tuổi trẻ đáng bao nhiêu - sachvui.com · kinh nghiệm của người đi du lịch cũng...

TUỔITRẺĐÁNGGIÁBAONHIÊU?(Tácgiả:RosieNguyễn)

Phần1:Tôiđãhọcnhưthếnào?

NẾUTÔICÒNHAIMƯƠI

"Nhữngthóiquentốttahìnhthànhkhicòntrẻkhôngtạonênkhácbiệtnhỏnào,đúnghơn,chúngtạoratấtcảkhácbiệt."(Aristotle)

Khôngbiếtbaonhiêulầntôinghenhữngngườitrẻquanhmìnhthanbuồn,chán,bảokhôngbiếtgìđểlàm.Vàrồikhôngbiếtlàmgìnêntagiếtthờigiờvớinhữngthúvuinhỏnhặt,rongchơichoquangàyđoạntháng,ngủvùilườibiếnghoặcchìmđắmvàoyêuđương.

Nhưngkhiđãđiquagầnhếtthờiđôimươi,ngấpnghéởngưỡngbamươi,nhìnlạitôimớithấytiếcnuối.Thấybâygiờcuộcsốngcóquánhiềucơhội,nhiềuđiềuphảilàm,nhiềuthứđểhọc,màmìnhlạikhôngcóđủthờigianchongầnấythứ.Nghĩnếumàmìnhbiếtnhữngđiềunàykhicònđihọc,khimìnhcòntrẻtuổi,chắchẳncuộcsốngcủamìnhsẽkhác,chắcmìnhsẽbớtđinhiềuvậtvãgiannan.

Aicótrảiquarồimớihiểu,tuổitrẻngắnngủibiếtbaonhiêu.Thờigianmộtđilàkhôngtrởlại.Điềuđángquýnhấtmàtuổitrẻcóđượclàthờigian,nhưngrấtnhiềungườitrẻkhôngbiếtlàmgìcóíchvớithờigiancủahọ.Trênthựctế,córấtnhiềuđiềuđểlàm,khingườitacòntrẻ.

Nếucóthểquayngượcquákhứ,trởlạithờicònmườitámđôimươi,tôisẽdànhthờigianđể:

1.Đầutưchosứckhỏe

Chạybộ,đibơi,đánhbóngbàn,tậpyoga,họcvõ...Luyệntậpthểdụcthểthaokhôngnhấtthiếtphảilàmuamộtđôigiàyhànghiệugiáhaibatriệu,muabộđồgiámấytrămnghìn,hayđăngkýthẻthànhviêntrungtâmthểhìnhsangtrọngphívàichụctriệumộtnăm.GiàyViệtNamchấtlượngcaolàđủđểchạy,vàichụcnghìnđồnglàcócáikínhbơi.Chạybộtrongcôngviên

khôngtốntiền,đibơithìchỉmườimấynghìnđồngmộtvé,cáclớphọcvõởtrungtâmthểthaoquậnhuyệnkhoảngmộthaitrămnghìnmộttháng,chịukhótìmkiếmthìquanhbạnsẽcókhôngítcâulạcbộrènluyệnsứckhỏemiễnphí.

Luyệntậpthểlựctrướchếtlàđemlạimộtsứckhỏetốt,giúptinhthầnhưngphấn,đàothảichấtđộcbịhấpthụtừmôitrườngsốngônhiễmvàthựcphẩmđộchại.Mộtcơthểlànhmạnhlàđiềukiệntiênquyếtđểcómộtcuộcsốngtốt.Thêmvàođó,tươngtáctrongnhữngcộngđồngkhácnhaugiúptacónhiềumốiquanhệhơn,mởrộngtầmnhìnvàquanđiểmvềcuộcđời.

2.Đọcsách

Phầnlớntrithứcnhânloạiđềunằmtrongsách.Cònbáo,tạpchíthườngchỉchứathôngtin,chưakểbáomạngvàmạngxãhộihiệnnayđaphầnlàtinrác.Vậymàngàynayngườitađọcbáonhiềuhơnđọcsách.Sựthậtlàsáchgiúpconngườithayđổicuộcđời.Nhữnglúctinhthầnđixuống,khôngmuốnlàmgì,tốtnhấtlàđọcsách.Vìsáchkhôngnhữngnângcaokiếnthứcmàcòntạođộnglựcthúcđẩytahànhđộngtốthơn.

Sáchcũngkhôngphảirẻ,nhấtlàvớivítiềnmỏngmanhcủangườitrẻ.NếukhôngcóđiềukiệnmuasáchgiấythìlênmạngtìmcáctrangwebđọcebookmiễnphínhưSachvui.Com.NếuđãđọcebookthìtốtnhấtlàtìmebooknguyênbảntiếngAnh,vừacókiếnthứcvừatăngthêmvốntừvựng,mộtcôngđôiviệc.Chỉcầnmộttuầnđọcmộtquyểnsách.Mộtnămnhìnlại,thấykiếnthứccủamìnhđãdàyhơnvàiphần.

Điềucôngbằngnhấttrongcuộcsốngnàylàchúngtađềucóquyềnlựachọnvàquyếtđịnhconđườngmìnhsẽđi.Bạnsẽtuyệtvọnghayởtrênmộtconđườngmới,bạnsẽbiếnmìnhthànhmộtkẻthấtbạithảmhạihaylộtxácthànhcôngchúakiêuhãnh?Bạnsẽlàai?Cuộcđờibạnsẽnhưthếnào?Chẳngphảivìngườiđànôngnàocả?trướchếtlàdobạn!

3.Họctrựctuyếntrênmạng.

CáctrangwebMOOC(viếttắtcủatừMassiveOpenOnlineCourse-Khóahọctrựctuyếnđạitrà)chophépngườidùngtheohọctrênmạngvềnhiềuđềtàikhácnhau,nhưnghệthuật,lịchsử,thuậtlãnhđạo,kinhtếkinhdoanh,cáchdạytiếngAnh,thiếtkế,lậptrình,thiênvănhọc,vũtrụ,vânvân.MộtsốtrangMOOChoàntoànmiễnphínhư:www.coursera.org,www.edx.org,hay

www.khanacademy.orgđượctạorabởinhữngtrườngđạihọcdanhtiếngcủaMỹ,vớigiáotrìnhchuẩnvàđượcsoạngiảngbởicácgiáosưnổitiếng.Ngườidùngchỉcầnđăngkýtàikhoảnlàcóthểbắtđầuhọc.Họcóthểthảoluậncácthắcmắccủamìnhvớibạnbècùngkhóa,cácgiáosưvàtrợgiảngtrongdiễnđàncủalớphọc.Họcũnglàmbàitậpvềnhà,đượckiểmtrakiếnthứcsaumỗituầnvàthikếtthúcmônđểkiểmtratrìnhđộ.

Trênthếgiớihiệnnay,hìnhthứchọctrựctuyếnquaMOOCđangngàycàngthịnhhành.Nóbổsung,bùđắpvàthaythếchohìnhthứcgiáodụctruyềnthống.Hìnhthứcnàyđượccácnhàgiáodụcchorằngsẽtrởthànhloạihìnhgiáodụccủatươnglai,vìtakhôngphảitốnthờigiandichuyển,cóthểtựlựachọnkhunggiờhọcphùhợpchomình,họcđồngthờinhiềuchươngtrìnhkhácnhau,hoặcbổsungnhữngkỹnăngháiratiềnmàkhôngđượcdạyởcáctrườngđạihọc.VớiMOOC,ngườidùngtừkhắpnơitrênthếgiớicóthểtraudồikiếnthứcvàthoảnmãnniềmkhaokháthọchỏi,bấtkểhọđangởđộtuổi,trìnhđộvàđịađiểmnào.

Thayvìngồithươngkhócmộtmốitìnhđãchết,đăngkýkhóahọcApplytoUSUniversities(NộpđơnvàocáctrườngđạihọcMỹ),rồikiếmtấmvéđiduhọcMỹchongườiyêucũlémắt,chẳngphảitốthơnsao?

4.Chodândulịchbụiởnhờ.

Ngườitrẻhiệnnayngàycàngnhiềungườithíchđidulịch.Tronglúcchưacóthờigian,haychưatíchgópđủtiềnđểđi,saobạnkhôngthửchodândulịchbụiởnhờnhàmình?Cáctrangwebnhưwww.couchsurfing.comhaywww.hospitalityclub.orgchuyênkếtnốingườiđidulịchbụivàngườibảnxứ.Khiđidulịchđếnmộtvùngđấtnàođó,tacóthểxinởnhờnhàngườidânbảnxứhoàntoànmiễnphí.Khiởnhà,tacũngcóthểbàytỏlònghiếukháchbằngcáchchodukháchởnhờ.Dânđibụichẳngcầngìsangtrọng.Họchỉcầnmộtchỗvừađủđểđặtlưngbuổitối,mộtchiếcghếsôpha,mộtphầngiườngcòntrống,hoặcđôikhichỉlàmộtsànnhàsạchsẽ.

Nhữngtrảinghiệmnhưvậythườngđemlạichođôibênnhữngkỷniệmkhóquên.Vớingườichoởnhờ,chẳngcầnđiđâucũngsẽcónhữngcâuchuyệnlữhànhtừkhắpnơitrênthếgiớiởngayngưỡngcủanhàbạn.Nhữngchiasẻ,kinhnghiệmcủangườiđidulịchcũngcóthểtruyềncảmhứngvàchứanhiềuthôngtinhữuíchchochuyếnđisắptới.Chỉcầnđăngkýtàikhoản,viếtthôngtincánhân,thếlàbạnđãsẵnsàngđểkếtnốivớidânlữhànhtoàncầu.Nếukhôngthểchoởnhờ,thìcũngcóthểgặpnhautròchuyện,dẫnkháchdulịchđithamquanquanhvùngbạnở,hoặcthamgiahoạtđộngcủa

cácnhómthànhviêntạiđịaphương.

5.Đidulịchbụi.

Khôngcầnnhiềutiềnvàthờigian,nhiềutỉnhgầnSàiGòncóthểđivềtrongngày,chỉcầnđổđầybìnhxănglàmặcsứcchạy.Rờikhỏithànhphốnghẹtbụiđểtìmđồnglúabaola,mùirơmrạtrêncánhđồngmớigặt,mùikhóiđốtđồng,mùihoamàutươitốt,chimcòvỗcánhbaylên,đànbỏnhởnnhơgặmcỏ.Nếucònsinhviên,nhữngthángnghỉhècóthểgóiđồxuyênViệt,hoặcđimộtvòngbanướcĐôngDương.Dưdảhơn,chỉcầntrongtúimườimấytriệuđồnglàcóthểđimộtvòngmấynướcĐôngNamÁbằngđườngbộ,từViệtNamđếnCampuchia,TháiLan,Malaysia,xuốngSingaporerồiquaytrởvề.

Dulịchbụikhônghềđắtđỏnhưngườitatưởng.TrongquyểnsáchhướngdẫndulịchbụiTabalôtrênđấtÁcủamình,tôiđãtừngkểcâuchuyệnngườithậtviệcthậtvềcôbésinhviênđãđidulịchbụiquaCampuchiavàTháiLancảthángtrờichỉtốncóhaitriệuđồng,chủyếubằngcáchđinhờxe(hitchhiking)vàngủnhờnhàngườidânbảnxứ.Trườnghợpnhưthếtronggiớidulịchbụikhôngphảilàhiếm.Nhữngchuyếnđiđókhôngtốnnhiềuchiphímàđểlạinhữngtrảinghiệmthayđổiđờingười.

Chìakhóakhiđidulịchbụikhôngphảitrongtúibạncóbaonhiêutiền,màlàtronglòngbạncóbaonhiêucanđảm.Canđảmđểbướcrakhỏivùngantoàncủamình,canđảmđểlàmđiềumới.Canđảmđểtrảinghiệm.Cónhiềucáchđểđidulịchvớiíttiền,thậmchíkhôngcótiền.Cóthểđibộ,đixeđạp,đinhờxe.Ởnhờnhàngườidânbảnxứquawww.couchsurfing.comnhưchiasẻởtrên,làmviệctìnhnguyệnđểđổilấynơiănngủthôngquawww.idealist.org,hoặcwww.workaway.info.Giúpđỡngườikhácvàđemlạigiátrịtronglúcmìnhđi,hiểuđờihiểungườihơnsaumỗichuyếnđi.1

6.Làmhướngdẫnviêndulịch.

Vớinhữngngườitrẻyêuthíchtrảinghiệmdulịch,muốnthửsứctrongngànhdulịch,cóthểthửlàmhướngdẫnviên.Bạnkhôngcầnphảicóbằngcấpvềdulịchhayphảitốtnghiệpratrườngmớilàmđược.Sinhviênhọcsinhvẫncóthểlàm.VừarènluyệnkỹnănggiaotiếpvàkhảnăngnóitiếngAnh,vừacónhiềutrảinghiệmthúvị,vừacóthêmkinhnghiệmlàmviệcvàmộtítthunhậptrangtrảicuộcsống.

Hiệntạicókhánhiềuloạihìnhcâulạcbộ,tổchứcdulịchđểbạnđăngkýlàmthử.Vídụnhưwww.triip.me,mộttrangwebvớinhữngtourvănhóa,ẩmthựcđộcđáodongườibảnđịatựthiếtkếgiúpdukháchcónhữngtrảinghiệmphongphúhơn,chủyếuhướngdẫnviênlàsinhviên.MộtsốtổchứctươngtựlàXOTours,BackoftheBikeTours,VietnamVespaAdventuresDayTours,SaigononBikes,HanoiKidsTours,HanoiStreetFoodTour...NgoàirabạncóthểlàmhướngdẫnviêntìnhnguyệnchodukháchnướcngoàiquacáccâulạcbộSaigonLovers,SaigonHotpot(saigonhotpot.vn),HanoiKidsClub(hanoikids.org)hoặcHanoiFreeTourGuides(hanoifreetourguides.com).

7.Làmcáccôngviệcthiệnnguyện.

Trởthànhmộttìnhnguyệnviêncórấtnhiềucáilợi.Nếubạncónhữngsởthích,ướcmơnàođó,vídụtìnhyêuđộngvật,hayyêuthíchtươngtácvớiconngười,haylàmviệcvớitrẻem,thìcáccôngviệctìnhnguyệnliênquanđếnnhữnglĩnhvựcbạnhứngthúsẽgiúpbạnthỏamãnsởthích,hoặcítnhấtgiúpbạnbiếtđượcmìnhcóthựcsựyêuthíchnókhông.Cáchoạtđộngtìnhnguyệncònlàcơhộituyệtvờiđểrènluyệnthêmcáckỹnăngmềmvàcóthêmkinhnghiệmrấthữuíchchosựnghiệpsaunày,cũngnhưthiếtlậpmạnglướiquanhệhỗtrợtrongcôngviệcvàcuộcsống.Bạncóthểtìmthấynhữngngườithầy,ngườibạnđồngchíhướngcùngxâydựngcộngđồng,xãhộitốtđẹptrongnhữngtổchứctìnhnguyện.Nhữngngườitrẻhaythamgiavàocáchoạtđộngtìnhnguyện,từthiệnmàtôithấyđềulànhữngngườidễtươngtác,cókỹnăngtốt,thườngxuyênthểhiệnlòngbiếtơn,tinyêuvàonhữngđiềutốtđẹptrongcuộcsống.

CáctổchứcphichínhphủvàcáccâulạcbộtìnhnguyệnnhưAIESEC,OperationSmile,LIN,YoungatHeartVietnam,Oxfam,FreeHugsVietnam,HelpingHandSaigon...vẫnthườngxuyêntuyểntìnhnguyệnviên.Liêntụctheodõitintứccủacáctrangweb,facebookfanpagecủacáctổchứcnàyvàthamgiahoạtđộng,khôngnhữnggiúptacónhiềukỹnănghơnmàcókhicònkiếmđượccơhộiviệclàmchínhthứcsauđó.

8.Làmthêm.

Cùngvớiviệclàmthiệnnguyện,việclàmthêmtrongnhữngnămhaimươicóthểgiúpíchngườitrẻrấtnhiềutrênconđườngsựnghiệp.HãychọnlàmthêmhoặcxinthựctậptrongnhữngngànhnghềmàmìnhhứngthúđểgiúpíchchoCVcủamình.Nếuthíchviếtláchcóthểviếtbàicộngtácchocáctờ

báodànhchotuổitrẻ.SinhviênViệtNam,HoaHọcTrò,TuổiTrẻ,ThanhNiên...rấtnhiềutờbáocộngtácvớihọcsinhsinhviênvìsựtinhnhạyvớinhữngxuhướngchuyểnđộngmớicủathịtrường,thờigianlinhđộng,khảnăngsángtácnhanhvànhiềucủacácbạntrẻ.Nếuthíchkinhdoanhcóthểbắtđầubằngviệclàmnhânviênbánhàngtạicáccửahàngbánlẻ.Làmphụcvụtạicácquáncàphêtuyđơngiảnnhưngcũnggiúptatiếpxúcvớinhiềungườihơn,làmquenvớiviệctươngtáckháchhàngvàtạodựngmốiquanhệcôngviệc.

9.Tựhọccácmônnghệthuật.

GiáodụcViệtNamkhôngcóxuhướngdạychúngtavềnghệthuật,cáchlàmnghệthuậtvàcáchthưởngthứcnghệthuật.Dovậy,quãngđờihaimươichưanhiềuvướngbậnlàthờiđiểmtốtnhấtđểbạntựtrangbịchomìnhnhữngkiếnthứcnày.Hãytậpchơimộtnhạccụnàođó(ghita,violin,piano,trống,sáo...)hoặchọcvẽtranh,khiêuvũ,múa...Cácmônnghệthuậtgiúpchocuộcsốngtinhthầncủatathêmphongphúvàvữngchãi,tăngthêmtríthôngminhvàkhiếncuộcsốngconngườitrọnvẹnđầyđủhơn.Đếnmộtlúcnàođótrongđời,bạnsẽthấynghệthuậtlàmộtphầnlớncủacuộcsống,vàsẽthấythậtmaymắnlàbạnđãkhôngbỏlỡniềmvuiđó.

10.Dànhthờigianchocáchoạtđộngtinhthần.

Pháttriểnbênngoàikhôngthểnàobềnvữngnếuthiếuđisựvữngchắcbêntrong,haysựkếtnốivớiphầntinhthần,tâmlinhcủaconngười.Tuổitrẻthườnghướngngoạimàquênđichămsócnộitâm.Nhưngnhiềukhinólànguyênnhânchonhữngkhủnghoảngtrầmcảm,chỉvìtakhôngnhậnthứcđượcrõbảnthânmìnhlàai,mìnhmuốngìthíchgì.Vậynênthờikỳhaimươicũnglàthờiđiểmtốtđểtìmhiểuvềcáchoạtđộngtinhthần,tìmkiếmchỗdựavữngchắcvềtâmlinhđểkhôngbịkhủnghoảngniềmtinsaunày.

Thờisinhviênkhôngbiếtcóbaonhiêungàytôicảmthấynhàmchán.Cònbâygiờkhiđãđilàm,bịvướngbậnvàbóbuộcnhiềuthứ,chỉaoướcsắpxếpđượcthờigianđểthamdựmộtkhóathiềnhayhọchỏithêmvềtôngiáo,tinhthầnmàkhôngđược.Córấtnhiềuchươngtrìnhthiềnkhácnhau.Vídụ,thiềnVipassanalàmộtphươngphápđượcgiảngdạymiễnphítạinhiềunơitrênthếgiới.Nếuhứngthúbạncóthểxemthôngtintạitrangwww.dhamma.org.

Ngườitanói:Trẻthìmuốnlàmmàkhôngbiếtgìđểlàm,giàthìbiếtmàkhôngmuốnlàm.Tuổitrẻcòndámthửdámlàm,tậndụngthờigiannàyđể

traudồikiếnthứcvàmàigiũakỹnăngsẽgiúpíchchongườitrẻrấtnhiềutrongtươnglai.Nếuchịukhórènluyệnbảnthân,tasẽtựtinvữngbướcrabiểnlớn,hòanhậpcùngthếgiớivàbạnbènămchâu.Ngườitrẻhiểubiếtthìdântrísẽnângcao.Dântrínângcaothìchínhquyềncảitiến.Chínhquyềncảitiếnthìđấtnướcđilên.Đấtnướcđilênthìđờisaupháttriển.Dovậy,họctậpvàrènluyệnkhôngchỉlàchobảnthân,giađình,màcònchoxãhội,đấtnước,vàchocảcácthếhệmaisau.

***

SÁCHLÀCẢTHẾGIỚI

"TôiluônmườngtượngrằngThiênđườngcũngtừatựanhưmộtthưviệnvậy."(JorgeLuisBorges)

NếumượnđượccổmáythầnkỳcủaDoraemon,nếuđượcquayvềquákhứ,nếucóthểnhắnnhủvớituổitrẻcủatôimộtđiềuthôi,thìđiềumàtôilựachọnlà:Đọcsáchnhiềunữavào,đồngốcạ!

Vìcứmỗilầnrờixasáchlàtôithấyđườimìnhđixuống.

Ngàyxưa,lúccòntrẻcon,cuộcsốngcủatôixoayquanhtoànlàsách.

Cănnhàcũcủabamátôichấtđầysách.Sáchtừthờithanhniêncủabamá,xếpdàitrêncáikệbựchảngchoángcảmộtbứctườngtrongphòngngủ,vẫnkhônghếtlạidồnthànhđốngchấtvàocáctủtrongnhà.

Hồiđónhàtoànsáchcũ,đủmọithểloạitrêntrờidướibiển,tôicứđụnglàđọc,chẳngcầnbiếtsáchloạigì,giátrịrasao.Sáchtuổiđờiđãlâunênlongbìasútchỉ,mỗinơimỗixấp.Mỗilầnđọcchịemtôiphảitìmtờghéptranglạivớinhaurấtcựckhổ.Đôikhithiếugiấynhómbếptôivàđứaemlạilêntủsáchlấyđạivàitờ.Saunàylụclạitủsáchcủaôngnội,mớigiậtmìnhpháthiệnrahaiđứađãđốtgầnhếtquyểnTámmươingàyvòngquanhthếgiớimàkhôngbiết.

Sáchcủabamátôirấtnhiềuquyểnthuộcvănhọccổđiển,TruyệnngắnChekhov,Bônghồngvàng,Tiếngchimhóttrongbụimậngai,JaneEyre...Tôicứlầnlượtngốnhết,cócáihiểucócáikhông,nhưngcứthấyquyềnnàolàgặmquyểnđó,đắmchìmtrongnhữngtrangsách.Nhữngkỷniệmnhonhỏvớicácquyểnsáchxưangônghêmàchânthực.Nhớmộtbuổitrưa,tôicốsốngcốchếtcàychohếtquyểnTruyệnngắnSolokhov,đếnchiều

haimắtsưngvùlêngậtgàgậtgù,nênbịmálôiramắngchomộttrậnvìbỏngủtrưa.HaylầnđọcTiếngchimhóttrongbụimậngai,tớiđoạnMeggiesinhđứaconđầulòngởmộttrangtrạixaxôi,miệngkhôngngừngkêutênchaRalph,tôivừađọcvừakhócthútthít,lòngxótxatựhỏitạisaoyêunhaunhưngkhôngđếnđượcvớinhau.

Hồiđómátôilàmgiáoviênởtrườngcấphaicủaxã.Ngoàinhữngđiểmbấtlợinhưluônphảihọcgiỏithuộcbàiđểkhỏihổdanhlàmconcôgiáo,haythithoảngbịmákéorakhỏilớpdúichoquảchuốivìđihọctrễquênănsáng,thìlợithếlớnnhấtlàcósáchđểđọc.Lâulâu,mámượnđượccủathưviệntrườngmộtchồngsáchcũ,đemvềchohaiconmọtsáchngấunghiến.Bởinênnhữngmùahèxưabécủahaichịemtôingoàinhữngtròbắtcuachănvịt,thảdiềucâucáthìcòncómộtthúvuilớnkháclàđọcsách.Nhưngquyểnsáchđongđầykỷniệmthơtrẻ,nàolàCalichvàValia,CuộcphiêulưucủaMítĐặcvàcácbạn,KhobáucủavuaSolomon,Tô-mếchvàthủlĩnhTiaChớpĐen,Hoàngtửbé,Côngchúanhỏ,Cánhbuồmđỏthắm,Tuổithơdữdội,ChiếcchìakhóavànghaytruyệnlykỳcủaBuratino,Tâmhồncaothượng...Nhữngnămthángthơbétrôiquavớinhữngcâuchuyệntrongtrẻovàbìnhyên.

Cứnhưthế,thếgiớitrẻthơcủatôiđượcxâydựngnêntừcáikhônggianmộcmạcxanhtươicủavùngnôngthônyêntĩnh,củanhữngnhânvậttuổithơđầykhíphách.Lòngtốtvàsựnhânhậu,sựgiữlờihứa,lòngcanđảm,sựkiênnhẫn,tínhphiêulưumạohiểm,tinhthầnvượtkhó...Tấtcảnhữngnềntảngcủacuộcsống,tôivàemtôiđãđượchọctừtuổithơcủamình.Đôikhitrongcuộcsốnghiệntại,tôinghiệmrarằngnhữngrắcrốimàngườitagặpphải,hầuhếtđềubắtnguồntừsựlãngquênnhữngnguyêntắccơbảnđócủacuộcsống.Mảimêchìmvàonhữnggiátrịhưảomàquênđiđiềugìlàcốtlõicủađờingười.

Sáchtôiđọcchỉlàđốngsáchcủabamávànhữngquyểnmámượnthưviện,nêndĩnhiênlàkhôngđủ,lâulâuthiếusáchcứphảiđọcđiđọclạinhưbònhailạicỏ.Sáchmớithìđắt,nênthườngnhàtôichỉdámmuaquyểnnàothậtcầnthiết.Nhàtôivốncómấycâyxoàirấtto,mỗimùarabônggióthổiàoquamộtlượtlàcảsântrànngậpbôngrụng,quétđiquétlạirấtmệt.Nhưngxoàiratrĩucành,chấmvớimắmruốcănthìtuyệtvời.Nămtôihọclớpchín,tôiquyếtđịnhluyệnthivàotrườngchuyêncấpbacủatỉnh.Mộtngàytrongmùahènămấy,badànhcảngàytrêncâyxoàikeohái.Rồisánghômsaubamáchởhaigiỏxoàibựxuốngchợởthànhphốngồibántớitậnchiềumuộn,mỗigiỏbằngcỡcáicầnxétrongmiềnNam.Tiềnbánxoàiđượcđâuchừngnămchụcnghìnđồng,mávàonhàsáchmuachotôiquyểnNhữngbàivăn

haylớpchín,muaxonglàtrongtúicạnluôntiền.Tôinhậnsách,vừangạcnhiênvừahờhững,kiểucũngtựkiêumìnhđâyvănhaychữtốt,cầngìvănmẫu.Nhưngmáthìvuilắm,bảođâylàquàchúctôithitốt.Đãhơnmườinămtrôiquarồimàtôivẫnnhớnhưinnétmặtcủamákhiđưasáchchomìnhbuổichiềuhômđó.Vẻmặtbừngsángcủaniềmvui,hồhởivàhyvọng.Haigiỏxoàiđầyđổilấymộtquyểnsách.Nhớlạimànghẹnngàonướcmắt,mộtthờiconnhànghèothiếusách.

Vàocấpba,tiềnhọcbổngmỗithánghìnhnhưkhoảngtámchụcnghìn,mỗilầnmáxuốngthămchothêmhaichụcnữa.Hầuhếtđổvàođểmuasáchtưliệuvănhọc,sáchphêbìnhvănhọc,sáchchuyênsâu,đủthứ.Tiềnthìítmàsáchcầnmuathìnhiều,nênthỉnhthoảngquyểnnàoưngýlắmtôimớimua,cònđâulàvàothưviệntỉnhmượnvềtracứu.Thầydạyvănbắtmỗiđứaphảicómộtquyểnsổtưliệuvănhọc.Tôilấymộtquyểntậpgiáoánthiệtdàycủamáđểlàmsổtưliệu.Nhữngngàygòlưngtrênthưviệnchépnhữngbàithơlạ,nhữnglờiphêbìnhtâmđắcvàosổ,đôikhinghỉtaynhìnrangoài,thấymấychiếclámetâyxanhngắtrungrinhtronggió,tronglòngvừanhẹnhàngvừavuisướng.Bâygiờnhớlại,nhữngbuổingồisaysưađọcsáchhayghichépởthưviệntỉnhlànhữngkhoảnhkhắchạnhphúcnhấtcủatôithờicấpba.

Rồilêntớiđạihọc.Tanóiquãngđờiđạihọclàquãngđờingudạinhấtcủatôi.MangtâmlýconnhànghèovàoSàiGòntrọhọc,mấynămsinhviêntôichỉchămchămlàmthêmkiếmtiền,hàtiệnđủthứkểcảtiềnmuasách.Rồicũngkhôngbiếtđườnglênmạngtìmebookđểđọc.Đôikhiđọcsáchthìchỉđọcnhữngquyểngiảitrírẻtiền.Sáchcógiátrịthìđọcmỗinămchỉvàiquyển,cứnhưthếmàngudầnđi.

MộtlầnđọcvềtiểusửcựutổngthốngMỹBillClinton,tôithấyôngđọcđếnvàitrămquyểnsáchtrongsuốtbốnnămđạihọc.Nghĩmàtiếcnuốikhôngđểđâuchohết.GiánhưthờiđihọcchuyêncầnđọcnhưClintonthìchodùbâygiờkhôngthànhtổngthốngchắccũngkhônghổthẹnmangdanh"làmtraiđứngởtrongtrờiđất."

Đilàmđượcvàinăm,khônghiểuđượccơduyênđưađẩytrờiPhậtthươngtìnhsaomàtôibắtđầuđọcsáchlại.Đọckhôngngừngnghỉ.Saumộtnămthấykiếnthứccủamìnhtănglênđángkể.Nhìnlạimộtchặngđườngdài,thấyđờimìnhsangtrangmớicũnglànhờđọcsách.Tôiyêuquýsáchbaonhiêuthìcũngbiếtơnsáchbấynhiêu.Bởinhờcósáchmàtôimớitrưởngthànhhơn,pháttriểnhơn,nuôidưỡnglạitìnhyêuvớinghiệpviếtvàmớitrởthànhtácgiả,nhưướcmơcủatôitừthuởbé.

Khôngchỉtôimàrấtnhiềungườikhácđãthayđổinhờsách.LêPhươngAnhVũ,ngườisánglậpcâulạcbộsinhviênlớnmạnh,làmộttrongnhữngngườithuộcthếhệ9Xgiỏinhấtmàtôibiết.Emkểvớitôirằngthờicấpbaemhọchànhkhôngquánổibật,lúcvàođạihọccũngnhútnháttựti.Nhưngtừlúcemchămchỉđọcsách,rồirangoàilàmnhiềuhơn,tựhọc,tựpháttriểnchínhmình,màemtrởthànhmộttrongnhữngngườiđượcbiếtđếnnhiềunhấtởtrườngđạihọccủaem.Emdìudắtcácthếhệ,sinhviênđisau,xâydựngnhữngkhóađàotạokỹnăngvàhướngdẫnnhiềungườikháctrongconđườngtựhọcvàpháttriểnbảnthân.

LongỨngĐài,BộtrưởngBộVănhóaĐàiLoan,mộtnhàvănnổitiếng,cũngtừngviếtchoconmìnhmộtláthưdàivềsách.Ngườicontraihaimươimốttuổicảmthấyáplựcvìcócảchalẫnmẹđềulànhữngngườinổitiếng,thànhđạt.Cậunóivớimẹ:"Mẹphảichấpnhậnrằngconchỉlàmộtngườibìnhthường,khôngcóthànhtựugìnổibậttrongcuộcđời."

LongỨngĐàitrảlời:"Điềuquantrọngnhấtđốivớimẹ,khôngphảilàconcóthànhtựuhaykhông,màlàconcóhạnhphúchaykhông,trongcuộcsốnghiệnđạibâygiờ,loạicôngviệcnàocóthểítnhiềuđemlạichoconniềmhạnhphúc?Thứnhất,nóchoconýnghĩa,côngviệcđókhôngđiềukhiểncon,khônggiamcầmconnhưtùbinh.Thứhai,nóchoconthờigian,nóchocontrảinghiệmđầyđủtrongcuộcsống.VídụlàmquảnlýngânhàngởPhốWall,nhưngmỗingàyvìtiềnmàcăngthẳng,cóthểlạikhôngbằnglàmnghềnhânviêncoisócvườnthú,hằngngàytắmrửachovoihayđánhrăngchohàmã."

NữnhàvănkểlạicâuchuyệnlúccònởĐức,haimẹconhọgặpmộthọasĩtênlàTimothy.Anhtatừnhỏđãyêuthíchtranh,ởtronghệthốnggiáodụctựdo,nênhọchànhkhôngổnđịnh,lúcthìhọcngoạingữđểlàmphiêndịch,lúcthìhọclàmthợkhóa,lúchọclàmthợmộc.Saukhitốtnghiệp,anhkhôngtìmđượcviệclàm.Đếnnăm41tuổianhấyvẫnthấtnghiệpnhưthếvàvẫnởcùngmẹmình.Lúckhôngcóviệcgìlàm,anhtangồiởcửasổsátđường,vẽhươucaocổ.Trongcácbứcvẽcủaanh,cổcủahươuthòratừđỉnhcủaxebuýt,xuyênquasânbay,đivàorạpphim.Nómởtođôimắtvớilôngmidài,nhìnchằmchằmvàomộtđứatrẻngồitrênxababánh.

LongỨngĐàibảo,bàsợconthànhngườivẽhươucaocổnhưTimothy,khôngphảivìanhtakhôngcótiềnhaykhôngcódanh.Màlàvìanhtakhôngtìmđượcýnghĩacuộcsống.

Cuốithư,bàviết:"Mẹyêucầuconchămchỉđọcsách,khôngphảivìmẹ

muốnconcóthànhtựuhơnngườikhác,màlàbởivì,mẹmuốnconcónhiềuhơnnữaquyềnlựachọnchotươnglai,lựachọncóýnghĩa,cóthờigianlàmviệc,chứkhôngphảilàbịépmưusinh."

Quảthật,cáimàconngườitacầnnhấttrongđờilàquyềnlựachọnmộtcuộcsốngđượclàmnhữngđiềucóýnghĩa.Vàsáchlàmộtcôngcụgiúptađạtđượcđiềuđó.

Sáchchotakiếnthức,chotađộnglực,chotamơvềnhữngnơixahơn.Sáchgiúpmởramộtthếgiớitốtđẹphơn,nhữngconngườitốthơn,vàcảmộtphiênbảntốthơncủachínhta.Nóikhôngngoa,sáchlàcảthếgiới.

Ngươitrẻởthànhphốthìquánhiềusáchđểđọc.Cònmỗilầnvềnôngthônthìthấytụinhỏsuốtcảmùahèlacàchơibờilêulổng,thiếusáchtrầmtrọng.Nhữngngườitrẻđượcnuôidưỡngđầyđủ,đượcchoănhọcđànghoàngnhưchúngta,hãyluônnuôidưỡngchomìnhkỹnăngđọcsách,Vàđừngquêngieotrồngthóiquenđọcởnhữngđứatrẻquanhmình,emmình,conmình,cháumình...

Đểhyvọngrằngnhữnghạtmầmtươisángmàtagieocholũtrẻngàynay,sẽhìnhthànhnhữngAntoniedeSaint-ExupéryhayLucyMaudMontgomerycủaViệtNamtrongtươnglaimaisau.

-AntoniedeSaint-Exupéry:phicông,nhàvănngườiPháp,tácgiảsáchHoàngtửbé

-LucyMaudMontgomery:NhàvănngườiCanada,tácgiảcủahơn20tiểuthuyết,đượcbiếtđếnnhiềunhấtlàAnnetócđỏdướicháinhàxanhvàEmilyởtrangtrạitrăngnon.

***

ĐỌCSÁCHNHƯTHẾNÀO

"Bạncàngđọcnhiều,bạncàngbiếtnhiều.

Bạncànghọcnhiều,bàncàngđinhiều."

(Dr.Seuss)

Tạisaotôilạinóinhiềuvềsáchđếnthếtrongmộtquyểnsáchdànhcho

ngườitrẻ?

Khôngphảilàbởivìtôilàmộttácgiả,tôimuốnhôhàocổvũđộcgiảđọcnhiềusách,đểtừđógiántiếpthúcđẩydoanhsốbánsáchcủatôi.Hoàntoànkhông.Tácgiảviếtvềtựhọcmàmongsáchbánchạythìchỉlàchuyệnnằmmơgiữabanngày.

Lýdolàbởivì,tôithấykhôngbiếtbaonhiêungườitrẻquanhmìnhchưanhậnthứcđúngtầmquantrọngcủasách,cũngnhưkhôngbiếtđọcsáchthếnàochođúngcách.

Cóhailoạiphảnứngtiêucựctiêubiểutừngườiítđọckhiđượckhuyênđọcsáchnhiềuhơn:

"Đọcsáchđâubảođảmthànhcông."-Mộtcâungụybiệnkinhđiểncủanhữngngườilườiđọc.

"Sáchchỉkhiếnngườitamơmộnghãohuyềnphithựctế."-Phátbiểutừmộtngườithiếuhiểubiếtvềsách.Đốivớihọchắcsáchchỉcómỗithểloạitiểuthuyếtdiễmtìnhhuyễnhoặc.Tôikhôngbiếtlầncuốicùnghọcầmmộtquyểnsáchtửtếtrongtaylàkhinào.

Rõrànglàkhôngphảiaiđọcsáchcũngthànhcông.Nhưnglạicómộtsựthựcrõràngkháclànhữngngườithànhcôngđọcrấtnhiềusách.Mộtnghiêncứuđượctiếnhànhtrên1.200ngườigiàucónhấtthếgiớichothấy:Điểmchunggiữanhữngngườinàylàhọtựgiáodụcbảnthânthôngquaviệcđọcsách.BillGates,SteveJobs,WarrenBuffetđềulànhữngngườiđọcsáchrấtchuyêncần.Đọcsáchkhôngchắcsẽgiúptathànhđạttrênđườngđời,nhưngkhôngcónóhầunhưtakhôngthểthànhngười.

WarrenBuffettừngtrảlờitrongmộtbàiphỏngvấnrằngôngdành80%thờigiantrongngàyđểđọcsáchvàtiếpthukiếnthứcmới.Khôngchỉriêngông,nghiêncứutiểusửcủanhữngconngườixuấtchúngkhác,tasẽthấyđiểmchunglàhọvuivẻvàsaymêđọcsách,ngaycảsaunhữnggiờlaođộngmệtnhọc.Vìđốivớihọ,đọcsáchlàmộtcáchtựhọc.Vàsựhọclàsựnghiệpcảđời.

Nhưngsáchthìcónhiềuloại.Đâuphảisáchnàocũnggiúpmìnhtiếpthukiếnthức.

Vậynênđọcsáchnhưthếnào?

Saumộtthờigianmàymòtìmhiểutrênconđườngtựhọc,tôiđãtìmđượccáchđọcsáchthíchhợpnhấtchomình.Giờđây,tôixinhoanhỉchiasẻlạichocácbạnđọcphươngphápđọcsáchcủamình.

Đầutiênlàvềsốlượng,cầnđọcítnhất50quyểnsáchmộtnăm.Cóthểvàingườisẽnói:Nhưthếlàquánhiều,coichừngngộchữ.Xinthưalàkhôngnhiềuchútnào.Nămmươiquyểnsáchmỗinăm,chiaralàmỗituầnmộtquyển.Sáchcónộidungtốtđộdàytrungbìnhthườngkhoảng200-300trang.Tứcmỗingàychỉcầnđọc40-50trangsách.Nếutậptrungthìchỉmấtkhoảngmộtgiờđồnghồchoviệcđọcmỗingày.Cứchămchỉngàynàocũngvậy,làmỗinămsẽhoànthànhđượctừ50quyểnsáchtrởlên.Chứvàithángmớiđọchếtmộtquyển,thìcũngkhôngíchlợibaonhiêu.

Cáchđọcsáchcủatôilàcânbằnggiữasáchhưcấuvàphihưcấu.Mỗikhiđọcmộtquyểnthuộcthểloạinày,tôilạiđọcmộtquyểnthuộcthểloạikia.Mụcđíchlàđểcânbằnggiữathựctếvàtưởngtượng.Tôiđọcnhiềusáchvềpháttriểnbảnthân,rènluyệnkỹnăngvàtruyềncảmhứng,cácsáchvềlịchsử,vănhoá,tinhthần,kinhdoanh.Đốivớithểloạihưcấu,tôichọncáctácphẩmvănhọckinhđiểnvàcóchiềusâu,biểuhiệntâmlýconngườihaypháchoạbốicảnhlịchsửxãhộicủamộtthờikỳ,vàcógiátrịtrịlâudài.NhữngquyểnnhưKiêuhãnhvàđịnhkiến,Tiếngchimhóttrongbụimậngai,Cuốntheochiềugió,JanevàEyre...thayvìcácloạisáchchỉnóivềtìnhcảmnamnữyêuđươngthuầntuý.

Tôitránhxathểloạitiểuthuyếtdiễmtìnhnhưmộtngườilànhmạnhtránhxadịchbệnh.Nhữngsáchấykhôngphảitấtcảchỉtoànrẻtiềnbỏđi.Nhưngdùchotácgiảviếthay,dùvănchươngbaybổng,cảmxúcngấttrờithìcũngkhôngcóíchlợinhiềuchoconđườngtựhọc.Dùcóđọcđếnhàngtrămquyểnngôntìnhđinữa,thìxongrồicũngkhôngđọnglạibaonhiêukiếnthức,cànggâytâmlýuỷmịhoangđường,xarờithựctế.ThuGiangNguyễnDuyCần,mộttrongnhữnghọcgiảkỳcựubậcnhấtViệtNamgiữathếkỷ20cóviết:"Kẻnàođọcnhữngloạitiểuthuyếtnhảmsẽlàmmấtthờigiờrấtquýbáucủahọ.Vàđángânhậnhơn,làrồihọsẽmấtdầnócphánđoánvàquânbìnhcủatâmtìnhhọnữa."

Sáchdởđọcchỉtốnthờigiờ.Tôithườnglựachọnđọcsáchnàođượcđánhgiácao,tácgiảnổitiếng,giátrịcủatácphẩmđãđượcthửtháchquađộbềncủathờigian.

Vậylàmsaođểbiếtquyểnnàohaydởrasao?

Bíquyếtcủatôilà:www.goodreads.com.Đâylàmộttrangmạngxãhộivềsáchvàlàcôngcụhữuhiệuđểchọnsáchdànhchodânghiềnđọc.Trangnàytổnghợpnhữngnhậnxét,bìnhluận,xếphạngsáchcủangườidùng,vàdựatrênnhữngđánhgiásáchtrướcđócủangườidùngmàgợiýnhữngquyểnsáchkháccùngthểloạichohọ.NhữngngườibạnphươngTâycủatôitrướckhiquyếtđịnhmuamộtquyểnsáchnàođóthườngvàoGoodreadsđọctấtcảnhữngbìnhluậnkhenchêcáckiểu,rồimớiquyếtđịnhmuahaykhông.

Goodreadsdùchủyếulànhậnxétđánhgiásáchnhưngvẫnlưutrữmộtsốebookcósẵnđểngườidùngđọctrựctiếptrêntrang.ĐaphầnlàcáctácphẩmkinhđiểnnhưBànvềtựdocủaJohnStuartMillhayGióquarặngliễucủaKennethGrahame.Goodreadshoạtđộngrấtmạnhvàliênkếtvớinhiềutácgiả.NhữngtácgiảnổitiếngthếgiớinhưPauloCoelhohayElizabethGilbertthườngcónhữngchươngtrìnhgiaolưuvớiđộcgiả,trảlờicâuhỏivàđưaralờikhuyênvềviếtvăntrêntrangnày.

Cứmỗinămmớiđếntôisẽđặtmụctiêunămnaycầnđọcbaonhiêuquyểnsách.ĐọcxongmỗiquyểnthìlêntrangGoodreadsđánhgiávàghilạicảmnhậnquanđiểmcủamình.Nếucóthờigianthìtómtắtvềquyểnsáchvừađọc.ĐếncuốinămGoodreadstổnghợplạithànhmộttrangYouryearinbooks(tạmdịch:Nămcủabạnquanhữngquyểnsách).Nhìnlạimộtnămmìnhđãđọcđượckhánhiều,thấyvuivuihayhayvìđãđạtđượcmộtthànhtíchnhonhỏchobảnthân.NgàyđầutiênđăngkýGoodreadstôiđãchẳngbiếtnósẽđếnđâu,chẳngbiếtcólợiíchgì,chỉđánhgiásáchvìthích.Đếnkhiđãtrởthànhtácgiả,đượctrangbánsáchtrựctuyếnTikimờiviếtchuyênmụcNgườinổitiếngđọcgì,tìmlạiđánhgiásáchcủamìnhtrênGoodreads,tôimớiàlên,giờđãthấychúnghữudụng.Ngẫmrasựđờicónhữngchuyệntalàmmàaibiếtđượctươnglai.Cứđểniềmyêuthíchdẫndắt,rồicũngcólúcnàođóhữuích.

Mộtbíquyếtkhácnữalàmỗikhiđọcsách,tôithườngđểbênmìnhmộtquyểnsổnhỏ.Sổđượcchiatrangtheonhiềuchủđề,vídụ:Thànhcông,Kinhdoanh,Viếtlách,Tháiđộsống,Thayđổibảnthân.Khiđọc,thấycâunàotâmđắcthìghivàosổ,kèmvớinhữngcảmnhậncủamìnhliênquantớicâuđóhoặccáchdiễndịchdiễngiảinếucó.Saunàymỗilầncầnđọclạiđểtạođộnglựchaycầntưliệuđểdẫnchứng,chứngminhkhinóichuyện,viếtláchthìtôilạilấysổratìmlại.Emtraitôicũngcómộtquyểnsổtríchdẫntừsáchvàphim,nhưngvớimụcđíchkhác.Nódùngđónhưlànguồntưliệuđể"chémgió",nóbảothấylờinóicủamìnhcóchiềusâuvàsứcmạnhhơnhẳnkhitríchdẫnmấycâunóihàihướchayho.

Tôiđọcnhiềusáchcủacáctácgiảnướcngoài,chủyếulàtácgiảAnh,Mỹ,vàưutiênđọcnguyêntácbằngtiếngAnh:NhàgiáodụctiênphongtrongthờikỳMinhTrịlàFukuzawaYukichi,đãápdụngphươngphápđọcsáchnguyênbảnnàyvàongôitrườngđạihọctưthụchiệnđạiđầutiêncủaNhậtBản,doôngsánglậpnên.ÔngdồntiềnmuasáchnguyênbảntừMỹvề,chohọctròđọc.Quanniệmcủaônglàkhiđọcsáchnguyênbảntađượcđọcnguồntrựctiếp.Cònsáchdịchđôikhikhôngđượcdịchsátnguồn.Đọcsáchdịchlàđọclạiquamộtnguồnthứcấp,theocáchhiểuchủquancủangườidịch.

NhàvănJ.KRowlingtừngcólờikhuyênchongườiviếttrẻrằngnếumuốnviếttốt,hãyđọccàngnhiềucàngtốt.Đọcmọiloạisáchcóthể.Đọcnhiềuthìbạnsẽpháthiệnraphongcáchmàmìnhyêuthích,vàtránhđượccácthểloạisáchmàbạncholàrácrưởi.Nênđốivớinhữngngườiấpủướcmơlàmnghềviết,nhàvăn,nhàbáo,copywriter...thìviệcđọcchuyêncầnlàkhôngthểthiếu.

GeorgeR.RMartinthìcócâunói"Ngườiđọcsáchsốngmộtnghìncuộcsốngtrướckhianhtachết,cònngườikhôngđọcsốngchỉmộtđời."Nhữngaiđọcsáchthìbiếtthêmđượcnhiềucuộcđờikhác,nêncoinhưlàsốngnghìncuộcsốngchỉtrongmộtkiếpngười.Sáchthậtkỳdiệu.

Bởivậykhôngđọcsáchmỗingàylàmộtthiệtthòilớn.

***

ĐỪNGDỰAVÀOTRƯỜNGHỌC

"Aicũnglàthiêntài.Nhưngnếubạnđánhgiámộtconcáquakhảnăngleocâycủanóthìnósẽsốngcảđờitinrằngmìnhlàkẻngungốc."(AlbertEinstein)

Nóichuyệnvớiđứaemđanghọccấpba.Nógặpkhókhănnghiêmtrọngvớimônvăn,vấnđềmuônthuởcủamấythằngcontraikhôkhanyếucácmônxãhội.Ngồimộthồiđểtưvấnchonóvàilờikhuyên,tôinhớlạicâuchuyệnngụngônvềtrườnghọcloàivậtmàtôitừngđọcđược.CâuchuyệnđượccholàcủatácgiảGeorgeReavis.

Truyệnkểrằngmộthôm,cácloàithúvậtquyếtđịnhrằngchúngphảilàmgìđóthậtvĩđạiđểgiảiquyếtcácvấnđềmàthếgiớiđangđốimặt.Vàthếlàchúngmởramộttrườnghọc.

Tấtcảloàivậtđãthôngquamộtchươngtrìnhgiảngdạybaogồm:leocây,chạy,bơivàbay.Đểviệcquảnlýchươngtrìnhđượcdễdànghơn,mọiloàivậtđềuphảithamgiatấtcảcácmônhọc.

Vàrồi:

Convịtrấtxuấtsắctrongmônbơilội,thậmchílàcòngiỏihơncảthầygiáo.Nhưngnóchỉđủđiểmđậutrongmônbayvàrấttệtrongmônchạy.Vìvịtchạyrấtchậm,nóphảiởlạitrườngsaugiờhọcvàphảibỏluôncảbơiđểluyệntậpmônchạy.Việcnàytiếpdiễnchođếnkhimàngchâncủanóbịráchtoạckhiếnvịtchỉđạtđiểmtrungbìnhbtrongmônbơi.Vìởtrường,điểmtrungbìnhlàchấpnhậnđược,nênchẳngailolắngvềđiềuđótrừvịt.

Conngựadẫnđầulớptrongmônchạy,nhưngnógặpkhókhănlớnvàonhữnggiờhọcleocây.

Sócthìrấtgiỏitrongmônleocây,nhưngnólạithấtbạitrongmônbay,khithầygiáoyêucầuphảibaytừdướiđấtlênthayvìtừngọncâyxuống.Nóbịchuộtrútvìphảicốgắngquásứcvàsauđóbịbốnđiểmtrongmônleovàhaiđiểmtrongmônchạy.

Đạibànglàmộtđứatrẻhưđốnvàthườngxuyênbịkỷluậtnặngnề.Tronggiờhọcleotrèo,nóvượtquatấtcảcáchọcsinhkhácvàleođếnngọncâysớmnhấtnhưngkhăngkhăngđòisửdụngcáchriêngcủanóđểđếnđíchchứkhôngphảidùngchânbámvàleotừngbướcnhưhướngdẫn.

Kếtthúcnămhọc,bạnđoánxemconvậtnàocótổngđiểmcaonhất?Đólàlươn,mộtconvậthếtsứckỳdị.Dùchẳnghọcmônnàoxuấtsắc,nhưngnócóthểbơi,chạy,leovàbaymỗithứmộtchút,nênnóđạtđiểmtrungbìnhmôncaonhấtvàtrởthànhthủkhoa.

Loàicầythảonguyênphảnđốihệthốngđàotạonàyvìbanquảnlýnhàtrườngtừchốithêmmônđàohangvàochươngtrìnhgiảngdạy.Chúngquyếtđịnhkhôngthamgiavàotrườnghọcvàcholũconhọcviệcởchỗcủamộtconlửng.Nhữngconcầysauđóhợptácvớilũchimvàchuộttúi,mởmộttrườnghọctưnhân,vàđạtđượcthànhcôngvangdội.

CâuchuyệnnàythườngxuyênđượccácnhàgiáodụcphươngTâysửdụngđểminhhọachosựphiếndiệncủagiáodụcchínhquythôngquatrườnglớp.Cáctrườnghọcchínhquytừcấpmộtđếncấpbathườngxếplớpdựatrêntuổitácvàgiảngdạymộtsốmônnhấtđịnh.TheonhàgiáodụcngườiMỹLeoBuscaglia,phươngphápnàycókhôngíthạnchế.Mộtmặt,việcxếplớp

dựatrênđộtuổikhôngđemlạilợiíchchomọihọcsinh,vìsựpháttriểnvềthểchấtvàtinhthầncủaconngườilàkhácnhaudùcùngchungđộtuổi.Mặtkhác,sựđánhgiádựatrênmộtsốmônhọctrongnhàtrườngkhôngpháthuyđượcthếmạnhcủamỗicánhânvàlàmhạnchếsựpháttriểntoàndiệncủaconngười.

TạiViệtNam,giáodụcnhàtrườngcònnhiềubấtcậpvìphảichạyđuatheothànhtích.Nhìnlạibảnthânmình,tôithấyđiềunàyđểlạinhữnghậuquảnặngnề.

Thờimớivàocấpba,tôiđăngkýthichuyênvănvìhồiđóvớitôihọcvăndễnhưuốngnước.Mỗiđềbàiđềutìmýhayýmớiđểviết,nênđiểmvăncấphailúcnàocũngcaonhấtlớp.Đậuvôtrườngchuyên,cứtưởnghọcmànhưchơi,aingờtantànhgiấcmộng.

Chươngtrìnhhọcnhồinhétkhủngkhiếp,lớp10thìhọcchươngtrìnhlớp11,lớp11thìhọctiếpchươngtrìnhlớp12,rồi12thìônlạinhữngbàicũ.Ngàynàocũngcóvàiđềbàivănphảilàm.Mỗibàithơtruyệnngắnlàba,bốnbàitậplàmvănkhácnhau,hếtđềnàytớiđềkhác.Ýtưởngđâumàđẻraliêntụcnhưvậy,nênkhôngcòncáchnàokháctôiđànhxàonấunhữngbàicũ,cắtxénýnàyýnọlắpghépvàovớinhau.Thầydạymônchuyên(thànhthậtxinlỗicácthầy)lênlớpgiảngbàitheotừngý,cứnhưvậymàchépvônhưrôbốt.Bởivìhọclàđểthi,màthithìchấmbàitheoý.Nênngaycảmônvănthầycũngphảidạytheocôngsứcsaochohọcsinhthiđậu,đủýđúngýcủangườirađề,chỉbiếtchạytheothôichứbiếtlàmsao.

Cảnămhọccứchạytheocáckỳthi,hếtthichuyênđề,lạithiđộituyểntrường,rồithihọcsinhgiỏitỉnh,đếnthiOlympic30/4,đếnthiquốcgia.Mỗilầngầntớikỳthi,tôitoànthứcdậylúc2giờsángđểhọcbài.Nhiềukhimệtquáhọckhôngnổi,nênlênlớpkiểmtrađànhnộpgiấytrắng.Bâygiờđãquamườimấynămmàđôikhinằmmơvẫnthấymìnhtrễthi,tớilộnphòngthi,khôngmặcquầnáođithi,thậtlàácmộng.Saubanămhọcchuyênvăn,tôithấymìnhtàntạnhưgiẻrách,tìnhyêuvớimônvăntantácnhưlánátsaumưadông.Tôitrởnêncămghétvănchương,vàchuyểnhướngsanghọckinhtế.

Banămcấpbatôichẳngnhớgìnhiều,chỉnhớmãimộtđiều.Đólàhồihọcđộituyểnquốcgia,đượchọcmộtngườithầyđặcbiệt.NgheđồnthầylàmộttrongsáuthầygiáodạyvănhaynhấtViệtNammộtthời.Họcthầyđâucóvàibabuổimàtôinhớsuốtđời.Thầybảokhiphântíchmộtbàivănbàithơnàođómìnhphảichọnmộtconmắt.Conmắtđólàđiểmưngnhấttrongbài

vănbàithơ,khôngcầntheoýai,chỉcầnbảnthânmìnhthấythíchlàđược.Phảitậptrunglàmrõ,phântíchnó,diễngiảitạisaomìnhthấychỗđóhaychỗđóđẹp.Rồitừđólấynólàmcáihồn,làmsợichỉxuyênsuốt,lantỏanóra,đểbiếnnóthànhđiểmnhấn,đemsứcsốngchobàiviếtcủamình.ThầyngàyxưahọccùngthờivớiLêAnhXuân,HoàngNhuậnCầmvànhiềuthisĩkhác.Mỗilầngiảngtớibàithơbàivănnàolàthầykểgiaithoạivềngườiđó,lũhọctròchúngtôingồinghenhưnuốttừnglời,ghichépkhôngnhiềumàcứnhớnhưin.

Bởivậy,tôithấyđiềuđầutiênvàquantrọngnhấtđểhọctốt(màcácthầycôlạithườngbỏqua)đólàcảmthụ.Nhưdạyvăn,thìngườidạyphảitruyềnchohọcsinhcáitìnhyêuconchữ,cáihaycáiđẹpcủavănchương,cáichânthiệnmỹmàmỗiconngườiđềuhướngtới,cáisinhđộngđầymàusắcmàvănhọcphảnánhtừcuộcsốngconngười.Haydạytoán,thìcáicầnlàmlànuôidưỡngniềmđammêlogic,ứngdụngcủatoánhọcvàothựctế,vẻđẹpcủatoánhọc.Nhưngthửhỏicómấyailàmđượcvậy.Vấtvảvớilươnggiáoviênbacọcbađồng,vừadạyởtrườngvừalodạythêm,rồivắtócvớicácthànhtíchchỉtiêu,phảinângđiểmcấysốảođểcóbảngđiểmđẹpđặngbáocáovớicấptrên.Đólàchưakểthờixưa"chuộtchạycùngsàomớivàosưphạm".mộtsốthầycôkhôngđủđiểmvàotrườngkhácnênmớihọcsưphạmchứđâuphảilàvìtìnhyêubụcgiảngvàtâmhuyếtvớisựnghiệpgiáodục.Cóngườibạnbảothấytôiviếtcònhayhơncôgiáodạyvăn.Tôicườinghĩ,vìmấycôgiáomàbạnthấykhôngcóđủtìnhyêuvớivănchươngđóthôi.Hoặctìnhyêuđóvốnkhônghềtồntại,hoặctìnhyêuđóbịbàomònbởithựctếkhắcnghiệtcủacuộcsống.Khôngcótìnhyêuthìlàmsaoviếthaygiảnghay,khôngcótìnhyêuthìlàmsaotruyềnthụđượctìnhyêutớilũhọctrò.Bởivậycókhôngbiếtbaonhiêuđứahọctrònhưtôi,theođuổivìsởthích,màtừbỏvìkiệtquệvàvỡmộng.Nhữngngàytrongnhàtrườngkhôngnhữngkhôngbồiđắptìnhyêuvớivănchươngmàcòntànphánónữa.1

Nghĩlại,đóchínhlàđiểmyếucủahệthốnggiáodụchiệnthời.Thayvìươmmầmtìnhyêuvớitrithứcchohọctròthìlạihủyhoạinó.Thayvìnuôidưỡngsựsángtạothìlạibópchẹtchonóchếtđi.NhàgiáodụcngườiMỹNeilPostmantừngnói:"Trẻemđếntrườngvớinhữngdấuchấmhỏivàratrườngvớinhữngdấuchấmhết."Trườnghọctruyềnthốngđôikhilàmthuichộtđikhảnăngtòmò,vàlònghamhiểubiết.ỞViệtNamtìnhhìnhcàngbiđáthơn.Từnhỏhọctròđihọcđãđượcdặndòphảihọcgiỏiđặngsaunàymớicócôngănviệclàm,đểlochogiađìnhphụngdưỡngchamẹ.Chẳngthấyaidặnhãyhọcvìtìnhyêutrithức.Tốtnghiệpcấpbathivàođạihọccứchọnđạingànhnàodễkiếmviệclàm.Rồihọcxongbốnnămđạihọccũngchẳngbiếtmìnhthíchgìmuốngì,tựhỏitasẽlàmchiđờita.Rồiđâmđầuđilàm

kiếnănquangày.Rồilấyvợlấychồng,sinhconđẻcái,rồigiàđi.Rồinằmtrêngiườngbệnhnghĩlạithờitraitrẻ,nhớôitacũngđãmộtthờiướcđượclàmkỹsưnôngnghiệp,tađãmộtthờimơmộnglàmnhàvăn,tađãmộtthờimuốnlàmnhạcsĩ,vũcông,làmthợchụpảnh,làmđầubếp...Rồilạitựhỏi:tađãlàmchiđờita.Thếrồicũngchếtđi.Thanôi,kiếpngườithửhỏichỉnhưvậythôisao?

Mỗikỳthiđạihọcđến,tôilạithầmchúccácemsĩtửchâncứngđámềm,chúccácemkiêncườngdũngcảm.Đườngđờicònrộngvàdàilắm.Đậuđạihọcchẳngkhẳngđịnhđượcgì,rớtđạihọcbiếtđâulàđiềmphúc.Đừnghọcvìtràolưu,hãyhọcvìhamthích.Theođuổitrithứcđíchthực,khámpháđammêbảnthân.Chúýtớinhữngđiềumàxãhộivàgiađìnhvẫnhaykhuyênbảo,chưachắcchúnglàtốtnhấtchoem.Hãybảotrọng!

***

HỌCHAYLÀKHÔNGHỌC

"Bấtkìaidừnghọctậpđềugià,dùanhtaởtuổihaimươihaytámmươi."(HenryFord)

Minhnhắntinchotôi,sựbốirốihiệnlêntrongcâuchữ.Emchánngánchươngtrìnhhọcởtrường,chẳngcóhứngthúvớibấtkỳmônhọcnào.Bỏbêviệchọcmộtthờigian,emthấyvừatộilỗivừamệtmỏi,vìkhôngcóbấtkỳđộnglựcnàođểhọctiếp.Emmuốnnghỉhọcởtrườngđểlàmviệckhác.

Minhkhôngphảilàtrườnghợphiếmgặp.Từnglàmcôngtáctưvấnhướngnghiệpchonhiềubạntrẻ,tôigặpkhôngítbạntrẻnhưMinh.Họthấyviệchọcởtrườngkhôngcóýnghĩagì,nênchánnảnbỏhọc,hoặcbảolưukếtquảhọctập.

Điểmchungmàtôinhậnthấyởnhữngngườitrẻnàylàgì?

Đólàsựmấtniềmtinvàohệthốnggiáodục.Chươngtrìnhđàotạonhàmchán,khôngcóứngdụngthựctế,họcxongkhôngbiếtđểlàmgì.Kếtquảlàcókhôngítngườibỏhọcgiữachừng.Ngườihọcdởnghỉhọccũngcómàngườihọcgiỏinghỉhọccũngkhôngthiếu.Đôikhitôicũngkhôngkhỏitựhỏi,ngàyxưatốtnghiệpđúnghạn,đượccấpbằngđạihọc,hóaralàdomìnhhèn,khôngdámbỏhọc,hayvìmìnhđãđủkiênnhẫnđểtheođếncùng?Haylà,vìmìnhluôngiữđượcniềmtinngâythơvàonềngiáodụcnướcnhà?

Nóivềbỏhọcgiữachừng,aicũngnhắcđếnBillGatesvàSteveJobs,haihuyềnthoạitừngbỏdởviệchọcởcáctrườngđạihọcdanhtiếng.Vớimộtsốngườibạntừngbỏdởviệchọcquanhtôi,nếuhọcứtiếptụcđihọclàngnhàngnhưbaongười,chưachắcgìbâygiờhọđãgâydựngđượcnhữngcáimàhọcđangcó.Nhưng,nóiđithìcũngphảinóilại,mỗinămtrênthếgiớicókhôngbiếtbaonhiêutriệusinhviênbỏhọc,màsốlượnglàmnênsựnghiệplẫylừngnhưBillGateshaySteveJobsthìchỉđếmđượctrênđầungóntay.Bạnbètôicũngthế,đểđượcnhưbâygiờ,họcũngđãtrảiquanhữngquãngthờigiannhiềuchônggaikhốnkhó.

Tôikhônghềphảnđốiviệcbỏhọcởtrường.TheocuốnsáchBànvềtựdocủaJohnStuartMill,mỗingườiđềucóquyềnsốngtheoýthíchcủamình,miễnsaokhôngảnhhưởngđếnquyềnsốngcủangườikhác.Việcbỏhọchaytiếptụchoàntấtchươngtrìnhhọctậplàquyếtđịnhcánhâncủamỗingười.Nhưngkhôngphảicứthấyngườinàynghỉhọclàmnênnghiệplớnthìmìnhcũngsẽlàmđượcnhưvậy.Cũngnhưkhôngphảitrườnghọcnàytốtchongườinàythìcũngtốtchongườikia.Khôngphảicáigìhợpvớingườitacũnghợpvớimình.Chonênkhigặpcáctrườnghợpcầntưvấnvềhọctập,đốivớibạnnàythìtôigậtgù,cólẽđiềunàylàtốtnhấtchoem.Cònđốivớibạnkiathìtôinhắnngượclại:"Điềuquantrọngđốivớiembâygiờlàtốtnghiệpđạihọc."Quyếtđịnhbỏdởviệchọclàmộtviệcđầycanđảmvàđikèmrấtnhiềukhókhănsauđó,nêntaphảicânnhắcrấtkỹtrướckhithựchiện.

Nhưnglàmthếnàođểbiếtlúcnàolànênnghỉhọclúcnàothìkhông?

BỏquatầmquantrọngcủatấmbằngtrongmộtxãhộitrọngbằngcấpnhưViệtNam,thìcónhiềuđiềutacầncânnhắctrướckhiquyếtđịnhbỏhọc.

Đầutiên,quyếtđịnhnghỉhọcthườngxuấtpháttừviệcquáchánnảnvớichươngtrìnhhọcởtrường.Mộtsốbạnthấymìnhkhônghứngthúgìvớingànhhọccủamìnhvàquyếtđịnhnghỉ.Mặcdùhọchưacódựđịnhrõràngsẽlàmgìkhinghỉhọc.Hoặccódựđịnhmơhồrằngnghỉđểlàmđiềumìnhthích,hoặcdànhthờigianchoviệckhácưutiênhơn.Nhưngsaukhinghỉhọcởtrường,vớikhoảngthờigiantrốngđộtngộtnhưvậy,cóbaonhiêungườitậndụngmộtcáchtốtnhấtthờigiancủahọ,haylạisađàvàongủnướng,chơigame,facebook,vànhữngviệcvôbổtốnthờigiankhác.Rồicuốicùngkếhoạchđặtrathìkhôngtớiđâumàđếncảtấmbằngcũngkhôngcó.NhữngngườinhưBillGates,SteveJobs,WarrenBuffet,MarkZuckerberg...đềubỏhọcđạihọc,nhưnghọbỏsaukhiđãxácđịnhđượchướngđichomình.Dovậy,vớinhữngtrườnghợpmuốnnghỉhọcchỉđơn

thuầnvìchán,màkhôngcómộtdựđịnhcụthểrõràng,thìtôichorằngkhôngnênbỏhẳnviệchọcchínhkhóa.

Mộtsốbạnkhácmàtôigặpnghỉhọcđểthilại,chuyểnhọclạimộtngànhkhác,mộtlĩnhvựckhácmàhọthấyhứngthúhơn.Ngườiđanghọcbáochíthíchnhảyquahọclàmphim.Ngườiđanghọcydượcmuốnchuyểnsangtìmhiểuvềđầutưngoạihối.Mộtemđanghọckếtoánnhưngthíchlàmdulịch.Cònemkhácđangnămnhấtsưphạmlạimuốnhọckinhdoanh.Tấtcảhọđềucóchungmộtcâuhỏi:Cónênchuyểnsanghọcngànhyêuthíchkhông?

Điềuđócầnxácđịnhlà:Ngànhmàhọmuốnchuyểnquacóthựcsựphùhợpvớihọkhông?Hayđóchỉlàýthích,làcảmxúcbồngbộtnhấtthời.Giảsửnghỉhọcchỗnàynhảyquachỗkhác,thìcóchắcgìmìnhsẽthíchhọchơnvàtheođuổiđếncùngkhông.Haylạichánnảnrồimuốnnghỉtiếp,đểrồirơivàomộtcáivòngluẩnquẩnkhônglốithoát.

Mộtcáchđơngiảnđểphầnnàohiểuđượcmìnhcóphùhợpvớingànhhọcmớikhông,làhỏi.Tìmkiếmnhữngngườihiệnđanghọcngànhđó,cóthểlàbạnmình,bạncủabạnmình,concáicủabạncủachamẹmình,haybấtkỳngườinàođanghọcngànhđómàbạnbiết.Hãyhỏixemgiáotrìnhcủahọgồmnhữngmôngì.Họthíchvàkhôngthíchchươngtrìnhhọcchỗnào.Cảmnhậncủahọrasao.Họnghĩđểhọctốtngànhđócầnnhữngtiêuchígì.Vàxácđịnhxemmìnhcónhữngkhảnăng,sởtrường,tínhcáchgìphùhợpvớingànhhọcmàmìnhmuốntheođuổi.Saukhitìmhiểuxongthìtasẽcóđượcchútthôngtinđểxácđịnhrằngmìnhcósẵnsàngtheohọcngànhđóhaykhông.

Điềumâuthuẫnởđây,lànhiềungườitrongchúngtatuychánnảnvàmấtniềmtinvàotrườnghọc,nhưngtrongtiềmthứcvẫnquáphụthuộcvàogiáodụctruyềnthống.

Chúngtavẫngiữtưduyrằngphảiđihọcởtrườnglớp,phảicóbằngcấpchứngchỉ,phảiđượcđàotạobàibảnthìmớicóthểlàmđượctrongmộtngànhnàođó.Vàcũngvìsailầmđó,nênhọcsinhsinhviênthìchỉchămchămtìmmọicáchlàmsaođểhọcthậtgiỏiởtrường.Cònchamẹthìtìmhếtthầynàyđếnlớpnọđểchoconđihọcthêm,cũngchỉvớimụcđíchđạtđiểmthậtcaoởlớpchínhkhóa.Thờigianhọcởnhàcũngchỉđểbổsung,phụcvụchoviệchọcởtrường.

Vậynênhễnhắctớiviệcbỏhọclànhiềungườinhầmtưởngrằngtấtcảsựhọckếtthúcởđó.Nêncũngnảysinhtâmlýsaukhitốtnghiệprađờilàthở

dàihânhoan,quănghếtsáchvởvàogócnhà,nhảyrađilàm.Sángmởmắtrađi,tốivềlănrangủ,dừngviệcbổsungkiếnthức,nêncàngngàycàngthụtlùi.Vàrồichúngtahụthẫngtrướcthựctếphũphàngrằngkếtquảhọctậpxuấtsắcchẳngmấyliênquantớithànhcôngtrongsựnghiệp.Chúngtangỡngàngnhậnrabằngcấpkhôngphảilàtấmvéthônghànhtrênchuyếntàuđiđếncuộcđờimơước.

Chúngtahaynhầmlẫnrằnggiáodụctruyềnthốngthôngquanhàtrườnglàconđườngduynhất.Trênthựctế,nólàcáchphổbiếnnhất,nhưngkhôngphảilàduynhất,càngkhôngphảilàcáchhoànhảonhất.Việchọcchínhkhóaởtrườngkhôngphảilàtấtcảsựnghiệphọchành.Giáodụctruyềnthốngcóđiểmlợinhưngcũngcóđiểmbấtlợi.Điểmlợicủagiáodụctruyềnthốngtừnhàtrườnglàtasẽđượcđàotạomộtcáchbàibảncóhệthống,vớinhiềulýthuyết,xâydựngnềntảngvữngchắcvàtừtừđilênnhưmôhìnhkimtựtháp.Bấtlợilớnnhấtcủanólàhạnchếsựpháttriểntốiđatiềmnăngcủamỗicánhân.

Trườnghọckhôngphảilàmôhìnhgiáodụchoànhảo.Ngàycàngcónhiềucánhân,giađìnhvàtổchứckhácnhautrênthếgiớitìmhiểunhữngphươngphápgiáodụcthaythếchophươngpháptruyềnthốngthôngquanhàtrường.Cóthểkểđếncácphươngphápnhưtựhọc,họcởnhà,thoáttrườnghọc,giáodụccấptiến.PhươngphápgiáodụcmởthôngquacáctrangwebMOOCcũngkháphổbiếnởthếgiớiphươngTây,nhưngvẫnchưađượcngườiViệttaquantâmchúý.Làmộtngườitựhọc,tôinhậnthấyđiểmmạnhcủaphươngphápnàylàtiếtkiêmđượcthờigian,họcnhữnggìmìnhthíchvàthựchànhtheoýmình.Ngườitựhọcđôikhikhônghọcrộngmàhọcsâu.Nếuthích,họcóthểbỏquacácbướcđàotạocơbản,vàđàosâuvàomộtmảngmìnhquantâmrồitựthựchànhđểnângcaokỹnăng.Nhưngbấtlợicủanólàđòihỏikỷluậtbảnthân,mìnhtựdạymình,cầnsựchủđộngtừchínhmìnhrấtlớnchứkhôngphảitiếpthukiếnthứcthụđộngnhưgiáodụctruyềnthống.

Thựctếngàynaykhôngítngườitựhọc,tựdạymìnhmộtlĩnhvựcmớivàkiếmsốngtốtbằngnghềđó,mặcdùnóhoàntoànkhôngliênquangìđếnchuyênngànhđàotạocủamình.KiếnLong,mộtngườibạntôitốtnghiệpthạcsĩviễnthôngởPhápnhưngmuốnlàmgiáodụcnênvềViệtNammởtrườngchuyêndạykỹnăngmềmchotrẻem.Mộtngườibạnkhác,họcquảntrịkinhdoanhxongchuyểnsanglàmquayphimchụpảnh,vừahọcvừalàm.Trang,mộtcôbédễthươnghọckinhtếgiờtựthiếtkếcắtmayquầnáovàbánđồmìnhmayđược.Tôihọcngoạithươngxonggiờlàmnghềviết.Nhữngtrườnghợpnhưthếtôikểhoàicũngkhônghết.

Đểchuyểnđổithànhcông,chúngtôitựdạymìnhngànhnghềmới,tựhọclấynghề,pháttriểntaynghềbằngcáchthửlàm.Saumộtthờigiantaynghềvững,đólàlúcthựchiệncúnhảyrẽnganglàmtheođammêcủamình.Hoàntoànkhôngđợiphảihọctheobàibản,hayhọctừnhàtrường.

NhịĐặng,côbạntôiquentrongmộtchươngtrìnhchongườitrẻ,chiasẻvềquátrìnhthựchiện"cúnhảyđammê"củamình.Làmộtdesignercótiếng,Nhịhiệnđanglàmviệctựdochủyếudựatrênkỹnăngchụpảnhvàlàmphim.NhưngcôbạnnàyvốntốtnghiệpngànhMarketing,đạihọcKinhtế.Từnhỏbạnđãmêcácchuyểnđộnghoạthình,phimảnh.Đếnnămthứbađạihọcthìbạnquyếtđịnhtựhọcvềthiếtkếđểthỏaniềmyêuthích.Sauđóbạntựmàymò,lêncáctrangmạngvềphimảnh,tìmhiểuvềcáchdựngvideo,hiệuứng.BạnvẫntốtnghiệpKinhtếđểhoànthànhbằngđạihọc,nhưngsauđóquyếtđịnhtheoconđườngmìnhđãchọn.BạnvừalàmvừahọcbằngcáchnhảyvàolĩnhvựcthiếtkếvớinhiềucôngviệcchocáctạpchíkhácnhaunhưElle,Ffashion,SoulAcademy,Womanhealthtrongsuốtmấynămliền.CôngviệckhônghạnchếthờigianvàđịađiểmcốđịnhnênNhịvừalàmvừacóthểđidulịchnhiềunơitrênthếgiới.Trongthờigianvừalàmvừađidulịch,bạnquenthêmnhiềungườinổitiếngtronggiớidựngphimcùngchungsởthíchvềphimảnhvàdulịch.Từđó,taynghềcủabạnngàycàngđượcnângcao,vàbạnxâydựngđượcmộtnềntảngvữngvàngvớiđammêcủamình.PhimngắnLostinIndonesiadobạnlàmđượclọtvàoStaffpickcủatrangwebchiasẻvideonổitiếngVimeovànhậnđượcsựquantâmcủarấtnhiềudukháchquốctế.

MarkTwaintừngviếtrằng:"Mộtsốngườicóđượcnềngiáodụcmàkhôngcầnđihọc.Nhữngngườikhácthìcóđượcnósaukhiđãrakhỏitrường."CònHarukiMurakamithìviết:"Trườnghọclàthếđấy.Điềuquantrọngnhấttahọcđượcởtrườnglàcáisựthậtrằngnhữngđiềuquantrọngnhấttalạikhônghọchỏiđượcởtrường."Bạnđọcthânmến,xinbạnđừngnghĩrằngtôicóthùhằntruyềnkiếpvớitrườnghọchaylàmộtkẻhọchànhkhôngragìnênmớichánghéttrườnglớpđếnthế.Thựctếhoàntoànngượclại,nếutheonhưcâuchuyệnvềtrườnghọcloàivật,thìtừnhỏtớilớntôiluônlàmộtconlươnđượcrấtnhiềuhuychương.Tôichỉmuốnnhấnmạnhmộtđiềurằng:Trườnghọctrênthựctếkhôngđónggópnhiềuvàoviệcgiáodụcchoconngườinhưchúngtavẫntưởng.

Mộtđiềukháctôimuốnnhấnmạnhlà:Nhữngngườixuấtsắcđềulànhữngngườitựhọc.Họcóthểđượcđàotạobàibảntrongmộtchừngmựcnàođó,nhưnghọtoànđàosâunỗlựcmàymòtìmkiếm,tựbổsungkiếnthứcchonhữnggìmìnhcònthiếu,chứkhôngỷlại,phụthuộcvàogiáodụcnhà

trường.ĐiểnhìnhcủanhữngngườitựhọclàAbrahamLincoln,MichaelFaraday,CharlesDarwin,ThomasEdisonvàLeonardodaVinci.Họkhôngquantrọngmìnhcóbằngcấphaykhông.Họtựhọc,tựpháttriểnbảnthânsuốtcảđờimình.Vớikỹnăngtựhọcxuấtsắcvàkhảnăngnắmbắtvấnđềmộtcáchnhanhchóng,họkhôngmấtquánhiềuthờigianđểcóđượckiếnthứcsâurộng.

Dovậy,tiếptụchaybỏdởviệchọcởtrườngkhôngphảilàđiềuquantrọng.Mấuchốtmàtacầnghinhớlàluônchủđộngvàtíchcựctrongviệctiếpthu,traudồitrithức,kểcảcóhọcởtrườnghaykhông.Bỏhọckhôngquyếtđịnhthànhcônghaythấtbạicủabạn.Nhưngnếubạnkhôngbiếttựhọccảtrongvàsaukhirờikhỏighếnhàtrườngthìbạnsẽcầmchắcthấtbại.

***

1.ĐIỀUĐƠNGIẢNGIÚPTÔISỐNGTỐTHƠN

"Hãylàmđiềugìđócóíchthayvìchỉgiếtthờigian.Bởivìthờigianđangdầngiếtbạn"

(PauloCoelho)

Gianhậpvàocộngđồngcủanhữngngườitựhọc,tasẽthấyhọcónhiềumẹovặtđượcgọilàlife-hack,nhữngcáchkhácnhauđểtiếpthukiếnthức,tậndụngthờigianvàpháttriểnbảnthân.Bảnthânlàmộtngườitựhọc,tôicũngcómộtsốphươngphápcủariêngmình.Sauđâytôixinchiasẻvớibạnđọcmộtsốmẹovặtđơngiản,giúpcuộcsốngcủatôiđượccảithiệntốthơn.

1.Nóikhôngvớitivi.

CómộtcâunóihàihướccủaGrouchoMarxlà:"Tôithấytivimangtínhgiáodụcrấtcao.Mỗikhicóaiđóbậttivilên,tôiliềnđiquaphòngkhácvàđọcmộtquyểnsách."

NhàđầutưngườiMỹJamesAltuchercómộtcâunóikhác:"Bậttivilênlàtắtcảthếgiới."

TiểuthuyếtgiaStephenKingthìlạinói:"Đểtrởthànhmộtnhàvăntốt,thìhãyrútphíchcáitivicủabạn,quấndâyquanhtivi,vàquẳngnóvàonhàkho."

Mộtsốnghiêncứukhoahọcđãchỉrarằngviệcxemtiviquánhiềulàmchậmđihoạtđộngcủabộnãoconngườivàlàmgiảmmứcđộthỏamãntrongcuộcsống.Từlâutôiđãloạibỏtivirakhỏicuộcsốngcủamình.

Vấnđềcủacácchươngtrìnhtivihiệngiờlàquánhiềuquảngcáo,thừamứagiảitrívàquáítkiếnthức.Khôngphảitivikhôngcónhữngchươngtrìnhbổích.Nhưngđiểmbấtlợicủanólàtaphảisắpxếpthờigianđểxemchươngtrìnhmìnhthích,thayvìxemvàolúcrảnhrỗi.Vàsaukhichươngtrìnhđókếtthúc,theoquántính,tarấtdễngồilìởđóvàchuyểnhếtkênhnàyđếnkênhkhácđểxemtiếp.Thếlàvàigiờđồnghồmỗingàyđitong.Tađihọc,đilàm,vềnhà,ăntối,ngồitrướctiviđếnkhimắtdíulại,rồiđingủ.Bảosaongườitakhôngcóthờigianđểlàmnhữngđiềumìnhthích.

Tôitừngđọcđượcmộtcâuthếnày:Khoảngthờigiantừ8giờtốiđến10giờtốimỗingàysẽquyếtđịnhchúngtatrởthànhngườinhưthếnào.Chonêntôikhôngthểbỏthờigianđórachỉđểxemtivi,nóquálãngphí.Tôivẫnxemcácchươngtrìnhtruyềnhìnhnàomìnhthấybổích.Nhưngtôikhôngdànhthờigiancốđịnhđểchàođóncácchươngtrìnhđótrêntivi,màlênmặngxemkhinàotôirảnh.

2.Đingủtrướcnửađêm.

DânMỹthườngtruyềntainhaucâunói:Nothinggoodhappensaftermidnight-chẳngcógìtốtđẹpxảyrasaunửađêm,phỏnglạicâuthoại:Nothinggoodhappensafter2A.M.trongloạtphimtruyềnhìnhnổitiếngHowImetyourmother.

Thựctếlàkhôngcóđiềugìtốtlànhxảyrasaunửađêm,cảbênngoàilẫnbêntrongcơthể.Sau12giờđêm,kẻxấuthườnglợidụngthờicơthựchiệnmưuđồcủamình,cướpcủa,giếtngười,bắtcóc...Cònbêntrongcơthể,thìlúcnàyđầuócconngườiđãmụmẫmvàthânthểđãđờđẫn,hoạtđộngkhôngcònđượcsángsuốt,màlạidễnảysinhnhữngsuynghĩutối.

Cácnhàkhoahọcđãchỉrarằngtừkhisinhraconngườiđãcómộtsốlượngtếbàothầnkinhnhấtđịnh,vàchúngchỉgiảmđitheothờigianchứkhôngtănglên.Việcthứckhuyalâudàilàmchếtcáctếbàothầnkinh,gâygiảmtrínhớvàlànguyênnhânchocácchứngbệnhkhác.

Dovậy,ngaytừnhỏ,tôiđãđượcmámìnhtậpchothóiquenđingủsớm.Hồicònởchungvớibamá,ăncơmxong,làmbàitậpvềnhà,khoảng9giờtốilàtôilêngiườngđingủ.Chonênbâygiờtôithườngđingủrấtsớm.Cứ8giờ

tốilàngápngắnngápdài,9giờtốilàmắtnhắmmắtmở,10giờtốilàđãnằmyênvịtrêngiường.Bạnbèthườngtrêuchọckhinàogàlênchuồnglàtôicũnglêngiường.Kệ,giấcngủlàquantrọng,cáigìcònlạithìđểmaitính.

3.Thứcdậylúcbìnhminh.

Bởivìtôingủlúc10giờtối,nêntôithườngdậyvào4giờsáng."Trời,làmgìthứcsớmvậy?"bạncóthểhỏi.À,cónhiềuviệcđểlàmlắm.

Từ4giờtới6giờsánglànhữnggiờlinhthiêngtôidànhchochínhmình.Tôingồithiền,đọcsách,viếtlách,nghiêncứutàiliệuhoặcxemnhữngthôngtintruyềncảmhứngvàýtưởngchobảnthân.Sángsớmlàkhoảngthờigianyêntĩnhmàtakhôngbịlàmphiềnhayphântâmbởinhữngthứxungquanh.Đầuócconngườicũngthườnghoạtđộngmạnhmẽvàsángsuốtnhất.Nêntôidànhnhữnggiờđầutiêncủangàymớichocáccôngviệcpháttriểnbảnthânvàlàmnhữnggìmìnhyêuthích.Cũngnhờtậndụngkhoảngthờigiansángsớmmàtôimớicóthểvừađilàmtoànthờigian,vừaviếtxongquyểnsáchđầutay,vừahoànthànhkhóahọclàmgiáoviênyogatrongmộtthờigianngắn.

Dĩnhiênlàkhôngnhiềungườimuốnthứcdậylúc4giờsáng.Thựctếthìtùycơđịamỗingườimàtacóxuhướngthứckhuyahoặcdậysớm.Tuynhiên,việcđặtđồnghồđểdậysớmhơnmỗingàyvàdànhthờigianđểchạybộhaytậpthểdụclàmộtviệcnênlàm.Thửtưởngtượngthayvìthứcdậysátgiờ,cuốngcuồngvệsinhrồichạyđihọcđilàm,bạnthứcdậysớmhơnmộttí,vậnđộngcơthểchođổmồhôi,ngồiđọcmộtvàitrangsách,ănsángrồilàmviệchayhọchành.Mộtngàymớisẽbắtđầurấtsảngkhoái.

Cũnggiốngnhưcácthóiquenkhác,nếumuốndậysớm,tachỉcầnluyệntậpđểtạothóiquen.Khôngcầnbắtđầuquáthamvọng.Chỉcầnbắtđầubằngcáchđặtđồnghồbáothứcsớmhơn15phútsovớibìnhthường,vàcốgắngdậyđúngthờigianđó.Chỉ15phútthôi,tựnhủvớibảnthânđểcốgắngtuântheothờigianbiểumới.Rồisaukhiđãthấythoảimáivớiquãngthờigiannày,tatănglênthành30phút.Nếudậysớmhơn30phútmỗingày,thìmộttuầnbạncóthêmgầnbốngiờtrốngđểđầutưchobảnthân.Takhôngbaogiờthiếuthờigianđểlàmđiềumìnhthích.

4.Bớtđọcbáovàtạpchí.

TrongquyểnsáchTôitựhọc,họcgiảNguyễnDuyCầncóphântíchrấtcụ

thểtạisaokhôngnênđọcbáo.Trướchết,xinlỗibạnbècủatôinhữngngườiđanglàmbáo.Cókhôngítcáctờbáochoracácấnphẩmchấtlượngtốt.Córấtnhiềunhàbáotâmhuyếtvớinghề,cốgắngcungcấpkiếnthức,thôngtinxácthựcchođộcgiả.Tuynhiên,vìmộttờbáothườnglàcơquanphátngôncủamộttổchứcnàođó,nênkhitruyềnđạtthôngtin,nóthườngmangquanđiểmvàcáinhìncủađơnvịmànóđạidiện.Mặtkhác,ngàynay,thiểusốnhữngtờbáochínhthống,cungcấpthôngtintrungthựcvàkháchquanđãbịvùidậpbởihàngtấnnhữngtrangthôngtinlácải,lộhàng,giậtgân,giảitrívànhiềuthứcvôbổkhác.

NghetheolờikhuyêncủacụNguyễnDuyCần,tôikhôngđọcbáonhiều.Buổisángđọclướtquarấtnhanhcáctờbáođểnắmtintứctrongngày,vàđánhdấulạinhữngbàibáocóvẻchấtlượngđểdànhđọclúccuốingày.Tôikhôngbaogiờngồiômtờbáogặmnhấmtừngchữmộthoặclangthangbáomạngđọchếtbàinàyđếnbàikhác.Thựctếlàbâygiờkhôngcầnđọcbáomàchỉcầnlướtquamạngxãhộicũngbiếtđượckhánhiềuthôngtin.Nhữngbàibáophântíchtốtnhấthaytintứcnónghổinhấtluônđượcnhiềungườichiasẻ.Muốnbiếtthôngtinmớichỉcầnđọcnhữngbàiđượcchiasẻbởinhữngngườicóđộtincậycao.

Thayvìđọcbáo,tôiđọcblog.Khácvớibáochímangtiếnglàkháchquanmàsựthậtlàchưahẳnthế,cácbàiblogđượcxácđịnhrõrànghoàntoànlàcủachủquanngườiviết.Blogcónhữngưuđiểmmàbáochíkhôngbùlạiđược,mỗitrangblogthườngchútrọngmộtvàilĩnhvựccụthể,đưachotarấtnhiềumẹohay,nhiềutrảinghiệmcánhân,cảmxúcriêngtưcủangườiviếtđốivớisảnphẩm,dịchvụ,địađiểm...màtaquantâm.Vàkhicầntôidễdànglọcbỏđượcnhữngyếutốmangtínhcánhânđểlấythôngtinthiếtyếu.

Blogcủanhữngngườithànhcông,nổitiếnghaycácchuyêngiathườngchiasẻrấtnhiềubíkíp,kỹnănghoặcthôngtincógiátrị,vớiquanđiểmgócnhìncủahọ,chotanhiềukiếnthứctrongquátrìnhtựhọc,hiểurõhơnvềconđườngđilêncủahọvàđịnhhướnglạisuynghĩcủabảnthân.Quantrọnglàtìmđúngblogđểtheodõi.

5.Tậndụngthờigiandichuyển.

Ngườitathườngtốntrungbìnhmộtgiờđếnhaigiờđồnghồchoviệcdichuyểnhằngngày.Bạnthườnglàmgìtrongkhoảngthờigianấy?Dùngnốtnhữnglúcdichuyểnchoviệcpháttriểnbảnthânthìthậtlànhấtcửlưỡngtiện.

Thờigianláixetrênđườngsẽlàthờigianđểtôiđộngnão,sắpxếphoặcbổsungýtưởngchomộtbàiviếtbàođó.Nhiềubàiviếtcủatôiđượcnảyravàhoànthiệntronglúctôiđitrênđường.TrongquyểnsáchHowtolive24hoursaday(tạmdịch:Làmthếnàođểsống24giờmộtngày),tácgiảArnoldBennettcũngđềcập:Dànhthờigiandichuyểnđilàmbuổisángđểsuynghĩmộtcáchsâusắcmộtchủđềnàođólàcáchtốtnhấtđểrènluyệnbộnãocủabạn.

Mộtcáchkhácđểtậndụngthờigiandichuyểnlànghepodcast.Tôithườnglênmạngtảivềcácpodcastcủanhữngchươngtrìnhmìnhquantâmvàlưulạitrongđiệnthoạiđểnghemỗisángkhiđilàm.Đặcbiệtlànhữngchươngtrìnhđốithoạivớicácchuyêngiatrongcáclĩnhvựckhácnhau,hoặctintứctrênthếgiới,vàbìnhluậncủanhiềubênliênquan.Bamươiphútláixeđilàmmỗisánglàvừađủthờilượngchomộtpodcast,vừangheđểnắmthêmthôngtinmới,vừađểluyệntiếngAnh.

6.Tránhxanhữngthứcóhạichosứckhỏe.

Maymắncóbạnbètoànnhữngngườiquantâmchămsócsứckhỏe,nêntôicũngluyệntậpđượckhánhiềuthóiquencólợichosứckhỏe.Vídụnhưchỉuốngnướclọc,khônguốngcácloạinướcuốngđóngchaikhác,cũngkhôngdùngđálạnh.Tấtcảcácloạinướcngọt,nướcgiảikháttrànngậptrênthịtrườngđềuchứanhiềuhóachất.Hạnchếănnhữngthựcphẩmquángọthoặcquámặn.Khôngănsôcôlavàsửdụngítnhữngsảnphẩmcóđường,vìđườngkhiếnchocơthểmệtmỏi.Hạnchếthứcăncónguồngốcđộngvật,giữchếđộdinhdưỡngchứanhiềurauxanh,củquả,tráicây,ngũcốc.Vànếuđượcthìchuyểnsangănchay.

Cơthểlàngôiđềnnuôidưỡngtâmhồnconngười.Chúngtasinhratrênthếgiớinày,mỗilinhhồnđềucómộtsứmệnh.Cơthểta,thânxáctalànơicưngụcủalinhhồn,củatâmtrí.Thântalàphươngtiệnđểthựchiệnsứmệnhcủamình,truyềntảinhữngýtưởngcủamình,chiasẻnhữnggiátrịvàgiúpíchchocuộcđời.Chúngtacóthểthayđổiquầnáo,nhàcửa,xecộ,côngviệc,sựnghiệp,ngườiyêu,vợchồng.Nhưngcơthểlàthứsẽđitheotasuốtcảđờimàtakhôngthểthayđổiđược.Nếukhôngquantâmchămsócđếncơthể,làmsaotacóthểsốngmộtcuộcđờivuitươihạnhphúcvàhoànthànhnhữnggìmìnhmơước?

7.Luônmangtheomộtquyểnsáchbênmình.

Luônmangtheomộtquyểnsáchbênmìnhlàthóiquencủanhiềungườithànhđạt.TrongquyểnOnwriting(tạmdịch:Bànvềviết)củaStephenKing,tácgiảchiasẻrằngđâylàmộttrongnhữngcáchkhiếnôngpháttriểntrongsựnghiệpviếtvăncủamình.Trongcuộcsốngcólúcnàomàtakhôngchờđợimộtcáigìđó.Chờmẹđisiêuthị,chờbạnđếnăntốihoặccafe,chờphỏngvấn,chờkhámbệnh,xếphàngchờmuađồ,chờmọingườiđếnđủchomộtcuộchẹn.Tranhthủnhữngkhoảngthờigianđóđểđọcvàitrangsáchthayvìthụđộngđểthờigiantrôiqua,cứmỗingàymộtmộtchútnhưvậy,mộttuầnítnhấtcũngthêmđượcvàigiờđểđọcsách.Vàkiếnthứccủatatănglênrấtnhiều.

8.Khôngsađàvàotròchơiđiệntử.

Mộtngườibạncủatôibảotừnhỏđếnlớncậukhôngbaogiờchơitròchơiđiệntử.Vìbạnấycómộtngườichacựckỳnghiêmkhắc.Ngàyxưa,khiphongtràochơiđiệntửmớibắtđầurộlên,bạnbịcấmtiệtnênchẳngbaogiờđượcchơi.Mỗilầnđược10điểmhayđứngnhấtlớp,thìbạnấymớiđượcbathưởngbằngcáchchorahàngđiệntử...ngóngườitachơitrongvòng15phút.Vậynênkhilớnlêncậuấykhôngbịnghiệnchơiđiệntửnhưbọncontraicùnglứa.Khôngbiếtcóphảinhờvậymàbạntôilanhlợivàgiỏigianghơnhầuhếtnhữngngườicùngtuổihaykhông.

Cáigìcũngvậy,cómặtlợimặthại.Nhưngnếunhiềuquáthìsẽlợibấtcậphại.

Thửtưởngtượngmộtanhchàngmêchơiđiệntử,kếthônrồivẫncàyvàivánDotahayLiênMinhHuyềnThoạitrướckhiđingủ.Mỗiđêmanhđeotainghecắmmặtvàolaptopchiếncùnglũbạnrồithỉnhthoảnghétlên,nàolàgiếtnó,saongudữ,rồinóitiếng"ĐanMạch"...Vợanhngaongánngồiômtivi,rồimộtmìnhđingủtrongđợichờmònmỏi.Thậtlàmộtcảnhtượngđầychánnản.

9.Chiasẻthôngtin.

NhiềubạnbètôikhôngcótàikhoảnFacebook.Rấtnhiềungườikháchầunhưchẳngchiasẻgìtrêncáctrangmạngxãhội,khôngblog,khôngFacebook,khôngTwitter,khôngInstagram.Tôicóthểhiểuvìsao,mạngxãhộithườngquáồnàokhôngphùhợpchosựrènluyệntríócvàtinhthầnconngười.Nhiềungườitàinănglựachọnmaidanhẩntíchkhỏithếgiớimạng,sốnghàilòngvớichínhmìnhvàkhôngcónhucầuthểhiệnbảnthân,liênlạc

haygiảitríquamạngxãhội.Tôicũngđãtừngmộtthờinhưvậy.Nhưngtừkhitôichiasẻnhiềuhơnquablog,quaFacebookhaycáctrangmạngxãhộikhác,tôinhậnrarằngđiềunàycũngcónhiềuđiểmhaycủanó.

Thứnhất,nhữngchiasẻcủatôiđượcđónnhận,đượcđồngtình,phầnnàogiúptôitựtinvàthoảimáibộclộbảnthânnhiềuhơn.Thứhai,quanhữngchiasẻtrênmạngnày,tôiquenthêmnhiềubạnbè,nhữngngườitàigiỏivàdễthương,giúpcuộcsốngcủamìnhphongphúvàvuivẻhơn.Thứba,khichiasẻnhữngđiềubổíchvớingườikhác,tôicũngnhậnlạiđượcnhữngthôngtinbổíchtươngtự.Nhiềungườichiasẻvớinhau,thếlàmọingườicùngtiếnbộ.Chiasẻthôngtincựckỳcólợi.

10.Điềucuốicùngnàylàcủabạn.

Bạncóbíquyếtgìgiúpcuộcsốngtốthơn?Hãychiasẻđểchúngtacùnghoànthiệnnhé.

***

TỰSỰCỦAMỘTNGƯỜIHỌCNGOẠITHƯƠNG

"Tuổithanhxuânthườngbịphíphạmkhingườitacòntrẻ."

(GeorgeBernardShaw)

Mộtcôbésinhviêntừngkểvớitôivềcâuchuyệnthiđạihọccủamình.

Embảonhữngnămphổthôngemhọcrấtgiỏi,lúcnàocũngđứngđầukhốilớp.Cảthờicấpba,emluônmơướcsaunàyđượcvàođạihọcNgoạithương.Emcũngtựtinvàohọclựccủamình,nênđãnộpđơnthivàotrườngnày.Nămemthi,Ngoạithươngđộtngộtnângđiểmsàn.Emchỉthiếunửađiểmđểvàongànhmìnhthích.VìđãdồnhếttâmsứcvàoNgoạithươngvàkhônghềchuẩnbịphươngándựphòngnênembịsốcrấtnặng.Emmiễncưỡngnộpđơnnguyệnvọnghaivàomộttrườngđạihọckhác.Nhưngkhivàohọcemcũngkhôngthểhòanhậpđượcvớibạnbè.TronglòngvẫnmơtưởngtớiNgoạithương,emkhôngthấyhứngthúgìvớichươngtrìnhhọchiệntại.Emnghĩnếumìnhhọcđúngtrường,đúngngànhmìnhthíchthìchắcmọisựđãkhác.

DanhtiếngcủaNgoạithươngquảlàkhôngthểchốicãi.Trườngđạihọc

hàngđầutrongkhốicáctrườngvềkinhtế,đượcmệnhdanhlàHarvardcủaViệtNam,làđíchđếncủabaonhiêusĩtửtrướcmỗikỳthiđạihọc.

Cuộctròchuyệnvớicôbésinhviênlàmtôinhớlạingàyxưacủamình.Lúcnộpđơnthiđạihọc,chẳngbiếthướngnghiệplàgì,cũngchẳngđượcaitưvấncho.ChọnthiNgoạithươngvìmộtlýdorấtchilà..."dốt":Vìmộtngườichịtôingưỡngmộcũngđanghọctrườngđó.

HồiđócứnghĩNgoạithươnglàmộtcáigìđócaoxasangchảnhvàtuyệtvờiôngmặttrờilắm.Nhưngthựcsựkhônghềbiếtchínhxáctrườngđàotạonhữnggìvàhọcxongrồisẽlàmnghềgì.

Đếnkhivàotrườngrồimớibiết,rằnghọcNgoạithươnglà:

Làhainămđầuởtrường,sĩsốlớpvắnggầnphânnửasovớingàyđầunhậphọcdobọnbạncùnglớpđuanhaubỏđiduhọc.

LànếuhọcởNgoạithươngcơsởIItạiSàiGòn,thìcókhảnăngthấtvọngcaovớichấtlượngcơsởvậtchất.Diệntíchtrườngbéxíu.Nămđầuđạihọccủatôitrườngcònkhôngcócảcơsởriêng,phảihọckévớiCaođẳngkinhtếđốingoại.

Làcảmgiácxavờilạlẫmkhihọccùngtrườngvớitoànngườinổitiếng.Nhỏđómớiđăngquanghoahậu.Đứakiathìngườimẫu.Đứanọlàdiễnviên.ĐứakhácMCdẫnchươngtrìnhtruyềnhìnhnổitiếng.Đứanữathìcasĩ,mỗilầnnóthửgiọnglàtiếngcủanóvanglênkhắpcảtrường,đứngởtầngnămngherõgiọngnótừtầngmột.

Nhữngđứakháckhôngtronggiớishowbizthìbỏhọcđilàm,kinhdoanhthànhcông,doanhnhâncáckiểu.Rồinhiềuđứakhácnữađạtgiảihếtcuộcthinàytớicuộcthinọnàoýtưởngsángtạonàođạisứmôitrườngnàonhàthiếtkếnàonhàquảngcáotrẻ.

Cònvôsốsinhviênkhácnữatronglớpthìlúcnàocũngnhanhnhẹnhoạtbátdưthừanănglượng.Mỗilầnvàolớpthuyếttrìnhchúngnóđứngnóisuốtbuổi,tranhluậntớicùng,tựtinthểhiệnchínhmình,khôngngạilàmtròđiênrồ.Nghemàchónghếtcảmặt.

Ngólạibảnthânmình,sángcắmđầuđếnlớp,chiềuquaymặtvềnhà.NằmtrongthànhphầnthườngdâncủaNgoạithương.Đôikhitôitựhỏikhôngbiếtmìnhcóvàonhầmtrườngkhông.

HọcNgoạithươngđôikhicũnghơiáplực.Áplựcởchỗmỗilầnđượchỏihọctrườnggìmànóiratênđólàngườiđốidiệntrầmtrồkhenngợi,ồdântrườngđónăngđộnglắmnha,giỏigianglắmnha.Chỉbiếtcườitrừkhôngbiếtnóigì.Vìthờiđótôithấymìnhchảcótígìgiốngvậy.Vìbiếtnhiềuđứabạncủatôicũngtrầmhiềnimim.Toànbọnkhôngbiếtcáchthểhiệnbảnthân,cũngchưabiếtvìsaomìnhrơixuốngtráiđất.Vẫnnhiềutrăntrởđờisinhviên.Vẫnsángđạpxelêngiảngđường,ănmìgói,bánhmì,cơmbụi.Pháttờrơi,phụbàn,dạythêm,mưusinhlănlộnvớicuộcsống.

HọcNgoạithươnglàngỡngàngnhậnramộtsựthậtphũphàngrằngmìnhchảhọcđượcgìnhiều.Cảthờisinhviên,tôithấymìnhnếucótiếnbộchútnàothìphầnlớnlàdochơichungvớibọnbạngiỏigiangcầncù.AiđãhọcquaNgoạithươngrồiđềibiếtrằngdanhtiếngcủatrườngcóđượckhôngphảinhờvàochấtlượngđàotạo,màchủyếulàtừsinhviên.Điểmđầuvàocao,thìbảnthânsinhviênđãgiỏisẵn,chẳngđàotạonhiềuthìchúngvẫncứtựvươnlênthànhcôngtrongcuộcsống.

HọcNgoạithươnglàmỗikhiaiđónóisinhviênNgoạithươngchảnhhaytựtinquámứcthìmuốngâncổlêncãi.MuốnnóirằngmìnhđâycũngNgoạithương,códámchảnh,cótựtinđâu.Vẫnsốngbìnhlặnglàmviệcbìnhthường,nóinănglựatrướclựasausợđụngchạmmấtlòng.Vẫnnhiềulosợ,vẫnmặccảmtựti,vẫnrunkhiđứngtrướcnhàtuyểndụng,vẫnđầyhoangmanglolắngtrênđườngđời.LàmgìcóvụđóngcốpcáimácNgoạithươnglênngườimàđượcquyềnchảnh,đượcquyềnỷlại.

HọcNgoạithươngcũnglàkhinghetinsinhviênNgoạithươngđòilươngthángnghìnđômớichịuđilàmthìtựhỏiliệutrườngmìnhcóđứađiênkhùngdữvậysaota.Thấymấyđứabạnkháctoàncóđầuócbiếtsuynghĩthựctếmà.Tựhỏixongrồitiếptụccắmmặtvàobàngiấyvớimứclươngvàitriệuđồngmộttháng.

Lớpđạihọccủatôimỗilầnhọpmặtvẫncứbảonhau:"Thúthậtvớimàybốnnămởtrườngmìnhtaothấymìnhchảđượccáigì.Chỉđượccáicóchúngmàylàmbạn."Thựcrađókhôngphảilàlỗicủacácthầycôhaycủabangiámhiệu,tôibiếtcácthầycôcũngđãcốgắnghếtsứctrongkhảnăngcủamình.Họcũngmệtmỏikhôngkémvìnhữnghạnchếtronghệthốngđàotạo.

NhưngnếuemnàomườitámtuổiđếnhỏitôicónênthivàoNgoạithươngkhôngthìcâutrảlờivẫnlàcó.VìkhôngvàoNgoạithươngthìlàmgìbiếttrườngnàokhác,sođitínhlạithìNgoạithươnglàtốtnhấttrongkhốikinhtếrồi.Vìvàotrườngmàcóbọnbạngiỏithìmìnhcũngđượchọchỏitheo.

VìdânNgoạithương,mỗiđứamộtmàunhưngmàlạicómộtđiểmchung.ĐólàgiờbắtgặpaicựuNgoạithươngởngoàiđời,tôivẫnbiếtchắcrằngdùmìnhcóthểthíchkhôngthíchngườiđó,chơiđượcvớihọhoặckhông,nhưngsẽluôncôngnhậnrằnghọsâusắc,rằnghọcókhảnăngnhìnnhậnvấnđề,họlàmđượcviệc,vàkhông"thiếumuối"vớvavớvẩn.

CóhọcNgoạithươngmớibiếtdùcótốtnghiệptrườnggìđichăngnữa,thìcórấtnhiềungườisaukhiratrườngvẫnlạclốichảbiếtđờimìnhsẽđiđâuvềđâu,vànhiềungườikháckhôngthểnàođượcgọilàthànhcôngtheochuẩnmựcthôngthường.

TôikểchocôbéđangmởvàoNgoạithươngnghecâuchuyệncủamình,nóirằngngaycảHarvardcủaViệtNamcònthế,thìđừngtrôngchờgìvàosựhọcởcácđạihọckhác.Tôinói,họctrườnggìkhônghềquyếtđịnhsựthànhbạicủaem.Điềuquyếtđịnhrằngemcóthànhcôngkhirađờihaykhông,đólàkhảnăngtựhọc.1

Bốnnămđạihọc,điềuhốitiếclớnnhấtcủatôilàkhôngchủđộngtiếpthukiếnthức.Chỉbiếthọctheochươngtrìnhcủatrường,họcgiỏicácmônởtrườnglàđủ.Màquênđọcsách,quêntựhọc,quênđàosâunghiêncứunhữnggìmìnhquantâm.Ratrườngngơngácbấnloạn.Kiếnthứcởtrườnghầunhưbỏxó,phảihọcviệclạitừđầu,màcáicầnphảihọcnhiềunhấtlàkỹnăngxãhội.

Bốnnămđạihọc,điềuhốitiếcthứnhìlàkhônglàmnhiều.Khôngthamgiacáccâulạcbộsinhviên,khôngtổchứcchươngtrình,khôngbiếtchỗnàođểhoạtđộngthiệnnguyện.Giờratrườngrồimớithấyvôsốđiềucóthểlàmlúcmìnhcònlàsinhviên.Sauratrườngngâyngâythơthơ,phảivácmặtđihọclạinhữngthứởtrườngkhôngdạy.

Chonênemmườitámtuổiơi,kỳtuyểnsinhlầnnày,nếuemđậuNgoạithương,hayđậuđúngtrườngmìnhmuốn,thìđừngvộichođólàthànhcông.Nếurớtđạihọccũngđừngthấtvọng.Khôngquantrọnglàmìnhhọctrườnggì,quantrọnglàmìnhtựhọcthếnào.ThànhcôngkhônghềưutiênnhữngngườidánmácBáchkhoa,Kinhtế,Ngoạithương,hayduhọc.

NgườithầytrongquyểnsáchĐiềunhỏnhặttạonênsốphận(tácgiảAndyAndrews)nêuracâuhỏi:Hìnhthứchọctậptuyềntúynhấtlàgì?Rồiôngtựtrảlời:"Hìnhthứcthuầntúynhấtcủaviệchọctậplàtừngcánhântựnhậnraailàngườitiếptụchànhtrìnhtìmkiếmtrithứcbênngoàilớphọc,vớiniềmđammêngậptrànđểcósựhiểubiết."

Thanôi,khinhậnrachânlýđó,thìtôiđãhếtthờisinhviêncủamình,đãrấtnhiềuthờigianlãngphítrôiqua.

***

GIÁTRỊCỦANGHỊCHCẢNH

"Khimọithứđangchốnglạibạn,hãynhớrằng,máybaycấtcánhbằngcáchbayngượcchiềugióchứkhôngphảixuôichiềugió."

(HenryFord)

Cómộtthờigianrảnhrỗi,tôitiếnhànhmộtdựáncánhân,nhậntưvấntìmviệclàmchocácbạnsinhviênsắpvàmớiratrường,vớiđiềukiệnrằngđổilại,họsẽkểchotôinghemộtcâuchuyện.Bấtkỳcâuchuyệngìhọmuốn.Từchuyệnconmèonhàmìnhhayconchónhàhàngxóm,chuyệncủabảnthân,chuyệncủagiađìnhhaymộtcâuchuyệnmàhọtừngchứngkiến.Chỉcầnlàmtôithíchcâuchuyệnđó,tôisẽliênlạcvàtưvấntìmviệcmiễnphíchohọ.

Bạnđoánthửcáccâuchuyệnsẽlàgì?Phầnlớnnhữngcâuchuyệnlàvềtuổithơkhốnkhó,hiệntạitúngthiếu,tranhđấuvìmiếngcơmmanháo,hoangmangđitìmmộtconđườngriêngchomình.Cócâuchuyệnkhiếntôimấtngủ,trằntrọcvìkhôngbiếtnênlàmthếnàođểgiúpchủnhâncâuchuyện.Cócâuchuyệnlàmtôixúcđộngđồngcảmvìnhữngkỷniệmtuổithơkhôngmấyêmđẹp.Cũngcónhữngcâuchuyệnkhiếntôibựctứcvìviếtsaichínhtảquánhiều,hoặccáchgiaotiếpkhôngphùhợp,bởitôivốnnhạycảmngôntừ.Đãcólúctôithấybấtlựctrướcnỗikhổcủaconngười.

Cũngcómộtvàilần,tôinhậnđượcnhữngtinnhắnrấtkhẩnthiết,kiểunhưchịơiemmuốnvươnlên,chịơiemmuốnthoátkhỏicảnhnghèo,muốncóxehơitrongvàibanămnữa,chịơihãychoemcơhộigìđóđểhọchỏikinhnghiệm,emphảilàmsaođây,chịơihãygiúpem...Tôithởdài.Muốnpháttriểnbảnthâncầnsựnỗlựchếtsứctừbêntrong,hỗtrợbênngoàichỉlàthứyếu.Thựcsựnếucóthểgiúpcácbạnấythayđổicuộcđờinhanhvàdễdàngnhưthế,tôisẽlàmngay.MànếutôicócáiquyềnnăngcủaChúatrờinhưthế,tôisẽlàmphépđểbiếnbảnthânmìnhthànhPauloCoelhohayJ.K.Powlingchỉngaysaumộtđêmngủdậy.Aichẳngướcmongthànhcôngđếntrongnháymắt.

Tôichỉmuốnnhắnnhủnhữngbạntrẻđangbơvơtrênconđườngcuộcsống

rằng,nếubạnđangphảitrảiquanhữngngàykhốnkhó,phảiđươngđầuvớinghịchcảnhcuộcđời,thìđóthựcsựlàmộtmónquàvôgiá.Cóthểlúcđangkhổsởvớinhữngvấnđềcủamình,tachỉmãivậtvãđaubuồn.Nhưngsaunàynhìnlại,tasẽthấyrằngnhữngkhókhănđãđươngđầugiúptạonêncâuchuyệncủariêngta.

HãylấybộtruyệnnổitiếngthếgiớiHarryPotterralàmvídụ.TôicựckỳthíchHarryPotter.Nhớnhữngđêmtôithứcđếnbabốngiờsángômquyểntruyệntrongtay,vừađọcvừaquẹtnướcmắt.Harryvànhữngngườibạncủacậuchỉlàtưởngtượng.Thếgiớicủaphùthủy,đũathầnvàchổibaycóthểkhôngcóthật.Nhưngnỗibuồnvàsựtuyệtvọnglàthật.Cảmgiácđauđớnvàcôđộclàthật.Sợhãivàmấtmátlàthật.Cóaitrongchúngtachưngtừngmộtlầntrongđờithứcdậymàkhôngbiếthômnaymìnhphảilàmgì,nhìnmọithứxungquanhchỉtoànmàuxámvàthấymìnhđanglạclối?Cóaisốngtrênđờimàchưatừngbiếtđếnkhổđau,chưatừngbịchốibỏbởingườimìnhyêuthương,bởigiađìnhhayxãhội?Nhưngnỗiđautrongcâuchuyệnđãkếtnốingườiđọcvàtácgiả,kếtnốingườiđọcvớinhau,vàgópphầnlàmnênthànhcôngcủabộtruyện.Vànhữngmấtmátđauthươngấychânthật,bởivìđượcviếtbởimộtconngườiđãnếmtrảibaođiềukhốnkhócủacuộcđời.J.K.Rowlingphảichứngkiếncáichếtcủangườimẹkhivừahaimươimấytuổi,rồihônnhântanvỡ,nghèohếtmứccóthểnghèo,vàtrởthànhmộtbàmẹđơnthân.Nếukhôngtrảiquatừngấyđaukhổ,chắcgìRowlingđãviếtnêncâuchuyệnsâusắcdườngvậy,chắcgìHarryPotterđãlayđộnglòngngườivàthànhcôngđếnthế?1

Vậynên,nếubạnđangphảivậtlộnvớicuộcsống,đangphảiđấutranhvớinhữngkhókhăntrongđời,thìhãycảmơnThượngđếvìmónquàcủaNgười,hãyômghìlấycuộcđờibạnvớitấtcảnhưngđớnđaukhổsởcủanó,vàsốngvớitấtcảsứclựcvànhiệthuyếtcủabạn.

Vìvớinhữngkinhnghiệmcủamình,vàkinhnghiệmcủatấtcảnhữngngườiđãđitrướcchúngta,tôibiếtrằngquãngđườnggiankhókhôngmãikéodài.Nhữngkhókhăngiúplàmnêncâuchuyệncủabạn.Côgáicótuổithơbịngượcđãitrởthànhngườihoạtđộngtìnhnguyệntíchcựcvìquyềntrẻem,chàngtraitừngtuyệtvọngđếnmứcmuốntựtửvìthấtbạrồitrởthànhdoanhnhânthànhcông,mộtngườitừngviếtcâunàosaichínhtảcâunấylạilàmộttácgiảănkháchsaunhữngngàythángkhổluyện.Câuchuyệncủabạnnhưthếnàolàdobạnquyếtđịnh.Hãyviếtlêncâuchuyệncủacuộcđờibạn.

Vậynên,bạnthânmến,đừngcầunguyệnđểđờibạnkhôngphảitrảiquanhữngnghịchcảnh,khókhăn.Màcầunguyệnđểbạnđủsứclựcđểđương

đầuvớinhữngsónggiócủacuộcđời.Hãymỉmcười,nhìnlênbầutrờicaoxa.Dùlàngàytrờixanhnắngđẹphayngàymâymùâmu,thìbạncũngsẽkhôngcócơhộinhìnthấybầutrờichínhxácnhưthếnàylầnnữa.Ngàyhômnaytrôiquasẽlàmãimãikhôngquaytrởlại.Mọichuyệnrồicũngsẽqua.Trongkhiđó,thìđừngchìmtrongnhữngthấtvọngcủađờimìnhnhé.

Hãybơiđi.

Phần2:Họcđiđôivớihành

"Thứánhsángrựcrỡnhấtlàánhsángbêntrongbạn.Hãydùngnóđểdẫnđườngtrongcuộcsống."

(Khuyếtdanh)

ỞchợĐàLạtcómộtcôbánbánhtrángnướng.Bánlềđườngthôimàkháchđôngvôkể.Quánnhỏ,chỗngồichỉvừađủchụcngười.Ngườiđếnsauxếphàngđợingườiđếntrước.

LúctôiđếnchơiĐàLạt,ngườibạnởđâynhấtđịnhdẫntôiđếnchỗnàychobằngđược.Ngồixuốngănmớibiếttạisaođông.

Bánhngon,giárẻ,côbánhànglạicựckỳvuitính.Buổitốimùathu,ĐàLạtseselạnh,xoahaibàntaykềbênbếplửađỏhồng.Rồivừanhâmnhimiếngbánhtrángnướnggiòntanthơmphức,vừanghecôhàngnóichuyện.

Côkểnhiềuchuyệnlắm.Chuyệnngàytrẻcôtừngmơmộnglàmcasĩ,chuyệnngườihàngxómnhàcôcóđứaconhọccấpbathôngminhdễthương,chuyệnĐàLạtbâygiờthayđổirasaosovớihồitrước,côhỏichuyệnngườiđếnănhàng,côbìnhluậnnhântìnhthếthái.Côvừanướngbánhluôntayvừanóiluônmiệngmuavuichothựckhách.Cônóiliêntụckhôngnghỉgiốngnhưcáctaytấuhàiđộcthoại.Thựckháchthithoảnglạicườiồlênvìnhữngcâuđùahómhỉnhcủacô.Ngườibạnnhìnvẻmặtngạcnhiêncủatôi,cườicườinhưýbảođólàlýdobạndẫntôiđếnđây.Bạnnóinhỏ:"Đâylàsânkhấucủacôấy."

Đúngthế.Trongcáigócnhỏchỉvàimétvuônglỉnhkỉnhnàobếpthanxoongchảobaobịch,côbánhàngtrungniênkiađãxâydựngmộtsânkhấucủariêngmình.Nétmặt,điệubộ,cửchỉcủacôthànhthụcvàduyêndángnhưmộtnghệsĩthựcthụ.Lấyngọnlửahồnglàmđènsânkhấu.Thựckháchlàkhángiảcủacô.Côtậndụngkhảnăngphatròcủamình,vàkiếmđượcthunhậptốttừviệckếthợpcáckỹnăngđó.

Tôicứsuynghĩhoàivềcâunóicủabạnmình.Mộtngườiphụnữlớntuổichỉbánbánhtrángvỉahèmàcòncósânkhấuriêngcủamình,cònlấplánhnhưthếtrongvòngtròntỏasángcủacô.Vậybaonhiêungườitrẻkhácthìsaolạikhông?Sânkhấunàochochúngta?

Nếutiếnhànhcáctrắcnghiệmtínhcách,tìmhiểuthêmvềconngười,chúngtasẽthấymỗingườiđềucónhữngtiềmnăngnhấtđịnh,mỗingườiđềucónăngkhiếuriêng.Einsteintừngnói:"Mỗiconngườilàmộtthiêntài."Còntrongmộtbàiphỏngvấn,casĩBeyoncécũngnói:"Ibelieveweallarestars."-Tôitinrằngtấtcảchúngtađềulànhữngngôisao.Chúngtađềucónhữngtốchất,phẩmchấtriêngcủamình.Nếutìmrachúng,làmviệcmiệtmàivàbềnbỉdựatrênchúng,thìtasẽtỏasáng.

Nhưnglàmthếnàođểtỏasáng?

NhànghiêncứuTomHathđãđưaracôngthứcđểpháttriểntriệtđểnănglựccủamỗingười.Côngthứcđólà:

Thếmạnh/Nănglực=TàinăngxĐầutư

TrongđóTàinănghayTiềmnăngđượcđịnhnghĩalàcáchthứctựnhiêncủamỗingườitrongviệcsuynghĩ,cảmnhậnvềcácvấnđềcuộcsống.CònĐầutưlànhữngkhoảngthờigian,côngsứcbỏrađểluyệntập,pháttriểnkỹnăng,vàxâydựngnềntảngkiếnthứcxungquanhtiềmnăngcủamình.

ĐâykhôngphảilàmộtFictruyện..NóchỉđơngiảnlàlờitâmsựcủabảnthântôiMỗiChaplàmộtsựkhácbiệtvàkhôngliênquannhau

CòntrongquyểnsáchBảyloạihìnhtríthôngminh,tácgiảThomasArmstrongchứngminhrằngmỗingườiđềucóthếmạnhvềmộthoặcmộtsốloạitríthôngminhkhácnhau.Nhưngtríthôngminhsẽpháttriểnhoặcphainhạtdầnđitrongcuộcsốngmỗingườidocácyếutốvềgiensinhhọc,vềmôitrườnggiađìnhnhàtrường,vềphạmvivănhóa(thờikỳlịchsửthuậnlợihaykhông),vềthờigianvàhoàncảnh.

Cụthểhơn,tácgiảIsraelSchefflertrongsáchOfHumanPotential(tạmdịch:Vềtiềmnăngconngười)đãđưaraphươngphápđểpháttriểntiềmnăngcủamỗingười.Phươngphápnàygồmbabước:

Bướcmột:Loạibỏnhữngnguyênnhânngăncảnviệcpháttriểntiềmnăng.Nhữngnguyênnhânnàycóthểlàcácyếutốbấtlợitừmôitrường,hoặcthóiquenxấuảnhhưởngtớiviệctậptrungpháttriển.

Bướchai:Tiếpcậnvớinhữngcôngcụ,cáchthứcđểnângcaokhảnăngcủamình.Đólàviệctìmkiếmnhữngngườithầygiỏi,nhữngquyểnsách,nhữngkhóahọc,nhữngngườibạn,cộngđồng,nhữngphươngphápluyệntậpliênquantớikhảnăngmàbạnđangmuốnpháttriển,đểhọchỏitừnhữngnguồn

đó.

Bướcba:Cósựcamkếtcánhân,sựnỗlựcvàkiêntrìtrongquátrìnhluyệntậpđểpháthuytốiđatiềmnăng.Nếukhôngcósựkiêntrì,nỗlựctrênconđườngmàigiũakhảnăng,thìtakhôngthểnàođạtđếnthànhcôngnhưmongmuốn.

Vídụ:Namlàmộtchàngtraicónăngkhiếuvềâmnhạcvàcóđammêsángtácnhạc.Namnhậnthấymìnhcóthóiquenxấulàmêchơitròchơiđiệntử.Namchơibuổichiềusaugiờđihọc,Namchơitừsángđếntốitrongnhữngngàycuốituần.NókhiếnNammấtnhiềuthờigianvàkhôngthểtậptrungvàoviệchọcnhạc.

ÁpdụngtheophươngphápcủaIsraelScheffler,điềuNamcóthểlàmđầutiênlàcainghiệntròchơiđiệntử,hạnchếtiếpxúcvớinhữngngườibạnhaychơiđểtránhbịrủrêlôikéo.Trongthờigianrảnh,Namcóthểđọctiểusửcủanhữngnhàsoạnnhạcnổitiếng,hoặcđọccáctạpchí,bàibáochuyênngànhâmnhạc.Namcóthểtạomôitrườngthúcđẩyđammêcủamìnhbằngcáchthườngxuyênthamdựcácbuổibiểudiễnâmnhạc.Nếuchưacósẵnnhạccụ,Namcóthểmuamộtcâyđànghita,hoặcbấtkỳnhạccụnàomìnhthíchvàhọccáchchơivớinó.RồiNamcóthểthamdựmộtkhóahọcvềlýthuyếtâmnhạc,vàtựsángtáccáccakhúccủamình.Rồigianhậpvàonhữngđộinhóm,câulạcbộdànhchongườisángtáctrẻ,kếtbạnvớinhữngngườicócùngsởthíchvàthườngxuyênthảoluậnvớihọvềâmnhạc.Đểpháttriểnkỹnăngâmnhạc,Namcũngcóthểtíchcựcsưutầmnhữngbàihátyêuthích,nhữngthểloạinhạckhácnhau,vànghechúngthườngxuyên.Namcũngcầnluyệntậpkhảnăngcủamìnhbằngcáchthườngxuyênháthoặcchơinhạckhisinhhoạtvớigiađình,bạnbè,hoặcxungphongbiểudiễntrongcácbuổigiaolưu,cácchươngtrìnhcủatrườnglớp...NếuNamchămchỉkiêntrìrènluyệnquathờigian,đếnmộtlúcnàođó,Namsẽtrởnênxuấtsắcvớikhảnăngâmnhạccủamình.

ĐókhôngchỉlàcâuchuyệncủariêngchàngtraitênNam.Nhữngngườixuấtsắcvàthànhcôngtrênthếgiớiphầnlớnđềulànhữngngườisớmnhậnrathếmạnhcũngnhưđammêcủamình,vàkiêntrìđếncùngđểmàigiũathếmạnh,theođuổiđammê.

TriếtgiaAristolequanniệmrằng:"Mụcđíchchínhđángnhấtcủaconngườitrongđờilànhậnthứcbảnthânmìnhmộtcáchtoàndiện,pháttriểncáctiềmnăngcủamìnhđếnđộviênmãn,vàtừđóhoànthiệnmình.Cuộcsốngtốtđẹplàkếtquảcủasựpháttriểntoànmãnnănglực,thiêntưvànhâncáchcủa

conngười.Mộtcánhânkhôngthựchiệnđượcđiềunàysẽluôndằnvặt,tựbấtmãnvớichínhmình.Sựsuysụptinhthầnấybộclộquacácbiểuhiệnbuồnchán,đaukhổ,nhữngdấuhiệucủamộtcuộcsốngbấthạnh.Cònngườinàonhậnthứcvàpháthuyđượcbảnchấtcũngnhưnănglựctiềmẩncủamìnhsẽcóđượccuộcsốngthỏanguyện."

Nhưvậy,mụctiêulớnnhấtcủađờingườilàsốngđúngvớitiềmnăngcủabảnthân.

Nhưngnếuchỉngồiyên,thìtiềmnăngkhôngthểnàotrởthànhtàinăng.Ngôisaotrongtasẽlụitàntheonămtháng.

Nếukhônghànhđộng,thìtakhôngthểnàocóđượccuộcsốngviênmãntheođúngkhảnăngcủamình.

Nếukhôngnỗlực,thìnhữngtốchấtbêntrongmỗingườichúngtasẽkhôngthểnàohélộ,mãimãitiềmẩnphíhoài.

Nuôidưỡngngôisaotrongmình,vuntrồngnhữngtiềmnăngtốchất.Đểmộtngàynàođó,tỏasángrựcrỡ.

Cuộcđờilàmộtbộphimmàtrongđóaicũngphảiđóngmộtvaitrònàođó.

Vậysaokhôngtỏasángtrongvởdiễnđờimình?

***

LÀMTHẾNÀOĐỂHIỂUMÌNH

"Cóbathứcựckỳcứng:thép,kimcươngvàtựthấuhiểubảnthân."

(BenjaminFranklin)

Làmthếnàođểhiểuđượcchínhmìnhlàcâuhỏilớnnhấtcủanhiềungườitrẻ.Ngườikhôngtrẻchưahẳnđãhiểuchínhmình,nhưnghọnhiềukhiđãngừngđặtcâuhỏi.

Hiểuđượcbảnthânlàđiềuđầutiênđểpháttriển,đểtừđólàmviệcmìnhthíchvàcómộtcuộcđờinhưmơước.Việcnàykhôngphảimộtsớmmộtchiềumàcóthểxongđược.Tôichưathấyaimộtsángthứcdậybỗngnhậnrarằngbâygiờmìnhđãhiểumìnhlàai.

Mỗingườitrongchúngtalàmộtcáthểkhácbiệt.Aicũngcónhữngthếmạnh,sởtrường.Điềuquantrọnglàmìnhhiểuđượcmình,biếtđượcđiểmmạnh,điểmyếucủamình,biếtđượcmìnhthíchgì,muốngì,mìnhphùhợpvớicáigìđểrồitừđómàigiũabảnthântheonó.

Đểbắtđầutìmhiểuchínhmình,điềucầnlàmlàngừngsosánhmìnhvớingườikhác,ngừngsuynghĩtiêucựcvềbảnthân,họccáchlắngnghevàyêuthươngchínhmình.

Muốnkhámphábảnthân,cóthểdựavàonhữngcáchtừbênngoàivàbêntrong.

Vềbênngoài,nếuhoàntoànmùmờvềbảnthânthìbạncóthểbắtđầubằngnhữngthứcơbản:cáctrắcnghiệmtínhcách.

Việclàmcáctrắcnghiệmtínhcáchlàcôngcụdễdàngvàchokếtquảnhanhchóngnhấtđểhiểuđượcbảnthân.Cácbàitrắcnghiệmtínhcáchcũnggiúpbạntựtinhơnkhiphầnnàonhậnranhữngtiềmnăngriêngcủabảnthânmình.

Sauđâylàmộtsốtrắcnghiệmtínhcáchphổbiến,thườngxuyênđượcsửdụngtrongcáchoạtđộngtìmhiểubảnthân:

-TrắcnghiệmMBTI(viếttắtcủaMyers-BriggsTypeIndicator,têncủahaitácgiảcùngpháttriểnnênchỉsốphânloạinày).Làphươngpháptrắcnghiệmtínhcáchphổbiếnnhấthiệnnay.ChỉsốMBTIsửdụngcáccâuhỏitrắcnghiệmtâmlýđểtìmhiểutâmlý,tínhcáchconngườivàphânloạiconngườithành16loạitínhcáchkhácnhau.Nóđượcsửdụngrấtrộngrãitrêntoànthếgiớiđểgiúpconngườihiểurõchínhmìnhvàtìmđượccôngviệcphùhợp.Điểmyếucủatrắcnghiệmnàylànóphụthuộcrấtlớnvàotâmtrạng,tâmlýcủangườilàmtrắcnghiệm.Vànócótínhgiaođộngcao.Cóđếnhơn76%ngườilàmtrắcnghiệmMBTIrơivàonhữngloạikhácnhaukhitáikiểmtravàomộtkhoảngthờigiansauđó.CónhiềutrangwebcungcấpcácbàitrắcnghiệmMBTImiễnphíđểbạnsửdụng.

-Trắcnghiệmhướngnghiệp"mậtmãHolland":DựatrênlýthuyếtvềnghềnghiệpvàtínhcáchcủanhàtâmlýhọcJohnHolland.Bàitrắcnghiệmnàygiúpngườitapháthiệnđượccáckiểutínhcáchnổitrộitiềmẩnbêntrongmìnhđểtựđịnhhướngkhilựachọnnghềnghiệp.TrắcnghiệmHollandchiaconngườiralàm6nhóm:nhómThựctế(kỹthuật),nhómĐiềutra(nghiêncứu),nhómNghệthuật,nhómXãhội,nhómDámnghĩdámlàm(quảnlý),

nhómCôngchức(nghiệpvụ).TrắcnghiệmmậtmãHollandcóđộchínhxácvàtincậykhácao,cácchỉdẫncũngchitiếtrõràng,vàđượcsửdụngrộngrãitronghoạtđộnghướngnghiệp.CũngnhưMBTI,bạncóthểlàmtrắcnghiệmHollandmiễnphíởnhiềutrangwebtrênInternet.1

-TrắcnghiệmcácloạihìnhtríthôngminhGardner:DựatrênhọcthuyếttríthôngminhđadạngcủagiáosưngườiMỹHowardGardner.Họcthuyếtnàychiaralàmbảyloạihìnhtríthốngminh,gồmtríthôngminhngônngữ,tríthôngminhkhônggian,tríthôngminhâmnhạc,tríthôngminhvậnđộngcơthể,tríthôngminhlogic,tríthôngminhtươngtáccánhân,tríthôngminhnộitâm.Sauđóôngpháttriểnthêmhailoạihìnhtríthôngminhmớilàtríthôngminhthiênnhiênvàtríthôngminhhiệnsinh.Mỗiloạihìnhtríthôngminhsẽphùhợpvớimộtsốngànhnghềcôngviệckhácnhau.Quanđiểmcủanhữngngườipháttriểncácloạihìnhtríthôngminhnàylànótạođiềukiệnchotấtcảmọingườiđềucócơhộipháthuyvềmộtmặtnàođó,chứkhôngphảichỉtậptrungvàochỉsốIQnhưquanđiểmtruyềnthống.Đểlàmtrắcnghiệmcácloạihìnhtríthôngminhvàphươngpháppháttriểntừngloạitríthôngminhkhácnhau,bạncóthểthamkhảotrongquyểnsáchBảyloạihìnhtríthôngminhcủatácgiảThomasArmstrong.

-StrengthsFinders2.0:Cùngquanđiểmvớitríthôngminhđadạng,tácgiảTomHathvànhómnghiêncứuGallupschorằngmỗingườicónhữngthếmạnhkhácnhau.Vàviệcchúýđểpháttriểncácthếmạnhnàysẽgiúpmộtngười"tỏasáng"vớiđúngnănglựccủaanhta,đồngthờigiảmthờigian,côngsức,chiphípháttriểnbảnthânhơnsovớiviệcchútrọngcảithiệnnhữngđiểmyêucủangườiđó.Dựatrênnhữngkhảosátđếnvàitrămnghìnngười,nhómđãphânchiara34loạithếmạnhphổbiến.KhitiếnhànhtrắcnghiệmtìmkiếmthếmạnhStrengthsFinders2.0,bạnsẽcómộtbảngbáocáokếtquảgồmnămloạithếmạnhnổibậtnhấtcủabảnthân,nhữnglờikhuyênđểpháttriểncácthếmạnhcủamình,lànhữngvịtrí,vaitrò,lĩnhvựcchuyênmônmàbạnnênđảmnhận.TrắcnghiệmnàyđặcbiệtphổbiếnởMỹ.

-Sinhtrắchọcdấuvấntay(dermatoglyphics):Làmộtloạikhắcnghiệmmới,xácđịnhđượctiềmnăng,xuhướng,điểmmạnh,điểmyếucủaconngười.Tuychiphícủaloạitrắcnghiệmnàykhônghềthấp,nhưngbảngphântíchkếtquảđưarakháđầyđủvàchitiết.Sinhtrắchọcdấuvântayđãđượccácnhàkhoahọcchứngthựcđộtincậycủanó.Hiệnnay,mộtsốcôngtytạiViệtNamđãtiếnhànhlàmtrắcnghiệmdấuvântayđồngloạtchonhânviêncủahọđểbiếtđượcthếmạnhcủanhânviênvàgiúphọpháthuytiềmnăngtốthơn.Tuynhiên,vìdấuvântaylàbấtbiếnngaytừkhirađờinêntrắcnghiệm

dấuvântaychỉxácđịnhđượcxuhướngbẩmsinhcủaconngườimàkhôngbaogồmcácyếutốtácđộngcủamôitrường,sựgiáodụccủagiađình,nhàtrường,xãhội,đếnquátrìnhnỗlựcvàpháttriển,tựthânvậnđộngcủangườiđượctrắcnghiệm.

Ítchínhthốnghơn,nhưngcácmôntừphươngĐôngđếnphươngTâynhưtửvi,chiêmtinhhọc,cáccunghoàngđạo...cóthểxácđịnhđượcphầnnàosởthích,tínhcách,thếmạnhvànhữngcôngviệcphùhợpvớimộtngười.

Mộtcáchkhácđểhiểubảnthânhơnlàhỏi.Đặtranhữngcâuhỏichonhữngngườixungquanhmình,giađình,bạnbè,đồngnghiệpthânthiết,ngườiyêu...nhữngngườibạnnghĩrằnghọhiểubạn.Hãyhỏixemhọđánhgiákháchquanvềbảnthânbạnnhưthếnào.Hỏihọnghĩbạnlàthếnào,họmiêutảbạnrasao,nếudùngnămtừkhácnhauđểmôtảbạn,họsẽdùngnhữngtừgì.Hãyhỏihọnghĩđiềugìởbạnmàbạnnênthayđổi,vànêngiữnguyên.Hỏihọbạncóvẻthíchhợpvớinghềnghiệpgìvàloạicôngviệcnàobạnnêntránhxa.

Cáchthứctiếptheođểtìmhiểubảnthânthayvìhỏingườibênngoàithìtựhỏichínhmình.Dànhthờigianyêntĩnhmộtmìnhđểnhìnvàobêntrong,hồitưởngquákhứ,tìmhiểunhữnggiátrịcốtlõicủabảnthânmình.Cóthểtựđặtcâuhỏivàtựtrảlờinóđểlàmsángrõđịnhhướngcủabảnthân.

KhóahọcCareerManagement(Quảnlýsựnghiệp)củaHarvardBusinessSchoolgợiýngườihọctựhỏimìnhmộtsốcâunhư:

-Hỏibảnthânđiềugìbạntrântrọngnhấtởchínhmình.Điềugìđặcbiệtnhấtởbạn?Bạncótàinănghaynăngkhiếugìriêngbiệt,nổibật?

-Tưởngtượngbạnđangởnhữngnămcuốicủacuộcđời.Hãytựhỏiđiềugìkhiếnbạntựhàonhất,điềugìbạnướcmìnhđãdànhnhiềuthờigianhơnchonó?

Tacũngcóthểxácđịnhlạiđammêcủachínhmìnhbằngcáchhồitưởnglạiquákhứ,xemxétlạinhữngxuhướngcủamình.Hãyviếtragiấynhữngcâuhỏisauvàtrảlờinómộtcáchnghiêmtúc.Bạncóthểcóđượcnhữngýtưởngrõrànghơnvềđammêcủachínhmình.

-Bạnmuốnlàmgìkhibạncònlàtrẻcon?

-Bạnthíchlàmcôngviệcgì,kểcảkhilàmmiễnphíkhôngđượctrảcông?

-Nếutiềnbạckhôngphảilàvấnđềthìbạnsẽlàmgì?

-Bạnsẽlàmgìnếubạnbiếtbạnkhôngthểthấtbại?

-Điềugìlàmbạnthậtsựhạnhphúc?

-Nhữnghoạtđộngnàokhiếnbạncảmthấythích?

-Nhưngloạisáchnàobạnthườngxemtrongnhàsáchnhưngluônkhôngcóthờigianđểmuahayđọc?

-Bạnnghĩbạnđượcsinhrađểlàmgì?

Sửdụngcáccôngcụhỗtrợtìmhiểubảnthânlàbướcđệmđầutiênđểbạnnhậnthứcvềchínhbảnthânmình.Nhưngđểthànhcôngthìtùythuộcvàotàinăngcủamỗingười.Điềukhókhănhơnviệcnhậnbiếtchínhmình,đólàbiếntiềmnăngthànhtàinăng.Vàđiềunàyđòihỏimộtquátrìnhvachạm,trảinghiệm,thửsức,tựhọctựlàm,màigiũakhảnăng.Nếuchỉbiếtvậymàkhônglàmgìthìtiềmnăngcũngsẽtrởthànhvôích.

Hiểumìnhlàbướcđầutiênđểcómộtcuộđờimơước,nhưngtừđóđếncuộcsốngtrongmơlàcảmộtchặngđườngdài.

***

ĐAMMÊLÀTẤTCẢ?

"Tôikhôngcótàinănggìđặcbiệt.Tôichỉcósựtòmòđầynhiệthuyết."

(AlbertEinstein)

Tôiđãluônbiếtđammêcủamìnhlàgì.Tôiyêuthíchviệcviếtlách,nóđemlạichotôiniềmvui.Mỗikhitrútđượcsuynghĩ,cảmxúccủamìnhxuốnggiấy,hoặckhidiễnđạtđượcchínhxáccảmgiáccủamìnhbằngtừngữ,tôiluôncảmthấymộtniềmthỏamãn,hânhoanvôtận.

VậynêntôibốirốimấtvàigiâykhiPhươngbảovớitôirằng:"Emkhôngbiếtđammêcủamìnhlàgìchịạ."

Embảo:Từnhỏđếnlớnemhọcgiỏiđềutấtcảcácmôn.Khiđithựctậpvềmảngnhânsựemthấymìnhlàmtốtvàemcũngcóhứngthúvớiviệctiếp

xúcvớiconngười,tròchuyện,tuyểndụng,đàotạo.Bâygiờemđanglàmvềmarketing,emcũngthấythíchvàlàmcũngtốt,quảngbátruyềnthôngchosảnphẩm,tiếnhànhcácchiếndịchquảngcáo.Emthấyđặtmìnhvàovịtrínàoemcũngcóthểxoayxởđược.Nhưngemlạithấycócáigìđósaisaivớibảnthân.Vìemkhôngrõđammêcủamìnhlàgì.

Tôibậtcười:"Chắclàvìemthôngminhvàkhảnănggiảiquyếtvấnđềcủaemkhátốt,nênởđâuemcũnglàmđượccả."

Embảo:"Vâng.Nhưngvấnđềlàmọingườivẫnthườngnói:hãytheođuổiđammê,rồithànhcôngsẽtheođuổibạn.Emkhôngcóđammê,liệurồiemcóđượcthànhcônghaykhông?"

Đếnlúcnàythìtôihếtcười.

Câunóikinhđiểnnàyđãtạonênấntượngtiêucựctrongđầucôbésinhviênmớiratrường.Nókhiếncôsuydiễntheochiềuhướngkhác,rằngchỉcầncóđammêlàthànhcôngsẽởngaytrướcmặt.

Dĩnhiên,đammêlàđiềucầnthiếtđểthànhcông.Vìsựnhiệthuyết,niềmsaymêtronglúctalàmđiềumìnhthíchsẽgiúptavượtquakhókhăndễdànghơn.Nhưngđừngnghĩrằnglàchỉcầncóđượcđammêthìsẽthànhcông.Nólàyếutốcần,nhưngkhôngphảilàyếutốđủ.

Vìsao?

Làmộtngườilựachọnsốngvớiđammê,tôinhậnrarằng:nếucóđammêmàkhôngcókiêntrìnỗlực,thìlàmgìcũngsẽthấtbại.Bấtkỳcôngviệcnàocũngsẽcóđiểmmìnhthíchlàm,điểmmìnhkhôngthích.Ngaycảkhiđanglàmcôngviệcmàmìnhđammêthìcũngcónhữngngàycựckỳhứngkhởi,vànhữngquãngthờigianvớivôvànkhókhăn.Cómộtcâunóivuilà:"Ngườitakhônghềbiếtrằngcỏphíabênkiađồitrôngxanhhơn,cóthểbởivìchỉtoànlàphânnằmởdướicỏ."Nhữngđiềuthửthách,giankhó,mệtmỏitrongbấtkỳloạicôngviệcnàocũngđềutồntại.Điềuquantrọnglàcamkếtvớiviệcmìnhlàm.Camkếtđểđẩymìnhquanhữngkhoảngthờigiankhókhăn.Camkếtđểdốchếtsứcmìnhvượtlêntrởngại.Camkếtđểrángthêmchútnữangaycảkhiđãrãrời.Vàcamkếtvớimụctiêu,nhằmvàomụctiêumàhướngtới.

Đammêlàcáibanđầu.Nhưngýchí,nghịlựcvượtkhó,sựkiêntrìcủabảnthânlànhữngnguyênliệukháccủachiếcbánhthànhcông.Taphảikếthợptìnhyêuvànỗlựcvàonhữngviệcmìnhlàm,đểvượtquathửthách.Thành

tựukhôngthểnàocóđượcnếuthiếusựkiêncường,sựkiênnhẫn,ngoàisởthíchvàđammê.

Đammêcũngkhôngphảitựdưngmàcó.Nólàđiểmgiaothoasởthíchvàtiềmnăng.Từhaichấtxúctácđó,ngườitatiếptụccọxát,màigiũa,họctậptraudồi,tìmkiếmcơhội,làmviệcthựchành.Đếnmộtlúcnàođónósẽpháttriểnthànhthiênhướngnghềnghiệpcủaconngười.Nếucóđammê,nhưngkhôngrènluyện,khônglàmviệc,khôngtìmtòipháttriển,thìtiềmnăngchẳngbaogiờhénở.

Vàkhiđãbiếtđượcđammêcủamìnhlàgìrồi,thìcũngkhôngphảilàtấtcả.Phảitìmloạicôngviệcphùhợpvớiđammêcủamình.Vídụ,viếtláchlàsởthíchvàcũnglàsởtrườngcủatôi.Màviếtthìcóbaonhiêulàloại,viếtbáo,viếtsách,copywriter,blogger...Đâuphảitấtcảcácloạihìnhngànhnghềtrênđềuphùhợpvớibảnthân.Nếutôichọnlàmcopywriter,cóthểtôisẽhằngngàylêxácđếnsởlàm,chánngánvắtkiệtbộnãorađểnghĩđượcnhữngtừngữ,câunóiđắtgiáchosảnphẩmcủakháchhàng.Nhưngnếutôitheonghềviếtsách,thìtôilạithănghoadùphảidànhhànggiờđểvạchrakhungsườnchoquyểnsáchsắpviết,hoặcthứckhuyadậysớmtìmkiếmtàiliệuchoquyểnsáchcủamình.Hailoạicôngviệccùngliênquanđếnđammêviếtláchnhưnglạiđemđếnđộthỏamãnkhácnhau.

Vàngaycảkhinghĩrằngmìnhthíchcôngviệcđó,thìcũngkhôngcónghĩađónênlàcôngviệcmàtasẽlàmcảđời.Rấtítaitìmđượccôngviệcmìnhyêuthíchvàotuổiđổimươi,đểrồigắnbóvớinóđếncuốiđời.Cuộcsốngluônluônthayđổi.Conngườicũngvậy.Cóthểbâygiờtôithỏamãnvàhàilòngvớiviệcviếtsách.Nhưngbiếtđâusaunàytôilạimuốnthửsứcởmảngbáochíthìsao?Miễnlàcôngviệcđóphùhợpvớihướngđivàsởthíchcủatôitrongthờiđiểmđó.Chonên,cứsaumỗichặngđườngtrongcuộcsống,talạiphảidừnglạixácđịnhtiếphướngđi,rồitiếptục.Saumộtthờigianvớimộtloạihìnhcôngviệc,nếuđãthấyđủ,cứmạnhdạnkhámphábảnthânởcôngviệckhác.Miễncôngviệcđóvẫnliênquanđếnđammêcủamình.

Nhưngđểnóichotrònvẹn,thìđammêchỉmớilàmộtnửacâuchuyện.

Theocáctàiliệutưvấnvềhướngnghiệp,côngthứcvềcôngviệcphùhợpnhưsau:

Côngviệcphùhợp=SởthíchKhảnăngGiátrịcôngviệcCátínhNhucầuthịtrường

Còntheomộtmôhìnhhướngnghiệpkhác,thìđammêchỉlàmộtphầnnhỏ.Môhìnhnàyđượcthiếtkếbằngsựgiaonhaugiữabốnvòngtròn:Điềubạnlàmgiỏi,Điềubạnyêuthích,Điềuthếgiớicần,vàĐiềubạncóthểđượctrảcông.KhoảnggiaonhaugiữaĐiềubạnlàmgiỏivàĐiềubạnthíchlàĐammê.KhoảnggiaonhaugiữaĐiềubạnthíchvàĐiềuthếgiớicầnlàSứmệnh.KhoảnggiaonhaugiữaĐiềuthếgiớicầnvàĐiềubạncóthểđượctrảcôngđượcgọilàNghềnghiệp.GiaonhaugiữaĐiềubạncóthểđượctrảcôngvàĐiềubạnlàmgiỏilàChuyênmôn.Vàphầnchungnhỏxíucủabốnkhoảnggiaonhau:Đammê,Sứmệnh,Nghềnghiệp,Chuyênmônmớichínhlàcôngviệclýtưởng,làmụcđíchcuộcđờicủamỗingười.

Nhưngnếukhôngbiếtrõđammêcủamình,thìnênđitheolốinàobâygiờ?

Câutrảlờilà:Hãyđitheosựtòmòcủabạn.

TácgiảElizabethGilbertcóviếttrongquyểnsáchBigMagic(tạmdịch:Phépthuậttolớn)rằng:"Rấtnhiềungườikhôngbiếtchínhxácđammêcủahọlàgì,hoặchọcónhiềuđammê,hoặchọcóthểđangtrảiquamộtsựthayđổivềđammêkhibướcquanửabênkiacủacuộcđời-tấtcảnhữngđiềunàycóthểkhiếnhọcảmthấybốirối,bấtlựcvàlosợ."Trongtrườnghợpnày,lờikhuyêncủabàlà:Theođuổisựtòmòcủabạn.Bàviết:"Trênthựctế,sựtòmòchỉhỏimộtcâuhỏicựckỳđơngiản:Cócáigìkhiếnbạncảmthấyhứngthúkhông?Bấtkểlàcáigì?Dùchỉlàmộtchút?Đólàđầumối.Nócóthểtrôngchẳnglàgìcả,nhưngđólàđầumối.Hãyđitheođầumốiđó.Tintưởngnó.Xemsựtòmòsẽdẫnbạnđếnđâu."

Bạnđangthíchtìmhiểuvềgiáodụcư?Hãyđọcthêmsáchvàtàiliệu,thamgiacáchộithảo,cácchươngtrìnhvềgiáodục.Bạnđangcóhứngthúvớingànhdulịchư?Hãytựlênkếhoạchchomộtchuyếndulịchbụi,trảinghiệmdulịchdướigócđộmộtdukhách,haythửlàmhướngdẫnviêndulịchmiễnphíchocácdukhácnướcngoài.Bạncótòmòvềcôngviệckinhdoanh?Hãythửkhởiđầunhonhỏbằngviệcbuônbánmộtmặthànggìđó,quầnáo,mỹphẩm,bấtkỳthứgìmàbạnthấythích.BảnthânElizabethGillbertsaukhiviếtxongmộtloạtsáchhồikýtừĂn,CầuNguyện,Yêu,đếnLàmlànhvớihônnhân,thìbàcảmthấycạnkiệtýtưởng,khôngbiếtquyểnsáchtiếptheocủamìnhlàgì.Nhưngtạithờiđiểmđó,bàcảmthấytòmòvềcôngviệclàmvườn,vàthửtrồngtrọtmộtsốcâytrongnhà.Từsựtòmòđó,bànghiêncứuthêm,đàosâuhơn,đểrồiviếtnênmộtquyểntiểuthuyếtvềmộtnhàthựcvậthọcvàtìnhyêuvớicâycốicótênlàThesignatureofallthings(tạmdịch:Dấuhiệucủamọivật).QuyểnsáchđãnằmtrongdanhsáchbánchạynhiềutuầnliêntiếpcủatờbáoTheNewYorkTimessaukhiphát

hành.

Sựtòmòcóthểdẫnlốibạnđếnđammê,đưabạnquangưỡngcủacủasựquenthuộc,đếnnhữngconđườnglạ,vàonhữngkhuvườnbímật.Hoặcnócóthểdẫnbạntớimộtnơiđồngkhôngmôngquạnhhoàntoàntrốngrỗng.Nhưngđitheomộtlốinàođócòntốthơnlàđứngyênbốirối.Hãyđitheosựtòmòhiệntại.Đểnódẫntađi.Hãythửđếncùngvớinó.Rồinếuthấynókhôngphảidànhchomình,thìcóthểtạmbiệtsựtòmòđómàtheođuổiđiềutòmòkhác.Trênchặngđườngđó,thìbạnđãhọcđượcrấtnhiềusovớiđứngyên.

***

DỐCHẾTTÌNHYÊU

"Côngviệcsẽlấpđầymộtphầnlớncuộcđờicủabạn,cáchduynhấtđểthựcsựthỏamãnlàlàmthứbạntinrằngnótuyệtvời.Vàcáchduynhấtđểlàmthứgìtuyệtvờilàyêucáibạnlàm.Nếubạnchưatìmra,hãykiêntrì.Đừngthỏahiệp"(SteveJobs)

Ngườitavẫnbảo:Bụtchùanhàkhôngthiêng.

Cólẽvìvậymàtôikhôngthểnàokhuyênbảođượcđứaemruộtcủamình,dùtôiđãtừngđưaranhiềulờikhuyên,hướngdẫnchonhữngngườikháctìmtòihọchỏi.

Tôithấynhờđammêdẫnđườngchomìnhmàtôitìmđượchướngđi,tìmđượcýnghĩacuộcđời.Tôithấymìnhsốngtốthơnvàhàilòngvớibảnthânmình.Nêntôimuốnemtôicũngcảmthấyhàilòngvớicuộcsốngcủanó.Tôithúcgiụcnóđàosâutìmhiểu,theođuổiđammê.

Nhưngemtôiphảnứnglạimộtcáchmạnhmẽ:"Chịkhácem.Chịbiếtrõđammêcủamình.Khôngphảiaicũngcóđượcmaymắnđó.Emkhôngbiếtđammêcủaemlàgì.Conđườngcủaemkhôngthểnàogiốngnhưchị."

Vàtrongmộtthờigiandàitôichứngkiếnemmìnhloayhoaykhônglốira,tốnthờigianvàonhữngviệcvôbổ.Khôngtậptrungđọcsáchhọchỏi,khôngđirangoài,khôngthamgiavàocáchoạtđộngxãhội.Nóbảonókhôngcóđộnglựcđểthayđổi,khôngbiếtnênlàmgì.Nókhôngbiếtbảnthânthíchgìlàmsaoépnótìmhiểutìmtòi.Đâubiếtbảnthâncầnđàosâunghiêncứugìthìđâuthểđòihỏidậysớmđọcsáchhọchành.Bảnthân

khôngcómụctiêu,khôngcóđíchđến,thìđâubiếthướngnàomàbước.

Đốivớinhữngngườiđãbiếtđượcđammêcủamìnhthìmọithứrõrànghơn.Nhưngđốivớinhữngngườikhôngbiếtmìnhgiỏigì,khôngbiếtmìnhthíchgì,thìcầnnhiềuthờigian.

Vớinhữngemhọcsinh,cóthểtừtừtìmhiểuchínhmìnhquacácchươngtrìnhtrắcnghiệmtínhcách,cácphươngpháptìmhiểubảnthân.Hoặcthửthamgiatươngtáctrongnhữngmôitrườngkhácnhau,thửhọccáclớpkỹnăngthuyếttrình,lớphọcvẽ,lớpnhiếpảnhsơđẳng,cáckhóahọcvềlậptrình,nhữngtròchơigiáodục.Mụcđíchlàthửtấtcảnhữngbộmôn,ngànhnghềthựctếkhácnhauđểxemmìnhhợpvớicáinàonhất,vàcóđượcýniệmđểtiếptụcđàosâutìmhiểunó.

Nhưngđốivớinhữngngườiđãratrườngđilàm,đãtheođuổichuyênmôncủamìnhtừlâuvàkhákhóđểthayđổingànhnghề,thìlàmthếnàobâygiờ?

Chínhđứaemtôiđưaracâutrảlờichobảnthânnó.Mộthômembảo:"Chịà,emđãbiếtconđườngcủamìnhrồi.Emkhôngrõđammêcủamình.Nhưngtrướcđâyemcóhứngthúvềcôngnghệthôngtin.Hứngthúxongthìtìmtòi,tìmtòixongthìtựlàm.Giờthìemđanglàmlậptrìnhvàthấymìnhcũngkhágiỏi,vìmìnhđãlàmquenrồi.Emthấycáiemcầnlàmlàcứtheođuổinó,hếtmìnhvìnó,tìmkiếmnhữngđiểmmìnhyêuthíchtrongngànhnày.Trởnênxuấtsắctrongngànhnghềcủamình,thìsaunàycũngsẽđạtđượcthànhtựu,đemlạigiátrịchoxãhôi."

Tôinhìnemmìnhgậtgùđồngý.Quảthậtcâutrảlờichonhữngvấnđềcuộcsốngnằmsâubêntrongtâmhồnmỗingười.Chỉcómìnhmớitrảlờiđượccâuhỏicủachínhmình.

Vàcâutrảlờichonhữngngườinhưemtôilà:đặthếttìnhyêuvàocôngviệccủahọ.

CâuchuyệnvềnghệnhânlàmsushinổitiếngthếgiớiJiroOnolàđiểnhìnhchođiềunày.ÔnglànghệnhânsushiNhậtBảnđầutiêncónhàhàngđượcxếphạngbasaocủatổchứcMichelindanhtiếng,vàđượcchínhphủNhậtBảntuyênbốlànationaltreasure-báuvậtquốcgia.KhiđượcphỏngvấntrongbộphimtàiliệuJirodreamsofsushi(tạmdịch:Jiromơvềsushi)củađạodiễnDavidGelb,ôngnói:"Đãxácđịnhconđườngnghềnghiệpcủamìnhthìphảihếtlòngvớicôngviệc.Taphảiđammêviệcmìnhlàm.Khôngbaogiờphànnànvềcôngviệc.Dànhhếtcảđờiđểđạtđếnsựhoànhảo.Đó

làbímậtthànhcôngvàbíquyếtđểđượcvinhdanh."

Yamamoto,tácgiảẩmthựcNhậtBản,nóirằng,điềukhiếnJirothànhcônglàlàmviệcnghiêmtúcvàliêntụcthểhiệntrìnhđộcaonhất.Ôngluônmongmuốnnângcaotaynghề,vàlàmviệcchămchỉ.Làmviệckhôngngừng,làmđilàmlạimộtthứmỗingày,bấtkểmìnhcóvuihaykhông.

BộphimkhôngnóivềthờitrẻcủaJiro,khôngkểvềconđườngJirođếnvớisushi,khôngchotabiếtliệuJirothờitrẻcóđộtnhiênpháthiệnrasushilàđammêcủađờimìnhhaykhông.Nhưngquacáchlàmviệcchuđáocẩnthậncủaông,quabaonhiêunămkinhnghiệm,màôngvẫnmàymòđilêntrênconđườnglàmsushicủamình,tabiếtrằngJirođãđặttấtcảtìnhyêucủamìnhvàocôngviệc.Ôngbảo:"Tôichỉmuốnlàmsushingonhơnthôi.Tôilàmđilàmlạimộtthứvàtiếnbộtừngchútmột.Tôicứmuốnđạtđượcnhiềuhơnnữa.Tôicứleođếnkhilênđỉnh.Nhưngchẳngaibiếtđỉnhnằmởđâu."CólẽvìthếmàsushicủaJirođãvượtmứcđỉnhcủanhiềungười,trởthànhđỉnhcủathếgiới.Cólẽvìsựhếtmình,mongmuốnđạtđếnsựhoànhảonàymànhữngngườiNhậtnhưJirokhiếncảthếgiớinểphụcvìtinhthânlàmviệccủamình.

CửahàngsushiởTokyocủaJirotừngtiếpđóntổngthốngNhậtShinzoAbevàtổngthốngMỹBarrackObama.Mộtbữaăntạicửahàngcủaôngcógiátừ30.000yêntrởlên(gần5triệuđồng),vàsốlượngthựckháchđếnănđôngđếnnỗingườitaphảiđặtchỗtrướcítnhấtlàmộttháng.

Jirođãlàmsushiđược75năm,ôngnóirấtkhóđểdừnglại.Quảthật,cómộtsốngườiđãtheođuổimộtngànhnghề,mộtsựnghiệpnàođókhálâuvàkhócóthểtừbỏtấtcảđểlàmlạitừđầu.Điềuthíchhợpnhấtlàthayvìtừbỏ,hãytậptrunghếtsứcvàocôngviệchiệntại,đổhếtnănglượngvàocôngviệcmìnhlàm.Dồnhếttìnhyêuvàngànhnghềmàmìnhđãlựachọn.Vàhãythửnghĩxemnếubạnkiêntrì,đặtcảtìnhyêuvàođểlàmcáigìđóđến75năm,thìsaomàkhôngthànhxuấtsắcđượcchứ.Vàởđời,còngìmãnnguyệnhơnlàđượcvinhdanhvớicôngviệcmìnhlàm.

Bấtkểngànhnghềgìcũngcónhữngđiểmcóthểkhiếntayêuvàghét.Nếutachỉtìmthấyưuđiểmhoặcchỉthấynhượcđiểmởtrongconngười,ngànhnghề,sựvậtsựviệcnàođóthìchứngtỏlàtachưahiểuđủsâu.GiáosưHànQuốcKimRandotrongquyểnsáchTươnglainghềnghiệpcủatôicóviết:"Vấnđềđặtralàphảilàmthếnàođểkhámpháranhữnggiátrịcòntiềmẩntrongbấtcứcôngviệcgì,từđóbắttayvàovàhiệnthựchóabảnngãthôngquacôngviệcấy."Nênchútâmvàonhữngđiểmyêuthíchcủangànhnghề

mìnhđanglàm,đàosâuhọchỏinólàmộtcáchđểxâydựngsựnghiệp.Tacàngchuyênsâu,càngxuấtsắcthìlạicàngtạođượcgiátrị,càngthấytựtinvềchínhmìnhvàcàngcảmthấyyêuthíchcôngviệchơn.

TácgiảquyểnsáchÓcsángsuốt,NguyễnDuyCần,cũngnóivềđiềunàyvớingôntừmộcmạc:"Nhữngviệcmàtathườnghaybỏlãng,phầnnhiềulànhữngviệctalàmmàkhôngthích.Nhưngnếucứlàmđilàmlạimãi,rồithìvớithóiquen,lầnlầntacũngthấythúvị.Tuytrướckhôngthíchnhưngquenrồithìviệcgìcũngtrởnênhứngthúđược.Nhiềukẻvìmụcđíchsinhnhaumàphảilàmmộtnghềmìnhkhôngthích.Nhưngchầynămchầytháng,thóiquenlàmchohọlạithíchnghềấy.Cóthấyđượchứngthúvìcôngviệcbấygiờsẽtrởnêndễdàng,sựchúýđốivớinghềnghiệpcàngngàycàngtinhthêm."

Khôngnghềnàomàkhôngcóđiểmhay,cóđiềulýthú.Chỉkhitatìmhiểusâuvềnó,biếtrõvềnó,mớithấyhay,thấythích,từđómàsinhyêunghề,yêuviệcmìnhlàm.Chodùlàloạicôngviệcgì.Ngaycảnhữngcôngviệctưởngchừngnhỏbévụnvặt.Nhưquétrác,nhưlaunhà,nhưbưngbê,nhưcọtoalét.

Mộtlầntrongkỳnghỉcủamình,từbancôngphòngkháchsạn,tôinhìnrabênngoàingắmcảnh.Phíađốidiện,mộtkhunghỉdưỡngcaocấpđangđượcxâydựng.Tôiquansátnhiềungườithợđanglàmcôngviệcthườngngàycủahọ.Ngườiđặtgạch,ngườihànsắt,ngườichuyểnvậtliệu.Mỗingườimộtviệc.

VàtôinhớvềYuPang-lin,mộttrongnhữngtỉphúgiàunhấtHồngKông.Ôngtừngnóirằng:"Kểcảkhicọtoilet,tôivẫncốgắnglàngườicọsạchnhất."

Vàtôinghĩ:Sẽnhưthếnàonếumỗingườithợkiađềuchămchúlàmviệc,cẩnthậnvớitừngviêngạch,chúýđếntừngnướcsơn?Sẽthếnàonếumỗingườithợđặttấtcảtìnhyêucủamìnhvàocôngviệc,làmviệcvớitấtcảsựsaymêyêuthích?Nếuvậy,chắcchắnkháchsạnđượcxâydựnglênsẽđẹpđẽ,hoànhảovàbềnvữngbiếtbao.

Chúngtadànhtrungbìnhtừtámđếnmườihaigiờđồnghồmỗingàychocôngviệccủamình.Tạisaokhônglựachọntháiđộtíchcựcđốivớicôngviệc?NhưJiro,nhưYuPang-lin,nhưnhữngngườithợxâynhìnthấykháchsạnđẹpđẽtừviêngạchmìnhcầm.Cuộcsốngcủachúngta,sựnghiệpcủatasẽnhưthếnàonếutađặttấtcảtìnhyêucủamìnhvàođó?

Dốchếttìnhyêuchoviệctalàm,từngngàymột,logìkhôngđạtđượcthànhtựu.

***

HỌCCÁCHĐỂHỎI

"Hỏimộtcâuchỉdốtchốclátnhưngnếukhônghỏisẽdốtsuốtđời"

-NgạnngữTrungHoa

Thiện,cậusinhviênmớiratrườngmàtôitừnggiúpsửaCVtìmviệc,gửitinnhắnchotôibảo:

-Emcóđượcviệclàmđầuđờirồichịơi.Màcôngviệcchánngắthà.

-Ủa,chánsao?

-Việcgìmàsuốtngàyngồitrongvănphòng,cắmmặtvớisốliệuvàmấybảngtínhexcelkhôngthôi.

-Emđãhìnhdungcôngviệcđầutiêncủamìnhrasao?

-EmđãnghĩnóphảinhưmấycáivideoclipcủaGoogle,mỗingàyđiđếnsởlàmlàmộtngàyvui,thoảimáivẽraýtưởngđẹpđẽsángtạo.

Nghemàchỉbiếtthantrời.

NhưngbạnđừngnghĩThiệnkémcỏihayngốcnghếch.Emlàngườithôngminh,cókhảnăngnắmbắtvàgiảiquyếtvấnđềtốt.Emchỉkhôngcócơhộitiếpcậnvớimôitrườngcôngsởtrướckhitìmviệc,cũngkhôngđượchướngdẫn,trangbịkỹlưỡngchobướcchuyểntiếptừnhàtrườngrathếgiớithực.Nênemchưacóđượcnhữnghìnhdungchuẩnxácvềcôngviệccủamình.

Quãngthờigiantừlúcrờighếnhàtrườngđểrađờitựlựccánhsnhlàthựcsựkhókhăn.Việckhôngchuẩnbịcụthểchocúnhảynàycóthểlàmngườitrẻbịsốckhibướcvàothếgiới,đốiđầuvớibaonhiềuđiềulạ.Tựtìmviệclàm,tựchủvềtàichính,tựđặtnềnmóngquantrọngchonhữngđiềumangtínhảnhhưởngcảđờicủamình:sựnghiệp,côngviệc,cuộcsống.

Bêncạnhđó,xãhộihiệnđạilạithiếunhữngtổchứchỗtrợ,giúpđỡngười

trẻchuẩnbịchocácbướcchuyểntiếpvàođời.Tronglúcchưathểtrôngchờvàonhữngchươngtrình,tổchứcnhưvậytừcộngđồng,thìviệcchủđộngtìmkiếmmạnglướihỗtrợlàđiềucóthểgiúpngườitrẻđỡhoangmanglạclối.

Ngườigiúpđượctacóthểởngaybêncạnhmìnhmàtakhônghaybiết.

Đócóthểlàchamẹ,anhchị,côchúhọhàng,nhữngngườibạnlớntuổihơn,haybáchàngxómvớithâmniênmấychụcnămlàmviệc.

Nếubiếttìmcơhộigặpmặthỏithămnhữngngườiđóvềcôngviệccủahọ,chiasẻchuyệnvuibuồncôngsở,conđườngtìmviệcvàsựnghiệpcủamình,thìThiệnvànhữngngườibạnnhưmìnhcóthểchuẩnbịtốthơnchobảnthântrênconđườngtìmviệc.

Miễnsaocáchhỏilịchsựvàbảytỏquantâmđíchthực,thìhầuhếtnhữngngườiđãtừngtrảiquathờitrẻtuổiđềusẵnsàngdànhítthờigianđểchiasẻ.Aicũngmuốnđượclàmngườitốt,muốncócảmgiáclàmìnhcóích.Chỉcầnchuẩnbịkhéoléokhiđặtcâuhỏi.

TrongquyểnsáchGettingfromcollegetocareer(tạmdịch:Từđạihọcđếnsựnghiệp),tácgiảLindseyPollakcóchiasẻcáchthựchiệnmộtinformationinterview-buổihẹngặpđểphỏngbấnthôngtintrướckhitìmviệc.Sáchviếtrấtchitiếttừcáchtìmkiếmnhữngngườiphùhợpđểhỏi,đếncáchviếttinnhắn,gửiemailhỏithăm,đếnviệcchuẩnbịchobuổihẹngặpvớibảybướcgồm:xácnhậnthôngtinmộtngàytrướcbuổihẹn,chuẩnbịphụctrangvàmangtheonhữnggì,đếnnơisớmhơngiờhẹn15phút,bắtđầumộtcáchấntượng,kếtthúcbuổigặpthếnàovàviếtthưcảmơnsauđó.Nhữnglờikhuyêntrongsáchrấthữuíchchosinhviênsắphoặcmớiratrường.

Nhưngcầnhỏigìtrongnhữngbuổihẹngặpnhưthế?

Kinhnghiệmcủatôilà,bạncóthểhỏinhữngcâuđơngiảnđểtìmhiểuvềmôitrườnglàmviệc,như:

-Côngviệcđầutiêncủaanh/chị/cô/chúrasao,anh/chị/cô/chúcónghĩrằngđólàcôngviệctốtkhông?

-Anh/chị/cô/chúcóthểchiasẻchoem/cháumộtsốmẹotìmviệckhông?

-Nghềnghiệphiệntạicủaanh/chị/cô/chúlàgì?

-Điềugìanh/chị/cô/chúthíchvàkhôngthíchtrongcôngviệccủamình?

-Điềugìanh/chị/cô/chúướcrằngmìnhđãbiếtlúcbằngtuổiem/cháu?

Việcsửdụngcácbuổihẹngặpđểtìmkiếmthôngtinnhưthếnàycũngcóthểđượcápdụngtrongnhữngtrườnghợpkhác.Vídụ,bạnđangthíchmộtnghềnàođónhưngkhôngbiếtmìnhcóphùhợpvớinóhaykhông.Làmsaobiếtchắclàcôngviệcđóđúngnhưmìnhtưởngtượng.Cóthểbạncóhứngthúvớimộtlĩnhvựcngànhnghềnàođóbởivìbạnbiếtaiđólàmtrongnghềnày,nghenóivềngànhnày,hoặccódịptiếpxúcsơlượcvớinó.Nhưngđócũngchỉlàmộtvàiấntượngbanđầu,nhữngýniệmchungchung.Từbênngoài,tachưathểnàobiếtđượcnhữngưuđiểmvàkhókhăncủangành,chỉthấyđượcbềngoàihàonhoáng,màchưabiếtđượcnhữngmặttrái,góckhuất,nhữngtháchthức,nhữngbấtlợivấtvảđặcthùriêngcủangành.

Khôngítbạntrẻnóivớitôirằngemrấtthíchlàmdulịch,đượcđinhiều,tiếpxúcvớinhiềungười,hiểubiếtvềphongtục,vănhóa,vânvân.Nhưnghọkhôngbiếtrằngngườilàmdulịchnhưlàmdâutrămhọ,chínngườimườiý,phụcvụngườikhác,ngàynghỉngàylễđềuphảilàmviệctrongkhingườikhácđangvuichơinghỉngơi.Mộtsốbạnkháckhôngthíchcôngviệcvănphòng,thíchlàmnghềtựdo,nhữngnghềđanglên,cóvẻkháhấpdẫnnhưchụpảnh,viếtlách,làmphóngviênbáochí...Nhưngnhữngnghềkhônglàmviệctrongvănphòngthìcầncósứckhỏe,lúcnàocũngphơimặtngoàiđường,đisớmvềtốikhôngcógiờgiấccụthể.Mặtkhác,làmviệctựdocókhókhănriênglàkhôngcócấptrênhỗtrợ,màchỉcókháchhàngtạoáplực.Nhiềukhikhôngaihướngdẫn,khôngaichịutráchnhiệmthaychomình,thunhậplạikhôngổnđịnh,tàichínhbấpbênh.Khôngcóhiểubiếtvềngành,khôngcóđammêvớinghề,khôngcóýchímạnhmẽ,làmsaotrụlạinhữnglúckhókhăn.

Đốivớinhữngtrườnghợpnhưvậy,chỉlàsựthíchdoýchủquancủabảnthânmàchưacótìmhiểu.Nênsaunàygiảsửđượcnhậnvàolàm,nếuýchítốtthìtrụvững,khôngthìlạibỏnghềvàlangthanglạclốinhưcũ.Dovậy,điềutacóthểlàmđểgiảmbớtnhữngcúsốcnàylàtìmnhữngngườitrongngànhmìnhbiết,hoặcnhờquanhệbạnbè,ngườiquengiớithiệu,đểhẹngặpnhữngngườilàmtronglĩnhvựcnày,vàhỏithămthôngtin.

Nhữngcâuhỏithamkhảolà:

-Anhchịbắtđầusựnghiệpcủamìnhtronglĩnhvựcnàynhưthếnào?

-Côngviệcthườngngàycủaanhchịlàgì?

-Ưuvànhượcđiểmcủacôngviệcnàytheoanhchịlàgì?

-Đểlàmtốtcôngviệcnày/thànhcôngtronglĩnhvựcnàythìcầnnhữngkỹnăng,tốchấtgì?

-Anhchịcólờikhuyênnàochongườimớivàonghềkhông?

Mộtcáchkháctuykhôngthườngxuyênđượcsửdụngnhưngrấthữuíchlàtìmkiếmaiđócóthểchomìnhđếnthămvănphònglàmviệccủahọ.Nhữngbuổitiếpxúcthếnàygiúpbạnhiểurõhơnvềmôitrườngcôngsởvàchuẩnbịtốthơnchocôngviệctươnglai.Nhữngcơhộiđểtìmhiểuthêmvềcôngviệcmìnhmuốnlàmlàởmọinơi.Chỉcầnchủđộng,bướcrakhỏivòngtrònantoàncủamìnhvàhỏi,tìmkiếmsựgiúpđỡ,sẽluôncóaiđógiúpbạn.

Côngviệclàmộthànhtrìnhkhổluyện.Tìmkiếmcôngviệcmìnhyêuthíchcũnglàmộtquátrìnhgiankhổ.Khichuẩnbịkỹ,tasẽtránhđượcrấtnhiềunhữngbốirối,thấtvọnghaykhủnghoảngsaunàykhibướcvàothếgiới.

Vàdùchođãtìmrađượccôngviệcmìnhyêuthích,đừngnghĩđólàhết.Côngviệctayêuthíchbâygiờcóthểsaunàysẽkhôngcònphùhợp.Cứsaumỗichặngđườngtalạithayđổi,lạilớnlên.Đólàlúccầnxácđịnhlạihướngđimớichocôngviệc.Nhậnlấynhiềutráchnhiệmhơn,tìmkiếmcáchthứcđểlàmmớicôngviệc,chuyểnsangmộtvịtríkhác,phòngbankhác.Hoặclựachọnthayđổicôngty,tìmkiếmmôitrườnglàmviệckhác.Điềuđólàtấtyếu.Taphảiliêntụcđịnhhướngnghềnghiệptrongsuốtquátrìnhpháttriểncủamình.

Hướngnghiệplàcôngviệccảđời.

***

SỨCMẠNHCỦATHÓIQUEN

"MỗibuổisángởchâuPhi,mộtconlinhdươngthứcgiấc.Nóbiếtnóphảichạythoátkhỏiconsưtửnhanhnhất,nếukhôngnósẽbịgiết.MỗibuổisángởchâuPhi,mộtconsưtửthứcgiấc.Nóbiếtnóphảichạynhanhhơnconlinhdươngchậmnhất,hoặcnósẽchếtđói.Khôngquantrọngbạnlàsưtửhaylinhdương.Khimặttrờilên,bạnđềuphảichạy."

-ChristopherMcDougall

TôigặpNicoletrongmộtkhunghỉdưỡngvenbiển.Côgáichỉmớingoàibamươinàyđãtrảiquatuổitrẻcủamìnhởkhắpnơitrênthếgiới.LàmviệctrongngànhkháchsạntạiPháp,làmnhiếpảnhgiaởCanada,nghỉviệcđểđitrượttuyếtvàithángởNhật,langthangnhiềunămtạichâuÁ,vàgiờđâycôđanglàmhuấnluyệnviênlặnbìnhdưỡngkhítạiKohTao-TháiLan.

Hómhỉnh,hàihước,nóichuyệncóduyênvàrấtthôngminh,Nicoledễdàngchiếmđượctìnhcảmcủangườiđốidiện.Gặpnhaukhiđềuđangđidulịchmộtmìnhvàrấttâmđầuýhợp,chúngtôicùngđikhámphánhữnghònđảomiềnNamTháiLan.Saunhữngxãgiaobanđầu,Nicoletâmsựnhiềuhơnvớitôivềcuộcsốngràyđâymaiđócủamình.Côcónhữngtrảinghiệmtuyệtvờivớinhữngngàychuduthếgiới.Nhữngẩnsâubêntrongcôlànhữngbănkhoănvàthấtvọng.Bănkhoănvềsựnghiệpcủachínhmìnhkhiđangởtuổibamươi,khibạnbèmìnhaicũngcócôngviệcthăngtiến,tàichínhvữngchãi,giađìnhổnđịnh.Thấtvọngvềbảnthân,vềviệckhôngsốnghếtkhảnăngmàmìnhcó.Vàcảlolắngchotươnglaisắpđến.

Tôiđãtựhỏi,tạisaomộtconngườitàinăngnhưNicolelạichấpnhậnlàmmộthuấnluyệnviênlặnbiểnbìnhthường,sốngcuộcđờitàtàởmộtxứsởnhiệtđớithếnày,đểrồiphảithấtvọngvàbuồnbãvềcuộcđờimình.Đivớicômộtthờigian,tôimớihiểuđượctạisao.Côdànhnhiềuthờigianđểtậnhưởngcuộcsốnghơnlàmàigiũanănglựccủamình.Nhữngngàylangthanghếtquánbarnàyđếnvũtrườngnọ,nhữngđêmănchơitiệctùngđếnsáng,vềnhàlúcmặttrờimọcvàthứcdậylúcxếchiều.LốisốngkhônglànhmạnhvớinhiềuthóiquenxấuđãkhiếnNicoletrônggiàhơntuổicủamình,vàkhácrấtxasovớiconngườimàcômongướctrởthành.

Nicolebảocôbiếtcôcầnthayđổibảnthân.Tránhxanhữngngườibènhiềuhơnbạn.Tránhxabiarượu.Ngưnghútthuốc.Đưacơthểtrởlạicânnặngphùhợp.Sốnglànhmạnhvàlàmnhữngđiềuthựcsựýnghĩavớibảnthân.Nhưngcôbảocôkhôngthể,thóiquenđãquálâu,côkhôngđủđộnglựcđểthayđổi.

NicolelàmtôinhớtớiSunny,anhchàngngườiẤntôitừnggặptrongmộtcửahiệubánđồlưuniệmtạiChiangMai-TháiLan.Anhcókhảnănglýluận,thuyếtphụcđángkinhngạcvàcónhiềutàilẻkhácvềchữabệnhphươngĐông,châmcứubấmhuyệt.Trongmộtcuộctranhluận,tôiphảichịuthuavìkhảnăngtranhluậncủaanh.Anhchàngđắcthắng:"Bạnlàngườiviếtthìbạnphảigiỏilýluậnhơntôichứ,tôichỉlàmộtkẻbìnhthường

thôi."Anhkhôngbìnhthường,anhrấtkhônngoanvànhiềukỹnăng.Nhưnganhởđó,chấpnhậnlàmmộtngườibánhànhlưuniệmởmộtkhudulịchnhỏ.Anhkhônghàilòngvớicuộcsốngcủamình.Anhmuốnpháttriểncôngviệckinhdoanh.Vậymàanhđãởđóđượchơnnămnămrồi.

TôigặpkhôngbiếtbaonhiềungườinhưNicole,nhưSunnytrongcuộcsống,vàtrênbướcđườnglữhành.LàBi,côbétôiquentừthờicấpbavớinhữngbứcvẽxinhxắndễthươngvàmongướctrởthànhhọasĩ.LàCecilia,côbạnngườiHồngKôngvớiócthẩmmỹtuyệtvờivàđammêtrangtrínộithất.Rấtgiỏi,rấtthôngminh,cónăngkhiếu.Nhưngvấnđềchungcủahọlàkhôngcốgắnghếtsức.Họkhôngdànhthờigianđểchămlopháttriểntiềmnăngcủamình.Họđểngàythángtrôiquatrongnhữngviệclặtvặtmanhmúnngàythường,họđểmìnhchìmvàonhữngthóiquenxấu.

Tôithấytiếcchohọ,nhữngngườisốngdướikhảnăngcủamình.Khôngthựcsựphấnđấuđểtrởthànhphiênbảntốtnhấtcủachínhmình.Lựachọnmộtcuộcsốnglàngnhàng,thoảimái.Sẽchẳngcógìđểnóinếuhọcảmthấyhạnhphúc.Nhưngđiềuđángnóilàlốisốngđókhiếnhọbấtmãnvớichínhmình.Họbiếtmìnhcóthểsốngtốthơn.Cómộtsứckhỏetốthơn.Mộtsựnghiệpđúngnhưmìnhmongước.Vòngtrònquanhệlànhmạnhhơn.Mộtcuộcđờiýnghĩahơn.

Nhưnghọkhônglàmđiềuđó.Họsốngtrongvòngantoàncủabảnthân,củanhữngđiềuquenthuộc,nhữngthóiquencũ.Lặpđilặplạimộtcáivònglẩnquẩn.Mãivẫnkhôngsốngđượcđếntậncùngvớichínhmình.Họkhôngđủcanđảmđểthayđổi,đểrồicảmgiácthấtvọngvềchínhmình.

Aicũngchỉcómộtcuộcđờiđểsống.Liệusốngnhưvậycólàmhọmãnnguyệnchăng?

Thóiquencósứcmạnhkhủngkhiếp.Conngườitahoạtđộngcảđờidựatrênthóiquen.Trongquyển10%Happier(tạmdịch:10%hạnhphúchơn)củatácgiảDanHarriscócâu:"Chúngtasốngtrênđờinàyvềcơbảnchỉlàhànhđộngdựanhữngkhuônmẫuthóiquen,dựatrênđiềukiệnsốngcủachínhmình."Vàgieothóiquenthìgặttínhcách,gieotínhcáchthìgặtsốphận.Nếuthaybớtnhữngkhoảngthờigianănchơivôíchgiảitríđờithươngbằngnhữnglúcnghiêncứutìmtòinângcaonănglực,chắccuộcsốngcủanhiềungườiđãkhácđãkhácxa.

TrongquyểnBadHabitNoMore-25StepstoBreakanyHabit(tạmdịch:Khôngcònthóiquenxấu-25bướcđểthayđổibấtkỳthóiquennào)của

S.J.Scott,tácgiảcóđưaracáccáchthứcđểbỏđimộtthóiquenxấuvàthayvàođóbằngthóiquentốt.Ôngđềcậpđếnnhữngbíquyếthữuíchmàchúngtavẫnbiếtnhưngthườngbỏqua.Đólàthayđổitừngthóiquenmột,cốgắngduytrìtrongvòng30ngày(mộtsốnguồnkháclà21ngày),thiếtlậpmụctiêu.Vàđiềuquantrọnglàbắtđầubằngmộtbướcnhỏdễdàng.

Vídụ,mộtsốngườimuốntừbỏviệchútthuốclá.Họnghĩđếnviệchútđiếuthuốccuốicùng,vàngàyhômsaukhônghềhútđiếunào.Điềunàydẫnđếnsựthèmkhátcựcđộvàcơthởđôikhikhôngcưỡnglạiđược.Đểrồikhithèmquáhọhútmộtđiếu,vàtunghêlên,bựcbộivớichínhmình.Rồihọchorằngviệcbỏhútthuốccủamìnhđãthấtbại,vàsaucùngquaytrởlạithóiquenxấunhưcũ.Thayvàođó,điềudễdànghơnlàgiảmthóiquenxấunàymộtcáchtừtừ.Nếutrungbìnhhút10điếumộtngàythìcóthểbắtđầubằngcáchngàyhômsauquyếttâmchỉhút7điếu.Tuầnsaumụctiêu5điếu.Tuầnsaunữa3điếu.Tuầnkếtiếp2điếu.Cứnhưthếgiảmdầnđếnthángsauthìbỏhẳnthuốclá.

Hoặcmộtsốngườimuốntạothóiquenchạybộmỗisáng.Điềunhiềungườilàmlàquyếttâmrấtcaođộkhimớibắtđầu.Buổisángdậythậtsớmvàxỏgiàyvàochạy.Họchạynhanh,chạyliêntục,chạykhôngngừngnghỉ,chạycảtiếngđồnghồ.Cảmgiácrấtthỏamãn,rấtsảngkhoái.Nhưngngàyhômsautỉnhdậy,điềuthườngxảyralàchântaytađaubuốtêẩmkhôngnhấclênđược.Vàingàysaunữachânvẫncònđau.Thếlàngườitabỏluônýđịnhchạybộmỗisáng.Thậtthươngchoairơivàohoàncảnhđó.Nếuápdụngphươngphápthayđổithóiquen,thìtachỉcầnbắtđầubằngnămmườiphútchạybộnhẹnhàng.Thậmchíkhôngcầnchạymàchỉcầnđibộnhanh.Rồitừtừnângdầnlên15phút,20phút,30phút.Cứnhưthếtăngdầntừngchútmộtđếnkhiđạtđượccáimốcmìnhmuốn.Vàhằngngàyhằngngàyluyệntậpđềuđặn.

Cómộtcâunóirằng:Nếubạnmuốncómộtkếtquảkhác,hãythửhànhđộngkhácđi.Nếuthaythếnhữngthóiquentiêucựcdầndầntừngthứmộtbằngmộtthóiquentíchcực,tasẽtốtlên,cuộcsốngcũngvìthếmàthayđổi.

***

CONĐƯỜNGNÀOTAĐI

"Khônghànhđộngsinhrasựnghingờvàsợhãi.Hànhđộngtạorasựtựtinvàcanđảm.Nếubạnmuốnchếngựnỗisợthìđừngngồiởnhàvànghĩvề

nó.Hãyrangoàivàkhiếnmìnhbậnrộn."

-DaleCarnegie

Bìnhnóivớitôi:"Emthựcsựkhôngbiếtmìnhnênlàmgì.Nênthửsứcvớikhởinghiệpgiốngnhưđứabạncủaem,haylàtìmhiểuvềchứngkhoánđầutưnhưanhcủaemkhuyên.Emphảilàmgìhảchị?Emđãsuynghĩrấtlâurồimàvẫnchưacóđượcquyếtđịnh."

TôihỏiBình:

-Emnămnaybaonhiềutuổi?

-Dạemmườichín.

-Emmớimườichín,cảhaingànhkiaemđãthửlàmchưa?

-Dạchưa.

-Vậyemnghĩemcóthểbiếtđượclàmìnhhợpvớicáigìchỉbằngcáchngồisuynghĩhaykhông?

Bìnhấpúng:

-Dạ,emhiểuýchịrồi.Chắcemsẽphảithửtìmhiểumộttronghaithứ.

Trongcácbàiviếtvềquảntrịcuộcđời,ngườitathườngbắtgặpcâuchuyệnvềcôbéAlicetrongtruyệnAlicelạcvàoxứthầntiêncủatácgiảLewisCarroll.AlicegặpmèoCheshire.Alicehỏi:

"Xinbạnvuilòngnóichotôibiết,từđâytôiphảiđiđâu?"

"Điềuđótùyvàonơibạnmuốntới"

"Tôikhôngquantâm,nơinàocũngđược"

"Vậyđiđườngnàochẳngthànhvấnđề"

"Miễnlàtôiđếnđượcmộtnơinàođó"

"Ồ,chắcchắnsẽđến,nếubạnđiđủxa"

ChuyệncủaAlicenóilênmộttriếtlý:Nếukhôngbiếtđiểmđếncủamình,

thìđiđườngnàochẳngđược.Mặtkhác,BoBartlett,mộthọasĩchuyênnghiệptạiMỹtừngvẽtranhmiễnphítrongsuốt20nămtrướckhimỗibứcvẽcủaôngđánggiáđến50.000USD,từngnói:"Bạnquyếtđịnhlàmgìkhôngquantrọng,quantrọnglàmứcđộcamkếtvớiquyếtđịnhmàbạnđưara."Ởđờiđiềucốtyếukhôngphảilàchọnconđườngnào,màlàmìnhcóđiđếncùngvớiconđườngđóhaykhông.

Tuổitrẻlàthờigianthửnghiệm.Ngườitatrưởngthànhquanhiềulầnlàmthử,vấpngã,làmlại,vàcứnhưthếtiếptục.Phảibắttayvàothửthìtamớibiếtđượcmìnhhợpvớicáigì.Phảilàmthìtamớibiếtlàmìnhcókhảnănghaykhông.Dùsaokhithửthìnếusailầmtavẫnbiếtđượcrằngcáiđóthựcsựkhôngphùhợpvớimình,vàbỏđiđểthửcáikhác.Nếutacứngồinhiềungày,nhiềutháng,nhiềunăm,khônglàmgìcảthìlàmsaobiếtđượccáigì.Ítrathửmàthấtbạithìcóđượcbàihọc.Nếukhôngthử,thờigianthìcứtrôimảimiếtmàtavẫnchưalàmđượcgì.

TrongquyểnsáchTuổi20-Nhữngnămthángquyếtđịnhcuộcđờibạn,tácgiảMegJaykểvềkinhnghiệmtrongnhữngnămtưvấntâmlýchonhữngngườitrẻởđộtuổi20-29.Bànói:"Chúngtanghĩrằngtrìhoãnviệcraquyếtđịnhsẽgiữchocáclựachọnluônmởrộng.Nhưngbảnthânviệctrìhoãnđãlàmộtlựachọnrồi."

TácgiảLindseyPollakmàtôitừngđềcậpcũngviếtrằng:"Đừngnghĩrằngbạncóthểxâydựngsựnghiệpcủamìnhchỉbằngcáchngồitrêngiườngngủvàsuynghĩthậtlâu.Bạnlàmđiềuđóbằngcáchđặtnhiềucâuhỏivàthửnhiềuđiềukhácnhau."Cônhấnmạnh:"Bấtcứlúcnàobạnthấymìnhbịmắckẹt,thấtvọng,lolắng,lạclối,bốirối,nảnchí,hayáplực,thìvớikinhnghiệmcủatôi,câutrảlờiluônlàhànhđộng.Hãylàmmộtcáigìđó."

TôinóivớiBìnhnhữngđiềunày,vàkểemnghecâuchuyệncủamộtngườibạncủatôi,tênthânmậtlàTáo.Mộthôm,Táonhắnchotôi:"Chị,tuầnsauemnghỉlàm,raHộiAnmởnhàtrọchoTâybalô."Tôihoảnghồn,hẹnemranóichuyện,hỏiđãsuynghĩkỹchưa.Embảoemcũngmớinảysinhýđịnhthôi,emthíchđidulịch,thíchthúđầutư,làmmộtđiềumới.Emđãthamkhảoýkiếnrấtnhiềungườianhlớntuổitừngkhởinghiệpthànhcông.Aicũngbảocầmchắcthualỗ.Nhưngemchịulỗ,chấpnhậnbỏramấytrămtriệuđểlàm.Emnóitiềnemđểdànhchứchẳngăncắpvaymượncủaai.Làmlờithìăn,làmlỗthìhọc.Tôibanđầuhơisửngsốtvềýđịnhliềulĩnhcủacậuemíttuổivừamớiratrường.Nhưngsauđónhìnlại,gậtgùnghĩ,ừphải.Ngườitacócâu:"Khoảngcáchgiữangudốtvàhiểubiếtngắnhơnnhiềusovớikhoảngcáchgiữahiểubiếtvàhànhđộng."Baonhiêungười

nghĩmàkhônglàm.CònTáochẳngnghĩgìnhiều,nhưnghễcóýtưởngliềnbắttayvàothựchiện.Điềunàyphảiđánghoannghênh.

Mộtngườibạndoanhnhâncủatôicũngkểvềkinhnghiệmđầutưcủaanh.Córấtnhiềucơhộitới,mỗicơhộicórấtítthờigianquyếtđịnh.Đôikhivìquánhanh,quáhấptấpmàanhquyếtđịnhđầutưsailầm.Anhmớimấtvàitrămtriệuvàomộtdựánnọ.Nhưnganhkhônghốihận.Vìlýluậncủaanhlà:Nếumườilầnmìnhquyếtlàm,thìcóthểlàtámlầnthuavàhailầnthắng.Vàcảmườilầnmìnhđềuhọcđượcđiềugìđó.Nếumỗilầncơhộiđến,mìnhlạichầnchừlưỡnglự,khônglàmgìhoặcđểthờigiantrôiquaquálâu,thìcơhộivụtđimấtchẳngbiếtbaogiờcólạilầnnữa.Đợiđếnkhicóđủthôngtinđểraquyếtđịnh,thìmìnhchỉlàmđượchailầntrongkhoảngthờigianngườikháclàmđượcmườilần.Vàchắcgìmìnhthắngđượccảhailầnđó.

Thựcsựlà,nếubạnđangdodựtrướcmộtquyếtđịnh,hãyhướngđếnlựachọnnàođemlạinhiềutrảinghiệmhơn,nhiềucâuchuyệnhơn.Dĩnhiêncầntìmhiểuthậtkỹtrướcnhữngquyếtđịnhlớn.Nhưngđừnglosợtrướctrảinghiệmmới.

Vìsao?Vìthàlàmmàthấtbạithìtacònhọcđược.Điềuđócòntốthơnchánvạnlầncănbệnhmànhiềungườimắcphảicảđời:Thiếuhụtkhảnănghànhđộng.Nghĩsaunàylậpgiađìnhcóconcái,sẽnóithếnàovớicon?Nói:Chađãtừngtheođuổiđammêcủamình,đãtừngkhởinghiệp,từngthửlàmnghềnàynghềnọ.Haylànói:Chađãtừngnghĩtớiviệclàmcáinàycáikhác,thayđổicuộcđời,nhưngmàchađãquásợhãiđểbắtđầu.Bạnchọncáchnào?

Cómộtcâunóilà:Conđườngdàinhấtlàconđườngtừcáiđầuđếnbàntay.Ýtưởngnhiềuvôkể.Nhiềungườicónhữngýtưởngrấttốt.Nhưngcórấtítngườibiếnđượcýtưởngthànhhiệnthực.Mộtngườibạncủatôitừngnói:"Khiaiđótâmsựvớitôivềýtưởngnàykhác,tôichỉbảo:Nghetuyệtlắm,hãylàmđi.Tôikhôngbảokhó,bảosẽthấtbại,haybànlùi.Cứđểhọthựchiện.Hànhđộngchứngminhtấtcả."

NhàvănTrungQuốcLỗTấncócâu:"Trênmặtđấtvốnlàmgìcóđường.Ngườitađimãithìthànhđườngthôi."Nếukhôngđithìđườngởđâumàcó.

Chonên,câukhẩuhiệucủaNikelà:Justdoit.Hãylàmđi.Làmbấtcứđiềugì.Vìtuổitrẻchỉcómộtlần.Thờigiantrôiqualàkhôngquaylại.Thayvìchầnchừ,đắnđo,sợhãi,tạisaolạikhongthửbướcrangoài,vàlàmđiềucóích.Cònnóitheochaôngtangàytrước,thìhọcđiđôivớihành.Đihọc,đọcsách,tiếpthukiếnthứclàmộtchuyện,phảihànhđộng,phảithựchành,mới

khiếnkỹnăngcủatakhálên.

Việcthiếusótnănglựchànhđộngcóthểhạnchếngườitrẻhòanhậpvàothếgiới.Màđểpháttriểnkhảnănghànhđộng,khôngcầnphảilàmgìlớnlao,mởnhàtrọhaymởcôngty.Chỉcầnbắtđầutừngbướcnhỏmột.

Hãylàmgìđó.Đừngngồiyên.

***

EMKHÔNGTỰCỨUTHÌAICỨUEM

"Kẻtựgiúpmìnhthìtrờisẽgiúpcho."

-Khuyếtdanh

Trongquyểnsáchmàtôiyêuthích,NơidòngsôngchảyquacủaNormanMaclean,cókểvềhồiứcgiađìnhcủanhàvănMỹnày.Mộtcâuchuyệncảmđộngvềtìnhcảmgiađình,tìnhanhem,tìnhyêuvớithiênnhiênchâuMỹhùngtrángvàdữdội.Nhữngconngườimạnhmẽ,dũngcảm,hòamìnhvớithiênnhiênvàchinhphụcthiênnhiên.

Sáchhaymộtcáchnhẹnhàng,phùhợpvớinhữngngườimuốntìmhiểuvềvănhóaMỹ.Nhưngđiềulàmtôinhớnhiềuhơnvềquyểnsách,làkhigấplại,tôikhôngdứtkhỏiđượccảmgiácbứtrứt,tiếcnuốivềcáichếtcủanhânvậtngườiemtrai.Nhânvậtnàylấynguyênmẫutừemtrairuộtcủachínhtácgiả.Đâylàmộtphóngviênrấtxuấtsắc.Tàinăng,cátính,ngangtàng,mạnhmẽ,vừađẹpđẽvàtinhtếnhưmộtnghệsĩ,lạiphóngkhoángoaihùngkiểunhữngconngườithờikỳkhaihoangmởcõi.

Nhưngcáikếtcủasách,cũngnhưngoàiđờithật,ngườiemtênPaulMacleanbịđánhchếtởmộtgócphốnhỏtạiChicago.Cảnhsátnghingờnguyênnhânlàvìnhữngkhoảnnợdobàibạcvàcómốiquanhệmờámvớixãhộiđen.CáichếtcủangườiemtraithânthiếtlànỗiámảnhlớnảnhhưởngsâuđậmđếncuộcđờiNormansaunày.

ĐiềukhiếntôibănkhoănlànhữngrắcrốicủaPaulđãđượcnhìnthấytừtrướcđórấtlâu.Trongsách,NormantừngkểvềviệcvàotrạitạmgiamđểbảolãnhPaulratùvìtộiuốngrượuvàquậyphá.Khiôngđềnghịgiúpđỡ,Paulcúimặtimlặng,từchốikhôngnóigìcả.HoàntoànimlặngvàchỉngẩngđầulênkhichắcrằngNormankhôngnóigìnữa.Tháiđộnàylàmtác

giảnhớđếntínhcáchcứngrắncủangườiemđãđượchìnhthànhtừbé,khibịngườichaépăncháoyếnmạch.Ôngkể:"Từngbuổisángtrôiqua,tôivàmẹtôikinhhãichứngkiếnvịmụcsưScotlandcốépđứaconnhỏcủamìnhăncháobộtyếnmạch.Chatôicũngkinhhãi,lúcđầulàvìđứaconruộtcủaôngkhôngchịudùngthứcăncủaChúa,vàsaumộtthờigianlàvìđứaconnhỏxíucủaôngtỏracứngrắnhơnông.Khivịmụcsưnổiđiênlên,đứabécúiđầutrênđĩathứcănvàchắptaynhưthểchanóđangđọckinhtrướcbữaăn.Chỉcómộtbiểuhiệnchothấynócựckỳgiậndữ:môinósưnglên.Chatôicàngpháthỏathìmóncháocàngnguộilạnh.Cuốicùngthìchatôibùngnổ."VàkhitácgiảcốlựalờiđểđềnghịgiúpđỡlúcPaulđanggặprắcrối,điềuôngđốimặtlàcáicúiđầutươngtự.

Tôicóđứaemhọ,nóitheothànhngữtiếngAnh,thìnólà"blacksheepofthefamily-chỉmộtthànhviênbấtthường,kỳquặcvàđemlạitaitiếngchogiađinh".Trongnhàaicũngbảonólàđứacótài.Từhồinhỏ,nóđãđểlộnăngkhiếuhộihọatrờichovàmọingườiđềutintưởngnósẽcómộttươnglaixánlạnkhiđitheongànhthiếtkế.Nhưngkhônghiểusaothờitrưởngthànhcủaemhọtôilàmộtthảmhọa.Nóluônrơivàocảnhthấtnghiệpvànợnần.Mỗilầnnhưvậynóđềumượntiềnhếtngườinàytớingườikháckhôngchừamộtai.Mộthôm,tôicóviệcghéquanhànó,thấytrêntườngghinhữngdòngchữtựnhắcnhởbảnthân:"Dậysớmngồithiền"-"Đọcnhiềusách,khôngchơigame"-"Giặtquầnáongaykhitắmxong"Bỗngnhiênthấytộinghiệp,hóaranócũngcóchútsuynghĩ,biếttựnhắcnhởđộngviênchínhmình.Nhưngrồihếtlầnnàytớilầnkhácchonómượntiền,tiềnthìmộtđikhôngtrởlạimàcuộcsốngcủanóthìmãichẳngthấykháhơn.Cảgiađìnhdònghọtôiđãnhiềulầntìmcáchvựcemtôidậymàvẫnthấtbại.Ngaycảngườikiênnhẫnnhấtvớinólàchútôigiờcũnglắcđầubỏmặc.

Nghĩđếnnhữngngườinhưemhọtôi,đếnemtraicủaNormanMaclean,tôitựhỏigiađìnhhaybạnbècủahọcóthểlàmđượcgì?Hầunhưlàkhônggìcả.Nhữngngườinhưvậy,tậnsâubêntronghọcựckỳyếuđuốivànhạycảm.Họkhôngmuốnđượccứu,họtừchốisựgiúpđỡ.Khicóaiđónóigìđếnhọthìhọhoặcimlặngchoquahoặcnổinóngcựcãi.Rốtcuộcconngườiluôntrưởngthànhtheocáchcủaanhta.Ngườikhác,dùthânthiếtthếnào,cũngkhómàcanthiệpđược.

Mộtngườiemkháccủatôibảorằnghồinóbịtrầmcảmvìthấttình,nóđãchìmtrongtuyệtvọngvàovũnglầycảmxúc,lẩnquẩnkhônglốithoát.Đãcónhữnglúcnórấtmuốnđượccứuthoátkhỏicáihốmànóđãsavào.Nórấtmừngvìrốtcuộccũngđãsángmắtravàtựkéomìnhlênđược.Rồinóhỏitôi:"Khôngbiếtnhữngngườinhưvậy,cókhinàohọmongmuốnđược

giúpđỡmàkhôngđược.Khôngbiếtcókhinàohọđangkêucứumàmìnhkhôngbiết.Vàkhôngbiếtliệumìnhcóthểlàmgìđểgiúpđỡhọkhông?

TrongquyểnNơidòngsôngchảyqua,tácgiảcũngtựhỏimìnhmộtcâutươngtự.Ởcuốitruyện,tácgiảkểPaulbịđánhđếnchếtbằngbángsúngvàvứtxácvàomộthẻmnhỏ.Cáichếtlàmngườichacủaôngkhôngbaogiờđivữngđượcnữa.Mộtlần,chaônghỏi:"Concónghĩlàlẽra,chađãcóthểgiúpnó?"Normantrảlờiôngcũngbằngmộtcâuhỏi:"Chacónghĩlàlẽra,conđãcóthểgiúpnó?"

Nhưngcâutrảlờicủatôilàkhông.Vớiđứaemhọcủatôi,dùcảgiađìnhđưatayracứuchonóthoátkhỏinợnầnhếtlầnnàyđếnlầnkhác,nólạingựaquenđườngcũ.VớiPaul,anhđãtừchốisựgiúpđỡngaycảkhianhcầnnónhất.Ngườitakhôngthểcứumộtngườikhôngtựcứuchínhmình.Bảnthânngườiđókhôngtựnỗlựcthìkhôngaicóthểgiúphọđược.

Nhưbaonhiêungườikháctrênđời.Mộtbạntrẻpháthiệnramìnhgaynhưngkhôngchấpnhậnbảnthânmìnhvàrơivàotrầmcảmvìmặccảmtựti.Mộtngườiđànôngmậpđến100kýmàvẫnkhônglênkếhoạchgiảmcân.Mộtcôgáiyêungườiđànôngđãcógiađình,rồicóconvớianhta,bịanhtachửirủađốixửthậmtệmàvẫnkhôngtừbỏ.Mộtcậubékhépkínimlặngmảimêcáđộbóngđá,chánnảnkhilàmviệcvàlườibiếngkhôngmuốnlaođộng.Trongquátrìnhtưvấnhướngnghiệp,cókhôngíttrườnghợpngườinhàcủahọnhờtôigiúpđỡ,tưvấn.Nhưngtôiluônthấyrằng:Rấtkhóđểgiúpnếungườiđượcgiúpkhôngchịuhợptác.Chỉmìnhmớicứuđượcmình.1

Điềumàhọthiếulànắmthếchủdộngđểthayđổicuộcđời.Đốivớitôi,nguyêntắcthànhcôngđếntừmộtđiềucơbản:sốngtrongthếchủđộng.Cầngìthìlêntiếng.Muốngìthìđấutranh.Kiếnthứcdohọctập.Thànhtựunhờlaođộng.Chẳngcócáigìởtrênđờinàytựnhiênmàcó.Chủđộnglèoláithìmớicócơmayđưaconthuyềncuộcđờicậpbếnbờmơước.Dùsónggió,dôngbãoxảyratrênhảitrìnhvạndặm,cógiữvữngbánhlái,cầmchắctaychèothìmớiđếnđượcđấtliền.Sốngmàkhôngviếttựcứulấymình,sốngthụđộngbuôngthả,thìcũnggiốngnhưmộtconbètrêndòngnướclớn,đểmặcsónggióxôđâutrôiđó,đượcchănghaychớ,rồisẽmệtnhoàivìdôngbãocuộcđời.

Cáchsốngthụđộngcónhiềubiểuhiện.Nhưmộttrườnghợpmàtôitừnghỗtrợlàmộtkiể.Khuyếnkhíchlàđượcsáchthilúcđọclúckhông.Hướngdẫnxongcũngkhôngbiếtnóilờicảmơn.Biếttôicórấtnhiềusáchmàkhông

mởlờimượn.Khôngbaogiờchủđộngtròchuyệncậpnhậttìnhhình.Đợikhinàotôihỏithămmớilêntiếng.Nếutôikhônghỏicũngkhôngbiếtlàemấyđanggặpkhókhănđểtìmcáchgiúpđỡ.

Nguồnlựctrongđờikhôngthiếu.Ngườitốtởđờirấtnhiều.Khônglêntiếngchẳngaibiếtmàgiúp.Chẳngxuốngnướcthìkhôngthểbiếtbơi.Sốngthụđộngthìchẳngkhácgìđờicâycỏ.Nhưthếkhácnàotựđàohốchônmình.Sốngởthếchủđộnglàchủđộnghọctập,chủđộnghỏihan,chủđộnggiúpđỡngườikhác,chủđộnggợiýngườikhácgiúpđỡmình,chủđộngcứugiúpmình.Chứemkhôngcứumìnhthìaicứuđượcem.

***

TÌMKIẾMBỘLẠCCỦABẠN

"Rốtcuộcthìconngườilàtấtcảnhữnggìbạncó,họsẽlàphầnđemlạisựmãnnguyệnlớnnhấtchocuộcđờibạn."

-ChristineHassler

"Emthấymìnhnhưngườicủahànhtinhkhácvậychịạ!"Embắtđầucâuchuyệnvớitôinhưthế.

"Emthấymìnhkhônghềgiốngnhữngngườixungquanh.Bạnhọccùngthờivớiemgiờkhôngthểtròchuyệnđượcnữavìtụinócónhữngmốiquantâmquákhác,thờitrangmỹphẩmnamnữyêuđương.Đồngnghiệpởsởlàmthìđilàmvềrồibiabọtnhậunhẹt,khôngthíchcôngviệccủamìnhnhưngvẫncốởlạivìkhôngbiếtlàmgìkhác,hằngngàylêđếnsởlàmnhưnhữngcáixácbiếtđi."

"Ởlớpđàotạolãnhđạoemđanghọctoànnhữngngườigiỏi,nhưngcũngchỉnóichuyệnlậpnghiệp,chuyệnkinhdoanhlợinhuận.Muốnnóichuyệnvănhóa,giátrịsốngliềnbịgạtđi,bảocứphảilokinhtếtrướcđã.Giađìnhthìthấyemcócôngviệclươngcao,ổnđịnh,còncógìđểmàphànnàn."

Embảonhữnglúcmọingườicóchuyệnthìthườngtìmđếnemđểnhờkhuyênnhủ.Cònkhiemcầnthìchẳngcóai.Muốnnói,muốnkể,màkhôngbiếtkểvớiai.Màcónóicũngchẳngthấyaihiểumình.Nênđànhimlặngvậythôi.Đôikhithấymìnhcôđơnlạcloàitrongcuộcđờinày.

Emnói:"Chịbiếtkhông,cónhữngngàymọithứbêntrongemđènén,chẳng

cóaiđểtròchuyện.Emrabờsôngngồimộtmình,tựnóichuyệnvớichínhmình,nhìnsôngnướccâycỏcholòngđỡcôđơn."

Emnói:"Emcânnhắcrấtlâumớinhắntinchochị.Đâylàlầnđầutiênemchủđộnghẹnmộtngườilạđểnóichuyện.Khônghiểuvìsaoemlạicócảmgiácthoảimáikểchochịnghecâuchuyệncủamình.Emvốnlàmộtngườirấtkhépkínvàkỹtínhtrongcácmốiquanhệ."

Tôinhìnem,thấydânglênmộtnỗiđồngcảm.Nhớnhữngngàyngồigiữamộtđámđôngnóicười,màtronglòngthấysaotrốngtrảimênhmang.Thấylạcloàinhưmộthànhtinhcôđơn,xoayxoaytrongthiênhạrộnglớn.Nhưmộttảngbăngđơnđộctrôidạttrongđạidươngbaola.

Tôinhìnem,nghĩvềnhữnggìđangdiễnra,nhớvềđiềumàmộtngườithầytôitừngnói:"Mộtthờiđạicủanhữnggiátrịbịđảolộn."Nhữngthứtầmthườnggiảitrírẻtiềnthìlạilênngôi,cònnhữngđiềuchângiátrịthìlạilặnxuốngdưới.Ngườitanhìnnhauquavẻbềngoài,chạytheovậtchất,theochủnghĩahưởngthụ,hoặcchìmđắmvàonhữngthúvuikhoáilạcthoángqua.Tựhỏicáigìđangdiễnravậy,mọingườiđanglàmgìvậy,cóvấnđềgìvớithếgiớinàyvậy.Tôiđãthấybaonhiêungườiquanhmìnhbịcuốntheocáivòngxoáydữdộiđó.Thấybấtlựcvìtiếngnóicủamìnhthìquánhỏbé.Nhiềukhichỉmuốnbỏđi,lênnúixâymộtcáichòi,sốnggiữathiênnhiêncâycỏ.

Nhưnggiờtôiđãkhôngcònmuốnbỏđinữa.Tôiđãtìmthấyđược"bộlạc"củamình.Sốngtrongmộtvòngtrònanlànhcủanhữngngườithầy,ngườibạn.Đãgặpbaonhiêungườitửtế,thấyđượcbaonhiêutấmlòngchânthành,tốtđẹptrênđời.Đãtìmthấynhữngngườicùngchiasẻgiátrịsốngcủamình.Đãxâydựngđượcmộtcộngđồngcủariêngmình.

Tôimuốnnắmlấytayemmànói,rằngemkhôngchỉcómộtmình,rằngemkhôngcôđơn.Rằngcórấtnhiềungườigiốngem,chiasẻnhữngsuynghĩnhưem.Rằnglòngtốt,sựtửtế,chânthànhvẫnhiệnhữutrêncuộcđờinày.Rằngtôiđãtìmđượcbaonhiêungườitốt,tốthơnmìnhnhiềulắm,chỉcầnmìnhlêntiếng,làhọsẵnsàngdangtayranângđỡ.Tôiđãtìmđượcngôinhàcủamình,vòngtrònnhữngngườigiốngmình.Nhữngngườinhậnravấnđềvớithếgiới,vàđangcốgắngtừngngàychungtaylàmcuộcsốngtrởnêntươisánghơn.Nênemđừngnảnchí.Cứtìmrồisẽthấy.

Nhớthờicáchđâyvàinămtrước,mộtphiênbảncủatôihướngnộivàrụtrè.Tôiítkhirangoài,đihọcđilàmvềrồiởnhà,chỉthamgianhữnghoạtđộng

thểthaođơnlẻ.Khôngcónhiềumốiquanhệ.Hạnchếtiếpxúcvớinhiềungười.Tựchomìnhlàmộtkẻđộclập,táchrờikhỏixãhộiloàingười.Luôntựtinrằngmìnhcóthểsốngmộtmình.

Nhưngmãirồitôimớinhậnrarằngconngườikhôngthể,khôngcần,vàcũngkhôngnênsốngmộtmình.Nêntôithửbướcrakhỏivòngtrònantoàncủamình.Thamgiavàohoạtđộngthểthao,cáccâulạcbộ,độinhóm.Điđếnnhữngbữagặpmặt,nhữngbữatiệc,nhữngsựkiệnchậtníchngười,nhữngchươngtrìnhtừthiệnđôngđảo.Khôngphảinơinàotôicũngtìmthấynhữngngườicùngchiasẻgiátrịsốngvớimình.Tôimuốntìmnhữngngườilịchsự,hòanhã,chânthành,quantâmtớisứckhỏe,đếnviệcsốngcânbằng,đếntrithứcvàpháttriểnbảnthân.

Rồitôiđăngkývàomộtnhómbơi.Gặpnhữngngườibạnthânthiện,cởimởvàvuivẻ.Rồitôithamgiavàomộtcâulạcbộyoga.Quantâmtớisứckhỏecảvềthểchấtvàtinhthần,lịchsự,chânthànhvàcựckỳtửtế.Rồitôigặpmộtnhómtậpghita,mộttậpthểgồmnhữngngườitựhọc,tựtìmtòi,hamhiểubiết.Ngườianhtrưởngnhómvừadạyghitavừatổchứccácbuổiđọcsáchvàxemphimtruyềncảmhứng.Rồitôithamgiavàomộtlớptậpbootcampmiễnphí.Nhữngconngườiquantâmđếnsứckhỏethểchất,vuinhộn,dễthươngvànghịchngợm.Saumỗigiờtậpmệtmuốnxỉu,nhữngngườibạntrongnhómcủatôilạitròchuyện,xemxétlại,độngviênnhaucùngtiếnbộ.Mỗikhitôiđiđâuxavề,họchàođóntôinhưngườithântronggiađình.

Vàtôithấycuộcđờicủamìnhdầndầnthayđổi.Tìmđượcniềmvui,thấyđờimìnhrộngmở,đủđầy,mãnnguyệnhơnkhiởbêncạnhnhữngngườigiốngmình.Tôitìmthấytrongnhữngcộngđồngnhưthếtìnhbạnvàsựhỗtrợ.Tôigiớithiệunhữngcộngđồnglànhmạnhđóchonhiềungườitrẻkhácnhau.Vàtôilạicócơhộigặpthêmnhiềungườibạnởđó.Nhiềuđộcgiảcủatôiđãtrởthànhbạnbètừnhữngbuổihọcyoga,bootcampchung.Tôigiớithiệunhữnggiátrịhữuíchchongườikhác.Vàtôinhậnlạiđượcrấtnhiềuđiềuquýgiáchobảnthân.Vìđơngiảngiúpngườicũnglàmộtcáchđểgiúpmình.

Ngườitrẻngàynaykhôngítngườikhépkín,ngạigiaotiếp,tiếpxúcphầnlớnvớilaptopvàđiệnthoai.Nhưngviệctìmkiếmbộlạcriêngchomìnhlàmộtđiềucầnthiết.Khisốnghòamìnhvàomọingười,cuộcsốngtrởnênthoảimái,dễdàngvàcónhiềuniềmvuihơn.Dĩnhiên,mọiđiềutrongcuộcsốngphảidobảnthânmìnhquyếtđịnh.Hầuhếtcôngviệcbạnphảitựlàm.Nhưngbộlạccủabạnsẽởđókhibạncần.Cholờikhuyên,sựnângđỡ,hỗtrợnhaucùnglớnlên.

Mỗibộlạccómộtvănhóariêng.Phầnlớntùythuộcvàongườidẫnđầu.Hãytìmkiếmbộlạccónềnvănhóa,phongcách,giátrịsốngmàbạnhướngtới.Đặcbiệtlànhữngnơiđượcdẫndắtbởinhữngngườilãnhđạocótâmcótầm,ngườimàbạnthựcsựquýmếnvàmongmuốntrởthànhtrongtươnglai.Vìbạnsẽhọcđượcrấtnhiềutừnhữngngườinhưvậy.

Tôitiếpxúcvớikhánhiềuđộinhómdànhchongườitrẻtrongquátrìnhlàmviệccủamình.Vũ,ngườibạnmàtôitừngnhắcđến,làsánglậpviêncủacâulạcbộsinhviênYourClub,hoạtđộngrấthiệuquảtạitrườngĐạihọcMởTp.HCM.Lầnđầutiêntiếpxúcvớicâulạcbộ,tôithậtsựbấtngờ.Câulạcbộđượctổchứcmộtcáchbàibản,cóbantruyềnthông,banđốingoại,banthiếtkế...vớicácphầnviệcđượcchiacụthể.Cácemsinhviênthamgiavàocâulạcbộcóthểlàmnhiềuthứkhácnhau,từthiếtkế,quảngcáo,marketing,gâyquỹ,đếntổchứcchươngtrìnhsựkiện.Cácemđượchướngdẫn,đượcthửsứcvớinhiềuhoạtđộngkhácnhau,từđóxâydựngbồiđắpkỹnăngchomìnhtrongsuốtquátrìnhhọcđạihọc.

TôibảoHương,ngườiđồngsánglậpYourClub,rằngcâulạcbộcủabạnấythấythànhviênnàocũngcóvẻcátínhcả.Emtrảlời:"Dạ,vìkhitụiemtuyểndụng,khôngtuyểnngườigiỏi,màtuyểnngườiphùhợp,tuyểnngườicócùngvănhóa,cùnggiátrịsống.Đểkhôngnhữnglàmđượcchungvớinhau,màcòncóthểchơiđược,gắnkếtvớinhauởngoàitrườnghọc.Nênnhiềubạnnhỏtrongcâulạcbộcoiđâylàgiađìnhtrongsuốtthờisinhviêncủamình."

Mộtgiađìnhlớn,cùnghọc,cùnglàm,cùnglănlộngiankhổquacácchươngtrình,vàhọcùngtrưởngthànhvớinhau.VàVũ,ngườisánglậpracâulạcbộ,cóđượcrấtnhiềuđiềuhayhokhidẫndắtnhữngngườitrẻấy.Emcóđượctìnhthân,cónhữngngườixememnhưanhlớntrongnhà,nhữngngườianhemđồngđội,sẵnsàngđộigióđộimưalàmnhiềuthứvìem,hễemcầnlàcómặt,kềvaisátcánhhỗtrợemhếtmình.Khichođinhiềuvàtasẽnhậnlạiđượckhôngít.

Cáccâulạcbộđộinhómcònlànơirấttốtđểpháttriểnnhữngkỹnăngthiếtyếuchocôngviệcsaunày:kỹnăngtổchức,kỹnănggiaotiếp,kỹnăngxửlýgiảiquyếtvấnđề.Mặtkhácnhữngngườithamgiachungđộinhómcóthểlàmạnglướiquanhệđểhỗtrợngườitrẻtìmkiếmđượcnhữngcơhộiviệclàmsaunày.

Nhữngcâulạcbộđộinhómdànhchongườitrẻkhôngphảilàít.Nhưngđểtìmmộtnơithíchhợpvớibảnthânthìkhôngphảilàdễdàng.Xãhộichúng

tavẫncònthiếunhữngcộngđồng,nhữngmôitrường,nhữngmốiliênkếtđểhỗtrợconngười.Ngườitrẻvớibaonhiêunỗiniềm,baonhiêubănkhoănkhibướcvàocuộcsống,rờixagiađình,lầnđầuvàođạihọc,haylầnđầutiếpxúcvớithếgiớicôngsở,cầnbiếtbaonhữngcộngđồnghỗtrợ.Nhưngkhihọthửbướcrabênngoàimôitrườngantoàn,thửthamgiavàocáccâulạcbộ,độinhómchongườitrẻ,thìkhôngphảiởđâucũngphùhợp.Mộtcậusinhviênnămhaiđạihọctừngchiasẻvớitôi:"EmđãthửđăngkýcáccâulạcbộtiếngAnh,kỹnăngởtrường,cáccâulạcbộcủaHộisinhviên,Đoànthanhniên,nhưngkhôngthểhòanhậpđược."Họbắtgặpquánhiềungườihiếuthắngvàtựtin,cạnhtranhđấuđáđểđilên,khoekhoangthểhiện,hoặcmảimêvàonhữnggiátrịvậtchất.Thửmộthailần,khôngtìmđâurađượcnơichomình,rồihọbuồnbã,rútvàothếgiớicôđộcnhưcũ.

Nhưngđừngvìthếmàtừbỏ.

Trongquyểnsách20something,20everything(tạmdịch:Tuổiđôimươi,lứatuổiquyếtđịnhtấtcả)củatácgiảChristineHasslercóviết:"Hãytìmnhữngngườigiốngbạn,nhữngngườinângđỡbạn,nhữngngườigiúpbạnđượclàchínhmình,vàbaoquanhcuộcsốngcủamìnhvớihọ.Tintôiđi.Họởđâuđóngoàikia."

Hãytìmkiếmbộlạccủamình.Đểemthôikhôngcònlàmộthànhtinhcôđộc.

***

TUỔITRẺĐÃQUAKHÔNGTRỞLẠIBAOGIỜ

"Khôngphảilúcnàotacũngcóthểxâydựngtươnglaichotuổitrẻcủamình.Nhưngtaluôncóthểgầydựngtuổitrẻchotươnglaimaisau."

-AnthonyBourdain

Độcgiảthânmếncủatôi,bạnđangcònđihọchayđãđilàmrồivậy?

Nếubạnđangđihọc,hãytậnhưởngkhoảngthườigianquýgiánàynhé.Nếubạnđangđilàm,cóhaikhảnăngxảyra.Mộtlàbạnđangthíchviệcmìnhlàm.Xinchúcmừngbạn,bạnthuộcthànhphầnhiếmhoicủathếgiớiđấy(trongmộtkhảosátđượctiếnhànhbởitổchứctưvấnquảnlýhiệusuấttoàncầuGallup's,cóđến70%ngườiđượcphỏngvấnchánghétcôngviệchọđanglàm).Hailàbạnđangchánviệc.Nếuvậytôicómộtlờikhuyênmiễn

phíchobạn:hãylênkếhoạchnghỉviệc,ngayvàluôn.Đờingườichẳngcóbaolâu,tạisaolạilãngphíthờigianchocôngviệcmìnhkhôngyêuthích?

Trongcuộcđờimình,tôiđãchứngkiếnkhôngbiếtbaonhiêungườisốngvậtvờ,làmviệcquangàychỉđểcóđượcmiếngăn.Bạnchorằngtôisẽủnghộchuyệnlàmviệcổnđịnhlâudàiởmộtcôngtytổchứcnàođósao?Khônghề.

Kinhnghiệmcủatôilà:Cốgắngníukéoởlạilàmcôngviệcmìnhchánghétkhôngnhữngđemlạihậuquảnặngnềvềtinhthầnchobảnthân,màcòngâytổnthấtchotổchứcmìnhđanglàmviệc.Mộtngườibạnlớntuổicủatôihiệnđanglàmgiámđốcmộtcôngtyvềtruyềnthôngchiasẻ:"Chịkhôngbaogiờlàmmộtchỗnàođóquáhainăm.Tasẽcóxuhướnglàmviệctheothóiquenvàkhôngđónggópđượcýtưởnggìmớivàocôngviệcnữa.Mặtkhác,tâmlýchánviệcmàcứránglàmkhônghềđemlạiđượcđiềugìtốtđẹp.Nóvừamấtthờigiancủabảnthân,vừagâylãngphíchocôngty.Nhờthayđổicôngviệcmộtcáchchủđộngmàchịcónhiềukinhnghiệmởnhữngmôitrườngkhácnhau,giatăngkhảnăngcạnhtranhcủabảnthântrênthịtrườnglaođộng."Lờikhuyênnàyđặcbiệtcógiátrịđốivớinhữngngànhnghềđòihỏisựsángtạocaotrongcôngviệc.

Khilàmcôngtáchướngnghiệp,tôinhậnthấymộtđiềurằngngườitrẻngàynaykhônghềthiếunănglực.Rấtnhiềungườicókỹnăngtốt,sẵnsàngdồnhếttâmhuyết,nhiệttìnhvàocôngviệc.Nhưngđiềukhácbiệtsovớithếhệtrướclànhiềungườitrẻhiệnnaykhôngmuốnlàmđilàmlạimộtviệcsuốtđời.Họkhôngmuốnbóbuộcbảnthânvàomỗichuyệncơmáogạotiền,đủănđủmặc.Họkhôngmuốnvùidậpđammêvìcôngcuộcmưusinh,hayhysinhướcmơchỉđểkiếmsốngnhưchaôngngàytrước.Hầuhếtnhữngngườitrẻtôigặpđềubănkhoănmuốnlàmnhữngđiềucóýnghĩa,muốnđónggópsứcmìnhchocộngđồng.Nhiềungườitrongsốhọnhậnthấytìnhtrạngxãhộihiệnthờivớinhữngvấnđềcủanó,vàtrăntrởtìmcáchthayđổi.

Mộtxuhướngkháccủanhữngngườitrẻsaumộtthờigianlàmviệclàmongmuốnrờibỏvănphòng.Họnhậnthấysựnhàmchánxoayvòngmệtmỏicủaviệclàmgòbótheogiờgiấccốđịnh.Họkhôngcóthờigianlàmviệcmìnhthích,khôngcóthờigianđầutưpháttriểnchotươnglai,hayđónggópchoxãhội.Ngườitrẻngàynaymuốntìmkiếmchomìnhlốithoátkhác.

Họmuốnkhámphá,muốntrảinghiệm,muốnlàmcuộcsốngcủamìnhtrànđầyhơn.Họmuốnrađi,muốntìmhiểuthếgiớivàtìmhiểuchínhmình.Họmuốnlàmviệctrongkhônggianmở,trongmôitrườngsángtạo,muốnrờibỏ

vănphòngchậtchội,quayvềvớithiênnhiên.Mộtsốngườilựachọnviệcdạyhọcchotrẻem,làmviệctrongcáctrangtrại,hoặclàmđầubếp,họasĩ,mởtiệmbánh,thiếtkếquầnáo,tựlàmmỹphẩmtạinhà.Họmuốnlàmviệcliênquanđếnnôngnghiệp,giáodục,nghệthuật,từthiện...Họmuốnnhữngcôngviệcvừacóýnghĩavớibảnthân,vừađemlạigiátrịchoxãhội.

Đốivớitôi,đólànhữngdịchchuyểntíchcực.

Nhiềungườichấpnhậnsốngvớimộtcôngviệcsuốtcảđời,điềuđókhôngcógìsainếunhưhọthấyhạnhphúcmãnnguyện.Nhưngnếubạnkhônghàilòngvớicôngviệchiệntại,muốnchuyểnhướngsựnghiệp,theođuổimộtconđườngkhác,thìhãybắtđầuthayđổi.Hãylậpkếhoạchchocúnhảycuộcđời,tìmcáchsốngvớiđammêcủamình.

AnhNgôTrầnHảiAn(biệtdanhQuỷCốcTử),mộttrongnhữngngườiđidulịchbụilãoluyệnhơn13nămkinhnghiệm,từngchiasẻvớitôivề"cúnhảyđammê"củaanh.Anhtừngthựchiệnnhữngchuyếnđiđếnnhữngnơihiểmtrở,địađầutổquốc,khaiphánhữngđịadanhmớitrênbảnđồ"phượt"ViệtNam,nhưPhaLuông,ThổChu,ĐiệpSơn,HònMóngTayPhúQuốc...Anhcũngtổchứcnhiềuchuyếnđidulịchbụichonhữngngườitrẻđammêdulịch.Ítaibiếtrằngkhởiđầusựnghiệp,anhlàmộtnhânviênkinhdoanh.Nhưngbằngtìnhyêudulịchbụi,anhđãtậndụngmọithờigianđểtraudồikỹnăng,kinhnghiệmcủamìnhquanhữngchuyếnđi.Hiệntại,anhlàmộtphóngviênảnhcótiếng,mộtngườiquảngbádulịch,vàlàmộttrongnhững"phượtthủ"cóảnhhưởnglớntronggiớidulịchbụiViệtNam.

Mộtngườibạnkháccủatôi,anhĐặngTrầnLêVũ,từnglàmchuyêngiađàotạo,chuyênviênmarketing,copywriterchonhữngtậpđoànlớncủanướcngoài.Nhưnganhkhôngthựcsựthấyphùhợpvớimôitrườngcôngsở.Anhtựhọcđànghita,từtừbiếnsởthíchnàythànhnguồnthunhậpchínhcủamình.Hiệntạianhđangcócáclớpdạyđànvớirấtnhiềuhọcviêntheohọc,mởkhóahọctrựctuyếnvềđànghita,dạylớp"đànkểchuyện"ởtổhợpgiáodụcToaTàu,vàrasáchhướngdẫncáchtựhọcđàn.Vớiviệclàmtựdonhưvậy,anhcòncóthờigianđểthựchiệncôngviệctưvấnđàotạochongườitrẻ,hướngdẫnmộtcâulạcbộđọcsách,vàđiềuhànhquáncàphêriêngcủamình.

Nhiềungườibạnkháchayhỏitôilàmthếnàođểcóthểchuyểntừcôngviệclàmđểkiếmsốngsangviệcmìnhyêuthích.Thếnàomàtừmộtngườilàmchuyênngànhngoạithương,tôilạicóthểchuyểnsanglàmtácgiả,làmngườiviết,bloggerdulịch,sốngvớiđammêcủamình.

Chuẩnbịcúnhảykhôngphảilàviệcdễdàng.Bạnphảithứckhuyadậysớm,rènluyệnbấtkểngàylễhaycuốituần.Bạnphảilàmviệctrongkhingườikhácđangngủ.Bạnphảidành200%nănglượngchocôngviệcvàcuộcsống.Nhưngnhữngnỗlựccủabạnsẽđượctưởngthưởng.

Vậycầnchuẩnbịgìtrướckhichuyểnhướngđểsốngvớicuộcđờimàbạnmơước?

1.Màigiũakhảnăng

Tronglúcbạncònlàmviệctoànthờigian,hãytựrènluyệnkỹnăng,tíchlũykiếnthức,tạonềntảngchocúnhảyđổiđời.

AlbertEinsteinđãdànhthờigianngoàigiờlàmviệcđểnghiêncứuvềvậtlývàtoánhọctrongsuốtsáunămtrời,vớivịtrínhânviênkiểmtrabằngsángchếtạiVănphòngsởhữutrítuệởBern-ThụySỹ,trướckhicôngbốthuyếttươngđốichocảthếgiới.JuliaChildlàmộtngườiđánhmáy,mộtnhânviêncủaCIA,rồithamgiacáckhóahọcnấuănvàhọchỏitừnhữngđầubếpchuyênnghiệp,trướckhitrởthànhmộttrongnhữngđầubếpnổitiếngnhấtnướcMỹ,đượclànguyênmẫuchobộphimJulie&Julia.KhaledHosseiniviếttiểuthuyếtsaunhữnggiờlàmviệcmệtmỏitạibệnhviện,vàchỉchuyểnsanglàmnhàvănkhiđãxuấtbảnthànhcôngtácphẩmNgườiđuadiều,saumườinămhànhnghềbácsĩ.AndreaBocellilàmluậtsưvàobanngàyvàđihátởquánrượumỗiđêmtrướckhitrởthànhcasĩoperahàngđầuthếgiới.Khôngcóvĩnhânnàotrênđờimàkhôngtrưởngthànhtừnhữnggiờluyệntậpmướtmảimồhôi.

Vậyhãytậndụngthờigianđểrènluyệnnhữngkỹnăngcầnthiết,chuẩnbịchothayđổisắptới.

2.Chuẩnbịtàichính

Khôngthểlàmviệcmìnhthíchvớimộtcáibụngrỗng.Bạncầncómộtkếhoạchtàichínhrõràng,nguồnlựcvữngvàngtrướckhinhảysanglàmđiềumìnhthích.Hãytiếtkiệmhếtmứctrongkhilàmviệctoànthờigian.Chuẩnbịchomìnhmộtngânsách,nguồnthunhậphoặcsổtiếtkiệm.Ítnhấthãychuẩnbịđủmộtnămsinhhoạtphí,trướckhinộpđơnnghỉviệcvàtheođuổidựđịnhmớicủabạn.

Bạnđịnhnghỉviệcđểlậpcôngtyriêng,khôngthểxinbốmẹtiềnănsáng.

Bạnmuốnchuyểnsángtheođuổiconđườngnghệthuật,khôngthểmượbạnbètiềncàphê.Bạnkhátkhaođivòngquanhthếgiới,khôngthểvaymượnônganhtiềnmuachiếcbalô.Đểchoướcmơthànhhiệnthực,phảicósựchuẩnbịkỹlưỡngvềtàichính.

3.Mạnglướihỗtrợ

Điềukhôngthểthiếukhitheođuổiđammêlàsựhỗtrợcủanhữngngườixungquanh.Hãychiasẻvớigiađình,bạnbè,ngườiquen...đểtranhthủsựủnghộcủahọ.Vớinhữngđộngviênvàđiểmtựatinhthầncủangườithân,bạnsẽkhôngcảmthấyđơnđộctrênconđườngcủamình.Mặtkhác,hãymởrộngvòngtrònquanhệ,tìmkiếmcộngđồng,pháttriểnmạnglưới,baoquanhbảnthânnhữngconngườicùngchíhướng.Bạnsẽcóthêmnhiềunănglượngvàýtưởngđểhiệnthựchóađammêcủamình.

4.Kỷluậtlàmviệc

Khôngítngườitrẻmongmuốnrờibỏvănphòngvàchuyểnsanglàmchủ,hoặclàmviệctựdo.Nhưngngườixưađãnói,ởđờicáigìcũngcónhấtlợinhấthại,nhấttrườngnhấtđoản.Thửtháchlớnnhấtđốivớinhữngngườitựlàmlàphảilàmchủđượcchínhmình,quảnlýthờigianthậttốt,kỷluậtcánhânchặtchẽ.

Làmviệckhôngcósếp,khôngcóđồngnghiệp,khôngcóaiquảnlý,vừasướngmàcũngvừakhổ.Làmchậm,làmsai,chẳngailamắng,chẳngaichỉdạy,chỉcókháchhànglặnglẽbỏđi.Nêndùbạnlàmgìđinữa,hãyvạchravàtuânthủthờigianlàmviệc,thiếtlậpưutiêncôngviệc,lêndanhsáchnhữngviệccầnlàmvànỗlựchoànthành.

5.Kếhoạchphòngbị

Hãytínhtoánmộtkếhoạchdựtrù.Giảsửmọiviệckhôngxảyranhưtadựđịnh,giảsửtasailầm,giảsửkhảnăngcủatachưađủchocúnhảđổiđời,giảsửtamấthếttoànbộnguồnvốn...thìtasẽlàmthếnào?Hãyhyvọngmộtkếtquảtươiđẹpnhưngcũngđừngquênchuẩnbịchotìnhhuốngxấunhất.

TuổitrẻphươngTâythườngcóxuhướngxôngphakhámphá,tìmkiếmnhữngtrảinghiệmngoàitrườnghọcvàvănphòngkhiếncuộcsốngtrànđầymàusắc.MộtcôbạnngườiArgentinatừngkểchotôinghenhữngtrải

nghiệmđángghentị,nhưlàmphụcvụtrêntàuviễndương,vắtsữabòtrongnôngtrạihữucơởÚc,lặncùngcámậptrắngởNamPhi,đibộsuốtconđườngmònAppalachiandài3.500kmởMỹ.NhưngnhữngngườinhưcôlạithiếunhữngkinhnghiệmcóthểđểvàoCV,đểgâydựngsựnghiệp.Đếntuổibamươi,côvẫnđangbănkhoănkhôngbiếtmìnhnênpháttriểntheohướngnàovìhầuhếtcáckinhnghiệmlàmviệccủacôrảirácquanhiềulĩnhvực,thườnglàcôngviệcbánthờigianvàkhôngđòihỏikỹnăngchuyênmôn.

CònđaphầnngườitrẻViệtNamhiệnnaythìlạichúýquánhiềuvàohọchành,vàosựnghiệp.Cuộcsốnghầunhưchỉbiếtđếncôngviệc,khôngbiếtđếncáctrảinghiệmkhác,đếnnhữngđiềukháccầnthiếttrongcuộcsốngnhưâmnhạc,khiêuvũ,cácmônthểthao,dãngoại,leonúi...Ngaycảkỹnăngsốngcònnhưbơilộikhôngphảingườitrẻnàocũngbiết,đừngnóiđếnnhữngtrảinghiệmđặcbiệtthửtháchkhảnăngchịuđựngcủabảnthân,khiếnconngườibướcrakhỏivùngantoàncủamìnhvàlàmcuộcsốngthêmphongphú.ĐiềumàgiớitrẻViệtNamnênlàmlàcânbằnggiữanhữngtrảinghiệmlàmgiàucuộcsống,vànhữngkinhnghiệmcóthểđónggópvàosựpháttriểndàihạnchonghềnghiệp(nóicáchkháclànhữngđiềucóthểliệtkêtrongCV).

Khôngaitrênđờicóhailầntuổitrẻ.Trongkhinhiềungườitrongtuổitrẻlạclốimấtphươnghướng,lãngphíthờigian,thìhọkhôngbiếtrằngnhữnggìhọđanglàmhaykhônglàmhômnaysẽảnhhưởngrấtnhiềutrongcảcuộcđờicònlại.Qua30hay40tuổi,côngviệccuộcsốngcủahầuhếtmọingườiđãổnđịnh,khóhọcthêmlàmthêmđượcgì,vàcuộcsốngítcónhữngthayđổitolớn.

Cóthểbâygiờbạnkhôngnhậnra,nhưngtuổiđôimươilàtuổitạotiềnđề.Đâylàkhoảngthờigianmàbạnxâydựng,gieotrồng,chứkhôngphảilàthờigiannghỉngơithụhưởng.Hãytậndụngkhoảngthờigiannàyđểhọchỏi,bướcđi,làmthậtnhiềuthứ.Hãyđọcnhiềuhơn,lănlộnnhiềuhơn,thựchànhnhiềuhơn.Chuẩnbịkiếnthức,kỹnăng,mạnglướihỗtrợchotươnglai.Kỹnăngnếukhôngđượchọctrongthờitrẻ,thìsaunàymôitrườngổnđịnhítvachạmrấtkhóđểhọclạiđược.

Tuổitrẻđãquasẽkhôngbaogiờtrởlại,hãysốngnhưthểtachỉcònlạimộtngàyđểsống.

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com