atha dvitéyaà püraëam

akrüra-krüratä-püraëam [1] athäparedyuù prabhäta-viräjamänäyäà sa-vraja-yuvaräja-vraja-räja-sabhäyäà kathä | yathä— [2] madhukaëöha uväca—atha keçi-vadhät pürvasyäà kñapäyäà labdha-kñayäyäm aruëe cärune jäte sa khalu kamalekñaëaç capalekñaëatayä kñaëa-katipayam idaà cintayämäsa— [3] aho! svapnaù so’yam, yatra maïcät kåta-sraàsanaù kaàsaù sa mayä samäkåñöa iva dåñöaù | sampratyäçu ca tad eva pratyäsannam | yad adya çvaù keçé mad-abhiniveçé bhavan yamasya prativeçé bhavitä | tad-anantaraà kaàsa-dhvaàsanam eva prasaktam | prasakte ca tasmin mama nigama eva gamanaà samaya-labdhatayä yukti-visrabdham | yatas tasya mat-trastasya na khalv atra yäträ yukti-päträyate | tasya cädyäpi våñëiñu tarjanäyäm anäratasya mayi ca durjana-visarjanäyäm avinä-kåtasya vinäçanaà vinä tatra cätra ca mat-pitur ubhaya-kulaà bhayäkulaà syäd iti | [4] atha punaç cintayati sma—hanta! hanta! yadi kärya-paryäyatas tatra suvilambaù saàvalate, tadä man-mäträdi-präëänäà näträìga-saìga-maìgalaà tarkayämi | tataç ca,

mätur netra-cakora-candra-vadanas tätasya dåk-cätaka- çreëé-väri-bhåd anya-gokula-janasyäpy akñi-padmäàçumän | so’haà tän parihåtya hanta gamanaà kurvéya cet tarhy aho candrädi-trayavan mamäpi bhavitä dhig väta-cakra-bhramaù ||1||

[5] tad evam evam ambuja-locane çayyäyäm eva ciraà racita-çocane sahasä keçé sadeçé-babhüva | asya ca nirgranthanaà prathama-granthata eva kathayä granthanam äsasäda | [6] atha çré-gopeçvaré-lälyas tu lälyamäna-dhavalä-kaläpa-cchalät pälyamäna-yaçäs tri-daçälaya-mune rahaù-sahabhävam äsasäda | yatra ca saàçayänuçäyätiçaya-maya-mänaà munis taà vibhävitayä bhävi-tat-tal-lélayä säntvayämäsa | [7] tataù samasta-çasta-pälaù çri-gopälas taà visarjya prasajyamäna-manas-täpatayäpi bahir-upahita-sarva-sukha-çré-mukha-prakäçatayä sakhi-rämärämatayä ca saha-go-vrajaà vrajam äjagäma | yathä—

dämnä dämnä sura-sumanasäà svargibhiù püjyamänaà sämnä sämnä druhiëa-sadasäà véthibhiù stüyamänam |

nämnä nämnä sa-paçu-paçupäà saàmukhän nirmimäëaà dhämnä dhämnä sukhadam akhilaù präpa taà dåçyamänam ||2||

[8] atra ca suräëäà vacanam— indor abhyudayät paraà vikasati dräk kairaväëäà ganaù sindhuù kñubhyati känti-pänam ayate düräc cakora-vrajaù | gopäù paçya mudä muräri-kalanäd eñäm açeñäà daçäà gacchanto’py ati-tåptitä-vaçatayä dhävanti yävad gati ||3|| iti | tad evam— älokaù préti-bhäjäà kåti-bala-nikaraù kiàkaräëäà håd-antaù- säraù sakhya-sthitänäà hådi lasad asavas täta-mäträdikänäm | ätmä rämäntaräëäà harir iha samagät keçinaà ghätayitvä gehaà yarhy eña tarhi prati-nijam agamaàs te ca dehaà prasiddhäù ||4|| svenämbä niramaïchayat tam atha dåì-néraà vyamuïcat pitä sarve’nye pariphullad aìga-valitäà romäïcitäm äïciñuù | anyac ca kvacana sphurad-vacanatätétaà tad äséd yadä hatvä keçinam ävrajat kalakaländoli-vrajaà sa prabhuù ||5|| [9] tataç ca prätar atulotpäta-kätaratayä nätisambhälita-lälana-vitarau matara-pitarau putraà pari samäçleñitarau gåhäpana-snehälapana-snapana-divyaväsaù-paöaväsa-samarpaëa-lepänulepa-prathanayä taà kñaëa-katipayaà viçramayäm äsatuù | [10] yatas taà sadä komalam eva kalayäm babhüvatur yuddhädi-samaye tu näräyaëa-vyaktékåta-tätkälika-çakti-mayam iti | [11] atha gaväà dohanävasarävarohaù syäd iti sarva-sukha-pälaù çréla-gopälaù svayam agrajena samagrébhüya tadéya-sämagrékara-kiìkara-nikaram ahüya täsäm agréya-bhü-bhägam ägatavän | ägata-mätre ca tatra sa-räma-çyäma-gätre— huìkära-ghoña-racitäkhila-çabda-moñaù sräg-abda-käntim amum äståta-dhenu-saìghaù | vatsän vinäpi balavat snavam eña tais taà sad vatsalaù saha-balaù çabalaà cakära ||6|| tatra tu— sarvaà cakära sa hariù paritaù purävad dadhre surarñi-vacasä tu vidünamantaù | yady apy adas tad api tasya nija-vrajäya pratyägatir hådi kåtä sthiratäà pupoña ||7||

12] tathä hi, tasya bhävänäm udbhävanä— kaàsaà hantuà prayäëi sphurati pitå-mukha-prema tad-vighna-rüpaà devarñer väì na mithyä katham atha virahaà hä saheya vrajasya ? nirëéte’py atra jäte kåtam asukhamayenäsya cintämalena smartavyaà tat tu nityaà yad iha sukha-mayaà vaibhavaà bhävi-saìge ||8|| ity acintyata cänena rathaù kaçcana caikñyata | mahatäà hådaye yäti pratibimbaà hi bimbatäm ||9|| [13] ratha-stha-puruñasya darçane tu— rathé nirastraù syäd düta iti kåñëena tarkitam | kaàsät kasmäd asäv ägäd ity anyair api çaàkitam ||10|| [14] tadä ca väruëém anuraktaù patana-saktaù sa dina-näthaù kåta-nadé-nätha-päthaù-kväthaù svam älokaà lokam api tamasi veçayämäsa | satyaà süryas turya- praharasyäntaà yayau kintu | sabala-hariù pratiharitaà härita-timiraà vyadhän nijaà kiraëam ||11|| [15] tata unmukhatäà yäteñu gopa-jäteñu samam unnata-karëa-saìghäteñu ca go-vräteñu tad avalokana-satåñëau bala-kåñëau ratha-sthaù sa dürata eva säkñät paricitià vinäpi paricitavän | yataù, cakñur eva paricäyakaà bhaved rüpa-mätra iti géù satäà matä | tädåçäm anubhave tu karëayor dåñöi-çaktir api kåñöim åcchati ||12|| astu tävad anayoh surüpatä néla-ratna-vidhu-lobhi-çobhayoù | aìghri-cihnam api citra-saànibhaà dürato’pi tam amümuhan muhuù ||13|| [16] tayos tädåça-rüpam api nirüpitavän, yathä— ekaù çyäma-dyuténäm abhimata-vibhavasyädhidevävatäras tat sadhryaì çubhra-çobhä-samudaya-subhagäbhoga-sära-prasäraù | taträdir vastra-känti-praciti-bhagavaté-kåñöa-lakñmé-pracäraù kià cänyaù känta-väsaç chavi-çavalanayä såñöa-pürvänukäraù ||14|| tathä— ädyaù kåñëämbuja-çré-vijayi-mukha-mahä-çobhayä datta-modas

tat sadhryaì puëòaréka-dyuti-paricaya-jid-vaktra-rocir-vinodaù | taträdir netra-çobhä-viracita-rucimat-khaïjana-dyotano’daù kià cänyaç cakñur antäruëa-kusuma-rajaù-piïjaräli-pratodaù ||15|| tathä— ädyaù çré-kuëòaläntar-jhaña-mukha-sukha-kåd-dyota-gaëòa-sthalékas tat sadhryaì çaçvad eka-çruti-kiraëa-lasat-karëikäbhävalékaù | taträdiç cäpa-vad-bhrü-mila-tila-kusuma-ghräëa-väëac chavékaù kià cänyaç tad dvitéya-dyuti-jita-vilasat-käma-ceto-gavékaù ||16|| tathä— ädyaù svar nätha-ratna-dyuti-bhuja-bhujaga-dyoti-ratnair vicitras tat sadhryaì puñpa-rägäbhida-maëi-racita stambha-jid-bähu-citraù | taträdiù çréla-nélac-chavi-nikaña-duraùsvarëa-rekhä-pavitraù kià cänyaç kroòa-bhäsäçiva-giri-maëi-bhü-känti-sampal-lavitraù ||17|| tathä— ädyaù säìgädharäìga-cchavi-kavi-kavitä-vardhi-nänardhi-yuktas- tat sadhryaì tad vad eva prati-lava-ruciraù sarva-vidvadbhir uktaù | taträdiù padma-jidbhyäà nija-kaöaka-varäyeva padbhyäà prayuktaù kià cänyas tat-sahäyäv iva nija-caraëau cälayan bhé-prayuktaù ||18|| tathä— ädyaù särdräìga-néla-praguëa-taru-latä-hastatä-çasta-khelas- tat-sadhryaì kandukärthaà kåtahalatayä çäkhayä labdha-melaù | taträdiù saìkucad-dhér avayava-nicaya-vyäptaye kÿpta-celaù kià cänyas tasya tadvan milana-kåti-kåte vékñitägämi-velaù ||19|| iti | kià ca— çité sa-taòid-aàçukau sad avataàsa-väma-çruté puru-prabhava-rohiëé sukha-sutau baläkhyänvitau | sa-keli-mita-dhenukau parihåtänya-janmäspadau dadarça bala-keçvau kalabhavat sa vatsäntare ||20|| api ca— asita-maëi-suvarëa-varëa-väsaù kaöi-ghaöitämala-çåìga-veëu-saìgau | kara-dhåta-paöu-paööa-çulva-yañöhé musali-haré harataù sma cittam asya ||21|| [17] darçana-mätrataç ca niçcalana-phala-yätraù kampa-sampat-pätra-çaìkuvat-pulaka-saìkula-gätratayä sahasä saha-säraà rathäd avatatära | [18] avatérya ca vikéryamäëäìga-tayä säìgam eva praëanäma | tan-mätra-parimäëatayä viçaçräma ca | nija-pitåvyatäditäyäà tu babhräma | yataù,

prabhävänubhavé yaù syät prabhävas tasya käraëam | guru-läghava-bhäväya sarvam evänyathänyathä ||22|| [19] tad evam avirämaà praëämam eva prasajati tasmin gavaù paräù payaù sa-vayaù-samaväyena duhyantäà néyantäà ca tad gåhän iti nidiçan natévädara-saìkaratayä saìkarñaëa-sahäyaù kåpä-pürataù purataù saàhäya sa cäyaà siàhäyamäna-saàhananaù säbhyutthänaà karäbhyäà tam utthäpayämäsa | [20] sa tu gadgada-gadän na tu sva-näma gadituà çaçäka | [21] tataç ca pravayaù-paçupa-cayeñu viracita-tat-paricayeñu tad vyagratä-kätarau tau bhrätarau pitåvyatä-vyavahäram api vismåtya tam äliìganenädåtya nija-nija-päëinä tat präëé vidhåtya svälayam eväninyatuù | [22] haris tu sad vyavahäraà samäharann agrajam eva tatra nijägresaraà cakära | [23] atha sa yäthätathyam ätithya-prathama-bhägaà svägatädikaà prathayitvä sahänu-janmä rohiëé-janmä rasa-sampanmayaà bhojya-pracayaàa tasmai balayämäsa | bhukta-vate tu tasmai mukha-väsanaà mukha-väsa-mukhaà sa-sukhaà samarpayämäsa | tad anantaram eva ca çrémad vraja-räjaà prati taà bhäjayämasa | tatra ca—

akrüraà praëataà milan vraja-patiù kaàsottha-duùkhaà smaran säsräçér-vacasäkhila-klama-haraà yad yad guëais tuñöuve | säralye’py alam asya tädåçi manaù-krauryaà tadéyaà smarac cittaà kñubhyati jäjvaléti mama hä bhañmébhavaty adya ca ||23||

[24] atha tena viçrämäyädiñöaà väsam äsajya paryaìkopaviñöaà sammänitatayä sukhäviñöaà punas täbhyäà kåta-janané-saàbhåta-bhojanäbhyäà saha rahasi niviñöam akrüraà svayaà kåñëas tad darçanataù samudbuddha-kaàsa-vadhädi-tåñëas tad idam iñöaà papraccha | yatra ca krama-cäturé mädhurébhir iyaà sarva-sukha-dhuréëatäà vahati— kià täta saumya sukham ägatam atra çaà vaù kià tatra kaàsa-hatake na hate cirasya | tau jévataù kim iva vä pitaräv idänéà kià vä tavägamana-maìgala-béjam äsét ||24|| [25] athäkrüra uväca—tasya yädava-véreñu vairänubandhaù khalu bhavatä kåtänusandha eva; viçeñatas tu devaké-viväha-gatäham ärabhya yaù sa ca bhavac chravasi sacamäna eväste | mad-vidhas tu tatra vartma-çata-parvikä-stamba-vad eva varvarti | vasudeva-sahodara-deva-bhäga-putraù parama-çuddhaù sa uddhava-nämäpi bhavad-viraha-vyädhiù pavana-vyädhitayäbhidhéyata ity urvarita ivästi | [26] çré-kåñëa uväca—tad etad api jïäyate | sämpratas tu sapratékaà kathyatäm |

[27] akrüras tu parito nirékñya tad idaà sükñmäkñaram uväca—atha çré-näradas tu tvädåçi vijaya-sukha-säradas tadåçi durjanma-pärada iti sa tava vraja-premävåtasya tasya ca bhayenäståtasya yuyutsäyäm utsähanäya devakyäù saptamäñöama-garbhatayä yuväm anucitam iva sücitavän | [28] ädau devakyä garbhaù khalu rohiëyäà mäyayä labdha-sandarbhaù kåtaù çré-vasudevaù punas täà mäyäm api yaçodäyäà labdha-sambhaväà vijïäya devakyäù sambhütaà tväà tat-paryaìke nidhäya täà tasyäà labdha-sambhaväà cakära iti | [29] çré-kåñëa uväca—mamedam äçcaryam iva bhäti | [30] akrüra uväca—çrémad änakadundhubhi-mukhäd apy advandébhavann aham anena saphalita-karëa-dvandé-bhavann asmi | [31] atha çré-kåñëaù kñaëaà vilakñya iva nirékñya sahasä tad idam antaç cintitam aväpa—äà äà tad idam alupta-jïänasyäpi mama vraja-snehäveça-vaçät purataù sphurannäsét; samprati tu vismåta-svapnavannimittaà präpya sphurati sma—[BhP 10.8.15,14] bahüni santi rüpäëi nämäni ca sutasya te iti, präg ayaà vasudevasya kvacij jätas tavätmajaù iti ca vrajävitäraà çrémat-pitaraà prati garga-siddhänta-vargam ete na paryälocitavantaù santi | [32] yat khalu vrajävitryäà çréman-madéya-savitryäà labdha-jaöhara-väsayä mäyayä saha dvi-bhujatayä labdha-håt-kamala-väsasya mama çré-devakyä hådaya-sambhavad-udayamad-rüpa-viçeña-caturbhuja-rüpäcchädana-prärthanäyäà tatra saïcäraù sampanna ityasyäpratipannatayä tan-mätra-pratétim agatavantaù |bhavatu, mayä tu pitåvyatäyäù pitåtäyäç cänusartavyatayä kartavya eva tayor uddhäraù iti | [33] spañöaà cäcañöa—tatas tataù ? [34] akrüra uväca—tataç ca vasudeva-vadha-samudyataà tam adhamaà säntvataù çamayitvä bhramayitvä ca sa tu kratu-bhug-munir yathäyathaà gataù | tatra gate tücchåìkhalaù kaàsaù käläyasa-çåìkhalayä sanirbandhaà tava pitarau babandha iti | [35] atha bhrätaräv ubhäv api säsräv açrävayatäm—tarhi kià pitror eva sandeça-praveçäya bhavad äyätaà jätam? [36] akrüraù sa-lajjam uväca—nahi nahi | kintu kaàsasya tau khalu nija-yätanäm api sahete | na khalu bhavac chravasi ca tat-pätanäm, kintu tad idam aham eva nivedayämi— bhavadbhyäà yadi jätäbhyäà gatäbhyäà yogyatäm api | piträrtir na nivarteta putréyä kutra vartatäm ||25|| iti | [37] çré-kåñëas tu tatrodvegaà hådi nigühya sävajïam uväca—kaàsaù kià näma çaçaàsa ?

[38] akrüra uväca—çaàsanaà tasya kati pratiçaàsäni | tätparyaà tu paryag idam eva paryavaséyatäm—bhüta-räja-dhanur-maha-vyäjataù sva-samäjaà sähäyyam änäyya durmantraëayäsmän pratärya tat-kutühala-kalanäya prajäntaravad bhavantäv api nija-vrajavantäv asmad-dväraiväjuhäva yad-arthaà tad eva iti | [39] rämaù sa-sahäsam äha sma—båàhita-kñudhi siàhe matta-mataìgaja-båàhitaà khalv idam | [40] çré-kåñëa uväca—bhavatu, vayam api samägamya tam api valim arpayitvä bhüteçaà tarpayiñyämaù | kintu, tad bhüta-räja-sabhä-janaà kadä ? [41] akrüra uväca—caturdaçyäm iti | [42] tad evaà çeñaà viçeñam api påñöa-veñaà vidhäya çré-kåñëaù präha—vicäräd asmäkaà parama-maìgalam eva yasmäd idaà tasmäc chrémat-pitå-caraëeñu gocaram äcaräma | [43] tad evam uktvä taà tasminn eva muktvä sa rämas tata utthäya pitå-parisaram äjagäma | atha tad-ädeçäd upaveçanänantaraà tena vékñita-mukha-kaïjaù samaïjad aïjali vacasä tad idaà vyaïjayämäsa—täta! maìgala-våttaà kim api våttam asti, kintu yugapad eva parveva sarvebhyaù çrävayitavyam | [44] atha vraja-räjaù sandeha-mandehatayä sänandam ivopanandädénän äyayämäsa | yatra ca kiïcid api vihitäpidhäna-vidhänäù çré-vrajeçvaré-pradhänä labdhänusandhänä jätäù | tataù sukham upaviñöeñu teñu çiñöeñu çré-viñöara-çraväù kiïcid vihasann iväcañöa—asmän prati samprati bhoja-kñiti-bhåd-iñöa sandiñöavän asti | yat prajä-nibhäù prajä yüyam iha maheça-dhanur mahämahe saheçäù saha-çävakäù sävakäçam ägacchata | viçeñatas tu nija-véryataù saméryamäëa-nija-darçana-tåñëau räma-kåñëau ca iti | [45] vraja-räja uväca—bhavan mana idaà kià manute; yad bhavati vasudeväd bhavati cäsmiàs tasya prétir bhavati iti | [46] çré-kåñëaù sa-smitam uväca—yady anyathä syät tathäpi våthä-patha eva tan manorathaù | yad bhavat-prabhäva-bala-saàhitasya mama kaù khalv ahitam ähitaà kurvéta | [47] yata eva khalv äbalya-valyamäne bälye’pi mama pütanädayas te dhütatäm äpannäù | kim uta tad-valataù eva valitäà valamänäbhyäà baka-vatsaka-mukhänäà sukhäd eva pratiritsanaà jätam iti | tatra ca— baka ekaìgilas tävad aghaù sarvaìgilaù sthitaù | indraù sarvaìkañas teñu kaàsakaù kaà saméyati ? ||26|| [48] tad etan niçamya mitho niçämya ca samyag-pratipatti-parähateñu teñu mäträdiñu ca kåta-yäträ-bhaìga-präëäliñu punar uväca—go-koöibhir ghaöita-koöénäm asmäkam

anyasmin naöitum api ghaöanä na dåçyate | räjïäm äjïäm atikramyäpayäne ca tad-ägamana-mayaà bhayaà bhavaty eva; kim uta sthäne | tataù saìkocaà vinä taträsmad gamanam eva tasya çamanam upalabhämahe | tad etad äkarëya sa-vaivarëyam upanandaà prati çrémän nandaù präha sma—kià kartavyam ? iti | [49] sa coväca—tatra gamyam iti samyag eväha vatsaù | agatir näma kämaà tasya krodham asya ca bhayaà bodhayati | gatis tu taà tad apy apagamayati | kià ca, yad-apürvam apürvaà pürvam api rakñäà kurvad äsét tad eva sarvam arväïcam apy äpa dväraà tärayiñyati | [50] atha tad evaà yuktià valayati gopäla-valaye prabhäva-bhäva-pürëa-pürëimä ca türëam eva taträgatä | [51] tataç ca vraja-räjena kåte praçne sä sa-sneham uväca—bhavan-nandanasya mathurä-prayäëe sarvänanda eva syät | kaàsädayaù sarva eva nåçaàsä dhvaàsäya sampatsyante, kintu vrajägatäv asya vilamba-saàvalanaà paçyäma iti yathä-yuktam adhyavasyantu |

[52] upananda uväca—avilambägamanam api çreya eva vairi-çamanaà tu yadi syäd iti gamanam eva varaà ramaëéyam | tataù sarve’pi gaty-antaram asaìgatya saìgatam idam ucyata iti procya kiïcid apy ananuçocya çréman mukhaà vilocya çré-kåñëaà praçna-viñayaà kåtavantaù | tatra gantavyatä kadä mantavyä ? [53] çré-kåñëa uväca—gatià ca prätas trayodaçyäà yukti-vaçyäà paçyämaù, caturdaçyäà khalu mahas tan-mahanéyatäm äpsyati | [54] tad evaà sväntaù-paridevane’ham eva iha paçyati vraja-naradeve sarve’py ücuù—sarvaà ghoñam anughoñanä sadya eväsädyatäm, yathä prätar eva gopäù sopäyanä räja-sabhäm abhiyänti iti | [55] atha çréman-nandaräjaç ca samäjaà vyäjahära—bhagavatyä sanmate bhavatäà mate sarvam eva maìgalam saìgaàsyat iti bhadram ädiçyantäm, diçyä diçyä gopäù präbhåta-prabhåti-kåte | [56] tad evaà labdhänumatir våndävana-patir nija-paricärakän ädideça—kathyatäm idam uttäraà kñttäraà prati iti | [57] tad evaà vijïäya vraja-räjïé tu mohenäjïébhavanté na kiïcid api vaktuà vyaktuà vä çaçäka iti vadan madhukaëöhaç ca niruddha-kaëöhas tadvad eva äsét | [58] atha kathäyäù sabhäyäm api tadvad eva mohaà gacchati sa-samäje vraja-räje tasya caraëa-räjéva-yugaà yugapad gåhnan vraja-yuvaräjaù punas tam äjévayann uväca—täta ! kathaà kätaräyase ? yathä-pürvaà kathä-mätraà khalv idam, so’yam ahaà punar

bhavad-anudhyäna-ramyatayä kaàsaà nirdamya cirät purägamya bhavad-dåñöi-pathänuvarté-bhavann eväsméti | [59] tataù sa-pulaka-pälitam aìkaà pälayati vraja-bhüpäle sarva eväkharvam änanda-garvam uväheti kathäyäà çänta-prathäyäà madhukaëöha uväca— kutra vä ramatäà putras tavänyatra vrajädhipa | bhaktänukampä-sampäté paçya te vaçya eva saù ||27|| [60] atha çré-kåñëa-kåta-mahasi rädhä-sadasi ca rätri-kathäyäà madhukaëöhaù sa-gadgadam uväca—ayi samprati çré-mädhavena håta-viraha-bädhe ! çré-rädhe ! purä våttam avadhéyatäm— sphürjathu-pratimam ürjitaà tadä

ghoñaëaà sapadi ghoñam anvabhüt yad babhüvur aparäù parähatä hä hatä iva ca rädhikädikäù ||28||

[61] tathä sati— käçcin mlänänanäs tac-chravaëa-dahanaja-jvälayä käçcanäsan kñéëäìga-srasta-veñä jaòa-nibha-vapuñaù käç ca käçcid vicittäù | tä etäù kena varëyäù ya iha nija-hådi spåñöa-tad-bhäva-kañöaù kià vä tat-spåñöi-çünyaù sa ca sa ca yad alaà jäòyam eva prayäti ||29|| atha niçi ramaëénäà mürcchanaà nirmame yä

cid-udayam api kalye ghoñaëä saiva cakre | vapuñi dahana-tapte bheñajaà tena taptir viñam api viña-duñöe çreñöham iñöaà bhiñagbhiù ||30||

[62] labdha-cetanänaà cäsäà kaàsäd açaìkäyäm api prastutätaìkäyäà devatä-kalitam iva rakñaëäya phalitaà kiïcid anyad idaà-bhäva-prabhäva-cetitaà paurëamäsyä ca purato niçcitékåtaà cetasi sphurati sma | yasminn aghaù käliya-kädraveyaù keçé tathäriñöa-våñaç ca nañöaù | kaàsaç ca tasmin måta eva sa syän na tatra çaìkä-lavako’pi bhäti ||31|| iti | [63] tad evaà viçvasya saàmataà viçvasya punaç cintayati sma— baké-ripoù kaàsa-jaye’pi siddhe çaìkemahi svärtha-vinañöim etäm | bhaved asau yädava-räjadhänyäà räjeti goñöhe katham atra tiñöhet ? ||32||

gräméëä vayam iha gopa-varga-kanyä nägaryaù puram anu santi räja-putryaù kåñëas tu grahila-manä guëeñu tasmäd asyäntaù katham iva naù pratismåtiù syät ? ||33|| nimeñaù kalpaù syäd yad apakalane yasya vipine gatau yat kåcchraà tat kalayati na ätmä na tu paraù | madhoù püryäà tasya vrajanam atha räjyäya yad idaà kathaà tad väsmäkaà bata kim api dhairyaà kalayatu ? ||34|| asmäkaà räga-jätir vata lañati na naù çarma tasyäpi räjyaà kintv ekänta-stham icchaty anulavam api taà sevituà präëa-käntam ätmäpy antardhiyä tad-dåg-amåta-virahaà ménavac chaìkamänas tat präg eväti çuñyan gaëayati na paraà näparaà kiïcanätra ||35|| hä tasya smita-cäru-vaktra-valayaà kheläïci-neträïcalaà cittänanda-vidhäyi-gér-vilasitaà léläkulaà lokanam | säkñät-kåtya na jätu tat tad upamäà cäsoòha yä vighna-dhés tyägärtià yadi sä saheta garalaà taträmåtaà vetti na ||36|| [64] tad evaà cintäturäù püräya kåta-yätrà çyäma-gätraà vilokayituà niñkalaìkäçaìkäù sarva eväbhidravanti sma | yäträ-vidhänaà tu prätar abhidhänaà yäsyati | [65] tad etad abhidhäya madhukaëöhaù pratipatti-vipattitaù stabdhatäà labdhavati mädhave rädhäà tu samudyan mürcchä-bädhäà nirékñya maìkñu punar äha sma— rädhe pürva-kathä seyaà na tu sämpratiké sthitiù | paçya tvad-vacanaà mlänaà paçyan mläyati so’py asau ||37|| [66] tad evaà kñudhi bhojanam iva tad ante saàyoga-rasam eva pariveñya sarvän api sukhena viçeñya kathaka-yugalaà nijäväsaà samäsasäda | çré-rädhä-mädhavau ca nija-mohana-mandiram iti |

iti çré-çrémad uttara-gopäla-campüm anu akrüra-krüratä-püraëaà näma

dvitéyaà püraëam ||2||