వరం�గల్ జిల్లా�ఇక్క�డికి గెం�తు: పేజీకి సం�బం�ధిం�చిన లిం�క్కలు , వెతుక్క

  ?వరం�గల్ఆం�ధ్ర� ప్ర�దేశ్  • భారతుదేశం�

 వరం�గల్ 

అక్షాం�శరేఖాం�శాలు�: 18 , 79.58

కాల్లా�శ� భాప్రా� కా (గ్రీ! . కా +5:30 )

విస్తీ�రం�� 12,846 కి.మీ² (4,960 చ.మై)

ము�ఖ్య� పట్ట�ణము� వర�గల్

ప్రాం� �తం� తెలు�గాణ

జనాభా• జనసాం�ద్ర.తు• మగ• ఆండ• అక్షరాసం4తు

శాతు�• మగ• ఆండ

35,22,644 (2011)

• 274/కి.మీ² (710/చ.మై)

• 1766257

• 1756387

• 58.41(2001)

• 70.01

• 46.54

వరం�గల్ (వర�గలు6 , పూర8మ ఓరగలు6 ,ఏక్కశిలా నగరమ) ద్రక్షిణ భారతు దేశంమ లోని ఆం�ధ్ర� ప్ర�దేశ్ రాష్త్రంBC� లో ఒక్క జిలా6 . ఇది రాష్త్రంGC రాజధాని అగ హైద్రరాబాద్రనక్క ఉతుLర దిశంలో 157 కి.మి

ద్రNర�లో ఉనOది. వర�గల్ జిలా6 క్క మఖ్య4 ప్రట్టGణ� - వర�గల్. కాక్కతీయ విశం8విద్యా4లుయమ కాక్కతీయ మెడిక్కల్ కాలేజి , నేష్త్రంనల్ ఇన్ స్టిGట్టN4ట్ ఆంఫ్ టెకాOలుజీ (పూర8పు రీజినల్ ఇ�జనీరిం�గ్

కాలేజ్), కాక్కతీయ ఇనిdeట్టN4ట్ ఆంఫ్ టెకాOలుజీ అ�డ్ సైన్సెdస్,కాక్కతీయ ప్ర�భుతు8 డిగ్రీ! క్కళాశాలు

మొద్రలైన ప్ర�మఖ్య విద్యా4 సం�సంnలు వర�గలు6 లో ఉన్నాOయి.

విషయ సూ&చిక 1 జిలా6 చరింతుq 2 భౌగోళిక్క సం8రNప్ర�

o 2.1 వాతావరణ� 3 ఆంరింwక్క స్టిnతి గతులు 4 డివిజన6 లేద్యా మ�డలాలు , నియోజక్క వరాz లు 5 రవాణా వ8వసంn

o 5.1 రైలు o 5.2 రోడ~

6 జన్నాభా లెక్క�లు 7 సం�సం��తి

o 7.1 ప్ర�డగలు 8 ప్రశంప్రక్ష్యా4ద్రలు

9 విద్యా4సం�సంnలు 10 ఆంక్కర�ణలు 11 క్రీ�డలు 12 ప్ర�మఖ్యవ4క్క� లు 13 బంయటి లిం�క్కలు 14 వనరలు 15 మNలాలు 16 ప్ర�భుతు8� 17 చNడవలుస్టిన ప్ర�దేశాలు

o 17.1 రాజక్రీయ� o 17.2 ప్రడమర వర�గల్ o 17.3 తుNర� వర�గల్

18 మNలాలు

19 బంయటి లిం�క్కలు

జిల్లా� చరితం+

11 వ శంతాబా� నికి చెం�దిన ప్రార��న్నాధ్రని విగ!హం� (ఆం�ధ్ర�ప్ర�దేశ్ రాష్త్రంGC మN4జియ�)

క్రీ�.శం. 12 - 14 శంతాబా� లులో ప్రరింప్రాలిం�చిన కాక్కతీయలు రాజ్యా4నికి వర�గల్ రాజధాని. కాక్కతీయలు నిరిం��చిన ఎన్నోO క్కట్టGడాలు జిలా6 లో ఉన్నాOయి. న్నాలుగ వైపులా శిలా ద్యా8రాలు క్కలింగిన పెద్ర� కోట్ట

(వర�గల్ కోట్ట ), సం8య�భుN దేవాలుయమ, రామప్ర� దేవాలుయమ మొద్రలైనవి వీటిలో కొనిO.

కాక్కతీయలు ప్రాలున్నా ద్రక్షతు గరిం�చి ఇట్టలీ యాతిqక్కడ మారో�పోలో తున రచనలులో రాసాండ. కాక్కతీయలులో ప్ర�మఖ్య ప్రాలుక్కలు గణప్రతిదేవ చక్క�వరిం� , రద్ర.మ దేవి , ప్ర�తాప్రరద్ర. డ.

14 వ శంతాబం��లో ఢిలీ6 తుగ6క్ సంలాL నలు చేతిలో ఓడిపోవడ�తో కాక్కతీయలు ప్రరింప్రాలున

అ�తుమయి�ది. తురవాతు అది మసంనNరిం న్నాయక్కలు , రేచెంర6 న్నాయక్కలు , బంహంమనీ

సంలాL నలు, గోల్కొం��డన ప్రాలిం�చిన ద్రక్క�న సంలాL నలు ప్రాలున లోకి వచి¢�ది. మొగలు చక్క�వరిం� ఔర�గజేబం గోల్కొం��డన 1687 లో ఆంక్క�మి�చినపుడ అది మొగలు సాంమా¥ జ4�లో భాగమయి�ది.

తురవాతు 1724 లో ఈ సాంమా¥ జ4� లోని ద్రక్షిణ ప్రా� �తు� విడివడి హైద్రరాబాద్ర రాజ4�

ఏర�డినపుడ వర�గలు6 ఆం రాజ4�లో భాగమై�ది. 1948 లో వర�గలు6 తో సంహా హైద్రరాబాద్ర భారతు దేశం�లో క్కలింస్టి పోయి�ది. 1956 లో భాషా ప్ర�యక్క� రాషాG Cలు ఏరా�ట్టలో భాగ�గా

హైద్రరాబాద్ర రాష్త్రంGC�, ఆం�ధ్ర� రాష్త్రంGC�తో క్కలింస్టి ఆం�ధ్ర� ప్ర�దేశ్ ఏర�డి�ది.

పురావసంL శాఖ్యవార ఈ మధ్ర4కాలు�లో చారింతాq తు�క్క క్కట్టGడ� అయిన వేయి సంL�భుమలు

దేవాలుయానిO మరమతుL చేయడానికి పూనకొన్నాOర. అయితే వార జరింపిన తుqవ8కాలులో ఒక్క

విసం�య� చెం�దే విష్త్రంయ� బంయట్టప్రడినది. ఉతుLర� దిక్క�గా ఉనO ఆంలుయ� కి��ద్ర ఒక్క నీటితొ

ని�డిన బావి బంయట్టప్రడినది. ఉప్రరింతులు� న�డి సంమార 3-4 మీట్టర6 లోతున ఈ బావి ఉ�ది.

అ�తేకాక్క�డా క్కట్టGడ� కి��ద్ర అనగా పున్నాది కి��ద్ర మొతుL� ఇసంక్కతో ఉ�డడ� మరొక్క విష్త్రంయ�.

ఆంకాలు� న్నాటి సాం�కేతిక్క ప్రరింజ్యా° న్నానికి నిద్రర�న�. ఇలా పున్నాది కి��ద్ర మొతుL� ఇసంక్కతో క్కట్టGడానికి

భుNక్క�ప్రాలున�డి రక్షి�చడానికి అని కొ�తుమ�ది శాసం±జ్ఞు° లు అభిప్రా� య�. ఈ విష్త్రంయ� మీద్ర

పురావసంL శాఖ్య ఇ�కా తున ప్రరింశోధ్రన కొనసాంగిసంL �ది.

పీపుల్d వార్ గN! పు , (ప్ర�సంL తు మావోయిసంG లు)క్క వర�గలు6 జిలా6 ఒక్కపు�డ గటిG సాంn వర�.

వర�గలు6 ఆం�ధ్ర� ప్ర�దేశ్ లోకెలా6 ఐద్రవ అతి పెద్ర� నగరమ. రెవినN4 డివిజన6 (5): వర�గల్, మహంబంNబాబాద్,మలుగ,జనగా�,నరd�పేట్ట.

లోక్ సంభు సాంn న్నాలు (2): వర�గల్, మహంబంNబాబాద్ శాసంనసంభు సాంn న్నాలు (14): వర�గల్ (తుNర�), వర�గల్ (ప్రశి¢మ), మహంబంNబాబాద్,

స్టేGష్త్రంన్ ఘనపూర్ , మలుగ, ప్రరకాలు , వరwనOపేట్ట, డోరOక్కల్, ప్రాలుక్కరిం�, నరd�పేట్ట,

భుNప్రాలుప్రలిం6 , జనగా�. [1]

మహంబంNబాబాద్ , నరd�పేట్ట, ప్రరకాలు, భుNప్రాలుప్రలిం6 ప్ర�చాయతీలున మనిస్టిప్రాలింటీలుగా మారా¢లుని ప్ర�తిప్రాది�చార.

భౌగోళిక సూ/రం&ప�

వర�గల్ జిలా6 12,846 చ.కి.మీ.లులో వా4పి�చి 32,31,174 (2001 లెక్క�లు) జన్నాభా క్కలింగి ఉ�ది.

బొగz మరింయ గా! నైట్ట గనలుక్క (నలుపు, బ్రౌÃ న రకాలు) జిలా6 ప్రా� మఖ్య4తు చెం�ది�ది. వరిం, మిరప్ర,

ప్రతిL మరింయ పొగాక్క ప్ర�ట్టలు విరింవిగా ప్ర�డతాయి.

వాతావరంణ�

గాలింలోని తేమశాతు� సంగ� మాతుqమే ఉ�డే తెలుగణా భుNభాగ�లో ఉనO కారణ�గా వర�గల్

వాతావరణ� వేడివాతావరణ� క్కలింగి ఉ�ట్ట�ది. మార్¢ మాసం�లో ఆంర�భు� అయ్యే4 వేసంవి కాలు�

మే మాసాంనికి 42 °(108 ° ఫారెన్ హీట్ ) సెం�టీగ్రే!డలు శిఖ్యరాగ!� చేరక్క�ట్ట�ది. జూన్

మాసాంనిక్క�తా ఆంర�భు� అయ్యే4 వరా� లు సెంపేGమÍర్ వరక్క క్కరసంL �టాయి. వర�ప్రాతు� 22

మిలీ6మీట్టర6 (22 అ�గళాలు)వరక్క క్కరసంL �ది. నవ�బంర్ మాసం� న�డి మ�చక్కరవని తేమలేని

సం8లు�మైన శీతాకాలు� ఆంర�భు� అయి ఫిబంÃవరిం మాసం� ఆంర�భు� వరక్క ఉ�ట్ట�ది. శీతాకాలు�

సంరసంరిం ఉష్ణోÒ గ!తు 22-23 ° సెం�టీగ్రే!డలు (72-73 ఫారెన్ హీట్ )వరక్క ఉ�ట్ట�ది. వర�గల్ జిలా6

సం�ద్రర�న్నానికి ఇది తుగిన సంమయ�. వర�గల్ జిలా6 సంమద్ర.మటాG నికి 302 మీట్టర6 (990

అడగలు)ఎతుL లో ఉ�ట్ట�ది. భారతుదేశం�లోని భుNప్రర4వేష్టిGతు జిలా6 లులో ఇది ఒక్కటి. అలాగ్రే

అట్టవీ ప్రా� �తు� అధింక్క�గా ఉనO జిలా6 లులో క్కNడా ఇది ఒక్కటి.

ఆరి3క స్థి5తి గతం�లు�

వర�గల్ ఆంరింwక్క�గా వ4వసాంయ� మీద్ర ఆంధాప్రడి ఉ�ది. వర�గల్ సంమీప్ర�లో దేశాయిపేట్ట వద్ర� ఉనO ఎనమామలు గా! మ� వర�గల్ జిలా6 ధాన4పు వాణిజ4 కే�ద్ర.�గా ఉ�ది. ఈ ప్రా� �తు� బియ4పు

వా4ప్రారానికి ప్ర�ధాన కే�ద్ర.�. ప్రా� �తీయ అవసంరాలుక్క మరింయ వెలుప్రలిం వాణిజ్యా4నికి అవసంరమైన

బియ4� వా4ప్రార� ఇక్క�డ ప్ర�ధాన�గా జరగతు�ది. 1990 వరక్క ఈ ప్రా� �తు�లో ప్రతిL ఉతు�తిL ప్ర�ధాన�గా జరింగి�ది. ఇటీవలిం కాలు�లో ప్రతిL ఉతు�తిLలో సంమసం4లు ఎద్రరైయా4యి. ఈ జిలా6 లో

1997-1998 మద్ర4 ప్రతిLరైతులు ఆంతు�హంతు4లు అతు4ధింక్క�గా నమోద్ర అయా4యి. ప్ర�సంn తు ప్ర�భుతు8� ఈ జిలా6 లో ప్రరింశం×మలుక్క మఖ్య4తు8� ఇవ8డ�లో శం×ద్రwవహిం�చ లేద్ర. నిజ్యా� కాలు� న�డి

సాంగతునO కొనిO ప్రరింశం×మలు మాతుqమే ఉన్నాOయి. అజ� జ్యాహిం కో6 త్ మిలు6 మNతుప్రడి�ది. జిలా6 లో

చినOతురహా ప్రరింశం×మలు మాతుq� నడసంL న్నాOయి. రె�డవ సాంn యి నగరాలు సాం�కేతిక్క ర�గ�లో

జరగతునO విప్ర6వాతు�క్క ఫలాలుని అ�ద్రనే ప్ర�యతుO�గా సాంఫ్Û వేర్ టెకాOలుజీ ప్రార్�Ü ఆంఫ్ ఇ�డియా (ఎస్ టి పి ఐ)వర�గల్ జిలా6 లో నేష్త్రంనల్ ఇనిdeట్టN4ట్ ఆంఫ్ టెకాOలుజీ సాంn పి�చాలుని

అనక్క�ట్టన్నాOర. చక్క�ని ప్ర�యాణ వసంతులు, న్నాణ4మైన విద్యా4సం�సంnలు న�డి విద్యా4భా4సం�

చేసంL నO విద్యా4రw లు, మ�చి భువనవసంతులు, తుక్క�వగా ఉనO వాహంన్నాలు రద్దీ� మరింయ హైద్రరాబాద్రక్క అ�ద్రబంట్ట ద్రNర�లో ఉనO కారణ�గా మెద్రక్ ఇ�ద్రక్క తుగి ఉనOది. విదేశాలులో

స్టిnరప్రడిన ప్ర�వాసంభారతీయలు న�డి ఈ జిలా6 క్క విదేశీ పెట్టG బండలు అ�ద్రతున్నాOయి.

డివిజన్లు�� లేదా ము�డల్లాలు�, నియోజక వర్గా? లు�

భౌగోళిక్క�గా వర�గల్ జిలా6 న 51 రెవినN4 మ�డలుమలుగా విభుజి�చిన్నార. [2]

సూ�ఖ్య�

పేరం� సూ�ఖ్య�

పేరం� సూ�ఖ్య�

పేరం�

1 చేరా4లు 18 తొరNÞ ర్ 35 ద్రగ్గొంz �డి2 మద్రN� ర్ 19 న్సెలిం6క్కద్రర 36 గ్రీసంకొ�డ

3 నరె�ట్టG 20నరింd�హంàలుపేట్ట 37 ఆంతు�క్కNర

4బంచ¢నOపేట్ట 21 మరింపెడ 38 శాయ�పేట్ట

5 జనగా� 22 డోరOక్కలు6 39 ప్రరకాలు

6లిం�గాలు ఘన్నా పూ ర్

23 క్కరవి 40 రేగ్గొం�డ

7రఘన్నాథప్రలిం6 24

మహంబంNబాబాద్ 41

మొగళ్ళãప్రలిం6

8స్టేGష్త్రంన్ ఘన్నా పూ ర్

25 కేసంమద్ర.� 42 చిటా4లు

9 ధ్రర�సాంగర్ 26 న్సెకొ��డ 43 భుNప్రాలుప్రలిం610 హంసంన్ ప్రరిం� 27 గNడNర 44 ఘనపూర్

11హంనమకొ�డ 28 కొతుLగNడెం� 45 మలుగ

12 వరwనOపేట్ట 29 ఖాన్నాపూర్ 46వె�క్కటాపూర్

13 జ్యాఫర్ గఢ్ 30 నరd�పేట్ట 47గోవి�ద్రరావుపేట్ట

14 ప్రాలుక్కరిం� 31చెంన్నాOరావుపేట్ట 48 తాడా8యి

15దేవరపు�లు 32 ప్రర8తుగిరిం 49

ఏట్టNరన్నాగార�

16 కొడక్క�డ6 33 సం�గెం� 50 మ�గపేట్ట17 రాయిప్రరిం� 34 నలు6బెలిం6 51 వర�గల్

రంవాణా వ/వసూ5

వర�గల్ నగర శివార6లో ఈశాన4�లో ఉనOమామNOర గా! మ� వద్ర� వర�గల్ ఖ్యమ�మ్ రహంద్యారింలో

వాయస్టేన గెంêడర్ శిక్షణా కే�ద్ర.�గా ఉప్రయోగప్రడతు�ది. నిజ్యా� నవాబం కాగజ్ నగర్ పేప్రర్ మిలు6

మరింయ అజ� జ్యాహీ మిలు6 క్క చేరడానికి అనగణ�గా నిరిం��చబండిన ఈ విమాన్నాశం×య� 1947

వరక్క దేశం�లోనే పెద్ర� విమాన్నాశం×య�గా ఉ�ట్టN వచి¢�ది. సంమీప్ర�లో ఉనO విమాన్నాశం×య�

వర�గల్ ప్రట్టGణానికి 160 కిలోమీట్టర6 ద్రNర�లో హైద్రరాబాద్రలో ఉనO ర్గాజీవ్ గాం�ధీ

విమానాశGయ�.

రైలు�

వర�గల్ రైలు మారz� ద్యా8రా భారతుదేశం�లోని అనేక్క ప్ర�మఖ్య నగరాలుతో అనసం�ధాని�చబండి�ది.

ఇది భారతీయ రైలే8లో ద్రక్షిణ మద్ర4 రైలే8 విభాగానికి చెం�దినది. వర�గల్ క్క సంమీప్ర�లో 13

కిలోమీట్టర6 ద్రNర�లో ఉనO ఖాజీపేట్ట రైలే8 జ�క్షన్ ఉ�ది. ఇది హైద్రరాబాద్ర, నN4 డిలీ6 , విజయవాడ, చెంనైë మరింయ కొలుక్కతాL రైలు మారz�లో ప్ర�మఖ్య రైలు క్కNడలిం (రైలు జ�క్షన్)ఖాజీపేట్ట రైలే8 జ�క్షనే. వర�గల్ రైలు స్టేGష్త్రంన్ హైద్రరాబాద్, విజయవాడ, చెంనైë రైలు మారz�లో ఉ�ది. ప్ర�తి రోజ్ఞు ఈ స్టేGష్త్రంన్ ద్యా8రా గNడ్d రైళ్ళìã కాక్క 132 రైళ్ళìã ద్యాటి వెళ్ళìతు�టాయి.

దేశం�లో రైలు స్టేGష్త్రంన6లో పెద్ర� రైలు స్టేGష్త్రంన6లో వర�గల్ రైలు స్టేGష్త్రంన్ ఒక్కటి.

రోడ�J

హైద్రరాబాద్ర న�డి భోప్రాలుప్రట్టO� వరక్క వేసంL నO జ్యాతీయరహంద్యారిం 202 నిరా�ణద్రశంలో ఉ�ది. ఈ

రహంద్యారింలో వర�గల్ న�డి పోతు�ది. వర�గల్ మరింయ హంనమకొ�డ వద్ర� రె�డ ప్ర�ధాన బంసంd

సాంG �డ6 ఉన్నాOయి. వర�గల్ న�డి ద్రNరప్రా� �తాలుక్క వెళ్ళేã డీలుక్d బంసంdలు బె�గళ్ళðర, మద్యా. సం, హైద్రరాబాద్ర, తిరప్రతి, అన�తుపూర, హంàబి6 మరింయ బెలాz � లుక్క ఉన్నాOయి. అలాగ్రే సాంG �డెండ్

ఎక్ష్ప్రెòCస్d బంసంdలు గ�ట్టNర వయా విజయవాడ, చెంనైë, చెంరింయల్ మారz�లో వర�గల్6 న చేరక్క�టాయి.

జనాభా లెకLలు�

2011 భారతీయ జన్నాభా గణా�కాలున అనసంరిం�చి వర�గల్ జిలా6 జన్నాభా 759,594. వీరింలో

పురష్త్రంలు శాతు� 51%. స్త్రీ±లు సాంతు� 49%. వర�గల్ అక్షరాసం4తు 84.16%. ఇది జ్యాతీయక్షరాసం4తు

69.5% క్క�టే అధింక్క�. వీరింలో పురష్త్రంలు అక్షరాసం4తు శాతు� 91.54%. స్త్రీ±లు అక్షరాసం4తు 76.79%.

వర�గల్ జిలా6 లో 6 సం�వతుdరాలు క్క�టే తుక్క�వ వయసంనO వారిం శాతు� 11%.

సూ�సూLMతి

జిలా6 లో ప్ర�తీ రె�డేళ్ళã కొక్కసాంరిం జరింగ్రే సంమ�క్క� - సాంరక్క� జ్యాతురక్క 90 లుక్షలు మ�దికి పైగా

యాతిqక్కలు వసాంL ర. వర�గలు6 క్క 90 కి.మీ లు ద్రNర�లో గలు మేడార� గా! మ� వద్ర� జరింగ్రే ఈ జ్యాతుర అధ్రర� చటాG నిO ఎదిరిం�చి పోరాడిన ఒక్క తులీ6 , క్కNతురలు ప్ర�తిఘట్టనక్క సం��తు4రw�

జరగతు�ది.

వర�గల్ జిలా6 లో ప్ర�జలు అధింక్క�గా తెలుగ భాష్త్రంన మాటా6 డతు�టార. వర�గల్ ప్ర�జలు సం�ప్ర�ద్యాయమైన చీరె మరింయ ధోవతి వ�టి ద్రసంL లుతో అధ్రనిక్క వసాం± లున క్కNడా ధ్రరింసంL �టార. వర�గల్ భాగవతుమన సం�సం��తు� న�డి తెనిగి�చిన బొమె�ర పీఓతున వ�టి క్కవులుక్క ప్ర�స్టిదిw చెం�ది ఉ�ది. అలాగ్రే ప్రాలుN�రిం సోమనO మరింయ ఆంధ్రనిక్క క్కవి అయిన కాలోళిùన్నారాయణ రావు

వ�టి క్కవులు వర�గల్ వాసంలే. వర�గల్ జిలా6 న�డి అతు4ధింక్క�గా యవతు విదేశాలులో ప్రని

చేసంL న్నాOర. ప్ర�ధాన�గా అమెరింకా వ�టి దేశాలులో అధింక్క�గా ప్రని చేసంL న్నాOర. అతు4ధింక్క�గా

సాంఫ్Û వేర్ ర�గ�లో ప్రని చేసంL నO వారే. అనేక్క�గా ప్ర�తి ఇ�ట్లో6 విదేశాలులో నివస్టిసంL నO సంభు4లు

ఉన్నాOర. యవతులో అధింక్కలు సాం�కేతిక్క ర�గ�లో నైపుణ4� ఉనO కారణ�గా ఐ టి సం�సంnలు ఇక్క�డ తుమ శాఖ్యలున సాంn పి�చడానికి ఉతుdక్కతు చNపుతున్నాOర.

ప�డ�గలు�

తెలువరిం సం�సం��తిలో ప్ర�తే4క్కతు సం�తురిం�చక్కనO సంమ�క్క� సాంరలుమ� జ్యాతుర జరింగ్రేది వర�గల్

లోనే. ఏటా జరింగ్రే ఈ జ్యాతురలో ష్త్రంమారగా 6 మిలింయన6 ప్ర�జలు క్కNడతునOట్ట6 అ�చన్నా. చినO గా! మమైన మేడార� వద్ర� తాతా�లింక్క నివాసాంలున ఏరా�ట్ట చేసంక్కని భుక్క� లు జ�ప్రన వాగ వద్ర� క్కNడి ఈ జ్యాతుర జరపుక్క�టార. వర�గల్ న�డి 90 కిలోమీట్టర6 ద్రNర�లో జరింగ్రే ఈ జ్యాతుర

గిరింజన తెగలులో జరింగ్రే అతి పెద్ర� ప్ర�డగగా భావి�చబండతు�ది. ఈ జ్యాతుర క్క�బంమేళా తురవాతు

ఆంస్టియాలో జరింగ్రే అతి పెద్ర� ప్ర�జ్యాక్కNడిక్కగా భావి�చబండతు�ది.

పశ�పక్షాం�దు�లు�

విదా�సూ�సూ5లు�

వర�గల్ జిలా6 లో దేశం�లో ఉతుLమమైనవిగా గరిం��పు పొ�దిన విద్యా4సం�సంnలు ఉన్నాOయి. వర�గల్

ఆం�ద్ర.ప్ర�దేశ్ జిలా6 లులో విస్త్రీ±రÒ�లో న్నాలుz వసాంn న�లో ఉ�ది. 1959 లో ప్ర�డితు జవహంరా6 ల్ న్సెహంàû చే

పున్నాది రాయి సాంn పి�చబండిన నేష్త్రంనల్ ఇన్ స్టిGట్టN4ట్ ఆంఫ్ టెకాOలుజీ మరింయ కాక్కతీయ మెడిక్కల్

కాలేజ్ ఉ�ది. ఎన్ ఐ టి భారతుదేశం� అ�తా చక్క�గా అభివüదిw చెం�ది�ది. వర�గల్ (నిట్)ఎన్ ఐ టి

దేశం�లో అతు4తుLమమైనదిగా భావిసంL న్నాOర. 1959 లో ద్దీనిని సాంn పి�చినప్ర�టి న�డి ఇక్క�డ శిక్షణ

పొ�దిన విద్యా4రw లు అనేక్కలు అ�తురాù తీయ�గా నివాసాంలు ఏర�రచక్కని నివస్టిసంL న్నాOర. మాజీ

పె�స్టిడెం�ట్ ప్ర�తి సం�వతుdర� ఇక్క�డక్క విజయ� చేసంL �టార. ఈ ఇన్ స్టిGట్టN4ట్ దేశం� మొతుL� న�డి

ప్ర�తిభావ�తులుని అనేక్క మ�దిని ఆంక్కరిం�సంL �ది.

ఆకరంOణలు�

వర�గల్ ఖిలా6 తుNర� శిలాతోరణమ ఓరం�గలు�� కోట్ట: ఓరగలు6 కోట్ట చరింతుq 13 వ శంతాబంwమ న�డి ఉనOది. ఓరగలు6 కోట్ట 13

వర�గలు6 ప్రట్టGణానికి 2 కి.మి ద్రNరమలో ఉనOది. ఇపు�డ కోట్ట అవశేషాలు మాతుqమే

క్కనిపిసాంL యి. చరింతుq ప్ర�కార� ఈ కోట్టక్క మNడ ప్రా� కారాలు ఉన్నాOయి, ఆం ప్రా� కారాలు

అవశేషాలు ఇప్ర�టికి క్కNడా చNడవచ¢. మొద్రటి ప్రా� కార� మటిGతో చేస్టినది ద్దీనిని ధ్రరణి

కోట్ట అని పిలుసాంL ర. ఇది 20 అడగలు ఎతుL ఉ�ట్ట�ది. రె�డవ ప్రా� కారమలో ఉనOది

రాతి కోట్ట గా! నైట్ట రాళ్ళãతో నిరిం�తుమైనది. రాతి కోట్టక్క పెద్ర� పెద్ర� ఏక్కశిలా రాతి ద్యా8రాలు ఉన్నాOయి. ఈ ద్యా8రాలు ఎతుL 30 అడగలు ఉ�డి ఏక్కశిలు నిరిం�తుమైనవి. కోట్ట ద్యా8ర� మీద్ర క్రీరిం� తోరణాలు ఉన్నాOయి (పూరÒ క్క�భు� వ�టివి). ఈ క్రీరిం� తోరణాలు ఇప్ర�టి ఆం�ధ్ర� ప్ర�దేశ్

రాష్త్రంGC ఆంధింకారింక్క చిహంO�గా ఉప్రయోగిసంL నOది.

వెయి4 సంn�భాలు గడి : 11 వ శంతాబం��లో కాక్కతీయ వ�శానికి చెం�దిన రద్ర.దేవునిచే

చాళ్ళìక్క4లు శైలింలో నిరిం��చబండి కాక్కతీయ సాంమా¥ జ4 క్కళాపిప్రాసంక్క మచ¢తునక్కగా

భావితురాలుక్క వారసంతు8�గా మిగిలింన వేయి సంL�భాలు గడి వర�గల్ న�డి సంమార 5

కి.మీ. ద్రNర�లోనN హంనమకొ�డ నగర� నడిబొడ~ న క్కలుద్ర. రామప్ర� దేవాలుయమ  : ద్దీనిని రామ లిం�గ్రేశం8ర దేవాలుయ� అని క్కNడా పిలుసాంL ర.ం� ప్రాకాలు చెంఱువు : 1213 సం�వతుdర�లో కాక్కతీయ రాజ్ఞు గణప్రతి దేవుడ 30 చద్రరపు కి.మీ

విస్త్రీLరÒమలో తుqవి8�చాడ. ఈ ప్ర�దేశంమ ఇపు�డ ప్రరా4ట్టక్కలుక్క చాలా నేతాq న�ద్ర�

క్కలింగిసంL నOది. ఈ చెంఱువు ఒడ~ న ప్రాకాలు వన4ప్రా� ణీ సం�రక్షణ కే�ద్ర.� 839 చద్రరపు కి.మీ

విస్త్రీLరÒ�లో ఉనOది. ఈ వన4ప్రా� ణి సం�రక్షణా కే�ద్యా. నికి ఏతునగర� సం�రక్షణా కే�ద్ర.� అని

క్కNడా పేర క్కNడా ఉనOది. ఇక్క�డ ద్రట్టGమైన అడవులు మరింయ జ�తు సం�ప్రద్ర ఉనOది.

స్టే8ఛ్ఛ�గా తిరగాడే జి�క్కలు, చిరతుపులులు, హైన్నాలు, తోడేళ్ళìã, గ�ట్ట నక్క�లు, అడవి

క్కక్క�లు, ఎలుగబం�ట్ట6 , నీలుగాయి, మళ్ళãప్ర�ద్రలు, లు�గNర6 వ�టి క్షీరద్యాలుక్కN, కొ�డ

చిలువలు, న్నాగప్రామలు, క్కట్ట6ప్రామలు, ఉడమలు మరింయ మొసంళ్ళãవ�టి

సంరీసంüప్రాలుక్క ఈ సం�రక్షణా కే�ద్ర.మ ఆంవాసాంనిOసంL నOది.

వన్లు విజ్ఞాS న్లు కేం�దుU� : వన విజ్యా° న కే�ద్ర.� అ�ధ్ర� ప్ర�దేశ్ అట్టవీ శాఖ్య వారిం ఆంధ్ర8ర4మలో

సాంమాన4 ప్ర�జ్యానీకానికి వన4 సం�రక్షణ గరిం�చి తెలుప్రడానికి ఏరా�ట్ట చేయబండినది. ఈ

విజ్యా° న కే�ద్యా. నిO ప్ర�తి రోజ్ఞు 500 మ�ది వరక్క సం�ద్రర�క్కలు సం�ద్రరిం�సంL �టార. 50 ఎక్కరాలు

విస్త్రీLరÒమలో విసంLరిం�చి ఉనO ఈ విజ్యా° న కే�ద్ర.�, వర�గలు6 హం�ట్టర్ రోడ~ మీద్ర ఉనOది.

కొమరవెలిం6  : స్టిదిwపేట్ట న�డి స్టికి�ద్రరాబాద్ర వెళ్ళేã మారz�లో స్టిదిwపేట్టక్క 10 కి.మీ

ద్రNర�లో ఉనO క్కమరవలిం6 మలు6నO సాం8మి దేవాలుయ� చాలా ప్ర�స్టిదిw చెం�ది�ది. ఈ

దేవాలుయానికి రైలు సౌక్కర4� లేద్ర. ఇక్క�డ జ్యాతుర జనవరిం న్సెలులో ప్రా� ర�భుమై ఉగాది

వరక్క జరగతు�ది. జ్యాతుర చివరిం వార�లో ఇక్క�డ బాణా సం�చా కాలుసాంL ర ద్దీనిని అగిO గ�డాలు అని పిలుసాంL ర.

శీ× భుద్ర.కాళి అమ�వార

భుద్ర.కాళి దేవాలుయమ : వర�గల్ నగర� నడిబొడ~ న శీ× భుద్ర.కాళి అమ�వార కొలువైవున్నాOర. శీ× భుద్ర.కాళి అమ�వార భుక్క� లు ప్రాలింట్ట కొ�గబం�గారమై

విలు6స్టిలు6 తున్నాOర. అ�ద్రమైన మరింయ ఆంహా6 ద్రక్కరమైన వాతావరణ�లో ప్ర�క్క�న భుద్ర.కాళి

చెంరవు, గడి వెనక్క అ�ద్రమైన తోట్టలుతో శోభుయమయ�గా వెలుగ్గొం�ద్రతునO ప్ర�మఖ్య

దేవాలుయ�. ద్రసంరా ప్ర�డగ న్నాడ నవరాతిq ఉతుdవాలు అ�గర�గ వైభువ�గా తొమి�ది

రోజ్ఞులు జరగన . ద్రసంరా ప్ర�డగన్నాడ లుక్షలాది భుక్క� లు అమ�వారింని ద్రరిం��చక్క�టార . వర�గల్ జిలా6 న�డే కాక్క�డా చట్టG ప్రక్క�లు జిలా6 లున�డి క్కNడా భుక్క� లు అశేష్త్రం�గా

తురలింవచి¢ అమ�వారింని ద్రరిం��చక్క�టార.

క్రీWడలు�

ప�ము�ఖ్యవ�క�X లు�

బయటి లిం�క�లు�

వన్లురం�లు�

ము&ల్లాలు�

ప�భు�తం/�

చ&డవలుస్థిన్లు ప�దేశాలు�

వర�గల్ ఖిలా6 తుNర� శిలాతోరణమ ఓరం�గలు�� కోట్ట: ఓరగలు6 కోట్ట చరింతుq 13 వ శంతాబంwమ న�డి ఉనOది. ఓరగలు6 కోట్ట 13

వర�గలు6 ప్రట్టGణానికి 2 కి.మి ద్రNరమలో ఉనOది. ఇపు�డ కోట్ట అవశేషాలు మాతుqమే

క్కనిపిసాంL యి. చరింతుq ప్ర�కార� ఈ కోట్టక్క మNడ ప్రా� కారాలు ఉన్నాOయి, ఆం ప్రా� కారాలు

అవశేషాలు ఇప్ర�టికి క్కNడా చNడవచ¢. మొద్రటి ప్రా� కార� మటిGతో చేస్టినది ద్దీనిని ధ్రరణి

కోట్ట అని పిలుసాంL ర. ఇది 20 అడగలు ఎతుL ఉ�ట్ట�ది. రె�డవ ప్రా� కారమలో ఉనOది

రాతి కోట్ట గా! నైట్ట రాళ్ళãతో నిరిం�తుమైనది. రాతి కోట్టక్క పెద్ర� పెద్ర� ఏక్కశిలా రాతి ద్యా8రాలు ఉన్నాOయి. ఈ ద్యా8రాలు ఎతుL 30 అడగలు ఉ�డి ఏక్కశిలు నిరిం�తుమైనవి. కోట్ట ద్యా8ర� మీద్ర క్రీరిం� తోరణాలు ఉన్నాOయి (పూరÒ క్క�భు� వ�టివి). ఈ క్రీరిం� తోరణాలు ఇప్ర�టి ఆం�ధ్ర� ప్ర�దేశ్

రాష్త్రంGC ఆంధింకారింక్క చిహంO�గా ఉప్రయోగిసంL నOది.

వెయి4 సంn�భాలు గడి : 11 వ శంతాబం��లో కాక్కతీయ వ�శానికి చెం�దిన రద్ర.దేవునిచే

చాళ్ళìక్క4లు శైలింలో నిరిం��చబండి కాక్కతీయ సాంమా¥ జ4 క్కళాపిప్రాసంక్క మచ¢తునక్కగా

భావితురాలుక్క వారసంతు8�గా మిగిలింన వేయి సంL�భాలు గడి వర�గల్ న�డి సంమార 5

కి.మీ. ద్రNర�లోనN హంనమకొ�డ నగర� నడిబొడ~ న క్కలుద్ర. రామప్ర� దేవాలుయమ  : ద్దీనిని రామ లిం�గ్రేశం8ర దేవాలుయ� అని క్కNడా పిలుసాంL ర.ం� ప్రాకాలు చెంఱువు : 1213 సం�వతుdర�లో కాక్కతీయ రాజ్ఞు గణప్రతి దేవుడ 30 చద్రరపు కి.మీ

విస్త్రీLరÒమలో తుqవి8�చాడ. ఈ ప్ర�దేశంమ ఇపు�డ ప్రరా4ట్టక్కలుక్క చాలా నేతాq న�ద్ర�

క్కలింగిసంL నOది. ఈ చెంఱువు ఒడ~ న ప్రాకాలు వన4ప్రా� ణీ సం�రక్షణ కే�ద్ర.� 839 చద్రరపు కి.మీ

విస్త్రీLరÒ�లో ఉనOది. ఈ వన4ప్రా� ణి సం�రక్షణా కే�ద్యా. నికి ఏతునగర� సం�రక్షణా కే�ద్ర.� అని

క్కNడా పేర క్కNడా ఉనOది. ఇక్క�డ ద్రట్టGమైన అడవులు మరింయ జ�తు సం�ప్రద్ర ఉనOది.

స్టే8ఛ్ఛ�గా తిరగాడే జి�క్కలు, చిరతుపులులు, హైన్నాలు, తోడేళ్ళìã, గ�ట్ట నక్క�లు, అడవి

క్కక్క�లు, ఎలుగబం�ట్ట6 , నీలుగాయి, మళ్ళãప్ర�ద్రలు, లు�గNర6 వ�టి క్షీరద్యాలుక్కN, కొ�డ

చిలువలు, న్నాగప్రామలు, క్కట్ట6ప్రామలు, ఉడమలు మరింయ మొసంళ్ళãవ�టి

సంరీసంüప్రాలుక్క ఈ సం�రక్షణా కే�ద్ర.మ ఆంవాసాంనిOసంL నOది.

వన్లు విజ్ఞాS న్లు కేం�దుU� : వన విజ్యా° న కే�ద్ర.� అ�ధ్ర� ప్ర�దేశ్ అట్టవీ శాఖ్య వారిం ఆంధ్ర8ర4మలో

సాంమాన4 ప్ర�జ్యానీకానికి వన4 సం�రక్షణ గరిం�చి తెలుప్రడానికి ఏరా�ట్ట చేయబండినది. ఈ

విజ్యా° న కే�ద్యా. నిO ప్ర�తి రోజ్ఞు 500 మ�ది వరక్క సం�ద్రర�క్కలు సం�ద్రరిం�సంL �టార. 50 ఎక్కరాలు

విస్త్రీLరÒమలో విసంLరిం�చి ఉనO ఈ విజ్యా° న కే�ద్ర.�, వర�గలు6 హం�ట్టర్ రోడ~ మీద్ర ఉనOది.

కొమరవెలిం6  : స్టిదిwపేట్ట న�డి స్టికి�ద్రరాబాద్ర వెళ్ళేã మారz�లో స్టిదిwపేట్టక్క 10 కి.మీ

ద్రNర�లో ఉనO క్కమరవలిం6 మలు6నO సాం8మి దేవాలుయ� చాలా ప్ర�స్టిదిw చెం�ది�ది. ఈ

దేవాలుయానికి రైలు సౌక్కర4� లేద్ర. ఇక్క�డ జ్యాతుర జనవరిం న్సెలులో ప్రా� ర�భుమై ఉగాది

వరక్క జరగతు�ది. జ్యాతుర చివరిం వార�లో ఇక్క�డ బాణా సం�చా కాలుసాంL ర ద్దీనిని అగిO గ�డాలు అని పిలుసాంL ర.

శీ× భుద్ర.కాళి అమ�వార

భుద్ర.కాళి దేవాలుయమ : వర�గల్ నగర� నడిబొడ~ న శీ× భుద్ర.కాళి అమ�వార కొలువైవున్నాOర. శీ× భుద్ర.కాళి అమ�వార భుక్క� లు ప్రాలింట్ట కొ�గబం�గారమై

విలు6స్టిలు6 తున్నాOర. అ�ద్రమైన మరింయ ఆంహా6 ద్రక్కరమైన వాతావరణ�లో ప్ర�క్క�న భుద్ర.కాళి

చెంరవు, గడి వెనక్క అ�ద్రమైన తోట్టలుతో శోభుయమయ�గా వెలుగ్గొం�ద్రతునO ప్ర�మఖ్య

దేవాలుయ�. ద్రసంరా ప్ర�డగ న్నాడ నవరాతిq ఉతుdవాలు అ�గర�గ వైభువ�గా తొమి�ది

రోజ్ఞులు జరగన . ద్రసంరా ప్ర�డగన్నాడ లుక్షలాది భుక్క� లు అమ�వారింని ద్రరిం��చక్క�టార . వర�గల్ జిలా6 న�డే కాక్క�డా చట్టG ప్రక్క�లు జిలా6 లున�డి క్కNడా భుక్క� లు అశేష్త్రం�గా

తురలింవచి¢ అమ�వారింని ద్రరిం��చక్క�టార.

జిలా6 క్క వర�గల్ నగర� రాజధానిగా ఉ�ది. వర�గల్ జిలా6 లో మొతుL� 12 అసెం�బ్లీ6 సాంn న్నాలు ఉన్నాOయి అలాగ్రే వర�గల్ ప్రట్టGణ�లో రె�డ సాంn న్నాలు ఉన్నాOయి. అవి తుNర� వర�గల్ మరింయ ప్రడమర వర�గల్. వర�గల్ జిలా6 లో రె�డ ప్రార6మె�ట్ట సాంn న్నాలు ఉన్నాOయి. అవి వర�గల్

మరింయ మహంబంNబాబాద్ర.

ర్గాజక్రీయ�

1969 లో తెలు�గాణా ప్ర�జలు రాష్త్రంGC�లో జరగతునO అన్నా4య� జరగతునOట్ట6 మిగిలింన

ఆం�ధ్ర�రాష్త్రంGC ప్ర�జలుప్రట్ట6 చNపుతునO శం×ద్రw తుమ ప్రట్ట6 చNప్రక్క�డా ప్రక్షప్రాతు ద్రüష్టిGతో

వ4వహంరింసంL నOట్ట6 తులుచార. ఫలింతు�గా ప్ర�తే4క్క తెలు�గాణా ఉద్ర4మ� తులెతిL�ది. ఈ ఉద్ర4మ�

కారణ�గా వర�గల్ జిలా6 లో విషాద్రప్రరింస్టిnతిని ఎద్రరొ�నOది. ఇలా�టి ప్రరింస్టిnతిలో డాక్కGర్ మరింÞ చెంన్నాOరెడి~ న్నాయక్కతు8�లో తెలు�గాంణా ప�జ్ఞా సూమితి (టి పి ఎస్) ప్రారీG సాంn పి�చబండి�ది. 1956 లో

నిరÒయి�చిన విధ్ర�గా ప్ర�తే4క్క తెలు�గాణా రాష్త్రంGC� కావాలుని ఇతురన్నాయక్కలు క్కNడా తుమ కోరింక్కన వెలింబంచా¢ర. వర�గల్ జిలా6 ప్ర�జలు ఈ ఉద్ర4మానికి ప్రక్క�బంలు�గా నిలించార. విద్యా4ర� లు, ప్ర�భుతో8ద్యో4గలు, వ4వసాంయద్యారలు అ�ద్రరN ఉద్ర4మ�లో ప్రాలుప్ర�చక్కన్నాOర. 400 క్క�టే

అధింక్కమైన విద్యా4రw లు ఉద్ర4మ�లో ప్రా� ణాలు కోలో�యార. విద్యా4రw లు ఒక్క విద్యా4సం�వతుdర�

కోలో�యార.

పడమురం వరం�గల్

2010 అసెం�బ్లీ6 ఉప్ర ఎనిOక్కలులో ద్యాసం4� వినయ భాసం�ర్ 74.85% శాతు� ఓట్ట6తో విజయ�

సాంధిం�చార. 2009 అసెం�బ్లీ6 ఎనిOక్కలులో ద్యాసం4� వినయభాసం�ర్ 39.64% శాతు� ఓట్ట6తో విజయ�

సాంధిం�చార.

తం&రం�c వరం�గల్

2009 అసెం�బ్లీ6 ఎనిOక్కలులో బంసంవరాజ్ఞు సాంరయ4 32.66% శాతు� ఓట్ట6తో విజయ�

సాంధిం�చార.

ము&ల్లాలు�

1. ↑ 2009 నియోజక్కవరాz లు పునరిం8బంజన ద్యా8రా ఏర�డినవి [1].

2. ↑ ప్ర�చాయత్ రాజ్ మ�తిqతు8 శాఖ్య వెబ్ సైట్టలో వర�గల్ జిలా6 తాలుNకాలు వివరాలు . జూలై 28, 2007 న స్టేక్కరిం�చార.

బయటి లిం�క�లు�

వర�గల్ జిలా6 అధింకారింక్క వెబ్ సైట్ట కాక్కతీయ విశం8విద్యా4లుయ� నేష్త్రంనల్ ఇనిdeట్టN4ట్ అఫ్ టెకాOలుజీ వర�గల్ - ఒక్కప్ర�టి వర�గలు ఆంర్.ఈ.స్త్రీ కాక్కతీయ ఇనిdeట్టN4ట్ అఫ్ టెకాOలుజీ వర�గల్ ఆం�ధ్ర�ప్ర�దేశ్ ప్ర�భుతు8 సైట్టలో వర�గల్ జిలా6 వివరాలు కాక్కతీయ శిలా తోరణమ శీ× భుధ్ర�కాళి అమ�వారిం గడి వెబ్ సైట్ట ఖ్యష్ మహంల్

[చNపు] చN • చ • మా

ఆ�ధ్రe ప�దేశ్ ర్గాష�g�

[ద్యాచ] చN • చ • మా

వరం�గల్ జిల్లా� విషయాలు�

ప్ర�మఖ్య ప్రట్టGణాలు వర�గల్  · హంన�కొ�డ  · మలుగ  · జనగా�  · నరd�పేట్ట  · కేసంమద్ర.�  · మహంబంNబాబాద్  · తొరNÞ ర్  · వరwనOపేట్ట

ప్ర�మఖ్య దేవాలుయాలు

వేయి సంL�భాలు గడి  · శీ× భుద్ర.కాళీ దేవాలుయ�  · రామప్ర� దేవాలుయ�  · కోమరవలిం6 మలు6నO సాం8మి దేవాలుయ� ఐనవోలు మలు6నO

ప్రరా4ట్టక్క ప్ర�దేశాలు ప్రాకాలు సంరసంd  · వన విజ్యా° న కే�ద్ర.�

ఇతుర విశేషాలు సంమ�క్క� సాంరక్క� జ్యాతుర

చారింతుqక్క కోట్టలు వర�గల్ ఖిలా6

నద్రలు గోద్యావరిం

లోక్ సంభు నియోజక్కవరాz లు వర�గల్

శాసంనసంభు నియోజక్కవరాz లు

జనగామ · స్టేGష్త్రంన్ ఘనపూర్  · ప్రాలుక్కరిం� · డోరOక్కల్ · మహంబంNబాబాద్ · నరd�పేట్ట · ప్రరకాలు · తుNర� వర�గల్  · ప్రశి¢మ వర�గల్  · హంనమకొ�డ · భుNప్రాలుప్రలిం6  · మలుగ

వరాz లు: ఆం�ధ్ర� ప్ర�దేశ్ జిలా6 లు ఆం�ధ్ర� ప్ర�దేశ్ నగరాలు మరింయ ప్రట్టGణాలు వర�గల్ జిలా6 రైలే8స్టేGష్త్రంన6 వర�గల్ వర�గల్ జిలా6 ప్రరా4ట్టక్క ప్ర�దేశాలు