नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च...

48
नलोपाानम - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 1 – www.sanskritweb.de नलोपाानम बृहद उवाच। आसीाजा नलो नाम वीरसनसतो बली। उपपो गणैिरै पवानकोिवदः॥ -५०-१॥ अितनजाणा मि दवपितयथा। उपयपिर सवषामािद इव तजसा॥ -५०-२॥ यो वदिवरो िनषधष महीपितः। अियः सवादी महानौिहणीपितः॥३-५०-३॥ ईितो वरनारीणामदारः सयतियः। रिता धिना साािदव मनः यम॥ -५०-४॥ तथैवासीिदभष भीमो भीमपरामः। शरः सवगणैयः जाकामः चाजः॥ -५०-५॥ जाथ पर यमकरोसमािहतः। तमगिषदमनो नाम भारत॥ -५०-६॥ भीमः जाकामोषयामास धमिवत। मिहा सह राज सारण सवचसम॥ -५०-७॥ तै सो दमनः सभायाय वर ददौ। कार कमारा ीनदाराहायशाः॥ -५०-८॥ दमय दम दा दमन सवचसम। उपपाणैः सवभमाीमपरामान॥ -५०-९॥ दमयी पण तजसा यशसा िया। सौभायन लोकष यशः ाप सममा॥ -५०-१०॥ अथ ता वयिस दासीना समलकृ तम। शत सखीना तथा पयपा शचीिमव॥ -५०-११॥ ाजत भैमी सवाभरणभिषता। सखीम ऽनवा िवौदािमनी यथा। अतीव पसपा ीिरवायतलोचना॥ -५०-१२॥ दवष यष तापवती िचत। मानषिप चाष पवा ता। िचमािथनी बाला दवानामिप सरी॥ -५०-१३॥ नल नरशालो पणाितमो भिव। कप इव पण मितमानभवयम॥ -५०-१४॥ ताः समीप नल शशसः कतहलात।

Upload: others

Post on 15-Sep-2019

12 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 1 – www.sanskritweb.de

नलोपाानम ् बहृद उवाच। आसीाजा नलो नाम वीरसनसतो बली।े ु उपपो गणिैर ैपवानकोिवदः॥ु ३-५०-१॥ अितनजाणा मि दवपितयथा।ु े ं ेू उपयपिर सवषामािद इव तजसा॥ु े ३-५०-२॥ यो वदिवरो िनषधष महीपितः।े े ु अियः सवादी महानौिहणीपितः॥३-५०-३॥ ईितो वरनारीणामदारः सयतियः।ु ं े रिता धिना ः साािदव मनः यम॥ं े ु ् ३-५०-४॥ तथवैासीिदभष भीमो भीमपरामः। ु शरः सवगणयैः जाकामः स चाजः॥ू ु ु ३-५०-५॥ स जाथ पर यमकरोसमािहतः। ं ु तमगिषदमनो नाम भारत॥ ३-५०-६॥ त स भीमः जाकामोषयामास धमिवत।ं ् मिहा सह राज सारण सवचसम॥े े ु ् ३-५०-७॥ त ैसो दमनः सभायाय वर ददौ। ं

कार कमारा ीनदाराहायशाः॥ं ंु ु ३-५०-८॥ दमय दम दा दमन च सवचसम।ं ं ं ु ् उपपाणःैु सवभमाीमपरामान॥ ् ३-५०-९॥ दमयी त पण तजसा यशसा िया।ु े े सौभायन च लोकष यशः ाप सममा॥े े ु ु ३-५०-१०॥ अथ ता वयिस ा दासीना समलकृतम।ं े ं ं ् शत सखीना च तथा पयपा शचीिमव॥ं ं ेु ३-५०-११॥ त ाजत भमैी सवाभरणभिषता।े ू सखीम ऽनवाे ी िवौदािमनी यथा।ु अतीव पसपा ीिरवायतलोचना॥ं ३-५०-१२॥ न दवष न यष तापवती िचत।े े ेु ु ू ् मानषिप चाष पवा न च ता।ु ु ुे े ू िचमािथनी बाला दवानामिप सरी॥े ु ३-५०-१३॥ नल नरशालो पणाितमो भिव। े ु कप इव पण े मितमानभवयम॥ू ् ३-५०-१४॥ ताः समीप त नल शशसः कतहलात।े ं ंु ु ु ू ्

Page 2: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 2 – www.sanskritweb.de

नषैध समीप त दमय पनः पनः॥े ु ु ु ३-५०-१५॥ तयोरकामो ऽभवतोः सतत गणान।ू ं ु ् अो ित कौय स वधत यः॥ं े ३-५०-१६॥ अशवलः काम तदा धारियत दा।ु ं ं ु अःपरसमीु प वन आ रहोगतः॥े े ३-५०-१७॥ स ददश तदा हसाातपपिरदान। ं ् वन िवचरता तषामक जाह पिणम॥े ं े े ं ् ३-५०-१८॥ ततो ऽिरगो वाच ाजहार तदा नलम।ं ् न हो ऽि त राजिरािम िह त ियम॥े े ् ३-५०-१९॥ दमयीसकाश ा कथियािम नषैध।े ं यथा द पष न सा मित किहिचत॥ं ं ंु ् ३-५०-२०॥ एवमतो हसमसज महीपितः।ु ुं त त हसाः सम िवदभानगमतः॥े ं ंु ु ३-५०-२१॥ िवदभनगर गा दमयादािक। े िनपत गः सा ददशाथ तागान॥े ेु ् ३-५०-२२॥ सा तानतपा ैा सिखगणावृु ता। ा हीत खगमारमाणोपचम॥ुं ं े ३-५०-२३॥ अथ हसा िवससपृः सवतः मदावन।ं ेु एकैकशतः काासामपावन॥ं ु ् ३-५०-२४॥ दमयी त य हस समपाधावदिक।ु ुं ं ं े

स मानष िगर कृा दमयीमथावीत॥ु ं ् ३-५०-२५॥ दमयि नलो नाम िनषधष महीपितः।े ु अिनोः सशो प न समा मानषाः॥े ु ३-५०-२६॥ त व ैयिद भाया भवथा वरविणिन। ं े सफल त भव प चद समम॥ं े े ं े ं ेु ३-५०-२७॥ वय िह दवगवमनोरगरासान।ं े ु ् वो न चाािभपवथािवधः॥ ू ३-५०-२८॥ चािप र नारीणा नरष च नं ं ं े ु लो वरः। िविशाया िविशन सगमो गणवावत॥े ं ेु ् ३-५०-२९॥ एवमा त हसन दमयी िवशा पत।ु ु ं े ं े अवी त हस तमव नल वद॥ं ं ं े ं ं ३-५०-३०॥ तथाडजः का वदैभ िवशा पत।े ं ं ेु पनराग िनषधाल सव वदयत॥ु े े ् ३-५०-३१॥ बहृद उवाच। दमयी त ुता वचो हस भारत।ु ं तदा भिृत ना नल ित बभव सा॥ं ू ३-५१-१॥ ततिापरा दीना िववणवदना कृशा। बभव दमयी त िनःासपरमा तदा॥ू ु ३-५१-२॥ ऊिानपरा बभवोदशना। ू न शासनभोगष रित िवित किहिचत॥े ंु ् ३-५१-३॥

Page 3: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 3 – www.sanskritweb.de

न न न िदं वा शत हा हित वदती मः।े े े ु तामा तदाकारा सा जिरितःै॥ं ं ु ३-५१-४॥ ततो िवदभपतय दमयाः सखीगणः। े वदयत ना दमय नरर॥े ं े ३-५१-५॥ ता नपृितभमो दमयीसखीगणात।ु ् िचयामास ताय समहा सता ित॥ ु ुं ं ३-५१-६॥ स समी महीपालः ा सता ायौवनाम।ं ंु ् अपयदानः काय दमयाः यवरम॥ ं ् ३-५१-७॥ स सिनपातयामास महीपालािशा पत।ं ं े अनभयतामय वीराः यवर इित भो॥ु ू ं ं ३-५१-८॥ ा त पािथवाः सव दमयाः यवरम।ु ु ं ् अिभजमदा भीम राजानो भीमशासनाु ं त॥्३-५१-९॥ हरथघोषण नादयो वसधराम।े ं ु ् िविचमााभरणबैलैयःै लकृतःै॥ ं ३-५१-१०॥ एतिव काल त पराणाविृषसमौ।े े ु ु अटमानौ महाानािवलोकिमतो गतौ॥३-५१-११॥ नारदः पवतवै महाानौ महातौ। दवराज भवन िविवशात सपिजतौ॥े ं े ु ू ३-५१-१२॥ ताविचा सहातः कशलमयम। ु ् पानामय चािप तयोः सवगत िवभः॥ं ं ु ३-५१-१३॥

नारद उवाच। आवयोः कशल दव सवगतमीर।ु ं े लोक च मघव नपृाः कशिलनो िवभो॥े ृ े ु ३-५१-१४॥ बहृद उवाच। नारद वचः ा प बलवृहा।ु धमाः पिृथवीपा लाजीिवतयोिधनः॥३-५१-१५॥ शण िनधन काल य गपराखाः।े ं े े ु अय लोको ऽयषा यथवै मम कामधक॥ं े ं ु ् ३-५१-१६॥ न त ियाः शरा न िह पयािम तानहम।ु े ू ् आगतो महीपालानितथीियताम॥३-५१-१७॥ एवम शण नारदः भाषत।ु ु े ण म ु े भगवन न य महीितः॥े े ३-५१-१८॥ िवदभराजिहता दमयीित िवता। ु पण समिताा पिृथा सवयोिषतः॥े ं ३-५१-१९॥ ताः यवरः श भिवता निचरािदव।ं त गि राजानो राजपा सवशः॥ु ३-५१-२०॥ ता रभता लोक ाथयो महीितः।ं ंू काि िवशषण बलवृिनषदन॥े े ू ३-५१-२१॥ एतिमान त लोकपाला सािकाः।े ु आजमदवराज समीपममरोमाः॥ु ३-५१-२२॥

Page 4: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 4 – www.sanskritweb.de

ततवः सव नारद वचो महत।ु ु ् ा चवैावा गामो वयमत॥ु ु ु ३-५१-२३॥ ततः सव महाराज सगणाः सहवाहनाः । िवदभानिभतो जमय सव महीितः॥ ु ३-५१-२४॥ नलो ऽिप राजा कौय ा राा समागमम।े ंु ् अगददीनाा दमयीमनतः॥ु ३-५१-२५॥ अथ दवाः पिथ नल दशभतल ितम।े ं ेु ू ् साािदव ित मा मथ पसपदा॥ं ं ंू ३-५१-२६॥ त ा लोकपालां ेाजमान यथा रिवम।ं ् तिवगतसका िविता पसपदा॥ु ं ं ३-५१-२७॥ ततो ऽिर िव िवमानािन िदवौकसः।े अवषैध राजवतीय नभलात॥ु ं ् ३-५१-२८॥ भो भो नषैध राज नल सतो भवान।े ् अाक क साहा तो भव नरोम॥ं ंु ३-५१-२९॥ बहृद उवाच। तः िताय नलः किर इित भारत।े अथनैािरप कृतािलरवितः॥३-५२-१॥ क व ैभवः कासौ याह त ईितः।े ं िक च त मया काय कथय यथातथम॥ं ं ् ३-५२-२॥ एवम नषैधन मघवाभाषत।ु े े

अमरा ैिनबोधाामयथमागतान॥ ् ३-५२-३॥ अहिमो ऽयमि तथवैायमपापितः।ं शरीराकरो नणॄा यमो ऽयमिप पािथव॥ं ३-५२-४॥ स व ैमागतानामय ैिनवदय।े लोकपालाः सहाा समायाि िदवः॥े ं ३-५२-५॥ ािमि दवाा शो ऽिवणो यमः।ु े ं तषामतम दव पित वरये ं े ं े ह॥३-५२-६॥ एवमः स शण नलः ािलरवीत।ु े ् एकाथसमवत मा न षियतमहथ॥ े ं ं े ु ३-५२-७॥ दवा ऊचः।े ु किर इित स पवमास नषैध।ं ु ुू न किरिस का ज नषैध मािचरम॥ं ् ३-५२-८॥ बहृद उवाच। एवमः स दवैनैषधः पनरवीत।ु ुे ् सरिु तािन वमािन व कथमह॥े े ं ेु ु ३-५२-९॥ वसीित त शः पनरवाभाषत।े ं ेु जगाम स तथा दमया िनवशनम॥े ेु ् ३-५२-१०॥ ददश त वदैभ सखीगणसमावतृाम। ् ददीमाना वपषा िया च वरविणनीम॥े ं ु ् ३-५२-११॥ अतीव सकमारा तनमा सलोचनामु ु ु ुं ।्

Page 5: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 5 – www.sanskritweb.de

आिपीिमव च भाः शिशनः न तजसा॥े े ३-५२-१२॥ त वै ववधृ कामा चाहािसनीम।े ं ् स िचकीषमाण धारयामास यम॥ं ु ् ३-५२-१३॥ तता नषैध ा सााः परमानाः।ं ं आसनः समतजसा त धिषताः॥े े ेु ु ३-५२-१४॥ शशस सीतां ु ु नल ता िवयािताः।ं न चनैमभाष मनोिभिचयन॥्३-५२-१५॥ अहो पमहो कािरहो धयै महानः। को ऽय दवो न यो न गव न भिवित॥ं े ु ु ु ३-५२-१६॥ न न शवि ाहतमिप िकचन।े ं ंु ु तजसा धिषताः सवा लावो वरानाः॥े ३-५२-१७॥ अथनै यमानव ितपवािभभािषणी।ं े ू दमयी नल वीरमभाषत िविता॥ं ३-५२-१८॥ क सवानवा मम यवधन।ं ाो ऽमरवीर ातिमािम त ऽनघ॥ु े ३-५२-१९॥ कथमागमन चह कथ चािस न लितः।ं े ं सरित िह म वम राजा चवैोशासनः॥ु ं े े ३-५२-२०॥ एवम वदैा नला वाच ह।ु ुु ं नल मा िवि कािण दवतिमहागतम॥ं ं े ् ३-५२-२१॥ दवाा ािमि शो ऽिवणो यमः।े ं ु

तषामतम दव पित वरय शोभन॥े ं े ं ं े ३-५२-२२॥ तषामव भावन िवो ऽहमलितः।े े े िवश िह मा किापयां ं वारयत॥्३-५२-२३॥ एतदथमह भ िषतः सरसमःै। ं े े ु एता शभ बि क यथिस॥ु ु ु ुे ं े ३-५२-२४॥ बहृद उवाच। सा नमृ दवः ह नलमवीत।े े ् णय यथा राजि करवािण त॥ं ं े ३-५३-१॥ अह चवै िह यामाि वस िकचन।ं ंु सव तव िव क णयमीर॥ ं ु ३-५३-२॥ हसाना वचन या दहित पािथव।ं ं ं ं त िह मया वीर राजानः सिनपाितताः॥ृ े ं ३-५३-३॥ यिद चजमाना मा ाािस मानद।े ं ं िवषमि जल रमाा तव कारणात॥ं ं ेु ् ३-५३-४॥ एवम वदैा नलाु ु ंवाच ह।ु ित लोकपालष कथ मानषिमिस॥ु े ंु ु ३-५३-५॥ यषामह लोककृतामीराणा महानाम।े ं ं ् न पादरजसा तो मन तष वतताम॥ु ुे े ् ३-५३-६॥ िविय ाचर दवाना मृमृित।ं े ं ु ािह मामनवाि वरय सरोमान॥ु ् ३-५३-७॥

Page 6: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 6 – www.sanskritweb.de

ततो बाकला वां च दमयी शिचिता।ं ु ाहरी शनकैनल राजानमवीत॥ ं ् ३-५३-८॥ अपायो मया ो िनरपायो नरर।ु े यन दोषो न भिवता तव राजथचन॥े ं ३-५३-९॥ चवै िह नर दवाािपरोगमाः।ं े े ु आया सिहताः सव मम य यवरः॥ु ं ३-५३-१०॥ ततो ऽह लोकपालानां ंसिनधौ ा नरर।ं ं े वरिय नरा नवै दोषो भिवित॥े ं ३-५३-११॥ एवम वदैा नलो राजा िवशा पत।ु ु ं े आजगाम पन य दवाः समागताः॥ु े ३-५३-१२॥ तमपयथाया लोकपालाः सहराः।ं ं े ा चनै ततो ऽपृा सवमव तत॥ं ृ ं े ् ३-५३-१३॥ दवेा ऊचः।ु किा या राजमयी शिचिता।ु िकमवी नः सवाद भिमपत ऽनघ॥ ू े ३-५३-१४॥ नल उवाच। भविरहमािदो दमया िनवशनम।े ् िवः समहाक दिडिभः िवरवैतृम॥ु ं ् ३-५३-१५॥ िवश च मा त न किवारः।ं ं ऋत ता े ं पािथवसता भवतामव तजसा॥ ु ं े े ३-५३-१६॥

साा मया ाािभापलितः।ु िवितााभवा सवा मा िवबधराः॥ ं ेु ३-५३-१७॥ वयमानष च मया भव िचरानना। े ु ु मामव गतसका वणृीत सरसमाः॥े ं े ु ३-५३-१८॥ अवीवै मा बाला आया सिहताः ं ु सराः।ु या सह नर मम य यवरः॥े ं ३-५३-१९॥ तषामह सिनधौ ा वरिय नरोम।े ं ं ं े एव तव महाबाहो दोषो न भिवतित ह॥ं े ३-५३-२०॥ एतावदव िवबधा यथावृमदातम।े ु ु ् मयाशष माण त भविदशराः॥े ं ं ेु ३-५३-२१॥ बहृद उवाच। अथ काल शभ ा ितथौ े े ेु पय ण तथा।ु े े आजहाव महीपालाीमो राजा यवर॥ु ं े ३-५४-१॥ ता पिृथवीपालाः सव यपीिडताः।ु िरताः समपाजमदमयीमभीवः॥ु ु ३-५४-२॥ कनकिचर तोरणन िवरािजतम।ं े ् िविवश महार नपृाः िसहा इवाचलम॥ु े ं ं ् ३-५४-३॥ तासनष िविवधासीे ेु नाः पिृथवीितः। सरिभधराः सव समृमिणकडलाः॥ु ु ु ३-५४-४॥ ता राजसिमित पणा नागभैगवतीिमव।ं ं ू

Page 7: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 7 – www.sanskritweb.de

सपणा पषाैािैगिरगहािमव॥ं ू ु ु ३-५४-५॥ त पीना य बाहवः पिरघोपमाः।े आकारवः साः पशीषा इवोरगाः॥ु ३-५४-६॥ सकशाु े ािन चािण सनासािन शभािन च।ु ु मखािन राा शोभ नािण यथा िदिव॥ु ं े ३-५४-७॥ दमयी ततो र िववश शभानना।ं े ु मी भया राा चिष च मनािस च॥ु ं ं ंू ३-५४-८॥ ता गाष पितता तषा िमहानाम।े े ंु ् त तवै साभ चचाल च पयताू म॥्३-५४-९॥ ततः सकीमानष राा नामस भारत।ं े ं ु ु ददश भमैी पषा ताकृतीिनव॥ ु ु ३-५४-१०॥ तामी ततः सवाििवशषाकृतीितान। े ् सदहादथ वदैभ नाजानाल नपृम।ं े ं ् य य िह दश तषा त त मन नल नपृम॥ं ं े े ं ं ं े े ं ् ३-५४-११॥ सा िचयी बाु थ तकयामास भािमनी। कथ न दवाानीया कथ िवा नल नपृम॥ं े ं ं ं ंु ् ३-५४-१२॥ एव सिचयी सा वदैभ भशृःिखता।ं ं तािन दविलािन िचयामास भारत॥ु े ३-५४-१३॥ दवाना यािन िलािन िवरः तािन म।े ं े ेु तानीह ितता भमावकािप न लय॥ं े ेू ३-५४-१४॥

सा िविनि बधा िवचाय च पनः पनः। ु ु शरण ित दवाना ाकालममत॥ं े ं ३-५४-१५॥ वाचा च मनसा चवै नमार य सा।ं ु दवः ािलभा वपमानदमवीत॥े े े ेू ् ३-५४-१६॥ हसाना वचन ा यथा म नषैधो वतृः।ं ं ं ेु पित तन सन दवा िदशे े े े ं ुम॥े३-५४-१७॥ वाचा च मनसा चवै यथा नािभचराहम।् तन सन िवबधामव िदश म॥े े े ेु ु ३-५४-१८॥ यथा दवःै स म भता िविहतो िनषधािधपः।े े तन सन म दवामव िदश म॥े े े े े ेु ३-५४-१९॥ चवै प प लोकपालाः सहराः।ं ं ेु ु यथाहमिभजानीया पयोक नं ंु रािधपम॥्३-५४-२०॥ िनश दमयाण पिरदिवतम।ं े ् िनय परम तमनराग च नषैध॥ं ं ं ेु ३-५४-२१॥ मनोिवशि बि च भि राग च भारत।ु ुं ं ं ं यथो चिर दवाः साम िलधारण॥ं े े े ३-५४-२२॥ सापयिबधावानदालोचनान।ु े ् िषतजोहीनाितानशृतः िितम॥्३-५४-२३॥ छायाितीयो ानजःदसमितः।े भिमो नषैधवै िनमषण च सिचतः॥ू ूे े ३-५४-२४॥

Page 8: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 8 – www.sanskritweb.de

सा समी ततो दवायोक च भारत।े ंु नषैध वरयामास भमैी धमण भारत॥ं ३-५४-२५॥ िवलमाना वा जाहायतलोचना।े दश ऽसजृे े ा ज परमशोभनाम।ं ् वरयामास चवैनै पित वरविणनी॥ं े ३-५४-२६॥ ततो हा हित सहसा शो मो नरािधपःै।े ु दवमैहिषिभवै साध सािित भारत।े ु िवितरैीिरतः शः शसिनल नपृम॥ं ं ् ३-५४-२७॥ वतृ त नषैध भैा लोकपाला महौजसः।े ेु मनसः सव नलायाौ वराः॥३-५४-२८॥ दशन य गित चानमा शभाम। ं े ं ंु ु ् नषैधाय ददौ शः ीयमाणः शचीपितः॥३-५४-२९॥ अिराभव ादा वाित नषैधः।ं लोकानाभावै ददौ त ैताशनः॥ं ३-५४-३०॥ यमरस ादाम च परमा िितम।ं ं ् अपापितरपा भाव य वाित नषैधः॥ं ं ं ३-५४-३१॥ ज चोमगाा सव च िमथन दः।ं ं ंु वरानव दाया दवा ििदव गताः॥े ं े े ं ३-५४-३२॥ पािथवाानभयाा िववाह िवयािताः। ु ू ं दमयाः मिदताः ितजमयथागतम॥ु ु ् ३-५४-३३॥

अवा नारीर तं ुयोको ऽिप पािथवः। रम सह तया राजा शव बलवृहा॥े े े ३-५४-३४॥ अतीव मिदतो राजा ाजमानो ऽ◌ंशमािनव।ु ु अरयजा वीरो धमण पिरपालयन॥ ् ३-५४-३५॥ ईज चामधन ययाितिरव नाषः।े े े अै तिभधमािभादिणःै॥ु ३-५४-३६॥ पन रमणीयषु ुे वनषपवनष च।े ेू ु दमया सह नलो िवजहारामरोपमः॥३-५४-३७॥ एव स यजमान िवहर नरािधपः।ं ं रर वससपणा वसधा वसधािधपः॥ु ु ुं ंू ३-५४-३८॥ बहृद उवाच। वतृ त नषैध भैा लोकपाला महौजसः।े ेु याो दशराया ापर किलना सह॥ु ं ं ३-५५-१॥ अथावीिल शः सं ं े बलवृहा। ापरण सहायन कल िह यािस॥े े े ू ३-५५-२॥ ततो ऽवीिलः श दमयाः यवरम।ं ं ् गाह वरिय ता मनो िह मम ततम॥ं े ं ् ३-५५-३॥ तमवीहो िनवृः स यवरः।े ं वतृया नलो राजा पितरमीपतः॥३-५५-४॥ एवमु ुशण किलः कोपसमितः।े

Page 9: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 9 – www.sanskritweb.de

दवानाम तावानवाचद वचदा॥े े ं ु ३-५५-५॥ दवाना मानष म या पितमिवत।े ं ं ेु नन ता भवा िवपल दडधारणम॥ु ुे ं ं ् ३-५५-६॥ एवम त किलना च िदवौकसः।ु ु ुे ेू अािभः समनातो दमया नलो वतृः॥ु ३-५५-७॥ क सवगणोपत नायत नल नपृम। ु े ं े ं ् यो वद धमानिखलाथाविरततः॥े ३-५५-८॥ यि धितदान तपः शौच दमः शमः।ं ृ ं ं वािण पषा लोकपालसम नपृ॥ु ु े े े ३-५५-९॥ आान स शपढो हााानमाना।ं े ू एवगण नल यो व ैकामयिपत कल॥ं ं ं े ं ेु ु ३-५५-१०॥ कृ स नरक मदगाध िवपल ऽव।े े े े े ेु एवमा किल दवा ापर च िदव ययः॥ु ं े ं ं ु ३-५५-११॥ ततो गतष दवष किलापरमवीत।े े ेु ु ् सहत नोह कोप नल वािम ापर॥ं े ं ेु ३-५५-१२॥ शियािम त राा भैा सह रत।ं ं ं े मामािवय कत ु साहामहिस॥ ३-५५-१३॥ बहृद उवाच। एव स समय कृा ापरण किलः सह।ं ं े आजगाम तत य राजा स नषैधः॥३-५६-१॥

स िनमरी िनषधवसिरम।े े ् अथा ादश वष ददश किलररम॥े ् ३-५६-२॥ कृा ममपृय सामा नषैधः।ू ु ं े अकृा पादयोः शौच तनै किलरािवशत॥ं ं ् ३-५६-३॥ स समािवय त नल समीप पर ह।ु ुं ं गा परमाहदमिह दी नलन व॥ैु े े े ३-५६-४॥ अत नल जता भवाि सिहतो मया।ू े ं े िनषधाितप िजा राजल नपृम॥ं ् ३-५६-५॥ एवम किलना परो नलमयात।ु ुु ् किलवै वषृो भा गवा परमयात॥ू ं ु ् ३-५६-६॥ आसा त नल वीर परः परवीरहा।ु ुं ं दीाववीाता वषृणित ममः॥े े े ु ु ३-५६-७॥ न चम ततो राजा समाान महामनाः।े ं वदैाः माणायाः पणकालममत॥ े ३-५६-८॥ िहरय सवण यानयय वाससाम।ु ु ् आिवः किलना त जीयत नलदा॥ू े े ३-५६-९॥ तममदसम सदा न त कन।ं ं ंु ु िनवारण ऽभवो दीमानमचतसम॥े े ् ३-५६-१०॥ ततः पौरजनः सव मििभः सह भारत। राजान मागिवारियतमातरम॥ं ु ु ु ् ३-५६-११॥

Page 10: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 10 – www.sanskritweb.de

ततः सत उपाग दमय ैवदयत।ू े ् एष पौरजनः सव ािर ितित कायवान॥ ् ३-५६-१२॥ िनवता नषैधाय सवाः कृतयः िताः।े ं अमृमाणा सन राो धमाथदिशनः॥ं ३-५६-१३॥ ततः सा बाकलया वाचा ःखन किशता।े उवाच नषैध भमैी शोकोपहतचतना॥ं े ३-५६-१४॥ राजौरजनो ािर ा िदरवितः।ं ु मििभः सिहतः सव राजभिपरृतः। ु त महसीव पनः पनरभाषत॥ं े ंु ु ु ३-५६-१५॥ ता तथा िचरापा िवलप सममाम।ं ु ् आिवः किलना राजा नाभाषत िकचन॥ं ३-५६-१६॥ तत मिणः सव त चवै परवािसनः।े े ु नायमीित ःखाता ीिडता जमरालयान॥ ु ् ३-५६-१७॥ तथा तदभवत पर नल च।ू ं ु यिधिर बासायोकजीयत॥ु ु ३-५६-१८॥ बहृद उवाच। दमयी ततो ा पयोक नरािधपम।ु ं ् उवदना दवन गतचतसम॥ु े े े ् ३-५७-१॥ भयशोकसमािवा राजीमसता ततः।ु िचयामास ताय समहािथ ु व ित॥ं ३-५७-२॥

सा शमाना ताप िचकीषी च तियम।ं ् नल च तसवमपलदमवीत॥ं े ु ् ३-५७-३॥ बहृन जामाानाना नलशासनात।े े ् आच यत मविश च यस॥ृ ं ं ु ३-५७-४॥ तत मिणः सव िवाय नलशासनम।े ् अिप नो भागधय ाे ं िदा पनराजन॥ु ु ् ३-५७-५॥ ता सवाः कृतयो ितीय समपिताः।ु ं ु वदयीमसता न च तनत॥े ु ३-५७-६॥ वामितन भतारमिभवी सा।ं दमयी पनवम ीिडता िववश ह॥ु े ३-५७-७॥ िनश सतत चाायोकपराखान।ं ु ु ् नलं च तसव धा पनवाच ह॥ ं ु ३-५७-८॥ बहृन पनग वाय नलशासनात।े े ंु ् सतमानय कािण महायमपितम॥ू ु ् ३-५७-९॥ बहृना त ता दमयाः भािषतम।े ु ु ् वायमानयामास पषरैाकािरिभः॥ ु ३-५७-१०॥ वाय त ततो भमैी साय ं ु या िगरा। उवाच दशकाला ाकालमिनिता॥े ३-५७-११॥ जानीष यथा राजा सवृः सदा िय।े ं त िवषम साहा कतमहिस॥ं ं ु ३-५७-१२॥

Page 11: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 11 – www.sanskritweb.de

यथा यथा िह नपृितः परणह जीयत।ु े े े तथा तथा त व ैरागो भयो ऽिभवधत॥ू े ेू ३-५७-१३॥ यथा च पराु ा वत वशवितनः। े तथा िवपययािप नलाष यत॥ े ेु ३-५७-१४॥ सजनवाािन यथाव णोित च।ु नन म न शषो ऽि नषैध महानः॥ू ं े े ३-५७-१५॥ य म वचन राजा नािभनित मोिहतः।े ं शरण ा पाि सारथ क मचः।ं ं े ु न िह म शे ु त भावः कदािचिनशिदित॥े े ३-५७-१६॥ नल दियतानाोजिया महाजवान।् इदमारो िमथन किडन यातमहिस॥ु ं ंु ु ३-५७-१७॥ मम ाितष िनि दारकौ न तथा।ु ं अातैाथाकाम वस वा ग वा॥ं ं ३-५७-१८॥ दमया ता वायो नलसारिथः।ु ं वदयदशषण नलामाष मशः॥े े े े ु ु ३-५७-१९॥ तःै सम िविनि सो ऽनातो महीपत।े ेु ययौ िमथनमारो िवदभान वािहना॥ु े ३-५७-२०॥ हया िविनि सतो रथवर च तम।ं ंू ् इसना च ता कािमसन च बालकम॥े ं ं े ं ् ३-५७-२१॥ आम भीम राजानमातः ं शोचल नपृम।ं ्

अटमानतो ऽयोा जगाम नगर तदा॥ं ३-५७-२२॥ ऋतपण स राजानमपत सःिखतः।ु ु ु े भिृत चोपययौ त सारन महीपत॥ं े े ३-५७-२३॥ बहृद उवाच। तत यात वाय पयोक दीतः।ु े े ु परण त रा यास िकचन॥ु ुे ं ं ं ३-५८-१॥ तरा ंनल राजहसरो ऽवीत।ं ु ् त वतता भयः ितपाणो ऽि कव॥ू ं ं ू ३-५८-२॥ िशा त दमयका सवमत मया।े े ं ृ दमयाः पणः साध वतता यिद मस॥ु ं े ३-५८-३॥ परणवैम पयोक मना।ु ु ुे ु दीयतव दय न चनै िकिचदवी े ं ं ं त॥्३-५८-४॥ ततः परमालो नलः परमममान।ु ु ् उ सवगाो भषणािन महायशाः॥ृ े ू ३-५८-५॥ एकवासा असवीतः सोकिववधनः।ं ु िनाम तदा राजा ा सिवपला ियम॥ु ु ं ् ३-५८-६॥ दमयकवा त ग पृतो ऽियात।े ं ं ् स तया बातः साध ि रा नषैधो ऽवसत॥ं ् ३-५८-७॥ पर महाराज घोषयामास व ैपर।ु ुु े नल यः सगाित गता मम॥े े े ं ३-५८-८॥

Page 12: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 12 – www.sanskritweb.de

पर त वान त िवषणन च।ु ु े े े पौरा न तिार कृतवो यिधिर॥ं ु ३-५८-९॥ स तथा नगरााश साराह न सतः।े ृ िरामिषु तो राजा जलमाण वतयन॥े ् ३-५८-१०॥ धा सपीमान नलो बितथ ऽहिन।ु ं ेु अपयकनााििरयसशदान॥ु ं ् ३-५८-११॥ स िचयामास तदा िनषधािधपितबली। अि भो ममााय वस चद भिवित॥ं े ंु ३-५८-१२॥ ततानरीयण वाससा समवाणोत।े ृ ् तारीयमादाय जमः सव िवहायसा॥ु ३-५८-१३॥ उतः खगा त वामादा नलम।े ु ् ा िदवासस भमौ ित दीनमधोमखम॥ं ंू ु ् ३-५८-१४॥ वयमाः सब तव वासो िजहीषवः।ु ु े आगता न िह नः ीितः सवासिस गत िय॥े ३-५८-१५॥ तामी गतानानाान च िववाससं म।् पयोकतो राजा दमयीमथावीत॥ु ् ३-५८-१६॥ यषा कोपादैयातो ऽहमिनित।े ं े ु ाणयाा न िव च ःिखतः धयािदतः॥ं े ु ३-५८-१७॥ यषा कृत न सारमकविय नषैधाः।े ं े ु त इम शकना भा वासो ऽपहरि म॥े ेु ू ३-५८-१८॥

वषै परम ां ं ो ःिखतो गतचतनः।े भता त ऽह िनबोधद वचन िहतमानः॥ े ं े ं ं ३-५८-१९॥ एत गि बहवः पानो दिणापथम।े ् अवीमृव च समित पवतम॥ं ् ३-५८-२०॥ एष िवो महाशलैः पयोी च समगा।ु आमा महषणाममी पफलािताः॥ु ३-५८-२१॥ एष पा िवदभाणामय गित कोसलान। ं ् अतः पर च दशो ऽय दिण दिणापथः॥ं े ं े ३-५८-२२॥ ततः सा बाकलया वाचा ःखन किशता।े उवाच दमयी त नषैध कण वचः॥ं ं ं ३-५८-२३॥ उपत म दय सीदािन सवशः।े े े ं तव पािथव सक िचयाः पनः पनः॥ ं ं ु ु ३-५८-२४॥ तरा ं तधन िवव माितम।ं ं ु ् कथम गयमह ा िवजन वन॥ु ृ े ं ं े े ३-५८-२५॥ ा त धात िचयान तखम।े ु ु ् वन घोर महाराज नाशियािम त मम॥े े े ् ३-५८-२६॥ न च भायासम िकिचित िभषजा मतम। ं ं े ं ् औषध सवःखष समतवीिम तं े े े ु ॥३-५८-२७॥ नल उवाच। एवमतथा दमयि समम।े ं ेु

Page 13: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 13 – www.sanskritweb.de

नाि भायासम िम नरात भषजम॥ ं ं े ् ३-५८-२८॥ न चाह कामा िकमथ भी शस।ं ं ेु जयमहमाान न व ामिनित॥े ं े े ३-५८-२९॥ दमयवाच।ु यिद मा महाराज न िवहातिमहिस।ं ं ेु तिमथ िवदभाणा पाः समपिदयत॥ ं ेु ३-५८-३०॥ अविैम चाह नपृत न मा महिस।ं े ं ं ु चतसा पकृन मा जथा महापत॥े े ं े े ३-५८-३१॥ पान िह ममाभीमाािस नरसम।ं अतोिनिम शोक म वधयमरभ॥ं ं े ३-५८-३२॥ यिद चायमिभायव राजजिदिते । सिहतावव गावो िवदभािद मस॥े े ३-५८-३३॥ िवदभराज ा पजियित मानद। ं ू तन पिजतो राजख विस नो गह॥े ं ं ृ ेू ु ३-५८-३४॥ नल उवाच। यथा रा िपत तथा मम न सशयः।ं े ंु न त त गिमािम िवषमः कथचन॥ु ं ३-५९-१॥ कथ समृो गाह तव हषं ं िववधनः। पिरनो गिमािम तव शोकिववधनः॥ू ३-५९-२॥ बहृद उवाच।

इित वलो राजा दमय पनः पनः।ु ु ु सायामास काण वाससो ऽधन सवतृाम॥ ं ् ३-५९-३॥ तावकवसवीतावटमानािवततः।े ं िपासापिराौ सभा कािचपयतः॥ु ं ं े ु ३-५९-४॥ ता सभामपसं ंु ा तदा स िनषधािधपः। वदैा सिहतो राजा िनषसाद महीतल॥ े ३-५९-५॥ स व ैिववो मिलनो िवकचः पासगिठतः।ं ु ु दमया सह ाः साप धरणीतल॥ु े ३-५९-६॥ दमयिप काणी िनयापता ततः। सहसा ःखमासा सकमारी तपिनी॥ु ु ३-५९-७॥ साया दमयाु ं ंत नलो राजा िवशा पत।ु ं े शोकोिथतिचाा न शत यथा परा॥े े ु ३-५९-८॥ स ताापहरण साग च सवशः।ं ंु वन च त पिरस िचामपियवान॥े ं ं ं े ेु ् ३-५९-९॥ िक न म ािदद कृा िक न म ादकवतः।ं े ं ं ेु ु ु िक न म मरण यः पिरागो जन ं े ं ेु वा॥३-५९-१०॥ मािमय नरद ःखमाोित मत।ं े ं ेु ृ मिहीना िय गदािचजन ित॥ं े ं ३-५९-११॥ मया िनःसशय ःखिमय ानमा।ं ं ं ु उग सशयः ा िवतािप सख िचत॥ ं े ंु ु ् ३-५९-१२॥

Page 14: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 14 – www.sanskritweb.de

स िविनि बधा िवचाय च पनः पनः। ु ु उग ऽमत यो दमया नरािधपः॥े ३-५९-१३॥ सो ऽवतामान तााकवताम।े ् िचियागााजा वाधावकतनम॥ ् ३-५९-१४॥ कथ वासो िवकतय न च बत म िया।ं ं े ेु िचवै नषैधो राजा सभा पयचरदा॥ं ं ३-५९-१५॥ पिरधावथ नल इतते भारत। आससाद सभोश िवकोश खममम॥े े ं ु ् ३-५९-१६॥ तनाध वाससिछा िनव च परतपः।े ं साम वदैभ ावतचतनः॥ु ु ृ े ३-५९-१७॥ ततो िनबदयः पनराग ता सभाम।ु ं ् दमय तथा ा रोद िनषधािधपः॥३-५९-१८॥ या न वायन चािदः पं ु रुा पयित म ियाम।े ् सयम सभाम शत भमावनाथवत॥े े े े ू ् ३-५९-१९॥ इय वावकतन सवीता चाहािसनी।ं ं उव वरारोहा कथ बा भिवित॥े ं ु ३-५९-२०॥ कथमका सती भमैी मया िवरिहता शभा।े ु चिरित वन घोर मगृालिनषिवत॥े े े े ३-५९-२१॥ गा गा नलो राजा पनुरित सभा मः।े ं ु आकृमाणः किलना सौदनापकृत॥े े ३-५९-२२॥

िधव दय त ःिखताभवदा।े ं दोलव मरायाित याित चवै सभा मः॥े ंु ु ३-५९-२३॥ सो ऽपकृ किलना मोिहतः ावलः।ु साम ता भाया िवल कण ब॥ु ु ृ ं ं ३-५९-२४॥ नाा किलना ृिगणयपृः। जगामवै वन श भायाम ःिखतः॥े े ृू ु ३-५९-२५॥ बहृद उवाच। अपा नल राजमयी गतमा।े े अबत वरारोहा सा िवजन वन॥ु ं े े ३-६०-१॥ सापयमाना भतार ःखशोकसमिता। ं ाोशःै सा महाराजित नषैधम॥ं े ् ३-६०-२॥ हा नाथ हा महाराज हा ािमि जहािस माम।ं ् हा हताि िवनाि भीताि िवजन वन॥े े ३-६०-३॥ नन नाम महाराज धमः सवागिस।ु कथमा तथास साम मा गतः॥ु ु ुं ृ ं ३-६०-४॥ कथम गािस वया भायामनताम।ु ुृ ं ् िवशषतो ऽनपकृत परणापकृे े े त सित॥े ३-६०-५॥ शस ता िगरः साः कत मिय नरर।े ेु याया लोकपालाना सिनधौ किथताः परा॥ं ं ु ३-६०-६॥ पयाः पिरहासो ऽयमतावाषषभ। े ु

Page 15: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 15 – www.sanskritweb.de

भीताहमि धष दशयाानमीर॥ ३-६०-७॥ यस यस राजष ितिस नषैध।े े े आवाय गरैाान िक ु ं ं मा न ितभाषस॥ं े ३-६०-८॥ नशृस बत राज यामवगतािमह।ं ं े े ं िवलप समािल नाासयिस पािथव॥ ३-६०-९॥ न शोचाहमाान न चादिप िकचन।ं ं कथ न भिवताक इित ा नपृ शोिचिम॥ं े ंु ३-६०-१०॥ कथ न राजिषतः िधतः मकिशतः।ं ं ृु ु साया वृमले ेू ष मामपयिविस॥ु ३-६०-११॥ ततः सा तीशोकाता दीव च मना। े ु इतत दती पयधावत ःिखता॥े ३-६०-१२॥ मतत बाला मः पतित िवला।ु ुे मरालीयत भीता मः ोशित रोिदित॥ु ुे ३-६०-१३॥ सा तीशोकसता मिनः िवला।ं ु उवाच भमैी िन रोदमाना पितता॥३-६०-१४॥ यािभशापाःखात ःख िवित नषैधः।ु ं त भत तःखाःखमिधक भवत॥ू ु ु ं े ् ३-६०-१५॥ अपापचतस पापो य एव कृतवालम।े ं ं ् ताःखतर ा जीवसखजीिवकाम॥ु ं ु ् ३-६०-१६॥ एव त िवलपी सा राो भाया महानःं ु ।

अषित भतार वन ापदसिवत॥े ं े े े ३-६०-१७॥ उवीमसता िवलपी तततः।ु हा हा राजिित मिरतत धावित॥ु े ३-६०-१८॥ ता शमाणामथ कररीिमव वाशतीम।ं ु ु ् कण ब शोच िवलप ममः॥ं ु ु ३-६०-१९॥ सहसाागता भमैीमाशपिरवितनीमं ।् जाहाजगरो ाहो महाकायः धाितः॥ु ३-६०-२०॥ सा माना ाहण शोकन च परािजता।े े नाान शोचित तथा यथा शोचित नषैधम॥ं ् ३-६०-२१॥ हा नाथ मािमह वन मानामनाथवत।े ् ाहणानन िविपन िकमथ नािभधाविस॥े े े ३-६०-२२॥ कथ भिविस पनमामन नषैध।ं ृु ु पापाः पनला बि चतो धनािन च॥ु ु ु ं े ३-६०-२३॥ ा त धात पिरलान नषैध।े ु कः म राजशाल नाशियित मानद॥ं ३-६०-२४॥ तामकागृाधो िवचरहन वन।े े आतीमप जवनािभससार ह॥ु ु े ३-६०-२५॥ ता स ा तथा ामरगणां ेु यतणाम।े ् रमाणो मगृाधः समिभ विगतः॥े ३-६०-२६॥ मखतः पातयामास शण िनिशतन ह।ु े े

Page 16: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 16 – www.sanskritweb.de

िनिवच भजग त िवश मगृजीवनः॥ े ं ं ं ंु ३-६०-२७॥ मोिया च ता ाधः ा सिललन च।ं े समाा कृताहारामथ प भारत॥३-६०-२८॥ क मगृशावाि कथं ंचाागता वनम।् कथ चद मह ाविस भािमिन॥ं े ं ंृ ३-६०-२९॥ दमयी तथा तन पृमाना िवशा पत।े ं े सवमतथावृमाचच ऽ भारत॥ े े ३-६०-३०॥ तामधवसवीता पीनोिणपयोधराम। ं ं ् सकमारानवा पणचिनभाननाम॥ु ु ू ् ३-६०-३१॥ अरालपनयना ंतथा मधरभािषणीम।ु ् लिया मगृाधः काम वशमियवान॥े ् ३-६०-३२॥ तामथ या वाचा को मृपवया।ु सायामास कामातदबत भािमनी॥ ु ३-६०-३३॥ दमयी त त मपल पितता।ु ुं तीरोषसमािवा जालव मना॥े ु ३-६०-३४॥ स त पापमितः ु ुः धषियतमातरः। ु ु धषा तकयामास दीामििशखािमव॥ ३-६०-३५॥ दमयी त ःखाता पितरािवनाकृता।ु अतीतवाथ काल शशापनै षा िकल॥े े ं ३-६०-३६॥ यथाह नषैधाद मनसािप न िचय।ं ं े

तथाय पतता ः परासमगृजीवनः॥ं ं ु ु ३-६०-३७॥ उमा त वचने ेु तया स मगृजीवनः। सः पपात मिदामिदध इव मः॥ु े ु ३-६०-३८॥ बहृद उवाच। सा िनह मगृाध त कमलणा।ं े े वन ितभय श िझिकागणनािदतम॥ं ं ंू ् ३-६१-१॥ िसहावराहीिपिनषिवतम।ं े ् नानापिगणाकीण तरसिवतम॥ े े ् ३-६१-२॥ शालवणधवाितकदिकशकैः।े े ंु ुु अजनािरसछ चनै सशालःै॥ु ं ं ३-६१-३॥ जालोखिदरशाकवसमाकलम।े ु ् कामयामलककदोरावतृम॥ ् ३-६१-४॥ बदरीिबसछ ोधै समाकलम।ं ं ु ् ियालतालखजरहरीतकिबभीतकैः॥ू ३-६१-५॥ नानाधातशत ैु नाििवधानिप चाचलान। ् िनकािसघारीातदशनाः।ु ुं ु नदीः सरािस वापी िविवधा मगृिजान॥ं ं ् ३-६१-६॥ सा बीमपा िपशाचोरगरासान।ं ् पलािन तडागािन िगिरकटािन सवशः।ू सिरतः सागरावै ददशातदशनान॥ं ु ् ३-६१-७॥

Page 17: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 17 – www.sanskritweb.de

यथशो दू श चा िवदभािधपनिनी।े मिहषाराहाोमायनृवानरपगान॥ू ् ३-६१-८॥ तजसा यशसा िा िया च परया यता।े ु वदैभ िवचरका नलमषती तदा॥े े ३-६१-९॥ नािबा नपृसता भमैी ताथ किचत।ु ् दाणामटव ा भतृसनकिशता॥ ३-६१-१०॥ िवदभतनया राजिललाप सःिखता।ु भतशृोकपरीताी िशलातलसमािता॥ ३-६१-११॥ दमयवाच।ु िसहोर महाबाहो िनषधाना जनािधप।ं ं न राजतो ऽसीह ा मा िनजन वन॥ु ं े े ३-६१-१२॥ अमधािदिभवर तिभः ादिणःै।े ु कथिमा नरा मिय िमा वतस ॥े३-६१-१३॥ ययो नरा मम महात।ं ं ेु कतमहिस काण तत पािथवषभ॥ु ं ३-६१-१४॥ यथो िवहगहैसःै समीप तव भिमप।ं े ू मकाश च तै तदवितमहिस॥े ं े ु ३-६१-१५॥ चार एकतो वदाः साोपााः सिवराः।े धीता मानव समक िके े ं लकैतः॥३-६१-१६॥ तादहिस श स कत नरर। ु ुं े

उवानिस यीर मकाश परा वचः॥े ु ३-६१-१७॥ हा वीर नन नामाहिमा िकल तवानघ।ु अामटा घोराया िक मा न ितभाषस॥ं ं ं ं े ३-६१-१८॥ भयष मा रौो ााो दाणाकृितः। े ं अरयराधािवः िक मा न ातमहिस॥ं ं ु ३-६१-१९॥ न म दा सभग िया इवीदा।े ेु तामतृा क काण परोा भारत नपृ॥ं ंु ु ३-६१-२०॥ उा िवलप मा भायािमा नरािधप।ं ं ं ईितामीितो नाथ िक मा न ितभाषस॥ं ं े ३-६१-२१॥ कृशा दीना िववणा च मिलना वं ं ं सधािधप।ु वाधावतृामका िवलपीमनाथवत॥ े ं ् ३-६१-२२॥ यथािमवकैा मा हिरण पथृलोचन।ू ं ं ु न मानयिस मानाह दतीमिरकशन॥ ३-६१-२३॥ महाराज महारय मािमहकैािकन सतीम।े ् आभाषमाणा ा प िक मा न ितभाषस॥ं ं ं ं े ३-६१-२४॥ कलशीलोपसप चासवाशोु ं ं भनम।् ना ामनपयािम िगराविरोम।ु वन चािहाघोर िसहािनषिवत॥े े ं े े ३-६१-२५॥ शयानमपिव वा ित वा िनषधािधप।ु ं ं ित वा नर मम शोकिववधन॥ं े ३-६१-२६॥

Page 18: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 18 – www.sanskritweb.de

क न पृािम ःखाता दथ शोककिशता।ं ु कियारय सगे ं हे नलो नपृः॥३-६१-२७॥ को न म कथयद वन ऽििित नलम।ु े े े ं ् अिभप महाान परहिवनाशनम॥ं ं ू ् ३-६१-२८॥ यमषिस राजान नल पिनभणम।े ं ं े ् अय स इित का ोािम मधरा िगरम॥ं ंु ् ३-६१-२९॥ अरयराडय ीमातदो महाहनः।ं ं ु ु शालो ऽिभमखः ु िैत पृानमशिता॥े ३-६१-३०॥ भवागृाणामिधपमिानन भः।े ु िवदभराजतनया दमयीित िवि माम॥ ं ् ३-६१-३१॥ िनषधािधपतभाया नलािमघाितनः।े पितमषतीमका कृपणा शोककिशताम।े े ं ं ् आासय मगृह यिद या नलः॥े े ३-६१-३२॥ अथ वारयनपृत नल यिद न शसिस।े ं ं मामद मगृ िवशोका क ःिखताम॥े ं ु ् ३-६१-३३॥ ारय िवलिपत ममषै मगृरायम।ु े ं ् याता मृसिललामापगा सागरगमाम॥े ं ं ं ् ३-६१-३४॥ इम िशलोय पय ैबिभितःै।ं ं ंु िवराजििदविृनकवणमनोरमःै ॥३-६१-३५॥ नानाधातसमाकीण िविवधोपलभिषतम।ु ू ्

अारय महतः कतभतिमवोितम॥े ु ू ् ३-६१-३६॥ िसहशालमातवराहमगृायतम।ं ु ् पतििभबिवधःै समादननािदतम॥ ु ् ३-६१-३७॥ िकशकाशोकबकलपनागैपशोिभतम।ं ंु ु ु ् सिरिः सिवहगािभः िशखरैोपशोिभतम।ं ् िगिरराजिमम तावृािम नपृित ित॥ं ं ३-६१-३८॥ भगवचल िददशन िवत।े ु शरय बकाण नम ऽ महीधर॥े ु ३-६१-३९॥ णम ािभगाह राजप िनबोध माम।े ं ु ् राः षा राजभाया दमयीित िवताम॥ु ं ु ् ३-६१-४०॥ राजा िवदभािधपितः िपता मम महारथः। भीमो नाम िितपितातवय रिता॥ु ३-६१-४१॥ राजसयामधाना तना दिणावताम।ू ूे ं ं ् आहता पािथवः पथृचावितणः॥ े ेु ३-६१-४२॥ यः साधवृ सवागनसयकः।ु ू शीलवासमाचारः पथृीधमिविचः॥ु ु ३-६१-४३॥ सगोा िवदभाणा ंिनिजतािरगणः भः। ु त मा िवि तनया भगवामपिताम॥ं ं ं ु ् ३-६१-४४॥ िनषधष महाशलै शरो म नपृोमः।े ेु ु सगहीतनामा िवातो वीरसन इित ह॥ु ृ े ३-६१-४५॥

Page 19: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 19 – www.sanskritweb.de

त राः सतो वीरः ीमापरामः।ु मा िपतः यो रा समनशाि ह॥ं ं ंु ु ३-६१-४६॥ नलो नामािरदमनः पयोक इित तः।ु ु यो वदिवामी पयकृोमपो ऽििचत॥े ु ् ३-६१-४७॥ या दाता च योा च सैव शािसता। त मामचल िवि भायािमहागताम॥े ् ३-६१-४८॥ िय भतहृीनामनाथा सनािताम।ं ं ् अषमाणा भताे ं र त व ैनरवरोमम॥ं ं ् ३-६१-४९॥ खमिखिरतिैह या शतनैपृः।ु े किो ऽचल वन ऽिाण नलः॥े े े ३-६१-५०॥ गजिवमो धीमाीघबारमषणः।े िवाः सवाधीरो भता मम महायशाः। िनषधानामिधपितः किया नलः॥३-६१-५१॥ िक मा िवलपतीमका पवत ःिखताम।ं ं े ं े ् िगरा नाासय ा सतािमव ःिखताम॥ं ु ् ३-६१-५२॥ वीर िवा धम ससध महीपत। ं े यिन राजशयाानमाना॥े ३-६१-५३॥ कदा न िधगीरा जीमतनसिनभाम।ु ं ंू ् ोािम नषैधाह वाचं ंताममतृोपमाम॥्३-६१-५४॥ वदैभव किथता शभा राो महानः।े ं ंु

आायसािरणीमृा मम शोकिनबिहणीम॥ं ् ३-६१-५५॥ इित सा त िगिरमा पािथवनिनी।ं े ु दमयी ततो भयो जगाम िदशमराम॥ू ु ् ३-६१-५६॥ सा गा ीनहोराादश परमाना। तापसारयमतलु िदकाननदशनम॥ं ् ३-६१-५७॥ विसभृविसमैापसैपशोिभतम।् िनयतःै सयताहारदैमशौचसमितःै॥ं ३-६१-५८॥ अवैायभै पाहारैथवै च। ु िजतियमैहाभागःै गमागिदिभः॥े ु ३-६१-५९॥ वलािजनसवीतमैिनिभः सयतियःै।ं ं ेु तापसािुषत र ददशाममडलम॥ं ं ् ३-६१-६०॥ सा वैामपद नानामगृिनषिवतम।ं े ् शाखामगृगणैवै तापसै समितम॥्३-६१-६१॥ सः सकशी सोणी सकचा सिजानना।ु ु ु ु ु ुू े वचिनी सिता ितोतगािमनी॥ ु ३-६१-६२॥ सा िववशामपद वीरसनसतिया।े ं े ु योिष महाभागा दमयी मनिनी॥ं ३-६१-६३॥ सािभवा तपोवृािनयावनता िता। ागत त इित ोा तःै सवापसै सा॥ं ३-६१-६४॥ पजा चाा यथााय कृा त तपोधनाः।ू ं ं

Page 20: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 20 – www.sanskritweb.de

आतािमथोच िह िक करवामह॥ु े ं ेू ३-६१-६५॥ तानवाच वरारोहा किगवतािमु ह। तपिष धमष मगृपिष चानघाः।ु ु ु कशल वो महाभागाः धमचरणष च॥ु ुं े ३-६१-६६॥ तैा कशल भ सवित यशिनी।ु ं े े िह सवानवाि का िक च िचकीषिस॥ू ं ं ३-६१-६७॥ वै त पर प ित च परमािमह।े ं ं ंु िवयो नः समः समािसिहु मा शचः॥ु ३-६१-६८॥ अारय महती दवता वा महीभतृः।े अा न नाः कािण वद समिनित॥ु े ३-६१-६९॥ सावीानषृीाहमरया दवता।े न चा िगरिवा न ना दवताहम॥े े ् ३-६१-७०॥ मानष मा िवजानीत यय सव तपोधनाः।ु ं ं ू िवरणािभधाािमे त णत सवशः॥े ु ३-६१-७१॥ िवदभष महीपालो भीमो नाम महाितः। ु ु त मा तनया सव जानीत िजसमाः॥ं ं ३-६१-७२॥ िनषधािधपितधमालो नाम महायशाः। वीरः सामिजिाम भता िवशा पितः॥ं ं ३-६१-७३॥ दवताचनपरो िजाितजनवलः।े गोा िनषधवशं महाभागो महाितः॥ु ३-६१-७४॥

सवाधमिवाः ससधो ऽिरमदनः। ं यो दवैतपरः ीमारपरजयः॥ु ं ३-६१-७५॥ नलो नाम नपृो दवराजसमितः।े े ु मम भता िवशालाः पणवदनो ऽिरहा॥ ू ३-६१-७६॥ आहता तमाना वदवदापारगः। ु ु ं े े सपाना ंमधृ हा रिवसोमसमभः॥े ३-६१-७७॥ स कैििकृितरैकाणनैराधमःै। आय पिृथवीपालः सधमपरायणः। दवन कशलिैजिैजतो रा वसिन च॥े े ंु ू ३-६१-७८॥ त मामवग भाया राजषभ व।ैं दमयीित िवाता भतदृशनलालसाम॥ं ् ३-६१-७९॥ सा वनािन िगरवै सरािस सिरतथा।ं पलािन च रािण तथारयािन सवशः॥ ३-६१-८०॥ अषमाणा भतार नल रणिवशारदम।े ं ं ् महाान कृता च िवचरामीह ःिखता॥ं ं ३-६१-८१॥ किगवता पय तपोवनिमद नपृः।ं ं ंु भवाो नलो नाम िनषधाना जनािधपः॥े ं ३-६१-८२॥ यत ऽहिमृ े द िवाः पा भशृदाणम।ं ् वन ितभय घोर शालमगृसिवतम॥ं ं ं े ् ३-६१-८३॥ यिद कैिदहोरानै ािम नल नपृम। ं ्

Page 21: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 21 – www.sanskritweb.de

आान यसा यो दहा िवमोचनात॥ं े े े ् ३-६१-८४॥ को न म जीिवतनाथमतृ पषषभम।ु ुे े े ् कथ भिवााह भतशृोकािभपीिडतां ं ॥३-६१-८५॥ एव िवलपतीमकामरय भीमनिनीम।ं े े ् दमयीमथोच तापसाः सवािदनः॥ु े ३-६१-८६॥ उदकव कािण काणो भिवता शभ। ु े वय पयाम तपसा ि िस नषैधम॥ं ं ् ३-६१-८७॥ िनषधानामिधपित नल िरपिनघाितनम।ं ं ु ् भिैम धमभतृा स िवगत ं े ं े रम॥्३-६१-८८॥ िवम सवपापः सवरसमितम।ु ं े ् तदव नगर शासमिरदमम॥े े ं ं ् ३-६१-८९॥ िषता भयकतार सदा शोकनाशनम।ं ं ं ु ् पित िस कािण काणािभजन नपृम॥ं ं ् ३-६१-९०॥ एवमा नला मिहष पािथवाजाम।ु े ं ् अिहताापसा ेसािहोामादा॥३-६१-९१॥ सा ा महदाय िविता अभवदा। दमयनवाी वीरसननपृषा॥े ु ३-६१-९२॥ िक न ो मया ः को ऽय िविधिरहाभवत।ं ंु ् न त तापसाः सव तदाममडलम॥ु े ् ३-६१-९३॥ सा पयजला रा नानािजिनषिवताु े ।

नदी त च नगा ाः फलपोपशोिभताः॥े ु ३-६१-९४॥ ाा िचर भीमसता दमयी शिचिता।ं ु ु भतशृोकपरा दीना िववणवदनाभवत॥ ् ३-६१-९५॥ सा गाथापरा भिम बासिदधया िगरा।ं ं ंू िवललापापणाी ाशोकत ततः॥ु ू ं ३-६१-९६॥ उपग तमशोक पिते ं ंु तदा। पवापीिडत िवहगरैननािदतम॥ं ं ं ु ् ३-६१-९७॥ अहो बतायमगमः ीमानिनार।े आपीडबैिभभाित ीमािमडरािडव॥ ३-६१-९८॥ िवशोका क मा िमशोक ियदशन।ं ंु वीतशोकभयाबाध कि वापृम॥ं ं ् ३-६१-९९॥ नल नामािरदमन दमयाः िं ं य पितम।ं ् िनषधानामिधपित वानिस म ियम॥ं े ् ३-६१-१००॥ एकवाधसवीत सकमारतनचम। ं ं ु ु ु ् सननािदत वीरमरयिमदमागतम॥े ं ् ३-६१-१०१॥ यथा िवशोका गयमशोकनग त।े ु सनामा भवाशोक मम शोकिवनाशनात॥्३-६१-१०२॥ एव साशोकवृ तमाता िः पिरग ह।ं ं जगाम दाणतर दश भमैी वराना॥ं े ं ३-६१-१०३॥ सा ददश नगाकैाकैा सिरतथा।

Page 22: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 22 – www.sanskritweb.de

नकैा पवतााकैा मगृपिणः॥ं ं ३-६१-१०४॥ करा िनता नदाातदशनान।ं ं ं ु ् ददश सा भीमसता पितमषती तदा॥ ु े ३-६१-१०५॥ गा कृमान दमयी शं िुचिता। ददशाथ महासाथ हरथसकलम॥ ं ु ् ३-६१-१०६॥ उर नद रा ससिलला शभाम।ं ं ं ु ् सशीततोया िवीणा िदन वतसवैतृाम॥ु ं े ् ३-६१-१०७॥ ोा ौकररैवाकोपकिजताम।ु ं ु ू ् कमाहझषाकीणा पिलनीपशोिभताम॥ू ु ् ३-६१-१०८॥ सा वै महासाथ नलपी यशिनी। उपस वरारोहा जनम िववश ह॥ ं े ३-६१-१०९॥ उपा शोकाता तथा वाधसवतृा। ं कृशा िववणा मिलना पासिशरोहा॥ ं ु ३-६१-११०॥ ता ा त मनजाः किचीताः वः।ं ेु ुु क िचिापराः किचे ेु िवचशः॥ु ुु ३-६१-१११॥ हसि ता किचदसय चापर।ं े ेू चा दया किचािप भारत॥ु ं ं े ३-६१-११२॥ कािस कािस कािण िक वा मगृयस वन।ं े े ा ा िथताः ह किमिस मानषी॥ं े ु ३-६१-११३॥ वद स वना पवताथ वा ं िदशः।

दवता िह कािण ा वय शरण गताः॥े ं ं ं ं ३-६१-११४॥ यी वा रासी वा मताहो ऽिस वराना।ु सवथा क नः ि राानिनित॥ ु े ३-६१-११५॥ यथाय सवथा साथः मी शीिमतो जत।ं े े ् तथा िवध कािण ा वय शरण गताः॥ं ं ं ३-६१-११६॥ तथोा तन साथन दमयी नपृाजा।े वाच ततः साी भतृसनःिखता।ु साथवाह च साथ च जना य चा कचन॥ ं े े ३-६१-११७॥ यनः िवरबाला साथ च परोगमाः।ू ु मानष मा िवजानीत मनजािधपतः सताम।ु ु ुं े ् नपृषा राजभाया भतदृशनलालसाम॥ु ं ् ३-६१-११८॥ िवदभरामम िपता भता राजा च नषैधः। नलो नाम महाभाग मागापरािजतम॥ं ् ३-६१-११९॥ यिद जानीत नपृित ि शसत म ियम।ं ं ं े ् नल पािथवशालमिमगणसदनम॥ं ू ् ३-६१-१२०॥ तामवाचानवा साथ महतः भः।ु ु साथवाहः शिचनाम ण कािण मचः॥ ु ु ३-६१-१२१॥ अह साथ नता व ैसाथवाहः शिचित।ं े े ु मन नलनामान न पयािम यशििन॥ु ं ं ३-६१-१२२॥ करीिपमिहषशालमगृानिप।ु

Page 23: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 23 – www.sanskritweb.de

पयािन क अमनिनषिवत।े े े ेु तथा नो यराड मिणभः सीदत॥ु३-६१-१२३॥ सावीिणजः सवााथवाह च त ं ंततः। न यािस साथ ऽयमतदाातमहथ॥ु ुे ३-६१-१२४॥ साथवाह उवाच। साथ ऽय चिदराज सबाहोः सवािदनः।ं े ु ि जनपद गा लाभाय मनजाज॥ं ं ेु ३-६१-१२५॥ बहृद उवाच। सा तानवाी साथवाहवचदा।ु अगन व ैसाध भतदृशनलालसा॥े ३-६२-१॥ अथ काल बितथ वन महित दाण।े े े े तडाग सवतोभ पसौगिक महत॥ं ं ं ् ३-६२-२॥ दशविणजो र भतयवसनम।ु ं ेू ् बमलफलोपत नानापिगणवैतृम॥ू े ं ् ३-६२-३॥ त ा मृसिलल मनोहरसखावहम।ं ं ु ् सपिरावाहा िनवशाय मनो दधः॥ु े े ु ३-६२-४॥ समत सां े थवाह िविवशवनममम। ु ु ् उवास साथः समहालामासा पिमाम॥ ु े ् ३-६२-५॥ अथाधरासमय िनःशििमत तदा। े े स साथ पिरा हियथमपागमत।ु ुे े ू ्

पानीयाथ िगिरनद मदवणािवलाम॥ ् ३-६२-६॥ माग स सस पिाः साथममम। ं ं ंु ु ् स ममद सहसा चमान महीतल॥ु ं े ं े ३-६२-७॥ हाहारव मः सािथकाः शरणािथनः।ं ु वनगा धावो िनाा महतो भयात।ु ं ् किचःै करःै किचिचा हता नराः॥े े े ं ३-६२-८॥ गोखरोाबल पदाितजनसकलम।ं ं ु ् भयात धावमान तररहत तदा॥ ं ं ३-६२-९॥ घोराादािमो िनपतधरणीतल।ु ुे े वृास सभाः पितता िवषमष च।े ं े ु तथा तिहत सव समृ साथमडलम॥ं ं ् ३-६२-१०॥ अथापरः सा हतिशा जनादा।े ं ेु वनगाििन शोचो वशैस कृतम।ु ं ् ातर िपतर प सखाय च जनां ं ं ंु िधप॥३-६२-११॥ अशोच वदैभ िक न म ृत कृतम।ं े ंु ् यो ऽिप म िनजन ऽरय साो ऽय जनाणवः।े े े ं ं हतो ऽय हियथन मभायामवै त॥ं ेू ु ३-६२-१२॥ ा सिचर ःख मया ननमसशयम।ं ं ं ंु ू ् नााकालो ियत त वृानशासनम॥े ंु ु ् ३-६२-१३॥ याहम मिृदता हियथन ःिखता।ू े

Page 24: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 24 – www.sanskritweb.de

न दवैकृत िक िचराणािमह िवत॥ं ं े ३-६२-१४॥ न च म बालभाव ऽिप िकिचपकृत कृतम।े े ं ं ् कमणा मनसा वाचा यिदद ःखमागतम॥ ं ् ३-६२-१५॥ म यवरकृत लोकपालाः समागताः।े ं े ााता मया त नलाथाय दवताः। े नन तषा ू ं े ं भावन िवयोग ावहम॥े ं ् ३-६२-१६॥ एवमादीिन ःखािन सा िवल वराना। हतिशःै सह तदा ाणवैदपारगःै। अगाजशाल ःखशोकपरायणा॥ ३-६२-१७॥ गी सा िचराालारमासादयहत।ु ् साया चिदराज सबाहोः सवािदनः।े े ु वाधकतसवीता ं िववश परोमम॥े ु ् ३-६२-१८॥ ता िववणा कृशा दीना मकशीममाजनाम।ं ं ं े ु ् उािमव ग दशः परवािसनः॥ु ु ३-६२-१९॥ िवश त ता ा चिदराजपर तदा।ु ुं े अनजमतो बाला ािमपाः कतहलात॥ु ु ु ु ू ् ३-६२-२०॥ सा तःै पिरवतृागमीप राजवमं े नः। ता ासादगतापयाजमाता जनवैतृाम॥ं ् ३-६२-२१॥ सा जन वारिया त ासादतलममम।ं ं ु ् आरो िविता राजमयीमपृत॥३-६२-२२॥

एवमसखािवा िबभिष परम वपः।ु ु ं भािस िविदवाष शस म कािस क वा॥ु े ं ेु ३-६२-२३॥ न िह त मानष प भषणरैिप विजे ं ंु ू तम।् असहाया नर नोिजमरभ॥े े ३-६२-२४॥ ता वचन ता भमैी वचनमवीत।ु ं ् मानष मा िवजानीिह भतार समनताम॥ु ुं ं ् ३-६२-२५॥ सरै जाितसपा भिजा कामवािसनीम।ं ं ंु ् फलमलाशनामका यसायितयाम॥ू े ं ं ् ३-६२-२६॥ असयगणो भता मां े ंु च िनमनतः।ु भतारमिप त वीर छायवानपगा सदा॥ ं ं े ३-६२-२७॥ त दवैासो ऽभदितमा दवन।ू ं े े त स िनिजतवै वनमको ऽपियवान॥ू े े े ु ् ३-६२-२८॥ तमकवसन वीरमिमव िवलम।े ं ु ् आासयी भतारमहमगम वनम॥ ं ् ३-६२-२९॥ स कदािचन वीरः कििारणार।े ं े रीतः सिवमनादक सजयत॥ु ु े ं ् ३-६२-३०॥ तमकवसन नम गतचतसम।े ं ं ेु ् अनजी बला न पािम िनशाः सदा॥ु ३-६२-३१॥ ततो बितथ काल साम मा िचत।े े ृ ंु ु ् वाससो ऽध पिरि वाामना गसम॥्३-६२-३२॥

Page 25: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 25 – www.sanskritweb.de

त मागमाणा भतार दमाना िदनपाः।ं ं न िवामर िय ाणधनरम॥ं ं े ् ३-६२-३३॥ तामपिरपणा िवलप तथा ब।ु ू राजमातावीदाता भमैीमाततरा यम॥ ् ३-६२-३४॥ वस मिय कािण ीितम िय वतत। े मगृियि त ेभ भतार पषा मम॥े ं ु ३-६२-३५॥ अथ वा यमागिरधाविततः।े इहवै वसती भ भतारमपलस॥े े ु ३-६२-३६॥ राजमातवचः ा दमयी वचो ऽवीत।ु ु ् समयनोह व िय वीरजाियिन॥े े ं ु ३-६२-३७॥ उि नवै भीया न कया पादधावनम।ं ंु ु ् न चाह ं पषानाभाषय कथचन॥ु ं े ं ं ३-६२-३८॥ ाथयिद मा कि स पमावत। े ं े ेु ् भतरषणाथ त पयय ाणानहम॥ु ु े े ं ् ३-६२-३९॥ यविमह कत वसाहमसशयम।े ं ं ् अतो ऽथा न म वासो वतत दय िचत॥े े े ् ३-६२-४०॥ ता न मनसा राजमातदमं े े वीत।् सवमतिरािम िदा त तमीशम॥ े े ् ३-६२-४१॥ एवमा ततो भमै राजमाता िवशा पत।ु ं े उवाचद िहतर सना नाम भारत॥े ं ं ंु ३-६२-४२॥

सरैीमिभजानी सन दविपणीम।ु े े ् एतया सह मोद िनिमनाः यम॥्३-६२-४३॥ बहृद उवाच। उ दृ मय त नलो राजा िवशा पत।ु ं े ददश दाव द महा गहन वन॥ ं ं ं े े ३-६३-१॥ त शाव म ऽौ श भत किचत।ु े ं ू ् अिभधाव नलःै पयोकित चासकृत॥े ेु ु ् ३-६३-२॥ मा भिैरित नलोा ममः िवय तम।े ् ददश नागराजान शयान कडलीकृतम ं ं ु ॥्३-६३-३॥ स नागः ािलभा वपमानो नल तदा।ू े ं उवाच िवि मा राजाग ककटक नपृ॥ं ं ं ३-६३-४॥ मया लो िषरनागाः समहातपाः। ु तन मपरीतन शो ऽि मनजािधप॥े ेु ु ३-६३-५॥ त शापा शोिम पदािचिलत पदम।ुं ् उपदािम त यातमहे े े ु ित मा भवान॥ं ् ३-६३-६॥ सखा च त भिवािम ममो नाि पगः।े लघ त भिवािम शीमादाय ग माम॥ु े ् ३-६३-७॥ एवमा स नागो बभवामाकः।ु े ू ु त गहीा नलः ायाश दावविजतम॥ं ृ े ं ् ३-६३-८॥ आकाशदशमासा िवम कृवना।े ंु

Page 26: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 26 – www.sanskritweb.de

उकुाम त नागः पनः ककटको ऽवीत॥ं ं ु ् ३-६३-९॥ पदािन गणय ािन नषैध कािनिचत।् त त ऽह महाराज यो धाािम यरम॥े ं े ् ३-६३-१०॥ ततः सातमारमदशशम पद।ं े ेु त द तप िमरधीयत॥ू ं ३-६३-११॥ स ा िवितावाान िवकृतं ंनलः। पधािरण नाग ददश च महीपितः॥ं ं ३-६३-१२॥ ततः ककटको नागः सायलमवीत।् मया त ऽिहत प न ा िवजना इित॥े ं ं ु ३-६३-१३॥ यत चािस िवकृतो ःखन महता नल।ृ े े िवषण स मदीयन िय ःख िनवित॥े े ं ३-६३-१४॥ िवषण सवतृगैायैावाे ं ं न िवमोित। ताविय महाराज ःख व ैस िनवित॥ं ३-६३-१५॥ अनागा यन िनकृतमनह जनािधप।े ोधादसयिया त रा म भवतः कृता॥ू ं े ३-६३-१६॥ न त भय नरा दिः शतो ऽिप वा।े ं ं ु िव भिवता मसादारािधप॥३-६३-१७॥ राजिषिनिमा च न त पीडा भिवित।े सामष च राज शयमवािस॥ं े ेु ३-६३-१८॥ ग राजितः सतो बाको ऽहिमित वन।ू ु ्

समीपमतृपण स िह वदानपैणम।ु ु े ् अयोा नगर रामवै िनषधर॥ं े ३-६३-१९॥ स त ऽदय दाता राजादयन व।ैे ं े इाकुकलजः ीमाि चवै भिवित॥ु ं ३-६३-२०॥ भिविस यदाः यसा योस तदा।े े समिस च दारै मा शोक मनः कृथाः।े ं े रान तनयाा च समतवीिम त॥े ं े े ३-६३-२१॥ प च यदा िमथा नरािधप।ं े ंु सतदा त ऽह वासं े ं े द िनवासयः॥ं े ३-६३-२२॥ अनन वाससाः प ितपस।े ं े इा ददाव ैिद वासोयग तदा॥ु ं ंु ३-६३-२३॥ एव नल समािदय वासो दा च कौरव।ं ं नागराजतो राजवैारधीयत॥ं ३-६३-२४॥ बहृद उवाच। तििहत नाग ययौ नषैधो नलः।े े ऋतपणु नगर ािवशशम ऽहिन॥ं े ३-६४-१॥ स राजानमपािताको ऽहिमित वन।ु ु ् अाना वाहन यः पिृथा नाि ममः॥ं े ंु ३-६४-२॥ अथकृष चवैाह ो नपैणष च। े ं ेु ु ु असारमिप च जानािैवशषतः॥ं े ३-६४-३॥

Page 27: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 27 – www.sanskritweb.de

यािन िशािन लोक ऽिाे रम।ु ् सव यित ततमतृपण भर माम॥ े ु ु ् ३-६४-४॥ ऋतपण उवाच।ु वस बाक भ त सवमतिरिस।ं े े शीयान सदा बिधयत म िवशषतः॥े े े ेु ३-६४-५॥ स माित योग त यन शीा हया मम।ं ं े भवयराो ऽिस वतन त शत शताः॥े े ं े ंु ३-६४-६॥ ामपातमौ िन वायजीवलौ।ु े ं एताा रस साध वस व ैमिय बाक॥ं ं े ३-६४-७॥ बहृद उवाच। एवमो नलन वस पिजतः।ु े ू ऋतपण नगर सहवायजीवलः॥ु े ३-६४-८॥ स त िनवसाजा वदैभमनिचयन।ु ् साय साय सदा चम ोकमक जगाद ं ं े ं े ं ह॥३-६४-९॥ न सा िपासाता ाा शत तपिनी।ु ु े े री त म क वा साोपितित॥ं ३-६४-१०॥ एव व राजान िनशाया जीवलो ऽवीत।ं ं ं ंु ् कामना शोचस िन ोतिमािम बाक॥े ं े ं ु ३-६४-११॥ तमवाच नलो राजा म किचत।ु ् आसीमता नारी ता ढतर च सः॥ं ३-६४-१२॥

स व ैकनिचदथन तया मो यत।े ु िवय माा मसखपीिडतः॥ु ु ३-६४-१३॥ दमानः स शोकन िदवारामतितः।े िनशाकाल राः ोकमक गायित॥े ं े ं ३-६४-१४॥ स व ैमह सवा िचदासा िकचन ं । वसनहःख भय एवानसरन॥ ु ं ंू ु ् ३-६४-१५॥ सा त त पष नारी कृ ऽनगता वन।ु ु ुं ं े े ा तनापयन र यिद जीवित॥े े ंु ३-६४-१६॥ एका बालानिभा च मागाणामतथोिचता। िपासापरीता च र यिद जीवित॥ु ं ३-६४-१७॥ ापदाचिरत िन वन महित े ं े दाण।े ा तनापयन मन मािरष॥े े ेु ३-६४-१८॥ इव नषैधो राजा दमयीमनरन।े ं ु ् अातवासमवसा िनवशन॥े े ३-६४-१९॥ बहृद उवाच। तरा नल भीमः सभाय ता गत।े े े ं े िजाापयामास नलदशनकाया॥ ३-६५-१॥ सिददश च ताीं े मो वस दा च पलम।ु ु ् मगृय नल चवै दमय च म सताम॥ं ं े ु ् ३-६५-२॥ अिमिण िन िवात िनषधािधप। े े े

Page 28: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 28 – www.sanskritweb.de

गवा सह दाािम यो वावानियित।ं ं अहार च दाािम ाम नगरसिमतम॥ं ं ं ् ३-६५-३॥ न चािवहानत दमयी नलो ऽिप वा।े े ं ु ातमा ेऽिप दाािम गवा दशशत धनम॥ं ं ् ३-६५-४॥ इा यया ाणाः सवतोिदशम।ु े ु ् परराािण िचो नषैध सह भायया॥ु ं ३-६५-५॥ ततिदपर रा सदवो नाम व ैिजः।े ं ेु ु िविचानो ऽथ वदैभमपयाजवमिन।े पयाहवाचन राः सनासिहताु ुे ंिताम॥्३-६५-६॥ मायमानन पणाितमन ताम।े े े ् िपना धमजालन भािमव िवभावसोः॥ं ेू ३-६५-७॥ ता समी िवशालाीमिधक मिलना कृशाम।ं ं ं ् तकयामास भमैीित कारणैपपादयन॥ ् ३-६५-८॥ सदव उवाच।ु े यथय म परा ा तथापयमना।े ं े ेु कृताथ ऽ मेा लोककाािमव ियम॥ं ् ३-६५-९॥ पणचानना यामा चावृपयोधराम।ू ं ं ् कव भया दव सवा िवितिमरा िदशः॥ु े ३-६५-१०॥ चापपलाशा मथ रतीिमव। इा सव जगतः पणचभािमव॥ं ू ३-६५-११॥

िवदभसरसावैदोषािदवोताम ृ ।् मलपानिला मणृालीिमव ता भशृम॥ु ं ् ३-६५-१२॥ पौणमासीिमव िनशा रािनशाकराम। ं ् पितशोकाकला दीना शोता नदीिमव॥ु ुं ं ं ३-६५-१३॥ िवपणकमला िवािसतिवहगमाम। ं ं ् हिहपिरिा ाकलािमव पिनीम॥ं ु ् ३-६५-१४॥ सकमार सजाता रु ु ु गभगहोिचताम। ृ ् दमानािमवोन मणृालीमिचरोताम॥े ृ ् ३-६५-१५॥ पौदायगणोपता मडनाहाममिडताम। ु े ं ् चलखािमव नवा ोि नीलासवतृाम॥े ं ं ् ३-६५-१६॥ कामभोगःै ियहैना हीना बजनन च।ं ं ेु दह धारयत दीना भतदृशनकाया॥े ं ं ३-६५-१७॥ भता ना म पर नाया भषण भषणिैवना।ं ं ू ू एषा िवरिहता तन शोभनािप न शोभत॥े े ३-६५-१८॥ र कत ऽथ हीनो यदनया नलः।ं ेु धारयानो दह न शोकनावसीदित॥े ं े ३-६५-१९॥ इमामिसतकशाा शतपायतणाम।े ं े ् सखाहा ःिखता ा ममािप थत मनः॥ु ं े ३-६५-२०॥ कदा न खु ःख पार याित व ैशभा।ं ु भतः समागमााी रोिहणी शिशनो यथा॥ु ३-६५-२१॥

Page 29: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 29 – www.sanskritweb.de

अा नन पनलाभाषैधः ीितमित।ू ं ेु राजा रापिरः पनलव मिदनीम॥ु े े ् ३-६५-२२॥ तशीलवयोया तािभजनसयताम।ु ुु ुं ं ् नषैधो ऽहित वदैभ त चयमिसतणा॥ ं े े ३-६५-२३॥ य तामय वीयसवतो मया।ु ं े समाासियत भाया पितदशनलालसाम॥ुं ् ३-६५-२४॥ अयमाासयाना पणचिनभाननाम।े ं ू ् अपवा ःख ःखाता ानतराम॥ू ् ३-६५-२५॥ बहृद उवाच। एव िवमृय िविवधःै कारणलैणै ताम।ं ् उपग ततो भमै सदवो ाणो ऽवीत॥ु े ् ३-६५-२६॥ अह सदवो वदैिभ ात दियतः सखा।ं े ेु ु भीम वचनााामिमहागतः॥े ु ३-६५-२७॥ कशली त िपता राि जिनी ातर त।ु े े आयौ कशिलनौ तौ दारकौ च त।ु ु े त बवगा गतसा इवाृ े ु सत॥े३-६५-२८॥ अिभाय सदव त दमयी यिधिर।ु ुे ं ु पयपृतः सवामण सदः कान॥ े ु ् ३-६५-२९॥ रोद च भशृ राजदैभ शोककिशता।ं ा सदव सहसा ातिर िजोमम॥ु ुे ं ं ् ३-६५-३०॥

ततो द ता ा सना शोककिशताम।ं ु ् सदवन सु े े हकैा कथय च भारत॥े ३-६५-३१॥ जिन ैषयामास सरैी दत भशृम।े े ् ाणन समाग ता वद यिद मस॥े ं े े ३-६५-३२॥ अथ चिदपतमाता रााःपरादा।े े ु जगाम य सा बाला ाणन सहाभवत॥े ् ३-६५-३३॥ ततः सदवमाना राजमाता िवशा पत।ु े ं े प भाया कय सता वा क भािमनी॥ े ं ु ३-६५-३४॥ कथ च ना ाितो भतवा वामलोचना।ं ु या च िविदता िव कथमवगता सती॥े ं ३-६५-३५॥ एतिदाह ो ात सवमशषतः।ं ं ेु तन िह ममाच पृा दविपणीम॥े े ् ३-६५-३६॥ एवमया राजदवो िु ु े जसमः। सखोपिव आच दमया यथातथम॥ु ् ३-६५-३७॥ सदव उवाच।ु े िवदभराजो धमाा भीमो भीमपरामः। सतय त काणी दमयीित िवता॥ु ुे ं ३-६६-१॥ राजा त नषैधो नाम वीरसनसतो नलः।ु ुे भायय त काणी पयोक धीमतः॥ ं ु ३-६६-२॥ स व ैत िजतो ाू े ा तराो महीपितः।

Page 30: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 30 – www.sanskritweb.de

दमया गतः साध न ायत किहिचत॥ ् ३-६६-३॥ त वय दमयथ चरामः पिृथवीिममाम।े ं ् सयमासािदता बाला तव पिनवशन॥े े ेु ३-६६-४॥ अा पण सशी मानषी नह िवत।े े ेु अावै वोम सहजः िपमः।ु े ु यामायाः पसकंाशो लितो ऽिहतो मया॥३-६६-५॥ मलन सवतृो ाणव चमाः।े ं े े िचभतो िवभथमय धाा िविनिमतः॥ू ू ं ३-६६-६॥ ितपषवोलखा नाित िवराजत।े े े न चाा नयत प वपमलसमािचतम।े ं ु ् असृतमिप भाित कानसिनभम॥ं ं ं ् ३-६६-७॥ अनन वपषा बाला िपनानन चवै ह।े ेु ु लितय मया दवी िपिहतो ऽििरवोणा॥े ं े ३-६६-८॥ बहृद उवाच। ता वचन त सदव िवशा पत।ु ं े ं ेु सना शोधयामास िपादन मलम॥ु ु ं ् ३-६६-९॥ स मलनापकृन िपा रोचत।े े ु दमयादा नभसीव िने शाकरः॥३-६६-१०॥ िप ा सना च राजमाता च भारत।ुं ु दौ ता पिर मतिमव ततः।ं ु ु

उ बा शनकै राजमातदमवीत॥ृ ं े ् ३-६६-११॥ भिगा िहता म ऽिस िपनानन सिचता।े ेु ू अह च तव माता च राज महानः।ं सत दशाणािधपतः सदााु ुे े दशन॥ े ३-६६-१२॥ भीम राः सा दा वीरबाहोरह पनः।ं ु त जाता मया ा दशाणष िपतगह॥ं ृ ेु ु ु ३-६६-१३॥ यथवै त िपतगह तथदमिप भािमिन।े ं ेु यथवै िह ममैय दमयि तथा तव॥ ३-६६-१४॥ ता न मनसा दमयी िवशा पत।ं े ं े अिभवा मातभिगनीिमद वु ं चनमवीत॥्३-६६-१५॥ अायमानािप सती सखमिषतह व।ैु ु े सवकामःै सिविहता रमाणा सदा या॥ ु ३-६६-१६॥ सखाखतरो वासो भिवित न सशयः।ु ु ं िचरिवोिषता मातमामनातमहिस॥ं ु ु ३-६६-१७॥ दारकौ च िह म नीतौ वसत बालकौ।े िपा िवहीनौ शोकात मया चवै कथ न तौ॥ं ु ३-६६-१८॥ यिद चािप िय िक िचिय कतिमहिस।ं ं ेु िवदभाातिमािम शी म यानमािदश॥ ु ं े ३-६६-१९॥ बाढिमव तामा ा मातृसा नपृ।े ु गा बलन महता पानमत ततः॥ु ं े ेु ु ३-६६-२०॥

Page 31: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 31 – www.sanskritweb.de

ापयाजमाता ीमता नरवािहना। यानन भरते े पानपिरदाम॥्३-६६-२१॥ ततः सा निचरादव िवदभानगमभा।े ता त बजनः सवः ः पजयत॥ं ु ु ू ् ३-६६-२२॥ सवाशिलनो ा बावाारकौ च तौ। ु मातर िपतर चवै सव चवै सखीजनम॥ं ं ् ३-६६-२३॥ दवताः पजयामास ाणा यशिनी।े ंू िविधना परणे काणी दमयी िवशा पत॥ं े ३-६६-२४॥ अतपयदव च गोसहण पािथवः। ु े ं े ीतो वै तनया ामण िवणन च॥ं े े ३-६६-२५॥ सा ा रजन त िपतवमिन भािमनी।ु ु िवाा मातर राजिद वचनमवीत॥ं ं ् ३-६६-२६॥ दमयवाच।ु मा चिदिस जीव मां े तः स वीिम त।ं े नरवीर व ैत नलानयन यत॥े ३-६७-१॥ बहृद उवाच। दमया तथोा त सा दवी भशृःिखता।ु े बाण िपिहता राजोर िकिचदवीत॥े ं ं ् ३-६७-२॥ तदवा त ता ा सवमःपर तदा।ं ं ंु ु हाहाभतमतीवासीश च रोद ह॥ू ृ ं ३-६७-३॥

ततो भीम महाराज भाया वचनमवीत।ं ् दमयी तव सता भतारमनशोचित॥ु ु ३-६७-४॥ अपकृ च ला मा यमवती नपृ।ं ं ु यत तव ाः पयोक दशन॥ु ुे े ३-६७-५॥ तया चोिदतो राजा ाणाशवितनः। ाापयिशः सवा यत नलदशन॥ ं े ३-६७-६॥ ततो िवदभािधपतिनयोगााणषभाः। े दमयीमथो ा िताः थावन॥े ु ् ३-६७-७॥ अथ तानवीमैी सवरािद वचः। े ं व जनसस त त पनः पनः॥ु ु ुं ं ु ३-६७-८॥ न िकतव िछा वाध ितो मम।ु ं उ िविपन साृ े ु मनरा िया िय॥ु ं ं ३-६७-९॥ सा व ैयथा समािदा ता तीिणी।े दमाना भशृ बाला वाधनािभसवतृा॥ं ं ३-६७-१०॥ ता दाः सतत तन शोकन पािथव।ं े े साद क व ैवीर ितवा दद च॥ं ंु ३-६७-११॥ एतद व कृपा कयाथां ं ु मिय। वायना धयमानो िह वन दहित पावकः॥ु ू ं ३-६७-१२॥ भता रणीया च पी िह पितना सदा। तमभय काम सतव॥ु ं ३-६७-१३॥

Page 32: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 32 – www.sanskritweb.de

ातः ाः कलीन सानोश सदा।ु ु ं सवृो िनरनोशः श मायसयात॥ं े ंु ् ३-६७-१४॥ स क महास ु े दया मिय नरषभ।ं आनशृ परो धम एव िह म तम॥ं ं े ु ् ३-६७-१५॥ एव वाणािद वः ितयाि कन।ं ु ू स नरः सवथा यः कासौ च वतत॥ े े ३-६७-१६॥ य वो वचन ा याितवचो नरः।ं ु ू तदादाय वचः ि ममाव िजोमाः॥ं े ं ३-६७-१७॥ यथा च वो न जानीयारतो भीमशासनात।् पनरागमन चवै तथा कायमतितःै॥ु ं ३-६७-१८॥ यिद वासौ समृः ािद वाधनो भवत।े ् यिद वाथकामः ायम िचकीिषतम॥ े ् ३-६७-१९॥ एवमाग ाणाः सवतोिदशम।ु ं े ् नल मगृियत राजथा सिनं ं ंु न तदा॥ं ३-६७-२०॥ त परािण सराािण ामाोषाथामान।े ंु ् अषो नल राजािधजमिजातयः॥े ं ु ३-६७-२१॥ त वा तथा सव त त िवशा पत।ं ं े ावया चिर िवा दमया यथिरतम॥ं े े ् ३-६७-२२॥ बहृद उवाच। अथ दीघ काल पणादो नाम व ैिजः।

नगर भमैीिमद वचनमवीत॥े ं ं ् ३-६८-१॥ नषैध मगृयानन दमयि िदवािनशम।ं े ् अयोा नगर गा भािरपितः॥ं ३-६८-२॥ ािवत मया वा दीय स महाजन।ं ं े ऋतपण महाभागो यथो वरविणिन॥ु ं ३-६८-३॥ ता नावीििचतपणु ं ु नरािधपः। न च पािरषदः किामाणो मयासकृत॥्३-६८-४॥ अनात त मा राा िवजन किदवीत।ु ुं ं े ् ऋतपण पषो बाको नाम नामतः॥ु ु ३-६८-५॥ सत नर िवपो बाकः।ू े शीयान सकशलो मृकता च भोजन॥े ेु ु ३-६८-६॥ स िविनः बशो िदा च ममः।ु ु कशल चवै मा पृा पािददमभाषत॥ु ं ं ३-६८-७॥ वषैमिप साा गोपायि कलियः।ं ु आानमाना सो िजतगा न सशयः। ं रिहता भतिृभवै न ि कदाचन॥ ु ३-६८-८॥ िवषमन मढन पिरसखन च।े े ेू ु या तन पिरा ते न ोमहित॥ु ३-६८-९॥ ाणयाा पिरोः शकनैतवाससः।ं े ु आिधिभदमान यामा न ोमहित॥ ु ३-६८-१०॥

Page 33: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 33 – www.sanskritweb.de

सतासता वािप पित ा तथागतम।ृ ृ ं ् रा िया हीन यामा न ोमहित॥ं ं ु ३-६८-११॥ त तचन ा िरतो ऽहिमहां ु गतः। ा माण भवती रावै िनवदय॥ु ं े ३-६८-१२॥ एतापणाी पणाद िवशा पत।ु ु ू ं े दमयी रहो ऽ मातर भाषत॥े ं ३-६८-१३॥ अयमथ न सवो भीम मातः कथचन।ं े े ं िनधौ समाद सदव िजसमम॥ं े े े ंु ् ३-६८-१४॥ यथा न नपृितभमः ितपत म मतम।े े ् तथा या य मम चियिमिस॥ं े ३-६८-१५॥ यथा चाह समानीता सदवनाश बावान।ं े ेु ु ् तनवै मलनाश सदवो यात मािचरम।े े ेु ु ु ् समानत नल मातरयोा नगरीिमतः॥े ं ं ंु ३-६८-१६॥ िवा च ततः पाणाद िजसमम।ं ं ् अचयामास वदैभ धननातीव भािमनी॥े ३-६८-१७॥ नल चहागत िव भयो दाािम त वस।े े े ेू ु या िह म ब कृत यथा नाः किरित।े ं याह समािम शीमव िजोम॥ ं े े ३-६८-१८॥ एवमो ऽचिया तामाशीवादःै समलःै।ु ु गहानपययौ चािप कृताथः स महामनाः॥ृ ु ३-६८-१९॥

तताना त िव दमयी यिधिर।ं ं ु अवीिनधौ मातःखशोकसमिता॥ं ु ३-६८-२०॥ गा सदव नगरीमयोावािसन नपृम।ु े ं ् ऋतपण वचो िह पितम िचकीषती।ु ू ं आाित पनभमी दमयी यवरम॥ु ं ् ३-६८-२१॥ त गि राजानो राजपा सवशः।ु यथा च गिणतः कालः ोभत स भिवित॥ू े ३-६८-२२॥ यिद सभावनीय त ग शीमिरदम।ं ं े ं सयदय ितीय सा भतार वरियित।ू े ं ं न िह स ायत वीरो नलो जीवतृो ऽिप वा॥े ३-६८-२३॥ एव तया यथो व ैगा राजानमवीत।ं ं ् ऋतपण महाराज सदवो ाणदा॥ु ु े ३-६८-२४॥ बहृद उवाच। ा वचः सदव ऋतपण नरािधपः।ु ु ुे सायया वाचा बाक भाषत॥ं ३-६९-१॥ िवदभाातिमािम दमदाः यवरम। ु ं ् एकाा हयत मस यिद बाक॥े ३-६९-२॥ एवम कौय तन राा नल ह।ु े े दीयत मनो ःखादौ च महामनाः॥३-६९-३॥ दमयी भवदतयाःखन मोिहता।े े ेु ु

Page 34: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 34 – www.sanskritweb.de

अदथ भवायमपायिितो महान॥ े ु ् ३-६९-४॥ नशृस बत वदैभ कतकामा तपिनी।ं ं ु मया ण िनकृता पापनाकृतबिना॥ु े े ु ३-६९-५॥ ीभावलो लोक मम दोष दाणः।े ादवमिप कयाा िवे ु वशा गतसौदा। मम शोकन सिवा नरैायानममा॥े ं ु ३-६९-६॥ न चवै किहिचयाापा च िवशषतः।ं ेु यद त प च गा वािम िनयम।ं ं े ् ऋतपण व ैकाममााथ च करोहम॥ु ् ३-६९-७॥ इित िनि मनसा बाको दीनमानसः। कृतािलवाचदमतृपणे ु नरािधपम॥्३-६९-८॥ ितजानािम त स गिमिस नरािधप।े ं एकाा पषा िवदभनगर नपृ॥ु ३-६९-९॥ ततः परीामाना च राज बाकः।ं े अशालामपाग भािरनपृाया॥ु ३-६९-१०॥ स यमाणो बश ऋतपणन बाकः। ु अगशानामथानृ िन मान॥्३-६९-११॥ तजोबलसमायालशीलसमितान।े ु ु ् विजताणहैनःै पथृोथाहाहनन। ं ु ू ् शाशिभरावतः िसजाातरहसः॥ु ु ं ३-६९-१२॥

ा तानवीाजा िकिचोपसमितः।ं िकिमद ािथत कत ला िह त वयम॥ं ं े ु ् ३-६९-१३॥ कथमबलाणा वीम हया मम।े महाना च तरगगैः कथमीशःै॥ु ३-६९-१४॥ बाक उवाच। एत हया गिमि िवदभाा सशयः।े ं अथाास राजिह काोजयािम त॥े ेू ३-६९-१५॥ ऋतपण उवाच।ु मव हयतः कशलािस बाक।े ु यास समथाे ं ि तानव योजय॥ं े ३-६९-१६॥ बहृद उवाच। ततः सदातरः कलशीलसमितान।ं ु ु ् योजयामास कशलो जवयाथ नरः॥ु ु े ३-६९-१७॥ ततो य रथ राजा समारोहराितः।ु ं ं अथ पयपतमौ जानिभ हयोमाः॥ ू ु े ३-६९-१८॥ ततो नरवरः ीमालो राजा िवशा पत।ं े सायामास तानाजोबलसमितान॥ं े ् ३-६९-१९॥ रिमिभ सम नलो यातिमयष सः।ु ु े सतमारो वाय जवमााय व ैपरम॥ू ं ् ३-६९-२०॥ त चोमाना िविधना बाकन हयोमाः।े े

Page 35: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 35 – www.sanskritweb.de

समतिरवाकाश रिथन मोहयिव॥ु ुे ं ं ३-६९-२१॥ तथा त ा तानाहतो वातरहसः।ु ं अयोािधपितधमािय परम ययौ॥ं ं ३-६९-२२॥ रथघोष त त ा हयसहण च तत।ं ं ं ंु ु ् वायियामास बाक हयताम॥ ् ३-६९-२३॥ िक न ाातिलरय दवराज सारिथः।ं ं ेु तथा िह लण वीर बाक यत महत॥ं े े े ् ३-६९-२४॥ शािलहोो ऽथ िक न ायानां ंु कलतिवत।ु ् मानष समनाो वपः परमशोभनम॥ु ु ुं ् ३-६९-२५॥ उताहो िवाजा नलः परपरजयः।े ंु सो ऽय नपृितरायात इव समिचयत॥ं े ं ् ३-६९-२६॥ अथ वा या नलो वद िवा तामव बाकः।ं े ं े त िह लय ान बाक नल च॥ु ं े ं ३-६९-२७॥ अिप चद वयम े ं ु म नल च।े नाय नलो महावीयि भिवित॥ं ु ३-६९-२८॥ ा िह महाानरि पिृथवीिममाम।् दवैन िविधना याः शाोै िवपणःै॥े ु ३-६९-२९॥ भव मितभदो म गावैता ित।े े े ंु माणािरहीन भविदित िह म मितः॥ु े े ३-६९-३०॥ वयःमाण त पण त िवपययः।ं ं ेु ु

नल सवगणयै म बाकमतः॥ं ं े ु ु ३-६९-३१॥ एव िवचाय बशो वायः पयिचयत।ं ् दयन महाराज पयोक सारिथः॥े ु ३-६९-३२॥ ऋतपण राज बाक हयताम।ु ु े ् िचयमद राजा सहवायसारिथः॥ु ु े ३-६९-३३॥ बल वीय तथोाह हयसहण च तत।ं ं ं ं ् पर य च स परा मदमवाप ह॥ं ं ं े ं ु ३-६९-३४॥ बहृद उवाच। स नदीः पवतावै वनािन च सरािस च। ं ं अिचरणाितचाम खचरः ख चरिव॥े े े ३-७०-१॥ तथा यात त रथ तदा भािरनपृः।े ेु उरीयमथापय परपं रुजयः॥ं ३-७०-२॥ ततः स रमाण पट िनपितत तदा।ु े े हीामीित त राजा नलमाह महामनाः॥ं ३-७०-३॥ िनगी महाब हयानताहाजवान।ृ े ेु ् वायो यावदत म पटमानयतािमित॥ े ं े ३-७०-४॥ नल वाचाथ र ः पटव।ं ेु योजन समिताो न स शया पनःं ु ॥३-७०-५॥ एवम नलनाथ तदा भािरनपृः।ु े े आससाद वन राजलव िबभीतकम॥े ं ् ३-७०-६॥

Page 36: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 36 – www.sanskritweb.de

त ा बाक राजा रमाणो ऽभाषत।ं ं ममािप सत पय सान परम बलम॥ू ं ं े ं ् ३-७०-७॥ सवः सव न जानाित सवो नाि कन। नकै पिरिनाि ान पुष िचत॥े ् ३-७०-८॥ वृ ऽिािन पणािन फलािप च बाक।े पिततािन च या तकैमिधक शतम।ं ् एकपािधक प फलमक च बाक॥ं ं े ं ३-७०-९॥ प कोो ऽथ पाणा योरिप च शाखयोः।ं िचन शाख याााः शािखकाः।ु े े आा फलसह ं े ेपोन शतमव च॥ं े ३-७०-१०॥ ततो रथादव राजान बाको ऽवीत।ु ं ् परोिमव म राजस शकशन॥े े ु ३-७०-११॥ अथ त गिणत राजित न परोता।े े े त महाराज गणिय िबभीतकम॥ं े े ् ३-७०-१२॥ अह िह नािभजानािम भवदव न वित च।ं े े ं े साािम फला ं पयत जनािधप।े मतिमव वायो रमीत वािजनाम॥ु ु ् ३-७०-१३॥ तमवीपृः सत नाय कालो िवलितम।ू ं ं ु ् बाकवीदन पर य समाितः॥े ं ं ं ३-७०-१४॥ ती मत मथ वा रत भवान।ु े ्

एष याित िशवः पा यािह वायसारिथः॥ ३-७०-१५॥ अवीतपण सायनन।ु ं ु मव या नाो ऽि पिृथामिप बाक॥े ३-७०-१६॥ त यातिमािम िवदभायकोिवद।ृ े ु शरण ा पो ऽि न िव कतमहिस॥ं ं ं ु ३-७०-१७॥ काम च त किरािम या विस बाक।ं े ं िवदभािद याा सय दशियतािस म॥ू े ३-७०-१८॥ अथावीाक सायम िबभीतकम।ं ं े ं ् ततो िवदभााािम कद वचो मम॥ ु े ं ३-७०-१९॥ अकाम इव त राजा गणयवाच ह।ं े ु सो ऽवतीय रथाण शातयामास त मम॥ ू ं ु ् ३-७०-२०॥ ततः स िवयािवो राजानिमदमवीत।् गणिया यथोािन तावव फलािन च॥े ३-७०-२१॥ अतिमद राजवानि त बलम।ु ं े ् ोतिमािम ता िवा यथतैायत नपृ॥ु ं ं े ३-७०-२२॥ तमवाच ततो राजा िरतो गमन तदा।ु े िवदय मा सान च िवशारदम॥ं ं ं े ् ३-७०-२३॥ बाकमवाचाथ दिह िवािममा मम।ु े ं मो ऽिप चादय गहाण पषषभ॥ं ृ ु ३-७०-२४॥ ऋतपणतो राजा बाक कायगौरवात।ु ं ्

Page 37: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 37 – www.sanskritweb.de

हयान लोभा तथवावीचः॥े े ३-७०-२५॥ यथ गहाणदमाणा दय परम।े ं ं ृ े ं ं ् िनपो म ऽदय िय ितत बाक।े े ं ु एवमा ददौ िवामतृपण नलाय व॥ैु ु ३-७०-२६॥ तादय शरीरािःसतृः किलः। ककटकिवष ती मखाततममन॥ं ं ु ु ् ३-७०-२७॥ कल तदात शापािः स िविनःसतृः।े स तन किशतो राजा दीघकालमनावान॥े ् ३-७०-२८॥ ततो िवषिवमाा पमकरोिलः।ु त शमैिपतो िनषधािधपितनं ु ु लः॥३-७०-२९॥ तमवाच किलभतो वपमानः कृतािलः।ु े कोप सय नपृत कीित दाािम त पराम॥ं ं े े ् ३-७०-३०॥ इसन जननी किपता माशपरा।े ु ु यदा या पिरा ततो ऽह भशृपीिडतः॥ं ३-७०-३१॥ अवस िय राज सःखमपरािजत।ं े ु िवषण नागराज दमानो िदवािनशे म॥्३-७०-३२॥ य च ा मनजा लोक कीतियतिताः।े ं ेु मसत भय तषा न कदािचिवित॥ू ं ं े ं ३-७०-३३॥ एवमो नलो राजा योपमानः।ु ततो भीतः किलः ि िववश िबभीतकम।ं े ्

किलन नायथयषैधन व॥ैे े ३-७०-३४॥ ततो गतरो राजा नषैधः परवीरहा। सन कलौ राजायाथ फलात॥ं े ं ु ३-७०-३५॥ मदा परमया यजसा च परण ह।ु ु े े रथमा तजी ययौ जवनहैयःै।े िबभीतकाशः सवृः किलसयात॥ं ं ् ३-७०-३६॥ हयोमानततो िजािनव पनः पनः।ु ु ु नलः सचोदयामास नारानां े ॥३-७०-३७॥ िवदभािभमखो राजा ययौ स महामनाः। ु नल त समिता किलरगमहान॥े ेु ृ ् ३-७०-३८॥ ततो गतरो राजा नलो ऽभिृथवीपत।ू े िवमः किलना राजपमािवयोिजतः॥ु ू ३-७०-३९॥ बहृद उवाच। ततो िवदभाा साया सिवमम। ं ं े ् ऋतपण जना राु ेभीमाय वदयन॥े ् ३-७१-१॥ स भीमवचनााजा किडन ािवशरम।ु ुं ् नादयथघोषण सवाः सोपिदशो दश॥े ३-७१-२॥ तत रथिनघष नलाा शवः।ं ं ु ु ु ा च सम परव नलसिनधौ॥ु ु े ं ३-७१-३॥ दमयी च शाव रथघोष नल तम।ु ं ्

Page 38: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 38 – www.sanskritweb.de

यथा मघ नदतो गीरे ं जलदागम॥े३-७१-४॥ नलन सगहीतष परव नलवािजष।े ं ृ े ेु ु ु सश रथिनघष मन भमैी तथा हयाः॥ं ं े े ३-७१-५॥ ासादा िशिखनः शालाावै वारणाः। हया शव रथघोष महीपतः॥ु ु ु ं े ३-७१-६॥ त ा रथिनघष वारणाः िशिखनथा।े ंु णखा राजघोदयिमवे े ेु ह॥३-७१-७॥ दमयवाच।ु यथासौ रथिनघषः परयिव मिदनीम।ू े ् मम ादयत चतो नल एष महीपितः॥े े ३-७१-८॥ अ चाभव त न पयािम नल यिद।ं ं ं असयगण वीर िवनिशासशयम॥ं े ं ं ंु ् ३-७१-९॥ यिद व ैत वीर बाोनााहमरम। ् िवशािम सखशु िवनिशासशयम॥ं ् ३-७१-१०॥ यिद मा मघिनघषो नोपगित नषैधः।ं े अ चामीकरो िवनिशासशयम॥ं ् ३-७१-११॥ यिद मा िसहिवाो मवारणवारणः।ं ं नािभगित राजो िवनिशासशयम॥े ं ् ३-७१-१२॥ न रानतृ िक िच रानपाकृतम।ं ं ु ् न च पयिषु त वा रैिप महानः॥ं ं े ३-७१-१३॥

भः मावाीर मृदाो िजतियः।ु े रहो ऽनीचानवत च ीबवम नषैधः॥ु ३-७१-१४॥ गणा रा म तराया िदवािनशम।ु ं े ् दय दीयत इद शोकाियिवनाकृतम॥ं ं ् ३-७१-१५॥ बहृद उवाच। एव िवलपमाना ं सा नसव भारत।ं े आरोह महम पयोकिदया॥े ु ३-७१-१६॥ ततो ममकाया ददश रथमाितम।ं ् ऋतपण महीपाल सहवायबाकम॥ु ं ् ३-७१-१७॥ ततो ऽवतीय वायो बाक रथोमात। ् हयाानवमाथ ापयामासत रथम॥ं ु ू ् ३-७१-१८॥ सो ऽवतीय रथोपा तपण नरािधपः।ु उपत महाराज भीम भीमपरामम॥े ं ् ३-७१-१९॥ त भीमः ितजाह पजया परया ततः।ं ू अकाहसा ा ीम न िवित॥ं ं ३-७१-२०॥ िक काय ागत त ऽ राा पृ भारत।ं ं े ु नािभज स नपृितिहथ समागतम॥े ् ३-७१-२१॥ ऋतपण ऽिप राजा स धीमापरामः।ु राजान राजप वा न पयित कचन।ं ं ंु नवै यवरकथा न च िवसमागमम॥ं ं ् ३-७१-२२॥

Page 39: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 39 – www.sanskritweb.de

ततो िवगणयाजा मनसा कोसलािधपः। आगतो ऽीवाचनै भवमिभवादकः॥ु ं ३-७१-२३॥ राजािप च यीमो मनसािभिविचयत।् अिधक योजनशत तागमनं ं कारणम॥्३-७१-२४॥ ामानित नागथातथम।् अकाय िविनिद तागमनकारणम॥ ं ् ३-७१-२५॥ नतैदव स नपृित स सजयत।े ं ं ृ ् िवातािमित वदाो ऽसीित पनः पनः॥ु ु ३-७१-२६॥ स सतः ाा ीतः ीतन पािथवः।ृ े राजेरैनगतो िद वम समािवशत॥ु ं े ् ३-७१-२७॥ ऋतपण गत राजायसिहत नपृ।ु े े े बाको रथमााय रथशालामपागमत॥ु ् ३-७१-२८॥ स मोचिया तानािरचाय च शातः। य चतैामाा रथोप उपािवशत॥ं ् ३-७१-२९॥ दमयी त शोकाता ा भािर नृु ं पम।् सतप च वाय बाक च तथािवधम॥ू ु ं ं ं ् ३-७१-३०॥ िचयामास वदैभ कषै रथिननः। नलव महानासी च पयािम नषैधम॥े ् ३-७१-३१॥ वायन भवन िवा सवैोपिशिता। े े ंू तना रथिनघषो नलव महानभत॥े े ू ् ३-७१-३२॥

आहो ितपण ऽिप यथा राजाु नलथा। ततो ऽय रथिनघषो नषैधव लत॥ं े े ३-७१-३३॥ एव िवतकिया त दमयी िवशा पत।ं ं े ु त ापयामास नषैधाषण नपृ॥े े ३-७१-३४॥ दमयवाच।ु ग किशिन जानीिह क एष रथवाहकः।े उपिवो रथोप िवकृतो बाकः॥े ३-७२-१॥ अ कशल भे ं ेु मृपव समािहता।ू पृथाः पष न यथातमिनित॥े ं े ं ेु ३-७२-२॥ अ म महती शा भवदष नलो नपृः।े े े तथा च म मनिदय च िनविृतः॥े ु ३-७२-३॥ यानै कथा पणादवचन यथा।ू ं े ं ं ितवा च सोिण बथामिनित॥ं े ेु ु ३-७२-४॥ बहृद उवाच। एव समािहता गा ती बाकमवीत।ं ् दमयिप काणी ासादावैत॥३-७२-५॥ किशवाच।े ु ागत त मन कशल त वीहम।ं े े ं ेु ु ् दमया वचः साध िनबोध पषषभ॥ु ु ३-७२-६॥ कदा व ैिता यय िकमथिमह चागताः।ू ं

Page 40: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 40 – www.sanskritweb.de

त िह यथां ू ाय वदैभ ोतिमित॥ं ु ३-७२-७॥ बाक उवाच। तः यवरो राा कौसन यशिना।ु ं े ितीयो दमया व ैोभत इित भािमिन॥ू ३-७२-८॥ ा त ितो राजा शतयोजनयाियिभः।ु ं हयवैातजवमैरैहम च सारिथः॥ ु ३-७२-९॥ किशवाच।े ु अथ यो ऽसौ ततृीयो वः स कतः क वा पनः।ु ु च क कथ चद िय कम समािहतम॥ं ं े ं ् ३-७२-१०॥ बाक उवाच। पयोक व ैसतो वाय इित िवतः।ु ुू स नल िवत भ भािरमपितः॥े े ेु ु ३-७२-११॥ अहमकशलः सद च सिनितः।ु ुू े ऋतपणन सार भोजन च वतृः यमु े े ॥्३-७२-१२॥ किशवाच।े ु अथ जानाित वायः न राजा नलो गतः। ु कथिचिय वतैन किथत ा बाक॥ं े ं ु ३-७२-१३॥ बाक उवाच। इहवै पौ िनि नलाशभकमणः।ु ु गततो यथाकाम नषै जानाित नषैधम॥ं ् ३-७२-१४॥

न चाः पषः किल वि यशििन।ु ं े गढू रित लोक ऽिपो महीपितः॥े ३-७२-१५॥ आवै िह नल वि या चा तदनरा।ं े न िह व ैतािन िलािन नल शसि किहिचत॥ं ं ् ३-७२-१६॥ किशवाच।े ु यो ऽसावयोा थम गतवााणदा।ं ं इमािन नारीवाािन कथयानः पनः पनः॥ु ु ३-७२-१७॥ न िकतव िछु ं ा वाध ितो मम। उ िविपन सामनरा िया िय॥ृ े ं ंु ु ३-७२-१८॥ सा व ैयथा समािदा ता तीिणी।े दमाना िदवारा वाधनािभसवतृा॥ं ं ३-७२-१९॥ ता दाः सतत तन ःखन पािथव।ं े े साद क व ैवीर ितवां ु य च॥ं ३-७२-२०॥ ताियमाान वीिह महामत।ं े तदव वा वदैभ ोतिमिनिता॥े ं ु ३-७२-२१॥ एता ितवच द या िकल।ु ं यरा तनो वदैभ ोतिमित॥ु ु ु ३-७२-२२॥ बहृद उवाच। एवम किशा नलु े कनन।ु दय िथत चासीदपण च लोचन॥ं ं ेु ू ३-७२-२३॥

Page 41: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 41 – www.sanskritweb.de

स िनगानो ःख दमानो महीपितः।ृ ं बासिदधया वाचा पनरवदमवीत॥ं े ेु ् ३-७२-२४॥ वषैमिप साा गोपायि कलियः।ं ु आानमाना सो िजतगा न सशयः॥ ं ३-७२-२५॥ रिहता भतिृभ ै व न ि कदाचन।ु ाणाािरकवचा धारयीह सियः॥ं ३-७२-२६॥ ाणयाा पिरोः शकनैतवाससः।ं े ु आिधिभदमान यामा न ोमहित॥ ु ३-७२-२७॥ सतासता वािप पित ा तथागतम।ृ ृ ं ् रा िया हीन िधत सनां ं ंु तुम॥्३-७२-२८॥ एव वाणा नलः परमःिखतः।ं ंु न बामशकोढ रोद च भारत॥ुं ३-७२-२९॥ ततः सा किशनी गा दमय ैवदयत।े े ् तव किथत चवै िवकार चवै त तम॥ ं ं ् ३-७२-३०॥ बहृद उवाच। दमयी त ता भशृ शोकपरायणा।ु ु ं शमाना नल त व ैं ं किशनीिमदमवीत॥े ् ३-७३-१॥ ग किशिन भय परीा क बाक।े ं ं ेू ु आवाणा समीपा चिरता लय॥ु ३-७३-२॥ यदा च िकिचया कारण त भािमिन।ं ंु

त सचमान सल त िवचितम॥ं े ं ं े े ् ३-७३-३॥ न चा ितबन दयो ऽिरिप भािमिन।े े याचत ेन जल दय सगरमाणया॥ं े ं ३-७३-४॥ एतव समी चिरत म िनवदय। ं ं े े यादिप पयथााय या मम॥े े ं ३-७३-५॥ दमयवैमा सा जगामाथाश किशनी।ु ु े िनशा च हय िलािन पनरागमत॥ु ् ३-७३-६॥ सा तव यथावृ दमय ैवदयत। ं े ् िनिम यदा बाक िदमानषम॥ं ं े ु ् ३-७३-७॥ किशवाच।े ु ढ शपचारो ऽसौ न मया मानषः िचत।ं ु ुु ् पवः तो वािप दमयि तथािवधः॥ू ु ३-७३-८॥ मासा सचार नासौ िवनमत िचत।ं ं े ् त त ा यथासमपित यथासखम।ं ु ु ु ् सकट ऽ समहिं े ु वर जायत ऽिधकम॥ं े ् ३-७३-९॥ ऋतपण चाथाय भोजनीयमनकशः।ु े िषत त राा च मास सब पाशवम॥े ं ं ं ु ् ३-७३-१०॥ त ालनाथाय कोपकितः। ु स तनावितः कः पण एवाभवदा॥े े ु ू ३-७३-११॥ ततः ालन कृा समिधि बाकः।ं

Page 42: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 42 – www.sanskritweb.de

तणृमि ु ं समादाय आिवनै समादधत॥ं ् ३-७३-१२॥ अथ िलत सहसा हवाहनः। तदततम ा िविताहिमहागता॥ु ं ३-७३-१३॥ अ तिमहदाय लित मया।ु ं यदिमिप सृय नवै दसौ शभ॥ं ेु ३-७३-१४॥ छन चोदक त वहाविजत तम।े ं ं ु ् अतीव चामहदाय वहम॥ु ् ३-७३-१५॥ य पायपादाय हाा ममदृ शनःै।ु ु ं े मृमानािन पािणा तन पािण ताथ॥ं े ु ३-७३-१६॥ भय एव सगीिन िषतािन भवि च।ू ु एतातकािन ाह तमागता॥ु ं ु ३-७३-१७॥ बहृद उवाच। दमयी त ता ु ु पयोक चितम।ु े ् अमत नल ा कमचािभसिचतम॥ं ं े ू ् ३-७३-१८॥ सा शमाना भतार नल बाकिपणम। ं ं ् किशन या वाचा दती पनरवीत॥े ु ् ३-७३-१९॥ पनग म बाकोपसृतम।ु ं ् महानसात मास समादायिैह भािमिन॥ं ं ं ३-७३-२०॥ सा गा बाक तासमपकृ च।े े ं अमव िरता तण ियकािरणी।ु े ं

दमय ैततः ादािशनी कनन॥े ु ३-७३-२१॥ सोिचता नलिस मास बशः परा।ं ु ाय मा नल सद ाोशशःिखता॥ं ंू ृ ३-७३-२२॥ वै च पर गा ा च मखं ं ंु ततः। िमथन षयामास किशा सह भारत॥ु ं े े ३-७३-२३॥ इसना सह ाा समिभाय बाकः।े ं अिभ ततो राजा पिरामानयत॥ु ् ३-७३-२४॥ बाक समासा सतौ सरसतोपमौ।ु ु ु ु भशृ ःखपरीताा सर दोद ह॥ं ं ३-७३-२५॥ नषैधो दशिया त िवकारमसकृ ु दा। उ सहसा पौ किशनीिमदमवीत॥ृ ेु ् ३-७३-२६॥ इद ससश भ िमथन मम पयोः।ं ं े ंु ुु ततो वै सहसा बामवानहम॥ु ृ ् ३-७३-२७॥ बशः सपत ा जनः शत दोषतः।ं ं े वय च दशाितथयो ग भ नमो ऽ त॥ं े े ेु ३-७३-२८॥ बहृद उवाच। सव िवकार ं ा त पयोक धीमतः।ु ु आग किशनी ि दमय ैवदयत॥े ं े ् ३-७४-१॥ दमयी ततो भयः षयामास किशनीम।ू े े ् मातः सकाश ःखाता नलशासमका॥ु ुं ु ३-७४-२॥

Page 43: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 43 – www.sanskritweb.de

परीितो म बशो बाको नलशया।े प म सशयकः यिमािम विदतम॥े े ं े े ु ् ३-७४-३॥ स वा वयता मातमा वानातमहिस।े ं ु ु िविदत वाथ वाात िपतम सिवधीयताम॥ं ं ंु ् ३-७४-४॥ एवमा त वदैा सा दवी भीममवीत।ु ु े ् िहतमिभायमजाना पािथवः॥ु ३-७४-५॥ सा व ैिपानाता माा च भरतषभ।ु नल वशयामास य ताः ितं े यः॥३-७४-६॥ त त ा तथाय दमयी नल तदा।ं ं ंु ु तीशोकसमािवा बभव वरविणनी॥ू ३-७४-७॥ ततः काषायवसना जिटला मलपिनी। दमयी महाराज बाक वामवीत॥ं ् ३-७४-८॥ पवया किमो नाम बाक।ू साम िविपन गतो यः पषः िु ु ुृ े यम॥्३-७४-९॥ अनागस िया भाया िवजन ममोिहताम।ं ं े ् अपहाय त को गयोकमतृ नलम॥ु ुे े ् ३-७४-१०॥ िक न त मया कायमपरा महीपतः।ं ं ेु यो माम िविपन गतवािया ताम॥ु ृ े ् ३-७४-११॥ साावानपाहाय वतृो यः स मया परा।े ु अनता सािभकामा ु ं ं पिण वाथम॥ु ् ३-७४-१२॥

अौ पािणगहीता च हसाना वचन िताम।ृ ं ं ं े ् भिरामीित स च ित ततम॥ं ु ् ३-७४-१३॥ दमया वा सवमतदिरदम।ु ु े ं शोकज वािर नाामसख ाव॥ं े ंु ३-७४-१४॥ अतीव कृताराा रााां ंजल त तत।ं ु ् पिरवलो ा शोकात इदमवीत॥ ् ३-७४-१५॥ मम रा न याह ततवायम।ं ं ं ृ ् किलना तत भी य ामहमजम॥ृ ं ् ३-७४-१६॥ या त धमभृ शापनािभहतः परा।ु ु े े े वनया ःिखतया शोचा मा िववाससम॥ं ् ३-७४-१७॥ स मरीर ापामानो ऽवसिलः।े ापदधः सतत सो ऽािवव समािहतः॥ं ३-७४-१८॥ मम च वसायन तपसा चवै िनिजतः।े ःखान चानन भिवत िह नौ शभ॥े े ं ेु ३-७४-१९॥ िवम मा गतः पापः स ततो ऽहिमहागतः।ु ं दथ िवपलोिण न िह म ऽयोजनम॥ ु े ् ३-७४-२०॥ कथ न नारी भतारमनरमनतम।ं ु ु ु ् उ वरयद यथा भी किहिचत॥ृ े ं ं ् ३-७४-२१॥ तारि पिृथव कृा नपृितशासनात।ं ् भमैी िकल भतार ितीय वरियित॥ ं ं ३-७४-२२॥

Page 44: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 44 – www.sanskritweb.de

रैवृा यथाकाममनपिमवानः।ु वै चवै िरतो भािरपिु ं तः॥३-७४-२३॥ दमयी त ता नल पिरदिवतम।ु ु े ् ािलवपमाना च भीता वचनमवीत॥ ् ३-७४-२४॥ दमयवाच।ु न मामहिस काण पापन पिरशितम। े ु ् मया िह दवान वतृ िनषधािधप॥े ृ ंु ३-७५-१॥ तवािभगमनाथ त सवतो ाणा गताः। ु वाािन मम गाथािभगायमाना िदशो दश॥ ३-७५-२॥ तता ाणो िवाणादो नाम पािथव।ं अगोसलायामतृपणिनवशन॥ु े े ३-७५-३॥ तन वा त सितवा तथात।े े े े े उपायो ऽय मया ो नषैधानयन तव॥ं े ३-७५-४॥ ामतृ न िह लोक ऽ एकाा पिृथवीपत।े े े समथ योजनशत गमनैरािधप॥ं ु ३-७५-५॥ तथा चमौ महीपाल भज ऽह चरणौ तव।े े ं यथा नासत िक िचनसािप चराहम॥ृ ं ं ् ३-७५-६॥ अय चरित लोक ऽितसाी सदागितः।ं े ू एष मत म ाणािद पाप चराहम॥ु ु े ं ् ३-७५-७॥ तथा चरित ितमाशः परण भवन सदा।ं े ंु ु

स िवमत म ाु ु े णािद पाप चराहम॥ं ् ३-७५-८॥ चमाः सवभतानामरित सािवत। ू ् स िवमत म ाणािद पाप चराहम॥ु ु े ं ् ३-७५-९॥ एत दवायः कृ लैो धारयि व।ैे े ं ं िवव यथासमत वा ज माम॥ु ु ुे े ् ३-७५-१०॥ एवम ततो वायरिरादभाु े ु षत। नषैा कृतवती पाप नल स वीिम त॥ं ं े ३-७५-११॥ राजीलिनिधः ीतो दमया सरितः।ु सािणो रिणाा वय ीिरवरान॥ं ् ३-७५-१२॥ उपायो िविहताय दथमतलो ऽनया।ं ु न काा शत गा त ऽः पमािनह॥े ं े ु ३-७५-१३॥ उपपा या भमैी च भैा महीपत।ं े ना शा या काया सग सह भायया॥ ं ३-७५-१४॥ तथा वित वायौ त पविृः पपात ह।ु ु ु दवभयो नववौ च पवनः िशवः॥े े ३-७५-१५॥ तदततम ा नलो राजाथ भारत।ु ं दमया िवशा ता पाकषदिरदमः॥ं ं ं ं ३-७५-१६॥ ततमरजः ावणृोसधािधपः।ु स नागराजान ततो लभ वपः कम॥ं ृ ं े े ु ् ३-७५-१७॥ िपण त भतार ा भीमसता तदा।ं ंु ु

Page 45: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 45 – www.sanskritweb.de

ाोशरैािल पयोकमिनिता॥ु ३-७५-१८॥ भमैीमिप नलो राजा ाजमानो यथा परा।ु सज सतौ चािप यथावनत॥े ु ३-७५-१९॥ ततः ोरिस िव व त शभानना।ं ु परीता तन ःखन िनशासायतणा॥े े े ३-७५-२०॥ तथवै मलिदधाी पिर शिचिता।ु सिचर पषा तौ सापिरता॥ु ु ुं ं ु ३-७५-२१॥ ततः सव यथावृ दमया नल च। ं भीमायाकथयीा वदैा जननी नपृ॥३-७५-२२॥ ततो ऽवीहाराजः कृतशौचमह नलम।ं ् दमया सहोपत का ा सखोिषतम॥े ं ं ु ् ३-७५-२३॥ ततौ सिहतौ राि कथयौ परातनम।ं ु ् वन िवचिरत सवमषतमिदतौ नपृ॥े ं ू ु ु ३-७५-२४॥ स चतथ ततो वष सग सह भायया।ु ं सवकामःै सिसाथ लवा ु रमा मदम॥ं ु ् ३-७५-२५॥ दमयिप भतारमवाााियता भशृम। ् अधसजातसव तोय ा वसधरा॥ ं े ं ं ु ३-७५-२६॥ सवै सम पनीतती। शारा हषिववृसा।ं े रराज भमैी समवाकामा। शीताशना राििरवोिदतन॥ं ेु ३-७५-२७॥ बहृद उवाच।

अथ ता िषतो रािं ंु नलो राजा लकृतः।ं वदैा सिहतः का ददश वसधािधपम॥ ं ु ् ३-७६-१॥ ततो ऽिभवादयामास यतः शर नलः।ु ं तान दमयी च वव िपतर शभा॥ु ुे ं ३-७६-२॥ त भीमः ितजाह पवरया मदा।ं ु ु यथाह पजिया त समाासयत भः। ू ु ु नलन सिहता त दमये ं पितताम॥्३-७६-३॥ तामहणा नलो राजा ितग यथािविध। ं ृ पिरचया का त ैयथाववदयत॥ ं े ् ३-७६-४॥ ततो बभव नगर समहाषिननः।ू े ु जन स नल ा तथागतम॥ं ं ् ३-७६-५॥ अशोभय नगर पताकाजमािलनम।ं ् िससमृपाा राजमागाःं ु कृतादा॥३-७६-६॥ ािर ािर च पौराणा पभः कितः।ं ु अिचतािन च सवािण दवतायतनािन च॥ े ३-७६-७॥ ऋतपण ऽिप शाव बाकिन नलम।ु ु ं ् दमया समाय जष च नरािधपः॥ु ं े ३-७६-८॥ तमाना नलो राजा मयामास पािथवम। ् स च त मयामास हतं े िुभबिसमतः॥ु ं ३-७६-९॥ स सतो महीपालो नषैध िवयाितः।ृ ं

Page 46: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 46 – www.sanskritweb.de

िदा समतो दारःै भैवािननत॥े ३-७६-१०॥ कि नापराध त कृतवानि नषैध।ु ं े अातवास वसतो मह िनषधािधप॥ं ेृ ३-७६-११॥ यिद वा बिपवािण यबािन कािनिचत।ु ुू ् मया कृताकाया िण तािन म महिस॥े ु ३-७६-१२॥ नल उवाच। न म ऽपराध कृतवा मिप पािथव।े ं ं ं कृत ऽिप च न म कोपः िह मया तव॥े े ं ३-७६-१३॥ पव िस सखा म ऽिस सबी च नरािधप।ू े ं अत ऊ त भय ीितमाहतमहिस॥ ु ुू ं ३-७६-१४॥ सवकामःै सिविहतः स ु खुमिषतिय।ु न तथा गह राजथा तव गह सदा॥ृ े ृ े ३-७६-१५॥ इद चवै हयान दीय मिय ितित।ं ं ं तपाकतिमािम मस यिद पािथव॥ु े ३-७६-१६॥ बहृद उवाच। एवमा ददौ िवामतृपणाय नषैधः।ु ु स च ता ितजाह िविधन कमणा॥ं े ३-७६-१७॥ ततो गृादय तदा भािरनपृः।ं सतममपादाय ययौ परमव िह॥ू ु ु े ३-७६-१८॥ ऋतपण ितगत नलो राजा िवशा पत।ु े ं े

नगर किडन काल नाितदीघिमवावसत॥े े ंु ् ३-७६-१९॥ बहृद उवाच। स मासम कौय भीममाम नषैधः।ु े परादपरीवारो जगाम िनषधाित॥ु ३-७७-१॥ रथनकैन शण दििभः पिरषोडशःै।े े ेु पाशिहयैवै षतै पदाितिभः॥ ३-७७-२॥ स कयिव मह रमाणो महीपितः। िववशाितसररसवै महामनाः॥े ं ३-७७-३॥ ततः परमासा वीरसनसतो नलः।ु ुे उवाच दीाव पनब िव मयािजतम॥ु ं ् ३-७७-४॥ दमयी च याया वस समिजतम।ु ् एष व ैमम सासव रा त पर॥ं ं ु ु ३-७७-५॥ पनः वतता तिमित म िनिता मितः।ु ं ू े एकपाणन भ त ाणयो पणावह॥े ं े े ३-७७-६॥ िजा परमा रा वा यिद वा वस।ं ु ितपाणः दातः पर िह धनमत॥ं ेु ३-७७-७॥ न चाे िस तत यत वतताम।ू ं ू ंु ् रैथना व ैशािव वा मम वा नपृ॥े ु ३-७७-८॥ वशभोिमद रा मािगत यथा तथा।ं ं ं ं यन तनापायन वृानािमित शासनम॥े े ेु ् ३-७७-९॥

Page 47: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 47 – www.sanskritweb.de

योरकतर बिः ियताम पर।े े ु ु कैतवनावा वा य वा नता धे ं े ंु नः॥ु ३-७७-१०॥ नषैधनवैम परः हसिव।े ु ुु वमाजय मा ाह पिृथवीपितम॥ु ं ् ३-७७-११॥ िदा यािजत िव ितपाणाय नषैध। ं ं िदा च ृत कम दमयाः य गतम।ं ं ् िदा च ियस राजदारो ऽिरिनबहण॥े ३-७७-१२॥ धननानन वदैे े भ िजतन समलकृता।े ं मामपाित िदिव शिमवाराः॥ु ं ३-७७-१३॥ िनशो िह रािम ा तीािम च नषैध।ं दवन च मम ीितन भवसणःै॥े े ु ३-७७-१४॥ िजा वरारोहा दमयीमिनिताम।ं ् कृतकृो भिवािम सा िह म िनशो िद॥े ३-७७-१५॥ ा त त ता वाचो बबलािपनः।ु ु इयष स िशरछ खन किपतो नलः॥े े ं ेु ु ३-७७-१६॥ य रोषताामवाच ततो नपृः।ं ु ु पणावः िक ाहरस िजा व ैाहिरिस॥ं े ३-७७-१७॥ ततः ावतत त पर नल च। ू ं ु एकपाणन भ त नलन स परािजतःे ं े े । सरकोशिनचयः ाणन पिणतो ऽिप च॥े ३-७७-१८॥

िजा च पर राजा हसिदमवीत।ु ं ् मम सविमद राम हतकटकम॥ ं ं ् ३-७७-१९॥ वदैभ न या शा राजापसद वीितम।ु ् ता सपरीवारो मढ दासमागतः॥ं ू ३-७७-२०॥ न तया कृत कम यनाह िनिजतःं े ं परा।ु किलना तत कम त मढ न बस।ृ ं ं े ु ुू नाह परकृत दोष ाधा कथचन॥ं ं ं े ं ३-७७-२१॥ यथासख जीव ाणानजािम त।ु ुं ं ृ े तथवै च मम ीितिय वीर न सशयः॥ं ३-७७-२२॥ सौा चवै म ो न कदािचहाित।ं े पर िह म ाता ु ं े सजीव शत समाः॥ं ं ३-७७-२३॥ एव नलः सािया ातर सिवमः।ं ं पर षयामास पिर पनः पनः॥ु ु ुं े ३-७७-२४॥ साितो नषैधनवै परः वाच तम।े ं ु ु ् पयोक तदा राजिभवा कृतािलः॥ु ं ३-७७-२५॥ कीितर तवाा जीव वषायत सखी। ु ु ं ु यो म िवतरिस ाणानिधान च पािथव॥े ं ३-७७-२६॥ स तथा सतो राा मासम तदा नपृः।ृ ु ययौ पर ः परः जनावतृः॥ु ुं ३-७७-२७॥ महा सनया राजिनीतःै पिरचारकैः।े

Page 48: नलोपा ानम · नल नरशा लो ... र नारीणा नरष च न ंंंे ु लो वरः। िविश ाया िविश न सगमो

नलोपाानम ् - Nalopākhyānam as "Sanskrit 2003" typesetting specimen – page 48 – www.sanskritweb.de

ाजमान इवािदो वपषा पषषभ॥ु ु ३-७७-२८॥ ा पर राजा िववमनामु ं यम।् िववश पर ीमानथमपशोिभतम।े ंु ु ् िवय सायामास पौरा िनषधािधपः॥ं ३-७७-२९॥ बहृद उवाच। शा त पर सवृ महोव।े े े ं े ेु ु महा सनया राजा दमयीमपानयत॥े ु ् ३-७८-१॥ दमयीमिप िपता स परवीरहा।ृ

ापयदमयाा भीमो भीे मपरामः॥३-७८-२॥ आगताया त वदैा सपाया नलो नपृः।ं ंु ु वतयामास मिदतो दवरािडव नन॥ ु े े ३-७८-३॥ तथा काशता यातो जीप ऽथ राजस।ं ेू ु पनः चावसा ा महायशाः॥ु े े ३-७८-४॥ ईज च िविवधयैिैविधवादिणःै।े तथा मिप राजे ससस ऽिचरात॥ु े ् ३-७८-४॥ (Text was typeset in 16 pt. Sanskrit 2003 on 24 pt. body)