अध्याय चौदावा प्रारंभ...बसट ल स ग द र ।...
TRANSCRIPT
*अधयाय चौदावा परारभ*
॥ शरी गणशाय नमः ॥
ह कौसलयातमज रामराया । ह रघकलभषणा करणालया ।
सीतापत करा दया । आताा या लकरासी ॥१॥
तराटिकाा ताा उधदरली । अटहलया टशळा सजी कली ।
शबरीची परली । इचछा ता दशरथ ॥२॥
भकतरकषणा कारण । सोटिल नपटसाहासन ।
ानर कलस बलान । कळ आपलया कपन ॥३॥
टशळा तरलया सागरी । तझया नाम राणारी ।
बसटलास गादीरी । भकत आपला टबभीषण ॥४॥
जो जो आला शरण पदा । तझया की ह आनादका दा ।
दनय, दःख, आपदा । तयाचया ताा ाररलयास ॥५॥
ह मनी आणा । दासगणस सााभाळा ।
बालकान धाा । जनटनटण कोणाकि ? ॥६॥
ता जननी जटनता सद गर । ता भकतााना कलपतर ।
भनदीच भवय तारा । ताच की र रामराया ! ॥७॥
एक खिगाा चा । रटहासी महकर तालकयाचा ।
बाितातया नाा ाचा । बराहमण होता टबध हो ॥८॥
हा बाितातया बराहमण । सदाचारसापनन ।
उदार होत जयाच मन । गहसथाशरम चाली ॥९॥
शरोत या परपाचात । साकि यती अतोनात ।
परी नाही पाहा सित । लोभ तयाचा माना ॥१०॥
या बाितातया घरी । पाहण यती रचयारी ।
तो अघयााची साच करी । सरबराई टनजााग ॥११॥
ऐसा करम चालला । साचय अघा सापला ।
आली पाळी टबचार याला । कजक काण साहच ॥१२॥
घरदार पिल गहाण । अगटणत झाल तया ऋण ।
लोकाापरती दाणया दन । लाज ािा लागली ॥१३॥
टकाया न कााही उरल । सदन अघ साफ झाल ।
भाािका ि तही गल । काय टपतती णाक ी ? ॥१४॥
तगाद कररती साकार । टशपाई धािन रचयार ।
भागणयासी दोन परहर । अिचण पिा लागली ॥१५॥
कााता बोल िाकन । मल कररती अपमान ।
पत गली उिन । उसन न कोणी दती हो ॥१६॥
ऐशा ताप तापला । जी दयाया तयार झाला ।
पसा सापताा परपाचाला । कााही नस टका मत ॥१७॥
ज सखाच ाि सथान । तच दःखाच टनकतन ।
सापन गलयारी धन । सहज होत नयाय हा ॥१८॥
बाितातया टचार करी । जी कोठ दऊा तरी ।
अफ खाऊन मरा जरी । तरी ती घयाया पसा नस ॥१९॥
जरी जाऊन टटहरीरी । जी हा मी दऊ तरी ।
टततकयाात कोणी यऊन री । जरी मला कालयास ॥२०॥
जीही ना जाईल । उलिी फजीती होईल ।
सरकार टशकषा दईल । आतमहतयारा महणन मला ॥२१॥
यापकषाा टहमालया । जा ाि जी दयाया ।
आतमहतयचा त ठायाा । दोषही ना लागल ॥२२॥
ऐसा करटन टचार । पिला घराचया बाहर ।
अखरचा तो नमसकार । कला तयान परपाचाला ॥२३॥
एक लागोिी घातली । राख अागा लाटली ।
तयान ही यटकत कली । ओळख आपली बजाया ॥२४॥
शरोत अबरदारासी । जनटनादच मानसी ।
भय ाि अहटनकशी । ह सकळाासी ठाऊक ॥२५॥
बाितातया महण मनी । ह दीनदयाळा चकरपाणी ।
अकपा मजलागोनी । काा र ऐसी कलीस ? ॥२६॥
तझयारी टशवास माझा । पणक होता अधोकषजा ।
ता राकाचा कररसी राजा । ऐस ऐटकल पराणी ॥२७॥
त सक खोि झाल । परतययासी माझया आल ।
वयथक कीनी रागटल । चररतर तझ नारायणा ॥२८॥
आताा जी दतो परी । तझयारी मी शरीहरी ।
याचा टचार कााही करी । हतया नको घऊ मम ॥२९॥
ऐस मनी बोलला । टतटकि घयाया लागला ।
तो एक भिला । टपर तयासी सिशनाात ॥३०॥
आतााच हररदवाराच । टतकीि नको घऊा साच ।
घऊन दशकन साताच । मग जा हररदवारा ॥३१॥
आपलया र हाि पराताात । शरीगजानन महासात ।
आहत अतरल साापरत । तयााचया दशकना जाय ता ॥३२॥
सातदशकन आजरी । ायाा न गल भमीरी ।
उगीच तरासन अातरी । भलत कााही करा नको ॥३३॥
ऐस बोलताा बराहमण । तातया गला गोधळन ।
महण हा मनषय कोण ? । अटचत मसी भिला ॥३४॥
टका ा यान ओळटखल । मी बाितातया महणन भल ।
कााही न माझा तकक चाल । पसा तरी यात कसा ? ॥३५॥
कााही असो शगाा ासी । जाऊन ादा समथाासी ।
ऐस बोलन मानसी । शगाा ासी पातला ॥३६॥
दशकना गला बराहमण । तो महाराज दल हाासन ।
काा र दशी जाऊन पराण । टहमालयासी बाितातया ॥३७॥
अर आतमहतया करा नय । हताश कदाटप होऊा नय ।
परयतन करणया चका नय । साधय सत साधणयास ॥३८॥
आताा जरी टदलास पराण । परपाचाशी तरासन ।
तरी यशील घऊन । जनम पनहाा त भोगाया ॥३९॥
नको जाऊा टहमालया । गागमाजी पराण दयाया ।
परत आपलया घरी जाया । ळ िया करा नको ॥४०॥
टतकीि घताा जो भिला । सिशनारी बराहमण तला ।
ओळटखल काा सााग तयाला ? । तो कोण होता ह कााही ॥४१॥
जा आताा घरी परत । राहा नको लही यथ ।
बापा तझया मळयाात । आह एक महसोबा ॥४२॥
तया महसोबाचया प सी । बाभळीचया झािापासी ।
खोदन पहा मटदनीसी । दोन परहर रातरीला ॥४३॥
काम जमीन खोदणयाच । ताच एकिा करी साच ।
खाली तीन फिााच । दरवय तजला साापिल ॥४४॥
तयाातन थोि कजकदाराा । दऊनी ऋणमकत होई खरा ।
नको सोिास बायकापोराा । उसन रागय ाहा नको ॥४५॥
ऐस बोलताा गजानन । आनादला तो बराहमण ।
आला खिकयास परतन । राख पसन अागाची ॥४६॥
रातरीटचया ळला । मळयाात महसोबापासी आला ।
बाभळीखाली लागला । जमीन खोदाया कारण ॥४७॥
तो तीन फिाा र । लागली शरोत घागर ।
एक तााबयाची साचार । ळणी होती टजचया मखा ॥४८॥
तया तााबयाचया घागरीत । मोहरा सोनयाचया चार शत ।
पिलया तयाचया दषटीपरत । मग काय टचारताा ? ॥४९॥
करी घागर घऊटनयाा । लागला तथच नाचाया ।
जय जय गजानन गरराया । ऐस मख बोलन ॥५०॥
तयाच दरवय करन । फटिल तयान अघ ऋण ।
मळा होता पिला गहाण । तोही आटणला सोिोनी ॥५१॥
घिी बसली परपाचाची । ही गजाननकपन साची ।
टतत बाितातयाची । गली अती आनादन ॥५२॥
जी मतयची घिका भरताा । अमतकलश याा हाताा ।
ा सागरामाजी बिताा । तारा दषटीस पिा ॥५३॥
बाितातयास तस झाल । दःखाच त टदस सरल ।
मग तयान प कल । यण पहा शगाा ा ॥५४॥
दानधमक तथ कला । मोठया परमाणामाजी भला ।
गजाननाचया पदी झाला । लीन अननयभाान ॥५५॥
तई ा महाराज दल तयासी । आमहाास काा र ाटदसी ? ।
जयान टदला आह तसी । दरवयघि तो ादी तया ॥५६॥
आताा तरी यथन । खचक कराा सााभाळन ।
उग न करी उधळपण । तयाात नस सार कााही ॥५७॥
जन सखाच सोबती । टनाकणीचा शरीपती ।
तयाची सद करी भकती । तो न उपकषी कदा तला ॥५८॥
ऐसा उपदश ऐटकला । समथाासी ादन भला ।
बाितातया गाा ास गला । आपलया अती आनाद ॥५९॥
एककाली सोमती । पक आल टनटिती ।
जी काा अमासया यती । सोमारी ती सोमती हो ॥६०॥
या सोमतीच मटहमान । पराणाात कल कथन ।
या टदशी नमकदासनान । अशय महणती करा ॥६१॥
महणन शगाा ची मािळी । नमकदस जाया तयार झाली ।
तयारी तयाानी अघी कली । पिशा गर भरन ॥६२॥
माताि पािील, बाकिलाल । मारती चादरभान, बजरागलाल ।
याानी कला एक मळ । ओ ाकारशवरी जाणयाचा ॥६३॥
बाकिलाल महण अघयाासी । आपण जातो नमकदसी ।
घऊ साागात महाराजाासी । सनान कराया नमकदच ॥६४॥
चौघ मठामाजी आल । समथाक टना लागल ।
ओाकारशवरी गरमाऊल । चला आमचया समत ॥६५॥
तमही असलयाबरोबर । काळाचाही नाही दर ।
घाला आमहाास पायार । तया ओ ाकारशवराचया ॥६६॥
हा अटधकार मातटना । नाही पाहा इतरााना ।
आमची टनाती हीच चरणा । नया आमहा नमकदसी ॥६७॥
तमही आलयााचन । आमही न हाला यथन ।
बालहटटालागन । जननी तीच परीतस ॥६८॥
महाराज महणाल तयासी । आह नमकदा माझयापाशी ।
उगीच तरास दयायासी । जाऊा कशाला टतला मग ? ॥६९॥
मी या मठाात बसन । करीन नमकदच सनान ।
तमही या सार जाऊन । शरीओ ाकारशवराला ॥७०॥
तथ राजा प ककाली । मानधाता भागयशाली ।
होऊन गला महाबली । टदगात जयाची कीटतक अस ॥७१॥
शरीशाकराचायक गरर । याानी कराया जगदोधदार ।
तथच दीकषा साचार । परमहासाची घतली ॥७२॥
जा जा तमही तया सथला । भिा माझया नमकदला ।
मातर नऊा नका मला । उगाच आगरह करन ॥७३॥
आताा पाकच परयोजन । नाही राटहल मजलागन ।
ऐस ऐकताा चौघजण । घटट धररती पायााला ॥७४॥
कााही असो तथरी । चला आमचया बरोबरी ।
लगच यऊा माघारी । सनान करनी नमकदच ॥७५॥
महाराज महणाल ठीक ठीक । तमही टदसता दााटभक ।
नमकदच आह उदक । या आपलया टटहरीमधय ॥७६॥
टतला िाकन आपण । तथ कराया गलो सनान ।
तरी राग यईल दारण । माझया तया नमकदला ॥७७॥
महणन साागतो तमहीच जा । मला न आगरहा करा ।
माझ चन माना । याात तमच कलयाण ॥७८॥
मग मारती चादरभान । करा लागला भाषण ।
आमही घतलयाााचन । आपणाा न जाऊा की ॥७९॥
समथक महणाल मी तथ । आलया होईल टपरीत ।
मग तमही दोष मातर । दऊा नय आमहााला ॥८०॥
ऐस मठाात बोलण झाल । अघ ओ ाकारशवरा आल ।
पाकसाठी टमळाल । लोक तथ अपार ॥८१॥
नमकदच अघ घाि । सतरीपरषाानी भरल दाि ।
मागीलाही नस ाि । जाया हराचया माटदरी ॥८२॥
कोणी सनानास उतरल । कोणी साकलप ऐक लागल ।
कोणी घऊन बलफल । जाऊा लागल माटदराात ॥८३॥
कोणी बफी प खा । बसन खाऊा लागल मा ।
थवयामाग लागला था । तथ भजनकर यााचा ॥८४॥
पक सापपयात । अटभषकाची माटदराात ।
गदी झाली अतयात । शबद कोणाचा कोणा न कळ ॥८५॥
रमयशा तया ओ ाकारी । समथााची बसली सारी ।
पदमासन घालनी कााठारी । तया महानदीचया नमकदचया ॥८६॥
चौघ दशकन घऊन आल । समथाक टना लागल ।
आताा पाटहज सोटिल । जाण सिकन आपणा ॥८७॥
काा की भीि झाली फार । गािया मोिती रच र ।
बल गािीच बजार । आहत आपलया तयाातनी ॥८८॥
खिीघाि सिशनाला । जाणयायणयाचा करार कला ।
गािीालयान तो भला । न साागताा गण बलााच ॥८९॥
त बसताा आल कळन । आपण होताा महणन ।
पोचलो यथ यऊन । बल दवाि गािीच ॥९०॥
परत बसन गािीत । जाण न टनभकय ाित ।
महणन या नात । बसन जाऊा सिशनाला ॥९१॥
गदी झाली रसतयाानी । नदीतन जाऊ शाातपणी ।
ऐसच कल टकतयकाानी । तया पाहा नाा चाललयात ॥९२॥
तमहाास ािल, तच करा । आमहाा न कााही टचारा ।
मी चनाात गातलो खरा । तमही बसाल तथ यऊा ॥९३॥
ऐस समथक बोलल । तयााचयास नात बसल ।
गदीतन जाऊा लागल । खिीघाि सिशनाला ॥९४॥
तो नदीत मधयातरी । ना आदळली खिकारी ।
फळी फिन गली सारी । टतचया बिाची एक हो ॥९५॥
टछदर पिल आरपार । यऊा लागल आात नीर ।
नााियान सतर । नदीत उिया िाटकलया ॥९६॥
परी महाराज टनधाकसत होत । ‘टगन टगन गणाात बोत’ ।
ऐस भजन मखात । चालल होत अखाि ॥९७॥
माताि बजराग मारती । घाबरन गल अती ।
उि लागली धिाधिा छाती । बाकिलालाची टबध हो ॥९८॥
चघ समथाक बोलल । आमही अपराधी आहो भल ।
आमही न तमच ऐटकल । शगाा ाात दयाळा ॥९९॥
तयाच टदल आमहाा फळ । तमही आज तातकाळ ।
नमकदाच झाली काळ । आमहालागी बिाया ॥१००॥
गरराया ! आपली ाणी । दतलय मान यथनी ।
ााचा या साकिातनी । शगाा दषटी पि दया ॥१॥
ऐस जो त बोलतात । तो टनममयारी पाणयाात ।
ना बिाली लोित लोित । एक फलााग गली हो ॥२॥
कााठी लोक बोलती ऐस । मली ही पााच माणस ।
आताा यााचा भरासा नस । अथााग पाणी नमकदला ॥३॥
तई महणाल गजानन । नका होऊा हराण ।
तमचया जीालागन । धकका न लाी नमकदा ॥४॥
ऐस महणन सतन कल । नमकदच तयाानी भल ।
ह चघ बसल । हात जोिन नात ॥५॥
शलोक (अनषटप छाद)
नमकद मागल द ी । र अशभनाटशनी ।
मात कषमा करी यााचा । दयाळ होऊन मनी ॥
ऐस सतन चालल । तो आतील पाणी टनघन गल ।
नमकदन लाटल । आपलया कराास तया टछदरा ॥६॥
ना शरोत पटहलयापरी । आली जलाटचया री ।
तया नाचया बरोबरी । होती परतयकष नमकदा ॥७॥
कोळीणीचा धररला ष । मसतकारी करळ कश ।
टभजटल टजयचया सतरास । का बरपयात जलान ॥८॥
नौका कााठास लागली । अघयाानी ती पाटहली ।
आियकचटकत मदरा कली । पाहन तळाचया टछदराला ॥९॥
ही बाई होती महणन । आमच ह ााचल पराण ।
बाई आपण कोठील कोण ? । ह कााही साागा हो ॥११०॥
सोिा सतर टभजलल । आमही न दतो भल ।
तई नमकदन पहा कल । अशा रीतीन भाषण ॥११॥
मी ओ ाकार कोळयाची कनयका । माझ नाा नमकदा ऐका ।
आमहाा पररपाठ आह दखा । ओल सतर नसणयाचा ॥१२॥
मी ओलीच राहत टनरातर । माझ रप आह नीर ।
ऐस बोलन नमसकार । करन गली गजानना ॥१३॥
कषणामाजी नाहीशी । झाली ती नमकदसी ।
ीज चमकन आकाशी । घनी जसी लीन होत ॥१४॥
तो पाहताा परकार । चघ आनादल फार ।
कळला सामीचा अटधकार । नमकदा आली दशकना ॥१५॥
बाकि टचारी खोदन । समथाक ही सतरी कोण ? ।
त साागा फोिन । गपत कााही ठा नका ॥१६॥
तई महाराज दल तततताा । तमही ज काा टचाररताा ।
तो कटथला आह गाथा । नमकदन तमहाास ॥१७॥
कोळी जो का ओ ाकार । तोच हा ओ ाकारशवर ।
माझच रप आह नीर । ऐस नमकदा दली ना ॥१८॥
अर ती परतयकष नमकदा । साशय तथ न घयाा कदा ।
साकिामाजी दत सदा । हात ती आपलया भकतात ॥१९॥
महणन टतचा जयजयकार । करा मोठयान एक ार ।
जय जय नमकद टनरातर । ऐसच रकषण अाब करी ॥१२०॥
ऐस ऐकताा चन । बाकिलालाटद चघ जण ।
समथााच टदवय चरण । ादा लागल कषणकषणाा ॥२१॥
परत आल शगाा ाात । जयााना तयााना हीच मात ।
होऊटनया हषकभररत । सााग लागल टबध हो ॥२२॥
सदाटश रागनाथ ानळ । एकया गहसथासमत भल ।
शगाा ाात यत झाल । महाराजााचया दशकना ॥२३॥
या सदाटशाकारण । िोपण नाा तातया जाण ।
ह माधनाथाच छातरगण । टचतरकिचया होत हो ॥२४॥
या माधनाथापरत । योगााग होती अगत ।
जयााचा टशषयगण माळवयाात । आह मोठया परमाणी ॥२५॥
सदाटश आल शगाा ाला । जवहा शरीचया दशकनाला ।
तवहाा महाराज भोजनाला । बसल होत मठाात ॥२६॥
सदाटशासी पाहन । माधाची झाली आठण ।
गजाननाकारण । सात साता जाणती ॥२७॥
ानळ यतााकषणी । महाराज बोलल मोठयाानी ।
अर नाथाचया टशषयालागनी । बसा आणन माझयाप ॥२८॥
तयााच गर माधनाथ । गल जन इतकयाात ।
मठी माझया समत । तो ह दोघ पातल ॥२९॥
थोिा ळ आधी जरी । ह आल असत तरी ।
भि तयााचया गरची खरी । होती यााना मठाात ॥१३०॥
आताा ह मागन आल । गर तयााच टनघन गल ।
टिा न घता भल । तयाची कर पतकता ॥३१॥
ानळयासी आटलागन । दत झाल दयाघन ।
पोर बाधाची महणन । ऐसा तो सातपरमा ॥३२॥
रीटतपरमाण सतकार कला । ानळयाचा शगाा ाला ।
जातााना तया टनरोप टदला । समथाानी यण रीटत ॥३३॥
तमही माधनाथाला । असच जा भिणयाला ।
तयााचा यथ राटहला । टिा तो तया दयायास ॥३४॥
मी महणतो तच साागा । पदरच न घाला बघा ।
आमचया ाकयामाजी उगा । फरक तमही करा नय ॥३५॥
महणा “साथ भोजन हा । टबिा तमहारा याही रहा ।
तो आमही आटणला पाहा । नाथा तमहा दयायास” ॥३६॥
ह सार बोलण । ऐकल तया ानळयान ।
घऊन टियाची दोन पान । गमन कररता जाहला ॥३७॥
माधनाथा हकीकत । तयान कटथली इतथाभत ।
महाराज आपण शगाा ाात । आला होता काा त टदनी ? ॥३८॥
गजानन ज बोलल । तसच आह जाहल ।
भोजनसमयी तयाानी कल । समरण माझ तीच भि ॥३९॥
ऐशा रीटत एकमकाा । आमही भितो सद दखा ।
यथ शाका घऊा नका । समरण तीच भि होय ॥१४०॥
तयााचा माझा एक पराण । शरीर ही मातर टभनन टभनन ।
ह आह खोल जञान । त न इतकयात कळ तमहाा ॥४१॥
बर झाल आटणला । आमचा टिा तमही भला ।
जो होता राटहला । शगाा ी टशषय हो ॥४२॥
पान दताा ानळयाानी । ती भटकषली नाथाानी ।
खलबततयाात किनी । थोिा परसाद टदला तयाला ॥४३॥
सातभिी होती कसी । ह चाागद पासषटीसी ।
साागत झाल जञानराशी । शरीजञानशवर महाराज ॥४४॥
ती पासषटी मनी आणा । महणज हया कळतील खणा ।
सानभाचया ठायी जाणा । ा न तकाककारण ॥४५॥
योगी ािल तथोनी । भि एकमकाा लागनी ।
भि ठायीच बसोनी । होत तयााच कौतक ह ॥४६॥
शख महामद शरीगोदयाात । तकाराम होत दहात ।
आग लागताा मािपापरत । दहमाजी कीतकनाचया ॥४७॥
ती शख महामदाानी । टझटली शरीगोदयाात बसनी ।
ह मटहपतीनी टलहनी । ठटल भटकतटजयाात ॥४८॥
जाऊन हळी खियाात । टटहरीत बिताा पािीलसत ।
ााचटल दऊन हात । महाराज माटणकपरभानी ॥४९॥
खरा योगी असलयाटना । ऐस कौतक होईना ।
ह न साध दााटभकााना । तयाानी गपपाच मारावया ॥१५०॥
योग अघयाात बलततर । तयाची न य कोणाा सर ।
करण असलया राषरोधदार । तयाचा अलाब करा हो ॥५१॥
शरीदासगणटरटचत । हा गजाननटजय नाम गराथ ।
ऐकोत सदा परमळ भकत । टनषठा ठन गराथारी ॥१५२॥
शभा भत ॥ शरीहररहरापकणमसत ॥
॥ इटत शरी गजानन टजय गराथसय चतदकशोऽधयायः ॥
@@@@@