न���, एक�पर�न� म�# हमळवण��स�रख�च � आ��. �� र�जस$� �ज�च� फ��द� ऐकल��वर ख$ष झ�ल�ल�� प�&डव�&न� न�रद स�&ग�, अस̂ असल� र� �� �ज करण�� अन�क अडचण� अस�. र�#स�&पDकW बहर�#स र�जस$� �ज� ब�7� उतपन कर�. � र�#स द�व�&प�#� ज�स च�र अस� आहण � त�� �ज� क�ण� dट� आ�� � श�7$न �ज थ�&बव�. ब�� च व�ळ� अस� �ज करण��� च�� सम�र ��द�च� स�वट उभ� र���. त�� ��द� अन�क #हत� म�रल� ज��. पस&ग� स&प$ण पdथव�च� न�श स&भव�. एक जर�श� च$क आहण सगळ� बरब�द ���. एवढ� स�&हगल��वर � म�न�वर र�ज�ल� स�व7 कर� हक&, जर त��&न� त��च� पज�, त���ल सव च�र�� वण� च�� ल�क�& स�ख श�&� आहण सम�7�न र�खल�, र त��&च�� कd प�म�ळ̂ बहर�#स द�ब ळ ��� व त��&च� सगळ� प�तन फ�ल ठर शक�. म�णज� र�जस$� �ज करण��� र�ज�च� पज�, त��च�� म�&डललक र�ज�&च�

Page 53: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

पज� अस̂ सगळ� स�ख�, सम�7�न� व श�& असण� अहनव�� अस�. म�णज� अस�&च र�ज� �� �ज कर शक� ज��&न� त��च� त��च�� पज�ब�बच� जब�बद�र� स���ग�ररत�� प�र प�डल�ल� आ��. एवढ� स�&ग$न न�रद थ�&ब�. न�रद ��ल7ष�र�ल� अख�र�स ब�ल� हक&, त��&न� स&मdद ��ऊन �� र�ज� व�ढव�व� आहण र�जस$� �ज�च�� भर�स पड$ न��. व�ळ�व�ळ� ब�हण�&न� स&�ष कर�व�, इर वण�Yच� भल� कर�व� ह� र�ज�च� क व�� च�&गल�� ब�द�न� प�र प�ड�व� एवढ� झ�ल� र� ख$प ��ईल. त��न&र न�रद स�&ग� कW, त��&च� आ� ज�ण��च� व�ळ आल� आ��, � ��थ$न थ�ट द�रक�ल� दशरथ�&च�� र�ज7�न�कड� ज�ण�र आ��. वDश&प��न स�&ग�, अर� जनम�ज��, अस̂ ब�ल$न न�रद त��&च�� बर�बर आल�ल�� ऋषJस� प�&डव�&न� अन�क आहशव� द द� हनर�प घ��. न�रद�&च�� ज�ण��न&र � पर��म� र�ज� व त��च� च�र �ल�बळ ब&7$ ह�&च�� बर�बर त�� अवघड �ज�च� हवच�र कर ल�ग�. वDश&प��न गम�न� ब�ल�, न�रद�&न� त��&च�� सव��पम�ण� प�&डव�& र�जस$� �ज�च� इच�� हनम� ण क�ल�. अश�रर�न� सभ�पव� �ल ल�कप�ल सभ�ख��न पव� च� ब�र�व� भ�ग स&पल�.

Page 54: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग �र�व�(र�जस$��र&भ पव स�र)

वDश&प��न ब�ल�, ��ल7ष�र न�रद�च� � ऐक$ न ज�रज�र�न� श�स घ�ऊ ल�ग�. त��च�� � �ज करण��च� इच�� पबळ ��ऊ ल�ग�. त�� हवच�र� स र�ह�ल��म�ळ̂ त��च� झ�प न���श� ���. त��च� ख�त� अस� कW, � त��च�� च�र भ�व&ड�&च�� मद�न� स�म�ज� सथ�पन कर शक�. त��हशव�� त��ल� त��च�� हपत��च� न�रद�ल� ज� स�&गण� ��� त��च� स�रख� आठवण �� र���. प&ड� न�रद�ल� ब�लल� ��� हक&, त��न� प&ड�प�त�&न� � र�जस$� �ज करण��च� आज� क�ल� आ��. त�� र�ज� �ररm&द�च�� इ&द�बर�बर र��ण��च� स�रख� आठव अस�. आपण �� �ज क�ल� र आपण व आपल� ब&7$स�द� इ&द�बर�बर र��b शक$ ह� कलपन�न� � र�ज� अ7�र झ�ल� ���. अश� सगळ�� हवच�र�&च� क��bर त��च�� ड�क�� म�जल��म�ळ̂ � असवसथ झ�ल� ���. ��ल7ष�र � अवघड �ज करण��च� हन7� र कर�. आपल�� सगळ�� म&त��&न� ब�ल�व�, त��&च� आदर�थ� क�ल��न&र � र�ज� ह� �ज�च� हवष� त��&च�� सभ� क�ढ�. � सगळ� त�� म�दद�वर चच� कर�. त��न&र � �ज करण��च�� ��र�ल� सगळ��&न� ल�गण��च� आज� द��. सव�Yच� भल� झ�ल� रच � �ज करण� शक� अस� �� ल#� घ�ऊन � � कस� स�ध� कर�व��च� त��च� हवच�र कर ल�ग�. सवभ�वt � ̂च सदDव कर ��� र� आ� आणख�न ख�स क�&�J कर�व��च� � � प�� अस�. क�ण�वर�� न र�ग�व� � र�ज� एरव�स�द� सगळ��&च� च�&गल�च कर� अस̂, त��म�ळ̂ त��च� पज� त��ल� 7म� तम� म�ण$न ओळख ���. त��म�ळ̂ त��च� न�&व 7म अस̂ प�ढ� ज�स पचलल झ�ल�. ज��च� त��च�� ��ग�� न�स�र द�व� अस� स&क� ��� त��च�� र�ज��च�. � सगळ�� जन�च� अ#रशt म��ब�प झ�ल� ���. त��च�� त�� व�गण��म�ळ̂ त��च� द�ष करण�र� क�ण��� नव��. � जण$ अज�शत$ म�ण$न ओळखल� ज�ऊ ल�गल�. त��च�� जन��ल सगळ� त��च�� घर��ल सदस� आ�� अस̂ त��च� व न ���. त��ल� त��च�� सगळ�� च�र�� भ�व�&च� स�थ उतम हमळ ���. हभम�च� र�ज�क�रभ�र हनदoष अस̂, अज� न सगळ��&च� स&र#ण कर अस̂, स�द�व व नक� ल ल�क�&कड� न����न� व�ग अस. त��म�ळ̂ व��प�र, श��, स�वक�र�, क�रख�न� अस̂ सगळ� हवन�कल�श पग� कर ���. र�ज�बर�बर पज�स�द� समdद �� ���. त�� सव�Yन� क�&�च�

Page 55: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

आ7�र ��� व त��&च� पतन� त��&न� प�म�&न� स�&भ�ळ ���. ज� � आप�पल� क�म, क व� च�ख बज�व ���. च�र�� वण� च� ल�क व त��&च� प�ण� स&�ष र�� ���, त��च� पररण�म सवरप ऋ� स�द� व�ळच�� व�ळ� ��ऊन हनसग समdद कर ���. र�ज���ल ल��न म�ठ� द�व� स&�ष झ�ल�� ��त��. क�ण��� क�ण�वर अन��� कर शक नव�� क�रण श� व�ळच �� नव��. ल��नम�ठ� मभ�द स�म�पच�र�न� स�ट ���. मद व मतसर त��च�� र�ज��$न प�र न���स� झ�ल� ���. त��च�� र�ज�� च�र, ल�ट�र, भ�मट�, व�सन�, ज�ग�रड�. ख�ट� ब�लण�र� र�ह�ल� न���. वहशल�ब�ज�, भष�च�र, पळव�पळव, हवश�सघ� �� �� नव��. त��च� र�ज� र�जस$� �ज�च�� दष�न� ��ग� �� ���. बहर�#स�न� क�ठल��� उण�व त�� श�7$न स�द� हमळ नव��. � प�&डव एक�म�ग�म�ग एक अश� र�ज�� प�द���& कर ��� व ज�� र�ज�� त��&च� र�ज� पसथ�हप �� ��� �थ� श�च पररलसथ� � बनव ���. त��म�ळ̂ आज�ब�ज$च�� र�ज��&न� आहण र�ज�&न�स�द� ��ल7ष�र�च� र�ज� ��व� अस̂च व�ट ���. ��ल7ष�र�च� म�&डललक स�द� त��च�� क�रभ�र�म�ळ̂ स&�ष �� ���. र�ज� त��&च�� पज�ल� व त�� र�ज�&न�स�द� स&र#ण द� अस̂. सव द$र ��ल7ष�र�च�� स�म�ज�� ब�हण आहण श�द स�रख�च सनम�न�न� व�गवल� ज� ���. त��म�ळ̂ क�ण�च� क7� अढ� झ�ल� न���. सव त न����च�च र�ज� ���. एवढ� स�ध� झ�ल��वर त��च� म&त� त��ल� स�&ग$ ल�गल� हक&, र�ज� आ� �म�� � �ज कर�व� ज��म�ळ̂ �म�� वरणद�व�च�� ��ग��ल� ज�ल. सगळ� त��&च� हमत स�&ग$ ल�गल�, अर� 7म� तम�� ��ल7ष�र�, $ आ� � �ज करच, क�रण � व�ळ आल� आ��. त��कर�& वसथ पसव� ऋषJन� ��ऊन स�� अग� पजवलल करन स�मव�द�&च� म&त उचच�रण स�र क�ल� प�ह�ज�, �झ�� #�त 7म� च�� उनहस�ठ�. ज�व��& � र�ज�, र�जस$� �ज�च� �जम�न, त��न&र त��च�� लस&��सन�वर हवर�जम�न ��� �व��& त��ल� त�� अहग��त�च� सगळ� फ��द� प�प ���. त��स�ठ� त��ल� हवशलज अस̂ अहभ7�न प�प ���. �� र�ज� आम�� सगळ� �झ�� स� आ��, लवकरच $ � �ज स�र करहशल अस̂ समज�. म�ण$न ज�वढ� तवरर ��ईल �वढ� �� �ज प�र&भ कर�व� अस̂ त��च� सगळ� हमत व स�क�र� ��ल7ठ�र�ल� आग� कर ल�ग�. � त��च�� ह�हच&क�&च� ब�लण� र�ज�न� मन�ल�� मन� सव�क�रल� पर&�, � आणख�न क�&�J ग�षJच� पह#� कर ���. र�ज�ल� त��च�� र�जग�रच� त��स�ठ� म�न�� �व� ���, त��हशव�� इर ऋहदज,

Page 56: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

दDप��न अश� म�न�वर�&च� त��स�ठ� परव�नग� त��ल� त��&च�� सवख$ष�न� हमळण� आवश�क ���. ��ल7ष�र त��&न� सगळ�� त��च�� ह�हच&क�&न� ब�ल�, क�वळ �मच�� आहण म�झ�� इच��न� अस� �ज आर&भ करण� कस̂ उहच ��ईल, त��स�ठ� हव7�त��च�� मज=च�स�द� हवच�र क�� आ�� � प��ण� मल� आवश�क व�ट�. � सव ज ज�ण� कW, बहर�#स क�ठ� दब� 7रन बसल� आ�� त�� �ज�ल� ब�7� करण��स�ठ�, आहण � सगळ� हनदoष आ�� अस̂ सपष झ�ल�, रच आपण सगळ� �� र�जस$� �ज करण��स प�र&भ करण� श��सकर ठर�ल. क�वळ म� त�� �ज�स�ठ� ��ग� अस$न �वढ� प�र�स� न���. त��च�� त�� हवनम�च� सगळ� ऋहदज आहण ऋष� कR�क कर�. ��ल7ष�र त��च�� इर ब�बJच� स�द� हवच�र कर अस�. त��च�� समज$�न�स�र क�ण��� हनण � हवश�षकरन अश� म�तव�च�� ब�बJबदलच�, हवव�कप$ण असल� प�ह�ज�. क�रण ज� हनण � भ�वहनक पभ�व�ख�ल� घ�ल� ज�� त�� अप�श दड$न बसल�ल� अस�. म�ण$न � त��च�� सगळ�� हमत�&न� स�&ग�, हक&, ह�बदलच� अ&हम हनण � � सवt घ�ण�र न���, र जर क�ण� म�बर त��स स�चव�ल हक& आ� त��&न� �� �ज कर�व� रच � त��च� हवच�र कर�ल. अस� क�ण म�बर आ�� � प��व��च� आ��, ज� हव7�त��श� ज�डल�ल� आ��. ��ल7ष�र त��स�ठ� त��च�� च�र�� भ�व�&च�स�द� सल� घ��. अख�र�स सव म�न� अस̂ ठर� हक&, त��स�ठ� त��&न� श�कd षण�च� सल� र��व�. कd षण�च�� ललल� सगळ��&न� म��� ��त��. त��च� अभ$प$व ज�न त��ल� म��� ���. कd षण त��&च� खर� ह�हच&क आ�� ��स�द� त��स�ठ� हवच�र� घ�ल� ग�ल� आहण अश�रर�न� अख�र�स कd षणच त��बदलच� अ&हम हनण � घ�ण��स�ठ� स���ग� ठरल�. � ठरल��वर � जगदज�� र�ज� त��च� स&द�शव��क द�रक�ल� प�ठवण��च� ठरव�. त�� स&द�शव��क�बर�बर � अस� स&द�श 7�ड� जस� म�ठ�न̂ ल��न�न� प�ठव�व��च� अस�. र� त�� ल��न�च� श�षतवस�द� अहभप� आ��. स&द�श हमळ�ल��वर कd षण�ल� समज� हक&, त��च�� आत��भ�व�&न� त��ल� क�&�J क�म�हनहमत�न� भ�टण��च� �व इच�� आ��. � समजल��वर � द�म�दर त��च�� व�गव�न रथ�न� इ&दपसथ�कड� हनघ�. त��च�� बर�बर इ&दस�न अस�. इ&दपसथ� आल��वर ल�गल�च � ��ल7ष�र�च�� घर� ज��. �थ� त��च� सव�ग ��ल7ष�र आहण हभम म�ठ� प�म�&न� कर�. औपच�र�क ब�लण� झ�ल��वर � जन�द न डक त��च�� आत��कड� ज�ऊन हच�� प��� पड�. त��&नर � त��च�

Page 57: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सख� अज� न आहण द�सर� द�घ� प�&डव ह�&न� भ�ट$न आलल&गन द��. त��न&र � एक� पशसथ द�लन� हवश�म करण��स�ठ� ज��. कd षण�च� पव�स�म�ळ̂ आल�ल� थकव� हनघ�ल��वर थ�ड� सम��न&र र�ज� ��ल7ष�र त��ल� भ�टण��च� परव�नग� म�&ग�. �थ� ब�लण��च�� दरम��न 7म र�ज� र�जस$� �ज�च� हवष� क�ढ�. � कd षण�ल� स�&ग�, "आमच�� सगळ��&च� अश� इच�� आ�� हक&, आ� एवढ� स�म�ज�� सथ�पन क�ल��न&र म� र�जस$� �ज कर�व�, पर&�, त��स�ठ� मल� �झ� प�म�हणक व आमच�� भल��च� सल�, म�ग दश न �व� आ��. र �ल� क�� व�ट� � स�&ग�व�स. �ल� सगळ� म�ह� आ�� कW, त��स�ठ� क�� क�ल� प�ह�ज� व इर स�व7�न�च�� ग�ष�, त��स�ठ� $ ज� स�&गश�ल स̂ आम�� करण�र आ��. म�झ� सव म&त� आहण ऋहदज अश� म�च� आ�� हक&, म� � �ज करण��स ��ग� व�ळ आल� आ��. त��हशव�� आमच̂ सवग सथ हप� प&ड� न�रद म�न�न� ब�लल� आ�� हक& म� � �ज कर�व�. त��स�ठ� ज� ��ग� ठर�ल �झ�� हवच�र�&न� � करण��च� म�झ�, आमच� म�नस आ��. मल� अन�म�दन द�ण���Yच� आपल� त�� सव�थ अस� त��म�ळ̂ त��&च�� म�न� म� क�&�J करण�र न���. � ग�ष �झ��ब�ब न���. $ ज� हनण � घ�हशल त�� �झ� मलब नस� र क�वळ आमच�� ह��च�च $ स�&गहशल ह�&वर म�झ� व म�झ�� भ�व&ड�&च� हवश�स आ��, म�ण$न �ल� आम�� ��थ� म�ग दश न�स�ठ� ब�ल�व��च� ठरवल�. अश�रर�न� र�जसभ� पव� �ल र�जस$��र&भ पव� च� �र�व� भ�ग स&पल�.

Page 58: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग चRद�व�(र�जस$��र&भ पव प�ढ� च�ल$)

� ऐक$ न कd षण त��ल� ब�ल�, "अर� ��ल7ष�र� �झ�� र�जस$� �ज करण��स�ठ� आवश�क असल�ल� सगळ� उतम ग�ण आ��. र�स�द� म� �ल� आ� क�&�J ग�ष� स�&ग�, ज� #हत� म�ण$न समजल� ज�� व ज� इर समजल� ज�� त��&च�� बदलच� म�ह�� म� आ� �ल� स�&ग�. ज�मदगन�न� (परश�र�म�न�) क�& त��&च� हवन�श क�ल� � समज$न घ�. त�� #हत��&च�� हवहव7 पर&पर� ज�� त��&च�� मध�� व&श पर&पर�न� पच�र� आ�� त��&च� म�ह�� स�&ग�. त��वरन त���ल क�ण �� र�जस$� �ज करण��स ��ग� आ�� � �ल� समज�ल. अन�क #हत��&च� व&श सवtल� ऐल व ईश�क$ ह�&च� व&शज असल��च� म�न�. आ� प�Y त�� द�न�� क� ळ�&�ल व&शज�&च�� अस&ख� श�ख� उतपन झ�ल�� आ��. त���ल ���ह व भ�ज ह�&च� व&शज आज अस&ख� झ�ल� आ�� व त��&च� कd तव�स�द� म�न�वर समजल� ज��. त��&च� व&शज सगळ� पdथव�वर पसरल�ल� आ��. ब�क�च�� स�म�न� #हत��&�ल बर�च त��&च� आज� म�न$न व�ग�. अस̂ असल� र� ��दव अस$न�� जर�स&7 त��च�� स�मथ�� न� इर�वर क� रघ�ड� कर आ��". एवढ� ऐकल��वर ��ल7ष�र न र��bन मध��च स�&ग� हक& "न�रद�&न� स�&हगल� कW, वDश�नर�च�� सभ� अन�क ग&7व , �#, र�#स, अपसर� आहण �मद�व त��&न� प�ह�ल�. श��च�� सभ� अन�क ऋष�, म�न�, ग&7व , द�व त��&न� प�ह�ल�. पर&� फक एकच र�ज� त��&न� �थ� प�ह�ल� व � ��� �ररm&द. अस̂ त��&न� क�ण� म�ठ� क�म क�ल� क�, त��ल� इ&द�च�� जवळ सथ�न हमळ�ल�. क�� त��न̂ प क�ल� क�& क�&�J वसथ� प�ळल� कW इर क�ण� क�म क�ल� � मल� समजल� प�ह�ज�. प�नt �थ� त�� श�ष म�न�स म�झ� हप� हपर�&च�� हठक�ण� भ�टल� व त��ल� म�ण�ल� कW, जर � पdथव�वर ग�ल� व त��&च�� प�त�&स भ�टल� र त��&न� म�झ� इच�� स�&ग� कW, प�&डव�&न� �� �ज कर�व�. अस̂ न�रद�&न� सवt आम��ल� स�&हगल�. त��पम�ण� न�रद�&न� आम��ल� � आमच�� हपत��च� हनर�प हदल� आ��. पर&�, म�झ�� भ�व�, मल� �� सगळ� �झ�� Vड$न ऐक�व��च� आ�� म�णज� म� त��वर क�&�J क�� कर शक�न". त��व�ळ� न�रद आम��ल� �ररm&द�च� म�ह�� द��&न� म�ण�ल�, "� एक म��न र�ज� ��ऊन ग�ल�. � शहकम�न स�द� ���. � पdथव�वर�ल र�ज�&च� र�ज� ���. � सगळ� र�ज� त��च��

Page 59: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

आज�च� प�लन म�ठ� आदर�न� व सवख�ष�न� कर अस. त��च�� स�न��च�� रथ�$न त��&न� पdथव� प�द���& क�ल�, सगळ� स� सम�द�न� व�ढल�ल� जम�न त��च�� हन�&तण�ख�ल� आल� ���. अश�रर�न� सगळ� पdथव� �ब�� आल��वर त��&न� र�जस$� �ज करण��च� हनण � घ�ल� व त�� त��न� त��च� सगळ� म�&डललक र�ज� स�हमल करन घ�ल� ���. त��म�ळ̂ सगळ�� जग�$न अम�प 7न स&पलत त�� �ज�कर� ग�ळ� क�ल� ग�ल�. सगळ��&न� हमळ$न � �ज �शसव� क�ल�, क�ण� 7�न� हदल�, क�ण� पDस�, क�ण� जन�वर&, क�ण� इर क�&�J अस̂ सगळ� ग�ळ� क�ल� ग�ल�. क�ण� ब�हण�&च� प�ह�ल�. सगळ�� म�&डललक र�ज�&न� ज�वढ� स&पलत आणल� त��च�� प�#� प�&चपट त�� एक� �ररm&द�न� हदल� ���. सगळ� ब�हण त��म�ळ̂ अहपस&न झ�ल� व त��&न� अन�क आहशव� द र�ज�&न� हदल�. � ब�हण र�ज�च� ज�ज�क�र कर ल�गल�. ब�हण�&च�� त�� ब�लण��म�ळ̂ � र�ज� �ररm&द सव र�ज�& श�ष ठरल�. र�जस$� �ज स&पन झ�ल��न&र � र�ज� त��च�� आसन�वर आरढ झ�ल�. त��व�ळ� � अहश� �जसव� हदस ���. न�रद त��न&र आम��ल� म�ण�ल� हक&. ज� र�ज� �� �ज कर� � क��म इ&द�च�� जवळच र���. त��&न� प�नt म�न�ष� जनम र��व� ल�ग न���. त��हशव�� ज� #हत� शत$श� सत��स�ठ� ज�व�च� पव� न कर�& लढ� व अख�र�स व�रग� प�प कर� � स�द� त�� पद�ल� ज��. त��चपम�ण�, ज� घ�र प करन शर�र लझजव� �स�द� त�� गहल� प���च�. त��न&र � म��म�न� न�रद प�&डव�&न� स�&ग�, त��ल� त��&च� हप� प&ड� इ&दल�क��ल हपर�& बसल�ल� हदस�. �थ� � न�रद�ल� हवन&� कर� कW, जर न�रद मdत��ल�क�& ग�ल� व त��च�� म�ल�&न� भ�टल� र त��&न� प&ड�च� हनर�प द�व� क�, प&ड�च� अश� आज� आ�� हक&, प�&डव�न� हमळ$न �� र�जस$� �ज कर�व� म�णज� प&ड�ल� त��&च�� बर�बर �ररm&द� पम�ण� इ&द�च�� जवळ सथ�न प�प ��ईल व � अन& क�ळ क��म इ&द�कड�च स�ख� र�ह�ल. त��वर न�रद त��ल� आश�सन द�� हक&, � त��च� हनर�प वज� आज�, त��च�� म�ल�&प�Y प���चव�ल". एवढ� स�&ग$न न&र ��ल7ष�र कd षण�ल� प�ढ� स�&ग�, "पर&�, अश� �ज� � कर�&न� अन�क ब�7� उभ�� र���. बहर�#स पज���ल र�#स इ&द�च�� आद�श�न�स�र त�� अन�कहव7 व�त�� उपलसथ कर�. जस� �� �ज स�र ��� स� � बहर�#स त�� क�ठ� उण�व� आ�� क�& � �fडक$ न क�ढ$न � �ज थ�&बव�. ब�� च व�ळ� एक�द� म�ठ� हवरन ��द�च�� रप�&न�

Page 60: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

उभ� र���. अश� म�ठ� लढ�ईम�ळ̂ जग�च� न�शस�द� ��ण��च� शक�� उतपन �� अस�. र�ज���ल च�र�� वण� च� ल�क प$ण �� स&�ष अस�व� ल�ग� व जर� एक श�द असम�7�न� आढळल� र� � �ज प$ण ��ऊ शक न���". एवढ� स�&ग$न ��ल7ष�र प�ढ� कd षण�ल� ब�ल�, "अर� हमत�, $ सगळ� ज�ण�स ज��च�� मद�न� अस� �ज स�ध� कर� ��ईल. अस� �ज Vच स�ध� कर� ज� सगळ�� बलव�न आ��, ज��च�� र�ज�� क�ण��� द �tख� न���, ज� र�ज�ल7र�ज आ��, म�झ� क�रभ�र� आग� कर� हक&, म� �� �ज करन आमच�� हपत��च� इच�� प$ण कर�व� व हपdऋण�$न म�क व��व�. �व��& आ� $ मल� स�&ग, म� क�� कर�व� क�रण अश� ब�ब म� �झ� शबद पम�ण म�न�. म�झ�� ल#� आल� आ�� कW, म�झ�� ब�� च क�रभ���Yन� ह��ल अडचण� हदस न��� व � ब�f7� भ�वहनक ब�द�न� अन�मह द� आ��. क�&�J द �सर�, त��&च� मलब प��bन त��स�ठ� अन�मह द� आ��, क�ण��� हनरप�# ब�द�न� ह�बदल ब�ल न���. $ स� न���स, $ सव व�सन�&वर क�ब$ प�वल�ल� आ��स व म�ण$न �झ� म मल� फ�र म�ल�च� व�ट�. र� म� अश� पररलसथ� क�� कर�व� � स�&ग. ज�� क�रण�&न� जग�च� भल� ��ईल". � श�&पण� ऐकल��न&र � कd षण प�नt #हत��&च�� बदल प�ढ� क�� � स�&गण��स स�रव� कर�. "अर� क� र व&श�च�� र�ज�, जर �ल� �� �ज कर�व��च� अस�ल र �ल� क�ण�ल� नष कर�व� ल�ग�ल � पथम ध��न� घ�. त��स�ठ� म� क�� स�&ग� � �म�� सगळ� प�&डव न�ट ऐक�ल". अस̂ ब�ल$न कd षण स�&ग$ ल�गल�. "मग7 द�श�च� र�ज� जर�स&7 सव शहकम�न झ�ल��वर त��ल� द�ब� द� स�च�. �� �ल� म�ह� अस�ल कW, ज� र�ज� सव र�ज�& श�ष ��� त��च�� भ�व� सगळ�� ग�ष� हफर ल�ग�. अश� र�ज�ल�च सम�ट अश� उप�7� प�प ���. अश� पररलसथ� हशश�प�ल र�ज�&न� सवtल� जर�श&7�च� पम�ख स�न�पह करन घ�ल� ���. हशश�प�ल स� फ�र म�ठ� स�न�न� ���. जर�स&7�च�� इर #हत� स�क���Yच� न�&व� अश�, करश द�श�&च� र�ज� वक, �� म���व� हवद�च� उप��ग करन शत$च� हनtप� कर अस̂. � जर�स&7�च� सवtल� हशष� समज अस̂, त�� हशव�� द�न आणख�न ���, त��&च� न�&व& �&स आहण हदमवक. � थ�र ज�न� व ग�णव�न ���. त��&न� जर�स&7�न� आश� हदल� ���. त��हशव�� द&व�, करश, करव, म�घ�व�न जर�स&7�च� बल�ढ

Page 61: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

स�वक ���. �वन�&च� र�ज� ज��च�� कप�ळ�वर एक अम�ल� ह�र� न��म� चमक अस�व��च� � ���, त��&न� अम�� द �कद असल�ल�� म�र आहण नरक�ल� पर�भ$ क�ल� ���. भ�गदत र�ज� ज��च� र�ज� सगळ�� पहmम�कड�ल पद�श�& पसरल�ल� ���. आहण ज� �झ�� हपत��च� च�&गल� हमत ��� अस& बर�च जण जर�स&7�प�ढ� न�क घ�स ���. ब�लण��न� आहण क�म�&न� स�द� � �झ� हमत आ��. त��&च� �झ��वर ब�प�स�रख� प�म आ��. �मच� म�म� ज��च� र�ज� पहmम�प�स$न दह#ण� प�Y पसरल� आ�� अस�, त��च� न�&व प�रलज आ��. � क�&� घर�ण��च� म�ठ� ��द� , ज��&न� सगळ�� शत$&च� न�श क�ल� आ��. � ��ड�, ज� सव�ल� दDव� प�रष म�ण$न स�&ग अस�. � त��म�ळ̂ स�च ओळखल� ज� ���, त��हशव�� � व&गच� र�ज�, प�&ड�च� र�ज�, हकर��च� र�ज� ज��&न� �म�न� प�ड� आहण व�स�द�व म�ण$न ओळख�, �� स�द� जर�स&7�च�� ब�ज$ल� आ��. एवढ�च न��� र � थ�र र�ज� हभषमक भ�ज घर�ण���ल श�ष, ज� पत�# इ&द�च� सन��� आ��, ज��च� स�म�ज� चRथ�� जग� पसरल� आ��, ज��न̂ प�&ड आहण �थ-कRहशक ह�&न� �रवल�, ज��च� ब&7$ श$र अकd ज� परश�र�म�स�रख� ��� � स�द� जर�स&7�ल� घ�बर� आ��. त�� जर�स&7�च� आपण सगळ� आप आ��. त��म�ळ̂ त��च� स�व� कर आ��. व�ईट भ�ग ह� अस� आ�� कW, त��च�� नजर� म�त आपल��ल� क�&�Jच हक&म न���. � अस�र� स&पद�न� भष झ�ल�ल� आ��. अर� ��ल7ष�र� त�� जर�स&7�ल� घ�बरन भ�ज�&च�� अठर� ट�ळ�� पहmम�कड� ग�ल��. त��चपम�ण�, स�रस�न, भदक, व�7, शलव, पच�रस, स�सथल, म�क� ट, क� लल&द�स आहण क�&� अस� बर�च त��च�� द �ष�ईन� वD�गल� ���. सलव�न ट�ळ��, प�&च�ळ, प$वiकड�ल क�सल (क�श�) अस̂ सगळ� त��च�� ज�च�&न� तस झ�ल� आ��. � सगळ� क� Jच�� हठक�ण� ग�ल� आ��. स̂च मतस�, स&न�सपद जर�स&7�ल� वD�ग$न उतर�कड�ल आपल� पद�श स�ड$न दह#ण�कड� ग�ल� आ��. जर�स&7�ल� घ�बरन इसt पळ$न ग�ल� आ��. त�� एक� भष #हत��म�ळ̂ सगळ� #हत� जग असवसथ झ�ल� आ��". एवढ� स�&ग$न कd षण थ�&बल�. त��न&र � प�न�� स�&ग$ ल�गल�. "जर�स&7�च�� म�ल�च� पह स�&च द�ष ���. त��ल� म� ठ�र म�रल� त��&च� न�&व क&स ���. त��&न� सवt ��दव अस$न�� ��दव�&च� स&��र क�ल�. त��न̂ त��च�� मस� जर�स&7�च�� द�न�� कन��&श� लग क�ल� ���. त��&च� न�&व& अलस व प�प� ���. जर�स&7�च� म�लग� स�द�व ���. अश� न�त��म�ळ̂

Page 62: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

क&स�च� �कद व�ढल� ���. आपल��च आप�&च� न�श करन � स�मथव� न झ�ल�. त��च�� त�� कम� म�ळ̂ त��ल� म�ठ� क� पलसद� हमळ�ल�. त��&न̂ वdद भ�ज र�ज�&च� अपम�न क�ल�. त��प�स$न स&र#ण हमळ�व� म�ण$न � आमच��कड� मद म�ग ���. आम�� सगळ� जण एकत झ�ल� त�� अ�$ र�, अ�bआच� म�लग�, श&कर�शन ज� म�झ�� स�रख�च आ��, हमळ$न क&स�च� व7 क�ल� त�� बलर�म�च� म�ठ� मद ���. त��म�ळ̂ थ�ड�व�ळ हभ� जर� कम� झ�ल� ���, लवकरच क&स�च� स�सर� जर�स&7 त��च�� शस�थ� स� अ&ग�वर आल�. आम�� अठर� ��दव�&च�� ट�ळ�� त��न&र अस& ठरव� हक&, जर� आम�� आमच�� सगळ�� स�मथ�� न� चढ�ई क�ल� र� �नश� वषi लढ$न�� त�� जर�स&7�च� प�ररपत� कर शकण�र न��� क�रण � क�वळ अ&ग�च�� स�मथ�� न� लढ न��� र त�� बर�बर म���व� शकWच�स�द� व�पर कर अस�. त��&न� अन�क च�ट�क� ज�णण�र� जज स�&भ�ळल�ल� आ��. त��& द�न अहम�तव�च� ���. �&स आहण हदमवक अश� त��&च� न�&व� ���. जर�स&7�च� त��&च��श� च�&गल� स&ब&7 ���. त��&च��&श� � फ�र प�म�न� व�वर अस̂. त��&च��म�ळ̂च � अश�पक�र� अलज&क� झ�ल� ���. �� क�वळ आमच� म ��� अस̂ न��� र सगळ�च अन�भव� र�ज� �च समज ���. एक� अठर� हदवस च�लल�ल�� लढ�ई म�झ� भ�ऊ बलर�म ह�&न� एक� �&स न�&व�च�� अस�र�च� व7 क�ल�. � व�� सव त पसरल�. � ऐक$ न हद&वक समजल� कW, त��च� भ�ऊ �&स म�रल� ग�ल� आ��. त�� गDरसमज�च� पररण�म अस� झ�ल� कW, हदमवक फ�र हनर�श झ�ल� व � �म�न� नद� उड� म�रन सव�च� अ& कर�. त��च� �&स म�ल�ल� नव��. पर&�, ज�व��& त��ल� समज� हक&, त��च� ज�वलग� हद&वक�&न� आतम�त�� क�ल� �व��& � फ�र हनर�श ���. त�� नDर�श��च�� अवसथ� �स�द� �म�न� नद�च�� प�त� सव�ल� झ�क$ न द�� व त��च�स�द� मdत�$ ���. श�वट� सगळ��च ग�षJच� अ& �� अस� �^च खर�. अर� ��ल7ष�र�, � समजल��वर जर�स&7 समज� हक& आ� त��च� �कद स&पल� आ�� व � हनर�श मन�&न� त��च�� मग7��ल र�ज7�न�कड� ज��. त��न&र आम�� सगळ� म�ठ� आन&द� मथ$र� र��b ल�गल�. पर&�, आमच� द �द̈व स&पल�ल� नव��. क�रण, �&स�च� पतन� ज� जर�स&7�च� एक म�लग� ��� त��ल� आग� कर ल�गल� हक& हच�� पहच�� मdत�$स जब�बद�र असण���Yन� त��&न� च�&गल� 7ड� हशकव�व�. ज�व�� � व�� आम��ल� समजल� �व��& आमच� हच&� व�ढल� व आणख�न �त�� नक�

Page 63: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

म�ण$न आम�� सगळ� न��व�ईक मथ$र� स�ड$न ल�&ब पहmम�कड�ल द�रक�ल� र��ण��स�ठ� ग�ल�. ज��&न� आम�� आमच� अफ�ट स&पलत हवभ�ग$न ल��न भ�ग� क�ल� म�णज� � घ�ऊन ज�ण� स�प� व��व�. �थ� एक पसन करण�र� नगर आ�� त��च� न�&व आ�� क� शसथल�. त��च�� ब�ज$ल� म�ठ� पव रDव न�&व�च� आ��. त�� हठक�ण� आम�� आमच� बसथ�न बसवल�. �थ� आम�� एक फ�र मजब$ अस� हकल� ब�&7ल�. इक� मजब$ � ��� कW, द�व�&न� स�द� � लज&क� ��ऊ न��. � अस�& ब�&7ल� ��� हक&, त��च�� ट� आड$न ब��क�स�द� लढ$ शक�ल. सध�� आम�� सगळ� �थ�च र�� अस�. एवढ� झ�ल��वर � म7$च� व&शज सवtल� च�&गल�च स�रह# समज$ ल�गल�. क�रण त��&च��कड� ��ण��स�ठ� जर�स&7�ल� पथम � हवश�ल रDव पव प�र कर�व� ल�गण�र ��� त��न&र आमच� द�दYम� हकल� अश� व�वसथ�न� आम��ल� स�र#� क�ल� ���. र�स�द� त�� जर�स&7�च� हभ� एवढ� झ�ल� ��� हक&, आमच���ल क�&�J त���� प�ढ� ग�म&च�� पव �कड� र��ण��स�ठ� ग�ल�. त�� ग�म&�च� ल�&ब� �न ��जन� ���, त��च�� पत��क ��जन� अ&र�वर आम�� सDहनक प��र� बसवल� ���. त��हशव�� मध�� अन�क लख&ड� व कम�न� बसवल�ल�� ��त��. त�� पत��क हठक�ण� श$र ��द� प��र� द� अस&. क�ण�ल��� ��र न म�नण�र� अस̂ ��दव क� ळ��ल श$र #हत� �थ� प��र� द� ���. आमच�च क� ललन अस̂ अठर� �ज�र त�� ���. अ�fच� श&भर म�लग� ���. त���ल पत��क द�व�स�रख� शहकम�न व 7�डस� ���. च�रद�सन, त��च� भ�ऊ च�द�व, सत�क�, म� सवt र���ण�च� म�लग� बलर�म, म�झ� म�लग� समव ज� म�झ�� इक�&च पबळ आ��, आहण अहरथ अस̂ सगळ� स� एकत ���. त��हशव�� आणख�न क�&�J ���. त��&च� न�&व& अश�, ह�वम न, अनलधष�, सहमक, सहमJज�, क&क, स&क$ , आहण क�&� . � म��रथ� ���. त��हशव�� द�न म�लग� अ&7कभ�ज�च� ���. त��हशव�� वdद र�ज� सवt �थ� �जर ���. इ&द�च�� वज�स�रख� � सगळ� श$र ���. � सगळ� मध�द�श� र��ण�र� �ल� वdशJबर�बर अस�". एवढ� स�हगल��न&र � कd षण ��ल7ष�र�ल� स�&ग�, "अर� $ �झ�� भ�व&ड�&च�� मद�न� एक सम�ट ��ऊ शक�स. र� $ हवच�र आ��स म�ण$न स�&ग�, र�ज� $ ज�वर त�� जर�स&7�च� न�श कर न���स �वर � �ज $ कर शकण�र न���स. � बहर�#स त��ल� प�ढ� करन �झ� �ज म�ड� क�ढ�ल. त�� जर�स&7�न� अन�क र�ज� त��च�� अस&ख�

Page 64: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

द�ग�Yवर कDद करन ठ�वल� आ��. जर�स&7�ल� ज� �ज कर�व��च� आ�� त�� � � सगळ� कDद क�ल�ल� र�ज� व त��च� सDहनक बळ� द�ण�र आ��. त��च�� आस�र� व�सन�$न �� �ज उपलसथ झ�ल�ल� आ��. ह� �ज�द�र� � पत�# श&कर�ल� लज&कण��च� प��स करण�र आ��. त��&न� इक� र�ज� व त��&च� सDहनक कDद क�ल� आ�� कW, त��च� म�जद�द कर� ��ण�र न���. त�� सगळ��&च� �थ� फ�र म�ठ� पम�ण� �ळ �� आ��. अस� र�ज� �म��ल� �मच� र�जस$� �ज कर द�ण�र न���. त��स�ठ� इर ���� करण��आ7� ह�च� कस� न�श कर�व��च� त��च� हवच�र �म�� भ�व&ड कर�ल र � ज�स ��ग� ��ईल. त��च�� कDद� असल�ल�� र�ज�&न� �म�� म�क क�ल र त��&च� मद �ल� � �ज प$ण करण�� ��ईल म�ण$न सव दष�न�, जर�स&7�च� न�श �^च �मच� पह�ल� क�म असल� प�ह�ज� अस̂ म�झ� ठ�म म आ��. अ�� प�&डव�न�, �म�� स�ज अ��, �म��ल� क�ण�च�� सलल��च� खर�खरच गरज न���, र� अख�र�स �म��ल� ज� उच� व�ट� ̂च कर�. क�रण ��ण��� पररण�म�&च� �म��च व�रस अस�ल". कd षण एवढ� ब�ल$न थ�&बल�. अश�रर�न� सभ�पव� �ल र�जस$��र&भ पव� च� चRद�व� भ�ग स&पल�.

Page 65: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग प&7र�व�(र�जस$��र&भ पव प�ढ� च�ल$)

��ल7ष�र कd षण�ल� हवच�र�, "$ ख$प �fश�र आ��स त�� श&क� न���. $ ज� स�&ग�स त��ल� प�� � न��� �� आम�� ज�ण�. सव श&क�&च� सम�7�न �झ��प�#� ज�स च�&गल� क�ण कर शक�". "अस̂ प�� कd षण�, हनरहनर�ळ�� पद�श� त�� त�� भ�ग�&स�ठ� क�ण� पम�ख अस�. � त��च� क�म कर अस�. � पत��क जण द�स�� च� कR�क कर न���. पर&�, सम�ट ��ण��स�ठ� � प�र�स� नस�. त��स�ठ� त�� सगळ�� ल��न र�ज�&न� हन�&तण�ख�ल� आण�व� ल�ग�. ज� � कर शक� Vच खर� सम�ट म�ण$न ओळखल� ज��. त��म�ळ̂ त��च� सगळ�जण कR�क कर ल�ग�. $ वdश� व&श�च� अहभम�न आ��स. म�णस�च� सवभ�व आहण पवdत� हवहव7 अस�. त�� स�7�रण� ��ण��स�ठ� म�णस�ल� अन�भव�च� पम�ण व�ढव�व� ल�ग�. त��स�ठ� जगभर पव�स कर�व� ल�ग�. खर� सत� समजण��स�ठ� आपल� न��म�च� ज�न प�र�स� नस�. त��स�ठ� त��प�#� वरच�� श�ण�च� ज�न आतमस� कर�व� ल�ग�. त��$न खर� समdद� प�प �� अस�. आ� मल� अस̂ व�ट� क�वळ �� �ज करन भ�गण�र न���. आपल�� सम�ज��ल क�&�J शहकम�न #हत� समज� हक& आपल��पDकW क�ण�र� सव श�ष र�ज� ��ईल. त��चव�ळ� आपल� सगळ� र�ज� जस� $ स�&ग आ��स, त�� जर�स&7�ल� घ�बर आ��. त��च�� व�ईट व ण$क�न� � असवसथ �� आ��. $ म�झ��म� सव शहकम�न अस$न�� त�� र�#स�च� दमन कर शकल� न���स अश� पररलसथ� म� अस̂ कस� समज$ कW, आम�� प�&डव त�� नर�7म�ल� नष कर शक$& "? "मल� प�नt प�न�� श&क� व�ट� हक&, त�� जर�स&7�ल� जर $ हक&व� बलर�म म�र शक न��� र हभम हक&व� अज� न हकव� क�ण��� इर प�&डव त��ल� म�र शक�ल क�&? अर� सव ज द�म�दर�, क�शव� जर� मल� समज$न घ� व स�&ग, अस̂ कस� शक� आ�� हक&, ज� �ल� जमल� न��� � आम�� प�&डव�&न� कस̂ शक� ��ईल"? � ��ल7ष�र�च� नक�र�तमक उदग�र ऐक$ न ब�लण�� च�र असल�ल� हभम ब�लल�, "ज� र�ज� कमज�र अस� आहण ज��च��कड� हमत नस�, � जर एक�द� बलव�न पहसपध�� स आव��न द�ईल र � खहचच नष ��ईल. पर&�, एक ग�ष आपण ल#� घ�ल� प�ह�ज� हक&, जर � कमज�र र�ज� ��हक, नहशब व च�&गल� हमत अस� जमव$न लढ�ल र � खच�च लज&क$ शक�.

Page 66: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

आपल��कड� �� सगळ� आ��, जस� कd षण�च�� ��कत��, म�झ� बळ आहण अज$ न�च� व द�स�� प�&डव�&च� नहशब अस̂ एकत असल��न&र आपण जर�स&7�ल� नष कर शक$ . त�� मग7च�� नर�श�&ल� �म�कड� प�ठव$ शक$ . �� अस̂ आ�� जस̂ �ज�च� �न अग� एकत ��ऊन �ज स&पन कर�". � ऐकल��वर कd षण ब�ल�, "ज� अपररपकव ब�द�च� आ�� � भलत��च �श�च�� अप�#� ब�ळग�. � द$रदष�च�� अभ�व�म�ळ̂ भहवष���ल 7�क� प�� न���. एक ग�ष आपण ल#� घ�ल� प�ह�ज� हक&, क�ण��� �म��ल� #म� करण�र न��� क�रण �म�� अड�ण� अ��. �मच� अड�ण�पण� �� �मच� द�ष अस�ल व त��च� हश#� �म��ल� भ�ग�व�च ल�ग�ल". प�ढ� � स�&ग�, "कd ��ग� सव र�ज�&न� लज&कल��वर �Rवनसव�न सगळ� कर म�फ कर� व त��म�ळ̂ उचचपद�ल� ज��, क व�� त��&च�� पस��न� ̂च पद हमळव�, भर त��च�� शR�� न� व स�मथ�� न� आहण मर त��च�� समdद�न� ̂च हमळव�. अश�पक�र� � सगळ� सम�ट झ�ल�. पर&�, ��ल7ष�र� �ल� आ� ह� सगळ�� ग�ण�&च�� एकहत पररण�म�&न� � स�ध� कर�व��च� आ��. त�� अश�, नश�ब, जनस�व�, प�ण�, समdद�, आहण च��� अश� सगळ��&च� �म��ल� गरज आ�� �व��&च �म�� जर�स&7�ल� थ�&बव$ शक�ल. अ�� भर क� ळ�च�� र�ज�&न�, बd�दथ�च� � म�लग� जर�स&7 ह� सगळ�� ग�ण�& अववल अस$न�� त��च�� प�पपवdत�म�ळ̂ फक र�#सपद�ल� ग�ल� आ��. त��&न� जर च�&गल� कd त� आचरल� अस� र � इ&द�कड� ग�ल� अस� पण � व�गळ��च म�तव�क�&#�न� हपडल�ल� आ��. रतनजड� वस न�सण�र� श$र��द� त��च� च�कर� कर आ��. पर&�, ब�लपण�प�स$नच व�त� असल�ल� � क7� च�&गल� करच शक न���. क�रण नस�&न� � च�&गल�� र�ज�&न� पकड$न कDद कर�, त��&च�� सDन��ल� ब�&7$न ठ�व�, ल�क�&च� �ळ कर�. त�� त��च�� आस�र� पवdत�म�ळ̂ � श�षपद त��ल� त��च� एरव�� ��ग�� अस$न�� प�प ��ण�र न���. अश�रर�न� त��&न� हनद�न श&भर र�ज� �ब�� घ�ल� आ��. आ� मल� स�&ग, अश� आग�ऊ पहसपध�� वर क�ण� श��ण� र�ज� ज�ऊन �ल� कर�ल"? "अर� म�झ�� भ�व&ड�न�, � एक� व�गळ��च लसद�च�� म�&ग� आ��. � हशव�ल� त�� र�ज�&च� बळ� चढव$न प�प#�त�च� अल7पह ��ण��च� सवपन प�� आ��. प�ण�#�त� त��ल� रस न���. अ�� भर क� ळ��ल ��दध��न� �म�� समज� हक&, ज� #हत� सत��स�ठ� लढ मर� � सव�Yच�� कR�क�च� 7न� ���. म�ण$न क�& आपण सगळ� एकत ��ऊन त�� प�प�तम��ल�

Page 67: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

�मसदन� प�ठवण��च� क�म करण�र? एक ल#� ठ�व�, आ�प�Y त��न� सह�&ऐश� र�ज� कDद क�ल� आ��, त��ल� आणख�न फक चRद� र�ज� प�ह�ज�, � प$ण झ�ल� हक& त��च� � भ�&कर �ज हशव�प�ढ� स�र ��ईल, त��न&र ज� ��ईल � प��� �मच� र�जस$� �ज कर�व��च� सवपन फक सवपनच र�ह�ल. म�ण$न जर �म��ल� �मच�� हपत��च� इच�� प$ण कर�व��च� अस�ल र त��ल� कपट क�रसथ�न�न� व ��हकन� म�रन ट�क�व� ल�ग�लच. त�� एक� #हत��च� न�श करण��न� �मच� र�जस$� �ज�च� म�ग म�कळ� ��ईल. अश�रर�न� सभ� पव� �ल र�जस$��र&भ पव� च� प&7र�व� भ�ग स&पल�.

Page 68: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग स�ळ�व�(र�जस$��र&भ पव प�ढ� च�ल$)

� ऐकल��वर ��ल7ष�र ब�ल�, "अर� कd षण�, क�वळ 7�डस करन सव�थ= पवdत�न� आपल� म�तव व�ढवण��स�ठ� लढ$न त��ल� कस̂ म�र� ��ईल? म�झ� द�न भ�ऊ हभम व अज� न म�झ� द�न �� व ड�ळ� आ�� जर त��&च� क�&�J बर�व�ईट झ�ल� र म� कस� जग$ शक�न? जर �मस�द� त��ल� म�र शक न��� र म� कस� � स�ध� करण�र? त��च� कश� पक�र� न�श कर�व��च� त��च� हनस&श� म�ग उपलब7 अस�ल रच � करण�� थ� आ�� एरव� � एक म$ख पण� न��� क�& ठरण�र? म�ण$न म�झ��म� �� र�जस$� �ज�च� पस�व $� स रद कर�व�. क�रण, त��च सगळ��&च� भल� आ�� अस̂ मल� व�ट�. खर ̂ स�&ग�व��च� म�णज�, त��म�ळ̂ आज म�झ� हद� लखन झ�ल� आ��". वDश&प��न स�&ग�, त�� ��ल7ष�र�च�� नक�र�तमक ब�लण��न� असवसथ झ�ल�ल� अज� न ब�ल�, "म� ह� ज� हवल#ण स�मथ� असल�ल� हवहव7 आ��7 हमळवल� आ�� त��&च� क�व��& उप��ग ��ण�र आ��? � न स&पण�र� भ��, � त���ल हवल#ण ब�ण, � ज�द�ई रथ, त��वर�ल अलज&क�तव द�ण�र� धवज �� सगळ� कश�स�ठ� आ��? आपल��ल� म���स�र�च� स�थ आ�� त��च� क�व�� उप��ग ��ण�र"? � ब�लल�� न&र � ��ल7ष�र�ल� स�&ग�, "म� ज� �� हमळवल� आ�� � ह�व�ळ� क�म�स ��ण�र� आ��. ह� सगळ�� अजब ग�ष� हमळवण� हक̂च अशक�प�� ��� र� � आम�� हमळवल� आ�� त��&च� अपम�न कर न��. र�स�द� म� एक ग�ष �मच� म�न� कर� हक&, हवद�न म&डळ� उचच�च� न��म� व��व� कर�. स�मथ�� च�� हशव�� क�&�J�� करण� शक� ��ण�र न���. अश� उचचक� ळ� जनम$न जर आम�� कd तव ग�जव$ शकल� न��� र त�� शहकच� क�� उप��ग. $ म�ण�स अस̂ �� प�� ग�ळ$न बसण��न� � जर�स&7 ग�पच�प बसण�र न���, � आपल��वर त��च� श&भर र�ज� प$ण करण��स�ठ� च�ल$न ��ण�र त�� आ7� आपण त��च��वर च�ल$न ज�ण�च ज�स श��सकर ��� अस̂ मल� व�ट�. एक� #हत��ल� श�भ�ल अश� व�ण� आपण ब�लल� प�ह�ज� अस� मल� स�&ग�व��च� आ��. शत$च� हनtप� करण� �� ख�� #हत��च� क�म आ��. त��ल� घ�बरन कस� च�ल�ल"? "म� समज� हक&, आपल�� 7�डस�च�� ज�र�वर च�ल$न ज��&न� हनषक�ळज� र��ण� उहच न��� पण त��स�ठ� सव च स�ड$न द�ण� हकप #हत� 7म�

Page 69: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

बस�? आपल� नश�ब आपल��ल� स�थ द�ण�रच न��� अस̂ समजण� हकप ��ग� ��ईल"? "आम�� ज�ण� कW, ब�� चव�ळ� हनषक�ळज�पण�म�ळ̂ म�ठ� म�ठ� रथ�म��रथ� ब�द झ�ल� आ�� पण आपण सव खबरद��� ब�ळग$न त��च��वर �ल� क�ल� र �श आपल�च ��ण�र आ��, त�� आपल�� आईल�, क�&�ल� दDप��न�&न� ज� आहशव� द हदल� आ�� त��पम�ण� जर सव ग�ष� घडण�र अस�ल र जर�स&7�च� मdत�$ हभम�च�� ��$न हनहmपण� ��ण�र आ�� अस̂ म� स�&ग$ इलच��. त��पम�ण̂ त�� र�#स�च� न�श करन जस̂ द�म�दर स�&ग� आ�� त��पम�ण�, आपण त�� अभ�ग� र�ज�&च� स�टक� करन �� र�जस$� �ज� स&पन कर�व� अस̂ मल� व�ट�. ��ल7ष�र�च�� एक�च�� कमक� व�स�ठ� स�गळ��&न� हप����ट करण� हकप ��ग� ��ईल. जर�स&7�न� �रवल�ल� र�ज� व आम�� एक�च ��ग��च� $ क�& समज�स"? अश� अवघड क�रव��� करण��च ख�� #हत��&च� श�� हमळ�, घ�बरन न���. ज� #हत� सव�च�� स�मथ�� च� अश�पक�र� अपम�न कर�ल त��ल� � #हत� समज$ शकण�र न���. म�ण$न म� त��च��श� म�क�बल� करण�र आ�� मग वहडल भ�ऊ क�&�� ब�ल�". अस̂ म�ठ�न� ब�ल$न अज� न थ�&ब�. त��ल� हभम�च� अन�म�दन असल��च� सपषपण� हदस�, 7�कट� द�घ�स�द� त��ल� ��क�र द��. अश�रर�न� सभ�पव� �ल र�जस$��र&भ पव� च� स�ळ�व� भ�ग स&पल�.

Page 70: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग सर�व� (र�जस$��र&भ पव प�ढ� च�ल$)

कd षण � ऐक$ न ब�ल�, "भर घर�ण��च� व�रस असल��स�रख�च, हवश�षकरन क�&�प�त अस̂ अज� न ब�लल� आ�� म�ण$न मल� त��च� अहभम�न व�ट� आ��". क�व�� र�त� हक&व� हदवस� मdत�$ आपल��वर घ�ल� घ�ल$न ��ईल � क�ण�ल��� म��� नस�. स̂च क�ण� स�&ग न��� हक&, अमरतव एक�द�ल� प�प ��ईल क�वळ ��द�ल� घ�बरन, म�ण$न पहवत हन�म�न�स�र प�प� शत$वर �ल� करण� �� ख�� क� ललन #हत��&च� आदक व� समजल� ज��. त��म�ळ̂ हनद�न त�� श$र�ल� मन�च� श�&ह हमळ� हक& त��&न� त��च� #�त क व� व�वलसथपण� प�र प�डल� आ��. � क�वळ नहशब�ल� द�ष द� बसण�र न���. पर&�, अश� इसम�च� भहवष� उजवल ���. ��ग� पक�रच� मद व दDव�च� स�थ हमळ�ल� क�& � �श�च� म�नकर� ���. पर&�, ज�व��& द�न�� ब�ज$ �ल�बळ अस�ल र क�ण� एक लज&क� क�रण द�घ� लज&क$ शक न���. जर च�क�च� 7�रण आखल� र दDव बलवतर असल� र� ��र पदर� पडण��च� हभ� अस�. द�घ�&च� 7�रण व दDव स�रख�च अस�ल र� क�ण� एक लज&क$ शक न��� अश�व�ळ� समझR� कर�व� ल�ग�. शत$च� द�ष व कमर� प�रख$न जर आपण ��ग� पक�र� त��च��वर च�ल क�ल� र आपण लज&कण��च� ज�स शक�� आ��. श��ण� म�णस� क7��� बल�ढ शत$वर उघडपण� �ल� कर न���. गहनम� क�व� �^च 7�रण अस�व� ल�ग�. गहनम�क�व��न� व�र क�ल� र आपल��ल� न�म�षक�स�द� ��ण�र न���. आणख�न एक म�द� अस� कW, त��ल� म�रल� र आपण आपल�� प$व ज�&च� ऋण फ�डल��स�रख� ��ईल आहण जर आपण म�रल� ग�ल� र सचच�� #हत��&स�रख� लढल� म�ण$न आपल� सवग� ज�ग� हनहm अस�ल. अस̂ म�झ� हवच�र आ��". एवढ� स�&ग$न द�म�दर ब�लण��च� थ�&बव�. ��ल7ष�र कd षण�कड� पश�थ क दष�न� प�� त��ल� हवच�र�, "अर� जन�द न�, $ ख$प च�र आ��स, म�ण$न मल� एक श&क� आ�� � हवच�र�, मल� स�&ग �� जर�स&7 क�ण आ�� हक&, $ त��च��वर एवढ� न�र�ज आ��स"? "�झ��स�रख��ल� � खर� र एक�द� हचलट�पम�ण� असल� प�ह�ज� कW, � �झ�� �ज�&न� चटकन करप$न ज�ईल. मग अस̂ क�� त��च�� आ�� कW, त��ल� म�रण�� �ल� एवढ� त�स �� आ�� हक&, $ आम��ल� मध�� घ�ल आ��स"? "जर�स&7 क�ण आ��, त��च� �कद कश�

Page 71: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

आ��, एवढ� त�स हदल� र� म� क�& न��� त��ल� ठ�र म�रल� जस̂ क&स�ल� म�रल� व मल� क�& �म��ल� मध�� घ�ल�व� ल�ग आ�� � सगळ� स�&ग�". कd षण प�ढ� ब�ल�. "त��च�� आ7� एक बल�ढ र�ज� मग7� ��ऊन ग�ल�. त��च� न�&व बd�दथ ���. ��द� � क7� �र नस̂. त��च�� कड� �न अ#R��न� एवढ� सDन� ���. � द�खण� र�ज� त��&न� क�ल�ल�� अन�क �ज�च�� ख�ण� त��च�� अ&ग�वर हदस ��त�� अस� � द�सर� इ&दच व�ट ���. त��च� वDभव स$�� स�रख� ���. त��च� #म�हशल� स�#� पdथव� पम�ण� ���. ��7� � द�सर� �म ���. श�म&� � द�सर� वDशवण (क� ब�र) ���. त��च� पभ�व सगळ�� पdथव�वर ���. त��च�� प$व ज�&च�� हक=म� व�रस�च� � 7न� ���. अस� म��पर��म� र�ज� क�श�च�� र�ज�च�� द�न ज�ळ�� बह�णJश� लग कर�. द�न�� र�जकन�� वDभव आहण स�द�� न� पर�प$ण ��त��. बd�दथ त��च�� द�न�� ब��क�&च� एक ग�प कर�र कर� हक& � त�� द�घ��� म�लJवर समसम�न प�म कर�ल. त��&च�� � क7��� फरक करण�र न���. अश�रर�न� � पdथव�च� बल�ढ र�ज� त��च�� द�न�� ब��क�&स� म�ठ� आन&द� आपल� ज�वन घ�लव ��� जस� एक मसव�ल �त� त��च�� द�न �लतणJस� अस�व�. हक&व� जण$क�� सम�द ग&ग� आहण �म�न� बर�बर अस�व�. त��च� �रण� मज� ग�ल� पर&�, त��ल� अपत� झ�ल�ल� नव��. त��म�ळ̂ त��च� व&श प�ढ� कस� च�लण�र �� पश ���. अन�क ववDकल��, द�न7म करन�� त��ल� क�&�J क�ल�� म�ल झ�ल� न���. अस̂च एक�हदवश� त��ल� च�&द कRहशक ऋष�बदल समजल�. � गRम पर&पर��ल कह#व�च� प�त ���. � ऋष� आपल� स�7न� $ थ�&बव$न भटकण��स�ठ� हनघ�ल� ��� व बd�दथ�च�� र�ज7�न� एक� आ&ब��च�� वd#�ख�ल� ��ऊन बसल� ���. त��&च� आगमन झ�ल��च� समजल��न� � र�ज� आपल�� द�न�� भ���Yन� घ�ऊन त��च� प�ज� करण��स�ठ� आल�. त��&न� ऋष�च� प�ज� मन�भ�व� क�ल� व प�षकळ मRल�व�न वस$&च� द�न क�ल�. � प�ह�ल��न&र � सतपवdत ऋष� त�� र�ज�वर स&�ष ���. � र�ज�ल� स�&ग�, अर� र�ज�, म� �झ�� प�ज�न� पसन झ�ल� आ��. �ल� क�� प�ह�ज� म�ण$न $ �� सगळ� कर आ��स. � ऐकल��वर म�ठ� कष� अ&tकरण�न� � हघ� त��&च� अपत� नसल��च� द �tख त�� ऋष�ल� स�&ग�. � ब�ल� कW, च�&द कRहशक�&च�� कd प�न� त��&न� प�तरतन व��व�. र�ज� त��ल� प�ढ� स�&ग�, "अ�� म�न�, आम�� म�झ� र�ज� त��ग करन वन� पस�� करण��स�ठ� ज�ण��च�� हवच�र� आ��.

Page 72: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

पर&�, मल� प�त नसल��म�ळ̂ म�ठ� पश पडल� आ�� कW, ह� हवश�ल र�ज��च� प�ढ� कस� ��ण�र. र�ज� पज�च� प�लक अस�, जर �च नस�ल र पज� कश� स�रह# र�ह�ल व र�ज� स�ख� कस� र�ह�ल म�झ�� ज�ण��न&र �� पश आ��. � र�ज�च� हवनवण� वज� ब�लण� ऐकल��वर � म�न� सम�7� ज��, � प��ण��स�ठ� हक&, क�� कर�व� ह� र�ज��स�ठ�. त�� पस&ग� त�� ऋष�च�� म�&ड�वर एक असपश रस�ळ आ&ब� त�� झ�ड�वरन पड�. म�न� ड�ळ� उघड$न प��� व त�� आ&ब��ल� ��� घ�ऊन क�&�J म&त म�ण� व र�ज�ल� स�&ग�, �� आ&ब� �झ�� र�ण��&न� ख�ल��स �ल� एक अलज&क� अस� प�त प�प ��ईल. ज��ल� क�ण��� पर�भ$ कर शकण�र न���. ऋष� सव ज�न� अस� �, प�ढ� र�ज�ल� स�&ग�, अर� नर�श�, $ पस�� करण��स�ठ� वन� ज�ण��च� आवश�क� न���. त��न&र � समज$द�र र�ज� म�न�च� प�� पकड$न त��&च� हनर�प घ�� व आपल�� घर� ज��. घर� ग�ल��वर त��ल� त��च� र�ण��&न� हदल�ल� आश�सन आठव� व � त�� आ&ब��च� द�न �कड� करन त��&न� ख�ण��स द��. त��न&र त�� द�घ�न� हदवस ज�� व र�ज� त��म�ळ̂ अह�हष ���. पर&�, ज�व��& त�� पसव� �व�� त��&च� अपत� द�न भ�ग�& हवभ�गल�ल� अस̂ जनम�. एक�ल� एक ड�ळ� र द�स�� ल� द �सर� ड�ळ� एक�ल� एक �� व द�स�� ल� द �सर� ��, एक�ल� एक प�� व द�स�� ल� द �सर� �� अश�पक�र� द�घJन� अ7 वट अवसथ��ल अश� हवहचत अपत� ���. � जण$ उभ� हचरल�ल� अभ क अस�व� अस̂ � द�न �कड� ���. अ7 वट ��र झ�ल�ल� अपत�� प��bन त�� र�ण�� घ�बरन थरथर ल�ग�. त�� द�घ� एकम�कWच� सल� घ�ऊन मग � द�न�� अ7 वट असल�ल� पर&� ज�व& अपत�� ट�क$ न द�ण��च� त��&च�� स�ईणJन� स�&ग�. त�� ब��क�& � अपत�� श�भ क�पड� ग�&ड�ळ$न व�ड�ब���र घ�ऊन ज�� व �थ� म�ग�ल द�र� फ�क$ न द��. थ�ड� व�ळ�&न� एक र�#स�ण ज� नरम�&स ख� अस� �थ� ���. हच� न�&व जर� अस̂ ���. � फ�टल�ल� अपत�� प��bन � त��&न� उचल� व एकत करन अश� ठ�व� हक&, त��च� � शर�र& एकम�क�&न� हमळ�. त�� बर�बर � द�न शकल& एकम�क�&न� हचकट� व त��प�स$न एक प$ण शर�र असल�ल� म�ल ��र ���. जर� त��ल� उचल$न न�ण��च� प�तन कर� पण � म�ल हल� उचल� �� न���. � समज� कW, �� क�&�J व�गळ� पक�र आ��. � ब�ळ त��च�� ���च� म�ठ Vड� घ�ल$न ज�र�&न� ओरड$ ल�ग�. � पच&ड आव�ज ऐकल��न� त�� र�जव�ड��ल

Page 73: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

म�णस� र�ज� बर�बर �थ� ���. द�tख�न� व�लथ झ�ल�ल�� त�� र�ण��स�द� �थ� ���. त��&च� सन द�7�न� भरल�ल� ���. त�� द�घ� त�� ब�लक�&ल� उचलण��च� प�तन कर�. � प��bन � र�#स�ण जर�, समज� हक&, � ज�� र�ज�च�� र�ज�� आ�� त��च� � अपत�� आ��. अश� अपत�� ख�ण� ��ग� ��ण�र न���. � मन�ष�रप 7�रण करन � ब�ळ उचल$न वर 7र� व ब�ल�, "अर� र�ज� बd�दथ�, �� �झ� ब�ळ आ��. म� �ल� � एकत करन द� आ��. त��च� जनम एक� म��न ऋष�च�� कd प�पस�द�म�ळ̂ झ�ल� आ��. �झ�� र�ण��&च�� द�स��&न� � ब���र ट�कल� ���. त��ल� म� ज�वनद�न हदल� आ��. म�झ� ह� ब�लक�ल� आहशव� द आ�� कW, � अलज&क� ��ईल, त��ल� मdत�$ सपश कर शकण�र न��� पर&�, जर त��ल� क�ण� उभ� फ�डल� र म�त � मर�ल. त��न&र त�� द�न�� र�ण�� त�� म�ल�च� सव�क�र कर� व त��ल� द�7 प�जण��ल� स�रव� कर�. र�ज� इक� ख$ष झ�ल� ��� कW, � त�� म�नवरप 7�रण क�ल�ल�� स�&दर हदसण��� स�न�र� अ&ग असल�ल�� र�#स�ण�ल� एक स�म�न� ब�ई समज$न ब�ल�, "$ क�ण द�व� म�झ��स�ठ� आल� आ��स क��? $ म�झ�� र�ज�� हफरण��स�ठ� आल�ल� आ��स क��"? अश� रर�न� सभ�पव� �ल र�जस$��र&भ पव� च� सर�व� भ�ग स&पल�.

Page 74: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग अठर�व�(र�जस$��र&भ पव प�ढ� च�ल$)

कd षण प�ढ� स�&ग र���, र�ज�च� � शबद ऐक$ न � म���व� र�#स�ण र�ज�ल� उतर द��, "अर� र�ज� बd�दथ�, �झ� कल��ण ��. म� एक र�#स�ण अस$न क�ण��� रप घ�ण��च� म���व� लसद� म�झ��कड� आ��. म�झ� न�&व जर� आ��. म� �झ�� हनव�ससथ�न� स�ख� र���. �ल� �झ� पज�जन फ�र म�न� �� स�द� म� ज�ण�. म� ख�द हमळवण��स�ठ� ��थ� घर�घर�$न हफर अस�. मल� त�� सव�&भ$न� त��च��$न उतपन क�ल� व म�झ� न�&व त��&न� गd�द�व� अस̂ ठ�वल� आ��. म�झ� न�मण$क ��थ� द�नव�&च� प�ररपत� करण��स�ठ� क�ल�ल� आ��. ल��न म�ल�& बसल� आ�� अस̂ म�झ� हचत, गd�सथ म�णस̂ त��&च�� घर��ल हभ&Jवर ठ�व� त��म�ळ̂ त��&च�� म�ल�&न� द�नव त�स द� न���. स̂ न��� क�ल� र त�� घर�च� न�श द�नव कर� अस̂ आ��. $ स�द� �झ�� म�ल�&च�� भल��स�ठ� स� एक हचत हभ&�वर ट�&ग�व�स, त��म�ळ̂ म� �झ�� प�त�च� स&र#ण कर शक�न. म�झ� प�ज� स�ग&7� फ� ल�&न� कर ज�. जर $ स� क�ल�स र त��च�� बदल�� म� �झ� व�ळ�व�ळ� क�&��र� च�&गल� कर ज�ईन. दDव��ग�&न� मल� �झ�� म�ल�च� द�न �कड� हमळ�ल� � म� ज�डल� व त��च� ख�� अथ�Yन� जनम झ�ल� म�झ��म�ळ̂. अस̂ झ�ल� क�रण �झ� भ�ग� बलवतर आ��. म� क�वळ क�रण म�त ���. म� मन� आणल� र म�र पव स�द� हगळ$न ट�क$ शक� मग ह� ल��न ब�ळ�च� क��"? पर&�, �झ�� घर� म�झ� प�ज� �� आ�� त��म�ळ̂ � ब�ळ म� �ल� पर क�ल� आ��. म�झ� ह� �झ�� म�ल�ल� एक वर आ�� हक&, ज�वर त��च� द�न उभ� शकल� एकत आ�� �वर � मरण�र न���". कd षण प�ढ� स�&ग�, "अस̂ स�&ग$न � र�#स�ण जर�, अ&7� न प�वल�. त��न&र � र�ज� आपल�� गd�� ग�ल� व म�ल�च�� जनम�च� सगळ� हव7� स&पन क�ल�. त�� र�जप�त�च�� जनम�हनहमत � एक म�ठ� स��ळ� त��च�� र�ज�� आ��लज कर�. त�� त�� जर� र�#स�ण�च� कR�क �� अस�. त��न&र � म��न र�ज� ज� बह�च�� �ड�च� ���, त�� म�ल�च� न�&व ठ�व�. � स�&ग� कW, त�� ब�लक�&च� प$ण ब�लक� रप�&र करण��च� क�म त�� जर� र�#स�ण�न� क�ल� म�ण$न हच�� न�व�वरन त��&च� न�&व ठ�व�, जर�स&7. म�णज� जर�न� स�&7ल�ल�. अस� � र�जप�त जर�स&7, �ज��ल अग� �प स�डल� कW, जश� त��च�� जव�ळ� उ&च उठ� स� � जर�स&7

Page 75: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

झप�ट�न� व�ढ ज��. त�� च&द�च�� कळ�$न प$ण च&द जस� ��� स� व�ढण�र� त��च�� आई ब�प�च�� प�म� म�ठ� �� अस�. अश�रर�न� सभ�पव� �ल र�जस$��र&भ पव� च� अठर�व� भ�ग स&पल�.

Page 76: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग एक�ण�स�व�(र�जस$��र&भ पव स&पल�)

कd षण प�ढ� स�&ग�, त��न&र क�&�J क�ळ�&न� � म��न ऋष�, च�&द कRहशक, त�� र�ज�कड� मग7 द�श�& पर ���. त��&च�� आगमन�न� आन&द� झ�ल�ल� � र�ज� त��&च� स�ष सव�ग कर�. त��च�� म&त� म&डळ, प�र�ह� व र�ण��&च�� बर�बर प�त जर�स&7�ल� घ�ऊन � त��&च� सव�ग करण��स�ठ� ज��. ऋष�च� प�� प�ण��न� 7��, त��न&र च�&द कRहशक त��&च� Vड 7�ऊन अध� घ��. त��न&र � र�ज� त��च� सगळ� र�ज� व म�लग� च�&द कRहशक�ल� अप ण कर�. त��म�ळ̂ स&�ष झ�ल�ल� � म�न� र�ज�ल� स�&ग�, "अर� नर�श�, म� म�झ�� अ&tच#$&न� �� सगळ� प�� ���. म�ण$न आ� म� ज� स�&ग� � न�टपण� ऐक, �झ� �� म�लग� प�ढ� क�ण ��ण�र आ�� व क�� करण�र आ�� � ऐक, � �झ�� स�रख�च बलव�न व 7�डश� ��ण�र आ��. � � सगळ� सवबळ�वर प�प करण�र आ��. जस̂ इर प#� हवन�च�� गरड�श� �लन� कर शक न��� स̂च इर क�ण��� र�ज� �झ�� प�त�श� �लन� कर शकण�र न���. ज� क�ण� त��च��श� ��द� स�मन� कर�ल � सगळ� � �रव�ल व त��&न� नष कर�ल. जस̂ झ&ज�व� व�ट� ��ण��� डVगर�च�� स�ळक��&न� प�ड� स� � सगळ� बरब�द ���ल. अगद� द�व�&न� फ�कल�ल� अस� व शस� हनक�म� ठर�ल. �� �झ� म�लग� सगळ�� र�ज�&च�� वर आपल� सथ�न लसद कर�ल. त��च�� प�ढ� सगळ� रथ�म��रथ� हफकक� पड�ल जस̂ स$�� च�� प�ढ� �र� हफकक� पड�. �झ� प�त सगळ�� र�ज�&च� गव �रण कर�ल. म�ठ� म�ठ� र�ज� ज��च��कड� म�ठ� सDन� आ�� � स�द� �झ�� म�ल�&प�ढ� क� चक�म� ���ल. जस� नद�&च� प�ण� मग � हक��� अस�, सम�द �जम कर� स� �झ� प�त इर र�ज�&च� वDभव ख�ऊन ट�क�ल. �झ� प�त सगळ�� च�र�� वण� च�� ल�क�&न� स�&भ�ळ�ल आहण पdथव�वर�ल र�ज�&च� सव�म� ��ईल. � पdथव�वर स�#� रद, ज��&न� हतप�र�च� न�श क�ल�, म�ण$न ओळखल� ज�ईल. जस̂ सगळ� प�ण� व��$च� आ7�न अस� स̂च सगळ� ल�क �झ�� म�ल�च�� आ7�न अस�ल. अस� श�भवचन करन � ऋष� आपल�� क�म�स�ठ� हनघ$न ज��. � ऐकल��न&र र�ज� ठरव� कW, आ� आपल�� म�ल�ल�, जर�स&7�ल� ग�द�वर बसव$न आपण आपल�� द�न�� ब��क�&बर�बर वनव�स� ज�व�. � दरब�र� ��� व आपल�� म&त��&न� ब�ल�व$न आपल� हवच�र स�&ग�. बd�दथ�ल� व त��च�� द�घ���

Page 77: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

ब��क�&न� आ� सन��स�च� व�7 ल�गल�ल� अस�. � जर�स&7�च�� ��� र�ज� द�ऊन आशम� र��ण��स ज��. त��न&र � जर�स&7 आपल�� सव��� स�र कर� आहण अन�क र�ज�&न� पर�भ$ करन ज��ब&द करण��स स�रव� कर�. वDश&प��न प�ढ� स�&ग�, र�ज� बd�दथ त��च� सन�सथ ज�वन जग$न �थ�वक�श सवग� ज��. जर�स&7 च�&द कRहशक�च�� आहशव� द�म�ळ̂ आपल� स�म�ज� व�ढव अस�. र�ज� क&स�च� व7 व�स�द�व�&न� क�ल��न&र त��च� व कd षण�च� द �षमन� व�ढ ज��. क�रण क&स त��च�� म�ल�च� पह अस�. जर�स&7 त��च� गद� त��च�� हगर�वज न�&व�च�� नगर�$न मथ�र�च�� हदश�न� कd षण�ल� म�रण��स�ठ� र�&ग�न� फ�क� क�रण कd षण त��क�ळ� मथ�र� र�� ���. � बलश�ल� गद� हगर�वज� प�स$न नव��णणव ��जन� द$र असल�ल�� मथ�र�ल� ��ऊन पड�. � गद� ज�थ� पड� �थ� एक म�ठ� खड� पड� � स�&गण��स�ठ� �थ�ल ल�क कd षण�ल� भ�ट� व � वdत स�&ग�. ज�थ� � गद� पड� त�� ज�ग�च� न�&व गद�वसन अस̂ ���. जर�स&7�च� द�न हमत ���, एक�च� न�&व �&स व द�स�� च� हदमवक ���. � द�घ��� क�णत���� अस�न� अथव� शस�न� मरण��स�रख� नव��. ��द श�स व र�जक�रण हन� च�&गल� ज�णण�र� � स�जपण� �रण�र� नव��. � द�घ� व जर�स&7 अस̂ हमळ$न हघ� सगळ�� हतल�क�&ल� भ�र� ���. म�ण$न शहकम�न क� कक� र, अ&7क आहण वdश� ट�ळ���ल ल�क त�� भ�नगड� पडण��स ��र नव��. अश�रर�न� सभ�पव� �ल र�जस$��र&भ पव� च� एक�ण�स�व� भ�ग स&पल�.

Page 78: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग हवस�व�(जर�स&7 व7 पव स�र)

कd षण त��न&र ब�ल�, �&स आहण हदमवक म�रल� ज��, एक� क� टहन�च�� व�पर�&न�. त��न&र क&स म�रल� ज��. आ� जर�स&7�च�� न�श�च� व�ळ आल�ल� अस�. त��ल� न��म�च�� ��द पदहन� �रवण� क�वळ अशक� ���. त��ल� हमळ�ल�ल�� द �व��म�ळ� जर� द�व आहण अस�र एकत ��ऊन त��च��श� लढल� र� � पर�लज ��ण��स�रख� नव��. म�ण$न म�झ��म� आपण त��ल� एक� द&द�च� आव��न द�ऊन त�� हभम�च�� मद�न� त��च� न�श करण̂च श��सकर हदस�. म�झ�� ��क� आ��, हभम� �कद आ�� आहण अज$ न� भ�ग� आ��, म�ण$न आपण हघ� हमळ$न ज�ऊ व त��च� 7$ क�व��न� फसव$न म�रन ट�क$ अस� करण��च� क�रण स� क�ल� र � च�&द कRहशक�च�� आहशव� द� ब���रच� अस�ल. म�ण$न �मच�� र�जस$� �ज�च� स�रव� आपण जर�स&7�च� व7 करन कर. कd षण प�ढ� त��च� ��जन� क�� � स�&ग�, � ब�ल�, "आपण हघ� ग�पपण� व�गळ�� व�ष� त��ल� भ�ट$ व त��ल� एक व�गळ�� पक�रच� आव��न द�ऊ अस̂ कW, � ��द नस�ल". हभम समज� व ब�ल�, "म�णज� द&द अस̂ �ल� स�चव��च� आ�� क�&"? कd षण त��वर त��च� हमलषकल ��स� कर� व सगळ� � समज�. अश� द&द� च�&द कRहशक�च� आहशव� द त��ल� उप��ग� ��ण�र न���. प�ढ� � स�&ग अस�, "आपण अस� पस�व त��च�� प�ढ� ठ�व�व��च� कW, � त��ल� सव�क�र करण�� हशव�� प�� � नस�ल. द&द� � हभम�प�ढ� हटकण�र न��� व त��ल� हभम�&न� म�रन ट�क�व� म�णज� � ��द नसल��न� च�&द कRहशक�च� वचन ख�ट� ��ण�र स�द� न���. अस� स�&ग$न कd षण ��ल7ष�र�ल� ब�ल�, "द&द� त��ल� म�र�व��च� असल��म�ळ̂ म� � करण�र न���. म�ण$न मल� प�&डव�&च� गरज आ��, �ल� �झ�� श&क�च� उतर हमळ�ल� क�&"? प�ढ� � स�&ग�, "जर �झ� म�झ�� क�रसथ�न�वर हवश�स अस�ल र $ �झ� भ�ऊ म�झ�� बर�बर प�ठवण��स ��र ��हशल". एवढ� ब�ल$न द�म�दर थ�&ब�. ��ल7ष�र त��च�� भ�व�&कड� प���, त��ल� हदस� कW, � द�घ��� भल�च आन&द� एकम�क�&च�� ���वर �� म�रन ट�ळ�� द� त��&च� ख$ष� द�खव ���. वDश&प��न प�ढ� स�&ग�, ��ल7ष�र कd षण�ल� ब�ल�, "अर� अच���, $ सगळ�� व�ईट�&च� न�श करण�र� आ��स. $ आम�� प�&डव�&च� म�लक आ��स. आम�� �झ��वर सव सव�

Page 79: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

हवस&ब$न अस�, $ ज� म�णहशल � स̂च ��ईल. �झ�� क�रव��� फक क�म��ब ��ऊ शक� �� ज�णण�र� म� �ल� कस̂ न��� म�ण�न"? "म� र समज� हक&, � नर�7म जर�स&7 आ� म�ल��च जम� झ�ल� आ��. मल� हदस� कW, त��न� कDद क�ल�ल� सगळ� र�ज� स�टल�ल� आ��. कd षण दDप��न आमच�� प�ठ�श� आ��". त��न&र � त��च�� भ�&व�&स स�&ग�, "सगळ� स�व7हगर�न�, हवव�क�न� व ��जन�बद अस̂ कर�. भ�वन�&च�� आ��र� ज�ऊन घ�ई कर नक� व कd षण�च�� ��जन� बर�fक$ म सगळ� &�& अस̂ कर� म�णज� �श आपल�च आ��. आ� मल� व�ट� आमच� र�जस$� �ज झ�ल��च जम� आ��". अस̂ ब�ल$न � आपल� कd षण�च�� क�रसथ�न�ल� असल�ल� अन�म�दन व�क कर�. ��ल7ष�र प�ढ� ब�ल�, "� त��च��हशव�� जग$ शकण�र न���. नDहक�, आन&द आहण वDभव ह�च�� हशव�� जगण�� क�� अथ आ��? प�थ कd षण�हशव�� अस$ शक न���, कd षणस�द� त��च�� हशव�� अप$ण आ��. स̂च अस̂ क�� आ�� ह� जग� ज� �� द�घ� लज&क$ शकण�र न���"? त��न&र ��ल7ष�र हभम�कड� प��bन ब�ल�, "अस� ब�&7व ज��च�� �कद�ल� क�&�J म�� द� न���, अस� म�झ� भ�ऊ �मच�� स�हनध�� क�ठल��� द&द ललल�� लज&क$ शक�ल. ज�थ� अन�भव� म�ग दश क आ�� �थ� �श सव�भ�हवक अस�. शत$च� द�ष व�परन त��ल� अडकवण� ह� अ7i �श स�म�वल�ल� अस�. म�ण$न, आ� आपण आपल�� न�त��च��, ग�हव&द�च��, म�ग दश न�न�स�र प�ढ�ल क�रव�ई करण��स सजज ��ऊ. आपल� न�� र�जक�रण, क�रसथ�न &त, हन��जन, स�7नस�च��, म�� द� �� सगळ� उतम ज�ण�. त��च� शक� त��च�� हवव�क�& आ��. म�ण$न �म�� द�घ� कd षण�बर�बर ज�ण��स म�झ� सममह आ��. आपल� च�&गल� नहशब आपल�� न�त�� अस�, कd षण�च� नहशब न��म�च बलवतर अस�". वDश&प��न प�ढ� ब�ल�, अश�रर�न� ब�ल$न ��ल7ष�र त�� हघ�&न� मग7 द�श�कड� ज�ण��च� परव�नग� द��. � हघ� सन��श�च�� व�ष�& हनघ�. ब�हण सन�क असल��च� द�खव � आपल� पव�स स�र कर�. त��&च� ब�लण� च�लण� सगळ� त�� पक�रच� � ठ�व�. कd षण स$�� स�रख� ळप अस�, त��च�� आप�&च�� न�श�स क�रण�भ$ असल�ल�� जर�स&7�च� श�वट � हभम व अज� न ह�&च�� मद�न� स�ध� करण�र अस�. एकच ध��� असल�ल� � हघ� मग7 द�श��ल जर�स&7�च�� र�ज7�न�च� नगर�, हगर�वज कड� ज�ऊ ल�ग�.

Page 80: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

नDहक�, आन&द आहण वDभव ह�&च� स&�लन र�खण��च� भ�न असल�ल� � आपल� पव�स स�र कर�. क� र ज&गल�$न त��&च� पव�स प�र&भ ���. पथम � स�&दर कमळ� असल�ल�� हवश�ल सर�वर�कड� प���च�. त��न&र � क�लक$ ट प��ड�&$न प�ढ� ज��. त��न&र � ग&डक� नद� ओल�&ड�. सदन�र�, कर���, शक� रव आहण अश� क�&�J नद� प�र करन � प�ढ� ज� अस�. त��न&र � पसन हचत करण��� सर�$ नद�प�Y प���च�. आ� � त�� स�&दर व आन&द द�ण��� प$वiकड�ल कRसल र�ज�� ���. �थ$न हमलथल�, मग मल� व चम� व&� नद� � प�र कर�. त��न&र � आ� ग&ग�नद� प���. हल� प�र करन � स�न� नद�कड� ज��. आणख�न प$वiकड� � ���. अख�र�स � श$रव�र मग7 द�श�& पव�श कर�. बहच�र� सन�क�च�� व�ष�& त��&न� सगळ�कड� च�&गल� सव�ग �� अस�. त�� र�ज��च�� मध�� असल�ल�� क� शमव� ���. �थ� असल�ल� वDभव व स&पन� � प���. ग�रथ प��ड�&कड� � ज��. �थ� असल�ल� पश�7न � प���. सगळ�कड� स&पन� त��&न� हदस�. 7नसमdद�, जलसमdद�, वनसमdद� अश� �न आवश�क समdद� � त�� र�ज�� प���. ल�क स�ख� हदस ���. अश�रर�न� सभ�पव� �ल जर�स&7 व7 पव� च� हवस�व� भ�ग स&पल�.

Page 81: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग एकहवस�व�(जर�स&7 व7 पव प�ढ� च�ल$)

पव�स� व�स�द�व त��&न� ब�ल�, "अर� प�थ� , �� प�� 7न�ढ मग7 र�ज��च� र�ज7�न� आपल��प�ढ� उभ� आ��. हच� स�द� प��. पश�7न, प�ण��च� कमर� न���, इर समdद� ओ$न ज� आ�� प��. ��थ�ल व�ड�, म��ल, गढ�, स�7� घर� सगळ�च त�� र�ज��च� वDभव द�खव आ��. क�ठ� आपलतच� म�गम$स न���. हगर�वज नगर�च�� स�म� प�&च डVगर�न� लसम� क�ल�� ��त��. त��&च� न�&व� वD�र, वर�, वdश आहण ऋष�हगर� आहण द�खण� चDत�हगर�. � सगळ� उ&च हशखर� असल�ल� व हवप�ल वd#स&पद� असल�ल� ���. � त��&च�� उ�र�च�� ब�ज$न� एकम�क�&न� ज�डल�ल� अस̂ हदस ���. त��म�ळ̂ त��&च� जण$ हभ& झ�ल� ���. अश� सव�भ�हवक टब&द�न� त�� स�&दर नगर�च� स&र#ण �� ���. त�� डVगर�& वर�ल ल�थ वd#�च�� स�ग&7� झ�डJम�ळ̂ � आसम& सदDव पसन र�� अस̂. त�� ल�थ वd#�च�� ल�&बच ल�&ब व�ढल�ल�� फ�&द�&न� व त��वर उगवण��� स�ग&7� फ� ल�&म�ळ̂ वन घनद�ट झ�ल� आ��". प�ढ� कd षण त��&न� स�&ग�, "त��च श�भ हठक�ण� प�च�न क�ळ� ऋष� गRम�&न� घ�र प क�ल� ���. त��&न� त��च हठक�ण� एक� स� क� ळ��ल स�प�स$न कह#व व इर म�ल& झ�ल� ���. त�� ब�ईच� न�&व ���, औषनर� ज� उहषनर�च� म�लग� ���. कह#व� स� सगळ� म�ठ� ऋष� झ�ल� ���. � उचच पहच� ल�क क�वळ गRम�च�� द��द वdत�म�ळ̂ स�म�न� ल�क�&�ल र�ज�&च�� र�ज�� र�� ���. अर� अज� न�, फ�र प�च�न क�ळ� अ&ग आहण व&ग द�श�च�, बल�ढ र�ज� गRमऋष�च�� आशम� आन&द� र��bन ज� अस&. � प�� हवश�ल हप&पळ�च� वd# आहण स�ग&7� ल�थ�च� झ�ड�, � सगळ� त�� प�च�न म�न�च�� आशम�जवळ आ��. ह� हठक�ण� फ�र प�च�न क�ळ�प�स$न न�&ग, अव� द व श�प�व�न र�ज� ज� सगळ�� त��&च�� पहसपध�� न� च� कर अस, र�ज� करन र�ह�ल� ���. न�ग�&�ल सवलसक आहण मण� म�तव�च� ���. सवt मन�न� स�&हगल� ��� कW, त�� मग7 पद�श� क7��� अवष ण ��ण�र न���. प�च�न कRहशक व मनम ह�&न�स�द� �� पद�श ख$प आवड अस̂. अश� स�ह�सकर पद�श�च� सत� ल�भल��म�ळ� अस�ल कद�हच कW, जर�स&7 फ�लजल म�तव�क�&#� झ�ल� अस�व�. � क�&�J अस�, आपण त��च� अ& लवकरच करण�र आ��".

Page 82: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

वDश&प��न प�ढ� स�&ग�, अश�रर�न� गपप� म�र � हघ� श$र ��द� त�� भ�ग�च� फ�रफटक� म�र त�� पद�श�च� हनर�#ण कर अस�. त��&च� म��रक�, वdश� व&श�च� कd षण व � द�न प�&डव आ� त�� श�र� हशर�. � प��� कW, �थ�ल सगळ� च�व ण= आन&द� व ख$ष� व�वर आ��. �थ� सदDव सण�स�द�च�च व��वरण हदस ���. � लख&ड दरव�ज� प�Y ���. इर स�म�न� जन�पम�ण� � त�� दरव�ज��$न ज�ण�� ऐवज� चDक डVगर� प�खर�व��ल� ल�ग�. ज� डVगर बd�दथ क� ळ�&�ल म�णस� आहण इर नगरव�स� प�ज अस&. त��म�ळ̂ � सगळ�� मग7व�लस��&च� आदरसथ�न ���. त�� ज�ग� बd�दथ�न� एक� र�#स�च� व7 क�ल� ���. � र�#स, ज��च� न�&व ��� ऋषभ, म�रल��न&र त��च�� च�मड�प�स$न �न म�ठ� नग�र� ��र क�ल� ���. � नगर�च�� मध�� ठ�वल� ���. � अस� ��� कW, त��&च��वर एकद� आघ� क�ल� कW, � मह�न�भर हनन�द र�� ���. त�� हघ� भ�व&ड�न� चDत�क स�ळक� �डल� ज� मग7व�लस��&च� गव ���. � न�मक� अश� ज�ग� �डल� ��� ज�थ� � नग�र� ठ�वल�ल� ��� ज��&च��वर सदDव स�ग&7� फ� ल�&च� आवरण अस̂. जर�स&7�च� व7 करण��च�� उद�श�न� आल�ल� � जण$क�� त��च�� वम� वर घ�ल� कर ���. त��&च�� बल�ढ ���&न� � � स�ळक� ज��च� प�ज� सगळ� कर अस, � म�ड$न ट�कल� ���. � करन क�&�J म�ठ� क�म क�ल� अश� अहवभ� व� � हगर�वज� पव�श कर�. त��चव�ळ� मग7��ल ज�न� ब�हण र�ज�ल� क�&�� अश�भ ल#ण�&च� म�ह�� द��. � प�र�ह� त�� 7�डश� र�ज�ल� त��बदल स�व7 कर�. � अश�भ ट�ळण��स�ठ� क�&�J हनव�रक हव7� करण��च� आज� र�ज� त��&न� द��. त��स�ठ� � प�र�ह� उपव�स 7र�. त��च सम�� � हघ� ��� क�&�J शस न घ�� स̂च त�� र�ज�च�� व�ड�कड� हनघ�. � बहच�र� ब�हण सन�क�च�� (ग�रक� ल��ल हवद�थ=) सVग� अस�. व�ट� � स�&दर पक�र� सजवल�ल�� हवहव7 द�क�&न�&न� प���. त�� ख�द पद�थ , कपड�, द�हगन� अस̂ बर�च क�&�J हवकण��स�ठ� ठ�वल�ल� � प���. �म��ल� ज� प�ह�ज� � सगळ� �थ� हमळ ���. हभम, अज� न आहण कd षण � प�� त�� नगर�$न प�ढ� प�ढ� ज� अस�. एक� हठक�ण� हभम एक� द�क�न�$न एक हवक�व��स ठ�वल�ल� ��र ह�सक�व$न घ��. स� ��र, र&ग� वस घ�ल�ल� � त�� ब�हदम�न जर�स&7�च�� व�ड� ���. त��&च� व�गण� अस̂ ��� हक&, जण$क�� एक�द� लस&� हशक�र श�7 आ��. ल7पप�ड शर�र�ष� व अ&ग�ल� सगळ�

Page 83: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

च&दन�च� ग&7 च�पडल�ल� अस� � जर�स&7 त�� ब�हण सन�क�&न� भ�ट�. एक�द� स�ल वd#�स�रख� � उभ� अस�&न� व�ट ���. आमच� हघ� क�&�J कम� नव��. � �न �त� व�ट ���. त��&न� जर�स&7 हनरख$न प�� र�ह�ल�. �थ� बर�च म�णस� र�ज�ल� भ�टण��स�ठ� आल� ���. त�� �� हघ� ���. � ब�हण सन�क आ�� �� समजल��न� र�ज� त��&च� हवश�ष सव�ग कर� व त��&न� अध�� स�ठ� आहण प�� 7�ण��स�ठ� प�ण��च� व�वसथ� कर�. त��हशव�� म7 व �प प$ण अध�� स�ठ� त�� हघ�&न� द��. त��च� व�गण� सलतशल सजजन�च� व�ट ��� पण � पहसपध�� स�ठ� कद नक�ळ ���. स�म�न�जन�&स�ठ� � फ�र च�&गल� र�ज� ��� अस̂ त��&न� हदस$न आल�. � ब�हण आ�� म�ण$न त��&न� पत��क� एक ग�� द�न क�ल� ग�ल�. त��न&र � बलश�ल� र�ज� त��&न� ब�ल�, "मग7 मध�� �मच� सव�ग अस�". त��च���ल प�थ व हभम क�&�J ब�ल न���. फक द�म�दर ब�लण��स स�रव� कर�. "अ�� श�ष र�ज�श, �� म�झ� स�च�र� मRनव� आ��. म�ण$न � ब�लण�र न���. आज र�त�प�Y � स� मRनव� अस�ल. त��न&र � आपल��श� ब�ल�ल. त��न&र � ऐक$ न र�ज� त��&च� र��ण��च� व�वसथ� एक� स&न��श� र��� त�� ज�ग� कर�. त��न&र � त��च�� घर� ज��. मध�र�त� र�ज� त��च�� ज�ग� ���. त�� क�ळ��ल ररव�ज�न�स�र जर एक�द� सन�क र�ज�कड� आल� र र�ज� त��च� व�वसथ� हनकड�न� करण�र. त�� पम�ण� � �� ���. त��न&र � जर�स&7 त��&न� भ�टण��स ��र ���. त�� ब�हण सन�क�&च� प���र�व बघ$न म�त त��ल� श&क� आल�. र�स�द� � त��&न� सनम�न प$व कपण� व�गव�. पर&�, � हघ� म�त त��च��श� हवहचतपण� व�ग अस�. � त��ल� आहशव� द द��, "�ल� स�जपण� म�क� हमळ�". अस̂ ब�लल��न&र � हघ� एकम�क�कड� प�� र���. त��न&र � र�ज�ल7र�ज प&ड�च�� म�ल�&न� म�ण�, "आपण पथम आसनसथ व��व�". � ऐकल��वर � ख�ल� जहमन�वर बस�. जस̂ �ज�च�� व�ळ� ऋहदक बस�. त��न&र र�ज� त��&च� हवच�रप�स कर�&न� हवच�र�, "आमच�� ��थ� सन�क क7� गळ�� ��र घ�ल न���. र&ग�ब�र&ग� कपड� घ�ल न���. �मच�� ���&वर शस�&च� व�पर करण���Yच�� पम�ण� वळ उठल�ल� आ��. अ&ग�ल� ग&7�च� पट� ओढल�ल� आ��. ��म�� स�&ग� कW �म�� ब�हण सन�क अ��. र� �मच�� सव अग�वर #हत��&च� ल#ण& हदस आ��. मल� स�&ग� �म�� खरच क�ण अ��? �म��

Page 84: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

���&न� चDत�क�च� स�ळ� �ड$न आ पव�श क�ल�, �म�� अश�रर�न� अवD7 पक�र� नगर� ��ण��च� प��स क�& क�ल�"? "ब�हण�च� शक� त��च� शबद� (व�ण�) अस�, ��लच�ल� नस�, र�ज�च�� ��7�च� �म��ल� �� सगळ� कर�&न� हभ� व�टल� न���? �मच� �� सगळ� व�गण� �मच�� इर स�&गण��श� हमळ� ज�ळ� न���. �म�� न�मक�� क�णत�� उद�श�न� म�झ��कड� आल� अ��"? र�ज�च� � हवच�रण� ऐकल��वर ब�लण�� च�र असल�ल� द�म�दर त��ल� श�&पण� स�&ग�, "आम�� ब�हण आ�� पण आपण ज�ण� कW, ब�हण, #हत� व वDश� सगळ̂च सन�क अस�. त��हशव�� आपण ज�ण� कW, सन�क�& अन�क पक�र अस�. त��पम�ण� #हत� त��&च�� हन�म�&न� व�गल� र � उतकष प�व�. म�ण$न आम�� #हत��&पम�ण� व�शभ�ष� क�ल� आ��. #हत� त��च� #म� व�ण�न� न��� र त��&च�� श�ररर�क �कद�न� द�खव�. म�ण$न आम�� ��र परर7�न क�ल� आ��. #हत��&च� उचच�रण मग$र�च� अस�. अ�� बd�दथ प�त�, �म�� ज�ण�, बह�न� #हत��&न� �� हदल� आ��. त��&च� �� �म��ल� प��व��च� अस�ल र � आ� प��b शक�. त��चपम�ण� अस̂ हन�म� हदल� आ�� हक&, जर शत$च�� घर� हशर�व��च� अस�ल र द�र�$न न��� र हभ& म�ड$न �ड$न पव�श कर�व��च� अस�. त��च पम�ण�, अस̂ स�द� स�&हगल� आ�� कW, शत$न� हदल�ल� सव�ग सव�क�र�व��च� नस�. अश�रर�न� सभ�पव� �ल जर�स&7 व7 पव� च� एकहवस�व� भ�ग स&पल�.

Page 85: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग ब�हवस�व�(जर�स&7 व7 पव प�ढ� च�ल$)

� ऐक$ न जर�स&7 त��&न� ब�ल�, "�म�� क�ण�ल� म� द �खवल� अस�न अस̂ मल� आठव न���. हक&ब�fन� म� �म��ल� क7� प�ह�ल��च� स�द� आठव न��� मग अस� र�ष क�"? "जर म� �म��ल� क7��� द �खवल� नस�ल र �म�� अस̂ व�गण� हकप र�स ठर�. �म�� ब�हण ज�ण� कW, म� �मच�� ब�ब हनरपर�7 आ��. अस̂ अस�&न� �मच� �� व�गण� व �� ��7 म�झ��वर क�&? � स�&ग�ल र � उहच ��ईल. क�रण, सगळ� हशष (स�स&सकd ) ल�क ह� हन�म�न�स�रच आपल� व न ठ�व�. ज� #हत� हवन�क�रण एक�द�च� आन&द व ज�वन हबघडव� � हक��� म�ठ� #हत� असल� र� प�प�च�च 7न� ठर�. अस̂ हनहश�स� हदल� आ��. त��च� न�श हनहm अस�. सन�क�न�. म� ह� हन�म�&च� प�लन क�ट�क�रपण� कर अस�. म�झ��वर अवल&ब$न असण��� पज�जन�& म� क7��� अस̂ क�&�J क�ल�ल� न��� कW �म�� अस� आर�प म�झ��वर कर�व�. म�ण$न �मच� �� व�गण� हनख�लस गDर आ��. � श�&पण� ऐकल��वर कd षण त��ल� स�&ग�, "पत��क र�जघर�ण��च� एक पम�ख अस� ज� त�� घर�ण��च� पहष� स�&भ�ळ अस�. त�� अश� र�ज�च�� आज�न� आम�� आपल��कड� आल� आ��. $ अन�क हनरपर�7 स�म�न� र�ज�&न� कDद करन ठ�वल� आ��स आहण सव�ल� $ हनरपर�7, हनषप�प समज� आ��स"? "$ ज� हन�श�स�च� हन�म आ� ब�ल आ��स त��न�स�रच $ प�प�च� 7न� आ��स व म�ण$न �झ� न�श स�द� हनहm आ��". "क�ण��� खर� हन�म�न र�ज� द �स�� र�ज�श� अस� कस� व�ग$ शक�. �ल� म��� आ�� हक&, र�ज� बह�च� पहहन7� अस�. त��च� क�म स�र�ज� सव त आणण� अस̂ अप�ह# अस�, � हन�म $ कस� हवसरल�स? $ त�� �रल�ल�� र�ज�&न� �$ रपण� व�गव�स � श�स स&मम न��� �� �ल� व�गळ� स�&ग�व� ल�ग� क�&? $ �झ��च क� ळ�च�� र�ज�&न� पश� पम�ण� व�गव�स �� क�णत�� श�स� स�&हगल� आ��? $ बd�दथ�च� प�त अस$न�� �झ�� त��च� सह�षण$� अलजब� आढळ न���. $ ज� �� प�पकमi कर आ��स त��म�ळ̂ समस ब�हण व #हत� सम�ज�&न� क�ळ�म� ल�ग आ�� �� कस̂ ग�ह ठर�ल? म�णस�च� �ज� व7 कर�व��च� नस� क�रण श�स�पम�ण� फक ज�व�&च� व7 कर�व��च� अस�

Page 86: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

ज��&च�� आतम� न���. पर&�, अर� जर�स&7� $ ज�ण�स कW, म�णस� आतम� अस� म�ण$न � इर ज�व�&प�#� व�गळ� समजल� ज��. म�णस�च� �ज� बळ� हदल� र त��म�ळ̂ बह�च�� क�म� ढवळ�ढवळ क�ल��च� म��प�प ल�ग� � �ल� म��� न��� क�&"? जर �ल� अस̂ व�ट अस�ल कW, अस� बळ� हदल��न� �ल� म�ठ� लसद� प�प ��ईल र त�� बर�बर �� स�द� �ल� समजल� प�ह�ज� कW, � लसद� अघ�र� रद�च� अस� त�� श&कर म��द�व नस�. त�� लसद�न� जर� $ पdथव�वर स&पन झ�ल�स र� प�ढ� $ क��म नरक�च र��ण�र आ��स �� कस� �झ��स�रख�� ब�हदम�न र�ज�ल� समज न���. �झ� म�#म�ग ह� कलप� स&पल�. र�ज� �ज कर� � सवग� ज�ण��स�ठ� व $ एक अस� म$ख र�ज� आम�� प�� आ��, ज� नरक� ज�ण��स�ठ� �ज करण��च�� ��र� आ��! आपण ज� कम कर� त��च� त��बर�fक$ म फळ& आपल��ल� प�प �� अस�. आम�� प�प करण��� ल� श�सन करण� आमच� आदक व� समज� क�रण जर � व�ळ�च थ�बवल� न��� र अनथ ��ईल म�ण$न आम�� �ल� स�&ग�व��स आल� हक&, $ �झ� प�पकम= उद�ग थ�&बव. आम�� प$ण� स&व7 न�थ सगळ� क�&�J करण��स समथ आ��. �� सगळ� �झ� कd त� प��� आम�� एकच म�ण$ शक� कW, �� र�ज� $ म$ख आ��स. �झ� स�र�स�र ब�द� क�म कर न���. म�ण$न आ� म� �ल� स�&ग� हक&, म�नव��ल च�&ग�लपण�च�� व आपल�� व&श�च�� भल��स�ठ� आम�� �ल� �म�कड� प�ठवण��स�ठ� ��थ� आल� आ��. म�नव�&च� व7 क�वळ सवtच�� ��ट� मलब�स�ठ� करण��� र�ज�ल� पdथव�वर र��ण��च� क�रण न���. $ अस̂ समज�स कW, पdथव�वर �झ�� �कद�च� क�ण� न���, पर&�, �� र�ज�, �� �झ� एक गDरसमज आ��. �झ� �कद म�ण$न $ ज� शक� स�&ग� � खर� र �झ�� सDन��च�, �झ�� म&त��&च�, �झ�� आम�त��&च� आहण मग7च�� जन�च� आ��. त�� �झ� सवtच� अ&श कणम�त आ��. पर&� $ हल� �झ� �कद समजण��च� म$ख पण� सदDव कर अस�स. आज व�ळ आल� आ�� �झ�� सवtच�� शहकच� �कद अजम�वण��च� अस̂ समज. र�ज� ��द लज&क� � त��च�� सDन��च�� ज�र�वर, स�न�पJच�� #म�म�ळ�, स�7न स�म�ग�म�ळ̂ � सगळ� हवसरन जर � र�ज� त�� �श�च� श�� एकट� सवt घ� अस�ल र � र�ज� न�समज समजल� ज��. पर&�, जर �ल� एवढ� हदम�ख अस�ल हक&, �झ� सवtच� स�मथ� प�र�स� आ�� र $ आज �झ�� �कद�च� पदश न करन द�खवच. क�� र�ज�

Page 87: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

�झ�� अस& आव��न घ�ण��च� ह�मम आ��? "व�द�&च� अभ��स, पm�� , ग�ण पलसद� आहण ��द� मरण �� त�� र�ज�ल� सवग� च� म�ग म�कळ� कर�. सत��स�ठ� लढण�� ��ण�र� मdत�$ त��पDकW सवग� न�ण��स ख�त�च� समजल� ज�� इर �न कद�हच� त��स सवग� न�ण�� असमथ अस$ शक�. म�ण$न सगळ� र�ज� सत��स�ठ� ��ण��� ��द��ल मdत�$ सव श�ष समज�. इ&द अस�च श&भर व�ळ� लढण�� मरन � श&भर �ज स&पन क�ल� म�ण$न � श� इ&दपद�ल� ग�ल�. त��न&र अस�र�&च� प�ररपत� करन � हवश�च� नर�श ठरल�. �झ��श� लढ$न जर मdत�$ प�प झ�ल� र � खहचच भ$षण�व� ��ईल म�ण$न आम�� �ल� आव��न द�ण��स�ठ� आल� आ��. एक र $ लज&क$ न आम��ल� म�रन लज&क$ न द�खव न���र आम�� �ल� म�रन जग��ल प�प कम� करन द�खव�. जर $ आम��ल� म�रल�स र �झ� सवग� र��ण हनहm ��ईल. त��स�ठ� त�� हनरपर�7 र�ज�&च� बळ� द�ण��च� आवश�क� र��ण�र न���. $ इर�&न� फ�ल� समज�स � बर�बर न���. �झ�� जर ख�त� अस�ल र �� आव��न सव�क�रश�ल. आम�� �ल� ख�जग� �� आव��न द� आ�� क�रण, �झ� इजज �झ�� ल�क�& र��व� अश� आमच� इच�� आ��. ज� ठर�ल � सगळ� आपल��च ठर�ल. आम�� स�&ग� हक&, आम�� �ल� �ल�बळ आ�� र� $ द&द�स ��र ��. $ हवसरल�स हक&, � म��न ��द� दमव7र, क� व�� , उतर, बd�दथ �� सगळ� ख�ट� मस�म�ळ̂ अख�र�स बरब�द झ�ल� स� �झ� ��ऊ न�� अस� जर �ल� व�ट अस�ल र, एकर त�� हनरपर�7 र�ज�&च� म�क� करहशल न���र आमच��श� द&द करहशल. आ� �ल� आमच� खर� ओळख स�&ग�, म� हहशक�श ज��ल� क7� सRर� अस�स�द� ब�ल�, �� म�झ� आत��भ�ऊ म�णज� प&ड� र�ज�च� प�त, �� हभम व �� अज� न अस̂ क� ललन #हत� आ��, आम�� ब�हण�च� स�ग घ�ल� क�रण �झ� इजज �झ�� ल�क�& स&प$ न��"� ऐकल��वर जर�स&7 त��&न� स�&ग�, म� क7��� लढल��हशव�� क�ण�ल��� न �रव� कDद कर न���. म�ण$न �म��ल� म� आ�च कDद कर शक� पण स� करण�र न���. क�रण, जर म� स� क�ल� र म� मल� म�फ कर शकण�र न���. म�झ�� अहभम�न�ल� ठ̂च म� सवt क7��� म�रण�र न��� क�रण, स� करण� ख�� #हत��ल� श�भण�र� ठर न���. म�झ� ज� न����च� स&कलपन� आ�� त��च� म� �म��ल� फ��द� द� आ��. पथम म�

Page 88: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

�म��ल� �मच�� द&द� �रव�न व न&र प�� म� �मच� क�� कर� �. �झ� म� ऐकल� आ� म�झ� �म�� ऐक�". अस̂ ब�ल$न � #हत� र�ज�, जर�स&7 कd षण�ल� स�&ग�, "म�झ�� अभ��स� पम�ण� #हत��&च� क�� पहसपध��Yन� �रव$न त�� द�र� आपल� श�षतव लसद करण��स�ठ� त��&न� कDद करन ठ�वण� अस� आ��. त�� �रल�ल��&न� ग�ल�म करन ठ�व�व�. त��&न� म� �ज� बळ� द�ण��स�ठ� इक� हदवस ठ�वल� आ�� � अस̂च क�वळ $ स�&ग�स म�ण$न म� स�डण�र न���. त��स�ठ� म� म�झ�� सDन��च� हक&व� आणख�न क�ण� एक�च� अथव� द�घ�&च� अथव� हघ�&च� मद न घ�� �झ� द&द�च� आव��न सव�क�रण��स ��र आ��. ल#� ठ�व जर �म�� क�ण��� एक अथव� द�घ� हक&व� हघ��� �रल� र ��म��ल� स�द� त�� र�ज�&पम�ण� म� कDद� ठ�व�न. �� सगळ� #हत� क व��च� भ�ग आ�� अस̂ आपण समज$. म� समज�, �म��ल� �� म�झ� अट म�न� आ��"? वDश&प��न न&र स�&ग�, अस̂ ब�ल$न � म�न� र�ज� त��च�� प�त�स, स�द�व�ल� ब�ल�व� व त��ल� र�जग�द�वर बसव�. त�� द&द�च� म��b ठर�, क�ह क श�कल पहपद�च�. जर�स&7�ल� त��च�� द�न स�थ�द�र�&च� आठवण ���. कRहशक आहण हचतस�न ज��&न� �&स आहण हदमवक म�ण$न इर ल�क ओळख ���. द �स�� प#� म��बल� ज� बह�च�� आज�न�स�र सगळ� क�म& कर अस�, ज� �ल7र�च� कहनष ब&7$ आ��, � जर� �� घडव असल� र� त�� द&द� � न���, त��च�� ऐवज� प&ड�प�त � स�ध� करण�र अस�. �� सगळ� हव7�ललख� ���. ब�द�च� सम�ल असल�ल� � सत��स�ठ� झटण�र�, सRर� सव हन��जन हबन�ड करन त�� द&द�च�� ��र� अस�. जर�स&7 त��च�� सव श�ररर�क स�मथ�� न� सजज अस� त�� द&द�स�ठ� ��र ���. अश�रर�न� सभ�पव� �ल जर�स&7 व7 पव� च� ब�हवस�व� भ�ग स&पल�.

Page 89: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग �हवस�व� (जर�स&7 व7 पव प�ढ� च�ल$)

वDश&प��न स�&ग�, कd षण ओळख� हक&, आ� जर�स&7 द&द�स�ठ� उद�क झ�ल� आ�� � प��bन � च�र ��दव जर�स&7�ल� हवच�र�, "आ� स�&ग $ क�ण�श� द&द करण��स ��र आ��स"? "त��पम�ण� आमच���ल � �झ��श� द&द करण��स ��र ��ईल". जर�स&7�च� आतमहवश�स द�द म� ��� � त�� द�घ�&कड� प��� व ओळख� कW, हभम त��च��स�ठ� ��ग� पहसप7= आ�� व म�ण$न � हभम�च� हनवड कर�, � म�ण�, "न��म� #हत��&न� बर�बर�च� लढ�ई कर�व��च� अस�. कमज�र�ल� आव��न द�ण��� पDकW म� न���", अस� ब�ल$न � अज� न� कड� �च��न� प���. कd षण�ल� ̂च �व� अस�, सगळ� आपस�कच जम$न �� आ�� त�� कर� � उम�च� आभ�र म�न�. त��न&र र�ज प�र�ह� ग�ईच�� हपत�च� च$ण अथ� ग�र�चन आहण फ� ल�&च� ��र आहण इर श�भ ल#ण� हचज�, स̂च क�&�J उप��क औष7� ज��&च� उप��ग अश� द&द�& ��ण��� जखम�&वर ल�वण��स�ठ� ��� त�� मलम पट� वगDर� सगळ�� आण�. त��हशव�� म�ष���द� जबर फटक� बसल��न� ज� ब�श�द� ��� त��वर�ल औष7� त�� अस�. कळ�&प�स$न हनव�रण करण�र� औष7� जखम�वर ल�वण��च� ग&7 इत��द� व�वसथ� करण�� ���. � सगळ� � जर�स&7�ल� द�खव�. जर�स&7 त�� द&द�स�ठ� #ण�#ण� अल7क�ल7क �व�न� उतस�क �� ���. जर�स&7�च��व�न� त��च� उचच श�ण�च� प�र�ह� म&त�चच�रण करन द&द द�व�च� समरण कर�. त�� � ब�हण त��ल� द&द�च� हन�म आठवण��च� स�&ग� व � हन�म समज�व$न द��, श� त��च� पद ��� त��पम�ण� � ���. � त�� द&द�स�ठ� स���ग� प���र�व करन ��र अस�. जर�स&7 त��च� म�क$ ट क�ढ$न प�र�ह��च�� ��� द�� व सवtच� क�स न�टपण� म�ग� र���ल अस̂ ब�&7$न घ��. जर�स&7�च� उतस�� अस� ��� जण$ सम�द�ल� भर� आल� आ��, � अ#रशt उसळ ���. त��व�ळ� हभम �थ� त��च�� ��र�न� आल� व � सम�ट त��ल� उद�श$न ब�ल�, "म� �झ��श� द&द करण�र आ��. �झ��स�ठ� �� च�&गल� आ�� हक&, �झ� पर�भव �झ��प�#� हक�र� उचच अश� सम�ट�कड$न ��ण�र आ��". मध��च कd षण ब�ल�, "र�ज�, अज$न क�&�J ग�ष� सपष झ�ल�ल�� न��� त�� कर�व��". जर�स&7 हवच�र�, "त�� क�णत�� अश� ग�ष� आ��"?, ज�� सपष झ�ल�ल�� न���".

Page 90: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

कd षण स�&ग�, "द&द कश�पक�र� स&पव�व��च� � ठरल�ल� न��� � ठरण� द�घ��� मल�स ��ग� ��ईल". जर�स&7 त�� पश�च� ओघ समज न��� व पश�थ क दष�न� � जन�द न�कड� प�� र���. जन�द न म�ण�, "�� द&द मर�प�Y कर�व� क�& क�ण� एक थकल� हक& त��ल� �रल� अस̂ ज�ह�र करन स&पव�व��च� � ठरल�ल� न��� � व��व�". जर�स&7 हभम�कड� प�� म�ण�, "मल� कस��� च�ल�ल क�रण जर �� �झ� भ�ऊ थकल� र � व त��बर�बर �म�� द�घ� म�झ� ग�ल�म व��ल, � मल� म&ज$र आ��". त��न&र कd षण हभम�कड� प�� हवच�र�, "�ल� कस� द&द प�ह�ज�"? हभम क� लतसपण� जर�स&7�कड� प�� म�ण�, "मल� मर�प�Y प�ह�ज� क�रण म� ��थ� ह�ल� म�रण��स�ठ�च आल� आ��". त��न&र कd षण हवच�र�, "द&द क� स�च� करण�र क�& म�ष���द करण�र"? � ऐकल��वर द�घ��� एकदमच ओरड�, "हमश अस�ल". म�णज� द�न�� पक�रच� ड�वप̂च � व�परन लढण�र अस̂ ठर�. � ब�लण� �� अस�&न�च अ7�र झ�ल�� स�रख� अच�नक जर�स&7 एकदम हभम�वर च�ल करन ज�� व त��ल� ज�र�&न� ढकल$न द��. जस̂ प�र�न क�ळ��ल अस�र वल, द�व�&वर च�ल करन ग�ल� ���. त��व�ळ� हभम, ज��च��स�ठ� कd षण�न� द�व�&न� स�कड� घ�ल� ��� � त��ल� पत�$तर हक��च ज�र�&न� द��. द�घ�&च� 7�डस व ज�र स�रख�च हदस ���. त��&च� क�वळ ���&न� �&बळ द&द स�र झ�ल�. द�घ��� पहसपध�� ल� हच करण��स�ठ� प�तन�&च� पर�क�ष� कर ���. एकम�क�&च� �� पकड$न व हपरघळ$न � क� स�च� ड�व ट�क ���. मध��च प��� प�� घ�ल$न � एकम�क�&न� आडव� ट�कण��च� प�तन कर ���. ज�र व�ढ�व� म�ण$न � त��&च� द&ड थ�पट ��� त��च� फ�र म�ठ� आव�ज �� ���. द�घ� त��&च�� ड�क��&न� व म�न�&न� हपळ ��� जस� त��&न� द �स�� च� गद न म�ड�व��च� आ��. म7$नच � स�ट� ��ऊन पहसपध�� च�� ड�व�च� अ&द�ज घ� ���. प�नt झप�ट�न� � हभड ��� त��व�ळ� त��&च�� शर�र�च�� 7डकण��म�ळ̂ म�ठ� आव�ज �� ���. म7$नच क�ण� एक द�स�� ल� उचलण��च� प�तन कर ��� व त��ल� उचल$व � ज�र� जहमन�वर आपटण�र ���. अस̂ द�घ��� कर ���. म7$नच जर�स&7 आपल�� ड�क��न� हभम�ल� ज�र�च� टककर द�� व त�� 7ड�क��न� हभम द$र फ�कल� ज��. �बड�ब वdक�दर उठ� व जर�स&7�ल� ज�र�&न� एक ग�द� ��ण� त�� पटक��न� थ�ड�क�ळ � सम�ट थरथर ख�ल� पड�. पण � क�वळ क�&�� #णच, त��न&र � र�ज� उठ� व हभम�ल� हक��च ज�र�&न� ग�द� ��ण�.

Page 91: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

अश�रर�न� क� स� आहण म�ष� अस̂ द���र� द&द व�ढ ज��. एकम�क�&न� � उचल$न ख�ल� आपट व त��च�� न&र � प�नt क� स�स�ठ� हभड ���. �� हपळण�, प�� हपळण�, म�न� हपरगळण� अस̂ सगळ� पक�र व�ग�&न� �� ���. क�ण��� थकल��च� हदस नव��. त��&च�� अ&ग�वर असल�ल�� ल�ख&ड� क&कण व इर आभ$षण�&$न � ज�व��& ज�र�न� ��ण �व��& � आभ$षण� एकम�क�&वर आदळल��म�ळ̂ हठणग�� हनघ ��त��. � द&द कम�ल�च� भ�&कर �� ���. म7$न म7$न � ज�र�&न� ओरड$न पहसपध�� ल� आव��न द� ���. ज�र ज�र�न� ग�द� � म�रन पहसपध�� ल� घ���ळ करण��च� प�तन कर ���. जण$क�� द�न मसव�ल �त� लढ आ�� अस̂ दष� ���. क�ण��� ��र म�न नव��. क�ण��� ��र म�न न��� �� प��bन � द�घ� एकम�क�&कड� घdषण नजर�न� प�� ���. एकद� हभम�&न� जर�स&7�ल� उचल$न द$र फ�क$ न हदल� त��व�ळ� � र�ज� कळवळल��स�रख� हक&च�ळल� पण �बड�ब उठ$ न प�नt लढ��ल� ��र झ�ल�. म7$नच अज� न हभम�ल� उत�जन द�ण��स�ठ� ओरड ��� र द�स�� ब�ज$ल� क�ण� जर�स&7�च� त��ल� प�तस��न द� ���. द�घ�च�� अ&ग�$न घ�म�च�� 7�र� ल�गल�� ��त�� व � थ̂ब ल�&बवर फ�कल� ज� ���. त�� घ�म�म�ळ̂ त��&च�� शर�र�वर�ल पकड करण� ज�स अवघड �� ���. दम��क ��� अस̂ व�ट�व� �वढ� प�नt त��&च� द&द प�व व स�र �� ���. आ� � फ�क�फ�क� थ�&बव$न त�� ऐवज� एकम�क�&न� द�बण��च� ड�व ख�ळ$ ल�गल� क�रण त��न� क�ण�च� श�स कम� झ�ल� र � थकण�र व � ��र म�नण�र अस� त��&च� क��स अस�व� अस̂ व�ट ���. बर�च व�ळ � एकम�क�&च� श�स द�बण��च� प�तन कर ���. त��न&र एक�&न� द �स�� ल� प�ट�वर द�बण��स स�रव� क�ल�. त��ल� त��क�ळ� पdषभ&ग अस̂ म�ण. पर&� स� 7रन ठ�वण� फ�रक�ळ स�प� नव��. � पdषभ&ग�च� ड�व द�घ��� आलट$न प�लट$न कर ���. अस̂ द&द �व��च हनण� �क ��� ज�व��& क�ण� एक थक� पण ��थ� प��� क�ण��� थक नव��. म�न�&वर प�� द�ब$न श�स थ�&बवण��च� पक�र प�षकळ �� ��� पण फ�र क�ळ स� 7रन ठ�वण� पहसपध�� ल� जम नव�� क�रण � द�घ��� फ�र अजस आक�र�च� ���. ज�� आख�ड� � लढ ��� त���ल म�� त��&च�� घ�म�न� हभज$न ग�ल� ���. अस̂ झ�ल��म�ळ̂ �थ� असल�ल� मल हवद�च� हनषण� ग�र म�ण�, "ह� लढ�ई उद� च�ल$ ठ�व�व� क�&"? पर&�, द�घ��� जण$क�� � द&द आवडल� अस�व� अस̂ त��ल� न�क�र� व � प��bन कd षण स�&ग�, � लढ�ई श�च

Page 92: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

अ&� प�Y च�ल$ र�ह�ल अस̂ त�� मलग�रल� स�&ग�. त��&च�� घ�म�न� हभजल�ल�� म��म�ळ̂ त��&च�� पकड� एकम�क�वर�ल व म��वर�ल हनसट ��त�� त��म�ळ̂ � द&द हनकर�च� ठर ���. क� स� व म�ष���द ह��ल सगळ� ड�व आहण प̂च व�परन झ�ल� ��� पण क�ण��� ��र म�न नव��. श�स द�बण��स�ठ�च� सगळ� ड�व व�थ ज� ���. स&प$ण मdच��, प$ण क�&भ अस ^ सगळ� व�परन झ�ल� ���. एकम�क�&न� स&प$ण शर�र हपळण�� � आपल� सगळ� �कद घ�ल ���. एक� ज�ग� म�रण��च� अहवभ� व कर � भल�कड�च ��ण ���. त��&च� न�म च�क ���. � द&द प��ण��स�ठ� सव मग7�$न अन�क ब�हण, #हत�, स� आहण वDश� जमल� ���. एवढ�च न��� र सव व��गट��ल मह�ल�स�द� � लढ�ई प��ण��स�ठ� जम� झ�ल� ���. अन�क म�ष���द� व मल � झ�&ज प��ण��स�ठ� जम� झ�ल� ���. इक� गद= झ�ल� कW. � एकस&7 जम�व एक� म�ठ� शर�र�स�रख� व�ट ���. अन�क मल ट�ळ�� व�जव$न आपल�� र�ज�ल� प�तस��न द� ���. जर�स&7�न� क�&�J ड�व ट�कल� व त�� हभम पडल� हक& एकच गद�र�ळ उठ अस̂. पण �बड�ब हभम त��ल� उचल$न द$र फ�क अस̂ व प�तस��न द�ण�र� थ�&ब ���. � त��&च� र�ज� लज&क�व� अस� त��द�र� द�खव ��� व � अप�ह# ���. � लढ�ई #ण�च��� हवश�म न घ�� �� ���. क�ण� एक थ�ड�र� थक�ल अस̂ ल�क अप�#� कर पर&�, � �� नव��. पहसप7= जर�श� च�क कर�ल अश� अप�#�न� द �सर� प�� अस� पण � द�घ��� त��&च�� कल� ब�f�क समसम�न ठर ���. � झ�&ज जर�स&7�ल� एक व�गळ� आन&द द� ��� क�रण आजवर त��ल� अश� सप7� क7� अन�भव�ल� आल� नव��. � सचच� लढवय�� ��� म�ण$न � हभम�च� कR�क कर ���, त��स�द� जर�स&7�च� अ�&क�र ���. द �स�� ब�ज$ल� हभम क�वळ लज&कण��स�ठ� चढ�ई कर ���. त��ल� जर�स&7�च� कR�क करण�� रस नव��. ज�व�� त�� जम�व�न� हभम�ल�स�द� प�तस��न द�ण��स स�रव� क�ल� �व��& � जर�स&7�ल� आवडल� व � त�� प�तस��न�च� ट�ळ�� व�जव$न कR�क कर ���. �� अस̂ झ�ल� जस̂ वdत आहण वसव लढ�&न� एकम�क�&च� कR�क कर अस&. आ� � अ#रशt हमश लढ�ई झ�ल� ��� ज��स�ठ� हन�म नव��. क�वळ एकम�क�&न� आपटण�, �डवण�, फ�क$ न द�ण�, हपळण�, ग�द� ��णण� अस̂ �� ���. क�ण��� जर�स�द� थ�&ब नव��. प��ण���Yन� प��ण��च� क&ट�ळ� आल� पण � ��द� थ�&ब��ल� ��र नव��. त��&च� �� गद�

Page 93: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

स�रख� व प�� म�सळ�स�रख� � व�पर ���. द�घ��� जबर म�र ख�ऊन र�ह�ल� ��� पण क�ण��� औष7 ल�व$न घ�ण��स�ठ� थ�&बल� न���. �थ� असल�ल� वDद � प��bन म�ण�ल�, अश� �ल�बळ क� स� आ7� क7� झ�ल� न���. � लढ�ई क�ह क मह�न��च�� श�कल पहपद�ल� स�र झ�ल� ���. � म��न ��द� न थक�, न ख��, न हप�, हवश�&ह न घ�� स लढ ��� � ��द क�ह क श�कल त��दश� प�Y लढ ���. अख�र�स च�द श�च�� र�त� जर�स&7 थ�ड� थकल��स�रख� व�ट$ ल�गल�. कd षण � ��द ड�ळ�� �ल घ�ल$न प�� ���. त��च�� ल#� ��� हक&, जर�स&7 थक आ��. � � अज� न�च�� हनदश न� आण� व मग हभम�ल� स�&ग�, आ� त��ल� उस& द�ऊ नक�स. �Jच व�ळ आ�� त��ल� म�रण��च�. कd षण हभम�ल� स�&ग�, "अर� क�&�प�त� , शत$ल� अस̂ द�बल� कW � मर�ल एवढ�च �कद व�पर ज� �झ� शत$ल� झ�प�ल. � ब�लण� ऐक$ न हभम ज� समज��च� � समज� व जर�स&7�ल� म�र�व��च� �Jच व�ळ आ�� � त��च�� ल#� ���. � सगळ�� श$र� श�ष अस� क� रव&श�च� ��द� ज��ल� �र� हदवस लढ$न�� त��ल� म�र� आल� नव�� � आ� त�� आजप�Y अलज&क� अश� शत$च� ज�व घ�ण��स�ठ� सजज ���. अश�रर�न� सभ�पव� �ल जर�स&7 व7 पव� च� �हवस�व� भ�ग स&पल�.

Page 94: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग च�हवस�व� (जर�स&7 व7 पव स&पल�)

वDश&प��न प�ढ� स�&ग�, अश�रर�न� कd षण हभम�ल� स�&ग� त��न&र जर�स&7�ल� ठ�र म�रण��स�ठ� मन�च� ��र� कर�. वdक�दर कd षण�ल� ब�ल�, "अ�� �द�क� ळ� कd षण�, म� ह� लढण��च� पच&ड #म� असल�ल�� बदम�ष�ल� आ� स�डण�र न���, � म�ल�च प�ह�ज�". � ऐकल��वर कd षण समज� हक&, हभम�च� लढण��च� �कद द�द म� आ�� त��म�ळ� उत�लज ��ऊन � त��ल� ब�ल�, "अर� हभम� क�&�प�त� , �झ� सगळ� �कद ह�च��वर घ�ल. �झ� हप� मर �झ��म�ग� आ��". अस̂ ब�लण� कd षण�च� ऐकल��वर हभम त�� जर�स&7�च� मdलच� शर�र द�न�� ���&न� उचल$न ड�क��वर घ�� व हनद�न श&भर व�ळ� गरगर� हफरव$न ल�&ब फ�क$ न द��. त��न&र प�नt त��च� हनtच�ष शर�र उपड� ट�क$ न त��च�� प�ठ�वर आपल� ग�डघ� द�ब$न त�� जर�स&7�च� ड�क� व प�� पकड$न � शर�र उलट� हदश�न� 7न�ष��स�रख� व�कवण��स स�रव� कर�. त��म�ळ̂ जर�स&7�च� द�न आडव� �कड� ���. � क�ल��न&र म�ठ� ज�म�&न� हभम लस&��स�रख� गज न� कर� कW, � लज&कल�. � त��च� गज न� व जर�स&7�च� हक&क�ळ� एकम�क� हमसळ$न ग�ल�ल� अस�. � प��ण��� मग7व�स���&न� म�ठ�न� ट��� फ�डल� � स�द� सगळ� ऐक�. त��म�ळ̂ अन�क ल�क�&च� ब�लण� ब&द झ�ल� र ब�� च ब��क�&च� गभ पडल� र क�&�Jन� ब�लक�&न� प$व क�ळ� जनम हदल�, सगळ� घ�बरल�ल� हदस ���. एक� व�गळ�� पक�रच�� हभ�न� सगळ� हच&���& झ�ल� ���. मग7व�स� समज$ ल�गल� हक&, स�#� ह�म�ल� क�सळल� आ��. सगळ� पज�जन स�वक�शपण� त�� ज�ग�$न ब���र पड$न आप�पल�� हनव�ससथ�न� द �tख� अ&tकरण�न� ज�ऊ ल�गल� ���. जर�स&7�च� कल�वर र�जव�ड� ब���र पडल�ल� ���. जण�क�� � �थ� श�& हनद� घ� आ��. त��च� � हनtच�ष द�� स� पडल�ल� ��� व हभम आहण कd षण आपल� आन&द व�क कर अस�&न� एक हवल#ण ग�ष घड�. जर�स&7�च�� शर�र�च� � द�न �कड� एकत ��ऊ ल�ग� जण�क�� क�ण� अज� शहक त��&न� एकत आण आ�� आहण प��� प��� � हमळ$न जर�स&7 प�न�� ज�ग� ���. त��व�ळ� हभम ब�स�व7पण� त��च�� कड� प�ठ करन कd षण�श� ब�ल अस�, � अज� न प��� व म�ठ�न� ओरड$न वdक�दर�ल� स�व7 करण��च� प�तन करण�र एवढ� � प�नt उठल�ल� जर�स&7 हभम�वर म�ठ�न� फटक�

Page 95: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

म�र�. हभम क�सळ�. सगळ̂च अनप�ह# ���. म�ल�ल� जर�स&7 प�न�� ज�व& ��� �� समजण�� आ7�च � हभम�वर �ट$न पड�. प�नt द&द स�र ���. म7ल�� क�ळ� हभम�ल� ब�� पDकW हवश�&ह हमळ�ल�ल� असल��न� � स�द� प�नt द&द�स ��र ���. कd षण�ल� पश पड� अस̂ कस̂ झ�ल�? पर ज� असल�ल� मग7व�स� � समजल��वर म�ग� हफर� � प��ण��स�ठ�. सव जण अच&हब ��ऊन क�&�J समजण��च�� पललकड�ल घटन� असल��म�ळ̂ गV7ळल��स�रख� झ�ल�ल� अस�. द&द प�नt ज�र� नव�न तव�ष�न� स�र ���. आ� लढण�र� जर�स&7 क�&�J व�गळ� अस�व� अस� स&श� कd षण�ल� ��� पण त�� हवच�र करण��स�ठ� उस& नव��. एक� हठक�ण� ��द च�ल$ आ�� व द�स�� हठक�ण� कd षण�च�� हवच�र हवश� त��च� उतर श�7ण��च� क�म स�र ���. बर�च व�ळ समरणशहकल� उज�ळ� हदल��वर त��ल� आठव� त�� जर� र�#स�ण�न� हदल�ल� वर. त�� वर� हन� बd�दथ�ल� स�&हगल�ल� अस� हक&, जर त�� ब�लक�च� द�न �कड� उभ� झ�ल� रच � मर�ल एरव�� न���. हभम�&न� जर�स&7�ल� आडव� �डल� ��� व म�ण$न � प�न�� उठल�, कd षण�ल� क�� च�क झ�ल� � समजल�. जर�स&7 स�म�न� म�ण$स नव��. � एक र�#स�ण�च� वरद�स ��� म�ण$न त��ल� त�� पम�ण� म�र�व� ल�ग�ल एरव�� � क7�च मरण�र न���, �� कd षण समज$न च�कल�. त��&न� � अज� न�ल� स�&हगल� पण आ� � हभम�ल� स�&ग�व��च� गरज ���. त��स�ठ� प�नt एकद� जर�स&7 स� ख�ल� पडल� प�ह�ज�. त��च� व�ट प�� अ7�रपण� � द�घ� � झ�&ज प�� र���. हभम जर�स&7�ल� म�र अस� व � समज� हक&, त�� जर�स&7� प$व=च� ज�म न��� पण � �र नव��, Vच पश ���. त��च� पहक�र जर� प$व=स�रख� नव�� र� ��� त��म�ळ� हभम�ल� समज नव�� आ� क�� कर�व�? अख�र�स एकद�च� जर�स&7 प�नt हनपहच पड�. �व��& कd षण हभम�जवळ ज�ऊन क�� क�रण आ�� � स�&ग�. त�� बर�बर हभम जर�स&7�च�� एक� प���वर आपल� प�ऊल द�ब$न ठ�व� व द�सर� प�� ज�र�&न� वर ख�च� अस̂ हक&, त��च� ग�द�जवळ�ल हशवण फ�ट�ल. त��पम�ण̂ � ��� व त�� सरश� जर�स&7�च� उभ� द�न �कड� ���. हभम तव�ष�न� � द�न �कड� एकम�क�&प�स$न ल�&ब अस̂ द$र फ�क$ न द��. जर�स&7 उभ� हचरल� ग�ल� असल��न� प�नt � स&ज�हव �� न���. त��च� � �कड� म�ल��च� कd षण ख�त� करन घ�� व न&रच स�टक�च� श�स घ��. सगळ�� मग7 द�श�ल� एव��न� समज� हक&, जर�स&7�च� व7 कd षण�न�

Page 96: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

प&ड�प�त�&च�� मद�न� क�ल� आ��. जर�स&7�च� म�लग� व आ� मग7च�� ग�द�च� व�रस स�द�व त�� हघ�&न� अहभव�दन कर� व जर�स&7�च��च रथ�$न त��&च� हमरवण$क हनघ�. कd षण�च�� आद�श�&च� प�लन ��� व � कDद� 7रन ठ�वल�ल� सगळ� र�ज� व त��&च� सDहनक म�क ���. आपल�� आप�&च� स�टक� क�ल��म�ळ̂ कd षण�च� सव त कR�क �� अस�. जर�स&7�च�� कठ�र कDदव�स�$न स�टक� झ�ल�ल� � र�ज� त��&च� अल�ट स&पलत कd षण�वर उ7ळ�. अश�रर�न� सव सव� म�क झ�ल�ल� � र�ज� व कd षण प�नt हगररवज�कड� त��&च�� रथ�&$न ���. त��&च�� बर�बर सव�स�च� अज� न ज� सदDव अलज&क� आहण म��बलल हभमस�न स�द� अस�. ज�� रथ� अज� न आहण हभम बसल�ल� अस� त��च� स�रथ� सवt कd षण कर अस�. � अस̂ दष� ��� ज��च� �लन� त�� पस&ग�श� ��ईल ज�व��& इ&द व हवषण$ अस�र�&श� ��द करन त��&न� पर�लज करन �� ���, ज� ��द बd�सपहच�� �रक� न�व�च�� पतन�च�� आ�स�ळ�पण�म�ळ̂ झ�ल� ���. ज��म�ळ̂ प�षकळ �त�� झ�ल� ���. क�ण��� र�ज�ल� �रव� ��ण�र न��� अस̂ � ��द� हभम आहण अज� न, द�खण�, रब�बद�र, आ� त�� जर�स&7�च�� हकलल��$न ब���र आल�. त�� रथ�च�� ब�ज$&न� स�न��च� पत� ल�वल�ल� ���. � स�न� स$�� च�� पक�श�म�ळ̂ ळपत�� अग�स�रख� चमक ���. त�� रथ�च�� द�न�� ब�ज$&न� ल��न घ&ट�&च�� म�ळ� �रण�स�रख�� लटक ��त��. त�� रथ�&च� च�क� म�ठ� गडगड�ट�स�रख� आव�ज कर ���. ज�� आव�ज�म�ळ̂ शत$च�� मन�च� थरक�प व��व�. ह�च रथ�$न प$व=च�� क�ळ� इ&द�न� नव��णणव अस�र म�रल� ���. अस� रथ हमळ�ल��म�ळ� � क�&�प�त कम�ल�च� ख $ष झ�ल�ल� हदस ���. अज�न�भ�ऊ कd षण व अज� न त�� रथ� प��bन � मग7व�स� आm� कर ��� क�रण � रथ त��&च�� र�ज�च�, जर�स&7�च� ���. आ� � हभम�च� झ�ल� ���. � अहस�&दर आहण व�ग�न� पव�स करण�र� रथ ज��च��वर एक स�स� न हदसण�र� धवज स&भ ���. � रथ द�व�&स�ठ�च ��र क�ल�ल� ���. त��$न सपर&ग� हकरण& हनघ ��� ज� एक ��जन& इक�� द$र वरन�� प��� �� ���. त�� रथ�$न पव�स कर�&न� त��ल� त��च�� गरड�च� आठवण ��� व गरड�ल� त��च� आठवण ���. त�� #ण� � गरड, द�सर� इ&द �थ� अवर�. आ� � पच&ड आक�र�च� व भ�र� अस� गरड त��च�� इर भ�&कर हदसण��� हवहचत आक�र�&च�� व गज न� करण��� प�ण�गण�&बर�बर त�� धवज स&भ�वर ��ऊन बस�. त��

Page 97: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

रथ�$न ज� हकरण हनघ ��� त��म�ळ� त�� कड� प��ण� स�म�न� दष�ल� क�वळ अशक� ��� जस� द �प�रच�� स$�� कड� प��ण� व��व�. अस̂ � सगळ� म���व� ��� क�रण, जर� � म�नव�ल� हदस ��� र� पत�#� � व�सव� नव�� क�रण, रथ ज��&न� � क�ठल���� ग�ष�ल� अडक व� आदळ नव��. अस� � अद$ रथ हगर�वज�$न ब���र आल�. �� रथ म�ळ� व�सव�कड$न लज&क$ न वस�&न� हमळवल� ���. वस�कड$न � बd�दथ�कड� आल� ��� व न&र त��च�� म�ल�कड�, जर�स&7�कड� आल� ��� आहण आ� � हभम�कड� आल� ���. ब���र आल��वर � �थ� जमल�ल�� जनसम�द���ल� अहभव�दन कर�. त��&�ल ब�हण त��&न� आहशव� द द��. इर जन त��&च� आर� ओव�ळ�. म�क क�ल�ल� र�ज� व त��&च� आ� म�क झ�ल�ल� सDहनक त�� हघ�&च� प�ज� कर�. � प�थ न� कर�, अ�� आमच�� उपक�रकत�� न�, आम�� �मच��स�ठ� क�� कर�व� � स�&ग�. � सगळ� र�ज� कd षण�च� स�� कर� त�� क�&�प�त�च� स�द� उल�ख अस� . ह� �झ�� कd त��म�ळ̂ $ अजर�मर ��हशल. ��म�� ज� स�&ग�ल � स�व� आम�� �मच� उपक�र फ�डण��स�ठ� करण��स ��र आ��. � ऐकल��वर कd षण त��&च��कड$न एक वचन म�ग� व � र�ज� � वचन म�नण��स ल�गल�च ��र ���. कd षण स�&ग�, "ऐक� म�झ�� हमत�न�, म�झ� आ�भ�ऊ व इ&दपसथ�च� नर�श ��ल7ष�र लवकरच र�जस$� �ज करण��च� ठर आ��, �व��& त��च�� बर�बर �म�� सगळ� र�ज� प�म�हणकपण� व एकहदल�न� र��ण��च� वचन द�. त��ल� तवरर � सगळ� प&च��ऐ&श� र�ज� अन�म�दन द��. सगळ� र�ज� एकहदल�&न� ब�ल�, "थ�स�". र�जस$� �ज� स�क�र� र�ज�&न� द�न& कर�व��च� अस� त��च� म�ह�� असल�ल� � र�ज� �बड�ब म�ठ� म�ठ� रकम�&च� द�न& ��ल7ष�र�ल� करण��च� आश�सन द��. त�� द�न��ल क�&�J अ&श ��ल7ष�र�च�� व�न� हभम आहण अज� न कd षण�च� व�ट� म�ण$न त��ल� द�� � व�ट� कd षण सनम�नप$व कपण� सव�क�र�. �� सगळ� त�� क�ळ��ल ररव�ज�न�स�र ���. त��न&र मग7�च�� ग�द�वर जर�स&7�च�� स�प�त�च�, स�द�व�च� न�मण$क कd षण ��ल7ष�र�च�� व�न� हभम आहण अज� न ह�&च�� सममहन� ज�ह�र कर�. त�� र�ज��र��ण हव7� स&पन ���. मग7� सव त आन&द�आन&द स�जर� ���. त��न&र नवहनव� हच र�ज� स�द�व त��च�� र�ज प�र�ह��&च�� सम# हव7�प$व क कd षण�ल� क�&�J जडजव��र भ�ट द��. र�जग�द�वर बसल��वर � नव�न र�ज� प�&डव�&न� आहण कd षण�स� सगळ�� ��दव�&न� अभ� आहण

Page 98: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सR��द� च� आश�सन द��. अश�पक�र� � स�द� ��ल7ष�र�च�� �ज� एक स�क�र� र�ज� म�ण$न स�म�ल ���. स�द�व त�� पस&ग� कd षण�ल� हवच�र� द�tख� अ&tकरण�न� त��&च�� हपत��बदल. स�द�व हवच�र�, "जन�द न�, म�झ� हप�म� बd�दथ एक सतवहशल र�ज� ���. आमच�� घर�ण�� क�ण��� म�झ�� हपत��स�रख� �$ र झ�ल� न��� मग ̂च अस̂ क�& झ�ल� � समज न���, �ल� स�&ग� ��ईल क�&"? कd षण त��ल� स�&ग� जर� च�&द कRहशक�&च�� वर�म�ळ̂ � जनमल� ��� र� त��च��वर एक� र�#स�ण�च� ���� जनम�च पडल� ���. त��म�ळ̂ � अघ�र� कd त�� रम$ ल�गल� ���. � जर� र�#हशण बळ� घ� ���. अश�पक�र� � हघ� गडग&ज स&पलत घ�ऊन इ&दपसथ�ल� रव�न� ���. �थ� ग�ल��वर � ��ल7ष�र�ल� भ�ट� व सगळ̂ वd�&, जस� घडल� स̂ स�&ग�. सगळ� जस� कd षण�न� आ��लज क�ल� ��� स̂च हनहव रन स&पन झ�ल��म�ळ̂ ��ल7ष�र व इर म&डळ� सम�7�न व�क कर�. त�� हवज��म�ळ̂ आ� र�जस$� �ज�स क�&�J ब�7� ��ण��च� शक�� उरल� नव��. इ&दपसथ�मध�� � स�टल�ल� र�ज�स�द� आल�ल� अस�. � त��&न� आश�सन हदल�ल� 7न र�जक�ष� द��. त�� सगळ�� ग�ष� ठरवल��पम�ण� झ�ल��म�ळ̂ सगळ��&च� इच�� आ� थ�ड� मRजमज� करण��च� ���. त��व�ळ� र�ज� ��ल7ष�र त�� हमत र�ज�&न� हनर�प द�� व � आप�पल�� द�श�कड� हनघ$न ज��. क� ट�ल हन� व स���ग� हन��जन ह�&च�� स����न� � कd षण त��च�� शत$च� प�ड�व प�&डव�&च�� मद�न� करन घ�� म�णज� एक� दगड� द�न, अस� ड�व स�&7�. वDश&प��न स�&ग�. आ� � जन�द न आपल�� घर� ज�ण��च�� ��र�ल� ल�ग�. � पथम क�&�ल� नमन कर� व न&र दRपद�ल� भ�ट�. हच� हनर�प घ�ऊन मग � त��च�� बह�ण�स, स�भद�स भ�ट�. त��न&र नक� ल आहण स�द�व�&स भ�ट� व त��&च��श� व�� ल�प कर�. श�वट� 7न&ज��ल� आहण हभम�ल� कडकड$न हमठ� म�रन त��&च� हनर�प घ��. त�� घटन�म�ळ̂ सव द$र प�&डव�&च� ख��ह पसर�. र�ज� ��ल7ष�र त��च� र�ज� हन�न� व न����न� प�ण�म�ग� न� प�ढ� च�लव र���. त�� प�ण�, स�ख व ह� अस̂ सगळ� कस� एक�च स�ध� ���ल � � प�� एक उतम र�ज� व�ढव�. त�� सगळ��म�ळ̂ दRपद�च�� आन&द�ल� प�र�व�र र�� न���. अर� र�ज�, � म�तव�च� ��� क�रण ब�f7� इर�&च� भल� करण��च�� न�द�& बर�च ग�ण�जन आपल�� पतन�च� हवच�र करण��च� हवसर�. पर&�, प�&डव�न� �

Page 99: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

च�क क�ल� न���. पज� व आप ह� द�घ�&न��� न����न� व�गवण��च� क�� � ग�ण� र�ज� ��ल7ष�र ललल�� कर अस�. अश�रर�न� सभ�पव� �ल जर�स&7 व7 पव� च� च�हवस�व� भ�ग स&पल�.

Page 100: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग प&चहवस�व� (हदलगवज� पव स�र)

वDश&प��न प�ढ� स�&ग�, अज� न त��च�� हवश�ष शसस&भ�र�च� प��ण� कर�. त�� त��च� उतम ग�&ड�व 7न�ष�, � क7��� न स&पण�र� भ��, � आक�श� उडण�र� रथ, त��वर�ल धवज आहण त��च� स&भ, त��च� म���स�र�&न� घडवल�ल� सभ�गd� �� त��च� �कद आ�� � � ��ल7ष�र�ल� द�खव� त��वर ��ल7ष�र त��ल� ब�ल�, "एक�द� र�ज�ल� अश� सगळ� स�7न स�म�ग� जमवण� व त�� बर�बर द�स र�ज� स&प�दन करण�, पलसद हमळवण�, प�& �ब�� घ�ण� �� आज आपल��ल� शक� झ�ल�ल� आ��. र�स�द� आपल� खज�न� म�ण�व� हक� स&पन न���. त��स�ठ� �म�� सगळ� आप�पल�� सDन��हनश� हनघ$न परप�&� ज�ऊन अल7क 7न दRल हमळव$न आणल� प�ह�ज�. त�� द�श�च�� र�ज�&कड$न त��&च�� स&र#ण�च�� बदल�� ख&डण� वस�ल क�ल� प�ह�ज�. त��स�ठ� $ ��ग� म��b� वर उतर हदश�कड�ल र�ज��&वर च�ल करन ज�व� अस� मल� व�ट�". � ऐकल��वर अज� न त��ल� ग&भ�रपण� हवच�रप$व कपण� स�&ग�, "अर ̂ स�दDव� र�ज� ब�म�ण�&च�� Vड�$न श�भ�हशव� द घ�ऊन आम�� �झ�� आज�च� प�लन करण��स�ठ�च र ज� आ��. �झ�� आज�न� आम�� आमच�� शत$&न� �रव$न व आमच�� द�स�&न� स�ख� करन एक स�र�ज� पसथ�हप करन द�खव$. ह�बदल ख�त� ब�ळग�व�, पdथ�च�� प�त�". अस̂ ब�ल$न � क�&�प�त , अज� न एक म�ठ� सDन� घ�ऊन त��च�� हवल#ण अश� रथ�$न ज� त��ल� स�#� अग�द�व�&न� हदल� ���, लसम�ल&घन�स�ठ� उतर हदश�कड� प��ण कर�. ज� क� ब�र�च� हदश� म�ण$न ओळखल� ज��. त��च�� म�ग�म�ग हभम त��च� स�न� घ�ऊन प$वiकड�ल द�श�&कड� हनघ� व नक� ल आहण स�द�व पत��क� पहmम आहण दह#ण हदश�कड� ज��. अश�रर�न� सगळ� च�र प�&डव आप�पल�� म���म�&वर ग�ल� अस�&न� ��ल7ष�र म�त आपल�� हमतम&डळ� व ब��क� स� ख�&डवपसथ� मRज मज� कर र���. अश�रर�न� सभ�पव� �ल हदलगवज� पव� च� प&चहवस�व� भ�ग स&पल�.

Page 101: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग सलववस�व�(हदलगवज� पव प�ढ� च�ल$)

जनम�ज� वDश&प��न�&न� हवच�र�, "अ�� ब�हण श�ष, कd प�� मल� त��&च�� च�र�� हदश�&न� क�ल�ल�� सव���Yच� म�ह�� पहशल� ज�ऊन स�&ग�, क�रण म�झ�� प$व ज�&च�� पर��म�च�� कथ� ऐक��ल� मल� आवड�". वDश&प��न स�&ग$ ल�ग�, "पdथ�च�� प�त�&न� ह� पdथव� एक�च व�ळ� प�द���& क�ल� ���. त���ल 7न&ज��च�� म���म�च� म�ह�� म� �ल� पथम स�&ग�. उतर�कड�ल द�श�&�ल क� लल&द�स र�ज� त��&न� पथम लज&कल�. त��न&र अन� स आहण कलक� ट �ब�� घ�ल�. त��न&र 7न&ज��न� स�म&डल लज&कल�, शकल ब�ट लज&कल�, हपहहव&द र�ज�च� पर�भव क�ल�. शकल �� एक म�तव�च� ब�ट आ�� पdथव�वर, त�� शकल ब�ट�वर बर�च र�ज� र�ज� कर ��� � सगळ� अज� न�ल� हमळ�ल�. त�� लढ��� स�ध�� नव�त�� �&बळ ��द�न&रच � त��ल� स�ध� झ�ल�. सर� श�वट� प�थ त�� क�म��ब झ�ल�. त��&न� लज&कल��न&र त��&च� सनम�न करन त��&न� स�म�ज�� एक करन मग त��&न� त��&च�� मद�न� प�गज��हष ज� हकर�ट व हचन� र�ज�&च��कड� ��� � घ�ल�. �थ� एक म��न र�ज� ��� त��च� न�&व ��� भ�गदत. � 7न&ज��बर�बर आठ हदवस लढल�, त��न&र � अज� न�ल� त��च� कR�क करण��स�ठ� ब�ल�, "अर� क� र व&श�च�� ��दध��, �झ� ��दकRशल� व�खणण��स�रख� आ��. म� इ&द�च� हमत आ�� त��च���bन क&कणभर�� कम� न��� पण �झ� अथक लढण� मल� भ�वल�. म� कब$ल कर� आ� म� ह�प�ढ� �झ��श� बर�बर� कर शकण�र न���. अर� प&ड�प�त�, मल� स�&ग म� क�� कर�व� अस̂ �ल� व�ट�"? अज� न त��ल� स�&ग�, "आपण�ल� म� व&दन कर� क�रण, �म�� म�झ�� जनमद�त��च� हमत अ��. ग�ष अश� आ�� हक, आमच� र�ज� ��ल7ष�र 7म� च� र�ज�� पसथ�हप कर आ�� त��स�ठ� आपण त��&न� हमळ$न ख&डण� द�व� ज� 7न ल�क�&च�� भल��स�ठ� व�परल� ज�ण�र आ��. आपण ज�णक�र अ�� �व��& एवढ� सपष�करण प�र� अस̂ म� समज�". � ऐक$ न � र�ज� भ�गदत त��ल� ब�ल�, "अर� क�&�च�� म�ल� , $ म�झ��स�ठ� म�झ�� म�ल�स�रख�च आ��स. स̂च �झ� भ�ऊ ��ल7ष�रस�द� मल� म�ल�&स�रख�च आ��. म�ण$न म� �मच�� क��� ल� जरर मद कर�न. आ� मल� स�&ग, म� आणख�न क�� कर�व� अस� �ल� व�ट�"? अश�रर�न� सभ�पव� �ल हदलगवज� पव� च� सलववस�व� भ�ग स&पल�.

Page 102: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग सत�हवस�व�(हदलगवज� पव प�ढ� च�ल$)

वDश&प��न प�ढ� स�&ग र���, � ऐकल��वर 7न&ज� त��&न� ब�ल�. "�म�� अस̂ आश�सन द� अस�ल र मल� सव क�&�J हमळ�ल� अस̂ म� समज�न". अश�रर�न� प�गज��हष आपल�स� क�ल��न&र क� ब�र�च�� र�ज��कड� क� च कर�. त�� डVगर�ळ पद�श��ल सगळ� र�ज�� त��न� लज&कल� व त��&च�� कड$न ख&डण� वस�ल क�ल�. एवढ�च न��� र त��न� त�� पद�श��ल र�ज�&च� मन& स�द� लज&कल� म�ण$न � म�ठ� प�म�&न� ख&डण� द� ���. च�&गल� र�जक�रभ�र र�खण��च� एक अन�ख� पर&पर� 7न&ज��न� �थ� रढ क�ल�. � झ�ल��न&र � म�ठ� ��र�न� उल�क�च� र�ज� वd�& ह�च��वर च�ल करन ग�ल�. पर&�, वd�& स�स� ��र म�नण�र� नव��. �स�द� म�ठ� ��र�न� त��च�� नगर�ब���र त��च� च�रख�&ब� (घ�डदळ, प��दळ, रथदळ आहण �त�दळ) सDन� घ�ऊन स�म�र� आल�. फ�लग�न�च�� सDन��च� ढ�ल �श� आहण नग�र� अस� पच&ड आव�ज कर ��� हक&, क�ण�च� हद� थरक�प$न हनघ�ल. 7न&ज��च�� सDन���ल �तJच� ओरडण� व त��च�� सDन���ल रथ�&च� आव�ज घ�बरव$न ट�कण�र� ���. पण वd�& क�&�J कम� नव��. � अज� न�ल� च�&गल�च लढ द��. हवश�षकरन सवt वd�& आहण अज� न ह�&च���ल लढ च�&गल�च च�रश�च� झ�ल�. अख�र�स � पर��म� र�ज� प&ड�प�त�प�ढ� कम� ठरल�. अज� न�ल� �रवण� क�वळ अशक� आ�� �� समजल��वर � मन वd�& ��स ��र झ�ल� व एक म�ठ� ख&डण� त��न� हदल�. त��च��श� श�&हकर�र क�ल��न&र अज� न त��ल� स�ब घ�ऊन प�ढ�ल चढ�ईस हनघ�ल�. आ� स�न�हब&द$च�� हदश�न� � हनघ�ल� ���. त��ल� �रवल��वर � म�दप�र�, व�मद�व, स�द�मन, स�स&क� ल आहण उतर�कड�ल उल�क व �थ�ल र�ज� व पज� ह�&न� लज&कल�. त��न&र ��ल7ष�र�च�� आद�श�न�स�र � �थ� स�न�हब&द$ ��थ�च थ�&ब�. पर&� आपल�� स�न�नJन� सDन��बर�बर प�ठव$न �थ�ल पद�श क�ब�ज कर�. त��न&र 7न&ज� स�न�हब&द$च�� र�ज7�न� द�वपसथ�ल� अस�&न� आपल�� सDन��च� चRथ� भ�ग लषकर घ�ऊन आहण लज&कल�ल�� र�ज�&च�� लषकर�&न� घ�ऊन हवशगषव कड� च�ल कर�. �थ�ल ब��द$र हग�� वद= &न� लज&क$ न � त��च� सDन� घ�ऊन प�र र�ज�च�� र�ज��कड� वळ�. प�रर�ज�ल� �रव$न � प�ढ� �थ�ल दर�ड�ख�र�&च�� ट�ळ��&न� म�रन प�ढ� � प&ड�प�त उतसव

Page 103: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

स&क� न�&व�&न� ओळखल�� ज�ण��� ट�ळ��&न� ख&डण� द��ल� ल�व�. त��न&र � क�शम�र म7�ल #हत��&न� �रव�. �थ�ल ल�ह� व इर ल��न र�ज�&न� लज&क�. �थ�ल हवहव7 जम��च�� जस̂, हतग , द�रव, क�कVड #हत��&न�स�द� � �रव�. त��न&र � �थ�ल स�&दर नगर� अवसर� �ब�� घ��. त��न&र � उरगच�� र�चमनल� लज&क�. � प�&डव ज��च� जनमद�� स�#� इ&द आ��, आ� अहस�रह# समजल�� ज�ण��� लस&घप��वर च�ल करन ज��. त��न&र � श�ह आहण स�मल लज&क�. म�ठ� �कद�न� � म��शहकम�न वलल�क�&न� �रव�. त��न&र � क�&�J हनवडक लषकर घ�ऊन क&ब�ज आहण दरद घ��. त��न&र � �थ�ल र�न�वन� व�वरण��� दर�ड� घ�लण��� ट�ळ��&च� न�श कर�. त��हशव�� �थ� व�वरण��� इर ट�ळ��& जस̂, ल��, प$वiकड�ल क&ब�ज, उतर�कड�ल ऋहषक लज&क� पण त��स�ठ� त��ल� म�ठ� लढ�ई कर�व� ल�ग�. � लढ�ई इक� जबरदस ��� कW. त��च� �लन� द�व आहण अस�र�&च�� लढ�ईश� कर�व� ल�ग�ल. ज�� लढ�ईल� बd�सपहच� पतन� �रक� क�रण ���. त�� अज� न�च� बर�च उतम श$रव�र क�म�स ���. र� श�वट� � त��&न� कस�बस̂ �रव�. त��&च�� कड$न � प�पट�च�� च�च�च�� रग�च� (ल�ल) घ�ड� ख&डण� म�ण$न घ��. त��चपम�ण� म�रप&ख� र&ग असल�ल� घ�ड�स�द� त��ल� �थ� हमळ�. स� घ�ड� फक त��च पद�श�& आढळ� व त��&च� व�ग फ�र अस�. अश�रर�न� ह�म�ल��च�� व हनश�क पव �च�� प��थ��च� सगळ� पद�श प�द���& क�ल��न&र � त��च�� हवज�� सDन�� बर�बर बफ� च��हद प��ड�&कड� प���च�. �थ� लज&कण��स�रख� म�नव वस� नसल��म�ळ� � �थ� आर�म करण��च� ठरव�. अश�रर�न� सभ�पव� �ल हदलगवज� पव� च� सत�हवस�व� भ�ग स&पल�.

Page 104: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग अठ�हवस�व� (हदलगवज� पव प�ढ� च�ल$)

वDश&प��न ब�ल�, � श$रव�र म��रथ� अस� प�&डव ह�म�ल���ल लल&प�रष न�&व�च� र�ज�� ज��वर र�ज� 7म प�त र�ज� कर ��� � लज&क� पण त��स�ठ� म�ठ� स&ख��न� #हत��&च� स&��र ���. त��न&र � इ&द�च� म�लग� प�ढ� �र�क र�ज��कड� क� च कर�. त��वर ग��क�&च� र�ज� ���. ग��क�&श� स�म 7�रण�च� उप��ग करन त��&न� � आपल�स� करन घ��. त��प�ढ� � मनस सर�वर�कड� ज��. त��हशव�च इर द�सर� ल�व � �थ� प���. त��&च�� पसन आसम&� � क�&�J सम� व�ह कर�. �थ� ध��नस�7न� करण��� ऋषJच� दश न घ��. म�नस सर�वर�च� पद�श ग&7व�Yच�� �ब�� ���. �थ$न ख&डण� म�ण$न अज� न हवहव7 पक�रच� घ�ड� त��&च�� कड$न घ��. त�� घ�ड�&च�� ज�Jच� न�&व� अश�, हत�र�,कलम�श, म&ड�क. श�वट� � �र�वष न�&व�च� हठक�ण �ब�� घ�ण��च� ठरव�. �थ�ल क�&�J रखव�लद�र ज� ख�प म�ठ� आक�र�च� व बलव�न ��� त��ल� भ�ट� व च�&गल�� मन�&न� त��ल� स�&ग� कW, "अर� पdथ�. �� पद�श �ल� लज&क� ��ण�र न���. म�ण$न ��थ$न $ पर हफर क�रण, क�ण��� मन�ष� �थ� ग�ल� र नष ���. �झ�� आ�प�Yच�� लढ��� आम�� प�ह�ल�� आ�� �व��&, आमच� ऐकल�स र म�ठ� उपक�र ���ल. �थ� $ ग�ल�स र $ क�&�� प��b शकण�र न���स. �थ� उतर�कड�ल क� र ल�क र���. �थ� ��द कर�& �� न���. �थ� ज� आ�� � म�णस�च�� ड�ळ��न� हदस न���. द�सर� क�&�J �ल� कर�व��च� अस�ल र बघ". � ऐक$ न अज� न त��&न� ब�ल�, "आम�� आमच�� र�ज�स�ठ� स�म�ज��च� पहष� प�प करन घ�ण��स�ठ� हवहव7 र�ज�� प�द���& कर आ��. �मच� स� म�णण� अस�ल र आम��ल� क�&�J ख&डण� द� म�णज� म� हनघ$न ज�ईन". � ऐकल��वर � प��र�कर� त��ल� प�षकळ सवहग � द�हगन� व वस&, र�श�म आहण च�&मड� द��. अश�रर�न� � त�� पद�श�&च� स�द� आपल�� स�म�ज�� गणन� कर�. अश�रर�न� सगळ�� उतर�कड�ल र�ज��&न� त��&च�� स�म�ज�� सम�हवष करण�� 7न&ज� �शसव� ���. त�� बर�बर हवहव7 पक�रच� घ�ड� ज� इरत क�ठ� आढळ न��� �स�द� � हमळव�. त�� हत�र, कलम�श ज��च� घ�ड�, ल�ल र&ग�च� अहचपळ घ�ड� अस�. म�रहपश� र&ग�च� घ�ड� अस�. अश� सगळ� ख&डण� घ�ऊन � प�&डव त��च� चRदळ� सDन�

Page 105: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

घ�ऊन इ&दपसथ�स ���. �थ� आल��वर � � सगळ� र�ज� ��ल7ष�र�ल� अप ण कर�. त��न&र र�ज�ज�न� � हवश�&ह स�ठ� रज� घ�� व आपल�� क#� हनघ$न ज��. अश�रर�न� सभ�पव� �ल हदलगवज� पव� च� अठ�हवस�व� भ�ग स&पल�.

Page 106: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग एक�णहस�व�(हदलगवज� पव प�ढ� च�ल$)

वDश&प��न प�ढ� स�&ग�, त��च स�म�र�स हभमस�न ��ल7ष�र�च�� आज�न� त��च�� म���म�स हनघ�. त��च� हदश� अस� प$व म�ण$न, त�� हदश�न� � त��च� सDन� घ�ऊन क� च कर�. त��च�� लषकर� �त�दल, घ�डदल, रथदल आहण प��दल अस�. सव शस स�म�ग�हनश� पररप$ण अस� त��च� सDन� प�ढ� ज� अस�. � पथम प�&च�ल द�श� ���. �थ� पथम समझR� करण�� � �थ�ल ट�ळ��&न� स�&ग� म�णज� हवन�क�रण मन�ष� ��हन ��ऊ न��. त�� � �शसव� ���. �थ$न � ग&डक आहण हवद�� प�&� ज�� व त��&न� �रव$न त�� र�ज��&न� आपल�� स�म�ज�� हवल�न कर�. �थ$न � म��रथ� दसन च�� र�ज�� ज��. �थ� र�ज� करण��� र�ज�ल�, स�7म नल� � म�ष���द�च� आव��न द��. त�� त�� र�ज�च� #म� प��bन हभमस�न त��ल� आपल�� सDन��च� पम�ख न�म$न त��च� गRरव कर�. त��न&र � म��बल� त��च�� जबरदस सDन��हनश� आणख�न प$वiकड�ल द�श�&कड� हनघ�. त��च�� सDन��च�� आव�ज�&न� � पद�श दण�ण$न हनघ�. �थ� त��च�� स�मथ�� न� �थ�ल र�ज� र�चमन ज� अशम�7 र�ज��च� नर�श ��� त��ल� लज&क�. भ�&कर घ�र लढ�ई करन � त�� र�ज��&न� आपल�� स�म�ज�� सम�हवष करन घ��. त��न&र � प�लल&द द�श� ज��. �थ�ल र�ज�, स�क� म�र आहण स�हमत � �रव� व त��&न� स�द� स�म�ज�� स�हमल करन घ��. अर� जनम�ज��, � बल�ढ प�&डव ��ल7ष�र�च�� आज�न� हशश�प�ल�च�� र�ज�� घ�स�. � ��ड�च� र�ज� अस�. त��ल� समज� हक&, प�&डव त��च��वर च�ल करन आल� आ�� �व��& � त��च�� नगर�च�� ब���र ���. �थ� � पdथ�च�� म�ल�च� सव�ग कर�. �थ� � त��&च�� क� ट$ &हब��&च� हवच�रप�स कर�. आपल� र�ज� त��च�� �व�ल� कर�. � हभम�ल� हवच�र�, "अर� क�&�प�त� , �मच� इर�द� न�मक� क�� आ��"? �व��& हभम ��ल7ष�र�च� म�नस त��ल� समज�व$न स�&ग�. त��न&र हभमस�न त��&च�� कड� त��&च� आदर�थ� सव�क�र एक मह�न�भर र���. त��न&र � त��च� सDन� घ�ऊन �थ$न हनघ�. अश�रर�न� सभ�पव� �ल हदलगवज� पव� च� एक�णहस�व� भ�ग स&पल�.

Page 107: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग हस�व�(हदलगवज� पव प�ढ� च�ल$)

वDश&प��न स�ग अस�, त��न&र हभमस�न प�ढ� र�ज� #�हनम ज� क� म�रद�श�च� नर�श ��� त��ल� पर�भ$ कर� व त��च� र�ज� आपल�� स�म�ज�� हवल�न कर�. त��न&र कRसल द�श�च� र�ज� बdहदव लज&क�. �थ$न � म�ठ� लढ�ई करन अ��ध��च�� र�ज��ल�, द�घ �जल� �रव�. त��न&र � ग�प�लकक� व कRशलच�� उतर�कड�ल पद�श लज&क�. मलद�श�च�� र�ज�ल� � �रव$न � र�ज�स�द� घ��. �थ$न � म��बल� प�&डव ह�म�ल��च�� प��थ��च� सगळ� पद�श �ब�� घ��. अश�र��न� � त�� पररसर��ल हवहव7 र�ज�� �ब�� घ��. �थ$न � �थ�ल �कदव�न र�ज�, भल� घ��. त��न&र � डVगर�ळ पद�श��ल श�हकम& ज� भल��च�� ब�ज$ल� आ�� � घ��. त�� लढ�ई हभमस�न � क7��� क�ण�ल��� न �रण�र� भ�ग लज&क�. क�श� नर�श स�व��bल� � त�� ��द� लज&क�. त��न&र � शहकश�ल� प�&डव �थच�� र�ज�च� प�ड�व कर�. � स�पश� च� र�ज� ���. त��नर � मतस� आहण मलद द�श लज&क�. त��न&र � पश�भ$हमकड� ज��. � पद�श हवन�शत$ ��� � त��च�� कबज� ���. त��न&र � मद�र�, मह�दर आहण स�मध��� लज&क$ न घ��. त��न&र � उतरहदश�कड� वळ�. �थ� � पर��म� क�&�प�त वतसभ$म� लज&क�. त��बर�बर � भग , हनष�द आहण महनम ल�क�&च�� पद�श� त��&न� �रव$न � पद�श आपल�� र�ज�� ज�ड�. त��न&र फ�रश� म��न न कर�&च मल आहण भग� पव �च� पद�श लज&क�. �थ� फक समझR� कर�व� ल�ग� व � र�ज� सम क आहण वम क त��ल� हवन�स���स ख&डण� द��. त��न&र जनकर�ज�च�� र�ज��ल�, हवद�� � कम� म��न�न� �ब�� घ��. त��न&र च�र�ईन� � शक�&न� �रव�. त�� भ�ग� र��ण�र� बब र ल�क त��ल� सव�क�र� व ख&डण� त��&च�� ऐप�न�स�र द��. त��न&र � हवद��म7$न हकर�ट�&च�� र�ज�� ज��. � इ&द पव �वर र�� अस�. त��न&र म�ठ� चढ�ई करन � श�बम आहण पश�म�&न� �रव�. �थ$न � मग7ल� प���च�. त�� व�ट� असल�ल� द&ड व द&ड7र ह�&न� पर�लज कर�. त�� पर�लज र�ज�&न� बर�बर घ�ऊन � हगर�वज नगर� ���. �थ� � समझR� करन जर�स&7�च�� म�ल�कड$न स�द�व�कड$न म�ठ� ख&डण� वस�ल कर�. �थ$न � क&स�च�� र�ज�� ज��. त��च�� सDन��च��

Page 108: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

आव�ज�न� सगळ� 7रण� थरक�प ��� अस� सगळ� दर�र� त��&न� त�� भ�ग� पसरवल� ���. त��न&र � श$रव�र प�&डव क�मर�ज��वर च�ल करन ज�� व त��ल� पर�लज कर�. त�� पररसर��ल प��ड� पद�श��ल इर र�ज� � लज&क�. मद�हगर�च�� र�ज�ल� � आव��न द�� व पर�लज कर�. त��मध�� प�&ड�च� र�ज� व�स�द�व म�Rज ज� कRहशक कच�च� र�ज� ��� अस�. �थ$न � व&ग वर सव�र� कर�. �थ� सम�दस�न�च� पर�भव करन � च&दस�न आहण �मललप र�ज�&न�स�द� �रव�. त��न&र करवटच� र�ज� � क�हबज कर�. त��न&र स��मच�� र�ज�ल� � �रव�. त��न&र सम�द हकन��� वर�ल बर�च ��ट� र�ज��&कड$न � ख&डण� वस�ल कर�. �थ� र��ण��� मल�च� ल�क�&च�� ट�ळ��&न� � लज&क�. त��&च��कड$न � च&दन�च�� रप� ख&डण� वस�ल कर�. त��हशव�� सम�द� रतन� जस̂ प�वळ&, श&ख$, कवड�, म�� आहण क�पड& वगDर� � घ��. त��हशव�� � मल�च� र�ज� हवहव7 पक�रच� न�ण�, मRल�व�न रतन� ह�&च� हभमस�न�वर प�ऊस प�ड�. � घ�ऊन हभम �शसव� ��ऊन इ&दपसथ�ल� पर�. � सगळ� ख&डण� � र�ज� ��ल7ष�र�ल� अप ण कर�. अश� रर�न� सभ�पव� �ल हदलगवज� पव� च� हस�व� भ�ग स&पल�.

Page 109: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग एक�स(हदलगवज� पव प�ढ� च�ल$)

वDश&प��न प�ढ� स�&ग�, अर� जनम�ज��, त��च पम�ण� स�द�व आपल�� म�ह�म�वर हनघ�, त�� आ7� � ��ल7ष�र� कड$न प�म�च� हनर�प व श�भ�च�� घ��. त��च� हदश� अस� दह#ण. त�� पद�श� � ज�र�&न� म�स&ड� म�र� व एक� प�ठ�प�ठ ल��न म�ठ� र�ज�� क�हबज कर ज��. त�� म�तव�च� म�णज� स�रस�न अस�. मतस� द�श�च�� र�ज�ल� � नमव$न त��च�� कड$न म�ठ� ख&डण� वस�ल कर�. त��न&र अल7र�जच�� द&व��च� पर�भव कर�. त��न&र त��च��कड$न ख&डण� घ�ल��न&र त��ल�च त��च�� ग�द�वर बसव� आहण मDत�च� स&ब&7 पसथ�हप कर�. स�द�व त��न&र स�क� म�र, स�हमत व इर त�� मतस� पद�श��ल र�ज�� प�द���& कर�. त��न&र पदचरस र�ज� क�हबज कर�. � ब�हदम�न प�&डव त��न&र हनष�द�&च� र�ज�� (हभल) �ब�� घ��. �थ� उ&च हशखर& असल�ल� ग�शd&ग� व श�हनम लज&क�. त��न&र नवर�ष� म�ण$न ख��न�म असल�ल� र�ज� लज&क�. �थ$न � क�&हभ�ज�वर च�ल करन ज�� पर&� , �थ� त��&च� सव�ग ��� व � ��दव सवt�bन त��&च� सत� सव�क�र�. त��न&र त��च� भ�ट ��� र�ज� जमवक�श�. ह� र�ज�च� प$व=च�� वDमनसक�म�ळ̂ व�स�द�व�श� खटकल� ���. स�द�व�ल� जमवक�च�� म�ल�श� लढ�व� ल�ग�. त��न&र � प�&डव आणख�न दह#ण�कड� हनघ�. �थ� असल�ल�� श�ख र�ज�&च� � पर�भव कर�. त��&च�� कड$न भरप$र ख&डण� वस�ल कर� व न&र त��&च�� बर�बर मDत�च� स&ब&7 पसथ�हप करन व त��&च�� कड$न क�&�J सDन� घ�ऊन � प�ढ� सरक�. आ� � प�&डव नम द�च�� ट�वर�ल र�ज��कड� आल�ल� अस�. �थ� अव&ह च�� द�न बल�ढ र�ज�&च� � पर�भव कर�. त��&च� न�&व� अश�, हव&द आहण अन�हव&द ���. त��&च�� कड$न भरप$र ख&डण� � आहशन�क� म�र�&च� प�त स�द�व वस�ल करन मग भ�जक ग�ठ�. �थ� त�� श�र�च�� र�ज�&श� � हनकर�च� लढ�ई कर� स&प$ण द�न हदवस � ��द च�ल�. अख�र�स � प�&डव त�� पद�श�च� र�ज� हभषमक�च� पर�भव कर�. त��न&र � क�शलच�� र�ज�च� पर�भव कर�. त��न&र � व�नव� नद�च�� ट�वर�ल र�ज�� क�हबज कर ज��. त��न&र कन� टक आहण प$व क�शल र�ज��&च�� र�ज�&न� पर�भ$ कर�. �थ$न � श$रव�र ��द� स�द�व नटक�� व ��र&भ ह�&न� �रव�. त��म�ळ̂ मर7 द�श त��&च�� कबज� ���. त��न&र

Page 110: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

म&जग�म � बळजबर�न� लज&क�. त��न&र नहचन व अव� क �� अरण���ल पद�श � प�द���& कर�. त��न&र � वटल7प र�ज�ल� �रव�. त��न&र � र�ज� प�लल&दस�च� पर�भव कर�. त��न&र � आणख�न ख�ल� म�णज� दह#ण�कड� हनघ�. �� नक� ल�च� कहनष ब&7$ �थ� प�&ड� र�ज�श� झ�&ज द��. त��ल� �रवल��न&र � आणख�न दह#ण�कड� ज��. �थ� � पथमच ख��न�म असल�ल� हकशकWद�च� ल�ण� प���. �थ� �थ�ल म��रथ (म��र) र�ज�&श� � स� हदवस लढ� पर&� त��&न� � �रव$ शक न���. त��&च� न�&व� हम&द आहण हद&द अश� ���. अख�र�स � र�ज� स�द�व�ल� �रव� आल� न���च. पर&�, अख�र�स त��&न� त��&च��श� त�� र�ज�&च�� भ�ळसटपण�च� व त��&च�� च�&ग�लपण�च� फ��द� घ�ऊन � प�ढ� ग�ल�. त�� श$रव�र ल�क�&न� र�स�द� ��ल7ष�र�ल� न��� र� त��च�� �ज�स�ठ� श�भ�च�� म�त हदल��. ख&डण� न��� र� त�� �ज�ल� अथ स��य� म�ण$न � म��रथ क�&�J 7न द��. �वढ�वर सम�7�न म�न$न स�द�व प�ढ� हनघ�ल�. �थ$न � मह�षमह ग�ठ�. �थ� त��च�� सDन��श� स�द�व�च� लषकर लढ� पण त�� त��ल� �श �� न���. त�� र�ज�च� न�&व हनल अस̂ ���. त�� लढ�ई त��च� बर�च सDहनक क�म� आल�. स�द�व�च� ज�वस�द� 7�क�� ��� अस̂ �&बळ ��द झ�ल�. पण �श�च� न�&व नक� अश� पररलसथ� ���. त��च� क�रण हनल र�ज�ल� पत�# अग�द�व�च� स��य� ���. लढ�&न� स�द�व�च� रथ, �त�, घ�ड� स̂च शस� सगळ� अच�नकपण� आग पकड व त��म�ळ̂ लढण� क�वळ अशक� �� ���. � प�ह�ल��वर � आहशन�क� म�र�&च� म�लग� आm� चहक झ�ल� व हवच�र कर ल�गल� हक&, क�� कर�व�? जनम�ज� वDश&प��न�न� हवच�र�, "जर प�&डव एक� म��न �ज�स�ठ� �� सगळ� कर ��� र त��ल� मद करण�� ऐवज� अग�द�व अस� हवर�7 क�& कर ���"? वDश&प��न त��ल� समज�व�, "त��च� क�रण ख�स आ��, � क�ण� � आ� �ल� स�&ग�". अस̂ ब�ल$न वDश&प��न � क�रण स�&ग�. त�� हनल र�ज�ल� एक कन�� अस�. � अपहम ल�वण�व� अस�. � सदDव र�ज�&न� च�वल�ल�� ��म�च�� जवळ बस$न प�थ न� कर अस̂. हच� स�द� अस̂ हवल#ण ��� कW, अग�द�व सवt हच�� प�म� अडक�. त��च� अस� अन�भव र�ज�ल� ��� हक, जर� � ��म��ल अग� हक��� फ�&कर म�रल� र� च�व नस̂ पण त�� म�लJन� जर� �थ� बस$न न�स�& श�सVचश�स क�ल� र� � चटकन

Page 111: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

च�वल� ज�ई. प�ढ� र�ज�ल� ज�ण�व ��� कW, अग�द�व�ल� त��च�� कन��श� लग कर�व��च� आ��. हवश�ष म�णज� � समजल��वर � र�जकन��स�द� त��स म�न�� द��. एक हदवस अग�द�व एक� ब�हण�च� रप घ�ऊन �थ� ���. � द�घ� एकत मज� व�ळ एकम�क�&न� द� अस�. � प��bन त�� र�ज��च�� हन�म�न�स�र र�ज� हनल त�� बहण�&स हश#� स�&ग�. �व��& अग�द�व त��च� खर� रप पकट कर� व र�ज�ल� समज� हक& �� ब�हण आपल� ज�वई स�#� अग�द�व आ��, त��वर र�ज� नमन करन द�व�च� #म� म�&ग�. आहण आपल� कन�� द�व�ल� द�न कर�. त��&च� हवव�� स&पन ���. �व��& त��वर स&�ष ��ऊन अग�द�व र�ज�ल� हवच�र� त��ल� क�� आहशव� द प�ह�ज� � स�&ग. र�ज� अस� आहशव� द म�&ग� कW, ��द� त��च� सDन� क7��� �रण�र न���. त��वर अग�द�व त��ल� � आहशव� द द��. �व��&प�स$न ज� क�ण� र�ज� � र�ज� लज&कण��स�ठ� ��� त��&न� अस� अन�भव ��� ज� स�द�व�ल� आल� ���. ज� क�ण� हनलच�� र�ज��वर च�ल करन ज�ई त��च�� सगळ�� सDन�� आग भडक अस̂. त��च� पररण�म अस� झ�ल�, जनम�ज��, मह�षमहच�� म�लJश� क�ण� ब���रच� प�रष लग करण��स 7ज�न�. त�� म�लJन� लग�स�ठ� नवर� हमळण� द �र�प�स झ�ल�. सगळ� इर र�ज� मह�षमहच� न�&व घ�ण��स घ�बर ल�गल�. त��म�ळ̂ अग�द�व त�� र�ज���ल कन��&न� स&भ�ग सव�&त� पद�न कर�. त�� क�ण�श��� स&भ�ग कर शक ��त�� व त��म�ळ̂ त��&न� क�ण��� अप�� �� नव��. स�द�व सवtस�द� त��च� सDन� आग�न� 7रल�ल� प�ह�ल� ���. � सवtस�द� त�� आग� अडकल� ���. त��वर इल�ज म�ण$न स�द�व अग�द�व�च� ��चन� करण��च� ठरव�. � सव�च� श�द� करन पस��स बस�. त��च� सDन� �थ� त��च�� भ�व� र��bन � प�� अस�. स�द�व व�द�&�ल पद�न� प�थ न� कर� � अश�, "अ�� �f�शहन, म� �मच�� प�ढ� नमन कर�. �मच� म�ग सदDव 7�र�न� व�ढल�ल� अस�. म� ��म��ल� हवन&� कर�, �म�� सगळ��&च� कल��ण करण�र� अ��. आपण सवt स�#� �ज क�&ड अ�� . त�� सगळ� व�ह�ल� ज��. �म�� � सगळ� �व� (�प वगDर� अध� ) �व���वन म�ण$न सव�क�र अस�, म�ण$नच �मच� न�&व प�वक आ��. व�द�&च� हनहम � �मच� स�ह करण��स�ठ�च झ�ल� आ��. म�ण$न �ल� जव�द अस̂ ब�ल�. �म�� द�व�&च� पम�ख अ��. �म��ल� हचतभ�न�, अनल, हवभ�वस�, �f�शन, जव�ल�, हशख�, वDश�नर, हप&ग�श, पलव&ग, भ�र��ज, अश� हवहव7 स���ग� न�म�हभ7�न&

Page 112: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

आ��. ��म��च क� म�र (क�ह क��) ह�च� म�ळ अ��. आपण प$ण पहवत अ��. �म��ल� रद�गव अस̂ ब�ल�. स̂च ह�रण�कd स�द� स�&ग�. कd प�� �म�� मल� शहक द�, अ�� व��� ज� अग�च� रप आ�� म�झ��वर कd प� कर�. आपणच प�ण� आ��. आपणच श�द�च� स�# अ��. �म��च व�द��ल म&त अ��. �मच��$नच व�द उतपन झ�ल� आ��. �म�� सगळ�� द�व�& श�ष अ��. �म�� त��&च� म�ख अ��. �मच�� कd प�न� म�झ� श�द� ��व�. ऋष�, बहण, इर दDव�, र�#स, अस�र सगळ� �मच��स�ठ� �ज कर�&न� अध� द��. �मच��$न सत��च� हकरण ब���र फ�क$ द^. आपण �ज� व�क ��� �व�� �म�� म�झ��वर कd प� कर�. आपण 7�रधवज�न� सगळ��न� ज� अ��. आपल� उतपत� व��$$न झ�ल�. आपण प�प�&च� न�श कर�. आपण सगळ�� सज�व�&च�� उदर� र��bन त��च� जगण� स&भव कर�. आपल�� श�द�करण करण��� हकरण�&न� म�झ� श�द�करण कर�. अश�रर�न� श�द झ�ल�ल� म� आपल��ल� हवन&� कर इलच��. त�� मल� सम�7�न, समdद�, ज�न आहण आन&दम� अवसथ� प�प ��". वDश&प��न प�ढ� स�ग�, स�द�व त��च� ��चन� प�ढ� कर अस� � अश�, "ज� स�ज�क �प�च� 7�र �झ��स�ठ� ल�व$न म&त उचच�रण कर� त��वर $ पसन ���स अस̂ समज�. अश� म�णस�स $ समdद�, वDभव द��स आहण जर त��च�� व�सन�&वर त��च� �ब� अस�ल र � म�ण$स प�पहव��न ���". अश�रर�न� � प�डव अग�ल� ��चन� कर अस�. आपण सवt �ज�च� क�रण अस�&न� आ� आमच�� �ज� आपणच ब�7� �� अ�� �� थ�&बव�व� कd प��. एवढ� ब�लल��वर त�� प�थ न�च� क�&�� उप��ग झ�ल� आ�� क�&, � अजम�वण��स�ठ� क� श गव�च�� म�ळ�वर ज�ऊन बस� व अग� �थ� ��� क�& � प���. सगळ� द�न�� ब�ज$च� सDहनक � प�� अस�. ज� अग� सगळ� जवलनहशल फस कर अस�&न� त�� क� श�च�� हढग�कड� ��ईल अश� स�7�रण अप�#� ��� पर&�, � �� न���. म�णज� स�द�व�च� ��चन� जण$ अग�द�व�&न� ऐकल� अस̂ � समज�. अग�द�व स�द�व�ल� ब�ल�, "अर� क� र व&श�च�� र�जप�त�, उठ �थ$न, म� �झ� परर#� घ� ���. �झ�� उद�श�&च� मल� प$ण कलपन� आ��. त��च पम�ण̂ 7म� च�� (�म�च��) म�ल�&च� (��ल7ष�र�च�) उद�शस�द� मल� च�&गल�च अवग आ��. पर&�, ज�वर हनल र�ज�&च� व&शज र�ज� कर आ�� म� त��&न� स&र#ण द�ण��स ब�&7ल�ल� आ��. र�स�द� �मच�� �ज�ल�

Page 113: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

अथ स��य� करण��स म� ��र आ��. त��न&र अग�द�व�च�� स�&गण�� बर�fक$ म हनल र�ज� स�द�व�च� सव�ग कर�. त��न&र �ज�स�ठ� � ख&डण� च&द�च�� रप� घ��. त��न&र � प�&डव आणख�न दह#ण�कड� सरक�. �थ� हतप�र�च�� र�ज�ल� � �रव�. त��न&र पRरव र�ज�&श� � लढ�. त�� र�ज�ल� पर�भ$ क�ल��वर � अह�च�� र�ज�श� ज� कRहशक�&च� म�ख�� अस�, झ�&ज� � म�ठ� झ�&ज ���. � हनकर�च� ��द ���. त��न&र सRर�ष� �च� र�ज� � �रव�. सRर�ष� � र�� अस�&न� � त��च� पहहन7� हभषमक�च�� भ�जक�&ल� रकम�कड� प�ठव�. � श�म& व इ&द�च� हमत त��च�� म�ल�स� स�द�व�च� पस�व आन&द�न� सव�क�र�. क�रण उघड आ��, प�&डव�&च� व कd षण�च� स&ब&7 � ज�ण अस�. रकम�कड$न भरप$र 7नदRल � हमळव�. �थ$न � प�&डव श�प� रक, द&डक आहण लक लज&क�. त�� सम�द हकन��� वर र��ण��� ब�� च मल�च� र�ज�&न� �रव$न त��&च�� कड$न म�ठ� ख&डण� � वस�ल कर�. त��हशव�� �थ� असल�ल� हभल, वनव�श� आहण क�&�� नरम�&स भ#क ट�ळ��&च� पर�भव � कर�. त��हशव�� �थ� असल�ल� कण पवण , क�ळम�ख अश� ज��च�� ल�क�& हफर� पण �थ� लज&कण��स�रख� क�&�J नस�. � ल�क म�ण$स व र�#स ह�&च��$न उतपन झ�ल�ल� ���. �थ$न � स�रहभपटल� ज��. त��न&र क�ल पव � ज��. �थ� �म न�&व�च� ब�ट� ���. �थ� रमक न�व�&च� डVगर ���. �थ� र�ज� करण��� हहम&ग�ल र�ज�च� � पर�भव कर�. �थ�ल वन� ज��च�� ल�क�&न� � प��� त��&च� न�&व क�रक� (क�रळ�?) ���. त�� ल�क�&न� फक एकच प�� ���. �थ$न � स&ज�&� न�&व�&च� श�र लज&क�. पश&द आहण क�� टक (क�� ड?) क�वळ पहहन7� प�ठव$न � �ब�� घ��. त��न&र प�ड� �&कड$न ख&डण� वस�ल कर�. त��न&र दहवड, उदक�रल, आ&ध आहण लवन, कलल&ग, उष�कहन क� आहण मन पस&न करण�र� नगर� अटव� � लज&क�. त��हशव�� �वन�&च� पद�श � लज&क�. श�वट� दह#ण ट�क�ल� प���चल��वर स�द�व त��च� द$ पललकड�ल द�प� र��ण��� हबहभषण�कड� प�ठव�. ज� प�लसत� ऋष�च� न�$ ���. � त��&च� म�न� कर� व ख&डण� प�ठव$न द��. � स�&ग� �� �ज ��ण� आ�� म�ण$न म� �ल� मद कर आ��. � हवहव7 पक�रच� मण�, रतन&, म��, उ&च� वस& वगDर� मRल�व�न ग�ष� प�ठव�. त�� बर�बर च&दन, उतम ज��च� ल�क$ ड ज� क�म करण��स�ठ� उप��ग�च� अस�. � सगळ� घ�ऊन � च�र प�डव म�घ�र� हनघ�. क�&�J लज&क$ न क�&�J स�म�पच�र�न� क�&�J

Page 114: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

कर�र करन अस̂ सगळ� कर � गडग&ज स&पत� त�� �ज�स�ठ� एकत करन इ&दपसथ�कड� ���. � अफ�ट स&पत� � ��ल7ष�र�ल� स�प$द कर�. त��च 7न�� म�न � म�द�च� म�लग� सम�7�न� ���. अश�रर�न� सभ�पव� �ल हदलगवज� पव� च� एकहस�व� भ�ग स&पल�.

Page 115: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग बलतस�व�(हदलगवज� पव स&पल�)

वDश&प��न ब�ल�, ह�न&र म� �ल� नक� ल�च� कd तव क�� झ�ल� � स�&ग�. एक�क�ळ� व�स�द�व�&न� प�द���& क�ल�ल�� पद�श� � ज� अस�. पच&ड लषकर घ�ऊन � ख�&डवपसथ�$न प��ण कर�. त��च� हदश� अस� पहmम. त��च� सDन� ज�� हदम�ख� हनघ� त��वरन त�� सDन��च� ज�म समज$न �� ���. सDहनक�&च� ओरडण�, घ�ड�&च� लख&क�ळण�, �तJच�� हचतक�र�&न� सगळ� आसम& दण�ण$न ग�ल� ���. म��रथJच�� रथ�च�� च�क�&च� म�ठ� आव�ज त�� भर घ�ल ���. पहmम�कड�ल र�ह�क पव �&च�� र�&ग�&$न � पथम ज�ण� पस& कर�. � पव क�ह क���ल� अहहप� ���. � मन�ल� पस&न करण�र� ���. त���ल पद�श� भरप$र पश�7न ���. सव पक�रच� वDभव �थ� आढळ ���. त��च� पथम म�क�बल� झ�ल� � मतमRरक�&श�, � फ�र भ�&कर ���. र�स�द� त��&न� �रवल��वर � सगळ� ओस�ड पद�श त��&न� क�हबज क�ल�. त��प�ढ� सDर�शक म�ण$न ओळखल� ज�ण�र� आणख�न एक समdद द�श त��&न� क�&हबज क�ल�. त��न&र स�च आणख�न एक ज��च� न�&व म��त� ��� �स�द� त��&न� लज&कल�. त��व�ळ� त��ल� �थ�ल र�ज� अ��श बर�बर �&बळ ��द कर�व� ल�गल�. � हवज� स�प� नव��. � भ�ग स�डल��वर � दसन , हशव�, हतग , अमवशथ, म�ळव�, त��न&र प�&च कन ट�&च�� ट�ळ�� लज&कल��न&र हदज समजल�ल� ज��&च�� लढण��च� #म� अफ�ट ��� अस̂ ज��&च� न�&व� मध�मक�, व�त7�न� त��&न� लज&कल�. त��न&र ग�ल फ�र� म�रन � मल�च��&च�� र�ज�� आल�. �थ�ल उतसवश&क� न�&व�च�� मल�च� ट�ळ�ल� त��&न� �रवल�. त��न&र त��&न� ग�म�न�� लज&कल� ज� सम�द हकन�र� वसल�ल� ���. त��न&र सरसव� नद�च�� ट�वर वसल�ल�� श�द आहण अहभर ट�ळ��&न� त��&न� लज&कल�. त��न&र अन�क ट�ळ�� ज�� म�&स�म�र� करन आपल� उपलजव�क� कर ��त�� त��&न� त��&न� लज&कल�. त��न&र � सगळ� पद�श ज��ल� त�� प�&च नद�&च�� न�&व�&न� ओळख अस� � सगळ� पद�श त��&न� लज&कल�. अमर न�&व�च� प��ड� पद�श, उतर���हश आहण हदव�क� ट न�&व�च� श�र व द�रप�ल न�&व�च� श$र��ध��&च� पद�श ज� लज&क�. क�वळ सDन��च�� बळ�वर � �� सगळ� कर अस�. त��न&र र�मथ, �र�fण व इर �थ�ल र�ज� � �रव�. त��न&र नक� ल

Page 116: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

त��&च� द$ व�स�द�व�कड� प�ठव�. व�स�द�व त��च�� सगळ�� ��दव�&च�� स� ��ल7ष�र�च� पभ�तव म�न� कर�. � हवज�� फRज घ�ऊन मदद�श�च�� शकल न�व�च�� नगर� ���. �थ� � त��च� क�क� शल�, ह�ल� प�&डव�&च� पभ�तव म�न� करण��स स�&ग� व � आन&द�न� म�न�. त��&च� च�ल� त��च� उतम सव�ग कर� व नक� ल �थ� मज� क�&�J क�ळ र���. ख&डण� म�ण$न � क�क�कड$न एक म�ठ� रकम वस�ल कर�. त��न&र प�ढच�� सव�र�स�ठ� � �थ$न हनघ�. लस&7$ नद�च�� हकन��� वर वसल�ल� सगळ� जस̂, मल�च�, पल�व, हकर�ट, �वन, शक अश� सगळ��&न� � क�हबज कर� आहण आपल�� स�म�ज�� स�हमल कर�. त��&च��कड$न म�ठम�ठ� रकम� ख&डण� म�ण$न वस�ल कर�. अश�रर�न� भरप$र 7नदRल जम� क�ल��न&र आपल�� इ&दपसथ�कड� क� च कर�. अ�� जनम�ज��, नक� ल�च� खलजन� एवढ� ��� हक&, � न�ण��स�ठ� त��ल� द�� �ज�र उ&ट ल�गल�. � ओझ� इक� ��� हक&, � उ&ट स�वक�श च�ल ���. इ&दपसथ� आल��वर � सगळ� खलजन� � ��ल7ष�र�कड� अप ण कर�. जनम�ज� वDश&प��न�&न� हवच�र�, "अ�� ऋष�वर, नक� ल वरण�च�� पहmम�कड�ल पद�श� ग�ल� ��� क�&? ज� पद�श व�स�द�व�&न� सवt प$व= लज&कल� ���". अश�रर�न� सभ�पव� �ल हदलगवज� पव� च� बलतस�व� भ�ग स&पल�.

Page 117: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग ��हस�व�(र�जस$ह�क पव स�र)

वDश&प��न ब�ल�, त�� सव��� म�ळ̂ ज� पद�श ��ल7ष�र�च�� स�म�ज�� सम�हवष झ�ल� त�� सगळ�� पद�श�च�� स&व7 न�च� जब�बद�र� आ� इ&दपसथ�वर ��ऊन पडल� ���. न��� आहण सत� ह�च� च�ड र�ख$न � त�� सगळ�� पद�श�&च� क�रभ�र प��b ल�गल�. ��ल7ष�र�च� सगळ� स�क�र� त�� क�म� व�स झ�ल� ���. ल�क�&न� परवड�ल अस̂ कर�च� 7�रण र�ख$न � क�रभ�र प�� ���. ख�ट� आश�सन� न द�� सगळ� पश त��च� क�रभ�र� न����&न� सत��च�� आ7�र� प�� असल��म�ळ̂ त��च�� र�ज�� हनसग द�व पसन झ�ल� ���. त��म�ळ̂ प�ऊसप�ण� ��ग� पक�र� �� ���. श�� हपक� उतम व�ढ ���. कd ष�, पश�7न, वन7न ह�&च� च�&गल� पगह �� ���. ल�क�&च� आर�ग�स�द� त��म�ळ̂ स�7�र ���. अन��� �� नसल��म�ळ̂ व��प�र उद�म, क�रख�न� च�&गल� व�ढ ���. ल�क�&च� आलथ क लसथ� स�7�र ���. त��च�� स�म�ज���ल सगळ� द�श समdद�कड� ज� ���. त��च�� र�ज�� क�ण�ल� ख�ट�च� आ7�र र��व�स� व�ट�न�स� झ�ल� ���. अगद� च�र, दर�ड�ख�रस�द� ख�ट� ब�ल नव��. त��च�� र�ज��$न द�षक�ळ न���स� झ�ल�. नद�&न� प$र �� नव��, अवष ण क7� झ�ल� न���. र�गर�ई, अक�ल� मdत�$, आग� ल�गण� अस̂ पक�र ज� अर�जक�च� ल#ण� समजल� ज�� � न���श� झ�ल�. क�रण, अर� जनम�ज��, ज�व��& र�ज� ख�� अथ� न� न����, सत�व�द� (बह�श� प�म�हणक) अस� �व��& अश� श�भ ल#ण� त�� र�ज�� हदस�. जण$क�� हनसग त�� र�ज�ल� मद कर ल�ग�. ��ल7ष�र�च�� आलथ क 7�रण�म�ळ̂ त��च�� र�ज���ल स��य�क (म�&डललक) र�ज�&न� त��&च� क�म करण� स�प� �� ���. जर क�ण� र�ज� अथव� त��च� क�ण� अन��� आहण असत� आचर अस�ल रच त��ल� कठ�र हश#� �� अस̂ व ज� उतम क�म कर� त��&न� बह#स हमळ अस̂. ��ल7ष�र�च�� म�&डललक र�ज�&च� त��न� क7� अपम�न क�ल� न��� र त��&न� व त��&च�� द$�&च� न��म�च �थ�हच आदर र�खल� ज� अस̂ त��म�ळ̂, स�रव��ल� हवर�7� असल�ल� क�&�J र�ज� स�म�ज��ल� समज$न च�&गल� स�क�� कर ल�गल� ���. ��ल7ष�र�च�� र�ज��च� खलजन� भरन व�� अस̂. � एक श&भर वषY स&पण�र न��� अश� पररलसथ� ���. सव क��J ��ग� पक�र� �� आ�� ह�च� अ&द�ज घ�ल��न&र � प&ड�च� म�लग� प�ढ�ल

Page 118: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

ग�षJब�ब ��जन� आखण��च� ठरव�. त��च� हमत व स�क�र� एकहतपण� आहण व�गव�गळ� त��ल� भ�ट व त�� �ज�ब�ब चच� कर अस. �थ�वक�श सगळ��&च� म अस̂ ठर� कW, आ� र�जस$� �ज करण��च� व�ळ आल� आ��. म�ण$न तवर�न� त��च�� व�वसथ�स�ठ� क�म�स स�रव� कर�व� अस� सल� � द�ऊ ल�गल�. श� व�ळ� सव ज समजल� ज�ण�र� �र�, ज��च��$न �� हवश उतपन झ�ल� अस̂ समज�, ज��च�� �� हवश कलप�&� हवरन ज��, ज��&न� क�श� र�#स�च� हबम�ड क�ल�, ज� ह� अव�र� वdशJच� म��रक�� झ�ल� आ�� अस� प�&डव�&च� हप� कd षण, ज� सगळ�� ��दव�&च� न�� आ��, त��च�� बर�बर म�ठ� खलजन� घ�ऊन ��� क�रण अश� �ज�स�ठ� फ�रम�ठ� 7नस&पलत आवश�क ���. � सगळ� घ�ऊन � म�ठ� इम�म�&न� ख�&डवपसथ� पव�श कर�. त��&च�� ��ण��म�ळ̂ त��&च�� रथ�&च� गडगड�ट सगळ��&न� थरक�प$न स�ड�. कd षण�न� आणल�ल�� गडग&ज स&पलतम�ळ̂ प�&डव�&च�� वD��Yच�� मन�& स&�प आहण द�tख व�ढ�. कd षण�च�� आगमन�न� � प�&डव�&च� र�ज7�न� आन&दम� ���. जस̂ स$�� च�� ��ण��न� अ&7�र स&प� हक&व�, जस̂ झ�ळ$क�न� सब7 �व� चDन�म� ���. ��ल7ष�र त��च� म�ठ� प�म�न� सव�ग कर� व त��च� क� शलम&गल हवच�र�. त��ल� बसण��स�ठ� आसन द��. त��न&र त��&च� र�जप�र�ह� ऋष� 7Rम�, दDप��न आहण इर ऋहदक त�� बDठक�ल� अस�. त��&च�� बर�बर हभम, अज� न, नक� ल व स�द�व �� प�&डवस�द� उपलसथ अस�. ��ल7ष�र जन�द न�ल� ब�ल�, "अर� कd षण�, म� प$ण पण� ज�ण� कW, �झ�� कd प�म�ळ̂ आज �� स�म�ज� म�झ��प�श� प�प झ�ल�ल� आ��. �झ��च कd प�पस�द�म�ळ̂ ह� अगहण स&पलत आमच��कड� आ��. म�झ� इच�� आ�� हक&, अर� म�7व�, द�वक�प�त�, ह� सगळ� स&पलत म� �झ�� ��� श�सहव7�न�स�र ब�हण�&न� व �ज�च�� प�र�ह��&न� �ज��ल द�न म�ण$न कर�व� अस̂ म�ण� आ��. त��स�ठ� अर ̂दशरथक� ळ�&�ल $ त��स�ठ� मल� आज� करहशल अश� म�झ� अप�#� आ��. त�� स��ळ�� �झ� सममहन� व �झ�� स� � कर�व� अस̂ आम�� सगळ�� प�&डव�&न� व�ट�. त��स�ठ� $ सवt त�� �ज�ल� स�रव� करव�. म�झ� हवश�स आ�� हक& जर �झ�� पहवत ���&न� � �ज स�र झ�ल� र म�झ� सगळ� प�प& ज� ह� लसम�ल&घन� दरम��न ज�ण$न अथ�व� अज�ण� आमच�� कड$न झ�ल� अस�ल � 7�ऊन ट�कल� ज��ल. अस̂ झ�ल� रच आम�� ह� �ज�च� हनषपलत उपभ�ग$ शक$ ".

Page 119: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

वDश&प��न प�ढ� स�&ग�, ��ल7ष�र�च� � वकव� ऐकल��वर त��ल� उद�श$न कd षण त�� प�&डव�ल�, त��च� कR�क कर स�&ग�, "अर� नरक�सर�, ह� �ज� �झ� म�न आ�� व त��स�ठ� $&च � करण�र आ��स. अस� �ज करण��च� सवपन �झ� आ�� व त��स�ठ� � �ल�च प$ण कर�व� ल�गण�र आ��. म� �मच�� बर�बर न��म� अस�च व त�� मल� ज� क�म $ स�&गहशल � म� प�म�हणकपण� करन र���न. उलट मJच �झ�� आज�&च� प�लन त�� दरम��न करण�र आ��, समजल�स क�&"? � ऐक$ न ��ल7ष�र कd षण�ल� ब�ल�, "अर� कd षण�, �झ�� ��ण��न� म�झ� इच�� प$ण झ�ल� आ�� अस̂च म� समज�". एवढ� औपच�ररक श���च� द�न पद�न करण��च� स&पल��वर कd षण�च�� आद�श�&न� त�� र�जस$� �ज�च�� ��र�ल� स�रव� ���. ��ल7ष�र त��च� सव� 7�कट� भ�ऊ स�द�व�ल� आज� कर� हक&. त��न� तवररपण� जम� झ�ल�ल�� सगळ�� स&पलतच� म�जद�द कर�व�. त��स�ठ� � त��ल� �व�� असल�ल�� म&त��&च� मद घ�ऊ शक�. त��न&र � त��ल� स�&ग� हक&, �ज�स�ठ� ल�गण��� सगळ�� स�7न स�म�ग�च� ��द� प�र�ह� ब�हण�&कड$न घ�ऊन त��च� व�वसथ� कर�व�. त��हशव�� ज� र�जप�र�ह� 7Rम� म�ग�ल � सगळ� त��&न� जस̂ म�&ग�ल त�� �म�&न� हमळव$न द�व�. त��न&र � द�सर� आज� कर� स�रथ� इ&दस�न आहण हवश�क व प�रस�ठ�, त��&न� अज� न�बर�बर त��&च�� रथ�$न ब�हण�&न� ज� क�&�� आवड� त�� सगळ�� वस� ग�ळ� कर�व��. त��च व�ळ� � सगळ� करन त��च� म�ह�� � लसद�स प�&डव त�� र�ज�ल� स�दर कर�. �ज�च� पम�ख स�मव�द� अधव �� म�ण$न दDप��न�&च� न�मण$क क�ल� ज��. �� अस� झ�ल� जस� जण$ स�#� व�द�&च�च न�मण$क झ�ल� आ��. त�� ��जन�म�ळ̂ सत�व�च� प�त त�� �ज�च� द�व� झ�ल�. 7न&ज� क� ळ��ल स�समन ह�च� ��जन� स�म म&त उचच�रण��स�ठ� क�ल� ग�ल�. ��जवलक� ज� बहज�न� ��� �स�द� द �सर� �ज�वiद� अधव �� न�मल� ग�ल�. वस�च� म�लग� पDल आहण 7Rम� अहग��त� झ�ल�. त�� पम�ख प�र�ह��&च� हशष� इर ��तज झ�ल�. त�� सव�Yच� व�द�च� ज�न हनहव व�द ���. त�� सगळ�� न�मण$क� श�स� हदल�ल�� पद�न� ��जल�� ज��. म�ख� प�र�ह��&च�� म�ग दश न�ख�ल� �ज�च� व�वसथ� उभ� क�ल� ज��. � एक�द� भव� म&हदर�स�रख� हदस�. एवढ� व�वसथ� प$ण झ�ल��वर �ज�च�� पम�ख स�द�व�ल� ��ल7ष�र स�&ग� कW, आ� त��न� र�ज���ल सव ब�हण, #हत�, वDश� जम�नद�र आहण

Page 120: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

म�ख� (वड�ल) श�द�&स आम&तण& प�ठव�व�. त��&न� �ज�स �जर व��व� अस̂ त��&न� त�� हवन&ह क�ल�ल� ���. त��हशव�� � झ�ल��वर प�षकळ म�णस� र�ज�ल� ज� असल�ल� व नसल�ल� �थ� उपलसथ ���. स���ग� म��b� वर ��ल7ष�र�च� म�ख� �जम�नपद� व�वसथ� ���. � हव7� स&पन झ�ल��न&र � न���� र�ज� ��ल7ष�र, �ज�च�� प�&गण� त��च�� स� ब�हण, त��च� च�र ब&7$ व इर न��व�ईक आहण म&त� स�च�र� ह�&स� पव�श कर�. त��बर�बर इर आम&हत म&डळ�स�द� अस�. त�� हवहव7 द�श�&$न आम&हत क�ल�ल� र�ज�रजव�ड�स�द� अस�. र�जस$� �ज�च�� व�iन� द$र द$रच�� भ�ग�&$न अन�क ज�न�, प&ड�, हवद�न म&डळ�स�द� �थ� उपलसथ ���. �fश�र क�र�हगर�&कड$न ब�हण आहण इर आम&हत�&स�ठ� च�&गल� र��ण��च� व�वसथ� असल�ल�� ख�ल�� ब�&7$न क�ढल�� ज��. त��& त�� सगळ�� आम&हत�&च� र��ण��च� उतम व�वसथ� ���. त�� हपण��च� प�ण�, ख�दपद�थ , इर क�म�स�ठ� प�ण�, आ&घ�ळ�च� व�वसथ� आहण हनजण��च� व�वसथ� स̂च श�च व�वसथ� उतम क�ल�ल� अस�. हनरहनर�ळ�� आम&हत�&च�� ��ग��न�स�र सगळ� ��जल�ल� अस�. अश�रर�न� सव ��र� क�ल��न&र त�� ख�ल��&$न � ब�हण व इर म&डळ� आप�पल�� ख�ल�� हवस�व�. �थ� � एकम�क�&च� ओळख करन घ� हवहव7 हवष��&वर चच� कर ल�ग�. आम&हत�&च�� मन�र&जन�स�ठ� ब�fहव7 उप�म आ��जल�ल� ��� त��म�ळ̂ त��&च� सम� च�&गल� मज� ज� ���. त�� बहण�&च�� ख�हप गपप�ग�षJच� म�ठ� आव�ज सगळ�कड� �� ���. सव त, "अ�� ख� ��, अ�� प�� ��", अस̂ सगळ�कड� � एकम�क�&न� आग� कर असल��च� हदस ���. त��हशव�� त�� ब�हण�&न� ज� ग�ई ग�र�&च� व 7न दRल�च� द�न �� ��� त��म�ळ̂ � बहवd&द ख$प स&�ष झ�ल�ल� हदस ���. त�� बहण�&न� हदल�ल�� द�स��&च�� स�व�स� � त��&च� सम� मज� क�ढ ���. अश�रर�न� त�� अ�लन�� र�ज�च� �ज स�र झ�ल�. जस� � �ज सवग� इ&द�न� क�ल� स� � पdथव�वर �� ���. सव व�वसथ� उतम झ�ल� आ�� � प��bन मग � न���� र�ज� ��ल7ष�र आपल�� भ�व�ल�, नक� लल� ब�ल�व� व स�&ग� कW, त��&न� �लसन�प�र� ज�ऊन त��&च� वहडल आप, हभषम, द�ण, 7dर�ष� , हवद$र आहण कd प�च�� स̂च सगळ� च�ल भ�व&ड ज� प�&डव�&श� च�&गल� स&ब&7 र�ख$न ��� ह�&न� आणण��च� क�म कर�व�. अश�रर�न� सभ�पव� �ल र�जस$ह�क पव� च� ��हस�व� भ�ग स&पल�.

Page 121: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग चRहस�व�(र�जस$ह�क पव प�ढ� च�ल$)

वDश&प��न स�&ग�. सद� अलज&क� र��ण�र� नक� ल, प&ड�प�त �लसन�प�र ग�ल��वर पथम हभषम�च�� ह�&न� र�जस$� �ज�च� आम&तण द��. त��न&र 7dर�ष� आहण हवद$र ह�&न� आम&तण द��. � हघ� क� रक� ळ�च� ज��ष असल��म�ळ̂ त��&न� आम&तण द�ण� आवश�क ���. � हघ� त�� आम&तण�च� मन�प�स$न सव�ग कर�. त��स�ठ� पहवत हन�म�पम�ण� त��&च�� प�ढ� ब�हण च�ल ���. ��ल7ष�र र�जस$� �ज कर आ�� �� समजल��वर �लसन�प�र��ल म�ठ� #हत� म�ठ� आन&द�न� त�� �ज� स�# र��ण��स�ठ� ज�ण��च� ठरव�. ��ल7ष�र त��&च� आवड� र�ज� असल��म�ळ̂ � सगळ� #हत� त�� �ज� स�म�ल ��ऊन �थ� त�� �ज�स�ठ� उभ�� क�ल�ल�� �जसभ�ल� भ�ट द�ण��स�ठ� हनघ�. त��पम�ण̂, न��� द�व�च� अव�र असल�ल� हवद$रस�द� आम&तण�न�स�र इ&दपसथ�कड� हनघ�. त��च पम�ण� नक� ल त��च�� च�ल भ�व�&न�स�द� हनम&तण द��. त�� द��o7न आहण ग&7�रच� र�ज� स�वल ���. त��हशव�� अचल, वdशक, म��रथ� कण ह�&न� आम&तण ���. क�&�न� हवश�षकरन कण� ल� आम&तण द�ण��च�� स�चन� हदल�� ��त�� . त��हशव�� सत� आहण वल��क, स�मदत, क� रक� ळ��ल भ�र�, भ�र�शव, शल, अशतथ�म�, कd प�च�� , द�ण आहण ज�दथ लस&7च� र�ज� ह�&न� आम&तण ���. �जस�न त��च�� प�त�स�, र�ज� शल� व भ�ग�दत प�गज��हषच� र�ज�, त��च�� व�ळव&ट� र��ण��� मल�च� ट�ळ��स� आम&हत ���. बर�च डVगर�ळ पद�श��ल र�ज� त�� ���. स̂च र�ज� बd�दल, व�स�द�व प�ड�च� र�ज�, व&ग आहण कलल&गच� र�ज�, अ#थ, क�&ल , म�ळव��च� र�ज� अ&धक, दहवड आहण लस&�ल र�ज� त��हशव�� क�लशमरच� र�ज�, म��रथ� क�&हभ�ज , र�ज� गRरव�न अस� सगळ� वल��कच�� र�ज�&न� आम&तण त��न� हदल�. त��हशव�� हवर�ट त��च�� द�न म�ल�&स�, श�रव�र म�वळ�, इर र�ज� त��&न� आम&हत क�ल�. बल�ढ र�ज� ज� क7��� पर�लज झ�ल� न��� अस� हशश�प�ल त��च�� म�ल�स� त�� �ज�स ��ण�र ���. र�म, अहनरद, कनक, शरण, गद, हपद�मन, शमव, च�रस�न, उलम�क, हनषथ�, अ&गवथ, आहण अन�क वdश� ट�ळ�च� ��द� ��ण�र ���. � सगळ� म��रथ� ���. मध� द�श��ल अस̂ बर�च र�ज� त�� र�जस$� �ज�स�ठ� आम&हत ��� व त�� सगळ��&न� � आम&तण सव�क�रल� ���. त�� सगळ��

Page 122: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

आम&हत�&च� स���ग� व�वसथ� ��ल7ष�र�च�� स�वक�&न� क�ल� ���. त��&च�� ख�ण��हपण��च� च�ख व�वसथ� क�ल�ल� ���. त��&च�� हनत�कम� च� स�द� व�वसथ� ���. र�ज� �जम�न त�� सगळ�� आम&हत�&च� क� शल सवt ज��न� ल# द�ऊन प�� ���. प��fण��&स�ठ� ज� हवश�म सथ�न बनवल� ��� � उ&च कDल�स� स�रख� हदस ���. त��च�� हभ&� श�भ र&ग�&च�� ��त��. त�� असल�ल�� लख&डक��&न� ब�र�क ज�ळ�द�र पडद� ���. त��वर जर�च� न#� क�ल�ल� ���. त��&च�� कड�&न� म�� जडवल� ���. त�� इम�र�च� लजन� अश� उ�र�च� ��� हक&, त��वरन चढ�&न� व उर�&न� त�स �� नव��. त�� इम�र��ल मजल��च� पdषभ�ग ग�ल�च��न� सजवल� ���. त�� ग�ल�च��&वर फ� ल�च�� प�कळ��&च� सड� ��� व त��&वर स�ग&7� दव� व�ळ�व�ळ� हश&पडल� ज� ���. ह�म�स�रख� � श�भ र&गवल�ल� म��ल ल�&ब$न अहश� द�खण� व�ट ���. त���ल दरव�ज� आहण पव�शद�र& स�&दर पक�र� बसवल�ल� ���. त��&च� आक�र अस� ��� हक&, हक��� र&द आक�र�च� इसम असल� र� त��ल� ��ण�� ज�ण�� त�स �� नस�. हनरहनर�ळ�� पक�रच�� 7�$&प�स$न � घडवल�ल� ���. त�� इम�र��ल सज��&$न � आम&हत र�ज� ��ल7ष�र�ल� प��b शक ���. ज��च�� सभ�व�र सदDव सदस� प�र�ह��&च� गर�ड� ���. � स ब�हण�&न� हवहव7 द�न& कर�&न� हदस ���. त�� पशसथ इम�र� र�ज�, हवद�न ब�हण आहण ऋष� उरल�ल� ��� अस̂ हदस ���. जण$क�� �थ� द�व�&च� गद= झ�ल� आ�� अस̂ व�ट ���. अश�रर�न� सभ�पव� �ल र�जस$ह�क� पव� च� चRहस�व� भ�ग स&पल�.

Page 123: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग पलसस�व�(र�जस$ह�क पव स&पल�)

वDश&प��न प�ढ� स�&ग�, ��ल7ष�र आपल�� ज��ष�&च� प�जन करन त�� सव�Yन� हवन&ह कर� कW, �� अफ�ट 7न स�ठ� म�झ��कड� आ�� त��च� ��ग�पक�र� हवहन��ग करण��च�� क�म� �� �ज सफल करण�� मल� �मच� मद प�ह�ज�. त�� ज��ष�& हभषम, द�ण, कd प�च�� ���. त�� व�हर�क त��च� सग�, द ��o7न, हवहव&गस� ���. आपण एकम�क�& सल�मसल करन प�ह�ज� � हनण � र��व� अश� � प&ड�प�त, त��&न� हवन&� कर�. त��वर हभषम ��ल7ष�र�ल� स�&ग� कW, �झ�� च�ल भ�व&ड�&न�स�द� त�� मद�स घ�. हभषम�च���Yच�� त�� आद�श�च� प�लन करण��च�� उद�श�न� ��ल7ष�र क�&�� न�मण$क� कर� त�� अश�, द�tश�सन�ल� ख�द आहण इर मज�च�� ग�षJच�� हवरण�च�� क�म� न�म�. अशतथ�म� ब�हण�&च�� व�वसथ�स�ठ� ठ�वल� ज��. स&ज��च� न�मण$क आम&हत र�ज�&च�� सव�ग�च�� क�म� क�ल� ज��. हभषम सवt आहण द�ण सव�Yवर नजर ठ�वण��स�ठ� व क�&�J र��bन ग�ल� न��� ह�च� खबरद�र� करण��स�ठ� न�मल� ज��. कd प�च���Yच� न�मण$क खलजन���ल जडजव��र�&च� व�वसथ� करण��स�ठ� ���. कd प�&च� आणख�न एक जब�बद�र� ब�हण�च�� द�न7म� च�� द�खभ�ल�च� अस�. अश�पक�र� त�� क� रक� ळ��ल मद�Yच�� हवहव7 क�म�स�ठ� न�मण$क� ���. नक� ल�&न� आणल�ल� वल��क, 7dर�ष� आहण स�मदत व ज�दथ �� �ज�च� पम�ख म�ण$न न�मल� ज��. हवद$र ज��ल� #त स�द� म�ण� त��च� क�म इर हवरण�च� ठर�. द ��o7न�च� न�मण$क इर प��fण�� र�ज�&न� आणल�ल�� भ�ट वस�&च� व�वसथ� करण��स�ठ� ���. कd षण�च� न�मण$क ब�हण�&च� प�� 7�ण��स�ठ� क�ल� ज��. �थ� ��ल7ष�र�ल� व त�� �ज�च�� वDभवश�ल� हदम�ख�ल� प��ण�र� र�ज� म�ठम�ठ�ल�� द�णग�� घ�ऊन �� ���. एकम�क�&श� म�ठ�ल� म�ठ� द�णग� द�ण��च� जण$ च�रस ल�गल� ���. त���ल रतन&, स�न��च� द�हगन�, म�णक&, म�� सगळ� क�&�J अ�लन�� ���. त�� स व�ढ ज�ण��� खलजन��म�ळ̂ � �ज करण� प�&डव�&न� स�लभ ��ण�र ���. त��मध�� ��ल7ष�र, क�&�च� ज��ष प�त , र�जस$� �ज�च� पम�ख �जम�न म�ठ� द�खण� हदस ���. त��&न� सभ�व�र ब�&7ल�ल� � म��ल ज��& � आम&हत प��fण� र�� ��� � प�ह�ल��वर

Page 124: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

प�&डव�&च�� वDभव�च� कलपन� �� ���. त�� व�ड�&च�� द�खभ�ल� व स&र#ण�स�ठ� सव त प��र�कर� न�मल�ल� ���. त�� व�ड�च� उ&च� इक� ��� कW, त��&च� वरच� �पर�च� भ�ग आक�श�$न � �ज प��ण��स�ठ� आल�ल�� द�व�&च�� रथ�&च�� च�क�&न� सपश कर ���. हक&व� अस̂ म�ण� ��ईल हक&, � रथ त��&च�� �पर�वर उरल� ���. �थ� र��ण�र� ब�हण, ऋष�, र�ज� ह�&च�� �ज�म�ळ̂ � म��ल �जसव� �� ��� व त�� त�� म��ल�&च�� घडवण$क� व�परल�ल� रतन, म�णक&, प�&च$, म�� वगDर�म�ळ̂ � सगळ� पररसर सवग=� व�ट ���. ��ल7ष�र स&पन� स�#� वरणद�व�&च� �लन� कर ��� अस̂ प��ण��� सगळ��&न� व�ट ���. अश� हदम�खद�र ��र�न� आ� � ख��न�म र�जस$� �ज�च� प�र&भ झ�ल�. त�� स�� अग� ��� आहण ब�हण�&स�ठ� भरप$र द�न स&पत� ���. �जम�न र�ज� ��ल7ष�र�&न� सगळ�� आम&हत�&च� सम�7�न क�ल� ��� स̂च ब�हण�&च�स�द� द�न& करन मन& लज&कल� ���. त��म�ळ̂ � �ज ख�त�न� �शसव� ��ण�र अस̂ हदस ���. ख�ण��हपण�� क�&�J कम� नव��. भरप$र भ� व इर म�&स�&च� ख�द पद�थ उद&ड व�ढल� ज� ��� त�� आम&हत�&न� त��म�ळ̂ ख�ऊन ख�ऊन � सगळ� ब�हण स&�ष ���. �ज� क�ल�� ज�ण��� आ�fह दDव�&न� स&�ष कर ��त��. एक�क� दDव�&च� न�&व घ�ऊन ऋष� आहण ऋहदक म&त�चच�र�न� एक�क� दDव�ल� ब�ल�व$न त��&च�� न�&व�&न� श�द �प, ईष�क� ह�&च�� आ�fत��&म�ळ̂ � �जक�&ड पजवलल र�� ��� त��म�ळ̂ अग�द�व�स� इर दDव� पसन �� ���. द �सर�कड�, इ&दपसथ��ल पज� र�ज�च�� द�न7म� म�ळ̂ प$ण �� स&�ष झ�ल�ल� ���. च�र�� वण� च� ल�क र�ज�ल� द�व� द� ���. सगळ� आ&न&द� ���. क�रण क�ण��� अस&�ष नव��. अश�रर�न� सभ�पव� �ल र�जस$ह�क पव� च� पलसस�व� भ�ग स&पल�.

Page 125: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग �त�स(अर� �रण पव स�र)

वDश&प��न प�ढ� स�&ग�, �ज�च�� अख�रच�� हदवश� ज�व�� �जम�न�च�� अ&ग�वर पहवत जल�च� हश&पन ��ण�र अस�, ज��व�ळ� हवश�ष करन ऋषJच� ख�स सव�ग व��व��च� अस�, आम&हत र�ज�&च� गRरव व��व��च� अस�, � सगळ� म��न�भ�व त�� �ज�च�� प�&गण� हशर ���. त�� पस&ग� �थ� बसल�ल�� म��ऋषJमध�� अग�म� असल�ल� म�न� न�रद, ज� बह�च�� सभ� बसल� आ�� अस̂ इर�&स� पत�# द�व�&स�रख� भ�स ���. � सगळ� आर�म� बसल� अस�&न� त��&च�� इकडच�� हकडच�� अश� गपप� र&ग ��त��. त�� � एकम�क�&च�� म�&च� उलट प�सण�स�द� कर ���. हवव�द म�द� चचi �� ���. क�ण�च� म�द� खर� श�हब �� ��� र क�ण�च� च�क�च� म�ण$न सपष �� ���. � ज�न� ल�क एकम�क�&च�� म�दद�वर त��च�� ख�� ख�ट�च� परर#ण करण��स�ठ� �ट$न पड ���. व�द हवव�द र&ग� आल� ��� क�रण �थ� द �सर� क�&�J करण��स�रख� नव��. एक� ब�ज$स �ज�च� हव7� स&पन �� ��� र ��थ� �� अभ��सप$ण चच� सत र&ग ���. त��चव�ळ� द�सर� क�ण� फक एकम�क�&च�� क� शल#�म�च� चRकश� कर ���. व��वरण म�ठ� पसन ���. � प�&गण द�व, ऋष� आहण ब�हण�&न� भरल�ल� आक�श��ल सभ�स�रख� चमक ���. त�� हठक�ण� क�ण��� न�ल��क इसम म�णज� अस�, ज��न� तवहनष�, वसथ� शपथ�वर आचरल�ल� न��� अस� उपलसथ नव��. � सगळ� प��bन न�रद म�न� फ�रच स&�ष झ�ल� ���. � सजजन क� ललन #हत��&च� सम�द�� प��bन � म�हनशर हवच�र� ग�ल�. त��न� �व��& एक� बह�च�� सभ� त��&न� ऐकल�ल� ब�ल आठव�. त�� ब�ल�& बह�न� पत��क द�व�च� पdथव�वर ��ण��� अ&श�व�र�च� उल�ख क�ल� ���. वDश&प��न प�ढ� स�&ग अस�, अर� भर क� ळ�च�� श�ष र�ज�, जनम�ज��, न�रद �र�च�� अ&श�व�र�च� हवच�र कर अस�. त��&न� आठव� ज�व��& बह�न� न�र��ण�ल� ब�ल�व$न स�&हगल� हक&, अर� न�र��ण�, पdथव�वर अस�र�&न� थDम�न घ�ल� आ�� त��स�ठ� क�&�� क�ल� प�ह�ज� �व��& � न�र��ण इ&द�ल� स�&ग� हक&, अर� श��, स�&ग �झ�� सगळ�� द�व�&न� कW, त��न� आ� पdथव�वर ज�ण��च�� ��र�ल� ल�ग�व�. �थ� ज�ऊन त�� हबभतस अ�&क�र�ल� क�ब$ आण�. त��स�ठ� �थ� ज�ऊन � अ�&क�र ज��&न� अस�र�&च� रप घ�ल� आ�� � म�रन ट�क�ल. � झ�ल� कW, �

Page 126: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

पर सवग� ज�ऊ शक�. अस�र�&न� सव� पथम पdथव�वर ��ऊन �थ�ल पम�ख वण� च� म�णज� ब�हण वण� च� कबज� घ�ऊन द�व�&न� पह�ल�� फ�र� हच क�ल� ��� �वढ�न� सम�7�न� नव�� म�ण$न, आ� � कd षण (म�) अ�&क�र�च� रप असल�ल� अस�र #हत� क� ळ�& अवर ���. त��&च� प�ररपत� करण��स�ठ� द�वस�द� पdथव�वर �� ���. त��च सवt �र� ज��ल� श&भ� अस� स�द� म�ण�, कd षण�च�� रप� ��दव क� ळ� आल�ल� न�रद प�� ���. त�� अ&7क-वdश� व&श� जनम�&न� म�द�म�bन त��च� सगळ� प$ण�पभ�व म�ण$न � म�ठ� नहशब घ�ऊन आल� ���. अस�र�&श� लढण��स�ठ� म�ठ� नहशब�च� आवश�क� ��� � � ज�ण$न ���. क� रक� ळ�स�द� अन�क द�व अ&श�व�र�न� जनम घ�ऊन आल� आ�� �� न�रद अजम�व�. न�रद ओळख� हक&, �ल� � न�र��ण म�णस�च�� अव�र� व�वर आ��. ह� सगळ�� अस�र (भष) #हत��&च� न�श � सव�&भ$ �थ�वक�श करण�र आ�� ��स�द� सव ज�न� न�रद समज अस�. � ��स�द� ओळख$न अस� हक&, � �ज त�� �र�स�ठ�च �� आ�� ज� �थ� प�&डव�&न� �रपक�र� मद कर हफर आ��. ह� त��च�� ललल�च� न�रद मन�ल�� मन� कR�क कर�. न�रद अश�रर�न� सवtच�� हवच�र� रमल�ल� अस�&न�, हभषम ��ल7ष�र�ल� आज� कर� हक&, आम&हत र�ज�&च� त��&च�� ��ग��न�स�र अर� (सनम�नन�� वस�) द�ण��स स�रव� कर�व�. � प�ढ� स�&ग�, �� ��ल7ष�र� �ल� म�ह� असल� प�ह�ज� कW, म�ख� प�र�ह�, �ज�च� ऋलगदक, त��&च� सन�क, हमत आहण र�ज� अस� अश� अध�� स ल��क समजल� ज��. ज�णक�र अस̂ स�&ग� हक&, त�� क�म� � प$ण एक वष भर असल� प�ह�ज� रच � अश� म�न�स प�त ठर�. �� र�ज� आपल�� बर�बर क�&�J क�ळ र�� आ�� म�ण$न त��&च� �कक लसद ���. म�ख� प�र�ह� त��न&र ब�ल�, ह��ल ज� ज��ष आ�� त��&च� म�न सव� पथम झ�ल� प�ह�ज�. � ऐकल��वर ��ल7ष�र ब�ल� अ�� आज�ब� आपल� म�न पह�ल� आ��. वDश&प��न त��न&र प�ढ� ब�ल�, �� ऐकल��वर हभषम हवच�र कर� कW, कd षण त��च�� ��ग�� सव श�ष असल��न� त��ल�च पह�ल� म�न हमळ�ल� प�ह�ज�. त�� पम�ण� �, हभषम स�&ग�. जस� स$� सगळ�� पक�शम�न ग�षJ पथम अस� त��पम�ण� कd षण आपल�� पथम असल� प�ह�ज�. त��च� ��ग��, ब�द�मत�, 7�डस, शR� , च�र�ई ह� सगळ�� �� जन�द न पथम आ��. त��न&र हन�म�न�स�र स�द�व कd षण�ल� पह�ल� अध�

Page 127: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

पद�न कर�. हव7�हन�म�न�स�र कd षण � म�न सव�क�र�. म�त एक आम&हत, हशश�प�ल ��ड�च� र�ज�, त��म�ळ̂ न�र�ज ���. � त��च� हनष�7 उघडपण� त�� भर सभ� हभषम आहण ��ल7ष�र�प�ढ� ज���र कर� हक& कd षण�च� � ल��क� न���. अश�रर�न� त�� र�जस$� �ज�ल� पह�ल� क�ळ� ब�ट ल�ग�. बहर�#स त��&च�� क�म� �शसव� ठर�. अश�रर�न� सभ�पव� �ल अर� �रण पव� च� �लतस�व� भ�ग स&पल�.

Page 128: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग सद��स(अर� �रण पव प�ढ� च�ल$)

हशश�प�ल ज�र�&न� ओरड$न ब�ल�, अ�� �ज�च� �जम�न क� रव&श�च� नर�श, म� आ#�प घ�� क�रण, ह� वdश� क� ळ��ल कd षण ह� पथम म�न�स�ठ� अ��ग� ठर�, ज�व��& ��थ� ज�स म�ठ� ��ग��च� नर�श उपलसथ आ��. अश� पक�र� ह�च� प�ज� करण� �� �मच� हनण � अपस� आ��. �म�� प�डव�&न� अस� हनण � घ�ण� श�भ न���. प�ढ� हशश�प�ल ब�ल�, "अर� प&ड�च�� म�ल�&न�, �म�� अज$न ल��न म�ल�&स�रख� हनण � घ� अ��. �मच� म�ग दश क �� हभषमस�द� त�� ग&ग�च� म�लग�, त��च� म�� द� ओल�&ड$न �म��ल� च�क�च� सल� द� आ��". त��न&र � हशश�प�ल हभषम�कड� प�� ब�ल�, "अर� ग&ग�प�त�, �झ��स�रख� वसथ क�वळ सवtच�� मलब�स�ठ� जर अस̂ च�क�च� म�ग दश न करण�र अस�ल र सगळ� स&पल�च अस̂ समज�व� ल�ग�ल. $ सव श��ण�� श�ष समजल� ज��स आहण $ अस̂ कस� च�क�च� श��द�न कर�व��स स�&ग आ��स"? "आ� प��, �� दशरथ क� ळ�, ज� अज$न स�7� र�ज�स�द� न��� त��ल� �� श�ष�च� म�न ह� सगळ�� ख�� म�न7�र� र�ज�&च�� सभ� सव�क�र�च कस�? अश� प��जन� �� प�जल�च कस� ज��? �� सगळ� क�� $ प&ड�प�त�, ��ल7ष�र� आर&भल� आ��स? आमच� ख�� श�षJच� ब�ल�व$न अपम�न करण��च� �म�� प�&डव�&च� उद�श आ�� क��"? "जर $ त��ल� व��न� ज��ष म�ण$न प�जश�ल र त��च� हप� सवt वस�द�व ��थ� उपलसथ अस�&न� $ अस̂ कस̂ कर आ��स"? "जर $ त��ल� �झ� ह�हच&क म�ण$न �� म�न द� असहशल र ��थ� दRपद आ�� त��&च� �झ��ब�बच� ह�हच&न सव श� आ��. त��&च� त��म�ळ̂ उपमद $ क�& कर आ��स? "त��हशव��, जर $ ह� वdशन��ल� �झ� ऋलगवज म�न असश�ल र ��थ� दDप��न उपलसथ आ�� � $ कस� हवसर�स? �मच� आज�ब� ज� इच�� मरण� आ�� म�ण$न सगळ� त��&च� प�जन कर� � उपलसथ अस�&न� $ कd षण�ल� �� म�न क�णत�� हनकस�&न� हदल� आ��स"? शR�� सव श�ष ब�हण अशतथ�म� अस�&न� त�� हनकस�&न� स�द� �झ� हनण � अ��ग�च असल��च� सपष ��� �� कस� �ल� समज न���"? सव नdप�& श�ष द��o7न सवt ��थ� उपलसथ अस�&न� �� म�न $ त�� गवळ��ल� कस� द�ऊ शक�स"? �झ� ग�र कd प�च�� , द�ण�च�� अस̂ एक��bन एक अ�लन�� श�ष� ��थ� अस�&न� कd षण�ल� �� म�न द�ऊन $ क�� लसद

Page 129: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

कर इलच� आ��स"? "त�� व�हर�क इर श�ष� ��थ� बसल�ल� अस�&न�, जस�, हभषमक, र�ज� प�&ड, र�ज� रकम�, एकलव�, मदद�श�च� र�ज� शल�, अस̂ च�क�च� म�नद�न $ कd षण�ल� कस� कर शक�स? त��हशव�� �थ� कण आ�� ज��च�� द�नश$र�च� प�व�ड� सगळ� ग� आ�� त��च� �ल� हवसर कस� पडल�"? "�� म7$ र�#स�च� व7 करण�र� �झ�� �ज� म�ख� प�र�ह� न��� क�& अल7क�र� न��� मग ह�च� न�मक� सथ�न क�ण� ह� �ज� हक& म�ण$न $ त��ल� हनवडल�स"? "म�णज�, क�णत���� स�म�न� हनकस�न�स�र �झ� हनण � च�क�च�च ठर आ�� �� �झ�� क�व��& ल#� ��ण�र"? "मल� स�&ग, अस� क�ण� सव�थ $ अस� गDर व�ग$न प�प करन घ�ण�र आ��स"? "�ल� जर अस̂ कर�व��च� ��� र मग आम�� सगळ�� र�ज�&न� $ ��थ� क�� क�वळ अपम�हन करण��स�ठ� आम&हत क�ल� आ��स क��? आम�� आम&हत�&न� �ल� ह� �ज�स�ठ� �रल��म�ळ̂ अथव� समझRत��म�ळ̂ अथव� क�&�J सव�थ� म�ळ̂ ख&डण� हदल�ल� न��� र क�वळ $ सम�ट ��ण��स ��ग� आ��स अस̂ समज$न � हदल� म�ण$न $ अश�पक�र� आमच� उपमद कर आ��स क�&? जर आमच� अपम�न करण��च� नस�ल र अस� क�ण� उद�श अस� शक� अश� उम ट व�गण��च� � सपष करहशल क�&"? "ज��च��कड� र�जपद न���, त��ल� सगळ�� ख�� र�जपद7�र� र�ज�&च�� सम# �� सनम�न द�ण��च� अथ क��"? "�ल� आम�� उतम ग�ण� म�ण$न 7म अस̂ अहभन�म हदल� � च�क�न� क�ल� अस� आ� मल� व�ट��ल� ल�गल� आ��. क�रण $ त�� अहभन�म�च�� ��ग��च� न���स �� $ आ� अस� व�ग$न लसद क�ल� आ��स. त�� नर�7म�न̂ ख��न�म जर�स&7�ल� कपट�न� म�रल� त��ल� �� म�न द�ऊन अर� ��ल7ष�र�, $ �� �ज करण��च�� ��ग��च�च न���स अस� लसद क�ल� आ��स. �� म�झ� आर�प च�क�च� अस�ल र � ��ग� क�रण� द�ऊन त�� कd षण�&न� द�खव$न द�व� आहण � ह� सनम�न�स ��ग� आ�� �� लसद कर�व� न���र आम�� सगळ� र�ज� अस̂ समज$ कW, क�वळ �झ�� दब�व�ख�ल� प�&डव अस̂ कर आ��. आम�� समज$न आ�� कW, �झ� ह� क�&�प�त�&वर म�ठ� दब�व आ�� . स� जर $ लसद करण��च� ट�ळल�स र आम�� समज$ कW, एक� फ�ल� क� त��न� �ज��ल ल�ण� ख�ल�. अर� जन�द न�, म� स�&ग�न हक&, अस� अग�म द�ऊन प�&डव�&न� �झ� सनम�न क�ल� नस$न �झ� च�ष�च क�ल� आ��, क�रण व�&झ�ट�ल� स�व�षण द�ण� अथव� आ&7ळ��ल� च�&गल� क�� �म द�खवण� �� जस� व�थ अस� स� �ल�

Page 130: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

�� हक�ब द�ण� आ��. क�रण, अर� गवळ��, �झ��कड� र�जपद नसल��म�ळ̂ � हक�ब व�थ ग�ल�� जम� आ��. अर� कd षण� आम��ल� स�&ग �� हक�ब घ�ऊन $ क�� करण�र आ��स"? आम�� सगळ��न� हभषम�च� ��ग��, ��ल7ष�र�च� ��ग��, वस�द�व�&च� ��ग�� प�ह�ल� आ�� र� ह� कd षण�च� ��ग�� त��&न� लसद कर�व� अस̂ म� सगळ�� र�ज�&च�� व�न� आव��न द� आ��. अस� सगळ� ब�लल��वर इर न�र�ज नर�श�&च�� बर�बर � उठल� आहण त�� सभ�गd��च� त��ग क�ल�. अश�र��न� सभ�पव� �ल अर� �रण पव� च� सद��सव� भ�ग स&पल�.

Page 131: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग अड��स(अर� �रण पव प�ढ� च�ल$)

वDश&प��न प�ढ� स�&ग अस�, त�� नर�श�&न� अश�रर�न� न�र�ज ��ऊन ज��&न� प��bन ��ल7ष�र डक�फडक� आपल�� आसन�&वरन उठ$ न हशश�प�ल�ल� अडव हवनवण�च�� स�र� ब�ल�. "अ�� नर�श श�ष�, आपण ज� आ� ब�लल� � �मच�� स�रख��&न� श�भल� न���. अस̂ ब�लण� अश� आमसभ� �� �$ रपण�च� आ��. अ��, अश� व�गण��न� आपण हभषम�च���Yच� उपमद कर अ�� क�रण � सनम�न कd षण�ल� द�ण��च� पस�व सवt हभषम�च���Yन� क�ल� ��� �� आपण ज�ण� आ��. �मच�� प�#� ज��ष र�ज� ��थ� आ�� व त��&च�� पDक� क�ण��� त��ल� हवर�7 क�ल� न��� �� ल#� र��व�. आपण त�� ज��ष र�ज�&पम�ण� 7�र�न� व�ग�व��स प�ह�ज� ���. अ�� ��ड�च� र�ज�, हभषम�च�� कd षण�ल� च�&गल� ओळख�. आपण कd षण�ल� ओळख न��� म�ण$न �� अहवच�र� उदग�र आपण क�ढल� आ��". अश� पक�र� ��ल7ष�र हशश�प�ल�ल� समज�व अस�&न� हभषम उठ$ न म�ठ�न� कठ�र आव�ज� आज� कर� हक&, "जर क�ण� र�ज�ल� �� आमच� हनण � म�न� नस�ल र � ह� स��ळ��$न ज�ऊ शक�. त��&च�� �ज�र�च� ��थ� क�&�J आवश�क� न���"! �� झ�ल��म�ळ̂ ��ल7ष�र हशश�प�ल�ल� समज�वण��च� थ�&बव$न पर आपल�� आसन�कड� ���. त��न&र हभषम सगळ�� सभ�ल� उद�श$न स�&ग� ज� एक� पक�र� हशश�प�ल�च�� सगळ�� आ#�प�&न� उतर सवरप ���. � स�&ग�, "अ�� र�ज�&न� व इर सनम�नन�� अभ��ग�न�, ऐक� कd षण�च� हनवड ह�स�ठ� आम�� क�& क�ल� त��च� क�रण&, आपल�� #हत��&च�� पर&पर�न�स�र ज� ��द� पहसप7= ��दध��स नमव� आहण �ब�� घ�� � श�ष ठर�. म� ��थ� जमल�ल�� र�ज�& एक�� र�ज� प�ह�ल�ल� न��� ज� ह� सव क� ळ�च�� जन�द न�च�� ��ग��च� आ��. कd षण हनtस&श� ह� हक�ब�स�ठ� ��ग� आ�� क�रण, म� व ��ल7ष�र�न� ��थ� आम&हत सगळ�� म�न�वर र�ज�&च�� म�च� हवच�र करनच �� हनण � घ�ल� आ��. त�� म�न�वर र�ज�, ऋष� आहण ब�हण आ��. �� हनण � प�&डव�&च� एकट�&च� न��� �� �म��ल� म�ह� नसल��म�ळ̂ अस� ब��ल हव7�न �म�� क�ल�, कd षण�बदल. त�� म�न� न�रद, दDप��न, म� सवt, द�ण�च�� , कd प, र�ज� हभषमक, र�ज� दRपद अस̂ सगळ� आ�� ज��&न� अन�म�दन हदल��न&रच �� हक�ब कd षण�ल� द�ण��च� ठरल�

Page 132: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

���. ��ड�च�� नर�श�, ऐक आम�� कd षण�च� क�ण� ग�ण ल#� घ�ऊन त��ल� हनवडल� आ��, त��च� व�द�&च� ज�न व त��&च�� हवहव7 श�ख�&च� ज�न इर क�ण���प�#� ज�स आ��. त��च� पलसद� त��च�� हवल#ण कd तव�म�ळ̂ लजक� आ�� हक� इर क�ण�च��� न���. त��च� ब�द�च��� इर र�ज�&प�#� खहचच ज�स आ��. एवढ� कd तव अस$न�� त��च� व�गण� हक� स�जवळ, नम, सह�षण$�प$व क, त��च� स�द� , हनण ��च� ख&ब�रपण�, सम�7�न� वdत�, म�� द�हशल�, त��च� स&पन� अस̂ सगळ� ग�ण एक�च कवहचच एकवटल�ल� आढळ� � ह� अच��� आम��ल� हदसल�. त��कर�& �म�� ह� हनण ��ल� म�न�� द�ण̂च सव सव� श��सकर ठर�ल. एक�च व�क� उतम हश#क, उतम ग�र, उतम म�ग दश क अस̂ ग�ण व त��हशव�� आ7� स�&हगल�ल� ग�ण असल��म�ळ� � ह� अर� सव�क�रण��च�� पद�स�ठ� एकम�व ��ग� उम�दव�र ठर�. हहषक�श �ज�च� प�र�ह�, सन�क, एक सहद� स�ब�, एकम�व हप�कर अस� आ�� ज� ह� हवश�च�� हनहम � ग�&ल�ल� आ��. म�ण$न �� प�&डव त��च� प�ज� कर अस�. ज� त��च� उप�सन� कर� त�� सगळ��&न� त��च�� कd प�च� अन�भव �� अस�. ह�$न ह� सdष� उतपन झ�ल� आहण ह�च � हवल�न ��ण�र अस� �� ज�णण�र� क�ण��� त��ल� हनवडल� ह�बदल न�र�ज ��ण�र न���. ब�क� आपण सगळ� हक��� झ�ल� र� स�म�न� म�णस� आ��. त��च��श� �लन� क�ण�च��� �� न���. � जर� आ� आपल��मध�� व�क रप� असल� र� � अव�क रप� स�द� अस� �� ज� ज�ण� � आमच�� हनवड�च� क�वळ कR�कच कर�ल. म�णस� आल��म�ळ̂ आपल��ल� त��च� म�नव� पद�न� कR�क करण��च� �� स&7� आपण सगळ��न� दवडण� म$ख पण�च� ��ईल म�ण$न त��ल� सव�क�रन �म�� �मच� च�क स�7�र�व�. �� सव प&चम��भ$&, �� च�र ज�व पक�र, अ&डज, गभ ज, प&कज आहण वनसपह त��च�� पहभ�$न उतपन झ�ल� आ�� अश� अच���च� �ल� कलपन� न��� �� �झ� द �द̈व आ��. � �र�, स$� , च&द, ग�, अशहन, न#त, सगळ�� हदश�, क�ळ �� सगळ� ह�च��च कलपन�$न उतपन झ�ल� आ�� �� ल#� घ�ऊन कd षण�च�� ख�� ��ग��च� कलपन� कर�. अहग��त ज� सगळ�� म�तव�च� अस� ̂च ह�$न आल� आ��, ग��त� त��च� हकम�� आ��. अर� हशश�प�ल�, $ एक ल��न म�लग� असल��स�रख� ब�ल ���स क�रण, नद�&प�#� सम�द म�ठ�, ग�� च&द श�ष, पक�शम�न ग�षJ स$� श�ष, पव � म�र श�ष, प#�& गरड श�ष, स̂च सव

Page 133: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

अलसतव� क�शव श�ष आ�� �� �ल� �झ�� अज�न�म�ळ̂ समज न��� म�ण$न $ त��च�� हनवड�स आ#�प घ�ल� आ��स. �झ�� अज�न�म�ळ̂ $ कd षण�बदल द�व� च� कर (अपशबद ब�ल) अस�स. उचच श�ण�च� ज�न ज��ल� न��� अस� �� ��ड�च� र�ज� हशश�प�ल, �� सगळ� क7�च समज$ शकण�र न��� क�रण, � समजण��स�ठ� ज� पज� अस�व� ल�ग� � त��च��कड� न��� �^च खर�. जर �ल� ह� न�मण$क पस& नस�ल र $ ��थ$न ज�ऊ शक�. आम�� �ल� अडवण�र न��� क�रण, त��च� आम��ल� आवश�क� हदस न���". अश�रर�न� सभ�पव� �ल अर� �रण पव� च� अड��स�व� भ�ग स&पल�.

Page 134: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग एक�णच�ळ�स(अर� �रण पव स&पल�)

वDश&प��न स�&ग�, � स�&ग$न म��पर��म� हभषम थ�&बल�. त��न&र �ज�च� अल7क�र� असल�ल� नक� ल म�ठ� आव�ज� व कठ�र सवर� ब�ल�, "ज�� क�ण�ल� �� स�न �� नस�ल कW, कd षण�ल� श�ष�च� म�न हमळ�ल� आ�� त�� सगळ��&न� म�झ� �� ज�ड� ड�क��वर म�र�न. ज��ल� त��च� ज�ब द�व� ल�ग�ल. म� त�� क�श�च�� व7 करण��� स�वळ�� वण� च� अम�� द स�मथ� असल�ल�� कd षण�च� प�ज� कर�. स̂च ज�� ब�द�म�न र�ज�&न� कd षण�च� सव�हमतव म�न� आ�� � ह� न�मण$क�ल� अन�म�दन द��ल. ह� �ज�स�ठ� त��ल� ग�र, हप� आहण �ज पम�ख म�ण$न म�न�� द�ईल. अस̂ ब�ल नक� ल त��च� प�दत�ण ��� घ�ऊन हशश�प�ल�ल� द�खव ���. जण$क�� � � प�दत�ण त��च�� ड�क��वर म�रण�र ���. अस̂ ब�लल��वर एक चमतक�र व��व� अश� पक�र� आक�श�$न सवग=� फ� ल�&च� वष� व सव त त�� भ�ग� झ�ल�. सगळ� र�ज� फ�र उतम, फ�र उतम अस̂ ब�ल$न अन�म�दन द��. त��न&र चम वस परर7�न क�ल�ल� न�रद म�न� ब�लण��स उठल�. त��&न� भ$ क�ळ��ल आहण भहवष� क�ळ��ल ग�ष� स�&ग$न श&क�क� श&क�&च� हनरसन करण��स स�रव� क�ल�. सव जग�च� ज�न असल�ल� � म�ण�ल�, "ज� म�ण$स कमलन�न� अश� कd षण�च� आर�7न� करण�र न��� � मd असल��स�रख�च समज�व�. त��च��श� क�ठल���� अश� हवष��वर ब�लण� व�थ अस�". थ�डक�� अस̂ ब�ल$न न�रदम�नJन� कd षण�च� म��तम� स�&ग$न ट�कल�. सव र�ज� ज� त��$न समज�व��च� � समजल�. पत�# न�रद म�न� स�&ग असल��न� त��वर क�ण पत��तर करण�र? वDश&प��न स�&ग र���, � म�णस� आल�ल� द�व, नक� ल, ब�हण आहण #हत� ह�&च�� व�गव�गळ�� पक�र� प�ज� करण��च� ��ज�. ज��&च� प�ज� (सनम�न हव7�) करण� पस� ��� त��&च� क�ल�. त��पम�ण� � हव7� स&पन झ�ल�. सगळ� व�वलसथ झ�ल� खर� पर&�, � स�हनथ (हशश�प�ल) ड�ळ� ल�ल झ�ल�ल� स&�प�च �थ� थ�&बल� ���. त��च�� अ&ग�च� ल��� ल��� �� ��� ज�व��& ज�व��& कd षण�च� कR�क �� ��� त�� सनम�न हव7� दरम��न. क�रण � सगळ� सनम�न कd षण�च�� पहवत ���&न� �� ���. � र�ग� इर र�ज�&न� ब�लल�, "म� ��थ� अस�&न� म�झ� न�dतव असल�ल� �म�� कश�च� हवच�र कर�"? "चल�

Page 135: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

मद� न� ख�� #हत��&न� आपण �� स�न कर�& क�म� न��, चल� ह� वdश� आहण ��दव�&च�� बर�बर ��द�स ��र ��ऊ". त��न&र � ��ड�च� र�ज� त��च�� द�स र�ज�&बर�बर सल�मसल कर ल�गल� �� ठरवण��स�ठ� कW, �� र�जस$� �ज कस� ब�रगळ�ल. त�� क�ण� हवरन& उपलसथ कर�व��च�, वगDर� वगDर�. त�� �ज�ल� स�हनथच� म�&डललक म�ण$न ज� उपलसथ झ�ल� ��� � सगळ� त��च�� बर�बर एकत �� प�ढ� क�� कर�व� म�णज� � �ज ब&द पड�ल � ठरव$ ल�गल�. त��&च� हमत पर&�, त��च� म�&डललक नसल�ल� इर बर�च र�ज� त��&न� श�& करण��च� स�&ग ���. क�&�J त��&न� ब�लल�, अर� ह� �ज� आपण भ�ग घ�ल��म�ळ̂ आपल� सवग� च� म�ग म�कळ� ��ण�र आ��, � स&7� कश�ल� थ�डक��स�ठ� घ�लव�व�? अस̂ उलट स�लट हवच�र �थ� चचi ���. हशश�प�ल म�त त��च�� हनण ��वर ठ�म ��� व त��च�� बर�बर आल�ल��&न� त�� पम�ण� आग� कर ���. � एक पहष�च� सव�ल झ�ल� ���. � हवव�क �रवल�ल� र�ज� हशश�प�ल त��&न� स�ग� हक&, आपण �� �ज अम�न� क�ल� र � झ�ल� र� न झ�ल��स�रख�च ठर�ल. � सव�च�� स�मथ�� बदल अह आतमहवश�स� असल�ल�, आपल�� र�ज�च�� (हशश�प�ल) अपम�न�च� उकट� क�ढण��स�ठ� उद�क ���. लजक� त��&न� हवर�7 ��ईल हक� त��&च� ��7 व�ढच ज� ���. कd षण पररलसथ�च� अ&द�ज घ��, त��ल� समज� कW, �थ� असल�ल� अफ�ट सDन� क�व���� ��द�स हनघ�ल� र � म�ठ� ब�क� पस&ग ठर�ल. � आत� कस��� करन ट�ळल� प�ह�ज�. �ज� क�ण��� हवरन नक� ���. एकद� �ज स&पन झ�ल� हक&, मग प��b क�� कर�व��च� �, अस� � हवच�र कर�. अश� रर�न� सभ�पव� �ल अर� �रण पव� च� एक�णच�ळ�स�व� भ�ग स&पल�.

Page 136: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग च�ळ�स�व�(हशश�प�ल व7 पव प�ढ� च�ल$)

वDश&प��न स�&ग�, � र�ज�&च� अफ�ट सम�द�� प��bन ज� अपम�न�म�ळ̂ �� द झ�ल� ���, जण$क�� सम�द� व�दळ�प$व=च� व�र� व�� ���. सdष�च� अ& ��ण�र अश� अवसथ� झ�ल�ल� ���. � प��bन ��ल7ष�र हभषम�ल� ब�ल�, "अ�� हप�म�, �म�� ब�हदच� आगर अ��, द�सर� इ&द अ�� आमच��स�ठ�, बd�सपह अ��, मल� स�&ग�व��च� आ�� हक&, �� खवळल�ल� #हत��&च� सम�द प��� म� क�� कर�व� � समजण��च�� #म� र�ह�ल�ल� न���. कd प�� मल� अवग कर� कW, न�मक� म� क�� कर�व� अश� पररलसथ�"? मल� अश� पररलसथ� म�झ� �ज कस� क�� �शसव� कर� ��ईल � समज न���. अस� म�ग द�खव� ज��म�ळ̂ हकम�न इज� �� �� �ढ� स�ट�ल. जर ��द ��डल� ग�ल� र बहर�#स�&च� फ�व�ल, � क�णत���� पररलसथ� झ�ल� न��� प�ह�ज�". � ��ल7ष�र�च� ��श ��ऊन क�ढल�ल� उदग�र ऐक$ न � क� र घर�ण��च� लसक&दर ब�ल�, "अर� प&ड�प�त� $ अलजब� घ�बर नक�स. अर� मद� , क� त��&च�� भ�&कण��कड� क7� लस&� ल# द�� क�&"? "म� त��ल� म�ग क�ढल� आ��, � सगळ�� दष�न� स���ग� आ��. जस� क� त��&च� ट�ळक� झ�पल�ल�� लस&��कड� प�� भ�&क�, स� �� आ��. त��पम�ण�, �� भ�ककड #हत� वdश� घर�ण���ल कd षण�स�रख�� लस&��कड� प�� भ�&क आ��. ज�व��& � आपल� लस&� उठ�ल �व��& � सगळ� लस&��स�रख� व�टण�र� क� त��स�रख� ���ल. म�झ�� म�ल�, � म�णस��ल र�ज�&च� म��रक�, हशश�प�ल त��च� हवव�क �रव$न बसल� आ�� आहण � त��च�� �� द ��ण��च� पभ�व आ��. म�ण$स र�ग�वल� हक& ज�� पक�रच�� च�क� कर� त�� पक�रच�� च�क� �� कर आ��. त��च�� बर�बर � त��च�� स�रख� हवव�क �रवल�ल� इर र�ज� आ�� � सगळ� त��&च�� च�क�च� बळ� ठरण�र आ��. पररण�म सवरप �� सगळ� त��ल�� त�� हवश�ष करन हशश�प�ल �म�कड� ज�ण��च�� ��र� आ�� अस̂ मल� सपषपण� हदस आ��. मल� सपषपण� हदस आ�� कW, हवषण$ हशश�प�ल�ल� हदल�ल� उज� लवकरच त��च�� कड$न क�ढ$न घ�ण�र आ��. अर� म�झ�� न�व�, क�&�प�त� �� ल#� घ� कW , �� हशश�प�ल ��ड�च� नर�श, आहण त��च� ऐकण�र� सगळ� र�ज�, त��&च� ब�द� व�परण��च� ब&द करन �� अस̂ म$ख पण�च� व�ग आ��. त��&च� क�ळ सम�प आल� आ�� अस̂ हदस�. ��ल7ष�र�, कd षण सdष��ल ज�व

Page 137: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

उतपन कर� व नषस�द� कर�, � त��च� क�� आ��. त��च� �� क�� हन�� ल�क� स च�ल$ अस�". वDश&प��न प�ढ� स�&ग�, � हभषम�च� कठ�र आहण हनव� ण�च� ब�लण� ऐकल��न� � ��ड�च� र�ज� हभषम�ल� उद�श$न ओरड$न ब�ल�, अश� रर�न� सभ�पव� �ल हशश�प�ल व7 पव� च� च�ळ�स�व� भ�ग स&पल�.

Page 138: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग एक�च�ळ�स(हशश�प�ल व7 पव प�ढ� च�ल$)

हशश�प�ल र�ग� ओरड$न ब�ल�, "अर� म���रड�, �झ�� क� ळ�ल� कल&क ल�वण��� , �ल� ल�ज व�ट न��� ह� ख�� म�ग� न� ज�ण��� सजजन र�ज�&न� हभववण��च�. �म�� ह� क� र घर�ण��च� म�ख� अ�� आहण अस̂ व�ग� हक& जण$क�� $ नप�सक आ��स. त��म�ळ̂ अस� सल� $ �झ�� न�व�ल� द� आ��स त�� क�&�J नवल न���. �झ�� म�ग दश न� नDहक� क�ठ�च हदस न���. एकम�क�&न� ब�&7ल�ल�� ��ड� जश� एकम�क�&वर आपट आपट ��लक�व� ख� र���, हक&व� आ&7ळ� एकम�क�&न� 7रन च�ल� अस� �झ�� म�ग दश न�च� पररण�म �झ�� न�व&ड�&वर झ�ल�ल� मल� हदस�. अश�रर�न� हवन�क�रण आव��न द�ऊन $ प�न�� आमच�� भ�वन� द�खवल�� आ��. हवश�ष करन �झ�� त�� कd षण�च� कR�क& ऐक$ न आमच� क�न हकटल� आ��. ज��&न� एक� स�च� (प�न�) ख$न क�ल� आहण बर�च अन�क ग�न�� क�ल� त��च� कR�क $ कर आ��स क�रण �झ� अककल श�ण ख�ण��स ग�ल� आ��. अश�रर�न� त�� प�प��च� स�ह कर�&न� �झ� लजभ क� झड न���"? "मल� खरच अच&ब� व�ट� क�रण �झ��स�रख�� ब�द�म�न�न� त�� न�च गवळ��च� स�� कर�व�. ज��च�� ब�ब अगद� म�म�ल� ब�द� असण�र�स�द� च�&गल� ब�ल$ शक न���. जर त�� कd षण�न� त��च�� ल��नपण� एक म�ठ� प#� म�रल� र त�� हवश�ष अस̂ क��? त��&न� अश आहण वdशव�&च� व7 क�ल� त�� क�� म�ठ�स�? � द�घ��� ��दकल� कचच� ��� �� सगळ�च ज�ण�. त�� �झ�� कd षण�&न� प�ण�� एक�द� हनज=व पद�थ फ�कल� र त��च� क�� एवढ� कR�क कर�व��च�. त��&न� एक आठवड� � ग�व7 न पव उचल$न 7रल� त�� क�� हवश�ष? � एक ��ट�स� व�रळ�स�रख� �लक� आ��. �झ�� कd षण�&न� क&स�च� ख�द त��च�� परव�नग� हशव�� ख�ल�, त�� हवश�ष क��? उलट त��म�ळ� �झ� कd षण म�ठ� अनDहक च�रट� इसम आ�� �^च लसद ���. द �स�� च� त��च�� परव�नग�हशव�� अप��र करण� क�णत�� नDहकम�ल��& बस�? त��न&र त��च� कपट क�रसथ�न�न� ख$न करण� �� र म�ठ�च प�प त��&न� क�ल� र� त��च� कR�क �ल� व �झ�� अककलश$न� प�&डव�&न� क�& व�ट�"? �झ�� सगळ�� आ��ष�� $ फक क�वळ आहण क�वळ अनDहक कd त� करण��च व�ळ घ�लवल� आ��स. �ल� ज�णक�र�&न� जर हशकवल� नस�ल र म� आ� �ल� क�� ��ग�

Page 139: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

� हशकव� � $ समज$न �झ�� व न� स�7�रण� कर अस� म� �ल� स�&ग�. सदग�ण� ल�क क7��� शस�&च� उप��ग स� आहण ब�हण�&वर कर न���. ज��च�� कd प� पस�द� र��� त��च��वर व�र कर न���. �� सगळ� श��णपण $ हवसरल� आ��स. त�� न�च कd षण�च� $ म�झ��प�ढ� Vड फ�ड$न स�� कर�स व त��च� व� ल��न असल� र� � म��न आ�� अस̂ आम��ल� स�&ग�स त��च� मल� वDषम� व�ट�. नDहक�च�� सगळ��च तव�&न� $ झ�ग�रन हदल� आ��स अस̂ व�ट�. त�� न�च कd षण�च� स�� कर�&न� मल� अककल न��� अस̂ $ ओरड$न स�&ग�स. $ हक��� अश� पक�र� उलट� पक�र� पच�र क�ल� म�ण$न क�&�J हबघड न���. म&त उलट� व�चल� र त��च� क�&���� पररण�म �� न���. ज� खर� � खर�च र��� म�ण$न $ व �झ��स�रख� हक��� ख�ट� ग�षJच� ख�� म�ण$न स�&हगल�� म�ण$न मल� त�� क�&�J फरक पड न���. �� अस̂ �झ� व न न�चपण�च�च ठर�. म�ण$न म� हवश�सप$ण पण� स�&ग� हक&, त�� कd षण�च�� न�द� ल�गल�ल� �म�� सगळ� अ&7�र� च�चपड अ��. त��बदल मल� हळम�त श&क� न���. श��णपण�च�� ग�ष� स�&गण�र� �म�� ख�� प�ण��च�� म�ग� प�स$न द$र ज� अ��. �� म�झ� ह�क�रक ब�लण� जर �म�� समज$न र��ल र �मच� भल� ��ईल. �झ�� प�पकd त��च� थ�ड� प�ढ� व�च� म�णज� �ल� $ हक� प�प� आ��स � समज�ल. त�� क�श�च�� र�जकन��&न� $ भर सभ�$न �झ�� न�ल��क भ�व�स�&ठ� पळव$न आणल�स. त���ल अ&ब� ज� द�स�� च क�ण�वर प�म कर ��� हल�स�द� $ बळजबर�न� ओढ$न न�ल�स व न&र हल� ट�क$ न हदल�स, �� क�ण� प�ण� कम क�ल�स � स�&ग. त��न&र अ&ब�च�� हप�कर�&न� हल� न�क�रल� क�रण $ हल� सपश क�ल� ���स �व��& � पर �झ��कड� आल� र $ हच� इनक�र क�ल�स क�& र $ म�ण� बहच�र� आ��स? खर� र $ ह�जड� आ��स पण � सत� $ उघडपण� कब$ल करण��च� ट�ळ आ��स, �� सव �झ� व�गण� क�णत�� प�ण�कम� ��� � स�&ग$ शकहशल क�&? �ल� �झ�� उचच तव�च� म�ठ� हदम�ख आ��. �झ�� सम# क�ण� द�सर� �झ�� भ�व�च�� हव7व�&श� स&ब&7 घ�� आहण त��&न� म�ल& ��� त�� �झ� क�ण� म�ठ�पण आ��? �� �झ� हदख�ऊ बहच� क�& ह�जड�पण �ल� क�ण� म��न सथ�न द�ण�र आ��"? हशश�प�ल प�ढ� ब�ल�, $ सवtल� नDहक�च� ज�णक�र समज�स, पण ह� सगळ�� कd त��&म�ळ̂ $ हभषम�, नDहक�च� सगळ� हन�म म�डल� आ��स र�स�द�

Page 140: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सवtल� म�ठ� बहच�र� आहण तवहनष, क�� कम�ल आ�� बघ�. द�व�&च� प�ज�, द�न&, अभ��स, �ज करन व त�� बहण�&न� भ�ट� द�ण� ह�&न� � श�� हमळ न��� ज� क�वळ एक प�त जनम�न� प�प ���. एक� प�त�ल� जनम द�ण��म�ळ̂ ज� प�ण� प�प ��� त��च�� स��व� भ�ग इक�स�द� प�ण� �� सगळ� करन प�प �� न��� �� �झ��स�रख�� सवtल� ज�णक�र समजण��� ल� म��� न��� ह�च� आm� व�ट�. ज� गd�सथ प�तहव��न आ�� त��ल� हक��� व वDकल�� क�ल�, पस�� क�ल�, उपव�स क�ल� र� � सगळ� व�थ अस�. म�ण$न गd�सथ�न� प�तप�प� स�ठ� सव क�&�J कर�व��च� अस�. $ आ� वdद झ�ल� आ��स आहण आ� �ल� प�त ��ण� क�वळ अशक� आ��. अस� $ म�ठ म�ठ� श��णपण�च�� थ�प� म�र अस�स"? $ �झ�� न��व�ईक�&च�� म��रब�न�वर श�वटच� आ��ष� व�ह करण�र आ��स, त�� �झ� म�ण$न स�&ग� ��थ�ल अस̂ क�ण��� नस�ल. �� सगळ� �ल� समज�व� व �झ� कल��ण व��व� म�ण$न म� �ल� त�� �&स प#�च� ग�ष स�&ग�, कद�हच � ऐकल��वर �झ� न�ठ� झ�ल�ल� अककल ज�गd ��ईल व �झ� भल� ��ईल! फ�र प$व= एक�क�ळ�, एक म���र� �&स प#� एक� सम�द हकन�र� र�� ���. सदDव � सगळ��&न� नDहक�च� 7ड� द� अस̂. � त��च�� प#� सम���ल� न��म� हशकव अस̂ हक&, "गड�न�, प�ण��च� म�ग च�ख&दळपण� आचर�व� आहण प�प�च� म�ग क7��� आचर न��". �थ� व�वरण�र� सगळ� ल��न म�ठ� प#� त��च� � हशकवण ऐकच म�ठ� �� ���. ख�ण� हमळवण��स�ठ� प�ण��च� म�ग कस� आचर�व� � त�� म����� प#�स हवच�र अस&. �थ�ल सगळ� �&स प#� त��&च� अ&ड� त��च�� �व�ल� करन हबन7�सपण� सम�द�वर ख�द हमळवण��स�ठ� हघरट� घ�ल अस. � 7$ म���र� म�त त��च� ख�ण� हमळवण�� त��च�� वdदतव�म�ळ̂ असमथ झ�ल� ���. � त�� रण प#�&च� अ&ड� त��&च�� नकळ ख�ऊन त��च� प�ट भर ���. एकद� त�� प#�&�ल एक� च�ण�# प#�स स&श� आल�. क�रण, त��ल� त��च�� अ&ड�&च� स&ख�� कम� झ�ल��च� ज�णव�. एकद� � त�� म����� �&स�स अ&ड� ख��&न� प��� व त��ल� त��च� स&श� खर� असल��च� ख�त� ���. � च�ण�# प#� आपल� स&श� इर �&स�&न� स�&ग�. त��न&र � सगळ� प#� त�� म����� �&स�ल� अ&ड� ख��&न� पकड�. � त��ल� पकड� आहण चVच�न� ट�च$न ट�च$न ठ�र म�र�". अर� क� रव�� , �झ� व�गण$क न�मक� अश�च आ�� जश� त�� म����� �&स�च�

Page 141: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

���. कद�हच ज�व��& �झ�� हप� प�&डव�&न� �झ� द�टपप� ड�व ल#� ��ईल �व��& �स�द� �ल� स̂च ठ�च$न ठ�च$न ठ�र म�र�ल त��च� कलपन� �ल� आ�� क�&"? प�र�ण�&च� अभ��स क�ल�ल� ह� कथ� स�&ग�". हशश�प�ल प�ढ� हभषम�कड� प�� ब�ल�, "अर� हभषम� �� कथ� �ल� च�&गल�च ल�ग$ ���. �झ� व�गण� ह� म����� �&स प#�स�रख�च आ��. Vड� एक व�ण� व प�ट� द�सर�च अस� �झ��. $ �झ�� सव�थ� स�ठ� �झ�� प�&डव�&च� भहवष��च� फळ&, अ&ड�, ख� आ��स".अश�रर�न� सभ�पव� �ल हशश�प�ल व7 पव� च� एक�च�ळ�स�व� भ�ग स&पल�.

Page 142: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग ब�च�ळ�स(हशश�प�ल व7 पव प�ढ� च�ल$)

प�ढ� हशश�प�ल ब�ल�, "� शहकम�न जर�स&7 कd षण�श� लढण��स ��र नव�� क�रण कd षण न�कर वग� �ल (स� वण ) ���. म�ण$न त��&न� �झ�� प�&डव�&च� उप��ग क�ल�. प�प हन�म�&न�स�र जर�स&7�न� क�� च�क�च� क�ल�? � त��च� व�गण� त��च�� इभहस श�भण�र�च ���. $ मल� स�&ग, त�� कd षण�न� व त��च�� न�द� ल�ग$न �झ�� हभम�&न� व अज� न�न� ज� क�ल� � हकप नDहक�च�� हन�म�&न�स�र ��ग� ���? ज�� पदहन� जर�स&7 म�रल� ग�ल� � क�णत�� नDहक� बस ���? नगर� र�जम�ग� न� न हशर� हभ& फ�ड$न ज�ण�, ब�हण नस�&न� त��&च�� स�रख� वस परर7�न करण� व आपण सन�क असल��च� र�ज�कड� ब�वण� करण�, र�ज�&न� (जर�स&7�न�) त��&न� अर� हदल� व प�� 7�ण��स�ठ� जल हदल� � न�क�रण� �� सगळ� क�� क�ल� ज� ���? एवढ�च न��� र ज�व��& जर�स&7�न� त��&न� ज�वण हदल� � कd षण�न� स�फ न�क�रल� क�&? जर �� �लकट म�ण$स सव�ल� परम�शर समज� र � सव�ल� ब�हण म�ण$न घ�ण��स क�& न�क�र ���"? "मल� आm� व�ट� अश�च� कW, $ �झ�� प�&डव�&न� च�क�च�� म�ग� न� ज�ण��च� स�&ग अस�&न� � म�त �ल� नDहक�च� प�ळ� समज�. कद�हच �� अस̂ �� आ�� क�रण, � ल��नपण�प�स$न �झ�� स�रख�� ब�ईल पवdत�च�� नप�सक�च�� म�ग दश न�ख�ल�च र�ह�ल� आ��. वDश&प��न स�&ग�, � उदट ब�लण� ऐक$ न म�त हभम र�ग�वल�. त��&च� ड�ळ� ज� आ7�च म�ठ� अस� � आणख�न म�ठ� आहण ल�ल झ�ल�. �थ� जमल�ल�� र�ज�&न� प�ह�ल� हक&, त��&च�� कप�ळ�वर �न आठ� उमटल�� ��त�� त�� ��7�म�ळ̂. हभम�&न� र�ग�&न� द� च�व��ल� स�रव� क�ल� �व��& अस̂ व�टल�, स�#� �म अवर आ�� क�& अस̂ प��ण���Yन� व�टल�. हभम�&न� हशश�प�ल�च� म�न पकडल� जश� श&कर�न� अस�र�&च�� सरस�न�पहच� पकडल� ���. पर&�, हभषम�&न� त��ल� क�&�J स�&ग$न श�& क�ल�. त��वर हभम आपल�� हप�म��&च� ऐक$ न थ�ड� हनवळल�. क�रण, हभम�ल� आपल�� हप�म��&च�� आद�श�च� प�लन करण��हशव�� गत��र नव��, जस̂ स�गर�च� प�ण� भर प�वस�ळ��स�द� आपल�� हकन��� च�� म�� द� ओल�&ड न���. हभम�च� � ��7 प��bन�� हशश�प�ल�च� ह�मम �लतकहच�� कम� झ�ल� न���. हभम त��च��वर च�ल$न ज�ण��च� 7D� द�खव अस�&न� �

Page 143: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

हशश�प�ल, ��ड�च� नdप�ल7प� त��च� बडबड थ�&बव��ल� ��र नव��. जस� लस&� ल��न प�ण��च�� ओरडण��कड� द �ल # कर�. त�� उलट हभम�च� � त�ग� प��bन � अस�र� र�ज� हशश�प�ल त��च��कड� प��bन �&स$ ल�गल�. ब�लल�, "त��ल� म�झ��वर स�ड�, सगळ�� र�ज�&न� प��bद� म� कस� त��च� हचरफ�ड कर� �. जस� हकड� आग� करप� स� �� म$ख प�&डव ज��न� जर�स&7�ल� कपट�न� म�रल� � म�झ�� आग� जळ$न ज�ईल". अस� व�पव� ईच� त��च� ब�लण� ऐक$ न हभषम हभम�ल� स�&ग�, श�&पण�. अश�रर�न� सभ�पव� �ल हशश�प�ल व7 पव� च� ब�च�ळ�स�व� भ�ग स&पल�.

Page 144: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग त�च�ळ�स(हशश�प�ल व7 पव प�ढ� च�ल$)

हभषम त��ल� स�&ग�, अर� म�झ�� हभम�, �ल� स�&ग� ह�च� ग�ष. �� त�� ��ड� क� ळ� जनमल�ल� आ��. � जनमल� �व��& त��ल� �न ड�ळ� आहण च�र �� ���. � जनम�च ग�ढव� स�रख� लख&क�ळ$ ल�गल� ���. � प��bन त��च� म��हप� व इर आप घ�बरन ग�ल� ���. � एक अश�भ म�ल आ�� अस̂ समज$न � म&डळ� त��ल� उहकरड�वर ट�कण�र ���. पर&�, एक हवल#ण आव�ज त��&न� ऐक$ आल� � ब�ल�, "�मच� प�त हवल#ण शक� घ�ऊन आल� आ��. म�ण$न त�� प�स$न �म��ल� क�&�� ब�7� ��ण�र न���. त��च�� जनम�च� सव�ग कर� व आन&द� व��. � ब�लपण� मरण�र न���. त��च� मdत�$ ��ण��स अज$न बर�च अव7� आ��. त��ल� म�रण�र�स�द� जनमल� आ��". � ऐकल��वर त��च� आई हवच�र�, त�� अद$ आव�ज�ल�, "म�झ��वर कd प� कर� व त��ल� स&र#ण द�. र�स�द� मल� स�&ग� अ�� पहवत धवहन, म�झ�� म�ल�ल� क�ण म�रण�र आ�� � स�&ग�". � कळकळ�च� हवन&� ऐकल��वर � अद$ धवहन हल� स�&ग�, "ज��च�� म�&ड�वर ह�ल� ठ�वल��न� त��च� ज�सच� अव�व गळ$न पड�ल आहण ज��च� दश न झ�ल��न� त��च� हसर� ड�ळ� हवरन ज�ईल � त��ल� म�रण�र आ��. अस� हवहचत ब�ळ जनमल�ल� आ�� �� समजल��वर सगळ� पdथव�च� र�ज� त�� हवहचत म�ल�&स प��ण��स�ठ� ��ड�ल� ग�ल�. जस̂ � प�प� र�ज� �थ� ज� व हशश�प�ल�ल� प�� त��च� आई त��ल� त�� र�ज�च�� म�&ड�वर ठ�व अस̂. � प��ण��स�ठ� कW, क�ण� र�ज� त��ल� म�रण�र आ��. अ#रशt �ज�र� र�ज� आल� पण त�� क�ण��� र�ज�च�� म�&ड�वर त��ल� ठ�वल��न� त��च� अव�व खड$न पडल� न���. � व�� सगळ� कड� पसरल� ��� त��म�ळ̂ द�रक�च� ��दव ��द� श&करसन (बलर�म) आहण जन�द न �थ� त�� हवहचत ब�लक�&स प��ण��स�ठ� ग�ल� क�रण, ��ड�च� र�ण� त��&च� आत�� ���. �थ� ग�ल��वर � �थ�ल सगळ��&न� नमसक�र कर� आहण र�ज� व र�ण� (आत��) ह�&न�स�द� नमसक�र कर�. सगळ��&च� #�मक� शल हवच�रण��च� हशष�च�र आट�पल��वर � द�घ� भ�ऊ, बलर�म आहण कd षण �थ� बस�. र�ण� त��&च� � हवहचत ब�ळ घ�ऊन ��� व त��&च�� म�&ड�वर म�ठ� आन&द�न� ठ�व�. कd षण�च�� म�ड�वर ठ�वल�� बर�बर त�� ब�लक�च� ज�सच� अव�व गळ$न पड�. त��च� हसर� ड�ळ�स�द� हवरन ज��. � ब�लक स�म�न�

Page 145: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

म�ल�&स�रख� ���. � प�ह�ल��वर त��&च� आत�� व ��ड�च� र�ण�, हशश�प�ल�च� आई ग��व�� करन कd षण�कड� हभक म�&ग�, � ब�ल�, "अर� जन�द न�, म�झ� हभ� म� �ल� स�&ग�, म�झ�� प�ण��, $ सगळ��&च� त�� आ��स, सगळ��च� द �tख हनव�रण�र� आ��स, म�झ�� ह� म�ल�ल� ज�वद�न द�". � हच� क�क� ळ�च� ब�लण� ऐकल��वर कd षण हल� स�&ग�, "आत��, घ�बर नक�स, $ हन�म�ल�� ज�ण�स, म�झ��कड$न �ल� क�&�� 7�क� न���. मग $ अस� क�ण� वर म�झ�� कड$न म�&ग� आ��स. मल� जम�ल हक� च�&गल� �झ��स�ठ� करण��च� प�तन कर�न". � आश�सन ऐकल��वर कd षण�च� आत�� व हशश�प�ल�च� म�� त��ल� स�&ग� हक&, "हच�� म�ल�&च� अपर�7 $ म�फ करहशल, अस� आश�सन � म�&ग�". � ऐकल��वर � हवशन�थ हल� आश�सन द�� हक&, � हच�� म�ल�&च� श&भर अपर�7 म�फ कर शक� पण जर �वढ� � थ�बल� न��� र त��च�� श&भर�व�� अपर�7�ल� कd षण त��ल� मरन ट�क�न". हभषम प�ढ� ब�ल�, "हभम�, � �लकट त��च�� त�� कd षण�न� हदल�ल�� आहशव� द�च�� ज�र�वर �ल� आव��न द� आ��. म�ण$न, $ न हचड� फक क�� ��� � प�� र��. क�रण, त��च� श&भर अपर�7 प$ण �� आल� आ��! अश�रर�न� सभ�पव� �ल हशश�प�ल व7 पव� च� त�च�ळ�स�व� भ�ग स&पल�.

Page 146: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग चवव�च�ळ�स(हशश�प�ल व7 पव प�ढ� च�ल$)

हभषम प�ढ� स�&ग अस�, "ज�� शहकच�� भरवश�वर � �ल� आव��न द� आ�� � त��च� न���. $ जर� अथक शक� असल�ल� असल�स र� त��च� शक� कd षण�च� हदल�ल� आ�� व म�ण$न आपण हच��श� लढ�व��च� न���. कd षणस�द� त��ल� बडबडण��प�स$न अडव न��� क�रण, त��च� श&भर प�प प$ण ��ण��च� � व�ट प�� आ��. त��ल� ज� बडबड�व��च� आ�� � बडबड$ द�. आणख�न थ�ड� ज�स वलगन� त��&न� क�ल� हक&, द�म�दर त��च� क�म कर�ल आपल��ल� त��स�ठ� हचडण��च�स�द� आवश�क� न���. त��च�� असल�ल� बर�च उज� जन�द न�च� आ�� त�� बर�बर आपण लढण� ��ग� ��ण�र न���, � उज� कd षण ��ग�व�ळ� त��च��कड$न क�ढ$न घ�ईल. मल� अश�रर�न� अपशबद�न� अपम�हन करण� क�ण�ल��� क7�र� शक� ��ईल क�&? क�वळ कd षण�च�� पच&ड उजiम�ळ� � स� ब�ल$ शक� आ��. पररण�म�च� पव� न कर� � वलगन� कर आ��". वDश&प��न प�ढ� ब�ल�, � हभषम�च� हभम�ल� स�&गण� अथ� च� हशश�प�ल स�द� ऐक अस�. त��म�ळ̂ त��च� र�ग�च� प�र� चढ ज��. � हभषम�ल� ओरड$न ब�ल�, "अर�, $ क�� त�� फ�ल$ कd षण�च�� उजiच�� ग�ष� कर आ��स? �ज� प�नtप�न�� उठ$ न म&त बडबडण��� स�रख� क�� मध��च उठ$ न फ�ल� बडबड कर आ��स त�� कd षण�च�� उजi बदल? त�� कd षण�ल� स�ड$न ��थ� असल�ल�� ख�� र�ज�&च� स�� क�ल�स र �झ�� �ज� त��च� क�&�J फ��द� ��ईल". �� प�� र�ज� दरद आ�� वलल�कच� त��च� स�� कर, त��&न� जनम�च सगळ� पdथव� �लवल� ���. � प�� कण , व&ग आहण ब&ग द�श�&च� र�ज�, त��च� �कद �ज�र अ# असल�ल�� इ&द� एवढ� आ��. त��च� हर&द�ज� प�� क�ण�ल��� ललल�� �रव$ शक�. अश�&च� प�ज� कर�व� � स�ड$न त�� गवळ��च� �म�� कर� म�णज� �मच� ब�द� श�ण ख� आ��. � जनमt कण क�&डल घ�ल$न आल� ��� , ज��ल� सवग=� हचलख प�प ���. � स$�� च� प�त आ��. त��हशव�� �मच�� इर�� श�ष इसम आ�� त��&च� कR�क कर� र � ज�स ��ग� ��ईल, क�&�J हशक� म�झ�� कड$न. त�� द�ण आ�� त��&च�च म�लग� आ��, म��न ��द� अशतथ�म� आ��. कd प आ��, सगळ� ब�हण आ��, हक�र� एकस�एक अगण� ��ण��च�� ��ग��च� अस�&न� �म��ल� त�� स��च� आठवण ��� �� हक� म$ख पण�च� आ��. अ��

Page 147: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

हभषम, अश� थ�र ल�क�&च� �म��ल� हवसर कस� पड�"? �म��ल� अककल नस�ल र म�झ��कड$न र��, �मच�� च�&गल��स�ठ� म� �� स�&ग आ��. आणख�न क�&�J थ�र ��ग��च� र�ज� आ�� � द�खव� �म��ल� जर �म��ल� हदस नस�ल र म� द�खव�. अ�लन�� ज�दथ, द�म ज� हक&प�रषच� पस�ख आ��. त��&च� #म� आहण 7�डस�पण� इर क�ण�च हदस न���. कd प प�&डव�&च� ग�र आ�� � कस� �म��ल� हदस न���. ह� पDकW क�ण�च��� बर�बर� करण��च� ल��क� आ�� क�& त�� �मच�� कd षण�"? "हभषमक, द&व�, भ�गदत ज� त��च�� अस&ख� �ज�&स�ठ� ख��न�म आ��. ज�तस�न, हवर�ट, द�पद, शक� न�, बd�दल, हव&द, अन�हव&द, अव& प�&ड, श� उतम, श�म& श&ख�, अहभम�न� वdषस�न, बलव�न एकलव�, म��रथ� कलल&ग अस̂ हक�र� अस�&न� त�� कd षण�च क�� �मच� अडक� � समजण� मल� म�लषकल झ�ल� आ��. म� �मच�� भल��स�ठ� आहण �मच� �ज उतम व��व� म�ण$न �� सगळ� �मच� एक ह�हच&क म�ण$न स�&ग आ��. कd षण�च� ��जन� क�ल��न� कद�हच� �मच� �ज फस$ शक� � �म��ल� समज न��� �� �मच�� अककलश$न�पण�च� द�क आ��. ज��च� कर�व� भल�, � म�ण� म�झ�च खर�, अश� �मच� ग झ�ल� आ��. क�व�� �म��ल� अककल ��ण�र"? "�ल� शल� हदस न��� क�&"? त��&च�� स�रख� द�सर� र�ज� ह� पdथव�ल� झ�ल�ल� न���. मल� आ� अस̂ व�ट$ ल�गल� आ�� हक&, अर� हभषम�, $ ज�न�� ल�क�&कड$न क�&�J श��णपण र���ल� हवसरल� आ��स क�&"? "�ल� कद�हच म�ह� नस�ल कW, सव�च� हक&व� द �स�� च� स�� करण� अथव� ट�क� करण� अस̂ द�न�� पहष� म�णस� कर न���. �झ� आ�च� व�गण� क�ण��� ��थ� उपलसथ असल�ल� र�ज� म�न� करण�र न���. कd षण�च� कR�क $ कर�स � क�वळ अज�न�$न �� आ�� जर थ�ड� अककल अस� र अश� पक�र� त�� म$ख� च� कR�क $ क7�च क�ल� नस�स. �झ�� म�श� सगळ��न� स�म असल�च प�ह�ज� अस� �झ� आग� क�&? � भ�ज ल�क�&�ल गवळ� आ��, त��च� कR�क र�ज�&च�� सम�ज� करण� हकप ��ग� ��ईल �� पश पड�. �म�� र�जघर�ण��च� अस$न�� �� कर अ�� �� �झ�� ख�� सवभ�व� बस� क�&"? �ल� म��� आ�� क�&, �थ� एक ��ट� प#� आ�� त��ल� भ�लल&ग� म�ण�, ज� लस&��च�� द�� अडकल�ल� म�&स उचकट$न क�ढ$न ख��. त��व�ळ� � लस&� त��च� जबड� उघड� ठ�व�. त�� लस&��न� मन�

Page 148: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

आणल� र � त�� प#�ल� हगळ$ शक� पण � स� कर न���. �� अस̂ आ�� ��थ�, � र�ज�&च� समस सम�ज �� त�� Vड उघड� ठ�व$न भ�लल&ग�ल� ख�ऊ द�ण��� लस&��स�रख� अस�. पण जर त�� र�ज� ल�क�&च�� सम�ज�न� �ल� ख�ऊन ट�क�व��च� ठरवल� र $ #णभरस�द� हटकण�र न���स. $ त�� प#�स�रख�च आ��स, ज��च� ख��च� त��ल�च ट�च��च�! अस̂ �झ� व�गण� आ��. त��च�� स�नहशल�च� आहण प�मळपण�च� $ अस� व�ग$न गDरफ��द� घ� आ��स. �म�� सदDव त�� र�जघर�ण��&च�� म�हवरद व�ग अस�. अस� हवश�सघ�क�पण� इरत स�पड न���. वDश&प��न प�ढ� स�&ग�, ��ड�च�� र�ज�च� अस� मन�ल� स ट�चण�र� शबद ऐक$ न हभषम त��ल� हवच�र�, खर�खरच क�& आम�� ह� र�ज�&च�� म��रब�न�वर अवल&ब$न आ��"? अस� पश हवच�रल�� न&र � म��रथ� हभषम ब�ल�, "मल� व�ट� ह��ल एक�� र�ज� त�� ल��क�च� न���. � र�ज� गव�स�रख�च आ�� म�झ��स�ठ�". � ऐक$ न � जमल�ल�� र�ज��& स&�प�च� ल�ट उठल�. त���ल क��� उठ$ न उभ� र���ल� व इर क��J हभषम�श� व�द कर ल�गल�. त���ल क�&�J ज� उतम 7न�7 र ���, हभषम�बदल ब�लल� कW, �� आ� म���र� झ�ल� आ�� पण म�ण$न त��&न� अस̂ उम टपण� ब�लण� ��ग� न���. त��ल� म�फ कर� ��ण�र न���. त��ल� हशक�र� जस� आपण प�ण� म�र� स̂ ठ�र क�ल� प�ह�ज�. आपल� �लन� �� म���र� गव�श� कर� म�ण$न त��ल�च गव� घ�ल$न ठ�र ज�ळ$न ट�कल� प�ह�ज�. � त�� #हत��&च� पहह��� ल#� आल��वर हभषम त��& सगळ�� उद�श$न ब�ल�, "ऐक� प��fण��&न�, �� क�वळ वकव� च�ल$ आ�� व शबद�स शबदच ल�व�व��च� अस�. �थ� कd � कर�व��च� नस�. म�ण$न, उग�चच भ�व$क ��ऊ नक�&, फक ऐक� क�� ब�लण� �� आ�� व न&र प�� क�� ��� �. त��न&र ठरव� म�झ� क�� कर�व��च�, प�ण��स�रख� ठ�र म�र�व��च� क�& गव� ज�ळ�व��च�! अस̂ प��, �� व�द ज�� ग�हव&द�च�� अगण� न�मण��म�ळ̂ स�र झ�ल� त��ल�च आपण ब�लव$ म�णज� Vच क�� � ठरव�ल. ज� क7�च �र न��� व ज��च� आपण सगळ� प�ज� कर� � म�7व ज��च� र&ग स�वळ� आ��, ज� स�दश न च� आहण गद� व�पर�, ज� मdत�$ द�� व जनम�ल� स�द� घ�ल�, ज� म�णस� आहण द�व�& स�रख�च हमसळ� त��ल� हवच�र, क�� कर�व�"? अश�रर�न� सभ�पव� �ल हशश�प�ल व7 पव� च� चवव�च�ळ�स�व� भ�ग स&पल�.

Page 149: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

सभ�पव भ�ग प&च�च�ळ�स(हशश�प�ल व7 पव स&पल�)

वDश&प��न प�ढ� स�&ग�, � आव��न ऐकल��वर ��ड�च� र�ज� हशश�प�ल उत�लज ��� व ब�ल�, "चल� ��ऊ द� त�� गवळ��ल�, त��ल� आ� म� द�खव�न त��च� क�� ल��क� आ�� �". प�ढ� � अहवव�क� ��ड�च� र�ज� वलगन� कर� कW, � कd षण� बर�बर सगळ�� प�&डव�&च� स�द� हवन�श कर�ल. � प�ढ� ब�ल�, "क�रण कW, त�� प�&डव�न�स�द� ��थ� जमल�ल�� समस #हत��&च� अपम�न क�ल� आ�� व म�ण$न त��&न� �� �ज करण��च� अल7क�रच उरल� न��� त�� हपत�थ त��&च� हवन�श �मप�प आ��. अस̂ म�झ� म आ��". "त�� कd षण�च� � त��&च�� ब�ललशपण�म�ळ̂ प�ज� कर आ�� म�ण$न � क�वळ द�स बनण��च��च ��ग��च� आ��, त��&न� र�ज�&च� हव7� करण��च� अल7क�र न���. म�ण$न त��&न� आपल� म�� द� ओल�&डल� आ��, अश�&न� जगण��च� स�द� अल7क�र न���. त��&च� मdत�$ म�झ�� �स� ��ण�र अस̂ हव7�ललख� आ�� � ��ण�र". अस̂ ब�ल � हशश�प�ल ज�र ज�र�&न� ओरड कd षण�ल� आव��न द�ऊ ल�गल�. कd षण त��न&र उठल� व सगळ�� उपलसथ प��fण�� र�ज�&न� उद�श$न स�&ग$ ल�गल�, "अ�� र�ज�&न�, �� ब�द� भष झ�ल�ल� न�चकम� सव घर�ण���ल स�च� प�त आ��, त��च�� ह� व�गण��वरन �म�� समज$न र�� कW, �� �म�� आम�� सगळ��&च� शत$ आ��, जर� आपल��ल� त��ल� इज� करण��च� इच�� नसल� र� � स आग�व$ �� आ�� � आपण समस नdपगण स�&प प�� अ��च. त��च�� अस&ख� प�प कम� �ल क�&�J स�&ग�, आम�� प�गज��हष नगर�स ग�ल� ��� � समजल��वर आमच�� द�रक�वर च�ल$न ग�ल�. आहण � ज�ळ$न ट�कल�. जर� � म�झ�� बह�ण�च� म�लग� असल� र� ज�व�� र�ज� भ�ज रDव�च� दश न घ�ण��स ग�ल� अस�& ह�&न� �ल� करन हकत��क प��र�क��Yन� ठ�र म�रल� व हकत��क�&न� पकड$न स�खळद&ड�&न� कDद क�ल� व सव�च�� नगर�ल� घ�ऊन ग�ल�. त��च� पत��क कd त�� प�प��क आ��, ह� �लकट म�णस�&न� म�झ�� हपत��च� �ज म�ड�व� म�ण$न �ज�च� घ�ड� त��च� स&र#ण करण�र� प��र�कर� ब�स�व7 अस�&न� पळवल�, �� प�पकम� , हवभ$च��, (अ�$ रच��) पतन�बर�बर अत��च�र� म�ग� न� स&ब&7 करण��च� प�तन

Page 150: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

कर ���. ज�व�� द�रक� ज�ळल��वर � सRरव�कड� पर ���. र�ज� क� रश�च� सVग घ�ऊन �� त��च�� म�म�ल� बरब�द करन र�ह�ल� आ��. ह�&न� भद�ल� स�द� न�डल� आ��, हवश�ल�च� र�जकन�� ज�च� हवव�� क� रश�श� ��ण�र ��� �थ� त��च� सVग घ�ऊन �� ग�ल� व हल� बरब�द क�ल�. म� त��च� अन�क प�प� श�&पण� स�न कर ��� क�रण, म� त��च�� म��ल� स� आश�सन हदल� आ��. मल� ह�च� च�&गल� व�ट� कW, ह� सगळ�� ग�ष� आज ह� �ज�च�� हनहमत�न� ��थ� �म�� सगळ�� र�ज�&च�� सम# �� आ��. �म�� सगळ��&न� � म�झ� हक� द�ष कर� �� पत�# प��ण��स हमळ आ��. �म��ल� त��न� म�झ�� प�ठ� व�र करण��च� एक�� स&7� स�डल�ल� न��� ��स�द� हदस आ��. त��च� �� अहर�क� अ�&क�र क�ण�ल��� हवधन कर शक� म�ण$न त��च� व7 करण��हशव�� मल� द�सर� म�ग हदस न���. स̂ प��� त��&न� मल� आव��न हदल�ल� आ��च �व��& त�� जर म� त��च� व7 क�ल� र त��बदल क�ण�ल� क�&�J आ#�प आ�� क�& � स�&ग�. त��&न� क�ल�ल�� अश� सगळ�� प�प�&न� म� आ� #म� कर शकण�र न���. त��ल� म� एक तवरर मdत�$ द�ण�र आ��. ह� म$ख� ल� रलकमण� प�ह�ज� ���, पर&�, त��ल� � हमळ�ल� न���. जस̂ अ��ग��ल� व�द�च� ज�न प�प �� न���". वDश&प��न प�ढ� स�&ग�, व�स�द�व�च� � शबद ऐक�च त�� सभ� उपलसथ असल�ल� सगळ� र�ज� हशश�प�ल�ल� द�ष द�ऊ ल�गल�. � प��bन उनमत झ�ल�ल� � ��ड�च� र�ज�, कd षण�च� � स�&गण� �सण��वर न�ऊन त�� सगळ�� र�ज�&न� व कd षण�ल� स�&ग�, "अर ̂ कd षण�, �ल� ल�ज व�ट न��� हक&, �झ�� ब��क�च� व म�झ� अनDहक स&ब&7 ��� �� ह� समस पहष� र�ज�&न� स�&ग�&न�"? एक ग�ष ल#� ठ�व हक& $ र�ग�च�� भर� अथव� एरव��च�� पररलसथ�, $ म�झ� क�&���� व�कड� कर शक न���स. अश� रर�न� � प�पकम= हशश�प�ल ब�ल अस�&न� कd षण�ल� त��च� स�दश न च� आठव�. ज��च��प�ढ� क�&�J�� हटक न���. म�ठ� म�ठ� अस�र त��प�ढ� हटक$ शकल� नव��. त�� च��च� आठवण ���&च � म��प�प� स�दश न च� त��च�� ब�ट�वर आल� व गरगर� हफर ल�गल�. त��बर�बर � भगव�न त�� र�जसभ�ल� उद�श$न ब�ल�, "ऐक� पdथव�च�� र�ज�&न�, मल� म�फ कर�. ह�च�� आईल� हदल�ल�� शबद�पम�ण� म� त��ल� त��च� श&भर प�प& म�फ क�ल� आ�� व आ� त��ल� म�फ करण��च� मल� क�रण उरल�ल� न��� अश�स�ठ� हक&, त��&न� आ�

Page 151: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

रलकमण� बदलच� ब�ल$न एकश�एक�व� प�प क�ल� आ��. हव7� ललख��पम�ण� ह�च� मdत�$ म�झ�� ��� आ�� व म�ण$न म� आ� �म�� सगळ��&च�� सम# त��ल� �म�कड� प�ठवण�र आ��. एवढ� ब�लल��वर � पभ�व� च� कd षण�च�� ब�ट�वरन हनघ� व #ण� हशश�प�ल�च�� म�न�वर ल�ग� आहण त��च� हशर त��च�� 7ड�प�स$न व�गळ� ��ऊन ख�ल� पड�. हशश�प�ल एक�द� पच&ड वd# क�सळ�व� स� जहमन�वर क�सळ�. त�� 7ड�$न व हशर�$न � र�ज� प��� हक&, क�&�J पच&ड उजiच� स� ब���र पड$ ल�ग� व � कd षण�च�� प���कड$न त��च�� शर�र� घ�स�&न� � प���. � चमतक�र प��bन � सव र�ज� लसम� ���. त�� पस&ग� जर� आक�श� ढग� नव�� र� प�ऊस पड$ ल�गल�. ढग�&च� गडगड�ट अस� झ�ल� कW, पdथव� थरक�प$न ग�ल�. बर�च र�ज� � प��bन कd षण�कड� आm�� न� अव�क� ��ऊन प�� र�ह�ल�. क�&�J त��&च� �� च�ळ बसल� व क�&�J द� ओठ च�व ���. त��च पम�ण̂ अस̂�� ख$प ��� त��&न� कd षण�च�� स�मथ�� च� व��व� क�ल�. त���ल ज� वdश� क� ळ��ल ��� � ख$ष झ�ल�ल� हदस ���. क�&�� क�वळ र�ग�वल�ल� हदसल� र क�&�J गपप बसल�ल� हदसल�. हनरहनर�ळ�� र�ज�&च�� पहह��� हवहव7 ��त��. �थ� उपलसथ असल�ल� ऋष� कd षण�च� ग�णग�न कर ल�गल�. क�&�J स�लतवक पवdत�च� र�ज� कd षण�च� स�मथ� प��bन पसन झ�ल�ल� हदसल�. बर�च जण अश� व�गव�गळ�� पह���� द� � सभ�गd� स�ड$न ज�ऊ ल�गल�. त��न&र ��ल7ष�र त��च�� भ�व�&न� आद�श द�� हक& हशश�प�ल�च�� कल�वर�च� अ&त�हव7� ��ग� सनम�न�न� कर�व�. त�� दमघ�ष�च�� प�त�च� अश�रर�न� न�श झ�ल�. त�� पम�ण� त��च� अ&त�हव7� शसश�द पद�न� क�ल� ज��. त��न&र �थ� उपलसथ असल�ल� त��च� प�त त��च�� र�ज��च� उतर�ल7क�र� म�ण$न घ�ष� क�ल� ज��. त��न&र � �जहव7� प�व व स�र क�ल� ज��. त�� प�&डव�&च�� र�ज�� सव पक�रच� स�ख समdद� आल�. 7न, 7�न�, पश�7न सव क�&�� हवप�ल झ�ल� ��� व � सव त�� क�शव�च�� कd प�न� �� ���. �थ�वक�श � र�जस$� �ज स&पन झ�ल�. म��शहकम�न सRर� त��च�� च� गद� आहण स�र&ग 7न�ष� ह�&च�� स��य��न� � �ज प$ण करण�� मद कर ���. ब�क�च� सगळ� च�&गल� र�ज� ��ल7ष�र�ल� श�भ�च�� द� ���. सव हवरन̂ न���श� झ�ल� ���. श�वट� �ज�च�� अख�र�स � सन�न कर�. � सवtल� ब�ल�, "अर� प�&डव�, क�वळ

Page 152: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

च�&गल�� नहशब�म�ळ̂ $ त�� �शसव� झ�ल� आ��स. ��ल7ष�र�ल� सम�ट पद प�प झ�ल�. अजहमद� व&श�च� � सनम�न ���". त��न&र सव प��bण� र�ज� त��ल� ब�ल�, "अर� र�ज�, ह� �ज�म�ळ� �ल� म�ठ� 7�हम क श��स�द� हमळ�ल� आ��. $ त�� �झ�� म�&डललक र�ज�&च�स�द� त��$न सनम�न क�ल� आ��स. आ� आम�� आमच�� र�ज�� पर ज�ण��च� ठरवल� आ�� र� परव�नग� द�व�". � ऐकल��वर � च�&गल� र�ज� त��च�� भ�व�&न� आज� द�� कW, "�� र�ज� त��च�� मज=न� आपल�� ��थ� �ज� भ�ग घ�ण��स�ठ� आल� आ�� त��&च� �थ���ग� सनम�न करन त��&न� त��&च�� र�ज�� ज�ण��स�ठ� व�वसथ� कर�व� व त��&न� त��&च�� ��ग��पम�ण� आपल�� स�म�प�Y प���चवण��च� कर�व�". � आज� पम�ण म�न$न � सचचररत प�&डव त�� पम�ण� त�� र�ज�&च� �थ�हच गRरव ��ईल अस� प��bन त��&न� अलहबद� कर�. अश�पक�र� एक�क करन � र�ज� स�दरप$व क इ&दपसथ�$न हनघ$न ज��. 7dष�द�मन प�&डव�&च�� व�न� हवर�ट�ल� हनर�प द��. 7न&ज� �जस�न�ल� त�� प�ठ�प�ठ हनर�प द��. हभम हभषम�च���Yन� व 7dर�ष� �ल� हनर�प द��. स�द�व अशतथ�म� आहण द�ण�&न� हनर�प द��. नक� ल स�वल�&न� व त��&च�� म�ल�&न� हनर�प द��. दRपद�च� म�ल& त�� प��ड� र�ज�&च� हनर�प घ��. अश�रर�न� � #हत� र�ज� एक�म�ग�म�ग एक अस̂ आप�पल�� घर� हनघ$न ज��. त��न&र � ब�हण हनव� ण�च� हव7� झ�ल��वर आप�पल�� गd�� हनघ$न ज��. � सगळ� प��bण� ग�ल��वर � व�स�द�व ��ल7ष�र�ल� ब�ल�, "अर� क�&$प�त� , म�स�द� आ� �मच� हनर�प घ�ण��च� व�ळ आल� आ��. मल�स�द� द�रक�च� ओढ ल�गल� आ��. �झ�� थ�र नहशब�&न� �ल� उतम स�थ हदल� आ�� म�ण$न अस� �ज $ लसद कर शकल�स". � ऐकल��वर हवनम�न� व�क$ न � सम�ट द�म�दर�ल� ब�ल�. "�झ�� कd प�म�ळ̂ �� स�ध� झ�ल� �� म� प$ण �� ओळख$न आ��. �झ�� कd प�म�ळ̂ � सगळ� र�ज� मल� म�न�� द�ऊन र�ह�ल� �� म� क7��� हवसरण�र न���. �झ��म�ळ̂च आम��ल� त�� सगळ�� ख&डण� हमळ�ल�� आ��. आहण आम�� श�म& झ�ल� आ��. $ नसल�स कW, आम��ल� करम न���. �ल� ज�ण��च� परव�नग� द��&न� मल� गह�वरन ��� आ��. पर&�, �ल� �झ�� द�रक�ल�स�द� न��� द�व��च� आ�� �� आम�� समज$ शक�". � ब�लण� झ�ल��वर कd षण ��ल7ष�र� स� क�&�ल� भ�टण��स ज�� . �ल�

Page 153: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

ब�ल�, "अ�� म�झ�� आत�� आ� �झ� प�त सम�ट झ�ल� आ��. त��&च�� �श�ल� आ� म�� द� र�ह�ल�� न���. आ� म� म�झ�� घर� ज�ण��च� परव�नग� �झ��कड� म�गण��स�ठ� आल� आ��. र� � द�व�". त��न&र कd षण दRपद�च� हनर�प घ��. त��न&र सव�च�� बह�ण�च�, स�भद�च� हनर�प घ��. त��न&र � हनत��च� हव7� उरक$ न ब�हण�&न� प�ज�. त��&न� अर� द��. त��न&र त��च� स�रथ� दरक ढग�स�रख� सवरप असल�ल� त��च� रथ घ�ऊन ���. त��न&र � रथ�भ�व� एक पद#ण� कर� व न&र त�� चढ�. � द�रक�ल� हनघ�. त��च�� रथ�म�ग� प�&च प�&डव प��� च�ल हनघ� � स�म�प�Y ज��. कd षण थ�ड� प�ढ� ग�ल��वर त��च� रथ थ�&बव�. रथ�$नच � ��ल7ष�र�ल� ब�ल�, अर� र�ज�ल7र�ज� आ� $ �झ�� पज�वर ल# द� आहण त��न� स�ख� कर�व�स. ̂च �झ� क�� आ�� � करहशल र �झ�� र�ज�� क7��� क�&�J कम� ��ण�र न���. ज�� र�ज��च� र�जकi आपल� क व� ��ग� पक�र� प�र प�ड न��� त��&च�� र�ज��वर हनसग रष ��� म�ण$न �झ� पज� स�ख� र�ह�ल अस� प��. ज� �ल� म�न� त��&च� आदर कर, त��&च�� सगळ�� ��ग� म�गण��कड� ल# ठ�व. जस� इ&द द�व�&च� ह� प��� स� $ �झ�� जन�च� प��व�स. ह� �ज�न&र �झ� जब�बद�र� व�ढल� आ�� � ल#� अस$ द�". एवढ� स�&ग$न मग � कमलन�न� जन�द न द�रक�स�ठ� तवरर हनघ$न ग�ल�. सगळ� ग�ल� र� द ��o7न, र�ज� स�वल व त��च� म�लग� आहण शक� न� �थ�च वस�ल� त�� सवग=� म��ल� र�ह�ल� ���.बहर�#स म�त �स अस� क�रण त�� �ज�च�� दरम��न ज� हशश�प�ल�च� व7 झ�ल� त��म�ळ̂ प�&डव�&वर भहवष�� म�ठ� ग&ड�&र& ��ण�र ���. अश�रर�न� सभ� पव� �ल हशश�प�ल व7�च� प&च�च�ळ�स�व� भ�ग स&पल�.

म��भ�र सभ�पव ख&ड पह�ल� सम�प

Page 154: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

भ�ष�&रक�र�च� पररच� - म� अश�क क�ठ�र�, म�झ�� व��च� ७६ वषi झ�ल� आ��. ग�ल� हकत��क वषi म� हवहव7

प�च�न गथ�&च� एक क� ��ल म�ण$न अभ��स कर अस�. त�� क�ळ� मल� समजल� कW,

आपल�� प�च�न हश#ण पद� च�र ग&थ�&च� म�तव ���. त�� मन�समd�, म��भ�र,

र�म��ण आहण ��गव�लसष �� म�तव�च� ���. आपल�� प$व=च�� हश#ण पद� ह� ग&थ�&च�

व�चन करण��च� पथ� ���. न&रच�� क�ळ� इ&गज�&न� त��&च� हश#ण पद� ��थ� रजवल�

व आपल� प�ठश�ळ� पद� स&प�ष� आल�. आपल�� हश#ण पद� अ#र ओळख,

हन�श�स, गहण एवढ�च हशकवल� ज�. त��हशव�� हशक�&न� घ�क&पट� करण��च� म�तव

���. � सगळ� आ� इह��स जम� झ�ल�ल� असल� र� त��च� उप��क� न�क�र� ��ण�र

न���. म�ण$न एक प�तन म� कर�व��च� ठरवल�. म� एक अहस�म�न� अभ��सक आ�� र�

व��स&ग म�ठ� आ��. त�� पम�ण�, मन�समd� पथम ई-स�ह�त�च�� म�ध��म�न� �म��ल� हदल�.

त��च� च�&गल� सव�ग झ�ल� आ��. त��म�ळ̂ म�झ� उतस�� व�ढल� आहण म��भ�र�च�, 'जस�

आ�� स�', अश�पक�रच� भ�ष�&र आ� द� आ��. त��च� स�7�रणपण� २५ ख&ड ��ण�र

आ��. स&प$ण म��भ�र ��ण��स बर�च अव7� ल�गण�र आ��. इर म&डळ� म��भ�र�च� भ�ष�&र कर�&न� त��च� आक�र आट�पश�र करण��स�ठ� त���ल हशकवण$क�च� भ�ग व�थ समज$न स�ड$न क�वळ कथ�भ�ग�च�च भ�ष�&र कर� त��म�ळ� एक शD#हणक प�सक

म�ण$न अस̂ भ�ष�&र र�� न���. म� सगळ�� हन�श�स हशकवण��� कथ� जश�च�� श�

ठ�वल�� आ��. क�&�J ज�ग� हवष� समजण� स�प� व��व� म�ण$न म� ट�प� हदल�� आ��

क�रण मल� म�ह� आ�� हक&, ह�च� व�चन करण�र� मर�ठ� भ�हषक स�म�न� आ��. क�ण�

हवद�न व�चक अस�ल र त��ल� त�� ट�प�&च� गरज व�टण�र न���.

आ� थ�ड� म�झ��बदल द� आ��. स� प��� अश� क�म� क�ण� स&सकd च� प�ध��पक असल� प�ह�ज� अस̂ क�ण�ल� व�ट�ल मग म� एक इ&लजन�अर क�& �� क�म कर आ�� अस�

पश पड�ल पण त��च� उतर अस̂ आ�� हक&, एवढ� म�ठ� क�म करण��स क�ण� ��र ��

Page 155: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

न��� आहण � स�द� फ� कट करण�र� हवद�न मल� हमळ�ल� न���. ज�� क�ण�ल� म� त��च� म�तव स�&हगल� � सगळ� त�� क�म�स�ठ� भरप$र म�न7न म�ग$ ल�गल� मग म� ठरवल�

आपणच � कर�व�. ग�ल� २५ वषi & म� हनवdत ज�वन जग आ��, बर�च सम� म�झ��कड� आ�� मग आपणच �� कर�व� अश� हवच�र�&न� � कर�व��स घ�ल� व पथम मन�समd� हदल�

आ� म��भ�र द�ण��च� प�तन च�ल$ आ��. त��स�ठ� दDव��ग�&न� ई-स�ह�त� स�रख��

ध���व�द� म&डळJच� स�थ हमळ�ल��म�ळ̂ म�झ� उतस�� हदग�हण झ�ल�.

१९८५ प�Y म� म�झ� उद�ग कर ���. क�रख�न� भ�ई&दरल� व र��ण�र च̂ब$रल� त��म�ळ̂ ��ण��ज�ण��च� दगदग म�झ�� पकd �ल� झ�पल� न��� व म� हद��च�� झटक��न�

आज�र� झ�ल�. त��न&र ड:कटर�च�� सलल��न� म� सगळ� उद�ग ब&द करन घर� बसल�.

थ�ड� बच क�ल� ��� त��च�� ज�र�वर आज म� म�झ� स�7� ज�वन जग आ��. पDश�प�ठ�

ल�गण��च� सवभ�व म�झ� म�ळ�च न���. स�रव��प�स$न व�चन�च� �&द ��� त�� कथ�

क�द&ब�� व�चण�� रस नव��. म� क�&�J म�ह�� द�ण�र� ग&थच व�च अस̂. त��म�ळ̂ अन�क हवष��&च� व��स&ग झ�ल� त�� �� च�र प�सक प�ढच�� हपढ�स हवश�ष उप��क ठर�ल अस�

मल� ज�णव$ ल�गल� �व�� त��&च� भ�ष�&र� करण��च� ठरवल�. त�� व�हर�क म�झ� ललख�ण

श�� हवष��& बर�च आ��. क:&हटन̂टलच� कD. रतन�कर क� लकण= ह�&न� आग�प$व क म�झ��

कड$न 'स̂हद� ख हनहम � उद�ग', न�&व�च� प�सक लल�bन घ�ल�, मर�ठ��ल �� पह�ल�

खहवष�क प�सक आ��. त��च�� च�र आवdत�� झ�ल�� आ��. बहळर�ज� म�लसक�च� स&प�दक भ�सल� ह�&च�� आग��म�ळ̂ त��&च�� म�लसक�& म� १९९२ � २००५ प�Y

श�क��Yन� श��च� पदश�र हश#ण एक� ल�खम�ल�च�� द�र� हदल� आ��. त�� ६५ ल�ख

लल��ल�. त�� हशव�� स&प�दक भ�सल��&च�� आग��म�ळ̂ हनसग श��च� &त हशकवण�र� एक

अभ��स�म, 'व��व��ररक हनसग श�� अभ��स�म' ��र करन � सवखच�Yन�

श�क��Yस�ठ� १९९४ स�ल� उपलब7 क�ल�. त��म�ळ̂ आपल�� म��र�ष� � हनसग श��च�

पच�र झ�ल�. आ� ह� उ�रव�� ज�व��& शर�र स�थ द�ण�� क� चर�ई कर ल�गल� आ��,

Page 156: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

म�झ� सगळ� ल# आपल�� ह�&द$ म�न��&च� मर�ठ� म�णस�ल� पररच� करण��वर आ��.

त��स�ठ� म��भ�र, र�म��ण व ��गव�लसष ह�&च� 'जस� आ�� स̂' अन�व�द करण��वर भर

आ��. म�झ� ज��हष श�स�च� ज�न च�&गल� आ��. त��पम�ण� जर ग�ष� ��ण�र अस�ल र

म� २०२० न&र नस�न. त��स�ठ� �� सगळ� उप�म लवकर� लवकर उरकण��च� म�नस

आ��.

आ� क�ण�ल� पश पड�ल कW, �� इ&लजहन�रJगच� म�ण$स श��वर कस̂ लल���? त�� बदल

थ�ड� लल���. म�झ�� क�रख�न�� ब�f�क क�मग�र उरण, अललब�ग, वसईच� ���. हश#ण

ब��च� पण एक�द� अवज�र कस̂ व�पर�व��च� � हशकवल� हक&, � त�� लवकरच हनषण�

�� ���. त�� म�ल�&न� म� हवच�रल� हक&, � एवढ� �fश�र अस$न�� श�� क�& कर न���?

त��&च� एकच उतर अस̂, म�लक श�� भ�ग न���. मग म� ठरवल̂ श��श�स�च� अभ��स

कर�व��च�. अभ��स�च�च �&द असल��म�ळ̂ � स�र झ�ल�. त�� मल� लवकरच समजल�

कW, श��च� स&ब&7 ब:टन� प�#� म����ब��:ल:ज�श� ज�स आ��. मग म� त�� हवष��च�

अभ��स करन त�� लवकरच प�र&ग झ�ल�. त�� अभ��स�पम�ण� म� क�&�J &त हवकलस

क�ल� व � अजम�वण��स स�रव� क�ल�. त�� अप�#�पम�ण� पररण�म हमळ$ ल�गल� त��पम�ण�

एक श��&त हवकलस �� ग�ल�. म�झ�� क�मग�र�च�� श��वर म�झ� प��ग �� ���, त��

म�झ� पDस� ल�ग ��� व त��&च� क� ट$ &हब� क�म कर ���. त��व�ळ� म� च�&गल� रण ���

व उतस��स�द� ���. म�झ�� &त�न� श�� उतम ��� �� म� समजल� व � सगळ� �थ�च

स&पल�. � सगळ� १९८२ � १९८५ अश� स�ल� झ�ल� ���. म�स�द� � सगळ� हवसरन

ग�ल�. पर&�, १९९२ स�ल� म�ठ� द �षक�ळ पडल� ��� म��र�ष� � त��व�ळ� म� एक दष�

ट�व��वर प�ह�ल�, त�� एक ग�म�ण मह�ल� एक� ख�ल हव��र� उरन व�ट�न� प�ण�

क�ढ$न ब�लद� भर ���. त��व�ळ� मल� र��वल� न��� व हवच�र क�ल�, म�झ�� ज�न�च�

जर उप��ग ��ण�र नस�ल र क�� क�म�च� � ज�न. म� एक ल�ख लल��ल� व दDहनक

नवशहकल� प�ठवल�. � ल�ख त��&न� पलसद क�ल� न���. मग म� � ल�ख बळ�र�ज�

Page 157: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

म�लसक� प�ठवल�. त�� � ��प$न आल�. स� प��� नवशहकन�स�द� � पलसद क�ल�. त��न&र बहळर�ज�च�� व�चक�&च� पश हवच�रण� स�र झ�ल� व म� म�झ� श��च� ज�न त��&न�

त�� म�लसक� ल�ख लल�bन द�ऊ ल�गल�. अश�रर�न� म�झ� श�� ललख�ण भरप$र झ�ल�.

त��बदल आ7� लल��ल� आ��.

आ� थ�ड� म�झ�� बल:गप�सट बदल लल���. ह�&द$स�न� २००८ स�ल� इ&टरन�टवर

बल:ग स�र झ�ल� व म� त�� म�झ� बल:ग स�र क�ल�. म�झ�� ल´स� 7म� बदलच�� व�दगस

पर&� श�सश�द हवच�र�&म�ळ̂ पह�ल� बल:ग ब&द झ�ल�. म�झ� प$व= प�&च बल:ग ���. त�� म�

अभ��स�&न� ज� स&श�7न करन श�7$न क�ढ अस̂, � लल���. त�� अन�क हवष��वर�ल

म�झ� स&श�ल7 स�ह�त� पलसद कर अस�. त�� ब�हण 7म , जDन 7म , ल´स� 7म ,

इसल�म, अथ , न���, हन�श�स, र�जक�रण अश� हवष��&वर बर�च लल�� अस�. � �म��

व�च$ शक�. एकच बल:ग मर�ठ� आ�� ब�क�च� इ&गज� आ��. लसल�क:न म7�ल बल:ग इसल�म बदलच�� म�झ�� स&श�7न�च� श�सश�द ललख�ण आल��न&र � बल:ग ब&द झ�ल�

आ��. ग�गलवर�ल बल:ग म�त ज�र� च�ल$ आ��. म�झ� अश� हवष��वर�ल हवच�र न�क�र� ��ण�र न��� अस̂ सत��ल� 7रन असल��म�ळ� ज�व��& मल� क�ण� हवर�7 कर� �व��&

त��&न� म� नमपण� स�&ग�, कd प�� म�झ��वर अब�न�कस�न�च� द�व� कर�व�, � झ�ल� हक&, �

ल�क गपप ���. क�रण, जर � स� द�व� कर� र त�� ̂च �रण��च� स&भव ज�स

अस�. एवढ�च न��� र त��&च�� ख�ट�पण�च� ज�ह�र बभ� ��ईल � त��&न�

परवडण��स�रख� नस�. म� पच�रक� थ�ट�च� ललख�ण कर न���. ज� समज� �

हवज�न�च�� आ7�र�न� लसद करनच लल���, आजच�� क�ळ� अस̂ ललख�ण ब�� च

गट�&न� आवड न���. ब�� च ल�क�&च� ख$नस�द� झ�ल� आ�� �� आपण ज�ण�च, म�ण$न

म� शक�र म�झ��बदल क�&�J लल�b इलच� न���. सत��प�#� स�इसकरच� आज जम�न�

आ��. म�झ� ज�वन��ल अन�भव लल��ल� र � एक व�चन�� प�सक ��ईल पण त�� सव

व�दगस हवष� प�ढ� ���ल. म� म�&डल�ल� क�ण��� म�द� आजवर क�ण�ल��� ख�ट�

Page 158: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

ठरव� आल�ल� न���. ज�� ज��, जDन 7म� बदलच� व�द स�&ग� एक उद��रण म�ण$न,

१९०२ मध�̂ सर जगद�शच&द ब�स ह�&न� वDज�हनक प�र�व� द�ऊन ज� लसद�& म�&डल� त��च�

प�र�व� द�ऊन म� लल��ल� कW, �ल� ज� जDन 7म पच�र� आ�� � �न �ज�र वष� प$व=च��

अड�ण�पण�वर आ7�रर आ��, त���ल सगळ̂च हवच�र अज�न�7�र� म�ण$न ख�ट�

आ��. एवढ�च न��� र व�व��ररक ज�वन� � 7म प�ळण� क�वळ अशक� आ��. त��म�ळ̂

जDन उखडल� पण स�दDव�न� � ख$नखर�ब� करण�र� नसल��म�ळ̂ व�चल�.

श�वट� म�झ�� ब�� बदल लल���. म�ळ�च म�झ� पकd � �ळ�म�स� अस� त�� २०१० स�ल� ब�सटच�� बसन� मल� ५० फ$ ट ल�&ब फ�कल��म�ळ̂ प�र� ज��ब&द झ�ल�

���. म̂द$ल� आघ� झ�ल��म�ळ̂ म�झ� समरणशक� ग�ल� ���. द�न बरगड� �टल��

��त��. म�झ� श�च व म�त ह�&वर हन�&तण र�ह�ल� नव��. द�ड वष स̂च ग�ल�. त��व�ळ� म�झ�

व� ६८ ���. क�वळ दDव बलवतर म�ण$न आज म� प$व व झ�ल� आ�� र� क�ठल����

व��न�न� पव�स करण��स परव�नग� न���. म�ण$न म� क�ठ��� ज� न���. ग�ल�ल� समdह प�नt

आल� व आ� सगळ� बर� च�लल� आ��. त�� क�ळ��ल अन�भव हवश�षकरन म�झ�� ज�न

स�7न�च�, म�ठ� र�चक आ��. $� स एवढ� प�र�.

ई-स�ह�त�च�� पद�ल7क���Yच�� आग��म�ळ̂ �� म�झ��बदल� खर� म�ह�� सहवसरपण�

हदल� आ��. जर शक� अस�ल र त���ल मजक� र� बदल न कर� � पलसद�स र��व�.

अश�क क�ठ�र�,

२३- २ २०१८

[email protected] ,[email protected]

ई स�ह�त� पहष�न -

Page 159: महभरत...रचन तआ 7 च अस र तच उलख तक ळ ल जन व बद सह त हनहmच आल अस. बदल सख म न अस ^ सब˘7

मर�ठ� भ�ष� आ� झ�प घ�ण��च�� म$ड मध�� आ��. रडण��� कड� ल# नक� द�ऊ. मर�ठ�

क7�च नव�� इक� व�चक आ�� आ�. प�व= प�सक�च�� एक� आवdत�च�� �ज�र न

�ज�र प� ��पल�� ज�. प�&च �ज�र म�णज� ड�क��वरन प�ण�! आ� ई प�सक�&च��

जम�न�� एक एक प�सक प�च ल�ख व�चक�&प� ज� आ��. वष� ल� अ7� क�ट�

ड�ऊनल�ड ���. व�चक एकम�क�&न� परसपर ऑड र कर�. व�टस अप, ई म�ल, ऍपप,

बल�� ट�थ, व�बस�ईट, प�नड� �ईव�, लसड� अश� अस&ख� म�ग�Yन� प�सक& व���रल व���ल�

ल�गल� आ��. स�स�ट स�टल मर�ठ�च& व�र. ख�ड�प�ड�&च�� गल�ब�ळ�&प�स$न � जग�च��

प�ठ�वर�ल पत��क द�श�. र:क�टच�� व�ग�&न� स�स�ट स�टल�ल�� मर�ठ�च�� ग�ड�ल� आ�

क�ण� थ�&बव$ शक न���. �� 7$म7डक ��&� स��भ�ग� व��. आपल�� ओळख�च��

मर�ठ� स�#र�&न� �� ओढ�. त��&च� ई म�ल पत�, व��टसप न&बर आम��ल� प�ठव�. �म��

हक��� व�चक आण�. � श&भर आण�ल आहण � �ज�र आण�ल. �मच�� व��टसप

ग�पम7$न ��च� ज�ह�र� कर�. आपल��ल� क� ठल� प�सक& व�चक�&प�Y प���चव��च�

आ�� � आपल��ल� हटव��, प�परच� ज�ह�र� परवड न���. आमच� व�चक ��च आमच�

ज�ह�र� एज&ट. �च आमच� �कद. मर�ठ� भ�ष�च� �कद जग�ल� द�खव$न द�ऊ.

ई स�ह�त�च� प�सक� www.esahity.com वरन ड�ऊनल�ड कर�.

[email protected] ल� कळव$न ई-म�लन� म�&गव�. हक&व� 7710980841�� न&बर

स�व� करन ठ�व�, �� न&बरल� �मच� न�&व�न� Whatsapp करन प�सक� whatsapp म�गi

हमळव�.

लल&क ई स�ह�त�च� app.https://play.google.com/store/apps/details?id=com.

esahity.www.esahitybooks ह� लल&कवर उपलब7 आ��. � download कर�. ��

सव म�फ आ��.

7न�व�द