စာတမးရငမား

ဟမးမစရနစဆငသည ဗဟခပကငမႈေလာခေရးျဖစစဥ၊ ၿငမးခမးေရးႏင ပဋပကၡ၊ ျပညသ႕ေရးရာက႑မားက

အထးျပ ေလလာလကရသည လြတလပေသာ အပခပမႈေရးရာပညာရငတစဥးျဖစသည။ စငဒဂးလငး၊ ၾကညျပာခစေစာႏင

သကေအာငလငး တ႕မာ ျမနမာဖြ႕ၿဖးတးတကေရး အရငးအျမစအဖြ႕စညး၊ စးပြားေရးႏင လမႈဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအဖြ႕မ

သေတသနပညာရငမားျဖစၿပး၊ မကသယးအာႏးမာ အာရေဖာငေဒးရငး မ လကေထာက ညႊနၾကားေရးမးျဖစသည။

ျမနမာဖြ႕ၿဖ းတးတကေရး အရငးအျမစအဖြ႕အစညး၊ စးပြားေရးႏင လမႈဖြ႕ၿဖ းတးတကေရးအဖြ႕ (MDRI-CESD)

ျမနမာဖြ႕ၿဖးတးတကေရး အရငးအျမစအဖြ႕အစညး၏ စးပြားေရးႏင လမႈေရးဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအဖြ႕ (CESD) သည

ျမနမာႏငငမ စးပြားေရးႏင လမႈေရးအသြင ကးေျပာငးမႈ ျဖစစဥက အထးျပေလလာေနသည အဖြ႕ျဖစသည။ စအးအကစဒမာ

ျမနမာဖြ႕ၿဖ းတးတကေရး အရငးအျမစ အဖြ႕အစညး (MDRI) က စစညးထားသည ဗဟဌာန သးခအနက တစဖြ႕အပါအ၀ငျဖစၿပး၊

လြတလပေသာ သေတသန အဖြ႕အစညးတစခ ျဖစပါသည။ ဤအဖြ႕အေနႏင အရငးအျမစမား ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး၊

ေဒသတြငးေရာ ႏငငတကာျမငကြငး၌ ကမာၻ႕အလယတြင ျမနမာႏငငအတြက မကႏာပနးလသည

ေနရာတစချပနလညရရေရးက ေဆာငရြကလကရသည။ စအးအကစဒသည စးပြားေရး ျပျပငေျပာငးလမႈ၊

ဆငးရမြေတမႈေလာခေရး၊ ျမနမာႏငငတြင အပခပမႈစနစေကာငး ေပၚထြနးေရးတ႕ႏင ပတသကသည

မ၀ါဒဆငရာသေတသနမား ျပစလကရၿပး အခါအားေလာစြာ ပႏပထတေ၀လက ရပါသည။ ျမနမာႏငင၏ ျပျပငေျပာငးလ

ေရးျဖစစဥ၌ ပါ၀ငေဆာငရြကေနသည အဓက အငစတးကးရငးမား၊ အဖြ႕အစညး မားကလညးသငတနးမား၊ ပညာေပးမႈမား

ေဆာငရြကလကရသည။

အာရေဖာငေဒရငး (The Asia Foundation)

အာရေဖာငေဒးရငးသည အာရ-ပစဖတေဒသတြငး ၿငမးခမးေရး၊ သာယာ၀ေျပာေရးတ႕က ဥးတညေဆာငရြက

လကရသည အျမတအစြနးပဓာနမထားေသာ၊ အစးရႏင သကဆငျခငးမရသည အဖြ႕အစညးတစချဖစပါသည။

ဤေဖာငေဒးရငးသည အာရ ႏငငမား၏ အပခပေရးႏင ဥပေဒျပေရးရာ မ႑ငမားျမငတငေရး၊ အမးသမးထ၏ အခြငအေရး၊

စးပြားေရး ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ၊ သဘာ၀ ပတ၀နးကင ထနးသမးေရးႏင ေဒသတြငး အျပနအလနပးေပါငး ေဆာကရြကေရး

တ႕အတြက အေထာကအပေပး လကရသည။ အာရတကအတြငး ႏစေပါငးေျခာကဆယနးပါး အေတြ႕အၾကရခေသာ

အဖြ႕အစညးျဖစသည အားေလာစြာ ပဂၢလက၊ အစးရအဖြ႕ အစညးမားႏင ပးေပါငးလက ေခါငးေဆာငမႈစြမးရည၊

အငစတကးရငးမား ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး၊ နညးပညာ ဖလယမႈ၊ မ၀ါဒေရးရာ သေတသနတ႕က ေဆာကရြကလကရသည

အဖြ႕အစညးျဖစပါသည။

ဤစာတမးတြင ေဖာျပထားသည အာေဘာမားသည အာရေဖာငေဒးရငး သ႕မဟတ အမဒအာအင-စအးအကစဒ

တ႕က ကယစားျပမညမဟတပါ။

မာတကာ

ေကးဇးတငလႊာ

ေဝါဟာရမတစ

အဓပၸါယဖြငဆခက

အတေကာကေဝါဟာရမား

အစရငခစာ အႏစခပ

(တစ) နဒါနး

ေနာကခအေျခအေနႏင ရညရြယခက

စာတမး၏ အေျချပမေဘာင

သေတသနထး

(ႏစ) ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အပခပမႈဆငရာ မေဘာင

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင စမအပခပမႈစနစ ဖြ႕စညးပ

၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒအရ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးအစးရမား ဖြ႕စညးပ

ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမား၏ ဖြ႕စညးပကေလလာျခငး

ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အပခပေရးျပျပငေျပာငးလမႈ အခငးအကငး

(သး) စမအပခပမႈမကႏာစာ

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရဌာနမား

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားရ ျပညေထာငစဝနႀကးဌာနရးမား

ျမနမာအပခပေရးစနစ၏ ေကာရး - အေထြေထြအပခပေရး ဥးစးဌာန

ရႈပေထြးေ၀၀ါးေနၿပး ေျပာငးလမႈ မရသည စမအပခပမႈစနစ

(ေလး) ဘ႑ာေရး မကႏာစာ

ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးဆငရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး

ဆငးရမြေတမႈ ေလာခေရးရပေငြ

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ရေငြမား

ဘ႑ာေရးဆငရာ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးျဖစစဥ ကဆနးစစျခငး

(ငါး) ႏငငေရး မကႏာစာ

ဝနႀကးခပမား

ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရအဖြ႕ဝငဝနႀကးမား

ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး လႊတေတာမား

ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရႏင လႊတေတာမား၏ ျပညသႏင ထေတြ႕ဆကဆမႈမား

ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးအဆင ႏငငေရးပါတမား

(ေျခာက) နဂးႏင ေရ႕လပငနးစဥမား

ယခအခနအထ ျမနမာႏငင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး မားသ႔ ဗဟခပကငမႈေလာချခငးထားမႈအား ဆနးစစျခငး

ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးႏင ၿငမးခမးေရးျဖစစဥ

ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးႏင ဒမကေရစ

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အပခပမႈ ျပျပငေျပာငးလေရး လမးျပေျမပ

ျပျပငေျပာငးလမႈ၏ ႏငငေရးအေျခအေနအား ရာေဖြျခငး

ေနာကဆကတြ (တစ) တငးေဒသႀကး သ႕မဟတ ျပညနယ ဥပေဒျပေရး စာရငး (ဇယား ၂)

ေနာကဆကတြ (ႏစ) ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး လႊတေတာမား၏ ဥပေဒျပေရးေဆာငရြကခကမား

ေနာကဆကတြ (သး) ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးအဆင ေကာကခသည အခြနမား (ဇယား ၅)

ေနာကဆကတြ (ေလး) ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ဘတဂက အကဥးခပ၊ ၂၀၁၂-၁၃ ဘ႑ာႏစ (ကပသနးေပါငး)

ေနာကဆကတြ (ငါး) ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး လႊတေတာ ဖြ႔စညးထားမႈ

ေနာကဆကတြ (ေျခာက) ေဒသဆငရာ ျပညသ႕ေရးရာ က႑အညႊနး

ေနာကဆကတြ (ခႏစ) ရမးျပညနယဖြ႕စညးပ

ေနာကဆကတြ (ရစ) ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး ဘတဂကတြင ေဖာျပထားသည ဌာနမား

အကးအကားမား

ဇယား၊ ပညႊနးႏင မတစမား

မတစ (၁) အေျခခစစစ သရပခြျခငး

ပညႊနး (၁) ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရအဖြ႕အစညးမား ဖြ႕စညးတညေဆာကထားပ

ဇယား (၁) အၾကျပခက အႏစခပ

ဇယား (၂) သေတသနတြင အကး၀ငသမားႏင စတ၀ငစားသညနယပယ

ပညႊနး (၂) ျမနမာႏငင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အပခပေရး စနစအတြငးထပတကသည ေရးရာကစၥမား

မတစ (၂) ဗဟခပကငမႈေလာခေရး ပသ႑ာနႏင စာမကႏာစာမား

ဇယား (၃) ဗဟခပကငအမႈ ေလာချခငးႏင ေဒသႏရ အစးရမား၏ စြမးေဆာငရညစစစခက

ဇယား (၄) ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အလက ျပလပခသည လေတြ႕ေမးျမနးမႈမား

ပညႊနး (၃) တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယအဆင အပခပမႈစနစေလလာမႈတြင ပါ၀ငသည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား

ဇယား (၅) ျမနမာႏငင၏ ျပညနယႏငတငေဒသႀကးအလက အပခပအေရး အဖြ႕အစညး၊ လဥးေရႏင အကယအ၀နး

ပညႊနး (၄) ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး လဥးေရႏင သပသညးဆ

မတစ (၃) ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမား၏ အခနးက႑ႏင တာ၀နယမႈမား

ပညႊနး (၅) ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအလက လဥးေရႏင လႊတေတာ ကယစားလယဥးေရ

မတစ (၄) ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ၀နႀကးခပ ခန႕အပမႈဆငရာ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ျပဌာနးခက

ပညႊနး (၆) ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရအဖြ႕အစညးမား ဖြ႕စညးတညေဆာကပ

ဇယား (၆) ဗဟ အာဏာ ခြေဝအပႏငးျခငးႏင ဗဟအားျပမႈသပသညးဆေလာချခငးတ႕က ႏႈငးယဥခက

မတစ (၅) စးပြားေရးႏင လမႈျပျပငေျပာငးလေရး အေျခခ မေဘာငအရ ဗဟခပကငမႈေလာချခငး အစအမမား

ပညႊနး (၇) ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ဆငရာ ဝနႀကးဌာနတစခ၏ တာဝနမား

ပညႊနး (၈) ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အေထြေထြ အပခပေရး ဥးစးဌာန၏ ဖြ႕စညးပ

ဇယား (၇) ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒအရ အပႏငးထားသည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးဆငရာ ဘတဂက က႑မား

ပညႊနး (၉) ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ဘတဂကေရးဆြရန ျပငဆငျခငးျဖစစဥ

မတစ (၆) ဘ႑ေရးေကာမရင၏ တာဝနႏင လပပငခြင

ပညႊနး (၁၀) ျပညေထာငစ အစးရမ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားထ ဘတဂက လႊေျပာငးမႈ၊ ၂၀၁၂-၁၃ ဘ႑ာႏစ

ပညႊနး (၁၁) ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား အလက ဘတဂက သးစြမႈ၊ တစဥးကရႈေထာင (ကပ) ၂၀၁၂-၁၃ ဘ႑ာႏစ

ပညႊနး (၁၂) တစဥးခငးအလက ဆငးရမြေတမႈ ေလာခေရး ရပေငြႏင ေဒသအလက ဆငးရမြေတမႈ ရာခငႏႈနး၊ ၂၀၁၀-၁၁

ပညႊနး (၁၃) အခြန၊ အခမားႏင ႏငငပငစးပြားေရးလပငနးမားမ ရရသည ဝငေငြႏင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးဆငရာ

ဘတဂက ခြေ၀မႈ ၂၀၁၂-၁၃ ဘ႑ာႏစ

ဇယား (၈) ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး ၀နႀကးခပမား၏ ကယေရးအကဥး

ဇယား (၉) ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အစးရအဖြ႕၀ငမား၏ ကား-မ ႏင ပါတအလကဇယား

ပညႊနး (၁၄) ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးလႊတေတာမား (တပမေတာသား ကယစားလယမားအပါအ၀င)

ပညႊနး (၁၅) ပါတအလက ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး လႊတေတာကယစားလယမား (၈၈၃ဥး)

ပညႊနး (၁၆) ႏင (၁၇) ရမးျပညနယႏင ရနကနတငးေဒသႀကး လႊတေတာအေျခအေန

ပညႊနး (၁၈) ေဒသဆငရာ သ႕မဟတ လမးစ ပါတမားမ ေရြးေကာကတငေျမာကျခငးခရသည လႊတေတာ ကယစားလယ

အခးအစား

မတစ (၇) ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒက ႏငးအပထားသည ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး လႊတေတာမား၏ အခနးက႑

ဇယား (၁၀) ၂၀၁၂ ခႏစမ ေမ၊ ၂၀၁၃ ခႏစအတြငး ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား၏ ဥပေဒျပေရး ေဆာငရြကခကအကဥး

ပညႊနး (၁၉) ၂၀၁၂ ခႏစမ ေမ၊ ၂၀၁၃ ခႏစအတြငး ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား၏ ဥပေဒျပေရးေဆာငရြကခက

ဇယား (၁၁) လပရးလပစဥ မဟတေသာ အတညျပျပ႒ာနးၿပး သ႔မဟတ အဆတငသြငးထားသည ဥပေဒအေၾကာငးအရာမား

ဇယား (၁၂) မတလ၊ ၂၀၁၁ ခႏစမ ဇလင၊ ၂၀၁၃ ခႏစအတြငး ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး လႊတေတာမားေခၚယကငးပမႈ

ပညႊနး (၂၀) အပခပေရး၊ ဘ႑ာေရးႏင ႏငငေရးဆငရာ ဗဟ ခပကငမႈေလာချခငး ႏႈငးယဥခက

မတစ (၈) ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားအတြငး ပဋပကၡ ေပၚေပါကႏငဖြယရာ ကစၥရပမား

ဇယား (၁၃) အႀကျပတကတြနးခကမား အႏစခပႏင အေျခခဥပေဒႏငတကြ အျခားဆကစပ ထညသြငးစဥးစားစရာမား

ေကးဇးတငလႊာ

သေတသန အဖြ႕အေနႏင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးတ႕မ မမတ႕၏ အေတြ႕အၾကမားက မေ၀ေပးလက အခနေပး

ေတြ႕ဆ ခြငျပခသမား အားလးက ေကးဇး ဥပကာရ တငရပါသည။ အစးရဌာနဆငရာ အရာရမားမ အစ ဌာနဆငရာ

၀နထမးမား၊ ႏငငေရးပါတ ေခါငးေဆာငမား၊ အရပဖကအဖြ႕အစညးမားမ တကၾကြလႈပရားသမား၊ ပညာရငမား၊

စးပြားေရးလပငနးရငမားအားလး ဤသေတသနစာတမးၿပးေျမာကႏငေရးအတြက ပြငလငးမႈရရ၊ စတ၀ငစားမႈမားစြာ ပါ၀ငခၾက

ပါသည။ ထ႕အျပင ေဒသႏရဆငရာ အရပဖက လ႕အဖြ႕အစညး စညးရးသမားစြာကလညး ဤစာတမး၏

ကြငးဆငးေဆာငရြကမႈအတြက မားစြာအေထာကအက ျပခၾကသည။

စာတမးျပစသမားသာမက စအးအကစဒႏင အာရေဖာငေဒးရငးမ ပတာခမးႏင တငနာေပါဆင စြမဘြနသြန

တ႕ကလညး ဤစာတမးအတြက အေထာကအကျပ ပပးခၾကသည။ အနဒရယာ စမရာ၊ လလအလနးႏင မာရအးတ႕ကလညး

ဘ႑ာေရးဆငရာ အခကအလကမားက ေထာကပခၾကပါသည။ ဥးေဇာဥး၊ ဥးတငေမာငသနး၊ ဥးေအာငသၿငမး၊

အကရေလေဆာက၊ ေသာမတစပါ၊ စတဗငေရာဒ၊ ကငမနငးႏင ေဂးမဘး တ႕ကလညး ဤစာတမးအတြက

အၾကဥာဏေကာငးမား ေပးခၾကသည။ ျမနမာ သတငးအခကအလက စမခန႕ခြမႈ ယနစ (MIMU)ကလညး ေလလာမႈျပခသည

ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမား၏ ေျမပက ေရးဆြေပးခသည။ အနးဘစေရာႏင ဖာရာ၀မငး ကလကစကာ တ႕က ဤစာတမးက

ထထေရာကေရာက တညးျဖတ ေပးခပါသည။ ေနာကဆးအေနႏင အာရေဖာငေဒးရငးႏင ပရဂရမ ပးေပါငးမႈ

သေဘာတညခကအရ ဘ႑ေရး အေထာကအပ ေပးခသည ယေက ႏငငတကာ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးဌာန (DFID) က သေတသန

အဖြ႕က အထးေကးဇးတငရပါေၾကာငး မတတမးျပအပပါသည။

ဤစာတမးႏငပတသက၍ မားယြငးခြ တေခာမႈ တစစတစရာပါရပါက စာတမးျပစသမား၏ တာဝနသာျဖစပါသည။

ေ၀ါဟာရမတစ

၁၉၈၉ ခႏစတြင ျမနမာႏငင၌ ႏငငေတာၿငမ၀ပပျပားမႈ တညေဆာကေရးအဖြ႕ (နဝတ အစးသည) ႏငင၏ အမညမ

စတင၍ အေရးႀကးေနရာ ေဒသမား၏ အမည၊ စာလးေပါငး အသထြကမားက ေျပာငးလျပငဆငခသည။ ျမနမာႏငငအတြငး

လကရ ျဖစေပၚတးတကမႈႏင လကေလာညေထြ ျဖစေစရန ဤစာတမးတြင (ျပငဆငထားသည) ေဝါဟာရအသစမားက

သးစြထားပါသည။ ပထမဥးဆး ေ၀ါဟာရအသစက သးစြသည အခါတငး ယခငရႏငၿပး ေ၀ါဟာရႏင တြဖကေဖာျပထားပါသည။

အေစာပငး သမငးေခတ ကာလရ အသးအႏႈနးမားကမ ယခငရရငးစြ အမညအတငး ဆကလကသးစြၿပး၊ ျမနမာအမညမားက

အဂၤလပဘာသာျဖင မနကနစြာ ေခၚေ၀ၚသးစြမႈက ျပငဆငျခငးမျပပါ။

မေရရာသည ရႈပေထြးမႈမားက ေရာငရားႏငရနအလ႕ငာ အစးရအဖြ႕အစညးတစခ သ႕မဟတ လပဂၢလတစစတစဥး

တ႕က အတအကရညညႊနးလသည အခါမသာ (အဂၤလပစာလး) အႀကးျဖငေဖာျပထားပါသည။

အဓပၸါယဖြငဆခက

Amyothar Hluttaw အမးသားလႊတေတာ၊ အထကလႊတေတာ

Chief Minister ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး ဝနႀကးခပ

Decentralization ျပညသ႕ေရးရာ လပငနးေဆာငတာမားအတြက လပပငခြငအာဏာႏင တာ၀နယမႈမား

က ဗဟအစးရမ ၄ငး၏ ေအာကအဆငမ တစစတပငးအားျဖင လြတလပစြာ

ရပတညၾကသည အစးရအဖြ႕အစညးမားထသ႔ လႊေျပာငးေပးျခငး

Deconcentration ဗဟအပခပမႈ ကစၥရပမားက က႑အလက သ႕မဟတ ေဒသအလက ခြေ၀ေဆာငရြက

ေစၿပး အထကသ႕ တာဝနခမႈရေစသည ဗဟအားျပမႈ သပသညးဆ ေလာခသညပစ

Devolution အာဏာ ႏင တာ၀နယမႈမားက ေဒသႏရအဆငမ အမအခကငးစြာ ရပတညႏငၾကသည

ေရြးေကာကခအစးရမားသ႕ ခြေ၀ေပးအပျခငး

Hluttaw လႊတေတာ။ သမငးေၾကာငးအရ ၀နႀကးမား၏ ေကာငစျဖစေသာလညး

ယခအခါျပညေထာငစ အဆငႏင ျပညနယ၊ တငးေဒသႀကး အဆင အသးသးရ

ဥပေဒျပေရးအဖြ႕အစညး။

Pyidaungsu Hluttaw ျပညေထာငစလႊတေတာ။ ေအာကလႊတေတာ(ျပညသ႕လႊတေတာ) ႏင

အထကလႊတေတာ (အမးသားလႊတေတာ) ႏစရပေပါငး လႊတေတာ

Pyithu Hluttaw ျပညသ႕လႊတေတာ၊ ေအာကလႊတေတာ (ၿမ ႕နယက အေျခခ၍ လညးေကာငး၊

လဥးေရက အေျခခ၍ လညးေကာငး ဖြ႕စညးသည)

Tamattaw ျမနမာတပမေတာ

Union Government ျပညေထာငစအစးရ၊ ဗဟအစးရ

အတေကာက ေ၀ါဟာရမား

၈၈မးဆက ၈၈မးဆကေကာငးသားမား

ေအအမအာရဒပ မြနျပညနယလးဆငရာ ဒမကေရစပါတ

စအးအကစဒ စးပြားေရးႏင လမႈေရး ဖြ႕ၿဖးမႈ ဗဟဌာန

စအနပ ခငးအမးသား ပါတ

စပပ ခငးဖြ႕ၿဖးတးတကေရး ပါတ

စအကစအ အရပဖကလ႕အဖြ႕အစညး

ဒပအမ ဒမကရကတစပါတ (ျမနမာျပည)

အးအငတအင တြငးထြက သယဇာတ အရငးအျမစ တးေဖာထတလပေရး ပြငလငးျမငသာမႈ ေဖာေဆာငေရး

အးအနဒပ တငးရငးသားလမးမား ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးပါတ

အကဖအးအကစအာ စးပြားေရးႏင လမႈျပျပငေျပာငးလေရး အေျခခမေဘာင

ဂေအဒ အေထြေထြအပခပေရး ဥးစးဌာန (ျပညထေရး၀နႀကးဌာန)

ေကအငေအ ကခငလြတေျမာကေရး တပမေတာ

ေကအနပ ကယနး အမးသားပါတ

ေကအနယ ကရင အမးသားအစညးအရး

ေကပပ ကရငျပညသ႕ပါတ

ေကအကစဒဒပ ကရငျပညနယဖြ႕ၿဖးေရးႏင ဒမကေရစပါတ

အယအနဒပ လားဟ အမးသား ဒမကရကတစပါတ

အမဒအာရအင ျမနမာဖြ႕ၿဖးတးတကေရး အရငးအျမစ အဖြ႕အစညး

အမအငအမယ ျမနမာ သတငးအခကအလက စမခန႕ခြမႈ ယနစ

အနဒအကဖ အမးသား ဒမကေရစ တပေပါငးစပါတ

အနဒပဒ အမ းသား ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး ဒမကရကတစပါတ

အနအယလဒ အမးသား ဒမကေရစ အဖြ႕ခပ

အနယပ တငးရငးသား စညးလးညညြတေရးပါတ

ပအနအ ပအ႕၀ အမးသား အစညးအရး

ပအကစဒပ ဖလ-စေ၀ၚ ဒမကရကတစပါတ

အာရအနဒပ ရခငတငးရငးသားမား တးတကေရးပါတ

အကအးအး ႏငငပငစးပြားေရးလပငနးမား

အကအးဇက အထးစးပြားေရးဇန

အကအယလအအာစ ႏငငေတာ ၿငမ၀ပပျပားမႈ တညေဆာကေရးအဖြ႕ (န၀တ)

အကစအနဒပ ရမးအမးသားမား ဒမကရကတစပါတ

အကစပဒစ ႏငငေတာ ေအးခမးသာယာေရးႏင ဖြ႕ၿဖးေရးေကာငစ (နယက)

တပအနပ တေအာငး (ပေလာင) အမးသားပါတ

ယဒပေကအကစ ကခငျပညနယ စညးလးညညြတေရးႏင ဒမကေရစပါတ

ယအနစဒအကဖ ကလသမဂၢ အရငးအႏး ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး ရပေငြအဖြ႕

ယအနဒပ ကလသမဂၢ ဖြ႕ၿဖးမႈ အစအစဥ

ယအနအကဖစ ညညြတေသာ တငးရငးသားလမးမား ဖကဒရယေကာငစ

ယအကဒပ ျပညေထာငစ ၾကခငေရးႏင ဖြ႕ၿဖးေရးပါတ

ဒဗလဒပ ဝ ဒမကရကတစပါတ

အစရငခစာ အႏစခပ

တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယအဆင အပခပမႈဆငရာ အဖြ႕အစညး၊ မေဘာငမားႏင ဗဟ - ေဒသႏရဆကဆေရး ကစၥရပမားမာ

ျမနမာႏငင၏ အနာဂါတအတြက လြနစြာ အေရးပါလပါသည။ လကရအခနတြငလညး ဤကစၥရပမား၌ အေရးႀကးသည

အလညအေျပာငးျဖင ေတြ႕ႀကေနရသညျဖစသည။ ဤအစရငခစာသည မ၀ါဒခမတသမား၊ ႏငငေရးတြင ပါ၀ငေဆာငရြက

ေနသမား၊ အလရငမား ႏငတကြ အျခားေသာ ပါ၀င သကဆငသမားအား ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒ၏ ပေဖၚမႈေအာကတြင

ေပၚေပါကလာသည တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယမားရ အသစေသာဖြ႕စညးတညေဆာကပမားႏင အပခပမႈ၊ ၿငမးခမးေရး ႏင

ဗဟဥးစးစနစ ေျဖေလာေရးဆငရာ ျဖစစဥမားအၾကား ဆကသြယ ဆကစပေနမႈမားအား အသေပးတငျပႏငရန ရညရြယ

ပါသည။1 တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယ အစးရမားအေနျဖင ႏငငေရး လပပငခြငနယပယအား ပမရရလာေစရန စတင

ေဆာငရြကေနၾကၿပ ျဖစသညတင သသာထငရားသည အကန႕အသတ မားစြာကလညး ရငဆငေနၾကရေပသည။ အလားတပင

လကရအခန၌ အဓကကသည ျပျပငေျပာငးလမႈတစရပဟ ယဆႏငေသာ ေရြးေကာကခ ကယစားလယအမားစျဖင

စတငဖြ႕စညးႏငခသည လႊတေတာ မားမာလညး စြမးေဆာငရညပငးအရ အခကအခမားစြာက ႀကေတြ႕ေနၾကရသညက

ေတြ႕ရရပါသည။ တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယမားရ အပခပေရးပငး ခန႔အပမႈျဖစစဥ မားကၾကညပါက ထကေအာက လႊမးမးမႈ

ပစအတငး ရေနဆပငျဖစၿပး တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယ၀နႀကးမားအေနျဖင စမအပခပမႈ အပငး၌ အနညးငယမသာ

ပါ၀ငထနးခပႏငစြမးရသညက ၾကညျခငးအားျဖင အသစေပၚေပါကလာသည တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယအစးရမား၏

ထေရာကစြမးေဆာငႏငမႈတြင ကန႕သတခကမားစြာ ရေနေၾကာငး ေတြ႕ျမငႏငပါသည။ ထ႔အတပင တငးေဒသႀကးႏင

ျပညနယမား၏ ဘတဂကအေနအထားမာလညး အရြယအစား ေသးငယေနဆပငျဖစၿပး ယငးဘတဂက မားအား ဗဟ၏

လႊမးမးမႈက ျဖစေပၚေစသည နညးလမးမးျဖင ေရးဆြျပငဆငၾကရသညက ေတြ႕ရပါသည။ ထ႔အတြကေၾကာင

စမအပခပမႈေရးရာႏင ဘ႑ာေငြရ/သး ဆငရာ စစဥေဆာငရြကမႈမားအား အသစေပၚေပါကလာသည ႏငငေရး

ဖြ႕စညးတညေဆာကပႏင တေျပးည ျဖစေပၚႏငေစရနႏင ဗဟဥးစးစနစေျဖေလာမႈ အတငးအတာအား အဓကကေသာ

နယပယမားဆသ႔ ပမခ႕ထြငႏငေစၿပး ပမကယျပန႕သည ဒမကေရစတညေဆာကေရး၊ ၿငမးခမးေရးႏင ျပညသ႕ေရးရာ

စမခန႔ခြမႈ ျပျပငေျပာငးလေရးျဖစစဥမားဆသ႔ ခတဆက သြားႏငရနအတြက ျပျပငေျပာငးလမႈမားစြာက လပေဆာငရန

လအပလက ရပါသည။

ဤသေတသနမာ အာရေဖာငေဒးရငးႏင ျမနမာဖြ႕ၿဖးတးတကေရး အရငးအျမစအဖြ႕အစညး၊ စးပြားေရးႏင လမႈဖြ႕ၿဖး

တးတကေရးအဖြ႕တ႔အၾကား လပေဆာငလကရသည ေဒသႏရအပခပေရးဆငရာ ကစၥရပမားအေပၚ ပးေပါငးေဆာငရြကသည

ပထမအဆငျဖစပါသည။ ဤေလလာမႈသည ေအာကပါေမးခြနး (၃) ခအား နားလညေျဖဆႏငေစရန ရညရြယပါသည။

တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယအစးရမားအတြက ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒဆငရာ၊ ဥပေဒဆငရာ ႏင အဖြ႕အစညးဆငရာ

အေျခခမေဘာငမာ အဘယနညး။ ဗဟဥးစးစနစေျဖေလာမႈဆငရာ ျပျပငေျပာငးလမႈအတြက မ၀ါဒလမးညႊနခကမာ

အဘယနညး။

တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယမား၌ ယငးျပျပငေျပာငးလမႈမား၏ ထြကေပၚရလဒမားမာ အဘယနညး၊ မညသ႔ ကြျပား

ျခားနားပါသနညး။

တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယအဆင၌ ႏငငတညေဆာကေရး၊ ၀နေဆာငမႈ ေပးျခငး ႏင ပဋပကၡစမခန႕ခြျခငးမား

ပမေကာငးမြန တးတက လာေစရန ေဆာငရြကရာ၌ မညသ႔ေသာ စနေခၚမႈအခကအခမား၊ အခြငအလမးမား ႏင

လမးေၾကာငးမား ရေန ပါသနညး။

၂၀၀၈ ခႏစ ဖြစညးပအေျခခဥပေဒအရ တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယ အစးရစနစ ဖြ႕စညးတညေဆာကပ

တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယမား၌ ေရြးေကာကခ ကယစားလယ အမားစ ပါ၀ငသည တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယ လႊတေတာ၊

၀နႀကးခပႏင တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယ၀နႀကးမား ပါ၀ငသည တငးေဒသႀကးသ႔မဟတ ျပညနယ အစးရအဖြ႕ ႏငတငးေဒသႀကး၊

1 အေျခခဥပေဒအရ တငးေဒသႀကးမားႏင ျပညနယမားမာ အဆငအတနးတညၾကသည။

ျပညနယ တရားစရငေရး အဖြ႔အစညးမား ပါ၀ငသည။ တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယ လႊတေတာမားအား တစၿမ႕နယလင ႏစဥး

ကစျဖင ေရြးေကာကခကယစားလယမား၊ တငးရငးသားကယစားလယမား ႏင ကာကြယေရးဥးစးခပမ အမညစာရငး

တငသြငးသည လႊတေတာ၏ ေလးပတစပအေရအတြကရေသာ တပမေတာသားကယစားလယမားျဖင ဖြ႕စညးထားသည။

တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယ ၀နႀကးခပအား ႏငငေတာ သမၼတက လႊတေတာကယစားလယမားထမ ေရြးခယ၍ သကဆငရာ

ျပညနယ၊ တငးေဒသႀကး လႊတေတာ၏ အတညျပခကျဖင ခန႕အပသည။

ထ႕ေနာက ၀နႀကးခပက တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယ ၀နႀကးမားခန႕အပရန လႊတေတာကယစားမားထမ သ႔မဟတ လႊတေတာ

ကယစားလယမဟတသမားထမ အမညစာရငးေရြးခယ၍ တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယလႊတေတာ၏ သေဘာတညခကရယကာ

ႏငငေတာသမၼတမ ခန႔အပေပးရန တငျပရသည။ ဤတြင တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယမားရ နယစပေရးႏင လၿခေရးရာ

၀နႀကးအား ကာကြယေရးဥးစးခပမ ေပးပ႔သည အမညစာရငးအတငး တပမေတာအရာရ တစဥးက ခန႔အပရျခငးျဖစသည။

တရားစရငေရးမ႑ငရ ခန႔အပတာ၀နေပးမႈဆငရာ နညးလမးမားႏင ဖြ႕စညးတညေဆာကပမားမာ ေယဘယအားျဖင

ဗဟခပကငမႈ ျပလပထားၿပး၊ တရားစရငေရးမ႑င၏ လြတလပမႈက ကန႕သတမႈျပထားသညက ေတြ႕ရသည။ ျပညနယ၊

တငးေဒသႀကး တရားလႊတေတာတရားသႀကးခပမားအား ႏငငေတာသမၼတက ျပညေထာငစ တရားသႀကးခပျဖင တငပင၍

ခန႔အပျခငးျဖစသည။ ထ႔အျပင တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယ ဥပေဒခပအား ၀နႀကးခပမ အမညစာရငးတငသြငး၍ ႏငငေတာ

သမၼတမ ခန႕အပသည။ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒဆငရာ ခ႐းမာ တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယ ႏင ျပညေထာငစမားအၾကား

အေျခခဥပေဒဆငရာ အျငငးပြားမႈမားအား ေျဖရငးရန ျဖစသည။

ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒရ ဇယား (၂) တြင တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယမား၌ မညသ႔ေသာ ဥပေဒျပေရး အာဏာမား

ရေၾကာငး ေဖာျပထားသညက ေတြ႕ရသည။ တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယမား၏ အပခပမႈအာဏာမာလညး ယငး ဇယား (၂) ပါ

နယပယမား အေပၚတြင တညရေၾကာငး ေဖာျပထားသည။ ယငးနယပယမားအား က႑ (၈) ချဖင ခြျခားေဖာျပထားၿပး၊

က႑တစခခငးစ၏ တာ၀နမားအား အေသးစပေရးသားထားသညက ေတြ႕ရေသာလညး စကားရပ အမားစဆသလမာ ထပမ

အဓပၸါယဖြငဆရန လအပလကရသည ျဖစသည။ က႑အမားစ၌ ေရးသားထားသည တာ၀နမားမာ အလြနပင ကဥးေျမာငး

နညးပါးလသညက ေတြ႕ရၿပး၊ အဓကကေသာ က႑မားျဖစသည ကနးမာေရးႏင ပညာေရးတ႔ကလညး ဖယထတထားသညက

ေတြ႕ရပါသည။

ဤအစရငခစာတြင တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယရ အပခပမႈစနစအား ႏငငေရး၊ စမအပခပမႈ ႏင ဘ႑ာေငြရ/သးဆငရာ

မကႏာစာ သးဖကမ ဆနးစစေလလာထားပါသည။

ႏငငေရးဆငရာ ဗဟဥးစးစနစေျဖေလာျခငး ၌ ဆးျဖတခကခမတမႈ အာဏာ ႏင တာ၀နခမႈတ႔အား ေဒသႏရအဆငသ႔ လႊေျပာငးေပးျခငး

ပါ၀ငပါသည။ ဤတြင တစစတစရာ ကယပငရပတညႏငစြမးရသည ေဒသႏရအစးရမားအား တာ၀န၊ ၀တရားမား ခြေ၀ေပးအပျခငးမး

ပါ၀ငတတပါသည။

စမအပခပမႈဆငရာ ဗဟဥးစးစနစေျဖေလာျခငး မာ အဓကအားျဖင အဆငအမးမး၌ စမခန႕ခြမႈတာ၀နမား ခြေ၀ျဖနျဖးျခငးက ဥးတညပါသည။

ဤတြင ေအာကေျခအဆင စမအပခပေရးအပငးအား အခြငအာဏာ ပမေပးအပထား၍ ဗဟကလညး ဆကလကတာ၀နခထားေစသည

ဗဟအားျပမႈ သပသညးဆ ေလာချခငးပစမး သ႔မဟတ လြတလပစြာ ဆးျဖတလပပငခြင ေပးအပထားၿပး ဗဟက တာ၀နခေစသညပစ

သ႔မဟတ အပခပေရးဆငရာ အခြငအာဏာအား ဗဟမ ပမလြတကငးစြာ ကယပငရပတညေနသည ေဒသႏရအစးရမားအား အျပညအ၀

ခြေ၀အပႏငးသည ပစမး ျဖစႏငပါသည။

ဘ႑ာေငြရ/သးဆငရာ ဗဟဥးစးစနစေျဖေလာျခငး ၌ သးေငြဆငရာ တာ၀နမားႏငတကြ သကဆငရာ ဘ႑ေရး အရငးအျမစမားအား

ေဒသႏရအဆငမားသ႔ ေပးအပျခငးျဖစပါသည။ ဤတြင ဘ႑ာေရးအရငးအျမစအေပၚ လြတလပစြာ ဆးျဖတလပပငခြငအား ဗဟအဆင

၀နႀကးဌာနမားမ ေအာကေျခအဆငမားသ႔ ပမ သပသညးဆေလာခ၍ လႊေျပာငးေပးႏငရန သ႔မဟတ စမကနး ေရးဆြျခငးႏင

ဘတဂကေရးဆြျခငး၊ ေဒသႏရ အခြနအေကာကရေငြ၊ ဗဟ - ေဒသႏရ လႊေျပာငးေပးအပေငြ၊ ေခးေငြ စသည စနစတစခ၌ ေဒသႏရ အစးရအား

ပမျပည၀သည ထနးခပလပပငခြင ခြေ၀အပႏငးျခငးမး ျဖစႏငပါသည။

စမအပခပမႈမကႏာစာ

အေျခခဥပေဒ ဇယား (၂) ပါ တာ၀နခြျခမးမႈေၾကာငျဖစေပၚလာရသညမာ တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယအစးရက အစရငခရမည

တငးေဒသႀကး ႏင ျပညနယမားရ ဌာနမားႏင တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယ အစးရအား အစရငခရန မလအပသည တငးေဒသႀကး၊

ျပညနယမားရ ျပညေထာငစ၀နႀကးဌာနမားေအာကမ ႐းဌာနမားအၾကား ေ၀၀ါးေနသည ပငးျခားမႈပစပငျဖစသည။

ပမနတညရေနခသည တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယ ဌာနမားမာ ၄ငးတ႔၏ မခင၀နႀကးဌာနမားျဖငေရာ၊ အသစေပၚေပါကလာသည

တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယ အစးရမားျဖငပါ ရငးလငးကြျပားမႈမရသည ဆကဆမႈပစျဖင တညရေနပါသည။ တငးေဒသႀကး၊

ျပညနယစမအပခပမႈဌာနမားအျဖစ သးျခားမရပတညႏငၾကသလ၊ တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယ ၀နႀကးဌာန၏ ယနစမားအျဖစ

ရငးလငးစြာတညရေနၾကသညလညးမဟတပါ။ လ႕အရငးအျမစစမခန႕ခြမႈ (၀နထမးေရြးခယခန႕အပမႈ) အခြငအာဏာအား

သကဆငရာ ျပညေထာငစ ၀နႀကးဌာန ႏင ျပညေထာငစအဆင၀နထမးခန႔အပေရးအဖြ႕အစညးကသာ ကငသးေနသည

အေလာက ၀နထမးမား၏ ရပတညေနရသည အေနအထားမာလညး သသကြကြ မရလပါ။

ရလဒအျဖစ တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယအစးရမား၌ ၀နႀကးမားရေနသညတင ၄ငးတ႔၏ကယပင ၀နႀကးဌာနမရသည ကစၥ

ျဖစေပၚလာသည။ တပမေတာသား၀နႀကးဥးေဆာငေသာ ျပညေထာငစအဆင ျပညထေရး၀နႀကးဌာန၏ ေအာကရ အေထြေထြ

အပခပေရးဥးစးဌာနက တငးေဒသႀကးသ႔မဟတ ျပညနယအစးရ အဖြ႕ရး အျဖစ တညရေနၿပး၊ တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယ

ေထြအပအႀကးအကက အစးရအဖြ႕ အတြငးေရးမႈးအျဖစ ေဆာငရြကပါသည။ တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယအစးရ၏ လပငနး

လညပတမႈမားမာလညး ဤဌာန အေပၚတြင မားစြာ မခေနရသညက ေတြ႕ရသည။ မၾကာေသးမကပင သမၼတ၏

ျပျပငေျပာငးလေရးဆငရာ လမးညႊနခကအခ႕၌ ယငး ကြျပားရငးလငးမႈ မရသည အေျခအေနမားအား ေျဖရငးႏငရန

ရညရြယထားေၾကာငးက ေတြ႕ရရေသာလညး တာ၀နခမႈ ဆငရာ ဆကသြယ ဆကဆမႈမား ပမရငးလငး ကြျပားလာေစရန

လပေဆာငရာတြင မားစြာေသာ အခကအခမား အထငအရား ရေနပါေသးသည။

ယငးတငးေဒသႀကး၊ ျပညနယဌာနမား၏ တစဖကတြင ပမအေရးပါသည ဌာနႏင ၀နႀကးဌာနအမားစမာ ဗဟခပကငမႈ

ေအာကတြင ရေနဆျဖစၿပး၊ ျပညေထာငစ၀နႀကးဌာနမားအေနျဖငလညး ၄ငးတ႔၏ တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယအဆင ရးဌာန

မားအား ပမ၍ လပပငခြငေပးအပရန ႀကးပမးလက ရသညကေတြ႕ရပါသည။ ထနယပယမားး၌ ႏငငေရးဆငရာႏင ဘ႑ာေငြ

ရ/သးဆငရာ ခြေ၀အပႏငးမႈ ကငးမေနျခငးေၾကာင ေဒသႏရအတြက အဓကအေလးထားခကမားျဖစသည ျမနဆန ထေရာက

သည ၀နေဆာငပပးမႈ၊ တငးရငးသား၊ လမးစ အမတလကၡဏာ ႏင သဘာ၀အရငးအျမစမားမ ရေငြမား စသညတ႔မာ တငးေဒသ

ႀကးႏင ျပညနယအစးရ၏ ႏငငေရးေဘာင အျပငဘကတြငသာ တညရေနေၾကာငးေတြ႕ရေပသည။

ဘ႑ာေငြ ရ/သး မကႏာစာ

ဘ႑ာေငြ ရ/သး ဆငရာ ဗဟဥးစးစနစေျဖေလာျခငးအား ေရာယက၍ ကန႔သတထားသည ပစမးျဖငေတြ႕ရပါသည။

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ဘတဂက (ဘ႑ာေငြ အရအသး) မားတြင တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယဌာနမားႏင တငးေဒသႀကး၊

ျပညနယတ႔ႏင သကဆငသည ႏငငပငစးပြားေရးလပငနးမား၏ ရေငြႏင သးေငြက ေဖာျပထားပါသည။ ယငးဘတဂက၏

ပမာဏမာ ေသးငယလၿပး ျပညေထာငစမ လႊေျပာငးေပးအပေငြႏင ေဒသႏရ အခြနအေကာက ရေငြမားပါ၀ငလငပင

ျပညသလထအတြက အရပရပသးစြေငြ၏ ၅ ရာခငႏႈနး ေအာကတြငသာ ရႏငေၾကာငးေတြ႕ရရသည။ ထ႔အျပင ဤတငးေဒသႀကး၊

ျပညနယ ဘတဂကမားမာ အျပညအ၀ ခြေ၀အပႏငးထားသည ပစမးလညး မဟတဘ ဘတဂကအတြငး ပါ၀ငရာ က႑ႏင

ဥးစားေပးမႈမား အေပၚ၌လညး ကန႕သတမႈႏင ဗဟဥးစးခပကငမႈမား ရေနဆျဖစသညဟ ယဆႏငပါသည။ တငးေဒသႀကး၊

ျပညနယမား အေနျဖင မညသညက႑အေပၚ ဥးစားေပးမညက ဆးျဖတႏငမႈ အတငးအတာမာ အကန႕အသတမားရေနၿပး၊

ဘတဂကအား ျပညေထာငစ ဘ႑ာေရးေကာမရင ကသာ ၾကည႐ႈပငးျဖတသည အေျခအေနမးဟ သးသပနားလညႏငပါသည။

လကရ တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယမား၏ ဘတဂကတြကခကမႈစနစက ၾကညပါက တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယမားရရၾကသည

ျပညသလထအတြက အရပရပသးစြေငြ၏ အလြနေသးငယလေသာ အစတအပငးမသာျဖစေသာ ဘတဂကပမာဏအေပၚတြင

ဗဟ၏ လပပငခြငႏင ထနးခပမႈတ႔က ျမငမားစြာ ေပးအပထားသညက ေတြ႕ရမည ျဖစသည။ သ႔တငေအာင ပမခန႔မနးႏငၿပး၊

ပြငလငးျမငသာ၍ စညးမဥးစညးကမး အေျခခသည အစးရမားအၾကား ဘ႑ာေငြ ရ/သး ဆငရာအဖြ႕အစညး မေဘာငမား

ျဖစေပၚလာပါက ဘ႑ာေငြ ရ/သးပငးဆငရာ လြတလပစြာ ရပတညလပကငေရးသ႔ တြနးအားေပးသြားႏငသညျဖစသည။

တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယမားအေနျဖင သသာထငရားသည အခြနအေကာက ရေငြမားက ေကာကခေနၿပ ျဖစသညက

ေတြ႕ရသည။ သ႔ေသာလညး အခြနအေကာကဆငရာမ၀ါဒႏင စမခန႕ခြမႈအပငး၌ တးတကလာမႈ မရေသးသညက ေတြ႕ရၿပး ပမ

တးတက လာေစရနအတြက ျဖစလာႏငေျခမားလညးရသညဟ ဆႏငပါသည။

က႑ေပါငးစ အသးျပႏငရနအတြက “ဆငးရႏြမးပါးမႈ ေလာခေရး ရနပေငြ” စတငေပးအပျခငးမာ အေရးပါသည လပေဆာငမႈ

တစရပျဖစၿပး ဤအတြကေၾကာင တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယမားအတြငး စမကနးေရးဆြျခငး၊ ဥးစားေပးမႈ သတမတျခငး

လပငနးမား လပေဆာငေစရန ျဖစလာပါသည။ တညေသာ ပမာဏကရရၾကသညမလြ၍ လကရ ကနဥးအဆင၌ တငးႏင

ျပညနယမားအသးသးအၾကား ဤရနပေငြအား အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကမႈပစမာ ကြျပားျခားနားၾကၿပး၊ အသးျပမႈ

အတြက ခငမာေသာေၾကာငးကးျပခကမးက မေတြ႕ရေသးဟ သသပႏငပါသည။ မညသ႔ပငဆေစ ဤရနပေငြေၾကာင ဗဟႏင

တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယမား ႏစဖကစလးအတြက ဗဟ ႏင တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယမားအၾကားခတဆကေပးထားသည

ေကာငးမြနၿပး၊ ပြငလငးျမငသာ၍ စညးမဥးစညးကမး အေျချပသည အစးရမားအၾကား ဘ႑ာေငြ ရ/သး စနစတစရပက

ေဖာေဆာငႏငမည အခြငအလမးျဖစေပၚလာသညဟ ဆႏငပါသည။

ႏငငေရး မကႏာစာ

တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယ အစးရမား ေပၚေပါကျခငးလာမာ အဓကကေသာ တးတကမႈတစရပျဖစပါသည။ သ႔ေသာလညး

တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယ အပခပေရးမ႑ငက ဗဟမ ခန႔အပရျခငးက ယငး တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယ အစးရမား၏

လြတလပစြာ ရပတညႏငစြမးက ကန႔သတလကရသည။ ၀နႀကးခပမားမာ တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယလႊတေတာမားတြင ပါ၀င

ေနရသညတင ယငးလႊတေတာမားက တာ၀နခေနရျခငး မဟတဘ ႏငငေတာသမၼတကသာ လး၀ဥတာ၀နခရသည ပစမး

ျဖစေနသညက ေတြ႕ရသည။ ၀နႀကးခပမားသည ၄ငးတ႔၏ ကကဘနက (အစးရအဖြ႕) က မမတ႔စတႀကက ေရြးခယ ဖြ႕စညး

ႏငၾကသညျဖစသည။ အျခားတစဖကတြငလညး တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယလႊတေတာမားေပၚေပါကလာသညအတြက

ေဆြးေႏြး၊ ျငငးခႏငရန အခြငအလမးမား ျဖစေပၚလာသညဟ ဆႏငပါသည။ အထးသျဖင ျပညနယမား၌ ေဒသတြငး

တငးရငးသား ပါတမားအေနျဖင ကယစားျပခြင အေတာအတန ရရထားၾကသညက ေတြ႕ရသည။ တက႐ကခန႔အပခ

တပမေတာသား ကယစားလယမား၏ လႊတေတာအေပၚ သကေရာကႏငစြမးကမ ရငးလငးစြာ မသရပါ။ သ႔ေသာလညး ယငး

အခြငအလမး အမားစဆသလမာ အမးသားမားအတြကသာ ျဖစေနသည သေဘာမးလညး ေတြ႕ရပါသည။

ေယဘယအားျဖင အဓပၸါယရရ ၿငမးၿငမးခမးခမး ေဆြးေႏြးျငငခႏငမည ႏငငေရး စေပစ ၏ အလားအလာမာ ကန႕သတခက

မားစြာရေနဆျဖစသည။ တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယလႊတေတာအမားစမာ ေဒသတြငးကစၥရပအခ႕ႏင သကဆငေသာ ဥပေဒ

အနညးငယမကသာ ျပ႒ာနးႏငခသညက ေတြ႕ရသည။ အရြယအစားေသးငယသည ျပညနယမားႏင တငးေဒသႀကးမားရ

လႊတေတာမား ဆလင တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယအစးရအဖြ႕၏ ကန႕သတဖယထတမႈက ခေနရသညက ေတြ႕ရၿပး တကၾကြ

လပေဆာငမႈ မရသေလာကပငျဖစေနသညက ေတြ႕ရပါသည။ စမအပခပမႈဆငရာ ႏင ဘ႑ာေငြ ရ/သးဆငရာ အကန႔အသတ

အတားအဆးမား၏ ေႏာငေႏးေစမႈေၾကာင တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယ လႊတေတာကယစားလယမားအဖ႔ ၄ငးတ႔ကယစားျပ

ေဒသမား၏ အေရးတႀကးကစၥရပမားက တငျပေပးႏငသမား ျဖစလာရန၊ ဗဟႏင ေဒသႏရအပခပေရး အာဏာတ႔အား

ထနးေကာငးစစေဆးႏငရန ႏင မေကနပခကမားအား သယေဆာငေပးႏငသည လမးေၾကာငးမားျဖစလာရနမာ မားစြာပင

ေ၀းကြာေနပါေသးသည။

ပညႊနး- ၁ တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယ အစးရအဖြ႕အစညးမား ဖြ႕စညး တညေဆာကပ

=

Direct Accountability

Coordination, supervision and inclusion in state/region budget

Informal coordination only

Chief Minister

Minister of

Security and

Border

Affairs

Minister of

Finance

and

Revenue

Minister of

Agriculture

and livestock

breading

Minister of

Forestry and

Mines

Minister of

Planning and

Economics

Minister of

Transport

Minister of

Electric

Power and

Industry

Minister of

Development

Affairs

Minister of

Social

Affairs

Agriculture and

Irrigation

Department of

Agriculture,

Department of

Industrial Crops,

Fisheries

Department of

Budget

R/S

Departmental

head of

Planning

Municipals

Department of

Livestock and

Veterinary,

Department of

Beekeeping

R/S Depart.

Head of

Agriculture and

Irrigation

R/S Depart

Head of

Livestock and

Fisheries

R/S

Departmental

head of

Forestry

R/S

Departmental

head of Mines

Environmental

conversation

and forestry

Myanmar salt

and marine

chemical

enterprise

Department

of Planning

R/S Depart.

Head of

Finance &

Revenue

R/S

Departmental

head of

Health

R/S

Departmental

head of

Education

R/S

Departmental

head of Social

Welfare and

Resettlement

Livestock and

Fisheries

Transport

Home Affairs

National Planning

and Economic

Development

Finance and

Revenue

Mining

Electric Power

Industry

Education

Union MinistriesState/Region Hluttaw

Health

Forestry

ျမနမာႏငင တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယမား၌ ဗဟဥးစးစနစ ေျဖေလာမႈအတငးအတာအား အကျဖတျခငး

ၿခငသးသပရပါက စမအပခပေရးတာ၀နပငး၏ အမနတကယ လကလမးမေရာကရႏငသည အေနအထား၊ ေရာေထြးေနသည

အပခပေရးမ႑ငရ ဖြ႕စညးတညေဆာကပမား၊ အရြယအစားေသးငယလၿပး၊ ဗဟ၏ ေစာငၾကပမႈရေနသည ဘတဂက၊

ကန႕သတခက မားစြာရေနသည ႏငငေရးအရ ကယပငရပတညႏငစြမး စသည အရာအားလးက ၾကညျခငးအားျဖင ျမနမာ ႏငငသည

လြနစြာပင ဗဟဥးစးစနစ က ကငသးလကရသည ႏငငျဖစသညဟ နားလညႏငေပသည။ ဒတယ အခကအေနျဖင စမအပခပမႈ ၊

ဘ႑ာေငြ ရ/သးႏင ႏငငေရး မကႏာစာ သးဖကစလးတြင ဗဟဥးစးစနစ ေျဖေလာမႈ အတငးအတာမား မညမမ ျဖစေပၚေနသညက

ေတြ႕ရပါသည။ ႏငငေရးဆငရာ ဗဟဥးစးစနစေျဖေလာျခငး၌ ထကေအာက လႊမးမးမႈမားႏင တက႐က ခန႔အပခ

တပမေတာအရာရမား၏ ပါ၀ငမႈတ႕ေၾကာင အကန႕အသတမား ေတြ႕ႀကေနရသညတင ႏငငေရးပါ၀ငမႈက ပမ ဆကသြယေပး

ႏငရနအတြက အလားအလာေကာငးမားကလညး ေတြ႕ျမငရပါသည။ တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယမားရ ႏငငေရး လပေဆာငခက

နယပယအား ကန႔သတတားဆးေနသည အေၾကာငးအခကမားမာ အမနအားျဖင စမအပခပမႈႏင ဘ႑ာေငြ ရ/သး မကႏာစာမားရ

အားနညးခကမားႏင ဆကစပလကရပါသည။ ဤသ႔ မညမသည ရလဒမားေၾကာင ေဒသႏရ အစးရ မားအား ေကာငးမြနစြာ

အားျဖညေပးႏငျခငး မရသညအခနတြင ျပညသလထအား ေမာလငခကဆငရာ အၾကပအတညးဆသ႔ ဆြေခၚသြားႏငသည

အႏရယတစရပရေနေပသည။

ယခအခနမာ ဗဟဥးစးစနစေျဖေလာမႈ ျဖစစဥ၏ ကနဥးအဆငမသာ ရေသးသညဟ ဆႏငၿပး၊ အသစေပၚေပါကလာသည ေဒသတြငး

ႏငငေရးႏင သငးဖြ႕မေဘာငဆငရာ နယပယ က အကးစးပြားအပစ အမးမးတ႔၏ စတ၀ငစားမႈႏင သျမင ႏးၾကားမႈအား ျမငတင

ေပးထားသညက ေတြ႕ျမငႏငပါသည။ ဤစတ၀ငစားမႈက ေဒသတြငး တငးရငးသားပါတမားတြငသာမက၊ ႏငငလးအဆင

ပါတဌာနခြမားတြငေရာ ေဒသတြငး အရာရမားတြငပါ ေတြ႕ျမငရလကရသည။ အရပဘက လ႔အဖြ႕ အစညးဆငရာ

အသငးအဖြ႕မားႏင ေဒသတြငးမဒယာမားတြငလညး ေဒသႏရ အပခပမႈ ဆငရာ ကစၥရပမားက ပမ၍ ပြငလငး လြတလပစြာပင

ေဆြးေႏြးလကရေနသညက ေတြ႕ရသည။

ျပျပငေျပာငးလေရး ၀နးကင

တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယမား၌ ႏငငေရး၊ စးပြားေရးအရ ပမ၍ ဆကလကၿပး ဗဟဥးစးစနစ ေျဖေလာႏငေရး၏ အလားအလာမာ

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာ ကစၥရပမားအေပၚ၌ ေဆြးေႏြးတငျပႏငျခငးအေပၚတြင မားစြာ မတညေန ေပသည။ စဥးစားၾကရမညမာ

ဥပေဒ၊ နညးဥပေဒမားတြင အေသးစတ ထပမျဖညစြကရငးလငးစရာမား ေျမာကမားစြာ ကနရေန ေသးသည အေနအထား၌

ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒအေနျဖင တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယမား၏ ဖြ႕စညး တညေဆာကပ ႏင တာ၀န ၀တရားမားအား

အၿပးအျပတ ေပးအပအားထားၿပး ျဖစသညဟ ဆႏငပါသလား။ သကဆငရာ အငစတကးရငးမား၏ စြမးေဆာငရညကေရာ

ျဖညဆညးေပးႏငပါသလား။ သ႔မဟတ အေျခခဥပေဒအား ဗဟဥးစးစနစေျဖေလာျခငးဆငရာ မ၀ါဒမား ခမတႏငရနအတြက

လအပေသာ ျပနလညအဓပၸါယဖြငဆျခငးႏင ျပငဆငျခငးအတြက ေနရာ၊ နယပယ ရေနပါသလား။ ထထကပ၍ လကရ အေျခခဥပေဒ

အေနျဖင စနစတြင ရငဆငေနရသည အေရးအႀကးဆး ျဖစသည အေရးကစၥမားအား ကငတြယ ေျဖရငးႏငစြမးမရ ျဖစေနပါလား။

ဤသ႔ဆပါက ၄ငးအား ျပနလည စဥးစားသးသပရန လအပေနပါသလား။

တငးၾကပခကခလြနးသည ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ျပငဆငျခငးဆငရာ ျပ႒ာနးခကမားက ၾကညျခငးအားျဖင ဤ အေျခခ ဥပေဒက

ေရးဆြခသမားအေနျဖင လကရ လပပငခြင အာဏာ ခြေ၀ျဖန႔ျဖးမႈ အေနအထားအား စမတတစခအျဖစ သေဘာထား

ချခငးမဟတဘ အဆးသတအေျဖတစခ အျဖစသာရညရြယခရငး ျဖစႏငသညဟ ယဆစရာရပါသည။ မညသ႔ပင ဆေစ

ေဒသႏရအပခပမႈစနစဆငရာ ဖြ႕စညးေဆာကပ မေဘာငမားက ပမအားေကာငးလာေစလသည သေဘာထားဆႏၵမား ကလညး

ႏငငေရး နယပယရပ၀နးေပါငးစတြင ထငရားစြာေတြ႕ျမငလာရသညအျပင ျပျပငေျပာငးလေရးအား ပမနက႐ႈငးစြာ လပေဆာင

ႏငရနႏင အေျခခဥပေဒအား ျပငဆင ေျပာငးလရနအတြက ျဖစႏငေျခမားစြာ ရလာသညဟလညး သးသပႏင ပါသည။

ႏငငေတာ သမၼတ၏ သမၼတ႐းမ “သမၼတ႐း၀နႀကး” (၆) ဥး အနက ၀နႀကး ဥးလထြနးသည ဗဟဥးစးစနစေျဖေလာေရးဆငရာ

ကစၥရပမားအတြက ႏငငေတာ သမၼတကယစား အဓက ေဆာငရြကေနသဟ သရရပါသည။ သမၼတဥးသနးစန၏ ေဒသႏရ အပခပမႈ

ဆငရာ မ၀ါဒမားအျဖစ ထတေဖာေျပာၾကားထားသည ရညရြယခကမားမာ စးပြားေရး ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ ျမငတငရန၊ တငးေဒသႀကးႏင

ျပညနယမား၌ စမအပခပမႈဆငရာ ျပျပငေျပာငးလေရးလပငနးမားက အဓကဥးတညရနႏင တငးရငးသား လကနကကင

အငအားစမားျဖင ျဖစထြနးစ ၿငမးခမးေရး ျဖစစဥမားအား ႏငငေရးျပျပငေျပာငးလမႈမားျဖင ေခာေမြ႕လာေစရန တ႔ျဖစသည။

အစးရ၏ စးပြားေရးႏင လမႈျပျပငေျပာငးလမႈအတြက အေျခခမေဘာင (FESR) တြင ဗဟဥးစးစနစေျဖေလာေရး ၀နးကငတြင ဥပေဒ၊

နညးဥပေဒႏင စညးမဥး စညးကမးမား ပမဖြ႕ၿဖးလာေစရနႏင တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယမား၏ လကရတာ၀နယမႈမား၌

နယပယမား ပမထပမထညေပါငးေပးႏငရန ႏင ဗဟဥးစးစနစေျဖေလာေရးအတြက အလးစသေဘာပါ၀ငႏငမည မတစခ ခမတရန

အေရးတႀကး လအပေၾကာငး ေဖၚျပထားသညက ေတြ႕ရပါသည။ ၂၀၁၃ခႏစ၊ ၾသဂတလအတြငး ႏငငေတာသမၼတက တငးေဒသႀကး၊

ျပညနယဌာနမား၊ ၀နႀကးမားႏင လႊတေတာမားအၾကား ႐ႈပေထြးေနသည တာ၀နခမႈမားက ပမအစအစဥတက

ျဖစလာေစရနအတြက ျပညသ႕ေရးရာ စမခန႔ခန႔ခြ႕မႈဆငရာ ျပျပငေျပာငးလမႈ ငါးခလပေဆာငသြားမညဟ ေၾကျငာသြားခသည။

၄ငးတ႔အနက လ႕အရငးအျမစ (၀နထမးေရးရာ) ပငး၌ တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယမား၏ အေရးပါမႈက ပမျမငတငရနႏင

အဓကကသည ျပညေထာငစ ၀နႀကးဌာနမား၏ ဗဟအားျပမႈ သပသညးဆအား ေလာခပစႏငရန စသညတ႔ပါ၀ငပါသည။

ဥပေဒျပ မ႑ငဘကတြငမ၊ ၂၀၁၃ခႏစ မတလက ျပညေထာငစ လႊတေတာ၌ အေျခခဥပေဒပါ ပဒမမားအား ျပငဆငရန၊

ပယဖကရနႏင အစားထးရန လအပသညမားက ေလလာဆနးစစ၍ တငျပႏငရနအတြက အေျခခဥပေဒ ေလလာသးသပေရး

ေကာမတတစရပဖြ႕စညးရန ကန႔ကြကသမရ အတညျပႏငခသည။ ယငးေကာမတဖြ႕စညးရာ၌ ျပညေထာငစလႊတေတာတြင

ပါ၀ငသည ပါတမား၏ ကယစားျပမႈအခးအတငး ဖြ႕စညးခသညက ေတြ႕ရသည။ ဤသ႔ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒအား ျပငဆငရန

အတြက ေမးျမနး ေဆြးေႏြးႏငသည အေျခအေနမး ျဖစေပၚေနသညမာပင အသအမတျပဖြယရာတစခ ျဖစပါသည။ အကယ၍

ဤေကာမတအေနျဖင အားေကာငးစြာသာ လပေဆာငႏငခပါက လကရ ပငမ ျမနမာႏငငေရး လမးေၾကာငးမားအၾကား၌

အေျခခဥပေဒ၏ ပတဆ႔ခကမားက ကည ေျဖဖြငေပးေစႏငမည အဓက ေနရာဌာန သ႔မဟတ လမးေၾကာငး ျဖစလာႏငစရာ

ရေပသည။

ထ႔အျပင ျပညေထာငစလႊတေတာသည ၂၀၁၀ခႏစ ႏငငေတာ ေအးခမးသာယာေရးႏင ဖြ႕ၿဖးေရးေကာငစက ျပ႒ာနးခေသာ

တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ လႊတေတာဥပေဒ အားဖကသမး၍ ၂၀၁၃ခႏစ တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယ လႊတေတာဥပေဒ

အသစျဖင အစားထးခသည။ ဤ ၂၀၁၃ခႏစ ဥပေဒတြင သသာထငရားေသာ အေျပာငးအလမား အျဖစ အေထြေထြ

အပခပေရးဥးစးဌာန၏ ခပကငခရဖြယ မရသည တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယ လႊတေတာ႐းမား ဖြ႕စညးတညေထာငရန ႏငလႊတေတာ

အစညးအေ၀းမား၌ ျပညသလထ တကေရာက ေလလာခြငျပရန ႏင လႊတေတာကယစားလယမားအေနျဖင မဆႏၵနယ

ဖြ႕ၿဖးေရးရနပေငြမား ရရႏငရန၊ လႊတေတာကယစားလယ႐းမား ဖြငလစႏငေစရန စသညတ႔က ထညသြငး ျပ႒ာနးထားသညက

ေတြ႕ရသည။ ယငးဥပေဒ အသစမ အေျပာငးအလ အခ႕အား ႏငငေတာ သမၼတက အေျခခဥပေဒတြင ေဖာျပထားျခငးမရေၾကာငးႏင

အေျခခဥပေဒႏင ညညြတမႈမရေၾကာငး မတခကေပးခသညဟ သရရသည။ ဤသေဘာထား ကြလြမႈမာ ဥပေဒျပမ႑င၏

လြတလပစြာ ရပတညႏငစြမး၊ လႊမးမးႏငစြမးတ႔ႏင ပတသကၿပး ေျပာဆခကမားက ထငဟပလက ရေပသည။

ဗဟဥးစးစနစ ေျဖေလာေရးႏင ၿငမးခမးေရးျဖစစဥ

ပမ၍ ဗဟဥးစးခပကငမႈေျဖေလာျခငးေၾကာင ျဖစေပၚလာႏငသည အႏရာယမားႏင အလားအလာမားအေပၚ ႏငငအတြငးရ

ဘကေပါငးစမ လကနကကငတပဖြ႕ အငအားစမား၏ ထားရသည သေဘာထားမာ ျမနမာႏငငေရး အကးအေျပာငး၏ ေအာငျမငမႈ၊

မေအာငျမငမႈမားအတြက ဗဟအခကအခာေနရာတြင ရေနသညဟဆႏငပါသည။ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥအေပၚတြင မညမ

သကေရာကမႈရႏငသညက ထညသြငးမစဥးစားပါဘႏင တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယ အပခပမႈစနစကစၥမာ ေအာငေအာငျမငျမင

ေဆာငရြကႏငစရာ မရေပ။ အစးရ၏ ၿငမးခမးေရး လမးျပေျမပအရ လကနကကငအငအားစမားအေနျဖင လကရ ဖြ႕စညးပ

အေျခခဥပေဒ၏ ေအာကတြင ႏငငေရးပါတမားအျဖစ ႏငငေရးျဖစစဥအတြငးသ႔ ပါ၀ငၾကရနျဖစၿပး၊ အျခားတစဖကမ အတကအခ

အငအားစမား၏ အဆျပခကမားမာ ႏငငအတြငးရ အပစမား၏ ဆကဆေရး ပစမားအားလးက အေျခခမစ၍

ျပနလညစဥးစားသးသပရနဆသည သေဘာမးျဖစသညက ေတြ႕ရသည။ လကရအေျခခဥပေဒ၏ တားဆး ကန႔သတခကမား

အတြငး၌ ဗဟဥးစးခပကငမႈ ေျဖေလာရနႀကးပမးျခငးသည ပဋပကၡျဖစေနေသာ သ႔မဟတ အပစအခတ ရပစထားေသာ

အစးရမဟတသည လကနကကငအပစမားဘကမ လလားသည ေရရညတညတေသာ ၿငမးခမးေရး သေဘာ တညခကမား၌

ပါ၀ငရမည ႏငငေရးအရလြတလပစြာ ရပတညႏငမႈ၊ လၿခေရး သ႔မဟတ ႏငင၏ဥစၥာဓန ခြေ၀မႈ စသည အတငးအတာမားက

ပပးေပးႏငျခငးမရေၾကာငး နားလညႏငပါသည။

သ႔ေသာလညး ဤသ႔ အကယအျပန႔စဥးစားစရာမား ရေနသညအတြကေၾကာင လကရအခနတြင တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယ

အစးရမားအား ပမအားေကာငးလာေစရန လပေဆာငျခငးမာ ၿငမးခမးျဖစစဥအတြက ဘာအကးသကေရာကမႈမ ရမည မဟတဟ

ဆလရငးမဟတပါ။ ပညာေရးဆငရာ မ၀ါဒ၊ ဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးမားက ေစာငၾကပျခငး ႏင သတတးေဖာေရးလပငနးမား

လပကငခြငအတြက စမခန႕ခြျခငး စေသာ ကစၥရပမားမာ ျမနမာႏငငရ ပဋပကၡမားအတြက လြနစြာအေရးႀကးသည

မကႏာစာမားျဖစပါသည။ သ႔ေသာလညး အေရးႀကးလသည တငးရငးသားေရးရာႏင အမတအသားသ႐ပဆငရာ ကစၥရပမား ႏင

အဓက အရငးအျမစမား သ႔မဟတ အဓကကသည ဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးမားအေပၚ တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယအဆငမ ပါ၀င

လပကငေဆာငရြကႏငစြမး စသညတ႔မာ တငေဒသႀကးႏငျပညနယမားအား ဗဟဥးစးခပကငမႈေျဖေလာေရးဆငရာ မေဘာင၏

အျပငဘကတြငသာ ကနရေနခသညက ေတြ႕ရပါသည။

တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယမား၏ တာ၀နယမႈ အတငးအတာက ခ႕ထြငျခငးႏင တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယ အစးရမား၏

အခနးက႑က အားျဖညျမငတငျခငးမားမာ လကရ တငးေဒသႀကး ႏင ျပညနယ အစးရမားကယတငအတြကေရာ၊ ေဒသတြငး

တငးရငးသားပါတမား၊ အစးရမဟတသည လကနကကငအပစမားအတြကပါ တညစြာ အေလးထားေဆာငရြကၾကရမည

ကစၥျဖစပါသည။ ဤကစၥမားအတြက ျပညနယအဆင ေဆြးေႏြးမႈမား၌ နယပယေဒသ တစစတစရာရ ျပနာရပမားအတြက

ေျဖရငးႏငဖြယရာနညးလမးမား အႀကျပႏငျခငးအားျဖင ပမအကယအျပန႔သေဘာေဆာငသည ၿငမးခမးေရးျဖစစဥအား

အေထာကအပ ျဖစေစႏငၿပး စတခမႈႏင ယၾကညမႈမားကလညး ပမတညေဆာကလာႏငစရာ ရပါသည။ ပဋပကၡေဒသ မားစြာတ႔၌

လပပငခြငနယပယ ခြေ၀မႈ သ႔မဟတ ရယထားမႈ ပစမားရေနၾကၿပး ကယတင ျပညသ႕၀နေဆာငမႈေပးေနၾကသည အေျခအေနမး

ရေနသညက ေတြ႕ရပါသည။ ဤသ႔ ကယတင ျပညသ႕၀နေဆာငမႈေပးေနသညအေနအထားအား ျပညနယ အစးရ၏ ၀နေဆာငမႈ

က႑ျဖင ခတဆကေပးႏငရနအတြက ေဆြးေႏြးႏငၾကပါက သကဆငရာ အပစမားအၾကား ယၾကညမႈ တညေဆာက

လာႏငသညအျပင ပဋပကၡေၾကာင ထခကခထားရသည လ႔အသကအ၀နးမားအား ပမ၍ကညေဖးမလာႏငစရာ ရေပသည။

ဤကသ႔ လပေဆာငမညဆပါက ၿငမးခမးေတြ႕ဆေဆြးေႏြးမႈမားအေပၚ မညသ႔မညပ သကေရာကႏငမညက ေသခာ

စဥးစားရနလညး လပါသည။ ေယဘယအားျဖင တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယအဆင အပခပေရးဆငရာ ျပျပငေျပာငးလမႈမား

လပေဆာငရာႏင ႏငငတကာအစအစဥမားက အေကာငအထညေဖာရာ၌ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥတြင ပါ၀ငသကဆငသမား အားလးျဖင

ညႏႈငး ဆကသြယ၍ ေဆာငရြကသငပါသည။ အျခားတစဖကတြငလညး ၿငမးခမးေရး ျဖစစဥမား၌ ျဖစေပၚမႈ အေျခအေနမားက

ထညသြငး ေဆြးေႏြးရနလၿပး၊ ပါ၀ငသကဆငသမား အားလးအေနျဖင ေဒသႏရအပခပမႈဆငရာ ျပျပငေျပာငးလမႈမားမ ျဖစလာ

ဖြယရာ ရေသာ အေျခအေနမားႏင အည အေျပာငးအလမား လပေဆာငသြားႏငရနအတြက ျပငဆငထားသငပါသည။

အႀကျပတကတြနးခကမား

ဗဟအစးရ၊ လႊတေတာႏင တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယအစးရမား၊ ႏငငေရးပါတမားႏင အရပဘကလ႔အဖြ႕အစညးမား အားလး

အၾကားတြင တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယမား၌ ဗဟဥးစးစနစေျဖေလာႏငရနအတြက ပမလပေဆာငစရာမား လအပလက ရသညက

တညစြာလကခထားၾကပါသည။ ဤအစရငခစာတြင တငျပထားသည သေတသနေတြ႕ရခကအေနျဖင အကယ၍ ေရ႕ဆက၍

ပမလပေဆာငမႈမား ေပၚေပါကလာမည ဆပါက အခ႕ေသာ နယပယမားအေပၚတြင ဥးစားေပးေစရန တကတြနး လပါသည။

ႀကေတြ႔ေနရသည စနေခၚခကမားႏင ဤျပျပငေျပာငးလေရးလပေဆာငသည နယပယမား၏ ႏငငေရးအရ အေရးပါမႈအေပၚတြင

ၾကညျခငးအားျဖင၊ ေပၚေပါကလာမည ျဖစစဥသည ဗဟဥးစးစနစေျဖေလာႏငေရး မ၀ါဒႏင မဟာဗဟာ ဆငရာ

ဥးတညခကအေပၚတြင ပမအေသးစတက၍၊ အကယအျပန႔သေဘာတညမႈက တြနးအားေပးႏငေသာအရာ ျဖစဖ႔ရာမာ အလြန

အေရးႀကးလပါသည။ ဤျဖစစဥမား၌ ႏငငအဆငႏင ေဒသႏရအဆငမ ကယစားျပမႈမား ပါရရမညျဖစၿပး အစးရႏင

အစးရႏငမဟတေသာ အပစမား၏ ပါ၀ငမႈလညး ရရမညျဖစသည။ ထ႔အျပင ဤျဖစစဥအား ျပညေထာငစအဆင လႊတေတာ မား၏

အေျခခဥပေဒ ေလလာသးသပေရး လပငနးမား၊ ၿငမးခမးေရး ျဖစစဥမားႏင ခတဆကေပးႏငရမညျဖစပါသည။

ဇယား ၁ - အႀကျပတကတြနးခကမား အႏစခပ

တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယမား၏ စမအပခပမႈႏင လအရငးအျမစ (၀နထမးေရးရာ) ကစၥမားအား ေၾကာငးကးဆေလာ၍ စနစတကျဖစေစျခငး

တငးေဒသႀကး ႏင ျပညနယဌာနမား၏ အခနးက႑ႏင တာ၀နမားက ပမ ရငးလငးကြျပားလာေစရန

တငးေဒသႀကး ႏင ျပညနယဌာနမားအား ျပညေထာငစ ၀နႀကးဌာန၏ ဖြ႕စညးတညေဆာကပမ ခြထတရန။ အစအစဥမားႏင ၀နထမးမား

ေရႊ႕ေျပာငးေနရာ ခထားႏငရနအတြက မကလးမား စဥးစားရန

တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယအတြက ျပညသ႕၀နထမး အဖြ႕အစညးမား ဖြ႕စညးႏငဖ႔ စဥးစားရန

တငးေဒသႀကး ႏင ျပညနယ ၀နႀကးမားႏင ဌာနမားအား အေထြေထြအပခပေရးဥးစးဌာနထမ လြတကငးစြာ ရပတညႏငေရးအတြက ပပးေပးရန

ျပညေထာငစ ၀နႀကးဌာနမားအတြငး ဗဟအားျပမႈ သပသညးဆပမ ေလာခႏငရန လပေဆာငျခငး

စမအပခပေရးအဆငဆင၌ တာ၀နမားအား ပမ သပသညးဆ ေလာခႏငရန သကဆငရာ ၀နႀကးဌာနမားအတြက မေဘာင

သကဆငရာ ၀နႀကးဌာနမား၌ သပသညးဆ ေလာခရာႏင တငးေဒသႀကးးႏင ျပညနယမားရ ျပညေထာငစ၀နႀကးဌာန၏ ႐းမားတြင

လပငနးတာ၀နအသစမား ရယခနတြင စြမးေဆာငရည ပပးေပးရန

တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယအဆင၌ လပေဆာငမႈမားအတြက အသးျပရမည အရငးအျမစမား ရရႏငေစရနႏင ပြငလငးျမငသာေစရန ။

သငေလာသည ဘတဂတ သပသညးဆေလာေပးျခငး

႐းဌာနမားအား ယငးတငးေဒသႀကး၊ ျပညနယ အစးရမား၊ ထ႔အျပင အရပဘကအဖြ႕စညးမား၊ လမႈအသကအ၀နးမားျဖင အေသအခာ ထေတြ႕၊

ခတဆက၊ ပါ၀ငေစႏငရန

တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယအစးရ၏ တာ၀နယမႈပမာဏအား ပမခ႕ထြငျခငး

တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယဥပေဒျပစာရငး သ႔မဟတ စမအပခပမႈ စာရငးတြင ပညာေရးမ၀ါဒဆငရာအျဖစ ၀နထမးခန႔အပျခငး၊ သငၾကားေရး

ဘာသာစကားဆငရာ ကစၥမားက ထညသြငးစဥးစားရန

အဓက သဘာ၀အရငးအျမစမား စမခန႔ခြျခငး၊ ခြငျပခကေပးျခငးႏင တးေဖာထတယမႈမားအား ေစာငၾကပျခငးတ႔တြင တငးေဒသႀကး၊

ျပညနယအား ပမပါ၀ငလာေစရန။ ထ႔အတ ဖြ႕ၿဖ းေရးလပငနး လပကငခြငေပးျခငး၊ စမကနးမား၊ EITI ကစၥရပမား၌ တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယ

အာဏာပငမားက ပါ၀ငေစရန

ျပညသ႔အသးေငြ စမခန႔ခြမႈ၊ ဘ႑ာေငြ အရအသးေရးဆြျခငး ႏင အရငးအျမစမား ေနရာခထားေရး

တငးေဒသႀကး ႏင ျပညနယအဆငအတြက အခြနအေကာကဆငရာ မ၀ါဒႏင စမခန႔ခြမႈမား ေကာငးမြနေအာင လပေဆာငရန

ဘ႑ေငြခြေ၀ခထားေရးအတြက ျပညေထာငစ၏ ဘ႑ာေရးစမခန႔ခြမႈ မား တးတကလာေစရန

ဆငးရႏြမးပါးမႈ ေလာခေရး ရနပေငြ ခြေ၀ခထားမႈအား ျပနလညျပငဆငေျပာငးလရနႏင အစးရမားအၾကား ဘ႑ာေငြရ/သးဆငရာ အစအစဥမား

ေပၚေပါကလာေစရန

အလ ရငမား၏ လပငနးအစအစဥမားအား တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယ၏ စမကနးေရးဆြမႈ၊ ဘတဂကေရးဆြမႈ ႏင ထနးသမးေစာငၾကညေရး

အရညအေသြးမားက အေထာကအကျဖစေစရန

ျပညေထာငစ ဘ႑ာေရး ေကာမရငအား ပမပြငလငးျမငသာသည ဘ႑ာေရးမ၀ါဒမား ခမတ၊ ကငသးႏငေစရန

ႏငင၏ စာရငးအငး တြကခကမႈ စႏႈနးမားႏင ဘ႑ာေငြ အရအသး ျပငဆငတငျပမႈမားအား ရငးလငးမႈရေစရန

ပြငလငးျမငသာၿပး စညးမဥး၊ စညးကမး အေျချပသည အစးရမားအၾကား ဘ႑ာေငြရ/သးဆငရာ စနစတစရပ ေဖာေဆာငျခငး

ဥစၥာဓန ခြေ၀မႈဆငရာ စစဥေဆာငရြကမႈမား စဥးစားရန။ မညသညအရာမား ပါ၀ငမညနညး၊ မညသက ေကာကခမညနညး၊ မညသ႔ေသာ

ပေသနညး

ေငြေၾကားလႊေျပာငးမႈ စနစတစခလးက ၿခ င၍ မညသ႔ေသာ လပေဆာငမႈမားအား ေထာကပမည၊ မညသ႔ေသာ တနဖးပမာဏႏင မ၀ါဒဆငရာ

ရညမနးခကမားက အေရးႀကးပါသနညး၊ မညသညက ေကာငးမြနေသာ အပခပမႈ၊ အခြနအေကာရေငြ သ႔မဟတ

၀နေဆာငမႈအရညအေသြးမားက တြနးအားေပးပါသနညး စသညတ႔က ထညသြငးစဥးစားရန

တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယမားႏင ပတသကၿပး ႏငငျခားမ ဘ႑ာေရးဆငရာ စး၀ငမႈမားက စမခန႔ခြႏငရနအတြက မ၀ါဒမား

တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယ အစးရ၏ ႏငငေရးအရ လြတလပစြာ ရပတညႏငစြမးက ပမအားျဖညေပးျခငး

တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယလႊတေတာမားအား ဥပေဒျပေရးႏင ေစာငၾကညစစေဆးေရး အခနးက႑မား၌ပမထေရာကစြာ

လပေဆာငႏငရနအတြက ပပးေပးရန။ အထးသျဖင အရြယအစား ေသးငယသည လႊတေတာမား

၀နႀကးခပအား တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယသ႔ တာ၀နခမႈ ပမျမငမားလာေစရနအတြက စဥးစားရန

တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယ အဆင၌ အျပညအ၀ ဆကသြယေဆာငရြကႏငရနႏင မဆႏၵနယျဖင ခတဆကထေတြ႕ျခငးဆငရာ မဟာဗဟာမား

အခနး- တစ၊ နဒါနး

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈ အဖြ႕အစညးဆငရာ မေဘာငမားႏင ဗဟ-ေဒသႏရ ဆကဆေရး

ကစၥရပမားမာ အနာဂတ ျမနမာႏငငအတြက မားစြာအေရးပါလသည။ ႏငငတြငး သသာထငရားသည လငျမနေသာ အေျပာငး

အလအတြက ယငးအဖြ႕အစညးမားအတြက အခနးက႑မာ မားစြာ အေရးပါလကရသည။ ၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ႕စညးပ အေျခခ ဥပေဒက

ႏငငေရးအရ တပမေတာ၏ အခနးက႑က အသအမတျပသည အားေလာစြာ ျပညေထာငစ အစးရႏင ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး

အစးရမားအၾကား အာဏာ ႏင တာ၀နယမႈမား ခြေ၀ေပးထားသညက ေတြ႕ရသည။2 ႏငငေတာသမၼတ ဥးသနးစန၏ ဥးေဆာငမႈ

ေအာကတြငရသည ျပညေထာငစအစးရသည ေဒသႏရအဆင ျပညသ႕ေရးရာ ၀နေဆာငမႈမား ထေရာက ေအာငျမငေစေရး

ေဆာငရြကလကရေသာျငား၊ ႏစရညလမား ေျဖရငးရခကခသည ဗဟႏင တငးရငးသား လမးစ မားအၾကား၊ ဗဟႏင အစးရ

မဟတေသာ လကနကကင အပစမားအၾကား ႏငငေတာယႏရားမာ မေျပာငးမလ တညရဆျဖစသည။ ႏငငေရးတြင အမးသား

ဒမကေရစအဖြ႕ခပ (အနအယလဒ) ပါ၀ငခြငရျခငး၊ အပစအခတရပဆေရး သေဘာ တညခကမား ရရျခငး စသည ျပျပငေျပာငးလ

မႈမားသည အစးရမဟတသည အဖြ႕အစညးမား၊ ႏငငတကာ ဘ႑ာေရး အဖြ႕မား၊ ကလသမဂၢႏင လဒါနးသည ေအဂငစမားစြာက

ပမကယျပန႔သည အခြငအလမးမားအျဖစ လမးစေပၚေစပါသည။ ေပၚေပါကလာသည အခြငအလမးမားက အမအရ ဆပကငသည

အဆပါ အဖြ႕အစညးမား အေနႏင ဗဟခပကငမႈ ေလာချခငးႏင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အပခပေရး ေျဖေလာမႈမားက

ထကသနစြာ ေဆာငရြကခြင ရေစပါသည။

ျမနမာႏငင၏ အသြငကေျပာငးေရးျဖစစဥ၌ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး၏ အပခပေရးစနစျပျပငေရးမာ မားစြာ

အေရးပါသည အေလာက လကရျဖစေပၚေနေသာ ႏငငေရးအရ၊ နညးပညာအရ ေတြ႕ရခကမားက ျမနမာမ၀ါဒေရးရာ ခမတသမား

ႏင ႏငင ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအတြက လကတြလပေဆာငေနသမားထ အသေပးတငျပရနလအပလကရသည။ ေကာငးမြနသည

အပခပေရးစနစ၊ ျပညသ႕ေရးရာ ၀နေဆာငရမႈႏင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈ ျဖစစဥတ႕၌ ႏငငတကာ ကညေထာကပမႈမား

တးပြားလာသည အားေလာစြာ၊ အဆပါ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးက လကတြေဆာငရြကေနသမား အေနႏင ၎တ႕ ျပျပငေျပာငးလမႈ

ေဆာငရြကလသည ျမနမာႏငင၏ အပခပေရး၊ ႏငငေရးႏင ဘ႑ာေရးအေျခအေနမားက မလြမေသြသရရန လအပပါသည။

ျပညေထာငစအစးရေရာ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး လကတြေဆာငရြကသမားပါ ဗဟခပကငမႈ ေလာခရာတြင ေပၚေပါကလာႏငသည

ႏငငေရး အရ ပြတတကမႈမား၊ ျပညသ႕ေရးရာ ၀နေဆာငမႈ အေျပာငးအလေၾကာင ျဖစေပၚလာႏငသည ဗဟႏင

အျခားလအဖြ႕အစညးမား အၾကား လႈပရားမႈ ပဋပကၡ အေထြေထြတ႕က သေဘာေပါကနားလညရန လအပေပသည။

ေနာကခအေျခအေနႏင ရညရြယခက

ဤစာတမးသည ၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒအရ ေပၚေပါကလာသည ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမား၏ ဖြ႕စညးပ

မား၊ ႏငငတြငး ေဆာငရြကလကရေသာ အပခပေရးစနစ၊ ၿငမးခမးေရးႏင ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး ျဖစစဥမားအား ျမနမာ မ၀ါဒ

ေရးရာခမတသမား၊ ႏငငေရးသမားမား၊ လဒါနးသမားႏင ဤျဖစစဥ၌ပါ၀ငေဆာငရြကသမား အားလးက အသေပးရန ရညရြယ

ပါသည။ စာတမးျပစသည ကာလမာ ၂၀၁၂ ခႏစ ေႏာငးပငးႏင ၂၀၁၃ ခႏစ ႏစဆနးပငးအတြငး ကြငးဆငးေလလာမႈမားႏင

တစဆငခ အေထာကအထားမားက အေျခချပစထားပါသည။ ဤေလလာခကသည အာရ ေဖာငေဒးရငးႏင ျမနမာ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး

အရငးအျမစအဖြ႕အစညး၏ စးပြားေရးႏင လမႈေရး ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအဖြ႕ (အမဒအာအင-စအးအကစဒ) တ႕အၾကား ျပညနယ ႏင

တငးေဒသႀကးမား၏ အပခပမႈ ေရးရာကစၥရပမားက ပးေပါငးေလလာသည ပထမအဆင ျဖစပါသည။ စအးအကစဒ ႏင အာရ

ေဖာငေဒးရငးတ႕၏ ပးေပါငး သေတသနျပသည ရညရြယခကမားမာ ေအာကပါအတငးျဖစသည။

2 ဖြ႕စညးပ အေျခခ ဥပေဒအရ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား အဆငအတနးတညၾကေသာလညး ျပညနယမားတြင လနညးစ တငးရငးသား

ဥးေရမားျပားၿပး ေတာငတနးႏင နယစပေဒသမား၌ တညရသည။ တငးေဒသႀကးမားမာ ႏငင၏အလယပငးတြင တညရကာ ဗမာလမးအမားစ

ေနထငလကရသည။

ႏငငေရးအရ အသြငကးေျပာငးမႈ၊ တငးရငးသား လမးစမားအၾကားပဋပကၡ၊ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈျဖစစဥ၊ ျပညသ႕

ေရးရာ ဝနေဆာငမႈႏင ျပညသ႕ေရးရာ စမခန႕ခြမႈတ႕က ဥးတညသည ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမား အပခပမႈဆငရာ

ကနဥး လကေတြ႕ကြငးဆငးေလလာေတြ႕ရခကတစရပ အျဖစ ပပးေပးႏငရန။

ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ စမကနးမား၊ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈႏင အပခပေရးဆငရာ ျပျပငေျပာငးလမႈေဆာငရြကေနစဥ

ျပညေထာငစအစးႏင ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအစးရမားအၾကား ေတြ႕ၾကရငဆငရမည အဓကအခကမား ျဖစေသာ

ႏငငေရး၊ အပခပေရးႏင ဘ႑ာေရးဆငရာ စနေခၚမႈမားက ေဒသႏရ ႏင ႏငငေတာအဆင ပါ၀င ေဆာငရြကေနသမား

အားလးသ႕ ပမနားလညမႈရရ ပးေပါငးေဆာငရြကႏငစြမး တးတကလာေစေရး။

ျမနမာႏငငအတြငး ေထာကပလာမည ႏငငတကာ ပေရာဂကမား၏ ရညရြယခက၊ အေကာငအထညေဖာမႈႏင ရလဒစစစ

တငးတာမႈမားက နယစပေဒသမား၌ အေျချပခ႕႔ထြင၍ ပမတးတကလာေစေရး။

ဤသေတသနသည လကရ ျမနမာႏငင၏ အသြငကးေျပာငးေရးျဖစစဥ၌ ပါဝငပတသကေနသအားလး၏ ဗဟသတ၊

ေဆြးေႏြးညႏႈငးမႈမားႏင မ၀ါဒေရးရာခမတမႈမား ပမ တးတကလာရန ရညရြယသည အမားျပညသအတြက အရငးအျမစတစခ

ျဖစပါသည။ အနာဂတ သေတသန၌ ပမကယျပန႕ေသာ အေၾကာငးအရာမားျဖစသည ခရငႏင ၿမ႕နယအပခပေရးအဆငမား၊

အစးရအခြငအာဏာ အေနႏင အားသာခက သ႕မဟတ အားနညးခကရသည နယပယမား၊ အထးျပက႑အလက အဓက

အပခပေရး စနစႏင နညးပညာဆငရာ အခကအလကမားက ဆကလကျပစသြားပါမည။

ဇယား(၂) သေတသနတြင အက း၀ငသမားႏင စတ၀ငစားသညနယပယ

အကး၀ငသမား စတ၀ငစားမႈ

ႏငငတကာ အလရငမား အေျခအေနမားအေပၚ နားလညသျမငမႈတးတကေရး

ပဋပကၡ အေပၚ အေလးထားမႈ

အကအညလသည က႑ေဖာထတေရး

အလရငတ႕၏ မ၀ါဒႏင အစအမမား တးတကေရး၊

ျပညေထာငစအစးရ အမသားဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ စမကနးႏင အပခပေရး

စနစ ျပျပငေျပာငးလမႈမားအား အသေပးတငျပျခငး၊

ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ ထေရာကႏငစြမးျမငတငေရး၊

ၿငမးခမးေရးျဖစစဥ ပမခငမာေရး

ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမား ေဒသႏရ အပခပေရး စနစ ေျပာငးလမႈ ျဖစစဥအား

လႊမးျခႏငေရး

ဗဟအစးရႏငေရာ ႏငငတကာ ဆကဆသမားႏငပါ

အျပနအလန ညႏႈငး ခတဆက ေဆြးေႏြး ေဆာငရြက

ႏငေရး

တငးရငးသား လမးစႏင ႏငငေရးပါတမား ေဒသအလက ၿငမးခမးေရး ေဖာေဆာငမႈ အေျခအေန

အရပရပက သရႏငေရး

စာတမး၏ အေျချပမေဘာင

ဤသေတသနစာတမးသည ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမား၏ အပခပေရးစနစက ခဥးကပရာတြင ခြျခားမရေသာ ကစၥရပ

မားျဖစသည ႏငငေရးအေျခအေန၊ ႏငငေတာ တညေဆာကေရးႏင ျပညသ႕ေရးရာ၀နေဆာငမႈ၊ တငးရငးသား လမးစမား၏ ပဋပကၡ

စသည အေၾကာငးအရာမားက အေျချပေလလာထားပါသည။ ပညႊနး (၂) တြင ျမနမာႏငင၊ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အပခပေရး

စနစအတြငး ထပတကသည ေရးရာကစၥမားက ေဖာျပထား သည။

ပညႊနး (၂) ျမနမာႏငင ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အပခပေရး စနစအတြငး ထပတကသည ေရးရာ ကစၥမား

သေတသန ေမးခြနးမား

ဤပထမအဆင သေတသန၌ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အဆင အငစတကးရငးမားက အထးျပေလလာၿပး ေအာကပါ

ေမးခြနး သးခက နားလညေျဖဆႏငေစရန ရညရြယပါသည။

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အစးရမားအတြက ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ၊ ဥပေဒႏင အဖြ႕အစညးဆငရာ အေျခခမေဘာင

မာ အဘယနညး၊ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး ျဖစစဥ အတြက မ၀ါဒ လမးညႊနခကမာ အဘယနညး။

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားတြင ဤျပျပငေျပာငးလမႈမားက မညသည ရလဒမားက ေပၚထြကလာေစၿပး၊ မညသ႕

ကြျပားျခားနားပါသနညး။

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင ႏငငတညေဆာကေရး၊ ျပညသ႕ေရးရာ ၀နေဆာငမႈႏင ပဋပကၡ စမခန႕ခြမႈမား ပမ

တးတကေကာငးမြနေအာင ေဆာငရြကရာ၌ မညသ႕ေသာ စနေခၚမႈႏင အခြငအလမးမား ရေနပါသနညး။

ဤေလလာမႈသည ျမနမာႏငင၏ ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးအစးရမားအၾကား မ၀ါဒ လမးညႊန

ခက၊ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒဆငရာ၊ ဥပေဒဆငရာႏင အဖြ႕အစညးဆငရာမေဘာငမားက ပမနားလညႏငစြမးရေစေရးအတြက

ရညရြယပါသည။ ဤလမးညႊနမေဘာငက ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆငတြင မညသ႕အသက၀ငေဆာငရြကႏငစြမး ရမညက

လညး ေဖာျပထားပါသည။ သ႕ျဖစ၍ ဤေလလာခကသည ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးျဖစစဥက စစစရမမက ျပညနယႏင

တငးေဒသႀကး အပခပေရး စနစ၏ စြမးရညကလညး ေကာကခကျပတငျပထားပါသည။

ဗဟခပကငမႈ ေလာချခငးႏင ေဒသႏရ အပခပေရးစနစ၏ စြမးေဆာငရညက ေဖာျပျခငး

ဗဟခပကငမႈ ေလာချခငးက ေယဘယအားျဖင “ ဗဟအစးရလက၀ယတြငရသည ျပညသ႕ေရးရာကစၥရပမား၏

လပပငခြင ႏင တာ၀နယမႈမားက ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမား အဆင အဖြ႕အစညးမား သ႕မဟတ တစစတတစပငး

လြတလပေသာ ေဒသႏရ အစးရမားထ လႊအပျခငး”3 ဟ အဓပၸါယဖြငေလရၾကပါသည။ ဤျဖစစဥသည ဗဟခပကမႈ ေလာခရမျဖင

ရပတန႕မသြားဘ ေဒသႏရ အပခပအေရး ပသ႑ာနမား၊ အပခပေရး ယႏရားအတြငး ဆကဆေရးႏင ဗဟအစးရႏင

ဆကသြယေဆာငရြက မႈမားပါ ေပါငးစညး လကရသည။ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးျဖစစဥမာ ကမာၻအႏ႕ကယျပန႕လကရၿပး၊

ႏငငေရးအရေရာ စးပြားေရးအရ ျပျပငေျပာငးလ မႈမားစြာက တြနးအားေပးလကရသည။ ျမငသာသည ဥပမာအခ႕မာ အထးျပေဒသ

သ႕မဟတ လနညးစတငးရငးသားမား၏ လလားခကႏငအည ျပညသ႕ေရးရာ၀နေဆာငမႈမား၏ တ႕ျပနႏငစြမးႏင

ထေရာကႏငစြမးမား ပမတးတကလာျခငး၊ ဗဟအစးရ၏ တရားနညးလမးကမႈက ကားကနေပးႏငျခငး၊ စးပြားေရးဖြ႕ၿဖး တးတကမႈက

ႏႈးဆြေပးႏငျခငးႏင ျပညပမ အလရငမား၏ လအပခကႏငအည ျဖညဆညးေပးႏငျခငး စသညတ႕ျဖစသည။ ဗဟခပကင

ေလာခေရး ျဖစစဥ၏ ကယျပန႕မားျပားလသည အေၾကာငးအရငးမားစြာက ႏငငေရးမကႏာစာ၊ အပခပေရးမကႏာစာႏင

ဘ႑ာေရး မကႏာစာတ႕အၾကား ခြျခမးစစစႏငပါသည။

မတစ (၂) ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးပသ႑ာနႏင မကႏာစာမား

3 Litwack and Seddon, eds. (1999): 2. ၌ရႈ။

ႏငငေရး မကႏာစာ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး တြငဆးျဖတခက ခပငခြငႏင တာ၀နခမႈက ေဒသႏရ အဆငသ႕ လႊေျပာငး

ေပးအပျခငးပါ၀ငသည။ ကယပငအပခပခြငရေဒသအျဖစ ႏငးအပျခငးခရသည ေဒသႏရ အစးရသ႕ တာ၀နယမႈမား လႊအပသည

ပစမးအျဖစလညး ေတြ႕ႏငသည။ ဒမကရကတစနညးက ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးျဖစစဥ၌ ဤေဒသႏရ အစးရမားသည

ေရြးေကာကပြမားကျဖတသနးျခငးျဖင ေဒသခလထအေပၚ တာ၀နခႏငစြမးရသည။

အပခပေရးမကႏာစာ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး သည အစးရသ႕မဟတ အပခပအေရး အဆင အသးသးအၾကား စမခန႕ခြမႈ

ဆငရာ တာ၀နယႏငစြမး (ဥပမာအားျဖင ခမတေဆာငရြကေစလသည ျပညသ႕ေရးရာ၀နေဆာငမႈ အေကာငအထည ေဖာျခငး) က

ခြေ၀ေပးျခငးျဖစသည။ ေအာကေျခအဆငရ ၀နထမးမားထ လပပငခြင သ႕မဟတ လမၼာပါးနပစြာ ေဆာငရြကႏငစြမးက ပမ

ေပးအပသည တစခနတညးတြင ဗဟရ ယငးတ႕၏ အႀကးအကမားထ တာ၀နခႏငစြမးလညး ရရေပမည။ ဗဟခပကငမႈ

ေလာခေရး ျဖစစဥသည အပခပေရးအာဏာပငမားႏင ေဒသႏရအစးရတ႕ ပးတြတာ၀နယ ေဆာငရြကမႈမး ေပၚေပါက

လာေစရမည။ ကယစား လယအဖြ႕သည အဓကကေသာ အစးရ၏ လပငနးေဆာငတာ (ဥပမာ အားျဖင လြတလပေသာ အာဏာ

ပငမားမ ပဂၢလကပင လပငနးမားသ႕ ပဂၢလက လႊေျပာငးေရးျဖစစဥ) မားမအပ တစစတတစပငး သ႕မဟတ အျပညအ၀

လြတလပသည အဖြ႕မးအျဖစ အသြငကးေျပာငးရမည။

ေဖာျပခသည စစစသရပခြမႈမားက အေျခခ၍ ဤစာတမးက ျမနမာႏငင၏ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးျဖစစဥက မကႏာစာ

သးခေပၚ အေျခခေလလာသြားမညျဖစသည။4 ႏငငေရးအရ ပေပၚေစမည အညႊနးကနးမားျဖစေသာ ျပညနယ ႏငတငးေဒသႀကး

အစးရမား၏ ဖြ႕စညးပ၊ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးဆငရာ ေရြးေကာကပြမားႏင ပါတစနစတ႕၏ အားသာခက စသညတ႕လညး ပါ၀င

မညျဖစသည။ အပခပေရး မ႑ငက ေဖာျပရာတြင အဓကညႊနကနးမားျဖစသည လစြမးအားရငးျမစစမခန႕ခြမႈ အေပၚ ေဒသဆငရာ

ထနးခပမႈ၊ လမႈေရး၀နေဆာငမႈမား တာ၀နယမႈႏင စမကနးမား ေရးဆြျခငးႏင လကေတြ႕ အေကာငအထညေပၚမႈ နယပယ၌

အာဏာပငမား၏ ေဆာငရြကခကတ႕ ပါ၀ငလာပါမည။ ဘ႑ာေရး ဆငရာ ညႊနးကနးမားတြင အာဏာပငမား၏ ေဒသ ဆငရာ

ျပညသ႕ ဘ႑ာ စမခန႕ခြမႈျဖစစဥ၊ ေဒသအလကအသးစရတ တးျမငသးစြျခငးအေပၚ တာ၀နယမႈ၊ အခြနရေငြမား၊ လႊေျပာငး ဘ႑ာ

မားႏင ေခးေငြမားအေပၚ ေထာကပမႈ စသညတ႕ ပါ၀ငသည။5

ဤေလလာမႈတြင ေဒသႏရအပခပေရးႏင ျပညသ႕ေရးရာ စမခန႕ခြမႈ စြမးရညႏင ပတသကသည အေျခခ မေဘာင

တ႕ကလညး အနညးငယတငျပထားပါသည။ ျမနမာႏငင၏ ျပညနယႏငတငး ေဒသႀကးမား အပခပေရး စြမးရညႏင ပတသကေသာ

တငးကပျပငးထနသည အကျဖတခက အမနတကယလအပသကသ႕ ဤရညမနးခက ေပါကေျမာကရန အလ႕ငာ နညးလမး

မားစြာလညးရယႏငပါသည။6 မညသ႕ဆေစ ၂၀၁၂ ခႏစ ဇလငလတြင ေဆာငရြကခသည ေရ႕ေျပးသေတသနအရ ျပညနယႏင

တငးေဒသႀကးမားႏင ယငးတ႕၏မ၀ါဒမားက သရသအလြနနညးပါးျခငး၊ ေဒသႏရအစးရမားက အကျဖတရနအတြက ႏငငေရး

ဆငရာ စးပြားေရးကစၥရပမား ထေရာကစြာသးစြႏငသည ျမငမားစြာဖြ႕စညးထားေသာ လပထးလပနညး မားက အၾကျပခသည။

ဤေလလာမႈတြင ေဒသဆငရာ အပခပမႈစနစ ေရခနက အပခပေရးထေရာကမႈ သရပခြႏငသည ျပျပငေျပာငးလႏငစြမးရသည

4 ဤမေဘာငေရးဆြမႈက Local Public Sector Initiative ႏင အလားတညႊနကနးမားက အျခားေဆြးေႏြးမႈမား၌လညး ေတြ႕ႏငသည။

5 ဤမကႏာစာ သးခမေဘာငက အသးျပျခငးႏင ပတသကသည ပညာရငအခ႕၏ ေမးခြနးမားမာ ေရြးေကာကခ ကယစားလယႏင အစးရ

အာဏာပငမားအၾကား ပးတြတာ၀နယမႈ၊ အထကသ႕ တာ၀နခမႈရေစသည က႑အလက သ႕မဟတ ေဒသအလက ခြေ၀ ေဆာငရြကမႈ၊

ကယစားလယအဖြ႕အစညး စသည ေ၀ါဟာရမား၏ ဆငတရးမား ျဖစမႈအေပၚ ေစာဒက တကၾကသည။ ဤေ၀ါဟာရ ေထြျပားမႈက သးစြမညအစား

အသြငကးေျပာငးမႈက ပေဖာေပးမည ႏငငေရးေဘာဂေဗဒ၊ ဥပေဒေရးရာ၊ အဖြ႕အစညးဆငရာ မေဘာင၊ လ႕စြမးအားအရငးအျမစႏင

တာ၀နခႏငစြမးရသည အခကအလက သရပခြမႈမားက သးစြရန ေထာကျပေလရသည။ ဤေလလာမႈ တြင ဗဟအစးရႏင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး

အစးရတ႕အၾကား ဆကသြယေဆာငရြကမႈမားက ႏငငေရး၊ ဘ႑ာေရးႏင အပခပေရး မကႏာစာသးခတ႕က အေျခခကာ ေတြ႕ရခကမားက

စစစထားပါသည။ Tidemand and Steffensen (2010), 4 ၌ရႈ။

6 ေဒသႏရ အပခပေရးဆငရာ အကျဖတခက ေကာကႏတခကႏင ယငးတ႕အၾကားေရြးခယမႈ လမးညႊနက UNDP(2009)၌ရႈ။

ဘ႑ာေရး မကႏာစာ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး ျဖစစဥသည အသးစရတမားက တာ၀နယသးစြမည နညးလမး၊

သကဆငရာ ရငးျမစမားက မညသ႕ခြေ၀မည စသည နညးလမးမားက ေဖာျပႏငရမည။ ဤရငးျမစမားက

ဗဟအစးရရနပေငြမ ေအာကေျခအဆငမားသ႕ က႑အလကခြေ၀ တာ၀နယေစျခငး သ႕မဟတ ေဒသႏရအစးရမား

ကယတင တာ၀နခသးစြေစျခငး၊ ေဒသအလကေကာကခရရသည အခြနမား၊ ဗဟအစးရမ ေဒသႏရအစးရသ႕

လႊေျပာငးေပးေငြမား၊ ျဖစႏငေျခရသည ေဒသအလက ေခးေငြမားေပၚမတည၍ မမေဒသႏင အ၀ငခြငကျဖစမည

စမကနးမား၊ ဘတဂက ေရးဆြျခငးမားျပရမည။

မေဘာငမား၊ ဥပေဒေရးရာ ျပဌာနးခကမား၊ တာ၀နခႏငစြမး၊ ပါ၀ငေဆာငရြကႏငစြမးႏင တနးတညမမႈတ႕အျပင ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈ

အစအစဥ (ယအနဒပ)၏ စြမးရညအကျဖတခက မေဘာငကလညး သးစြထားပါသည။7

ဇယား (၃) ဗဟခပကငမႈ ေလာချခငးႏင ေဒသႏရ အစးရမား စြမးေဆာငရည စစစခက

အဆင/ မကႏာစာ အပခပေရး ဘ႑ာေရး ႏငငေရး

ေကာငးမြနသည

၀နးကငျဖစေပၚေစျခငး (ဗဟ-

ေဒသႏရ ဆကဆေရး)

- ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒႏင

ဥပေဒေရးရာမေဘာင

- ျပညသ႕ေရးရာ ၀နေဆာင

မႈ အာမခခကမား

- ဓေလဆငရာ အခက

အလက၊ လပပငခြငႏင

အာဏာသကဆငးပ၊

အေျခခ အေဆာကအအ၊

သယယပ႕ေဆာငေရး၊

လပစစ၊ ဆကသြယေရး

- ဘတဂကသးေငြမားက

တးျမင တာ၀နယျခငး

- ျပညနယႏင

တငးေဒႀကးဆငရာ

ေငြေၾကးစနစ( လႊေျပာငး

ေငြ၊ ကယပင ရငးျမစမ

ရသည အခြန၊ ေခးေငြ)

- ျပညသ႕ဘ႑ာသးစြမႈ

စမခန႕ခြမႈ နညးလမး

မားႏင ထနးခပမႈမား

- ဖြ႕စညးပ အေျခခ

ဥပေဒမေဘာငႏင

ဥပေဒျပေရး ဇယားမား

- ေရြးေကာကခ ေဒသႏရ

အစးရ

- ေရြးေကာကပြႏင

ပါတစနစ

- အရပဖက လ႕အဖြ႕

အစညးႏင ထေတြ႕မႈ

- ဗဟ ညႏႈငးေရး အဖြ႕

အစညး မေဘာငမား

ႏင သတျပရန ကနရ

မႈမား

အဖြ႕အစညး (ျပညနယ ႏင

တငးေဒသႀကး အစးရ)

- အဖြ႕အစညးဆငရာ

ဓေလႏင ဖြ႕စညးပ

- ရငးလငးသည

အာမခခကႏင

မကလးမား

- ရလဒ အေျချပမႈ

- သတငးထတျပနမႈစနစ

- လ႕စြမးအား အရငးအျမစ

စမ ခန႕ခြမႈ

- စမကနးေရးဆြျခငး၊

ဘတဂကႏင

စာရငးကင

လပငနးျဖစစဥ

- ဘတဂက၏

ပြငလငးျမငသာမႈ

- ျပညသ႕ေရးရာ က႑

လစာႏႈနးထားမား

- လမးစ တငးရငးသား

ႏင ကား-မ ပါ၀င

ေဆာငရြကႏငမႈ

- ျပညသလထ ပါ၀ငႏငမႈ

- လပငနးစဥမား

အမန႕ႏင လပထး

လပနညးမား

ပဂၢလက - ေခါငးေဆာငမႈႏင

စမခန႕ခြမႈ စြမးရည

- ရငးလငးသည တာ၀န

ေဖာျပခက

- စာရငးကငစြမးရည

- ျပညသ႕ေရးရာ

၀နေဆာငမႈ ကင၀တ

- ႏငငေရးႏင မဟာ

ဗဟာ စြမးရည

- ဘတဂကက

နားလညသေဘာ

ေပါကျခငး

- မ၀ါဒေရးဆြမႈ စြမးရည

ဤအေျခခ မေဘာငမားက ေရးဆြၿပးေနာက၊ ဇယား (၃) သည ဗဟထနးခပမႈ ေလာခေရးျဖစစဥျပလပမည မကႏာစာ

သးခက ေလလာျခငးႏင ေဒသႏရ အပခပမႈ စနစ၏ စြမးေဆာငရည အဆငတ႕က ဥးတညရမည အေၾကာငးအရာမားအျဖစ

ေဖာျပထားသည။ ေယဘယအားျဖင ေလလာမႈနယပယက သဘာ၀၀နးကငႏင အဖြ႕အစညးဆငရာ ကစၥရပမားထ ခ႕ထြင ထားရၿပး

7Bloom, Sunseri and Leonard (2007): 11. ယအနဒပ စြမးရညဖြ႕ၿဖးတးတကေရး မေဘာငအရ အဓကစြမးရညမားျဖစသည ေခါငးေဆာငမႈ၊

မ၀ါဒႏင ဥပေဒေရးရာမေဘာင၊ အျပနအလနတာ၀နခႏငစြမး၊ လထပါ၀ငႏငစြမး၊ တစဥးခငး၊ အဖြ႕အစညး၊ သဘာ၀ပတ၀နးကငအဆငဆငက

ျဖစေပၚေစသည (လသား၊ ေငြေၾကး၊ ရပပငးဘ၀ႏင သဘာ၀၀နးကင ရငးျမစမား)က အကျဖတသည။ UNDP (2007):4-5 ၌ရႈ။

ဤမေဘာငသတမတျခငးက ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးဆငရာ အပခပမႈစနစမား၏ အားသာခက၊ အားနညးခကမားက

အေထာကအကျပ ေဖာျပႏငမညျဖစပါသည။

သေတသနထး

ဤသေတသန ေလလာခကသည အရညအေသြး ဗဟျပ ေလလာနညးက အေျခခသည။ စာရြကစာတမး အေထာက

အထား အျဖစ ပညာရငစာတမးမား၊ ပႏပထတေ၀ၿပး ေဆာငးပါးမား၊ ဥပေဒျပေရး ဘာသာျပနဆမႈမား၊ လႊတေတာ မတတမးမား၊

ဘတဂကအေထာကအထားမား၊ ဥပေဒႏင နညးဥပေဒမားႏင အပတစဥထတ ႏငငေတာ ျပနတမးမားက အေျချပထားသည။

သေတသနအဖြ႕သည ကးလေကာကာလအတြငး ျပညနယေလးခ (ကရင၊ မြန၊ ရမးႏင ခငးျပညနယ) ႏင တငးေဒသႀကး ႏစခ

(တနသၤာရ ႏင ဧရာ၀တတငးေဒသႀကး) တ႕တြင ကြငးဆငးေလလာမႈ ျပခပါသည။ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးတ႕၏ အေျခအေနက

ေသခာစြာ ႏႈငးယဥေလလာႏငရန ဤဧရယာ ေျခာကခက ေရြးခယချခငးျဖစၿပး ေထြျပားလသည အပခပေရးကစၥမား၊ လဥးေရ၊

ဆငးရ မြေတမႈ၊ ပထ၀၀င အေနအထားႏင ပဋပကၡ သမငးေၾကာငးတ႕ကပါ ေလလာမႈျပခသည။

သေတသနျပသမားသည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရအဖြ႕၀င ၀နႀကးမားႏင အစးရအရာရမား၊ ျပညနယ ႏင

တငးေဒသႀကး လႊတေတာ ကယစားလယ မား၊ ႏငငေရးပါတ ေခါငးေဆာငမားႏင ပါတ၀ငမား၊ အရပဖကလအဖြ႕အစညးမား၊

ပညာေရး အငစတကးရငးမားႏင ပဂၢလက လပငနးရငမား စသည ပဂၢလမားႏင စစဥေတြ႕ဆမႈေမးျမနးမႈ၊ အပစလက ရညညႊနး

ေဆြးေႏြးမႈေပါငး (၇၇)ႀကမ ျပလပခပါသည။ (ဇယား ၄ ၌ရႈ) ရနကနႏင ေနျပညေတာရ ျပညေထာငစ အဆင ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမား

ကလညး သေတသနျပသမားက ေဆာငရြကခၾကပါသည။ ျပညေထာငစ အဆငႏင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင

ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားျပရာတြင ႏငငေရး၊ အပခပေရးႏင ဘ႑ာေရးဆငရာ မကႏာစာမား၏ ဗဟခပကငမႈေလာခမႈျဖစစဥ

(မေဘာင မားက ဇယား ၃ ၌ရႈ)ႏင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးဆငရာ အငစတကးရငးမား၏ လပငနးေဆာငတာမားက ပမပြငလငး

သည ျပလပႏငေသာ ေမးခြနးမားအျဖစျပစခၾကသည။ မလႏင တစဆငခ အေထာကအထားမားက စစေဆးစစစၿပးေနာက

သေတသန အဖြ႕သည ၂၀၁၃ခႏစ၊ ေမလလယတြင ႏငငေတာ သမၼတရး၀နႀကးဌာန အမတ(၆)၊ အမးသားစမကနးႏင စးပြားေရး

ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ ၀နႀကးဌာနႏင အလပရေဆြးေႏြးပြ ျပလပကာ ပဏာမေတြ႕ရခကမားက ရငးလငး တငျပခပါသည။

ဇယား (၄) ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအလက ျပလပခသည လေတြ႕ေမးျမနးမႈမား

လေတြ႕ေမးျမနး

ျခငး/ဥးတညအပစ

ေတြ႕ဆခေသာ လပဂၢ လအေရအတြက

ျပညနယ/

တငးေဒသႀကး

သြားေရာကခသည အခန အစးရ အရာရမား အရပဖက

လမႈအဖြ႕အ

စညးမား

ႏငငေရးပါတ

မား

အျခား*

ခငး Mar./ Apr. 2013 17 11 6 4 1

ဧရာ၀တ Mar. 2013 9 9 6 3 1

ကရင Jul./Nov. 2012 8 6 6 2 -

မြန Jul./Nov. 2012 11 27 2 2 4

ရမး Dec. 2012 21 15 6 3 -

တနသၤာရ Jan./Feb. 2013 11 9 5 2 2

စစေပါငး 77 77 31 16 8

သေတသန နယပယႏင အကန႕အသတမား

အထကတြငေဖာျပခသညအတငး ဤပဏာမအဆင သေတသနသည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အဖြ႕အစညးမား

ကသာ ကန႕သတေလလာမႈျပခသညအတြက ခရငႏင ၿမ႕နယအဆင အပခပေရး အေျခအေနမားအေပၚ နကရႈငးစြာ မတခက

ေပးႏငမည မဟတပါ။ မညသ႕ဆေစ ဤစာတမးသည ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အဆင အပခပေရး၏ ပကတသေတသန ရလဒ

ျဖစပါသည။ အာရေဖာငေဒးရငးႏင အမဒအာအင-စအးအကစဒ တ႕၏ ဒတယအဆင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈက အေကာငအထည

ေဖာသညအခါ ျမ႕နယအဆင အပခပေရးကသ႕ အျခားအဆငမားကပါ ေလလာမႈမားျပလပသြားမညျဖစသည။

ဒတယအေနႏင ဤေလလာမႈတြင အျပငျဖစေပၚလကရေသာ သ႕မဟတ အျခားေသာ အပခပမႈဆငရာ အငစတကးရငး

မားက ကန႕သတခကမားစြာရသည အတြက နကရႈငးစြာေလလာမႈ မျပခရျခငးျဖစသည။ ႏငငေတာ၏ အေထြေထြ အားနညးခက က

လြတလပေရးရၿပး ျမနမာႏငင၏ သမငးအေျခအေနႏင အငစတကးရငးမားက ပပကေစခၿပး၊ ႏငငေတာ၏ အားသာမႈႏင

ထးေဖာကေဆာငရြကႏငစြမး ေလာပါးမႈမားက ႏငငေတာ၏ အသြငကးေျပာငးေရး ျဖစစဥအေပၚ အဓကလႊမးမးမႈမား ဆကလက

ျဖစေပၚေနဆျဖစသည။8 ျမနမာႏငငအတြငး ကယျပန႕သည ပထဝဝငေဒသအလက ေရာယကအာဏာပင စနစမးျဖစေသာ ရးရာ

ေခါငးေဆာငမား၊ အစးရမဟတေသာ ႏငငေရးသမားမားႏင အစးရမဟတေသာ လကနကကင အငအားစမားသည ေဒသႏရ

အပခပေရး၌ အေရးပါသည တာဝနႏင လပပငခြငမားက ရယထားဆျဖစသည။ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အငစတကးရငးမား

အၾကား အျပနအလန ဆကဆမႈႏင ၿငမးခမးေရး ျဖစစဥမားက ဤစာတမး၏ ေကာကခကအခနး၌ အကဥးခပေဆြးေႏြးမႈ ျပထားၿပး

အဓက ေဝဖနစစစမႈျပရန အေၾကာငးအရာအျဖစ ကယျပန႕စြာကနရဆ ျဖစပါသည။ သေတသန အစအစဥ၏ ဒတယက႑၌

ဤအေၾကာငးအရာမားမာ ထပမေလလာရမည ကစၥရပမားျဖစလာပါလမမည။

ေနာကဆးအေနျဖင ဤေလလာခက၏ ဆကစပပတသကရာ အကန႕အသတအရ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအပခပေရး

စနစ၏ ထညဝငသမားဘကအျခမးက ကယျပန႕စြာအေျချပထားပါသည။ဆလသညမာ ဤသေတသနသည ျပညနယႏင တငးေဒသ

ႀကး အပခပေရး၏ ဖြ႕စညးပစနစႏင အပခပသမား၏ ပါဝငပတသကမႈက ပမအေလးသာလကရပါသည။ အသစေပၚထြနးလာေသာ

အပခပေရး အငစတကးရငးမား၏ အားသာခကႏင အားနညးခကမားအေပၚ အရပဖက လ႕အဖြ႕အစညးႏင ပဂၢလက က႑တ႕၏

ရႈျမငခကမား ပါဝငသည နညးတ၊ ျမနမာႏငင၏ အစးရႏင အစးရမဟတေသာ အပခပေရး အငစတကးရငးမားအေပၚ ျပညသ

လထ၏ အျမငသေဘာထားမားက စနစတကစစေဆးရန လအပဆျဖစေၾကာငး ေဖာျပလပါသည။

8 Englehart (2005).

ပညႊနး ၃ - တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယအဆင အပခပမႈစနစ ေလလာမႈတြင ပါ၀ငသည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား

ရငးျမစ - Myanmar Information Management Unit

အခနး-ႏစ၊ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အပခပေရး စနစမေဘာငမား

ဤအခနးတြင ျမနမာႏငင၌ လကရကငသးေနသည ေဒသႏရ အပခပေရး စနစက မတဆကတငျပသြားမည။ ထ႕ေနာက

၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒအရ ပမန အငစတကးရငးမား ဖြ႕စညးျဖစတညပႏင ဥပေဒေရးရာ ကစၥရပမားျဖစသည

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရမား၏ ဖြ႕စညးပ၊ အခြငအာဏာ၊ တာဝနႏင လပငနးေဆာငတာမားက ေဖာျပပါမည။

ေနာကဆးအေနႏင ျမနမာႏငင၏ ဗဟခပကငမႈေလာခေရး ျဖစစဥ၏ ပကတ အသြငေျပာငးလမႈ အခငးအကငးက ေဆြးေႏြးပါမည။

ျမနမာႏငင၏ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အပခပေရးစနစ ဖြ႕စညးပ

၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒအရ ျမနမာႏငငက ျပညနယ ခႏစျပညနယ၊ တငးေဒသႀကး ခႏစခ၊ ကယပငအပခပ

ခြငရေဒသ သ႕မဟတ ကယပငအပခပခြငရ တငး ေျခာကခ၊ ႏငငေတာ၏ ၿမ႕ေတာျဖစသည ေနျပညေတာႏင အနးတစဝက ၿမ႕နယ

မားက စစညး၍ ျပညေထာငစ နယေျမ အျဖစစစညးထားရသည။9 အစဥအလာအရ အပခပေရးအာဏာ၏ အေသးငယဆး

ယနစအျဖစ ေကးရြာမားက ေကးရြာအပစမား အျဖစ စစညးသည။ ၿမ႕ေပၚရပကြကမား၊ ၿမ႕မားႏင ေကးရြာ အပစမားက

ၿမ႕နယမားအျဖစ စစညး၍ ေယဘယအားျဖင အစးရဌာနမား၏ အနမဆးအဆငရးမား ျမ႕နယမား၌ အေျခစကသည။ ၿမ႕နယမားက

ခရငအျဖစ စစညးၿပး ခရငမားက တငးေဒသႀကး သ႕မဟတ ျပညနယအျဖစ စစညးသည။10

ဤစာတမးေရးသားေနစဥ ေကးရြာ အမားစ၌ ဗဟက ခန႕အပသည ေကးရြာအပခပေရးမးမား ေနရာတြင ျပညသတ႕၏

သြယဝကေရြးခယမႈအရ ေပၚေပါကလာသည ေကးရြာ အပခပေရးမးမားက အစားထးေရြးခယလကရသည။11 ၿမ႕နယအပခပ

ေရးမးမားသည ျပညထေရးဝနႀကးဌာန၊ အေထြေထြ အပခပေရး ဥးစးဌာန၏ အၾကးအကမားျဖစၿပး ယခအခနထ ျပညသက

ေရြးေကာကတငေျမာကသည ကယစားလယမဟတပါ။ သ႕ေသာျငား ျမ႕နယအဆင၌ အစးရ၏ အဓက လပငနးေဆာငတာမား

ျဖစသည ေမြးစာရငး မတပတငျခငး၊ ေျမယာ မတပတငျခငးႏင အခြနအခမးစေကာကချခငးမား ေဆာငရြကလကရသည။

အလယအလတ အပခပေရးအဆင ျဖစသည ခရငအဆငသည ၿမ႕နယအဆငႏင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အဆငအၾကား

ဆကသြယေဆာငရြကလကရၿပး အႀကးအကတာဝနမာလညး အေထြေထြ အပခပေရး ဥးစးဌာနမ ခန႕အပသည အဆငျမင

အရာရႀကးမားျဖစေနသည။

အစဥအလာအရ တငးရငးသား လမးစမား၏ အမညက အစြျပ ေခၚေဝၚသည ျပညနယမားႏင ဗမာ အမားစေနထငရာ

တငးေဒသႀကးမားသည ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒအရ အဆငတၾကသည။ ကယပငအပခပခြငရေဒသ ငါးခႏင ကယပငအပခပခြငရ

တငး တစခတ႕သည ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒအရ တညေသာ အဆငရၿပး၊ ေဒသခမားက သြယဝက ေရြးခယမႈျပသည ကယပင

အပခပခြငရေဒသ သ႕မဟတ တငးဥးစးအဖြ႕က ဖြ႕စညးကာ ကယပင အပခပခြငရ ေဒသ သ႕မဟတ တငး ဥကဌ တစဥးက

9 ကယပငအပခပခြငရ ေဒသမားမာ နာဂကယပငအပခပခြငရ ေဒသ(စစကငးတငး) ဓႏ၊ ပအဝး၊ ပေလာင၊ ကးကန႕ ကယပငအပခပခြငရ ေဒသႏင

ဝ ကယပငအပခပခြငရ တငး (ရမးျပညနယ)တ႕ျဖစသည။ 10 ျပညေထာငစ သမၼတ ျမနမာႏငငေတာ၊ ဖြ႕စညးပ အေျခခ ဥပေဒ (၂၀၀၈) ပဒမ ၄၉-၅၁။ ဤဖြ႕စညးတညေဆာကပသည

ဗဟခပကငမႈျမငမားသည ၁၉၇၄ခႏစ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒမ ဖြ႕စညးတညေဆာကပႏင တညပါသည။ အေမြဆကခထားျခငးျဖစသည။ 11 အေသးစတက ရပကြက သ႕မဟတ ေကးရြာ အပစ အပခပေရးမးမား ေရြးခယေရး ဥပေဒ၊ ျပညထေရး ဝနႀကးဌာန၊ အခနး(၄) ပဒမ ၇-၉ ၌ရႈ။

ပမသရလပါက Kempel (2012)၏ ေကးရြာႏင ေကးရြာ အပစ အငစတကးရငးမား၌ရႈ။

ဥးေဆာငသည။12 ေနျပညေတာ ျပညေထာငစနယေျမက ႏငငေတာ သမၼတက ေရြးခယထားသည ေနျပညေတာ ေကာငစ တစရပ

ဖြ႕စညးထားရသည။ ျမနမာႏငငရ တငးေဒသႀကး ႏင ျပညနယမားတြင ခရင ၆၇ ခရင ႏင ၿမ႕နယေပါငး ၃၂၅ ၿမ႕နယရသည။13

ဇယား (၅) ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားရ အပခပေရး၊ လဥးေရႏင အကယအဝနး

ျပညနယ/တငးေဒ

သႀကး

ဖြ႕စညးတညေဆာကပ ခန႔မနးလဥးေရ ေျမဧရယာ

(စတရနးက

လမတာ)

လဥးေရ

သပသညးဆ ခရင ၿမ ႕နယ MIMU စမကနး ဌာန ပမးမ

ကခင 4 18 1,442,235 1,579,000 1,510,618 89,041 17

ကယား 2 7 277,428 356,000 316,714 11,733 27

ကရင 3 7 1,431,977 1,816,000 1,623,989 30,381 53

ခငး 3 9 475,987 554,000 514,994 36,019 14

စစကငး 8 34 5,132,058 6,541,000 5,836,529 94,623 62

တနသၤာရ 3 10 1,365,467 1,714,000 1,539,734 33,748 45

ပခး 4 28 4,848,206 6,008,000 5,428,103 39,404 138

မေကြး 5 25 4,093,406 5,623,000 4,858,203 44,820 108

မႏေလး 7 29 5,759,158 8,422,000 7,090,579 37,024 192

မြန 2 10 2,115,207 3,137,000 2,626,104 12,297 214

ရခင 4 17 3,222,461 3,306,000 3,264,231 36,778 89

ရနကန 4 45 5,961,955 7,023,000 6,492,478 10,171 638

ရမး* 12 40 4,493,308 5,660,000 5,076,654 155,801 33

ဧရာ၀တ 6 26 6,316,999 8,041,000 7,179,000 35,138 204

*ရမးျပညနယ လဥးေရတြင စာရငးအခကအလက မရရသည ၆ ၿမ႕နယက ဖယထတထားပါသည။

ရငးျမစ - ျမနမာ သတငးအခကအလက စမခန႕ခြေရးယနစ (၂၀၁၁)၊ ျမနမာ စာရငးအငး အႏစခပ (၂၀၁၁) ႏင အမးသား

စမကနးႏင စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ ဝနႀကးဌာန။

ျမနမာႏငင လဥးေရစာရငးအငး အခကအလကမားသည အားထားယၾကညေလာကဖြယ မရေသာျငား၊ ျပညနယႏင

တငးေဒသ ႀကးမားအၾကား လေနထင ပ႕ႏ႕မႈ ကြာျခားခကက ကယျပန႕စြာေဖာျပေနသည။ မႏေလးတငးေဒသႀကး၌ လဥးေရ

ခႏစသနး ေကာေနထငသည တစခနတညးတြင ကယား(ကရငန) ျပညနယ၏ လဥးေရမာ သးသနးေကာသာ ရသည။ ျပညနယႏင

တငးေဒသ ႀကး တစခစ၏ ေျမဧရယာ အကယအဝနးက အေျခခ တြကခကသည လဥးေရ သပသညးဆက ေလလာပါ ခငးႏင

ကခငျပညနယ တ႕တြင တစစတရနး ကလမတာတြင လေန ႏစဆယမျပညေသာလညး၊ ရနကနတငးေဒသႀကးတြငမ လေန

12 ျပညေထာငစ သမၼတ ျမနမာႏငငေတာ ဖြ႕စညးပ အေျခခ ဥပေဒ (၂၀၀၈) ၊ ပဒမ ၂၇၅-၆ Callahan (2007) ၏ "near devolution"တြင

ကယပငအပခပခြငရေဒသ သ႕မဟတ တငးဧရယာ အမားစမာ အစးရႏင အပစအခတ ရပစေရး သေဘာတညခကရယထားသည အပစမား

ျဖစေၾကာငး ေဖာျပထားသည။ 13 Statistical Yearbook 2011 , ဗဟစာရငးအငး အဖြ႕၊ အမးသားစမကနးႏင စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ ဝနႀကးဌာန၊ ေနျပညေတာ (2012)20.

ခရငစာရငးတြင ကယပငအပခပခြငရ တငးမ ခရင ႏစခပါဝငသည။

သပသညးဆ ေျခာကရာေကာ လကရေၾကာငး ေဒသအလကကြျပားမႈက ေတြ႕ရႏငသည။ တစႏငငလးအေနျဖင သမငးအစဥအလာ

အရ ျမနမာႏငင၏ နယစပ ေဒသေတာငတနးမား တစေလာက တညရေနသည ျပညနယေဒသမားစြာတြင လဥးေရနညးပါးရမမက

လဥးေရ သပသညးဆလညး ေလာပါးလကရေၾကာငး ေဖာျပေနသည။

ပညႊနး (၄) ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား၏ လဥးေရႏင သပသညးဆ

၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ႕စညးပ အေျခခ ဥပေဒအရ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရမား ဖြ႕စညးပ

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရအဖြ႕တြင တပမေတာ ကာကြယေရးဥးစးခပက ေရြးခယသည တပမေတာသား

လႊတေတာကယစားလယမားႏင ေရြးေကာကခ လႊတေတာကယစားလယမားပါ၀ငသည လႊတေတာတစရပႏင၊ ျပညနယႏင

တငးေဒသႀကး အစးရဝနႀကးခပႏင ျပညနယႏင တငးအဆင ဝနႀကးအဖြ႕၊ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အဆင

တရားလႊတေတာမားပါဝငသည။

မတစ (၃) ဖြ႕စညးပ အေျခခ ဥပေဒအရ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရ၏ အခြငအာဏာႏင တာဝနမား

0

100

200

300

400

500

600

700

0

1000000

2000000

3000000

4000000

5000000

6000000

7000000

8000000

Total population Population density per square kilometer

၁၈၈။ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယလႊတေတာသည ဇယား ၂ တြင ေဖာျပထားေသာ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ

ျပညနယဥပေဒျပစာရငးပါ ကစၥရပမားႏင စပလဥး၍ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ တစ၀နး လးအတြကေသာလညးေကာငး၊

တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ တစစတတစေဒသအတြကေသာလညး ေကာငး၊ အာဏာ သကေရာကေစရန ဥပေဒျပခြငရသည။

၂၄၉။ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒပါ ျပ႒ာနးခကမားႏင မဆန႔ကငလင တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ အစးရ၏ အပခပမႈအာဏာသည

တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယလႊတေတာက ဥပေဒျပႏငေသာကစၥရပ မားသ႔ သကေရာကပ႕ႏ႔သည။ ထျပင ျပညေထာငစ

ဥပေဒတစရပရပအရ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ အစးရအား ေဆာငရြကခြငျပသည ကစၥရပမားသ႔လညး သကေရာကပ႕ႏ႔သည။

ဥပေဒျပေရး

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး လႊတေတာ က ၿမ႕နယတစၿမ႕နယလင ႏစဥးကစ ေရြးေကာကတငေျမာကသည ကယစား

လယမား၊ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးမားတြင ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး အတြငး ကယပငအပခပခြငရ စရငစ

ရရၿပးေသာ တငးရငးသားလမးမားမ အပ ကနတငးရငးသားလမးမားအနက ေလာကနသငျမတေသာ လဥးေရျဖစသည ႏငငေတာ

ရ လဥးေရစစေပါငး၏ သညဒသမ တစရာခငႏႈနးႏင အထကရေၾကာငး သကဆငရာက သတမတေသာ တငးရငးသား လမး

အသးသးက လမးတစမးလင တစဥးကစ ေရြးေကာကတငေျမာကသည ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး လႊတေတာ ကယစား

လယမား (ဥပမာ ကရငျပညနယ လႊတေတာတြင ကရငလမးသည ျပညနယရရၿပး တငးရငးသားလမး ျဖစသည။) ပါဝငသည။

တပမေတာကာကြယေရးဥးစးခပသည ေဖာျပပါလႊတေတာကယစားလယ စစေပါငး၏ သးပတစပ(ထ႕ေၾကာင ျပညနယ ႏင

တငးေဒသႀကးလႊတေတာ ကယစားလယ စစေပါငး၏ ေလးပတစပသည တပမေတာသား ကယစားလယျဖစသည။) အေရအတြကရ

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး တပမေတာသား လႊတေတာကယစားလယ အမညစာရငးက ဗဟအဆင အမးသားလႊတေတာႏင

ျပညသ႕လႊတေတာ၌ ပါဝငသည တပမေတာသားကယစားလယ အခးအဆအတငး ေရြးခယတငသြငးသည။14 လႊတေတာသည

ဤျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအဆင လႊတေတာကယစားလယမားထမ လႊတေတာ သဘာပတ၊ လႊတေတာ ဥကဌႏင ဒတယ

14 ျပညေထာငစ သမၼတျမနမာႏငငေတာ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ၂၀၀၈၊ ပဒမ ၁၆၁။

၂၅၂။ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအစးရသည ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒပါ ျပ႒ာနးခကမားႏငအည ျပညေထာငစ၏ ႏစစဥအရသး

ခန႔မနးေျခေငြစာရငးအေပၚ အေျချပလက တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ ၏ဘ႑ာေငြအရ အသးဆငရာ ဥပေဒၾကမးက

ျပ႒ာနးေပးႏငေရးအတြက သကဆငရာတငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယလႊတေတာသ႔ တငသြငးရမည။

၂၅၄။ (က) တငးေဒႀကး သ႔မဟတ ျပညနယမားက ဇယား ၅ပါ အခြနအခမားက ဥပေဒႏငအည ေကာကခ၍ တငးေဒသႀကး

သ႔မဟတ ျပညနယ ဘ႑ာရနပေငြသ႔ေပးသြငးရမည။

(ခ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယမားသည တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ ဘ႑ာ ရနပေငြမားက ဥပေဒႏငအည

သးစြခြငရသည။

၂၅၆။ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအစးရသည-

(က) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ၀နႀကးဌာနမားႏင ယငးတ႔၏ လကေအာကအစးရဌာန မား၊ အဖြ႔အစညးမား၏

လပငနးေဆာငရြကမႈမားကဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒပါ ျပ႒ာနးခကမားႏငအည ျဖစေစ ရနလညးေကာငး၊ တညဆဥပေဒပါ ျပ႒ာနးခကမားႏင

အည ျဖစေစရနလညးေကာငး၊ စမခန႔ခြျခငး လမးညႊန ျခငး၊ ႀကးၾကပျခငး၊ စစေဆးျခငးျပရမည။

(ခ) မမတငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငး တာ၀နထမးေဆာငလကရေသာ နယဘက ၀နထမးအဖြ႔အစညးမား၏

လပငနးေဆာငရြကမႈမားကလညး ဥပေဒႏငအည ႀကးၾကပျခငး၊ စစေဆးျခငး၊ ေပါငးစပညႈႏႈငးေပးျခငးျပႏငသည။

၂၅၇။ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအစးရသည ႏငင၀နထမးဆငရာ ျပညေထာငစဥပေဒႏင အည လညးေကာငး၊

ျပညေထာငစအစးရႏင ႀကတငညႈႏႈငး၍လညးေကာငး၊ မမတာ၀နယ အေကာငအထညေဖာ ရသည လပငနးမားကေဆာငရြကႏငရန-

(က) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယဆငရာ နယဘက၀နထမးအဖြ႕အစညးမားကလအပ သလဖြ႔စညးႏငသည။

(ခ) လအပေသာနယဘက၀နထမးမားကခန႔အပႏငသည။

ဥကဌမားက ေရြးခယတငေျမာကသည။ ပညႊနး(၅) တြင ၿမ႕နယမား၏ လဥးေရ ကြျပားမႈႏင ၿမ႕နယက အေျခခေသာ ဥပေဒျပေရး

စနစက ကယစားလယမား၏ ဥပေဒျပမႈ အေပၚမညသ႕ သကေရာကမႈ ရသညက ေဖာျပထားသည။15

ပညႊနး (၅) ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား၏ လဥးေရႏင လႊတေတာကယစားလယဥးေရး

ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ၊ ၂၀၀၈ ဇယား (၂)တြင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး လႊတေတာတ႕က အာဏာ သကေရာကရန

ဥပေဒျပခြင ရသည ဥပေဒျပစာရငးက ေဖာျပထားသည။ ႏငငေတာအဆင (ျပညေထာငစအဆင) ဥပေဒျပ စာရငးႏင ျပညနယႏင

တငးေဒသႀကးအဆင ဥပေဒျပစာရငး (ဇယား ၂က ေနာကဆကတြ ၁ တြင ေဖာျပထားသည) အၾကားလပပငခြင ခြေဝပမာ

ေလာရလကရသည။16 ဥပေဒျပစာရငးက က႑ရစခ ခြျခားထားၿပး က႑အလက အထးျပတာဝနယ ရမည လပငနးမားပါဝငကာ

အမားစဆသလမာ အနာဂါတတြင "ျပညေထာငစမ ျပ႒ာနးသည ဥပေဒႏငအည "ဆေသာ စကားရပ၌ အကးဝငသြားႏင ေပသည။17

စကပးေရးက႑ကသ႕ တာဝနယမႈမားစြာေပးအပသည က႑မးရေသာျငား အျခားက႑အမားစမာ ဥပေဒျပခြင

ေဘာငကဥးလက အကန႕အသတမားရေနဆျဖစသည။ ဥပမာ စြမးအင၊ လပစစ၊ သတႏင သစေတာ က႑တြင ျပညေထာငစက

စမခန႕ခြခြငရသည အႀကးစားလပစစဓာတအား ထတလပျဖန႕ျဖးေရးမ အပ မဟာဓာတအားလငးႏင ဆကသြယျခငးမရေသာ

တငးေဒသႀကး သ႕မဟတ ျပညနယက စမခန႕ခြခြငရသည အလတစားႏင အေသးစား လပစစဓာတအားထတလပ ျဖန႕ျဖးေရး၊

ဆားႏင ဆားထြကပစၥညး၊ တငးေဒသႀကး သ႕မဟတ ျပညနယအတြငး ေကာကျမတရတနာ ျဖတေတာကျခငး၊ ေသြးျခငး(တြငးထြက

ေကာကျမတရတနာ မပါဝင)ႏင ေကးရြာထငးစကခငး စသည ဥပေဒျပခြငေဘာင ကဥးေျမာငးလက အကန႕အသတမား တညရဆ

ျဖစေၾကာငးေတြ႕ရသည။ ထနညးတ လမႈေရး က႑တြငလညး ျပညေထာငစက ခမတထားသည တငးရငးေဆးဆငရာ မဝါဒမားႏင

မဆန႕ကငေသာ တငးရငးေဆးဆငရာ ကစၥမား၊ တငးေဒသႀကး သ႕မဟတ ျပညနယအတြငး လမႈဝနထမးလပငနးမား၊ ကနတင

ကနခ လပငနးႏင တငးေဒသႀကး သ႕မဟတ ျပညနယက စမခန႕ခြခြငရသည ယဥေကးမႈအေမြအႏစမား ထနးသမးေရး လပငနး

15 အလားတ ဗဟအဆင အငစတကးရငးမား သရပခြစစစခကက Brand (2012):20-21 ၌ရႈ 16 ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ၊ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ၂၀၀၈၊ ပဒမ ၁၈၈ 17 ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ၊ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ၂၀၀၈ ဇယား(၂) အရပါဝငေသာက႑မားမာ ဘ႑ာေရးႏင စမကနး၊ စးပြားေရး၊

စကပးေရးႏင ေမြးျမေရး၊ စြမးအင လပစစသတ ႏင သစေတာ၊ စကမႈလကမႈ၊ ပ႕ေဆာငေရး ဆကသြယေရးႏင ေဆာကလပေရး၊ လမႈေရး၊

စမခန႕ခြေရး တ႕ျဖစသည။

0

20000

40000

60000

80000

100000

120000

ကသ႕ ကန႕သတခကမားလသည ဥပေဒျပခြငကသာ ျပဌာနးထားၿပး အေရးပါသည ပညာေရးႏင ကနးမာေရး က႑အတြက

ေဒသအလက ဥပေဒျပခြငက ခနလပထားေၾကာငးေတြ႕ရသည။18

အပခပေရး

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ဝနႀကးခပႏင ျပညနယသ႕မဟတ တငးေဒသႀကး ဝနႀကးမားက လႊတေတာ ကယစားလယ

မားထမ ေရြးခယသည။ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး လႊတေတာကယစားလယမားထမ သတမတအရညအခငးမားႏင ျပညစသက

ႏငငေတာ သမၼတက ဝနႀကးခပအျဖစ ခန႕အပတာဝနေပးၿပး လႊတေတာ၏ သေဘာတညခကက ရယသည (မတစ ၄)။ ျပညနယ

သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး ဝနႀကးခပအတြက သတမတထားေသာ အရညအခငးမားႏင မျပညစေၾကာငး အထငအရား မျပႏငပါက

ျပညနယသ႕မဟတ တငးေဒသႀကးလႊတေတာသည ႏငငေတာ သမၼတက တငသြငးသည လႊတေတာကယစားလယအား ဝနႀကးခပ

အျဖစ ခန႕အပတာဝနေပးရန ျငငးပယခြင မရသျဖင ဝနႀကးခပခန႕အပမႈမာ ႏငငေတာ သမၼတ၏ လပပငခြင အျဖစ လးလး

လားလား တညရေပသည။19 ဤေနရာ၌ သတခပရနမာ ဝနႀကးခပအျဖစ သမၼတ ေရြးခယသည လႊတေတာကယစားလယသည

ျပညသမားေရြးေကာကတငေျမာကသည လႊတေတာကယစားလယ ျဖစႏငသလ တပမေတာသား လႊတေတာကယစားလယလညး

ျဖစႏငသည။

မတစ (၄) ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး ဝနႀကးခပ ခန႕အပ တာဝနေပးျခငး ဆငရာ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ျပဌာနးခက

18 ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ၊ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ၂၀၀၈ ဇယား (၂) ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒဆငရာ ပညာရငတစဥးက ျပညေထာငစ

ဥပေဒျပစာရငး (ဇယား ၁) တြင အပႏငးထားသည ကယျပန႕ေသာ လပပငခြငမားက ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား၏ ဥပေဒျပစာရငး (ဇယား ၂)က

လႊမးမးသြားႏငေၾကာငး ေထာကျပခသည။ Ghai (Undated): 32 ၌ရႈ။ 19 ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ၊ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ၂၀၀၈၊ ပဒမ ၂၆၁(ခ)

၂၆၁။ (က) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ၀နႀကးခပသည ေအာကပါ အရညအခငးမားႏင ျပညစ ရမည-

(၁) အသက ၃၅ ႏစျပညၿပးသ၊

(၂) အသကကန႔သတခကမအပ ပဒမ ၁၂၀ တြငေဖာျပထားသည ျပညသ႕လႊတေတာ ကယစားလယမားအတြက

သတမတထားေသာ အရညအခငးမားႏင ျပညစသ၊

(၃) ပဒမ ၁၂၁ တြငေဖာျပထားသညျပညသ႔လႊတေတာကယစားလယမားအျဖစ ေရြးေကာက တငေျမာကခပငခြငမရေစေသာ

ျပ႒ာနးခကမားႏငလညး ၿငစြနးျခငးမရသ၊

(၄) ႏငငေတာႏင ႏငငသားအေပၚ သစၥာရသ။

(ခ) ႏငငေတာသမၼတသည သကဆငရာတငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ၀နႀကးခပအျဖစ ခန႔အပတာ၀နေပးရန-

(၁) သကဆငရာ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယလႊတေတာကယစားလယမားထက သတမတထားသည အရညအခငး

မားႏင ျပညစေသာ သငေလာသည လႊတေတာကယစားလယ တစဥး အားေရြးခယရမည၊

(၂) ေရြးခယထားသည လႊတေတာကယစားလယ၏ အမညစာရငးက သကဆငရာ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ

ျပညနယလႊတေတာသ႔ ေပးပ႔လက သေဘာတညခကရယရမည။

(ဂ) ႏငငေတာသမၼသည တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယလႊတေတာ၏ သေဘာတညခကရရ ၿပးသည လႊတေတာ

ကယစားလယအား သကဆငရာ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ၀နႀကးခပအျဖစ ခန႔အပ တာ၀နေပးရမည၊

ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး ဝနႀကးမား ေရြးခယ ခန႕အပမႈမာ ဝနႀကးခပ၏လပပငခြင အျဖစ ကယျပန႕စြာ လႊအပ

ထားသည။20 ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးဝနႀကးမားႏင ပတသက၍ ကြျပားျခားနားသည ပသ႑ာန သးမးက ေတြ႕ႏငသည။

ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး ဝနႀကးအမားစမာ ျပညနယႏင တငးလႊတေတာ ကယစားလယမားထမ သတမတ

အရညအခငးႏင ျပညစေသာ သငေလာသည ပဂၢလမားက ဝနႀကးခပက ေရြးခယ၍ ႏငငေတာ သမၼတက ခန႕အပ တာဝန

ေပးသည။21 အရပဖက ဝနႀကးဌာန မဟတေသာ လျခေရးႏင နယစပေရးရာ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး ဝနႀကးက

တပမေတာ ကာကြယေရး ဥးစးခပက အမညစာရငးတငသြငးၿပး ရာထးရယသ ဝနႀကးအေနႏင တပမေတာမ ႏတထြကရနမလပါ။

ထ႕ျပင တငးရငးသား လမးေရးရာ လႊတေတာကယစားလယ (ဖြ႕စညးပ အေျခခ ဥပေဒအရ ေလာကနသငျမတေသာ ႏငငေတာ

လဥးေရ စစေပါငး ၏ သညဒသမတစ ရာခငႏႈနးႏင အထကရေၾကာငး သကဆငရာက သတမတေသာ တငးရငးသား လမးအသးသး

က လမးတစမးလင တစဥးကစ ေရြးေကာကတငေျမာကထားျခငး) မားသည တငးရငးသား လမးေရးရာ ဝနႀကးအျဖစ ခန႕အပျခငး

ခရသည။

ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒပါ ျပဌာနးခကမားႏင မဆန႕ကငလင တငးေဒသႀကး သ႕မဟတ ျပညနယအစးရ၏ အပခပမႈ

အာဏာသည တငးေဒသႀကး သ႕မဟတ ျပညနယလႊတေတာက ဥပေဒျပႏငေသာ ကစၥရပမားသ႕ သကေရာကပ႕ႏ႕သည။ ထ႕ျပင

ျပညေထာငစ ဥပေဒတစရပအရ တငးေဒသႀကး သ႕မဟတ ျပညနယအစးရအား ေဆာငရြကခြငျပသည ကစၥရပမားသ႕လညး

သကေရာကပ႕ႏ႕သညဟ ျပဌာနးထားသည။22 ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးဝနႀကးမားသည သကဆငရာ ျပညနယႏင တငးေဒသ

ႀကးမားအတြငး မမတာဝနေပးအပျခငးခရသည ဝနႀကးဌာနအလက စမခန႕ခြျခငး၊ ညႊနၾကားျခငး၊ ထနးသမးျခငးႏင စစေဆးျခငး

တာဝနမားက ေဆာငရြကခြငရသည။23 ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားတြင ဌာနဆငရာ ကးဌာနထက ပမေသာလညး ပမနအားျဖင

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ဝနႀကးကးေယာကကသာ ခန႕ထား၍ အခ႕ဝနႀကးမား အေနႏင ေရးရာ ကစၥရပမားအလက ပးေပါငး

တာဝနယ ေဆာငရြကသည။

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား၏ အပခပေရးပသ႑ာနသည ယခငအစးရ လကထကက ရႏငၿပးျဖစေသာ ျပညထေရး

ဝနႀကးဌာန၊ အေထြေထြ အပခပေရး ဥးစးဌာနမ သကဆငးလာသည။ ဤဥးစးဌာနသည တငးေဒသႀကး သ႕မဟတ ျပညနယ အစးရ

အဖြ႕ရးအျဖစ ေရာကရသြားၿပး၊ တငးေဒသႀကး သ႕မဟတ ျပညနယ အေထြေထြအပခပေရးဥးစးဌာန၏ အႀကးအကမာ တငးေဒသ

ႀကး သ႕မဟတ ျပညနယ အစးရအဖြ႕၏ အတြငးေရးမးျဖစသည။24 သ႕ျဖစ၍ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒႏင ဥပေဒမားအရ ျပညနယ

20 ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ၊ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ၂၀၀၈၊ ပဒမ ၂၄၈(ဂ)/၂၆၂(က) 21 ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရ ဥပေဒ (နယက အမန႕ ၁၆/၂၀၁၀) ပဒမ ၈(ဆ)တြင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမား၏ ဖြ႕စညးပႏင

တာဝနမားက ပမတကစြာ ေရးသားထားေသာလညး ဥပေဒျပစာရငး(ဇယား ၂)ႏင ပတသကသည အကယဖြငဆမႈ မေတြ႕ရပါ။ 22 ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ၊ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ၂၀၀၈၊ ပဒမ ၂၄၉ 23 တငးေဒသႀကး/ျပညနယ အစးရဥပေဒ (နယက အမန႕ ၁၆/၂၀၁၀) ပဒမ ၃၁(က) 24 ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ၊ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ၂၀၀၈၊ ပဒမ ၂၆၀

(ဃ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ၀နႀကးခပအတြက သတမတထားေသာ အရညအခငးမားႏင မျပညစေၾကာငး အထငအရား

မျပႏငပါက တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယလႊတေတာသည ႏငငေတာသမၼတက အမညစာရငးတငသြငးသညလႊတေတာကယစားလယ

အား တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ၀နႀကးခပအျဖစတာ၀နခန႔အပတာ၀နေပးရန ျငငးပယခြင မရေစရ၊

(င) ႏငငေတာသမၼသည တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ၀နႀကးခပအျဖစ ခန႔အပတာ၀နေပးရန တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ

ျပညနယလႊတေတာ၏ သေဘာတညခကမရရသည ပဂၢလအစား အမညစာရငးသစက တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယလႊတေတာသ႔

ထပမတငသြငးခြင ရသည။

တငးေဒသႀကး ဝနႀကးဌာနမား အျဖစသးျခားရပတညေဆာငရြကႏငစြမး ေဒသအလကေလာကလကရသည။ ဤအခက ႏင

ပတသက၍ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရအတြငး အပခပေရးလပပငခြင သဟဇာတမျဖစျခငး၊ ယငး၏ အဖြ႕အစညး ဆငရာ

ပသ႑ာန စသညတ႕က လာမညအခနးတြင အေသးစတေဆြးေႏြးပါမည။ နဂးခပ ေထာကျပလသည အေရးႀကး အခကမာ

ေထြ/အပ၏ မခငဝနႀကးဌာန ျဖစေသာ ျပညထေရးဝနႀကးဌာနမာ ကာကြယေရးဥးစးခပက ခန႕အပသည တပမေတာအရာရႀကးမား

ျပညေထာငစ ဝနႀကးအျဖစ တာဝနယသည ဝနႀကးဌာန သးခအနက တစခအပါအဝငျဖစေၾကာငး ေဖာျပလသည။25

တရားစရငေရး

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားတြင ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး တရားလႊတေတာ တရားသႀကးခပႏင ျပညနယ

သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး တရားလႊတေတာ တရားသႀကးမား အနညးဆး သးဥးမ အမားဆး ခႏစဥးအထ ခန႕အပထားသည

ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးတရား တရားလႊတေတာမားရသည။ တရားလႊတေတာ၏ ႀကးၾကပမႈ ေအာက၌ ခရငတရားရးမား၊

ၿမ႕နယ တရားရးမားႏင ကယပင အပခပခြငရ ေဒသ/တငး တရားရးမားရသည။ လြတလပသည တရားစရငေရးစနစက ျမနမာႏငင

တြင မေတြ႕ျမငရေသးပါ။ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး တရားလႊတေတာ တရားသႀကးခပက ျပညေထာငစ တရားသႀကးခပ၊

သကဆငရာ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး ဝနႀကးခပတ႕ႏင ညႏႈငးၿပး ႏငငေတာ သမၼတက သကဆငရာ ျပညနယသ႕မဟတ

တငးေဒသႀကး လႊတေတာထ အမညစာရငးတငသြငးျခငးျဖစသည။ ဤသ႕ လႊတေတာသ႕ အမညစာရငး တငသြငးမႈတြငလညး

အျခားျပဌာနးခကမားနညးတ အမညစာရငးတငသြငးခရသ၏ အရညအခငးမားႏင မျပညစေၾကာငး အထငအရား မျပသႏငပါက

လႊတေတာ အေနႏင ျငငးပယခြငမရပါ။26 မညသ႕ဆေစ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး လႊတေတာသည တရားလႊတေတာ

တရားသႀကးမားက သကဆငရာ လႊတေတာကယစားလယ စစေပါငးဥးေရ၏ သးပ ႏစပက စြပစြျပစတငႏငၿပး၊ မနကနမသာ

ဝနႀကးခပ သ႕မဟတ ႏငငေတာ သမၼတထ ဆးျဖတခကက တငျပႏငသည။27

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး လႊတေတာမားသည ႏငငေတာ၏ အျမငဆး တရားရးျဖစသည ျပညေထာငစ တရား

လႊတေတာခပ၏ လကေအာကချဖစၿပး၊ ျပညေထာငစ တရားလႊတေတာခပသည " ျပညေထာငစ အစးရႏင တငးေဒသႀကး

သ႕မဟတ ျပညနယ အစးရတ႕အၾကားျဖစပြားသည ဖြ႕စညးပ အေျခခ ဥပေဒဆငရာ ျပနာမားမ အပ အျခားအျငငးပြားမႈမား" က

မလ စရငပငခြင အာဏာရသည။28 ဖြ႕စညးပ အေျခခ ဥပေဒက အဓပၸါယဖြငဆျခငး၊ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရအခငးခငး

အၾကား၊ ျပညေထာငစ အစးရႏင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရတ႕အၾကား ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒဆငရာ အျငငးပြားမႈမား

ေပၚေပါကလာပါက ႏငငေတာ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ဆငရာ ခရး၏ တာဝနျဖစသည။ ႏငငေတာ သမၼတႏင လႊတေတာႏစရပ၏

ဥကဌတ႕က ေရြးခယထားသည ဖြ႕စညးပ အေျခခ ဥပေဒ ခရးအဖြ႕ဝင ကးဥးရၿပး၊ ႏငငေတာ ဖြ႕စညးပ အေျခခ ဥပေဒ ဆငရာ ခရး၏

ဆးျဖတခကသည အၿပးအျပတအတညျဖစသည။29

ေယဘယအားျဖင တရားစရငေရး စနစ ဖြ႕စညးပႏင တာဝနႏငးအပမႈ ျဖစစဥမားမာ တရားစရငေရး မ႑င လြတလပမႈ

အတြက ျမနမာတစႏငငလး အတငးအတာရျဖစေစ၊ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အဆငအတြကျဖစေစ၊ အကန႕အသတမား တညရ

ေနသည။30 ေဒၚေအာငဆနးစၾကညကလညး

25 ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ၊ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ၂၀၀၈၊ ပဒမ ၂၃၂။ ဖြ႕စညးပ အေျခခ ဥပေဒအရ တပမေတာကာကြယေရး

ဥးစးခပက အမညစာရငးတငသြငးရသည အျခားဝနႀကးဌာန ႏစခမာ ကာကြယေရးဝနႀကး ဌာနႏင နယစပေရးရာ ဝနႀကးဌာန တ႕ျဖစသည။ 26 ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ၊ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ၂၀၀၈၊ ပဒမ ၃၀၈- ၃၁၀ 27 ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ၊ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ၂၀၀၈၊ ပဒမ ၃၁၁ 28 ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ၊ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ၂၀၀၈၊ ပဒမ ၂၉၅(က)၂ 29 ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ၊ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ၂၀၀၈၊ ပဒမ ၃၂၂-၃၂၄ 30 Ghai (undated): 30 ၌ရႈ

"ျပညေထာငစေရ႕ေနခပန႕ ျပညေထာငစတရားသႀကးခပ တ႕က ႏငငေတာ သမၼတက ခန႕အပတ အတြက တရားစရင

ေရး မ႑ငဟာ အပခပေရးမ႑ငရ႕ လကေအာကခ ျဖစသြားပါၿပ။ ဒါဆရင လြတလပတ၊ အျပန အလန ထနးေကာငးမႈ

ရတ မ႑င သးရပမရဘးလ႕ ေျပာရမယ"ဟ ေဝဖနေထာကျပခပါသည။31

ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး အစးရတြင ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးဥပေဒခပက ျပညနယ သ႕မဟတ

တငးေဒသႀကး ဝနႀကးခပက အမညစာရငး တငသြငးၿပး (ယခင ခန႕အပမႈမားနညးတ လႊတေတာ၏ အတညျပခကရယၿပး) ဥပေဒ

ဆငရာ အၾကဥာဏႏင လမးညႊနမႈမား ရယေရးအတြက ခန႕အပတာဝနေပးသည။ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး ဥပေဒခပ

သည သကဆငရာ ဝနႀကးခပမ တစဆင ႏငငေတာ သမၼတအား ႏင ျပညေထာငစ ေရ႕ေနခပတ႔အား တာဝနခရသည။32

31 ေဒၚေအာငဆနးစၾကည။ Weekly Eleven (၂၂၊ ဇလင၊ ၂၀၁၃) ၃ 32 တငးေဒသသႀကး/ ျပညနယ အစးရအဖြ႕ ဥပေဒ (နယက အမန႕ ၁၆/၂၀၁၀)၊ ပဒမ ၁၅ (က)

ပညႊနး- ၆ တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယ အစးရအဖြ႕အစညးမား ဖြ႕စညး တညေဆာကပ

=

Direct Accountability

Coordination, supervision and inclusion in state/region budget

Informal coordination only

Chief Minister

Minister of

Security and

Border

Affairs

Minister of

Finance

and

Revenue

Minister of

Agriculture

and livestock

breading

Minister of

Forestry and

Mines

Minister of

Planning and

Economics

Minister of

Transport

Minister of

Electric

Power and

Industry

Minister of

Development

Affairs

Minister of

Social

Affairs

Agriculture and

Irrigation

Department of

Agriculture,

Department of

Industrial Crops,

Fisheries

Department of

Budget

R/S

Departmental

head of

Planning

Municipals

Department of

Livestock and

Veterinary,

Department of

Beekeeping

R/S Depart.

Head of

Agriculture and

Irrigation

R/S Depart

Head of

Livestock and

Fisheries

R/S

Departmental

head of

Forestry

R/S

Departmental

head of Mines

Environmental

conversation

and forestry

Myanmar salt

and marine

chemical

enterprise

Department

of Planning

R/S Depart.

Head of

Finance &

Revenue

R/S

Departmental

head of

Health

R/S

Departmental

head of

Education

R/S

Departmental

head of Social

Welfare and

Resettlement

Livestock and

Fisheries

Transport

Home Affairs

National Planning

and Economic

Development

Finance and

Revenue

Mining

Electric Power

Industry

Education

Union MinistriesState/Region Hluttaw

Health

Forestry

ဘ႑ာေရးႏင လစြမးအား အရငးအျမစ

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးဆငရာ အဖြ႕အစညးမားျဖစသည တရားလႊတေတာႏင ဥပေဒခပတ႕ကသ႕

တငးေဒသႀကး (သ႕) ျပညနယ ဥပေဒျပစာရငး (ဇယား ၂) တြင အကးဝငသည က႑မားသည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး

ဘတဂကတြင ပါဝင သည။ ဤဘတဂကက ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အစးရႏင ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး

လႊတေတာတ႕က လာထားေရးဆြ သည။ ဤအေၾကာငးအရာက အခနး(၃)တြင အေသးစတရငးျပမည ျဖစၿပး ျပညနယႏင

တငးေဒသႀကး အဆငအတြငး လညပတ ေဆာငရြကေနသည ျပညေထာငစ ဝနႀကးဌာန လကေအာကခ ေဒသဆငရာ ရးမားမာ

ဗဟအစးရက သတမတသည ဘတဂကေဘာငအတြငးရေနဆ ျဖစသည။ ေနာကဆးတြင "ဆငးရမြေတမႈ ေလာခေရး

ရပေငြ"ကသ႕ ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အဆငအလက ႏစႏစအတြငး ဥးစားေပးအေကာငအထညေဖာမည

ဌာနဆငရာအသးသးတ႕ ကခသးစြရမည အေထြအေထြသး ရပေငြမး လညးရပါသည။ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအဆငတြင

ဝငေငြရရသည ရငးျမစသးခမာ ေအာကပါအတငးျဖစသည။

ဖြ႕စညးပ အေျခခ ဥပေဒ ဇယား (၅)အရ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးမားက ေကာကခရမည အခြနအခမား

(ေနာကဆကတြ - ၃)၌ ေဖာျပထားသည။

သကဆငရာ ျပညနယ ႏင တငး ကယစားျပ အစးရပင စးပြားေရးလပငနးမားမ ရရသည ဝငေငြမား၊ ယငးမ

အခ႕ေသာ အစတအပငးသည ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး ရပေငြသ႔ သြားၿပး၊ အခ႕မာ သကဆငရာ အစးရလပငနး

ထသ႕သြားသည။33

ျပညေထာငစ အစးရကလႊေျပာငးေပးသည ေထာကပေၾကး၊ ေခးေငြ(အစးရပင စးပြားေရးလပငနးမား လညပတေအာင

ေဆာငရြကရာတြင ဘတဂတလေငြျပမႈ မေပၚေပါကေစရန ထနးသမးေပးျခငး)ႏင က႑စ ပးေပါငးေဆာငရြကရသည

ဆငးရမြေတမႈ ေလာခေရး ရပေငြ။34

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အဆငတြင ဥပေဒခပက ဝနႀကးခပက ခန႕အပသည နညးလမးအတငး ျပညနယ

သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး စာရငးစစခပတစဥးစက ခန႕အပထားရသည။ ၂၀၀၈ ခႏစဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒတြင ဤရာထးႏင

ပတသကသည ေဆာငရြကရမည တာဝနမားက ရငးလငးစြာ ေဖာျပမထားေသာလညး ၂၀၁၀ ခႏစ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး

အစးရဥပေဒတြင စာရငးစစခပမားသည သကဆငရာ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး ဘတဂကမားက စစေဆး၍

သကဆငရာ လႊတေတာမား သ႕ အစရငခရမညျဖစေၾကာငး ေဖာျပထားသည။35 စာရငးစစခပ၏ တာဝနခမႈမာ

ဥပေဒခပနညးတ ရငးရငး လငးလငး မရလဘ သကဆငရာ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး ဝနႀကးခပမ တစဆင

ႏငငေတာ သမၼတအား တာဝနခရျခငး ႏင ျပညေထာငစ စာရငးစစခပႏင ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးဝနႀကးခပအား

တာဝနခရေၾကာငး ေတြ႕ရရသည။36

ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒတြင ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး အစးရသည ႏငငဝနထမးဆငရာ ျပညေထာငစ

ဥပေဒႏင အညလညးေကာငး၊ ျပညေထာငစ အစးရႏင ႀကတင ညႏႈငး၍ လညးေကာငး မမတာဝနယ

အေကာငအထညေဖာရသည လပငနး မားက ေဆာငရြကႏငရန နယဖက ဝနထမးအဖြ႕အစညးမား ဖြ႕စညးခန႕အပႏငေၾကာငး37

33 ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရအဖြ႕ ဥပေဒ (နယက အမန႕ ၁၆/၂၀၁၀) ပဒမ (၄၀)၊ ျပညေထာငစ သမၼတျမနမာႏငငေတာ ဖြ႕စညးပ

အေျခခ ဥပေဒ၊ ၂၀၀၈၊ ဇယား (၅) 34 ျပညသ႕ေရးရာ ဝနေဆာငမႈ က႑ႏင အစးရပင စးပြားေရး လပငနးမားၾကား ကြျပားျခားနားမႈသည မေရရာမႈမားစြာက ျဖစေပၚေစသည။

ဥပမာအားျဖင ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအဆင ျပညသ႕ေဆာကလပေရးလပငနးမားႏင စညပငသာယာေရးဌာနမားသည အစးရပင

စးပြားေရးလပငနးမားျဖစၿပး ေဒသအလက ဘတဂကက စမခန႕ခြျခငး သ႕မဟတ ေခးေငြမား လကချခငးတ႕က မလြမေသြ ေဆာငရြကရမည။

ေခးေငြရယလင ၄% အတးေပးရမညျဖစၿပး သေတသနတြင ယငးဌာနမားက ေခးယေငြအတြက မညမအထ ျပနဆပမႈရေၾကာငး မသရရပါ။ 35 ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ၊ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ၂၀၀၈၊ ပဒမ ၂၇၁-၂၇၄၊ တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယအစးရဥပေဒ (နယက

အမန႕ ၁၆/ ၂၀၁၀) ပဒမ ၂၀(က) 36 တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယ အစးရ ဥပေဒ (နယက အမန႕ ၁၆/၂၀၁၀) ပဒမ ၂၁(က၊ခ)။ 37 ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ၊ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ၂၀၀၈၊ ပဒမ ၂၅၇

ျပဌာနးထားေသာလညး ယေန႕အထ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားတြင ထကသ႕ နယဖက ဝနထမးအဖြ႕အစညးမး

လးဝေပၚေပါကျခငးမရေသးပါ။38

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရ ဖြ႕စညးပက ေလလာျခငး

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရမားသည မၾကာေသးမကမ ျဖစေပၚလာခသည တးတကမႈျဖစပါသည။

ဤသေတသန၏ ရညရြယခက တစရပမာ ယငးအစးရမားအေနျဖင ေအာကေျခသ႔ မညသ႔မညပ သကေရာကႏငမႈ ရမရက

ေလလာရနရညရြယပါ သည။ ထ႔ေၾကာင လကရဖြ႕စညးျဖစတညေနသည အဓကကေသာ အျမငသေဘာထား တစခ႕က စစညး

ေလလာမႈျပထားသည။

ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး ျဖစစဥ၏ ေရာယကပသ႑ာနမား

မတစ (၂) တြင မတဆကေဖာျပခသည အတငး ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးျဖစစဥက ပစအမးမးျဖင ေဆာငရြကႏငပါ

သည။ လပပငခြငႏင တာဝနယမႈမားက ေဒသႏရ အစးရမားထ လႊေျပာငးသည ပစတြင "ပးတြ ေကာပရတ ပစ" ျဖစႏငသလ

သးျခား လပပငခြငရ အဖြ႕အစညးအျဖစျဖငလညး ေဖာျပႏငပါသည။ ဤျဖစစဥမး လကေတြ႕ ေဆာငရြကရာတြင ေဒသႏရ

အစးရသည ယငး၏ ကယပင ဘတဂကက လာထားေကာကခ အသးျပႏငျခငး၊ ယငး၏ ကယပငႏငငေရးအရ ေခါငးေဆာငမႈ

(အမားအားျဖင ေရြးေကာကပြမားျဖင) ျပႏငျခငးႏင ယငး၏ အပခပေရးႏင လ႕စြမးအား အရငးအျမစမားအေပၚ လြတလပစြာ

ဆးျဖတခက ခႏငျခငး တ႕ပါဝငသည။ ဗဟအားျပမႈ သပသညးဆေလာချခငး (deconcentration) ပစမး ၌ တစဆငနမ

အပခပေရး အဖြ႕အစညးမားသ႕ လပပငခြငႏင တာဝနယမႈအခ႕ခြေဝေပးေသာလညး ယငးခြေဝခ အဖြ႕အစညးမားကယတင

ႏငငေတာ အပခပေရး ယႏရား၏ အစတအပငးတစရပ အျဖစ တညရေနဆျဖစသည။ ဤသ႕ကြျပားမႈမားက ဇယား(၆)တြင

ေဖာျပထားၿပး ေဒသႏရ ျပညသ႕ေရးရာ က႑စမခက လကစြစာအပမ ထတႏႈတထားပါသည။39

ဇယား (၆) ဗဟအာဏာခြေ၀အပႏငးျခငး(Devolution) ႏင ဗဟအားျပမႈသပသညးဆေလာချခငး(Deconcentration)

ႏႈငးယဥခက

ဗဟအာဏာခြေ၀အပႏငးျခငး ဗဟအားျပမႈေလာချခငး

ေဒသဆငရာ အဖြ႕အစညး ေဒသႏရ အစးရ ေဒသႏရ အပခပေရး

ဥပေဒဆငရာ လကၡဏာ ေကာပရတပစ

(အကဆကမားကယတငပငဆငၿပး၊

ဘ႑ာေရးကစၥမားပါ၀ငေဆာငရြက၊

မမအမညျဖင တရားစြဆႏင၊

တရားစြဆခႏင)

အစးရပင/ႏငငေတာဌာန၏

တစစတတစပငး

ႏငငေရး လကၡဏာ ကယပင ႏငငေရးဥးေဆာငမႈ (ေဒသႏရ

ေရြးေကာကခ ေကာငစႏင/ သ႕မဟတ

ေဒသႏရ အပခပသ) ကယပင

ဘတဂက

ႏငငေရးအရ ဆးျဖတေဆာငရြကႏငမႈ

အာဏာမရ (အၾကေပးေကာငစ

ရေကာငးရႏင)

အပခပမႈ လကၡဏာ ေဒသႏရအစးရသည

၎တ႕ကယတငဝနထမး ခန႕အပၿပး

လ႕စြမးအား အရငးအျမစက

ကယတငဆးျဖတ

ေဒသခ ဝနထမးမားသည ႏငငေတာ

နယဖက ဝနထမးဌာနမား၏

အစတအပငး

38 တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယ အစးရ ဥပေဒ (နယက အမန႕ ၁၆/၂၀၁၀) ပဒမ ၄၅(က၊ခ)။

39 ဤဇယား၏ ပမကယျပန႕ေသာရငးလငးခကက Boex (2010)11-14 ၌ရႈ

ဘ႑ာေရး လကၡဏာ ကယပင ဘတဂကရ (ဗဟ အစးရမ

ခြေဝေပး)

ကယပင ဘတဂကေငြ စာရငးဖြင

(ဘ႑ာႏစ တစႏစမ

ေနာကတစႏစသ႕ စာရငးဖြင

လကကနပ႕ႏင)

ရပေငြမား ျမငတငႏင၊ ကယပင

အခြနေကာက၍ ကယပင

ဘတဂကအတြငး ထနးသမးႏင

ကယပင ေငြစာရငးမ ေခးငားျခငးျဖင

ေပးရနတာဝနမားက ကခႏငျခငး

ဘတဂက ဆးျဖတခကမားသည

ဗဟအဆင၏ လကေဝချဖစေနျခငး

ဘတဂကက ျပညေထာငစအဆင

လႊတေတာမားက အတညျပျခငး

ဘ႑ာေရးသည ေငြတက

စာခပစာရငးမား၏ အစတအပငး

ျဖစေနျခငး

ေကာကခရသမ အခြနတ႕သည

ဗဟ အစးရႏင သကဆငေနျခငး

အေျခခဥပေဒရ ဗဟခပကငမႈေျဖေလာျခငးအေနအထားတြင ဗဟအာဏာခြေ၀အပႏငးျခငး(devolution) ဆငရာ

အေျခခအခကအခ႕က ေတြ႔ရရပါသည။ အထးသျဖင ေရြးေကာကခ လႊတေတာမားႏငတကြ ၊ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး

အစးရမား၊ ႏငငေရးေခါငးေဆာငမားထြကေပၚလာျခငးျဖစပါသည။ အခြနမားေကာကခခြငႏင ဗဟအစးရ၏ ႀကးမားေသာ

လႊမးမးမႈခရဆ ျဖစသည ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမား၏ ဘတဂကအေနအထားတ႕သညပငလင ဤအသြင ကးေျပာငး

ေျဖေလာေရး၏ ကနဥးေျခလမးမား ျဖစပါလမမည။

မညသ႕ဆေစ လပပငခြငႏင တာဝနအပႏငး ေဆာငရြကမႈမားမာ အကန႕အသတႏငတညရၿပး၊

ဤသ႕ေဆာငရြကရသည အပခပေရး အာဏာပငအသးသးမာလညး ႏငငေတာသမၼတ တစဥးတညးကသာ စျပတာဝနခထားၿပး

သကဆငရာ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး လႊတေတာမားထ တာဝနချခငးမရပါ။ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ဘတဂကမား၏

တညရဆသေဘာသဘာဝ အရ ထနးခပမႈ ေလာခေရး အသြငသ႑ာနအခ႕ ေတြ႕ျမငရသညတင ျပညေထာငစ အစးရထမ

ဘ႑ာေရး အတညျပခကရယရန လအပဆပငျဖစသည။ အစးရဝနႀကးဌာန၏ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင

တာဝနယေဆာငရြကမႈမားမာလညး ဒြဟျဖစဖြယ အေနအထားတြင ရသည။ ဝနႀကးဌာနမားအေနႏင ျပညနယႏင

တငးေဒသႀကးအဆင ရးမားဖြ႕စညးထားေသာလညး အေထြေထြ အပခပေရး ဥးစးဌာနတစခမ လြ၍ ကနဝနႀကးဌာနမား

အေနႏင ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အစးရအဖြ႕ႏငတစသားတညး မျဖစ ေသးပါ။

ဤသ႕ျဖစထြနးေပၚေပါကလာေစရန ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးျဖစစဥ၏ ပထမအဆငအျဖစ ဗဟအစးရဝနႀကးဌာန

အသးသး၏ တာဝနယမႈႏင ရငးျမစမားက ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆငရးမားသ႕ ပမလႊအပျခငး (က႑အလက

သ႕မဟတ ေထာငလကေျဖေလာျခငး)၊ ႏငငေတာ သမၼတ၏ အခြငအာဏာမ ေဒသႏရ ဝနႀကးခပသ႕ ပမတာဝနယေစျခငး

(ေဒသအလက သ႕မဟတ အလားလကေျဖေလာျခငး) တ႕က စတငေဆာငရြကရမည။ ဤေျဖေလာမႈက လကေတြ႕

အေကာငအထညေဖာမည ေဒသႏရ တာဝနရသမားအေနႏငလညး ဗဟ အစးရက ကယျပန႕စြာ တာဝနခရမညျဖစသည။40

တစခနတညးတြင လႊတေတာမား ေရြးခယျခငးႏင အသြငးကးေျပာငးေရး ျဖစစဥတစရပလးသည ျပညသလထ၏ ေအာကမ

အထကသ႕ ပးေပါငးမႈ မကႏာစာမ တစဆင ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး ျဖစစဥအထ ကယျပန႕သြားရနလအပသည။

ပဏာမအဆင ခပကငမႈ ေျဖေလာေရး ျဖစစဥသည ျပညသ႔ေရးရာ ဝနေဆာငမႈမား၏ စြမးေဆာငရညႏငတ႕ျပနႏငစြမးက

ပမတးတကေစေသာလညး ေယဘယအားျဖင လပပငခြင အာဏာႏင ေအာကေျခသ႕တာဝနခမႈက ျမငမားေစမညမဟတပါ။

ဗဟ အပခပမႈ ေလာခေရးမဝါဒ ေရ႕ဆကရန အေရးႀကးသည မဟာဗဟာ အစတအပငး တစရပမာ အသြငကးေျပာငးေရး

ပဏာမအဆငႏင ပမရငကကသည ဗဟခပကငမႈ လႊအပျခငးတ႕ အၾကား မညသ႕ စစဥခတဆကထားေၾကာငး

ေဖာျပႏငရမည။

40 ေထာငလကႏင အလားလက ပဏာမအဆင ေျဖေလာျခငး လကၡဏာမား၊ Boex(2012): 13-14 ၌ရႈ

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရမားတြင တပမေတာ၏ အခနးက႑

ျဖစထြနးေပၚေပါကလာသည အငစတကးရငး အသစမားအၾကား ဒတယေျမာကထးျခားခကတစရပမာ ျပညေထာငစ

အဆင အဖြ႕အစညးမားအတြငး တပမေတာ၏ ႏငငေရးအရ ေနရာယမႈ အခနးက႑ျဖစၿပး၊ ဤအခကက ျပညနယႏင

တငးေဒသႀကး မား၏ ေဒသႏရ အဆငထ ၾသဇာသကေရာကမႈရသည။41 ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး လႊတေတာမား၌

တပမေတာ ကာကြယေရး ဥးစးခပက အမညစာရငးတငသြငးထားေသာ တပမေတာသား ကယစားလယမား ေလးပတစပ

ေနရာယထားျခငးသည ဒမကေရစ ေျဖေလာေရးျဖစစဥ၏ ကန႕သတခကအျဖစ သသာထငရားလသည။ တပမေတာ၏

အကးစးပြားက ကာကြယရန အလ႕ငာ တငးရငးသားျပညနယမားရ လႊတေတာမား၌ တပမေတာသား ကယစားလယမား

ပါဝငေနမႈသည တငးရငးသား လနညးစတ႕၏ လႊတေတာကယစားလယ အေရအတြကက ေလာကေစသညသာမက၊

တပမေတာအတြငး၌လညး တငးရငးသား မားစြာ ပါဝငျခငး မရပါ။ စတနးဘတ ကလညး

“မေရရာေသာ အနာဂတအထ ဆကလကတညရ ေနႏငသည ျပညနယမား၏ အခြငအာဏာ ဖြ႕စညးပအတြငး

တပမေတာ က ပါ၀ငေနျခငးသည အဆပါ အငစတကးရငးမား၏ ေခါငးေဆာငမႈ အခနးက႑အျပညအ၀နးပါး

ဗမာတ႕ လကတြငး၌ ရေနျခငး ျဖစၿပး၊ တပမေတာ၏ ႏငငေရးပါ၀ငပတသကမႈႏင တငးရငးသားမားပမပါ၀ငႏငသည

ျမငတငမႈမား သသာ ထငရားစြာ မေျပာငးလႏငပါက လနညးစ တငးရငးသားတ႕၏ ကယစားျပမႈ အခြငအေရးမာ

ေမးမနဆျဖစေၾကာငး”42 မတခကျပခသည။

သသာထငရားမႈ မရေသာျငား ပမအေရးပါသည အခကတစရပမာ နယစပေရးရာ ၀နႀကးဌာနႏင ျပညထေရး

၀နႀကးဌာန ျပညေထာငစ ၀နႀကးမား၏ အမညစာရငးက တပမေတာ ကာကြယေရးဥးစးခပထမ ရယျခငးျဖစသည။

ဤ၀နႀကးဌာန ႏစခတြင ျပညနယအဆင အပခပေရးႏင ဖြ႕စညးပအေပၚ အခြငအာဏာ လႊမးမးႏငသည အေထြေထြ

အပခပေရး ဥးစးဌာန (ျပညထေရး ၀နႀကးဌာန) ႏင လ၀ငမႈႀကးၾကပေရးႏင မ၀ါဒေရးရာမားက လႊမးမးႏငသည နယစပႏင

လျခ ေရးဆငရာ တာ၀နယ ေဆာငရြက ႏငသည ဥးစးဌာနမားပါ၀ငသည။ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား၏ လျခေရးႏင

နယစပေရးရာ ၀နႀကး အမညစာရငးကလညး တပမေတာ ကာကြယေရးဥးစးခပက တငသြငးရၿပး၊ ထ၀နႀကးသည ျပညနယႏင

တငးေဒသႀကး ၀နႀကးတာ၀နေရာ မလတပမေတာ ရာထးကပါ ပးတြတာ၀နထမးေဆာငရသည။ ဤအစးရဌာနမားရ

၀နထမးအမားစမာ တပမေတာရာထးမ ႏတထြကထားသည အသြငေျပာငး၀နထမးမား ျဖစေနသည။43 ဆကလကျပစမည

သေတသနတြင ဤအေရးပါေသာ ၀နႀကးဌာနမား၌ တပမေတာ၏ ပါ၀ငပတသကမႈမားက ထပမေလလာရန လအပသည။

အခပအားျဖင ၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ႕စညးပ အေျခခ ဥပေဒအရ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အဆင အပခပေရး က႑ႏင

ယငးႏင ဆကစပလကရေသာ အေျပာငးအလမားသည ဆးျဖတခကခႏငမႈ အခြငအာဏာ အကန႕အသတရေနသည

အပခပေရး ဆငရာ လပငနးေဆာငတာမားႏင ဗဟႏင တပမေတာ၏ ထနးခပမႈ ႀကးမားသည အေလာက ေဒသႏရဆငရာ

ေဆာငရြကႏငစြမး ကဥးေျမာငးဆျဖစသည။

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးဆငရာ အပခပေရး အသြငကးေျပာငးမႈ ၀နးကင

ျမနမာႏငင၏ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အပခပေရးစနစ၏ အနာဂတသည အေျဖေပးရန မလြယကသည

အေရးပါေသာ ေမးခြနးတစရပအျဖစ တညရေနၿပး၊ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒက ေဖာျပထားသည အဖြ႕အစညးဆငရာ

လပပငခြငမား၊ ျပျပင ေျပာငးလေရးႏင အသြငကးေျပာငးမႈက မညမ ကယျပန႔ပြငလငးစြာ ေဆာငရြကႏငခြငမားအေပၚ

တညမလကရသည။ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ျပငဆငေရးႏင ပတသကသည ျပဌာနးခကမားမာ အကန႕အသတႀကးမားစြာ

41 ၂၀၀၈ခႏစ၊ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒအရ တပမေတာ အခနးက႑ ေဆြးေႏြးခက၊ Ghai (Undated:) 26-28; Pedersen (2011)53-54 42 Steinbeng (2012): 233 ၌ရႈ 43 Taylar, (2009): 451 ၌ရႈ။ ၂၀၁၃ခႏစ ၾသဂတလတြင ေကးလကေဒသ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး ဥးစးဌာနက နယစပေရးရာ ၀နႀကးဌာနမ ခြထတ၍

ေမြးျမေရးႏင ေရလပငနး၀နႀကး ဌာနအတြငး ထညသြငးလက ေမြးျမေရး၊ ေရလပငနးႏင ေကးလကေဒသ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး ၀နႀကးဌာန

အျဖစေျပာငးလ ဖြ႕စညးခသည။

တညရၿပး၊ ဥပေဒမၾကမး ေရးဆြခသမား သည အာဏာႏင လပပငခြင ခြေ၀ျပဌာနးျခငးအေပၚ အနညးငယသာ အာရစကခၿပး

အမနတကယ ကယစားျပ အလပျဖစႏငသည ခရးလမးဆးမဟတေသးပါ။44 အျခားတစဖကတြငလညး ျပညနယႏင

တငးေဒသႀကးမား၏ အပခပေရးစနစ အသြငကးေျပာငးမႈႏင ယငးတ႕၏ အကးစးပြားက ပမျမငတငႏငရန အေရးပါလသည

အေျပာငးအလမားစြာက ျမနမာႏငငေရး အခငးအကငးတြင ပါ၀ငပတသကေနသ အားလးက ဘကစ ႀကးပမးလကရပါသည။

လကရျဖစထြနးလာသည ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈႏင အခြငအလမးမားစြာ မာ ႏငငေတာသမၼတ၏ ျပျပငေျပာငးလေရး အစအမ၊

ဥပေဒမား ျပနလညသးသပျခငး၊ ဖြ႕စညးပ အေျခခ ဥပေဒ ျပနလည ျပငဆင ေရး သးသပခက ေကာမတဖြ႕စညးျခငး၊

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အပခပေရး စနစ ပျပငျဖစထြနးေရး အတြက အဓက အလရငမားႏင ၿငမးခမးေရးျဖစစဥတ႕

ပါ၀ငသည။

ႏငငေတာသမၼတ၏ ဥးေဆာငမႈ

ျမနမာႏငင၏ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးအဆင အပခပေရးစနစ အသြငကးေျပာငးျဖစထြနးေရး အတြက ႏငငေတာ

သမၼတ ဥးသနးစန၏ ဥးေဆာငမႈ အခနးက႑မာ အဓက ေနရာမပါ၀ငသည။ ႏငငေတာ သမၼတရး ၀နႀကးဌာနသည ႏငငေတာ

အဆင ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး မ၀ါဒမားက အသြငကးေျပာငးေရး အစးရ တစရပသဖြယ ေဆာငရြကလကရသည။ ဤ

ေဆာငရြကမႈမား တြင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရမားသ႕ မ၀ါဒလမးညႊနခကမားေပးျခငး၊ ျပညေထာငစအဆင

၀နႀကးဌာနမားႏင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရမားအၾကား အစးရမားအၾကား အခတအဆက မျပတေတာကေစရန

သတငးအခကအလကမား စစညးေပးျခငး တ႕ပါ၀ငသည။ ႏငငေတာ သမၼတရးက ႏငငေတာ သမၼတရး၀နႀကး ေျခာကဥးျဖင

ဖြ႕စညးထားၿပး၊ ၎တ႕အနက ၀နႀကးတစဥးမာ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး ေရးရာမားက စမခန႕ခြႏငရန တာ၀နေပးအပ

ထားျခငးျဖစသည။45 ႏငငေတာ သမၼတ ဥးသနးစန အစးရ စတင တာ၀နယစဥကပင ျပညေထာငစ၀နႀကး ဥးလထြနးသည

ဤတာ၀နက ရယထားၿပး ေယဘယအားျဖင ဗဟခပကငမႈ ေလာခ ေရးဆငရာ ကစၥရပမားက ႏငငေတာ သမၼတအား

ကယစားျပ ေဆာငရြကေနျခငး ျဖစသည။ ႏငငေတာ သမၼတ ဥးသနးစန၏ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အပခပေရးဆငရာ

မ၀ါဒမားတြင စးပြားေရးဖြ႕ၿဖး တးတကမႈ ေစေဆာေပးႏငျခငး၊ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အစးရမား၏ အပခပေရး

အသြငကးေျပာငးမႈက မကျခညမျပတေရး၊ ျဖစထြနးစျပလာသည တငးရငးသား လကနကကငမားႏင ၿငမးခမးမႈ

တညေဆာကေရးျဖစစဥက ႏငငေရးအရ အသြငကးေျပာငးမႈသ႕ ဥးတညႏငေရး စသျဖင ေဖာျပထားသည။ ႏငငေတာ သမၼတက

မၾကာခဏ ေထာကျပေလရသည “ျပညသ႕ ဗဟျပ လမႈ စးပြားျပျပငေျပာငးလမႈ” တြင သ႕အစးရအဖြ႕၏ ဗဟခပကငမႈ

ေလာခေရးဆငရာ မေဘာငမား၊ ေကာငးမြနေသာ အပခပေရး စနစႏင ျပညသလထ အကးျဖစထြနးေစရန ပမ

အားေကာငးသည တ႕ျပနေဆာငရြကႏငစြမး စသညတ႕ျဖစေၾကာငး ရငးလငးစြာေဖာျပၿပး ျဖစသည။

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အစးရမားသည ေဒသႏရ အပခပေရးစနစ၏ အေရးပါသည အဖြ႕အစညး

အသစမားျဖစသည အားေလာစြာ၊ ႏငငေတာ သမၼတ ဥးသနးစနသည အပခပေရး အသြငကးေျပာငးမႈ ပမျမငတငႏငေရး

အတြက ခရင၊ ၿမ႕နယ၊ ေကးရြာ၊ အပစ၊ ေကးရြာအပစ၊ ရပကြက ေကးရြာ စသည အပခပေရး အလႊာအသးသးတြင

အေထာကအကျပ ေကာမတမား ဖြ႕စညးရန တြနးအားေပးခသည။ ဤစာတမးေရးသား ေနခနတြင အေထာကအကျပ

ေကာမတအသးသး ဖြ႕စညးေပၚေပါက လာၿပးျဖစသည။ ႏငငေတာ သမၼတက "စေပါငး ေဆြးေႏြး တငပင ဆးျဖတ၊

အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကတ စနစ ဆကလက ဖြ႕စညးေဆာငရြကမသာ ေရးယခင တစဥးတစေယာကတညး

44 ဖြ႕စညးပအေျခခ ဥပေဒက ျပငဆငရန ျပညေထာငစ လႊတေတာ ကယစားလယအားလး၏ ၇၅% ေကာက ျပငဆငရန သေဘာတလကခရန

လအပသည အတြက စစဖကကယစားလယမားက ဗတေပးထားသကသ႕ ရသည။ ထ႕အျပင အေျခခကသည အခနးမားျဖစေသာ ႏငငေတာ

အေျခခမႈမား၊ ႏငငေတာ ဖြ႕စညးတညေဆာကပ၊ ႏငငေတာ အႀကးအက၊ အေရးေပၚ ကာလ ျပဌာနးခကမားႏင သကဆငသည အေျခခဥပေဒက

ျပငဆငလပါက အထကတြင ေဖာျပခေသာ ျပညေထာငစ လႊတေတာ၏ ၇၅% ေကာေထာကခမႈအျပင ျပညလးကြတ ဆႏၵခယပြ ကငးပ၍

ဆႏၵမေပးပငခြင ရသအားလး၏ ထက၀ကေကာ ဆႏၵမျဖငသာ ျပငဆငႏငသည။ ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ၊ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ

၂၀၀၈၊ ပဒမ ၄၃၆ 45 သမၼတရး ဝနႀကးဌာန၏ ဝနႀကးမားမာ (၁) ေနျပညေတာ ျပညေထာငစ နယေျမ ဥကဌ (၂) လႊတေတာ (၃) ၿငမးခမးမႈ တညေဆာကေရးႏင

ႏငငေရး (၄) စးပြားေရးျပျပငေျပာငးလမႈ (၅) စမကနး

http://www.president-office.gov.mm/en/briefing-room/orders/2012/09/07/id-636. ၌ရႈ။

အဆးအျဖတျဖင ေဆာငရြကခမႈေၾကာင ျဖစေပၚ ခေသာ ျပညသလထ မလလားတ ျပနာေတြ ေလာနညးလာမာ ျဖစပါတယ”

ဟ ၎၏ ဆႏၵက ေျပာၾကားခသည။46

စးပြားေရးႏင လမႈေရး ျပျပငေျပာငးလမႈ အတြက အေျခခ မေဘာင

စးပြားေရးႏင လမႈေရး ျပျပငေျပာငးလမႈ အတြက အေျခခ မေဘာင (အကဖအးအကစအာရ) နယပယ ဆယခသည

ႏငငေတာ သမၼတ၏ ျပညသ႕ဗဟျပ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး မ၀ါဒက ထငဟပ ႏငေစရန အတြက စးပြာေရးႏင လမႈေရး

ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး ဗဟဌာနမ ေရးဆြထားသည အသြငကးေျပာငးေရး မဟာဗဟာျဖစသည။47 အကဖအးအကစအာရ ၏ အေျခခ

မေဘာငမားအေပၚ အရပဖက လ႕အဖြ႕အစညးမား၊ ႏငငေရးပါတမားႏင ပဂၢလက က႑မ သေဘာထား အျမငမား သရႏငရန

အတြက ၂၀၁၂ ခႏစ ဒဇငဘာလအတြငး ရနကနၿမ႕၌ ျပညသလထႏင ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးမႈမားျပခသည။ ၂၀၁၂ ခႏစ၊

ဒဇငဘာလ (၂၈)ရကတြင ႏငငေတာသမၼတ က အကဖအးအကစအာ၏ တတယအႀကမေျမာက စမကနးေရးဆြေရး ေကာမတ

အစညးအေ၀းက တကေရာက ဖြငလစ ေပးခသည။ အထးသျဖင ဤမေဘာငမားသည ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးျဖစစဥ အတြငး

အကး၀င လကရသည ဥပေဒ၊ နညးဥပေဒႏင လပထးလပနညးမား၊ ဗဟခပကငမႈ ေလာချခငး တာ၀နယမႈ ရမည

ျဖစႏငေခရေသာ နယပယ မားမ ကနဥး သတမတဇယားႏင အၾကျပေဆြးေႏြးခကမား၊ ပညာေရးႏင ကနးမာေရးဆငရာ

ျဖစႏငေျခမားအေပၚ အေလးထား အထးျပထားပါသည။ အကဖအးအကစအာရ သည ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး ျဖစစဥအတြက

ပမကယျပန႕ ျပညစသည မ၀ါဒခမတ ရန လအပလကရသညကလညး ေထာကျပခပါသည။

မတစ (၅) စးပြားေရးႏင လမႈေရး ျပျပငေျပာငးလေရး အေျခခမေဘာငအရ ဗဟခပကငမႈေလာခေရး လာထားခကမား

46 ႏငငေတာ သမၼတရး အမန႕ ေၾကာျငာစာ အမတ၊ ၂၇/ ၂၀၁၃ (၂၀၁၃ခႏစ၊ ေဖေဖာ၀ါရလ ၂၆ရက) ၌ရႈ။ “ ဒလျပျပင ေျပာငးလ

ေဆာငရြကရာမာ ၿမ႕နယ တစခမ ၿမ႕နယ အပခပေရးမးႏင ၿမ႕နယ အဆင ဌာန ဆငရာမား၊ ၿမ႕မၿမ႕ဖ၊ လမႈေရး၊ စးပြားေရး လထ လတနးစား

ကယစားလယပါ၀ငတ ၿမ႕နယ ေကာမတ ဖြ႕စညးၿပး ၿမ႕နယရ႕ တညၿငမ ေအးခမးေရး၊ လျခေရး၊ တရားဥပေဒ စးမးေရး၊ စးပြားေရး၊ လမႈေရး

စသည အေရးကစၥအရပရပအတြက ၿမ႕နယေကာမတ ေအာကမ ဆပေကာမတမား ဖြ႕စညးေဆာငရြကရမာ ျဖစပါတယ။…… ဒလပါပ

ခရငေကာမတ အဆငမာလညး အလားတ ေဆာငရြကသြားေစမာ ျဖစပါတယ။ ရပကြကေကးရြာ အဆငမာ ရပကြက အပခပေရးမ းမား

ခန႕အပၿပးလင အျခားရပကြက ေကးရြာ လႀကးမား ေရြးခယ ပးေပါငးပါ၀ငတ ရပကြကေကးရြာ ေကာမတဖြ႕စညးၿပး စေပါငး ေဆြးေႏြး တငပင

ဆးျဖတ၊ အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကတ စနစ ဆကလကဖြ႕စညးေဆာငရြကမသာ ေရးယခင တစဥးတစေယာကတညး အဆးအျဖတျဖင

ေဆာငရြကခ မႈေၾကာင ျဖစေပၚခေသာ ျပညသလထ မလလားတ ျပနာေတြ ေလာနညးလာမာ ျဖစပါတယ” ႏငငေတာ သမၼတ အမေတာ

အစညးအေ၀း ခနးမ တြင အစးရဌာန အဖြ႕အစညးမား၏ စမအပခပမႈ စနစတးတကေကာငးမြနေအာင ျပျပငေျပာငးလ ေဆာငရြကေရးႏင

စပလဥး၍ ႏငငေတာ သမၼတ ဥးသနးစနမ ျပညေထာငစ ၀နႀကးဌာနမားႏင တငးေဒသႀကး ျပညနယအစးရ အဖြ႕အစညး အသးသးမ

တာ၀နရသမားအား ေျပာၾကားသည မန႕ခြနး (၂၆၊ ဒဇငဘာ၊ ၂၀၁၂)

47 အေျခခ မေဘာင နယပယဆယခမာ ဘ႑ာေရးႏင အခြနစနစ ျပျပငေျပာငးလမႈမား၊ ေငြေၾကးႏင ဘ႑ာေရး က႑ျပျပငေျပာငးလမႈမား၊

ကနသြယမႈႏင ရငးႏးျမပႏမႈ ေျဖေလာေရး ေဆာငရြကခကမား၊ ပဂၢလက က႑ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး၊ ကနးမာေရး ႏင ပညာေရး၊ စားနပ ရကၡာ

ဖလမႈႏင လယယာ စကပးေရး က႑ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ၊ အစးရစနစႏင ပြငလငးျမငသာမႈ၊ မဘငးဖနးႏင အငတာနက၊ အေျခခ အေဆာကအအ၊

ထေရာကထကျမကသည အစးရျဖစေပၚေရးတ႕ျဖစသည။

၁ဝ၅။ ျမနမာႏငငအေနျဖင ၿဗတသကလန အပခပေရးကာလမစတင၍ ဗဟခပကငမႈက အတနအသင အေမြဆကခခရာရာ ျမနမာအစးရက

ယခဖြ႕စညးေပးလကသည အပခပေရးအဖ႔ြအစညးအသစမားက ဗဟခပကငမႈ ေလ ာခ၍ လပပငခြငအာဏာ ခြေ၀ေပးေရး

(decentralization) ၌ အကန႔အသတ ျဖစေနသညအခကမား၊ ႏငငေရး၊ အပခပေရး၊ ဘ႑ာေရးက႑မား၌ မညမမႈမား ရေနေသးသည

အခကမားက ေျဖရငးေပးႏငရန စတင ႀကးပမးေဆာငရြကေနပါသည။ စမခန႔ခြေရး တာဝနမားက ျပညေထာငစအဆငရ ဝနႀကးဌာနမားႏင

ေဒသႏရ ဌာနမားအၾကား တစေျပးညျဖစေစရန စစဥေဆာငရြကေနၿပး၊ အပခပမႈအဆင အသးသးရ ဌာနမား၏ တာဝနႏင ဝတရားမားက

ရငးလငးေစရန ေဆာငရြကေနသညအခန၌ ဗဟခပကငထားသည အဖြ႕အစညးမ အာဏာႏငလပငနး တာဝနမားက ေအာကေျခဌာနမားသ႔

ဗဟခပကငမႈ ေလာခ၍ ေဆာငရြကပငခြငေပးရန (devolution)ႏင လပပငခြငအလက ေလာခ၍ ခြေဝေပးရန (deconcentration)

ကစၥမားက ေဆာငရြကေနပါသည။

လႊတေတာေရးရာ ေကာမတမား

ျမနမာႏငင၏ အသြငးကးေျပာငးေရးျဖစစဥ၌ သသာထငရားလသည မကႏာစာ တစရပမာ အသစေပၚထြနးလာေသာ

ႏငငေတာ အဆင လႊတေတာ ႏစရပ၏ ထငသာျမငသာရမႈ၊ အေျခအတငေဆြးေႏြးမႈမား တးပြားလာသည အခကျဖစသည။

ႏငငေတာ သမၼတက မတခကျပ၍ ျပညေထာငစ လႊတေတာသ႕ ျပနလညေပးပ႕လာသည တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယလႊ

တေတာ ဥပေဒၾကမးသစက ၂၀၁၃ ခႏစ ၾသဂတလ (၅)ရကေန႕တြင ဥပေဒျပဌာနးလကျခငးျဖင ျပညသ႕လႊတေတာသည ဗဟမ

အာဏာ ျဖန႕ေ၀ေရး ပဏာမ အဆငအတြက ပမအားေကာငးခငမာလာေစရန ေဆာငရြကခသည။48

အထငရားဆး သာဓကတစရပမာ ၂၀၁၃ခႏစ မတလအတြငး ျပညေထာငစ ၾကခငေရးႏင ဖြ႕ၿဖးေရးပါတ

(ယအကစဒပ) မ ျပညသ႕လႊတေတာ ကယစားလယ သရဥးေအးျမင၏ အဆတငသြငးမႈမ ေပၚေပါကလာေသာ ဖြ႕စညးပ

အေျခခဥပေဒ ေလလာ သးသပေရး ပးေပါငးေကာမတ ျဖစသည။49 ဤသ႕ အေျခခဥပေဒ သးသပေရးအတြက အဆ

တငသြငးမႈက ျပညေထာငစ လႊတေတာက တစညတစညြတတညး ေထာကခမႈျပ၍ ေကာမတက ၂၀၁၂ခႏစ ဇလင ၂၅ရကတြင

ဖြ႕စညးႏငခသည။ 50 ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ေလလာသးသပေရး ပးေပါငးေကာမတက ဖြ႕စညးရာတြင ျပညေထာငစ

လႊတေတာအတြငး ပါတအလက ကယစားလယ အခးအစားအတငး ယအကစဒပမ ၅၂ဥး၊ တပမေတာသား ကယစားလယ

၂၅ဥး၊ အနအယဒမ ၇ဥး၊ အျခားပါတမားမ ၁၆ဥး၊ စစေပါငး အဖြ႕၀င ၁၀၉ဥးပါ၀ငပါသည။ ပါတအလက ၎တ႕ပါ၀ငလသည

ေကာမတ၀င အမညတငသြငးခြငျပခသည။ ပးေပါငးေကာမတ ဥကဌအျဖစ ျပညေထာငစ လႊတေတာ ဒတယနာယက က

48 The New Light of Myanmar (8 August 2013):6-749 The New Light of Myanmar (21 March 2013):750 ျပညေထာငစ လႊတေတာက ကန႕ကြကသမရ ဖြ႕စညးလကသည တပမေတာသား ကယစားလယ ၂၅ဥးပါဝငေသာ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒ

ေလလာသးသပေရး ပးေပါငးေကာမတ

၁ဝ၆။ ျမနမာႏငင အစးရက ေဒသႏရမ ရသးခန႔မနးေျခ ေငြစာရငး (ဘတဂက) ေရးဆြ ျပစေရးကစၥမား (Local budgeting) တြင ျပညသမား

ပါဝငေဆာငရြကမႈ ရေစေရးက အထးအေလးေပးလက ရပါသည။ သ႔မသာ ေဒသ၏ ဥးစားေပး အစအစဥမား၊ လအပခကမားက

ဘတဂကတြင ထငဟပေစမညျဖစၿပး၊ အမးသားေရး မဝါဒ လမးၫႊနမႈမားႏငအည ဘ႑ာေငြ သးစြမႈမား၌ ဆးျဖတခက ခမတပငခြငက

ေဒသႏရအဆငသ႔ အာဏာ ခြေ၀ လႊေျပာငးေပးႏငမည ျဖစပါသည။ (ဤသ႔ ဘ႑ာသးစြေငြမားဟဆရာ၌ ပမနအသးစရတႏင ေငြလးေငြရငး

အသး စရတမားလညး အပါအဝင ျဖစပါသည။) ထ႔အျပင ေဒသဆငရာ လႊတေတာ၏ လမးၫႊနမႈေအာကတြင လပငနး က႑မားအၾကား

ခြေဝမႈကလညး ေကာငးမြနစြာ ျဖစေပၚေစမည ျဖစပါသည။ သ႔ေသာလညး ျမနမာႏငင အစးရက ယခအခနတင ကနးမာေရးႏင ပညာေရး

အသးစရတမားက အသြငကးေျပာငးဆကာလ ခနညႇမႈအတြက ဗဟမ ဘတဂကက ဆကလကခပကငထားဆ ျဖစပါသည။

အဆပါကစၥသည လာမညအနာဂတကာလမား၌ ဘ႑ာေရးအရ ဗဟခပကငမႈ ေလာခ၍ လပပငခြငအာဏာ ခြေ၀ေပးေရး

(decentralization) အတြက ဆးျဖတခက ခရမညကစၥ ျဖစလာႏငပါသည။ ယခအခနတြင ျမနမာႏငင အစးရက ဗဟခပကငမႈ ေလာခ၍

လပပငခြငအာဏာ ခြေ၀ေပးေရး (decentralization) ေၾကာင ျဖစေပၚလာသည ကနဥးမညမမႈမား က ပးေပါငး ေဆာငရြကမႈ၊

လပပငခြငအာဏာ ခြေ၀ေပးေရး စသညျဖင တစျဖညးျဖညးခငး ေဆာငရြကခဥးကပမႈတ ျဖင ေသခာစြာ ေဆာငရြကႏငရန ျပငဆင

ႀကးပမးလကရပါသည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအစးရမား၏ စြမးေဆာင ႏငရည ႏင တရားဝငေဆာငရြကႏငမႈက တးျမင၍ အထးသျဖင

ျငမးခမးေရး တညေဆာကေရး ႏင ေဒသဖြ႔ၿဖးေရးလပငနးစဥမားႏင တစၿပငနကတညး ေဆာငရြကသြားေစရန ျဖစပါသည။

၁ဝ၇။ ျမနမာႏငင အစးရက ႏငငေတာမဟတသည ေအာကေျခအဆင အစးရအဖြ႔အစညးမား၊ အထးသျဖင တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယ၊

ေဒသႏရအဆငမားတြင လပငနး လပကငေဆာငရြကေနမႈ အေျခအေနက သရရန လအပသည ေလလာ ဆနးစစမႈမား ေဆာငရြကသြားရန

လအပေနသညအျပင ႏငငတကာမ အေတြ႕အ ၾကမားကလညး ရယ၍ ျမနမာႏငင၏ ဗဟခပကငမႈ ေလာခ၍ လပပငခြငအာဏာ

ခြေ၀ေပးေရး (decentralization) မဝါဒက တးတကေကာငးမြနေစရန ျပျပင ေဆာငရြကသြားရန ရပါသည။ ဤေလလာမႈမား အေပၚ

အေျချပ၍ ဘကစ မဝါဒတစခ ေပၚထြကလာမည ျဖစၿပး၊ အပခပေရးႏင ဘ႑ာေရးစနစအရ ဗဟခပကငမႈ ေလ ာခ၍ လပပငခြငအာဏာ

ခြေ၀ေပးေရး လပငနးမားက ပ၍ ဘကညမစြာ ေဆာငရြကသြားႏငမည ျဖစပါသည။ ထ႔အျပင ေဒသချပညသမားအတြက ေအာကေျခအဆင

အစးရအဖြ႔အစညးမား၏ တာဝနယ တာဝနခမႈႏင တ႔ျပနႏငစြမးက ပမအားေကာငးေစရန ေဆာငရြကသြားမည ျဖစပါသည။

ေဆာငရြကၿပး၊ အမးသားလႊတေတာႏင ျပညသ႕လႊတေတာ ဥကဌမားက ပးေပါငးေကာမတ ဒတယ ဥကဌမား

အျဖစေဆာငရြကသည။ ေကာမတ အတြငးေရးမးက ဥကဌ ေရြးခယရမညျဖစသည။51

ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ေလလာသးသပေရး ပးေပါငးေကာမတ၏ ရညရြယခကမာ ဖြ႕စညးပအေျခခ ဥပေဒ

ျပဌာနးခကႏင ျပငဆငသငသည ပဒမမားက ေလလာသးသပရန၊ ျဖညစြကရန သ႕မဟတ ႏတပယရန ရသည အခကမားက

စစစ၍ ႏငငေတာ အဆင လႊတေတာ ႏစရပသ႕ ျပနလညတငျပရနျဖစသည။52 ပးေပါငးေကာမတသည ဖြ႕စညးပ

အေျခခဥပေဒက ေလလာသးသပမႈ မား ျပလပရာတြင ျပညေထာငစအစးရအဖြ႕၀ငမား၊ တငးရငးသား လမးစ

ကယစားလယမား၊ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ၀နႀကးခပမား၊ လႊတေတာတြင မပါ၀ငသည ႏငငေရးပါတမားမ

ကယစားလယမားႏင က႑စရ တတသပညာရငမားထမ အၾကဥာဏမားရယႏငသည။ ဤစာတမးက ေရးသားျပစေနသည

၂၀၁၃ခႏစ ႏစလယအတြငး ဤပးေပါငးေကာမတ၏ အရာေရာကမႈက သးသပရန ခကခလကရဆျဖစေသာျငား၊

အေျခခဥပေဒႏင ပတသက၍ ပြငလငးစြာေဆြးေႏြးမႈမား ထြကေပၚ လာျခငးသည အသစေပၚထြနးသည ကယစားျပ

အဖြ႕အစညးမားအၾကား ကယျပန႕စြာ ေဆြးေႏြးခကမား၊ ေကာကခကအဖဖႏင ႀကးမားသည သကေရာကမႈမးစက

ျဖစေပၚေစသည။ ပးေပါငးေကာမတသည တပမေတာႏင အျခားပါတမားက ေဖာငးျဖ စညးရးႏငစြမးရပါက ဖြ႕စညးပ

အေျခခဥပေဒ ႏင စပလဥးသည အားတကေမာလငဖြယရာ အခငးအကငးသစမား ေပၚထြကလာ ႏငေပသည။

၂၀၁၃ ခႏစ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး လႊတေတာ ဥပေဒ

စစဖကမ အရပသားအစးရသ႕ အကးအေျပာငးကာလအတြငး နယကအစးရသည တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယဥပေဒက

၂၀၁၀ခႏစ ေအာကတဘာ ၂၁ရကေန႕တြင ျပဌာနးခသည။53 ေနာကပငးတြင နယက ျပဌာနးခေသာ ၂၀၁၀ခႏစ

တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယလႊတေတာဥပေဒက အစားထးသည ၂၀၁၃ခႏစ တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယလႊတေတာ ဥပေဒ

သစက ျပညေထာငစ လႊတေတာက ေရးဆြခၿပး ႏငငေတာ သမၼတ လကမတထးထတျပနႏငရန ၂၀၁၃ ခႏစ ေဖေဖာ၀ါရလ ၁၃

ရကေန႕တြင ေပးပ႕ခသည။ ေပးပ႕လာသည ဥပေဒၾကမးက ျပညေထာငစ ေရ႕ေနခပ၊ ဥပေဒေရးရာ ကြမးကငသႏင

ပညာရငမားက ေလလာသးသပၿပးေနာက ႏငငေတာ သမၼတသည ဥပေဒျပငဆငျခငးႏင ပတသကသည သေဘာထားမတခက

ကးခႏငအတ ျပညေထာငစလႊတေတာသ႕ ၂၀၁၃ခႏစ ေဖေဖာ၀ါရလ ၂၂ရကေန႕တြင ျပနလညေပးပ႕ခသည။ သ႕ေသာ

ျပညေထာငစ လႊတေတာက ႏငငေတာ သမၼတ၏ သေဘာထားမတခကအားလးက ပယခခၿပး၊ မလျပငဆငထားသည

မၾကမးအတငး သမၼတလကမတေရးထးရန ျပနလညေပးပ႕ခ သည။

၂၀၁၃ခႏစ တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယလႊတေတာ ဥပေဒသည နယက ျပဌာနးခသည ၂၀၁၀ခႏစ ဥပေဒႏင

ႏႈငးယဥပါက အေရးႀကးသည ေအာကပါျပငဆငခကမားက ထညသြငးထားသည။

အေထြေထြ အပခပေရး ဥးစးဌာန၏ လကေအာကခမဟတသည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ဆငရာလႊတေတာရးက

ခြငျပျခငး၊

ျပညသမားပါ၀ငႏငသည လႊတေတာ ေကာမတမား

မဆႏၵနယအလက ရပေငြႏင ကယစားလယရးဖြငရန လာထားခက

(ဤ ႏစခကလးက ႏငငေတာ သမၼတက ကန႕ကြကခသည။)

ႏငငေတာ သမၼတ၏ သေဘာထားမတခကမားမာ လႊတေတာကယစားလယရးမား ဖြငလစေပးမညဆပါက ဒမကေရစ

ကငစဥ ႏင ညညြတမႈမရေသာ ခြျခားဆကဆမႈ ျဖစေစျခငး၊ ရးႏင ၀နထမးခန႕ထားေရးအပါအ၀င စရတစကမား အသးျပ ရန

ေငြေၾကးလအပလာျခငး၊ တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယမားတြင ဖြ႕စညးခြငျပထားသည လႊတေတာရးမားက

ကယစားလယမားအတြက ေဆာငရြကေပးႏငျခငး၊ လႊတေတာကယစားလယမားအား ပါတႏငငေရးေဆာငရြကခြငျပထားရာ

51 Latt W (2013) အေျခခဥပေဒ ေလလာသးသပေရး ပးေပါငးေကာမတ ဖြ႕စညး အတညျပ" The Myanmar Times (29 July 2013): 9 52 “၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ဘာေတြျပငမလ” Weekly Eleven (29 July 2013): 8 53 နာယက ဥပေဒအမတ (၁၄/၂၀၁၀)

ထသ႕ရးခြဖြငလစျခငးေၾကာင ရႈပေထြးမႈမား ျဖစေပၚလာႏငျခငးတ႕ေၾကာင ဥပေဒၾကမးထညသြငး ျပဌာနးရန မသငေၾကာငး၊

ပဒမ (၂၄)တြင လႊတေတာ ေကာမတ မားကသာ ေလလာရန ျဖစေသာ အေၾကာငးကစၥရပမားမ အပ ကနအေၾကာငး

ကစၥရပမားက ေလလာရနလအပပါက အဖြ႕မားက လႊတေတာကယစားလယမားျဖင လညးေကာငး၊ သငေလာသည

ႏငငသားမား ထညသြငး၍ လညးေကာငး ဖြ႕စညးႏငသည ဆသည ျပဌာနးခကသည ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ပဒမ ၁၆၇၊ ပဒမခြ

(က) ျပဌာနးခကႏင ညညြတမႈမရသည အတြက ထညသြငးျပဌာနးရန မသငေၾကာငး သေဘာထားမတခကေပးပ႕ခသည။

ဤဥပေဒအေပၚ ႏငငေတာ သမၼတႏင ျပညေထာငစလႊတေတာတ႕၏ အေျခအတင ပြတတကမႈ မားသည ႏငငတြငး

အသြငကးေျပာငးေရး မကႏာစာရ အေျခအေနအရပရပက ထပဟပလကရသည။ သတ႕သည ႏငငေရးပါတ၏

ရညရြယခကမားလကနာျခငးျဖင ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒႏင အခြငအာဏာဆငရာ ေရ႕ေနာကညညြတမႈ မရျခငး၊ ဥပေဒျပေရး

က႑၏ ေကာမတႏင အဖြ႕အစညးမားဖြ႕စညးမႈက အစြမးထကသည အခြငအေရးမားေပးျခငးတ႕အေပၚ အထးအာရစးစက

ခၾကသည။

ေဒသႏရ အပခပေရး အဖြ႕အစညးမား စဥဆကမျပတ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ အတြက ေနာကထပတြနးအားတစခမာ

အဓက အလရင အစအစဥမား အေပၚ အာရစကျခငးျဖစသည။ ယအနဒပသည တြဖကအဖြ႕အစညးျဖစေသာ ကလသမဂၢ

မတည အရငးအႏး ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး ရပေငြ(ယအနစဒအကဖ) ႏင ကမာၻဘဏတ႕သည ေဒသႏရ အပခပေရးႏင ဆကစပရာ

အစတအပငး အသးသး၏ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး အစအစဥမားက ပေဖာျခငး၊ စတငေဆာငရြကႏငရန စစဥေပးျခငးတ႕က

ပးတြေဆာငရြက လကရသည။ ဤပးတြအဖြ႕သည ဖြ႕ၿဖးတးတကသည စမကနး ခမတအေကာငအထညေဖာေနသည

ေဒသခမား၏ စြမးေဆာငရည က ျမငတငေပးသည တစခနတညးတြင ၿမ႕နယႏင လမႈအဖြ႕အစညးအဆငသ႕ အရငးအျမစမား

ေထာကပရန ရညရြယေဆာငရြက လကရပါသည။ ဤပေရာဂကမားႏင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရမား၏

အခြငအာဏာ၊ စြမးေဆာငရညတ႕ အခတအဆက သည လြနစြာအေရးပါလၿပး၊ ဤဆကစပမႈ ခငမာသညႏငအမ ေဒသႏရ

အပခပေရး ပသ႑ာနမားက ပမကယျပန႕စြာ အသြင ေျပာငး ေဖာေဆာငလာႏငမည ျဖစသည။

ျမနမာႏငငတြင ပဋပကၡမားျဖစပြားလကရသည အပစမားႏင ပတသက၍ ေယဘယအေျခအေန သးသပရန

ခကခပါသည။ အပစ အခတ ရပစေရးဆငရာ အေရးပါသည အစအမမား ေဆာငရြကေနေသာျငားလညး ဗဟႏင ေဒသႏရ

ဆကသြယမႈမားအၾကား ပါတမားသည ယငးတ႕၏ မလအေနအထားအတငး သးျခားတညရေနဆျဖစသည။ မညသ႕ဆေစ

ဗဟခပကငမႈေလာခေရး ျဖစစဥ၏ ကယျပန႔သည ေမးခြနးမားက ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးပြမားစြာ ကငးပႏငျခငးက

ပမအားတကဖြယရာမား ေဆာငၾကဥးေပး လကရ သည။ ဥပမာအားျဖင ျပညေထာငစ အစးရဘကမ စမေဆာငရြကသည

ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးပြမားက ဥးစးဥးေဆာင ျပေနသည ႏငငေတာ သမၼတရး ျပညေထာငစဝနႀကး ဥးေအာငမငး၏ ၿငမးခမးေရး

အစစအမန ေပၚထြနးႏငေရးအတြက ဖကဒရယ သ႕မဟတ ဖကဒရယႏင ဆငတသည ဖြ႕စညးေဆာငရြကမႈမးက

ေရြးခယႏငေၾကာငး လြတလပပြငလငးစြာ ရညညႊနးေျပာဆခကက ဤသေတသနတြင ေတြ႕ဆခ သမားက

ေထာကျပခပါသည။54

54 ၂၀၁၀ခႏစ မတလ ၂ရကေန႕ ယအမအကဖစစအငတြင ကငးပခသည "ၿငမးခမးေရး တညေဆာကေရးႏင ျမနမာအသြငကးေျပာငးေရး

ျဖစစဥ" ေဆြးေႏြးပြ၌ ဥးေအာငမငး၏ "ႏငငေတာသည ဖကဒရယစနစက ကငးသး၍ လပပငခြငအာဏာႏင အရငးအျမစမားက ျပညနယ ႏင

တငးေဒသႀကး ႏင ကယပငအပခပခြငရေဒသမားသ႕ အခးညခြေဝမႈျပႏငသည အခါ ပဋပကၡမား ခပၿငမးမညျဖစေၾကာငး" ေျပာၾကားခက။

Weekly Eleven (5 August 2013): B.

အခနး - သး၊ အပခပေရး မကႏာစာ

အပခပေရးဆငရာ ဗဟခပကငမႈေလာခေရး ျဖစစဥ၌ အပခပေရး အာဏာပင ဖြ႕စညးပမားႏင ဆကစပလကရသည

လပငနး ေဆာငတာမားႏင တာဝနယမႈမားက ေအာကေျခအဆင အဖြ႕အစညးမားထ တာဝနခြေဝရန လအပသည။

ယခငအခနး၌ ေဖာျပခသညအတငး ဤျဖစစဥသည ဗဟအားျပမႈသပသညးဆေလာချခငး (ျပညေထာငစ ဝနႀကးဌာနမား၏

ေအာကေျခအဆင အဖြ႕အစညး မားသ႕ တာဝနယမႈမား ပမေပးအပျခငး) သ႕မဟတ လပပငခြင ပမလႊအပေျဖေလာျခငး

(ေဒသႏရ အစးရမားထ က႑စ လပငနးေဆာငတာမား ပမေပးအပျခငး) ပစမး ေပၚေပါကလာႏငသည။ ၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ႕စညးပ

အေျခခ ဥပေဒတြင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရမား ဖြ႕စညးပႏင ဗဟခပကငမႈ ေလာခသည အစအမမားက

ေဆာငရြကရန ေဖာျပထားေသာလညး၊ ျဖစထြနးေပၚေပါကလာသည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရမား ေခာေမြ႕စြာ

ေဆာငရြကႏငေရးအတြက အပခပေရးဆငရာ အခြငအာဏာမားမာ အေရးႀကးသည အကန႕အသတအျဖစတညရဆျဖစသည။

တစခနတညးတြင ျပညေထာငစဝနႀကးဌာန အခ႕၌ ဗဟ၏ တာဝနယမႈအား ေအာကေျခ အဆင အဖြ႕အစညးမားက

ပမေပးအပျခငးမးက အပခပေရးဆငရာ ေရာယကေျဖေလာမႈ အသြငသ႑ာန အျဖစ ေတြ႕ရရသည။

အခနး ႏစ တြငေဖာျပခသညအတငး ဗဟခပကငမႈ ေလာခ၍ ျပညနယႏငတငး မားသ႕ လႊအပမႈ၏

အေျခခလမးညႊနမာ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ၏ ဇယား ၂ ျဖစပါသည (ေနာကဆကတြ ၁၌ရႈ)။ ဇယား ၂သည တငးေဒသႀကး

သ႕မဟတ ျပညနယဥပေဒျပ စာရငး ျဖစသညႏငအည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအာဏာပငမား၏ ႏငငေရးမကႏာစာအရ

ပါဝငေဆာငရြကႏငစြမးက ေဖာျပထားျခငးျဖစသည။ မညသ႕ဆေစ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက ဇယား၌ေဖာျပထားသည

ေဆာငရြကခကမားက အပခပေရး ဆငရာ တာဝနယမႈအျဖစ ျပဌာနးထားၿပး ျဖစသကသ႕ အနာဂတတြင ျပညေထာငစက

ထနးခပထားသည အျခားအပခပေရး အခြငအာဏာမားကလညး ေဒသႏရအဆငသ႕ ထပမ လႊအပသြားႏငေပသည။ ဇယား ၂

အရ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားသ႕ တာဝနယမႈ ခြေဝေပး၍ လကေတြ႕ ေဆာငရြကရာတြင ကြျပားျခားနားသည

ဌာနပစႏစမး ေပၚထြကလာသည။ အခ႕ေသာ ျပညနယႏင တငးအဆင အစးရဌာနမားသည ဇယား ၂ ႏငအည

အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကႏငစြမးရၿပး၊ ကနအပစမာ ျပညနယ ႏင တငးအဆင ဌာနဆငရာရးမားအျဖစ သကဆငရာ

ျပညနယႏငတငးအတြငး ရးစကေနေသာလညး ဇယား ၂ႏင အည ေဆာငရြကႏငစြမးမရေပ။

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အဆင အစးရဌာနမား

ပထမအပစ (ဇယား ၂ ႏငအည လကေတြ႕ တာဝနယႏငသည အပစ)သည သကဆငရာ ျပညနယ သ႕မဟတ

တငးေဒသႀကး အစးရအာဏာပငမားႏင လကေတြ႕ေဆာငရြကႏငစြမးရသည။ ဤ ဌာနမားအေနျဖင ဒြဟျဖစဖြယ ကစၥရပအခ႕

ျဖစေပၚေနေသာျငား ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒအရ ခြျခားေပးသည ဥပေဒျပစာရငးႏင အည ရေငြႏင အသးစရတမားသည

သကဆငရာ ျပညနယသ႕မဟတ တငးေဒသႀကး ဘတဂကႏင အကး၀ငမႈရသည။ ဤသေတသနေလလာခကအရ ျပညနယႏင

တငးေဒသႀကး ေျခာကခတြင ဤအပစအတြငး အစးရဌာန ၁၈ဌာနမ ၂၄ဌာန အထပါဝငသည။55 ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒအရ

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရထ မညသ႕ပင လပပငခြငတာဝန အပႏငးေစကာမ အခ႕ေသာ အစးရဌာနမားသည

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရဖြ႕စညးပအရ ေပၚေပါကလာသည ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး ဝနႀကးမား၏

လကေအာကတြင သးျခားဝနႀကးဌာနမား အျဖစ ရပတညႏငစြမးမရသည အျပင ျပညေထာငစ ဝနႀကးဌာနမား၏ ဖြ႕စညးပ

အတြငး အဝငခြငက ျဖစမျဖစမာလညး ရငးရငးလငးလငး မရလပါ။ ဤသ႕ျဖစေပၚလာရသည အေၾကာငးအရငး တစရပမာ

ဤျပညနယ သ႕မဟတ တငး အဆင အစးရဌာနမားသည အေျခခဥပေဒအရ အသစေပၚထြနး လာသည ဌာနမား၊

ျပညနယသ႕မဟတ တငးေဒသႀကးက ခန႕အပသည နယဘကဝနထမးမား မဟတၾကဘ ဗဟခပကငမႈ တငးကပသည

ျမနမာႏငင၏ ယခငဝနႀကးဌာန ဖြ႕စညးပအရ ရႏငၿပး ဌာနမားျဖစကာ၊ ယခဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒအရ ျပညနယသ႕မဟတ

တငးေဒသႀကး အာဏာပင၏ လကေအာကသ႕ သြတသြငးခရ၍ ျဖစသည

55 ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အစးရဌာနဆငရာမားႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးျခငး၊ ၂၀၁၂-၂၀၁၃ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး

ဘတဂကဥပေဒမား

ဇယား ၂ ႏငပတသက၍ လကေတြ႕ အေကာငအထညေဖာရာတြင အခ႕ေသာ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး

အစးရဌာနမားသည ေဆာငရြကႏငစြမးရေသာျငား လပငနးေဆာငတာ အမားအျပားမာ ယခငကသ႕ ျပညေထာငစ ဝနႀကးဌာန၏

လကေအာက၌သာ ရေနဆ ျဖစသည။ ဥပမာအားျဖင ေဆာကလပေရး ဝနႀကးဌာနတြင ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး

အစးရမား အေနႏင ၿမ႕ရြာႏင အးအမဖြ႕ၿဖးတးတကေရး ဥးစးဌာနႏင လမး၊တတား၊အေဆာကအဥးမား ျပျပငထနးသမးေရး

ဥးစးဌာန ႏစခကသာ စမပငခြငရၿပး အျခား ဥးစးဌာနမားမာ ျပညေထာငစ ဝနႀကးဌာန၏ လပပငခြငအတြငး ရေနဆျဖစသည။

ကြငးဆငး ေလလာမႈအတြငး ေတြ႕ရရသည အျခား ဥပမာ တစရပမာ သစေတာေရးရာ ျပညနယဝနႀကးသည ဝါး၊မးေသြးႏင

ေကးရြာ ထငးစကခငးမားအတြက ဥပေဒအရ စမခန႕ခြတာဝနယရေသာလညး အႀကးစားသစထတလပေရး က႑မာ

ျပညေထာငစအဆင အခြငအာဏာအျဖစ သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရးႏင သစေတာေရးရာ ျပညေထာငစ ဝနႀကးဌာနက

ယငးဥးစးဌာန ႏစခလးက ခပကငထားဆျဖစသည။56 ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆငသ႕ ဗဟအဆင၏

လပငနးေဆာငတာမား လႊအပရန ဝနထမးႏင ရးလပငနးဆငရာမား လအပလကရၿပး ျပညေထာငစ အဆငဝနႀကးဌာန တစခ၏

အခ႕ေသာ အစတအပငးမားသာ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး၏ ထနးေကာငးမႈေအာကတြငရၿပး ကနဌာန အမားစမာ

ဗဟအစးရ၏ လကဝယတြငရေနဆျဖစသည။ လယယာစကပးေရးႏင ဆညေျမာငးဝနႀကးဌာနက ဥပမာျပရလင လယယာ

စကပးေရးဆငရာ အစးရဌာနမားသည ျပညနယ သ႕မဟတ တငးအဆင ရးမားအျဖစရေနေသာလညး၊ ဆညေျမာငးဥးစးဌာနမာ

ဗဟျပညေထာငစ ဝနႀကးဌာနက ခပကငထားဆ ျဖစသည။57

ျပညေထာငစအဆင ဝနႀကးဌာနမား၏ အပခပေရးအာဏာ သကဆငးပသည ျပညနယ သ႕မဟတ

တငးေဒသႀကးတြင ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအဆင ဝနႀကးဌာနမားႏင အခတအဆကမရန လအပေနဆျဖစသည။

အခနး ႏစတြင ေဖာျပသကသ႕ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး ဝနႀကးခပ၏ ခန႕အပမႈျဖင ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး

အစးရအဖြ႕တြင ဝနႀကးဌာနကးခ ဖြ႕စညးထားသည။ သ႕ေသာ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအဆင အစးရဌာနမားသည

သကဆငရာ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးဝနႀကးထ တကရကဆကသြယ ေဆာငရြကျခငးမရပါ။ ထ႕အျပင ျပညနယ

သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး ၀နႀကး မားအေနႏင အခ႕ေသာ ကစၥရပမားတြင အခါအားေလာစြာ တာဝနယရေသာ

လပငနးတာဝနခမႈမားသည ဇယား ၂ အရ ေပးအပထားျခငးမရသည အခြငအာဏာမားျဖစသည အတြက ဒြဟျဖစမႈမား

ေပၚေပါကလကရသည။ အထငရားဆး ေထာကျပႏင သည သာဓကမာ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအဆင

လမႈေရးဝနႀကးသည ပညာေရးႏင ကနးမာေရး အစးရဌာန အသးသးႏင ဆကစပေဆာငရြကေနေသာလညး အဆပါ က႑

ႏစရပလးမာ ဇယား ၂ တြငေဖာျပထားျခငးမရ၍ ျပညေထာငစ အစးရ၏ လပပငခြငအျဖစ တညရဆလညးျဖစသည။ ပညႊနး (၇)

သည ျပညနယသ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအဆင စကပးေရးႏင ေမြးျမေရး ၀နႀကး၏ ရႈပေထြးလသည တာ၀နယမႈ

အဆကအစပက ေဖာျပထားသည။ ေနာကဆကတြ ၇ သည ရမးျပညနယ အစးရ ဝဘဆဒတြင ေဖာျပထားသည ျပညနယ

သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအဆင အစးရဌာနမားႏင ယငးတ႕၏ မခင ျပညေထာငစ ဝနႀကး ဌာနမားက ေဖာျပထားသည။

56 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ ရမးျပညနယ နယဘကအရာရ။ 57 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ စကပးေရးႏင ေမြးျမေရး ျပညနယ၀နႀကးဌာန။ ၾသဂတလ ၂၀၁၃တြင ဆညေျမာငးဥးစးဌာန တာ၀နခြေ၀မႈႏင

ပတသက၍ ပမလႊအပရန ဗဟအစးရအဖြ႕အတြငး ေဆြးေႏြးလကရသည။

ပညႊနး (၇) ျပညနယ သ႔မဟတ တငးေဒသႀကး ၀နႀကးဌာန၏ တာ၀နယမႈမား

ဤသ႕ ျပညေထာငစ ဝနႀကးဌာန ႏစခ သးခထပလကရသည ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး၊ ဝနႀကးဌာနက

တာဝနယရျခငးမားသည ဝနႀကးဌာန အခငးခငး တာဝနခ ဆကသြယမႈမား၌ ရႈပေထြးမႈက ျဖစေပၚေစသည။ ျပညနယ

သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအဆင နယဘကဝနထမးအျဖစ ညႊနၾကားေရးမး သ႕မဟတ ျပညနယ/ တငး ဌာန ဆငရာ

အႀကးအကက ျပညေထာငစ ဝနႀကးဌာနက ခန႕အပတာဝနခေစျခငးျဖစ၍ အဆပါ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးအဆင

အစးရဌာနႏင ဌာနဆငရာ ၀နထမးမားမာ သကဆငရာ ျပညေထာငစ ၀နႀကးဌာန၏ ညႊနၾကားမႈေအာကတြငသာ

ေဆာငရြကလကရသည။ သ႕ေသာ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး အဆင ၀နႀကး တစဥးအေနႏင

၎အားတာဝနေပးထားသည ဌာနက လမးညႊနမႈျပရန တာဝနရပါသည။ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအဆင ဌာနဆငရာ

အႀကးအကမားမာ ျပညေထာငစ အစးရဝနႀကးဌာန၏ အပခပမႈအာဏာ စကဝနးအတြငး တညရဆ ျဖစၿပး၊ "ျပညေထာငစ

အစးရဝနႀကးေတြဟာ ဝနႀကးဌာန တစခလးက ခပကငထားႏငတယလ႕ ထငေနၾကဆပါပ။ တယကယတမးမာေတာ

မျဖစသငေတာပါဘး"ဟ ျပညနယဝနႀကးခပ တစဥးကေျပာခသည။58

ဤအခကမားက ေထာကရႈ၍ မညသညအဆငတြင စစမနသည တာဝနခမႈရေနသနညးဟ ေမးခြနးထတရန လအပ

လာသည။ ျပညသ႕ေရးရာ စမခန႕ခြမႈႏင ပတသကသည ေမးခြနးမားစြာအနက ဌာနဆငရာ ဝနထမးမားက မညသညအဆင

အာဏာပငက ခန႕ထားျခငး၊ ရာထးတးျခငးႏင ထတပယျခငးမားက ျပလပႏငေၾကာငး အခကသည အေရးပါသည။ ဤစာတမး

ျပစခနတြင ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအဆင ဌာနဆငရာ ဝနထမးမားအေပၚ စမခန႕ခြပငခြငမာ ျပညေထာငစ အဆင

ဝနႀကးဌာနမား၏ လကဝယတြငရဆျဖစသည။

" ဝနထမး ေရြးခယခန႕ထားမႈႏင ပတသကၿပး ျပညသေတြနားလညမႈ လြေနၾကတယ။ ၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ႕စညးပ

အေျခခဥပေဒ အရဆရင ျပညနယအစးရဟာ ဝနထမးေရြးခယ ခန႕ထားပငခြငမရပါဘး။"59

ထေရာကသည အပခပေရး ဆငရာ ဗဟထနးခပမႈ ေလာခေရး အေျခခအတျမစ အျဖစ ေဒသႏရဆငရာ

အစးရမားထ ဗဟထနးခပမႈက ပမလႊအပမည ဆပါက လ႕စြမးအား အရငးအျမစ စမခန႕ခြမႈက မလႊမေသြ လႊေျပာငးရမည။

ဗဟခပကငမႈ ဆငရာ ေလာခေရးဆငရာ သေတသနကမး၏ ေလလာခကအရ "ကယပငအပခပခြငရ ေဒသႏင ေဒသႏရ

အစးရတ႕၏ စြမးေဆာငရညတ႕ျပနႏငမႈ အတြက ေဒသခဝနထမးတ႕၏ တာဝနခႏငမႈ စြမးရည ေပၚထြနးလာေစမည

ေဒသအလက နယပယအခ႕ တြင ထနးခပႏငစြမးရေသာ အပခပေရးအရာရမား" လအပပါသည။60 ေဒသႏရ အစးရ၏

စြမးေဆာငရညျပညဝမႈအတြက ဤသ႕ေသာ ထနးသမးႏငမႈ အာမခခက ေပးႏငစြမးမရသညအခါ မရငးလငးေသာ တာဝနခမႈ

အဆကအစပမားက ေဒသႏရ ဌာနဆငရာမား အေနႏင အမနတကယ အေကာငအထညေဖာႏငရန အတားအဆး

ျဖစေနေၾကာငး ေတြ႕ဆေမးျမနးျခငး ေျဖၾကားသမားက ကယျပန႕စြာ ေထာကျပခၾကသည။

58 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ ျပညနယ ဝနႀကးခပ59 လေတြ႕ ေမးျမနးျခငး၊ ျပညနယ ဘ႑ာေရးႏင အခြနဝနႀကး60 Tidemand and Steffensen (2010): 17-18.

၂၀၁၃ ခႏစ အတြငး ဝနထမးေရးရာ စမခန႕ခြမႈႏင ပတသက၍ တာဝနယမႈ အခ႕ပါဝငေသာ အပခပေရး အမန႕က

ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးဌာနဆငရာမ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အစးရထ လႊေျပာငးႏငေရး ေဆြးေႏြးခသည။61

သ႕ေသာလညး ဤစာတမးႏင ပတသက၍ ေတြ႕ဆခသည အစးရ အရာရမားအားလး ဤအေျပာငးအလက လးဝမသရၾကဘ၊

၂၀၁၃ ခႏစ ႏစလယပငးအထ မညသည တာဝနယမႈမး ေအာငျမငစြာ လႊအပၿပးေၾကာငးရငးလငးစြာ မသရေသးပါ။

ပမျမငသာသည အေျပာငးအလ ျဖစေပၚမႈမာ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး အဆငတြင အရပဖက ဝနထမးမား၏

စြမးေဆာငရညက ႀကးၾကပႏငရန အလ႕ငာ ဝနထမးေရြးခယျခငး၊ ထတပယျခငး၊ ရာထးတးျခငးမားက စမခန႕ခြပငခြင

လႊေျပာငးေပးရနလအပသည။ မၾကာမကာလအတြငး ႏငငေတာ သမၼတက "ဌာနဆငရာ အရာထမး၊ အမႈထမးမား၏ လပငနး

စြမးေဆာငရည ျမငမားလာေရး အတြက တငးေဒသႀကး ျပညနယ အစးရမားက စြမးေဆာငရည အကျဖတခက အစရငခစာအား

ျပစ၍ ျပညေထာငစ အစးရအဖြ႕သ႕ တငျပၿပး၊ ျပညေထာငစ ဝနႀကးဌာနမားသ႕ မတေပးလက ျပညေထာငစဝနႀကးဌာနမားက

ရာထးတးျမငေရးႏင အေျပာငးအေရြ႕ စမရာတြင ယငးအကျဖတခက အေပၚ ေဆာငရြကရန"လမးညႊနခသည။62

ဖြ႕စညးပအေျခခ ဥပေဒအရ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအဆငတြင နယဘကဆငရာ ဝနထမးအဖြ႕အစညးမားက

ဖြ႕စညးခြငျပထားေသာလညး၊ ၂၀၁၂ခႏစအတြငး ယအနဒပ၏ ေလလာခကအရ "ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးဝနထမး

အဖြ႕အစညး ဆငရာ ရးမားဖြ႕စညးရန စမခကေရာ၊ အျခားေသာ နယဘကဆငရာ အဖြ႕အစညးမား ဖြ႕စညးရနပါမရေၾကာငး

ေတြ႕ရသည။63 အျခားတစဖကတြင တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယဝနႀကးမားအား လေတြေမးျမနးမႈမားစြာ၌ ျပညနယ သ႕မဟတ

တငးေဒသႀကး အဆင နယဘကဝနထမးအဖြ႕အစညး သးျခားမရေၾကာငးႏင ဝနထမးေရးရာ ေရြးခယမႈ၊ ရာထးတးျမငျခငးတ႕က

ေနျပညေတာ အေျချပ ပဂၢလမားကသာ ၎တ႕အလက ဆကလကေဆာငရြကဆျဖစေၾကာငး ေထာကျပခသည။64

ဤေနရာတြင အဓကေထာကျပလသညမာ တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယဝနႀကးမား ခန႕အပၿပးျဖစေသာလညး

ယငးတ႕က ဥးေဆာငႏငမည တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယဝနႀကးဌာနမား ေပၚေပါကလာျခငးမရသည အခကျဖစသည။ ျပညနယ

ႏင တငးေဒသႀကးမားသ႕ ေပးအပထားသည ဇယား ၂ပါ တာဝနယမႈမား အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကႏငေရးအတြက

အပခပေရး အစအမမားစြာမာ ျပညေထာငစ ဝနႀကးဌာနမား၏ လကဝယတြင ကယျပန႕စြာတညရဆျဖစသည။ ဤရလဒအေပၚ

ျပညနယ ဝနႀကးခပတစဥး၏ ရႈျမငခကမာ

"ျပညနယအဆင ဝနႀကးဌာနေတြ အေနန႕ ေဒသဆငရာ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈအတြက လပေဆာငခြငမရသလ၊ အဒလ

ေဆာငရြကစရာ အခြငအလမး၊ ေဆာငရြကမႈအေပၚ စစေဆးႀကးၾကပခြငလညးမရပါဘး။ ဒါေပမယ ျပညနယအဆင

အစးရ မာေတာ ဝနႀကးအျဖစ ရေနတာေပါ"65

ဤကစၥႏင ပတသက၍ မတသားဖြယရာ တစခ႕ရပါသည။ ျပညေထာငစ ဝနႀကးမား၏ လပပငခြငအေပၚ

ကားကနႏငရန အလ႕ငာ ဝနႀကးခပတစဥးက ျပညေထာငစဝနႀကးဌာနမား အေနႏင ေဒသႏရအဆငထ တကရကတာဝနယ

ကြပကမညအစား ေဆာငရြကရမည ညႊနၾကားခကမားက ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအဆင ဝနႀကးမတစဆင

ထတျပနသငေၾကာငး ေျပာဆခသည။ သ႕ေသာလညး ဤသ႕ေဆာငရြက အေကာငအထညေဖာမႈမး ယေန႕ထမရေသးပါ။66

၂၀၁၃ခႏစ ျသဂတလအတြငး အဓကအသြငးကးေျပာငးေရး မန႕ခြနးတြင ႏငငေတာ သမၼတက ျပညနယသ႕မဟတ

တငးေဒသႀကးအဆငဌာန ဆငရာမားအား ျပညနယသ႕မဟတ တငးေဒသႀကး အစးရမားက စမခန႕ခြ၊ လမးညႊန၊ ႀကးႀကပ၊

စစေဆးေဆာငရြကသြားရန ကယကယျပန႕ျပန႕ ေျပာၾကားခေသာလညး၊ ဤရညမနးခက ေပါကေျမာကေရး အတြက

61 ႏငငတကာ အလ ႕ရင အရာထမးသ႕ ကယေရးဆကသြယမႈ 62 ႏငငေတာ သမၼတ ဥးသနးစန ျပညေထာငစ ဝနႀကးမား၊ တငးေဒသႀကး/ ျပညနယဝနႀကးခပမားႏင ဒတယဝနႀကးမားအားေတြ႕ဆ

အမာစကားေျပာၾကားျခငး၊ ေနျပညေတာ (၉ရက ျသဂတလ၊ ၂၀၁၃) 63 UNDP (2012): 4364 ရညညႊနးအပစ ေဆြးေႏြးခက၊ ျပညနယဝနႀကးမား။ 65 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ ျပညနယဝနႀကးခပ။ 66 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ ျပညနယဝနႀကးခပ။

မညသ႕ေသာ တကေသခာသည အဆငမား ေဆာငရြက ၿပးစးေၾကာငး ရငးလငးစြာမသရရေသးပါ။67 ႏငငတစဝမးလးအေနႏင

ျပညနယသ႕မဟတ တငးေဒသႀကး ဝနႀကးမားသည အပခပေရး ႏင စမခန႕ခြမႈ အခြငအာဏာ အပႏငးျခငးခရေသာလညး

တညရဆ က႑အလက အပခပေရး ပသ႑ာနမားႏင အဟပ ကြာလက ရၿပး၊ ဗဟခပကငမႈပမ လႊအပလာသည ျဖစစဥ

ေပၚေပါကလာသညအထ လအပသည အခြငအာဏာ အတြက ခကခစြာ ျဖတသနး ေနရဆျဖစသည။

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားရ ျပညေထာငစ ဝနႀကးဌာနရးမား

ဒတယအမးအစား ဌာနဆငရာမားမာ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား၌ ရးစကေနေသာလညး ဖြ႕စညးပအေျခခ

ဥပေဒ၏ ဇယား ၂ ဥပေဒျပစာရငး၏ ကငးလြတခြငေၾကာင ယငးတ႕၏ မခငျပညေထာငစဝနႀကးဌာနမား၏ ညႊနၾကားခကကသာ

တာဝနခ အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကေနသည ရးမားျဖစသည။ အထေရာကဆး သာဓက သးရပအေနႏင ပညာေရးႏင

ကနးမာေရး ဌာနမားသည ဝနထမးဥးေရႏင ဌာနဆငရာ ေကာငး၊ ရး၊ ေဆးရမားစြာသည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား၌

တညရေနသကသ႕ ဗဟ အစးရက ခပကငထားဆျဖစေသာ သတတးေဖာေရး လပငနးဌာနမားမာလညး ေလလာမႈျပခသည

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး သးခတြင အေရးပါေသာ ဌာနအျဖစတညရေနဆျဖစသည။

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရမားအေနႏင ဤဌာနမားအေပၚ အပခပမႈ အခြငအာဏာမရသလ ဆကစပ

ေဆာငရြက မႈလညး နညးပါးၿပး၊ အဆပါဌာနမားအေနႏင ျပညေထာငစအစးရ ဝနႀကးဌာနမားႏငသာ တာဝနခ

ေဆာငရြကေနသညမာလညး လပရးလပစဥပင ျဖစပါသည။ သ႕ေသာလညး ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရမားအေနႏင

အဆပါဝနထမးမားအေပၚ ဝငေရာကစြကဖကရန၊ လႊမးမးျခယလယရန ႀကးပမးေနသညေတာမဟတပါ။ သာဓက အေနႏင

အခ႕ေသာ တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယမားတြင အေရးႀကးလင ႀကးသလ ဤဌာနမားက ေဒသႏရအစးရထ အစရငခ

တငျပမႈမားရၿပး၊ တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယဝနႀကးမား ကလညး ဤဌာန၏ လအပခကမားက အၾကျပေဆြးေႏြး

ေဆာငရြကေပးျခငးမားရပါသည။68 ဥပမာအားျဖင ေဒသႏရအဆင လမႈေရးရာ ဝနႀကး တစဥးက ေဆးေပးခနး သ႕မဟတ

စာသငေကာငး တစေကာငး ျပျပင တညေဆာကရန မညသ႕ ကညေဆာငရြကပက ယခလေျပာၾကားခသည။

"ကြနေတာတ႕ ေကာငးတစေကာငးေဆာကမယဆရင လအပတ စာရြကစာတမး ပစေတြ ျဖညစြကၿပး ဗဟကပ႕၊

ျပညေထာငစ ဝနႀကးဌာနက အတညျပတယဆရင သတ႕က ဘတဂကခေပးတာန႕ ေကာငးေဆာကႏငတာေပါ၊

ေဆးခနး တ႕ေဆးရတ႕လညး ဒအတငးပါပ။ ဘတဂကက ဗဟအစးရက လာတာမနေပမယ တကယေဆာကရတ

တာဝန န႕ စမခန႕ခြမႈကေတာ ေဒသႏရဝနႀကးကပ ေဆာငရြကရတာပါ"69

ေလလာခသည ျပညနယတစခမ ဝနႀကးမားကလညး ျပညေထာငစ အစးရဝနႀကးဌာနမားထ ဆကသြယရပက ယခလ

မတခကျပခသည။

"ျပညနယဝနႀကးေတြ အေနန႕ အဒဌာနေတြက အဆျပ တငျပလ႕ရပါတယ။ ဒါေပမယ အဒအဆျပခကေတြဟာ

လမးေၾကာငးအတငး ျပညေထာငစဝနႀကးေတြဆေရာကသြား၊ တစကယလညး အတညျပေရာ မလအဆျပခကန႕

ကြလြ ေနတာ ရေနတနးပါ"70

ဌာနဆငရာမားဘကက ၾကညလင ဤကစၥမးသည ခယမႈႏင သကဆငသည။ တငးပညာေရးမးတစဥးက

"ျပညေထာငစ အစးရ၏ လမးညႊနခကႏငအည တာဝနထမးေဆာငရသည ဌာနဆငရာ ဝနထမးတစဥး ျဖစသည အားေလာစြာ"၊

ေဒသႏရ အစးရႏင ယငးတ႕၏ လလားခကမားက ေနျပညေတာရ သကဆငရာ ဝနႀကးဌာနထ စာျဖင တငျပေတာငးဆရန

67 ႏငငေတာ သမၼတရး၊ ႏငငေတာ သမၼတ ဥးသနးစန ျပညေထာငစဝနႀကးမား၊ တငးေဒသႀကး/ျပညနယဝနႀကးခပမားႏင

ဒတယဝနႀကးမားအား ေတြ႕ဆအမာစကား ေျပာၾကားျခငး (၉ရက ၾသဂတလ ၂၀၁၃)

68 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ တငးပညာေရးမး 69 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ တငးေဒသႀကး လမႈေရးရာဝနႀကး 70 အပစလက ရညညႊနးေဆြးေႏြးမႈ၊ ျပညနယဝနႀကးမား

ျဖစေၾကာငး မတခက ေပးခ သည။71 မညသ႕ဆေစ ဤျဖစစဥမားသည ေဒသႏရအစးရ၏ ဆႏၵမျပညဝမႈက ျဖစေပၚေစၿပး၊

ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး အစးရအေနႏငလညး အဆပါဌာနမားအေပၚ အျပနအလနေလးစားမႈ သ႕မဟတ ယၾကညမႈ

တညေဆာကရန ခယဥးသြားေပသည။ ေယဘယအားျဖင ျပညေထာငစ အစးရ၏ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ဆငရာ

ဌာနအႀကးအကမားအျဖစ တာဝနယ ထမးေဆာင ေနရသည ညႊနၾကားေရးမးမားအေနႏငလညး ျပညနယႏင

တငးေဒသႀကးအစးရမားသည " ဌာနဆငရာ လပထးလပနညး၊ ဥပေဒႏင နညးဥပေဒမားက သရနားလညမႈမရဘ"၊

ယငးတ႕ျဖစေစလသည ေမာလငခကႏင ခကခငးအေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကမႈ ဆသညမာ လကေတြ႕ဘဝႏင

အဟပကြာေနေၾကာငး ခစားေနၾကရသည။72 အဆျပလႊာမားမသည လကေတြ႕ရလဒအျဖစ ေကာငးမြနစြာေပၚထြကလာသည

ေဒသမားမာ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးဝနႀကးမားႏင အဆပါ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး အေျခစက

ဌာနဆငရာ အႀကးအကတ႕၏ ပဂၢလေရးရငးႏးမႈေၾကာင ျဖစေပသည။73

ဤေနရာ၌ အေရးတႀကးေထာကျပလသည အခကမာ ဤဌာနဆငရာမား အေနႏင ျပညနယ သ႕မဟတ

တငးေဒသႀကး အဆင အစးရမားႏင နးကပစြာ ဆကဆေနျခငးအေပၚ ကန႕ကြကရန အေၾကာငးမရေပ။ အထကမ

တငးပညာေရးမးကပင ေဒသႏရပညာေရး ကစၥရပမားပမ ထြနးေပါကရနအလ႕ငာ အဆပါဌာနဆငရာ အႀကးအကအတြက "

အထးျပ ရညညႊနးသည ဝနႀကးတစဥး" ရေနသငသညဟပင ေျပာပါသည။ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအစးရ၏

မေဘာငျပငပ ေရာကေနသည ဌာနဆငရာမားႏငပတသက၍ ျဖညစြကေဖာျပလသညမာ ျပညေထာငစ ဝနႀကးဌာန

လကေအာကခ အခ႕ေသာ ဌာနဆငရာမားသည ဗဟတာ၀နယမႈ သပသညးဆအားေလာချခငးအားျဖင သသာထငရားသည

ဗဟခပကငမႈေျဖေလာျခငးမားက ႀကပမးေနၾကသည ျဖစသည။

ကနးမာေရးႏင ပညာေရး ဝနႀကးဌာနတ႕၏ အပခပေရးဆငရာ ဗဟအားျပမႈသပသညးဆေလာချခငး

ပညာေရးႏင ကနးမာေရးဌာန အႀကးအကမားစြာက ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအဆင စမခန႕ခြမႈ

ပမထေရာက ရန လအပလကရေၾကာငးႏင ၎တ႕ဌာနမားအတြက စမကနးေရးဆြျခငးႏင ဘတဂကလာထားျခငးတ႕တြင

ေအာကေျခမ အထကသ႕ သြားသငေၾကာငး သရထားၾကသည။74 ပညာေရးအရာရမားက ယခငအစးရလကထက

ပညာေရးဝနႀကးမားသည တပမေတာအရာရ သ႕မဟတ တပမေတာ အရာရေဟာငးမားစ ျဖစၿပး၊ ၎တ႕သည ပညာေရး

စနစက နားလညျခငးမရပ ထငရာျမငရာ အတေနာမတက အေျချပသည ပညာေရးအသးစရတႏင ရညမနးခကမားကသာ

ခမတေဆာငရြကခၾကေၾကာငး ေထာကျပခသည။ အကးဆကအေနႏင ဝနႀကးႏင ေတြ႕ဆသညအခါ ပကတအေျခအေနက

ဖးကြယေသာ၊ လပၾကဖနတးထားေသာ ရလဒမားကသာ ေဒသခဝနထမးမားက တငျပခသည။ ဆရာ၊ ဆရာမတစခ႕ကလညး

ပညာေရးကစၥမားက ေဒသႏရ အပခပေရးက တကရကကြပက စမမႈျပခသည ၁၉၇၀ျပညႏစ မတငမ အေစာပငးကာလမားက

တမးတခၾကသည။75

မညသ႕ဆေစ လကရကာလတြင ဤျပညေထာငစ ဝနႀကးဌာနမား၏ ဗဟမ လပပငခြငလႊအပေရး ပဏာမအဆင ႏင

ေလာညေသာ တကၾကြသည အားထတမႈမားရေနပါသည။ ပညာေရး ဝနႀကးဌာနမ ညႊနၾကားေရးမးတစဥး ႏင ေတြ႕ဆရာ တြင"

အရငတနးက အထကက ေအာကက အာဏာ သကဆငးတ ပစျဖစေတာ ကြနေတာတ႕ဟာ အထကကလာသမ အမန႕ေတြ၊

ညႊနၾကားခကေတြက အေကာငအထညေဖာေပးရတာေပါ။ အခေတာ ေအာကကေန အထကသြားတ စနစျဖစပါၿပ" ဟရငးျပခ

သည။76 ျပညနယႏင တငးအသးသးတြင ရးစကထားေသာ ဖြ႕စညးပ အရြယအစား အမးမးရေနသည ျပညနယ သ႕မဟတ

တငးပညာေရးရးမားက ေျပာငးလဖြ႕စညးခၿပး၊ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး ပညာေရးမးကလညး လကေထာက

71 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ တငးေဒသႀကး ပညာေရးမ း 72 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ တငးေဒသႀကး ပညာေရးမ း 73 လေတြ႕ေမးျမနးမႈမား၊ ျပညနယကနးမာေရး ဥးစးဌာန ညႊနၾကားေရးမး 74 လေတြ႕ေမးျမနးမႈမား၊ ဌာနဆငရာ ညႊနၾကားေရးမ းမား 75 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ ျပညနယအဆငျမငပညာအရာရ။ ပညာေရးအရာရမားက ျမနမာ ဆရယလစလမးစဥပါတက ေရးဆြသည ၁၉၇၄ခႏစ

ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ အသကမ၀ငမ ၁၉၇၀ ျပညႏစ အေစာပငးကာလ ပညာေရး မ၀ါဒမားက အေကာငးျမငရညညႊနးမႈျပခၾကသည။ 76 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ တငးေဒသႀကး ပညာေရးမ း

ညႊနၾကားေရးမ းမ ညႊနၾကားေရးမးရာထးအဆငသ႕ တးျမငကာ ဝနထမးအငအားကပါ တးခ႕ခသည။ လ႕စြမးအား အရငးအျမစ

စမခန႕ခြမႈ ရႈေထာငမ ၾကညလင ေအာကအဆင အသးသးသ႕ ပမလႊအပသည ပဏာမအဆင ေျဖေလာမႈအျဖစ ရာထးအဆင

အသးသးက ခရငအဆငသ႕ (အလယတနးႏင အထကတနး ေကာငးအပႀကးမားႏင ၿမ႕နယပညာေရးမးမား) လညးေကာငး၊

ၿမ ႕နယအဆငသ႕(မလတနးျပႏင အလယတနးျပမား) လညးေကာငးရာထးတးျမငျခငး၊ ေျပာငးေရြ႕ျခငး စသည

လပပငခြငအာဏာမား အပႏငးခသည။ ၿမ ႕နယပညာေရးမးမားကလညး စာသင ေကာငးမား၏ ရပပငးဆငရာလအပခကႏင

၀နထမးေရးရာ စမခကေရးဆြျခငးႏင ဘတဂကလာထားမႈ၌ ေမးျမနးျခငး ပညာေရး ဘတဂကပမသးစြေရး ျဖစစဥႏင

သတငးအခကအလက စမခန႕ခြမႈအသစအတြက ပမကည ေဆာငရြကလာႏငသည။ သ႕ေသာလညး ၀နထမးခန႕ထားျခငးႏင

ထတပယျခငး၊ အစးရ၏ ေထာကပမႈႏင ဘတဂကလာထားမႈ (လပငနး လညပတမႈ စရတ အပါအ၀င) စသညမားမာ

ျပညေထာငစ အစးရ၏ အခြငအာဏာ အျဖစတညရဆျဖစသည။

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအဆင ကနးမာေရးဥးစးဌာနမား အေနႏငလညး တာ၀နယမႈမားပမ လႊအပျခငးခရလက

ရသည။ ေဒသႏရဆငရာ ဌာနတစခက အထကတြင ေဖာျပၿပးျဖစသည လ႕စြမးအား အရငးအျမစ စမခန႕ခြမႈ အစအစဥႏင အည

ရာထးတးျမငျခငးႏင ေရႊ႕ေျပာငးျခငးက တာ၀န လႊအပၿပး၊ ၀နထမးခန႕ထားျခငးႏင ထတပယျခငးတ႕ကမ လႊအပျခငးမရေသးပါ။

လအပလကရသည ၀နထမးအငအား ျဖညတငးမႈမာ တးတကလာေသာလညး၊ အမနတကယ လအပခက၏ သးပ ႏစပသာ

ျဖညတငးႏငေသးသည။ ညႊနၾကားေရးမးတစဥးက ဌာနအေနႏင တာ၀နယမႈ အခနးက႑ ပမကယျပန႕လာမညဆလင

၀နထမး၏ အရညအေသြးမာလညး ပမျမငမား လအပလာေၾကာငး ေထာကျပခသည။ ပညာေရးႏင ကနးမာေရး၏ ေဒသႏရ

အဆင ဌာနဆငရာ အခငးခငး ထးျခားသည ကြာျခားခက တစရပမာ ေလလာခသည တငးေဒသႀကးတစခတြင တငးေဒသႀကး

ကနးမာေရး ဥးစးဌာန သည ေဆာကလပေရး စမကနးတစခက ကယတင စမခန႕ခြ၍ ျပျပင ထနးသမးေရး လပငနးမား

ေဆာငရြကေနျခငးျဖစသည။77

ဤသ႕ေသာ ဗဟတာ၀နယမႈ သပသညးဆေလာခသည ပဏာမ ေျဖေလာေရး ျဖစစဥက လမႈေရး က႑၏

အေထြေထြ တးတကမႈအျဖစ အေျခခအကဆး အဆငက စတငျခငးဟနားလညႏငသည။ ျမနမာအစးရ၏ လမႈေရး ရပေငြ

သးစြမႈတြင ေယဘယ တးတကလာေၾကာငး ရႈျမငႏငသည။ မညသ႕ဆေစ ႏငငေတာ သမၼတ အေနႏင ပညာေရး ႏင

ကနးမာေရး က႑အေပၚ လပပငခြင မား ပမ လႊအပေျဖေလာရန လမးညႊနခသည။ ပညာေရးႏင ပတသက၍

“ပညာေရး၀နႀကးဌာန အေနႏင မလတနးအဆင ဆရာ၊ ဆရာမမား ခန႕ထားရာ၌ ဗဟမ တကရကခန႕ထားျခငး မျပဘ

တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယအစးရ အစအစဥျဖင ခန႕ထားခြငျပရန” ႏင ကနးမာေရးတြင “ကနးမာေရး ၀နႀကးဌာန အေနန႕

သနာျပ၊ သားဖြား ဆရာမမား ခန႕ထားရာ၌ ဗဟမ စစညး ေလကငေသာလညး၊ ခန႕ထားရာတြင တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယ

အစအစဥျဖင ေဒသအလက ေဒသခမားေျပာငးေရြ႕ ေနရာခထားႏငေရး ညႏႈငးစစဥရနႏင ေ၀းလေခါငပါးေဒသမားအတြက

တငးေဒသႀကး အစအစဥျဖင ဆရာ၀နလအပေသာ ေဒသမားအတြက သတငးစာတြင ေၾကညာ ေခၚယ ေလာကထားေစၿပး

ခန႕အပတာ၀နေပးသည စနစကငသးရန” လမးညႊန မန႕ၾကားခသည။78အခ႕လႊတေတာ ကယစားလယ မားကလညး

ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး ျဖစစဥ၏ ပဏာမ အဆင တာ၀နလႊအပမႈမားသည ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး အဆငက

၎တ႕ကယတင ႀကးပမးျခငး မဟတပ ျပညေထာငစ အစးရက လႊအပေပးေနျခငးက အအားသငဖြယ ကစၥရပအျဖစ

ရႈျမငၾကသည။

ဤသေတသန ျပခသည ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး သးခ (ရမး၊ ခငး ႏင တနသၤာရ) တြင ေတြ႕ရခရသည

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး၏ လပပငခြငအာဏာႏင အဟကကြာေနသည နယပယတစခမာ သတတးေဖာေရး က႑ျဖစသည။

သတတးေဖာေရး သေဘာတ ခြငျပခကသည ျပညေထာငစ ၀နႀကးဌာန၏ ထနးခပမႈ အခြငအာဏာ အျဖစတညရၿပး

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အဆင အကးျဖစထြနးေစမႈအတြက အေရးပါေသာ အကန႕အသတ တစခအျဖစ ရႈျမငႏငသည။

သတတးေဖာေရးမ ရရလာမည အကးအျမတမားက ဗဟ-ေဒသႏရ မညသ႕ ေ၀စခြေစမညဆသည အခးအစားကစၥသည

တငးရငးသားလမးစမား ပဋပကၡ ကစၥရပကသ႕ အေခအတငေဆြးေႏြးရမည အေၾကာငးအရပျဖစသည။ သတတးေဖာ

77 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ တငးေဒသႀကး ကနးမာေရး ညႊနၾကားေရးမ း 78 ႏငငေတာ သမၼတ ဥးသနးစန၊ ျပညေထာငစ ၀နႀကးမား၊ တငးေဒသႀကး/ျပညနယ ၀နႀကးခပမားႏင ဒတယ၀နႀကးမားအား ေတြ႕ဆ

အမာစကားေျပာၾကားျခငး၊ ေနျပညေတာ (၉ရက ၾသဂတလ၊ ၂၀၁၃)

ထတလပျခငးမ ေပၚထြကလာသည မေကနပ ခကမားစြာက ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး အစးရမားအေနန႕

ေစာငၾကပစစေဆးျခငး၊ တ႕ျပနေျဖရငးျခငးမား မျပလပႏင ေသးပါ။79 အရပဖက လ႕အဖြ႕အစညးမားကလညး

သတတးေဖာျခငးမ ေပၚေပါကလာသည ျပနာမားက ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအစးရႏင အတ ယငးတ႕အေနႏင

ေျဖရငးရန ခကခလကရေၾကာငး ေဖာျပခသည။ သတတးေဖာေရး စမကနးတစခ ေၾကာင ေရြ႕ေျပာငးခရေသာ

ျပညသမားအတြက ေဒသခေရ႕ေနမားအသငးတစဖြ႕က ေဆာငရြကေပးရာတြင ေဒသႏရ အစးရ အေနႏင စာနာေထာကထား

မႈသာ ျပသႏငၿပး ျပညေထာငစ ၀နႀကးဌာန၏ သတတးေဖာ ခြငျပခကအေပၚ လြနဆနႏငျခငးမရပါ။80

ျပညေထာငစ အစးရ၏ ထနးခပမႈေအာကရ အေရးပါေသာ ဤက႑သးရပႏငပတသကသည ေယဘယ

ေတြ႕ရခကမာ ယငးဌာနမားသည သကဆငရာ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အတြငး တတကက တညရေနၿပး

ေဒသခပါ၀ငပတသကသမား၏ အကးစးပြားက ေဖာေဆာငရန အမနတကယလအပေၾကာငး ေျပာဆခၾကသည။

ကနးမာေရးႏငပညာေရးတ႕သည ကယျပန႕သည ၀နေဆာငမႈ က႑မား ျဖစၿပး စမကနးေရးဆြျခငး၊ ဘတဂကလာထား

ျခငးတ႕တြင ေဒသခတ႕ ပါ၀ငေဆာငရြကေစျခငးျဖင ရလဒေကာငးမားေပၚထြကႏငသည။ ၀နထမးဥးေရ မားျပားသည

အဆပါဌာနမား၏ လ႕စြမးအား ရငးျမစ စမခန႕ခြမႈက သကဆငရာ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးသ႕ လပပငခြင လႊအပျခငးျဖင

ထေရာကျဖစထြနးမႈ ပမရရႏငသည။ ထ႕အျပင ပညာေရး က႑သည တငးရငးသား လမးစတ႕၏ ပကတ ျဖစတညမႈႏင ရးရာ

ဓေလမားက ကာကြယထနးသမးေစာငေရာကေရး အတြက အဓက ဆကစပပတသကၿပး ျပညနယမားတြင အဆပါ က႑က

ျမငေပးျခငးျဖင ေနာငတြင ထပမတာ၀နခ လႊအပမည ဗဟမ အာဏာ ခြေ၀ေပးမႈ ျဖစစဥအတြက ေကနပဖြယအေနအထား

ရသည ေဒသမားအျဖစသ႔ ေရာကရႏငမည။ ေနာကဆးေနႏင သတတးေဖာေရး ႏင သစေတာ က႑ကသ႕ အဓကကသည

သယဇာတ ရငးျမစမားက ဗဟမ ခပကငထားျခငးသည တငးရငးသား ႏငငေရး အပစမားသာမက ျပညနယအစးရမားကပါ

မတမႈ မရသည ကစၥရပတစခအျဖစ မတယလာၾကသည။တစနညးဆရေသာ ဗဟအစးရႏင ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး

အစးရတ႕၏ လကရအခြငအာဏာ ခြေ၀မႈသည စတငေဆာငရြကေနၿပ ဆေသာျငား အခ႕ေသာ ႏငငေရးအရ လပပငခြငမားမာ

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အစးရ၏ လပပငခြင မေဘာငျပငပ၌သာ ရေနေသးေၾကာငး ေတြ႕ရသည။

ျမနမာအပခပေရး စနစ ေကာရး၊ အေထြေထြ အပခပေရး ဥးစးဌာန

အထကတြင ေဖာျပခသညအတငး ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး ၀နႀကးဌာနမားအတြက လြတလပ

ရငးလငးေသာ ဖြ႕စညးပ မရပါ။ သ႕ေသာ တစဖကတြင ဗဟႏင ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး အစးရက ပးတြတာ၀နခ၍၊

အျခားတစဖကတြင ျပညေထာငစ ၀နႀကးဌာန၏ အခြငအာဏာအရ တာ၀နခသည ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး

ဌာနဆငရာ အျဖစ ရပတညေနသည ဌာနမားလညး ရသည။ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အစးရမား၏ အပခပေရးႏင

ဥပေဒျပေရး ကစၥမားက အေကာငအထညေဖာရာတြင ယခငအစးရလကထကက ဖြ႕စညးထားသည အပခပေရး

အဖြ႕အစညးျဖစသည အေထြေထြ အပခပေရး ဥးစဌာန (ေထြ/အပ) ႏင အဓက တြဖကေဆာငရြကရသည။ ေထြ/အပ သည

ျပညထေရး ၀နႀကးဌာန ေအာကရ ဥးစးဌာန တစချဖစၿပး န၀တ အစးရတကလာသည ၁၉၈၈ ခႏစတြင ဗဟ၊ ျပညနယ

သ႕မဟတ တငး၊ ခရငႏင ၿမ ႕နယအဆင အာဏာပငမား ထားရခသည ၿငမ၀ပပျပားမႈ တညေဆာကေရး အာဏာသကဆငးပမ

ေပါကဖြားလာချခငးျဖစသည။ 81

ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး အဆင၌ ေထြ/အပ သည ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအစးရ၊ ျပညနယ

သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး လႊတေတာႏင ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးရ ဌာနဆငရာမားႏင အပခပေရး၊ ညႏႈငး

အေကာငအထညေဖာေရးမားက ပးတြေဆာငရြကသည။82 ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးရ ေထြ/အပ၏ အႀကးတနးအရာရ

(ဒတယ ညႊနၾကားေရးမးခပအဆင) သည သကဆငရာ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး အစးရအဖြ႕၏ အတြငးေရးမး

79 လေတြ႕ေမးျမနးမႈမား၊ ခငး၊ ရမးႏင တနသၤာရမ ဌာနဆငရာမား 80 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ အရပဖက လ႕အဖြ႕အစညး 81 န၀တ ဖြ႕စညးပသည ၁၉၆၂ ခႏစ ဗလခပႀကး ေန၀ငး၏ ေတာလနေရး ေကာငစ ဖြ႕စညးပမား အတငး ကယျပန႕စြာ ခယဖြ႕စညးသည

82 ဥပမာအားျဖင ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး အဆင အစညးအေ၀းအားလးက ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး အစးရအဖြ႕ရးတြင

ကငးပၿပး ယငးရးမာ ေထြ/အပရးျဖစသည။ ၂၀၁၀ ခႏစ တငးေဒသႀကး ျပညနယ အစးရအဖြ႕ ဥပေဒ၊ ပဒမ ၅၀။

ျဖစသည။ သသည အေထြေထြ ဥးစးဌာန၊ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး အစးရအဖြ႕ရးႏင ျပညနယ သ႕မဟတ

တငးေဒသႀကး လႊတေတာရးမားမ ရာေပါငးမားစြာေသာ ေထြ/အပ ၀နထမးမားက ႀကးၾကပ ကြပကသည။ ျပညနယ သ႕မဟတ

တငးေဒသႀကး ၀နႀကးခပအတြက ဗရ ကေရစ ယႏရားအရ ပပးမႈေပးသည ေနာကထပရးႏစခမာ သ၏ အစးရအဖြ႕ႏင

ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးလႊတေတာျဖစသည။ ဤအပငးတြင အေထြေထြ အပခပေရး ဥးစးရးသည အေထြေထြ

ဘ႑ာေရးႏင ၀နထမးေရးရာ လအပခက စသည ပမ ကယျပန႕ေသာ အပခပေရး ယႏရားမား ပပးသည။ ဤသ႕ ျပညနယ

သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး အဆင အလားလက အာဏာ တညရမႈက ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး အစးရမား၏

အပခပေရး ႏင ဥပေဒျပမႈ နယပယ ႏစခလးရ ရးလပငနး ေဆာငတာမားႏင အပခပေရးရာ ကစၥမားတြင ေထြ/အပ အေပၚ

အျပညအ၀ မခေနရသည။

ပညႊနး (၈) ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အေထြေထြ အပခပေရး ဥးစးဌာန၏ ဖြ႕စညးပ

ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး အစးရအဖြ႕ အတြငးေရးမးသည ျပညထေရး ၀နႀကးဌာနက တကရက

တာ၀နခရသည။ သ႕ေသာလညး ေထြ/အပ ၀နထမးမားကေရာ၊ အျခား ၀နထမးမားကပါ လေတြ႕ေမးျမနးခရာတြင

အတြငးေရးမးသည ၀နႀကးထ အဓက တာ၀နခသငေၾကာငး ယဆၾကသည။ 83ဤသ႕ ပကတ တညရေနသည ေရရာမႈ

နညးပါးေသာ ဆကသြယမႈက ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး တစခမဟတ တစခတြင ပဂၢလက ဆငရာ အရႈပအရငးမားက

83 အပစလက ရညညႊနး ေဆြးေႏြးမႈ၊ တငးေဒသႀကး လႊတေတာ ကယစားလယမား

ျဖစေပၚေစသည။84 ေထြ/အပ သည ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး အပခပေရး အဖြ႕အစညးအျဖစ အတြငးေရာ အျပငပါ

အေရးပါသည အဖြ႕အစညးျဖစသည။ ျပညနယတစခရ အရပဖက လ႕အဖြ႕အစညး စညးရးသမားက ျပညနယ အစးရအေနႏင

သငတငေသာ အခြငအာဏာမားရရခနတြင အဆပါ လပပငခြငမားက ထေရာကစြာ အေကာငအထညေဖာႏငေရး အတြက

ေထြ/အပက လကတြျဖတရန လအပေၾကာငး အေလး ထား ေျပာဆခသည။

ေထြ/အပသည ျမနမာႏငငတြင ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး အဆငေအာက ေဒါငလကတညရေနသည ဗရ

ကရကတစ အပခပေရး အဖြ႕အစညးျဖစသည။ ခရငအေထြေထြ အပခပေရးရးတြင ေထြ/အပမ ဒတယ ခရင၀နသည

အႀကးအက အျဖစ ရးထငသည။ သ႕ျဖစ၍ ခရငအဆငက ယငးခရငအတြငးရ ၿမ႕နယမားက ႀကးၾကပစမၿပး ျမနမာႏငင၏

အပခပေရး အေျခခအပျမစမား အျဖစ ခငခစြာ ရပတညလကရသည။ ၿမ႕နယ အဆငက စမခန႕ခြေနသည ၿမ႕နယ

အပခပေရးမးမာလညး ေထြ/အပ၏ ဥးစးအရာရ ျဖစသည။

ၿမ႕နယ အပခပေရး၏ လပငနးေဆာငတာမားမာ ေျမယာ မတပတငျခငးႏင အခြနေကာကချခငးမ အစ

ေသာကသးေရ ေထာကပျခငးႏင ေဒသခမားအၾကား အျငငးပြားမႈ ေျဖရငးျခငးအထ မားျပားလေပသည။ ၿမ႕နယ ေထြ/အပ

ရးသည ဌာန ဆငရာ တာ၀နရသမားႏင ၿမ႕နယ အေျခစက ၀နႀကးဌာန ရးေပါငးစက ညႏႈငးေပါငးစပသည တာ၀နကပါ

ျခငေဆာငရြကလကရသည။ လကရအေျခအေနတြင ၿမ႕နယ အပခပေရးမးက ဥကဌအျဖစ တာ၀နယ ေဆာငရြကရသည

စမကနး ေကာမတက ၿမ႕နယ အသးသးတြင ဖြ႕စညးလကရရာ အမးသား စမကနးႏင စးပြားေရး ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ ၀နႀကးဌာနမ

အတြငးေရးမးတစဥးႏင အျခား အဖြ႕၀ငမားက ခန႕အပခသည။85 ဤေကာမတမားသည ႏငငေတာ သမၼတက

အာရစကလပေဆာငေနသည ေအာကေျခမ အထကသ႕ ဥးစားေပးေဆာငရြကဖြယရာမားက တငျပျခငးျဖင ျပညသ႔ ဗဟျပ

ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈတ႕တြင အဓကကသည အစတအပငး အျဖစပါ၀ငသည။ ျပညသ႕ ဗဟျပ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး ပစတစခအျဖစ

ၿမ ႕နယ အပခပေရးမးတစဥးက လမးတညေဆာကေရး လပငနးႏငပတသကၿပးေျပာဆရာ၌ စမ ခန႕ခြမႈ ကစၥအ၀၀၌

ေဒသခလထက ပးေပါငးပါ၀ငေစၿပး၊ ယခငလ “ေျမပေပၚတြငသာ ၾကညရႈၿပး” စမခက ခမတသည

လမးတညေဆာကေရးျဖစစဥမး မဟတေတာဟ ဆသည။86

ေထြ/အပသည လကရ အသြငကးေျပာငးမႈ ျဖစစဥတြင ရပကြကႏင ေကးရြာ အဆင အပခပေရး က႑၏

ဗဟခကအျဖစ တညရဆျဖစသည။ ယခငေဖာျပခသည အတငး ရပကြက သ႕မဟတ ေကးရြာအပစ အပခပေရး ဥပေဒက

၂၀၁၂ခႏစ အတြငး ျပဌာနးၿပးေနာက ေကးရြာ အပခပေရးမးမားက ေရြးခယတငေျမာကခၾကသည။87 ယခငက ေကးရြာ

အပခပေရးမးက ၿမ႕နယအပခပေရး အရာရကသာ ခန႕အပချခငးျဖစသည။ ယခအခါ သကဆငရာ ေကးရြာ

အပခပေရးမးေနရာအတြက အဆျပ ခရသည အမညစာရငး၀ငမားထမ တစဥးကသာ ၿမ႕နယ အပခပေရးမးက

ေရြးခယရျခငးျဖစသည။88

၂၀၁၂ခႏစ ဥပေဒအရ ေကးရြာ အပခပေရးမးသည ေထြ/အပမ လစာရရၿပး ေထြ/အပ စာေရး

၀နထမးတစဥးကလညး တြဖကခန႕ထားသည။89 ျမနမာႏငင လဥးေရ၏ ၈၀% သည ေကးလကေဒသေန ျပညသမားျဖစသည

အေလာက ေဒသဆငရာ အပခပေရးမးမားသည ဗဟက တကရကတာ၀နခ ေဆာငရြက ကယစားျပသမားျဖစ၍ လြနစြာ

အေရးပါသည။ ေကးရြာ အပခပေရးမးမားအေနႏင အခြနေကာကချခငး ေျမယာ မတပတငျခငးႏင ဖြား/ေသ မတပတငစာရငး

စသညတာ၀နမားက ၿမ ႕နယ အပခပေရးမးကယစား ထေရာကစြာ ေဆာငရြကရျခငးျဖစ၍ အခြငအာဏာ

ကယျပန႕စြာတညရသည။90 ေကးရြာအပခပေရးမး မားသည ျမနမာစကပးေရး ဖြ႕ၿဖးေရး ဘဏက လယသမားမားထ

84 ျပညနယ တစခ၌ အတညမျပႏငေသာ ျဖစရပတစခက ဤမေရရာမႈက ရညညႊနးေနသည။ အခမးအနား တစခတြင ျပညနယအစးရအဖြ႕

အတြငးေရးမးကေတာႏင ျပညနယ၀နႀကးကေတာတ႕ အခမးအနား၏ ထငခေနရာ ေပးမႈအေပၚ အေျခအတငျဖစခၾကသည။ 85 လေတြ႕ ေမးျမနးျခငး၊ ျပညနယစမေရးရာ ၀နႀကး (၂၀၁၂) 86 လေတြ႕ ေမးျမနျခငး၊ ၿမ႕နယ အပခပေရးမ း 87 ရပကြက သ႕မဟတ ေကးရြာ အပစ အပခပေရး ဥပေဒ၊၂၀၁၂၊ အခနး (၄) ပဒမ ၆-၇

88 ရပကြက သ႕မဟတ ေကးရြာ အပစ အပခပေရး ဥပေဒ၊ ၂၀၁၂၊ အခနး (၆) ပဒမ ၈

89 ရပကြက သ႕မဟတ ေကးရြာ အပစ အပခပေရး ဥပေဒ၊ ၂၀၁၂၊ အခနး (၁၄) ပဒမ ၃၂-၃၃

90 ရပကြက သ႕မဟတ ေကးရြာ အပစ အပခပေရး ဥပေဒ၊၂၀၁၂၊ အခနး (၇)ပဒမ ၁၃

ထတေခးသည စကပးေရး စရတေခးေငြမားကလညး အတညျပလကမတထးေပးရန လအပသည။91 ထပမျပလပမည

သေတသနတြင ေထြ/အပ၏ ဖြ႕စညးပ အတြငး သြပသြငးခရသည ေရြးေကာကခ အပခပေရးမး၏ လႈပရားေဆာငရြကမႈမားက

ေလလာသြားမည။

ဤအစအစဥမားသည ေဒသႏရ အဆင၌ အေရးႀကးသည ၾသဇာလႊမးမးမႈ ရဆျဖစေသာ ေထြ/အပ၏ မခင

၀နႀကးဌာန၊ ကာကြယေရး ဥးစးခပက ထနးခပထားသည ၀နႀကးဌာန သးခအနက တစချဖစေသာ ျပညထေရး ၀နႀကးဌာန၏

ေဆာငရြကမႈ ရလဒမားျဖစသည။92မားစြာေသာ ေဒသႏရ အပခပေရးပသ႑ာနမားတြင သသာထငရားသည

အေျပာငးအလမား ေပၚထြက ေသာလညး ေထြ/အပ အေနႏင ယခေဖာျပခေသာ ေကးရြာအဆင၌သာ ကန႕သတေျပာငးလမႈ

အနညးငယ ျပချခငး ျဖစသည။ လကရဗဟမ တာ၀နပမလႊအပျခငး ပဏာမ ေျဖေလာမႈ ျဖစစဥက ထငဟပေစသည ေထြ/အပ၏

အေရးပါေသာ ေျခလမးတစရပမာ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအဆငႏင ယငးအဆငေအာက

တာ၀နထမးေဆာငေနသည ၀နထမးမားက ရာထးတးျမင ေပးျခငးျဖစသည။ ၿမ႕နယ အဆင၌ ၿမ ႕နယ အပခပေရးမးက ဥးစ

အရာရ အဆငထကျမငမားသည လကေထာက ညႊနၾကားေရးမး ရာထးသ႕ တးျမငခသည။ သ႕ျဖစ၍ ျပညနယ သ႕မဟတ

တငးေဒသႀကး အဆင ေထြအပ၀နထမးဥးေရ တးျမငလာဖြယရေသာလညး တကသည စာရငးဇယား မသရရပါ။93

ယခငအခနး၌ ေဖာျပခသည အတငး ျပဌာနးလကသည ၂၀၁၃ခႏစ တငးေဒသႀကး သ႕မဟတ ျပညနယ လႊတေတာ

ဥပေဒအရ ျဖစေပၚလာဖြယရသည ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး လႊတေတာရးမားသည ေထြ/အပ၏ ၀နထမးေရးရာႏင

စမခန႕ခြမႈမားမ ကငးလြတစြာ ေပၚထြနးလာႏငသည။ သ႕ေသာလညး ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒက “တငးေဒသႀကး သ႕မဟတ

ျပညနယ အေထြေထြ အပခပေရး ဥးစးဌာနသည သကဆငရာ တငးေဒသႀကး သ႕မဟတ ျပညနယအစးရအဖြ႕ ရးလညး

ျဖစေၾကာငး” ရငလငးစြာေဖာျပထားသည။94 အဓကအဓပၸါယ ဖြငဆရမညအခကမာ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး

အစးရရးတြင လႊတေတာရး အကး၀ငျခငး ရ၊ မရ ဆသည အခကျဖစသည။ မညသ႕ပငျဖစေစ ဤအခကက ဗဟအဆငေရာ၊

ေဒသႏရအဆင တြငပါ အငစတကးရငး ရငးျမစမားက ရာေဖြေနသည ဥပေဒျပသမားႏင ျပညနယ၏ အပခပေရး ယႏရားက

တစခနတညးတြင အေကာငအထညေဖာမည အပခပသမားအၾကား ကယျပန႕ေသာ ပြတတကမႈမား

ေပၚေပါကလာဖြယရသည။

ျမနမာႏငင၏ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအဆင အပခပေရး ဖြ႕စညးမႈတြင ေထြ/အပ၏ အခနးက႑မာ

ထးထးကက အေရးပါ အရာေရာကေနသည အတြက မ၀ါဒခမတသမား၏ ပမအာရစကအေလးထားမႈက ခယေနရသည။

စစတပ၏ ဥးေဆာငမႈ ေအာက၀ယ တညရေနေသာ ျပညထေရး ၀နႀကးဌာန အေနႏင အျခားအငစတကးရငးမားႏင

လကေလာညေထြ ေျပာငးလႏငစြမးမရခလင ပမ ကယျပန႔သည ဒမကေရစအသြငကးေျပာငးေရးႏင ဗဟ ခပကငမႈ

ေလာခေရး ျဖစစဥႏင ယငးဌာန၏ အစးရအဖြ႕၀ငမားအၾကား အပခပေရးႏင ပးေပါငးအေကာငအထညေဖာေရး

ေဆာငရြကမႈမားတြင ထထ၀င၀င ပတသကေနသည အျဖစက ဆန႕ကငဘက အသြငေဆာငသြားဖြယရာရသည။ ဗဟခပကငမႈ

ေလာခေရးျဖစစဥ၌ ေထြ/အပ၏ ထည၀ငပတသကမႈမာ သသယျဖစဖြယ ေတြ႕ရခကအခ႕လညး ရသည။ တစခနတညးတြင

ဗဟ ခပကငမႈေလာခေရး ျဖစစဥ၏ ခရးတြငမႈ အေျခအေန တစစတတစပငးမာလညး ဤဌာန၏ အသအမတျပမႈေပၚတြင

တညမေနသည။ ၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႕စညးပ အေျခခ ဥပေဒအေပၚ ေရာဘတ ေတလာက ရညရြယေ၀ဖနခသညမာ

“ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအစးရမားအေပၚ ဗဟႀကးၾကပ ကြပကမႈက ျပညထေရး၀နႀကးဌာန၊ အေထြေထြ

အပခပေရးဥးစးဌာနက အစးရအဖြ႕၏ အတြငးေရးမးေနရာခန႕အပျခငးျဖင ဆပကငထားေပသည။”95

91 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ တငးေဒသႀကး အစးရအဖြ႕ အတြငးေရးမး 92 ေထြ/အပ၏ ဌာနဆငရာ လပပငခြငသည ျပညထေရး ၀နႀကးဌာန ကသ႕ တရားဥပေဒ စးမးေရး၊ ၿမ႕နယ ႏင ေကးရြာမား ၿငမးခမး

သာယာ၀ေျပာေရး၊ ေဒသႏရဖြ႕ၿဖ းေရးႏင ျပညသမားလမႈဘ၀ ဖလေရးတ႕ျဖစသည။ 93 ၂၀၁၃-၂၀၁၄ အမးသားစမကနးက႑ အလကမ၀ါဒ၊ ရညမနးခကႏင ေဆာငရြကခကမား။ အမးသားစမကနး ႏင

စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကေရး ၀နႀကးဌာန၊ ၁၅၂-၁၅၇ 94 ျပညေထာငစ သမၼတျမနမာႏငငေတာ ဖြ႕စညးပ အေျခခ ဥပေဒ ၂၀၀၈၊ ပဒမ ၂၆၀ 95 Taylor (2009):501

ေရ႕ဆကရန ခကခသည အပခပေရးစနစဆငရာ ဒြဟမား

လကရဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒအရ အပခပေရးအခြငအာဏာ တညေဆာကထားပမာ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး

အဆငသ႕ တာ၀နယရမည လပငနးေဆာငတာ အခ႕ အပႏငးထားရေသာလညး လပပငခြင အျပညအ၀ခြေ၀ေပးျခငး မဟတပ၊

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အပခပေရး၏ အေရးပါသည အစတအပငးမားစြာက ဗဟမ ဒြနတြထနးခပလကရေၾကာငး

ေတြ႕ရသည။ ဤအေနအထားေၾကာင အသစေပၚထြနးလာသည ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအစးရမား အေနႏင

အကန႕အသတ မားအၾကား လပငနးၿပးေျမာကေအာင အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကႏငေရးအတြက ေမာလငသေလာက

စြမးေဆာငႏငျခငး မရပါ။ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအစးရမား၏ အတြငးေရာ ျပငပ၌ပါ ေတြ႕ဆခသမားက အေရးပါသည

ေဒသဆငရာ အကးစးပြား မားက အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကရာတြင ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အစးရမား သည

အဓကေနရာတြင မရေၾကာငး သတထားမလာသည။

ဤသ႕အေရးယ ေဆာငရြကရန ပကကြကမႈမားက ေသခာေရရာမႈ မရသည ေရ႕ေနာက မညေသာ ဥပေဒ၊

နညးဥပေဒႏင လပထးလပနညးမား သ႕မဟတ တာ၀နယမႈ အဆငဆင၏ လမးေၾကာငးမားက ပမဆး၀ါးလာေစသည။

သမငးေၾကာငး ရညလား သည အထကမ တကရကအာဏာ သကဆငးမႈႏင ေဒသႏရ ေဆာငရြကပငခြငက

ကန႕သတခမႈမားက စြန႕စား ေဆာငရြက ရန စတမပါလသည၊ “အတညျပခက ရယၿပးမ” တာ၀နက အေကာငအထည

ေဖာတတသည အရပဖက ၀နထမးမားအား ေရ႕မတး သာ ေနာကမဆပသာ ျဖစေစသည။

“အာဏာပငေတြဟာ မရငးလငးတဥပေဒက အေၾကာငးျပခကေပးၿပး ျပနာက တညတည ရငဆငေျဖရငးဖ႕

ေရာငရား ေလရၾကတယ။ တညဆဥပေဒေတြက မဖကသမးေသးဘးဆရင တညဆဥပေဒအရ

ေဆာငရြကၾကျပနေရာ”96

အျခားတစဖကမ ရႈျမငပါက ယခဖြ႕စညးတညေဆာကပမားသည အသစျဖစေနသည။ ျပညနယ ႏင

တငးေဒသႀကးအစးရ၏ အပခပေရး စြမးရညတးျမငေရးသည အဓက ပနးတငျဖစပါလင အျပနအလန တာ၀နခမႈမား

ရငးလငးလြယကစြာ သျမငေရး၊ လ႕စြမးအား အရငးအျမစ စမခန႕ခြေရး တာ၀နယမႈမား ပမထေရာကေရးႏင ျပညနယ

သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး၏ အပခပေရးအဆင လပငနး ေဆာငတာမား ျဖစႏငေခအတြငး ပမခ႕ထြင ႏငေရးတ႕သည

လအပခကသာမက အသြငကးေျပာငးမႈ အစအစဥအတြက မလႊမေသြ တညရရမည အေျခအေနမားျဖစပါသည။

96 အပစလကရညညႊနးေဆြးေႏြးပြ၊ အရကဖကလ႕ အဖြ႕အစညးမား၊ မြနျပညနယ။

အခနး-ေလး၊ ဘ႑ာေရး မကႏာစာ

၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒသည ျမနမာႏငငတြင ျပညေထာငစ အဆငေရာ၊ တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယ

အဆငမားတြငပါ ဘ႑ာေရး ႏင ျပညသ႕ေရးရာ အသးစရတ စမခန႕ခြမႈ အစအမမားက သသာထငရားစြာ ေျပာငးလေစခသည။

ကမာၻ႕ဘဏ၏ ၂၀၁၂-၁၃ခႏစ ႏငငအလက ျပညသ႕ဘ႑ာ စမခန႕ခြမႈ အကျဖတခကအရ ၂၀၁၁ခႏစမ စတငခသည

ျပညသ႕ဘ႑ာေရး စမခန႕ခြမႈ အသြငကးေျပာငးမႈျဖစစဥက ျပညသ႕ဘ႑ာေရးတြင ဥပေဒျပသမား စတငကငတြယမႈႏင

အေျခခဥပေဒအရ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ဘတဂက ခြေ၀ျခငးတ႕က အဓက အခက ႏစရပအျဖစ တြနးအားေပးခသည။97

ျမနမာႏငငရ ျပညသ႕ေရးရာ အသးစရတ စမခန႕ခြမႈ စနစသည အပခပေရး စနစတစခလးႏင မဥးၿပ ငျဖစလကရသည။

အေျခခဥပေဒႏင အည ေနာကဆကတြ ေပၚထြနးလာႏငသည အသြငကးေျပာငးမႈက “အငစတကးရငးမားအၾကား ႏငငေရး

အခြငအာဏာ ခြျဖန႕မႈ” အသစက နဒါနးပးခသလ၊ ယခငက ထနးခပမႈ အားႀကးလသည အထကမ ေအာကသ႕ခေပးေသာ

လငးပြငမႈ အားနညးသည ဘ႑ာေရးစနစက အငစတကးရငး ေဖာေဆာငသမားထ တာ၀နခြေ၀ျခငး၊ တာ၀နယမႈ

ပမလႊအပျခငးႏင ဗဟအာဏာ ခြေ၀အပႏငးျခငး၊ အတြအစပမားႏင အတငးအတာ တစရပအထ လမးဖြငေပးခသည။98

စမကနးေရးဆြျခငးႏင ဘတဂကလာထားျခငးကသ႕ အေရးပါေသာ က႑မားမာလညး ယခငေဆာငရြကခသည

မခငရးျဖစသည နယက ရး (ေနာကပငးတြင ႏငငေတာ သမၼတရး)က ေဆာငရြကခရာမ ယခအခါ ဘ႑ာေရးႏင

အခြန၀နႀကးဌာန၊ အမးသားစမကနးႏင စးပြားေရး ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ ၀နႀကးဌာနမားသ႕ ေျပာငးလေဆာငရြကေစခသည။

ဘတဂကလာထားျခငးႏင ကယျပန႕သည သးစြမႈအခြငအာဏာ ရရေစရန အလ႕ငာ ျပညေထာငစ ဥပေဒျပအဖြ႕အစညးမားႏင

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအစးရမား၊ သကဆငရာ ျပညေထာငစ ၀နႀကးဌာနမားႏင ယငးတ႕၏ ျပညနယႏင တငး

ဌာနဆငရာမား ပးေပါငးေရးဆြခၾကသည။ ဤသ႕ ပေဒသာစ လႊမးမးမႈသည ျပညသ႕ဘ႑ာေရးရာ အေျပာငးအလအတြက

အဓက ေမာငးႏငအားျဖစသည။ အသြငကးေျပာငးမႈမားတြင ျပညသ႕ဘ႑ာေရး အသးစရတလာထားမႈက ကာကြယေရး

အသးစရတေလာခ၍ လမႈေရး အသးစရတမား တးျမငျခငးပါ၀ငသည။ ၂၀၁၁-၁၂ ဘ႑ာႏစမ ၂၀၁၂-၁၃ ဘ႑ာႏစအတြငး

ျပညေထာငစ အသးစရတ လာထားမႈတြင ကာကြယေရး ၀နႀကးဌာန အသးစရတက ၁၀ရာခငႏႈနး ေလာခခၿပး၊

တစခနတညးတြင ကနးမာေရး ႏင ပညာေရး အသးစရတက ၂ရာခငႏႈနး တးျမငခသည။ (ဆလသညမာ ကနးမာေရး ႏင

ပညာေရး ဘတဂကအေနႏင ယခငဘ႑ာႏစရရမႈအတြက ၃၈ရာခငႏႈနး တးျမငသြားျခငးျဖစသည။)99 ျပညနယ ႏင

တငးေဒသႀကးမားရ ကနးမာေရး ႏင ပညာေရး ညႊနၾကားေရးမးမားက ဤသ႕ လမႈေရး က႑ဘတဂကက

တးျမငလာထားျခငးသည ေဒသချပညသတ႕က အမနတကယ အကးရေစေၾကာငး အတညျပ ေျပာၾကားခၾကသည။100

တစခနတညးတြင စနေခၚမႈမားစြာလညး ေပၚေပါကလကရ၏။ ထငရားသည တာ၀နခြအပမႈ၊ တာ၀နယမႈပမ

လႊအပျခငး တ႕က လပထးလပနညးမား သ႕မဟတ ထနးခပႏငစြမးမား ပပးမႈမျပႏငခလင ဘ႑ာေရး ဆငရာ တာ၀နခႏငစြမး

အတြက စြန႕စား လြနးရာ ေရာကေပသည။101 ျပညေထာငစအဆင ဘတဂကလာထားမႈအတြက ဘ႑ာေရးႏင

အခြန၀နႀကးဌာနႏင အမးသား စမကနးႏင စးပြားေရး ဖြ႕ၿဖးေရး ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး ၀နႀကးဌာနႏစခတ႕က

ျပငဆငမႈျပေနေသာလညး၊ ပကတ ျဖစတညမႈ အေပၚ အေျချပသည စမကနးေရးဆြျခငးႏင ဘတဂကလာထားမႈ မေဘာငႏင

အတြအစပမျပႏငေသးပါ။ ေရရညတြင ေပၚေပါကလာႏငေသာ စနေခၚမႈတစရပမာ ျပညသ႕ဘ႑ာေရး စနစသည

ကယျပန႕သည ကယစားျပမႈ ေပာကကြယမည အေရးပင ျဖစသည။ စစတပႏင အစးရပင စးပြားေရး လပငနးမားႏင

ပတသကေသာ ပမာဏႀကးမားသည အခြနအခႏင အသးစရတမားမာလညး ဘတဂကတြင ထညသြငးတြကခကမႈမျပပါ။102

သ႕ျဖစ၍ ျပညသ႕ေရးရာ အသးစရတ စစေပါငး၏ တကမနကနေသာ ပရပ သ႕မဟတ ပြငလငးျမငသာမႈႏင တာ၀နခႏငစြမးတ႕

ျမငတငေရးမာ ခကခလကရသည။ ဤသ႕ကယျပန႕သည ကယစားျပမႈ အားနညးသည အေလာက မ၀ါဒဆငရာ

97 World Bank (2013):96.၌ရႈ။ 98 UNDP (2012):6, World Bank (2013):97.၌ရႈ။ 99 World Bank (2013): 99.၌ရႈ။ 100 လေတြ႕ေမးျမနးမႈမား၊ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ကနးမာေရးႏင ပညာေရး ညႊနၾကားေရးမးမား။ 101 World Bank (2013)100၌ရႈ။ 102 World Bank (2013):42. ၂၀၁၂ခႏစတြင ျပညသ႕ဘ႑ာေရး စမခန႕ခြမႈစနစတြင “အျခားစာရငးမား” ၁၃,၀၀၀ ေကာရၿပး၊ အမားစမာ

စစတပ၏ လကထတြငရသည။

အေျပာငးအေရြ႕ႏင စမကနးရညမနးခကမ ဘတဂကသ႕ လာထားသည စနစ၏ အရညအေသြးအေပၚ

အတားအဆးျဖစေပၚလာႏငသည။

ေဒသႏရ ဘ႑ာေရး စနစတြင အေျပာငးအလမားစြာျဖစေပၚလကရၿပး ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒအရ ျပညနယ

သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး၏ အသးစရတခထားမႈမာ ယခထေ၀၀ါးဆျဖစသည။ ဥပေဒျပစာရငး ဇယား ၂ သည

လမးညႊနအျဖစရလငကစား အသးစရတႏင ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးတ႕၏ ၀နေဆာငမႈ က႑တာ၀နယမႈမားက

အေသးစတေဖာျပမႈ မျပခသညအတြက ေဒသအလက ဘ႑ာေငြရ/ သး လအပခကက ခန႕မနးရာတြင

အခကအချဖစလကရသည။ အခြနအခ ေကာကခပမားမာလညး တစေနရာႏင တစေနရာ ကြလြမႈမားရေနဆျဖစၿပး

အနာဂတတြင ဤအခြနအခမားသည ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးမား၏ ဘ႑ာေငြရ/သး အခြငအာဏာက အေရးပါသည

က႑အျဖစ ပမျဖညဆညးေပးႏငရန လအပလကရသည။

ျပငပ ဖြ႕ၿဖးမႈရပေငြမားသည ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးမားသ႕ တကရကေရာကရႏငၿပး၊ ယခအခါ အဓက စမခက

မားက ၿမ ႕နယအဆင၌ အာရစက ေဆာငရြကလကရ၏။ အခနးႏစတြင တငျပခသညအတငး ယအနဒပ/ယအနစဒအကဖႏင

ကမာၻ႕ဘဏတ႕ ပးတြ၍ ပေရာဂကမားအလက ၿမ႕နယအဆင ရပေငြမား လႊအပေဆာငရြကေစျခငးမာ မားစြာခရးေရာကလက

ရပါသည။ အျခားတစဖကမ ၾကညေသာ ခရငႏင ၿမ႕နယအဆငမား၌ ကယပငဘတဂကမရဘ၊ ေအာကေျခမ အထကသ႕

အေျချပ ဘတဂကေရးဆြႏငရန ျပညသတ႕က ေရြးေကာကတငေျမာကထားသည အဖြ႕အစညးလညး မရေသးပါ။

သ႕ေသာလညး အထးသျဖင ၿမ႕နယအဆငမားသည ေဒသႏရျပညသ႕၀နေဆာငမႈမားျဖစသည ေကာငးမား၊

ေဆးေပးခနးမားႏင သကဆငေသာ အေရးႀကးသည ေပးေခမႈမားတြင အဓကပါ၀ငေဆာငရြကလကရသည။103

ဤအခနးတြင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင ဘ႑ာေရး ရ/သး ဆငရာ အေျခခမေဘာငမား၊ ျပညနယႏင

တငးေဒသႀကး အစးရမား၏ ဘတဂကႏင ရပေငြသးစြမႈ လပငနးေဆာငတာမားက ေဖာျပျခငး၊ ျပညနယႏင

တငးေဒသႀကးအၾကား သယဇာတ ရငးျမစမားက အလားလကႏင ေထာငလကခြေ၀မႈ ပဏာမစစစခကတ႕က

ေလလာသြားမည။ မညသ႕ဆေစ ကနးဂဏနးအခကအလက ရရမႈအားနညးသညအေလာက လငျမနစြာ ေျပာငးလလကရသည

ျပညသ႕ဘ႑ာေရး စနစ၏ မေရရာသည ေထြျပားမႈမားစြာက ေတြ႕ၾကရသည အတြက ဘ႑ာေရး ရ/သး ဆငရာ

ဖြ႕စညးေဆာငရြကပ အျပညအစက ဆကလက သေတသန ျပရန လအပၿပး ဤကစၥအတြက ေဆာငရြက

အားထတေနဆအေျခအေနလညး ရေနပါသည။104

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး ဆငရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး

၂၀၁၂-၂၀၁၃ ဘ႑ာႏစမ စတင၍ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးဘတဂကမားက ဗဟအစးရမ ဖယထတလက

သးျခားစေရးဆြခၿပး၊ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား၏ လေငြက ျပညေထာငစက ေထာကပေငြ၊ ေခးေငြတ႕ျဖင

ျဖညဆညးေပးလကရသည။ အထကတြင ေဖာျပခသညအတငး ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒႏငအည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး

ဘတဂကမား သးျခားစ ခြထတေရးဆြျခငးသည ျပညသ႕ဘ႑ာေရး စမခန႕ခြမႈ အသြငကးေျပာငးေရး၏ ဒတယ

ေမာငးႏငအားျဖစၿပး၊ ဤေဆာငရြကမႈက ေအာကေျခမ အထကသ႕ အေျချ႔ပ ဘတဂက လာထားရနႏင ပြငလငးျမငသာမႈ

ပမတးတကေစရန ရညရြယျခငးျဖစသည။105 မြနျပညနယ ၀နႀကးခပကလညး မဒယာသ႕ ယခလေျပာၾကားခသည။

“စနစေဟာငးကေန စနစသစဆ အေျပာငးအလ လပတအခါအခကအခေတြ ရတာေပါ၊ ဥပမာ စနစသစမာ စြမးရည

မျပည၀ ေသးတာ၊ ဘတဂကေတြ ခြေ၀ေပးေပမယ အဒဘတဂကက ထထေရာကေရာက ဘယလသးမယဆတ

အတတပညာ စြမးရည ခ႕တတာမးေပါ၊။ အခမြနျပညနယ အေနႏင ျပညနယ ဘတဂကက

ကယတငလာထားေရးဆြေနပါၿပ။ ကြနေတာ တ႕ အလေရးဆြတာက ဗဟအစးကလညး ခြငျပပါတယ”106

103 World Bank (2013): 83.၌ရႈ 104 ၂၀၁၃ခႏစ ႏစလယပငးတြင ကမာၻ႕ဘဏသည အစးရႏင ပးတြ၍ ဘ႑ာေရးဆငရာ တာ၀နလႊေျပာငးမႈ အပါအ၀င ျပညသ႕အသးစရတ

အကျဖတခကက ျပငဆငလကရသည။ စအးအကစဒကလညး ႏငငတကာ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ ဗဟဌာန၏ နညးပညာအေထာကအပျဖင

ဘ႑ာေငြ ရ/သး စနစ သေတသန အစအစဥတစခ ေဆာငရြကလကရသည။ 105 World Bank (2013):96၌ရႈ။ 106 မြနျပညနယ ၀နႀကးခပ ဥးအနးျမင၏ ေျပာၾကားခက၊ The Trade Times(13-19 July 2013):3။၌ရႈ။

အသးစရတအေပၚ တာ၀နယႏငစြမးရသည ဤဘတဂကမားသည ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒႏငအည ျပညနယႏင

တငးေဒသႀကးမားသ႕ ခမတေပးထားျခငးျဖစၿပး၊ ဥပေဒျပစာရငး ဇယား (၂)က လကေတြ႕လပငနးအျဖစ ေဆာငရြကႏငရန

စစဥထားျခငးျဖစသည။ ဤျဖစစဥ၌ ၀နႀကးဌာန တစခအတြက လပငနးအေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကခကမား အားလး

ဥပေဒျပစာရငး၌ မပါရျခငးက မေရရာမႈ အခ႕ျဖစေပၚေစသည။ ထ႕ေၾကာင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးဘတဂကသည

သကဆငရာ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးတြင အေျခစကသည ဌာနဆငရာအခ႕ကသာ လႊမးျခ မႈရၿပး၊ သကဆငရာ

ရးဌာနအခ႕၏ လပငနးေဆာငတာမားသာ ပါ၀ငလက အျခားရးမားႏင သကဆငမႈမရေပ။ ဤဘတဂကေရးရာ ရႈပေထြးမႈသည

အပခပေရး ဖြ႕စညးပ ေရာယကေပါငးစပမႈ၏ ရလဒျဖစေၾကာငး အခနးသး၌ ေဖာျပၿပးျဖစသကသ႕ ေလလာမႈျပခသည ျပညနယ

သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး အစးရသည ဌာန ဆငရာ ၁၈ခမ ၂၄ထ ေတြ႕ရခရသည။ ဤေဒသႏရ အစးရဌာနမားသည ျပညနယ

သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး- ဘတဂကလာထားမႈ၌ ျပညေထာငစ ၀နႀကးဌာန ၁၁ခ၏ ဖြ႕စညးပအတြငးရၿပး၊ ျပညနယ သ႕မဟတ

တငးေဒသႀကးအစးရ၏ ေရးရာ ၀နႀကးကးဥးထ အစရငခ တငျပေနရသည။107 ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး

ဘတဂကေရးဆြမႈတြင ျဖစေပၚလကရသည ဤမေရရာမႈ က ဇယား ၇တြင ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒက ျပဌာနးထားေသာ

ဥပေဒျပစာရငးႏင ဘတဂက ေရးဆြမႈတ႕အၾကား ႏႈငးယဥေလလာ ေဖာျပထားပါသည။ ျပညနယ သ႕မဟတ

တငးေဒသႀကးဘတဂကႏင အကး၀ငသည ဌာနဆငရာ မားက သကဆငရာ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ၁၄ခ၌ ေတြ႕ရရပက

ေနာကဆကတြ ၈ တြငေဖာျပထားပါသည။

ဇယား ၇၊ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒအရ အပႏငးထားသည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးဆငရာ ဘတဂက က႑မား

Departments appearing in state/regionbudget

Schedule One(Union)

Schedule Two(State/Region)

Residual/Uncertain

General Administration Department

Special Investigation Department

Prison Department

Settlements and Land RecordsDepartment

Department of Agriculture

Department of Industrial CropsDevelopment

Cooperative Office

Department of Small Scale Industries

Fisheries Department

Department of Livestock & Veterinary

Department of Beekeeping

Dept. of Human Settlement & HousingDev.

Maintenance of Building, Roads & Bridges

Public Construction

Budget Department

Department of Planning

Central Stevedoring Committee

Forestry Department

Dry zone Green Project Department

Department of Sports and PhysicalEducation

Water Transport Department

Municipals

107 ယငး၀နႀကးဌာနမားမာ ျပညထေရး၊ လယယာစကပးေရးႏင ဆညေျမာငး၊ သမ၀ါယမ၊ ေမြးျမေရးႏင ေရလပငနး၊ ေဆာကလပေရး၊

ဘ႑ာေရးႏင အခြန၊ အမးသား စမကနးႏင စးပြားေရး စမခန႕ခြမႈ၊ အလပသမား၊ ပတ၀နကငထနးသမးေရးႏင သစေတာ၊ အားကစား၊

စညပငတ႕ျဖစသည။ ၂၀၁၂-၁၃ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ဘတဂကဥပေဒ။

Myanmar Film Making

Myanmar Salt and Marine ChemicalEnterprise

Myanmar Pharmaceutical & FoodstuffIndustry

Home Utilities Industry

ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး ဘတဂကေရးဆြရာတြင သကဆငရာ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး

အစးရကယတင ရရလာႏငသည အရငးအျမစမားက မညသ႕ ေရြးခယ သးစြမညဟေသာ လြပလပသည လပပငခြငမားထ

အျပညအ၀တာ၀နလႊအပျခငး မရေသးပါ။ ဤလပပငခြငအစား ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး ဘတဂကမားက ေဒသႏရအဆင

ဌာနဆငရာ အခငးခငး အဆျပခကမား ေရးဆြျခငး၊ တစဌာနခငး အလကအေျခခၿပး စစညးျခငး၊ ျဖစႏငေခမား ရရေအာင

ျပျပငေျပာငးလျခငး ႏင ေနာကဆးတြင ျပညေထာငစအဆငသ႕ ေပးပ႕ျခငးမား ေဆာငရြကလကရသည။ ေပးပ႕သည ဘတဂက

မားက အၿပးသတအတညျပေရးျခငးမာ ျပညေထာငစ အဆင အဖြ႕အစညးမား၏ လက၀ယတြငရၿပး၊ ဌာနဆငရာ

တစခခငးအတြက ဘတဂကခြငျပမႈသည သကဆငရာ ျပညေထာငစအဆင ၀နႀကးဌာနမားႏင ေဆြးေႏြးေဆာငရြက

အတညျပေပးသည ဘ႑ာေရး ေကာမရင၏ အခြငအာဏာျဖစသည။ မညသ႕ဆေစ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအဆင

အေနႏင ေဒသအလက ေကာကခ ရရသည အခြနအခမား၊ ဆငးရမြေတမႈ ေလာခေရး ရပေငြကသ႕ ဘတဂကမးတြင

ပမသသာစြာ စမႀကးၾကပ သးစြခြင အျပညအ၀ ရရပါသည။ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအဆင ဘတဂကလာထား

ေရးဆြပက ပညႊနး ၉ ၌ေဖာျပထားပါသည။

ပညႊနး ၉၊ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး ဘတဂကေရးဆြရန ျပငဆငျခငး ျဖစစဥ108

လကေတြ႔တြင ဤဘတဂကေရးဆြမႈ ျဖစစဥ၏ အဆငအလက ခဥးကပပ အသးသးမာ သကဆငရာ ျပညနယ

သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး အစးရေပၚမတညၿပး လပငနးေဆာငရြကသည နညးလမးအသးသး ကြာျခားသြားေၾကာငး

ေလလာသရရသည။ ဘတဂက အဆျပခကမားက ျပငဆငရာတြင ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးဌာနဆငရာမားႏင

108 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ ျပညနယ ဘ႑ာႏင အခြနေရးရာ ၀နႀကး

Duringyear

• ျပညနယ/တငးေဒသႀကးတာ၀နယမႈေအာကရ ဌာနမားမ အဆျပခကမားျပငဆင

September• ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အစးရမ ဘတဂကအဆျပလႊာက ျပငဆင

October• ေဆြးေႏြးႏငရနအတြက ျပညနယ/တငးေဒသႀကး လႊတေတာသ႔ တငသြငး

November

• ျပညေထာငစဘ႑ာေရးေကာမရငသ႔ တငသြငး။ ၄ငးက ျပညနယ/တငး ဘတဂကမားက ျပညေထာငစ ဘတဂကျဖင

ေပါငးစညး

December• ျပညေထာငစလႊတေတာသ႔ ဘတဂကလာထားခကက ေပးပ႔

February/March

• ျပညေထာငစလႊတေတာက ျပညေထာငစ ဘတဂကက အတညျပေပး

March• ျပညနယ/တငးေဒသႀကးလႊတေတာက ျပညနယ/တငးေဒသႀကးဘတဂကက အတညျပေပး

သကဆငရာ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး၀နႀကးတ႕ ပါ၀ငေဆာငရြကပခငး ကြျပားမႈရသည။ ေယဘယအားျဖင

ဌာနဆငရာမားသည အဆျပခကက ျပငဆငရာ၌ ႏစအလကတးတကမႈက အေျခခေလရသည။ ဆလသညမာ ဌာနမားသည

ယခငႏစ အသးစရတမားက အေျခခ၍၊ ေနာငလာမည ဘတဂကအတြက စႏႈနးတစခ သ႕မဟတ မမထငျမငရာ တးျမငမႈ

တစခထညသြငးတြကခက လာထားျခငးျဖစသည။ မညသ႕ဆေစ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး လႊတေတာ

ကယစားလယမားႏင အခ႕ဌာနဆငရာ အႀကးအကမားက ပညာေရးႏင ကနးမာေရးကသ႕ ဗဟခပကငမႈ ႀကးမားသည

၀နႀကးဌာနဆငရာ ဘတဂကလာထားမႈက ျပရာတြင ယခငႏစက အဆျပခေသာလညး ရရျခငးမရေသးသည ဘတဂကက

ယခႏစတြင ထညသြငးလာထားရန ညႊနၾကားၿပး ျဖစသည အတငး ေရးဆြရေၾကာငး ေထာကျပၾကသည။109

ဘတဂကအဆျပလႊာမားက ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအစးရအဖြ႕အတြငး အျပနအလန ညႏႈငးေဆြးေႏြး

ၾကသည။ အခ႕ေသာ ေဒသမား (ဥပမာ တနသၤာရ)တြင စမကနးႏင စးပြားေရး တငးေဒသႀကး ၀နႀကးသည ဘတဂကလာထားမႈ

အေျခခအဆငတြင သကဆငရာ တငးေဒသႀကး ဌာနဆငရာ ႏင အတတကြ တာ၀နယေဆာငရြကသည။ ဧရာ၀တတငးေဒသႀကး

ကသ႕ အျခားေဒသမား၌ ဘတဂကလာထားမႈ ျဖစစဥက တငးေဒသႀကး ဘ႑ာေရးႏင အခြန၀နႀကးက ဥးေဆာငၿပး၊

တာ၀နယမႈအပငးတြင ေဒသႏရ ၀နႀကးဌာနႏစခအျဖစ ခြျခားထားသည။ ၀နထမးလစာ ဘတဂကက ဘ႑ာေရးႏင အခြနက

လညးေကာငး၊ ေငြလးေငြရငး အသးစရတက စမကနးႏင စးပြားေရးက လညးေကာငး တာ၀နခေရးဆြသည။110

ခငးျပညနယကသ႕ အခ႕ျပညနယမားတြငမ ဘတဂကလာထားေရးဆြမႈက ျပညနယ အစးရကသာ ဆးျဖတေရးဆြသည။

ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအဆင ဌာနဆငရာအႀကးအကမား၏ ဘတဂကေရးဆြမႈဆငရာ

အကန႕အသတရမႈမားေၾကာင ေဒသႏရအစးရမား သည ဘတဂကအဆျပေရးဆြမႈက ယငးတ႕ရသမ ကယစြမးဥာဏစြမးျဖင

ေဆာငရြကေနရသညသာျဖစသည။

“(ကြနေတာတ႕ ၀နႀကးေတြထမ တစေယာကက) တပထမာ လပခၿပး ဘတဂကစမတ အေတြ႕အၾက ရပါတယ။

ဒါေၾကာင သက ဘတဂကက ဘယလလာထားရမယ ဆတ လမးညႊနေတြက ႀကးစားျပစေနတယ။ ဥပမာ ျပညနယ

သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးဘတဂကဟာ ဌာနဆငရာ တစခစန႔ သကဆငပါတယ။ အေဆာကအဥးတစခေဆာကမယ

ဆရင ေရြးခယစရာ ေစးႏႈနးအမးမး ရႏငၿပး၊ ေစးႏႈနးအလက ျဖစသငတ ေစးႏႈနးက သကလမးညႊနမႈေပးေနတာ”111

ထ႕ေနာက ဘတဂကအဆျပလႊာက သကဆငရာ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးလႊတေတာ၌ ေဆြးေႏြး၊ ဆးျဖတ

အတညျပၾကသည။ ဤသေတသနက ေလလာခသည ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး လႊတေတာမား၏ ဘတဂကအဆျပလႊာ

အေပၚ ျပငဆင သးသပ ေဆာငရြကႏငစြမးမာ အကန႕အသတမားစြာရသည။ ေလလာမႈျပခေသာ မညသည ျပညနယ ႏင

တငးေဒသႀကး လႊတေတာ တစရပရပကမ သကဆငရာ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအစးရက အဆျပခၿပး

လႊတေတာကေထာကခမႈ ျပခသည ၂၀၁၂-၁၃ သ႕မဟတ ၂၀၁၃-၁၄ ဘ႑ာႏစ ဘတဂက၏ အေျပာငးအလက မသရၾကေပ။

လႊတေတာကယစားလယ တစဥးက ယခလေျပာၾကားခသည။

“တကယေတာ ဘတဂကတစခ ျပငဆငၿပဆရင ေအာကေျခက စဖ႕လအပတာမနေပမယ အခထေတာ မျဖစႏငေသး

ပါဘး။ အေပၚကလအပတာ ခေပးတ ဘတဂကျဖစတာန႕ ေဒသချပညသေတြရ႕ အစအမမပါေတာဘး။ တငးေဒသႀကး

အစးရန႕ လႊတေတာအေနန႕ ဘတဂကလာထားျပငဆငရာမာ အေတြ႕အၾက အလြနနညးပါေတာ၊ ဗဟအစးရကပ

ဘတဂကက ခထကထျပငဆငေပးေနရတယ”112

ျပညနယငယ တစခအတြငး လႊတေတာ၏ အေရးပါမႈက ဥေပကၡာျပခရသည ျဖစရပတစခမာ သကဆငရာ

ျပညနယအစးရအဖြ႕ျပငပရ သာမနလႊတေတာကယစားလယမား အေနႏင ျပညနယဘတဂက အဆျပလႊာက လႊတေတာတြငး

မခြဆးျဖတခြင မရရေၾကာငး အခငအမာေျပာဆၾကသည။113 ဤျဖစရပက ျပညနယ အစးရ သ႕မဟတ တပမေတာသား

109 လေတြ႕ေမးျမနးမႈမား၊ တငးေဒသႀကး လႊတေတာ၊ ကနးမာေရးႏင ပညာေရးညႊနၾကားေရးမးမား။ 110 လေတြ႕ေမးျမနးမႈမား၊ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးေရးရာ ၀နႀကးမား၊ ဤသ႕ဌာနဆငရာ ႏစခၿပငလာထားသည ဘတဂကသည

ရငးႏးျမပႏမႈက ခြျခားရာမ ေပၚေပါကလာႏငသည စာရငး ႏစထပပါ၀ငမႈမးျဖစေပၚေစၿပး ဘတဂက၏ ထေရာကမႈအတြက

အႏရာယျဖစေစတတသည။ 111 အပစလက ရညညႊနးေဆြးေႏြးပြ၊ တငးေဒသႀကး လႊတေတာကယစားလယမား။ 112 အပစလက ရညညႊနးေဆြးေႏြးပြ၊ တငးေဒသႀကး လႊတေတာကယစားလယမား။ 113 အပစလက ရညညႊနးေဆြးေႏြးပြ၊ ျပညနယ လႊတေတာကယစားလယမား။

ကယစားလယမားမ အပ ကနရေနသည လႊတေတာငယမား၏ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးေရးရာ ကစၥရပမား၌ အကန႕

အသတျဖငသာ ပါ၀ငပတသကႏငစြမးက ကယကယျပန႕ျပန႕ ထငဟပလကရသည။ ဤပသ႑ာနက အခနးငါးတြင ပမစးစမး

ေလလာသြားပါမည။

ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးလႊတေတာမား၏ အတညျပခကရရၿပး ဘတဂက အဆျပလႊာမားက

ျပညေထာငစအဆင ဘ႑ာေရး ေကာမရငသ႕ တငသြငးရသည။ ဘ႑ာေရးေကာမရငက ႏငငေတာ သမၼတက ဥကဌအျဖစ

ေဆာငရြကကာ ဒတယ သမၼတမား၊ ျပညေထာငစ ေရ႕ေနခပ၊ ျပညေထာငစ စာရငးစစခပ၊ ေနျပညေတာ ေကာငစ ဥကဌ၊

ျပညေထာငစ ၀နႀကးဌာနႏင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး ၀နႀကးခပ ၁၄ဥးတ႕ ပါ၀ငဖြ႕စညးထားသည။114 ဤေကာမရငသည

ျပညေထာငစ အဆငႏင ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအစးရမားအၾကား အျပနအလနဆကစပလကရသည

ဘ႑ာေရးဆငရာ ကစၥရပမားအတြက ညႏႈငး ေပါငးစပ ေဆာငရြကႏငစြမးရသည တစခတညးေသာ အေရးပါသည

အဖြ႕အစညးျဖစသည။ ေကာမရငသည ျပညေထာငစအဆငႏင ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအဆင

ဘတဂကလာထားခကမားက သငေလာသလ ျဖညဆညးေပးျခငး၊ အထးကစၥရပအေနျဖင ေထာကပေပးျခငး၊

ေခးေငြမားခြငျပျခငး အပါအ၀င ျပညေထာငစ၏ ဘ႑ာေရးအရ အသးဆငရာ ဥပေဒၾကမး သ႕မဟတ “ေနာကထပ ဘ႑ာေငြ

သးစြေရး ဥပေဒၾကမး”က ျပညေထာငစလႊတေတာသ႕ ေထာကခ တငျပသည။ (မတစ ၆)

မတစ (၆)၊ ဘ႑ာေရး ေကာမရင၏ တာ၀နႏင လပပငခြင

ရငးျမစ - ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ

ျပညေထာငစအဆင ဘ႑ာေရး ေကာမရင၏ ဘတဂကညႏႈငးလာထားသည ျဖစစဥက ေမးခြနးထတရနမာ

ဤသေတသန နယပယ၏ အျပငတြင ရေနခသည။ သ႕ေသာလညး ၀နႀကးခပမား၏ ႏငငေတာ သမၼတအေပၚ တာ၀နခႏငမႈက

ေနာကလာမည အခနး၌ အေသးစတ စစစသြားမညျဖစသည။ ေကာမရငတြင ေယဘယအားျဖင ျပညနယ ႏင

114 ျပညေထာငစ သမၼတျမနမာႏငငေတာ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ (၂၀၀၈)၊ ပဒမ ၂၂၉။

၂၃၀။ (က) ျပညေထာငစ၀နႀကးဌာနမား၏ အရအသးခန႔မနးေျခ ေငြစာရငးမားႏင ျပညေထာငစအဆင အဖြ႕အစညးမား၏

အရအသးခန႔မနးေျခေငြစာရငးမားက ႏငငေတာသမၼတက တာ၀နေပးအပေသာ ဒတယ သမၼတတစဥးက ဥးေဆာငစစစ၍

ျပညေထာငစ၀နႀကးဌာနမား အပါအ၀င ျပညေထာငစ အဆငအဖြ႕အစညး မား၏ အရအသးေငြစာရငး လာထားခကက

ဘ႑ာေရးေကာမရင သ႔တငျပရမည။

(ခ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအရအသးေငြစာရငးမားက ႏငငေတာသမၼတက တာ၀န ေပးအပေသာ

ကနဒတယသမၼတတစဥးက ဥးေဆာငစစစၿပး တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအရအသး ေငြစာရငး လာထားခကက

ဘ႑ာေရးေကာမရငသ႔တငျပရမည။

(ဂ) ဘ႑ာေရးေကာမရငသည-

(၁) ျပညေထာငစနယေျမ အသးစရတမားပါရေသာ ျပညေထာငစ၏အရအသး ခန႔မနးေျခေငြစာရငး၊ တငးေဒသႀကး

သ႔မဟတ ျပညနယမားအတြက ျပညေထာငစ၏ ဘ႑ာရနပေငြမ ဘ႑ာေငြမားက သငေလာသလ ျဖညဆညးေပးျခငး၊

အထးကစၥတစရပအေနျဖင ေထာကပျခငး၊ ေခးေငြ မား ခြငျပျခငးအပါအ၀င ျပညေထာငစ၏ ဘ႑ာေငြအရအသးဆငရာ ဥပေဒၾကမး

သ႔မဟတ ေနာကထပ ဘ႑ာေငြခြေ၀သးစြေရး ဥပေဒၾကမးက ျပညေထာငစလႊတေတာသ႔ေထာကခတငျပရမည။

(၂) ဘ႑ာေရးဆငရာ ေဆာငရြကသငသညကစၥမားက အႀကျပႏငေရးအတြက ေဆာငရြကရမည။

(၃) ခငမာေသာဘ႑ာေရးစနစ ျဖစေပၚလာေစေရးအတြက ျပညေထာငစလႊတေတာက ဥပေဒ ျပ႒ာနး၍

တာ၀နေပးအပသည ကစၥရပမားကေဆာငရြကရမည။

(ဃ) ဘ႑ာေရးေကာမရငသည ျပညေထာငစ၏ အရအသးခန႔မနးေျခေငြစာရငး တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယမားအား

ျပညေထာငစဘ႑ာရနပေငြမ ဘ႑ာေငြမားက သငတငေလာကပတစြာျဖညစညးေပးျခငး၊ အထးကစၥတစရပအေနျဖင ေထာကပျခငး၊

လအပသညေခးေငြမား ထတေခးျခငးတ႔ပါ၀ငသည ျပညေထာငစ၏ ဘ႑ာေငြအရအသးဆငရာ ဥပေဒၾကမးက

ျပညေထာငစလႊတေတာသ႔တငျပႏငေရးအတြက ႏငငေတာသမၼတထသ႔ ေထာကခတငျပရမည၊

(င) ဘ႑ာေရးေကာမရငသည လအပပါက ဘ႑ာေရးကၽြမးကငသမား၏အႀကဥာဏမားက ရယႏငသည။

တငးေဒသႀကးမား၏ ကယစားျပအျဖစ ၀နႀကးခပမားပါ၀ငေနေသာျငား၊ ေကာမရင၏ အဓကအခြငအာဏာ လႊမးမးမႈမာ

အထးသျဖင ႏငငေတာ သမၼတ ဥးေဆာငသည ျပညေထာငစအစးရျဖစေနသည။ ၀နႀကးခပမားအေနႏင ၎တ႕၏ ျပညနယ

ႏင တငးေဒသႀကးမား အကးစးပြားက ရးသားစြာ ကယစားျပ ေဆာငရြကလသညတင ပြငလငးျမငသာမႈႏင စညးမဥးေပၚ

အေျခမျပေသာ ေလးလေႏးေကြးသည ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး ဘတဂကတ႕၏ ဘ႑ာေရး ရ/သး ဆငရာ တာ၀နခြေ၀မႈ

သြယ၀ကျဖစစဥမားက အေရးပါသည အကန႕အသတ အျဖစ တညရေနဆျဖစပါသည။ ၀နႀကးခပတစဥး၏ စကားအရ ျပညနယ

ႏင တငးေဒသႀကး ဘတဂကေရးမႈျဖစစဥမာ ေဒသႏရ စမကနးမဥးေဆာငသြားရမညအစား ျပညနယ ႏင

တငးေဒသႀကးအဆငတြင အလးစ ေဆာငရြက ႏငသမမာ “ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး၏ စမကနးေရးဆြျခငးသည

“ဘတဂက အေပၚ အေျခခၿပး စမခကဆြ၊ အဒဆြထားတ ဘတဂကကလညး ျပညေထာငစ ဘတဂကအေပၚ အမျပသည”

စနစျဖစေနသည။115

အၿပးသတ ဘတဂကဆးျဖတမႈ အေျခခႏင ပတသက၍ ရငးလငးမႈ မရေသာျငား၊ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး

ဘတဂက မားက ပဏာမ ေလလာစစစရာတြင ေပၚထြကလာသည ဤဘတဂကမားက အေရးပါေသာ လကၡဏာ ႏစရပက

ကယစားျပေနသည။ (၂၀၁၂-၁၃) ဘ႑ာႏစ၊ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ဘတဂကမားအကဥးက ေနာကဆကတြ ၄တြင

ေဖာျပထားသည။ ပထမလကၡဏာရပမာ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ဘတဂကမားသ႕ လာထားေပးသည ဘ႑ာေရး

ရငးျမစပမာဏမာ စစေပါငး ျပညေထာငစ ဘတဂကႏင ႏႈငးယဥပါက အခးအစားေသးငယလြနးျခငးျဖစသည။ လကရ ၂၀၁၃-

၁၄ ဘ႑ာႏစတြင ျပညေထာငစ ဘတဂက၏ ၃.၆ရာခငႏႈနးသာ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားသ႕ လႊေျပာငး

ေပးခေၾကာငးေတြ႕ရသည။ ဤေငြပမာဏက အခြန ေကာကခမႈ မျပရသည ဌာနဆငရာမားအတြက ေထာကပျခငး

အျဖစလညးေကာငး၊ ၀ငေငြ အနညးငယသာ ရရသည ဌာနဆငရာမားသ႕ ေခးေငြအျဖစလညးေကာငး ခြျခားေထာကပ ေခးငားမႈ

ျပျခငးသာျဖစသည (ပညႊနး ၁၀)။ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားသ႕ အခြငအာဏာႏင တာ၀နယမႈမား မညသ႕လႊအပသည

ဆေသာလညး ျပညေထာငစ ဘတဂကမ ၎တ႕ ရရသည ေ၀စမာ သသာစြာ ႏႈငးယဥႏငစြမးမရဘ၊ ျပညေထာငစ အစးရက

လာထား သတမတေပးသည အသးစရတမာလညး အလားတပငျဖစသည။

ပညႊနး ၁၀၊ ျပညေထာငစအစးရမ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရမားထ ဘတဂကလႊေျပာငးမႈ၊ ၂၀၁၃-၁၄ ဘ႑ာႏစ။

ဒတယေျမာက ပဏာမ ေတြ႕ရခကမာ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ဘတဂကတ႕သည ႏငငတစ၀နးလးအေနႏင

လးေပါငးေရာ၊ တစဥးခငး၀ငေငြ အဆင၌ပါ ကယျပန႕စြာ ကြျပားျခားနားမႈ ရေနျခငးပငျဖစသည။ နယေျမ ကယ၀နးေသာ

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား၌ ဘတဂက ပဏာမ ျမငမားမႈမာ အၾသဖြယရာ ကစၥရပတစခ မဟတေပ။ သ႕ေသာလညး

115 အပစလက ရညညႊနးေဆြးေႏြးပြ၊ ျပညနယအစးရအဖြ႕။

96.4%3.4%

0.2%3.6%

Union Budget for Central Institutions

Transfers to States and Regions ("Aid/Grants")

Transfers to States and Regions ("Loans")

တစဥးခငး ရႈေထာငမ ခန႕မနးတြကခကမႈ ျပရာတြင ၂၀၁၂-၁၃ ဘ႑ာႏစ၊ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ဘတဂကအရ

သးစြမႈအဆငဆငမာ အနညးဆး ကပ ၆,၀၀၀ ႏႈနးမ အမားဆး ကပ ၃၇,၀၀၀ ထကြျပားလကရသည။116 ျပညနယႏင

တငးေဒသႀကးမားအၾကား ပမာဏနညးအနညးအမား ကြာျခားစြာ ျဖစတညေနမႈသည ရနကနတငးေဒသႀကးကသ႕ ယငး၏

ေဒသႏရဘတဂကအရ ျမငမားသည ပမာဏ ရျခငးမတစပါး၊ ကနပမာဏ ကြာျခားခကမားမာ အေျခအျမစရေသာ

ပစတစရပအျဖစ ေပၚလြငျခငးမရပါ။117 သ႔ေသာလညး အေရးႀကးသည အခကမာ ဤစာရငးဇယားမားသည ပဏာမ

အဆငသာရၿပး၊ မညသည ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးမဆ စစေပါငး ဘ႑ာေငြ၀ငေရာကစးဆငးလာမႈက

ထငဟပႏငျခငးမရပါ။ နညးပါးလသည ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး ဘတဂကအတြငး လဥးေရႏင အခးက

ဆနးစစထားသည တစဥးက အသးစရတ ရႈေထာငျဖစပါသည။

ပညႊနး (၁၁)၊ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အလက ဘတဂကသးစြမႈ၊ တစဥးက ရႈေထာင (ကပ)၊ ၂၀၁၂-၁၃ ဘ႑ာႏစ။

ျပညေထာငစ၀နႀကးဌာနမား အေနႏင ယငးတ႕၏ ဘတဂကအခးအစား ႀကးႀကး မားမားက ျပညနယႏင

တငးေဒသႀကးမားတြင သးစြလကရေသာလညး၊ ျပညေထာငစ ဘတဂကတငျပမႈ၌ တကသည ပမာဏက သကေသ

အေထာကအထား အျဖစ ေဖာျပခြငမျပပါ။ အခနး သး၌ ေဖာျပခသညအတငး ဗဟမ ေဒသႏရသ႕ တာ၀နပမလႊအပသည

ျဖစစဥႏင အည ျပညေထာငစ ၀နႀကး ဌာနအခ႕အေနႏင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားသ႕ ဘတဂကခြေ၀ခထားမႈ

ပမတးပြားလကရသည။ အမနမာ ရညရြယသည ေဒသတစခသ႕ အၿပးသတအသးစရတမား လြယကစြာ ခထားေပးႏငျခငး

မရသည ျဖစရပမာ တညဆဘတဂက စနစ၏ အားနညး ခကတစချဖစေနသည။ ထ႕ေၾကာင ဤစာရငးအခကအလကမားက

အေျခခ၍ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ဘတဂကတ႕ အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကမႈမားမာ ျခားနားခကအမားအျပား

ေပၚေပါကေနသည မတစပါး သကဆငရာ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား၏ ျပညသ႕ေရးရာ အသးစရတမား မညသ႕မညပ

ပမအဆငေျပ ေခာေမြ႕လကရေၾကာငး ေကာကခကခႏင ျခငးမရပါ။ ဤရလဒသည ျပညနယ သ႕မဟတ

တငးေဒသႀကးအဆငအလက ယငးတ႕၏ တာ၀နယ အေကာငအထညေဖာႏငစြမး ကြျပားျခားနားမႈသည အေရးပါသည

အစတအပငးတစရပျဖစေၾကာငး ထငဟပေပၚလြငလကရသည။

116 စာတမးျပစေနခန စာရငးဇယားမား ႏႈငးယဥေလလာႏငရန ၂၀၁၃-၁၄ ဘ႑ာႏစ စာရငးမားမရရေသးပါ။ ဤဇယားမားတြင ၂၀၁၂-၁၃

ဘ႑ာႏစအတြငး ထပမျဖညစြကခြငျပထားသည ဘတဂကမားပါ၀င၏။ (ေနာကဆကတြ ၄၌ရႈ)။ 117 တစဥးကအသးစရတ ရႈေထာငမ တငးတာျခငးသည ေဒသႏရအသးစရတ လအပခကက ေဖာျပႏငသည အၾကမးဖငးနညးလမးတစခသာ

ျဖစၿပး ခငမာသည အေျခခေဆာကအအ၊ ေျမအကယအ၀နး၊ ေ၀းလေခါငးပါးျခငးႏင အျခားေဒသႏရ ဘတဂကလာထားမႈတ႕အေပၚ

အေျခခသည ဆနးစစခကမဟတပါ။

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

ျပညေထာငစ၀နႀကးဌာနမား၏ ဘ႑ာေရးဆငရာ ဗဟအားျပမႈသပသညးဆေျဖေလာျခငး

ျမနမာအစးရအေနႏင ဘ႑ေရး ေျဖေလာမႈ ပဏာမအဆငက ႀကးပမးရာ၌ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး

ဘတဂကမား လာထားေရးဆြရာတြင ေဒသခမား ကယတငစမကနးမား ခမတျခငး၊ ဘတဂကေရးဆြျခငးစသည ေအာကေျခမ

အထကသ႕ နညးလမးတစခတညးကသာ ေဆာငရြကေနျခငး မဟတပါ။ ယခငအခနး၌ ရငးလငးတငျပခသညအတငး

ျပညေထာငစ ၀နႀကးဌာနမားအတြငး အေရးပါသည အပခပေရးႏင ဘ႑ာေရးဆငရာ တာ၀နလႊအပျခငးမား ပမခြေ၀ေပးသည

အသြင ကးေျပာငးမႈမားကလညး ေဆာငရြကလကရပါသည။ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအဆင ကနးမာေရးႏင

ပညာေရးဌာန မားက ၎တ႕အေနႏင သကဆငရာေဒသအလက အသးစရတ လအပခကမားႏင ပတသကသည ခငမာေသာ

သတငးအခကမား ပမေကာကခႏငျခငး၊ မခင၀နႀကးဌာနသ႕ အေသးစတတကသည အဆျပလႊာမား တငျပႏငျခငးတ႕

ေဆာငရြကလာႏငမည ျဖစေၾကာငး ရငးျပခၾကသည။ ဤသ႕ဆသညတင ဘတဂက၏ ခြငျပမႈအေပၚ ေကာငအထညေဖာ

ေဆာငရြကႏငမႈ၌ ရငးရငး လငးလငး မရလေသးေပ(ဥပမာအားျဖင အခ႕ဌာနမား၌ ၀နထမးအငအား

တးျမငခန႕ထားခေသာလညး ဌာနဆငရာ ရးအသး အေဆာငမား ဘတဂက၌မပါရျခငး)။118 ဤေနရာ၌ သတျပရနအခကမာ

ပဏာမ ေျဖေလာေရး ျဖစစဥသည ေဒသႏရ ဌာနမာထသ႕ အပခပေရးႏင ဘ႑ာေရးဆငရာ တာ၀နယမႈမား

ပမလႊအပေပးေသာလညး၊ ဤျဖစစဥက အဆပါဌာနဆငရာ ၀နထမးမား၏ အစးရ သ႕မဟတ ေဒသချပညသမား အေပၚ

တာ၀နခႏငစြမးရသည ျပညသ႕ေရးရာ ၀နေဆာငမႈက ေဆာငၾကဥးေပးႏငမည မဟတပါ။

ဆငးရမြေတမႈ ေလာခေရး ရပေငြ

ေဒသႏရ ဘ႑ာေငြ ရ/သး စာရငးႏင ပတသက၍ လြနခသည ႏစႏစအတြငး အဓကဖနတးမတဆကေပးခသညမာ

ဆငးရ မြေတမႈ ေလာခေရး ရပေငြဟ သရၾကေသာ အေထြအေထြအသးျပရန ဖြ႕ၿဖးေရး အေထာကအပျဖစသည။ ဤရပေငြသည

ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအလက ယငးတ႕ျဖညဆညးလသည ေရြးခယမႈအစအစဥ ဆးျဖတခကႏငအည

ေထာကပျခငးျဖစသည။ ယခမ အစျပေသာ ရပေငြျဖစသည အားေလာစြာ ေဒသႏရအဆင ဌာနဆငရာ က႑အသးသးသ႕

လႊေျပာငးေပးႏငျခငးမရေသးဘ၊ တာ၀နခအျဖစ ျပညေထာငစအစးရထ အရငးအျမစမားလႊေျပာငး၍ ယငးမတစဆင

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားအဆငမားသ႕ ခြေ၀ျခငး ျဖစသည။

ေထာကပသည ပမာဏမာ ၂၀၁၂-၁၃ ဘ႑ာႏစ ဘတဂကတြင ကပသနးသးေထာငရရသည ခငးျပညနယ မတစပါး

ကနျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး တစခစသ႕ ကပသနး တစေထာငစ ေထာကပချခငးျဖစသည။119 ဤပမာဏသည

ကန႕သတခက မားစြာရသည ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအလက ဘတဂကႏင ႏႈငးစာလင အလြနေသးငယသည

ပမာဏျဖစၿပး၊ ကယား ျပညနယ(ျပညနယမားတြင ပမာဏ အနညးဆး ဘတဂက) ႏင ခငးျပညနယ (အျခား ျပညနယႏင

တငးေဒသႀကးမားထက သးဆ ရရျခငး) တ႕မ လြ၍ တစႏငငလးရ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးဘတဂကအသးသး၏

၅ရာခငႏႈနးေအာက ေလာနညး ေနသညကေတြ႕ရသည။ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအားလးနးပါးသ႕ တညသည ေထာကပမႈ

ျပသညအတြက တစဥးကရရသည ပမာဏက တြကခကသည အခါ ကြျပားျခားနားမႈမားစြာေပၚေပါကလာသည။ ခငးႏင

ကယားျပညနယက ခနလပ၍ ကနျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားရ တစဥးကရရသည ေထာကပမႈမာ ၁၄၃ကပမ

၆၇၅ကပအထ အခးအစားကြာဟေနသညက အၾသဖြယေတြ႕ ရသည။ ထအခကက ၀နႀကးခပတစဥးက ေထာကျပခၿပး

“ဗဟအစးရဟာ ခခနထ အေကာငးဆးေရြးခယ လာထားတာမဟတပ ေ၀စတခြေပးေနတာဟာ အစဥလာေဟာငးအတငး

ရႈျမငေနတာေပါ”ဟဆခသည။120

118 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ တငးပညာေရး ညႊနၾကားေရးမး။ 119 ခငးျပညနယအတြက အပေဆာငးေထာကပမႈမာ ႏငငေတာသမၼတ၏ ခငးျပညနယ ခရးစဥအၿပး ေပၚထြကလာျခငးျဖစၿပး၊

ေ၀းလေခါငပါးသည ေဒသျဖစသညအတြက ေလယာဥကြငးႏင တကသလကသ႕ အေျခခအေဆာကအအမား မရ၍ျဖစသည။

အပစလကရညညႊနး ေဆြးေႏြးပြ၊ ခငးျပညနယ ဌာနဆငရာမား။ 120 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ ျပညနယ ၀နႀကးခပ (၂၀၁၂)ခႏစ။

ပညႊနး (၁၂) တစဥးခငးအလက ဆငးရမြေတမႈ ေလာခေရး ရပေငြႏငေဒသအလက ဆငးရမြေတမႈ ရာခငႏႈနး၊ ၂၀၁၀-၁၁ခႏစ။

ဤရပေငြသည ျပညထေရး ၀နႀကးဌာနဘတဂကမ ထတယရျခငးျဖစၿပး၊ စမခန႕ခြမႈက ေဒသခ ေထြ/အပ ဥးစးဌာနက

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးေရးရာ ၀နႀကးဌာနမားႏင ေပါငးစပေဆာငရြကရျခငးျဖစသည။ ျပနာတစရပမာ

(ျပညနယငယတစခ၌) ေထြ/အပ ဥးစးဌာနသည ေဒသႏရ အစးရအဖြ႕၀ငမားက တငပငျခငးမရဘ ရပေငြေတာငးခမည

ပေရာဂကမားက အလြယ ဆးျဖတျခငးႏင လကကနေငြႏင ပတသကသည သတငးအခကအလကမားက ထနခနမႈ

ျပချခငးမား ေပၚေပါကေနေၾကာငး ျပညနယ ဘ႑ာေရးရာ ၀နႀကးတစဥးက အခငအမာေျပာဆခသည။121

အျခားေဒသ တစခတြင ေထြ/အပ ဥးစးဌာနက ရပေငြက စမခန႕ခြသည ဆေသာလညး ၀နႀကးခပက ေဒသႏရ အစးရ

အဖြ႕အတြငး ေဆြးေႏြးမႈ အနညးငယျပလပ၍ သကဆငရာ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး လႊတေတာ၏ သေဘာထား

အတည ျပခက ရယျခငးမရဘ ရပေငြမားက ခြေ၀ခသည။122 မညသ႕ဆေစ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအားလးထမ

အခ႕ေဒသတြင ရရလာသည ရပေငြ မညသ႕အေျခခမႈ ခမတေဆာငရြကမညဆသည ဆးျဖတခကမးလညး ေတြ႕ရရပါသည။

တနသၤာရ တငးေဒသႀကးတြင သကဆငရာ ႏစအလက က႑ာသစတစရပစက အေလးေပးေဆာငရြကမညျဖစၿပး ပထမႏစတြင

ပညာေရး က႑၊ ၂၀၁၃-၁၄ ဘ႑ာႏစတြင ကနးမာေရးက႑ႏင ေနာငလာမည ေနာငလာမညႏစမား၌ အေျခခ

အေဆာကအအမား တညေဆာကေရး က႑ဟ သတမတေဆာငရြကေနသည။ ဤက႑မားႏင ပတသက၍ ရပေငြ ခြေ၀ရာတြင

တငးေဒသႀကး အတြငးရ ၿမ႕နယမားထ တညသည ေ၀စအျဖစ အၾကမးဖငး ခြေ၀ေပးလကရသည။

ဤ “အညအမ ေ၀စခြျခငး” အေျခခမႈက မြနျပညနယတြငလညး ေတြ႕ရခရၿပး၊ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားအတြငး

ရပေငြ ခြေ၀ရာတြင သးစြေနၾက မတစရပျဖစပရပါသည။123 ဤအေလအထသည ေဒသအလက ၿမ႕နယ အကယအ၀နး၊

လဥးေရ၊ အသးစရတလအပခကႏင ေဒသအလကကြျပားျခားနားမႈမားက ထညသြငးတြကခကျခငး မျပသညအတြက

အထေရာကဆး ခြေ၀မႈအျဖစ ေရာကရရန အလမးကြာဆ ျဖစပါသည။ မညသ႕ပငျဖစေစ ကမာၻတစ၀နး ပမပြငလငးျမငသာသည

အေျချပစညးမဥးက အေျခခေသာ ရပေငြခြေ၀ျခငးမး ဖြ႕ၿဖ းတးတကလာျခငး မရသည နညးတ ႏငငေရးအရ

လကခႏငဖြယအေျခခအခ႕ေပၚ မတည၍ ခြေ၀မႈမးက မၾကာခဏေတြ႕ရေလရဆျဖစပါသည။ ဤပစအရ ျမနမာႏငငတြင

ေဒသႏရအရငးအျမစမားက ခြေ၀ရာ၌ စမခန႕ခြႏငစြမး ႏင ပမအေသးစတကသည စညးမဥး အေျချပ ခဥးကပမႈ ျဖစေပၚရန

လအပေနေၾကာငး ေဖာျပလကရသည။

121 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ ျပညနယ ဘ႑ာေရးရာ၀နႀကး။ 122 အပစလက ရညညႊနးေဆြးေႏြးပြ၊ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး လႊတေတာမား။ ျပညနယတစခတြငသာ ၀နႀကးခပက ယငး၏

အစးရအဖြ႕မသေစဘ ရနပေငြခြေ၀မႈျပခသည။ 123 လေတြ႕ေမးျမနးမႈမား၊ ျပညနယ ဘ႑ာေရးႏင အခြနေရးရာ၊ စမေရးရာ၀နႀကးမား။

0

10

20

30

40

50

60

70

80

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

PRF per Capital 2011 (Kyat) Poverty Incidence 2010 (%)

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးဆငရာအခြနမား

အသးစရတဆငရာတာ၀နယမႈမား အကန႕အသတႏင တညရေနသည အားေလာစြာ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး

အစးရ မားသည ဇယား ၅ (ေနာကဆကတြ ၃)တြင အေသးစတေဖာျပထားေသာ အခြနအခမားက ေကာကခခြငရရပါသည။

ဤအခြနအခ မားတြင ေျမယာခြန၊ ယစမးခြန၊ ကနးလမး၊ ေရလမးသး ယာဥမားဆငရာ စးၾကပခြန၊ ကြနးႏင သစမာမဟတသည

အျခား သစေတာထြကပစၥညးမားအေပၚ ေကာကခသည အခြနႏင ဆားခြနမားပါ၀ငသည။ ၀နေဆာငမႈလပငနးမားအတြက

သတမတ ေကာကခသည အခေၾကးေငြမား၊ အခြနအခမားႏင အျခားရေငြမား၊ တရားရးကခမတသည ဒဏေငြမား၊

ျဖတသနးခမား၊ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးပင ပစၥညးမား ေရာငးရေငြႏင ငားရမးခမား၊ ယငးပစၥညးမားမ ရရေသာ

အျခားအကးအျမတမားႏင ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအဆငက တာ၀နခေဆာငရြကလကရသည

အစးရပငစးပြားေရးလပငနးမား (SEEs)ပါ၀ငသည။ ဤေနရာတြင အခြနအခအားလး မဟတေသာလညး အေရးပါသည

အခြနအမားစမာ ေထြ/အပဥးစဌာန၏ ၿမ႕နယအဆငက ေကာကခသညက ထပမေတြ႕ရရသည (ေျမယာခြနႏင ယစမးခြန

ႏစမးက သာဓကအျဖစေတြ႕ႏငသည)။124 ေျမယာခြနႏႈနထားသည ႏစရညလမား နမကလကရရာ (တစဧကလင

ငါးကပႏႈနး)မ ယခအခါ တးျမငလကၿပျဖစသည။ ေကးလက ေဒသမားတြင ေကးရြာအပစ အပခပေရးမးက ဤအခြနက

ေကာကခၿပး ေကာကခခအျဖစ ဆယရာခငႏႈနးကယကာ ကနအခြန ေငြအားလးက ေထြ/အပဥးစဌာနသ႕ ေပးသြငးရသည။125

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးဘတဂကမား၏ ပမာဏ နညးပါးမႈေၾကာင ေဒသအလက ေကာကခရရသည

အခြနအခမားမာ ဘတဂကတြငေရးပါသည အခးအစား တစရပအျဖစ ပမးမ ၅၈ရာခငႏႈနးအထ ပါ၀ငေနသည။126

ခငးျပညနယကသ႕ ေသးငယသည ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအခ႕တြင ဤအခြနအခမားက ဘတဂက၏

၂၅ရာခငႏႈနးသာရၿပး၊ ထသ႕ ဘ႑ာေငြရရႏငစြမး အားေပာသညအတြက ဆငးရမြေတမႈ ေလာခေရး ရပေငြမ

အပေဆာငးေထာကပမႈ ျပရျခငးျဖစသည။ မညသ႕ဆေစ ဤဇယား ေဖာျပခကမားက ၾကညျခငးအားျဖင အသးစရတႏင

အခြနအခေကာကခရရမႈတ႕အၾကား ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး ျဖစစဥသည ေႏြးေကြးလကရေသာလညး ထကသငသည

ထနးေကာငးမႈ အမနတကယ ေပၚေပါကလကရေၾကာငး သရႏငသည။ ဤအခက သည လကရေပၚထြနးေနေသာ

ျပျပငေျပာငးလေရး ျဖစစဥ၏ အားသာခက တစရပျဖစၿပး၊ အနာဂတ ဘ႑ာေငြ ရ/သး စာရငး အခြင အာဏာအတြက

အလားအလာေကာငးသည ဖြ႕ၿဖးမႈ အပျမစလညး ျဖစပါသည။

ပညႊနး ၁၃၊ အခြန၊ အခမားႏင ႏငငပငစးပြားေရးလပငနးမားမ ရရသည ၀ငေငြႏင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးဆငရာ

ဘတဂကခြေ၀မႈ၊ ၂၀၁၂-၁၃ဘ႑ာႏစ

124 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး။ ၿမ ႕နယေထြ/အပအရာရ။ 125 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ ခရင ေထြ/အပ အရာရ။ 126 ၂၀၁၂-၁၃ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ဘ႑ာေငြ အရ/အသးဥပေဒ

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

အမးမးေသာ အခြနအခမားႏင ပတသက၍ ဆကစပပတသက ေနသည အေရးပါမႈ တစရပမာ ေမာလငသညအတငး

ေဒသအသးသးတြင ရငးျမစပစအမးမးကြျပားလကရေနျခငးျဖစသည။ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရမားသ႕ ထည၀ငသည

အခြနအခတ႕၏ ၆၅ရာခငႏႈနးမာ အစးရပငစးပြားေရးလပငနးမား (SEEs)မ ရလာျခငးျဖစၿပး၊ ယငး၏ ၉၉ရာခငႏႈနးမာ

ျပညသ႕ေရးရာလပငနးဌာနမားမ ရရလာျခငးျဖစသည။ အခမားႏင ဌာနဆငရာ အသးသးမ ေကာကခရရသည

“အျခား၀ငေငြမား”မာ စညးၾကပခြနမားထက ပမအေရးပါၿပး၊ စစေပါငး အခြနအခရေငြ၏ ၂၇ရာခငႏႈနး ရကာ

စညးၾကပခြနအေနႏင ၈ရာခငႏႈနး သာပါ၀ငသည။127 ဤအခႏင စညးၾကပခြနမားတြင စညပငသာယာေရးမ

ေကာကခမႈမားသည ပမာဏ အမားဆးျဖစၿပး၊ ပဂၢလက ၀ငေငြခြနႏင အျခားအခမား မညမပါ၀ငေနသညက

ထပမသးသပေလလာရနလအပပါေသးသည။ ဤစာတမးေရးသားေနစဥအတြငး ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအခ႕က

ေမာေတာယာဥ ဥပေဒအရ စညးၾကပရသည အခြန (ယာဥတနဖး၏ ၂၅ရာခငႏႈနး)သည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအခြနဝငေငြ

ရရမႈအတြက အဓက ရငးျမစျဖစလာေၾကာငး သတငးပ႔ခသည။

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားတြင စညးၾကပလကရေသာ အခြနမားႏင ပတသက၍ အခြနစနစမား

ပမနမဟတေၾကာငး ေဒသအႏ႕ေတြ႕ရရသည။ ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးခရသည ပဂၢလကလပငနးရငမား၏ အဆအရ ေဒသႏရအဆင

အခြနႏႈနးထားႏင ေကာကခသည အစအစဥမားသည အမားသရေအာငေၾကညာေလမရဘ ေကာကခသည အာဏာပင၏

ဆးျဖတခကအေပၚတြငသာ မတညေၾကာငးႏင အခြနတမးေရာငျခငးမလညး အသားကေနသည ျဖစစဥတစရပပငျဖစေၾကာငး

ေထာကျပခသည။ စညပငသာယာ ေရးအခြနႏင စးပြားေရးအခြနတ႕က ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးႏစခတြင ထငရားသည

ဥပမာအျဖစျပၾကသည။128 တငးေဒသႀကး တစခ၏ ဘ႑ာေရးႏင အခြနေရးရာ ဝနႀကးတစဥးက ဤသ႕ေျပာခသည။

"ကြနေတာတ႕မာ တကတ အခြနႏႈနးထားမရပါဘး။ လတစေယာက ေပးႏငေလာကတ အတငးအတာအတငး

စညးၾကပ လကတာပ။ ဆငးရတယဆရငေတာ သတ႕ ဘယအခြနေပးႏငမာလ။ စာရငးအခကအလက ေကာကႏငတ

ဌာနဆငရာ ေတြ ၿမ႕နယတငးမာရၿပး၊ အဒဌာနဝနထမးေတြက ကြနေတာတ႕ စမခန႕ခြမႈေအာကမာပါ။ ဒေတာ

ျပညသေတြအေနန႕ သတ႕ ထမးေဆာငရတ အခြနစညးၾကပေငြက မေကနပရင ကြနေတာတ႕ဆက လာေျပာႏင

ပါတယ။ ဒါေပမယ ဒႏစႏစ အတြငး တစေယာကမ ေစာဒကတကတာ မရခပါဘး။"129

လကရအခြနစညးၾကပေကာကခမႈ၏ ေလာကနသငျမတမႈႏင ထေရာကမႈ စြမးရညတ႕က အေသးစတသရပခြ

ေဖာျပရနမာ ဤစာတမးမေဘာင၏ ျပငပတြငရေနေသာျငား၊ အခြနစမခန႕ခြမႈသည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရမား

အတြက အားနညးခက တစရပအျဖစ တညရေနေၾကာငး ရငးလငးျမငသာပါသည။

ဘ႑ာေရးဆငရာ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးျဖစစဥ ကဆနးစစအကျဖတၾကညျခငး

ဘ႑ာေရးဆငရာ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးျဖစစဥက မ႑ငေလးရပျဖင အကျဖတေလရသည။130 ပထမမ႑ငမာ

အသးစရတလာထားရာတြင ေဒသႏရ အစးရမားထ မညသည လကေလာညေထြျဖစမည တာဝနယမႈေပးအပျခငး၊

ဤတာဝနယမႈ မားက မညသ႕ရငးလငးစြာေဖာျပျခငးႏင ပကတအေျခအေနႏင ထငဟပျခငးရမရ သးသပရနျဖစသည။

ျမနမာႏငငတြင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆငမား၏ လပပငခြငက ဇယား ၂အရ အပႏငးထားေသာလညး ဤအခကမာ

ေဝဝါးလကရၿပး မဝါဒ အနညးငယ သ႕မဟတ လးလးလားလားမရျခငးႏင ဤဇယားပါတာဝနယမႈမားႏင ပတသကသည

လပထးလပနညးဆငရာမေဘာငမရျခငး တ႕က ေတြ႕ရရသည။ ဤလာထားမႈက ခြေဝရာ၌လညး ဗဟအေနႏင ေဒသႏရတ႕က

ပမေဆာငရြကခြငျပသည ဆေသာျငား ဤအေျခခမႏင အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကမႈမားသည ေအာကဆးအဆင

ေဒသဆငရာမားအတြက အမနတကယ အကးရ ေၾကာငး သရခစားႏငရနမာ ရငးရငးလငးလငး မရလေသးပါ။131

သသာထငရားသည ျပညသ႕ေရးရာ တာဝနခမႈမားအစား ကနးမာေရးႏငပညာေရးကသ႕ အျငငးပြားဖြယရာမရသည

က႑အခ႕၏ အေကာငအထညေဖာမႈ အနညးငယသာ ျဖစထြနးေနသည က ေတြ႕ရသည။ ရလဒအေနႏင ဘ႑ာေရး ဆငရာ

127 ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ဘ႑ာေငြ အရ/အသးဥပေဒ၊ ၂၀၁၂-၁၃ဘ႑ာႏစ။ 128 အပစလက ရညညႊနးေဆြးေႏြးပြ၊ ပဂၢလက လပငနးရငမား၊ စကမႈကနသညအသငး။ 129 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ တငးေဒသႀကး ဘ႑ာေရးရာ ၀နႀကး။ 130 ဥပမာအျဖစ UNDP (2005)၌ရႈ။ 131 ဗဟႏင ေဒသႏရ၏ ကယျပန႕ေသာ ေဆြးေႏြးခကက Oates(1972)၌ရႈ။

ဗဟခပကငမႈေလာခေရး ျဖစစဥ၏ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားသ႕ လာထားသည ပမာဏမာ အလြနနညးပါး၍

ငါးရာခငႏႈနးပင မျပညေပ။ (ျပညေထာငစ ဘတဂက၏ ၃.၆ရာခငႏႈနးကသာ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ဘတဂကအတြက

လာထားၿပး ေဒသအလကထပမ ေတာငးခသည အသးစရတအပါအဝငျဖစသည။)

ဒတယ မ႑ငမာ ဘ႑ာေရး ဗဟခပကငမႈေလာခေရး ျဖစစဥ၏ လပငနးေဆာငတာမားက ကပႏငရနအလ႕ငာ

အခြနအခမား လာထားမႈႏင တငးတာျခငး ျဖစသည။ ပထမဥးစြာ ျမနမာႏငငတြင ေဒသအလက အပခပေရးက

ေဆာငရြကလက ရသည ျပညသ႕ဘ႑ာေရး အေျခချဖစေသာ ေဒသအလကေကာကခသည အခမားႏင ေျမယာခြနတ႕က

ေရြးခယေလလာႏငသည။ ထပမေဖာျပရေသာ ဗဟခပကငမႈေလာခေရး၏ ကနဥးျဖစစဥ၌ ေဒသႏရ အခြနအချမငတင

ေကာကခမႈမားေၾကာင ေဒသႏရ ဘတဂကတ႕၏ အခးအဆႀကးထြားလာျခငးျဖစသည။ သ႕ရာတြင ျမနမာႏငင၏

အခြနစညးၾကပေကာကခမႈ သမငးစဥတစေလာက အထကကခမတသည လာထားခက ျပညမေအာင အခြနေကာကခ

ရျခငးျဖစၿပး၊ ယေန႕တင ဤပစအတငး ဆကလကေဆာငရြက လကရသည အေထာကအထားအခ႕ေတြ႕ရဆျဖစသည။132

အနာဂတတြင ဘ႑ာေရးအခြငအာဏာမား ပမျမငတငရာ၌ အသးစရတ ဆငရာ တာ၀နယမႈ ခ႕ထြငျခငးႏင ျပညနယႏင

တငးေဒသႀကး အစးရမား၏ အခြနအခေကာကခမႈ စနစက ပပးျခငး ကစၥရပႏစခလး က စနေခၚမႈအျဖစ တညရေနပါသည။

ေဒသႏရအစးရအနညးငယကသာ ၄ငးတ႔ေဒသတြငး ရငးျမစမားထမ ေကာကခရရသည အခြနအခမားႏင ရညတည

ေဆာငရြကႏငစြမးရၿပး ဗဟအစးရထမ ျဖညဆညးလႊေျပာငးမႈက ရယသည ပသ႑ာနသည ေဒသႏရဘ႑ာေရးစနစအတြက

တတယေျမာကမ႑င ျဖစသည။ လကရကာလတြင ျမနမာႏငငသည ဗဟႏင ေဒသႏရအစးရၾကား ဘ႑ာေငြ

ရ/သးအစအမမား ေဆာငရြကသည ေရာယကပသ႑ာနတစရပ ျဖစထြနးေပၚေပါကေနသည။ အဓက ျပညသ႔ေရးရာ

အသးစရတမား (သ႔မဟတ ျပည သ႔ေငြစာရငးဟ အနညးဆးထငဟပ ေဖာျပထားေသာ) မာ ေဒသႏရအဆငႏင

အလမးကြာဆျဖစၿပး ျပညေထာငစ၀နႀကးဌာနမားက သာ ဘတဂကလာထားေရးဆြေနဆ ျဖစပါသည။ ယငးတ႔အနက

အခ႕ဌာနမားတြင ဘ႑ာေရးဆငရာ အခြငအာဏာက ပဏာမ အဆငေျဖေလာသညအေနႏင ေဒသႏရျပညသ႔ေရးရာ

၀နေဆာငမႈမားက ခြငျပလကရသည (ပညာေရးႏင ကနးမာေရး ေဒသႏရ ဌာနဆငရာမား)။ ဒတယအေနႏင ျပညနယႏင

တငးေဒသႀကး ဘတဂကက တစစတတစေဒသေျပာငးလသည ဆေသာလညး ပမာဏေသးငယကာ လကရစနစအရ

ေဒသႏရဘတဂက၌ ထညသြငးႏငျခငးမရသည က႑မားစြာအတြက ဘတဂကလာထားမႈက ျပညေထာငစအစးရက

ကယျပန႔စြာ ဆးျဖတေနဆျဖစသည။ ေနာကဆးအေနႏင ဌာနစေပါငးစပလႊအပ အေကာငအထညေဖာရသည ဆငးရမြေတမႈ

ေလာခေရးရပေငြကသ႔ ပစမးသည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ဘ႑ာေငြ ရ/သး အခြငအာဏာအတြက အေရး ပါသည

ေျခလမးတစရပျဖစေသာလညး အျခားအသးစရတမားႏင ႏႈငးယဥလင ပမာဏနညးပါးျခငး၊ ရငးလငးသည မ၀ါဒမားမရျခငး၊

ျပနလညအစရငခမႈႏင ဘတဂကတာဝနယမႈ လမးညႊနမားမရျခငးတ႔က ေတြ႕ရသည။ ျခငသးသပရလင ကမာၻ႕ဘဏက

ေဖာျပခ သညအတငး “ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး အဆငသ႕ အရငးအျမစမား ခြေ၀ခထားမႈ ႏငပတသက၍

စညးမဥးအေျခခေရာ၊ ပြငလငးျမငသာမႈပါ ႏစခလး ကြယေပာကလကရေၾကာငး”ေလလာေတြ႕ရရပါသည။133

ဘ႑ာေရး ဆငရာ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးျဖစစဥ၏ စတတမ႑ငအျဖစ ေဒသႏရ ေခးယမႈမားက ေလလာမည။

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အစးရမား၏ လကရ ေၾကြးတငမႈမာ ဌာနဆငရာ လပငနးလညပတမႈမားမ ေပၚေပါကချခငးျဖစၿပး

ဘတဂကလေငြျပအျဖစ ျပညေထာငစအဆငက ေထာကပေပးလကရသည။ ေတြ႕ဆးေမးျမနးခသမားက လပငနးမားအၾကား

ေငြေခး ယရန စတပါလကပါမရလေၾကာငးႏင အစးရထ ေခးေငြ ျပနဆပႏငစြမးလညး မရေၾကာငး တငျပခၾကသည။134

ေထာကပေငြႏင ႏစရညေခးေငြမားအၾကား ကြာဟခကႏင ျပနလညေပးဆပရာတြင မညသညအခကမားပါရသညမာလညး

ကြကြျပားျပား မရလပါ။ ဤသ႕ကာလတအတြငး အခ႕ေသာ ျပနာရပမား ေပၚေပါကလကရေသာျငား ျပညနယႏင

တငးေဒသႀကးမား၏ ေၾကြးၿမ ၀နထတ ၀နပးမာ ေစစပေသခာစြာ ေလလာသေတသန ျပရနလအပသကသ႕၊ ရငဆငရမည

အေျခအေနမားက စနေခၚႏငစြမးရသည ဘ႑ာေရးဆငရာ အရညအေသြးမားကလညး ပမျဖန႕ကက တးျမငရန

လအပပါသည။

132 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ တငးေဒသႀကး ဘ႑ာေရးရာ ၀နႀကး။ 133 World Bank (2013):8.၌ရႈ။ 134 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ ျပညနယဘ႑ာေရးရာ၀နႀကး။

ဤဘ႑ာေရး စနစျပျပငေျပာငးလမႈႏင ပတသက၍ ဗဟထနးခပမႈေလာခေရး၏ ကနဥးအဖြင

အဆငမသာျဖစေၾကာငး အေလးထားေဖာျပလသည။ ဤသေတသနက ေရြးခယထားသည ျပညနယႏင တငးမားတြင

သေတသနျပေနခနအတြငး ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး ဘတဂကအေကာငအထညေဖာမႈမာ တစႏစတငးတငးပင

မျပညေသးပါ။ တြကဆထားသညအတငး ေဒသအလက ကြျပားျခားနားမႈမားႏင အားနညးခကမားက ပမထငရားစြာ

ျမငသာလာမည ျဖစသကသ႕ ေနာငလာမည သေတသန တြင လပငနးေဆာငရြကမႈ ျဖစစဥမားႏင ျဖညဆညးေပးရမည

စြမးေဆာငရညမား၊ အသြငကးျပာငးမႈ နကနသညႏငအမ ေတြ႕ၾက လာမည အသြငသစဖြ႕စညးမႈဆငရာ လကၡဏာရပမားက

ကြကြျပားျပားေဖာျပႏငရန ႀကးပမးသြားမည။

အခနး-ငါး၊ ႏငငေရး မကႏာစာ

ႏငငေရးအရ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး ျဖစစဥတြင ျပညနယ အဆင၏ ေအာကေျခထ ဆးျဖတႏငစြမးႏင တာ၀နယမႈ

အခြငအာဏာတ႕က လႊေျပာငးေပးရနမားအကး၀ငၿပး တနညးအားျဖငလညး ၄ငးသညကယပငျပ႒ာနးခြငႏင

လြတလပအမအခကငးစြာ ရပတညႏျခငးဆငရာ ေမးခြနးမားႏင နးနးကပကပဆကစပလကရသည မကႏာစာပငျဖစသည။

ဤျဖစစဥသည ေဒသခအစးရအေနႏင တာ၀နခႏငစြမး သ႕မဟတ အရငးအျမစ မားက ျပည၀စြာအေကာငအထညေဖာႏငစြမး

(နးကပပတသကလကရေသာ အပခပေရး ႏင ဘ႑ာေရး ဆငရာ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးအပါအ၀င)၊

အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကရနလအပသည လပငနး နယပယက ဆးျဖတၿပး ထြကေပၚလာမည အခြငအလမးမားက

ရာေဖြညႊနျပႏငစြမး၊ ယငးတ႕က မညသ႕အေကာငအထညေဖာမညက ေရြးခယႏငစြမးတ႕ပါ၀ငသည။ ႏငငေရး အရ

ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးျဖစစဥတြင အလားတအေရးပါသည ေမးခြနးတစရပမာ ေဒသခအစးရအေနႏင ဤဆးျဖတခကချခငး

ႏင တာ၀နယမႈအတြက မညသ႕က တာ၀နခေစမညနညးဆသည ေမးခြနးျဖစသည။ ေဒသခမဆႏၵရငလထ၏ တငေျမာကမႈအရ

ေဒသႏရအစးရျဖစထြနးလာခနတြင ဒမကေရစနညးက ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးေပၚထြနးလာမညျဖစေပသည။

ဤအခနးတြင ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အဆငမား၌ ႏငငေရးအရ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးျဖစစဥက

စစစသြားမည ျဖစသည။ အခနးႏစတြင ေဖာျပထားခသညအတငး ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအစးရမား၏ ႏငငေရးအရ

ဥးေဆာငမႈက တစစတ တစပငး ေရြးေကာကတငေျမာကထားသည ေဒသႏရ ဥပေဒျပလႊတေတာႏင ၀နႀကးခပဥးေဆာငေသာ

ေဒသႏရ အစးရ အပခပေရး အာဏာအျဖစ ခြေ၀ထားသည။ ဤစနစသည တစစတတစပငး ပါလမနစနစျဖစၿပး၊ အပခပမည

အစးရက လႊတေတာက ေရြးထတထားသညဆေသာျငား ခန႕အပသည ကစၥအ၀၀က ႏငငေတာ သမၼတကသာ

လႊမးမးေဆာငရြကႏငသည။ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး၀နႀကးမားသည ၀နႀကးခပက တာ၀နခရၿပး၊ ႏငငေတာ သမၼတက

သြယ၀ကတာ၀နခရသည။135

၀နႀကးခပမား

၂၀၁၀ခႏစ ႏ၀ငဘာလ ေရြးေကာကပြအၿပးေနာကပငးတြင ေရြးေကာကတငေျမာကခရၿပးေနာက ၂၀၁၁ခႏစ မတလ

၃၀ရကေန႔တြင ႏငငေတာ သမၼတ ဥးသနးစနက ၀နႀကးခပမားအျဖစ ေရြးခယတာ၀နေပးအပခသညက ျခြငးခက ႏစရပျဖင

တငျပလသည။ ၀နႀကးခပ ၁၄ဥးအနက ၁၀ဥးမာ ယခငတပမေတာအရာရ ႀကးမားျဖစၿပး၊ တစဥးမာ တာ၀နထမးေဆာငဆ

ဗလမးခပျဖစသည။ တာ၀နထမးေဆာငဆ ဗလမးခပတစဥး (ပါတႏငငေရး ကငးရငးသ)မ တစပါး

ကန၀နႀကးခပအားလးသည သကဆငရာ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး (မားေသာအားျဖင ျပညနယ/တငးေဒသႀကး ျပညခငၿဖး

ဥကဌ) အလကျပညခငၿဖးပါတ ေခါငးေဆာင မားျဖစသည။ ၀နႀကးခပမားထမ အနညးဆး ေလးဥးသည ၂၀၁၀ခႏစ ဗဟႏင

ေဒသႏရ ဆးျဖတခကမားက ခမတခသည တပမေတာအစးရလကထကတြင ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး

ေအးခမးသာယာေရးႏင ဖြ႕ၿဖးေရးေကာငစ ဥကဌအျဖစ ေဆာငရြကခ သမားျဖစသည။ ဤအေထာကအထားအရ

၀နႀကးခပရာထး ေရြးခယမႈမာ ယခငအစးရ၏ ေစစပေသခာစြာ စစဥေဆာငရြကခက တစရပျဖစ၍ တပမေတာအေပၚ

သစၥာခမားကသာ အထးတာ၀နေပးချခငးျဖစေၾကာငး ထငရား ေပၚလြငလာသည။

ကစၥရပမားစြာတြင တစစတတစပငး ေရြးေကာကခ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးလႊတေတာမားသည သကဆငရာ

၀နႀကးခပက ေဒသအလက ေရြးေကာကတငေျမာကသည ႏငငေရးကယစားလယအျဖစ ခငမာေစရန ကညပပးခရသည။

မညသ႕ ဆေစ ၂၀၁၀ေရြးေကာကပြတြင အႀကးအကယ မကႏာသာေပးျခငး ခခရသည ျပညခငၿဖးပါတ၏ ေရြးေကာကပြ

အေထာက အထားမားအရ ျဖစေစ ဗဟကေရြးခယခန႔ထားသည ျဖစစဥအရျဖစေစ ၀နႀကးခပေရြးခယမႈတြင ေဒသခပါတမားက

ဥးေဆာငႏငခြင အခြငအလမးသစ ဖြငေပးျခငးထက ျပညခငၿဖး၏ ႀကးစးမႈကသာ ပမအားျဖညေပးခသည။ အနာဂတ

ေရြးေကာကပြရလဒမား မညသ႕ ျဖစေစကာမ ႏငငေတာ သမၼတအေနႏင ၀နႀကးခပရာထး အတြက ေရြးခယခန႕အပမႈက

အျခားပါတ၀င တစဥးဥးက ခန႕ထားရန ျဖစႏငဖြယမရပါ။ ဆလသညမာ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအစးရဖြ႕စညးမႈမာ

135 တငးေဒသႀကး/ျပညနယ အစးရဥပေဒ (နယက အမန႕ ၁၆/၂၀၁၀) ပဒမ-၁၂။

ႏငငေတာ သမၼတက မညသညပါတက ေရြးခယ တငေျမာကခသည ဆေသာ အခကေပၚတြင လးလးလားလား

မတညေနပါသည။

ဇယား (၈) ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး၀နႀကးခပမား၏ ကယေရးအကဥး

State/Region Name Party Start End Background

Kachin La John NganHsai

USDP Mar 2011 Present Businessman

Kayah Khin Maung Oo(or) BuYal

USDP Mar 2011 Present N/A

Kayin Zaw Min ActiveMilitary

Mar 2011 Present Brig. Gen.; Chairman, Kayin SPDC

Chin Hong Ngai USDP Mar 2011 Present Brig. Gen.; Chairman, Chin SPDC

Mon Ohn Myint USDP Mar 2011 Present Brig. Gen.; Union Minister of Mining

Rakhine Hla Maung Tin USDP Mar 2011 Present Retired Colonel

Shan Aung Myat USDP Mar 2011 Present Light Infantry Division 66

Sagaing Tha Aye USDP Mar 2011 Present Lt. Gen; Member, SPDC

Magway Phone Maw Swe USDP Mar 2011 Present Brig. Gen.; Chairman, MagwaySPDC

Mandalay Ye Myint USDP Mar 2011 Present Lt. Gen.; Chief, Military SecurityAffairs

Bago Nyan Win USDP Mar 2011 Present Col.; Minister of Foreign Affairs

Tanintharyi I Khin Zaw USDP Mar 2011 Jan. 2012 Lt. Gen.; Commander No.6 Bureauof Special Operations

Tanintharyi II Myat Ko USDP Jan 2012 Present State Minister of Finance andRevenue

Yangon Myat Shwe USDP Mar 2011 Present Lt. Gen.; Commander No.5 Bureauof Special Operations

Ayeyarwady Thein Aung USDP Mar 2011 Present Brig. Gen.; Minister of Forestry

ေလလာမႈျပခသည ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးမားအနက အထကတြင ေဖာျပခေသာ ၀နႀကးခပခန႕အပမႈျဖစစဥႏင

ပတသက၍ ျခြငးခကႏစခက ျပညနယတစခႏင အျခားတငးေဒသႀကး တစခ၌ ေတြ႕ရခသည။ ျမနမာႏငငတြင ျပညနယ ႏင

တငးေဒသႀကးမားသ႕ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး ျဖစစဥစတငေနၿပ ဆေသာျငား၊ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရ

ကန႕သတခကမားႏင အည ပထမျခြငးခကအျဖစ ကရငျပညနယတြင ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးလႊတေတာ

ကယစားလယအျဖစ ေရြးခယ တငေျမာကထားသမဟတသည တာ၀နထမးေဆာငဆ တပမေတာအရာရ တစဥးက

၀နႀကးခပအျဖစခန႕အပချခငးျဖစသည။ လေတြ႕ ေမးျမနးမႈမားအရ ျပညခငၿဖးက ၀နႀကးခပအျဖစ လာထားသမာ

ေရြးခယျခငးမခရဘ ႏငငေတာ သမၼတထ အဆျပႏငျခငး မရေပ။ 136 ထသ႕ပါတ ကယစားျပမႈအစား ႏငငေတာ သမၼတသည

ယခင ျပညနယ ေအးခမးသာယာေရးႏင ဖြ႕ၿဖးေရးေကာငစ ဥကဌ၊ ကရငျပညနယ လႊတေတာတြငး တပမေတာသား

ကယစားလယ အစအဖြ႕တြင ပါ၀ငသည ဗလမးခပေဇာမငးက အဆျပခ သည။

ဤျခြငးခက၌ စတ၀ငစားဖြယအေၾကာငး ယတ ႏစရပက ေတြ႕ရသည။ ပထမအခကမာ ဗဟအစးရ၏ အကးစးပြားႏင

ေလာညမႈမရခလင ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရ ၀နႀကးခပခန႕အပျခငးသည ေရြးေကာကခကယစားလယျဖစရန မလဆသည

အခကက မးေမာငးထးျပလကျခငး ျဖစသည။ ဒတယအခကအေနႏင ကရငျပညနယကစၥ၌ ေပၚလြငလာသည အေၾကာငးမာ

ဗဟအစးရသည ႏငငေရးအရ ပြတတကမႈ ႀကးမားစြာေပၚေပါကႏငသည ေဒသတြင ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒပါျပဌာနးခကႏင

အည ႏငငေရးအရ ဗဟခပကငမႈက အကန႕အသတႏငသာ ေလာခေပးျခငးျဖစသည။ စငစစအားျဖင အစးရ အရာရမားႏင

ကရငျပညနယရ အတကအခပါတ ကယစားလယမားကပါ ႀကးမားေသာ လကနကကင အငအားစမားစြာ တညရေနသည

အခကက တပမေတာ၏ ၾသဇာသကေရာကမႈ ဆကလကလအပဆျဖစေၾကာငး ေထာကျပၾကသည။137 မညသ႕ဆေစ

ကရငျပညနယကသ႕ သ႕မဟတ ယငးထကပ၍ လျခေရးလအပခကရသည ျပညနယမားတြငမ တစခနက အရာရမားအျဖစ မ

ပငစငယခသည ေရြးေကာကခ ၀နႀကးခပမားကသာ ပမနတာ၀နထမးေဆာငလကရသည။ ဤေနရာ၌ တညေသာ

136 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ ႏငငေရးပါတ ကယစားလယ၊ ကရငျပညနယ။ 137 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ ႏငငေရးပါတ ကယစားလယ၊ ကရငျပညနယ။

အေျခအေနမားစြာတြင စစတပ၏ အေနအထားမာ တစသမတတညး မရဘ၊ ယၾကညႏငမႈ အေပၚ အေျချပ၍

၀နႀကးခပခန႕ထားျခငးမး ျဖစေၾကာငး ေထာကျပလျခငး ျဖစသည။

ဒတယေျမာက ျခြငးခကအျဖစ ၂၀၁၂ ခႏစ ဇနန၀ါရလတြင တနသၤာရတငးေဒသႀကး ၀နႀကးခပ အျဖစ

လစလပသြားသည ေနရာ အစားထးေရြးခယျခငး ပစက ေဖာျပလသည။ ႏငငေတာ သမၼတ ဥးသနးစနသည ယခငႏစ

ႏ၀ငဘာလအတြငး ၀နႀကးခပ ဥးခငေဇာ၏ အနားယမႈက လကခခၿပး၊ ယငးေနရာတြင ယခင တငးေဒသႀကး ဘ႑ာေရးႏင

အခြန၀နႀကး ဥးျမတကအား ၀နႀကးခပအျဖစ ေရြးခယခန႕အပခသည။ ဤျဖစရပသည အစးရသစလကထကတြင

အဂတလကစားမႈႏင ပတသက၍ အဆငျမင နယဘကအႀကးအကတစဥးက ပထမဥးဆးထတပယလကျခငးျဖစသည။ အခ႕

ျပညသမားေျပာၾကားခကအရ ၀နႀကးခပ (ယခင မႏေလးတငး စစဌာနခပတငးမး) သည ဆနျဖန႕ျဖးေရး

လပငနးလပကငခြငမားအေပၚ အဂတလကစားမႈ ျပခ၍ တငးေဒသႀကး လႊတေတာ အမတမားက ႏငငေတာ သမၼတထ

အစရငခတငျပရာမ ထတပယခရျခငးျဖစေၾကာငး သရသည။138 ဤျပနာက ဖြ႕စညးပ အခငးအကငးသစ၏ တာ၀နခႏငစြမး

ေပၚေပါကမႈ အလားအလာႏင တစခနတညးတြင ၀နႀကးခပမားသည ႏငငေတာ သမၼတက ပြငလငးျမငသာစြာ

တာ၀နခႏငစြမးရရမည ျဖစေၾကာငး ေဖာျပလကသည။139

၀နႀကးခပမား၏ ရာထးအလက ေလာညစြာ အပႏငးထားသည အခြငအာဏာႏင တာ၀နယမႈမားမာ ျပညနယ

သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး အပခပေရး နယပယမားစြာေပၚလႊမးမးမႈ ရသည။ ၀နႀကးခပသည သကဆငရာ ျပညနယ သ႕မဟတ

တငးေဒသႀကး အစးရအဖြ႕၀နႀကးမားက အမညစာရငးတငသြငးရၿပး၊ ႏငငေတာ သမၼတ၏ ခြငၿပခကအရ ၀နႀကးဌာန

အသးသးတြင တာ၀နခထား ရသည။140 အခနးေလးတြင ေဖာျပခသည ဘ႑ာေရးရာတြင ၀နႀကးခပသည ျပညေထာငစအဆင

ဘ႑ာေရး ေကာမရင၏ ေဒသႏရအဆင တစဥးတညး ကယစားလယျဖစကာ၊ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးဘတဂက

လာထားမႈတြင လႊမးမးႏငသည တစဥးတညးေသာ ေနာကဆးပေဖာသလညး ျဖစေနသည။ ျပညနယ ၀နႀကးခပသည ျပညနယ

သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး လႊတေတာမားႏင ကယပငအပခပခြငရ ေဒသ ဥးစးအဖြ႕မ တငသြငးလာသည ဥပေဒမားက

အတညျပ ျပဌာနး လကမတေရးထး ရသည အခြငအာဏာလညး ရရထားသည။

ဤျဖစစဥမားက ေဖာျပေနသညမာ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒတြင ရညရြယထားသည အစအမမား ထညသြငးထားရၿပး၊

အမနတကယ ကငသးရာတြင ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအစးရ ေပၚမတည၍ ႏငငေရးအရ ဗဟခပကငမႈ အေလာအတငးက

အေျခအေနေပၚ မတညလက ေဆာငရြကႏငျခငးျဖစသည။ ဤ “ႏစလမးသြား” စနစအရ အေျခခဥပေဒေဘာငႏင အည

အခြငအာဏာႏင ႏငငေရး လပပငခြငတ႕ ေပၚထြနးရန အကန႕အသတရေနဆျဖစၿပး၊ ကရငျပညနယကသ႕ ဗဟအစးရအေပၚ

မ၀ါဒေရးရာ စနေခၚမႈ ရေနဆဟ ယဆသည ေဒသမား၌ ဤကန႕သတခကက ေပၚလြငထငရားလာျခငးျဖစသည။ ၀နႀကးခပ

ေရြးခယခန႔အပမႈက တငးရငးသားပါတမားက အဓကေထာကျပၾကၿပး၊ ရမးအမးသားမား ဒမကရကတစပါတမ

လကရတာ၀နရသ တစဥးက “တငးရငးသားေတြ ျပငဆငခငတာ အဒအခကပ။ ျပညေထာငစ လႊတေတာက သမၼတက

ေရြးခယသလ ၀နႀကးခပေတြက လညး ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး လႊတေတာေတြက ေရြးၿပးမ သမၼတက

အတညျပသငတာေပါ”141 ဟ ေထာကျပၾကသည။

မညသ႕ျဖစေစ ယငးတ႕အား ေရြးခယမႈ အေပၚ ဗဟ၏ လႊမးမးမႈရေနသညတင ၀နႀကးခပမားသည အေရးပါသည

အခြငအာဏာမား ဆပကငထားႏငဆ ျဖစၿပး၊ အခ႕ ကစၥရပမားတြင သကဆငရာ ျပညနယ ႏင တငး ေဒသႏရ

အကးစးပြားအတြက ျပညေထာငစ အစးရႏင လကတြေဆာငရြကႏငသည တကၾကြေသာ ရပတညသမားအျဖစတညရ

ေနပါသည။ ၀နႀကးခပတစဥးက ဤသ႕ေျပာၾကားခသည။

“ႏငငေတာဟာ ျပညေထာငစ စနစန႕ ဖြ႕စညးထားတာလ႕ ကြနေတာေတြ႕ရပါတယ။ ႏငငေတာရ႕ အခနးက႑က

မ၀ါဒေရးရာေတြ အေပၚမာ ျဖစသငတာေပါ။ အခဆရငျပညနယေတြမာလညး သ႕အကးသသယပးဖ႔

အစးရေတြရေနၿပ။ ဒါေၾကာင ဥပမာျပရရင သတ႕ဟာ အလ႕ရငအဖြ႕အစညးေတြန႔ သတ႕ ကယတငတြၿပး

138 “လာဘေပးလာဘယမႈေၾကာင ၀နႀကးခပထတပယခရျခငး”၊ လြတလပေသာ အာရအသ (၂၇ ႏ၀ငဘာ ၂၀၁၁)။ http://www.rfa.org

[accessed 2 August 2013].139 တငးေဒသႀကး/ ျပညနယ အစးရဥပေဒ (နယက အမန႕ ၁၆/၂၀၁၀)ပဒမ ၅၃(က) 140 တငးေဒသႀကး/ျပညနယ အစးရဥပေဒ (နယကအမန႕ ၁၆/၂၀၁၀) ပဒမ ၈(ဆ)၊ ၁၀(ခ) 141 စးသနးလငး၊ “တငးရငးသား အပစမား အေနႏင ျပညနယ၏ အခြငအာဏာမား ပမေတာငးဆ”၊ Myanmar Times (27 May 2013)

ေဆာငရြကသငတာေပါ။ ႏငငေတာ သမၼတ ကယတငက ဗဟခပကငမႈ ေလာခဖ႕ တြနးအားေပးေနတာပ။ ဒါေပမယ

ကြနေတာတ႕ကယတငက ဗဟခပကငမႈ စနစထ ရေနဆပါ။”142

တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယ အစးရအဖြ႕၀င ၀နႀကးမား

အခနး ႏစတြင ေဖာျပခသညအတငး၊ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအစးရအဖြ႕၀င နယဖက ၀နႀကးမားက

၀နႀကးခပက ေရြးခယ၍၊ ႏငငေတာ သမၼတက တာ၀နေပးသည။ လျခေရးႏင နယစပေရးရာ၀နႀကးက တပမေတာ

ကာကြယေရးဥးစးခပက အမည စာရငးတငသြငးၿပး၊ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး တစခအတြငး

ေလာကနသငျမတေသာ လဥးေရက ကယစားျပ သည၊ တငးရငးသား လမးေရးရာ၀နႀကးႏင ကယပင အပခပခြငရ တငး

သ႔မဟတ ေဒသဥကဌမားျဖင ပါ၀ငဖြ႕စညးထားသည။

ေဒသႏရအစးရ ဖြ႕စညးပ

ေယဘယအားျဖင တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ အားလး၏ ၀နႀကးမားမာ လျခေရးႏင နယစပေရးရာ

၀နႀကးျဖစသည တပမေတာအရာရတစဥးမ လြ၍၊ ကန၀နႀကးမားသည ေရြးေကာကခ လႊတေတာကယစားလယမားျဖစသည။

သ႔ေသာလညး ခငးျပညနယတြင ျပညနယ၀နႀကးခပက ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒဆငရာ ျပဌာနးခကက အသးျပၿပး၊ လမႈေရးရာ

၀နႀကးႏင ေမြးျမေရး ၀နႀကးတ႕က လႊတေတာ ျပငပႏငငသားမားထမ သငေတာသည ပဂၢလမားအစ ေရြးခယခသည။

ဤသ႕ေရြးခယခသည ျဖစရပက ေဒသႏရအစးရသည သကဆငရာ ျပညနယအတြငးရ ၿမ႕နယမားအားလးက ေသခာစြာ

ကယစားျပသည နညးတ သကဆငရာ၀နႀကးဌာန တစချခငးအတြက ကြမးကငပငႏငေသာ ဗဟသတရသကလညး

ေရြးခယတာ၀န ေပးႏငေၾကာငး ေဖာျပလကရသည။143 ဤျဖစရပက ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး ၀နႀကးအျဖစ သကဆငရာ

၀နႀကးခပက ေလာကန သငျမတသည အရညအခငးရသဟ ယဆပါက လႊတေတာျပငပမ ႏငငသားတစဥးက

ေရြးခယႏငေၾကာငး ညႊနးဆလက ရသည။ အတခပေဖာျပရလင ဖြ႕စညးပအေျခခ ဥပေဒအရ ၀နႀကးခပ သ႕မဟတ သ၏

အစးရအဖြ႕၀င ၀နႀကးသည ေရြးေကာက တငေျမာကျခငးခရသည ကယစားလယျဖစရန မလအပပါ။

၀နႀကးခပသည သ၏ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအတြငးရ ကယပငအပခပခြငရ တငးဥးစးအဖြ႕ သ႕မဟတ

ကယပင အပခပခြငရေဒသ ဥးစးအဖြ႕ထမ ယငးတ႕၏ ဥကဌ အမညစာရငးက ရယရသည။144 ၀နႀကးခပသည

သေရြးခယထားေသာ ေဒသႏရ ၀နႀကးမားႏင ကယပင အပခပခြငရ တငး/ေဒသ ဥကဌမား၏ အမညစာရငး အျပညအစက

ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး လႊတေတာသ႕ အတညျပခကရယရန ေပးပ႕ရသည။ လႊတေတာသည

အမညစာရငးတငသြငးလာသည ၀နႀကး အတြက ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒတြင ျပဌာနးသည သတမတအရညအခငးမားႏင

မျပညစေၾကာငး အထငအရားျပသႏငလင ျငငးပယခြငရသည။ လႊတေတာအေနႏင ျပညနယ သ႕မဟတ

တငးေဒသႀကး၀နႀကးအျဖစ ခန႕အပတာ၀နေပးအပရန သေဘာ တညခကမရသည ပဂၢလရခလင၊ ထပဂၢလအစား

အမညစာရငးသစက ၀နႀကးခပက ထပမတငသြငးခြငရသည။ လႊတေတာ၏ အတညျပခက ရရၿပးပါက ႏငငေတာ

သမၼတထတငျပရၿပး၊ ႏငငေတာ သမၼတသည သကဆငရာ ၀နႀကးခပႏင ညႏႈငးလက တငးေဒသႀကး သ႕မဟတ

ျပညနယ၀နႀကး တစဥးခငးအလက တာ၀နယရမည ၀နႀကးဌာနမားက သတမတ တာ၀နေပး ခန႕အပ ရသည။145

တငးေဒသႀကး သ႕မဟတ ျပညနယဥပေဒခပ၊ တငးေဒသႀကး သ႕မဟတ ျပညနယ တရားလႊတေတာ တရားသႀကးခပ ႏင

တရားသႀကးမား ခန႔အပတာ၀နေပးရာတြငလညး ၀နႀကးခပသည ေဖာျပခသည ခန႕အပျခငး ျဖစစဥမားအတငး ေဆာငရြက

တာ၀နေပးသည။146

ဤေနရာ၌ ထငရားလာသည အခကမာ ေရြးခယတာ၀နေပးလသည ပဂၢလမား၏ အမညစာရငးသည အေျခခအားျဖင

၀နႀကးခပ၏ လက၀ယရေနၿပး၊ သကဆငရာ ဌာနႏရအလက အတညျပခန႕အပမႈက ႏငငေတာ သမၼတက

ေဆာငရြကျခငးျဖစသည။ ဤသ႕ ဌာနႏရအလက ကယစားလယေရြးခယခန႔အပႏငမႈ ၾသဇာအာဏာသည ဗဟ၏ ႏငငေရးအရ

142 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ ၀နႀကးခပ။ 143 အပစလကရညညႊနးေဆြးေႏြးပြ၊ ခငးျပညနယ အစးရအဖြ႕။ 144 ျပညေထာငစ သမၼတျမနမာႏငငေတာ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ၊ ၂၀၀၈၊ ပဒမ ၂၆၂(က)။ 145 ျပညေထာငစ သမၼတျမနမာႏငငေတာ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ၊ ၂၀၀၈၊ ပဒမ ၂၆၂(က)။ 146 တငးေဒသႀကး/ျပညနယအစးရဥပေဒ (နယက အမန႕ ၁၆/၂၀၁၀)၊ ပဒမ ၁၄(က)၊ ၁၇(က)၊ ၂၀(က)

ထညသြငးစဥးစားသည အခကေပၚ အေျချပကာ ယငးတ႕၏ လႊမးမးမႈက ကန႕သတျခငး သ႕မဟတ မဆႏၵနယတ႕၏

ဆႏၵအေပၚအေလးထားျခငး တစခခ ျဖစေပၚေစသည။ ရမးျပညနယလႊတေတာတြင လႊတေတာ ကယစားလယ ၃၁ေနရာ

ေရြးခယခရၿပး ေဒသတြငး အႀကးဆးပါတ ျဖစသည ရမးအမးသားမား ဒမကရကတစပါတ (အကစအနဒပ) အေနႏင

ႏငငေရးအရ အထးအေရးပါေသာ သစေတာႏင သတ ေရးရာ ၀နႀကးခန႔ထားမႈ၌ ပါတ၏ အေရးပါသည သယဇာတ စမခန႕ခြမႈ

အကးစးပြား ဆငရာ ေမးခြနးမား ေပၚေပါကခသည။147

စငစစမာ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အစးရတစဖြ႕တြင ပေသအားျဖင ေဒသႏရ ၀နႀကး ၁၀ဥးျဖင ဖြ႕စညးျဖင

ဖြ႕စညးထား ျခငးျဖစသည။ ဤဖြ႕စညးမႈသည ႏငငအ၀မး စျပပစျဖစၿပး၊ လဥးေရ ျဖန႕ကကေနထငမႈပစက အေျချပ၍

ေလာကနသငျမတေသာ တငးရငးသားဥးေရေပၚမတညသည တငးရငးသားေရးရာ ၀နႀကးအေရအတြကမာ ေဒသအလကကြျပား

သြားသည။ ဤျဖစစဥအရ တငးရငးသားေရးရာ ၀နႀကးမရသည ခငးျပညနယ၌ အစးရအဖြ႕၀င ၁၀ဥးသာရၿပး၊ ရမးျပညနယတြင

၁၇ဥးထ ဖြ႕စညး ေပၚေပါက လကရသည(ဇယား ၉၌ရႈ)။148 ဤပသ႑ာနႏင ပတသက၍ ျပညနယ ႏင

တငးေဒသႀကးအစးရအဖြ႕၀င အနညးအမားမာ ေဒသဆငရာ အေျခအေနမားေပၚမတည၍ ကြျပားျခငးမဟတေၾကာငး

ေကာကခကျပႏငသည။

ဇယား (၉) ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအစးရအဖြ႕၀ငမား၏ ကား-မ ႏင ပါတအလကဇယား။

State/ Region

Ayeyarw

ady

Ch

in

Kayin

Shan

Tanin

tharyi

Mo

n

Bago

Kach

in

Kayah

Magw

ay

Man

dalay

Rakh

ine

Sagaing

Yango

n

Total

Cabinet 12 10 13 17 11 13 11 14 11 11 11 11 12 12 169

Male 11 10 13 17 11 13 11 12 11 11 11 11 12 11 165

Female 1 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 1 4

Military 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 14

USDP 10 5 5 12 10 10 8 8 10 8 9 6 9 7 117

NLD 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

NUP 1 0 0 0 0 0 1 2 0 2 0 0 1 1 8

AMRDP 0 0 2 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 4

RNDP 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 4 0 1 5

CPP 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 2

CNP 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1

SNDP 0 0 0 2 0 0 0 2 0 0 1 0 0 0 5

UDPKS 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 1

KPP 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 1 3

PSDP 0 0 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3

INDP 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1

KNP 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1

Appoint/Ind* 0 2 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 4

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအစးရမား ဖြ႕စညးမႈမ ေပၚထြကလာသညမာ ျပညခငၿဖးပါတ၏ ႀကးမားေသာ

လႊမးမးမႈျဖစၿပး၊ အစးရအဖြ႕၀ငအားလး၏ ၆၉ ရာခငႏႈနး ေနရာယထားကာ အရပဖကခန႔အပခြင တစခတညးေပၚ အေျချပ

တြကခကပါက ၇၅ ရာခငႏႈနးထ ျမငတကသြားသည။ ၂၀၁၀ေရြးေကာကပြတြင အဓကႀကးစးခသည ျပညခငၿဖး၏ လႊမးမးမႈအရ

ဤစာရငးဇယားမာ အၾသဖြယ ကစၥမဟတပါ။ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး လႊတေတာကယစားလယ စစေပါငး၏

၅၆ရာခငႏႈနးမာ ျပညခငၿဖးပါတမ ျဖစၿပး တပမေတာသား ကယစားလယမားက ဖယထတတြကခကပါက ယခငအစးရအဖြ႕

အခးအစားအတငး (၇၅ရာခငႏႈနး) ေနရာယထားပါသည။ အစးရအဖြ႕၀င အေရအတြကအရ ကနပါတမားထမ

147 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ ျပညနယ၀နႀကး။ 148 ရမးျပညနယ၏ တငးရငးသားေရးရာ ၀နႀကးမားမာ ဗမာ၊ ကခင၊ လဆး၊ လားဟ၊ အခါ၊ အငးသားႏင ကယား အပစမားက ကယစားျပသည။

အမားဆးေနရာရယႏငသည ပါတမာ ဒတယစစတပ ေကာေထာကေနာကချဖစသည တငးရငးသား စညးလးညညြတေရးပါတ

(တစည) ျဖစၿပး ရစေနရာရရထားပါသည။ အျခားပါတ မားမာ မြနျပညနယလးဆငရာ ဒမကေရစပါတ (ေအအမအာရဒပ)၊

အကစအနအယလဒ ႏင ကရငျပညသ႕ပါတ(ေကပပ) စသည တငးရငးသားပါတမား ျဖစၿပး ျပညနယ ႏင

တငးေဒသႀကးအသးသး၌ အစးရအဖြ႕၀င အျဖစပါ၀ငလကရသည။

အေရးႀကးဆး ေမးခြနးတစရပမာ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအစးရ ဖြ႕စညးမႈက အျခားပါတမားက ေရြးေကာကပြတြင

အမားစအႏငရ ေရြးခယခရေသာျငား၊ တစပါတတညးက ႀကးစးလႊမးမး၍ အစးရအဖြ႕၀ငမား လြယကစြာ ေရြးခယႏငျခငးသည

အနာဂတ၌ ဆကလကအလပျဖစ၊ မျဖစ ဆသညအခကျဖစသည။ အစးရဖြ႕စညးမႈႏင ပတသက၍ ေနာကဆးေထာကျပလသည

အခကမာ ကား-မ တနးတ အခြငအေရးရရမႈ ကြာဟခကႀကးမားေနျခငးျဖစၿပး၊ စစေပါငးအစးရအဖြ႕၀င၏ ၂.၅ ရာခငႏႈနး

သ႕မဟတ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး၀နႀကးအျဖစ အမးသမး ေလးဥးသာ ပါ၀ငျခငးျဖစသည။

အစးရအဖြ႕၏ အခြငအာဏာႏင လပငနးေဆာငတာမား

တစစတတစပငး ပါလမနပစ ဖြ႕စညးထားသည ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အစးရသည လႊတေတာတစရပလးႏင

ဆကသြယ ေဆာငရြကမႈျပရာ၌ ယငးအစးရအဖြ႕၏ အခ႕ေသာ အခြငအာဏာဆငရာ ကစၥမားမာ မေရမရာရဆျဖစသည။

ဤေလလာမႈ ျပခသည ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးမားတြင ေယဘယ ခယခကတစခမာ အစးရအဖြ႕၀ငအျဖစ ေရြးခယ

တာ၀န ေပးၿပးသညေနာက အဆပါ၀နႀကးတ႕သည “ပမန” လႊတေတာကယစားလယအျဖစ တစနညးနညးျဖင ရပတညႏငျခငး

မရေတာသညက ေတြ႕ရသည။ သြားေရာကခသည ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအားလးနးပါးရ အစးရအဖြ႕၀ငမဟတသည

လႊတေတာ ကယစားလယမားက ပမန အစးရတာ၀နမားအၾကား ေဆာငရြကေနသည အစးရအဖြ႕၀င ၀နႀကးမား၏ လႊတေတာ၌

အကန႕အသတျဖင ပါ၀ငမႈက ေစာဒကတကခၾကသည။ ကြာဟမႈရသည ခစားခြငမား၊ အေဆာငအေယာငႏင အစးရအမရာမား၌

အဆပါ ၀နႀကးမားက ေနထငခြငျပျခငးတ႕ကလညး ဤအျမငက ေလးနကစြာ အားျဖညေပးလကရသည။

ၿမ ႕နယ နညးပါေသာ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးမား၌ ၾကေတြ႕ရသည ဆကစပျပနာ တစရပမာ ျပညနယ ႏင

တငးေဒသႀကး အစးရအဖြ႕က ေရြးခယအတညျပၿပးသည ႏငတစၿပငနက လႊတေတာတြငး အစးရအဖြ႕၏ ကယစားလယ

အခးအစား ႀကးမားသြားျခငးျဖစသည။ ကရငႏင ခငးကသ႕ေသာ ျပညနယမားတြင အစးရအဖြ႕၀ငႏင တပမေတာသား

ကယစားလယမားက ခနလပေရတြကပါက ေရြးေကာကခလႊတေတာကယစားလယ ေလးဥးသာ ကနရသညက ေတြ႕ရသည။

လႊတေတာ ကယစားလယ မားက ဤအေျခအေနသည ဆးျဖတခကမားခမတရာ၌ ကယစားျပမႈ မေဘာငကဥးေျမာငး

လြနးျခငးႏင ဤျပညနယငယမားတြင လႊတေတာ၏ သေဘာထားတမးညြတရာအတငး ျဖစေတာငျဖစခ အေျခအေနမး

ရငဆငေနရေၾကာငး ေထာကျပခၾကသည။ ၿမ႕နယ အေရအတြက နညးပါးေသာ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးမားရ

အစးရအဖြ႕ႏင လႊတေတာအၾကား ေပၚေပါကလကရသည ဤဘကမညမႈက ျပညသ႕ကယစားျပ အဖြ႕အစညးတစခအျဖစ

လႊတေတာ၏ စြမးေဆာငရညႏင အကးသကေရာကမႈတ႕က သသာစြာ ေလာပါးေစသည။

ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအဆင တငးရငးသားေရးရာ ၀နႀကးမား၏ အခြငအာဏာ သတမတမႈမာလညး

တစသမတတညးမရ၍ တငးရငးသားအကးစးပြားက ကယစားျပေဆာငရြကႏငစြမး ေလာပါးလကရသည။ ေတြ႕ရခကမားစြာ

အရ သတ႔သည အစးရအဖြ႕၀ငမား ျဖစေသာလညး လကေ၀ခ သ႕မဟတ အကန႔အသတမားျပားေသာ ၀နႀကးဌာနအျဖစ

ရပတည ေနၾကရသည။ ဧရာ၀တ တငးေဒသႀကးကသ႔ အခ႕ေဒသမားတြင ခးကးဖြယရာ တစရပမာ တငးရငးသားေရးရာ

၀နႀကးမားအေနႏင ယခငကစတပကအားငယဖြယ ခစားခၾကရေသာလညး သတ႕က ႏငးအပထားသည ရာထးႏင ေလာညစြာ

အေဆာငအေယာင ခစားခြငမားက တးျမငေပးခသည။149 ႏႈငးယဥမႈအျဖစ ျပညနယတစခရ အေထြေထြအပခပေရး ဥးစးဌာနမ

အစးရအဖြ႕ အတြငး ေရးမးတစဥးက ျပညနယအတြငးရ တငးရငးသားေရးရာ ၀နႀကးမားသည “ျပညနယအစးရ အဖြ႕၀ငမား

လး၀မဟတေၾကာငး” ရညညႊနး ေျပာဆခသည။150

ဤသေတသနက ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအစးရမား၏ ကြျပားျခားနားသည လပငနးအေကာငအထညေဖာ

ေဆာငရြကမႈ အေလအထမားႏင ၀နႀကးခပ၏ အစးရအဖြ႕ထ အျပနအလန တာ၀နခ ေဆာငရြကပ မားက ေလလာခသည။

ေလလာမႈအရ အခ႕ေသာ ၀နႀကးခပမားသည အစးရအဖြ႕၏ အျခားေသာ အပငးက႑မားက အျပညအ၀ ထနးခပထား

149 အပစလက ရညညႊနးေဆြးေႏြးပြ၊ ဧရာ၀တတငးေဒသႀကး လႊတေတာကယစားလယမား။ 150 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ ျပညနယအစးရအဖြ႕ အတြငးေရးမး။

ေၾကာငး ေတြ႕ရရသည။ ပါတကယစားလယတစဥးက “၀နႀကးခပဟာ အစးရကထနးခပထားၿပး၊ လႊတေတာကယစားလယ

ေတြကေတာ လပပငခြငေရာ စြမးေဆာငရညပါ အားနညးေနၾကတယ” ဟေထာကျပသကသ႕၊ ၀နႀကးတစဥးကလညး

၀နႀကးခပသည သ၏ အစးရ အဖြ႕အတြငး၌ သတငးအခကေ၀ငျခငး မရေၾကာငး ေျပာၾကားခသည။151

အျခားေသာ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးရ အပခပေရးက႑၏ ဥးေဆာငမႈ ပသ႑ာနမားက ႏႈငးယဥေလလာပါက

ယခကသ႕ ေတြ႕ရရသည။ ခငးျပညနယတြင ၀နႀကးခပသည ခငးတငးရငးသား တစဥးျဖစၿပး ျပညနယအဆင စစတငးမးအျဖစ

တာ၀နထမးေဆာငခသျဖစသည။ ၀နႀကးခပသည အစးရအဖြ႕ အစညးအေ၀းမားက ပမနေခၚယကငးပကာ အေရးပါသည

ဆးျဖတခကမားက စေပါငးေဆြးေႏြး အတညျပခက ရယျခငး၊ ျပညနယအတြငး ၿမ ႕နယ ၁၀ၿမ႕နယ၌ ေနထငသည သ၏ ၀နႀကး

တစဥးစအတြက အေလးထားေဆြးေႏြးခကမား ထေရာကစြာ ေဆာငရြကလကရသည။152 အခ႕ေသာ ေဒသႏရ အစးရမားသည

ႏစပတလငတစႀကမ အစညးအေ၀းကငးပလကရေသာျငား၊ ၿမ ႕နယနညးပါးသည အစးရတစဖြ႕မာ လြနခသည

ေျခာကလအတြငး အစညးအေ၀းတစႀကမသာ ေခၚယခေၾကာငး ေတြ႕ရရသည။153 ေယဘယအားျဖင ၀နႀကးခပသည

အစးရအဖြ႕မ တစဆင မ၀ါဒမား ေရြးခယ ဆးျဖတျခငးျဖင သ၏ ဥးေဆာငမႈ အခနးက႑က ရယခေၾကာငး ေဖာျပႏငသည။

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးလႊတေတာမား

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး လႊတေတာမားသည အရြယအစားအားျဖင လႊတေတာကယစားလယ ၂၀ဥး (ကယား

ျပညနယ)မ ၁၄၃ဥး (ရမးျပညနယ)ထ ကြာဟခကႀကးမား သကသ႔ ကယစားလယတ႕၏ စြမးေဆာငရညႏင

လႊတေတာအသးသး၏ လပငနးေဆာငတာမားမာလညး ျခားနားမႈရသည။ စာတမးတြင ေဖာျပၿပးျဖစသညအတငး

အစးရအဖြ႕ေပၚထြနးသညႏင တစၿပငနက လႊတေတာငယမားသည “သးသန႕” လႊတေတာကယစားလယ

ဥးေရနညးပါသညအေလာက ကယစားျပေဆာငရြကႏငစြမး ကဥးေျမာငးလကရသည။

ပညႊနး (၁၄) ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး လႊတေတာမား (တပမေတာသား ကယစားလယမား အပါအ၀င)

လႊတေတာ၏ အေနအထားမာလညး ေဒသႏရအစးရမားကသ႔ ျပညခငၿဖး၏ လႊမးမးမႈတ႕ ေတြ႕ရၿပး၊ ၂၀၁၀ခႏစ

ေရြးေကာကပြတြင ႏငငအ၀မး အနအယလဒ၏ ေရြးေကာကပြ သပတေမာကက ကယျပန႕စြာ ထငဟပ လကရသည။

အျခားေသာပါတမားမာ အမားအားျဖင ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးႏစခ သ႕မဟတ သးခတြငရေနသည။ ေဒသ ဆငရာ

သ႕မဟတ တငးရငးသား လမးစဆငရာ ပါတမားျဖစသည။ ၂၀၁၀ခႏစ ေရြးေကာကပြ ကငးပခန၌ “တငးရငးသား အေျချပ”

151 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ ပါတကယစားလယ ႏင ျပညနယ ၀နႀကးမား။ 152 အပစလက ရညညႊနးေဆြးေႏြးပြ၊ အစးရအဖြ႕၀င၀နႀကးမား၊ ခငးျပညနယ။ 153 လေတြ႕ေမးျမနးမႈမား၊ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး ၀နႀကးမား။

0

20

40

60

80

100

120

140

160

Average = 62

၂၁ပါတရေၾကာငးေတြ႕ရသည။154 ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးလႊတေတာတြင ကယစားလယ ၃၆ဥး ေရြးေကာကခရသည

ရမးအမးသားမား ဒမကရကတစပါတ (အကစအနဒပ)ႏင ကယစားလယ ၁၉ဥးေရြးေကာကခရသည ရခငတငးရငးသားမား

တးတကေရးပါတ (အာရအနဒပ) တ႕မာ အငအားအႀကးဆး တငးရငးသား ပါတ ႏစချဖစသည။

အစးရအဖြ႕တြင ပါ၀ငမႈနညးပါးသည နညးတ၊ ဤတငးရငးသားပါတမား အေနန႔ ျပညနယ ႏင

တငးေဒသႀကးလႊတေတာ ကယစားလယ စစေပါငး၏ ၁၄ရာခငႏႈနးသာ ေရြးေကာကခရျခငးျဖစၿပး တပမေတာသား

ကယစားလယမားက ထညသြငး တြကခကျခငး မျပပါမ ၁၈ရာခငႏႈနး ရေၾကာငးေတြ႕ရသည။ ဤကယစားလယ

အေရအတြကသည ဆးျဖတႏငစြမး အကန႕အသတ ႀကးစြာ တညရေနေသာျငား ျပညေထာငစအဆင

ေအာကလႊတေတာျဖစသည ျပညသ႕လႊတေတာတြင တငးရငးသားပါတ ကယစားျပ ေရြးခယခ အခးအစားထက

ပမျမငမားပါသည။ ျပညသ႔လႊတေတာ၌ လႊတေတာကယစားလယ စစေပါငး၏ ၁၂ရာခငႏႈနးသာ ေဒသခႏင တငးရငးသားပါတ

ကယစားလယမားျဖစၿပး၊ တပမေတာသား ကယစားလယမားက ခနလပတြကခကလင ၁၅ရာခငႏႈနး ရသည။

စစေပါငး ကယစားလယ ၈၈၃ဥးတြင အမးသမး ၂၅ဥးသာပါ၀င၍ ၂.၇ရာခငႏႈနးရၿပး တပမေတာသား

ကယစားလယမားက ခနလပ ေရတြကပါက ၃.၆ ရာခငႏႈနးရကာ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးလႊတေတာ ငါးခတြင

အမးသမးကယစားလယ လး၀မပါရပါ။ လႊတေတာအားလးတြင အငအားအမားဆးျဖစသည ရနကနတငးေဒသႀကးႏင

ရမးျပညနယတ႕တြင အမးသမး လႊတေတာ ကယစားလယ ေရြးေကာက တငေျမာကခရမႈ အခးအစား အျမငဆးအျဖစ

(၆ရာခငႏႈနး မ ၇ရာခငႏႈနးအၾကား)ရသည။ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး လႊတေတာမား၌ ကား-မ ကယစားလယ

အေျခအေနႏင ပါတအလကဇယားက ဤသေတသန၏ ေနာကဆကတြ (ငါး)တြင လညးေကာငး၊ ပညႊနး (၁၅)တြင

လညးေကာငးေဖာျပထားသည။

ပညႊနး (၁၅) ပါတအလက ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးလႊတေတာကယစားလယမား (၈၈၃ဥး)

မညသ႕ဆေစ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး တစခခငးစအလက ေလလာသညအခါ တငးရငးသားလမးစအလက ႏင

ေဒသအလက ပါတမား၏ လႊတေတာကယစားလယမား ေရြးခယတငေျမာကႏငမႈ အခးအစားမာ ပမျမငမားလာသညက ေတြ႕ရ

154 Ardeth Maung Thawnghmung (2011): 27၌ရႈ။

Military (222)25 %

USDP (494)56 %

NUP - 45SNDP - 36RNDP - 19

PNO - 6CNP - 5NLD - 2

Others - 54(23 Parties and 4

independentcandidates)

Other parties(167)19 %

သည။ ခငးျပညနယတြင စစေပါငး လႊတေတာကယစားလယ၏ ၄၆ရာခငႏႈနး၊ တစနညးဆေသာ ေရြးေကာကခ လႊတေတာ

ကယစားလယမား၏ ၆၁ရာခငႏႈနးအထ တငးရငးသားပါတမားက ေရြးခယခရသည။ အလားတ ကနျပညနယမားျဖစသည ရခင၊

ကရင၊ ရမးႏင မြနျပညနယတ႕တြင ေရြးေကာကခ ကယစားလယ စစေပါငး၏ ၅၇၊ ၅၃၊ ၄၇ ႏင ၃၀ရာခငႏႈနး အသးသး

တငးရငးသား ပါတမား ေရြးေကာကခရသည(ပညႊနး ၁၆ ႏင ၁၇ရႈ)။

ပညႊနး (၁၆ႏင ၁၇) ရမးျပညနယႏင ရနကနတငးေဒသႀကး လႊတေတာအေျခအေန

ဤေနရာတြင ရငးလငးျမငသာသည အခကမာ ေဖာျပခသည ျပညနယမား၌ တငးရငးသား သ႕မဟတ

ေဒသခပါတမား ခငမာသည ကယစားျပမႈ ေတြ႕ရရေသာလညး ကယားျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားတြငမ မားစြာ

အားနညးလကရသည။ ဤသ႕အားနညးလကရေသာ တငးရငးသားအပစမား၏ ကယစားျပမႈ အေနအထားမာ ျပညေထာငစ

အဆင လႊတေတာမား သ႕မဟတ အရပဖကႏင စစဖက အငစတကးရငးမားထ ကယကယျပန႕ျပန႕ ေပၚေပါကလက ရသည။

ပညႊနး (၁၈) ေဒသဆငရာ သ႕မဟတ တငးရငးသားပါတမားမ ေရြးေကာကတငေျမာကျခငးခရသည လႊတေတာကယစားလယ

အခ းအစား

Military,36

USDP,54

NUP, 1

SNDP,31

KNP, 2

PNO, 6

TPNP, 4 INDP, 3

Shan State

Military,31

USDP,75

NUP, 8

RNDP,1

KPP, 1

DPM, 2 NDF,4

88GSY,1

Yangon Region

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

ျပညနယ လႊတေတာမားအတြငး တငးရငးသားပါတမား ေနရာရရမႈႏင ပတသက၍ ျဖညစြကတငျပလသညမာ

ျပညခငၿဖ းပါတ၏ ေရြးေကာကခကယစားလယအခ႕တြင တငးရငးသား လနညးစကယစားလယမား ပါ၀ငလကရျခငးပင

ျဖစသည။ ကရငျပညနယတြင ျပညနယ လႊတေတာ၌ ေရြးေကာကတငေျမာကခရေသာ ျပညခငၿဖး ကယစားလယ

ေျခာကဥးအနက ငါးဥးမာ ကရငလမးမားျဖစၿပး၊ အျခားျပညနယမား၌ ဤအခးအစားေအာက ေလာနညးလကရသည။155

ရမးျပညနယ ၀နႀကးခပသည ဓႏလမးျဖစကာ ကခငႏင မြနျပညနယ ၀နႀကးခပမားမာလညး ျပညနယေနရငး

တငးရငးသားလမးစ၀ငမား ျဖစၾကသည။

ျပညနယ လႊတေတာမား ဖြ႕စညးေပၚေပါကလာျခငးသည တငးရငးသားမားႏင ေဒသချပညသမား၏

ရညမနးခကမားႏင နစနာမႈမားက ကယစားျပေဖာျပႏငသည အေရးပါေသာ လမးစတစရပ ေပၚထြနးလာျခငးျဖစၿပး၊ သအရအရ

ကြျပားျခားနား မႈရေနသည လ႕အဖြ႕အစညးမားၾကား ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးျဖစစဥ၏ အေရးအပါဆး ရလဒမားစြာအနက

တစချဖစပါသည။ သရပခြ စစစေလလာသမားက တငးရငးသားႏငငေရး အဖြ႕အစညးမားႏင အရပဖက လ႕အဖြ႕အစညးမား၏

တကၾကြ လႈပရား ပါ၀ငႏငစြမး အေရးပါမႈ ပမျမငမားလာသညက ၾကညျခငးအားျဖင “တငးရငးသား လမးစေတြရ႕ ႏငငေရးဟာ

လကနကကင လမးစဥ ေကာလြနသြားၿပး၊ ႏငငေရးအရ အျပာငးအလန႔ ႏငငေရးအရ ျဖစတညႏငမႈဘကက ပမအေရးပါတ

ေရြ႕လားမႈ ျဖစေစေၾကာငး” သးသပခၾကသည။156 ျပညနယ လႊတေတာမား အေနန႔ ဤလႈပရားမႈမား၏ လားရာ

ႏငငေရးလမးေၾကာငးမားက ပမ အေကာငအထည ေဖာႏငသည ႏငအမ အေရးပါလသည ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ တစရပအျဖစ

ေဆာငၾကဥးေပးႏငလာမည။

မညသ႕ဆေစ ႏငငေရးအရ ကယစားျပမႈႏင ပဋပကၡေျဖရငးမႈဆငရာ ေပၚထြနးလာသည လမးစမား၏ အေကာငးအဆး

အေၾကာငးအကး တ႕သည ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအစးရမား၏ အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကမႈမားႏင အစးရအတြငး

လႊတေတာ၏ အခြငအာဏာ၊ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအတြငး ႏငငေရးပါတမား၏ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈဆသည

အခကႏစရပအေပၚ ေလးနကစြာ မတညလကရသည။ ဤတငးရငးသားပါတမား အေနႏင လနညးစတငးရငးသားတ႕၏

ႏငငေရးအရ ကယစားျပ ႏငစြမးက စတတငးက လက၀ါးႀကးအပခြငလညး မရေၾကာငး အေလးထားေဖာျပလသည။

အစးရမဟတေသာ လကနကကင အငအားစမားအေနႏင တငးရငးသား လနညးစနယေျမအတြငး “ေျမေပၚ”ပါတအျဖစ

ရပတညေနႏငသည အဆပါ ပါတမားႏင အခ႕ ကစၥရပမားတြင သေဘာထားကြျပားလက၊ အခ႕ကစၥမားတြင

လကတြေဆာငရြကႏငသညအတြက ပါတတ႕၏ ဥပေဒအရ တရား၀င ရပတည ႏငမႈက လလားလကရပါသည။157

လႊတေတာ၏ အခြငအာဏာႏင လပငနးေဆာငတာမား

ပမနအားျဖင လႊတေတာ၏ အခြငအာဏာသည မေရမရာျဖစေနသည ဗဟႏင ေဒသႏရ ကစၥရပမားက ေဖာထတ

ေဆြးေႏြးျခငး၊ အဆျပခကမားတငသြငးျခငး၊ ဇယား ၂ တြငေဖာျပထားသည ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒဆငရာ ဥပေဒျပစာရငးမား

အတြက လပပငခြငရသည။ လကေတြ႕ေဆာငရြကရာ၌ လႊတေတာမားသည ယငးတ႕၏ လပငနးေဆာငတာမားႏင

ပတသကသည ေယဘယ အျမငရေသာလညး လႊတေတာ၏ အရြယအစားျခားနားမႈ၊ ကယစားလယတ႕၏ စြမးေဆာငရည၊

အစးရအဖြ႕ႏင ဆကဆ ေရး ၀နႀကးခပႏင အပခပေရးဌာနတ႔ အစပအဟကေပၚမတည၍ ယငးလႊတေတာတ႕၏

လပငနးၿပးေျမာကမႈမာ ကြျပားလကရသည။

155 Ardeth Maung Thawnghmung (2011): 34၌ရႈ။ 156 Ardeth Maung Thawnghmung (2011): X ၌ရႈ။ 157 South (2012): 21၌ရႈ။

မတစ (၇) ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက ႏငးအပထားသည ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးလႊတေတာမား၏ အခနးက႑

လႊတေတာ ကယစားလယမားႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးခရာတြင ႏငးအပထားသည အခြငအာဏာအရ

ယငးတ႔လပေဆာငလက ရေသာ ကယျပန႕သည ေဆာငရြကခက ေလးခက ေျဖၾကားခသည။

ေဒသခတ႕၏ အကးစးပြားႏင နစနာခကမား ေဖာျပရာ လမးေၾကာငးတစခအျဖစေဆာငရြကျခငး ။ ။

လႊတေတာကယစားလယ မားသည သတ႕ကယသတ႕ အျခားေသာအာဏာပငမားထက ပမ၍ လထႏင နးစပသညဟ

ရႈျမငၾကၿပး၊ “လႊတေတာအသသည ျပညသ႕အသျဖစ၍ ျပညသ႕ ဆႏၵက အစးရထတငျပရမည” ျဖစေၾကာငး ယငးတ႕၏

အျမငက ေျပာၾကားခသည။158 ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးမား အားလးရ လႊတေတာကယစားလယမားက ေဒသခတ႕၏

အကးစးပြားက အားေကာငးေမာငးသန ျမငတင ေပးႏငသည ေဒသအလက သယဇာတ ေရးရာ ကစၥက တငျပခၾကသည။

သာဓကအေနန႔ တနသၤာရ တငးေဒသႀကးတြင ကယျပန႕ ေသာ ကမးနးငါးဖမး သေဘၤာမားမ ေရလပသားတ႔၏ အကးစးပြားက

လႊတေတာကယစားလယမားက ျမငတငေပးလၿပး၊ ဧရာ၀တ တငးေဒသႀကး၌ ဆညေျမာငးတာတမမားႏင

ကမးရးတမးေရစးေၾကာငး စမခန႕ခြမႈမားက အေရးႀကးကစၥရပမားအျဖစ တညရကာ၊ ရမးျပညနယတြင ေဒသခတ႔က

ခငလေသာအေၾကာငးျပခက ေပးႏငစြမးမရသည အေ၀းေျပးဂတ ေကာကခေရးစခနးမားႏင ေျမယာ သမးယမႈမားက ေစာဒက

တကခၾကသည။ တစခနတညးတြင ယငးတ႕၏ အခြငအာဏာႏင အည ေစာဒကေပါငးမားစြာက နားေထာငရေသာလညး၊

လႊတေတာ ကယစားလယအမားစမာ တကရကကငတြယ ေျဖရငးႏငသည လမးစေပၚမႈ နညးပါးသျဖင စတပက အားေလာ

လကရသည။ ကယစားလယ တစဥးက ဆလင “လႊတေတာကယစားလယ တစဥးရ႕ အာဏာန႕ လပပငခြငက အငမတန

နညးပါးတအတြက ေတာငးဆသမက အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကေပးႏငတာမရဘ ျပညသ႔ ဆႏၵေတြနားေထာင

မတသားထားရဘ” ဟေျပာၾကားခသည။159

158 အပစလက ရညညႊနးေဆြးေႏြးပြ၊ ျပညနယ လႊတေတာ ကယစားလယမား။ 159 အပစလက ရညညႊနးေဆြးေႏြးပြ၊ ျပညနယ အသးသးရ ျပညနယလႊတေတာ ကယစားလယမား။

၁၇၅။ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယလႊတေတာအစညးအေ၀း၌ ေအာကပါကစၥရပမား ေဆာငရြက သည-

(က) ႏငငေတာသမၼတေျပာၾကားသည မန႔ခြနးက မတတမးတငျခငး။

(ခ) ႏငငေတာသမၼတကေပးပ႔ေသာ သ၀ဏလႊာႏင ဥကဌက ခြငျပေသာ အျခားသ၀ဏလႊာမား က ဖတၾကားျခငး၊

မတတမးတငျခငး။

(ဂ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ၀နႀကးခပေျပာၾကားသည မန႔ခြနးက မတတမးတငျခငး။

(ဃ) ဥပေဒၾကမးတငသြငးျခငး၊ ေဆြးေႏြးျခငး၊ ဆးျဖတျခငး။

(င) ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒပါ ျပဠာနးခကမားအရလညးေကာငး၊ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယလႊတေတာက

ေဆာငရြကရမည ကစၥရပမားႏင စပလဥး၍ ေဆြးေႏြးျခငး၊ ဆးျဖတျခငး။

(စ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယလႊတေတာသ႔တငသြငးသညအစရငခစာမားက ေဆြးေႏြးျခငး၊ ဆးျဖတျခငး၊

မတတမးတငျခငး။

(ဆ) အဆတငသြငးျခငး၊ ေဆြးေႏြးျခငး၊ ဆးျဖတျခငး။

(ဇ) ေမးခြနးေမးျမနးျခငး၊ ေျဖၾကားျခငး။

(စ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယလႊတေတာဥကဌက ခြငျပသည ကစၥရပမားႏင စပလဥး ၍ ေဆာငရြကျခငး။

ေလလာခသည ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအသးသးတြင ေျမယာအျငငးပြားမႈ ျပနာက အျမတေစေတြ႕ရခရသည။

လႊတေတာ ကယစားလယမား အေနန႔ ျပနာေပါငးမားစြာက လကခသရေသာျငား သတ႕အေနန႕ ေဆာငရြကေပးႏငျခငး

မရေၾကာငး ခစားေနၾကရ၏။ ေျမယာ ျပနာမာလညး ေဒသအလက အမးအစားမားစြာ ကြျပားသည။ ဥပမာအားျဖင တနသၤာရ

တငးေဒသႀကးတြင ထား၀ယအထး စးပြားေရးဇန စမကနးႏင ပတသကသည ေျမယာ သမးယမႈမားအေပၚ

နစနာေၾကးေပးေလာသည ကစၥအတြက ပြစားမား၊ လလတတနးစားမားႏင ထခကခ ေဒသႏရ လ႔အဖြ႕အစညးထ

အထးအာရစကေနရ၏။ ရမးျပညနယတြင အေျခခအကးစးပြားမာ သတတးေဖာထတလပျခငးျဖစၿပး အျခား သယဇာတ ရငးျမစ

ႏတသမးမႈမာ စးပြားေရးလပငနးမား၏ ေဒသခ လ႕အဖြ႕အစညးပင ေျမယာမားက သမးယျခငးျဖစသည။ လႊတေတာ

ကယစားလယမား အေနႏင အကန႕အသတျပျခငး ခရသည ယငးတ႕၏ ေဆာငရြကေပးႏငမႈ အတငးအဆက

စတပကအားေလာကာ၊ ဤေဒသခမားအား အေထြေထြအပခပေရး ဥးစးဌာန သ႕မဟတ အျခား အဆငျမငအရာရမားထ

တငၾကားစာေပးပ႕ရနသာ အၾကျပႏငသည။ လႊတေတာကယစားလယ အခ႕က ေျမယာ ကစၥမားႏင ပတသက၍ ယငးတ႔

ေဆာငရြကႏငစြမးအတြက ကန႕သတခက တစရပမာ ေနရာတကာ ပါ၀ငလကရသည ေထြ/အပအစား “အပခပေရးဌာန ႏင

ဆကယကျခငးမရသည ၾကားခအဖြ႕အစညး” ေပၚထြကလာမႈ မရျခငး ဟေထာကျပၾကသည။ 160တရားစရငေရးႏင ပတသက၍

တငျပလာသည မေကနပခကမားက အထးျပ ကစၥရပတစခအေနႏင လႊတေတာမားက ေဆာငရြကချခငးမရပါ။

လႊတေတာတ႕သည ျပညသ႕ေရးရာမားက ကးေၾကာငးဆေလာစြာ တာ၀နခရသည အခြငအာဏာအရ

ေဆာငရြကလက ရသည နညးတ၊ အရပဖက လ႔အဖြ႕အစညးကယစားလယမားႏင ပဂၢလကလပငနး ေဆာငရြကေနသမား

အေနႏင ယငးတ႔၏ နစနာခကမားက ၿပးေျမာကေအာငျမငစြာ ေျဖရငးေပးႏငမည လမးေၾကာငးတစခအျဖစ ယၾကညရန

ခယဥးလကရသည။ အရပဖကလ႔အဖြ႕အစညးမားက အျခားေသာ မေကနပခကမားနညးတ ေျမယာ ကစၥမား ေျဖရငးရန

ႀကးပမးရာ၌ ေရြးခယရန မဟာဗဟာ လမးေၾကာငး ႏစခအနက တစခခက လပေဆာငရန ႀကမဖနမားစြာ ညႊနးဆခၾကသည။

ပထမဗဟာမာ လမးစ သ႔မဟတ ပါတအေနႏင ေပၚေပါကလာသည ျပနာက တကစြာ တာ၀နယေျဖရငးႏငစြမးရေသာ

၀နႀကးခပသ႕မဟတ ႏငငေတာအဆင ေရြးခယခကယစားလယမား (ျပညေထာငစအဆင) ႏင ခတဆက

ေဆာငရြကရနျဖစသည။ ဒတယ နညးလမးမာ ေပၚေပါကေနသည ျပနာမားက ကယကယျပန႕ျပန႔ သရလာေရးအတြက

ဆႏၵျပပြမား သ႕မဟတ လထလႈပရားမႈမားျဖင ခငးကငး ေဆာငရြကရန ျဖစသည။ ဤေနရာတြင အေရးႀကးသည

မတခကတစခက ေဖာျပရလင လႊတေတာ ကယစားလယမား ကယတင ေရာ၊ ႏငငတစ၀မးရ ေရ႕ေန အသငးတစခ အပါအ၀င

ျဖစသည အရပဖကလ႕အဖြ႕အစညးမား အားလးသ႕ ေဒသႏရတရားရးမားက ယငးတ႕၏ နစနာခကမားက ေျဖရငးေပးႏငမည

လမးေၾကာငး တစခအျဖစ လြနစြာ အယအၾကည ကငးမလက ရေၾကာငးပင ျဖစသည။161

၀နႀကးမားသ႕ ေမးခြနးေမးျမနးျခငး ။ ။ လႊတေတာကယစားလယမား အေနႏင တငၾကား တငျပခကမား အေပၚ ဖြ႕စညးပ

အေျခခဥပေဒႏင အည ေဆာငရြကႏငသည ပမနလမးေၾကာငးတစခမာ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအစးရသ႕

ေမးခြနးမား ေမးျမနးျခငးပင ျဖစသည။ 162ကယစားလယအခ႕က ဤအခကသည ျပညနယ သ႕မဟတ

တငးေဒသႀကးအစးရမားအေပၚ “တတႏင သမ အာဏာပငးျခား သးစြျခငးႏင အခငးခငး အျပနအလန

ထနးေကာငးျခငး”အေျခခမႏငအည ပြငလငးျမငသာမႈ မေလာပါးေစေရး အတြက အေျခခမႏငအည အခြငအလမးတစခအျဖစ

ရႈျမငၾကသည။163 လႊတေတာ၌မတတမးတငထားေသာ ေမးခြနးေမးျမနးမႈမားမာ (ခငးျပညနယ)တြင ေမးခြနး (၁၉)ခမ

(ရမးျပညနယ)တြင ေမးခြနး ၁၄၇အတြငးရၿပး ယငးေမးခြနးမားက တရား၀ငျပနတမး သ႔မဟတ မတတမးအျဖစထားရျခငး ရမရ

သရရန အခြငမသာပါ။ သအရအရ ဆလင ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးလႊတေတာတငးတြင ျပညနယ သ႕မဟတ

တငးေဒသႀကး အစးရအဖြ႕၏ ေဆာငရြကခကမားက ေ၀ဖနသးသပရနႏင အထးသျဖင ေမးခြနးမား၊ ကတမား ႏင

လႊတေတာသ႕ အာမခခကမားက တာ၀နယ ေစာငၾကပမည “အစးရ၏ အာမခခကမား၊ ကတမားႏင တာ၀နခခကမား စစစေရး

160 အပစလက ရညညႊနးေဆြးေႏြးပြ၊ တငးေဒသႀကး လႊတေတာ ကယစားလယမား။ 161 အပစလက ရညညႊနးေဆြးေႏြးပြမား၊ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးမားရ အရပဖကလ႕အဖြ႕အစညးမား။ 162 ျပညေထာငစ သမၼတျမနမာႏငငေတာ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ၊ ၂၀၀၈၊ ပဒမ ၁၇၅(ဇ)။ 163 အပစလက ရညညႊနးေဆြးေႏြးပြ၊ တငးေဒသႀကး လႊတေတာ။

ေကာမတ”က ဖြ႕စညးႏငသည။164 မညသ႕ဆေစ လကေတြ႕အားျဖင ဧရာ၀တကသ႔ တငးေဒသႀကး တစခမအပ

ဤေကာမတမား၏ ထေရာကႏငစြမး အားနညးလကရသည။

ဗဟအာဏာပငမားထ အဆျပလႊာတငသြငးျခငး ။ ။ လႊတေတာမားတြင ဥပေဒျပေရး လပေဆာငသကသ႔ ေမးခြနးမား

ေမးျမနးျခငး၊ အဆတငသြငျခငးႏင ဥပေဒၾကမး တငသြငးျခငးတ႔က သးျခားစေဆာငရြကၾကသည။ အဆမားတြင ေဒသႏရ ဖြ႕ၿဖး

တးတကေရးကသ႕ ေဒသအလက ဥးစားေပးအစအစဥမား သ႕မဟတ ဥပေဒၾကမးအျဖစ တငသြငးရန မလအပသည မ၀ါဒေရးရာ

အေျပာငးအလမား သ႕မဟတ ျပညနယႏင တငးဥပေဒျပစာရငးတြင မပါ၀ငသည အေၾကာငးအရာမားက အၾကျပခကမားႏင

အဆျပႏငသည။ ကယျပန႔ေသာ အျမငရပါက အၾကျပခကမား အမနတကယ ရလဒေပၚထြကေရးအတြက ျပညနယ သ႕မဟတ

တငးေဒသႀကး အဆငမ ျပညေထာငစအဆငသ႔ ေရာကရရန အဆမားက ေနျပညေတာရ ဗဟအာဏာပငမား သရရန

လအပသည။ ဥပမာအားျဖင ဧရာ၀တတငးေဒသႀကး လႊတေတာသည ယငး၏ ေဒသႏရ အကးစးပြားျဖစသည

ေရသယဇာတစမခန႕ခြမႈ ႏငပတသက၍ ေဒသခတ႕၏ ဆႏၵျပလႊာမား စစညးလက ဥပေဒျပခြင ေတာငးဆခကက ျပညေထာငစ

လႊတေတာသ႕ တကရက ပ႕ေပးခသည။165 အျခား ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးမား၌ လႊတေတာကယစားလယမားသည

ယငးတ႕ အေကာငအထည ေဖာလသည ကစၥရပမားက ၀နႀကးခပမ တစဆင ႏငငေတာသမၼသ႔ တကရကခဥးကပႏငမည

လမးေၾကာငးအရ ေဆာငရြကလက ရသည။

ဇယား ၂အရ ႏငးအပထားသည ဥပေဒျပေရး နယပယမား ။ ။ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအားလးတြင

ေဒသအလက ဥပေဒျပေရး ပစအခ႕ ေပၚေပါကလကရေသာျငား ဥပေဒျပေရး နကနမႈ၊ သေဘာသဘာ၀ႏင ဥပေဒျပႏငသည

အေရအတြကမား ကယျပန႔စြာ ကြျပားလကရသည။ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားသည ႏစစဥ ဘ႑ာေငြ

ရ/သးလာထားခကက ဥပေဒ အျဖစ အတညျပ ျပဌာနးႏငရန လအပသလ ေဒသအလက ဥးစားေပးအစအစဥအရ ေဒသႏရ

ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး စမကနးကလညး ျပငဆငေပးရန ညႊနၾကားျခငးရသည။ လကေတြ႕တြငမ ဤစမလာထားမႈမားက

၂၀၁၂ခႏစအတြငး ေနာကထပဘ႑ာေငြ ခြေ၀သးစြ ေရးအျဖစ ျပငဆငခၿပး၊ ၂၀၁၃ခႏစအတြငး ယငးတ႕၏ ေဒသႏရဘ႑ာေငြ

အရ အသး ဆငရာဥပေဒအျဖစ ပထမဆး အသက၀င လာမညျဖစသည။ ေလလာမႈ ျပခသည ျပညနယ ႏင

တငးေဒသႀကးအားလးတြင ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ စမခကက ၂၀၁၂ခႏစတြင လာထား အတညျပၿပး ျဖစေသာလညး

မၾကမးအဆငသာ ရေသး၍၊ ဥးစားေပးအလက အေျခခေဖာထတခကမား ထညသြငးရနႏင အေသးစတအခကအလကမား

မပါ၀ငသည မကခရစးပြားေရးဆငရာ ရညမနးခကဇယားမား လအပလကရပါသည။166

ဤေနရာ၌ လႊတေတာ အရပရပအေနႏင ယငးတ႕၏ ပထမ သကတမးအတြငး ဥပေဒျပေရး ေဆာငရြကခကမားစြာ

လပေဆာငခၿပး အဆျပဆ ဥပေဒမၾကမး သ႕မဟတ အတညျပ ျပဌာနးႏငသည ဥပေဒမားစြာ ေပၚထြနးခသည။ ၂၀၁၂ခႏစ ႏင

၂၀၁၃ခႏစ ပထမငါးလအတြငး ခငးျပညနယ၌ ဥပေဒငါးခ ဧရာ၀တတငးေဒသာႀကး၌ ဥပေဒ ၁၄ခထ အတညျပ

ျပဌာနးႏငခသည။ မညသ႔ဆေစ ပမညႊနးဆႏငမည ႏငငေရးအရ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးႏင ဥပေဒျပေရး၏

လြပလပစြာရပတညႏငစြမး အလ႔ငာ အားလးေသာ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား၏ ဘ႑ာေငြ အရ အသး ဥပေဒႏင ေဒသႏရ

ဖြ႕ၿဖးေရး စမကနးကသ႕ “လပရးလပစဥ” ႏစခက ေကာလႊားအတညျပႏငရန လအပသည။ ေဒသႏရ ဥပေဒျပမႈက

စာရငးျပစၾကညရာ ခငးျပညနယတြင “လပရးလပစဥ မဟတေသာ” အတညျပျပဌာနးသည ဥပေဒသ႕မဟတ ဥပေဒျပေရး

အဆလး၀မေတြ႕ရရဘ ဧရာ၀တတငးေဒသႀကးတြငမ နယပယ က႑စ၌ ထကသ႕ေသာ အတညျပျပဌာနးၿပး ဥပေဒသ႕မဟတ

အဆျပၿပး ဥပေဒၾကမး ၁၀ခရပါသည။ ေလလာခသည ေဒသ ေျခာကခ၌ တစခခငးစ ဤဥပေဒျပေရး ေဆာငရြကခကက ဇယား

(၁၀)ႏင ပညႊနး (၁၉)တ႕တြင အကဥးေဖာျပထားသည။

164

အစးရ၏အာမခခကမား၊ကတမာႏငတာ၀နခခကမားစစစေရးေကာမတ။ျပညသ႕လႊတေတာ၊http://www.pyithuhluttaw.gov.mm/committe

e/ [Accessed 26 June 2013].165 အပစလက ရညညႊနးေဆြးေႏြးပြ၊ ဧရာ၀တ တငးေဒသႀကး လႊတေတာ ကယစားလယမား(၂၀၁၂)။ 166 မြနႏင ရမးျပညနယ ၂၀၁၂-၁၃ ခႏစ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး စမကနး ဥပေဒမား။

ဇယား (၁၀) ၂၀၁၂ခႏစမ ေမ၊ ၂၀၁၃ခႏစအတြငး ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား၏ ဥပေဒျပေရး ေဆာငရြကခကအကဥး

State/Region LawsPassed2012

DraftLaws2012

LawsPassedto May2013

DraftLaws toMay2013

TotalLaws

Non-RoutinePassed orProposed2012

Non-RoutinePassed orProposed2013

TotalNon-Routine

Mon 6 0 4 0 10 2 3 5

Kayin 3 2 2 0 7 0 1 1

Shan 6 4 1 0 11 4 0 4

Chin 4 0 1 0 5 0 0 0

Tanintharyi 8 5 0 0 13 6 0 6

Ayeyarwady 6 0 7 1 14 3 7 10

ပညႊနး (၁၉) ၂၀၁၂ခႏစမ ၂၀၁၃ခႏစအတြငး ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား၏ ဥပေဒျပေရး ေဆာငရြကခက

*လပရးလပစဥမဟတေသာ ဥပေဒမား ဆသညမာ ႏစစဥေရးဆြရေသာ ဘ႑ာေငြအရအသးဥပေဒမားႏင ေဒသဖြ႕ၿဖေရးစမကနး ဥပေဒမားမ အပ

အျခားဥပေဒမားက ဆလသည

ဥပေဒျပေရး ေဆာငရြကႏငစြမးသည လႊတေတာတ႕၏ အရြယအစားႏင နးကပသည ဆကသြယခကရၿပး၊ လႊတေတာငယမား

ရငဆငေနရေသာ ထကျမကသည အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကႏငစြမးအေပၚ ႀကးမားသည စနေခၚမႈ

သကေသတစရပအျဖစ အခငအမာတညရေနပါသည။ “လပရးလပစဥ မဟတေသာ” အတညျပ ျပဌာနးႏငခသည ဥပေဒမားက

ေအာကပါဇယားတြင စစစတငျပထားသည။ ေလလာခေသာ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးေျခာကခ၏ ဥပေဒျပေရး

ေဆာငရြကခက အေသးစတက ေနာကဆကတြ (ႏစ)တြင ေဖာျပထားပါသည။

ဇယား (၁၁) လပရးလပစဥမဟတေသာ အတညျပျပဌာနးၿပး သ႕မဟတ အဆတငသြငးထားသည ဥပေဒအေၾကာငးအရာမား။

Subject of the Law 2012 2013

Private Hire Motor Vehicles/CommercialVehicles

Mon, Shan, Tanintharyi Ayeyarwady

Municipal Act Mon, Shan Kayin

Village Firewood Replanting Shan Ayeyarwady

Stevedoring Tanintharyi Mon

Local Fisheries Tanintharyi, Ayeyarwady Ayeyarwady

Organic and Chemical Fertilizers Ayeyarwady -

Salt and Salt-Based Production Ayeyarwady -

Excise Duty - Mon

10

7

11

5

1314

5

1

4

0

6

10

0

5

10

15

Mon Kayin Shan Chin Tanintharyi Ayeyarwady

Total Laws Total Non-Routine

Land Tax - Mon

Fire and Natural Disasters PreventiveMeasures

- Ayeyarwady

Water Vehicles of 25 HP and Lower - Ayeyarwady

Household Industry - Ayeyarwady

လပရးလပစဥမဟတေသာ ေဒသႏရ ဥပေဒျပမႈမားက ေဆာငရြကရာတြင သကဆငရာ ျပညနယ သ႕မဟတ

တငးေဒသႀကး တစခစ၏ ေဒသဆငရာ အေျခအေနအေပၚ ထငဟကသကသ႕ အခ႕ဥပေဒ ျပမႈမားမာ ျပညနယ ႏင

တငးေဒသႀကး မားတြင တညသည ေခါငးစဥအျဖစ ထပမေတြ႕ရရသည။ သာဓကအားျဖင ရမးျပညနယအေနႏင

သစေတာေရးရာ အကးစးပြားက ေရ႕တနးတငျခငး၊ ထ႔အတ တနသၤာရတငးေဒသႀကးတြင ကမးရးတမးႏင ျမစေၾကာငးဆငရာ၊

ဧရာ၀တတငးေဒသႀကးတြင ငါးလပငနး ႏင ေရေၾကာငးပ႕ေဆာငေရး စသညျဖင ေဒသအလက ဥပေဒျပမႈ ေျပာငးလသြားသည။

ေမာေတာယာဥမားႏင ပတသက သည ဥပေဒေရးရာ လပထးလပနညးမာမ အနညးဆးျပညနယမားမအစ ၿမ႕ႀကးျပႀကးမား

တညရရာ တငးေဒသႀကးမားအထ တညသည ဘအကးစးပြား ျဖစဖြယရပါသည။ မြနျပညနယသည အခြနအခႏင ပတသကၿပး

ပထမဆး ဥပေဒျပႏငသည ျပညနယျဖစလာသည။ ခငးႏင ကရငျပညနယတ႔သည ေဒသႏရ ဥပေဒတစခသာ အတညျပ

ျပဌာနးႏငခၿပး၊ ဤအခကက ျပညနယမားႏင တကၾကြစြာေဆာငရြကႏငသည တငးေဒသႀကးအစးရမားအၾကား

လပငနးၿပးေျမာကမႈ ကြာဟခက ႀကးမားေၾကာငး ေဖာျပေနသည။

အကန႕အသတရၿပး ကဥးေျမာငးေသာ ဥပေဒျပေရး ေဆာငရြကခကမားး၏ အရငးခ အေၾကာငးတရား ႏစရပမာ

အေတြ႕ အၾက ႏင စြမးေဆာငရည ခ႕တျခငးႏင ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ၏ ဇယား ႏစ ခြငျပမေဘာငအတငးအတာ မေရရာျခငး

တ႕ေၾကာင ျဖစသည။ သာဓကတစရပအေနႏင ျပညနယအစးရ ေခါငးေဆာငတစဥးက ေထာကျပခသညမာ အခ႕ဌာနမားသည

ဇယား ႏစတြင အကး၀ငလက ရေသာလညး ဤဌာမားႏင ပတသကသည လ႔စြမးအား အရငးအျမစ စမခန႕ခြမႈႏင ပတသက၍

ဥပေဒျပလသည အခါ အခနးသးတြင ေဖာျပခၿပးျဖစေသာ တာ၀နခမႈ မရငးလငးသည အျဖစက ထငဟကသကသ႔၊ သကဆငရာ

ဌာနမားသည ျပညေထာငစ ၀နႀကးဌာန၏ ထနးခပမႈေအာကတြငသာ ရေနသည ကစၥျဖစသည။ တနသၤာရ တငးေဒသႀကးႏင

အျခားေဒသရ လႊတေတာငယမားကလညး သတ႕တြင ဥပေဒတစခက သးသပရနႏင ေရးဆြရန စြမးရညမရၾကေၾကာငး၊

အျခားျပညနယငယ တစခမ ကယစားလယ တစခ႕ကလညး သတ႔လႊတေတာ၌ မေပးခြငမရရဘ ဥပေဒျပေရး

ျဖစစဥတစခလးက ေဒသႏရအစးရ အဖြ႕ ကသာ လးလးလားလား လက၀ါးႀကးအပထားေၾကာငး ေျပာဆခၾကသည။167

ဥပေဒျပေရးက အေထာကအကျဖစေစမည အျခားေသာ အငစတကးရငးဆငရာ စြမးရညမားမာလညး ယခထ

ေနသားတက မရေသးပါ။ တငးေဒသႀကး သ႕မဟတ ျပညနယ လႊတေတာ ဆငရာဥပေဒအရ ျပညေထာငစအဆင ေကာမတႏင

အလားတ ဥပေဒၾကမးေကာမတ ဖြ႕စညးျခငးက ခြငျပထားသည။168 သ႕ေသာလညး လႊတေတာငယတစခမ ကယစားလယ

တစဥးေထာကျပခသညမာ ေကာမတအေနႏင ဥပေဒေရးရာအၾကဥာဏရယ ႏငျခငး မရလင ဥပေဒျပေရးေဆာငရြကႏငမည

မဟတေၾကာငး၊ ၿမ႕နယ ဥးေရနညးပါးသည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားတြင ေရရညအကးျဖစထြနးမည ေကာမတ အရပရပ

ဖြ႕စညးရနမာ အစးရအဖြ႕ျပငပ၌ ကယစားလယဥးေရ နညးပါးေနျခငးေၾကာင ျဖစေၾကာငး ေျပာဆခသည။169

အလားတျပညသတ႕၏ ျပငးျပေသာ ဆႏၵေဖာထတမႈက နားေထာငခြငရမည သာမာနလထ တကေရာက ေျပာဆခြငရသည

လႊတေတာအစအစဥ သ႔မဟတ ဥပေဒျပေရးဆငရာ ၾကားနာျခငး သ႕မဟတ အျခားလႊတေတာေရးရာ လပငနးမား

အေပၚထငျမငခကေပးႏငသည မညသည အစအစဥမ မရေသးေၾကာငး ျပညနယတစခမ လႊတေတာ ကယစားလယမားက

အေလးထား ေျပာဆခၾကသည။

167 အပစလက ရညညႊနးေဆြးေႏြးပြ၊ တနသၤာရ၊ ခငးႏင ကရင လႊတေတာကယစားလယမား။ 168 တငးေဒသႀကး သ႕မဟတ ျပညနယ လႊတေတာ ဆငရာ ဥပေဒ(နယက အမန႕ ၁၄/၂၀၁၀)ပဒမ ၂၁။ 169 အပစလက ရညညႊနးေဆြးေႏြးပြ၊ တငးေဒသႀကး လႊတေတာ ကယစားလယမား။

လႊတေတာအသးသး၏ ဥပေဒျပေရးရလဒ ေပၚထြကမႈသည လႊတေတာအသးသး စတင အသက၀ငသညေန႕မ စ၍

လႊတေတာအစညးေ၀း ေခၚယကငးပသည ရကအေရအတြကေပၚ တငးတာသည လပငနးၿပးေျမာကေအာင

ေဆာငရြကႏငျခငးက ထငဟကလက ရသည။ အခ႕ေသာ လႊတေတာမားသည တကၾကြသညလပငနး အစအစဥမားက

ထနးေကာငးလကရၿပး၊ ဤသ႕ ေဆာငရြကႏငသညမာလညး ကယျပန႔သည ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးတြငသာ

ျခြငးခကအျဖစ အေကာငအထည ေဖာႏငျခငး ျဖစသည။ ဤသ႕ တကၾကြစြာေဆာငရြကႏငစြမးရသည လႊတေတာမားအနက

ဧရာ၀တတငးေဒသႀကးရ လႊတေတာ ကယစားလယမားက သတ႕၏ စြမးေဆာငႏငေသာ အစအစဥမားမာ လႊတေတာ ဥကဌ၏

ထးထးကက အားထတမႈ ရလဒျဖစေၾကာငး ခးကး ေျပာဆခၾကသည။170 လႊတေတာအားလး အေနႏင ႏစႏစတာ

ကာလအတြငး ပမးမအစညးအေ၀း ကငးပရက ၂၈.၅ရက သာရခသညအတြက လႊတေတာတ႕၏ အေရးပါအရာေရာကႏငစြမး

နမပါးလကရသညမာ အၾသဖြယရာ မဟတေပ။

ဇယား (၁၂) မတလ၊ ၂၀၁၁ ခႏစ မ ဇလင၊ ၂၀၁၃ခႏစအတြငး ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးလႊတေတာမား ေခၚယကငးပမႈ။

ျပညနယ/တငးေဒသႀကး ခငး ကရင မြန ရမး တနသၤာရ ဧရာ၀တ

ပမနအစညးအေ၀း 5 6 5 6 6 6

အထးအစညးအေ၀း 2 1 2 2 2 3

အေရးေပၚအစညးအေ၀း 3 1 0 0 0 1

ရက စစေပါငး 25 31 20 29 28 69

ရငးျမစ ။ လေတြ႕ေမးျမနးမႈမား၊ ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အေထြေထြ အပခပေရးရး။

အခ႕ေသာ ေဒသႏရအေျချပ ဥပေဒျပေရး ေဆာငရြကမႈမား၌ ႏငငေရး အရ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး ျဖစစဥႏင

ဥပေဒျပ မ႑င၏ လြတလပစြာ ရပတည ႏငစြမး အေထာကအထားအျဖစ ေတြ႕ရရေၾကာငး အကဥးခပ ေဖာျပႏငသည။

သ႕ေသာလညး ဤဥပေဒမား၏ နယပယအတငးအတာမာ လြနစြာ ကဥးေျမာငး ကန႕သတလကရၿပး၊ ပမကယျပန႔ ႏ႔စပသည

ဥပေဒျပေရး ေပၚေပါကရနမာလညး စြမးရညခ႕တျခငး၊ ဥပေဒျပ အငစတကးရငးမား၏ ပပးမႈ မရျခငး၊

လႊတေတာအရြယငယသည အတြက ဖြ႕စညးပ ဖြ႕စညးတညေဆာကပ ဆငရာ စနေခၚခကမား ေပၚေပါကျခငးႏင

အခ႕လႊတေတာမား၏ ပမနအစညးအေ၀းေခၚဆမႈ မရျခငးတ႕က အဟန႕အတားျပလကရသည။

ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အစးရမားႏင လႊတေတာမား၏ ျပညသ႕ေရးရာ ေဆာငရြကခကမား

ေပၚေပါကကာစ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးအဆင အပခပေရးဆငရာ အဖြ႕အစညးမား ရငဆငၾကရသည

စနေခၚမႈမားစြာ အနက အဓကတစခကမာ ေဒသချပညသမားႏင ဆကဆေရးပငျဖစသည။ အသစေပၚထြနးလာသည

အငစတကးရငးမား အေနႏင ယငးတ႕၏ ဖြ႕စညးပ၊ ရညရြယခကႏင အေကာငအထညေဖာရသည လပငနးေဆာငတာႏင

အည မလြမေသြ ျဖညဆညးရမည ၀နေဆာငမႈလအပခကမားရသည။ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး အစးရမားႏင

လႊတေတာမားအတြက လႊတေတာကယစားလယမားႏင အစးရအဖြ႕၀ငမား အေနႏင မမတ႕က

ေရြးေကာကတငေျမာကလကသည မဆႏၵနယမ ျပညသမားက တကရက ထေတြ႕ျခငးႏင ပမန သ႕မဟတ ပမနမဟတသည

ျပညသ႕ေရးရာ ဆကသြယေရး ၾကားခမ တစဆင ထေတြ႕ဆကဆျခငးတ႔ ပါ၀ငသည။ ဤဆကသြယေရး လမးေၾကာငးတြင

အစးရ သတငးစာမား၊ ျပနတမးမား၊ ေဒသႏရ ဂာနယမား၊ ေဒသႏရ ရပျမငသၾကား ထတလႊငမႈ၊ အစးရ၀ကဘဆကမားႏင

ေဖစဘတလမႈကြနယကမားထ အကး၀ငသည။

လေတြ႕ေမးျမနးမႈမား၌ အစးရအဖြ႕၀ငမား အပါအ၀င လႊတေတာကယစားလယမားက ၎တ႔၏ မဆႏၵနယေျမရ

ျပညသမားထ သြားေရာကေတြ႕ဆ၍ အားထတေဆာငရြကခမႈမားက ႀကမဖနမားစြာ ေထာကျပခသည။ သတ႔သည

ေကးရြာသာေရး နာေရး အသငးမားႏင ေကာငးေကာမတကသ႕ ေဒသခအရပဘက လ႕အဖြ႕အစညး တကၾကြသမားႏင

170 အပစလက ရညညႊနးေဆြးေႏြးပြ၊ ဧရာ၀တ တငးေဒသႀကး လႊတေတာကယစားလယမား။

ေတြ႕ဆ၍ ထသ႕ ႀကပမး ေဆာငရြကခေၾကာငး ညႊနးဆေလရၾကသည။ ျပညနယ လႊတေတာ ကယစားလယ တစဥးက ဤသ႔

ရငးျပခသည။

“ၿမ႕နယေတြရ႕ လအပခကေတြက လႊတေတာကယစားလယက တစဆင တငျပရင ျပညနယ လႊတေတာက

ခြငျပရမာေပါ။ ျပညနယ လႊတေတာထမာ ၿမ ႕နယ အသးသးက ကယစားလယေတြရတာပ”171

မညသ႕ဆေစ ဆကဆေရး၏ ေအာငျမငမႈ အတငးအတာမာ လႊတေတာ ကယစားလယ တစဥးခငးစ၏ ပဂၢလက

စတ၀ငစားမႈႏင အကးစးပြားေပၚမတည၍ ကြျပားျခားနားလကရသည။ တငးေဒသႀကး တစခ၌ ပါတ၀ငတစဥးက “လႊတေတာ

ကယစားလယေတြက စတ၀ငစားေပမယ (အရပဘက လ႕အဖြ႕အစညး အေနန႔) သတ႕န႔ လး၀ အဆကအဆ မရပါဘး၊

သတ႕အခငးခငး ပဂၢလကေတြ႕ဆမႈ တစခါမ မရခဘး”ဟ ေထာကျပခသည။172

ထသ႔ လႊတေတာ တစရပအေနႏင ဆကသြယျခငးထက အမားဆးေတြ႕ဆရသည ပစမာ ပဂၢလက က တကရက

ဆကသြယသည ဆကဆေရးမးျဖစသည။ ေလလာခသည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆငတြင ေဒသႏရ လႊတေတာ

သ႕မဟတ အစးရတ႕သည သာမာနျပညသလထႏင ပမနထေတြ႕ ဆကသြယသည လမးေၾကာငးတစစတစရာ မရၾကပါ။

လႊတေတာ အစညးအေ၀းမား၌ ျပညသမား တကေရာကၾကားနာေစျခငး သ႕မဟတ ၿမ႕ေတာခနးမ ဖရမမား ကငးပျခငး စသည

ဥပမာ ျပစရာ ေတြ႕ၾကမႈမး မရခပါ။ အရပဖက လ႕အဖြ႕အစညးႏင သာမာနျပညသလထတ႕က အစးရတာ၀နရသမားႏင

ေတြ႕ဆခြငရသည ကယျပန႔ေသာ လထအစညးအေ၀းမားမာ ႏငငတကာ အကအညေပးသမား၏ အကးစးပြား

အကအညေပးရန စမခကမား ေပၚေပါကမသာ ကငးပေလရသည။173 သ႔ေသာလညး အခနး ႏစတြင ေဖာျပသကသ႔ ၂၀၁၃ခႏစ

တငးေဒသႀကး သ႕မဟတ ျပညနယ လႊတေတာ ဆငရာ ဥပေဒၾကမးအသစ၊ ပဒမ ၁၀အရ ျပညသမားအေနႏင ဥကဌ၏

ခြငျပခကျဖင လႊတေတာအစညး အေ၀းမားသ႕ တကေရာကခြင ရပါသည။

ျပညနယ သ႔မဟတ တငးေဒသႀကးအစးရ ႏင လႊတေတာမား၏ ျပညသႏင ထေတြ႕ႏငသည ပမနဆကသြယေရး

လမးေၾကာငး (အစးရပင သတငးစာမား၊ ျပနတမးမားႏင ၀ကဘဆကမား)မာ ျပညေထာငစအစးရ၊ ျပနၾကားေရး ၀နႀကးဌာန

လက၀ယတြင ကယျပန႔စြာတညရပါသည။ အစးရပငသတငးစာမားမာ The New Light of Myanmar ၊ ေၾကးမႏင ျမနမာအလငး

တ႕ျဖစၿပး ျပညနယ သ႔မဟတ တငးေဒသႀကး အစးရႏင လႊတေတာမား၏ အစညးအေ၀းတ႕က ပမနေဖာျပေပးေလ ရသည။

သ႕ေသာလညး ဤသတငးေဖာျပမႈမားသည အေပၚယသာျဖစသည။ ပမအေသးစတကေသာ သတငးအလကမားက

အပတစဥထတ ျမနမာႏငင ျပနတမးတြင ေတြ႕ရႏငၿပး၊ ယငးျပနတမးတြင ဥပေဒျပျခငး၊ အစးရစာခပစာတမးမား၊ ဘ႑ာေငြ

ရ/သး စာရငးမား၊ ဖြ႕ၿဖးေရး စမကနးႏင ၀နထမးအႀကးအက ခန႔အပျခငးမားက ေဖာျပထားသည။ ဤစာတမးက

အြနလငးေပၚတြင ဖတရႈႏငသကသ႕ ပႏပမတတမးမားက အစးရစာအပ အေရာငးဆငမား၌ ေရာငးခေပးသည။174

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားအတြငး ေဒသႏရသတငးစာမားသည ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး

အစးရမား၏ ေဆာငရြကခကမားႏင လႊတေတာ သတငးမားကပါ မမတတ ေဖာျပေပးလကရသည။ သာဓကအေနႏင

ခငးအလငးႏင ထား၀ယသတငးမားတြင လႊတေတာ၌ေဆြးေႏြးလကရေသာ အေၾကာငးအရာမားႏင

အတညျပျပဌာနးလကသည ဥပေဒမား၊ ၀နႀကးခပ၏ ေဒသခမား၊ ဖတၾကားထားသည ဂဏသေရရ လႀကးလေကာငးမားႏင

ေတြ႕ဆမာၾကားမႈမားသာမက ေဒသခတ႔၏ အဓကအကးစးပြား ျဖစသည ေျမယာသမးယမႈႏင စပလဥးေသာ

တ႔ျပနေဆာငရြကခကမားက ေရးသားထားသည။ သ႕ေသာလညး ဤသတငးစာမား ျပညသမားအၾကား ပ႕ႏ႔မႈမာ ကြာျခားခက

ႀကးမားလကရၿပး၊ ဥပမာျပရလင ေ၀းလေခါငသလသည ခငးျပညနယ တြင ၿမ႕ေတာဟားခါး တစခတညး၌သာ

သတငးစာဖတရႈခြင ရႏငသည။ သသာထငရားသည တစခကမာ ဧရာ၀တတငးေဒသႀကး လႊတေတာတြင

171 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ ျပညခငၿဖး ျပညနယ လႊတေတာကယစားလယ။ 172 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ တငးေဒသႀကး ႏငငေရးပါတမား။ 173 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ ခငးျပညနယမ အရပဖကလ႕အဖြ႕အစညး ေဆာငရြကသ။ 174 ျပညေထာငစ ျမနမာႏငငျပနတမး၊ http://www.moi.gov.mm/ppe/pyantan ၌ရႈ။

ကယပငသတငးလႊာက ထတေ၀လက လႊတေတာကငးပပမား၊ အတညျပျပဌာနးလကသည ဥပေဒမားႏင

လႊတေတာကယစားလယမား ေရးသားသည ေဆာငးပါးမားက ေဖာျပထားသည။

အငတာနက အသးျပမႈ တြငကယလာသညအေလာက ျပနၾကားေရး ၀နႀကးဌာနသည ျပညနယ သ႔မဟတ

တငးေဒသႀကး အစးရႏင လႊတေတာမားအတြက သတငးစာမကႏာ တစရပက ဖနတးလက၀နႀကးခပမား၏ ခရးစဥႏင

အစးရဌာနမား၏ ေဆာငရြကခကမားက ေဖာျပထားသည။ 175ရမးျပညနယ ႏင ရနကနတငးေဒသႀကးကသ႕

ေဒသႏရအဆငတြင ယငးတ႕၏ ကယပင၀ကဘဆကမား ထေထာငထားၿပး၊ ဧရာ၀တတငးေဒသႀကးႏင ရမးျပညနယတ႕တြင

ေဖစဘတစာမကႏာမား ရၾကသည။176 ျပညသ႕လႊတေတာႏင အမးသား လႊတေတာတ႕တြင ကယပငေဖစဘတမား

ရေသာလညး၊ မညသည ျပညနယ သ႔မဟတ တငးေဒသႀကးလႊတေတာကမ အတယဖြငလစႏငျခငး မရေသးပါ။ ထ႔ေၾကာင

အရပဖက လ႕အဖြ႕အစညး အပစမား၊ မဒယာမား အေနႏင ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး လႊတေတာႏင ပတသကေသာ

ထငျမငခကမား၊ သတငးမားက အဆပါမဒယာ၌ ေရးတငႏငျခငး မရေသးပါ။177 ေနာကဆး အေနႏင ျပညနယ သ႔မဟတ

တငးေဒသႀကးအစးရႏင လႊတေတာေဆာငရြကခကမားက ထတလႊငႏငမည ေဒသႏရ ရပျမငသၾကားႏင အသလႊငလငးမား

အလြနနညးပါးေနျခငးျဖစသည။ ဥပမာအားျဖင တနသၤာရ တငးေဒသႀကးတြင နစစဥေၾကးေပးသြငးရသည “ဖးသခ”ဟေခၚေသာ

ပဂၢလကပင ေဒသႏရ ရပျမငသၾကားလငးရၿပး၊ တနသၤာရ တငးေဒသႀကးလႊတေတာ အစညးအေ၀းမားက

ထတလႊငေပးလကရသည။ မညသ႕ဆေစ ဤမဒယာလငးမားက ႏစစဥေၾကး ကန႕သတမႈျဖင ထတလႊငေနေသာလညး

သာမနျပညသတ႕၏ စတ၀ငစားၾကညရႈမႈမာ အားနညးလကရပါသည။

တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယအဆင ႏငငေရးပါတမား

ႏငငေရး အခငးအကငးသစ ေပၚေပါကလာသည အေျခအေနအရ တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယအစးရႏင

လႊတေတာမား ၿပးလင ေဒသခႏငငေရးပါတမားသည ႏငငေရးအရ လလားခကမားက အေကာကအထညေဖာႏငစြမး ရ/မရ

ဆးျဖတေပးႏငသည အေရးပါေသာ အငအားတစရပ အျဖစတညရေနသည။ ဤေလလာမႈက ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင

ႏငငေရးပါတမားၾကား စတ၀ငစားဖြယ တမးညြတခက အခ႕က ေတြ႕ရခရသည။ ေဒသႏရႏင လမးစပါတမားသည

ေမာလငထားသညအတငး ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးမား၏ အခြငအာဏာ ပမရရမႈ၊ ဖကဒရယအခြငအလမး

ပြငလငးလာမႈႏင စာသငေကာငးမား၌ တငးရငးသား ဘာသာ ထညသြငးသငၾကားရန ညႊနၾကားလာမႈမားက

အေလးထားလာၾက၏။178 ထ႕ထကပ၍ အၾသဖြယေတြ႕ရခကမာ ျပညခငၿဖး ကသ႕ ႏငငအႏ႔ပါတ ရးခြမားရသည

ေဒသခပါတမားသည ႏငငေရးအရ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး ျဖစစဥ ပမကယျပန႕လာမည အျဖစက အႀကးအကယ

စတ၀ငစားၾကသည။ မြနျပညနယတြင ျပညခငၿဖးပါတမ ၀နႀကးခပသည အခြငအာဏာမား ပမရရေရးႏင ျပညနယအတြက

အခြနအခမားႏင ပတသကၿပး စတအားထကသနစြာ ျပျပငေျပာငးလေရး ေဆာငရြကေနသ ျဖစသည။ အလားတ တနသၤာရ

တငးေဒသႀကးတြင ေဒသချပညခငၿဖးပါတသည အျခားနယခပါတမားႏင ပးေပါငး၍ ထား၀ယအထး စးပြားေရးဇ စမကနး၌

ေဒသချပညသတ႔၏ အကးစးပြား ပမလမးပြငလာရန ေဆာငရြကလကရသည။179

175 ျပနၾကားေရး ၀နႀကးဌာန၊ ျမနမာ၀နႀကးဌာနမား၊ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရမားႏင ကယပငအပခပခြငရေဒသႏင

တငးအစးရမားသတငး၊ http://www.moiforum.gov.mm/sd-news/ ၌ရႈ။

176 https://www.facebook.com/pages/Shan-State-Government-Office/393636547423666 and http://www.shanstate.gov.mm/

၌ရႈ။

177https://www.facebook.com/photo.php?fbid=551330321595015&set=a.208888815839169.51434.167011980026853&type=1

&theater ၌ရႈ။

178 လေတြ႕ေမးျမနးမႈမား၊ ကရင၊ မြနျပညနယ အတြငး ႏငငေရးပါတကယစားလယမား။ 179 လေတြ႕ေမးျမနးမႈမား၊ ႏငငေရးပါတကယစားလယမား။

အနအယဒအေနႏင ေဒသႏရ ႏငငေရးကစၥမား သ႔မဟတ ဗဟ-ေဒသႏရ ဆကဆေရး အထးအဆျပခကမား အေပၚ

တမညႊတ ၀ငစားမႈ နညးပါးသည။ ဤသ႔ျဖစရျခငးမာ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင၌ ပါတ၏ ဥပေဒျပေရး ပါ၀ငႏငမႈ

မရျခငးႏင ဤသေတသနျပခနမာလညး တစႏငငလးရ ပါတကယစားလယမား အေသးစတ စစညးေဆြးေႏြးမည အမးသား

ဒမကေရစအဖြ႕ခပ ျပညလးကြတညလာခ (မတလ၊ ၂၀၁၃) မတငမ ေမးျမနးချခငးေၾကာင ျဖစႏငဖြယရသည။ သ႕ေသာလညး

အနအယလဒ၏ ေယဘယ ရညမနးခက ပနးတငသည ဗဟအဆင၌ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ျပငဆငေရးအေပၚ ကယျပန႔စြာ

ေဖာငးျဖ ေဆာငရြကႏငၿပးမသာ၊ ေဒသႏရေရးရာမား သ႕မဟတ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရမားႏင ပတသကသည

တစစတစရာေသာ အေျခအေန ေပၚထြကလာေပမည။180

မညသ႔ပငျဖစေစ ပါတႀကးမား၏ ေဒသအလက ပါတရးမားသည ေဒသခႏင တငးရငးသားလမးစ ပါတမားႏင ေဒသခ

မႏၵနယမားမ ေရြးေကာကတငေျမာက ခရေရးႏင ပါတတြငး ဒမကေရစအေလအထ ပမထြနးကားကငသးေရးတ႕တြင

အၿပငအဆင ျဖစတညလက ရသည။ ႏငငလးဆငရာ ပါတႀကးမား အေနႏင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရမားတြင

ဆကလကတညရမႈက ထနးသမးႏငရန အလ႔ငာ၊ ယငးတ႔သည ေဒသႏရအဆင ႏငငေရးကစၥမားက ပမထေရာကစြာ

ကငတြယႏငေရးအတြက “ရးခြသစမား” ဖြငလစ ေဆာငရြကသြားရန လအပသည။ ေဒသခႏင ႏငငလးဆငရာ ပါတမား

အၾကားအားမေျခသည ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးမႈ ျဖစစဥမားမ ေပၚထြကလာမည ႏငငေရးအရ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး

ျဖစစဥက အခရာ ကေပလမမည။ ဤအေၾကာငး အရာက စာတမး၏ ေနာကဆးအခနးတြင အကဥးခပေဆြးေႏြးထားသည။

ႏငငေရး အခြငအလမး

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အစးရမား၏ ႏငငေရး မကႏာစာ ႏငပတသကေသာ ရႈျမငခကတစရပမာ ယခငက

ဖြ႕စညးပမ ႀကးမားစြာ ေျပာငးလသြားျခငးျဖစၿပး စြမးေဆာငရညႏင အေတြ႕အႀကမားလအပလကရသည

ေဒသခႏငငေရးသမားတ႔အတြက အေတြ႕အၾကမား မားစြာရရႏငၿပး ယငးမတစဆင ေအာငျမငေအာင ေဆာငရြကႏငမည

အခြငအလမး ေပၚထြနးလာျခငးတ႔ျဖစသည။ ဤအေျပာငးအလမားသည ႏငငႏင တစ၀မးဖြ႕ၿဖးတးတကေရး၌ ေဒသအလက

ပါ၀ငေဆာငရြကႏငစြမးသ႔ ဥးတည ျခငး၊ ျပညသ႔ေရးရာ ၀နေဆာငမႈမားႏင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ ျဖစစဥက

ပပးႏငသညထ အေရးပါလပါသည။ မညသ႕ဆေစ ပသ႑ာနေရာယကေနသည ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးသညပင

အဓကအဟန႕အတား ျဖစလာပါမည။ ဗဟႏင တပမေတာ၏ ပါ၀ငထနးခပမႈမားရေနေသးသသညအခနတြင အကန႔အသတျဖင

သာရသည ဆးျဖတခကခမတမႈအခြငအာဏာမားမာ ေဒသႏရအစးရ၏ တ႕ျပနလပေဆာငႏငစြမးႏင အမအခကငး

ရပတညႏငရနႀကးပမးရာတြင အဟန႔အတားျဖစေနပါလမမည။ ျခင သးသပရေသာ ေဒသႏရ အဖြ႕အစညးမားအေပၚ

ျပညသတ႕၏ “ျမငမားေသာ ေမာလငခကမား”ႏင အကန႔အသတျပ ညႏႈငး ထားသည အခြငအာဏာအရ ယငးတ႔၏

ဆးျဖတခကေပးႏငမႈ ျဖစစဥႏစခအၾကား တြဖကမညႏငမႈမာ တစျဖညးျဖညး ေပၚထြကလာလကရပါသည။181

180 လေတြ႕ေမးျမနးမႈမား၊ ႏငငေရးပါတ ကယစားလယမား၊ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား။ 181 လေတြ႕ေမးျမနးမႈမား၊ ရမးျပညနယ လႊတေတာကယစားလယ။

အခနး- ေျခာက၊ နဂး၊ ေကာကခကမား ႏင ေရ႕လပငနးစဥမား

ျမနမာႏငင၏ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒသစအရ ျဖစထြနးေပၚေပါကလာသည ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး

အစးရအဆငသည ေဒသႏရ အပခပေရး ဖြ႕စညးပႏင ပတသက၍ အေရးပါေသာ အေျပာငးအလ တစရပျဖစသည။ ဤနဂး

ေကာကခကအခနးတြင ပထမဥးစြာ ျမနမာႏငင၏ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးမားတြင အဓလကၡဏာရပမား အျဖစ

ေပၚေပါကေနသည အပခပေရး၊ ဘ႑ာေရးႏင ႏငငေရး ဆငရာ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးျဖစစဥက

အကဥးခပတငျပသြားမည။ အသစေပၚထြနးလာသည အငစတကးရငးမားအေနႏင ယငးတ႔၏ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ

ကနဥးအဆငရသညတင အစပး အကျဖတရန လအပပါသည။ ထ႔ေနာက အနာဂတအတြက အေရးႀကး ကစၥႏစရပျဖစသည

ျပညနယ သ႔မဟတ တငးေဒသႀကး အစးရ၏ ဆငကတးတကမႈႏင ၿငမးခမးေရး ျဖစစဥေရာ၊ ယငး၏ ဒမကေရစကးေျပာငးေရး

ျဖစစဥတစရပလးကပါ အကဥးခပ ရညညႊနး ေဖာျပသြားမည။ ေနာကဆးတြင ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အပခပေရးႏင

ပတသကသည အၾကျပခကႏင လမးညႊနခကအခ႕ႏင ျမနမာႏငင၏ ေဒသႏရ အပခပေရးဆငရာအျမင၊ မဝါဒႏင စမခကမား

ပမျဖစထြနးလာေစေရး တ႔အတြက အစရငခတငျပသြား ပါမည။

ျမနမာႏငငတြင လကရ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အဆင ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးျဖစစဥ ကဆနးစစအကျဖတၾကညျခငး

အပခပေရး

အပခပေရးႏင ပတသကသည ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးျဖစစဥမာ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒအရ ဇယား ၂တြင

ႏငးအပထားသည ဥပေဒေရးရာ တာ၀နယမႈမားႏင အည ေဆာငရြကႏငရန အလမးကြာဆျဖစသည။ ဤဇယားအရ ျပညနယ

ႏင တငးေဒသႀကး ဌာနဆငရာမား အေနႏင သကဆငရာ ျပညနယ/ တငးေဒသႀကး အစးရထ သတငးပ႔ရမညေလာ၊ သ႔မဟတ

ျပညေထာငစ ၀နႀကးဌာနမား၏ ျပညနယ တငးအဆင ရးမားအေနႏင ထသ႔ေဆာငရြကရန ျပဌာနးထားျခငး မရသေလာ

ဆသည အခက ႏစခကၾကား ကြာဟခက ႀကးမားစြာတညရေနသည။ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အဆငသ႔

ပမနခမတေဆာငရြက ခြငျပသည အပခပေရး ဆငရာ တာ၀နယမႈ အကယအျပန႔မာလညး ကန႔သတခကမားစြာ ရေနဆျဖစ၏။

ေဆာငရြကခြငျပ ထားသည တာ၀နယမႈမားမာလညး ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အကးစးပြားက အဓကေဖာေဆာငႏငသည

သတတးေဖာေရးႏင သစထတလပေရး က႑သ႔မဟတ ကနးမာေရးႏင ပညာေရးက႑ လာထားမႈကသ႔ အေရးပါသည

က႑မား၌ ေပးအပထားျခငး မရပါ။ ထသ႔ လႊအပမညအစား ေမာေတာယာဥ မတပတငျခငး၊ ျပတကထနးသမးျခငးႏင အေျခခ

အေဆာကအအ အေသးစား ကသ႔ အေရးမပါသည က႑အခ႕ကသာ တာ၀နယမႈ လႊအပထားသည။

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအဆင ဌာနဆငရာ အေနႏင ဤအေျပာငးအလတြင ယငးတ႔၏ သကဆငရာ

ျပညေထာငစ အဆင မခင၀နႀကးဌာနမားႏငေရာ၊ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး အစးရသစႏငပါ မညသ႔ဆကသြယ

ေဆာငရြကရမညက မေရမရာရဆ ျဖစသည။ ယငးဌာနဆငရာမားသည မမတ႕၏ အပခပေရးစနစ အေပၚ

သးျခားရပတညႏငစြမး မရသည အေလာက အသစ ေပၚထြနးလာသည ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးေရးရာ

၀နႀကးဌာနမားႏင ရငးရငးလငးလငး သဟဇာတ မျဖစေသးပါ။ ယငးဌာနဆငရာ နယဘက၀နထမးမား အေနအထားမာလညး

ဒြဟျဖစဖြယ အေျခအေနရၿပး၊ ၀နထမးေရးရာ စမခန႕ခြမႈမာ ယခ စာတမး ျပစေနခနအထ ျပညေထာငစ အဆင ၀နႀကးဌာနႏင

ျပညေထာငစ ရာထး၀နအဖြ႕ကသာ ကငတြယ ေဆာငရြကဆျဖစသည။

အကးဆကအေနႏင ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအစးရတြင ေရးရာ၀နႀကးမားရေသာလညး၊ ယငးတ႔ အေနႏင

ကယပင၀နႀကး ဌာနမားမရေသးျခငး ျဖစသည။ ႏငငႏငအ၀မး ဗရကေရစ ယႏရား၏ စြမးေဆာငရညအရ ေဒသအလက ထသ႔

၀နႀကးဌာနဖြ႕စညး အပႏငး လပေဆာငရညအရ ေဒသအလက ထသ႔ ၀နႀကးဌာနဖြ႕စညးအပႏငး လပေဆာငခြငျပသညတင

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအစးရအေနႏင ရငးလငးစြာ အေကာငအထညႏငျခငး ရ/မရမာ ေမးခြနးအျဖစ ကနရဆျဖစသည။

ဤ၀နႀကးဌာန ႏင ဌာနဆငရာမားဖြ႕စညးမႈအစား ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး အစးရမားသည စစတပက ျပညေထာငစ

၀နႀကး အမညစာရငး တငသြငးသည ျပညထေရး ၀နႀကးဌာန လကေအာကခ အေထြေထြ အပခပေရးဥးစးဌာနအေပၚ လးလး

လားလား မခေနရသည။ ျပညသျပညသားမားအေနႏင ေဒသႏရအဆင ဆကသြယေဆာငရြကရာတြင ျပညနယ သ႕မဟတ

တငးေဒသႀကး အစးရတစခအျဖစ ဆကသြယရျခငးမး မဟတပ ပညာေရးႏင ကနးမာေရး ျပညေထာငစအဆငႏင ဆကဆရ

သကသ႕ သ႔မဟတ ေထြ/အပ၏ အစတအပငးတစခအျဖစ ဆကသြယေနရသလ အေနအထားမးသာ ရေနေသးသည။

အလားတ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး ဌာနဆငရာမားက ရႈျမငပါက၊ သကဆငရာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးရးမားသ႔

အေရးပါသည တာ၀နလႊအပမႈႏင အခြငအာဏာမားပမ ေပးအပသညတင ဗဟခပကငမႈအားေကာငးဆျဖစသည

ဌာနဆငရာမား၊ ၀နႀကးဌာနမား ကနရေနဆ ျဖစသည။ မညသ႕ဆေစ ဤေဒသမား၌ ႏငငေရး ႏင ဘ႑ာေရးဆငရာ

ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး ကဆငးေနျခငးမာ ဌာနဆငရာအမားစသည ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအစးရမား ဖနတး

ေပၚေပါကလာသညတင ေဒသႏရ အကး ရေစမည က႑မား (ထေရာကသည ျပညသ႔ေရးရာ ၀နေဆာငမႈ၊

တငးရငးသားလမးစတ႔၏ ကယပငလကၡဏာ ႏင သဘာ၀ သယဇာတ စမခန႕ခြမႈ)က ႏငငေရး အခြငအလမးတစရပ အျဖစ

အကးရရ အေကာငအထညေဖာႏငစြမး မရျခငးပငျဖစသည။

ဘ႑ာေရး

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးမားသ႔ ဘ႑ာေရးဆငရာဗဟ ခပကငမႈ ေလာချခငးျဖစစဥ စတငလကရေသာလညး

ေရာယကအသြငႏင ကန႔သတမႈနညးလမးမားျဖင ေဆာငရြကေနျခငးျဖစသည။ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး

ဘတဂကတြင အစးရ၏ ၀ငေငြႏင အသးစရတမားပါ၀ငၿပး ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအဆင အေကာငအထညေဖာ

ေဆာငရြကသည အစးပင စးပြားေရး လပငနးမားလညး ပါ၀ငသည။ သ႔ေသာလညး ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအဆငသ႔

တာ၀နယေစမႈ အကန႔အသတအရ ဤဘတဂက အတငးအတာမာ ေသးငယၿပး၊ ေဒသႏရ အခြနအခမားႏင ဘ႑ာေငြ

လႊအပမႈႏစခလး အပါအ၀င ျပညေထာငစ ဘ႑ာေငြ သးစြမႈ၏ ၅ရာခငႏႈနးေအာက ေလာနညးပါသည။

ထပမျဖညစြကလသညမာ ျပညနယ သ႔မဟတ တငးေဒသႀကး ဘတဂကသည ဖြ႕စညးပအရေရာ၊ ဥးစားေပး အဆင

ေရြးခယမႈ အရပါ ထနးခပမႈမားျပားသည အေလာက ဗဟအာဏာ ခြေ၀အပႏငးမႈ အျပညအ၀ မရေသးပါ။ ဤဘတဂက

လာထား မႈ၌ ဌာနအလက အေျချပထားေသာလညး ျပညေထာငစ၏ လႊေျပာငးဘ႑ာေငြမားမာ ဗဟအဆင ျပညေထာငစ

၀နႀကးဌာန ဘတဂကအတြငး ပါ၀ငေနသညအတြက ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအဆငက က႑တစခအတြငး

ဆးျဖတခကခမတရာတြင ကယျပန႔သည အကန႔အသတ ရေနသည။ ရလဒအေနႏင ျပညနယ ႏင

တငးေဒသႀကးအစးရမားသည ေဒသလအပခကႏင က႑ အလက ဥးစားေပးအစအစဥအၾကား အခကအခ

ၾကေတြ႕လကရသည။ ဒတယအေနႏင ဘတဂကလာထားမႈသည ျပညေထာငစ ဘ႑ေရး ေကာမရင၏ လႊမးမးမႈအရ ဗဟ၏

ရႈျမငခကအေလးသာလကရၿပး၊ မညသည ရပေငြေတာငးခမႈက ခြငျပ/မျပ ဆသညမာ ဘ႑ာေရးေကာမရင၏

အဆးအျဖတေပၚတြင အေျချပထားသည။ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးမား အေနႏင ဘ႑ာေရး ေကာမရင တြင

ပါ၀ငခြငရသညဆေသာျငား ဗဟကခန႕အပထားသည ၀နႀကးခပ တစဥးတညးသာျဖစပါသည။

ေဒသႏရအစးရမား အေနႏင ယငးတ႔၏ ဘတဂကဖြ႕စညးမႈ ပသ႑ာနႏင ပမာဏအေပၚ ဗဟလႊမးမးမႈ တစစတစရာ

ရေနသညမာ ဓမၼတာပငျဖစပါသည။ သ႔ေသာလညး ဘ႑ာေရး လြတလပစြာ ရပတညႏငစြမးက အကျဖတရာတြင အဓက

ထညသြငး စဥးစားရမည အခကမားမာ ဗဟမ ေဒသႏရအဆငသ႔ သကဆငးလာမည ဘ႑ာေရးဆငရာ အကာအကြယေပးမႈ၊

ေပာေပာငး ျပျပင လြယမႈႏင ႀကတင ခန႔မနးႏငမႈတ႕ပင ျဖစပါသည။ လကရ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး ဘ႑ာေငြ

ရ/သး လာထားမႈစနစမာ ဗဟ၏ ဆးျဖတခကျမငမားလက ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအလကရရမည ဘတဂကပမာဏက

ထနးခပထားသညအတြက ျပညေထာငစ ဘ႑ာေငြ အသးစရတ၏ ေ၀စအနညးငယသာ ရရျခငးျဖစသည။ အျခားတစဖကတြင

ဘ႑ေရးဆငရာ လြတလပစြာ ရပတညႏငစြမး အားျဖညႏငေရးအတြက ေဒသႏရ ဘ႑ာေရး အငစတကးရငးမား အေနႏင

ပမတးတကေသာ ႀကတင ခန႔မနးႏငမႈ၊ ပြငလငးျမငသာရမႈႏင စညးမဥးအေျချပ ကစၥရပမားအတြက

ခရးဆကရဥးမညျဖစသည။ ဤကစၥႏင ပတသက၍ ယၾကည စတခဖြယ အခြငအလမးႏစရပက ေတြ႕ရရပါသည။

ပထမတစခကမာ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးတစခ႕၌ ေကာကခရရသည အခြနအခမားက ယငးတ႕၏

အသးစရတႏင ႏႈငးယဥခနထးရာမ ေပၚထြကလာသည ဘကညမႈျဖစသည။ အခြနအခေရာ အသးစရတပမာဏ ႏစရပလးမာ

ေသးငယေသာလညး အခ႕ေသာ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးမား၌ ၎တ႕ကယတင ေကာကခရရသည အခြနအခမားအေပၚ

တာ၀နယမႈႏငးအပျခငးက ဗဟမ ယငးတ႔ဘတဂကက လာထားဆးျဖတျခငးထက ပမေကာငးမြနေစၿပး ဘ႑ာေရးဆငရာ

ဗဟခပကငမႈ ေလာချခငးက ပပး ႏငသည အခကျဖစသည။ ေဒသအလက အခြနမ၀ါဒႏင အပခပမႈတ႔မာ ဖြ႕ၿဖးမႈ

ေအာကကေနာကက ျဖစေနသညတင ဤနညးလမး က ၾကဆျခငးအားျဖင ဘ႑ာေရးဆငရာ ကယပငလြပလပခြငအတြက

ပမတးတကမႈ ရယေပးမည ႀကးမားသည အခငးအကငး တစခ ျဖစပါသည။

ဒတယအေနႏင ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအတြငး စမခကႏင ဥးစားေပးလအပခကအေပၚ သြယ၀ကေထာကပ

ေပးေနသည က႑စ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး ေထာကပေငြအစအစဥ နဒါနးပးႏငျခငးသည စစမနသည ဆနးသစမႈ ေျခလမးတစရပ

ျဖစသည။ ေထာကပေငြႏင ပတသကေသာ အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကပ ကြျပားသညတင ကနဥးအဆငက

သသာထငရားစြာ ေဆာငရြကလက ရပါသည။ သ႔ေသာလညး ႏငငႏငအ၀မး ေထာကပေငြမားခထားေပးရတြင လကရကာလ၌

ႏငငေရးအရ ဆးျဖတခက ျဖစသည ညမေသာ ႏႈနးထားက သတမတေထာကပျခငးျဖစ၍ ကးေၾကာငးခငလမႈအေပၚ

အေျခခႏငစြမး ေပာကကြယ ေနသညမာ ႀကးမားသည ျပနာတစရပ ျဖစေနသည။ ဤအေတြ႕အၾကအရ ဗဟႏင

ျပညနယ/တငးေဒသႀကး မားအၾကား ခငမာသည အစးရအခငးခငး ဘ႑ာေရးစနစပမ ဖြ႕ၿဖးတးတကရနအလ႔ငာ ဗဟႏင

ေဒသႏရ ေဆာငရြကသမားအၾကား ပးေပါငး အေကာငအထညေဖာ လပကငရမည အခြငအလမးတစရပအျဖစ

ေဖာညႊနးလကရသည။

ႏငငေရး

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အစးရမား ဖြ႕စညးျခငးႏင ေဒသႏရအဆငသ႔ ဥပေဒျပေရး တာ၀နယမႈမား

အပႏငးျခငးသည ေမာလငမထားခသည ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ တစရပျဖစသည။ သ႔ေသာလညး ေပၚထြနးလာသည

ယငးအစးရသစမား၏ ႏငငေရးအရ လြတလပစြာ ရပတညႏငစြမးက ဗဟမ တကရကခန႔အပမႈ အစအမျဖင ကန႕သတ

ခပခယထားဆျဖစၿပး ျပညနယ သ႔မဟတ တငးေဒသႀကးအစးရအဖြ႕ အတြငး၌ပင ဗဟခပကငမႈႀကးမားဆျဖစသည။

ဤေနရာတြင ထငရားလာသည အခကမာ ၀နႀကးခပ မားသည ျပညနယ သ႔မဟတ တငးေဒသႀကး လႊတေတာအတြငး

ပါ၀ငလကရေသာလညး ႏငငေတာ သမၼတအေပၚတြင အျပညအ၀ တာ၀နခရၿပး၊ ၎တ႕တကေရာကေနသည လႊတေတာအေပၚ

တာ၀နခမႈမရသည အခကျဖစသည။ ၀နႀကးခပမားသည သတ႔၏ အစးရအဖြ႕က ၎တ႕စတႀကက လႊတေတာ

ကယစားလယအခ႕က ထညသြငး ဖြ႕စညးႏငသလ၊ ၀နႀကးတစဥးသည လႊတေတာ ကယစားလယျဖစရန

မလႊမေသြလအပျခငးမရပါ။ အျခားတစဖကတြငလညး ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးလႊတေတာမား ေပၚေပါက လာျခငးသည

ယခငမရခဖးသည ႏငငေရး အငအားစမား၏ လမးေရးအရ ေဒသအလကကယျပန႔သည ကယစားျပမႈ အခြင အလမးက

အမနတကယရရလာေစသည။

ေပၚထြနးလာသည ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကး ဖြ႕စညးပမားသည သကဆငရာ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး

အတြငးႏင ဗဟႏင ေဒသႏရအဆငၾကားတြငပါ အဓပၸါယျပည၀ၿပး ၿငမးခမးေရးက ေဆာငကဥးေပးႏငသည ႏငငေရး

အကြကအကြငး တစရပက ေဖာေဆာငႏငစြမး ရ/မရ ေမးခြနးထတရနလသည။ တငးရငးသား လမးစ ျပညနယမားတြင

ေဒသခႏင လမးစပါတ မားက ျပတျပတသားသား ကယစားျပ အႏငရခေသာလညး၊ တပမေတာသား ကယစားလယမား

လႊတေတာတြင ပါ၀ငေနျခငး၏ ေကာငးျခငးဆးျပစမာ မရငးလငးလေသးပါ။ ဤေနရာတြင အေလးအနကေဖာျပလသညမာ

အဆပါတပမေတာသား ကယစားလယ မားေနရာ၌ အရပသားမားအျဖစ အစားထးေျပာငးလရန အခြငအလမးမာ

အကန႕အသတႀကးစြာ အလမးကြာေ၀းဆ ျဖစေၾကာငးပင ျဖစသည။

ေယဘယအားျဖင ဆကလကတငျပလသညမာ ေပၚေပါကလာႏငသည ႏငငေရး အခငးအကဥးမာလညး ျပညနယ

ႏင တငးေဒသႀကး အဆင တာ၀နယမႈ အတငးအတာ ကဥးေျမာငးျခငးႏင အဖြ႕အစညးဆငရာ စြမးေဆာငရညခ႕တမႈ

ႏစခလးေၾကာင အကန႕အသတႀကးစြာ ရငဆငေနရဆျဖစပါသည။ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးမားစြာ၌ ေဒသႏရ ေရးရာမားႏင

စပဆငသည ဥပေဒမားက အတညျပ ျပဌာနးႏငခေသာလညး တငးျပည ကပျပည စမရနလအပေနပါေသးသည။ ၿမ႕နယ

နညးပါးသည ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးလႊတေတာမားမာ သကဆငရာ အစးရအဖြ႕ႏင ႏႈငးယဥေဆာငရြကႏငစြမး

နညးပါးလကရသည။ အထကတြင ေဖာျပၿပး ျဖစေသာ အပခပေရး ႏင ဘ႑ာေရးဆငရာ ကန႕သတ ဟန႔တားမႈမားေၾကာင

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး ကယစားလယ မား အေနႏင ေဒသႏရ ဥးစားေပး အစအစဥမားက လမးစေဖာေဆာငရြကရန

အခြငမသာဘ၊ ဗဟႏင ေဒသႏရအပခပေရး အာဏာ ထနးညျခငးႏင ေဒသခတ႔၏ နစနာခကမားက

အေရးယေဆာငရြကႏငသည လမးေၾကာငးလညး ေပၚထြကလာႏငျခငးမရေသးပါ။

ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးျဖစစဥ၏ အေစာပငးကာလျဖစသည အားေလာစြာ ဤအကန႔အသတမား ရေနေသာျငား၊

ဤေဒသႏ ႏငငေရးႏင အငစတကးရငးဆငရာ အခငးအကငးမား၏ အေရးပါမႈသည ေနာငေပၚေပါကလာမည ဗဟမအာဏာ

ပမ လႊအပျခငး၌ ပေဒသာစ ကြျပားလကရေသာ အပစမား၏ အကးစးပြားႏင မမတ႕ ၾကမၼာက မမတ႕တာ၀နယႏငခြင ပမခ႕ထြင

လာႏငမည ျဖစသည။ ဤအကးစးပြားသည တငးရငးသား လနညးစတစရပ သ႔မဟတ ေဒသခပါတမားအတြကသာ

ကန႕သတထားျခငး မဟတပ၊ ပါတႀကးမား၏ ေဒသအလကရးခြမားအားလး ျပညခငၿဖးပါတ ပါမကန စစညးမေ၀ ခစားၾကရမည

ျဖစသည။ ပါတမားႏင ႏငငေရးသမားမားအဖ႕ ေဒသဆငရာ အခြငအာဏာႏင ၾသဇာလႊမးမးမႈ အကန႕အသတၾကား ေရာကရ

ေနသညတင၊ ယငးတ႕၏ အခ႕ေသာ အကးစးပြားမားမာ ေဒသႏရအပခပေရး အဖြ႕အစညးမား၏ စြမးေဆာငရညျမငမား

လာသညႏငအမ ပမႀကးမားကယျပန႕ လာႏငၿပး ဤအကးစးပြားမားသည တငးရငးသား ျပညနယမားႏင တငးေဒသႀကးမား

အၾကား ကြာဟခကမားစြာက ေကာလႊားသြားႏငဖြယရသည။ ထ႔ထကပမ၍ ႏငငေရးသမားမား၊ ႏငငေရးပါတမား ႏင

အရပဖကလ႕အဖြ႕အသညးမားသည ေရြးေကာကတငေျမာကပ နညးစနစႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကး လႊတေတာမား၌

တပမေတာသား ကယစားလယမားပါ၀ငမႈ အစရေသာ ေဒသႏရအပခပေရးဆငရာ အေၾကာငးအခကမားက ပမပြငလငးစြာ

ေဆြးေႏြး ၾကရန ျဖစသည။

အကဥးဆရေသာ ဤမကႏာစာ သးခႏင ပတသက၍ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအဆင ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး

ျဖစစဥက ေယဘယေကာကခက သးချပႏငသည။ ပထမအခကအေနႏင မကႏာစာသးခလးတြင ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး

မားသ႔ ဗဟခပကငမႈေလာခေရး အတမအနကမာ လြနစြာကဥးေျမာငးလကရသည။ လကရျမငေတြ႕ေနရေသာ

အပခပေရးဆငရာ တာ၀နယမႈ၊ ဘ႑ာေငြ ရ/သး ပမာဏ၊ ႏငငေရးအရ အခြငအာဏာ အကန႔အသတစသည

ေရးရာကစၥအားလးက ျမနမာႏငငသည ဗဟဥးစးစနစ အားေကာငးဆ တငးျပညတစချဖစေၾကာငး ေဖာညႊနးလကရသည။

ဒတယအခကမာ အပခပေရး၊ ဘ႑ာေရးႏင ႏငငေရး မကႏာစာ သးရပအၾကား ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးျဖစစဥ၏

အတမအနက ဘကညမႈ မရျခငးပငျဖစသည။ ႏငငေရးအရ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးျဖစစဥကယတငက အထက-ေအာက

လႊမးမးမႈႏင အမညစာရငး၀င တပမေတာအရာရမား စသည ကယပငကန႔သတမားစြာျဖင တညရဆအေနအထားမနက

ေဖာညႊနး လက ရသည။ အဓက က႑မားျဖစသည ျပညနယ/တငး ေဒသႀကး အစးရမားရ အဓကဌာနမား၏ စြမးေဆာငရညႏင

တ႔ျပနႏငစြမး အကန႔အသတရျခငး၊ ဘ႑ာေရးအရ ကယပငလြပလပခြငသည ျပညေထာငစဘတဂက၏ မေဘာငအတြငး၌

လကရကန႕သတ ခေနရျခငး စသညတ႔ မပါ၀ငဘ အနာဂတ အပခပေရးဆငရာ ဗဟခပကငမႈေလာခေရး

ျဖစစဥခရးမတြငႏငပါ။ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အဆင ႏငငေရးအရ လပကငေဆာငရြကခြင

မေဘာငကဥးေျမာငးေနရျခငး၏ အဓကအေရးပါသည အဟန႔အတားမာ အပခပေရး ႏင ဘ႑ာေရးမကႏာစာ၏

အားနညးခကမားႏင ဆကစပလကရသည။

ႏငငေရး၊ ဘ႑ာေရးႏင အပခပေရးဆငရာ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး ျဖစစဥက က႑တစခစအတြက ၁၀ပြငစ

သတမတ ၍ (ပညႊနး ၂၀)ပညႊနးေရးဆြၾကညေသာအခါ ဤျဖစစဥတစရပလး၏ ျခ ငတညရေနပမာ ကန႔သတခကရယမက

ဘကညမမႈ ဟနခကလညး ပကယြငးလက ရသညက ေတြ႕ရသည(အညႊနးကနးမားက ေနာကဆကတြ- ေျခာကမ

ရယသည)။182 ႏငငေရး အေရြ႕ တြနးသမားအေနႏင ဗဟခပကငမႈေလာခေရး အသြငကးေျပာငးမႈ ျဖစစဥက ေဖာသည

ေနာကကြယ၌ ရေနေသာျငား၊ ထသ႔ ႏငငေရးအရ အသြငကးေျပာငးမႈသည ကနမကႏာစာ ႏစခကပါ ဗဟခပကငမႈ ေလာခရန

တြနးအားေပးလက ရသည။ သ႔ေသာလညး စတမခရသည အေနအထားမာ ေဒသႏရအစးမား အားေကာငးေမာငးသန

182 ဤအညႊနးကနးက Boex (၂၀၁၂)မရယသည။

ျဖစထြနးလာရန လေလာကမႈမရသည ဘကမညမႈ ရလဒက ျပညသတ႔၏ ေမာလငခကက မျဖညဆညးႏငသည

အကပအတညးသ႔ ဥးတညသြားေစႏငပါသည။

ပညႊနး (၂၀) အပခပေရး၊ ဘ႑ာေရးႏင ႏငငေရးဆငရာ ဗဟခပကငမႈ ေလာချခငး ႏႈငးယဥခက183

တတယအေနႏင ေပၚလြငထငရားလာသညအခကမာ ဤျဖစစဥက ႏငငႏင အ၀မး အတမအနကအမးမး ခရးတြငမႈ

အဖဖႏင အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကေနျခငးပင ျဖစသည။ ပကတအေနအထားႏင စြမးေဆာငရည ကြာျခားခကတ႔လညး

ကယကယျပန႕ျပန႕ ကြျပားလကရသည။ ဤအေျခအေနသည ေမာလငထားသညအတငး သဘာ၀ကေသာ ျဖစရးျဖစစဥ

ပငျဖစသည။ သ႔ေသာလညး ဤျခားနားမႈမားက အဓကညႊနးဆေနသညမာ စြမးေဆာငရည ဖြ႕ၿဖးတးတကလာႏငမည

အကအည ေပးျခငး၊ ဘ႑ာေရး စနစမညမမႈက အေလးထားျပငဆငျခငး၊ တငးရငးသားမားစြာ စစညးေနထငသည ျပညနယ ႏင

တငးေဒသႀကး မား၌ ဆငးရခမးသာမေရြး ဆၾကနမျမင လကေလာညေထြျဖစမည ႏငငေရးစနစမား ေပၚထြနးလာေစျခငးတ႔က

အေကာငအထည ေဖာရန လအပလကရေၾကာငးပငျဖစသည။

ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးႏင ၿငမးခမးေရးျဖစစဥ

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အစးရမားေပၚေပါကလာျခငးႏင ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥ တးတကမႈတ႕အၾကား

ဆကစပ ပတသကမႈ အေသးစတက ဤစာတမးတြင စစစျပႏငမညမဟတပါ။ သ႔ေသာလညး ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး

အပခပေရး ဆငရာကစၥရပမားသည အျပနအလနအားျဖင ၿငမးခမးေရးျဖစစဥ၏ သကေရာကမႈ နယပယအေပၚ ယငးတ႔၏

အလးစ တာ၀နခႏငစြမး မရဘ ေဆာငရြကသြားႏငမည မဟတပါ။ ျမနမာႏငင၏ အသြငကးေျပာငးေရးႏင ၿငမးခမးေရး ျဖစစဥ၏

ေအာငျမငမႈ သ႔မဟတ ဆးရႈးမႈသည ေဒသအႏ႔ လကနကကင အငအားစမား၏ အနာဂတ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး

ျဖစစဥအေပၚ အေကာငး အဆး အေၾကာငးအကး သေဘာထားမားက ပမအခရာက လာမညျဖစသည။ ဤစာတမး၏ ပညႊနး(၂)

တြငေဖာျပထားသည ေလလာသတစဥး၏ လကရေျပာငးလမႈ ကနဥးေျခလမးအေပၚ ေထာကျပထားသညမာ

ဗဟခပကငမႈေလာခေရး ျဖစစဥႏင “တငးရငးသား ပဋပကၡေရးရာမား၊ ဒမကရကတစ အသြငကးေျပာငးေရး၊ စစတပအပခပမႈ

ေလာခေရးႏင စးပြားေရး တးတကမႈ တ႔သည တစခႏငတစခ ခြျခားမရသလ လလားခကဥးစားေပးအစအစဥအျဖစ

နပါတစဥထး၍လညး မရပါ” ဟ၍ျဖစသည။184

183ဤစစစမႈသည အညႊနးကနးအေျချပသာျဖစၿပး Local Public Sector Country Profile Index: Boex (2012)မ

ရငးလငးေအာငျပျပငထားခကက အေျခခထားပါသည။ 184 Smith (2007): 57၌ရႈ။

ဤေနရာ၌ ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အဆင ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးႏင ၿငမးခမးေရးျဖစစဥအၾကား

အဆကအစပႏင ပတသက၍ ကယျပန႔သည ေမးခြနးႏစခထြကေပၚလာသည။

၁။ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး သ႔ ဗဟခပကငမႈ ေလာချခငးသည ႏစရညလမားေပၚေပါကလကရသည

ပဋပကၡမား၏ အဓကအေၾကာငးအရငးမားက မညမေျဖရငးေပးႏငမညနညး။

၂။ ေဒသႏရအပခပေရး အသြငကးေျပာငးမႈႏင ၿငမးခမးေရးျဖစစဥသည အၿပင သ႔မဟတ မေ၀ ရယထားသည

ေဒသမားရ အစးရမဟတသည လကနကကင အဖြ႕မား၏ အပခပေရး ဖြ႕စညးပႏင ျပညသ႔ေရးရာ ၀နေဆာငမႈမားက

မညသ႔ ခဥးကပစမခန႔ခြႏငသနညး။

ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အစးရ၏ လကရ အခငးအကငးမားႏင ေၾကျငာထားသည အသြငကးေျပာငးေရးသည

အစးရႏင အပစအခက ရပစထားေသာ သ႔မဟတ လကရ ပဋပကၡျဖစပြားေနေသာ အစးရမဟတသည လကနကကင

အငအားစမား၏ ႏငငေရး ပနးတငႏင ရညမနးခကမားအၾကား တစစတစခေသာ အေျခအေနသ႔ ေတြ႕ဆေဆြးေႏြး ေရာကရေနၿပ

ျဖစသည။ လကနကကင အငအားစ အဖြ႕၀ငမား ႏင လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ ညညြတေသာ တငးရငးသားလမးမား

ဖကဒရယေကာငစ (ယအနအကဖစ) အပါအ၀င တငးရငးသား မဟာမတအဖြ႕မား၏ စာရြကစာတမး အေထာကအထားမား အရ

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အဆင ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး ျဖစစဥမာ ႏငငေရးႏငလျခေရးအရ လြတလပစြာ

ရပတညႏငစြမး သ႔မဟတ ေရရညတညတခငျမမည ၿငမးခမးေရး သေဘာတညခကရရရနအတြက ေဒသအလက

ဥစၥာဒနမားခြေ၀မႈ စသညအခကမားက လကရဖြ႕စညးပ အေျခခ ဥပေဒ က ျပဌာနးထားျခငးမရေၾကာငး ရငးလငးစြာ

သျမငလာၾကသည။

ယအနအကဖစ၏ အခကအေျခာကခကပါ ႏငငေရး စမခကႏင ၂၀၁၂ခအေႏာငးပငး ပဋပကၡျဖစပြားေနသည

ပါတမားႏင ဥးေအာငမငး တ႕အၾကား အလြတသေဘာ သေဘာတခကမားအရ အငအားစအားလးအေနႏင ၂၀၀၈ခႏစ

ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ၏ အေနအထားႏငအည ၿငမးခမးေရး ျဖစစဥအေကာငအထညေဖာရန ကယျပန႕သည

ကြာဟခကမားရေနသညတင အေရးပါသည ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမား ျပလပရန စတ၀ငစားလက ရသည။ ႏငငေတာအစးရ၏

ၿငမးခမးေရး လမးျပေျမပအရ လကနကကင အငအားစမား အေနႏင ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒႏင အည ႏငငေရးပါတမား

ထေထာင၍ ႏငငေရးျဖစစဥတြင ပါ၀ငေၾကာငး ေဖာျပာထားေသာလညး၊ အတကအခတ႔ကမ ႏငငအတြငးရ အငအားစ

ေပါငးစပါ၀ငသည ျပနလညေစစပညႏႈငးေရး “ျပညလးကြတ ညလာခ သေဘာတညခက” အရသာ အနာဂတက

ပေဖာမညျဖစေၾကာငး အဆျပတငျပခသည။185 ဤသေဘာထားႏင ေလာည ေသာ ပညာရငတစဥး၏ မတခကစကားမာ

ဤသ႔ျဖစသည။

“ထႏငငအတြငး အနာဂတတြင ေပၚထြနးလာမည ဒမကေရစပစမာ အခရာ ကလသည မဟတပ၊ မလႊမေသြ

ေျဖရငးရမည အေရးႀကးသည ကစၥရပမာ တငးရငးသား လမးမားၾကား အခြငအာဏာ ခြေ၀ရာ၌ ဌာေနဇာတတ႔၏

ျပနာက မညသ႔ အေျဖရာမညက ပ၍ အေရးႀကးပါသည။”186

သ႕ေသာလညး ကရငအမးသား အစညးအရး (ေကအနယ)ႏင အပစအခက ရပစေရး ျပနလညေပၚထြကလာျခငး၊

ကခင လြတေျမာကေရး တပမေတာ ေကအငေအ ႏင လကေတြ႕ကသည ပဏာမ သေဘာတညခကမား ရရျခငးတ႔ မအပ

ပဋပကၡမားက ေျဖရငးႏငသည အျခားထငရားသည အေကာငအထညေဖာမႈမား သသသာသာ မရေသးပါ။

ဤႀကးမား ကယျပန႔သည ကစၥရပမားက ကငတြယႏငရနမာ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒႏင ထးျခားစြာ

ဆကစပလကရၿပး၊ တငးရငးသားတ႔ထ ဥစၥာဒနခြေ၀မႈ၊ အစးရမဟတသည လကနကကငအငအားစမားႏင အျဖစႏငဆး

185 လေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊ လကနကကငအငအားစ ဆကဆေရးအရာရ။ ယအနအကဖစ၏ ၿငမးခမးေရး စမခကေျခာကရပ၊ ယအနအကဖစ

ဥကဌမ ႏငငေတာသမၼထေပးစာ(၂၇စကတငဘာ၂၀၁၂)။

http://burmanationalnews.org/burma/index.php?option=com_content&view=article&id=2771 ၌ရႈ။ 186 Steinberg (2012):236 ၌ရႈ။

အတငးအတာအထ ႏငငေရး အရ ေဆြးေႏြးႏငမည ၿငမးခမးေရး ျဖစစဥေပၚေပါကေရးတ႔ပါ၀ငပါသည။187 ဤကသ႕ ႏငငေရးအရ

ေတြ႕ဆ ေဆြးေႏြးမႈ ျဖစေပၚသည ႏင တစၿပငနက ေဒသႏရအပခပေရးဆငရာ အငစတကးရငးမား အသြငကးေျပာငးမႈႏင

ေပၚေပါကလာမည သမေမြ႕ေသာ ေစစပ ညႏႈငးမႈမား အၾကား ခငမာသည အခတအဆကမားက ထေထာငလာႏငၿပး၊

အစးရေရာ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ လပေဖာကငဖက မားပါ အတတကြ သတႀကးစြာ ကငတြယေဆာငရြက သြားႏငမည ျဖစသည။

မညသ႔ပငျဖစေစ ဤ “ပရပႀကးမားသည” ေမးခြနးမားက ေစစပညႏႈငးအေျဖရာႏငေရး လအပခကမာ ျပညနယ/

တငးေဒသႀကး အစးရမား၏ ျဖစတညမႈ သ႔မဟတ အားေပးတကတြနးမႈ တ႔သည ၿငမးခမးေရးျဖစစဥ၌ ၾသဇာသကေရာကျခငး

မရဟ ဆလသည မဟတပါ။ ၂၀၁၂အတြငး ေဒးဗစစတနးဘကက ၿငမးခမးေရးျဖစစဥမ ကယစားျပေပၚထြကလာမည

အဖြ႕အစညးသစ မား၏ အကးသကေရာကမႈမာ တစဖကတြင ျပညနယႏင ေဒသအဆင အဖြ႕အစညးမားသည လမးစ အလက

ကယပငျဖစတညမႈမ ေပၚထြကလာမည ကြလြခကမားက သညးခေျဖရငးႏငသည နယပယတစခ ဖနတးႏငေရးျဖစၿပး၊ အျခား

တစဖကမာ “ဗဟမ ခြငျပ၍ ေဒသအလက တညရေနသည ပေရာဂကမား ျဖစႏငသမ အေကာငအထညေပၚ ေဆာငရြကမႈ”

ျဖစေၾကာငး မတခကျပခသည။188

ဤစာတမးျပစခနတြင ေတြ႕ရရသည အေထာကအထားအရ အေရးပါသည လမးစႏင ကယပင ျဖစတညမႈ

ကစၥရပမားႏင ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အဆင၏ အဓကသယဇာတ ရငးျမစမား သ႔မဟတ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး

စမကနးမားအေပၚ လႊမးမး သကေရာကႏငမႈ ႏစခစလးမာ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအဆင ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး

မေဘာင၏ ျပငပတြငသာရေၾကာငး ေတြ႕ရခသည။ ေရးရာကစၥရပမား ျဖစေသာ ပညာေရး မ၀ါဒႏင ရးသးဘာသာစကား၊

ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး စမကနးမား တာ၀နယ ႏငေရး၊ သတတးေဖာေရး စမခန႔ခြပငခြင စသည အေၾကာငးအရာမားသည

ျမနမာႏငငတြင ျဖစပြားလကရေသာ ပဋပကၡမား ၏ အေရးပါသည မကႏာစာမားျဖစသည။ ဤကစၥရပမားမာ ပမႀကးမား

ကယျပန႔လကရၿပး ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အစးရမား ကယတင၊ ႏငငေရးပါတမားႏင အရပဖကလ႔အဖြ႕အစညးမားအၾကား

ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးျဖစစဥ၌ အဆကအစပ ေပာကကြယ လကရသည။

ေရရညတညတခငျမသည ၿငမးခမးေရးအတြက ကယျပန႔ေသာ သေဘာတညခကမားလအပၿပး၊ ေဒသခမား၏ အကး

စးပြားႏင စပဆငေသာ ဤကစၥရပမားက ကြျပားျခားနားသည အပစမားအတြငး ပါ၀ငေဆာငရြကသ အားလးထ မေ၀ ခစားခြင

ျပရမညျဖစေၾကာငး ဤသေတသနက ေထာကျပလသည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အဆင တာ၀နယမႈ အ၀နးအ၀ငးက

ဤေရးရာ ကစၥရပမား ျဖစေသာ သဘာ၀သယဇာတ ရငးျမစမား၊ ေဒသႏရစးပြားေရး ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈႏင ပညာေရးမ၀ါဒမားတြင

ပမခ႕ထြင ေပးျခငး၊ ေဒသႏရအစးရမားႏင အျခားပါ၀ငပတသက ေဆာငရြကသမား၏ လပပငခြငက ျမငတငေပးျခငးႏင

ျပညနယ/ တငးေဒသႀကး အစးရမားကယတင၊ တငးရငးသား လမးစမားႏင ေဒသခပါတမားႏင အစးရမဟတေသာ

လကနကကင အဖြ႕အစညးမားသ႔ လပပငခြငအခ႕လႊအပျခငးမားသည ဥးစားေပးေဆာငရြကရမည အစအစဥမားျဖစသည။

ျပညနယ အဆငႏင အခ႕ေသာ ေဒသအဆင ဤေရးရာကစၥရပမားက အစးရမဟတေသာ လကနကကငအဖြ႕အစညးမား၊

ႏငငေရးပါတမားႏင အရပဖက လ႕အဖြ႕အစညးမား ပးေပါငးေဆြးေႏြးျခငးအားျဖင သကဆငရာေနေျမအလက

ေပၚေပါကလာေသာ ျပနာမားအား အေျဖရာ ႏငသည ကယျပန႕ေသာ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥ ေပၚထြနးလာႏငျခငး၊ မမကယက

ယၾကညမႈႏင အျပနအလန ယၾကညမႈ တညေဆာကႏငသည အတငးအတာမား ေပၚထြကလာႏငျခငးတ႕က

ကညပပးေပးႏငမည။189 အကယ၍ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရမားထ ယငးတ႔၏ စရငပငခြငအတြငး

ေစစပေဆြးေႏြးရသည ကစၥရပမားအေပၚ အခြငအာဏာပမ အပႏျခငး ခရပါက၊ “တငးရငးသား ေရးရာ အစအေ၀းမားအတြငး

ယငးတ႔၏အကးစးပြားႏင စပဆငသည အေရးရာ ကစၥမားက ျပညနယအဆင သေဘာတညခကမားႏင ေလာညစြာ

187 South (2012):29 ၌ရႈ။ 188 Steinberg: 235 ၌ရႈ။ 189 ရခငျပညနယတြင ျပညနယ အာဏာပငမား အဆျပခသည မဆလငမသားစ "ကေလး ႏစေယာက" ေမြးဖြားခြငသည ေဒသအလက

ေပၚေပါက ေနသည ျပနာက အေျဖရာရဥးမည စးရမပပနဖြယ ဥပမာတစချဖစသည။

အပစအလက အေျချပ ေဆာငရြကသြားႏငမညျဖစသည။”190 မတစ (၈)တြင အေလးဂရျပရန လအပလာႏငသည

ေရးရာကစၥရပမားက ရညညႊနးျပစ ထားပါသည။

မတစ(၈) ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၌ ပဋပကၡေပၚေပါကႏငဖြယ ေရးရာကစၥရပမား

ပညာေရးမ၀ါဒႏင သငၾကားပ႕ခမႈ ဘာသာစကား၊ ေကာငး စနစမားက ေပါငးစစညးျခငး

ေျမျမပမငးမားကစၥ

ေျမယာစမခန႕ခြမႈ

စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ

သဘာ၀သယဇာတ တးေဖာထတလပမႈမား ခြငျပခထားသညကစၥ ႏင ယငးအေပၚ ေစာငၾကပစစေဆးႏငမႈ

ျပနလညေနရာခထားေရးဆငရာ မ၀ါဒ

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆငတြင ထပမေဆြးေႏြးႏငဖြယရသည အထးျပ နယပယတစရပမာ ေဒသခအစးရႏင

အစးရမဟတသည အပခပေရးႏင ျပညသ႔ေရးရာ ၀နေဆာငမႈၾကား အဆကအစပ သ႔မဟတ ေပါငးစညးမႈ ဆငရာကစၥျဖစသည။

ပဋပကၡ ေပၚေပါကလကရသည ေဒသမားစြာတြင လြနခေသာ ႏစေပါငးမားစြာမစ၍ အပခပေရးအာဏာက နယေျမေ၀စအလက

သ႔မဟတ စငၿပငသေဘာ ကငသးခသညမာ ယေန႔တငျဖစၿပး၊ “(အစးရမဟတသည လကနကကငအပစမား) အမားစမာ

ေရးရးဆန သည အပစးမႈမးက ထေထာငလက (ေရးရာကစၥ မားစြာအနက) ဥပမာအားျဖင ကနးမာေရး၊ ပညာေရးႏင

အပခပေရးနယ ပယမား ေဆာငရြကခသညမာ ဆယစႏစေပါငးမားစြာ ၾကာျမငခၿပး ေဒသဆငရာေထာကပမႈအျဖစ ႀကးမားစြာ

ျမငေတြ႕ႏငသည။”191 ဤအပစး သမားႏင ေဆြးေႏြးခကမားအရ ပဋပကၡခစားေနရသည လ႔အဖြ႕အစညးမား၏ အေျခအေနက

သကသာမႈေပးစြမးႏငမည ျပညသ႔၀နေဆာငမႈ အစအစဥ ကနဥး ပေရာဂကမားက ခတဆကေပးျခငးအားျဖင တစခနတညးတြင

အဖြ႕အစညးမားအၾကား မမကယက ယၾကညမႈႏင အျပနအလန ကးစားမႈတ႕က တညေဆာကႏငသည။ ဥပမာအားျဖင

ဤသ႔ေဆာငရြက ေအာငျမငခသည လပထးလပနညးမားက ဖလစပငႏင ေဒသတြငးအျခားေနရာမား၌ ျမငေတြ႕ႏငပါသည။192

သ႔ေသာလညး ဤသ႔ ေဆာငရြကရာတြင အစးရေရာ အစးရမဟတသည ႏစဖကလး၏ ေစစပညႏႈငးဆ

အတယဥတြေနထငသည အေျခအေန (ၿငမးခမးေရး ျဖစစဥ ေအာငျမငမႈအတြက ေသာခကကသည အေၾကာငးအရာ)

ျဖစသညႏင အည အကးသကေရာကမႈ အေထြေထြအတြက သတႀကးစြာ စဥးစားဆငျခငရန လအပပါသည။

ေယဘယအားျဖင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရ၏ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥႏင ပတသက၍ သတျပရနလအပသည

အခ႕ ကစၥရပမားက မးေမာငးထးျပရန ေပၚထြကလာပါသည။ ႏငငေရးအရ ေတြ႕ဆမႈမာ အစးရမဟတသည

လကနကကငအပစမား၊ ႏငငေရးပါတမားႏင အျခား လမႈအဖြ႕အစညးမား ပါ၀ငေစလက “ပမကယျပန႔စြာ” ႏင “ပမနကရႈငးစြာ”

ေဆြးေႏြးၾကရန လအပပါသည။193 ျပညနယ သ႔မဟတ တငးေဒသႀကးလႊတေတာမားသည ေတြ႕ဆ ညႏႈငးေရး၌

အငအားစအားလးပါ၀ငခြငရေအာင ေျမေတာငေျမာက ေပးႏငသည ရငးျမစတစခအျဖစေဆာငရြကသညၿပး၊ ေဒသခပါတမားက

ျပညေထာငစအဖြ႕အစညးမား၌ ပမ ကယစားျပခြင ရႏငရန ႀကးပမးေဆာငရြကသငပါသည။

ဤအဆကအစပမားတြင ေဒသႏရအပခပေရးသ႔ ႏငငတကာ၏ ကညေထာကပမႈမားလညး

ပါ၀ငပတသကလကရသည။ ဗဟခပကငမႈေလာခေရး အသြငကးေျပာငးမႈ၊ ေဒသႏရ စးပြားေရး၊ ေဒသခမား၏

ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈႏင အပခပေရးဆငရာ ေထာကပမႈ အစအစဥမားသည ေယဘယ သေဘာထကေကာလြနကာ ဗဟအစးရ-

ေဒသခ ဆကဆေရးႏင ယၾကညမႈ ျပနလည တညေဆာက ႏငေရးက အေလးထားလက၊ ပဋပကၡအလြန ၿငမးခမးေရးႏင

190 South (2012):9 ၌ရႈ။ 191 South (2012):22 ၌ရႈ။ 192 ဗနဂါဆာမရ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးေအဂငစ (ဘဒေအ) သည ဖလစပငတြင ျဖစပြားခသည နယေျမမား၌ ျပညေထာငစအစးရ၏

ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး ေဆာငရြကဖကမားက ၾကားခေတြ႕ဆ မတဖကအျဖစ ခြငျပကာ တစခနတညးတြင ပဋပကၡထပမ မျဖစပြားရန ထနးသမးျခငး၊

အတကအခ လကနကကင အငအားစ ကယစားလယမားက ဖြ႕ၿဖးေရး၌ ပါ၀ငေဆာငရြကေစျခငးတ႔ ျပခသည။ 193 South (2012):9 ၌ရႈ။

တငးျပညတညေဆာကေရး မေဘာငမားအၾကား အဆကအစပက ပမတြနးအားေပးရန လအပသည။ ဤေနရာတြင အေလးထား

ေထာကျပလသညမာ ျမနမာႏငငအေနႏင ပဋပကၡလြန ၿငမးခမးေရး အဆငသ႔ ကးေျပာငးႏငျခငး မရေသးပ၊ အဓကထးျခားသည

အေၾကာငးအခကမား အေပၚ အေျခအတင ျငငးခနမႈမား ဆကလက တညရဆျဖစပါသည။ ေဒသႏရအစးမား၏

အသြငကးေျပာငးမႈက ေရ႕သ႔တြနးတငရာ၌ ၿငမးခမးေရး ျဖစစဥတြင ဆကစပ ပတသကမႈမား အားလးႏင လကတြေဆာငရြကမႈ

မျပႏငပါက စးရမပပနမႈမား ပမတးပြားလာႏငသည။ အျခားတစဖကတြငလညး ၿငမးခမးေရး ျဖစစဥ၏ တးတကမႈ

ရလဒထြကေပၚလာသညႏင ဆကစပပတသက ေဆာငရြကသမား အားလးသည ေဒသႏရ အပခပေရး

အသြငကးေျပာငးမႈျဖစစဥႏင စပဆငေသာ အေျပာငးအလမားအတြက အဆငသင ျဖစေနရနလအပပါသည။

ဗဟခပကငမႈေလာခေရးႏင ဒမကေရစ

ေဒသႏရအပခပေရး အသြငကးေျပာငးမႈ ျဖစစဥႏင ႏငငေရးအရ ေဆြးေႏြးမႈ အဆကအစပသည နးကပစြာ

တညရလငကစား ျမနမာႏငငတြင ေရရညၿငမးခမးေရး ျဖစထြနးမႈ ေဒသႏရ အစးရႏင ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးျဖစစဥ၏

ကယျပန႔ သည အလားအလာ ေပၚေပါကရန အခတအဆကမား လအပလက ရပါေသးသည။ ဤသေတသနက

ေဖာျပခသညအတငး စစတပ၏ လႊမးမးမႈ အတငးအတာမာလညး ျပညေထာငစအဆငနညးတ ေဒသႏရအဆင အစးရမားထ

ကယျပန႔စြာ ခ႕ထြငဆ ျဖစသည။ ဤလႊမးမးမႈသည မၾကာခဏေထာကျပခသလ ကာကြယေရးဥးစးခပက

အမညစာရငးတငသြငးျခငးခရသည လႊတေတာ ကယစားလယမား ပါ၀ငေနသညသာမက ျပညေထာငစအဆင ဖြ႕စညးပ၌

ျပညထေရးႏင နယစပေရးရာ ၀နႀကးဌာနမားထ အကး၀င လက ရသည။

ထပမေဖာျပလသညမာ ဤသေတသန၏ ႀကးမားေသာ ကြကလပအျဖစ တရားစရငေရး မ႑င၏

ေဆာငရြကခကမားက ေဖာျပႏငျခငး မရေၾကာငး အစရငခလပါသည။ မညသည ျပညနယ/တငးအဆင

ေဆာငရြကအေကာငအထည ေဖာသမဆ တရားရးမားက အျငငးပြားမႈမားက ေျဖရငးျခငး၊ ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အဆင

အခြငအာဏာမားက အဓပၸါယဖြငဆျခငး၊ ေဒသႏရ အစးရက တာ၀နခ၍ စြမးေဆာငရည အေထာကအပျပျခငး စသည

အပခပေရးစနစအတြငး အေရးပါေသာ သ႔မဟတ စြမးေဆာင ႏငေသာ ပေလယာအျဖစ မရႈျမငၾကပါ။ ျပညနယႏင

တငးေဒသႀကးမားတြင အဂတလကစားမႈ ကာကြယ တားဆးေရးအတြက လြတလပသည အဖြ႕အစညးမးက တရားရးအေနႏင

ျဖစေစ၊ အျခားအသြင တစရပရပျဖငဖြ႕စညးသည အေထာကအထား မေတြ႕ရပါ။

ဤစာတမးတြင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရ၏ ႏစဖကျမငအေျခအေနက ေကာကႏတ ထငဟပလသညမာ

ျပညေထာငစအဆငတြင အေရးပါသည ႏငငေရးဆငရာ အသြငကးေျပာငးမႈမား ေပၚေပါကၿပးျဖစေသာျငား ကာလရည ဖြ႕စညးပ

သကေရာကမႈေရာ ပစၥကၡ၌မားျပားလသည အားနညးခကတ႕ကပါ အလြနအေရးပါသည ကန႔သတခကမားအျဖစ

တညရေနပါသည။ ႏငငေရးအရ ဗဟခပကငမႈ သ႔မဟတ စစတပ၏ ထနးခပမႈတ႕က အေျချပေသာ ေနာကခအခငးအကငးအရ

ျပညနယ/ တငးေဒသႀကး အဆင အေနအထားမာလညး တစႏငငလး နညးတ ထးမျခားနား ပငျဖစသည။ ဤသ႔ျဖင

အသြငကးေျပာငးေရး အစအစဥမ ေပၚထြကလာႏငသည တ႔ျပနမႈမားက ေလလာရာတြင ၂၀၁၃ခႏစ၊ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ

ျပညနယ လႊတေတာဆငရာ ဥပေဒကသ႔ အျပနအလန ပြတတကမႈမား ျမငေတြ႕ရၿပး၊ တစႏငငလး အေနႏင ေမာလငႏငသည

လကၡဏာမာ အသြငကးေျပာငးမႈက ကန႔သတထားခကမား အေပၚ လးလးလားလား ယၾကညမႈ သ႔မဟတ ျပညစ ရငးလငးစြာ

ေဖာျပမႈကသာ ခရးတြငမႈက ဆးျဖတ ပါလမမည။

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အသြငကးေျပာငးေရး လမးျပေျမပ

ျပညေထာငစ အစးရႏင လႊတေတာမား၊ ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အစးရမား၊ ႏငငေရးပါတမားႏင အရပဖက

လ႔အဖြ႕အစညးမား အၾကား ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင ဗဟခပကငမႈေလာခေရး အသြငကးေျပာငးမႈ ျဖစစဥ ပမ ဖြ႕ၿဖး

တးတကလာရန လအပေၾကာငး ကယကယျပန႔ျပန႔ ေဆြးေႏြးမႈမား ထြကေပၚလကရသည။ ဤျဖစစဥႏင

ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈအတြက ပသ႑ာနႏင အကယအျပန႔အေပၚ အျမငအမးမး ကြျပားလကရသည။ သေတသနအေနႏင

ဤစာတမးတြင တးတကမႈမား ပမ ေပၚထြကလာပါက ဥးစားေပးေဆာငရြကရန လအပေသာ ကယျပန႔သည နယပယမားက

အၾကျပ ေဆြးေႏြးထားပါသည။ ဤနယပယ မားက ေအာကတြင ေဖာျပထားၿပး၊ ထညသြငး စဥးစားရနလအပမည အထးျပ

အဆင အခ႕ပါ၀င ပါသည။

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအစးရ၏ အပခပေရးႏင ၀နထမးေရးရာ ျပျပငေျပာငးလျခငး

ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး ျဖစစဥက ပပးေပးႏငမည ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ဇယား ႏစပါ ဥပေဒျပစာရငးက ျပညနယ

ႏင တငးေဒသႀကး အစးရမားထ ႏငးအပၿပး ျဖစေသာလညး၊ အဓကေပၚေပါကလကရေသာ အတားအဆးမာ ျပညနယ ႏင

တငးေဒသႀကး အစးရအဖြ႕၀င ၀နႀကးမားအေနႏင အပခပေရး ဖြ႕စညးပႏင အပခပေရး လပငနး ေဆာငတာမား

အေကာငအထည ေဖာ ေဆာငရြကမႈ အၾကား သဟဇာတ မျဖစျခငးပငျဖစသည။ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအစးရအေနျဖင

ေဒသႏရ ၀နႀကးတစဥး အား တာ၀နေပးအပသညအခါ သ႔က တာ၀နအပႏငးသည ၀နႀကးဌာန အလက ဖြ႕စညးပ၊

တကရကကြပကရမည ဌာနဆငရာ ၀နထမးမား၊ ၀နထမးေရးရာ အခြငအာဏာမား၊ ျပညစလေလာကသည ရးလပငနး

အေထာကအပႏင ေလကင သငၾကားေပးျခငးတ႔ ရညမနးခက ထားရသငသည။ အထးျပ အဆငမားတြင သတသတမတမတ

ပါ၀ငရမည အခကမားမာ-

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး ဌာနဆငရာမား၏ အခြငအာဏာႏင တာ၀နယမႈမားက ဥပေဒ၊ နညးဥပေဒႏင လပထး

လပနညး မားအရ ပမကယျပန႔စြာ ျပဌာနးရန၊

ျပညေထာငစ ၀နႀကးဌာန ဖြ႕စညးပမာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကး ဌာနဆငရာမား ခြထတႏငေရးအတြက က႑အလက

စမခကမား ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ ရေစရန- ျပညနယ/တငးေဒသႀကး ဆငရာ တာ၀နခေဆာငရြကသည မညသည

အေကာင အထညေဖာမႈမဆ ျပညေထာငစ ၀နႀကးဌာန၏ လကေ၀ခမဟတဘ သကဆငရာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကး

ဌာနဆငရာကသာ တာ၀နယရမည။ ဤအစအစဥမား တးတကလာေစရန အလ႔ငာ ျပညေထာငစ ၀နႀကးဌာနမ

၀နထမးမား ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အဆငအျဖစ တာ၀နေျပာငးလ ထမးေဆာငႏငေရး မကလးမားေပးျခငး

သ႔မဟတ အၿငမးစား ေပးျခငး သ႔မဟတ အငအားေလာချခငး ပစျဖင ႏတထြကေစျခငးမား ေဆာငရြကရန၊

ျပညနယ/တငးေဒသႀကး ၀နႀကးဌာနမား ဖြ႕စညးရာတြင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအဆင ၀နထမးေရြးခယခန႕ထားမႈ

ပမထေရာကရနႏင ႀကးၾကပႏငရနအတြက ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒႏငအည စဥးစားေဆာငရြကရန၊ ျပညနယ ႏင

တငးေဒသႀကးမားရ ျပညသ႔၀နထမးေရးရာ အေျခခအေဆာကအဥးက ဗဟ၀နထမးေရးရာ မ၀ါဒမားႏငအည

အရညအခငး အလက လပခ၊ လစာခးျမငမႈမား လကနာေစရန အကာအကြယျပႏငျခငး၊ ပမ ငယရြယေသာ၊

အမးသမးထ ပမပါ၀ငေသာ၊ တငးရငးသား မးႏြယအလက ကယျပန႔မႈက ဥးစားေပးေသာ၊ ေဒသခ၀နထမး

ပမပါ၀ငႏငသည ၀နထမးေရးရာ ဖြ႕စညးမႈ ျဖစစဥက ျပညနယ/တငးေဒသႀကး တစခစ၏ လအပခကအရ

ကညျဖညဆညးေပးႏငသည။

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအဆင၀နႀကးမား၏ လအပခကႏငအည ဖြ႕စညးပ ပမတးတကေစရန (ဥပမာအားျဖင

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးေရးရာဌာနမား) ႏငအဆပါဌာနမားအေနႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အပခပေရးႏင

လႊတေတာတ႔၏ ေယဘယလပငနးမားက ေဆာငရြကေပးလကရေသာ ဗဟအစးရ ျပညထေရး ၀နႀကးဌာန၏ လကေ၀ခ

ျဖစသည အေထြေထြ အပခပေရး ဥးစးဌာနထ မခမႈမ ကငးလြတစြာ အေကာငအထညေဖာႏငရန။

ျပညေထာငစအဆင ၀နႀကးဌာနမားအတြငး ဗဟမ တာ၀နလႊအပမႈ ျဖစစဥပမနကရႈငးေစျခငး

အေရးပါသည ျပညသ႕ေရးရာ ၀နေဆာငမႈ က႑မားစြာမာ လကရ အေျခအေနတြင ဗဟခပကငမႈ

အားေကာငးဆ ျဖစေသာလညး အခ႕ေသာ ဌာနဆငရာမားမာ ေအာကအဆင သ႔မဟတ ယငးတ႔၏ ျပညနယ ႏင

တငးေဒသႀကး အဆင ရးမားသ႔ တာ၀နယမႈမား ပမလႊအပျခငးႏင လပပငခြငမား ပမေပးအပျခငးဟသည ေထာငလက

တာ၀န လႊအပမႈမား စတင ေဆာငရြကလက ရပါသည။ ဤျဖစစဥသည လကရ၌ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအစးရ၏

ေဆာငရြက ေနက မေဘာငျပငပတြင ရေနေသာျငား ျပညသ႔ေရးရာ ၀နေဆာငမႈမား စြမးေဆာငရညျမငမားေရးအတြက

မားစြာ အေရးပါလ ေပသည။ ဤအခကသည တငးျပညႏင အ၀မး သမငးႏငခ၍ အားနညးခကေပၚေပါကခသည။

ေဒသႏရ အဆင ျပညသ႔ေရးရာ ၀နေဆာငမႈ အေထာကအပ စြမးရညျမငမားေရး အတြက လြနစြာ အေရးႀကးသည

လမးေၾကာငး တစရပ ျဖစသည။ ဗဟအားျပမႈ ေလာချခငး ျဖစစဥသည တာ၀နခမႈ အခတအဆကမားက အေျခခကက

ေျပာငးလျခငး မဟတသည အတြက တငးရငးသား လမးမား သ႔မဟတ ေဒသခမား၏ ႏငငေရး ရညမနးခကမားအေပၚ

ေကနပမႈ ျပည၀ေအာင ေဆာငကဥး ေပးႏငမည မဟတပါ။ သ႔ေသာလညး ဤျဖစစဥက ေဒသႏရဆငရာ

ေရးရာ၀နႀကးဌာနမား၏ အခြငအာဏာ တးတကသည ႏငအမ လအပသည စြမးရညက ဖနတးေပးႏငစြမးရၿပး၊

အခနႏငအမ ရငကကလာမည ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး ျဖစစဥအတြက အေရးပါေသာ အပျမစအေျခခလညး

ျဖစပါသည။ ထေရာကသည ဗဟအားျပမႈ ေလာချခငးျဖစစဥ ခငမာေစရန အလ႔ငာ ပါ၀ငသငသည အဆငမားမာ-

စတငႏငဖြယရသည ဥးစားေပးအဆငအရ အပခပမႈ အလႊာလက တာ၀နယေဆာငရြကရမည

ျပညသ႔ေရးရာ ၀နေဆာငမႈ အေထာကအပဆငရာ မ၀ါဒခမတျခငး၊ လာထားျခငးႏင အေကာငအထညေဖာ

ေဆာငရြကျခငး တ႔ႏင သကဆငေသာ ေရးရာ ၀နႀကးဌာနမားအတြက လမးညႊနမႈ ေပးႏငမည

ျပညေထာငစအဆင မ၀ါဒေရးရာ မေဘာငက ခမတရန။ အကဥးခပအားျဖင သကဆငရာ ေရးရာ

၀နႀကးဌာနအေနႏင မညသညတာ၀နမား ေဆာငရြကရန ရသည၊ ထသ႔ ေဆာငရြကႏငရန အလ႔ငာ

ဗဟအဆင၌ မညသည လအပခကမားရသည၊ ဗဟအားျပမႈက မညသ႔ေလာခႏငသည၊

အေကာငအထညေဖာႏငစြမး ရလဒမားက မညသ႔ သတမတတငးတာ မည စသညတ႔က စစစရန။

ဤႀကးပမးခကက ပမကယျပန႔ေသာ ၀နႀကးဌာနဆငရာ အျပာငးအလ စမခကမား ႏင

ပးတြခတဆကႏငရန။

ေရးရာ ၀နႀကးဌာနမား၏ ဗဟအားျပမႈ ေလာခေရး ေဆာငရြကႏငသည ႏငအမ စြမးရညျမငတငေရး

အကအညမား ေထာကပသြားရနႏင ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး ၀နႀကးဌာန ရးမားသ႔ ကနဥး

ဌာနဆငရာမားမ ေနာငေပၚေပါကလာသည ဌာနမားသ႔ ေလကငေပးျခငးအားျဖင လပငနးသစမား

ဆကလကေဆာငရြကေစရန။

ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အဆင ၀နႀကးဌာနမားက အသစေပၚေပါကေဆာငရြကရမည လပငနးေဆာငတာ

မားသည သကဆငရာ ဘ႑ာေငြ ရ/သး စာရငး ခြငျပခကအတြငး ေမာမနးတြကခကႏငစြမးႏင ပြငလငး

ျမငသာမႈရေသာ ရငးျမစမားအျဖစ ေသခာေစရန၊ ဥပမာအားျဖင ျပညေထာငစအဆင ၀နႀကးဌာန

ဘတဂက၏ မညသည အစတအပငးထ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအဆငက ကယစားျပေၾကာငးေဖာျပရန။

ျပညေထာငစ ၀နႀကးဌာနမား၏ ျပညနယ/တငးရးမား၏ ရငးလငးစြာ လပငနး ၿပးေျမာကႏငမႈ သ႔မဟတ

ရလဒအေျချပ စမခန႔ခြမႈက နဒါနးပးႏငသည ကစလစမႈရေသာ ဘတဂကက႑ ဗဟအားျပမႈ ေလာချခငး

(ဥပမာ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအဆင ရးမား ျပျပငထနးသမးေရး ဆငရာဘတဂကမား လႊအပျခငး)

စဥးစားရန။

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအစးရသ႔ လပငနးေဆာငတာမား ပမနလႊအပမႈ မျပမကာလတြင ေဒသႏရရး

မားသည မခငဌာနအျပင ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအစးရမားႏင ပးတြႀကးပမး အားထတ ေဆာငရြကၾက

ေစရန။ ျပညေထာငစအဆင ၀နႀကးဌာနမားအေနႏင လမးညႊနမေဘာငမားသာ ခမတေပး၍ မမတ႔ရးမားက

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအစးရမား၊ လႊတေတာမားသာမက အရပဖက လ႔အဖြ႕အစညးမား၊ ေဒသခ

အဖြ႕အစညးမားႏင တကရကဆကသြယ ေဆာငရြကျခငး၊ ပမနလပငနး လညပတျခငးတ႔က ခြငျပသြားရန။

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအစးရ တာ၀နယမႈအတငးအတာ ပမကယျပန႔ေစျခငး

သေတသနအရ ေတြ႕ဆခသည လကရ ျပညနယ ႏင တငး အဆင အရာရမားမသည အစးရမဟတသည

လကနကကင အငအားစမားအထ အားလးပါ၀ငပတသကသမားက ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးမားထ အခြငအာဏာမား

ပမႏငးအပႏငေရးက တညစြာ ေထာကျပခၾကသည အခကမာ ေပၚလြငလကရသည။ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ဇယား ႏစ အရ

အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကေနမႈမားက ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးမား၌ ျမငေတြ႕ေနရေသာလညး၊

ဤေဆာငရြကမႈမားမာ ကယျပန႔မႈ နညးပါးသည သာမက ႏငငအ၀မး ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးျဖစစဥ၏

စစေပါငးခရးေရာကမႈအဆငမာလညး လြနစြာ ကဥးေျမာငးလကရဆ ပငျဖစသည။ ဗဟခပကငမႈေလာခေရး ျဖစစဥအတြက

အခြငသာႏငသည အခကမာ ၿငမးခမးေရး ျဖစစဥအတြငး ေပၚလြင ထငရားလက ရေသာ လပငနးေဆာငတာမားႏင ပတသက၍

အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကႏငမႈ ျဖစသည။

ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒဇယား ႏစက ျပနလညသးသပျခငးျဖင အထကတြင ေဖာျပခေသာ နညးစနစဆငရာ

အသြငကးေျပာငးမႈမားထက ပမၿပး အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကသမားအေနႏင ပမပတသက ဆကႏြယခြငရရႏငသည။

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးမား၌ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးျဖစစဥ ပမေပၚေပါကေစရနအတြက မညသည ျပညသ႔ ၀နေဆာငမႈ

က႑မားက စဥးစားအပႏငးမညဆေသာ ပြငလငးျမငသာမႈရေသာ အျပနအလနေဆြးေႏြးမႈမာ လအပလကရသည။

ဤျဖစစဥတြင ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအစးရမားကယတင၊ တငးရငးသား လမးစဆငရာႏင ေဒသခ ႏငငေရးပါတမား၊

အစးရ မဟတေသာ လကနကကငအငအားစမားအေနႏင တကရကျဖစေစ၊ ၿငမးခမးေရး ေစစပေဆြးေႏြးပြ လမးေၾကာငးမားမ

တစဆင ျဖစေစ၊ ပါ၀င သငသည။ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ သးသပေရး ပးေပါငးေကာမတအေနႏင ဤအေၾကာငးအရာက

ေရြးခယသးသပရန လအပ ပါသည။

အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကသအမားစ အေနႏင ဥးစားေပး အရ ေရြးခယရမည အေရးႀကးတာ၀နယမႈ

အစအစဥ မားမာ-

ပညာေရး မ၀ါဒ၊ ၀နထမးေရြးခယ၍ ထေရာကစြာ တာ၀နေပးႏငမည စမခကႏင ဘာသာစကားအသးျပမႈမား

ပါ၀ငသည ပညာေရး လာထားခက။

အေရးႀကးသည သယဇာတရငးျမစ က႑တြင ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးမား ပမစမခန႔ခြ ပငခြငႏင သယဇာတ

တးေဖာ ထတယမႈမ ေဒသႏရ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး ေဆာငရြကေပးႏငမႈ အာမခခကႏင ကတက၀တ။ လကရ

ဗဟခပကငမႈ ျပထား သည ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး နယခမားအၾကား အျငငးပြားလကရေသာ သယဇာတ

ခြငျပခကအေပၚ တာ၀နယမႈမား၊ ဗဟႏင ေဒသႏရအစးရအၾကား ခြေ၀မႈအခ႕ သ႔မဟတ ျပညနယ ႏင

တငးေဒသႀကးအလက ေရြးခယမည ပေရာဂက အဆျပမႈမား။ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အာဏာပငမားက

တြငးထြက သယဇာတ အရငးအျမစ တးေဖာထတလပေရး ပြငလငးျမငသာမႈ ေဖာေဆာငေရး

(အးအငတအင)၏ဖြ႕စညးပ ႏင လပငနးစဥမား၌ ပါ၀ငေဆာငရြကေစျခငးျဖင ဤအခြငအာဏာမားႏင သကဆငေသာ

စြမးရညက ပးေထာငေပးရာ ေရာကသည။

ျပညသ႔ အသး စရတစမခန႕ခြမႈ၊ ဘ႑ာေငြ ရ/သးႏင သယဇာတရငးျမစ ခြေ၀မႈမား အားေကာငး ခငမာေစျခငး

လကငငး ျဖစေပၚေနသည စနစအရ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးမားသည ယငးတ႔၏ ကဥးေျမာငးလသည

တာ၀နယမႈ မားအၾကား ဘတဂကလာထားမႈ စနစမာ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ ေနာကကလက ရသည။ ထ႔ျပင ျပညေထာငစ ဘ႑ာေငြ

ရ/သးႏင ဆကစပ ပတသကမႈမာလညး ေဒသႏရအလက ရငးျမစမားမ ရရႏငေသာ သတငးအခကအလကမား အေပၚ

အေျခခႏငစြမး မရသည အတြက အၿပးသတ ဘတဂကလာထားမႈ ရလဒမားက ထနးခပႏငစြမးမာ ေလာနညးလကရသည။

လကရ ေပၚေပါက ေနေသာ အခငးအကငးမာ တးတကမႈ အသးအပြငမား ေပၚထြနးရန ပါ၀ငရမညအခကမားမာ-

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအဆင အခြနေကာကခေရး မ၀ါဒႏင အပခပေရးစနစ အားေကာငးခငမာေရး။ ျပညနယ

ႏင တငးေဒသႀကးမားက ေကာကခသည အခြနအခမားရေနေသာျငား ဘ႑ာေရးဆငရာ

လြတလပေရးရပတညႏငစြမး အတြက အခြနစနစအား ကးေၾကာငးဆးေလာစြာ ျပျပငေျပာငးလရန

လအပလကရသည။ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အစးရမားသ႔ ဘ႑ာေငြ ခန႔မနးခြငျပရာတြင အနးစပဆးျဖစေစၿပး

ျမငသာထငသာ ရေစရန ႏငေတာ၏ ျပညသ႔ဘ႑ာေရး စမခန႔ခြမႈ ျမငမားေစျခငး၊ ထ႔ျပင ျပညေထာငစ

၀နႀကးဌာနမား၏ ျပညနယ ႏင တငး ဌာနဆငရာမားအေနႏင စမခက မေရးဆြမ သ႔မဟတ ဘတဂကလာထားမႈ

မျပမ ရႏငသမ ရငးျမစမားက သရေစေရး။

ဆငးရမြေတမႈ ေလာခေရး ရပေငြက သးစြရာတြင အေျခခမမားျဖစသည ေဒသႏရ အစးရဌာနမား၏ ခငမာေသာ

ဘ႑ာေရး အစအမ၊ ရပေငြ ခြေ၀သးစြရာ၌ ထငသာျမငသာရမႈ၊ ပေသ အေျခခမညစနစႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကး

လြတလပစြာ ရပတညႏငမႈ ႏငအည အဆပါရပေငြက သးစြႏငမည အေနအထား၊ လမးညႊနမမား ဖြ႕ၿဖး တးတက

လာေစေရး။

ေဒသႏရအဆငသ႔ အရငးအျမစမား လႊေျပာငးေပးသည အလရငေထာကပမႈ အစအစဥမားက ျပညနယ ႏင

တငးေဒသႀကးအဆင စမကနးေရးဆြျခငး၊ ဘတဂက လာထားျခငးႏင အကျဖတ စြမးရညမားက ပပးသြားႏငေရး။

ျပညေထာငစအဆင ဘ႑ာေရး ေကာမရငအေနႏင အေရးေပၚ ဘတဂကေရးရာ ဆးျဖတခကမားထက

ရငးလငးသည ေဒသႏရဆငရာ ဘ႑ာေရးမ၀ါဒမားက ပမဖြ႕ၿဖးေဆာငရြကႏငစြမးရေအာင အကအညေပးေရး။

ႏငငေတာ၏ ဘတဂကလာထားမႈ စနစက ခငမာသည ေငြစာရငးစႏႈနးမားအျဖစ အသြငေျပာငးေရးႏင ဘတဂက

တငျပရာ၌ အျမငဆးလာထားမႈႏင ရရႏငသည ရပေငြအလားအလာတ႔က ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအဆင

အစးရမားေရာ ျပညေထာငစအဆင ၀နႀကးဌာနမား၏ ျပညနယ ႏင တငးအဆငရးမားကပါ ခြငျပေပးေရး။

အစးရအဖြ႕အတြငး ဘ႑ာေရး စနစက ပြငလငးျမငသာမႈႏင စညးမဥးအေျခခ အျဖစ ဖြ႕ၿဖ းတးတကေစျခငး

လကရ ဘ႑ာေရးဆငရာ အငစတကးရငးမားအား ဖြ႕ၿဖးတးတကေစရန ေဆာငရြကၿပးေနာက၊ အစးအဖြ႕တြငး

ဘ႑ာေရး စနစအေနႏင ျပညေထာငစ ဘ႑ာရပေငြမ လႊေျပာငးမႈကသ႔ သတဆငရာ အစတအပငးအလက

လာထားမႈမျပမမာပင စနစတစခလး၏ မ၀ါဒဆငရာ ရညမနးခကမား ရငးလငးတငျပႏငရန အေရးႀကးလသည။

တငးျပညအတြငး ေပၚေပါကလကရသည ေရးရာ ကစၥမားစြာမာ ဗဟမသည ပဋပကၡျဖစပြားရာ လႈပရားမႈမားထ

ဆကစပပတသကမႈ ရသျဖင ဤေျပာငးလေရး ျဖစစဥတြင ျပညေထာငစ အစးရ၊ တပမေတာ၊ ျပညနယ ႏင

တငးေဒသႀကးအစးရမား၊ တငးရငးသားႏင ေဒသဆငရာ ပါတမားႏင အစးရ မဟတေသာ လကနကကင အငအားစမား အားလး

ၿငမးခမးေရးျဖစစဥက ျဖတသနးျခငးျဖငျဖစေစ သ႔မဟတ ဤေျပာငးလေရးက တကရက ေဖာေဆာငျခငးျဖင ျဖစေစ

မလြမေသြပါ၀ငရန လအပသည။

ဤျဖစစဥတြင ဥစၥာဒန ခြေ၀မႈပစက မေဘာငခမတရာ၌ အေရးႀကးေမးခြနးမားျဖစသည အခြနအခ ရငးျမစမား

ေကာကခ ရန မညသကတာ၀နယမည၊ ရရလာသည အခြနအခမားက မညသ႔မညပ ခြေ၀သးစြမည စသညအခကမား

ပါ၀ငသည။ ျမနမာႏငငအေနႏင ဥစၥာဒန ခြေ၀မႈပစအခ႕က စဥးစားရာတြင ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးမားက

အာမခခကေပးႏငသည တကေသာ ခြေ၀မႈ အခးအစားသ႔မဟတ ဘ႑ာေရးအရ လြတလပစြာ ရပတညႏငစြမးက

တးျမငေပးႏငရန အခြနအခ အားလးခြေ၀ျခငးမး အေျခခထညသြငးသငသည။

ျပညေထာငစအဆငမ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးမားသ႔ ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈ ပစခမတရာတြင အေရးႀကး

ေမးခြနးမား ျဖစသည မညသ႔ေသာ ေရးရာေဆာငရြကခကမားက ေငြေၾကး မတညေပးမည၊ မညသ႔ေသာ

ပငဆငခြငႏင မညသညမ၀ါဒ ရညမနးခကမားက အေရးပါသည၊ ေကာငးမြနသည ေဒသႏရအပခပေရး၊ အခြနအခ

သ႔မဟတ ျပညသ႔ေရးရာ ၀နေဆာငမႈ ေဆာငရြကပ တးတကေစရန မညသညအေနအထားမးက အားျဖညေပးမည

စသညအခကမားပါ၀ငသည။

ႏငငတကာ ဘ႑ာေရးစး၀ငမႈမားျဖစသည ရငးႏးျမ ပႏမႈ၊ အကအည၊ ရရလာႏငေသာ ေခးေငြမားအေပၚ စမခန႔ခြမႈ

ဆငရာမ၀ါဒမားသည ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးမားအေနႏင တကရကကငတြယ ေဆာငရြကႏငရန အလ႔ငာ

နညးဥပေဒ၊ လပထးလပနညးမား ျပဌာနး၍ ခြငျပေပးရန ထညသြငးစဥးစားရမည။

ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအစးရ၏ ႏငငေရးအရ လြတလပစြာ ရပတညႏငစြမးက ျမငတငေပးျခငး။

၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရ ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အဆငတြင အေရးပါဆး အသြငကးေျပာငးမႈမားမာ

တစစတတစပငးအားျဖင ျပညသတ႔၏ ေရြးေကာကတငေျမာကျခငးမ ေပၚထြကလာေသာ ႏငငေရးအရ ကယစားျပမႈ ျဖစသည။

တစခနတညးတြင ဤသ႔ႏငငေရးအရ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးျဖစစဥသည ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအာဏာပငမား

ေရြးခယျခငးႏင လႊတေတာမား၏ အငအားခန႔မႈအေပၚ ဗဟ၏ လႊမးမးမႈ ၾသဇာႀကးမားစြာ သကေရာကလက ရသည။

ျမနမာႏငင၏ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးျဖစစဥ၏ အေရးပါသည မဟာဗဟာ ေရြးခယမႈတစရပမာ ဤသ႔တငးကပလသည

ေလာခေရးပစမ ပမျပည၀ေသာ ဗဟအာဏာ ခြေ၀ေပးအပျခငးသ႔ ေျပာငးလႏငေရး ျဖစသည။ ဤသ႔ေျပာငးလႏငခလင

ႏငငေရးအရ လြတလပစြာ ရပတညႏငစြမး ျမငမားလာၿပး ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအစးရမားထ ေအာကေျခ

တာ၀နယမႈမားလညး လႊအပၿပး ျဖစလာ လမမည။ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအစးရမား၏ ႏငငေရးအရ လြတလပစြာ

ရပတညႏငစြမး ျမငတငေပးႏငရနအလ႔ငာ ေျခလမး အခ႕ စတငသညႏင တညသြငးစဥးစားသငေသာ အခကအခ႕က

ေဖာျပပါမည။

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးလႊတေတာမား၏ ေရးရာကစၥမားက ပမထေရာကသည ဥပေဒျပေရးႏင အခြငအာဏာ

ပမလႊအပႏငေရးအတြက အေထာကအပ ေပးရမည။ ထညသြငးစဥးစားရမည နညးလမးမားမာ လႊတေတာကငးပခန

တးျမငျခငး၊ သငတနးေပးျခငး၊ ျပငပ ပညာရငမား၏ အေတြ႕အၾကမား ေ၀မျခငး။ ကယစားလယ တစဥးႏင

တစဥးအၾကား (ျမနမာႏငင ပါလမန သမဂၢ သ႔မဟတ အျခားအသြငတ အဖြ႕အသညးတစခခ တးခ႕ဖြ႕စညးျခငးမး)ႏင

ဥပေဒေရးရာ အၾကဥာဏရယ၍ လြတလပစြာ ဆးျဖတခကမား ခမတႏငရန အကအညေပးရမည။

အငအားငယ လႊတေတာမားအတြက အထးျပစဥးစားရာတြင လႊတေတာတစရပ၌ရရမည ကယစားလယ အနညးဆး

အရညအတြက သ႔မဟတ ၀နႀကးအျဖစ ေရြးခယခရသမား ေနရာတြင ျပနလညအစားထးရမည

လႊတေတာကယစားလယ ေရြးေကာကျခငး ဥပေဒ ျပဌာနးႏငေရး အစပးျခငးတ႔ပါ၀ငသငသည။

၀နႀကးခပ ေရြးေကာကခန႔အပမႈႏင ပတသက၍ ဗဟ၏ ၾသဇာလႊမးမးမႈမ ကငးလြတႏငရန လႊတေတာတြငး သြယ၀က

သ႔မဟတ တကရက ေရြးခယျခငးႏင နညးလမးတစရပရပ ထညသြငးစဥးစားရမည။ ၾကားကာလ၌ အေကာငးဆး

ျဖစႏင ေျခမာ လကရေရြးခယသည နညးလမးအစား ၀နႀကးခပက လႊတေတာကေရြးခယၿပး ႏငငေတာ သမၼတက

အတညျပ သည နညးလမးတစရပ ျဖစသည။194

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအဆင ကယျပန႔ေသာ ဆကသြယေရးႏင မဆႏၵရငမားႏင ထေတြ႕ေရး

မဟာဗဟာမားအျဖစ ေကးလကေန ျပညသအမားစသည ဆကသြယေရး အေထာကအပ ကန႔သတခကမားစြာ

ရသညအတြက ပမထေတြ႕ ႏငရန ဖနတးေပးျခငးျပရမည။

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအဆငတြင သကဆငရာ ေဒသႏရအစးရမားႏင ပမထေတြ႕ဆကဆႏငေရးအတြက ေဒသ

အလက မဒယာမား၊ လမႈအဖြ႕အစညးမားႏင လမႈေရး အသငးအဖြ႕မားအတြက အကအညေပးရမည။

ေဒသႏရအပခပေရး ေမ ာမနးခကႏင မ၀ါဒမား ဖြ႕ၿဖ းတးတကလာေစရန အဖြ႕အစညးမားအၾကား ညႏႈငးျခငး

အသြငကးေျပာငးလကရသည ဤနယပယ အသးသးတြင စနေခၚမႈမားႏင ႏငငေရးအရ အေရးပါမႈမား အတငးအတာ

တစရပထ ေတြ႕ၾကေနရသည နညးတ၊ ေပၚထြနးလာသည အဖြ႕အစညးႏင ျဖစစဥမားသည ဗဟခပကငမႈေလာခေရး ျဖစစဥ၏

မ၀ါဒ၊ မဟာဗဟာႏငအည ပမအေသးစတကၿပး သေဘာညမမႈအား အေျခခေသာ ပမကယျပန႔မႈကပါ ထငဟပရမည ျဖစသည။

ဤမ၀ါဒႏင မဟာဗဟာသည အဆငအသးသးႏင အသြငကးေျပာငးမႈ ကြငးဆကတငးအတြက ျပညနယ၏ တာ၀နယမႈမား၏

ေရရည ေမာမနးခက၊ ေဒသႏရ အစးရမားအလက စြမးေဆာငရည မျပည၀မႈက ျဖညဆညးေပးရမည လအပခကႏင

ေဒသႏရအစးရ၏ စြမးေဆာငရညက လပငနး အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကႏငစြမး ရသညအထ တညေဆာက

အားေပးျခငးတ႔ပါ ထညသြငး စဥးစားသငသည။

ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး၏ ေရးဥးကာလ၌ ေျပာငးလြယျပငလြယျဖစျခငးႏင ေ၀၀ါးမႈအခ႕

ေပၚေပါကတကျခငးကလညး ႏငငေရး အရ ေျဖေလာလကခႏငစြမးရရန အေရးႀကးပါသည။ သ႔ေသာလညး အခနႏငအမ

ဤမရငးလငးမႈမားက လပငနး ေအာငျမငစြာ ၿပးေျမာကမႈက ယတေလာႏငေစၿပး၊ ႏငငေရးအရ အေပးအယ

ညႏႈငးမႈမားျဖစသည ဗဟခပအာဏာခြေ၀မႈက ခ႕ထြငျခငး၊ ရငးျမစဓန ဥစၥာ မေ၀မႈ အစအမမားႏင

ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအပခပေရး စနစ တးတကမႈ ျဖစေစျခငး စေသာ အေရးႀကးမဟာဗဟာ ေရြးခယမႈမား

194 ဤနညးလမးသည တငးရငးသားပါတအခ႕၏ အၾကျပခကတစရပျဖစသည။ Soe Than Lynn, “Ethnic groups call for more power for

states”, “Myanmar Times (27 May 2013)၌ရႈ။

လအပလာပါလမမည။ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအလႊာႏင ယငး၏ ေအာကအဆင သ႔မဟတ အစးရမဟတေသာ

အပခပေရးမားအၾကား အဆကအစပကလညး သတမရန လအပပါသည။ အလ႕ရင အစအစဥမား၌ သတျပရန

အစးရအေနႏင ယငး၏ ဥးေဆာငခက အခြငအာဏာက ေဒသအလက ယတတနသည ေထာကပမႈ ပမာဏအေပၚ

မတညေဆာငရြက ညႏႈငးမႈ မျပႏငပါက မားစြာ စြန႔စားရာကသည အခကျဖစသည။ ႏငငေတာ သမၼတရးကသ႔ ဗဟညႏႈငး

ေပါငးစပ ေရး အဖြ႕အစညးမား အေနႏင မ၀ါဒဆငရာျဖစစဥမားက စမခန႔ခြမႈ ျပႏငရန လအပလကရသည။ အားေကာငးသည

ဆကသြယေရး လမးေၾကာငးမားႏင အားလးပါ၀ငႏငသည အစအမအခငးအကငးမား ေပၚေပါကႏငရန အလ႔ငာ

နညးပညာဆငရာ အေထာကအပ မား၊ လကရေဆာငရြကဆ သ႔မဟတ မၾကာမ ဆကလကေဆာငရြကမည ျပညေထာငစ

လႊတေတာ၏ အေျခခဥပေဒဆငရာ ပးေပါငး ေကာမတႏင ၿငမးခမးေရး ျဖစစဥမားအပါအ၀င ပတသကသမားအားလး

ပါ၀ငႏငမႈက အကယျပန႔ဆး ခ႕ထြငျခငးတ႔ ေဆာငရြကရန လအပပါသည။

အသြငကးေျပာငးမႈဆငရာ ႏငငေရးအညႊနး

ဤျဖစစဥတြင ပါ၀ငပတသကသ အသးသးအေနႏင လကရအသြင ကးေျပာငးမႈအေပၚ ကြျပားစြာ

အဓပၸါယဖြငဆလကရၿပး၊ ဤအေကာကအယမားက ယငးတ႔ခမတမည မဟာဗဟာမားႏင ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး ဆငရာ

ရညမနးခကက အေထာက အပျပမႈ၌ ၾသဇာသကေရာကမႈ ရလာမည။ အသြငကးေျပာငးမႈ ပမနေပၚေပါကေရးအတြက

မညသ႔ေသာ အခအခ စြျမမႈမား ရေနသညက သရန ခကခေသာျငား အသြငကးေျပာငးေရ လမးေၾကာငးႏင ကြငးဆကမား

ဖြ႕ၿဖးတးတကေအာင ပေဖာ ေဆာငရြက ႏငေၾကာငး သသယထားရန မလပါ။ ဤတြင ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးျဖစစဥ၌

ပါ၀ငေဆာငရြကသမားအၾကား ပမကယျပန႔သည ကနဥးအဆင သးရပက ေဖာျပလပါသည။

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအစးရသည လကရႏငးအပထားသည ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒမေဘာင (ကယျပန႔စြာ)

အတြငးမ ဥပေဒ၊ နညးဥပေဒ၊ လပထးလပနညးမားႏင စြမးေဆာငရညမား ပမဖြ႕ၿဖးတးတကေအာင

ေဆာငရြကႏငေရး အားေပးကညရန လအပသည။ ဤသ႔ခဥးကပေဆာငရြကရာတြင အပခပေရး

ဆငရာဆကသြယခကႏင တာ၀နခမႈမား ရငးလငးစြာ ေဖာျပျခငး၊ ပမ ရပတကန အလပျဖစႏငသည

၀နႀကးဌာနဆငရာ ဖြ႕စညးပမား ျပျပငေျပာငးလျခငး၊ ျပညသ႔ဘ႑ာေရး စမခန႔ခြမႈႏင အစးရအတြငး ဘ႑ာေရး

အစအမမားက တးတကဖြ႕ၿဖးေစျခငး စသည အဆငမား ပါ၀ငရမည။

ထေရာကေသာ အသြငကးေျပာငးမႈ ျဖစေပၚေရးအတြက ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ျပငဆငရန လအပေသာလညး၊ အခ႕

ေသာ အခကမားက ဌာနဆငရာ အခြငအာဏာအတြငး အကန႔အသတႏင ညႏႈငး ျပငဆငသြားႏငပါသည။

ဥပမာအားျဖင ဇယားႏစက ခြငျပထားေသာ ဥပေဒျပစာရငးအရ ႏငးအပမႈမားက တာ၀နယမႈ ပမခ႕ထြငျခငးမး

ျဖစသည။ ျပညနယ ဖြ႕စညးပႏင လကေလာညေထြမႈမရသည ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒဆငရာ အေရးႀကးသးသပမႈမး

လအပလကရၿပး၊ ပမကယျပန႕ေသာ ဗဟခပကငမႈေလာခေရး ျဖစစဥ၌ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအစးရ အဖြ႕ရ

ေထြ/အပ၏ အခြငအာဏာက ျပနလညသတမတျခငးမး ပါ၀ငရနလအပသည။

စြမးေဆာငရညရေသာ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးဖြ႕စညးပ ျဖစေပၚရန အလးစ ျခ ငသးသပမႈ သ႔မဟတ အဓက

အငအားႀကးပါတမား၊ တငးရငးသားႏင ေဒသဆငရာ ႏငငေရးပါတမားႏင အစးရမဟတေသာ လကနကကင အငအား

စမားအားလး ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒက ျပညျပညစစ ျပနလညေဆြးေႏြး သးသပၾကရနလအပပါသည။ တပမေတာ၏

ႏငငေရး၌ ပါ၀ငမႈက ေလာခေပးျခငးႏင တငးရငးသား လနညးစ၏ ဖကဒရယ အခြငအာဏာအတြက အစအမမား

မရပါက ေရရည တညတခငျမသည အသြငကးေျပာငးမႈ ေပၚေပါကႏငမည မဟတပါ။

ဤေနရာ၌ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးမား၏ ႏငငေရး အကးစးပြားဆငရာ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး ျဖစစဥမာ

ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒအေပၚ ေမးခြနးထတ ရနလအပလာေပသည။ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒသည။ အဆးစြနအားျဖင ျပညနယ

ႏင တငးေဒသႀကး အစးရ၏ ဖြ႕စညးပႏင တာ၀နယမႈမားက အမနတကယ အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကႏငေရး အတြက

အေသးစတကသည ဥပေဒ၊ နညးဥပေဒ၊ လပထးလပနညးအားျဖင ျဖစေစ၊ သကဆငရာ အဖြ႕အစညးမား၏ စြမးေဆာငရည

ျမငမား ေစသည အကအညအားျဖင ျဖစေစ ေထာကပေပးႏငပါ၏ေလာ။ သ႕မဟတ ေဒသႏရအဆငတြင ဗဟခပကငမႈ

ေလာခေရး၏ အေျခခညႊနၾကားခကႏင အည ညႏႈငးမႈမားက ခြငျပသည ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒက ျပနလည

အဓပၸါယဖြငဆျခငးႏင ျပငဆငျခငး တ႔က ေဆာငရြကႏငေသာ အခငးအကငး ေပးအပထားရပါသလား။ ထ႔ထကပ၍ ဖြ႕စညးပ

အေျခခဥပေဒအရ စနစအတြငး အေရးႀကး ဆး ကစၥရပမားက ေျဖရငးေပးႏငစြမးမရပါက ယငးဥပေဒက ျပညလည

ညႏႈငးေဆြးေႏြးသးသပရန လ/မလ ေမးခြနးထတရမည ျဖစသည။

ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ၏ အေျခခမႈမားမ စတင၍ မၾကမးေရးဆြခသမားအေပၚ အေျခခညႊနၾကားခကမာ ဤဥပေဒက

ျပငဆငရန ခကခေအာင ေရးဆြေစျခငးျဖစသည။195 ဤသ႕ျပငဆငရ ခကခေအာင အေျခခစဥးစားထားသညအတြက “ဖြ႕စညးပ

အေျခခဥပေဒသည အသြငကးေျပာငေရးကာလ ၾကားျဖတျဖစစဥ တစခဟ မရႈျမငႏင”သညအခကမာ ေပၚလြငလကရသည။196

ျမနမာႏငင၏ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒသည အေရးပါသည ႏငငေရးအငအားစမားအၾကား အားလးေပါငးစပ ညႏႈငးေဆြးေႏြးခြင

မရဘ နယက အစးရ၏ အလက ျပငဆငရန ခကခေစမည ပဒမမားစြာ ထညသြငးေရးဆြေစခသည လပငနးစဥသာ ျဖစသည။

အပစအခတ ရပစထားသည အပစမာအေနႏင “စစမနေသာ ႏငငေရး၊ လမႈေရး၊ စးပြားေရးႏင တငးရငးသား အခြငအေရးမားက

အာမခႏငသည ကယပင အပခပခြငရေဒသမား”အျဖစ အဆျပ တငျပခၾကေသာလညး သတ႔၏ အဆျပခကမားစြာ

ေခာငထးခခရ၏။197 ေဖာျပခသည အေၾကာငးအရငးမား အားေလာစြာ တငးရငးသား လကနကကင အငအားစမားစြာအေနႏင

၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒက လကခလကျခငးအားျဖင ယငးတ႔ႏင အစးရအၾကား ပမကြာလမးသည အငအားစ

ႏစရပအျဖစ ေရာကရ သြားႏငေၾကာငး ရႈျမငသးသပျခငးျဖစသည။

ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒက ျပငဆငေျပာငးလရန ခကခသည ဤေနာကခ အေျခအေနရေသာျငား

အသြငကးေျပာငးေရးက ပမနကရႈငးစြာ အေကာငအထညေဖာႏငမည ျဖစႏငေျခမားစြာ ရပါသည။ အခနးသး၌ ေဖာျပခေသာ

ရႈပေထြးသည တာ၀နယမႈမား ေပၚေပါကေနသည ၾကားမပင ျပညသ႔ေရးရာ စမခန႕ခြမႈ အသြငကးေျပာငးေရး ျဖစစဥမာ

ခရးဆကလကရပါသည။ ၾသဂတလ ၉ရကေန႕တြင ေျပာၾကားခသည အသြငကးေျပာငးေရး မန႕ခြနးတြင ႏငငေတာ သမၼတက

ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးအစးရမား၏ အပခပေရး ဆငရာ လပငနးေဆာငရြကမႈ ျမငတငႏငေရးအတြက လမးညႊနခက

ငါးရပက အၾကျပခသည။ အဆပါလကနာ ေဆာငရြကရမည အခကမားတြင ၀နထမးေရးရာ စမခန႔ခြမႈအေပၚ ျပညနယ ႏင

တငးေဒသႀကးအဆင၏ ၾသဇာသကေရာကမႈ ပမရနႏင အဓက ျပညေထာငစ ၀နႀကးဌာနမားအေနႏင ဗဟမ

တာ၀နပမခြေ၀ေပးရန လမးညႊနမႈမားပါ၀ငသည။198 ေရြးေကာက တငေျမာကပြ စနစသည ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ပဒမမားႏင

ကငးလြတစြာ ရေနသညအတြက အဆပါကစၥရပမားက ဥပေဒျပ ေျပာငးလႏငရန လအပပါသည။

195 ေအာကေျခမတစ ၄၃ရညညႊနးခက၌ရႈ။ 196 Ghai (undated):36 ၌ရႈ။ 197 Ardeth Maung Thawnghmung (2011):10; see also Taylor (2009): 501-4; Ghai (undated): 7-8.၌ရႈ။ 198 အၾကျပခကမားမာ (၁) တငးေဒသႀကး ျပညနယအတြငးရ ဌာနဆငရာမားအား ျပညေထာငစ ၀နႀကးဌာနမားက တကရကကြပက ႀကးၾကပ

ျခငးမျပဘ တငးေဒသႀကး ျပညနယအစးရမားက စမခန႕ခြ၊ လမးညႊန၊ ႀကးၾကပ၊ စစေဆး ေဆာငရြကသြားရန။ (၂) ဌာနဆငရာ အရာထမး

အမႈထမးမား၏ လပငနးစြမးေဆာငရည ျမငမားလာေရးအတြက တငးေဒသႀကး ျပညနယအစးရမားက စြမးေဆာငရညအကျဖတခက

အစရငခစာအား ျပစ၍ ျပညေထာငစအစးရအဖြ႕သ႔တငျပၿပး ျပညေထာငစ ၀နႀကးဌာနမားသ႔ မတ ေပးလက ျပညေထာငစ၀နႀကးဌာနမားက

ရာထးတးျမငေရးႏင အေျပာငးအေရြ႕စမရာတြင ယငးအကျဖတခကအေပၚ မတညေဆာငရြကရန။ (၃) ပညာေရး ၀နႀကးဌာနအေနန႔

မလတနးအဆင ဆရာ/ဆရာမမား ခန႔ထားရာ၌ ဗဟမ တကရကခန႔ထားျခငးမျပဘ တငးေဒသႀကး ျပညနယ အစးရအစအစဥျဖင

ခန႔ထားခြငျပရန။ (၄) ကနးမာေရး ၀နႀကးဌာနအေနန႔ သနာျပ၊ သားဖြားဆရာမမား ခန႔ထားရာ၌ ဗဟမ စစညးေလကငေသာလညး ခန႔ထားရာ၌

တငးေဒသႀကးျပညနယ အစအစဥျဖင ေဒသအလက ေဒသခမား ေျပာငးေရြ႕ေနရာခထားႏငေရး ညႏႈငးစစဥရနႏင

ေ၀းလေခါငးပါးေဒသမားအတြက တငးေဒသႀကး အစအစဥျဖင ဆရာ၀နလအပေသာ ေဒသမားအတြက သတငးစာတြင ေၾကညာေခၚယ

ေလာကထားေစၿပး ခန႕အပတာ၀နေပးသည စနစကငသးရန။ (၅) ေဒသချပညသမား အလပ အကင အခြငအလမးရရေရးအတြက

ျပညေထာငစ ၀နႀကးဌာနမားမ တကရကခြငျပရသည လပငနးမားအနက တငးေဒသႀကး ျပညနယ အစးရ အစ အစဥျဖင

လပကငခြငေပးႏငသည လပငနးမားအား ခြေ၀ပငးျခားလပကငခြငျပရန တ႕ျဖစသည။ ႏငငေတာ သမၼတဥးသနးစန ျပညေထာငစ ၀နႀကးမား၊

တငးေဒသႀကး/ျပညနယ ၀နႀကးခပမားႏင ဒတယ၀နႀကးမားအား ေတြ႕ဆ အမာစကားေျပာၾကားျခငး၊ ေနျပညေတာ (၉ ၾသဂတ ၂၀၁၃)။

http://www.president-office.gov.mm/en/briefing-room/speeches-and-remarks/2013/08/11/id-2536

ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒျပျပငေရးႏင ပတသကေသာ ထငျမငခက အနကအရႈငးမာလညး ရငးလငးမႈမရလဘ အျမင

အမးမး ကြျပားလကရေၾကာငး အေရးတႀကး ေထာကျပလသည။ အခ႕လမးစပါတမားက ျပငဆငေရးက အားသနသလ အျခား

အပစမားက အသစျပနလညေရးဆြေရးက ပမဆႏၵရၾကသည။ အစးရ၏ အစတအပငးတြငး၌ပင ဖြ႕စညးပအေျခခ ဥပေဒ

ျပငဆငေရး အသမား ကယကယျပန႔ျပန႔ ေပၚထြကလာၿပး ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ သးသပေရး ပးေပါငးေကာမတဖြ႕စညးျခငးႏင

၀နႀကး ဥးေအာငမငး၏ ေျပာဆခကမားက ပမေပၚလြငလက ရလာသည။ ႏငငေတာ သမၼတဥးသနးစနႏင

၀နအႀကးအခ႕ကလညး အစးရအေနႏင ဖကဒရယမက စဥးစားသငေၾကာငး ေျပာဆခသည။199

ကာလရညဖြ႔စညးပ ကငးမခသည သမငးေနာကခႏင အာဏာခြေ၀မႈမားအၾကား အျငငးအခနက ႏငငေရးဟ

ရႈျမငပါက၊ ဥပေဒအရ ပမေဘာင၀ငသည ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒအေျပာငးအလ၏ ျဖစႏငေခက ပငးျဖတ စဥးစား သငပါသည။

“ဥပေဒတ႔သည ႏငငေရးအာဏာႏင အကးစးပြားအတြက အေကာငးဆး ၾကားခမား ျဖစသည။ ဖြ႕စညးပ အေျခခ

ဥပေဒ သည အဖြ႕အစညးသစမားကေပၚေပါကေစသည နညးတ ဤအဖြ႕အစညးမား မညသ႔

လပကငေဆာငရြကရမညက ပငးျဖတႏငစြမး မရခလင၊ ဤကစၥႏငပတသက၍ အဖြ႕အစညးမား ေျပာငးလမညေလာ

သ႔မဟတ အေျခခဥပေဒကယ၌ ေျပာငးလ ရမညေလာ”200

ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး အသြငကးေျပာငးမႈမားသည ကာလတအတြငး ျပညသ႔၀နေဆာငမႈမား

တးတကဖြ႕ၿဖးေစရန လကေတြ႕ျဖစႏငေခမ ခဥးကပျခငးႏင ပမအခနယရန သ႔မဟတ ကာလရညၾကာမသာ

အသြငကးေျပာငးႏငမည အဖြ႕အစညး ဆငရာႏင အေျခခဥပေဒဆငရာ ျပနာမားက ရညညႊနးႏငမႈ အၾကား အားမေျခတစရပ

ရာေဖြတစရႏငရန လအပပါသည။ ေနာကဆး ဥးတညရာအျဖစ ျမနမာႏငငအေနႏင ယငး၏ ျပညနယ ႏင

တငးေဒသႀကးမားအေပၚ အေလးထားလက ပမ ကယျပန႔ ေသာ ေဒသႏရအပခပေရး စနစက အေကာငအထည

ေဖာေဆာငရာတြင၊ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး အစးရသည ႏငငေရး အရ ဆးျဖတခကချခငးမား ေဆာငရြကရာတြင

အသြငကးေျပာငးမႈ၏ ရႈေထာငစ ကငတြယႏငရန အလ႔ငာ ေကာငးမြနသည နညးပညာဆငရာ အေလအထမရေသးပါ။ သ႔ျဖစ၍

အထးျပ မ၀ါဒေရြးခယမႈမား ေပၚႏငငေရးအရ ပါ၀ငပတသကႏငစြမးက အေျခခသည အသြငကးေျပာငးေရး လမးျပေျမပက

ဇယား(၁၃)တြင ေဖာျပထားၿပး၊ ဤျဖစစဥတြင ပါ၀ငပတသက ေဆာငရြက သမားအတြက ေရရညတညတခငျမေသာ၊

တညၿငမေသာ အသြငကးေျပာငးမႈျဖစစဥ တစရပအျဖစ အာမခႏငစြမး ရပါလမမည။

199 Simon Roughneen, “Federal System Under Consideration to End Ethnic Conflict, Minister Concedes,” The Irrawaddy (6 June

2013) ၌ရႈ။ တငးရငးသားပါတမားအၾကား သာဓကအားျဖင အကစအနဒပ ဥကဌက ျပငဆငေရးက အဓကထားၿပး ရခငတငးရငးသားမား

တးတကေရးပါတ (အာရအနဒပ) ဥကဌအေျခခဥပေဒတစခလး အသစျပနလညေရးဆြရန အားသနသည။ Soe Than Lynn, “Ethnic groups

call for more power for states”, Myanmar Times (27 May 2013) ၌ရႈ။ 200 Pedersen (2011):50 ၌ရႈ။

ဇယား ၁၃ - အႀကျပတကတြနးခကမား အႏစခပ ႏင အေျခခဥပေဒႏငတကြ အျခား ဆကစပ ထညသြငးစဥးစားစရာမား

အႀကျပတကတြနးခကမား စဥးစားရနကစၥမား

တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယမား၏ စမအပခပမႈႏင လအရငးအျမစ (၀နထမးေရးရာ) ကစၥမားအား

ေၾကာငးကးဆေလာ၍ စနစတကျဖစေစျခငး

တငးေဒသႀကး ႏင ျပညနယဌာနမား၏ အခနးက႑ႏင တာ၀နမားက ပမ ရငးလငးကြျပားလာေစရန

တငးေဒသႀကး ႏင ျပညနယဌာနမားအား ျပညေထာငစ ၀နႀကးဌာန၏ ဖြ႕စညတညေဆာကပမ

ခြထတရန။ အစအစဥမားႏင ၀နထမးမား ေရႊ႕ေျပာငးေနရာ ခထားႏငရနအတြက မကလးမား

စဥးစားရန

တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယအတြက ျပညသ႕၀နထမး အဖြ႕အစညးမား ဖြ႕စညးႏငဖ႔ စဥးစားရန

တငးေဒသႀကး ႏင ျပညနယ ၀နႀကးမားႏင ဌာနမားအား အေထြေထြအပခပေရးဥးစးဌာနထမ

လြတကငးစြာ ရပတညႏငေရးအတြက ပပးေပးရန

အေျခခဥပေဒအရ တငး/

ျပညနယ အစးရအဖြ႔ ရးမားအျဖစ

အသးျပသည ေထြ/အပ၏

အခနးက႑

ျပညသ႕၀နထမး ျပျပင

ေျပာငးလေရးႏင ျပနလည

တညေဆာကေရး စနေခၚခက

မား

ျပညေထာငစ ၀နႀကးဌာနမားအတြငး ဗဟအားျပမႈ သပသညးဆပမ ေလာခႏငရန လပေဆာငျခငး

စမအပခပေရးအဆငဆင၌ တာ၀နမားအား ပမ သပသညးဆ ေလာခႏငရန သကဆငရာ

၀နႀကးဌာနမားအတြက မေဘာင

သကဆငရာ ၀နႀကးဌာနမား၌ သပသညးဆ ေလာခရာႏင တငးေဒသႀကးးႏင ျပညနယမားရ

ျပညေထာငစ၀နႀကးဌာန၏ ႐းမားတြင

လပငနးတာ၀နအသစမား ရယခနတြင စြမးေဆာငရည ပပးေပးရန

တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယအဆင၌ လပေဆာငမႈမားအတြက အသးျပရမည အရငးအျမစမား

ရရႏငေစရနႏင ပြငလငးျမငသာေစရန ။ သငေလာသည ဘတဂတ သပသညးဆေလာေပးျခငး

႐းဌာနမားအား ယငးတငးေဒသႀကး၊ ျပညနယ အစးရမား၊ ထ႔အျပင အရပဘကအဖြ႕စညးမား၊

လမႈအသကအ၀နးမားျဖင အေသအခာ ထေတြ႕၊ ခတဆက၊ ပါ၀ငေစႏငရန

ဘ႑ေငြျဖညတငးေပးမႈ

မပါရသည တာ၀နမားက

ေရာငရားႏငရန

တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယအစးရ၏ တာ၀နယမႈပမာဏအား ပမခ႕ထြငျခငး

တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယဥပေဒျပစာရငး သ႔မဟတ စမအပခပမႈ စာရငးတြင

ပညာေရးမ၀ါဒဆငရာအျဖစ ၀နထမးခန႔အပျခငး၊ သငၾကားေရး ဘာသာစကားဆငရာ ကစၥမားက

ထညသြငးစဥးစားရန

အဓက သဘာ၀အရငးအျမစမား စမခန႔ခြျခငး၊ ခြငျပခကေပးျခငးႏင တးေဖာထတယမႈမားအား

ေစာငၾကပျခငးတ႔တြင တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယအား ပမပါ၀ငလာေစရန။ ထ႔အတ ဖြ႕ၿဖ းေရးလပငနး

လပကငခြငေပးျခငး၊ စမကနးမား၊ EITI ကစၥရပမား၌ တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယ အာဏာပငမားက

ပါ၀ငေစရန

ဇယား ၂ က ပမရငလငးေစရန

မြမးမျပငဆငျခငး သ႔မဟတ

လညပတလပေဆာငႏငရန

ျပညေထာငစ ဥပေဒျဖညစြက

ေရးဆြျခငး

ျပညသ႔အသးေငြ စမခန႔ခြမႈ၊ ဘ႑ာေငြ အရအသးေရးဆြျခငး ႏင အရငးအျမစမား ေနရာခထားေရး

တငးေဒသႀကး ႏင ျပညနယအဆငအတြက အခြနအေကာကဆငရာ မ၀ါဒႏင စမခန႔ခြမႈမား

ေကာငးမြနေအာင လပေဆာငရန

ဘ႑ေငြခြေ၀ခထားေရးအတြက ျပညေထာငစ၏ ဘ႑ာေရးစမခန႔ခြမႈ မား တးတကလာေစရန

ဆငးရႏြမးပါးမႈ ေလာခေရး ရနပေငြ ခြေ၀ခထားမႈအား ျပနလညျပငဆငေျပာငးလရနႏင

အစးရမားအၾကား ဘ႑ာေငြရ/သးဆငရာ အစအစဥမား ေပၚေပါကလာေစရန

အလရငမား၏ လပငနးအစအစဥမားအား တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယ၏ စမကနးေရးဆြမႈ၊

ဘတဂကေရးဆြမႈ ႏင ထနးသမးေစာငၾကညေရး အရညအေသြးမားက အေထာကအကျဖစေစရန

ျပညေထာငစ ဘ႑ာေရး ေကာမရငအား ပမပြငလငးျမငသာသည ဘ႑ာေရးမ၀ါဒမား ခမတ၊

ကငသးႏငေစရန

ႏငင၏ စာရငးအငး တြကခကမႈ စႏႈနးမားႏင ဘ႑ာေငြ အရအသး ျပငဆငတငျပမႈမားအား

ရငးလငးမႈရေစရန

ဘတဂက၌ အလးစၿခင

ထညသြငးႏငရနအတြက

စနေခၚမႈ

ပြငလငးျမငသာၿပး စညးမဥး၊ စညးကမး အေျချပသည အစးရမားအၾကား ဘ႑ာေငြရ/သးဆငရာ

စနစတစရပ ေဖာေဆာငျခငး

ဥစၥာဓန ခြေ၀မႈဆငရာ စစဥေဆာငရြကမႈမား စဥးစားရန။ မညသညအရာမား ပါ၀ငမညနညး၊ မညသက

ေကာကခမညနညး၊ မညသ႔ေသာ ပေသနညး

ေငြေၾကားလႊေျပာငးမႈ စနစတစခလးက ၿခင၍ မညသ႔ေသာ လပေဆာငမႈမားအား ေထာကပမည၊

မညသ႔ေသာ တနဖးပမာဏႏင မ၀ါဒဆငရာ ရညမနးခကမားက အေရးႀကးပါသနညး၊ မညသညက

ေကာငးမြနေသာ အပခပမႈ၊ အခြနအေကာရေငြ သ႔မဟတ ၀နေဆာငမႈအရညအေသြးမားက

တြနးအားေပးပါသနညး စသညတ႔က ထညသြငးစဥးစားရန

ၿငမးခမးေရးျဖစစဥတြင

ပါ၀ငသကဆငသမား၏

ပးေပါငးပါ၀ငမႈ

တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယမားႏင ပတသကၿပး ႏငငျခားမ ဘ႑ာေရးဆငရာ စး၀ငမႈမားက

စမခန႔ခြႏငရနအတြက မ၀ါဒမား

တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယ အစးရ၏ ႏငငေရးအရ လြတလပစြာ ရပတညႏငစြမးက ပမအားျဖညေပးျခငး

တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယလႊတေတာမားအား ဥပေဒျပေရးႏင ေစာငၾကညစစေဆးေရး အခနးက႑မား၌ပမထေရာကစြာ

လပေဆာငႏငရနအတြက ပပးေပးရန။ အထးသျဖင အရြယအစား ေသးငယသည လႊတေတာမား

၀နႀကးခပအား တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယသ႔ တာ၀နခမႈ ပမျမငမားလာေစရနအတြက စဥးစားရန

တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယ အဆင၌ အျပညအ၀ ဆကသြယေဆာငရြကႏငရနႏင မဆႏၵနယျဖင

ခတဆကထေတြ႕ျခငးဆငရာ မဟာဗဟာမား

လႊတေတာဖြ႕စညးေဖာေဆာင

ျခငး သ႔မဟတ အရြယအစား

အတြက စညးမဥးမား

ေနာကဆကတြ (၁) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ ဥပေဒျပစာရငး (ဇယား ၂)

၁။ ဘ႑ာေရးႏင စမကနးကဏၭ

(က) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအရအသးခန႔မနးေျခေငြစာရငး၊

(ခ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယဘ႑ာရနပေငြ၊

(ဂ) ေျမယာခြန၊

(ဃ) ယစမးခြန (မးယစေဆး၀ါးႏင စတကေျပာငးလေစတတသည ေဆး၀ါးမားမပါ)၊

(င) အေဆာကအအႏင ေျမခြန၊ ေရခြန၊ လမးမးခြန၊ ဘးခြနစသည စညပငသာယာေရးဆငရာ အခြနအခမား၊

(စ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယမား၏ ၀နေဆာငမႈလပငနးမား၊

(ဆ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယပငမစၥညးမား ေရာငးချခငး၊ ငားရမးျခငးႏင အျခားနညး ျဖငေဆာငရြကျခငး၊

(ဇ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယဘ႑ာရနပေငြမား ျပညတြငး၌ထတေခးျခငး၊

(စ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယဘ႑ာရနပေငြမား ျပညတြငး၌ရငးႏးျမပႏျခငး၊

(ည) ေဒသႏရစမကနး၊

(ဋ) အေသးစားေငြေခးလပငနး။

၂။ စးပြားေရးက႑

(က) ျပညေထာငစက ျပ႒ာနးသည ဥပေဒႏငအည တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငး ေဆာငရြကသည

စးပြားေရးကစၥမား၊

(ခ) ျပညေထာငစက ျပ႒ာနးသည ဥပေဒႏငအည တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငး ေဆာငရြကသည

ကးသနးေရာငး၀ယေရးကစၥမား၊

(ဂ) ျပညေထာငစက ျပ႒ာနးသည ဥပေဒႏငအည တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငး ေဆာငရြကသည

သမ၀ါယမကစၥမား။

၃။ လယယာစကပးေရးႏငေမြးျမေရးက႑

(က) လယယာစကပးေရး၊

(ခ) အပငႏင သးႏဖကပးမႊားေရာဂါ ကာကြယေရးႏင ႏမနငးေရး၊

(ဂ) ဓာတေျမၾသဇာ စနစတက သးစြေရးႏင သဘာ၀ေျမၾသဇာမား စနစတကထတလပသးစြေရး၊

(ဃ) စကပးေရး၊ ေခးေငြႏင စေငြမား၊

(င) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက စမခန႔ခြခြငရေသာ ဆညေျမာငး၊ တာတမ၊ ေရကန၊ ေရႏတေျမာငးႏင

စကပးေရရရေရးလပငနးမား၊

(စ) ေရခငါးလပငနး၊

(ဆ) ျပညေထာငစက ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည တရစၧာနေမြးျမေရးႏင စနစတက ထနးေကာငးေရး။

၄။ စြမးအင၊ လပစစ၊ သတႏင သစေတာက႑

(က) ျပညေထာငစက စမခန႔ခြခြငရသည အႀကးစားလပစစဓာတအားထတလပျဖန႕ျဖးေရးမအပ မဟာဓာတအားလငးႏင

ဆကသြယျခငးမရေသာ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက စမခန႔ခြခြင ရသည အလတစားႏင အေသးစား လပစစဓာတအား

ထတလပျဖန႔ျဖးေရး၊

(ခ) ဆားႏင ဆားထြကပစၥညး၊

(ဂ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငး ေကာကမကရတနာ ျဖတေတာကျခငး၊ ေသြးျခငး၊

(ဃ) ေကးရြာထငးစကခငး၊

(င) အပနးေျဖစခနးမား၊ တရစၧာနဥယာဥ၊ ရကၡေဗဒဥယာဥ။

၅။ စကမႈ လကမႈက႑

(က) ျပညေထာငစအဆငက ေဆာငရြကရန သတမတထားသည စကမႈလပငနးမားမအပ အျခား စကမႈလပငနးမား၊

(ခ) အမတြငးစကမႈလကမႈလပငနးမား၊

၆။ ပ႔ေဆာငေရး၊ ဆကသြယေရးႏင ေဆာကလပေရးက႑

(က) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက စမခန႔ခြခြငရသည ဆပကမးမား၊ သေဘၤာဆပမား၊ ဆပခမား၊

(ခ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက စမခန႔ခြခြငရသညလမးမား၊ တတားမား၊

(ဂ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငးသာ သြားလာသည ပဂၢလက ယာဥမား စနစတက ေျပးဆြႏငေရး။

၇။ လမႈေရးက႑

(က) ျပညေထာငစက ခမတထားသည တငးရငးေဆးဆငရာ မ၀ါဒမားႏင မဆန႕ကငေသာ တငးရငးေဆးဆငရာကစၥမား၊

(ခ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငး လမႈ၀နထမးလပငနးမား၊

(ဂ) မးေဘးႏင သဘာ၀ေဘးအႏရာယမား ႀကတငကာကြယေရး၊

(ဃ) ကနတငကနခလပငနး၊

(င) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက စမခန႔ခြခြငရသည-

(၁) ယဥေကးမႈအေမြအႏစမားထနးသမးေရး၊

(၂) ျပတကႏင စာၾကညတကမား၊

(စ) ဇာတရ၊ ရပရငရႏင ဗဒယရ၊

(ဆ) ဓာတပ၊ ပနးခ၊ ပနးပ စသည ျပပြမား။

၈။ စမခန႔ခြေရးက႑

(က) စညပငသာယာေရး၊

(ခ) ၿမ႕ရြာႏင အးအမဖြ႕ၿဖးတးတတေရး၊

(ဂ) ဂဏထးေဆာငလကမတမားႏင ဂဏထးေဆာငဆပစၥညးမား။

ေနာကဆကတြ (၂) ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ဥပေဒျပေရး လပေဆာငခကမား

State/Region 2010 2011 2012 2013 to MayMon State N/A N/A 1. Supplementary State Budget 12 pg. 469, 4/12

2. Regional Dev Plan 11-12 pg. 472, 4/123. Regional Dev Plan 12-13 pg. 486, 4/124. Budget Allocation 12-13 pg. 399, 9/125. Systematic Transportation of Vehicles pg. 444, 11/126. Municipal Act pg. 451, 11/12

1. Supplementary Budget Allocation 12-13 pg. 325, 2/132. Excise Duty pg. 329, 2/133. Land Tax pg. 334, 2/134. Stevedoring pg. 340, 2/13

Kayin State N/A N/A 1. Regional Dev Plan 11-12 (Draft) pg. 389, 4/122. Regional Dev Plan 12-13 (Draft) pg. 406, 4/123. Regional Dev Plan 12-13 pg. 446, 4/124. Supplementary Budget 12 pg. 423, 4/125. Budget Allocation Law 12 pg. 442, 4/12

1. Supplementary Budget Allocation 12-13 pg. 294, 2/132. Municipals pg. 298, 2/13

Shan State N/A N/A 1. Regional Dev Plan 11-12 (Draft) pg.188, 4/122. Regional Dev Plan 12-13 (Draft) pg. 199, 4/123. Village Firewood Plantation pg. 557, 9/124. Regional Dev Plan 11-12 pg. 564, 9/125. Supplementary Budget 12 pg. 575, 9/126. Regional Dev Plan 12-13 pg. 578, 9/127. Budget Allocation 12 pg. 589, 9/128. Systematic Transportation of Vehicles (Draft) pg. 35,11/129. Municipals Act (Draft) pg. 59, 12/1210. Village Firewood Plantation pg. 117, 12/12

1. Supplementary Budget Allocation 12-13 pg. 349, 2/13

Chin State N/A N/A 1. Supplementary Budget 12 pg. 150, 4/122. Regional Dev Plan 11-12 pg. 514, 9/123. State Budget 12 pg. 530, 9/124. Regional Dev Plan 12-13 pg. 539, 9/12

1. Supplementary Budget Allocation 12-13 pg. 320, 2/13

TanintharyiRegion

N/A N/A 1. Regional Dev Plan 11-12 (Draft) pg. 44, 5/122. Regional Dev Plan 12-13(Draft) pg. 59, 5/123. Supplementary Budget 12 pg. 73, 5/124. Regional Dev Plan 11-12 pg. 78, 5/125. Regional Dev Plan 12-13 pg. 93, 5/126. Budget Allocation 12 pg. 108, 5/127. Private Rental Vehicles Transportation (Draft) pg. 376,10/128. Stevedoring (Draft) pg. 381, 10/12

9. Fishery Law (Draft) pg. 25, 11/1210. Private Rental Vehicles Transportation pg. 63, 11/1211. Stevedoring Workers Act pg. 69, 11/1212. Fishery Law pg. 78, 11/1213. Supplementary Budget 12-13 pg. 124, 12/12

AyeyarwaddyRegion

N/A N/A Regional Dev Plan 12-13 pg. 464, 9/121. State Budget 12 pg. 496, 9/122. Supplementary State Budget 12 pg. 325, 5/123. Fishery Law pg. 327, 5/124. Organic and Chemical Fertilizers pg. 32, 9/125. Salt and Salt-Based Products pg. 85, 9/12

1. Village Firewood Plantation pg. 88, 2/132. Fire and Natural Disasters Preventive Measures (Draft)pg. 147, 2/133. Water vehicles of 25 HP and lower business andsystematic transportation of water vehicles of 25 HP andlower pg. 152, 2/134. Systematic Transportation of Motor Vehicles pg. 156,2/135. Systematic Transportation of Private Motor Vehicles andCommercial Vehicles pg. 162, 2/136. Household Industry pg. 166, 2/137. Supplementary Budget Allocation pg. 172, 2/138. Supplementary Fishery Law pg. 174, 2/13

ေနာကဆကတြ (၃) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယမ ေကာကခသည အခြနမား (ဇယား - ၅)

၁။ ေျမယာခြန၊

၂။ ယစမးခြန၊

၃။ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက စမခန႔ခြခြငရသည ဆညမား၊ တာတမမားက အရငးခသည ေရခြန၊ တာတမခြနမားႏင

ထဆညမား၊ တာတမမား၏ ေရအားျဖင ထတလပရရသည လပစစ ဓာတအားသးခြခ၊

၄။ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက စမခန႔ခြခြငရသညလမးမား၊ တတားမား ျဖတသနး၊

၅။ (က) ေရခ ငါးလပငနးအေပၚတြင စညးၾကပေကာကခသည ဘ႑ာေတာေၾကး၊

(ခ) သတမတထားေသာ အကြာအေ၀းအတြငး ပငလယငါးဖမးလပငနးအေပၚတြင စညးၾကပ ေကာကခသည

ဘ႑ာေတာေၾကး၊

၆။ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ ကနးလမး၊ ေရလမးသးယာဥမားဆငရာ ဥပေဒအရ စညးၾကပ ေသာအခြန၊

၇။ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယပငပစၥညးမား ေရာငးရေငြႏင ငားရမးခမား၊ ယငးပစၥညးမားမ ရရ ေသာ အျခားအကးအျမတမား၊

၈။ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယမားက ၀နေဆာငမႈလပငနးမားအတြက သတမတေကာကခသည အခေၾကးေငြမား၊

အခြနအခမားႏင အျခားရေငြမား၊

၉။ တငးေဒသႀကးတရားလႊတေတာ သ႔မဟတ ျပညနယတရားလႊတေတာ အပါအ၀င တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငးရ

တရားရးမားက ခမတသည ဒဏေငြမား၊ ၀နေဆာငမႈအတြက ေကာကခသည အခြနအခမားႏင အျခားရေငြမား၊

၁၀။ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယဘ႑ာရနပေငြမား ထတေခးသျဖင ရရေသာအတးမား၊

၁၁။ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ၏ ရငးႏးျမပႏမႈျဖငရရသည အကးအျမတမား၊

၁၂။ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငးရ သစေတာမားမ ေအာကပါပစၥညးမား ထတယသည အတြက

ေကာကခသညအခြနအခမား-

(က) ကၽြနးႏင သတမတေသာသစမာမားမအပ ကနသစမားအေပၚတြင ေကာကခသညအခြန၊

(ခ) ထငး၊ မးေသြး၊ ႀကမ၊ ၀ါး၊ ငကသက၊ ရားေစး၊ သနပခါး၊ ထငးရ းဆ၊ သစေမႊး၊ ပားထြကပစၥညး စသညတ႔အေပၚ

ေကာကခသညအခြန၊

၁၃။ မတပတငေၾကး၊

၁၄။ ပြခြန၊

၁၅။ ဆားခြန၊

၁၆။ ျပညေထာငစ ဘ႑ာရနပေငြမ ရရသည ဘ႑ာေငြမား၊

၁၇။ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငးရ စညပငသာယာေရးဆငရာအဖြ႔အစညးမား၏ ထည၀င ေငြမား၊

၁၈။ ပငရငမေပၚေသာ သြငးထားေငြမားႏင ပစၥညးမား၊

၁၉။ ရတနာသက။

ေနာကဆကတြ (၄) ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ဘတဂက အႏစခပမား ၂၀၁၂-၂၀၁၃ ဘ႑ာေရးႏစ (ကပသနးေပါငး)

Ma

nd

ala

y

Sa

ga

ing

Ka

ch

in

Ya

ng

on

Ay

ey

arw

ad

dy

Sh

an

Ma

gw

e

Ch

in

Mo

n

Ra

kh

ine

Ba

go

Ka

yin

Ta

nin

tha

ryi

Ka

ya

r

Revenue Total 76862 62711 37563 127533 87844 122889 79512 16331 19620 107700 34460 22552 25539 6642

High Institutions 47 41 18 56 25 16 14 2 13 20 31 3 8 0

Ministries Total 69720 33969 25602 102206 53282 60624 56905 12601 14802 46402 28153 13449 17757 6435

Tax 9934 1983 943 9039 5243 1894 1014 121 1148 724 2147 506 715 71

Other 19259 5449 4702 48922 6231 9089 5651 268 4315 3614 8136 1318 2194 548

Capital 16591 0 0 3517 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Union Support 21496 26537 19793 15638 41809 49352 50137 11232 9339 42064 17175 5436 14780 5435

Borrowed 2440 0 165 25089 0 289 104 979 4240 0 694 6189 68 381

SOEs Total 7094 28701 11943 25271 34537 62249 22593 3729 4805 61278 6276 9101 7774 207

Expenditure Total 78688 63648 39985 241820 88496 122889 79512 16328 23059 107823 34470 22549 25543 6243

High Institutions 2329 1869 1746 3344 1653 2024 1329 683 673 1264 1573 553 880 108

Ministries Total 47634 29927 24382 78934 52419 58581 55411 11113 13584 47942 26441 6728 16982 5682

Current 37651 28547 14300 56566 20170 49422 23882 6057 10103 43624 21133 4341 7950 3592

Interest 0 0 0 32 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Grants 1015 1020 1020 1015 1100 1015 1015 3020 1015 1025 1015 1020 1015 1020

Capital 8969 360 9062 20670 30497 8144 30514 2036 2467 3293 4293 1368 8017 1071

Loans 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Return onLoans

0 0 0 152 152 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Investment 0 0 0 500 500 0 0 0 0 0 0 0 0 0

SOEs Total 8656 27572 12061 45254 34425 62284 22772 4532 8802 58617 6456 15268 7682 453

Expenditure 7848 27572 12061 25015 34292 60949 22620 3941 4767 57983 6456 9110 7682 285

Interest 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Grants 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Capital Exp. 808 0 0 20240 133 1334 152 592 4036 633 0 6158 0 168

Loans 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Return onLoans

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Investment 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Supplementary 20069 4279 1796 114287 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

ေနာကဆကတြ (၅) ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး လႊတေတာ ဖြ႕စညးထားမႈ

State/Region

To

tal

Me

mb

ers

Ele

cte

d

Ac

tive

Milita

ry

Fe

ma

le

US

DP

NL

D

NU

P

AM

RD

P

RN

DP

CP

P

CN

P

SN

DP

UD

PK

S

KP

P

PS

DP

KN

P

ND

PD

KS

DD

P

PN

O

TN

P

IND

P

WD

P

EN

DP

LN

DP

DP

M

ND

F

88

GS

Y

Ind

ep

en

de

nt

Ayeyarwady 72 54 18 3 47 1 6

Chin 24 18 6 0 7 5 5 1

Kayin 23 17 6 0 7 2 2 4 1 1

Shan143

107

36 8 54 1 31 2 6 4 3 3 1 2

Tanintharyi 28 21 7 0 20 1

Mon 31 23 8 0 14 2 7

Bago 76 57 19 3 52 1 3 1

Kachin 51 38 13 2 20 11 4 2 1

Kayah 20 15 5 0 15

Magway 68 51 17 1 47 4

Mandalay 76 57 19 1 55 1 1

Rakhine 47 35 12 1 14 0 1 18 2

Sagaing101

76 25 0 67 8 1

Yangon123

92 31 6 75 8 1 1 2 4 1

Totals:883

661

222

25 494 2 45 9 19 6 5 36 2 4 4 2 2 1 6 4 3 3 1 1 3 4 1 4

ေနာကဆကတြ (၆) ေဒသႏရ ျပညသ႔ေရးရာ က႑အညႊနး (ေဒသႏရ ျပညသ႔ေရးရာ စမခက)

ႏငငေရး ဆငရာ ဗဟခပကငမႈ ေလာချခငး

ေဒသႏရ အဖြ႕အစညးမားသည ကယပငဘတဂကႏင ရပတညႏငေသာ ေကာပရတအဖြ႕မားျဖစသည (၁မတ) အကယ၍ ယငးတ႔ သည

ျပညေထာငစ ဖြ႕စညးပ၏ အစတအပငး တစရပျဖစၿပး ဗဟမ လႊအပသည ဘတဂကရခပါက - ၀.၅မတ

ေဒသႏရ အာဏာပငမားသည ႏငငေရးအရ ကယတငဥးေဆာငႏငစြမးရ၍ ယငးတ႔၏ ဥပေဒျပ မေဘာငအတြငး လြတလပစြာ ဆးျဖတ

ႏငစြမးရသည။

ေဒသအလက ႏငငေရးဥးေဆာငမႈတြင ေရြးေကာကတငေျမာကထားေသာ ေဒသခအဖြ႕မားရသည(၁မတ)။ မရခလင ေရြးေကာက ထားသည

ေဒသႏရအပခပေရး အဖြ႕ရသည (၀.၅မတ)။*

ေဒသအလက ႏငငေရး ဥးေဆာငဖြ႕စညးပတြင တကရကေရြးခယ တငေျမာကခရသမား ပါ၀ငသည(၁မတ) သ႔မဟတ သြယ၀က

ေရြးခယထားေသာ အပခပသမားျဖစသည (၀.၅မတ)။

ဗဟအစးရသည ေဒသႏရ အစးရ၏ လြတလပစြာရပတညခြငႏင လကေတြ႕ဥပေဒျပေရးမားက အသအမတျပသည။*

ေဒသႏရ အစးရေရြးေကာကပြမားက လြနခသည ႏစ ၂၀အတြငး ပမနကငးပခသည။*

ေဒသခႏငငေရး ေခါငးေဆာငမားက ေဒသအဆငေရြးခယရာတြင ပါတဗဟ၏ ၾသဇာကငးလြတ၍ ေရြးခယႏငသည (ဥပမာ - ေဒသ အေျချပ

ေရြးေကာကပြမားမ တစဆင)။

ႏငငလးဆငရာပါတသည ေဒသအလကေရြးေကာကပြမား၌ ၀ငေရာကေနရာယျခငးမရ၊ အျခားပါတမားအေနႏင ေဒသႏရအစးရ၌ အနညးဆး

၂၅ရာခငႏႈနးေနရာယသည။

ေဒသဆငရာမတတမးႏင အေထာကအထားမားက သာမာနျပညသတ႔ရယႏငသည။

အျခားျပညသမား ပါ၀ငႏငခြင (ဥပမာ ဆႏၵခယပြ)မး ေဒသအလကကငးပႏငသည။

အပခပေရးဆငရာ ဗဟခပကငမႈေလာချခငး

အစးရအဖြ႕အတြငး ဆကသြယေဆာငရြကရာတြင ဗဟႏင ေဒသႏရအၾကား ပမနယႏရားရသည။

ေဒသႏရ အာဏာပငမားသည ကယပငေျမယာ သးစြေရး စမခကႏင လပထးလပနညးမား ျပငဆငခြငရသည။

ေဒသႏရ အာဏာပငမားသည ေဒသခ စးပြားေရး လပငနးမားက စမခန႔ခြ ပငခြငရသည။ (ဥပမာ-လပငနးလငစင ထတေပးျခငး)

ေဒသႏရ အာဏာပငမားသည ကယပင ဘ႑ာေရးႏင ဘဏအပႏေငြမားက ယငးတ႔အလက စမခန႔ခြႏငသည။

ေဒသႏရ အာဏာပငမားသည အေျခခ အေဆာကအဥး အားလးႏင ေဒသဆငရာ လပငနးေဆာငရြကရန လအပသည ကနစညႏင

၀နေဆာငမႈမားက သြငးအားစအျဖစျဖညဆညးေပးႏငသည။

ေဒသႏရ အာဏာပငမားသည ၀နထမးဖြ႕စညးပႏင ေဒသခ၀နထမးဥးေရ (ဌာနဆငရာအားလးအတြက) က ဗဟ၏ အတညျပခက မလဘ

ဆးျဖတခြငရသည။

ေဒသႏရ အာဏာပငမားသည ယငးတ႔ကယတင လစာႏႈနးထားႏင အျခားခစားခြငမားက ေရးဆြျပဌာနးခြငရသည။

ေဒသႏရ အာဏာပငမားသည ၀နထမးေရြးခယ ခန႕ထားျခငး၊ ငားရမးျခငး၊ ရာထးတးျခငးႏင ထတပယျခငးမားက ေဆာငရြက ႏငသည။ (ဗဟ

ေအဂငစမား အေနႏင ေဒသခ၀နထမးမားက ငားရမးႏငျခငး မရဘ၊ ေဒသႏရအစးရကသာ လအပသည ၀နထမး ေရးရာက ၎တ႕ကယတင

ဆးျဖတျခငး)

ေဒသႏရ ျပညသ႕ေရးရာ ၀နေဆာငမႈ ဌာနမားသည ၀နေဆာငမႈ လပငနးမားက ကယတငလြတလပစြာ စမခန႔ခြပငခြငရသည။

SDU မားသည ယငးတ႕ကယပင ျပညသ႔အျမငေစာငၾကညေရး အစအစဥမားရသည။

ဘ႑ာေရးဆငရာ ဗဟခပကငမႈ ေလာချခငး

ေဒသႏရ အဖြ႕အစညးမား ထေထာငခြင၊ ယငးတ႔ ကယတင လြတလပေသာ ဘတဂက အတညျပခြငရသည။

ေဒသႏရ ဘတဂကဆးျဖတခကမားသည အထကအဆင (ဗဟ)၏ အတညျပခက သ႔မဟတ ျပဌာနးခြင မလအပပါ။

ေဒသခအဖြ႕အစညးမား၌ ရငးလငး၍ အခငအမာ ျပဌာနးၿပးျဖစသည လပငနးေဆာငတာႏင အခြငအာဏာမားရသည။

စစေပါငး ျပညသ႔ေရးရာ က႑အသးစရတသည ျပညသ႔အသးစရတမား၏ ၃၅% ထကေကာလြနသည။

ေဒသအလက ကယပငရငးျမစမားမ အခြနအခ ၀ငေငြသည ျပညသ႔ အသးစရတမား၏ ၂၀% ထကပမသည။

ေဒသႏရ အာဏာပငမားတြင အခြနစညးကပမႈအေပၚ အေျခခထားေသာ အဓက ၀ငေငြ ရငးျမစ အနညးဆးတစခရသည။

အစးရအဖြ႕တြငး လႊေျပာငးမတညေငြ ပမာဏက ပေသ နညးလမးသး၍ ဆးျဖတသည။ အစးရအတြငး လႊေျပာငးေငြမားက လႊေျပာငး ေရး

ေဖာျမလာမား သးစြ၍ နညးလမးတကဆးျဖတသည။

အစးရအတြငး လႊေျပာငးေငြမားက ျပညစစြာ အခနမနခငမာသည ေဆာငရြကမႈမားျဖင အေကာငအထညေဖာသည။

ေဒသခ အဖြ႕အစညးမားသည ဗဟအစးရ၏ ခြငျပခကရယရန မလအပပ ေငြေခးယခြငရသည။

ေနာကဆကတြ (၇) ရမးျပညနယ ဖြ႕စညးတညေဆာကပ

StateMinister

Corresponding Departments Union Ministry

SecurityandBorderAffairs

(1) State Police Force(2) State Special InvestigationDepartment(3) State Immigration and NationalIdentity Registration Department(4) State working committee (ShanState Secretary of Border areas andNational Races Development Affairs

(1) Ministry of Home Affairs(2) Ministry of Home Affairs(3) Ministry of Immigration andPopulation(4) Ministry of Border Affairs

FinanceandRevenue

(1) Customs Department(2) Internal Revenue Department(3) Myanmar Economic Bank(4) Pension Department(5) Budget Department(6) Myanmar MicrofinanceSupervisory Enterprise(7) Myanmar Insurance

(1) Ministry of Finance(2) Ministry of Finance(3) Ministry of Finance(4) Ministry of Finance(5) Ministry of Finance(6) Ministry of Finance(7) Ministry of Finance

AgricultureandLivestock

(1) Department of Irrigation(2) Water Resources UtilizationDepartment(3) Settlement & Land RecordDepartment(4) Agricultural MechanizationDepartment(5) No.(1/2/4) highland farms project(6) Livestock Breeding and VeterinaryDepartment(7) Bee keeping Department(8) Department of Agriculture(9) Department of Industrialized Crops(10) Department of Fisheries(11) Myanmar AgriculturalDevelopment Bank(12) Livestock, Feedstuffs & MilkProducts Enterprise(13) ShwePyi Aye Plantation(14) NyaungThone Pin Plantation(15) Banyin Plantation

(1)Ministry of Agriculture & Irrigation(2)Ministry of Agriculture & Irrigation

(3)Ministry of Agriculture & Irrigation(4)Ministry of Agriculture & Irrigation(5)Ministry of Agriculture & Irrigation(6)Ministry of Livestock & Fisheries(7)Ministry of Livestock & Fisheries(8)Ministry of Agriculture & Irrigation(9)Ministry of Agriculture & Irrigation(10)Ministry of Livestock & Fisheries(11)Ministry of Agriculture &Irrigation(12)Ministry of Livestock & Fisheries

Forestryand Mines

(1)Forest Department(2)Department of Geological Surveyand Mineral Explore(3)Myanma Timber Enterprise(4)Myanma Timber Enterprise (Milling,marketing)(5)Namma Coal Mine(6)Namtu Silver Mine(7)Bawsai Mine(8) Heho, No.3 Mining Enterprise(9) Myanmar Salt and MarineChemical Enterprise(10) Environmental Conservation

(1)Ministry of Forestry &Environmental Conservation(2)Ministry of Mines(3)Ministry of Forestry &Environmental Conservation(4)Ministry of Forestry &Environmental Conservation(5)Ministry of Mines(6)Ministry of Mines(7)Ministry of Mines(8)Ministry of Mines(9)Ministry of Mines(10)Ministry of Forestry &Environmental Conservation

PlanningandEconomics

(1) Planning Department(2) Cooperative Department(3) Directorate of Hotels & Tourism(Branch office)

(1)Ministry of Planning & EconomicDevelopment(2) Ministry of Cooperatives(3) Ministry of Hotels and Tourism

(4) Shan (South) Cooperative Society(5) Shan (North) Cooperative Society(6) Beverages Department(7) Directorate of Trade(8) Myanma Oil(9) Small scale industries(10) Trading & Consumer RelationshipDepartment

(4) Ministry of Cooperatives(5) Ministry of Cooperatives(6) Ministry of Hotels and Tourism(7) Ministry of Commerce(8) Ministry of Energy(9) Ministry of Cooperatives(10) Ministry of Commerce

Transport (1)Transport Planning Department(2) Road Transport(3) Department of Meteorology andHydrology (Myanmar)(4) Department of Human Settlementsand Housing(5) Transportation(6) Myanmar Railway

(1) Ministry of Transport(2) Ministry of Rail Transportation(3) Ministry of Transport

(4) Ministry of construction(5) Ministry of Transport(6) Ministry of Rail Transportation

ElectricPower andIndustry

(1) Department of Hydro PowerImplementation(2) System Operator(3) Distribution(4) Pharmaceuticals & Industrial RawMaterials Plantation (Heho)(5) Tigyit Steam Power Plant

(1) Ministry of Electric Power(2) Ministry of Electric Power(3) Ministry of Electric Power(4) Ministry of Industry(5) Ministry of Electric Power

SocialAffairs

(1)State Department of Education(2)Universities, Colleges andTechnical Schools(3) Government Technical HighSchool(4) State Department of Health(5) State Department of TraditionalMedicine(6) Sao San Htun General Hospital(7) Women & Children’s Hospital(8) Specialist Lung Hospital(9) General Hospital (Loilem)(10) General Hospital (Lashio)(11) General Hospital (Kyaington )(12) Sports and Physical EducationDepartment(13) Department of Religious Affairs(14) Department of Relief andResettlement(15) Department of Archaeology,National Library and Museum(16) Department of Social Welfare(17) Department of Labour(18) Factories and General LabourLaws Inspection Department(19) Social Security Board Department(20) Central Inland Freight HandlingCommittee(21) Nursing Training Schools(22) Technical Schools(23)Government Technical HighSchools

(1) Ministry of Education(2) Ministry of Education(3) Ministry of Education(4) Ministry of Health(5) Ministry of Health(6) Ministry of Health(7) Ministry of Health(8) Ministry of Health(9) Ministry of Health(10) Ministry of Health(11) Ministry of Health(12) Ministry of Sports(13) Ministry of Religious Affairs(14) Ministry of Social Welfare,Relief and Resettlement(15) Ministry of Culture(16) Ministry of Social Welfare,Relief and Resettlement(17) Ministry of Labour, Employmentand Social Security(18) Ministry of Labour, Employmentand Social Security(19) Ministry of Labour, Employmentand Social Security(20) Ministry of Labour, Employmentand Social Security(21) Ministry of Health(22) Ministry of Education(23) Ministry of Education

ေနာကဆကတြ (၈) တငးေဒသႀကး ျပညနယ ဘတဂကမားတြင ေဖာျပပါရသည ဌာနမား

Union Ministry State/Region Department

Ch

in

Shan

Ayeyarw

ady

Tanin

thary

i

Kayin

Mo

n

Sagaing

Yango

n

Man

dalay

Kach

in

Bago

Magw

ay

Rakh

ine

Kayah

Home Affairs General Administration Department

Home Affairs Special Investigation Department

Home Affairs Prison Department

Agriculture and Irrigation Settlements and Land Records Department

Agriculture and Irrigation Department of Agriculture

Agriculture and Irrigation Department of Industrial Crops Development

Cooperative Cooperative Office

Cooperative Department of Small Scale Industries

Livestock and Fisheries Fisheries Department

Livestock and Fisheries Department of Livestock & Veterinary

Livestock and Fisheries Department of Beekeeping

Construction Dept. of Human Settlement & Housing Dev.

Construction Maintenance of Building, Roads & Bridges

Construction Public Construction

Finance and Revenue Budget Department

Natl. Planning &Eco. Dev. Department of Planning

Labour Central Stevedoring Committee

Env. Conservation & Forestry Forestry Department

Env. Conservation & Forestry Dry zone Green Project Department

Sports Department of Sports and Physical Education

Transportation Water Transport Department

Municipals Municipals

Information Myanmar Film Making

Mines Myanmar Salt and Marine Chemical Enterprise

Industry Myanmar Pharmaceutical & Foodstuff Industry

Industry Home Utilities Industry

ကးကားသည အေထာကအထား စာတမးမား

Ardeth Maung Thawnghmung. (2011). စစအပခပေရး အလြန၊ ျမနမာႏငငတြငး တငးရငးသားတ႔၏ ႏငငေရး။ Policy

Studies, 62, xii-67.

Sunseri, Amy, Leonard, Aaron & Bloom, Evan. (2007). ေဒသႏရ အပခပေရး စြမးေဆာငရည တငးတာျခငးႏင

ျမငတငျခငး။ The Local Governance Barometer User’s Guide. PACT.

Boex, Jamie. (2012). ေဒသႏရ ျပညသ႔ေရးရာက႑ တငးတာျခငး။ A Conceptual and Methodological Framework.

Washington DC: The Urban Institute.

Brand, Marcus. (2012). “လကထကငကတစေကာင”- ျမနမာႏငင၏ ၂၀၀၈ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ၏ ဖကဒရယ ပစ။

Unpublished discussion paper.

Callahan, Mary. (2007). ျမနမာႏငင လနညးစ တငးရငးသား ျပညနယမား၏ အပခပေရး၊ ဗဟအာဏာခြေ၀ျခငး၊

ေဆာငရြကခက ႏင ယဥတြေနထငျခငး။ Policy Studies, 31, xvi-94.

Englehart, Neil A. (2005). ျမနမာႏငငတြင အာဏာခြေ၀မႈ လေလာကပါသေလာ၊ ျပညနယ စြမးေဆာငရည ျပနာ။ Asian

Survey 45: Asian Survey, 45, 622–644.).

Ghai, Yash. Undated. ၂၀၀၈ခ ျပညေထာငစ သမၼတ ျမနမာႏငငေတာ ဖြ႕စညးပအေျခခ ဥပေဒ၊ စစစခကႏင အကျဖတခက။

Unpublished paper.

Kempel, Suzanne and Myanmar Development Research. (2012). ျမနမာႏငငတြငး ေကးရြာအဖြ႕အစညးမားႏင

ေခါငးေဆာင မႈ၊ ေအာကေျခမအျမင။ Unpublished report for UNDP.

Seddon, Jessica & Litwack, Jennie (Eds). (1999). ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး အကဥးခပမတစမား။ WBI Working

Papers. Washington DC: World Bank Institute.

Oates, Wallace E. (1972). ဘ႑ာေရးဆငရာ ဖကဒရယမ။ New York: Harcourt Brace Jovanovitch.

Pedersen, Morten B. (2011). ျမနမာႏငငေရး ဒမကရကတစ အသြငကးေျပာငးမႈ၊ ေျပာငးလသည အလားအလာမားႏင

ဒမကရကတစ ေရြးခယရနမား။ Critical Asian Studies, 43(1), 49-68.

Republic of Union of Myanmar. (2012). စးပြားေရးႏင လမႈေရး ျပျပငေျပာငးလမႈ မေဘာငမား၊ ၂၀၁၂-၁၅ ဥးစားေရး မ၀ါဒ

အစအစဥႏင တစမးသားလး ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး ႏစရညေမာမနးခကမား။

Republic of Union of Myanmar. (Various Years). ျပညေထာငစ ျမနမာႏငငျပနတမးမား။ Nay Pyi Taw: Ministry of

Information.

Republic of Union of Myanmar. 2008. ျပညေထာငစ သမၼတ ျမနမာႏငငေတာ ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ။ Nay Pyi

Taw: Ministry of Information.

Thompson, Theresa & Shah, Anwar. (2004). ေဒသႏရ အပခပေရး၌ ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး

အေကာငအထညေဖာျခငး၊ လမးေပါကမား၊ လမးလြမားႏင တစဖကပတ အႏရာယ ေရာျပြမးသညလမး။ World Bank Policy

Research Working Paper 3353.

Smith, Martin. (2007). ပဋပကၡ တငးျပည၊ ျမနမာႏငငတြငး တငးရငးသား ပဋပကၡလႈပရားမႈမား။ Policy Studies, 36, xii-96.

South, Ashley. (2012). ျမနမာႏငငတြငး ၿငမးခမးေရး အလားအလာမား။ PRIO Paper. Oslo: Peace Research Institute

Oslo.

Steinberg, David I. (2012). ျပညေထာငစ သမၼတ ျမနမာႏငင၏ ဒမကေရစ ျပနာ။ Neither Nation-State Nor State-

Nation? Southeast Asian Affairs, 220-240.

Taylor, Robert H. (2009). ျမနမာအစးရ။ London: Hurst Publishers.

Tidemand, Per and Steffensen, Jesper. (2010). ဗဟခပကငမႈေလာခေရး ရပ၀တ ရငးျမစႏင ဆငးရသားမားသ႔

၀နေဆာငမႈ ပမျဖညဆညးေရး။ Copenhagen: Danida.

UNDP. (2012). ျမနမာႏငင၏ ဒမကရကတစ အပခပေရး၊ ကနဥး အေျခအေန စစစခကမား။ Yangon: United Nations

Development Programme.

UNDP. (2009). ေဒသႏရအပခပေရး တငးတာခက လမးညႊန။ Oslo: UNDP Oslo Governance Centre.

UNDP. (2007). စြမးေဆာငရည အကျဖတခက သေတသန နညးနာမား၊ လမးညႊနလကစြ။ New York: United Nations

Development Programme Bureau for Development Policy.

UNDP. (2005). နဒါနး။ ဘ႑ာေရးဆငရာ ဗဟခပကငမႈ ေလာချခငးႏင ဆငးရမြေတမႈ ေလာခေရး။ New York: United

Nations Development Programme.

World Bank. (2013). ျပညေထာငစ သမၼတျမနမာႏငင၊ ျပညသ႔ဘ႑ာေရး စမခန႔ခြမႈ အေကာငအထညေဖာျခငး အစရငစာ။

Yangon: World Bank.