ش لفظ ی پ

ا

م

س هللاب

م

یح

الر

ن

ن

ح

الر

ہ

ص

ق

ے ن

ر

ق

الئ

ا

ی

ن

ا

ن م

لک

د ذ

ی

ص

خ

ئم و

ا

ا ق

ھ

ن م

ک

ی

ل

oع

ا

و

م

ل

ظ

نک

ل

و

م

ھ

ن

ن

ل

ا ظ

م

و

و

ن م

و

د

پ

ال

م

ھ

ھ

ا

م

ھ

ن

ا

ا

ن

م

ھ

ن

ا

ر

م

ا

ئ

ا

ا ج

ن

ل

ئ

ی

ش

ن م

الل

ی ی

ر

م

و

ا

ا

م

و

ک

پ

o

(۱۰۱۔۰۰۱ ۔ ہو )

اة تک هوجود ےس ںبعض ان هی ں۔یہ ےبیبن کرت ےپ سم اہجو ںیہحبالت ھکچ ےک ںان بستیو ہی’’ۺ) اےۺروسؽۺ(ۺہکلبۺاوہنںۺےنۺوخدۺاےنپۺاورپۺملظۺایک۔ۺسپۺںۺایکیہان پر ظلن ن ےم نہاور ں۔و گئیہاور بعض نیست و نببود ںیہ ب

بج

ۺقحۺںیمۺھچکۺہنۺرکۺاپۺےکۺربۺاکۺمکحۺاۺاچنہپۺوتۺنجۺوبعمدوںۺوکۺوہۺاہللۺےکۺوساۺاکپراۺرکےتۺےھتۺوہۺاؿۺےکۺھچکۺاکؾۺہنۺاےئۺاورۺوساےئۺالہکۺرکےنۺےکۺاؿۺےک

۔ۺۺ‘‘ےکس

اۺاورۺاےسۺرو رامی

س

اؿۺوکۺقیلختۺف

س

ۺدؿۺوہۺاےسۺاےنپۺوضحرۺاہللۺاعتیلۺےنۺان اۺاورۺرھپۺومتۺےکۺدعبۺای احینۺوۺامسجینۺتئیہۺاطعۺیک۔ۺاےسۺزدنیگۺزگارےنۺاکۺرطہقیۺاھکسی

ادۺریباینۺےہۺ

اؿۺےکۺدصقمۺقیلختۺاکۺنیعتۺیھبۺویہۺرکۺاتکسۺےہ۔ۺارش

س

: احرضۺرکےۺاگ۔ۺاخقلۺوہےتۺوہےئۺان

ر ب

س

ا

ۺا ؼ

الۺا

ۺطۺو

ل

س

ۺ

س

ۺ

)۴۱اکلملۺ۔ۺ( oا اۺ

راۺیباربخۺےہ’’

ۺنیبۺاورۺبب راۺیباری

۔ۺۺ‘‘الھبۺسجۺےنۺدیپاۺایکۺ،ۺایکۺوہۺہنۺاجےنۺاگ؟ۺاورۺوہۺوتۺبب

اؿۺیکۺزدنیگۺاکۺوادحۺاورۺیقیقحۺدصقم

س

اۺےہ۔ۺوسۺان

رتیبۺداتیۺےہۺاورۺاسۺیکۺرضوری اتۺوپریۺرکی

یہیۺوہۺاتکسۺےہۺہکۺوہۺاہللۺینعیۺویہۺاےسۺاجاتنۺاورۺاچہپاتنۺےہ،ۺاےسۺب

ؾۺوۺویحۺوجۺاسۺےکۺیلۺیکۺدمحۺوۺانثۺرکے،ۺاسۺےکۺاسےنمۺاےنپۺزجعۺوۺدنبیگۺاکۺااہظرۺرکےۺاورۺاسۺیکۺابعدتۺرکے۔ۺاسۺدصقمۺیکۺلیمکتۺےکۺےیلۺاہللۺاکۺیقیقحۺاغیپاعت

ریۺاتکبۺاور

س

راؿۺمیکحۺاہللۺیکۺاخ

اؿۺیکۺرامنہیئۺاکۺاینبدیۺاورۺااسیسۺذرہعیۺےہ۔ۺف

س

راتسدہۺروسولںۺےکۺذرےعیۺاچنہپ،ۺان

س

ریغۺدبتمؽۺویحۺےہ۔ۺۺ ف

راؿۺمیکحۺوکۺاانپۺیقیقحۺرامنہۺمیلستۺرکےنۺاورۺاسۺےکۺااکحامتۺےکۺاطمقبۺوقتیۺاایتخرۺرکےنۺےکۺی ادنبۺںیہ۔ۺاسۺیکۺریپو

رتۺںیمۺایسۺوہجۺےسۺمہۺف

س

یۺیہۺداینۺوۺاخ

راؿۺمیکحۺےکۺایبؿۺرکدہۺاقحقئۺںیمۺوغرۺوۺ

اریۺاجنتۺاکۺذرہعیۺےہ۔ۺاسۺارمۺیکۺرضورتۺےہۺہکۺمہۺفمروؽۺاکۺدصقمۺہ

سس

راؿۺمیکحۺےکۺب

رکفۺرکۺںی۔ۺاہللۺاعتیلۺےنۺیھبۺف

رۺوۺرکفتۺیکۺراہۺاایتخرۺرکے اؿۺدتبب

س

: یہیۺایبؿۺایکۺےہۺہکۺان

ا بل اۺا ا

ۺاول ر

کذ

س

ل ۺواحذ ۺو

لۺا

اۺ

س

اۺانو م ل

ۺو

اۺببورذ

س

س

ل ااسۺو

س

ۺال

س

غ

لب ب

اۺ ذ

س

رامیہ۔ۺ( oب ھذ )۲۵ابب

اہکۺلقعۺواےلۺاسۺےس’’

ۺوبعمدۺےہۺاورۺی اہکۺوہۺاجؿۺںیلۺہکۺویہۺای

اہکۺاسۺےکۺذرےعیۺوہۺڈراےئۺاجںیئ۔ۺاورۺی

ۺتحیصنۺہیۺولوگںۺےکۺےیلۺاغیپؾۺےہ۔ۺاورۺی

۔ۺۺ‘‘احلصۺرکںی

راۺہصحۺاممۺاسہقبۺےکۺاوحاؽۺوۺایبؿۺرپۺلمتشمۺےہۺوجۺانیقیوغرۺوۺرکفۺاکۺاقتمیضۺےہ۔ۺاؿۺوقومںۺےسۺ

راؿۺمیکحۺاکۺبب

ارثکۺےنۺاہللۺےکۺےجیھبۺوہےئۺربمغیپوںۺیکۺدوعتۺف

ازؽۺوہاۺاورۺوہۺہحفصۺیتسہۺےسۺ

س

ۺاؿۺرپۺاہللۺاکۺبضغۺی

اۺاورۺاؿۺےکۺاسھتۺضغبۺوۺانعدۺاایتخرۺایک۔ۺاؿۺیکۺایسۺرسیشکۺےکۺیباع رحػۺطلغۺیکۺرطحۺاٹمۺدیۺوکۺرتسمدۺرکۺدی

ںیئگ۔ۺۺ

راؿۺمیکحۺزگہتشۺاوقاؾۺیکۺابتیہۺیکۺاؿۺاثمولںۺوکۺدعبۺںیمۺا

یۺےسۺاغبوتۺرکےنۺواےلۺوہیدویںۺےکۺرگوہۺوکۺف

ہ ا

رارۺداتیۺےہ۔ۺالثمۺااکحؾۺا

ےنۺواولںۺےکۺےیلۺربعتۺف

اۺےہۺ

ادۺوہی

ذرکہۺرکےنۺےکۺدعبۺارش

س

: دیۺاجےنۺوایلۺزساۺاکۺت

س

م ا

ۺ

ا

ظ

غ

ااۺو

ل

س

اۺ اۺو

ذۺت

س

ب

اۺ

ا اۺ

س

ااۺ

س

ل ب

o

)۶۶ارقبلہ۔(

اۺاورۺاہللۺےسۺڈرےنۺواولںۺےک’’ ۺربعتۺانبۺدی

تحیصنۺانبۺ وسۺمہۺےنۺاسۺواہعقۺوکۺاؿۺےکۺمہۺرصعوںۺےکۺےیلۺاورۺوجۺدعبۺںیمۺاےنۺواےلۺےھتۺاؿۺےکۺےیلۺیباع

۔ۺ‘‘دی ا

اراۺوصقمدۺاےسیۺامتؾۺمذرکہۺایکۺاجےئۺاگ۔ۺہ

س

ۺالہکۺوہےنۺواےلۺدنچۺاعمرشوںۺاکۺت ب یۺےسۺارحناػۺےکۺسب

ہ ا

ۺااۺےہۺوجۺاےنپۺاسۺاتکبۺںیمۺااکحؾ

س

وااعقتۺوکۺامنی اںۺرکی

ارےۺےیلۺیھبۺاسامؿۺربعت۔ۺۺمۺاثمؽۺےھتۺاورۺہ دورۺےکۺےیلۺیھبۺای

راؿۺمیکحۺیک

اۺاورۺف

س

ارۺوکۺاخریجۺداینۺںیمۺالتشۺرکی

راینۺےکۺای

راؿۺمیکحۺاسہقبۺاوقاؾۺیکۺابتیہۺےکۺاحالتۺرپۺوغرۺوۺرکفۺاکۺدورساۺدصقمۺای اتۺف

اۺےہ۔ۺف

س

ۺوکۺایبؿۺرکی

س

ۺاقحن

اۺےہںیم

رامی

س

ادۺف

ۺاشمدہہۺوہےنۺاکۺذرکۺرکےتۺوہےئۺارشب: ۺاہللۺاعتیلۺاینپۺای اتۺےکۺاخریجۺداینۺںیمۺاقب

ؿ و ل

اۺ

ۺ

س

ا

س

بۺ

یباۺر اۺو

س

س

ر

ۺ

ۺا

ر ۺ

ۺ ذذ ا

ۺا

)۳۹المنل۔ۺ( oو

رامۺدےئجی’’

س

ااینںۺداھکےئۺاگۺوتۺمتۺاؿۺوکۺاچہپؿۺولۺےگۺاورۺاہمتراۺربۺاؿۺاکومںۺےسۺےبۺربخۺ امتؾۺرعتفیۺاہلل! اورۺاپۺف

س

یہۺےکۺےیلۺےہ۔ۺوہۺدلجۺیہۺمتۺوکۺاینپۺن

۔ۺۺ‘‘ںیہنۺوجۺمتۺرکےتۺوہ

اوینںۺوکۺاجاننۺاورۺاچہپؿۺانیلۺیگتخپۺۺاامیؿۺاکۺذرہعیۺےہ۔ۺۺ

س

وگی اۺاؿۺن

ارۺدقہمیۺیکۺاقیقحتتۺاورۺدری ا

رنیۺایمرۺاجۺےکۺدورۺںیمۺامہ ۺاشمدہہۺوہۺےکچۺںیہ۔ۺزب

براؿۺمیکحۺںیمۺایبؿۺرکدہۺاسہقبۺاوقاؾۺیکۺابتیہۺےکۺاحالتۺاقب

وتفںۺےکۺےجیتنۺںیمۺف

ارۺاکۺاطمہعلۺرکںیۺےگۺ

المۺںیہنۺایکۺایگۺ(رظنۺفینصتۺںیمۺمہۺایسۺونتیعۺےکۺھچکۺای

راؿۺمیکحۺںیمۺایبؿۺرکدہۺھچکۺاوقاؾۺوکۺاسۺاتکبۺںیمۺش

ہیۺارمۺواحضۺرےہۺہکۺف

ہ ۺاورۺاسۺےکۺروسولںۺےکۺےلسلسۺںیمۺویکہکنۺ اۺاراؿۺمیکحۺےنۺاؿۺاکۺزامینۺوۺاکمینۺنیعتۺںیہنۺایکۺہکلبۺرصػۺاؿۺےکۺیباایغہنۺرطزۺلمع،ۺااکحؾ

رسیشکۺوکۺایبؿۺرکےتۺف

ذرکےنۺیکۺمیلعتۺدیۺےہ

س س

ذرکےۺےسۺربعتۺوۺتحیصنۺاح

س

۔ۺۺ)وہےئۺاؿۺےکۺت

راینۺاقحقئۺیکۺ

اراۺدصقمۺرصعیۺاقیقحتتۺیکۺروینشۺںیمۺفمرۺدوۺرپۺواحضۺوہۺاجےئ۔ۺۺہ

مۺالہۺاامیؿۺاورۺاایغرۺہ

س

اہکۺاہللۺےکۺاغیپؾۺیکۺاقحن

اۺےہۺی

س

ۺرکی

واضج

اعترػۺۺ

زگہتشۺاوقاؾۺۺ

ذۺ ب

ا ۺوا

ار ببۺاؾ

ۺالۺود

ۺو

ادۺو ح

س

ۺ ؾ

ۺ ب

ۺ

س

ۺ

س

ذ

س

ۺاا اب

س

ۺ

اۺی

اا ۺو

س

ظ

ۺ

س

اۺا

س

ا

ۺ

س

ا

ۺو

ظ

غل

ۺ

اؿۺا

ااۺ ۺ

ب

س

ب ا

ا ۺیب

ۺر

ۺا

و م ا

ؿ و ما

o

)۰۷اوتلہب۔ۺ(

رامیہۺۺیکۺوقؾ)الثمۺ(ایکۺاؿۺوکۺولوگںۺیکۺربخۺہنۺیچنہپۺوجۺاؿۺےسۺلبقۺےھتۺ۔ۺ’’ اورۺدمنیۺواولںۺیکۺاورۺاؿۺولوگںۺیکۺنجۺیکۺایتسبںۺہتۺوۺ ونحۺاورۺاعدۺاورۺومثدۺیکۺوقؾ،ۺابب

اۺدرالصۺوہۺاےنپۺرپۺوخدۺیہۺ) یھب(یباالۺرکۺدیۺںیئگ۔ۺاؿۺےکۺی اسۺ

اؿۺےکۺروسؽۺاہللۺےکۺےلھکۺوہےئۺااکحؾۺےلۺرکۺےچنہپۺےھت۔ۺسپۺاہللۺوتۺااسیۺہنۺاھتۺہکۺاؿۺرپۺملظۺرکی

۔ۺ‘‘ )اؿۺیکۺابتیہۺیکۺوصرتۺںیمۺالکنینعیۺاےسیۺاکؾۺرکےتۺےھتۺہکۺاؿۺاکۺہجیتنۺ(ملظۺرکۺرےہۺےھت

ۺاچنہپۺدی اۺایگ۔ۺھچکۺاعمرشوںۺےنۺاسۺاغیپؾۺوکۺوبقؽۺایک

اؿۺی

س

اؿۺیکۺقیلختۺےکۺاسھتۺیہۺاسۺےکۺروسولںۺےکۺذرےعیۺان

س

ۺان

ۺاورۺھچکۺےنۺاےسۺاہللۺاکۺاغیپؾۺدہای

ۺدہای

ۺااۺےنۺیہۺربمغیپۺےکۺددۺ ۺاغیپؾ ۺےکۺیباووجدۺوبقؽۺہنۺایک۔ۺ رتسمدۺرکۺدی ا۔ۺ ۺاواقتۺولوگںۺیکۺای

سس

ۺےنۺاغیپؾۺوکۺنس

یکۺریپویۺیکۺرگمۺارثکی

دۺایکۺہکلبۺاںیہنۺاورۺاؿۺیکۺریپویۺرکےنۺواولںۺوکۺاذںیتیۺدںی۔ۺاۺوکۺر

ۺدہای

اءۺمہیلعۺاالسلؾۺےکۺددۺ ۺاغیپؾ

ب

س

ائۺرکاؾۺمہیلعۺاالسلؾۺرپۺاوہنںۺےنۺہنۺرصػۺان ب

س

ن

ائۺرکاؾۺۺوکۺلتقۺیھبۺرکۺدی ا۔ۺۺ ومعامۺذکبۺوۺارتفاءۺ،ۺاجدورگیۺ،ۺی الگۺنپ ب

س

روںۺےنۺارثکۺان

ااۺازلاؾۺاگلےئۺ ۺاورۺاؿۺیباویغںۺےکۺبب

گ

اورۺوخدامنیئۺےکۺوھجےٹۺوۺ

ۺی اۺداینویۺعفنۺےکۺبلطۺاگرۺہن

یۺاکۺاطمہبلۺرکےتۺےھت۔ۺوہۺاؿۺےسۺیسکۺامؽۺوۺدول

ہ ا

ۺا

ۺرکاؾۺمہیلعۺاالسلؾۺاؿۺاوقاؾۺےسۺرصػۺااطعاء ب

س

ںۺرپۺربجۺۺےھتۺہنۺیہۺوہۺولوگان

ۺرکۺز

مۺرکےتۺوہےئۺاعمرشےۺیکۺرمگاہۺنکۺروشۺےسۺہ

ۺیکۺرطػۺاےنۺاورۺاغیپؾۺریباینۺیکۺااطع بم

دنیگۺرکےتۺےھت۔ۺہکلبۺوہۺوتۺاںیہنۺرصػۺاچسیئۺےکۺذمہ

زگارےنۺیکۺدوعتۺدےتیۺےھت۔ۺۺ

ۺاورۺدمب ع

ش

ۺرضحتۺ

ائۺرکاؾۺمہیلعۺاالسلؾۺوۺاعمرشےۺےکۺاسۺیبایمہۺقلعتۺیکۺواضج ب

س

ۺاؿۺاوقاؾۺںیمۺان بب

ذرکےۺےسۺوہیتۺےہۺج

س

نیۺےکۺولوگںۺےکۺت

ر

رکۺرکےنۺیکۺمیلعتۺدیۺاورۺاہللۺرپۺاامیؿۺالےنۺوکۺاہکۺوتۺاسۺرپۺاؿۺیکۺوقؾۺےکۺردلمعۺوکۺف

اااصنیفۺب

س

اۺرضحتۺبیعشۺںۺےنۺاینپۺوقؾۺوکۺملظۺوۺی

اؿۺمیکحۺویںۺایبؿۺرکی

: ےہ

واۺاذ ۺاعبؾ

اؽۺی

ااۺطۺقب

ش ۺھ

ا

س

ۺاخ

س

ذۺ ۺلاۺا و

س

ا ۺو ر

س

ب

ۺ

ۺار

س

اؿۺار

س

ا

اااؽۺو ا

و اۺا

س

اۺم ۺو ر

س

ۺ لۺا

س

ۺ

ا

اۺ

ۺ

ؾۺ ابذ

س

ۺ

ل

اػۺ

س

ااؽۺ oخ ا

اۺا

س

ۺاوؾ

ی و

اسۺا

س

و اۺال

س

ب

اۺ ۺو ل ااؿۺیبر

س

ا

اۺو

س

سذذ مضۺر ۺا ا

س

اۺفو

ع

اۺ ۺوھ

ائۺ

oشظ

ب

ۺ

ل

اۺ

س

اۺای ۺجۺو

س

س

ۺ

س

ۺؿ ۺا

ا

ۺر

س

ۺ

ۺا

ب

o ۺکر

ما

ۺی

و ی لصۺا ب ع

اۺ

ال

ق

ۺۺاؿاۺاو

س

ی

اوۺایب ذذ ب ع اۺۺ کر

س

ۺن اؿ

ذ

ۺاال ا

ۺا

س

ی ۺ ا

س

یاطۺا

و

س

س

اۺاۺ

س

ال

ۺا

س

ۺف

س

o ذاۺارت اۺطۺو

س

اۺ

ۺرزق

س

یۺ

س

زرۺو

بۺر

س

ۺ ا

س

بۺ

ۺ

س

ۺ

ؿۺا

ئۺ ۺارؾ

اؽۺی

ۺ قاؿ

س

ۺ

س

اۺاۺ ل ۺا

ل

ا

س

اخ

اۺو

ۺ لۺطۺ

ا اۺیب

یۺا

اۺ ۺو

ع ؼ

اۺااحۺ

اۺا ا

ۺاذۺارت ؿۺطۺا ہ

ب

س

ؾۺ oۺان

ۺ ۺاوح

س

ؾۺ

ۺ اباۺاص ۺ

م

ۺ

ب ص

ۺۺاؿ

اف

ۺش

س

م

ر ب

ۺ اۺیؾ

ی و

ۺاو

د

ذذع ب ب ۺ

س

م

ۺ

ط

ؾۺل

اۺ ۺو صؾۺ

o دود ۺو

ۺر

بۺرؿہ ۺااۺال ب

ۺ

ۺ

باۺرو ر

س

ع

ا oو

ھ اۺر

ل ااجۺو

ع

س

اۺ

س

س

ۺ کر

س

اۺ

س

یاؽۺو

اۺی

اۺ

ر

ۺ

س

اۺ ۺ ب ع

اۺ

ال

ۺقکط

ر

س

ب ر

س

بااۺ

س

ۺ

س

اۺای ۺزۺوک

س

م ب

ر

o ا

ۺنب

بۺرؿاۺطۺا ری ھ

ظ

ظ

ۺ

ائۺ رۺوہ

ذ

س

ذ

س

اہ ۺو

ۺاا

س

ۺ

ل

ۺ ر

س

یۺاعاػ

ۺارؾ

اؽۺی

ق ؿۺو ل

oۺ

س

ۺا

س

ا

ۺ

اۺ و ل ا

ۺاؾ

ی ػۺ و

ۺطۺس

ام

ب

ۺر

م

ۺ

س

اۺاو ب

ارۺو اذ ب

ۺ

ۺ

س

ۺوب ر

س

س

ۺی

ابذ

س

ۺ

ا ۺی

س

ؿۺالۺ و م

o ۺ

س

ذ

س

تۺااذ

س

س

احاجۺو

س

ۺما

ر ۺبباۺم

س

ۺام

س

ذ

س

اا ااۺوب

شااۺ

س

ب

س

اۺ

س

یر

ائۺاماۺخب

اۺو

و ب

ا

س

ۺق

ا

ل

و اۺام

ظ

ط

س

ب

ۺھ

ارۺدی

س

oفد

ۺ ت ذ اۺ ب

ۺ

س

ذذ

ا

اۺذ ااۺطۺا اۺ ب

اۺو

س

س

ع

ۺ

ۺ اؿ

o )۵۹۔۴۸وہد۔ۺ(

ابعدتۺرکوۺاورۺاسۺےکۺوساۺاہمتراۺوکیئۺوبعمدۺںیہن۔ۺاورۺدمنیۺیکۺرطػۺمہۺےنۺاؿۺےکۺاھبیئۺبیعشۺۺوکۺاجیھب۔ۺاوہنںۺےنۺاہکۺاےۺریمیۺوقؾۺاہللۺیہۺیکۺ) الہ(اورۺ’’

رۺےنیلۺواےلۺدؿۺےکۺذعابۺ ۺھگ اپۺاورۺوتؽۺںیمۺیمکۺہنۺایکۺرکو۔ۺںیمۺمتۺوکۺاوسدہۺاحؽۺداتھکیۺوہںۺاورۺےھجمۺمتۺرپۺای

س

اکۺڈرۺےہ۔ۺۺ) ےکۺطلسمۺوہےن(ی

اپۺوتؽۺااصنػۺےکۺاسھتۺوپراۺوپراۺایکۺرکوۺاورۺولوگںۺوک! اورۺاےۺریمیۺوقؾ

س

ۺالیھپےتۺرھپو۔ۺوجۺ ی

یھبکۺاؿۺیکۺزیچںیۺمکۺوتؽۺرکۺہنۺدی اۺرکوۺ۔ۺاورۺزنیمۺرپۺاسفدۺم

اہللۺاکۺدی اۺاہمترےۺےیلۺچبۺرےہۺوہۺاہمترےۺقحۺںیمۺںیہکۺرتہبۺےہۺارگۺمتۺوکۺنیقیۺےہ۔ۺاورۺںیمۺمتۺرپۺرگناؿۺںیہنۺوہں۔ۺۺ

ارےۺیباپۺداداۺوپےتجۺےلچۺاےتۺںیہۺی اۺہیۺہکۺمہۺاےنپۺامؽۺںیمۺایکۺاہمتریۺامنزۺمتۺوکۺہیۺاھکسیتۺےہۺہکۺمہۺاؿۺیکۺرپ! وہۺوبےلۺاےۺبیعشۺۺمشتسۺوھچڑۺدںیۺنجۺوکۺہ

رےۺیباواقرۺ،ۺکینۺنلچۺ

وہ۔ۺۺ) رہۺ (سجۺرطحۺاچںیہۺرصتػۺہنۺرکںیۺمتۺوتۺبب

ۺدلیلۺرونشۺرپۺاقمئۺوہںۺاورۺاسۺےنۺھجمۺوکۺاےنپۺاہںۺےسۺکینۺر! اہکۺاےۺریمیۺوقؾۺ رامیئۺےہۺاورۺںیمۺہیۺںیہنۺدوھکیۺوتۺارگۺاہللۺیکۺرطػۺےسۺںیمۺای

س

وزیۺاطعۺف

اۺوت

س

ۺھجمۺےسۺوہۺےکسۺاہمتریۺاالصحۺاچاتہۺوہں۔ۺریماۺاکایمبۺوہی

ےکۺلضفۺ(ۺسبۺاہللۺیہۺاچاتہۺہکۺوجۺاکؾۺمتۺےسۺڑھچاؤںۺوہۺدعبۺوکۺوخدۺرکےنۺوگلں۔ۺںیمۺوتۺاہجںۺی

اۺوہں۔ۺۺ) وۺرکؾ

اۺوہںۺاورۺایسۺیکۺرطػۺروجعۺرکی

ےسۺےہ۔ۺںیمۺایسۺرپۺرھبوہسۺرھک

ازؽۺوہۺیسیجۺوقؾۺونحۺی اۺوقؾۺوہدۺۺی اۺوقؾۺاصحلۺۺ! اےۺریمیۺوقؾ اور

س

راہتخیگنۺہنۺرکےۺہکۺمتۺرپۺیھبۺویسیۺیہۺتبیصمۺی راموینںۺرپۺبب

س

اف

س

ازؽۺوہیئۺریمیۺاخمتفلۺمتۺوکۺی

س

رپۺی

وتۺمتۺےسۺھچکۺتہبۺدورۺیھبۺںیہن۔ۺۺ) اکۺزامہن(اورۺولطۺۺیکۺوقؾۺ

اوہںۺیکۺششخبۺاچوہۺرھپۺ

س

راۺےنشخبۺواالۺاورۺاےنپۺربۺےسۺاےنپۺگ

تبحمۺرکےنۺواالۺےہ۔ۺۺ) اورۺ(اسۺیکۺرطػۺروجعۺرکو۔ۺےبۺکشۺریماۺربۺبب

ۺزمکورۺ اریۺھجمسۺںیمۺںیہنۺاںیت۔ۺاورۺمہۺمتۺوکۺاےنپۺولوگںۺںیمۺای ماؿۺ(وہۺےنہکۺےگلۺاےۺبیعشۺۺوجۺیباںیتۺمتۺےتہکۺوہۺاؿۺںیمۺارثکۺہ

س

ی اےتۺںیہ۔ۺ) اورۺےبۺسبۺان

اریۺاگنہۺںیمۺ اورۺارگۺاہمترےۺاھبیئۺدنبۺہنۺوہےتماہمتریۺوکیئۺزعتۺںیہن۔ۺۺ) وخدۺ(وتۺمہۺمتۺوکۺاسگنسرۺرکۺےکچۺوہےت۔ۺاورۺہ

رامی اۺ

س

وکۺمتۺےنۺسپۺتشپۺڈاؽۺراھکۺےہ۔ۺےبۺکشۺریمےۺربۺےکۺملعۺ) اہلل(اےۺریمیۺوقؾۺایکۺریمےۺہبنکۺاکۺدیباؤۺمتۺرپۺاہللۺےسۺزی ادہۺےہۺاورۺاسۺ! اوہنںۺےنۺف

ںیمۺےہۺوجۺھچکۺمتۺرکےتۺوہ۔ۺۺ

اۺےہۺاورۺ! یۺوقؾۺےکۺولوگاورۺاےۺریم

ۺولعمؾۺوہۺاجےئۺاگۺہکۺروساۺنکۺذعابۺزکۺرپۺای ب

اۺوہں۔ۺمتۺوکۺرقنعی

متۺاینپۺہگجۺاکؾۺرکےتۺاجؤۺںیمۺاینپۺہگجۺاکؾۺےیکۺاجی

اۺوہں۔ۺۺ

اۺوکؿۺےہ؟ۺاورۺمتۺیھبۺااظتنرۺرکوۺںیمۺیھبۺاہمترےۺاسھتۺااظتنرۺرکی

وھجی

اراۺمکحۺمۺہ ب

بۺاۺاچنہپۺوتۺمہۺےنۺبیعش) ذعاب(اورۺج ۺۺوکۺاورۺاؿۺےکۺاسیھتۺوجۺاامیؿۺالےئۺےھتۺاؿۺوکۺاینپۺرتمحۺےسۺاچبۺایل۔ۺاورۺنجۺولوگںۺےنۺملظۺایکۺاھتۺاؿۺوکۺای

راےکۺےنۺاۺایل۔ۺسپۺوہۺاےنپۺرھگوںۺںیمۺاودنےھۺڑپےۺرہۺ ۔ۺۺ

زورۺےکۺک

کاارۺےہۺےسیج) واولں(وگی اۺوہۺیھبکۺواہںۺایبادۺیہۺہنۺوہےئۺےھت۔ۺنسۺولۺہکۺدمنیۺ

ھ

کاارۺیھت) وقؾ(ۺہکۺرپۺاہللۺیکۺ

ھ

۔ۺۺ‘‘ومثدۺرپۺ

راۺاورۺوہۺذتمرک

اۺاچاہۺوتۺالہۺدمنیۺرپۺاہللۺاکۺبضغۺاب

س

ۺاپۺیکۺوقؾۺےنۺاپۺوکۺاسگنسرۺرکی بب

ہۺیباالۺای اتۺےکۺاطمقبۺرضحتۺبیعشۺںۺیکۺیکینۺیکۺدوعتۺےکۺوجابۺںیمۺج

ۺرضحتۺ بب

بیعشۺںۺاںیہنۺدوعتۺایلۺاقحلۺدےۺرےہۺےھتۺوتۺاپۺےنۺاؿۺےکۺاسےنمۺابتہۺرکۺددۺ ۔ۺاسۺتقیقحۺیکۺوادحۺاثمؽۺالہۺدمنیۺیہۺںیہنۺںیہۺہکلبۺج

ۺابتہۺوہۺںیئگ۔ۺایسۺرطحۺالہۺدمنیۺےکۺدعبۺیھبۺیئکۺاوقاؾۺاینپۺرمگایہۺوۺرس ب ۺبضغۺزگہتشۺیئکۺاوقاؾۺےکۺاوحاؽۺیھبۺایبؿۺےیکۺوجۺاسۺرمگایہۺےکۺسب ب یشکۺےکۺسب

یۺاکۺاکشرۺوہںیئ۔ۺۺ

ہ ا

ا

ذرکہۺایکۺایگۺےہۺ۔ۺاؿۺرپۺوغرۺرکےنۺاورۺاےنۺواےلۺاحفصتۺںیمۺمہۺاںیہنۺابت

س

راؿۺمیکحۺںیمۺاؿۺاوقاؾۺاکۺلصفمۺت

ذرکہۺرکںیۺےگ۔ۺف

س

ارۺاکۺت

ہۺوہےنۺوایلۺاوقاؾۺاورۺاؿۺےکۺای

ارہۺرک

راؿۺمیکحۺاسۺرطػۺوصخیصۺوطرۺرپۺاش

اۺےہۺہکاؿۺےسۺتحیصنۺےنیلۺاکۺدرسۺدی اۺایگۺےہۺہکۺہیۺاوقاؾۺویکںۺابتیہۺےسۺدواچرۺوہںیئ۔ۺاسۺومعقۺرپۺف

ابتیہۺےسۺ ی

ذرکہۺویںۺایکۺےہ

س

راؿۺمیکحۺےنۺاؿۺاوقاؾۺےکۺایلعۺذہتیبیۺایعمرۺاکۺت

: دواچرۺوہےنۺوایلۺاوقاؾۺےنۺیھبۺایلعۺذہتںیبیۺاقمئۺرکۺیلۺںیھت۔ۺف

ۺ

س

ۺ ھادۺطۺ ب ۺال

س

اۺفو ب

س

ااۺ

س بؼ ۺ

س

م

ۺ ذ

ۺا ھ

ۺؿر

ۺف

س

ۺ ب

ااۺ

س

ۺاھ

)۶۳ؼ۔ۺ( oو

اراۺذعابۺای ا(اورۺاؿۺےسۺلبقۺمہۺینتکۺیہۺاوتمںۺوکۺالہکۺرکۺےکچۺںیہۺوجۺوقتۺںیمۺاؿۺےسۺںیہکۺزی ادہۺںیھتۺ’’مۺہ ب

بےگلۺرہشوںۺوکۺاھچےننۺہکۺںیہکۺ) نکیلۺج

‘‘ اھبےنگۺیکۺہگجۺےہ؟

ذرکہۺایکۺایگۺےہ

س

: اسۺاہیۺابمرہکۺںیمۺابتہۺوہےنۺوایلۺاوقاؾۺیکۺدوۺوصخایصتۺاکۺوطبرۺاخصۺت

ۺاطوتقرۺاورۺمظنمۺوفیجۺوۺااظتنیمۺڈاھہچنۺاقمئۺرکۺایلۺاھتۺا ۺوبےتۺرپۺےطخۺںیمۺالہپۺہیۺہکۺوہۺتہبۺاطوتقرۺاوقاؾۺںیھتۺاسۺاکۺوہفمؾۺہیۺےہۺہکۺاوہنںۺےنۺای بورۺاسۺےکۺب

رےۺرہشۺانبۺےیلۺےھت۔ۺۺ

رےۺبب

طلستۺاحلصۺرکۺایلۺاھت۔ۺدورساۺہیۺہکۺاوہنںۺےنۺوصخمصۺنفۺریمعتۺےکۺاحلمۺبب

ریۺرہیۺارمۺ

س

ۺےسۺیھبۺقلعتۺریتھکۺںیہ،ۺسجۺےنۺاسسنئۺوۺانکیٹولیجۺےکۺذرےعیۺوعیسۺاعیملۺرچلک،ۺرمک ب

ۺوغرۺےہۺہکۺہیۺدوونںۺوصخایصتۺاجۺیکۺذہتیبی ایتسۺاقب

راؿۺمیکحۺاسۺتقیقحۺوکۺواحض

ۺھچکۺاہللۺےکۺادتقارۺایلعۺےسۺیہۺنکممۺےہ۔ۺف راومشۺرکےتۺوہےئۺہکۺسب

س

رےۺرہشۺانبۺےیلۺرگمۺہیۺف

رےۺبب

اۺےہۺہکۺاہللۺاظنؾۺاورۺبب

ۺرکی

ریۺاورۺوبضمطۺذہتںیبیۺہنۺاچبۺںیکسۺینعیۺاہللۺےکۺااکنرۺاورۺرسیشکۺےسۺابعرتۺاجۺیکۺذہت

ۺاکۺااجنؾۺیھبۺزگہتشۺاوقاؾۺاکۺااکنرۺرکےنۺوایلۺاوقاؾۺوکۺاؿۺیکۺاقمئۺرکدہۺبب ب

ی

ےسۺھچکۺفلتخمۺہنۺوہۺاگ۔ۺۺ

راؿۺمیکحۺںیمۺایبؿۺرکدہۺابتیہۺےکۺارثکۺوااعقتۺیکۺدصتقیۺدہعۺ

راینۺوااعقتۺیکۺدصتقیۺرکےنۺوایلۺہیۺف

ارۺدقہمیۺیکۺاقیقحتتۺےنۺرکۺدیۺےہ۔ۺف

احرضۺیکۺای

راؿۺمیکحۺںیمۺاہللۺاعتیلۺےنۺںیمہۺزنیمۺںیمۺرفسۺرکےنۺاورۺزگ

ذرکوںۺےسۺربعتۺزیخیۺاکۺاقتاضۺرکیتۺںیہ۔ۺف

س

راؿۺےکۺایبؿۺرکدہۺت

ہتشۺاوقاؾۺےکۺاامعؽۺدری اںیتفۺف

: میلعتۺدیۺےہۺ دبۺےکۺااجنؾۺاکۺاشمدہہۺرکےنۺیک

ر ۺا ا

س

اۺفور

ۺ

ۺا رل ۺاھۺا

س

ۺ ل

ۺا

س

ا اۺ اۺرخب

ۺا ک ب ۺ

س

ااۺ

س

ل اۺار و

ۺای

س

ذ

س

ذ

ۺا ر

س

ۺ ر

س

ۺا اخارذ

ا ۺطۺو ب

ۺ

س

ۺ

س

ذ

س

ۺاا

ا

ب

ا اؿۺ

ۺ اۺ و ر

ظ

ؼ

س

اۺضۺ

س

اۺطۺاف

ؿ و لع

o

ائۺطۺو

س

ۺن

س

یۺ ب

س

اۺالۺ

س

یر

س

ۺ ھ

ائۺاۺخب ب ذ

س

ۺ ذ

ۺ

س

اۺاو

س

ظ

ع

ۺو

ۺاا

ئ

ذاۺایۺا

س

ر ب ا

ۺاؾو ل ۺا

س

اۺ

س

شاۺیب در ول o اۺب ا

ۺ

ر

ب ۺ

ۺ

س

اؿۺف

ۺ ذذۺل

ا ب بل ۺا ا

ۺؽ

ا

ر یۺو ذذ

ھ ۺو

ئ

ۺ

ۺ

ۺوب ذۺت

س

ب

یۺ ذ

س

ۺاا

ذ

ۺ

س

ا

یۺو ر

اۺ

ذاؿۺح

اۺ ؿ

س

م ۺ

ؾ

o )۱۱۱۔۹۰۱ویفس۔ۺ(

ےجیھبۺےھتۺنجۺیکۺرطػۺمہۺویحۺےتجیھبۺےھت۔ۺایکۺہیۺولگۺزنیمۺ) نچۺرک یبن(اپۺےسۺلبقۺمہۺےنۺویتسبںۺےکۺرےنہۺواولںۺںیمۺےسۺرمدۺیہۺ) اےۺروسؽۺ(اورۺ’’

رامؿۺاجبۺ

س

رتۺاکۺرھگۺاؿۺےکۺےیلۺرتہبۺےہۺوجۺاہللۺےکۺف

س

الےتۺںیہ۔ۺایکۺمتۺںیہنۺںیمۺوھگےمۺرھپےۺںیہنۺہکۺاؿۺولوگںۺاکۺااجنؾۺدھکیۺےتیلۺوجۺاؿۺےسۺےلہپۺےھتۺاورۺاخ

ےتھجمس۔ۺۺ

اادیمۺوہےنۺےگلۺاو

س

ۺروسؽۺی بب

ۺہکۺج

اریۺدمدۺاۺیچنہپ۔ۺرھپۺنجۺوکۺمہۺےنۺ) ویبنںۺاکۺودعہ(رۺرشمنیکۺامگؿۺرکےنۺےگلۺہکۺاہیںۺیمحیحصۺہنۺالکن،ۺاؿۺےکۺی اسۺہ

ا۔ۺۺ

اراۺذعابۺرھپاۺںیہنۺرکیمااگہروںۺےسۺہ

س

اۺاچاہۺاچبۺایلۺاورۺگ

س

ذعابۺےسۺاچبی

راؿۺوکیئۺانبیئۺوہیئۺ

یباتۺوتۺےہۺںیہنۺہکلبۺامتؾۺیلہپۺدصاوتقںۺیکۺدصتقیۺرکےنۺواالۺاورۺےبۺکشۺاؿۺےکۺاحالتۺںیمۺھجمسۺوبھجۺواولںۺےکۺےیلۺربعتۺےہۺاورۺہیۺف

رۺمۺوۺرتمحۺےہ) رضوری(ہ

۔ۺۺ‘‘یباتۺوکۺوھکؽۺرکۺایبؿۺرکےنۺواالۺےہۺاورۺاامیؿۺواولںۺےکۺےیلۺوتۺدہای

ذرکےۺںیمۺتحیصنۺےہ۔ۺاہللۺےکۺااکحؾۺوکۺرتسمدۺرکےنۺاورۺرسیشکۺوۺاغبوتۺیک

س

ۺراہۺاایتخرۺرکےنۺرپۺابتیہۺےسۺےبۺکشۺالہۺریصبتۺےکۺےیلۺزگہتشۺاوقاؾۺےکۺت

ا

راؿۺمیکحۺیکۺاؿۺاثمولںۺاکۺی

رۺوۺےبۺسبۺےہ۔ۺابۺمہۺف

س

باؿۺانتکۺاعخ

س

ربیتۺےسۺذرکۺدواچرۺوہےنۺوایلۺاوقاؾۺاسۺارمۺیکۺواحضۺاثمؽۺںیہۺہکۺاہللۺےکۺاسےنمۺان

ریخیۺب

رکںیۺےگ۔ۺۺ

یبابۺاوؽۺۺ

وطافؿۺونحۺںۺۺ

اۺاخ

س

ااۺ

س

ل ۺار ذذل ؿ و

و م

ظ

ط

ۺھ

ۺواؿ

س

قو لؼ ۺاھ

ذ

س

س

اح

س

اۺطۺقا ۺ

س

س م

س

اۺ

ۺا

ا

س

ۺ

س

ۺا

ۺ

ۺ ل ب

ۺ )۴۱اوبکنعلت۔ۺ( oل

رارۺاسؽۺرےہ۔ۺ’’

س

مۺہ رۺاؿۺوکۺ) یہرگمۺاؿۺیکۺوقؾۺاںیہنۺالٹھجیتۺر(اورۺےبۺکشۺمہۺےنۺونحۺوکۺاؿۺیکۺوقؾۺیکۺرطػۺاجیھب۔ۺرھپۺوہۺاؿۺںیمۺاچپسۺاسؽۺمکۺای

س

یباالخ

۔ۺۺ‘‘وطافؿۺےنۺاۺڑکپاۺاسۺےیلۺہکۺوہۺاظملۺےھت

راؿۺمیکحۺےنۺیھبۺرثکتۺےسۺایکۺےہ۔ۺوقؾۺونحۺیکۺاےنپۺربمغیپۺیکۺتحیصن

ذرکہۺف

س

ےسۺرسیشک،ۺاؿۺاکۺ مکۺوۺشیبۺداینۺےکۺامتؾۺذہتوبیںۺںیمۺذموکرۺوطافؿۺونحۺاکۺت

ا

س

رۺوہی ذب

س

راؿۺمیکحۺںیمۺفلتخمۺاقمامتۺرپۺایبؿۺےیکۺ ۺںیہ۔ۺۺ ردلمعۺاورۺرھپۺاسۺےکۺےجیتنۺںیمۺوطافؿۺاکۺووقعۺت

ۺوااعقتۺف ،ۺہیۺسب

ۺاغیپؾۺقحۺرضحتۺونحۺںۺوکۺاؿۺیکۺوقؾۺیکۺرطػ،ۺوجۺہکۺاہللۺیکۺای اتۺاکۺااکنرۺرکےتۺوہےئۺرمگایہۺاورۺرشکۺںیمۺالتبمۺوہۺیکچۺیھت،ۺوعبمثۺایکۺایگۺہکۺ

وہۺاؿۺی

بضغۺوۺرگتفۺےسۺڈراےنۺےکۺیباووجدۺاؿۺیکۺوقؾۺرشکۺرپۺرصمۺریہ۔ۺوسر ۺاوملۺونمؿۺںیمۺاسۺلیصفتۺوکۺ اچنہپںیئ۔ۺرضحتۺونحۺںۺیکۺلسلسمۺغیلبتۺاورۺاہللۺےک

: ویںۺایبؿۺایکۺایگۺےہۺ

اۺی

س

م ۺاف ر

س

ۺ لۺا

س

ۺ

ا

اۺ

واۺا ذ ۺاعبؾ

ۺ ااؽۺی

ۺ لاۺاخ

س

ااۺ

س

ل ۺار ذذل ؿ و

o ااؽۺاؽ ۺطۺو

ل

ۺ

س

ص

ۺۺاؿذرت ۺالۺب

م

ۺر

اۺ ب

اۺا ذ

س

اۺھذۺ

ۺ

س

اۺ و ر ۺ

س

ذ

س

اۺاا

ائۺ

ۺش

ل

س

و اۺا ا

س

ئ

ا ۺایب

س

اۺف ذ

س

ذ ب

ااۺ

س

ع م

اۺ ۺجۺ

ا

ئ

ؽۺ ر

س

س

ب ۺ ا

oا

ۺؾۺبب

ب

اۺر

ۺا

ۺ ؿ ا

س

یۺ

ۺ

اۺبب

ب

ر

س

ۺ

ا

س

ؿ o ب

ب ذ

س

اۺ

ۺنب

س

ر

س

ۺا باؽۺر

)۶۲۔۳۲اوملونمؿ۔ۺ( oق

یئۺوبعمدۺںیہن،ۺایکۺمتاورۺےبۺکشۺمہۺےنۺونۺحۺوکۺاؿۺیکۺوقؾۺیکۺرطػۺاجیھب،ۺوتۺاوہنںۺےنۺاؿۺےسۺاہکۺاےۺریمیۺوقؾۺمتۺاہللۺیہۺیکۺابعدتۺرکوۺاسۺےکۺوساۺاہمتراۺوک’’

وکۺوخػۺںیہن؟ۺۺ

رۺےھتۺےنہکۺےگلۺہکۺ

س

اۺاچاتہۺےہ۔ۺاورۺاہللۺارگۺ!) ولوگ(سپۺاؿۺیکۺوقؾۺےکۺرسدارۺوجۺاکف

س

ریۺاحلصۺرکی

رب اؿۺیہۺوتۺےہۺوجۺمتۺرپۺبب

س

ۺان یبنۺیہۺ(ہیۺاہمترےۺاسیجۺای

ا۔ۺمہۺےنۺوتۺاےنپۺےلہپۺیباپۺدادوںۺےسۺہیۺںیہنۺانس۔ۺۺ) انجیھب

اری

رہتشۺای

س

اچاتہۺوتۺوکیئۺف

ۺدوی ۺاسۺاکۺااظتنرۺرکےتۺروہ۔ۺۺہیۺوتۺسبۺای

اہنۺادیمۺےہۺسپۺھچکۺدمتۺی

ۺیک! رعضۺیکۺاےۺریمےۺرب) ونحۺۺےنۺ( ب

رامۺہکۺاوہنںۺےنۺریمیۺذکتی

س

۔ۺۺ‘‘وتۺریمیۺدمدۺف

ۺاحلصۺااسیجۺہکۺاؿۺای اتۺںیمۺایبؿۺایکۺایگۺےہ،ۺوقؾۺونحۺےکۺرسداروںۺےنۺرضحتۺونحۺںۺرپۺازلاؾۺاگلی اۺہکۺوہۺذایتۺافمدات،ۺزعتۺوۺرمہبت،ۺایقدتۺ

ورۺدول

اۺاچےتہۺںیہ۔ۺاؿۺرسداروںۺےنۺویتقۺوطرۺرپۺرضحتۺونحۺںۺےکۺاسھتۺزگارہۺرکےتۺوہےئۺاںیہنۺدیباؤۺںیمۺرےنھکۺاکۺہلصیف

س

ریۺاحلصۺرکی

رب ۺایک۔ۺاسۺرپۺرکےکۺاؿۺرپۺبب

ۺدلجۺیہۺڈوبۺرکۺالہکۺرکۺددۺاجںیئۺےگۺاورۺالہۺاہللۺاعتیلۺےنۺرضحتۺونحۺںۺوکۺاتبی اۺہکۺہیۺرسشکۺولگۺ،ۺوہنجںۺےنۺدوعتۺاامیؿۺوکۺرتسمدۺایکۺاورۺرسیشکۺاایتخرۺیک

اامیؿۺوکۺاجنتۺاطعۺیکۺاجےئۺیگ۔ۺۺ

ۺمیظعۺوطافؿۺںیمۺدبؽۺیئگ،ۺا ذۺیبارشۺرشوعۺوہۺیئگۺوجۺای ۺڑپےۺاورۺاسھتۺیہۺدشت بۺای ا،ۺزنیمۺےسۺی اینۺےکۺےمشچۺاب

ۺابتیہۺاکۺوق بب

راکرۺج

س

ہللۺاعتیلۺےنۺونحۺںۺوکۺاخ

رۺونعۺےکۺرنوۺامدہۺوجڑےۺاورۺاےنپمۺولگۺابتہۺرکۺددۺ ۺ ہ اخدناؿۺوکۺوساۺاؿۺےکۺنجۺیکۺابتیہۺاکۺہلصیفۺوہۺاکچۺاھتۺیتشکۺرپۺےلۺاجےنۺاکۺمکحۺدی ا۔ۺزنیمۺرپۺوموجدۺسب

رھۺرکۺاینپۺاجؿۺاچبۺےلۺاگ۔ۺرضحتۺونحۺںۺےکۺاسھتۺیتشکۺرپۺوموج

ریبیۺاہپڑۺرپۺخ

ۺدۺولوگںۺےکۺالعیتحۺہکۺرضحتۺونحۺںۺاکۺاٹیبۺیھبۺ،ۺسجۺےنۺہیۺوساچۺاھتۺہکۺف وہۺسب

ۺدنلبۺہگجۺیھت۔ۺۺ راؿۺمیکحۺےکۺاطمقبۺای

راۺوتۺیتشکۺونحۺوکہۺوجدیۺرپۺاۺرکۺرکۺیئگۺوجۺف

ۺالیسبۺمتخۺوہےنۺرپۺی اینۺاب بب

ڈوبۺ ۔ۺج

راؿۺمیکحۺیکۺایبؿۺرکدہۺلیصفتۺےکۺاطمقبۺیہۺشیپۺای ا۔ۺیئکۺزگہتشۺذہت

ارخیۺےکۺوشادہۺاتبےتۺںیہۺہکۺہیۺواہعقۺف

ارۺدقہمی،ۺارایضتۺاورۺی

اریخیۺوبیای

ںۺےکۺراکیرڈۺاورۺی

اؾۺںیمۺاالتخػۺےہۺرگمۺرمگاہۺولوگںۺےکۺاسۺااجنؾ

س

ذرکہۺایکۺایگۺےہۺارگہچۺاسۺیکۺوصخایصتۺاورۺوہگجںۺےکۺی

س

راتۺںیمۺیھبۺاسۺالیسبۺاکۺت

س

وکۺمہۺرصعۺولوگںۺ داتسوب

ےکۺاسےنمۺوطبرۺربعتۺایبؿۺایکۺایگۺےہ۔ۺۺ

ذےکۺالعوہۺوطافؿۺونحۺیکۺالیصفتت ذت اہمۺدقمیۺاورۺحب

س

راہمہۺاورۺاہمۺ دہعۺی اینۺاہکوینں،ۺدنہواتسؿۺیکۺاتشاتپ،ۺبب

س

ارخی،ۺویی

ۺیکۺیبایسۺرطزۺرپۺریمسنیۺاورۺااسریئنیۺوۺیباب

ذا،ۺوھتیلایلیئۺدااتسونںۺاورۺنیچۺیکۺاہکوینںۺںیمۺیھبۺیتلمۺںیہ۔ۺوساؽۺہی

ارڈکۺرت

س

رۺیکۺوزلیۺیکۺاہکوینں،ۺی

ئ

راب

س

براطونیۺخ ےہۺہکۺرغجاایفیئۺاورۺذہتیبیۺ اھبرہتۺرزویمں،ۺبب

وہۺیتکسۺںیہ؟ۺۺ ظۺےسۺافولصںۺرپۺواعقۺاؿۺدورۺدرازۺوطخںۺںیم،ۺوجۺوطافؿۺیکۺاجےئۺووقعۺےسۺیھبۺدورۺواعقۺںیہ،ۺاینتۺلصفمۺاورۺدنتسمۺالیصفتتۺزکۺرطحۺوموجداحل

روںۺںیمۺوطافؿۺ ارخیۺاورۺرحتب

راۺواحضۺےہ۔ۺہیۺتقیقحۺہکۺریغبۺذراعئۺاالبغۺیکۺوموجدیگۺےکۺفلتخمۺاوقاؾۺیکۺی

ذرکہۺاتلمۺےہۺ،اسۺارمۺاسۺوساؽۺاکۺوجابۺبب

س

ونحۺںۺاکۺت

رےۺابتہۺنکۺواہعقۺینعیۺوطافؿۺونحۺیکۺاالطعۺفلتخمۺاوقاؾۺ

ۺےسۺبب ارخیۺےکۺسب

وکۺاؿۺیکۺرطػۺاےنۺاکۺوبثتۺےہۺہکۺاںیہنۺاسۺیکۺاالطعۺاولیہۺذرےعیۺیہۺےسۺیلم۔ۺی

ائۺرکاؾۺمہیلعۺاالسلؾۺےنۺدی۔ۺاسۺرطحۺوطافؿۺونحۺیکۺربخۺوپریۺداینۺیکۺاوقاؾۺںیم ب

س

ۺلیھپۺیئگ۔ۺۺواےلۺان

ۺںیمۺاتلمۺےہۺرگمۺاسۺںیمۺیئکۺہگجۺرحتفیۺرکۺدیۺیئگۺےہۺسجۺےسۺہیۺواہعقۺا بم

ذرکہۺفلتخمۺاوقاؾ،ۺذہتوبیںۺاورۺذماہ

س

ےنپۺالصۺایبؿۺےسۺارگہچۺوطافؿۺونحۺںۺاکۺت

بای

امہۺ ۺاسۺارمۺوکۺی

ۺتہبۺیسۺطلغۺالیصفتتۺدرۺاںیئ۔ۺی ب ۺی اۺطلغۺاالبغۺےکۺسب

س

ۺایگۺویکہکنۺاسۺںیمۺدبدب

مۺہ

بۺرکیتۺےہۺہکۺالیسبۺیکۺاؿۺالیصفتتۺاکۺوادحۺاقب

ۺےسۺاسۺواےعقۺیکۺالیصفتتۺایبؿۺیکۺںیہ۔ۺۺ

مراؿۺمیکحۺےہۺسجۺےنۺوپریۺاقثہ

ذۺف

س س

اامتعدۺامح

ذرکہۺ

س

راؿۺمیکحۺںیمۺرضحتۺونحۺںۺاورۺوطافؿۺاکۺت

: ف

ربیت

ذرکہۺایکۺایگۺےہ۔ۺذلیۺںیمۺوااعقتۺیکۺب

س

رآؿۺمیکحۺیکۺیئکۺآی اتۺںیمۺوطافؿۺونحۺںۺاکۺت

ۺےکۺاطمقبۺھچکۺآی اتۺایبؿۺیکۺاجیتۺںیہ۔ۺۺف

: رضحتۺونحۺںۺیکۺاینپۺوقؾۺوکۺدوعتۺقح

ا

س

ۺاخ

س

ہۺطۺار

س

ۺ لۺا

س

ۺ

ا

اۺ

واۺا ذ ۺاعبؾ

ۺ ااؽۺی

ۺ لاۺاخ

س

ااۺ

س

ل ۺار ذذ ل

ظ

ۺ

ؾۺ ابذ

س

ۺ

ل

)۹۵ارعاػ۔ۺ( oػۺ

ۺوکۺاؿۺیکۺوقؾۺیکۺرطػۺاجیھب۔ۺسپۺاوہنںۺےنۺاہکۺاےۺریمیۺوقؾۺاہللۺیکۺدنبیگۺرکوۺ،ۺاسۺےکۺوساۺاورۺوکیئۺاہمتراۺوبعمدۺںیہن’’

س

اۺوہںۺےبۺکشۺمہۺےنۺونح

۔ۺںیمۺڈری

رےۺتخسۺدؿۺاکۺذعابۺہنۺآۺاجےئ

۔ۺۺ‘‘ہکۺمتۺرپۺبب

س

ۺا ؽس ۺر

ا

ۺ

س

ؿ oا

و عع

اۺو

اۺا

ای

س

oق و

س

ل

ۺابۺر

اۺ

یۺار بۺاخؿجۺا

ر بۺاخ

س

ۺ ل ۺ

ئ

ش

اۺا o ؿ

و عع

اۺو

اۺا

ای

س

oق

)۰۱۱۔۷۰۱ارعشلاء۔ۺ(

ۺرکو۔ۺاورۺںیمۺمتۺ) اہللۺاک(ےبۺکشۺںیمۺاہمترےۺےیلۺ’’

ۺربتعمۺاغیپؾۺالےنۺواالۺوہں۔ۺسپۺمتۺاہللۺےسۺڈروۺاورۺریمیۺااطع ےسۺاسۺاکۺوکیئۺہلصۺںیہنۺاماتگن۔ۺای

ۺرکو

ۺاہجونںۺےکۺرپورداگرۺےکۺذہمۺےہۺسپۺمتۺاہللۺےسۺڈروۺاورۺریمیۺااطع رۺوتۺسبب۔ۺۺ‘‘ریماۺاخ

اۺی

س

م ۺاف ر

س

ۺ لۺا

س

ۺ

ا

اۺ

واۺا ذ ۺاعبؾ

ۺ ااؽۺی

ۺ لاۺاخ

س

ااۺ

س

ل ۺار ذذل ؿ و

o )۳۲ؿ۔ۺاوملونم(

یئۺوبعمدۺںیہن۔ۺاورۺےبۺکشۺمہۺےنۺونحۺوکۺاؿۺیکۺوقؾۺیکۺرطػۺاجیھبۺ۔ۺوتۺاوہنںۺےنۺاؿۺےسۺاہکۺاےۺریمیۺوقؾۺمتۺاہللۺیہۺیکۺابعدتۺرکو۔ۺاسۺےکۺوساۺاہمتراۺوک’’

‘‘ ایکۺمتۺوکۺوخػۺںیہن؟

ا

س

: رضحتۺونحۺںۺاکۺاینپۺوقؾۺوکۺاہللۺیکۺرگتفۺےسۺڈرای

لاۺاخ

س

ااۺ

س

ل اۺار

س

ی ا

ۺا

ابذ

س

ۺ

ا ۺی ۺاؿ ب

ۺ

س

ۺ

ۺ ذر

س

س

ۺاتۺاؿ

)۱ونحۺ۔ۺ( oۺ

اکۺذعابۺاےئۺاپۺاینپۺوقؾۺوکۺ’’

س

اہکۺلبقۺاسۺےکۺہکۺاؿۺرپۺدردی

۔ۺۺ‘‘ڈراںیئ) اسۺذعابۺےس(مہۺےنۺونحۺوکۺاؿۺیکۺوقؾۺیکۺرطػۺاجیھبۺی

ا ۺی

س

ؿۺالۺ و م

ػۺ

س

ۺ م

ۺ

ابذ

س

ۺ لۺ

ۺوب ر

س

س

ۺی

ابذ

س

o )۹۳وہد۔ۺ(

اۺےہۺاورۺ’’

ۺاجؿۺولۺےگۺہکۺروساۺرکےنۺواالۺذعابۺزکۺرپۺای ب

رتۺاک(سپۺمتۺرقنعی

س

اۺےہ) اخ

ازؽۺوہی

س

۔ۺۺ‘‘دایمئۺذعابۺزکۺرپۺی

ابذ

س

ۺ

ل

اػۺ

س

ۺاخ

س

ۺطۺا

اۺا

اۺاو ذذ ب ع

اۺ

ۺ اؿ

ۺا

ؾ o

)۶۲وہد۔ۺ(

اکۺدؿۺےکۺذعابۺاکۺڈرۺےہ’’

س

ۺدردی ‘‘ ہکۺاہللۺےکۺوساۺیسکۺیکۺابعدتۺہنۺرکو۔ۺےھجمۺمتۺرپۺای

: وقؾۺونحۺںۺاکۺااکنرۺ

س

ب

ۺ

س

صۺ

س

ۺفکر

س

اۺ

س

یۺا

ۺ

س

ۺ ا ا

اؽۺا

)۰۶ارعاػ۔ۺ( oق

۔ۺۺ‘‘ۺوکۺیلھکۺرمگایہۺںیمۺدےتھکیۺںیہاؿۺیکۺوقؾۺےکۺرسدارۺےنہکۺےگلۺہکۺمہۺوتۺمت’’

س

صذذ لۺا

س

ۺ

س

ۺ

ؿاۺا

س

یذ

اۺ

اۺنب

س

ا

س

اۺق

س

الذۺحبتر

ا

س

اۺق

س

ذۺحبذ

حۺ

س

اۺ

ال

)۲۳وہد۔ۺ( oق

۔ۺۺ‘‘ؤۺارگۺمتۺےچسۺوہوہۺےنہکۺےگلۺاےۺونحۺمتۺمہۺےسۺڑگھجۺےکچۺاورۺتہبۺڑگھجۺےکچۺ۔ابۺوہۺزیچۺسجۺےسۺںیمہۺڈراےتۺوہۺےلۺا’’

ا

س

اۺق

س

اۺمو ر

س

ۺؿاؽۺا

ۺطۺق

س

اۺ و ر

س

ۺ

ۺ

س

ۺ ا ۺ لۺ ر

ااۺم

ۺ ۺو

کلغۺا

س

ؿ و

و ر

س

اۺ

ۺ

س

م

ۺ ر

س

س

اۺ

س

)۸۳وہد۔ۺ( oی

ۺیھبۺاؿۺیکۺوقؾ’’ بب

ےکۺرسدارۺاؿۺےکۺی اسۺےسۺزگرےتۺاؿۺاکۺذماؼۺاڑاےت۔ۺونحۺےنۺاہکۺہکۺارگۺاجۺمتۺمہۺرپۺےتسنہۺوہۺ انچہچنۺونحۺےنۺیتشکۺانبینۺرشوعۺرکۺدیۺاورۺج

ۺمہۺمتۺرپۺںیسنہۺےگۺےسیجۺمتۺےتسنہۺوہ ب

۔ۺۺ‘‘وتۺرقنعی

س

ۺۺاؿذرت ۺالۺب

م

ۺر

اۺ ب

اۺا ذ

س

اۺھذۺ

ۺ

س

اۺ و ر ۺ

س

ذ

س

اۺاا

و ل ا

ااؽۺا

س

و اۺا ا

س

ئ

ا ۺایب

س

اۺف ذ

س

ذ ب

ااۺ

س

ع م

اۺ ۺجۺ

ا

ئ

ؽۺ ر

س

س

ب ۺ ا

ائۺا

ۺش

ل ۺطۺو

ل

ۺ oؽۺ

ا

س

ۺ ب

ۺؾۺبب

ب

اۺر

ۺا

ۺ ؿا

س

یۺ

ۺ

اۺبب

ب

ر

س

o

)۵۲۔۴۲اوملونمؿ۔ۺ(

رۺےھتۺےنہکۺےگل’’

س

رہتشۺسپۺاؿۺیکۺوقؾۺےکۺرسدارۺوجۺاکف

س

اۺاچاتہۺےہۺاورۺاہللۺارگۺاچاتہۺوتۺوکیئۺف

س

ریۺاحلصۺرکی

رب اؿۺیہۺوتۺےہۺوجۺمتۺرپۺبب

س

ۺان ۺہکۺہیۺاہمترےۺاسیجۺای

ۺاسۺاکۺااظتنرۺرکےتۺروہ

ۺدویاہنۺادیمۺےہۺ۔ۺسپۺھچکۺدمتۺی ا۔ۺمہۺےنۺوتۺاےنپۺےلہپۺیباپۺدادوںۺےسۺہیۺںیہنۺانس۔ۺہیۺوتۺسبۺای

اری

۔ۺۺ‘‘ای

ؾ

ۺ ب

ۺ

ب

یذ

س

ر بخازد ۺو

ؿ

س

ب

اۺ

ال

قاۺو

س

یذ اۺعب ب ذ

س

ذ ۺح

س

o

)۹ارمقل۔ۺ(

اۺاورۺاہکۺہکۺہیۺدویاہنۺےہۺاورۺاؿۺوکۺڑھجاکۺیھبۺایگ’’ ارےۺدنبےۺونحۺوکۺالٹھجی مۺیکۺینعیۺہ ب

۔ۺۺ‘‘اؿۺےسۺلبقۺونحۺیکۺوقؾۺےنۺذکتی

: وقؾۺونحۺںۺاکۺالہۺقحۺےسۺولسکۺ

س

ذ

س

ۺااا ا

اد ااؽۺااۺیب

س

اذل ۺارھ

ۺ

س

ذ

س

اۺاا

ۺاک ب

ۺاکر

س

اۺب ااۺو

س

ل

اۺم ر

اۺ ب

کۺار

س

اۺبۺ

ۺ

س

اۺ و ر

س

ب

ذ

س

ۺ

س

ظ

ؼ

س

ۺ

بۺؾۺب

س

س

ۺ

س

ااۺ

س

ۺ

ا

یۺر

س

اۺب یۺجۺو

اوہد۔ۺ( oیۺاا

۷۲(

ر

س

اؿۺرظنۺاےتۺوہ۔ۺاورۺمہۺدےتھکیۺںیہۺہکۺوکیئۺاہمتراۺریپوۺیھبۺہنۺوہاۺزجبۺدنچۺرذلیۺ: ۺےھتۺےنہکۺےگلۺاسۺرپۺاؿۺیکۺوقؾۺےکۺرسدارۺوجۺاکف

س

ۺان مہۺوکۺوتۺمتۺمہۺیہۺےسیجۺای

اۺےتھجمسۺںیہ! یحطسۺراےئۺواےلۺولوگںۺےک۔ۺاورۺاےۺونحۺ

ۺیکۺوکیئۺوہجۺںیہنۺی اےت۔ۺہکلبۺمہۺوتۺںیہمتۺوھجی

ل

س

۔ۺۺ‘‘مہۺمتۺںیمۺاےنپۺاورپۺ

ال

ؿ ق

ذلر ۺا اک ب

اۺو

ۺ

س

س

ؿ oاۺا و ل

اۺ

س

ا

اۺ

یۺنب

اۺ اؽۺو

ؿ oقو ر

ۺ

ۺل

بۺر

اۺ

ۺا ب

ا ۺ ؿ oا

س

س

و م ا

اردۺا اۺ ب

س

اۺای oو

س

ب

ۺ ر ذب

س

س

اۺت

اۺا

س

ۺایؿارعشلاء۔ۺ( oا

)۵۱۱۔۱۱۱

رامی اۺ: وہۺےنہکۺےگلۺ’’

س

ےھجمۺاسۺےسۺایکۺرغضۺہکۺوہۺولگۺےلہپۺایکۺرکےتۺےھت۔ۺاؿۺےسۺ: ایکۺمہۺمتۺرپۺاامیؿۺالںیئۺاحالہکنۺاہمترےۺریپوۺریقحۺولگۺںیہ۔ۺونحۺےنۺف

۔ۺاورۺںیمۺاامیؿۺالےنۺواولںۺوکۺاےنپۺےسۺدورۺرکےنۺواالۺ

ںیہن۔ۺںیمۺوتۺسبۺاصػۺوطرۺرپۺاسحبۺانیلۺریمےۺرپورداگرۺےکۺذہمۺےہ۔ۺاکشۺمتۺہیۺیباتۺھجمسۺتکس

ۺاہللۺےس( ۔ۺۺ‘‘ڈراےنۺواالۺوہں) ای

ادیک

: اہللۺاعتیلۺیکۺرطػۺےسۺونحۺںۺوکۺزمغدہۺہنۺوہےنۺیکۺی

اۺ

س

ا

اۺ

ۺنب

ئ

ب

ب

اۺ

س

ۺف

س

ۺا ذ

ۺ

س

اۺ

ۺا

ۺ

س

ۺ

س

ۺ

س

ۺ

س

ۺابح

س

ۺ لۺا اوؿ و

)۶۳وہد۔ۺ( oو

ںیہۺاسۺیکۺوہجۺاورۺونحۺیکۺرطػۺویحۺوہیئۺہکۺوجۺولگۺاامیؿۺالۺےکچۺاؿۺےکۺالعوہۺابۺوکیئۺاہمتریۺوقؾۺںیمۺاامیؿۺہنۺالےئۺاگۺسپۺوجۺھچکۺہیۺولگۺرکےتۺرےہۺ’’

۔ۺۺ‘‘ےسۺھچکۺمغۺہنۺرکو

: رضحتۺونحۺںۺیکۺداع

س

یۺ م

ۺ

س

یۺو

س

ب

س

اۺو

س

ۺ

س

ب ب

ۺو

س

ب

ۺدب

س

ا

س

ۺ ق

س

س

و م ا

oا

)۸۱۱ارعشلاء۔ۺ(

رامۺدےۺاورۺےھجمۺاورۺوجۺریمےۺاسھتۺاامیؿۺالےنۺواےلۺ! اےۺریمےۺرب) رضحتۺونحۺےنۺااجتلۺیک(’’

س

ۺالھکۺہلصیفۺف وسۺوتۺیہۺریمےۺاورۺاؿۺےکۺدرایمؿۺای

۔ۺۺ‘‘ںیہۺاؿۺوکۺاچبۺےل

ر

س

ا

س

ۺق

ب

س

ۺ

س

ۺا بباۺر ذ

س

o )۰۱ارمقل۔ۺ(

رۺاۺایگۺوہںۺسپۺوتۺیہۺاؿۺےسۺدبہلۺےلاورۺ

س

ب۔ۺۺ‘‘رھپۺونحۺےنۺاےنپۺربۺوکۺاکپراۺہکۺںیمۺاعخ

اار

س

اۺو ۺل م

ۺ تع ۺد

س

ۺاباؽۺر

ا oقارر

س

اۺف

ائۺیۺا

ۺدھ

رد

س

ۺب

o )۶۔۵ونح۔ۺ(

اۺراہۺنکیلۺوہۺریمےۺالبےنۺےسۺ) رطػ قحۺیک(اےۺریمےۺربۺںیمۺاینپۺوقؾۺوکۺراتۺدؿۺ: رعضۺیک) ونحۺےن(’’

۔ۺۺ‘‘اورۺزی ادہۺاھبےنگۺےگل) دنیۺےس(البی

ؿ ب ذ

س

اۺ

ۺنب

س

ر

س

ۺا باؽۺر

)۶۲اوملونمؿ۔( oق

ۺیک: رعضۺیکۺ) ونحۺےنۺ(’’ ب

رامۺہکۺاوہنںۺےنۺریمیۺذکتی

س

۔ۺۺ‘‘اےۺریمےۺربۺوتۺریمیۺدمدۺف

بب ا

ۺا

س

ل

حۺ

س

اۺ

س

یاد

س

ۺی ذذل ؿ و

۔ۺ( oو

)۵۷ال

ری ادۺوکۺےنچنہپۺواےلۺںیہ’’

س

۔ۺۺ‘‘اورۺںیمہۺونحۺےنۺاکپراۺسپۺمہۺایکۺوخبۺف

: یتشکۺیکۺایتری

ؿ

ر

س

ۺ

س

اۺجۺاو م

ظ

ط

ۺ

س

ذ

س

ۺاا

س

یۺف

س

ب ط

ا

س

اۺ اۺو

س

وااۺو

س

س

اۺیب کلغۺا

س

ا )۷۳وہد۔ۺ( oو

ۺیتشک) اےۺونحۺ(اورۺ’’ ا۔ۺےبۺکشۺہیۺرغؼۺوہۺرکۺای

س

ارےۺمکحۺےکۺاطمقب۔ۺاورۺابۺاظوملںۺےکۺقحۺںیمۺھجمۺےسۺیباتۺہنۺرکیمروۺاورۺہ ارےۺروبب

مۺایترۺرکوۺہ

۔ۺۺ‘‘رںیہۺےگ

: وقؾۺونحۺیکۺالہتک

اطۺ

س

اناۺیب ب ذ

س

ۺ

س

ذ

س

اۺاا

س

قر

س

اع کۺو

لۺا

س

ۺفۺم

س

ذ

س

ااۺو

س

ب

س

ا

س

ۺقہ ب ذ

س

ذ

س

ا

اۺ

اۺ

س

ا

ۺ

س

)۴۶االرعاػ۔( oا

ۺیک۔ۺوتۺمہۺےنۺونحۺوکۺاورۺوجۺولگۺاؿۺےکۺاسھتۺیتشکۺںیمۺوسارۺےھتۺاؿۺوکۺاچبۺایلۺاورۺمہۺےنۺاؿۺولوگںۺ’’ ب

اریۺاوتیںۺوکۺرھپۺیھبۺاؿۺولوگںۺےنۺاؿۺیکۺذکتیموکۺوجۺہ

ۺادنیھۺوقؾۺیھت ۔ۺۺ‘‘الٹھجےتۺےھتۺرغؼۺرکۺدی ا۔ۺےبۺکشۺوہۺای

س

ب ل

ۺاذاۺ ب

س

قر

س

)۰۲۱ارعشلاء۔ۺ( oۺاع

۔ۺۺ‘‘رھپۺاسۺےکۺدعبۺیبایقۺرےنہۺواےلۺولوگںۺوکۺمہۺےنۺڈوبۺدی ا’’

ا

س

قو لؼ ۺاھ

ذ

س

س

اح

س

اۺطۺقا ۺ

س

س م

س

اۺ

ۺا

ا

س

ۺ

س

ۺا

ۺ

ۺ ل ب

ۺ لاۺاخ

س

ااۺ

س

ل ۺار ذذل ؿ و

و م

ظ

ط

ۺھ

ۺو )۴۱اوبکنعلت۔ۺ( oؿ

رۺاؿۺوکۺوطافؿۺےنۺاۺڑکپاۺا’’

س

رارۺاسؽۺرےہ۔ۺیباالخ

س

مۺہ سۺےیلۺہکۺوہۺاظملۺاورۺےبۺکشۺمہۺےنۺونحۺوکۺاؿۺیکۺوقؾۺیکۺرطػۺاجیھبۺ۔ۺرھپۺوہۺاؿۺںیمۺاچپسۺاسؽۺمکۺای

۔ۺۺ‘‘ےھت

ذ

س

ۺ

س

ذ

س

ۺاار اببااۺد

س

ع ؼ

اۺو

س

ۺما

ر ۺببۺم

س

ذ

س

ااۺو

س

ب

س

ا

س

ق

س

س

اۺ

س

ا

اۺ اۺو

س

اناۺیب )۲۷االرعاػ۔( o ب

اۺاورۺومنمۺہنۺےھتۺمہۺےنۺاؿ’’ اریۺاوتیںۺوکۺالٹھجی م۔ۺۺ‘‘یکۺڑجۺاکٹۺڈایل رھپۺمہۺےنۺاؿۺوکۺاورۺوجۺولگۺاؿۺےکۺاسھتۺےھتۺاینپۺرتمحۺےسۺاچبۺایل۔ۺاورۺوہنجںۺےنۺہ

: رسپۺونحۺیکۺالہتک

اۺےہۺوطافؿۺےکۺادتبایئۺرمےلحۺرپۺ

راؿۺمیکحۺاسۺرطحۺایبؿۺرکی

: رضحتۺونحۺںۺاورۺاؿۺےکۺےٹیبۺےکۺدرایمؿۺوہےنۺوایلۺوگتفگۺوکۺف

ا

س

ۺم

ب

کۺار

س

ب

ۺدب

ؽر

س

ۺ

س

اؿۺف

ۺو

س

حۺؿۺا ب

س

ےۺ اد

س

یااؽۺ ۺو

ب ب ا

ا

ۺ ج

ۺ

س

ۺف ب

یۺر ب

ۺیم

ہ و

س

ر اۺا

ۺ

س

ب

اۺاؽۺ oۺو

ۺقص

ااؽۺ اۺ

ائۺطۺق

ۺا

س

یۺ

س

م ع

ۺ ب ب

ۺجلشاویۺا

س

ر

س

م ا

ۺا

س

جۺ کااؿۺ و م ا

ااۺا

س

ب ب

اؽۺخۺو

ب

ۺر

س

اۺ

ۺا

ۺا ر

ۺام

س

ؾۺ

)۳۴۔۲۴وہد۔ۺ( oاا

ارےۺاسھتۺوسارۺوہۺاجۺاورۺ: رۺونحۺےنۺاےنپۺےٹیبۺوکۺہکۺوہۺانکرےۺوہۺراہۺاھتۺاکپرااورۺوہۺیتشکۺاؿۺوکۺاہپڑۺیسیجۺرہلوںۺںیمۺےیلۺیلچۺاجۺریہۺیھتۺاو’’ماےۺریمےۺےٹیبۺہ

روںۺےکۺاسھتۺہنۺرہ۔ۺوبال

س

رامی ا: اؿۺاکف

س

اجۺوکیئۺاہللۺےکۺذعابۺےسۺاچبےنۺواالۺںیہنۺرگمۺسجۺرپۺ: ںیمۺایھبۺیسکۺاہپڑۺیکۺانپہۺےلۺولںۺاگۺوجۺےھجمۺی اینۺےسۺاچبۺےلۺاگ۔ۺف

رام

س

ۺومجۺاحلئۺوہۺیئگۺاورۺوہۺڈوبۺرکۺرہۺایگ۔ۺۺوہۺرمحۺف ےئۺاورۺدوونںۺےکۺدرایمؿۺای

: الہۺاامیؿۺیکۺاجنت

ؿۺو

م ا

کۺالۺا

س

ۺف ۺم

س

ۺو

س

ب

س

ا

س

)۹۱۱ارعشلاء۔( oق

۔ۺۺ‘‘انچہچنۺمہۺےنۺاؿۺوکۺاورۺاؿۺےکۺاسویھتںۺوکۺرھبیۺوہیئۺیتشکۺںیمۺاچبۺایل’’

ب

ا ۺو

س

ب

س

ا

س

ق

س

ال

ۺ

ا

ااۺاب

س

ل ب

اۺو

س

ل

)۵۱اوبکنعلتۺ۔ۺ( oۺا

اینۺےہ’’

س

ۺن ۔ۺۺ‘‘ویںۺمہۺےنۺاؿۺوکۺاورۺیتشکۺواولںۺوکۺاچبۺایل۔ۺاورۺاسۺںیمۺداینۺواولںۺےکۺےیلۺای

: وطافؿۺونحۺیکۺونتیعۺ

ر

س

م

ائۺ

اائۺنب

ل

ۺاابااۺا ب

س

o ا

س

ی رب

ورذ

ۺ ذ

ۺ ر

ۺام

ائۺ

یۺا

ل

ا

س

اۺق

س

ی ۺ

ضر oۺا ا

رد ۺواح

ۺذاتۺال

ۺ

س

ل

oو

)۳۱۔۱۱ارمقلۺ۔ۺ(

ۺیہۺاکؾۺےکۺےیلۺوجۺرقمرۺوہۺاکچ’’ ۺی اینۺای اھتۺ،ۺعمجۺوہۺایگ۔ۺ رھپۺمہۺےنۺومالسداھرۺیبارشۺےسۺاامسؿۺےکۺداھےنۺوھکؽۺدد۔ۺاورۺزنیمۺےسۺےمشچۺاہبۺددۺرھپۺسب

۔ۺۺ‘‘رپۺوسارۺرکۺدی ا) یتشک(اورۺمہۺےنۺاسۺوکۺوتختںۺاورۺوخیمںۺوایلۺ

ا

ۺااھ ک

ۺوس

س

ۺاثس

ب

ۺزو

ۺ

س

ااۺ

ۺ

ااۺا

س

ۺالۺقلرو

س

ا ۺاار

س

قاۺو

س

یر

ائۺامذاۺخبیۺا

ۺط

س

ۺا

س

ؽۺوو ل ۺا لۺ ب

ۺ

س

ۺ قل

اۺ

ۺاۺم

س

اۺا ۺ oو

ۺا ب

ااۺب

اۺ ب

کاؽۺار

قو

ۺ

ۺررو

س

لع

ۺ

بۺرؿ ااۺطۺا

ر

ماۺوھ

ر ب oم

ب

کۺار

س

ب

ۺدب

ؽر

س

ۺ

س

اؿۺف

ۺو

س

حۺؿۺا ب

س

یۺ اد

س

یااؽۺ ۺو

ب ب ا

ا

ۺ ج

ۺ

س

ۺف ب

یۺر ب

ۺیم

ہ و

س

ر اۺا

ۺ

س

ب

اۺاۺو

س

وہد۔ۺ( oۺم

)۲۴۔۰۴

ۺوجڑاۺدوۺدعدۺاسۺںیمۺوسارۺرکۺ’’ ۺسنجۺےسۺای رۺای ماراۺمکحۺاۺاچنہپۺاورۺونترۺاےنلبۺاگلۺوتۺمہۺےنۺونحۺوکۺمکحۺدی اۺہکۺہ

مۺہ ب

بۺہکۺج

ولۺاورۺاےنپۺرھگۺےکۺولوگںۺوکۺاہیںۺی

ۺاامیؿۺواولںۺوکۺاوراؿۺےکۺاسھتۺتہبۺمکۺولگۺاامیؿۺواےلۺےھت۔ۺۺ وساےئۺاسۺےکۺسجۺےکۺقلعتمۺمکحۺوہۺاکچۺےہۺاور سب

راۺےنشخبۺواالۺرہمیباؿۺےہ۔ۺۺ

اؾۺےسۺےہ۔ۺےبۺکشۺریماۺربۺبب

س

اۺاہللۺےکۺی

س

اورۺونحۺےنۺاہکۺہکۺاسۺںیمۺوسارۺوہۺاجؤۺاسۺاکۺانلچۺاورۺاسۺاکۺرہھٹی

ۺون

ارےۺاسھتۺوسارۺ: حۺےنۺاےنپۺےٹیبۺوکۺہکۺوہۺانکرےۺوہۺراہۺاھتۺاکپراۺاورۺوہۺیتشکۺاؿۺوکۺاہپڑۺیسیجۺرہلوںۺںیمۺےیلۺیلچۺاجۺریہۺیھتۺاورۺاسۺوقماےۺریمےۺےٹیبۺہ

روںۺےکۺاسھتۺہنۺرہ

س

۔ۺۺ‘‘وہۺاجۺاورۺاؿۺاکف

ا

س

ۺالۺقرو

س

ا ۺاار

س

قاۺو

س

یر

ائۺاماذاۺخب

س

اۺق

س

وااۺو

س

س

اۺیب کلغۺا

س

ۺاؿۺا

اۺا

س

او

س

ق ۺ ک

س

ذ

س

ۺاا

س

یۺف

س

ب ط

ا

س

اۺ ۺو

س

م

ؽۺو ل ۺا لۺ ب

ۺ

س

اۺ

ۺااھ ک

ۺوس

س

ۺاثس

ب

ۺزو

ۺ

س

اۺ

ؿ

ر

س

ۺ

س

اۺاو م

ظ

ط

o

)۷۲اوملونمؿ۔ۺ(

ۺیتشک’’ ارےۺمکحۺےسۺای ماریۺاوھکنںۺےکۺاسےنمۺاورۺہ

مرۺوجڑےۺےسۺدوۺسپۺمہۺےنۺاؿۺیکۺرطػۺویحۺیکۺہکۺہ

ماراۺمکحۺاۺےچنہپۺاورۺونترۺاےنلبۺےگلۺوتۺہ

مۺہ ب

بۺانبؤ۔ۺرھپۺج

روںۺےسۺقلعتمۺمہۺےسۺھچک

س

ۺ دوۺاسۺںیمۺرھکۺولۺاورۺاےنپۺرھگۺواولںۺوکۺیھب۔ۺوساےئۺاؿۺےکۺنجۺرپۺمکحۺےلہپۺیہۺاصدرۺوہۺاکچۺےہۺ۔ۺاورۺاےسیۺاکف ہنۺانہکۺویکہکنۺوہۺسب

۔ۺۺ‘‘رغؼۺےیکۺاجںیئۺےگ

: اکۺایقؾۺ دنلبۺاقمؾۺرپۺیتشک

و ب ا

ۺا

ۺ ت

ااۺور

م یۺا ا

س

ائۺو

ۺا

س

س

یۺو قل

اائۺا

ائۺکۺو

یۺ ل

ب ب

ۺاضاارۺب

ۺو

س

ظ

لغ

ۺاؾو ال اۺذۺ ب

ۺو )۴۴وہد۔(oدی

ۺاج۔ۺاورۺی اینۺکشخۺرکۺدی اۺایگۺاورۺاکؾۺامتؾۺوہاۺ۔ۺاورۺیتشکۺوکہۺوجدیۺرپۺاجۺرکۺرہھٹی۔ۺاورۺاہکۺایگۺہکۺاظوملںۺاورۺمکحۺدی اۺایگۺاےۺزنیمۺاانپۺی اینۺلگنۺےلۺاورۺاےۺاامسؿۺمھت’’

۔ۺۺ‘‘دوریۺےہ) اہللۺیکۺرتمحۺےس(ےکۺےیلۺ

: وطافؿۺونحۺاکۺیتحیصنۺولہپ

ا

ارب ب

ۺاا

س

ۺف

س

ل

ائۺ

ااۺا

س

اۺع

اۺ

س

ی oا

ذ

س

ۺت

ا

ااۺ

ب

س

ل

ا

ا ۺو ااۺاذؿ

ع

ۺو

ر )۲۱۔۱۱ااحلۃق۔ۺ( oک

ۺتحیصنۺانبۺدںیۺاورۺی ادۺرےنھکۺوا’’

اہکۺاسۺواہعقۺوکۺمہۺاہمترےۺےیلۺیباع

اۺی ۺی اینۺںیمۺایغطینۺایئۺوتۺمہۺےنۺمتۺوکۺیتشکۺرپۺوسارۺرکۺدی بب

۔ۺۺ‘‘ےلۺاکؿۺاےسۺی ادۺرںیھکج

: اہللۺےکۺوضحرۺرضحتۺونحۺںۺاکۺاقمؾۺ

ۺ

ۺ

لس

س

ل

ۺا

س

ۺفح

س

o

س

س

ا

یۺار

س

ب

س

ۺی

ذ

س

اۺ

س

ی oا

س

س

و م ا

اۺا

س

ادی بۺ

س

ۺ

س

ب۔( oا

)۱۸۔۹۷ال

ارےۺاامیدنارۺدنبوںۺںیمۺےسۺںیہ’’م۔ۺۺ‘‘اسرےۺاہجؿۺواولںۺںیمۺونحۺرپۺالسؾۺوہ۔ۺمہۺاےنپۺکینۺدنبوںۺوکۺایسۺرطحۺدبہلۺدی اۺرکےتۺںیہ۔ۺےبۺکشۺوہۺہ

رہۺاکر

ئ

: وطافؿۺونحۺےسۺوہےنۺوایلۺابتیہۺاکۺداب

امہۺوطافؿۺےک

انکممۺےہ۔ۺی

س

ۺووقعۺےسۺاؿۺےکۺوطافؿۺونحۺاکۺااکنرۺرکےنۺواےلۺہیۺوجازۺایبؿۺرکےتۺںیہۺہکۺوپرےۺرکۂۺارضۺاکۺااحہطۺرکےنۺواالۺاعریگملۺوطافؿۺی

اۺےہ۔ۺاؿۺےکۺاطمقبۺامت

س

ۺاکۺااکنرۺرکی

س

راؿۺمیکحۺیکۺاقحن

ذرکہۺرکیتۺںیہۺوجۺاقحقئۺوۺااکنرۺاکۺدصقمۺف

س

ۺاعریگملۺوطافؿۺاکۺت راؿۺمیکحۺای

رۺویحۺبتکۺامسویۺومشبؽۺف ؾۺینبمۺبب

ااکمؿۺےکۺانمیفۺےہ۔ۺۺ

راؿۺمیکح

اراۺایگۺاورۺوادحۺرحتفیۺےسۺی اکۺاولیہۺاتکبۺےہ۔ۺف

راؿۺمیکحۺاہللۺیکۺرطػۺےسۺای

ۺںیہن۔ۺف

راؿۺاکۺااکنرۺدرس

ےنۺدورسیۺاہکوینںۺ رگمۺاسۺاینبدۺرپۺف

اہمۺدقمیۺیکۺیلہپۺی اچنۺبتکۺ،ۺہسمخۺوموسیۺےکۺاطمقبۺہیۺ) Pentateuch(رہسمخۺوموسیۺاو

س

یکۺتبسنۺوطافؿۺونحۺوکۺفلتخمۺادنازۺےسۺایبؿۺایکۺےہ۔ۺدہعی

راینۺ

ا۔ۺوطافؿۺونحۺےسۺقلعتمۺف

راؿۺاےسۺااسیۺایبؿۺںیہنۺرکی

ی اتۺایبؿۺرکیتۺںیہۺہکۺہیۺاوطافؿۺاعریگملۺاھتۺسجۺےنۺوپریۺداینۺوکۺاینپۺٹیپلۺںیمۺےلۺایلۺاھت۔ۺرگمۺف

ۺوصخمصۺالعےقۺںیمۺای اۺسجۺےنۺوپریۺداینۺوکۺاینپۺٹیپلۺںیمۺںیہنۺایلۺہکلبۺاسۺےسۺوقؾۺونحۺیہۺابتیہۺےسۺدواچرۺوہیئۺےسجۺرضحتۺون حۺںۺےلہپۺربخدارۺوطافؿۺای

رکۺےکچۺےھت۔ۺۺ

رؼۺواحضۺوہۺاج

س

اتۺوکۺداھکیۺاجےئۺوتۺہیۺف

س

اہمۺدقمیۺےکۺایبی

س

راؿۺمیکحۺاورۺدہعۺی

ۺف بب

ارخیۺےکۺفلتخمۺادوارۺںیمۺریغتۺوۺدبتؽۺاکۺاکشرۺرےہۺ،ۺج

اہمۺدقمیۺوجۺی

س

اۺےہ۔ۺدہعی

ی

اۺےہۺ

ذرکہۺویںۺرکی

س

رارۺںیہنۺدی اۺاجۺاتکس،ۺوطافؿۺونحۺاکۺت

ۺالصۺاامسینۺاتکبۺف ب : ےکۺسب

رےۺوہےت’’ رھۺیئگۺاورۺاسۺےکۺدؽۺےکۺوصترۺاورۺایخؽۺدساۺبب

اؿۺیکۺدبیۺتہبۺبب

س

ذاودنۺےنۺداھکیۺہکۺزنیمۺرپۺان

س

اؿۺوکۺدیپاۺرکےنۺ اورۺح

س

ذاودنۺزنیمۺرپۺان

س

ۺح ب

ںیہۺ،ۺی

اؿۺےسۺےل

س

اؿۺوکۺےسجۺںیمۺےنۺدیپاۺایکۺروےئۺزنیمۺرپۺےسۺاٹمۺڈاولںۺاگ۔ۺان

س

ذاودنۺےنۺاہکۺہکۺںیمۺان

س

ۺرکۺویحاؿۺاورۺرےنگنیۺےسۺولمؽۺوہاۺاورۺدؽۺںیمۺمغۺایک۔ۺاورۺح

ۺویکہکنۺںیمۺاؿۺےکۺانبےنۺےسۺولمؽۺوہ

ذاودنۺیکۺرظنۺںیمۺوبقمؽۺوہاواےلۺاجدنارۺاورۺوہاۺےکۺرپدنوںۺی

س

)۸۔۶:۵دیپاشئۺ۔ۺ(۔ۺ‘‘ں۔ۺرگمۺونحۺح

راؿۺمیکحۺںیمۺہیۺواحضۺوطرۺرپۺایبؿۺایکۺایگۺےہۺہکۺوطافؿۺونحۺےسۺوپریۺداینۺںیہنۺہکلبۺرصػۺوقؾۺونحۺابتہۺوہیئ۔ۺسجۺرطحۺرضحتۺوہ

دۺںۺوکۺوقؾۺوہدۺیکۺہکبجۺف

اےئۺرکاؾۺوکۺاؿۺیکۺوقومںۺیکۺرطػۺ ) ۱۶:وہد(،ۺرضحتۺاصحلۺںۺوکۺومثدۺیکۺرطػۺ) ۰۵:وہد(رطػۺب

س

اورۺوضحرۺارکؾۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺےسۺلبقۺدرگیۺان

وہیئۺیھت۔ۺۺ وعبمثۺایکۺایگۺاھت،ۺرضحتۺونحۺںۺوکۺیھبۺاؿۺیکۺوقؾۺیکۺرطػۺاجیھبۺایگۺاھتۺاورۺدوعتۺقحۺوکۺوبقؽۺہنۺرکےنۺرپۺاؿۺیکۺوقؾۺیہۺوطافؿۺےسۺالہک

ۺ لاۺاخ

س

ااۺ

س

ل ۺار ذذل ۺو

س

ب

ۺ ر ذب

س

س

ۺت

ا

ۺ

س

ۺزۺا o

ۺا

ؾۺ ابذ

س

ۺ

ل

اػۺ

س

ۺاخ

س

ۺطۺا

اۺا

اۺاو ذذ ب ع

اۺ

ۺ )۶۲۔۵۲وہد۔ۺ( oاؿ

اکۺدؿۺےکۺاورۺمہۺےنۺونحۺوکۺاؿۺیکۺوقؾۺیکۺرطػۺاجیھبۺہکۺںیمۺمتۺوکۺواحضۺوطرۺرپۺڈراےنۺواالۺوہں،ۺہکۺاہللۺےکۺوساۺیسکۺیکۺ’’

س

ۺدردی ابعدتۺہنۺرکو۔ۺےھجمۺمتۺرپۺای

. ‘‘ذعابۺاکۺڈرۺےہ

اقمامتۺرپۺوطافؿۺونحۺےسۺالہکۺوہےنۺواےلۺولگۺیھبۺویہۺےھتۺوہنجںۺےنۺرضحتۺونحۺیکۺدوعتۺقحۺوکۺرتسمدۺایکۺاھت۔ۺہقلعتمۺای اتۺاسۺتقیقحۺوکۺدعتمدۺ

: واحضۺرکیتۺںیہ

ۺ

س

ذ

س

ااۺو

س

ب

س

ا

س

ۺقہ ب ذ

س

ذ

س

ا

اۺ

اۺ

س

ا

ۺ

س

اطۺا

س

اناۺیب ب ذ

س

ۺ

س

ذ

س

اۺاا

س

قر

س

اع کۺو

لۺا

س

)۴۶االرعاػ۔ۺ( oہۺف

اریۺ’’مۺیکۺوتۺمہۺےنۺاؿۺوکۺاورۺوجۺولگۺاؿۺےکۺاسھتۺیتشکۺںیمۺےھتۺاچبۺایل۔ۺاورۺمہۺےنۺاؿۺولوگںۺوکۺوجۺہ ب

ےتۺےھتۺاںیتیۺالٹھجرھپۺیھبۺاؿۺولوگںۺےنۺاؿۺیکۺذکتی

ۺادنیھۺوقؾۺیھت ۔ۺۺ‘‘رغؼۺرکۺدی اۺ۔ۺےبۺکشۺوہۺای

اۺ

س

ا

اۺ اۺو

س

اناۺیب ب ذ

س

ۺ

س

ذ

س

ۺاار اببااۺد

س

ع ؼ

اۺو

س

ۺما

ر ۺببۺم

س

ذ

س

ااۺو

س

ب

س

ا

س

ق

س

س

o )۲۷االرعاػ۔ۺ(

اۺاورۺومنمۺہنۺےھتۺمہۺےنۺاؿۺیکۺڑجۺاکٹۺڈایلرھپۺمہۺےنۺاؿۺوکۺاورۺوجۺولگۺاؿۺےکۺاسھتۺےھتۺاینپۺرتمح’’ اریۺاوتیںۺوکۺالٹھجی م۔ۺۺ‘‘ۺےسۺاچبۺایلۺاورۺوہنجںۺےنۺہ

ۺاؿۺںیمۺاہللۺاکۺیبنۺ

ۺی بب

ۺابتہۺںیہنۺیکۺاجیتۺج

ۺی

راؿۺمیکحۺےنۺاسۺاولیہۺاوصؽۺوکۺیھبۺایبؿۺایکۺےہۺہکۺوکیئۺوقؾۺاسۺوق

راںۺ،ۺف ذۺبب رت

س

وعبمثۺہنۺوہۺاجےئ۔ۺیسکۺم

ۺاؿۺںیمۺاہللۺےکۺذعابۺےسۺڈراےنۺواالۺاۺاجےئۺاورۺوہۺوقؾۺاسۺیکۺدوعتۺوکۺردۺرکۺدے۔ۺوسر ۺاصصقلۺںیمۺ وقؾۺوکۺابتیہۺےس بب

اۺےہۺج

ۺیہۺدواچرۺایکۺاجی

اسۺوق

رامی اۺ

س

ادۺف

: ارش

ا اۺجۺو

س

ۺان ل

اۺو ل

اۺس ااۺر

ۺا

س

ۺف

ع ب یۺ

یۺ رل ۺا ک

ۺ

یباؿۺر

اۺ ؿ و

و م

ظ

ط

ااۺ

ھ

ااۺو

یۺا رل یۺا

اۺ

س

)۹۵اصصقل۔ۺ( oۺ

اریۺاںیتیۺڑپھۺرکۺانس’’مریۺیتسبۺںیمۺیسکۺیبنۺوکۺہنۺجیھبۺےلۺوجۺاؿۺوکۺہ

ۺہکۺاؿۺیکۺبب

ۺی بب

اۺج

ۺاؿۺےکۺاورۺاپۺاکۺربۺویتسبںۺوکۺالہکۺںیہنۺایکۺرکی

ۺی بب

ےئۺاورۺج

۔ۺۺ‘‘اغرتۺںیہنۺرکےت رےنہۺواےلۺاظملۺہنۺوہںۺمہۺاؿۺویتسبںۺوک

ۺںیہنۺےہ۔ۺوسۺوطافؿۺونحۺےسۺوکیئۺایسیۺیتسبۺابتہۺںیہنۺیک

س

اۺاہللۺیکۺس

س

ۺایسیۺوقؾۺسجۺںیمۺوکیئۺیبنۺہنۺوعبمثۺوہاۺوہۺاےسۺابتہۺرکی یئگۺسجۺیکۺرطػۺاہللۺےکۺ ای

ذعابۺےسۺڈراےنۺواالۺہنۺای اۺاھتۺوساےئۺوقؾۺونحۺےکۺ۔ۺۺ

راؿۺمیکحۺیکۺاؿۺای اتۺےسۺہیۺیباتۺیھب

ۺدحمودۺاھت۔ۺالیسبۺےکۺہنکممۺالعےقۺںیمۺف

ۺوصخمصۺالعےقۺی ۺواحضۺوہۺاجیتۺےہۺہکۺوطافؿۺونحۺاعریگملۺہنۺاھتۺہکلبۺای

ۺااسیۺمیظعۺوطافؿۺاھت ۺوہیتۺےہۺہکۺہیۺوطافؿۺاعیملۺونتیعۺاکۺہنۺاھتۺہکلبۺہیۺای

بای

ارۺدقہمیۺیکۺدھکاویئںۺےسۺیھبۺہیۺیباتۺی

روہےنۺوایلۺای

س

اتۺۺسجۺےسۺوادیۺدہلجۺوۺف

رۺوہاۺاھت۔ۺۺ

ۺاخصۺہصحۺیہۺاتمب اکۺای

ۺاجونرۺیتشکۺرپۺوسارۺےیکۺ ؟ۺۺ ایکۺسب

ارنیحۺاکۺایخؽۺےہۺہکۺونحۺںۺےنۺزنیمۺےکۺامتؾۺاجونروںۺیکۺاوناعۺوکۺیتشکۺرپۺوسارۺایکۺاورۺہیۺایہنۺےکۺادقاؾۺاکۺہجیتنۺےہۺہکۺ

یباووجدۺوطافؿۺےکۺاجونرۺالیجنۺےکۺش

ۺوجڑاۺیتشکۺرپۺوسارۺایکۺایگ۔ۺۺ زنیمۺےسۺدعموؾۺںیہنۺوہےئ۔ۺاسۺدیقعےۺےک رۺاجونرۺاکۺای ماطمقبۺزنیمۺرپۺرےنہۺواےلۺہ

ریۺدعتادۺںیمۺالےئۺ

اۺےہ۔ۺہیۺہکۺاینتۺبب

اۺڑپی

س

رارۺدےتیۺںیہۺ،ۺاںیہنۺیئکۺالکشمتۺاکۺاسانمۺرکی

رۺف

ۺےسۺیباالب ب

ۺاجونروںۺوکۺزکۺرطحۺوجۺولگۺاسۺدیقعےۺوکۺکشۺوۺش

اۺاورۺیتشکۺںیمۺراھکۺایگ؟ۺاؿۺیکۺوخراکۺاکۺایکۺااظتن

س

ۺوساالتۺاکۺوجابۺالتشۺرکی ۺدورسےۺےسۺاگلۺاگلۺزکۺرطحۺراھکۺایگ؟ۺاؿۺسب ؾۺایکۺایگ؟ۺاورۺہیۺہکۺاںیہنۺای

روۺارٹسایلیۺںیمگ

س

راومظعںۺںیمۺرےنہۺواےلۺاجونروںۺوکۺزکۺرطحۺااھٹکۺایکۺایگ؟ۺویکہکنۺاممہیلۺبطقۺرپ،ۺ ےۺاحمؽۺےہ۔ۺاورۺرھپۺہیۺہکۺفلتخمۺبب

س

ھ ب

ۺاورۺیلگنجۺ

رےلیۺاجونروںۺوکۺزکۺرطحۺڑکپاۺایگۺاورۺالیسبۺمتخۺوہےنارمہکیۺںیمم،ۺوھچبۺاورۺدورسےۺیلگنجۺوۺزہ

س

ذۺلکشمۺوساؽۺہیۺےہۺہکۺاسی رت

س

ۺ ۺیہۺی اےئۺاجےتۺںیہ۔ۺم

ی

اںیہنۺاؿۺےکۺدقریتۺاموحؽۺےسۺدورۺزکۺرطحۺراھکۺایگ؟ۺۺ

راؿۺمیکحۺںیمۺااسیۺوک

اہمۺقیتعۺیکۺالیصفتتۺرپۺہیۺوساالتۺواردۺوہےتۺںیہۺہکبجۺف

س

یئۺایبؿۺوموجدۺںیہنۺہکۺروےئۺزنیمۺےکۺامتؾۺاجونروںۺوکۺوطافؿۺےسۺےلہپۺدہعۺی

ۺاخصۺالعےقۺںیمۺای اۺاھت۔ۺوسۺیتشکۺرپۺوسارۺےیکۺ اجونرۺرصػۺویہۺوہںۺےگۺوجۺ یتشکۺرپۺوسارۺایکۺایگۺاھت۔ۺاسیجۺہکۺمہۺےنۺےلہپۺایبؿۺایکۺےہۺہیۺوطافؿۺزنیمۺےکۺای

رۺوہےنۺواےلۺالعےقۺںیمۺی اےئۺ

اجےتۺےھت۔ۺۺوطافؿۺےسۺاتمب

ۺارمۺاحمؽۺےہ۔ۺرضحتۺونحۺںۺاو امہۺہیۺارمۺیبالکلۺواحضۺےہۺہکۺاسۺالعےقۺںیمۺوموجدۺاجونروںۺیکۺامتؾۺااسقؾۺوکۺیتشکۺرپۺااھٹکۺرکۺانیلۺای

رۺاؿۺرپۺاامیؿۺالےنۺواےلۺی

رادۺےکۺےیلۺہیۺنکممۺہنۺاھتۺہکۺوہۺاےنپۺاردرگدۺاموحؽۺںیمۺوموجدۺامتؾۺاجونروںۺوکۺالتشۺرکۺےکۺاںیہن

س

ذۺہیۺہکۺاؿۺےکۺےیلۺ) ۰۴:وسرہۺوہدۺ(ۺااھٹکۺرکےتۺدنچۺاف رت

س

م

ۺیہی اۺیھبۺنکممۺہنۺاھت۔ۺوسۺامگؿۺاغلب

س

اۺاورۺرھپۺاؿۺےکۺرنۺاورۺامدہۺیکۺزیمتۺرکی

س

ےہۺہکۺیتشکۺونحۺںیمۺرصػۺ اسۺالعےقۺںیمۺوموجدۺرشحاتۺیکۺہلمجۺااسقؾۺوکۺااھٹکۺرکی

اۺااسؿۺاورۺوجۺی اوتلۺا

س

اؿۺےکۺےیلۺدیفمۺاجونرۺےھت۔ۺرضحتۺونحۺںۺےنۺانیقییتشکۺرپۺوجۺاجونرۺوسارۺےیکۺاؿۺںیمۺاگےئ،ۺویہۺاجونرۺاےھٹکۺےیکۺ ۺنجۺاکۺڑکپی

س

ورۺان

المۺےھتۺوجۺوطافؿۺےکۺدعبۺیئنۺزدنیگۺےکۺااغزۺےکۺےیلۺرضوریۺےھتۺویکہکنۺالیسبۺیکۺوہجۺ

ۺاورۺاسۺرطحۺےکۺوہۺاجونرۺش

س

ےسۺومویشیںۺڑیھبںیۺ،ۺوھگڑے،ۺاوی

ذرۺوہۺاکچ

س س

راۺہصحۺابتیہۺیکۺت

ۺاھت۔ۺۺاکۺبب

ۺوغرۺہتکنۺہیۺےہۺہکۺرضحتۺونحۺںۺوکۺاہللۺیکۺرطػۺےسۺیتشکۺرپۺاجونروںۺوکۺوسارۺرکےنۺےکۺمکحۺیکۺتمکحۺہیۺیھتۺہکۺوطافؿۺےکۺدعبۺہیبۺاجونرۺزدنیگۺاہیںۺاقب

وںۺیکۺلسنۺمتخۺوہےنۺاکۺوساؽۺیہۺدیپاۺںیہنۺےکۺازرسونۺااغزۺںیمۺاکؾۺاۺںیکسۺہنۺہیۺہکۺاؿۺیکۺلسنۺوفحمظۺرےہ۔ۺوچہکنۺوطافؿۺاعیملۺںیہنۺالعاقیئۺاھت،ۺوسۺاؿۺاجونر

ۺزگرےنۺےکۺاسھتۺاسھتۺاہیںۺرھپۺےس

ا۔ۺہیۺنکممۺاھتۺہکۺوطافؿۺےکۺدعبۺدورسےۺالعےقۺےسۺاجونرۺرجہتۺرکۺےکۺاسۺالعےقۺںیمۺاۺاجےتۺاورۺوق

ےلہپۺیکۺ وہی

ۺاورۺرضحتۺونحۺںۺےکۺاےھٹکۺےیکۺ ۺاجونروںۺاکۺاینبدیۺدصقمۺیھبۺیہیۺرطحۺایبادۺوہۺاجےت۔ۺاینبدیۺہلئسمۺوطافؿۺےکۺدعبۺاسۺالعےقۺںیمۺیئنۺزدنیگۺےکۺااغزۺاکۺاھت

اھت۔ۺۺ

وطافؿۺونحۺںۺیکۺدنلبیۺینتکۺیھت؟ۺ

راؿۺمیکحۺےکۺاطمقبۺوطافؿۺےکۺ

ۺولہپۺہیۺیھبۺےہۺہکۺایکۺی اینۺاہپڑوںۺےسۺیھبۺدنلبۺوہۺایگۺاھت؟ۺف اوجلدیۺ’’دعبۺیتشکۺونحۺوطافؿۺونحۺںۺےسۺقلعتمۺیبارےۺثحبۺاکۺای

ۺوصخمصۺاہپڑیۺیلۺاجیتۺےہ۔ۺہکبجۺرعیبۺزیباؿۺںیمۺ‘‘ وجدی’’رکۺرکۺیئگ۔ۺومعامۺ رپۺا‘‘ دنلبۺہگجۺی اۺاہپڑیۺوکۺےتہکۺںیہ۔ۺوسۺاسۺتقیقحۺوکۺ‘‘ وجدی’’ےسۺرمادۺای

راؿۺمیکحۺےنۺ

اۺاچےئہۺہکۺف

س

راومشۺںیہنۺرکی

س

ارہۺایکۺےہۺہکۺوطافؿۺےکۺدعب‘‘ وجدیۺ’’ف

ۺدنلبۺہگجۺرپۺاۺرکۺےسۺوکیئۺوصخمصۺاہپڑۺںیہنۺایلۺہکلبۺاسۺرطػۺاش ۺیتشکۺای

ۺدنلبۺوہۺرکۺرکۺایگۺاھتۺاورۺاہپ

ۺوصخمصۺحطسۺی اۺےہۺہکۺوطافؿۺاکۺی اینۺای

ڑوںۺےسۺدنلبۺہنۺوہاۺرکۺیئگ۔ۺاسۺےکۺالعوہۺظفلۺوجدیۺےکۺاعمینۺےسۺہیۺیھبۺواحضۺوہۺاجی

رسکعۺہیۺوط اہمءۺقیتعۺےکۺاسۺایبؿۺہکۺالیسبۺاسریۺزنیمۺرپۺای اۺاھتۺےکۺبب

س

ۺوصخمصۺالعےقۺںیمۺیہۺای اۺاھت۔ۺۺاھت۔ۺینعیۺدہعۺی افؿۺزنیمۺےکۺای

: وطافؿۺونحۺںۺاکۺاقمؾ

راتۺ

س

ۺدہلجۺوۺفرنیۺولعمؾۺذہتںیبیۺاسۺالعےقۺںیمۺ) Mesopotamia(وادی

ارخیۺیکۺدقمیۺب

ےکۺدیماؿۺوطافؿۺونحۺںۺاکۺاقمؾۺایبؿۺےیکۺ ۺںیہ۔ۺی

راتۺےکۺدرایمؿۺواعقۺوہےنۺیکۺوہجۺےسۺہیۺہگجۺیسکۺ

س

رےۺوطافؿۺےکۺےیلۺومزوںۺہگجۺوہۺیتکسۺےہ۔ۺالیسبۺےکۺوحاےلۺےسۺاسۺوادیۺںیھت۔ۺدہلجۺاورۺف

یھبۺبب

رۺابۺاۺایگ ۺڑپےۺوہںۺاورۺوپراۺالعہقۺزب بۺہیۺیھبۺوہۺاتکسۺےہۺہکۺدوونںۺدری اۺایغطینۺںیمۺاےنپۺانکروںۺےسۺاب ب راۺاعموؿۺسب

ۺبب ۺوہ۔ۺۺںیمۺوموجدۺای

اریخی

رارۺدےنیۺیکۺدورسیۺوہجۺی

اریخیۺراکیرڈۺےسۺیئکۺاےسیۺوشادہۺےلمۺںیہۺہکۺایسۺدورۺںیمۺاسۺالعےقۺوکۺالیسبۺاکۺاقمؾۺف

ۺےہ۔ۺاسۺالعےقۺیکۺیئکۺذہتوبیںۺےکۺی

راتۺوکۺوفحمظۺرکےنۺاکۺایخ

ۺونحۺںۺیکۺابتیہۺدھکیۺرک،ۺاسۺالعےقۺیکۺدرگیۺاوقاؾۺےنۺاسۺمیظعۺابتیہۺاورۺاسۺےکۺابؽۺایکۺوہۺاگ۔ۺہیۺارمۺوہشمرۺاہیںۺالیسبۺای اۺاھت۔ۺوقؾ

ارۺدقہمیۺیکۺدری اںیتفۺںیہ۔ۺاؿۺےسۺےہۺہکۺوطافؿۺےکۺیبا

ۺےسۺزی ادہۺامہۺای ارےۺےیلۺسبمرںیھ۔ۺہ

راتۺںیمۺیہۺرپواؿۺخ

س

ۺدہلجۺوۺفرےۺںیمۺارثکۺدااتسںینۺوادی

ۺرکںیۺےگ،ۺاسۺوطافؿۺےکۺےجیتن

راۺوطافؿۺای ا۔ۺاسیجۺہکۺمہۺاےگۺلچۺرکۺاسۺیکۺواضج

ۺرمہبتۺرضورۺاسۺالعےقۺںیمۺبب اۺےہۺہکۺای

ۺںیمۺای ہیۺارمۺواحضۺوہی

ارۺاکۺااشکنػۺیھبۺوہاےہ۔ۺۺ

ریۺابتیہۺےکۺیئکۺای

ۺبب ۺاہیںۺزدنیگۺلطعمۺریہ۔ۺاسۺالعےقۺیکۺدھکاویئںۺےکۺےجیتنۺںیمۺای

رعےصۺی

راتۺیکۺایغطوینںۺےکۺ

س

ارخیۺںیمۺیباراہۺدہلجۺاورۺف

راتۺںیمۺوہےنۺوایلۺدھکاویئںۺےسۺاسۺارمۺاکۺااشکنػۺوہاۺےہۺہکۺہیۺالعہقۺی

س

ۺدہلجۺوۺفذرۺوادی

س س

ۺالیسبۺیکۺت ب اۺسب

وہی

ریۺوقؾۺارۺ

ۺبب راتۺےکۺونجبۺںیمۺای

س

ۺ) Ibbi-Sin(ےکۺرمکحاؿۺایبۺنیسۺ) Ur(راہےہ۔ۺالثمۺوادیۺۺدہلجۺوۺف ۺای ب

ی ر

رارۺلبقۺحیسمۺےکۺف

س

مےکۺدورۺںیمۺدوۺہ

اۺےہ۔ۺایسۺرطحۺ

اۺاجی

س

لبقۺحیسمۺےکۺگلۺگھبۺ۰۰۷۱اسؽۺوکۺاامسؿۺوۺزنیمۺےکۺامنیبۺدحودۺوۺاافؼۺوکۺرغاقبۺرکۺدےنیۺواےلۺالیسبۺےکۺدعبۺےکۺاسؽۺےکۺوطرۺرپۺاجی

ۺےکۺومحرایبۺباۺ) Hammurabi(،ۺیباب

س

ۺاسؽۺوکۺاونشیی اۺےہ۔ۺۺ) Eshnuna(ےکۺدورۺےکۺای

اۺاجی

س

رہشۺیکۺوطافؿۺےسۺابتیہۺےکۺاسؽۺےکۺوطرۺرپۺاجی

ی ) Nabu-mukin-apal(دوسںیۺدصیۺؼۺؾۺںیمۺوبیننکمۺااپیؽۺ

راۺوطافؿۺای ا۔ۺرضحتۺ

ۺبب ۺرہشۺںیمۺای بۺںیمۺیباب

ںۺےکۺدعبۺ ےکۺدورۺ م

رےۺوطافؿۺاےئ۔ۺوسیبںیۺدصیۺںیمۺیھبۺ

ءۺںیمۺ۴۵۹۱اورۺرھپۺ ۰۳۹۱،ۺ۵۲۹۱اسوتںی،ۺاوھٹںی،ۺدوسںی،ۺایگروہںیۺاورۺیباروہںیۺدصیۺںیمۺیھبۺاسۺالعےقۺںیمۺبب

را

ارخیۺےکۺاؿۺوااعقتۺےسۺہیۺواحضۺےہۺہکۺہیۺوادیۺارثکۺوۺرتشیبۺوطافونںۺیکۺزدۺںیمۺریہۺاورۺاسیجۺہکۺف

ؿۺمیکحۺےنۺایبؿۺایکۺےہ،ۺنیعۺنکممۺےہۺاہیںۺوطافؿۺاےئ۔ۺی

ۺےسۺہیۺوپریۺوادیۺابتیہۺےسۺیھبۺدواچرۺوہیئۺوہ۔ۺۺ ب رےۺوطافؿۺےکۺسب

ہکۺیسکۺبب

ارۺدقہمیۺاورۺوطافؿۺونحۺںۺ

ای

ارۺدورۺاحرضۺیکۺاقیقحتتۺےکۺےجیتن

راؿۺمیکحۺںیمۺذموکرۺابتیہۺےسۺدواچرۺوہےنۺوایلۺاسہقبۺاوقاؾۺےکۺای

ارۺہیۺوکیئۺاافتیقۺارمۺںیہنۺہکۺف

ۺںیمۺدری اتفۺوہۺرےہۺںیہ۔ۺای

ارۺیھبۺاےنتۺیہۺزی ادہۺلمکمۺوطرۺرپۺوفحم

ۺابتیہۺےسۺدواچرۺوہیئۺاسۺےکۺای

س

ۺرکےتۺںیہۺہکۺوجۺوقؾۺینتجۺااچی

بای

ظۺوہۺ ۔ۺۺدقہمیۺےکۺوشادہۺاسۺیباتۺوکۺی

ۺابتہۺوہیئۺاسۺےکۺ

س

ۺااچی

ۺےکۺیباع

س

بۺدقریتۺاافت،ۺاگنہیمۺلقنۺاکمینۺی اۺج ب

ۺیھبۺوکیئۺذہتی ب

بارۺرتہبۺوطرۺرپۺوفحمظۺوہۺ ۔ۺایسیۺذہتوبیںۺےکۺولوگںۺےکۺج

ای

اینۺراسیئ

س

ارۺان

ۺںیمۺاینپۺالصۺوصرتۺںیمۺوفحمظۺوہۺںیئگ۔ۺاسۺرطحۺہیۺای

ۺاامعتسؽۺرےنہۺوایلۺاایشءۺیٹمۺںیمۺدبۺرکۺرصتخمۺوق ر ۺےسۺدورۺوہےنۺےکۺرھگۺاورۺزب

ۺیھبۺاؿۺاکۺااشکنػۺوہاۺہی بب

ۺوفحمظۺرےہۺاورۺج

ۺوطلیۺرعےصۺی ب ۺوہےئ۔ۺۺ سب

بای

امیضۺےکۺوحاےلۺولعمامتۺاکۺشیبۺاہبۺذریخہۺی

ا

س

رارۺلبقۺحیسمۺںیمۺاےنۺواےلۺاسۺوطافؿۺمیظعۺےنۺای

س

مارۺدری اتفۺوہےئۺںیہ۔ۺ ۺہ

ۺرصعۺاحرصۺںیمۺیھبۺوطافؿۺونحۺےکۺوحاےلۺےسۺتہبۺےسۺای ۺای ا

س

ۺافی

ب

ۺیبالکلۺیئنۺذہتی اۺاورۺواہںۺای ۺاٹمۺدی اا

ۺوکۺہحفصۺۺیتسہۺےسۺ ب

اہکۺہیۺدعبۺںیمۺاےنۺ ذہتی

ۺوفحمظۺرےہۺی

رسۺی راراہۺبب

س

مارۺہ

رۺوہیئ۔ۺوطافؿۺونحۺےکۺای ذب

س

وہظرۺت

وایلۺولسنںۺےکۺےیلۺاسامؿۺربعتۺوہ۔ۺۺ

راتۺ

س

ۺدہلجۺوۺفںیمۺاےنۺواےلۺاسۺوطافؿۺیکۺ ۺےکۺےئلۺاہیںۺیئکۺدھکاایئںۺیکۺںیئگ۔ۺاسۺالعےقۺںیمۺوہےنۺوایلۺ)Mesopotamia(وادی

راتۺےکۺہیۺاچرۺرہشۺارۺدھکاویئںۺےکۺےجیتنۺ

س

ۺدہلجۺوۺفارۺدری اتفۺوہےئۺںیہ۔ۺوادی

رکۺ)Ur(ںیمۺاہیںۺےکۺاچرۺرہشوںۺںیمۺوطافؿۺونحۺےکۺای ،ۺاب

)Erech(ۺشکۺ،)Kish(ۺ ںیہ۔ۺۺ)Shuruppak(اورۺرشوی

رارۺاسؽۺلبقۺحیسمۺےکۺگلۺگھبۺوطافؿۺیکۺز

س

ماۺےہۺہکۺہیۺرہشۺ ۺہ

رۺوہیمۺےسۺےلہپۺمہۺرہشۺارۺاؿۺرہشوںۺںیمۺوہےنۺوایلۺدھکاویئںۺےسۺاظہ دۺںیمۺاےئۺےھت۔ۺسب

)Ur (رہۺےتیلۺںیہ

سئ

: ںیمۺوہےنۺوایلۺدھکاویئںۺاکۺاجب

ارۺرہشۺار

رنیۺای

ۺےکۺدقمیۺب ب

رارۺلبقۺحیسمۺرپاےنۺںیہ۔ۺاںیہنۺابۺ)Ur(یسکۺیھبۺذہتی

س

م ر’’یکۺدھکاویئںۺےسۺاسےنمۺاےئۺںیہۺوجۺاستۺہ

م ا

ۺا

Tell al(‘‘ب

Muqqayar ( اؾۺدی اۺایگۺےہ۔ۺای

س

رۺوہےتۺوہےئۺار اکۺی

س

ۺاکۺرمک ب

روغۺ)Ur(تہبۺیہۺادتبایئۺذہتی

س

ۺااسیۺرہشۺاھتۺاہجںۺےکیۺدعبۺدرگیےۺیئکۺذہتںیبیۺف ای

رۺرںیہ۔ۺۺ ذب

س

ت

ۺےنۺمنجۺایل ب

ۺیئنۺذہتی رےۺوطافؿۺےکۺدعبۺزدنیگۺلطعمۺوہۺیئگۺیھتۺاورۺدعبۺازاںۺای

ۺبب اۺےہۺہکۺاہیںۺای

رۺوہیمارۺدقہمیۺےسۺاظہ

۔ۺاہؽۺےنۺارۺرہشۺےکۺای

)R.H.Hall (ارڈۺوویلۺ

س

رشٹۺویمزمیۺےسۺاھتۺ،ۺاہیںۺیلہپۺدھکایئۺیک۔ۺاہؽۺےکۺدعبۺاؿۺدھکاویئںۺوکۺاجریۺرےنھکۺواےلۺویلی Leonard(سجۺاکۺقلعتۺبب

Wulley (رشٹۺویمزمیۺاورۺولسنپااینۺویوینریٹسۺیکۺاامتجیعۺاکووشںۺےسۺوہےنۺوایلۺدھکاویئںۺیکۺرگناینۺیک۔ۺداینۺرھبۺںیمۺہکلہتۺاچمۺدےنیۺوایل دھکاایئںۺ ہی ےنۺبب

ۺاجریۺرںیہ۔ۺۺ۴۳۹۱ءۺےسۺ۲۲۹۱

ءۺی

راتۺےکۺامشؽۺےسۺاےئۺےھتۺ) Sir Wolley(رسۺوویلۺ

س

ۺدہلجۺوۺفےنۺدغبادۺاورۺجیلخۺافرسۺےکۺدرایمینۺرحصاۺںیمۺدھکاایئںۺںیک۔ۺارۺرہشۺےکۺیباینۺولگۺوادی

ارۺدقہمیۺوررنۺرلیکۺےتہکۺےھت۔ۺدھکاویئںۺاکۺالصۺدصقمۺایہنۺولوگںۺےکۺقلعتمۺولعمامتۺ‘‘ دیبعی’’اورۺوخدۺوکۺ

ۺایرمرنمۺامہ

باۺاھت۔ۺخ

س

Werner(احلصۺرکی

Keller(ےنۺوویلۺیکۺدھکاویئںۺیکۺلیصفتۺویںۺایبؿۺیکۺےہ :

ااہؿۺارۺیکۺربقںی’’

اؿۺاسۺ‘‘ش

ااہہنۺش

ۺنجۺیکۺالصۺش

ئ

اتۺاگلۺدی

س

ای

س

۔۔۔ۺوویلۺاؿۺربقوںۺیکۺدری اتفۺرپۺتہبۺرپوجشۺاھت۔ۺاسۺےنۺریمسیۺارماءۺیکۺاؿۺربقوۺںۺرپۺن

ۺابعدتۺاگہۺےکۺونجبۺںیم وق ۺای بب

ٹفۺدنلبۺےلیٹۺیکۺدھکایئۺیکۺیئگۺاہجںۺاؿۺربقوںۺیکۺیبملۺاطقرۺواعقۺیھت۔ۺرھتپوںۺےسۺےنبۺوہےئۺہیۺہہتۺ ۰۵اسےنمۺایئۺج

رونتں راہنۺےھت۔ۺہیۺہہتۺاخےنۺیتمیقۺاسرغوں،ۺریحاؿۺنکۺلکشۺوۺوصرتۺیکۺرصاویحںۺاورۺدلگاونں،ۺاکیشۺےکۺبب

سس

ۺخ ،ۺومیتۺوۺونیگنںۺاخےنۺیقیقحۺونعمںۺںیمۺای

رطبۺاورۺاسرایگنںۺدویاروںۺےکۺاسھتۺریھکۺوہیئۺ رونتںۺےسۺرھبےۺوہےئۺےھت۔ۺبب رےھۺبب

ںیھت۔ۺےکۺاکؾۺواےلۺاسامؿۺاورۺیٹمۺےکۺےنبۺوہےئۺاچدنیۺیکۺہہتۺخ

ریۺںیمۺاھکلۺ

ئ

ارےۺکشۺیک’’: وویلۺےنۺدعبۺںیمۺاینپۺڈابمۺوہاۺاھت۔ۺاورۺدعبۺںیمۺوہےنۺوایلۺدری اوتفںۺےنۺہ

س

ۺھچکۺااچی اہۺےکۺہیۺسب

ۺیبادش ۺدصتقیۺرکۺدی۔ۺای

رۺےسۺیھبۺرپاینۺرطزۺیک رشۺےکۺےچینۺںیمہۺیلجۺوہیئۺڑکلیۺیکۺراھکۺیکۺہہتۺںیمۺریھکۺیٹمۺیکۺیئکۺاولاحۺںیلمۺنجۺرپۺربقوںۺیکۺرحتب

س

رۺیھکلۺوہیئۺربقمےۺےکۺف ۺرحتب

رۺےسۺادنازہۺایکۺاجۺاتکسۺےہۺہکۺہیۺاولاحۺ ۔ۺۺ‘‘یھبۺدوۺ،ۺ ۺدصی اںۺرپاینۺںیھت ؼۺؾۺیکۺںیہۺینعیۺہیۺربقموںۺےس ۰۰۰۳یھت۔ۺاسۺرحتب

رنیۺےکۺاطمقبۺاہیمرونتںۺےکۺڑکٹےۺرثکبتۺوموجدۺےھت۔ۺامہ ذۺدھکایئۺیکۺیئگۺوتۺیٹمۺیکۺیئنۺہہتۺاسےنمۺایئۺسجۺںیمۺرھگولیۺاامعتسؽۺےکۺبب رت

س

ۺم بب

ۺج رنتۺای ںۺبب

اوہںۺیکۺربقوںۺےس

رنتۺیبالکلۺایسۺرطحۺےکۺےھتۺوجۺیبادش ۺیہۺرطزۺےکۺرےہ۔ۺہیۺبب ۺای

ۺںیمۺوکیئۺوطلیۺرعےصۺی ب

ۺریمسیۺذہتی

ۺےلمۺےھت۔ۺوگی اۺدصویںۺی

ۺیکۺریحاؿۺنکۺدنلبویںۺوکۺوھچۺایلۺاھت۔ۺۺ ب

ریۺدبتیلیۺواعقۺںیہنۺوہیئۺیھت۔ۺینعیۺتہبۺدلجۺیہۺاوہنںۺےنۺذہتی

بب

ۺہہت

س

ۺچنہپۺےکچۺںیہۺوتۺوہۺاسۺزیم

ۺےسۺیلچنۺہہتۺی ۺیئکۺدؿۺیکۺدھکایئۺےکۺدعبۺوویلۺےکۺاکرونکںۺےنۺاےسۺاتبی اۺہکۺوہۺسب بب

را۔ۺدےتھکیۺ ج

وکۺدےنھکیۺےکۺےیلۺوخدۺواہںۺاب

ذۺدھکایئۺرکےنۺاک رت

س

رےۺرےلیۺےسۺیہۺعمجۺوہۺیتکسۺیھت۔ۺاوہنںۺےنۺم

ۺیکۺہہتۺیھتۺوجۺی اینۺےکۺیسکۺبب

ریۺہہتۺاھجمس۔ۺہیۺری

س

ۺہلصیفۺایک۔ۺھچۺٹفۺیہۺوویلۺیھبۺاےسۺاخ

ۺےچنہپۺوتۺیٹمۺیکۺہہتۺایس

ۺوہۺدسۺٹفۺرہگایئۺی بب

ۺاخصلۺیٹمۺیہۺیھتۺرگمۺج

اینۺوبدۺوۺےچینۺی

س

ۺمتخۺوہۺیئگۺسجۺرطحۺوہۺرشوعۺوہیئۺیھت۔ۺاہیںۺاںیہنۺان

س

ۺرطحۺااچی

رنتۺاورۺاامعتسؽۺیکۺدورسیۺاایشءۺتہبۺاسدہۺاورۺاہوھتںۺےسۺینبۺوہیئۺںیھت۔ۺاہیںۺداھتۺےسۺینب ارۺرظنۺاےئ۔ۺاسۺہگجۺےنلمۺواےلۺبب

ۺوکیئۺزیچۺںیہنۺیلم۔ۺیباشۺےکۺای

ۺاکۺقلعتۺرھتپۺےکۺزامےنۺےسۺاھت۔ۺۺوہۺاوزارۺوجۺاہیںۺےلمۺرھتپۺےکۺےنبۺوہےئۺ ب

ےھتۺ۔ۺوگی اۺاسۺذہتی

اینۺذہتوبیںۺوکۺاگلۺاگلۺرک

س

ۺالیسبۺیہۺوہۺاتکسۺاھت،ۺسجۺےنۺدوۺفلتخمۺادوارۺیکۺان ب دی اۺاھت۔ۺالیسبۺےکۺاےنۺ ارۺیکۺاسۺاہپڑیۺےکۺےچینۺوموجدۺاسۺیٹمۺیکۺہہتۺاکۺسب

ارۺیک

ۺےھت۔ۺۺواےلۺی اینۺےنۺیٹمۺںیمۺوفحمظۺفلتخمۺایبۺاجونروںۺےکۺای

ئ

اتۺوھچڑۺدی

س

ای

س

ۺوصرتۺںیمۺاےنپۺلقتسمۺاورۺواحضۺن

ۺوکۺتسین ب

ۺوہۺایگۺہکۺارۺیکۺاہپڑیۺےکۺےچینۺیٹمۺیکۺہیۺہہتۺالیسبۺیہۺاکۺہجیتنۺیھتۺسجۺےنۺدقمیۺریمسیۺذہتی

بای

اوبدۺرکۺدی اۺاھت۔ۺوخردینیبۺزجتدۺےسۺیھبۺہیۺی

س

ۺوۺی

راتۺیکۺرحصاۺےکۺےچینۺوموجدۺاسۺہہتۺںیمۺگلگاا

س

ۺاورۺونحۺیکۺدااتسؿۺیکۺالیصفتتۺاجکیۺوہۺیئگۺیھت۔ۺۺوادیۺدہلجۺوۺف قمۺےکۺرزیم

ارڈۺوویلۺ

س

ےنۺیھبۺایبؿۺایکۺہکۺالیسبۺےسۺاےنۺوایلۺ) Max Mallowon(ےکۺاؿۺایخالتۺوکۺسکیمۺولیمؿ) Leonard Woolley(ویلی

رےۺاورۺوخانفکۺوطافؿۺےسۺیہۺووجدۺںیمۺاۺیتکسۺےہ۔ۺوویلۺےن

ۺیٹمۺیکۺدکیؾۺےننبۺوایلۺہیۺہہتۺیسکۺبب ب

ذرکہۺایکۺسجۺےنۺریمسیۺذہتی

س

ۺیھبۺاسۺالیسیبۺیٹمۺیکۺہہتۺاکۺت

رنتۺاامعتسؽۺرکےتۺےھت۔ۺۺ ارۺےکۺاطمقب،ۺرنیگنۺبب

ب ذذۺےکۺرہشۺوکۺاگلۺاگلۺرکۺدی اۺاھتۺسجۺےکۺیبادنشے،ۺالیسبۺےکۺایل ےکۺرہشۺارۺاورۺا

رۺوہاۺاھت۔ۺوررنۺرلیکۺ

ےنۺیھبۺاؿۺدھکاویئںۺیکۺاتیمہۺاکۺارتعاػۺایکۺاورۺاہکۺہکۺیٹمۺیکۺ) Werner Keller(ہیۺوشادہۺاتبےتۺںیہۺہکۺالیسبۺےسۺارۺرہشۺیھبۺاتمب

ۺمیظعۺالیسبۺای اۺاھت۔ۺۺ ارۺاتبےتۺںیہۺہکۺاہیںۺای

اسۺہہتۺںیمۺوموجدۺایبادیۺےکۺای

رارہشۺریمسویںۺاکۺرہشۺشکۺاھت،ۺےسجۺاجۺلکۺ

راتۺاکۺدورساۺبب

س

رۺوہےنۺواالۺوادیۺدہلجۺوۺف

ر’الیسبۺےسۺاتمب ا

ۺا

ذوںۺےکۺاطمقبۺہیۺ ےتہکۺںیہ۔‘ ب

س س

دقمیۺریمسیۺامح

رحۺےتہکۺںیہ،ۺیھبۺالیسبۺےسۺاتم

س

ۺف

ۺےسجۺابۺب راتۺےکۺونجبۺںیمۺواعقۺرہشۺرشوی

س

رۺوہا۔ۺاسۺرہشۺیئکۺرمکحاؿۺاخدناونںۺاکۺاجےئۺایقؾۺاھت۔ۺوادیۺدہلجۺوۺف

ب

رایہۺںیمۺاقیقحت Frich Schmidtےکۺدرایمؿۺولسنپااینۺویوینریٹسۺےکۺ ۰۳۹۱ےسۺ۰۲۹۱العےقۺںیمۺ تۺیکۺںیئگ۔ۺاسۺالعےقۺںیمۺوہےنۺوایلۺیکۺرسبب

ریۺدورۺےسۺارۺےکۺشیتےۺرمکحاؿۺاخدناؿۺےکۺد

س

ارخیۺزامہنۺےکۺاخ

اینۺایبادیۺےکۺ ۺادوارۺاکۺرساغۺالمۺنجۺاکۺقلعتۺلبقۺی

س

ؼۺ ۲۱۱۲۔۴۰۰۲(ورۺدھکاویئںۺےسۺان

رنیۺایلعۺرطزۺرپۺریمعتۺرکدہۺرھگ) ؾ

ارۺںیمۺامنی اںۺب

ۺےسۺےہ۔ۺاہیںۺےسۺےنلمۺواےلۺای

ۺاورۺولےہۺیکۺوہۺایتختںۺںیہۺنجۺرپۺااظتنیمۺونتیعۺےکۺاافلظۺاکۺراکیرڈۺےہۺوجۺی

رامہۺرکےتۺںیہ۔ۺۺ

س

ریقۺی اہتفۺاعمرشےۺاکۺوبثتۺف

ۺایلعۺب رارۺاسؽۺلبقۺحیسمۺےکۺای

س

ماچرۺہ

ولیمؿۺیکۺایبؿۺرکدہۺالیصفتتۺ Mallawonؼۺؾۺںیمۺوخانفکۺالیسبۺای ا۔ۺ ۰۰۰۳۔۰۰۹۲اؿۺدری اوتفںۺےسۺاسےنمۺاےنۺواالۺامہۺہتکنۺہیۺےہۺہکۺاسۺرہشۺںیمۺ

ۺاچنہپۺوجۺ ۵ےسۺ Schmidt ۴ےکۺاطمقبۺ

رۺرہگایئۺےکۺدعبۺزردۺیٹمۺیکۺہہتۺی

ۺےسۺووجدۺںیمۺایئ۔ۺیٹمۺیکۺہیۺہہتۺومہارۺ) الیسبۺےکۺےجیتنۺںیم(م

یٹمۺاورۺری

رارۺدSchmidtزنیمۺںیمۺولیٹںۺیکۺتبسنۺمکۺرہگایئۺرپۺواعقۺےہ۔ۺ

ۺاکۺازیمہۺف

ۺےسۺوموجدۺےنۺاےسۺیٹمۺاورۺری

ۺےکۺوق

ماہ

ی اۺوجۺرمکحاؿۺرصنۺیکۺدقمیۺیبادش

ۺےسۺاشمہبۺوجۺاہیںۺوطافؿۺونحۺےسۺیہۺایئ۔ۺۺ

یھتۺاورۺدری اۺںیمۺی ایئۺاجےنۺوایلۺری

ۺرہشۺںیمۺوہےنۺوایلۺدھکاویئںۺےسۺیھبۺ ارۺےلم۔ۺاغابلۺہیۺرہشۺیھبۺدورسےۺرہشوںۺیکۺ ۰۰۰۳۔۰۰۹۲رشوی

ؼۺؾۺےکۺدوراؿۺںیمۺاےنۺواےلۺالیسبۺےکۺای

رۺوہاۺاھت۔ۺۺرط

ذۺاتمب حۺوطافؿۺونحۺۺےسۺدشت

اۺےہ۔ۺدورسےۺرہشوںۺیکۺرطحۺاہیں

ۺاولرہقۺالہکی

ۺےکۺونجبۺںیمۺواعقۺےہۺاورۺابۺب رکۺےہۺوجۺرشوی رہۺاحہیلۺدری اتفۺدشہۺرہشۺاب

یھبۺ الیسبۺےسۺاتمب

ؼۺؾۺےکۺدورۺےسۺےہ۔ ۰۰۰۳۔۰۰۹۲الیسبۺیکۺیٹمۺیکۺہہتۺوموجدۺےہۺسجۺاکۺقلعتۺدورسےۺرہشوۺںۺیکۺرطحۺ

اۺا ارۺےسۺاےسیۺاتگلۺےہۺہکۺدوراؿۺوطافؿۺہیۺدوونںۺدری

ۺعطقۺرکےتۺںیہ۔ۺای

ۺرسےۺےسۺدورسےۺرسےۺی راتۺاینپۺوادیۺوکۺای

س

ورۺی اینۺےکۺدری اےئۺدہلجۺاورۺف

راؿۺمیکحۺےکۺاطمقبۺ

ۺمیظعۺوطافؿۺںیمۺدبؽۺ ۔ۺف ذۺیباروشںۺیکۺوموجدیگۺںیمۺای ۺڑپےۺاورۺدشت برےۺذراعئۺاب

: دورسےۺامتؾۺوھچےٹۺبب

ػ ر

س

م

ائۺ

اائۺنب

ل

ۺاابااۺا ب

س

o رذ

ۺ ذ

ۺ ر

ۺام

ائۺ

یۺا

ل

ا

س

اۺق

س

ی ۺ

ضر اۺا ا

س

ی رب

)۲۱۔۱۱ارمقل۔ۺ( oو

رھپۺمہۺےنۺومالسداھرۺیبارشۺےسۺاامسؿۺےکۺداھےنۺوھکؽۺدد۔ۺۺ’’

ۺی اینۺ ۺرھپۺسب

ئ

ۺیہۺاکؾۺےکۺےیلۺوجۺرقمرۺوہۺاکچۺاھتۺعمجۺوہۺایگاورۺزنیمۺےسۺی اینۺےکۺےمشچۺاہبۺدی ۔ۺۺ‘‘ای

ۺدقریتۺلمعۺاھت۔ۺاسۺالیسبۺاکۺزجعماہنۺولہپ رہۺںیلۺوتۺمہۺدےتھکیۺںیہۺہکۺہیۺالیسبۺیبالکلۺای

سئ

ۺیہۺارگۺمہۺالیسبۺےکۺاابسبۺاکۺےکیۺدعبۺدرگیےۺاجب ۺامتۺؾۺاابسبۺاکۺای

اۺاورۺرضحتۺونحۺۺاکۺاینپۺوقؾۺوکۺلبق

س

ۺںیمۺااھٹکۺوہۺاجی

ۺعلطمۺرکۺدانیۺےہ۔ۺۺوق

ۺازۺوق

ۺرقتابیۺ رہۺالعہقۺرشاقۺرغیبا

اۺےہۺہکۺالیسبۺےسۺاتمب

رۺوہیمرۺ ۰۶۱اقیقحتتۺےسۺاسےنمۺاےنۺوایلۺولعمامتۺےسۺاظہ

ۺ) وچڑایئۺںیم(ولکۺم رۺ۰۰۶اورۺامشالۺونجیبا

ولکۺم

راتۺوکۺاینپۺزدۺںیم) ابملیئۺںیم(

س

ۺاورۺشکۺ الیھپۺوہاۺےہ۔ۺوگی اۺالیسبۺےنۺوپریۺوادیۺدہلجۺوۺف رک،ۺرشوی رۺوہےنۺواےلۺرہشۺینعیۺار،ۺاب

ےلۺایل۔ۺالیسبۺےسۺاتمب

ذۺہیۺہکۺ رت

س

رۺوہےئ۔ۺم

ۺیہۺاطقرۺںیمۺواعقۺںیہ۔ۺاسۺوہجۺےسۺاؿۺاچرۺرہشوںۺیکۺایبادیۺاورۺاؿۺےکۺاضمافتۺالیسبۺےسۺاتمب ؼۺؾۺںیمۺاسۺالعےقۺیکۺ ۰۰۰۳یھبۺای

ۺیھبۺاجۺےسۺیبالکلۺفلتخمۺیھت۔ۺاسۺدورۺںیم

س

ۺاورۺشکۺرغجاایفیئۺاسج رک،ۺرشوی راتۺیکۺہہتۺاجۺیکۺتبسنۺرشمؼۺیکۺرطػۺزی ادہۺیھت۔ۺاسۺرطحۺہیۺار،ۺاب

س

ۺف

ۺ بب

اۺاھت۔ۺاسۺرطحۺج

ۺڑپے’’ےسۺزگریبریبادۺوہۺ ۔ۺۺ‘‘ اامسؿۺاورۺزنیمۺےکۺی اینۺےکۺےمشچۺاب رۺہہبۺالکنۺاورۺاچروںۺرہشۺابتہۺوۺبب

مراتۺاےنپۺانکروںۺےسۺیباہ

س

وتۺف

ۺا بم

ذرکہۺرکےنۺواےلۺذماہ

س

ورۺاوقاؾۺۺالیسبۺاکۺت

امہۺہیۺواہعقۺاینپۺالصۺی اۺدبیلۺوہیئۺلکش

اءۺرکاؾۺمہیلعۺاالسلؾۺاغیپؾۺقحۺےلۺرکۺاےئۺاسۺالیسبۺےسۺااگہۺںیھت۔ۺی ب

س

ۺںیمۺاؿۺاوقاؾۺیکۺاقمیمۺوہۺامتؾۺاوقاؾۺاہجںۺان

دااتسونںۺاکۺہصحۺیھبۺنبۺایگ۔ۺۺ

اءۺاورۺبتکۺےکۺذرےعیۺفلتخم ب

س

رۺدورۺںیمۺاہللۺاعتیلۺےنۺوطافؿۺونحۺیکۺربخۺاےنپۺانمامہۺہ

اہکۺہیۺاؿۺےکۺےیلۺتحیصنۺاورۺربعتۺاکۺاسامؿۺوہ۔ۺی

ۺاچنہپیئۺی

ۺاوقاؾۺی

راؿۺمیکحۺیہۺوہۺوادحۺامسویۺاتکبۺےہۺسج

یکۺالیصفتتۺیکۺ بتکۺامسویۺںیمۺرحتفیۺیکۺیئگۺاورۺوطافؿۺونحۺیکۺالیصفتتۺںیمۺدویامالیئۺانعرصۺدرۺاےئ۔ۺرصػۺف

ذۺاقیقحتتۺیھبۺدصتقیۺرکیتۺںیہۺویک ذت راؿۺحب

رۺرطحۺےکۺریغتۺوۺدبتؽۺاورۺرحتفیۺےسۺوفحمظۺرےنھکۺیکۺذہمۺداریۺوخدۺاہللۺاعتیلۺےنۺیلۺےہۺاورۺفمراؿۺمیکحۺوکۺہ

ہکنۺف

: ہشیمہۺےکۺےیلۺاہللۺاعتیلۺیکۺافحتظۺںیمۺےہۺ

ؿ و

ظ

ؼ ا

اۺلۺ

س

یاۺو راۺااک

س

لر

س

س

ۺب

س

س

اۺ

س

ی )۹ارجحل۔ۺ( oا

ازؽۺایکۺاورۺمہۺیہۺاسۺیکۺافحتظۺرکےنۺواےلۺںیہ ےبۺکشۺمہۺےنۺیہۺاۺسۺاتکب’’

س

۔ۺۺ‘‘وکۺی

ذۺاورۺفلتخمۺاوقاؾۺیکۺروای اتۺںیم ذت اہمءۺدقمیۺوۺحب

س

ذرکہۺ۔۔۔وگۺرحمػۺلکشۺںیم۔۔۔دہعۺی

س

رہۺںیلۺےگۺہکۺوطافؿۺونحۺاکۺت

سئ

زکۺرطحۺایکۺ ابۺمہۺاسۺارمۺاکۺاجب

ایگےہ۔ۺۺ

ذرکہۺۺ

س

اہمۺءۺدقمیۺںیمۺوطافؿۺونحۺاکۺت

س

دہعۺی

ازؽۺوہےنۺوایلۺوتراتۺےسۺھچکۺیھبۺوموجدۺںیہنۺاورۺوموجدہۺرضحتۺومیسۺہیلعۺ

س

ازؽۺیکۺیئگ۔ۺاجۺالصۺی

س

اکۺالصۺویحۺرکدہۺ‘‘ فحصۺہسمخ’’االسلؾۺرپۺوتراتۺی

ازؽۺوہےنۺ

س

اءۺرپۺی ب

س

اہنۺانبےئۺراھک۔ۺینبۺارسالیئۺےکۺدورسےۺان

س

ۺایسۺوایلۺبتکۺیھبوتراتۺےسۺوکیئۺقلعتۺںیہن۔ۺوہیدیۺاملعءۺےنۺاسۺےکۺنتمۺوکۺیھبۺرحتفیۺاکۺن

اؾۺدںیۺوجۺالصۺویحۺےکۺومضمؿۺوکۺایبؿۺرکےنۺیکۺاجبےئۺ‘ رحمػۺفحصۺوموسی’رطحۺریغتۺوۺدبتؽۺاکۺاکشرۺوہںیئۺایسۺےیلۺمہۺوبجمرۺںیہۺہکۺاؿۺفحصۺوکۺمہۺ

س

اکۺی

ۺریحتۺےہۺہکۺاؿۺدبتویلیںۺےکۺیباووجدۺوتراتۺاکۺوموجدہ

امہۺہیۺارمۺیباع

ارخیۺرپۺلمتشمۺںیہ۔ۺی

اۺ فلتخمۺولیبقںۺےکۺاحالتۺاورۺی

نتمۺوطافؿۺونحۺوکۺایبؿۺرکی

راؿۺمیکحۺےکۺایبؿۺےسۺیھبۺدقرےۺاشمتہبۺریتھکۺںیہ۔ۺۺ

رایئتۺف

س

بےہۺاورۺاسۺیکۺیئکۺخ

ۺوکۺالہک اہۺےسۺرھبۺیئگۺےہۺوسۺالہۺاامیؿۺےکۺوساۺسب

س

اہمۺءۺدقمیۺےکۺاطمقبۺاہللۺاعتیلۺےنۺرضحتۺونحۺوکۺعلطمۺایکۺہکۺوچہکنۺزنیمۺگ

س

ایکۺاجےئۺاگ۔ۺاسۺےنۺ دہعۺی

رۺزدنہۺزیچۺےکۺوجڑوںۺوکۺیتشکۺرپۺوسارۺرکۺےنیلۺاکرضحتۺونم ںۺوٹیبں،ۺاؿۺیکۺویبویںۺاورۺہ

س

اۺاورۺاںیہنۺاینپۺویبی،ۺت ۺاہک۔ۺۺحۺوکۺیتشکۺانبےنۺاکۺمکحۺدی

ۺمیظعۺالیس رےنسۺاگلاورۺای ۺڑپےۺاورۺاامسینۺےسۺیھبۺی اینۺبببۺزنیمۺی اینۺےکۺاسرےۺےمشچۺاب ر ۺای اۺوتۺزب

ۺالیسبۺاکۺوق بب

رۺاستۺدؿۺےکۺدعبۺج رۺےشۺوکۺھگ مبۺےنۺہ

رمۺذیۺروحۺایل۔ۺہیۺالیسبۺاچسیلۺدؿۺراتۺاجریۺراہ۔ۺرضحتۺونحۺیکۺیتشکۺی اینۺرپۺریتیتۺریہ۔ۺاسۺرطحۺیتشکۺےکۺوسارۺیہۺوفحمظۺرےہۺہکبجۺاؿۺےکۺالعوہۺہ

ذرۺوہۺایگ۔ۺالیسبۺےکۺدعبۺیہۺیبارشۺیمھتۺاورۺاسۺےکۺ

س س

دؿۺدعبۺالیسبۺاکۺی اینۺمکۺوہا۔ۺۺ ۰۵۱الیسبۺیکۺت

ۺافہتخۺواسپۺہنۺایئاسوتںیۺامہۺ بب

رےنۺیکۺاالطعۺےلم۔ۺج

اہکۺی اینۺےکۺاب

ۺافہتخۺوکۺاجیھبۺی وتۺاپۺےنۺ ےکۺرتسوھںیۺدؿۺیتشکۺاہپڑیۺرپۺاۺرکۺریک۔ۺرضحتۺونحۺےنۺای

اہمۺدقمیۺاکۺہیۺایبؿۺیئکۺرطح

س

رۺرکۺزنیمۺںیمۺلیھپۺاجےنۺاکۺمکحۺدی ا۔ۺدہعۺی

رۺایگۺےہۺابۺاہللۺےنۺاںیہنۺیتشکۺےسۺاب

ےکۺاضتداتۺاکۺاحلمۺےہۺالثمۺاسۺ اھجمسۺہکۺی اینۺاب

ۺنتمۺںیمۺرضحتۺونحۺاےنپۺاسھتۺرصػۺاستۺاجونروںۺےکۺوجڑےۺےلۺرکۺ ۺےھت۔ۺایسۺرطحۺالیسبۺیکۺدمتۺیھبۺفلتخمۺایبؿۺیکۺیئگۺےہ۔ۺ ےکۺای

ذرک ۰۵۱روزۺاورۺںیہکۺ ۰۴ںیہکۺہیۺدمتۺ

س

اہمءۺدقمیۺںیمۺفلتخمۺاقمامتۺرپۺوطافؿۺونحۺاکۺت

س

: ہۺویںۺایکۺایگۺےہۺدؿۺایبؿۺیکۺیئگۺےہ۔ۺدہعۺی

ۺےسۺزنیمۺملظۺےسۺرھبۺیئگۺےہ۔ۺوسۺدھکیۺںیمۺزنیم’’ ب ذاۺےنۺونحۺےسۺاہکۺہکۺامتؾۺرشبۺاکۺاخہمتۺریمےۺاسےنمۺاۺاچنہپۺےہۺویکہکنۺاؿۺےکۺسب

س

ۺتیمسۺاؿۺوکۺاورۺح

الہکۺرکوںۺاگ۔ۺۺ

اۺاورۺا

س

ۺیتشکۺاےنپۺےیلۺانب۔ۺاسۺیتشکۺںیمۺوکڑھٹی اںۺایترۺرکی ا۔ۺۺوتۺوگرھپۺیکۺڑکلیۺیکۺای

س

رۺراؽۺاگلیمسۺےکۺادنرۺاورۺیباہ

اۺہکۺیتشکۺیکۺابملیئۺ ۺوسۺاہھت،ۺاسۺیکۺوچڑایئۺاچپسۺاہھتۺاورۺاسۺیکۺاواچنیئۺسیتۺاہھتۺوہ۔ۺۺ

س

اورۺااسیۺرکی

اۺاورۺاورپۺےسۺاہھتۺرھبۺوھچڑۺرکۺاےسۺمتخۺرکۺدانیۺاورۺاسۺیتشکۺاکۺدروازہۺاسۺےکۺولہپۺںیمۺرانھکۺاور

س

ۺرودنشاؿۺانبی ا اورۺاسۺیتشکۺںیمۺای

س

الچن،ۺ: اسۺںیمۺ ۺدرےجۺانبی

دورساۺاورۺشیتا۔ۺۺ

ۺوجۺزنیمۺںیم رۺرہشۺوکۺسجۺںیمۺزدنیگۺاکۺدؾۺےہۺداینۺےسۺالہکۺرکۺڈاولںۺاورۺسبماہکۺہ

ںیہۺرمۺاجںیئۺےگ۔ۺۺ اورۺدھکیۺںیمۺوخدۺزنیمۺرپۺوطافؿۺاکۺالےنۺواالۺوہںۺی

ا،ۺوتۺ

س

اورۺریتےۺاسھتۺریتےۺےٹیبۺاورۺوٹیبںۺیکۺویبی اں۔ۺۺرپۺریتےۺاسھتۺںیمۺاانپۺدہعۺاقمئۺرکوںۺاگۺاورۺوتۺیتشکۺںیمۺاجی

اہکۺوہۺریتےۺاسھتۺےتیجۺںیچب۔ۺوہۺرنۺوۺامدہۺںیہ۔ۺۺ

رۺمسقۺںیمۺےسۺدوۺدوۺاےنپۺاسھتۺیتشکۺںیمۺےلۺانیلۺیماورۺاجونروںۺیکۺہ

رۺمسقۺںیمۺےسۺدوۺدوۺمرۺمسقۺںیمۺےسۺاورۺزنیمۺرپۺرےنگنیۺواےلۺہ

مرۺمسقۺںیمۺےسۺاورۺرچدنوںۺیکۺہ

ماہکۺوہۺےتیجۺںیچب۔ۺۺاورۺرپدنوںۺیکۺہ

ریتےۺی اسۺاںیئۺی

رۺرطحۺےکۺاھکےنۺیکۺزیچۺےلۺرکۺاےنپۺی اسۺعمجۺرکۺانیلۺویکہکنۺیہیۺریتےۺاورۺاؿۺےکۺاھکےنۺوکۺوہۺاگ۔ۺۺماورۺوتۺہ

ذاۺےنۺاےسۺمکحۺدی اۺاھتۺواسیۺیہۺلمعۺایک

س

۔ۺۺ‘‘اورۺونحۺےنۺویںۺیہۺایکۺاسیجۺح

)۲۲۔۳۱: ۶دیپاشئ۔ۺ(

ا’’

ۺیئگاورۺاسوتںیۺےنیہمۺیکۺرتسوھںیۺی

۔ۺۺ‘‘ رخیۺوکۺیتشکۺاراراطۺےکۺاہپڑوںۺرپۺی

)۸۔۴: ۶دیپاشئ۔ۺ(

لکۺی اکۺاجونروںۺںیمۺےسۺاستۺاستۺرنۺاورۺامدہۺانیلۺاورۺاؿۺںیمۺےسۺوجۺی اکۺںیہنۺںیہۺدوۺدوۺرنۺاورۺاؿۺیکۺامدہۺاےنپۺاسھتۺےلۺانیل۔ۺۺ’’

اہکۺزنیمۺرپۺاؿۺ

)۳۔۷:۲دیپاشئ۔ۺ(۔ۺ‘‘یکۺلسنۺیبایقۺرےہاورۺوہاۺےکۺرپدنوںۺںیمۺےسۺیھبۺاستۺاستۺرنۺاورۺامدہۺانیلۺی

ۺاجدنارۺوطافؿۺےکۺی اینۺےسۺرھپۺالہکۺہنۺوہںۺےگۺاورۺہنۺیھبکۺزنیمۺوکۺابتہۺرکےنۺےکۺےئلۺرھپۺوطاف’’ ۔ۺۺ‘‘ؿۺاےئۺاگاورۺںیمۺاسۺدہعۺوکۺاقمئۺروھکںۺاگۺہکۺسب

)۸:۱۱دیپاشئ۔ۺ(

اہمءۺدقمیۺےکۺاطمقبۺہکۺ

س

رۺذیۺروحۺرمۺاجےئۺاگ’’دہعیمۺولوگںۺوکۺزساۺدیۺیئگۺاورۺرصػۺویہۺولگۺ‘‘ زنیمۺرپۺوموجدۺہ ۺاعریگملۺوطافؿۺےکۺذرےعیۺسب ای

وفحمظۺرےہۺوجۺرضحتۺونحۺےکۺاسھتۺیتشکۺرپۺوسارۺےھت۔ۺۺ

ذرکہۺۺ

س

ذۺںیمۺوطافؿۺونحۺاکۺت ذت اہمءۺحب

س

دہعۺی

یۺںۺےکۺاحالتۺرپۺلمتشمۺےہ۔ۺاۺسۺاک

رۺویحۺاتکبۺںیہنۺہکلبۺہیۺرضحتۺ ذۺیھبۺیسکۺوطرۺینبمۺبب ذت اہمءۺحب

س

یۺںۺدہعۺی

اۺےہۺوجۺرضحتۺ

الیجۺارہعبۺےسۺوہی

س

ۺااغزۺای

یۺںۺےکۺاسھتۺہنۺرےہۺےھت۔ۺاؿۺاچروںۺاولیجنںۺںیمۺیھبۺو

اےنۺںیھکلۺوجۺیھبکۺیھبۺرضحتۺ

س

،ۺرمسق،ۺولاقۺاورۺویح

ۺوسۺاسؽۺدعبۺتم احضۺاضتداتۺںیہۺےکۺای

ۺ

ںۺےسۺۃیلکفلتخمۺےہۺوجۺیسکۺہنۺیسکۺدحۺی

س

ذۺیکۺہیقبۺبتکۺفلتخمۺوطخطۺرپۺلمتشمۺںیہۺوصخاصۺالیجنۺویانحۺہیقبۺت ذت اہمءۺحب

س

ۺدورسےۺےسۺامملثۺںیہ۔ۺدہعۺی ای

اریخیۺونتیعۺ

ذۺیسکۺرطحۺیھبۺاولیہۺاتکبۺںیہنۺہکلبۺمینۺی ذت اہمءۺحب

س

یۺںۺےکۺدعبۺےکۺروسولںۺےکۺاحالتۺایبؿۺرکےتۺںیہ۔ۺوسۺدہعۺی

رارۺوجۺرضحتۺ

یکۺاتکبۺف

دیۺاجۺیتکسۺےہ۔ۺۺ

ذۺںیمۺوطافؿۺون ذت اہمءۺحب

س

ۺدۺےۺرکۺاجیھبۺایگۺرگمۺاوہنںۺےنۺرمگایہۺاکۺدہعۺی

ۺدہای

ذرکہۺاسۺرطحۺایکۺایگۺےہۺ۔ۺرضحتۺونحۺںۺوکۺرمگاہۺوقؾۺیکۺرطػۺاغیپؾ

س

حۺںۺاکۺت

رامونںۺوکۺوطافؿۺےسۺالہکۺاورۺالہۺاامیؿۺوکۺونحۺںۺےکۺاسھتۺیتشکۺرپۺوسارۺرکۺےکۺاجنتۺدےنی

س

اف

س

اہمءۺاکۺہلصیفۺایک راہتسۺاایتخرۺایک۔ۺاسۺرپۺاہللۺاعتیلۺےنۺی

س

۔ۺدہعۺی

ذۺےکۺاسۺومضمؿۺوکۺایبؿۺرکےنۺےکۺفلتخمۺاقمامتۺہیۺںیہۺ ذت : حب

ۺوہۺاگ۔ۺۺ’’

اسیجۺونحۺےکۺدونںۺںیمۺوہاۺواسیۺیہۺانبۺادؾۺےکۺاےنۺےکۺوق

ۺہکۺونحۺیتشکۺںیمۺدالخۺوہا۔ۺۺ

ادیۺرکےتۺےھتۺاسۺدؿۺی

ویکہکنۺسجۺرطحۺوطافؿۺےسۺےلہپۺےکۺدونںۺںیمۺولگۺاھکےتۺےتیپۺاورۺایبہۺش

ۺ بب

اۺوہۺاگاورۺج

س

ۺوکۺاہبۺہنۺےلۺایگۺاؿۺوکۺربخۺہنۺوہیئ۔ۺایسۺرطحۺانبۺادؾۺاکۺای ۺوطافؿۺاۺرکۺاؿۺسب

ۺ۔ۺ(۔ۺ‘‘ی

)۹۲۔۴۲:۷۲تم

ازیۺےکۺانمدیۺرکےنۺواےلۺونحۺوکۺعمۺاورۺاستۺادویمںۺےکۺاچبۺایل’’ ب

۔ۺرطپسۺاکۺدورساۺطخ(۔ۺ‘‘اورۺہنۺیلہپۺداینۺوکۺوھچڑاۺہکلبۺےبۺدنیۺداینۺرپۺوطافؿۺجیھبۺرکۺراس

۲:۵(

اورۺاسیجۺونحۺےکۺدونںۺںیمۺوہاۺاھتۺایسۺرطحۺانبۺادؾۺےکۺدونںۺںیمۺیھبۺوہۺاگ۔ۺۺ’’

ۺوکۺاۺرکۺالہکۺایک ۺونحۺیتشکۺںیمۺدالخۺوہاۺاورۺوطافؿۺےنۺسب بب

ۺج

ادیۺوہیتۺیھت۔ۺاسۺدؿۺی

ولاق۔ۺ(۔ۺ‘‘ہکۺولگۺاھکےتۺےتیپۺےھتۺاورۺاؿۺںیمۺایبہۺش

)۷۲۔۸۱:۶۲

رام’’

س

اف

س

ۺںیمۺلمحتۺرکۺےکۺرہھٹاۺراہۺاھتۺاورۺوہۺیتشکۺایترۺوہۺریہۺیھتۺسجۺرپۺوسارۺوہۺرکۺوھتڑےۺےسۺادیمۺوجۺاسۺاےلگۺزامےنۺںیمۺی

ذاۺونحۺےکۺوق

س

ۺح بب

اینںۺںیھتۺج

)۳:۰۲۔Iرطپسۺ(۔ۺ‘‘ینعیۺاھٹۺاجںینۺی اینۺےکۺوہلیسۺےسۺںیچب

ذۺاۺےکۺالکؾۺےکۺذرےعیۺےسۺاامسؿۺدقمیۺےسۺوموجدۺںیہ’’

س

ۺاورۺزنیمۺی اینۺںیمۺےسۺینبۺاورۺی اینۺںیمۺاقمئۺےہ۔ۺۺوہۺوتۺاجؿۺوبھجۺرکۺہیۺوھبؽۺ ۺہکۺح

)۳:۰۲۔IIرطپسۺ(۔ۺ‘‘ایہنۺےکۺذرہعیۺےسۺاسۺزامہنۺیکۺداینۺڈوبۺرکۺالہکۺوہیئ

ب

ذرکہۺریمسیۺذہتی

س

: درگیۺاوقاؾۺےکۺاہںۺوطافؿۺونحۺاکۺت

اۺاچےتہۺںیہۺرگم

س

ۺوکۺابتہۺرکی

س

ان

س

اۺان

ۺےنۺولوگںۺوکۺاتبی اۺہکۺدورسےۺدویی ل

س

ب

اۺرا

ۺدویی اہۺزویۺ ای

اۺاچاتہۺاھت۔ۺاسۺاہکینۺاکۺریہوۺرپیسرہشۺاکۺصلخمۺیبادش

س

وہۺوخدۺاںیہنۺاچبی

ذرکہۺوموجدۺںیہنۺرگمۺزویوسدراۺےکۺاجنتۺےک

س

اۺےنۺزویوسدراۺوکۺاجنتۺاکۺرطہقیۺاھجمسی ا۔ۺوگۺوموجدہۺنتمۺںیمۺیتشکۺاکۺت

ۺدویی ل

س

ب

ۺاابسبۺںیمۺیتشکۺیکۺوسدراۺےہ۔ۺا

اراتۺےتلمۺںیہ۔ۺالیسبۺیک

ذۺایکۺاجۺاتکسۺےہۺہکۺریمسیۺالیصفتتۺںیمۺالیسبۺےکۺاابسبۺاورۺ وموجدیگۺےکۺاش

س س

یبایلبۺالیصفتتۺرپۺااصحنرۺرکےتۺوہےئۺہیۺہجیتنۺیبااسینۺاح

ذرکہۺیھبۺوموجدۺاھت۔ۺۺ

س

رایئتۺاکۺت

س

بیتشکۺانبےنۺیکۺخ

ب

ۺیکۺذہتیب: یباب

ۺےہۺہکبجۺدورساۺامنی اںۺرکدارۺگلگااقم

س

ب

ےہ۔ۺدتماوؽۺدااتسؿۺےکۺاطمقبۺگلگااقمۺےنۺرازۺاقبۺیکۺالتشۺاکۺ اہیںۺریمسیۺریہوۺزویوسدراۺاکۺمہۺبصنمۺریہوۺاتۺ

اکۺاہپ

س

اکۺرفسیکۺالکشمتۺےسۺااگہۺایکۺایگ۔ۺاےسۺاتبی اۺایگۺہکۺوہۺاےسیۺرفسۺرپۺلچۺالکنۺےہۺسجۺںیمۺاےسۺرطخی

س

ڑویںۺاورۺکلہمۺزعؾۺایک۔ۺاےسۺاسۺرطحۺےکۺرطخی

اۺ

اۺوہۺاگ۔ۺاسۺرطحۺاکۺرفسۺوسرجۺدویی

س

’’دری اؤںۺےسۺزگری

م

ۺیکۺ‘‘

ۺی

س

ب

راکرۺاتۺ

س

اۺراہۺاورۺاخ

ۺےسۺڈی

ۺےسۺیہۺےطۺوہۺاتکسۺاھتۺرگمۺگلگااقمۺااقتسم

امحی

ےنچنہپۺںیمۺاکایمبۺوہۺایگ۔ۺۺ

اۺاےنپۺی اسۺرےتھکۺںیہ

ۺےنۺگلگااقمۺوکۺاتبی اۺہکۺومتۺوۺایحتۺےکۺارسارۺدویی

س

ب

ۺاورۺیسکۺوکۺاؿۺےسۺعلطماؿۺدوونںۺیکۺالماقتۺیکۺلیصفتۺاکۺوکیئۺذرکۺںیہنۺاتلم۔ۺاتۺ

افؿۺاکۺںیہنۺرکےت۔ۺاسۺرپۺگلگااقمۺےنۺاسۺےسۺوپاھچۺہکۺاسۺےنۺزکۺرطحۺاقبۺاحلصۺیک۔ۺسجۺےکۺوجابۺںیمۺاسۺےنۺگلگااقمۺوکۺدااتسؿۺوطافؿۺانسیئ۔ۺاسۺوط

ۺیکۺوہشمرۺیبارہۺاولاۺحۺںیمۺیھبۺاتلمۺےہ۔ۺۺ ذرکہۺگلگااقمۺےکۺرزیم

س

ت

ۺرازۺےہ۔ۺاسۺےن اؤںۺاکۺای

ۺےنۺگلگااقمۺوکۺاتبی اۺہکۺہیۺدویی

س

ب

ۺےسۺ اتۺ ۺرہشۺرشوی رنیۺرہشوںۺںیمۺےسۺای

اتبی اۺہکۺاسۺاکۺقلعتۺاکعدۺیکۺرسزنیمۺےکۺدقمیۺب

اۺ

اؿۺوکۺ)Ea(‘‘اے’’ےہۺ۔ۺاسۺلیصفتۺےکۺاطمقبۺدویی

س

رۺنماۺزنیمۺےسۺزدنیگۺےکۺہ

ےنۺاینپۺوھجڑپنیۺےسۺاےسۺاخمبطۺرکےتۺوہےئۺاتبی اۺہکۺاسرےۺدویی

ۺںیہنۺ ب ۺیتشکۺانبےنۺاکۺاہکۺسجۺںیمۺاسۺےنۺامتؾۺزدنہۺاایشءۺےکۺوجیبںۺ)Ea(‘‘ اے’’اتبی اۺایگ۔ۺاٹمےنۺاکۺہلصیفۺرکۺےکچۺںیہۺرگمۺاسۺابتیہۺاکۺسب اۺےنۺاےسۺای

دویی

ۺوطاف بب

رۺیھت۔ۺج رابب اۺےنۺاےسۺیتشکۺیکۺلکشۺاورۺمجحۺیھبۺاتبی ا۔ۺاسۺیتشکۺیکۺابملیئۺ،ۺوچڑایئۺاورۺاواچنیئۺیبامہۺبب

اۺاھت۔ۺدویی

س

ؿۺای اۺاسۺےنۺھچۺدؿۺراتۺںیمۺوکۺوفحمظۺرکی

ۺھچکۺال ررپۺاۺرکۺرکۺیئگ۔ۺۺسب

س

رۺرطػۺڑچیکۺرھکباۺڑپاۺےہ۔ۺیتشکۺوکہۺ مرۺداھکیۺہکۺہ

م ۺےنۺیباہ

س

ب

رۺایگ۔ۺاتۺ

ۺدی ا۔ۺاسوتںیۺدؿۺوطافؿۺاب

ۺ رہۺای

س

اۺ ارخیۺےکۺاطمقبۺزریۺرہشوزۺی

ۺیکۺیب،ۺھچکۺ ۵۲۹ریمسیۺاورۺیباب

رۺیبملۺیتشکۺےکۺذرےعیۺاسۺوطافؿۺےسۺچبۺاکسۺاسۺےکۺاسھتۺاسۺاکۺاخدناؿ،ۺدوس

م

رۺلکنرپمراس،ۺدنمسرۺاورۺدری اۺرثکتۺابۺیکۺوہجۺےسۺاےنپۺانکروںۺےسۺیباہ رۺاکرۺیتشکۺ دنےۺاورۺاجونرۺیھبۺےھت۔ۺاسۺوطافؿۺںیمۺاامسونںۺےسۺےبۺانپہۺی اینۺبب

س

ۺاورۺاخ

ذاۺرپۺاۺرکۺریک۔ۺ

وکہۺوکرت

ذاؾ،ۺرپدنوںۺاورۺاجون

س

رہۺعمۺاےنپۺاخدناؿ،ۺح

س

اۺ ارخیۺےکۺاطمقبۺربعوتوتۺی

ۺیباہھتۺدنلبۺاورۺوچڑیۺ ۰۶اہھتۺیبملۺاورۺ ۰۰۶روںۺےکۺچبۺاکس۔ۺاسۺیکۺیتشکۺاریسی۔ۺیباب

ذارۺرپۺچنہپۺیئگۺوتۺیتشکۺےسۺوھچڑیۺیئگۺافہتخۺواسپۺاۺیئگۺرگمۺوکاۺواسپۺہنۺای ا۔ۺۺ ۶یھت۔ۺالیسبۺ

س س

ۺیتشکۺوکہۺت بب

ۺاجریۺراہ۔ۺج

دؿۺراتۺی

ارخیۺےکۺ ۺدنمراجتۺےکۺاطمقبۺ

ۺیکۺیب ۶ریمسی،ۺاریسیۺاورۺیباب

ۺاورۺاسۺاکۺاخدناؿۺیہۺدؿۺراتۺی

س

ب

ۺاجریۺرےنہۺواےلۺاسۺوطافؿۺںیمۺرصػۺاتۺ

ذارۺرپۺاۺرک

س س

ۺیتشکۺوکہۺت بب

رۺرطػۺیٹمۺاورۺڑچیکۺرھکباۺاھت۔ۺجمرۺداھکیۺوتۺوطافؿۺمتخۺوہۺاکچۺاھتۺاورۺہ

مۺاسوتںیۺدؿۺاسۺےنۺیباہ ب

بر،ۺوفحمظۺرےہ۔ۺج

ۺوبکب ۺریکۺوتۺاسۺےنۺای

رۺےجیھب۔ۺوکاۺوتۺالمراۺیباہ

ۺخ ۺوکاۺاورۺای وشںۺوکۺونےنچۺاگلۺہکبجۺدورسےۺدوۺرپدنےۺرپوازۺرکۺ ۺاورۺواسپۺہنۺاےئ۔ۺۺای

: دنہۺ

ۺونمۺےنۺای بب

ۺاورۺاہمۺاھبررۺےکۺاطمقبۺونمۺاورۺرریہۺوطافؿۺےسۺوفحمظۺرےہ۔ۺدااتسؿۺےکۺاطمقبۺج

س

مم ر یلھچمۺوکۺڑکپےنۺ دنہۺےکۺ وػۺرزویمںۺاتشاتشۺ،ۺبب

ریۺوہۺیئگۺا

ۺیتشکۺانبےئۺاورۺاےسۺاےنپۺوگنیسںۺےسۺیبادنھۺدےۺ۔ۺہیۺیلھچمۺےکۺدعبۺوھچڑۺدی اۺوتۺوہۺدکیؾۺبب ورۺاسۺےنۺونمۺوکۺوطافؿۺیکۺاالطعۺدیۺاورۺاےسۺاہکۺہکۺوہۺای

و تۺرپۺاۺرکۺرہھٹۺیئگ۔ۺۺم م

اۺوونشۺاکۺرہظمۺیھت۔ۺاسۺیلھچمۺےنۺالیسۺبۺںیمۺیتشکۺوکۺاھبنسےلۺراھکۺیتحۺہکۺیتشکۺامشؽۺںیمۺوکہۺ

دویی

: وزلیۺ

ۺ

راطہینۺےکۺ اشۺ Dwynwenالعےقۺیکۺ وػۺدااتسؿۺےکۺاطمقبۺڈانئۺوزلیۺ)Celt(بب

سئ

ۺمیظعۺوطافؿۺںیمۺیتشکۺرپۺوسارۺDwyfachاورۺڈائ ای

ۺنلۺویلؿۺ بب

راطہینۺ) Llynllion(وہۺرکۺچبۺ ۔ج ۺےنۺبب

سئ

ےسجۺوموجںۺیکۺلیھجۺیھبۺےتہکۺںیہۺ،ۺےسۺاےنھٹۺواالۺہیۺمیظعۺوطافؿۺمتخۺوہاۺوتۺدواونئؿۺاورۺدوائ

یبادۺایک۔ۺۺوکۺےئنۺرسےۺےسۺا

ذےۺوینی ا

ذ

س

:

ذاۺ

ارڈکۺات

س

رۺ) Nordic Edda(ی ا

راگ ریۺیتشکۺرپۺھٹیبۺرکۺ) Bergalmir(یکۺاہکوینںۺےکۺاطمقبۺبب

ۺبب ۺمیظعۺوطافؿۺںیمۺای اورۺاسۺیکۺویبیۺای

وفحمظۺرےہ۔ۺۺ

و اینھ

ل

:

ۺاہپڑیۺیکۺوچیٹۺرپ ۺمیظعۺوطافؿۺںیمۺای و اینیئۺدااتسونںۺےکۺاطمقبۺھچکۺولگۺاورۺاجونرۺای ھ

ل

ۺوطافؿۺیکۺرہلںیۺاہپڑۺیکۺوچیٹۺ بب

انپہۺزگنیۺوہۺرکۺوفحمظۺرےہ۔ۺج

راۺوخؽۺاکنیھپۺسجۺرپۺوسارۺوہۺرکۺوہۺاسۺاانملکۺابتیہۺےسۺوفحمظۺرےہ۔ۺۺ

ۺبب ذاودنۺےنۺاؿۺیکۺرطػۺای

س

ۺںیچنہپۺوتۺح

ی

: نیچ

رادۺےکۺاسھتۺی اۺاخیلۺاینپۺویبیۺاورۺوچبںۺ

س

ۺصخشۺی اؤۺاستۺدورسےۺاف ۺیتشکۺرپۺوسارۺوہۺرکۺوطافؿۺاورۺززلولںۺےسۺنیچۺیکۺدااتسونںۺےکۺاطمقبۺای ےکۺاسھتۺای

ریبادۺوہۺیئگ۔ۺااجنؾۺاکرۺوطافؿۺمتخۺوہۺایگ۔ۺۺ ۺڑپاۺاورۺزنیمۺابتہۺوۺبببرۺرطػۺےسۺی اینۺاب

موفحمظۺراہ۔ۺاسۺوطافؿۺںیمۺہ

اینۺدویامال

س

: ویی

ۺوطافؿۺےکۺذرےعیۺابتہۺرکےنۺ اۺےنۺاںیہنۺای

ۺدویی

ئ

ۺولگۺتہبۺزی ادہۺدباکرۺوہۺ ۺوتۺزی بب

ۺج

س

ئ

اورۺاسۺیکۺ)Deucalion(اکۺہلصیفۺایک۔ۺرصػۺڈوی

ۺیتشکۺایترۺرکےنۺاکۺاہکۺایگۺاھت۔ۺوہۺدوونںۺیتشکۺرپۺوسارۺوہےنۺےکۺونںیۺ رےۺ۔ۺۺویبیۺوطافؿۺےسۺوفحمظۺرےہۺویکہکنۺاںیہنۺاورۺاؿۺےکۺےٹیبۺوکۺای

اوسسۺرپۺاب

س

دؿۺوکہۺرپی

ا

اریخیۺتقیقحۺایبؿۺرکیتۺںیہ۔ۺی

ۺواحضۺی ۺاچنہپ۔ۺاورۺاسۺرطحۺارثکۺوقںیمۺوطافؿۺونحۺےسۺااگہۺوہۺہیۺامتؾۺدااتسںینۺای

ۺاہللۺاکۺاغیپؾۺدہای

رۺوقؾۺیمرخیۺوگاہۺےہۺہکۺہ

ۺولگۺویحۺےسۺدورۺوہۺ ۺوتۺوطافؿۺونحۺےکۺوااعقتۺالسنۺدعبۺلسنۺریغتۺوۺدبتؽۺاکۺاکشرۺوہۺ ۺاورۺاسۺرطحۺدااتسونںۺاکۺرو بب

ۺونحۺںیئگۺرگمۺجپۺداھرۺ ۺ۔ۺوقؾ

ارےۺاسےنمۺہنۺرصػۺوطافؿۺونحۺںۺہکلبۺدرگیۺاورۺوطافؿۺونمراؿۺمیکحۺہ

راؿۺمیکحۺےہ۔ۺف

ۺےسۺایبؿۺرکےنۺوایلۺوادحۺاتکبۺف

میئکۺحۺںۺیکۺافتلیصۺوکۺوپریۺاقثہ

راؿۺمیکحۺےکۺایبؿۺرکدہۺایہنۺیقیقحۺوااعقتۺاکۺاطمہعلۺرکںیۺ

اۺےہ۔ۺاےلگۺاوبابۺںیمۺمہۺف

اریخیۺوااعقتۺایبؿۺرکی

۔ۺےگاوقاؾۺےکۺیبارےۺںیمۺیھبۺی

یبابۺدوؾۺۺ

رامیہۺںۺےکۺاحالتۺزدنیگۺۺ رضحتۺابب

ا

اۺ اۺطۺو

ااۺسم

س

اؿۺ

ۺ

س

ااۺو

س

ا ر

س

الۺ اۺو دی ۺیا

ار بباؿۺا

اۺ

س

ر

م ا

ۺا

س

oؿۺ لۺو

ا اۺطۺو

س

ۺام

س

ذ

س

ااۺوی ب

س

ا

اۺا ذ

س

ھذۺوہو ع ب

ۺا

س

ذ

س

ذ

ۺا ا

ار ابباسۺیب

س

ۺال

لۺاوؿ ا

س

س

و م ا

)۸۶۔۷۶اؽۺرمعاؿ۔ۺ( oا

رامیہۺہنۺوہیدیۺےھتۺاورۺہنۺرصناینۺےھت۔ۺوہۺوتۺ!) ونس(’’ رزگۺرشموکںۺںیمۺےسۺہنۺ) ںۺےسۺزیباروھجےٹۺذموبہ(اببمدیسیھۺراہۺےنلچۺواےلۺاملسمؿۺےھت۔ۺاورۺوہۺہ

ۺوہۺولگۺںیہۺوہنجںۺےنۺاؿۺیکۺریپویۺیکۺاورۺہیۺیبنۺ ردی

سس

رامیہۺےکۺاسھتۺزی ادہۺب ںیہۺاورۺوہۺولگۺوجۺاپۺرپۺاامیؿۺالےئۺ) دمحما(ےھت۔ۺےبۺکشۺولوگںۺںیمۺابب

ۺ

۔ۺۺ‘‘ےہ) داگرۺاحیمۺوۺدم(ںیہ۔ۺاورۺاہللۺاامیؿۺواولںۺاکۺدوس

رامیہۺںۺوکۺوصخیصۺوطرۺرپۺولوگںۺےکۺےیلۺ ذرکہۺارثکۺاقمامتۺرپۺایکۺایگۺےہ۔ۺاہللۺاعتیلۺےنۺرضحتۺابب

س

رامیہۺںۺاکۺت راؿۺمیکحۺںیمۺرضحتۺابب

ایبؿۺ) اوسۂ(وطبرۺاثمؽۺف

اۺاورۺاںیہنۺااجنؾۺدبۺےسۺڈرای اۺہکۺوہۺاہللۺےس ۺوقؾۺوکۺاہللۺاکۺاغیپؾۺاچنہپی

ۺرپس

بۺیکۺاجبےئۺاپۺیکۺایک۔ۺاپۺےنۺاینپۺی

سس

ذارۺوکۺنس

س س

ۺڈرںی۔ۺاپۺیکۺوقؾۺےنۺاپۺےکۺات

رھۺ ۺوتۺاپۺوکۺاینپۺاہیلہۺرتحمہم،ۺرضحتۺولطۺںۺاورۺاےنپۺدنچۺریپواکروںۺےکۺاسھت

ۺاپۺیکۺوقؾۺےکۺاظمملۺدحۺےسۺبب بب

ۺیسکۺدورسیۺہگجۺاخمتفلۺرشوعۺرکۺدی۔ۺج

اۺڑپی۔ۺۺ

س

رجہتۺرکی

رامیہۺںۺاکۺقلعتۺاؽۺونحۺںۺےسۺاھت راؿۺمیکحۺےکۺاطمقبۺاپۺرضحتۺونحۺںۺیہۺیکۺریپویۺرکۺرےہۺےھت۔ۺۺرضحتۺابب

۔ۺف

س

ل

ۺا

س

ۺفح

س

ۺ

ۺ

oلس

س

س

ا

یۺار

س

ب

س

ۺی

ذ

س

اۺ

س

ی oا

س

س

و م ا

اۺا

س

ادی بۺ

س

ۺ

س

ب oا

س

ر

س

اۺا اخ

س

قر

س

ۺاع

o م

ار بب ۺ ا

ع

ۺ

س

ۺ ؿا oو

۔ۺ(

)۳۸۔۹۷ال

ارےۺاامیؿۺدارۺدنبوںۺںیمۺےسۺ) ینعیۺونح(اسرےۺاہجؿۺواولںۺںیمۺونحۺرپۺالسؾۺوہ۔ۺمہۺاےنپۺکینۺدنبوںۺوکۺایسۺرطحۺدبہلۺدی اۺرکےتۺںیہ۔ۺےبۺکشۺوہۺ’’مہ

رامینۺیکۺاؿۺوکۺ( ںیہ۔ۺرھپۺمہۺےنۺاوروںۺوک

س

اف

س

رامیہۺاںیہنۺیکۺریپویۺ) وہنجںۺےنۺاؿۺیکۺی ۺ‘‘رکےنۺواولںۺںیمۺےھترغؼۺرکۺدی ا۔ۺاورۺابب

۔ۺال

راؾباوطہیلۺےکۺووۺوۺرشمؼۺںیمۺرےنہۺواےلۺتہبۺےسۺولگۺاتسروںۺاورۺاخ

س

راتۺےکۺدیماونںۺاورۺای

س

رامیہۺںۺےکۺزامےنۺںیمۺوادیۺدہلجۺوۺف یکلفۺوکۺ رضحتۺابب

اۺ

ۺےسۺزی ادہۺامہۺدویی اۺ’’وپےتجۺےھت۔ۺاؿۺاکۺسب

اؿۺیکۺوص‘‘ اچدنۺدویی

س

اۺایگۺاھتۺوجۺالہؽۺیکۺلکشۺواےلۺاچدنۺاکۺاحلمۺابلسۺاھت۔ۺاےسۺیبملۺڈاڑیھۺواےلۺان

راش

رتۺںیمۺب

ۺاقعدئۺوۺابعداتۺاھتۺوعیسۺاظنؾ ےۺانبےتۺںیہنجۺوہۺوپےتجۺےھت۔ۺہیۺای

رںیۺاورۺ اؤںۺیکۺوصتب

ۺوجۺرشمؼۺےکۺاؿۺےنہپۺوہےئۺاھت۔ۺاسۺےکۺاسھتۺوہۺولگۺاؿۺدویی

ۺاہیںۺوموجدۺراہ۔ۺا

ۺوطلیۺرعےصۺی اؤںۺوکۺاممکلۺںیمۺالیھپۺاورۺای

ۺوپےتجۺرےہ۔ۺاسۺدیقعےۺےکۺ۰۰۶ؿۺالعوقںۺںیمۺرےنہۺواےلۺولگۺاؿۺدویی

وسیعیۺی

ۺتہبۺےسۺدبعم،ۺزوگیراتۺ

رۺی

س

اوطہیلۺےکۺرمک

س

راتۺےسۺای

س

ۺدہلجۺوۺفرۺوادی

ۺاب ر ریمعتۺےیکۺ ۺوجۺابعدتۺاگوہںۺےکۺالعوہۺوطبرۺردصاگہۺ) Ziggurats(زب

اؤںۺیکۺوصخاص

اۺیکۺابعدتۺیکۺاجیتۺیھت۔ۺۺ یھبۺاامعتسؽۺوہےتۺےھتۺاورۺاہیںۺدویی

اچدنۺدویی

راؿۺمیکحۺےکۺایبؿۺےکۺاطم

راؿۺمیکحۺںیمۺذموکرۺںیہ۔ۺف

ارۺدقہمیۺیکۺدری اتفۺرپۺوہا،ۺف

رامیہۺںۺےنۺاؿۺاقعدئۺوۺابعداتۺاکۺہیۺاظنؾۺ،ۺسجۺاکۺااشکنػۺاجۺای قبۺرضحتۺابب

ذاۺیکۺابعدتۺاایتخ

س

ۺاورۺےچسۺح ذاؤںۺیکۺابعدتۺوکۺرتسمدۺرکےتۺوہےئۺای

س

رامیہۺںۺےکۺرطزۺلمعۺوکۺویںۺایبؿۺایکوھجےٹۺح راؿۺمیکحۺےنۺرضحتۺابب

: رۺیک۔ۺف

س

ب

ۺ

س

صۺ

س

ۺف

ۺوکۺار

س

ۺجۺا

ا

ا

اۺاا

س

ۺا ذ

س

ذ

س

ۺاۺازر

ۺ ا ب م

ار بباؽۺا

ذۺقا oو

ر ا اتۺوو م ل

ۺات

ۺ م

ار ببریۺا

س

ۺب

ذ

س

و

س

س

و م ا

ۺا

س

ؿۺ و ل

ۺ oضۺو

لۺ

سب

ااۺح

س

ۺا ا ب اؽۺ اۺاج

ۺق

س

ااۺا

ۺجۺ

باۺر ذ

س

اؽۺھذ

اجۺق ب

ۺ ا ۺر

ل

ذذ oا

ۺ

ۺ

س

ئ

اؽۺ

ۺق

س

ااۺا

ۺ

ب

ب

اۺر ذ

س

اؽۺھذ

اۺق

س

از رۺیب ل

اۺاااۺر

س

اا

س

صلۺاؾو ل ۺا

س

ۺ

س

س

ۺ ۺ ا

بۺر

س

o اۺااۺر

ؿ ر

اۺ

ۺ

ی ر ۺبب

س

ۺاؾ

اؽۺی

ۺق

س

ااۺا

ۺر ب

اۺا ذ

س

ۺھذ

باۺر ذ

س

اؽۺھذ

ۺق

ا

س

از ۺیبم

ل

ت oاو م ل

ۺا ر ؼیۺ ذ

س

ذ

ۺا ب

ۺو

ھ ب

ۺو

س

ا

س

ر

م ا

ۺا

س

اۺ

س

اۺای ااۺو

س

ۺضر ا ااالاعنؾ۔ۺ( oو

)۹۷۔۴۷

ذاۺامےتنۺوہ،ۺںیمۺداتھکیۺوہںۺہکۺمتۺاورۺاہمتریۺوقؾۺیلھکۺرمگایہۺ’’

س

رامیہۺےنۺاےنپۺیبایباۺازرۺےسۺاہکۺایکۺمتۺوتبںۺوکۺح ۺابب بب

ںیمۺےہ۔ۺاورۺاسۺرطحۺمہۺےنۺاورۺی ادۺرکوۺج

رامیہۺوکۺاامسونںۺاورۺزنیم ۺاتکمچۺابب اریکیۺںیمۺےلۺایل،ۺاوہنںۺےنۺای

ۺراتۺےنۺاؿۺوکۺی بب

اہکۺوہۺاکلمۺنیقیۺواولںۺںیمۺےسۺوہۺاجںیئ۔ۺرھپۺج

ۺےکۺاجعابئتۺداھکۺددۺی

ۺاچدنوکۺاتکمچ بب

ا۔ۺرھپۺج

ۺوہاجےنۺواولںۺوکۺدنسپۺںیہنۺرکی ب

ئ

ۺوہۺایگۺوتۺاہکۺںیمۺاغی ب

ئ

ۺوہۺاغی بب

ۺوتۺاہکۺایکۺہیۺریماۺۺوہاداھکیوہاۺاتسرہۺداھکی۔ۺاہکۺایکۺہیۺریماۺربۺےہ؟ۺرھپۺج

ۺوہۺایگۺوتۺوبؽۺاےھٹۺہکۺارگۺریماۺرپورداگرۺےھجمۺدیساھۺراہتسۺہنۺداھکےئۺاگۺوتۺںیمۺیھبۺرمگاوہںۺےکۺرگوہۺںیم ب

ئ

ۺوہۺیھبۺاغی بب

ۺربۺےہ؟ۺرھپۺج بب

ۺڑپۺاجؤںۺاگ۔ۺرھپۺج

ۺوہۺرغوبۺوہۺایگ بب

راۺےہ۔ۺرھپۺج

ۺےسۺبب ۺےسۺنجۺوکۺمتۺاسۺاکۺوسرجۺوکۺاتکمچۺوہاۺداھکیۺوتۺاہکۺایکۺہیۺریماۺربۺےہ؟ۺہیۺسب ۺوتۺوبؽۺاےھٹۺاےۺریمیۺوقؾۺںیمۺاؿۺسب

ۺرہھٹاےتۺوہۺ،ۺزیبارۺوہں۔ۺںیمۺےنۺوتۺاانپۺہنمۺایسۺذاتۺیکۺرطػۺوسکیۺوہۺرکۺرکۺایلۺسجۺےنۺاامسونںۺاورۺزنیمۺوکۺدیپاۺایکۺاورۺںیمۺ رشکۺرکےنۺواولںۺںیمۺےسۺرشی

۔ۺۺ‘‘ںیہنۺوہں

رامیہۺںۺیکۺاجےئۺدیپا راؿۺمیکحۺںیمۺرضحتۺابب

روتشںۺاکۺرضحتۺف

س

امہۺرضحتۺولطۺںۺیکۺرطػۺےجیھبۺاجےنۺواےلۺف

شئۺاورۺونطۺاکۺیلیصفتۺذرکۺوموجدۺںیہن۔ۺی

را ذرکہۺرکۺےکۺہیۺایبؿۺایکۺایگۺےہۺہکۺرضحتۺابب

س

رامیہۺںۺےکۺی اسۺاےنۺاورۺاپۺیکۺزوہجۺءۺرتحمہمۺوکۺےچبۺیکۺوالدتۺیکۺوخربخشیۺدےنیۺاکۺت میہۺںۺاورۺرضحتۺولںطۺابب

ۺدو ۺیھبۺرےتہۺےھت۔ۺۺرصعمہۺےھتۺاورۺای ب

ی ر

رسےۺےکۺف

راؿۺمیکح

اہمءۺدقمیۺںیمۺںیہن،ۺریمعتۺہبعکۺےہ۔ۺف

س

ۺامہۺواہعقۺ،ۺسجۺاکۺذرکۺدہعۺی رامیہۺںۺےسۺقلعتمۺایبؿۺرکدہۺای رآؿۺمیکحۺںیمۺرضحتۺابب

ۺںیمۺںیمہۺاتبی اۺایگۺےہۺف

رامیہۺںۺاورۺآپۺےکۺےٹیبۺرضحتۺاامسلیعۺںۺےنۺیک۔ۺاجۺومرنیخ وکۺہبعکۺےکۺامیضۺےسۺقلعتمۺرصػۺہیۺولعمؾۺےہۺہکۺہیۺزامہنءۺدقمیۺ ہکۺہبعکۺیکۺریمعتۺرضحتۺابب

ۺیکۺامیلعت بم

ازؽۺوہےنۺواےلۺاامسینۺذمہ

س

رامیہۺںۺرپۺی ۺرےنھکۺاکۺلمعۺرضحتۺابب

بتۺںیمۺےسۺدقمسۺاقمؾۺراہۺےہ۔ۺوضحرۺاۺےسۺلبقۺدورۺاجتیلہۺںیمۺہبعکۺںیمۺی

رحتفیۺاورۺاگبڑۺاکۺہجیتنۺاھت۔ۺۺ

رامیہ اہمءۺدقمیۺںیمۺرضحتۺابب

س

ذرکہۺدہعۺی

س

: ۺںۺاکۺت

اہمءۺ

س

اہمءۺدقمیۺےہۺارگہچۺاسۺیکۺایبؿۺرکدہۺارثکۺالیصفتتۺربتعمۺںیہن۔ۺدہعۺی

س

ۺولعمامتۺاکۺذرہعیۺدہعۺیصم

رامیہۺںۺےکۺیبارےۺںیمۺ دقمیۺےکۺاطمقبۺرضحتۺابب

ۺرضحتۺلبقۺحیسمۺںیمۺدیپاۺوہےئۺوجۺوادیءۺلینۺےکۺدیماونںۺےکۺونجبۺرشمؼۺںیمۺواعقۺاےنپۺدو ۰۰۹۱رہشۺںیمۺ)Ur(اپۺارۺ بب

ۺوہشمرۺرہشۺاھت۔ۺج رۺاکۺای

اؾۺ

س

رامیہۺںۺدیپاۺوہےئۺاپۺاکۺی رااہؾ’’ابب راؾ’’ںیہنۺہکلبۺ‘‘ ابب راھکۺایگۺےسجۺدعبۺںیمۺاہللۺاعتیلۺےنۺدبتلیۺایک۔ۺۺ‘‘ ابب

ۺااجنےنۺکلمۺیکۺ رامیہۺںۺوکۺمکحۺدی اۺہکۺوہۺاانپۺونطۺاورۺولگۺوھچڑۺرکۺای ۺدؿۺاہللۺےنۺرضحتۺابب اہمۺدقمیۺےکۺاطمقبۺای

س

رطػۺرجہتۺرکںیۺاورۺواہںۺیئنۺدہعۺی

رامیہۺںۺےنۺاسۺاکپرۺرپۺکیبلۺاہکۺاورۺاینپۺاہیلہۺ ۵۷یتسبۺیکۺاینبدۺرںیھک۔ۺ ںیہنجۺدعبۺںیمۺاسرہۺینعیۺزہشادیۺاہکۺایگۺاورۺےتجیھبۺولطۺںۺےکۺاسھتۺلچۺ‘‘ اسرایئ’’اسہلۺابب

رۺےکۺےیلۺرحاؿۺںیمۺرےکۺ۔ۺا ۺاپۺارضۺوموعدہۺینعیۺوادیۺاعنکؿۺںیمۺڑپے۔ۺاسۺبختنمۺزنیمۺیکۺرطػۺرفسۺےکۺدوراؿۺوہۺھچکۺدب بب

ورۺرھپۺاانپۺرفسۺاجریۺراھک۔ۺج

ۺاپۺیکۺرمعۺ بب

اؾۺ ۹۹ےچنہپ،ۺوتۺاںیہنۺاتبی اۺایگۺہکۺہیۺہگجۺاؿۺےکۺےیلۺوصخیصۺوطرۺرپۺینچۺیئگۺاورۺاںیہنۺاطعۺیکۺیئگۺےہ۔ۺج

س

اسؽۺوہیئۺوتۺاپۺےنۺاہللۺےسۺدہعۺایکۺاورۺاپۺاکۺی

روؿۺ ۵۷۱دبتلیۺایکۺایگ۔ۺاپۺاکۺااقتنؽۺ اۺ) الیلخل(اسؽۺیکۺرمعۺںیمۺوہاۺاورۺاپۺوکۺرغمیبۺانکرےۺںیمۺ ب م

ےکۺاغرۺںیمۺدنفۺ Machpelahےکۺرہشۺںیمۺ

ذیۺیھت،ۺاؿۺیکۺاورۺاؿۺےکۺاخدناؿۺیک رت

س

رامیہۺںۺےنۺھچکۺرمقۺدےۺرکۺخ رۺطلستۺےہ۔ۺہیۺہگجۺوجۺرضحتۺابب ارضۺوموعدہۺںیمۺ ایکۺایگ۔ۺہیۺہگجۺاجۺلکۺارسالیئۺےکۺزب

ۺیھت۔ۺۺیلہپۺتیکلم

رامیہۺںۺیکۺاجےئۺوالدتۺ اہمۺءۺدقمیۺاورۺرضحتۺابب

س

: دہعی

رامیہۺںۺیکۺودالتۺوادیءۺدہلجۺو رامیہۺںۺیکۺاجےئۺوالدتۺہشیمہۺوموضعۺثحبۺریہۺےہ۔ۺاسیعویئںۺاورۺوہیدویںۺاکۺدوعیۺےہۺہکۺرضحتۺابب راتۺےکۺ رضحتۺابب

س

ف

ذۺاقیقحتتۺاتبیتۺںیہۺہکۺوہیدویںۺاورۺونجبۺںیمۺوہیئۺہکبجۺاالسیمۺداینۺےکۺہطقنۺرظنۺےکۺاطمقبۺاپۺیکۺوال ذت ۺالعےقۺںیمۺوہیئ۔ۺحب ب

ی ر

دتۺرعہفۺرحاؿۺےکۺف

اسیعویئںۺاکۺرظنہیۺتقیقحۺرپۺینبمۺںیہنۺےہ۔ۺۺ

راتۺےکۺونجیبۺرہش

س

رامیہۺںۺوادیۺۺدہلجۺوۺف اہمءۺدقمیۺرپۺااصحنرۺرکےتۺںیہۺسجۺےکۺاطمقبۺرضحتۺابب

س

اۺۺارۺںیمۺدیپوہیدیۺاورۺاسیعیئۺاےنپۺدوعیۺےکۺےیلۺدہعۺی

ۺوطلیۺرفسۺےکۺدعبۺرصمۺےچنہپۺ۔ۺ دوراؿۺرفسۺاپۺوہےئ۔ۺاسۺرہشۺںیمۺدیپاشئۺاورۺادتبایئۺزدنیگۺزگارےنۺےکۺدعبۺاؿۺےکۺاطمقبۺ،ۺاپۺرصمۺرواہنۺوہےئۺاورۺای

ریکۺےکۺالعےقۺرحاؿۺےسۺیھبۺزگرے۔ۺۺ

ب

ۺرکۺد

بای

ۺاحہیلۺےخسنۺےنۺاسۺاسرےۺوصترۺوکۺطلغۺی اہمءۺدقمیۺےکۺےنلمۺواےلۺای

س

امہۺدہعۺی

اہمءۺی

س

اینۺےخسنۺںیم،ۺےسجۺدہعۺی

س

ی اۺےہ۔ۺشیتیۺدصیۺلبقۺحیسمۺےکۺاسۺویی

اہمءۺدقمیۺںیم

س

رنیۺہخسنۺمیلستۺایکۺایگۺےہ،ۺارۺرہشۺاکۺوکیئۺذرکۺںیہن۔ۺدورۺاحرضۺےکۺارثکۺنیققحمۺےکۺاطمقبۺدہعۺی

ۺےسۺدقمیۺب ذموکرۺارۺی اۺوتۺطلغۺےہۺی اۺدعبۺاکۺ دقمیۺاکۺسب

رامیہۺںۺارۺ راتۺںیمۺ ۔ۺۺااضہفۺےہ۔ۺوگی اۺرضحتۺابب

س

رہشۺںیمۺدیپاۺںیہنۺوہےئۺاورۺہنۺیہۺاینپۺزدنیگۺںیمۺاپۺیھبکۺوادیۺۺدہلجۺوۺف

راتۺےسۺرمادۺرعایقۺرسزنیمۺاکۺوہ

س

ۺےکۺاسھتۺدبتلیۺیھبۺوہےتۺرےتہۺںیہ۔ۺاجۺوادیۺدہلجۺوۺف

اؾۺوق

س

ونجیبۺہصحۺےہۺوجۺ العوہۺازںیۺارثکۺوہگجںۺاورۺالعوقںۺےکۺی

راتۺاورۺدہلجۺےکۺدرایم

س

ۺدری اےئۺف

ریکۺالعوقںۺی

ۺیتحۺہکۺوموجدہۺب

رارۺاسؽۺلبقۺاسۺوادیۺےسۺرمادۺوہۺامشیلۺالعہقۺاھتۺوجۺخراؿۺی

س

مؿۺواعقۺےہ۔ۺہکبجۺاجۺےسۺدوۺہ

اۺرسارس

س

ۺیھبۺمیلستۺرکۺںیلۺہیۺوصترۺرکی

راتۺےکۺدیماونںۺوکۺدرس

س

اہمءۺدقمیۺںیمۺذموکرۺوادیءۺدہلجۺوۺف

س

رارۺ ۺطلغۺوہۺاگۺہکالیھپۺوہاۺاھت۔ۺاسۺےیلۺارگۺمہۺدہعۺی

س

مدوۺہ

ۺیہۺہگجۺںیہ۔ۺۺ راتۺاورۺاجۺیکۺوادیۺای

س

اسؽۺلبقۺیکۺوادیءۺدہلجۺوۺف

ریبیۺالعوق

ۺتقیقحۺےہۺہکۺخراؿۺاورۺاسۺےکۺف

س م

ۺ رامیہۺںۺیکۺاجےئۺدیپاشئۺوہےنۺرپۺاالتخافتۺںیہۺرگمۺہیۺای ںۺںیمۺاپۺاکۺایقؾۺارگہچۺرہشۺارۺےکۺرضحتۺابب

اہمءۺدقمیۺرپۺیکۺاجےنۺ

س

راں،ۺدہعی ذۺبب رت

س

اہمءۺدقمیۺںیمۺخراؿۺےکۺراہ۔ۺم

س

وایلۺ ۺیھبۺاسۺارمۺیکۺدصتقیۺرکیتۺےہۺہکۺاپۺیکۺاجےئۺوالدتۺخراؿۺےہ۔ۺالثمۺدہعی

رارۺدی اۺایگۺےہۺ‘‘ وادیءۺارؾ’’العےقۺوکۺ

رادۺوکۺ) ۸۲:۰۱اورۺ ۱۱:۱۳دیپاشئ۔ۺ(ف

س

رامیہۺںۺےکۺاخدناؿۺےکۺاف رارۺدی اۺایگۺےہۺ‘‘ اانبےئۺاریم’’اورۺرضحتۺابب

اانثتسءۺ(ف

رۺرکیتۺےہۺہکۺاپۺےنۺاسۺالعےقۺںیمۺزدنیگۺزگاری۔ۺۺ) ۶۲:۵۔ۺمرامیہۺںۺاورۺاریمۺںیمۺاممتلثۺہیۺاظہ ۔ۺابب

رامیہۺںۺیکۺاجےئۺوالدتۺخراؿۺاورۺرعہفۺےہ۔ۺرعہفۺںیم،ۺےسجۺربمغیپوں ۺوبثتۺوموجدۺےہۺہکۺرضحتۺابب

س

ب

ذوںۺےکۺاطمقبۺاسۺیباتۺاکۺ

س س

یکۺرسزنیمۺ االسیمۺامح

رامیہۺںۺےکۺقلعتم اۺےہۺرضحتۺابب

ۺتہبۺیسۺاہکاینںۺاورۺدااتسںینۺوہشمرۺںیہ۔ۺۺاہکۺاجی

اہمءۺدقمیۺںیمۺرحتفیۺویکںۺیکۺیئگ؟ۺۺ

س

دہعۺی

راؿۺےکۺاطمقبۺرضحتۺ

رااہؾۺدوۺفلتخمۺربمغیپۺولعمؾۺوہےتۺںیہ۔ۺف رامیہۺاورۺابب راؿۺدیجمۺیکۺایبؿۺرکدہۺالیصفتتۺےسۺابب

اہمءۺدقمیۺاورۺف

س

ۺدہعی

ۺرپس

برامیہۺںۺوکی ابب

ۺابعداتۺےکۺالخػۺ وقؾۺیکۺرطػۺوطبرۺربمغیپۺاجیھبۺیکلف،ۺاتسروں،ۺاچدنۺاورۺدرگیۺوتبںۺیکۺرپشتسۺرکےتۺےھت۔ۺاپۺےنۺاؿۺےکۺاقعدئۺوۺاظنؾ

راؾبایگۺوہۺولگۺاخ

ایتۺاقعدئۺےسۺاجنتۺدالےنۺیکۺوکششۺیکۺسجۺےکۺےجیتنۺںیمۺوپرےۺاعمرشےۺیتحۺہکۺوادلۺیکۺدینمشۺومؽۺیلمذودہجۺیک،ۺاںیہنۺوخداسہتخۺاورۺوتہ ۔ۺۺحب

اہمءۺ

س

اہمءۺدقمیۺںیمۺایبؿۺںیہنہکبجۺدہعۺی

س

اۺوریغہۺدہعی

س

رادریۺےکۺوتبںۺوکۺوتڑی ا،ۺبب

س

ۺایکۺایگ۔ۺدقمیۺںیمۺاؿۺالیصفتتۺےسۺھچکۺیھبۺذموکرۺںیہن۔ۺاپۺاکۺاگۺںیمۺاکنیھپۺاجی

اہمءۺدقمیۺںیمۺاپۺےکۺیبارےۺںیم

س

ۺادجمۺےکۺوطرۺرپۺایبؿۺایکۺایگۺےہۺ۔ۺہیۺارمۺواحضۺےہۺہکۺدہعۺیذ ہیۺوصترۺوہیدویںۺےنۺاینپۺیلسنۺ ہکلبۺواہںۺاۺپۺوکۺوہیدویںۺےکۺحب

رۺوقؾۺںیہ۔ۺاےنپۺاسۺدیقعےۺ

رب ذاۺےکۺبختنمۺاورۺہشیمہۺےکۺےیلۺایلعۺوۺبب

س

المۺایک۔ۺوہیدویںۺاکۺدیقعہۺےہۺہکۺوہۺح

ۺرکےنۺےکۺےیلۺش

بای

ریۺی

رب وکۺایبؿۺرکےنۺےکۺبب

اہمء

س

ۺوطرۺرپۺاولیہۺہفیحصۺںیمۺیمکۺاورۺزی ادیتۺیک۔ۺیہیۺوہجۺےہۺہکۺدہعۺی

س

ب

ۺادجمۺےکۺوطرۺرپۺایبؿۺایکۺ ےیلۺاوہنںۺےنۺبمذ رامیہۺںۺوکۺوہیدویںۺےکۺحب دقمیۺںیمۺرضحتۺابب

ایگۺےہ۔ۺۺ

ۺاپۺوہی ردی

سس

ادجمۺمیلستۺرکےتۺںیہۺرگمۺاؿۺےکۺبذ رامیہۺںۺوکۺوہیدویںۺاکۺحب اہمءۺدقمیۺوکۺمیلستۺرکےتۺںیہۺ،ۺیھبۺرضحتۺابب

س

دیۺںیہنۺہکلبۺاسیعیئۺاسیعیئۺ،ۺوجۺدہعۺی

ریۺوکۺوہیدویںۺ

رب ۺےکۺدرایمؿۺاالتخػۺیکۺاینبدۺےہ۔ۺاؿۺےکۺداللئۺںیہ۔ۺاسیعیئۺیلسنۺبب بم

یکۺرطحۺزی ادہۺاتیمہۺںیہنۺدےتی۔ۺاؿۺاکۺہیۺاالتخیفۺوم ۺدوونںۺذماہ

رامیئۺےہۺ

س

راؿۺمیکحۺںیمۺاہللۺاعتیلۺےنۺویںۺف

: یکۺوتحیضۺف

ا ا ۺو

ر

ۺاا

رل

س

س

اۺاب ۺو م

ار ببۺا

س

ؿۺف با

ۺ

ۺ ب

ۺااھ ااؿ ب

و لع

اۺ

س

ۺطۺافہ ذۺؾۺ ب

س

اۺ

ۺالۺا ب

س

o ۺ م ۺ

ۺبب

ا

ۺ

ااۺل ؿۺ با

ۺ

ۺ

ۺلع

ۺبب

ا

ااۺ ۺ

ب ب

ا ائۺخ

و ۺھ

س

ھاا

oواؽؽہ یعؽؾ واؿتؾ ؽا تعؽؾوؿ ۺیا

ار بباؿۺا

اۺ

س

ر

م ا

ۺا

س

اؿۺ

اۺ اۺطۺو

ااۺسم

س

اؿۺ

ۺ

س

ااۺو

س

ا ر

س

الۺ اۺو ۺ oدی

س

ذ

س

ااۺوی ب

س

ا

اۺا ذ

س

ھذۺوہو ع ب

ۺا

س

ذ

س

ذ

ۺا ا

ار ابباسۺیب

س

ۺال

لۺاوؿا

س

س

و م ا

ۺالۺو

ا اۺطۺو

س

)۸۶۔۵۶اؿ۔ۺاؽۺرمع( oام

اریۺںیئگۺایکۺمتۺ) وہیدۺوۺاصنری (اےۺالہۺاتکبۺ’’

ۺوۺالیجن،ۺاؿۺےکۺدعبۺای

رامیہۺےکۺیبارےۺںیمۺویکںۺڑگھجےتۺوہ۔ۺاحالہکنۺوتری ںیہنۺ) اینتۺیباتۺیھب(متۺابب

ےتھجمس۔ۺۺ

ملعۺ) یھب(ۺویکںۺڑگھجےتۺوہۺسجۺاکۺںیہمتۺھچکۺمتۺاسۺیباتۺںیم) نکیلۺاب(اہںۺمتۺوتۺویہۺولگۺوہۺوجۺاؿۺیباوتںۺںیمۺڑگھجےتۺرےہۺنجۺاکۺمتۺوکۺھچکۺملعۺاھت،ۺ

ںیہن۔ۺاورۺاہللۺاجاتنۺےہۺاورۺمتۺںیہنۺاجےتن۔ۺ

رزگۺرشموکںۺںیمۺےسۺہنۺےھت۔ۺۺ!) ونس(مرامیہۺہنۺوہیدیۺےھتۺاورۺہنۺرصناینۺےھت۔ۺوہۺوتۺدیسیھۺراہۺرپۺےنلچۺواےلۺاملسمؿۺےھتۺاورۺوہۺہ ابب

ۺوہۺولگۺںیہ ردی

سس

رامیہۺےکۺاسھتۺب اورۺوہۺولگۺوجۺاپۺرپۺاامیؿۺالےئۺںیہ۔ۺاورۺاہللۺالہۺ) دمحمۺا(وہنجںۺےنۺاؿۺیکۺریپویۺیکۺاورۺہیۺیبنۺ ےبۺکشۺولوگںۺںیمۺابب

ۺ

۔ۺۺ‘‘ےہ) احیمۺوۺدمداگر(اامیؿۺاکۺدوس

یۺ

ہ ا

ۺا

رامیہۺںۺوہۺتیصخشۺںیہۺوہنجںۺےنۺاینپۺوقؾۺوکۺااطع راؿۺمیکحۺےکۺاطمقبۺرضحتۺابب

رسکعۺف اہمءۺدقمیۺیکۺالیصفتتۺےکۺبب

س

ربیغۺاورۺاہللۺارغلضۺدہعۺی

یکۺب

رکۺرکےنۺیکۺنیقلتۺیک۔ۺاپۺیکۺوق

ۺرپیتسۺب

بۺوقؾۺوکۺی

ۺرپس

بذودہجۺیک۔ۺاینپۺونوجاینۺےکۺای اؾۺیہۺےسۺاپۺےنۺاینپۺی ؾۺےنۺےکۺذعابۺےسۺڈراےنۺیکۺحب

رۺرجہتۺیک۔ۺۺ

س

ردلمعۺںیمۺاپۺوکۺلتقۺرکےنۺیکۺوکششۺیک۔ۺاینپۺوقؾۺےکۺاظمملۺےسۺچبۺاجےنۺرپۺاپۺےنۺیباالخ

یبابۺوسؾۺۺ

ۺولطۺںۺےکۺاوحاؽۺۺوقؾ

ر ذ

س

س

الۺؾۺیب

ط

ؾۺل

ۺ

ب

یذ

س

o ر ب

ۺ

س

ب

س

ۺ

ع

اۺاؽۺل

اۺابا ۺخ ل

ااۺ

س

ل اۺار

س

ی oا

ر

ۺ

س

یۺ ر

س

ب

س

ۺی

ذ

س

اۺطۺ

س

یذ

س

ۺع

س

ۺ

ا

س

o

س

ااۺق

س

س بؼ

ۺھ

رذ

س

س

ۺات ذذل ر و

ذ

س

س

الاۺیبوار o )ارمقل۔ۺ

)۶۳۔۳۳

ۺیک۔ۺمہۺےنۺاؿۺرپۺرھتپوںۺےسۺدلیۺوہیئۺوہاۺالچیئۺزجبۺولطۺےکۺرھگۺواولںۺےکۺہکۺمہۺےنۺاؿۺوکۺاریخۺ’’ ب

ۺںیمۺاچبۺایل۔ۺولطۺیکۺوقؾۺےنۺیھبۺربمغیپوںۺیکۺذکتی ب

س

راۺدےتیۺںیہۺوجۺرکشۺزگاریۺرکےتۺںیہ۔ۺاورۺا

س

باریۺرگتفۺےسۺڈرای ا۔ۺرھپۺاوہنںۺ) ینعیۺولطۺےنۺاینپۺوقؾۺوک(سۺےنۺضحمۺاےنپۺلضفۺےس۔ۺایسۺرطحۺمہۺاؿۺوکۺخ

مہ

۔ۺۺ‘‘ےنۺاسۺڈراےنۺںیمۺڑگھجےۺاکنےل

راؿۺمیکح

ریبیۺولوگںۺیکۺرطػۺیبنۺانبۺرکۺاجیھبۺایگ۔ۺوہۺولگۺ،ۺف

رامیہۺںۺےکۺف رامیہۺںۺےکۺرصعمہۺےھت۔ۺاپۺوکۺرضحتۺابب ےکۺایبؿۺےکۺ رضحتۺولطۺںۺرضحتۺابب

ۺرضحتۺولںطۺےنۺاںیہنۺاسۺریغۺرطفیۺلمعۺاورۺدباکریۺاطمقب،ۺریغرطفیۺلمعۺینعیۺول بب

ۺداینۺوکۺولعمؾۺہنۺاھت۔ۺج

ۺی

اتطۺاکۺاراکتبۺرکےتۺےھتۺوجۺاسۺوق

ۺرکۺدیۺاورۺاےنپۺ ب

ۺیکۺذکتی

لمعۺدبۺرپۺاڑےۺرےہ۔ۺےسۺعنمۺایکۺاورۺاہللۺےکۺذعابۺےسۺڈرای اۺوتۺاوہنںۺےنۺہنۺرصػۺاپۺیکۺدوعتۺاکۺااکنرۺایکۺہکلبۺاپۺیکۺوبنتۺی

ۺوخانفکۺابتیہۺےکۺذرےعیۺوہۺولگۺالہکۺرکۺددۺ ۔ۺۺااجن ۺاکرۺای ؾ

اہمءۺدقمیۺںیمۺرضحتۺولطۺںۺےکۺرہشۺوکۺدسوؾۺاہکۺایگۺےہ۔ۺاقیقحتتۺےکۺاطمقبۺریحبہءۺارمحۺےکۺامشؽۺںیمۺواعقۺہیۺرہشۺاسۺرطحۺابتۺہۺوہ

س

اۺسجۺرطحۺاسۺیکۺدہعۺی

ارۺدقہمیۺاکۺاطمہعل

راؿۺمیکحۺںیمۺایبؿۺیکۺیئگۺےہ۔ۺای

اۺےہۺہکۺہیۺرہشۺریحبہءۺرمدارۺےکۺالعےقۺںیمۺواعقۺےہۺوجۺارسالیئۺاورۺاردؿۺیکۺرسدحۺےکۺاسھتۺلیصفتۺف

ۺاتبی

راؿۺمیکحۺولطۺںۺیکۺ

ۺولطۺوکۺاسۺرطحۺزساۺویکںۺدیۺیئگ۔ۺفارۺےکۺاطمےعلۺےسۺلبقۺمہۺہیۺدےتھکیۺںیہۺہکۺوقؾ

ذارۺاورۺاسۺےکۺالیھپۺوہاۺےہ۔ۺاسۺابتیہۺےکۺای

س س

دوعتۺوۺات

اۺےہۺ ردلمعۺںیمۺاؿۺیک

: وقؾۺےکۺرودۺوکۺویںۺایبؿۺرکی

س

ر ا

طۺؿۺا

ؾۺل

ۺ

ب

یذ

س

o ؿو

طۺا اۺ

ۺلھ

س

ۺا ا

اؽۺ

ذۺق oا

س

ۺا ؽس ۺر

ا

ۺ

س

ؿ oا

و عع

اۺو

اۺا

ای

س

oقر بۺاخؿجۺا

ر بۺاخ

س

ۺ ل ۺ

ئ

ش

اۺا ۺو

بۺر

اۺ

یۺا

س

ل

oا

س

ل

ۺا

س

اؿۺ رکؿۺاا

ا

ؿ oایوؾۺ ذ

ۺ

س

ۺا

بۺطۺب

ب

ااۺازو

س

ۺ

ب ۺر

ا

ۺ

ل

س

اۺؿۺ ورذ

س

ت oو

س

ب

ر

س

ا

ۺا

س

ۺ

س

س

و

ل

طۺ

ۺ

س

ۺ

ۺ

س

ئ

اۺ

ال

ا oق

ۺق

ل

ۺ

س

ؽۺا

س

ا

ۺاا

س

o )۸۶۱۔۰۶۱ارعشلاءۺ۔ۺ(

ۺاؿۺےسۺاؿۺےکۺاھبیئۺولطۺےنۺاہکۺ’’ بب

اہمترےۺےیلۺ) اہللۺیکۺرطػۺےس(ایکۺمتۺاہللۺےسۺںیہنۺڈرےت؟ۺےبۺکشۺںیمۺ: وقؾۺولطۺےنۺیھبۺربمغیپوںۺوکۺالٹھجی ا۔ۺج

ۺربتعمۺاغیپؾۺالےنۺواالۺوہں۔ۺسپۺاہللۺےسۺڈروۺاورۺریما مکحۺامون۔ۺۺ ای

رۺوتۺاسرےۺاہجونںۺےکۺرپورداگرۺیہۺےکۺذہمۺےہ۔ۺۺباورۺںیمۺاسۺرپۺمتۺےسۺوکیئۺہلصۺںیہنۺاچاتہ۔ۺریماۺاخ

ےہۺہکۺمتۺدحۺیہۺےسۺلکنۺ ایکۺمتۺالہۺاعملۺںیمۺےسۺڑلوکںۺرپۺاملئۺوہےتۺوہۺاورۺاینپۺویبویںۺوکۺوجۺاہللۺےنۺاہمترےۺےیلۺانبیئۺںیہۺاؿۺوکۺوھچڑےۺرےتہۺوہ۔ۺتقیقحۺہی

واےلۺولگۺوہ۔ۺۺ اجےن

یبازۺہنۺآےئۺوتۺمتۺرھگۺےسۺاکنؽۺددۺاجؤۺےگ۔ۺۺ) اسۺتحیصنۺرکےنۺےس(ارگۺمتۺ! وہۺوبےلۺاےۺولط

اۺ رامی

س

۔ۺۺ‘‘اہمتریۺرحتکۺےسۺزیبارۺوہں) یھب(ںیمۺ: ولطۺےنۺف

ۺیکۺرطػۺالبےنۺیکۺوہجۺےسۺاپۺیکۺیعؿی راہ حؼ کی طرػ بؽاؿے کے جواب ؾیں اپ کی ؼوؾ ؿے اپ کو دھؾکیاں دیؿا شروع کر دیں۔ ؼوؾ ؿے اپ کے ر

اہۺدہای

راؿۺمیکحۺےنۺاسۺلیصفتۺوکۺویںۺایبؿۺ

: ایکۺاخمتفلۺرشوعۺرکۺدیۺاورۺاپۺوکۺالہۺاامیؿۺےکۺاسھتۺونطۺےسۺاکنےنلۺرپۺرصمۺوہۺ ۔ۺدورسےۺاقمؾۺرپۺف

س

اۺ

ۺ ب

ب

اۺۺ

ا

س ا

س

ؿۺاا

ا

ۺای

و ل اؽۺ

ذۺقاۺا

ل و

س

ل

ۺا

س

ۺ

ذؿ oاح

س

ر

ؾۺ

ۺ

س

ۺا

باائۺطۺب

س

س

ا ؿۺاوۺد

س

ۺ

و ھ

اؽۺؿۺااخب

ا

ۺل

س

ۺ oا

اۺاؿ

ۺا

ۺ اب باؿۺ

اۺ و

ؿ و ر

ھػ

اسۺ

س

ۺای

س

ۺا

ب

ر

ۺف

س

ۺ ھ

ب ر

س

اۺاخ

ال

) ۲۸۔۰۸االرعاػ۔ۺ( oق

ۺاوہنںۺےنۺاینپۺوقؾۺےسۺاہکۺہکۺمتۺااسیۺےبۺایحیئۺاکۺاکؾۺرکےتۺوہۺوجۺمتۺےسۺےلہپۺداینۺرھبۺںیمۺیسکۺےنۺہنۺایکۺ۔ۺۺ) ربمغیپۺانبۺرکۺاجیھب(اورۺمہۺےنۺولطۺوکۺ’’ بب

ج

ےتۺوہ،ۺہکلبۺمتۺولگۺدحۺےسۺاجتوزۺرکےنۺواےلۺوہ۔ۺۺرمدوںۺرپۺوخاشہۺاسفنینۺوکۺوپراۺرکےنۺےکۺےیلۺدوڑ) الخػۺرطفت(ےبۺکشۺمتۺوتۺوعروتںۺوکۺوھچڑۺرکۺ

۔ۺۺ‘‘ےنہکۺےگلۺہکۺاؿۺوکۺاےنپۺرہشۺےسۺاکنؽۺدو۔ۺہیۺولگۺتہبۺیہۺی اابکزۺےتنبۺںیہ) اسپۺںیم(اورۺاؿۺیکۺوقؾۺےکۺی اسۺاسۺاکۺھچکۺوجابۺہنۺاھتۺوساےئۺاسۺےکۺہکۺ

ۺدبۺےسۺیھباۺاورۺااجنؾ ۺواحضۺاچسیئۺیکۺرطػۺالبی ۺڈرای اۺرگمۺاسۺڈراوےۺیکۺرطػۺوقؾۺےنۺھچکۺوتہجۺہنۺدیۺاورۺرضحتۺولطۺںۺیکۺرضحتۺولطۺںۺےنۺوقؾۺوکۺای

اینۺےہۺادۺریب

: دوعتۺاورۺذعابۺےسۺڈراےنۺوکۺلسلسمۺالٹھجےتۺرےہ۔ۺارش

س

ل

ۺا

س

ۺ

ذۺاح

س

اۺ

ۺ ب

ب

اۺۺ

ا

س ا

س

ؿۺاا

ا

ۺل

س

ۺا

و ل اؽۺ

ذۺقاۺا

ل ا oو

اب باؿۺ

ااۺ طۺ ر

س

م ا

ۺا

اد

س

ۺی

س

ؿۺف

ا

ی ۺالۺو

ب سل

ؿۺاو ع ؼ

اؽۺوؿۺااخب

ا

ۺل

س

ئ

ۺاۺاؿ

ۺا

ۺ

س

صذذ لۺا

س

ۺ

س

ۺ

ؿۺا

ابۺا ذ

س

باۺ

س

ئ

اۺان

ال

)۹۲۔۸۲اوبکنعلت۔ۺ( oق

ۺاینپ’’ بب

ۺوقؾۺےسۺاہکۺمتۺےبۺایحیئۺےکۺاکؾۺرکےتۺوہۺوجۺمتۺےسۺےلہپۺیسکۺےنۺیھبۺداینۺواولںۺںیمۺےسۺہنۺےیکۺ۔ۺۺاورۺولطۺےنۺج

رشنیۺلسنۺیک(ایکۺمتۺرمدوںۺےسۺدبیلعفۺرکےتۺوہۺاورۺ

س

رےۺاکؾۺرکےتۺوہ۔ۺوتۺاسۺاکۺوجابۺاؿۺےکۺی اسۺاسۺےکۺ) اف راہۺعطقنمۺرکےتۺوہ۔ۺاورۺاینپۺوسلجمںۺںیمۺبب

ازؽۺرکۺدو! اےھٹۺ وساۺھچکۺہنۺاھتۺہکۺوہۺہہک

س

۔ۺۺ‘‘ارگۺمتۺےچسۺوہۺوتۺمہۺرپۺاہللۺاکۺرہقۺی

ۺرضحتۺولطۺںۺےنۺاینپۺوقؾۺاکۺہیۺرطزۺلمعۺداھکیۺوتۺاوہنںۺےنۺاہللۺاعتیلۺےسۺدمدۺبلطۺیک بب

: ج

س

سذذ م ا

ۺاؾو ل ۺا

ۺ

س

ر

س

ۺا باؽۺر

)۰۳اوبکنعلت۔ۺ( oق

رامرعضۺیکۺاےۺریمےۺربۺا) انچہچنۺولںطۺےن(’’

س

۔ۺۺ‘‘ؿۺدسفمۺولوگںۺےکۺالخػۺریمیۺدمدۺف

ؿ و ل

اۺ

یۺ ھ

ایۺو

س

ب

س

ۺب )۹۶۱ارعشلاءۺ۔ۺ( oر

۔ۺۺ‘‘ےسۺاجنتۺدے) ےکۺویباؽ(اےۺریمےۺرپورداگرۺھجمۺوکۺاورۺریمےۺرھگۺواولںۺوکۺاؿۺےکۺاکومںۺ’’

رےتشۺےجیھب

س

اینۺوصرتۺںیمۺدوۺف

س

ۺںیمۺرضحتۺولطۺںۺیکۺاسۺداعۺرپۺاہللۺاعتیلۺےنۺان

ذم

س

رامیہۺںۺیکۺح رےتشۺرضحتۺابب

س

۔ۺرضحتۺولطۺںۺیکۺرطػۺاےنۺےسۺلبقۺف

روتشںۺےنۺاےنپۺاےنۺاکۺدصقمۺایبؿۺایکۺہکۺوہۺول

س

ۺاٹیبۺدیپاۺوہۺاگۺ،ۺف رامیہۺںۺوکۺہیۺوخربخشیۺدےنیۺےکۺدعبۺہکۺاؿۺےکۺاہںۺای رامؿۺوقؾۺوکۺابتہۺ ۔ۺرضحتۺابب

س

اف

س

طۺیکۺی

: رکےنۺےکۺےیلۺاےئۺںیہ

س

ااۺ اؽۺ

ؿ ق

ر ا

اۺا

ۺا

ب o

س

ر بۺم

ؾ

ۺ لااۺا

س

لاۺار

س

یاۺا

ال

oقس

ط

ۺ

س

ۺ

ارب ۺ ل

ۺ

ر

س

o

س

س

ر م ا

ۺ

یبۺرذ

س

ۺع

ا

o )۔ۺ

)۴۳۔۱۳ااری

رامیہۺںۺےنۺاہک(’’ روتش) رضحتۺابب

س

اہکۺمہۺاؿۺرپۺیٹمۺےکۺرھتپۺاہمتراۺایکۺدصقمۺےہ! اےۺف

ۺرجمؾۺوقؾۺیکۺرطػۺےجیھبۺ ۺںیہۺی ؟ۺاوہنںۺےنۺاہکۺمہۺای

راسںیئ۔ۺۺ بب

رےنھۺواولںۺےکۺےیلۺںیہ) اےسیۺرھتپ(

ادنارۺںیہۺاورۺدحۺےسۺبب

س

۔ۺۺ‘‘وجۺاپۺےکۺربۺےکۺاہںۺن

س

م

ب

ۺاھ

و ب

س

م ا

اۺ

س

یۺطۺا

ط

اۺاؽۺل

ا oا

س

یرذ

ۺ

ابر

اۺام

ا

س

رب

س

ل ۺا

س

م ا

اۺ

س

)۰۶۔۹۵ارجحل۔( oۺالۺا

ۺوکۺاچبۺںیلۺےگۺ۔ۺاہتبلۺاؿۺیکۺوعرتۺاسۺےکۺےیلۺمہۺےنۺےطۺرکۺایلۺےہۺہکۺوہۺےھچیپۺرہۺاجےئۺیگ’’ ۔ۺۺ‘‘زجبۺولطۺےکۺرھگۺواولںۺےکۺہکۺمہۺاؿۺسب

رےتشۺرضحتۺولطۺںۺےکۺاہ

س

راتسدہۺہیۺف

س

رامیہۺںۺےسۺرتصخۺوہےنۺےکۺدعبۺاہللۺےکۺف ںۺاےئ۔ۺوچہکنۺرضحتۺولطۺںۺےسۺےلہپۺیھبکۺہنۺےلمۺےھتۺوسۺاںیہنۺرضحتۺابب

: دےتھکیۺیہۺرپاشیؿۺوہۺ ۔ۺرگمۺدعبۺںیمۺاؿۺےسۺوگتفگۺرکےنۺرپۺاانیمطؿۺوسحمسۺرکےنۺےگلۺ

)۷۷وہد۔ۺ( oوؽؾا جائ ت رسؽؿا ؽوطا سیئ بھؾ وضاؼ بھؾ ذرعا وؼاؽ ھذا یوؾ عصیب

راۺتخسۺدؿۺےہ’’

رےتشۺولطۺےکۺی اسۺےچنہپۺوتۺوہۺنیگمغۺوہےئۺاورۺدگنتؽۺوہےئۺاورۺاہکۺاجۺاکۺدؿۺبب

س

ارےۺےجیھبۺوہےئۺفمۺہ ب

ب۔ۺۺ‘‘اورۺج

ؿ و ر

س

ؾۺ

ۺ

س

اؽۺا

ؿ oقور

ۺ

س

اۺ

س

ا

اۺ

ۺنبک

س

ئ

بۺ

باۺب

ال

oق

ذذ ص لاۺ

س

یاۺو

ا ۺیب

س

ا اۺ oؿ و

و

س

م ا ۺوذ ۺاح

س

م

ۺ

ل اۺب ۺوھ

اریبغۺاد ب

ا ۺو

ل

ۺا

س

ۺ غ ؼ ب

ۺاھ ک

ا ریب

س

ق

ؿ ور

م

ۺ

o

س

ب م

عۺو ؼم ائۺ

و ۺھر اببۺدۺاؿر

م ۺا ا

ۺذ

ااۺا

س

س

ص

)۶۶۔۲۶ارجحل۔ۺ( oو

! اہکۺمتۺوتۺ،ۺنجۺولگۺولعمؾۺوہےتۺوہ) ۺےنۺولںط(’’

ی(وہۺوبےلۺہکلبۺمہۺاپۺےکۺی اسۺوہۺزیچۺ

ہ ا

ےلۺرکۺاےئۺںیہۺسجۺےکۺیبارےۺںیمۺہیۺولگۺکشۺرکےتۺےھت۔ۺۺ) ذعابۺا

ۺیمتحۺہلصیفۺےلۺرکۺاےئۺںیہۺاورۺےبۺکشۺمہۺیبالکلۺےچسۺںیہ۔ۺۺ اورۺمہۺآپۺےکۺی اسۺای

رۺرکۺسپۺاپۺھچکۺراتۺرےیہۺاےنپۺرھگۺواولںۺوکۺےل

۔ۺاورۺاپۺاؿۺےکۺےھچیپۺےیلچۺاورۺاپۺںیمۺےسۺوکیئۺم

ئ

ہنۺدےھکیۺاورۺاہجںۺاکۺاپۺوکۺمکحۺالمۺ) ےھچیپ(ۺرکۺلکنۺاجی

۔ۺۺ

ئ

ےہۺےلچۺاجی

رامؿۺولوگںۺیک(اورۺمہۺےنۺاسۺیکۺرطػۺاانپۺہیۺہلصیفۺجیھبۺدی اۺہکۺحبصۺوہےتۺیہۺاؿۺ

س

اف

س

۔ۺۺ‘‘ڑجۺیہۺٹکۺاجےئۺیگ) ی

رےۺارادےۺیکۺلیمکتۺںیمۺوکیئۺاسۺدوراؿۺںیمۺوقؾۺوکۺولعمؾۺوہۺ ایگۺہکۺرضحتۺولطۺںۺےکۺاہںۺھچکۺامہمؿۺاےئۺںیہ۔ۺاوہنںۺےنۺاؿۺامہمونںۺےسۺیھبۺاےنپۺبب

ۺوۺزعتۺیبا

ۺوسحمسۺہنۺیکۺویکہکنۺہیۺاؿۺاکۺےلہپۺےسۺومعمؽۺاھت۔ۺوہۺولگۺاپۺےکۺرھگۺےکۺاردرگدۺاےھٹکۺوہۺ ۔ۺاےنپۺامہمونںۺیکۺ

مرےۺوشتشیۺےکۺاچکچہہ

: ولطۺںۺےنۺاینپۺوقؾۺےسۺاسۺرطحۺاطخبۺایکۺ شیپۺرظنۺرضحت

ؿ و

س

اۺ

س

یۺف

س

ائۺ

و ۺھؿاؽۺا

ؿ oقو

ر

س

س

اۺیۺو

اۺا

ای oو

)۹۶۔۸۶ارجحل۔ۺ(

ذ) ولںطۺےنۺ(’’

س

رویئۺہنۺاہکۺہیۺولگۺریمےۺامہمؿۺںیہۺسپۺاؿۺےکۺاسےنمۺاوراسۺرطحۺیکۺیباںیتۺرکۺےکۺھجمۺوکۺروساۺہنۺرکوۺاورۺوخػۺح اۺرکوۺاورۺریمیۺےبۺابب

۔ۺۺ‘‘رکو

: رگمۺوقؾۺےنۺاسۺرپۺاہکۺ

س

ل

ۺا

س

ۺ ک

س

س

ۺ

ۺ اۺاو

ال

)۰۷ارجحل۔ۺ( oق

ۺےسۺعنمۺںیہنۺایک؟’’

‘‘ وہۺوبےلۺایکۺمہۺےنۺمتۺوکۺداینۺرھبۺےکۺولوگںۺیکۺامحی

رویئۺاکۺاکشرۺوہۺاج رامی اۺہیۺوسےتچۺوہےئۺہکۺوہۺاورۺاؿۺےکۺامہمؿۺےبۺابب

س

: ںیئۺےگۺرضحتۺولںطۺےنۺف

ذت ذ

ۺ

س

ۺرلۺاویۺاۺاو

ۺ

بۺلۺ

ۺاؿ

اؽۺل

)۰۸وہد۔ۺ( oق

رامی اۺ) رضحتۺولںطۺےنۺ(’’

س

اۺی اۺیسکۺمکحتسمۺانپہۺںیمۺاجۺاتھٹیب: ف

۔ۺۺ‘‘اےۺاکشۺںیمۺاہمترےۺاقمےلبۺںیمۺزورۺاورۺوہی

روتشںۺےنۺاپۺوکۺی ادۺدالی اۺہکۺاپۺرپ

س

راتسدہۺںیہف

س

: اشیؿۺہنۺوہںۺویکہکنۺوہۺاہللۺےکۺف

ل اۺب ۺو

ل

ۺا

س

ۺ غ ؼ ب

ۺاھ ک

ۺیب ا ر

س

ۺق

اۺاو صل

ۺ

س

ۺ

یبۺر

اۺر

س

یطۺا

اۺ

ال

ق

ۺ ؿ ۺطۺا ب

ااۺاص ااۺ بص م

ۺ

س

بۺطۺا

ایر

اۺام

ۺاذ ۺاح

س

م

ۺ بل

ۺا

ۺطۺال بل

ۺاھ

ذ

ب

یر

ب o )۱۸وہد۔ۺ(

ذاۺھچکۺراتۺرےہۺاےنپۺرھگۺواولںۺوکۺےلۺرکۺےلچۺاجؤ۔ۺاورۺمت! وہۺوبےلۺاےۺولط’’

س

ۺیھبۺہنۺچنہپۺںیکسۺےگ۔ۺل

مہۺاہمترےۺرپورداگرۺےکۺےجیھبۺوہےئۺںیہ۔ۺہیۺمتۺی

رۺرکۺہنۺدےھکی۔ۺاہںۺاہمتریۺوعرت۔ۺوت

رۺ) یھب(ۺوجۺاتفۺاؿۺرپۺڑپےنۺوایلۺےہۺاسۺرپۺںیمۺوکیئۺےھچیپۺم ۺحبصۺاکۺےہۺاورۺحبصۺںیمۺابۺدب

ڑپےۺیگ۔ۺاؿۺرپۺذعابۺاکۺوق

۔ۺۺ‘‘ایکۺےہ؟) یہ(

روتشںۺےکۺذرےعیۺاچبۺایل۔ۺحبصۺوہےتۺیہۺوہۺولگۺاسۺابتیہ

س

ۺاپۺیکۺوقؾۺیکۺدباامعایلںۺاینپۺااہتنۺوکۺچنہپۺںیئگۺاہللۺےنۺولطۺںۺوکۺاےنپۺف بب

ےسۺ ۺےسۺدواچرۺوہےئۺسجج

: ولںطۺاںیہنۺربخدارۺرکےتۺرےہۺےھت

ر ذ

س

س

تۺوا بذ

س

اۺ

وذ

س

س

ۺ

س

ااۺا

س

م ػ

ۺ

س

ۺ

س

ۺہوداوۺر ذذل oو

ر

سم

ۺ

ابذ

س

ۺ

ر

ب ۺ ب

ۺ ذذل )۸۳۔۷۳ارمقل۔ۺ( oو

رےۺارادوںۺےکۺتحتۺےلۺانیلۺاچاہ’’ ابۺریمےۺذعاۺبۺاورۺریمےۺ) اؿۺیکۺروینشۺبلسۺرکۺیل(ۺوتۺمہۺےنۺاؿۺیکۺاںیھکنۺاٹمۺدںیۺاورۺاؿۺےسۺاؿۺےکۺامہمونںۺوکۺبب

رےۺیہۺاؿۺرپۺدایمئۺذعابۺاۺاچنہپ رہۺوھکچ۔ۺاورۺحبصۺوسب

س

۔ۺۺ‘‘ڈراےنۺاکۺم

راؿۺمیکحۺےنۺویںۺایبؿۺایک

ۺولںطۺیکۺابتیہۺیکۺلیصفتۺوکۺف: وقؾ

س

ر

ۺ

ا

ل

ۺا

ذ

س

س

اح

س

oق

س

ل ب

ب

ۺ

س

ۺ

ارب ۺ ل

اۺ

س

ی رؼما ااۺو

ااۺشال

ا oاۺ

س

و

م ا

ۺ

ۺ ای

ۺذ

س

ۺفؿ oا

م

ۺ ب بسا

اۺ

س

ا )۶۷۔۳۷ارجحل۔ۺ( oو

ۺاھگنچڑۺےنۺاۺڑکپا۔ۺۺ’’ سپۺولطعۺااتفبۺےکۺاسھتۺیہۺاؿۺوکۺای

راسےئ۔ۺۺرھپۺمہۺےنۺاسۺیتسبۺوکۺ ہتۺوۺیباالۺرکۺڈاالۺاورۺاامسؿۺےسۺاؿۺرپۺرکنکۺےکۺرھتپۺبب

ااینںۺںیہ۔ۺۺ

س

ریۺن

ۺےکۺےیلۺبب

راس

س

اورۺےبۺکشۺاسۺںیمۺالہۺف

اؾۺیک(اورۺ

۔ۺۺ‘‘دیسیھۺراہۺرپۺوہۺیتسبۺواعقۺےہ) اجۺیھبۺہکمۺےسۺش

اب ااۺ

ل اۺ

س

ی رؼما ااۺو

ااۺشال

اااۺ

س

ل باۺ

س

یر

ائۺامااۺخب

د

س

س

ۺالۺ ب

ۺ

س

ۺ

oر

ذذع ب بۺ

س

ظ

لغ

ۺا

س

ۺ اۺ ۺطۺو

یبۺرذ

س

ۺع

ا

o

)۳۸۔۲۸وہد۔ۺ(

اراۺمکحۺاۺاچنہپۺوتۺمہۺےنۺاسۺ’’مۺہ ب

براسےئۺہتۺہبۺہت۔ۺاپۺےک) یتسبۺاک(رھپۺج اؿۺ اورپۺاکۺہصحۺےچینۺرکۺڈاال۔ۺاورۺاسۺرپۺلسلسمۺرھتپۺےکۺرکنکۺبب

س

رپورداگرۺےکۺاہںۺےسۺن

۔ۺۺ‘‘ےیکۺوہےئ۔ۺاورۺاظوملںۺےسۺوہۺابۺیھبۺدورۺںیہن

س

ر

س

اۺا اخ

س

یر

مۺد

o

س

ر ذ

س

ذ

س

م ا

ۺا رمؼائۺ

س

اۺجۺ رمؼ ۺ ل

اۺ

س

ی رؼماۺ oو

س

س

ۺ ھ

ر

اؿۺا

اۺ ۺطۺو

ا

ب ۺ ا

ۺذ

س

ۺفؿ oا

یبۺرؿا و

ۺاار

س

ب ر

س

ۺااو ھ ا

ارعشلاء۔ۺ( oۺ

)۵۷۱۔۲۷۱

رھپۺمہۺےنۺاوروںۺوکۺالہکۺرکۺدی ا۔ۺۺ’’

راۺہنیمۺاھتۺاسۺڈراےئۺوہےئۺولوگںۺرپ۔ۺۺ راسی ا۔ۺوسۺوہۺانتکۺبب ۺہنیمۺبب اورۺاؿۺرپۺای

اینۺےہۺاورۺاؿۺںیمۺارثکۺولگۺاامیؿۺالےنۺواےلۺیہۺہنۺےھت۔ۺۺ

س

ےبۺکشۺاسۺواہعقۺںیمۺن

ریۺوقتۺواالۺاورۺرمحۺواالۺےہاورۺےبۺکشۺاپۺ

۔ۺۺ‘‘اکۺربۺیہۺبب

ازؽۺوہاۺرصػۺرضحتۺولطۺںۺاورۺاپۺےکۺاسھتۺدنچۺالہۺاامیؿ،ۺوجۺاپۺےکۺالہۺتیبۺیہۺےھتۺوکۺاجنتۺیلم۔ۺرضحتۺولطۺںۺ

س

ۺولںطۺرپۺذعابۺیۺوقؾ ب

بیکۺویبیۺوجۺج

: اپۺرپۺاامیؿۺہنۺریتھکۺیھتۺ،ۺیھبۺابتیہۺےسۺدواچرۺوہیئۺ

اؽۺؽ

ذۺقاۺا

ل و

س

ل

ۺا

س

ۺ

ذۺاح

س

اۺ

ۺ ب

ب

اۺۺ

ا

س ا

س

ؿۺاا

ا

ۺای

o ؿ

س

ر

ؾۺ

ۺ

س

ۺا

باائۺطۺب

س

س

ا ؿۺاوۺد

س

ۺ

و ھ

اؽۺؿۺااخب

ا

ۺل

س

ۺ oا

اۺاؿ

ۺا

ۺ اب باؿۺ

اۺ و

ب ر

س

اۺاخ

ال

ؿ قو ر

ھػ

اسۺ

س

ۺای

س

ۺا

ب

ر

ۺف

س

ۺ ھ

o

س

رب

س

ل ۺا

س

ۺ

س

ای

ۺزۺ

ابر

اۺام

اھ ۺا ۺو

س

ب

س

ا

س

oق

س

ر ب ا

ۺا

ا

ب

ا اؿۺ

ۺ ۺ ر

ظ

س

ا

س

اۺطۺق رمؼ ۺ ل

اۺ

س

ی رؼما oو

)۴۸۔۰۸االرعاػ۔ۺ(

ۺاوہنںۺےنۺاینپۺوقؾۺےسۺاہکۺہکۺایکۺمتۺااسیۺےبۺایحیئۺاکۺاکؾۺرکےتۺوہۺوجۺمتۺےسۺےلہپۺداینۺرھبۺںیمۺیسکۺےنۺںیہناورۺاسۺرط’’ بب

! ۺایکۺحۺمہۺےنۺولطۺوکۺاجیھب۔ۺج

ےبۺکشۺمتۺوتۺوعروتںۺوکۺوھچڑۺرکۺرمدوںۺرپۺوخاشہۺاسفنینۺوکۺوپراۺرکےنۺےکۺےیلۺدوڑےتۺوہۺہکلبۺمتۺدحۺےسۺاجتوزۺرکےنۺواےلۺوہ۔ۺۺ

ںیہ۔ۺۺ ؿۺیکۺوقؾۺےکۺی اسۺاسۺاکۺھچکۺوجابۺہنۺاھتۺوساےئۺاسۺےکۺہکۺاسپۺںیمۺےنہکۺےگلۺہکۺاؿۺوکۺاےنپۺرہشۺےسۺاکنؽۺدوۺہیۺولگۺتہبۺیہۺی اابکزۺےتنباورۺا

رھپۺمہۺےنۺولطۺوکۺاورۺاؿۺےکۺرھگۺواولںۺوکۺاچبۺایلۺوساےئۺاؿۺیکۺویبیۺےکۺہکۺوہۺےھچیپۺرےنہۺواولںۺںیمۺرہۺیئگ۔ۺۺ

راسی ا۔ۺسپۺدھکیۺولۺہکۺدباکروںۺاکۺایکۺااجنؾۺوہااورۺاؿۺرپۺمہۺےنۺرھتپ ۔ۺۺ‘‘وںۺاکۺہنیمۺبب

رامیہۺںۺےکۺاسھتۺرجہ اہمءۺدقمیۺےکۺاطمقبۺاپۺےنۺرضحتۺابب

س

ۺوعرتۺےکۺاچبۺےیلۺ ۔ۺدہعۺی تۺاسۺرطحۺرضحتۺولطۺںۺاورۺاؿۺےکۺالہۺاخہنۺوساےئۺای

رامؿۺولگۺابتہۺرکۺددۺ ۺاورۺاؿۺیکۺایبادی اںۺزنیمۺوبسۺوہۺ

س

اف

س

ںیئگ۔ۺۺیک۔ۺاورۺی

ااینں

س

ۺولطۺںۺیکۺلیھجۺیکۺن: وقؾ

رےۺواحضۺوطرۺرپۺایبؿۺایکۺایگۺےہۺ

ۺولطۺابتیہۺےسۺزکۺرطحۺدواچرۺوہیئ،ۺوسرۂۺوہدۺںیمۺاےسۺبب۔ۺ: وقؾ

د

س

س

ۺالۺ ب

ۺ

س

ۺ

ارب ااۺ

ل اۺ

س

ی رؼما ااۺو

ااۺشال

اااۺ

س

ل باۺ

س

یر

ائۺامااۺخب

o )۲۸د۔ۺوہ(

اراۺمکحۺ’’مۺہ ب

براسےئۺہتۺہبۺہت۔ۺۺ) یتسب(اچنہپ،ۺوتۺمہۺےنۺاسۺ) ذعاب(رھپۺج اکۺاورپۺاکۺہصحۺےچینۺرکۺڈاالۺاورۺاسۺرپۺلسلسمۺرھتپۺےکۺرکنکۺبب

راؿۺمیکحۺاکۺہیۺایبؿۺہکۺ

ۺابتہۺرکۺدی اۺ‘‘ اسۺیتسبۺوکۺہتۺوۺیباالۺرکۺدی اۺایگ’’ف اا

ۺوخانفکۺززلےلۺےسۺ اۺےہۺہکۺوہۺالعہقۺای

ایگ۔ۺولطۺیکۺلیھجۺاہجںۺابتیہۺاکۺہیۺواہعقۺشیپۺاتبی

اتۺیکۺاحلمۺےہ۔ۺۺ

س

ای

س

ای اۺاسۺےکۺواحضۺن

ارۺدقہمیۺوررنۺرلیک

رۺایمرنمۺامہ

ب: ےکۺاطمقبۺ Werner Keller) ( وػۺخ

اؽۺںیمۺداسنھۺدیۺیئگۺیھت۔’’

ی رےۺززلےلۺےکۺ وادیءۺدسمیۺومشبؽۺدسوؾۺوۺومگراہ،ۺاۺسۺالعےقۺںیمۺںیمۺیلیھپۺوہیئۺرہگیۺاھکیئۺےکۺاسھتۺی ا

ۺبب اؿۺیکۺابتیہۺای

المۺےھت۔ۺۺ

ےجیتنۺںیمۺواعقۺوہیئ۔ۺاسۺززلےلۺےکۺاسھتۺدامھہک،ۺیلجب،ۺدقریتۺسیگۺاورۺاشتۺزدیگۺیھبۺاسۺابتیہۺںیمۺش

اۺےہۺززلولںۺےکۺاسۺالعےقۺےکۺااہتنیئۺ اسۺےصحۺرپۺواعقۺےہۺ

: تقیقحۺہیۺےہۺہکۺولطۺیکۺلیھجۺےسجۺریحبہءۺرمدارۺیھبۺاہکۺاجی

ےسۺونجیبۺںیمۺواعقۺوادیۺۺ Taberiye Lakeرمدارۺیکۺہہتۺرشقۺارضۺیکۺرہگاویئںۺںیمۺواعقۺےہ۔ۺہیۺوادیۺامشؽۺںیمۺواعقۺربطہیۺلیھجۺ ریحبہء’’

ۺیلیھپۺوہیئۺےہ۔ۺۺ) Arabah Valley(رعاۃب

ےکۺدرایمؿۺی

ریۺےصحۺںیمۺایبؿۺایکۺایگۺےہۺہکۺ

س

ۺےکۺاخ

راسےئمہۺےنۺاؿۺرپۺہتخپۺیٹمۺےکۺہہتۺدرۺ’’ذتمرکہۺیباالۺای ذۺہیۺرمادۺوہۺیتکسۺےہۺہکۺاسۺومعقۺرپۺ‘‘ہہتۺرکنکبب ات

۔ۺاسۺےسۺش

ۺںیمۺےھت۔ۺوسر ۺرعشاءۺںیمۺاےسۺویںۺایبؿۺایکۺایگۺ

: اشتۺاشفینۺدامھاکۺوہاۺاورۺاسۺےسۺوجۺرھتپۺاورۺرکنکۺےلکنۺوہۺوگی اۺہتخپۺاحل

س

ر ذ

س

ذ

س

م ا

ۺا رمؼائۺ

س

اۺجۺ رمؼ ۺ ل

اۺ

س

ی رؼما )۳۷۱اءۺ۔ۺارعشل( oو

راۺہنیمۺاھت،ۺاؿۺڈراےئۺوہےئۺولوگںۺرپ’’ راسی ا،ۺوسۺوہۺانتکۺبب ۺہنیمۺبب ۔ۺۺ‘‘اورۺمہۺےنۺاؿۺرپۺای

: اتھکلۺےہۺ Werner Keller) (اسۺیبارےۺںیمۺوررنۺرلیک

ۺاردؿۺیکۺیباالیئ) ےبۺامشر(اسۺاسریۺاھکیئۺیکۺہہتۺںیمۺوخادیبہۺاشتۺاشفںۺےسۺ) اسۺدوراؿ(’’ ب

ی ر

اؿۺےکۺف

بوادیۺںیمۺابۺیھبۺمتخۺدشہۺاشتۺ ومادۺالکن۔ۺن

۔ۺۺ‘‘اشفںۺےکۺدنلبۺوۺیباالۺداھےنۺوموجدۺںیہۺاورۺوچےنۺےکۺرھتپۺیکۺحطسۺوایلۺزنیمۺرپۺالواۺاورۺدورسےۺومادۺیکۺںیہتۺیمجۺوہیئۺںیہ

راینۺ الوےۺاورۺرھتپےلیۺومادۺیکۺہیۺںیہتۺاسۺیباتۺاکۺوبثتۺںیہۺہکۺاسۺہگجۺیھبکۺاشتۺاشفینۺدامھےکۺاورۺززلےلۺاےئۺےھت۔ۺوقؾ

ولطۺیکۺابتیہۺوکۺایبؿۺرکےنۺواالۺف

راسےئ’’ایبؿۺ راؿۺ‘‘ ہکۺمہۺےنۺاؿۺرپۺہتخپۺیٹمۺےکۺرکنکۺہتۺہبۺہتۺبب

ارہۺرکۺراہۺےہ۔ۺاورۺتقیقحۺاحؽۺاکۺاہللۺیہۺوکۺملعۺےہ۔ۺاورۺف

ذۺاسۺاشتۺاشفینۺابتیہۺیکۺرطػۺاش ات

ش

اراۺمکحۺای اۺمہۺےنۺرہشۺوکۺہتۺوۺیباالۺرکۺ’’میکحۺاکۺہیۺایبؿۺہکۺمۺہ ب

براتۺدیپاۺ‘‘ دی اج

رۺےسۺابتہۺنکۺاب

ارہۺےہۺنجۺےکۺاب

ذۺاؿۺززلولںۺاورۺاشتۺاشفونںۺیکۺرطػۺاش ات

یھبۺش

امہۺتقیقحۺاحؽۺاہللۺیہۺاجاتنۺےہ۔ۺۺ

وہےئۺاورۺزنیمۺیکۺحطسۺہتۺوۺیباالۺوہۺرکۺرہۺیئگ۔ۺی

را

ذرکہۺف

س

ااینںۺتہبۺیہۺدپسچلۺںیہ۔ۺوہۺامتؾۺوااعقتۺنجۺاکۺت

س

رہۺامنۺرعبۺاورۺرصمۺںیمۺالبہبشۺولطۺیکۺلیھجۺیکۺہیۺواحضۺن رب

س

بؿۺمیکحۺںیمۺایکۺایگۺومعامۺرشؼۺاالوو،ۺخ

رۺوہےئۺںیہ۔ۺاؿۺاممکلۺےکۺنیعۺووۺںیمۺولطۺیکۺلیھجۺواعقۺےہ۔ۺولطۺیکۺلیھجۺاورۺوہۺامتؾۺوااعقتۺوجۺاسۺےکۺرگدۺشیپۺاےئۺارایضیت ذب

س

وطرۺرپۺیھبۺ ووقعۺت

ۺروؾۺےسۺرۺ۰۰۴وصخیصۺوتہجۺےکۺقحتسمۺںیہ۔ۺہیۺلیھجۺریحبہ

ۺروؾۺیکۺحطسۺےسۺ۰۰۴ےچینۺےہ۔ۺوچہکنۺلیھجۺیکۺرہگایئۺم

رۺےہۺ،ۺوسۺاسۺیکۺہہتۺریحبہ

رۺ۰۰۸م

م

ۺےسۺالچنۺاقمؾۺےہ۔ۺدورسےۺالعےقۺوجۺحطسۺدنمسرۺےسۺےچینۺںیہۺزی ادہۺےسۺزی ادہۺ رۺرہگےۺںیہ۔ۺولطۺںۺیکۺلیھجۺیکۺدورسیۺ۰۰۱ےچینۺےہ۔ۺہیۺزنیمۺںیمۺسب

م

اۺےہۺسجۺےسۺاسۺیکۺاثکتفۺامنی اںۺوصختیصۺاسۺےکۺی اینۺںیمۺکمنۺیکۺز

س

ۺےہ۔ۺاسۺوہجۺےسۺوکیئۺیھبۺزدنہۺاجدنارۺالثمۺ ۰۳%ی ادہۺدقمارۺاکۺی ای اۺاجی ب

ی ر

ےکۺف

ۺرمدارۺ۔ۺیہیۺوہجۺےہۺہکۺرغمیبۺادبۺںیمۺاےسۺریحبہ

اۺےہ۔ۺۺ)Dead Sea(یلھچمۺی اۺاکیئۺوریغہۺاسۺلیھجۺںیمۺزدنہۺںیہنۺرہۺتکس

اہکۺاجی

راؿۺمیکحۺںیم

ۺولںطۺاکۺواہعقۺ،ۺوجۺفرنمۺققحمۺوررنرلیکۺ۰۰۸۱ایبؿۺایکۺایگۺےہ،ۺمکۺوۺشیبۺ وقؾ

بارۺدقہمیۺ Werner Kellerلبقۺحیسمۺوکۺشیپۺای ا۔ۺخ

ےنۺاینپۺای

رںی ریۺاورۺزب

س

رنیۺانکرےۺرپۺواعقۺ اورۺارایضیتۺ ۺیکۺروینشۺںیمۺایبؿۺایکۺےہۺہکۺدسوؾۺاورۺومگراہۺےکۺرہشۺدسمیۺوادیۺںیمۺواعقۺےھتۺوجۺولطۺیکۺلیھجۺےکۺاخ

ب

اورۺہیۺالعےقۺیھبکۺتہبۺزی ادہۺایبادیۺواےلۺرہشوںۺرپۺلمتشمۺےھت۔ۺۺےھتۺ

ذۺوتحیضۺرکیتۺںیہۺ رت

س

راؿۺمیکحۺںیمۺایبؿۺرکدہۺوااعقیتۺلیصفتۺیکۺم

: ولںطۺیکۺلیھجۺیکۺامنی اںۺاسایتخیتۺوصخایصتۺف

ۺرمدارۺےکۺرشمیقۺاسلحۺرپۺ’’سااؿ’’ریحبہ

ۺزیباؿۺیکۺرطحۺی اینۺںیمۺدورۺاےگ‘‘ اال رہۺامنۺای رب

س

باۺےہ۔ۺرعیبۺںیمۺ اکۺخ

سااؿ’’الچۺاجیاکۺینعمۺزیباؿۺیہۺےہۺ۔ۺیکشخۺ‘‘ اال

رہۺامنۺےکۺ رب

س

باۺےہ۔ۺاسۺخ

رےۺزاودۺےکۺاسھتۺی اینۺںیمۺرگیتۺےہۺسجۺےسۺدنمسرۺدوۺوصحںۺںیمۺمیسقتۺوہۺاجی

ۺبب داںیئۺرطػۺےسۺرظنۺہنۺاےنۺوایلۺہیۺزنیمۺای

ۺرہگیۺزیتۺڈولھاؿۺانبیتۺےہ۰۰۲۱ےسۺزنیمۺےچینۺرہگایئۺیکۺرطػۺ

ۺمکۺرہگاۺےہ۔ۺےلھچپۺدنچۺاسولںۺےکۺٹفۺی

رہۺامنۺےکۺیباںیئۺرطػۺی اینۺامنی اںۺدحۺی رب

س

بۺاورۺخ

ۺالیھپۺوہاۺےہۺ۰۶ےسۺ۰۵اشمدہےۺےکۺاطمقبۺہیۺرہگایئۺ

سااؿۺےسۺدوونجیبۺانکرےۺیرہۺامنۺاال رب

س

بۺرمدارۺاکۺہیۺریغومعمیلۺمکۺرہگاہصحۺوجۺخ

ۺےہ۔ۺریحبہ

ٹفۺی

۔ۺۺ‘‘وادیۺدسمیۺرپۺلمتشمۺاھت

ۺززلےلۺیکۺوہجۺےسۺووجدۺںیمۺای اۺاھت۔ۺاورۺیہیۺوہۺہگجۺ) Werner Keller(وررنۺرلیک

ردس ےکۺاطمقبۺہیۺمکۺرہگاۺےہ،ۺوجۺدعبۺںیمۺدری اتفۺوہا،ۺیسکۺزبب

ۺولںطۺےکۺرہشۺدسوؾۺاورۺومگراہۺایبادۺےھت۔ۺۺیھتۺاہجںۺوقؾ

ۺرمدارۺےکۺےلچنۺۺدسمیۺریحبہ

ۺومہارۺحطسۺےسۺڈاکھۺوہاۺےہ۔ۺاسۺالعےقۺںیمۺدوۺیھبکۺاسۺالعےقۺےسۺدیپؽۺرفسۺیھبۺنکممۺاھتۺ۔ۺرگمۺابۺہیۺوادی ےصحۺےکۺی اینۺیکۺای

اۺاورۺاسۺرطحۺاسۺہگجۺکمنۺواالۺی اینۺعمجۺوہایگ۔ۺۺ رارۺلبقۺحیسمۺوکۺاےنۺواےلۺززلےلۺاورۺابتیہۺےسۺامشؽۺےسۺنیکمنۺی اینۺاسۺرطػۺای

س

مہ

رےۺواحضۺںیہ۔ۺارگۺادیمۺیتشکۺرپۺلیھجۺےک

ارۺیھبۺبب

رۺونجیبۺانکرےۺیکۺرطػۺرفسۺرکےۺاورۺوسرجۺداںیئۺرطػۺکمچۺراہۺوہۺوتۺ ولںطۺیکۺلیھجۺںیمۺامیضۺےکۺای

س

اخ

رےۺواحضۺوطرۺرپۺرظنۺاےتۺںیہۺںیہنجۺریغومعمیلۺدح

اۺےہ۔ۺاسلحۺےسۺھچکۺافےلصۺرپۺی اینۺےکۺادنرۺوہۺلگنجۺبب

ۺنیکمنۺی اینۺےنۺ تہبۺیہۺریحتۺازیگنۺرظنمۺرظنۺای

ی

ۺدسمیۺںیمۺتہبۺیہۺ وفحمظۺرکۺدی اۺےہ۔ۺےتکمچۺوہےئۺزبسۺی اینۺںیمۺدروتخںۺیھبکۺوادی

س

ےکۺےنتۺاورۺڑجںیۺتہبۺیہۺواحضۺوطرۺرپۺرظنۺاےتۺںیہ۔ۺہیۺےتکمچۺدےتکمۺدرج

دشکلۺاورۺنیسحۺاظنرہۺشیپۺرکےتۺےھت۔ۺۺ

رنیۺارایضتۺیکۺاقیقحتتۺےسۺاسےنمۺای اۺےہ۔ۺہیۺاقیقحتتۺاتبیتۺںیہۺہکۺوقؾۺولمۺولطۺںۺرپۺاےنۺوایلۺابتیہۺاکۺاکیمیکنۺولہپۺیھبۺامہ

طۺوکۺابتہۺرکےنۺواالۺہیۺمیظعۺززلہلۺوقؾ

ۺےنٹھپۺےسۺشیپۺای اۺسجۺےسۺدری اےئۺ۰۹۱زنیمۺےکۺ

رۺےکۺافےلصۺی

ۺےہ۔ۺہیۺ۰۸۱یکۺہہتۺووجدۺںیمۺایئ۔ۺدری اےئۺریشںیۺیکۺرہگایئۺ‘‘ ریشںی’’ولکۺم

رۺی

م

رۺےچینۺےہۺاسۺارمۺاکۺوبثتۺےہۺہکۺاس۰۰۴دوونںۺاقحقئۺاورۺہیۺہکۺولطۺیکۺلیھجۺحطسۺدنمسرۺےسۺ

العےقۺںیمۺوکیئۺریغومعمیلۺارایضیتۺواہعقۺشیپۺاۺاکچۺےہ۔ۺۺ م

ۺوھتڑاۺہصحۺیہۺانبیتۺںیہ۔ۺاسۺاگشػۺیکۺابملیئ ۺزنیمۺےکۺاسۺےصحۺےسۺزگرےنۺواےلۺاگشػۺاکۺای

س

ۺ دری اےئۺریشنیۺاورۺولطۺیکۺلیھجۺیکۺدپسچلۺاسج

س

اورۺاسج

احؽۺںیمۺیہۺدری اتفۺوہیئۺےہ۔ۺۺ

ۺےسۺرشوعۺوہۺرک ب

ی ر

اۺوہاۺہیۺاگشػۺوکہۺوثرۺےکۺف

ۺارمحۺےسۺزگریۺاجۺاتچنہپۺےہۺاورۺریحبہ

ااۺوہاۺرحصاےئۺرعبۺاورۺجیلخۺہبقعۺی

ل ھ

ۺ

ۺولطۺیکۺلیھجۺےکۺاسولحںۺی

یۺیک

گل

اۺےہ۔ۺاسۺاسرےۺافےلصۺےکۺاسھتۺاسھتۺاشتۺاشفینۺےکۺوااعقتۺاعؾۺںیہ۔ۺایسہۺرھتپۺاورۺالواۺارسالیئۺںیمۺ

رہقیۺںیمۺاجۺرکۺمتخۺوہی

س

ۺاہپڑویں،ۺاردؿۺےکۺاف

ریبیۺالعوقںۺںیمۺاعؾۺںیہ۔ۺۺیباال

یئۺدیماینۺالعوقں،ۺجیلخۺہبقعۺاورۺدورسےۺف

راۺابتیہۺاکۺواہعقۺشیپۺاۺاکچۺےہ۔ۺوررنۺرلیک

ارۺاورۺرغجاایفیئۺوشادہۺاسۺارمۺیکۺدصتقیۺرکےتۺںیہۺہکۺولطۺیکۺلیھجۺںیمۺبب

اتھکلۺ) Werner Keller(ہیۺامتؾۺای

: ےہ

ۺدسمیۺومشبؽۺدسوؾۺوۺومگراہ،ۺاسۺالعےق’’رےۺززلےلۺےکۺےجیتنۺںیمۺ وادی

ۺبب ںیمۺیلیھپۺوہیئۺرہگیۺاھکیئۺےکۺاسھتۺی اینۺںیمۺداسنھۺدیۺیئگۺیھت۔ۺاؿۺیکۺابتیہۺای

المۺےھت۔ۺاسۺاسریۺابتیہۺےکۺلمعۺےکۺدوراؿۺاس

رہگیۺ واعقۺوہیئ۔ۺاسۺززلےلۺےکۺاسھتۺدامھےک،ۺیلجب،ۺدقریتۺسیگۺاورۺاشتۺزدیگۺیھبۺاسۺابتیہۺںیمۺش

ۺاردؿۺیکۺیباالیئۺوادیۺںیمۺابۺیھبۺمتخۺدشہۺاشتۺاشفںۺےکۺدنلبۺوۺیباالۺداھےنۺوموجدۺںیہ۔ۺاورۺ اھکیئۺیکۺہہتۺںیمۺوخادیبہ ب

ی ر

اؿۺےکۺف

باشتۺاشفںۺےسۺومادۺالکن۔ۺن

وچےنۺےکۺرھتپوںۺیکۺحطسۺوایلۺزنیمۺرپۺالواۺاورۺدورسےۺومادۺیکۺںیہتۺیمجۺوہیئۺںیہ۔ۺۺ

: ءۺوکۺلنشینۺویجرگاسکفۺےنۺاسۺرپۺہیۺرصبتہۺایکۺ۷۵۹۱دربمسۺ

ۺرمدارۺےسۺاورپۺدنلبۺوہیتۺےہ۔ۺدسوؾۺاورۺومگراہۺابتہۺدشہۺرہشوںۺوکۺیسکۺےنۺیھبۺںیہنۺداھکی’’راؿۺوچیٹۺریحبہ ۺرگمۺنیققحمۺاکۺایخؽۺےہۺدسوؾۺیکۺےبۺابۺوۺایگہۺاورۺوب

ۺرمدارۺےکرےۺززلےلۺےکۺےجیتنۺںیمۺوہۺرہشۺریحبہ

ذۺیسکۺبب ات

ذرۺوہۺ ۔ۺۺ ہکۺوہۺاؿۺاٹچونںۺےکۺی ارۺدسمیۺیکۺوادیۺںیمۺواعقۺےھتۺش

س س

الیسبۺیکۺت

ۺ

: اکۺااجنؾۺ) Pompeii(وپتم

راؿۺمیکحۺیکۺہیۺای اتۺںیمہۺاسۺتقیقحۺےسۺااگہۺرکیتۺںیہۺہکۺاولیہۺاقونؿۺںیمۺیھبکۺوکیئۺدبتیلیۺںیہنۺایتۺ

: ف

ۺ

س

ۺاھذذیۺ

س

س

و

ل

ۺر ذب

س

س

ۺتھ

ائۺۺخب

س

ئ

ۺ

ہ

س

ا

ۺان ذذ

ب

ۺ

ا اۺیبو م

ااۺو

ر

س

س

اۺی

ۺاھ

اۺزادۺ ر ذب

س

س

ۺتھ

ائۺااۺخب

ۺجۺ

م یۺا اذحۺ oا

ر

ا

ۺا

اۺۺطۺو ی ل

ۺار

مضۺو

ر ۺا ا

س

اۺفاار ب

شؿۺا

ذذ ب

ۺ

س

ل

ۺ

س

و ۺا ا

س

اۺس

ؿۺاو ر

ظ

ؼ

س

ۺ

ۺطۺاھ اۺیب

ۺای ل

ا ا

ی

ۺت

ۺا

س

س لۺ ذذب

ۺ

س

اۺجۺو

ی ذب

ۺت

ۺا

س

س ل

o )۳۴۔۲۴افرطۺ۔ۺ(

ۺقح(اورۺ’’ر

س

ۺوبقؽۺرکےنۺواےلۺوہںۺےگ۔ۺرھپۺ) ہیۺ

ۺےسۺزی ادہۺدہای

رۺامماہللۺیکۺتخسۺںیمسقۺاھکےتۺےھتۺہکۺارگۺاؿۺےکۺی اسۺوکیئۺڈراےنۺواالۺای اۺوتۺوہۺہ

ۺاؿۺےکۺی اسۺ بب

اہللۺےسۺڈراےنۺواالۺای اۺوتۺاسۺےسۺاؿۺیکۺرفنتۺیہۺںیمۺااضہفۺوہا۔ۺۺ) وایعق(ج

اۺےہ۔ۺسپۺ

ریۺاچولںۺاکۺویباؽۺوخدۺرکمۺرکےنۺواولںۺرپۺیہۺڑپی ریۺاچولںۺےکۺےنلچۺیکۺانبۺرپۺوہا،ۺاورۺبب ۺھچکۺداینۺںیمۺرغورۺرکےنۺاورۺبب ایکۺہیۺولگۺاسۺدوتسرۺےکۺہیۺسب

اۺراہ۔ۺوت

۔ۺۺ‘‘اپۺاہللۺےکۺدوتسرۺوکۺدباتلۺہنۺی اںیئۺےگ۔ۺاورۺاہللۺےکۺدوتسرۺںیمۺاپۺوکیئۺریغتۺہنۺی اںیئۺےگرظتنمۺںیہۺوجۺایلگۺاوتمںۺےکۺاسھتۺوہی

اۺےہۺوہۺاسۺاول

اۺےہۺاورۺاسۺےسۺاغبوتۺرکی

رۺوہۺصخشۺوجۺاہللۺےکۺوقانینۺیکۺاخمتفلۺرکیمیہۺاقونؿۺےکۺتحتۺااجنؾۺانیقیاہللۺےکۺاقونؿۺںیمۺوکیئۺدبتیلیۺںیہنۺایت۔ۺہ

اۺےہ

ۺےسۺدواچرۺوہی

ۺولںطۺاسیجۺیہۺوہاۺاورۺاسۺرہشۺیکۺ)Pompeii(۔ۺتنطلسۺروؾۺاکۺرہشۺوپتمیھبۺایسۺرطحۺیسنجۺدبویلعفںۺاکۺاکشرۺاھت،ۺاسۺاکۺااجنؾۺیھبۺوقؾ

ۺاشتۺاشفںۺووسوسیۺ ےکۺےنٹھپۺےسۺواعقۺوہیئ۔ۺۺ) Vesuvius(ابتیہۺیھبۺای

)Vesuvius (اشتۺاشفںۺوکۺااطہیلۺ)Italy (وصخاصۺزلپینۺ)Naples(رارۺاسؽۺےسۺاخومشۺوہےنۺےکۺیکۺالع

س

ماۺےہ۔ۺزگہتشۺدوۺہ

راۺرۺدی اۺاجی

ۺف

م

اؾۺالبوہجۺںیہنۺدی اۺایگ۔ۺوہۺابتیہۺوجۺدسوؾۺاورۺومگراہۺںیمۺایئۺایسۺرطحۺیکۺےہۺ‘‘ ڈراوےۺیکۺاہپڑی’’یباووجدۺاےس

س

اۺےہ۔ۺاسۺاشتۺاشفںۺوکۺہیۺی

اؾۺےسۺاکپراۺاجی

س

ےکۺی

ۺ

رپۺایئ۔ۺۺ)Pompeii(وجۺوپتم

ےۺواےلۺالوےۺاورۺ ےک) Vesuvius(ووسوسیۺ

س

کل

س

رارۺاسؽۺلبقۺ

س

مرےۺاشتۺاشفںۺےسۺدوۺہ

ۺرہشۺواعقۺےہ۔ۺاسۺبب

داںیئۺرطػۺزلپینۺاورۺیباںیئۺرطػۺوپتم

ۺرواںۺدواںۺزدنیگۺاسۺیکۺٹیپلۺںیمۺاۺیئگ

ۺیھتۺہکۺنیعۺدؿۺےکۺوق

س

ۺاورۺاجۺیھبۺاسۺےکۺاگۺےنۺاسۺرہشۺےکۺونیکمںۺوکۺاینپۺٹیپلۺںیمۺےلۺایل۔ۺہیۺابتیہۺاینتۺااچی

ا

ۺےکۺداھرےۺوکۺدمجنمۺرکۺدی اۺایگۺوہ۔ۺۺای

رارۺاسؽۺلبقۺےھت۔ۺاےسیۺاتگلۺےہۺہکۺوق

س

مرۺایسۺرطحۺوموجدۺںیہۺاسیجۺہکۺدوۺہ

رۺاھت۔ۺ

س

اہۺاورۺدباکرویںۺاکۺرمک

س

اریخیۺوشادہۺوگاہۺںیہۺہکۺہیۺرہشۺگ

رزگۺےبۺدصقمۺہنۺاھت۔ۺیمۺوکۺداینۺےکۺےشقنۺےسۺاسۺرطحۺاٹمۺدانیۺہ

اۺاانتوپتم

س

اسۺرہشۺںیمۺدباکریۺاورۺزی

اےئۺاجےتۺےھت۔ۺوگی اۺ

رۺےکۺرمداہنۺوضعۺانتلسۺٹل

سئ

ذویںۺےکۺرھگوںۺرپۺالصۺاسب

س

ۺاکۺامشرۺہنۺاھت۔ۺرت

اؿۺولوگںۺیکۺروای اتۺاعؾۺاھتۺہکۺدباکریۺےکۺاڈوںۺیکۺدعتادۺی

اۺاھتۺہکلبۺاؿۺیکۺامنشئۺیکۺاجیتۺیھت۔ۺۺ

ااۺئۺوصخمہصۺاورۺیسنجۺاالتخطۺوکۺوپدیشہۺںیہنۺراھکۺاجی

س

ص ےکۺاطمقبۺا

ۺہحفصۺیتسہۺےسۺاٹمۺدی ا۔ۺاسۺاےیملۺاکۺدپسچلۺولہپۺہیۺےہۺہکۺاشتۺاشفںۺاکۺوشرۺنسۺرکۺیھبۺوکیئۺ) Vesuvius( رگمووسوسی ا

س

ۺافی ا

س

ےکۺاشتۺاشفںۺےنۺاسراۺرہشۺای

اۺاھکۺراہۺاھتۺاسۺاح

س

ۺاخدناؿۺوجۺاھکی ۺہنۺای ا۔ۺای

رارۺہنۺوہا۔ۺوگی اۺوہۺاینپۺیتسمۺںیمۺاےنتۺنگمۺےھتۺہکۺاںیہنۺاسۺاکۺایخؽۺی

س

ۺںیمۺرھتپۺنبۺایگ۔ۺالوےۺےسۺصخشۺف

ل

ۺےسۺدپسچلۺیباتۺہیۺہکۺارثکۺوجڑےۺمہۺسنجۺےھتۺاورۺونوجاؿۺڑلوکںۺاورۺڑلویکںۺرپۺلمتشم روہےنۺواےلۺارثکۺوجڑےۺیسنجۺلعفۺںیمۺوغشمؽۺےھت۔ۺسب ب

م

اینۺرہچےۺیبالکلۺحیحصۺاورۺاسملۺںیہۺاورۺاؿۺےکۺرہچوںۺےسۺوبالھک

س

رۺان ب

م

ۺاورۺرپاشیینۺامنی اںۺےہ۔ۺۺےھت۔ۺدھکاویئںۺےسۺےلکنۺواےلۺارثکۺ

مہ

راروںۺولگۺزکۺرطحۺوکیئۺزیچۺدےھکیۺاورۺےنسۺریغبۺومتۺےکۺااظتنرۺںیمۺڑپےۺرےہ؟ۺاسۺولہپ

س

مۺمہفۺولہپۺہیۺےہۺہکۺہیۺہ

بااقب

س

ۺاکۺوجابۺویںۺاتلمۺاسۺابتیہۺےکۺرظنمۺاکۺی

راؿۺےنۺ

ۺیکۺابتیہۺیھبۺامیضۺیکۺوقومںۺیکۺاسۺابتیہۺےسۺاشمہبۺےہۺےسجۺف

’’ےہۺہکۺوپتم

س

ۺںیمۺاسانکؿۺرہشۺیکۺابتیہۺ‘‘ۺابتیہااچی

س

ےسۺوموسؾۺایکۺےہ۔ۺوسرۂۺی

اۺےہۺ

ادۺوہی

ۺتخلۺابتیہۺاہکۺایگ۔ۺارش ۺےحملۺںیمۺی : وکۺاسۺرطحۺای

ؿ وذ

س

ۺ ھ

اذاۺ

س

ۺق

احذ ۺو

ا

اۺ

ۺا

س

ای

ۺ ؿ۔ۺ( oا

س

)۹۲ی

ۺایسۺدؾۺھجبۺرکۺرہۺ ’’ ۺاھگنچڑۺیھتۺ۔ۺسبۺوہۺسب ‘‘ !سبۺیہیۺای

ۺتخلۺابتیہۺےسۺوموسؾۺایکۺایگۺ : وسرۂۺرمقۺںیمۺومگراہۺیکۺابتیہۺوکۺایسیۺیہۺی

ر

ظ

ؼ

ا

ۺا

ھ

اۺ

س

ۺ کاا

احذ ۺو

ا

ۺ ل

ااۺ

س

ل اۺار

س

ی oا

)۱۳ارمقلۺ۔ۺ(

ۺتخسۺخیچۺیجیھب۔ۺرھپۺوہۺاسۺرطحۺالہکۺوہۺرکۺرہۺ ۺےسیجۺاکوٹن’’ ۔ۺۺ‘‘ںۺیکۺرودنیھۺوہیئۺیباڑھمہۺےنۺاؿۺرپۺای

ۺےکۺیباووجدۺاجۺیھبۺاحالتۺویہۺںیہ ۺوہیئۺوجۺذتمرکہۺیباالۺای اتۺںیمۺایبؿۺیکۺیئگۺےہ۔ۺاسۺسب

س

ۺےکۺونیکمںۺیکۺابتیہۺیھبۺایسۺرطحۺااچی

ۺرہشۺےکۺوپتم

ۺوجۺوپتم

ۺولگۺرےتہۺںیہ۔

رہنہۺرپس ۺاورۺبب

رہۺوہۺہگجۺےہۺاہجںۺمہۺسنجۺرپس رب

س

برےۺوکۺ ونیکمںۺےکۺےھت۔ۺرپیکیۺاکۺخ رب

س

بۺرمکلشۺںیمۺرپیکیۺےکۺخ

مہۺوسنجںۺ’’وٹرس

س

باۺےہ۔ۺہنۺرصػۺرپیکیۺی اۺایلٹۺںیمۺہکلبۺوپریۺداینۺںیمۺایسۺرطحۺاکۺاالخیقۺزواؽۺاطریۺےہۺاورۺولوگںۺیکۺروشۺہیۺےہۺ‘‘ یکۺ

ہکۺوہۺامیضۺےکۺوطرۺرپۺشیپۺایکۺاجی

ےکۺاؿۺوخانفکۺرجتیباتۺےسۺھچکۺیھبۺےنھکیسۺےکۺےیلۺایترۺںیہن۔ۺۺ

ؾۺۺیبابۺاہچر

ذرکہۺۺ

س

ۺاعدۺاکۺتوقؾ

ا

ا ۺ رۺ ر

ر اۺببو ھ ا

س

ۺقاداۺ ا ا oو ۺاعب

س

ا

عۺالۺ ااۺ ر

ؾۺو ل یۺار

س

اۺ و

ۺالۺ

اؾ ۺای

ا

س

ۺو

اؽ ۺل ب ۺس

ل

اۺھ ر

س

ا

اوب

س

ۺخ

س

س

ػھؽ تری ؽھؾ ؾؿ oزۺا

ا oۺؾۺیب

)۸۔۶ااحلۃق۔ۺ(

ۺدنتۺوۺزیتۺاورۺتخسۺوہاۺےسۺابتہۺرکۺددۺ ۔ۺۺ’’ اورۺاعدۺوتۺای

رۺطلسمۺراھک۔ۺرھپۺوتۺاؿۺولوگںۺوکۺاسۺ

ۺوتماب

اۺےسیجۺوجھکرۺےکۺوھکےلھکۺ) آدنیھ(سجۺوکۺاہللۺےنۺاؿۺرپۺاستۺراتۺاورۺاھٹۺدؿۺی

ی ںیمۺداتھکیۺوتۺاؿۺوکۺااسیۺرگاۺوہاۺی ا

ےنت۔ۺۺ

‘‘ وتۺاؿۺںیمۺےسۺیسکۺوکۺاجۺاچبۺوہاۺداتھکیۺےہ؟رھپۺایکۺ

ۺونحۺےکۺدعبۺایکۺایگۺےہ۔ۺاؿۺیکۺرطػۺرضحتۺوہدۺںۺوکذرکہۺوقؾ

س

ۺوقؾۺاعدۺےہۺنجۺاکۺت راؿۺمیکحۺںیمۺذموکرہۺابتیہۺےسۺدواچرۺوہےنۺوایلۺای

اجیھبۺایگ۔ۺاپۺےنۺ ف

ۺاہللۺرپۺاامیؿ رکۺرکےنۺاورۺای

اءۺیکۺرطحۺاؿۺولوگںۺوکۺرشکۺب ب

س

ۺرکےنۺاکۺدرسۺدی ا۔ۺرگمۺاسۺےکۺوجابۺںیمۺاپۺیکۺوقؾۺ دورسےۺان

الےنۺاورۺاسۺیکۺااطع

ذادۺےکۺاتبےئۺوہےئۺاظنؾۺزدنیگۺوکۺہتۺوۺیباالۺرکےنۺاکۺازلاؾۺاگلی ا۔ راؿۺمیکحۺےنۺرضحتۺوہدۺںۺ اپۺیکۺدنمشۺنبۺیئگ۔ۺاوہنںۺےنۺاپۺرپۺمکۺیلقع،ۺذکبۺاورۺایباءۺوۺاحب

ف

: ۺویںۺایبؿۺایکۺےہۺیکۺدوعتۺقحۺاورۺاپۺیکۺوقؾۺےکۺردلمعۺوک

اۺم

ۺا

س

ۺا ؿہۺطۺار

س

ۺ لۺا

س

ۺ

ا

اۺ

واۺا ذ ۺاعبؾ

اؽۺی

اطۺقد

ۺ ھ

ا

س

ۺاخ

ادۺ لاؿ و

ور

ا oب

س

ۺاف

س

ر ؼیۺذ

س

ۺاا

اۺ

یۺار بۺاخؿاطۺار ب ۺاخ ل ۺ

ئ

ش

ۺالۺاؾ

ؿ ی و لع

o ۺ

ؾ

ی و

ۺ لۺا

ۺ

رد

س

ب ۺوارر ۺ ذ

ل

اائۺل

ۺا ر ۺب

اۺا ب

ۺ

ۺ

باۺرو ر

س

ع

ا

س

ر ب اۺم

ل

اۺ ۺو

o ار

بۺ

س

س

اۺ ۺو ا

س

ب ب ااۺ

س

ئ

باۺۺ د اۺی

ال

ۺق

ۺ

س

س

اۺ ۺو

ۺ

س

ااۺ

س

ا

ۺاک

س

س

ب o ا

ۺ

ی ر ۺبب

س

اۺا و ذذ

اۺو

ۺا ذذ

ۺا

س

اؽۺا

ئۺطۺق بااۺب

س

ا

ۺا

س

ب

ۺبک

ر

اۺا

ؽۺا

س

ۺیؿؿ ا

ر

oۺ

ااۺ م بۺ

س

و ذذ ۺ

س

بوۺد

س

ؿ و ر

ظ

ؼ

س

ۺ oالۺ

ۺا

ۺ

ۺ

س

ا

ۺ

سم

ۺ

اطرۺ

ۺ

بۺرؿ ااطۺا

ص

ا

س

بۺؾۺ ذ

س

س

ۺاح

اۺ

ۺاا

اببۺد

س

اۺ ۺطۺ

ب رۺو

بی oر

ۺوم ل ۺا

ۺبب

لاۺار ۺ

س

ع ل

ب ب

ۺا ذذاۺ

ل

ۺ اؿ

س

ۺق

بۺرؿاطۺا

ئ

ۺس

س

بو ر

س

اۺ ۺجۺو

ر

س

اۺ

ۺ

بۺرل

س

ش

ظ

ۺ

ئ

ۺ

ۺ

o

ابذ

س

ۺ

س

ۺ

س

ب

س

اۺجۺو

س

ۺما

ر ۺبباۺم

س

ۺام

س

ذ

س

اا اۺود

ااۺ

س

ب

س

اۺ

س

یر

ائۺاماۺخب

و

ظ

ل

س

oۺ ک

بۺ و

ارب بۺح

ۺ ر

اۺامو ع ب

ا ۺو اۺرو

ۺو ب

ۺر

ایاۺیبو ذذ

ب

ۺاد

ذذ

س

o اذ ۺطۺا اۺ ب

ب

اۺرو ر اۺادۺ ؿاۺطۺا اۺا

ل ؾۺاۺو

ا

س

ع لاۺ

س

ہۺادل ذ

س

ۺھذ

س

اۺفو عب

ا و

د

ۺ ؾ

ۺ

اد

o )۰۶۔۰۵۔ۺوہد(

ۺاعدۺیکۺرطػۺمہۺےنۺاؿۺےکۺاھبیئۺوہدۺوکۺاجیھب۔ۺاوہنںۺےنۺاہکۺاےۺریمیۺوقؾۺمتۺرصػۺاہللۺیہۺیکۺابعدتۺرکوۺاسۺےکۺوساۺاہمتراۺوکیئ’’ۺوبعمدۺںیہن۔ۺہیۺاورۺوقؾ

اہمتراۺضحمۺاہللۺرپۺاتہبؿۺیبادنانھۺےہ۔ۺۺ

رۺوت! اےۺریمیۺوقؾۺبۺاسۺےکۺذےمۺےہۺسجۺےنۺےھجمۺدیپاۺایکۺےہۺوتۺایکۺمتۺںیہنۺےتھجمس۔ۺۺںیمۺاسۺرپۺمتۺےسۺوکیئۺاعموہضۺںیہنۺاماتگن،ۺریماۺاخ

رۺرکۺدےۺاگۺ! اورۺاےۺریمیۺوقؾ

راسےئۺاگۺاورۺمتۺوکۺوقیۺےسۺوقیۺب اےنپۺربۺےسۺششخبۺاموگنۺرھپۺاسۺیکۺرطػۺروجعۺرکو۔ۺاہللۺمتۺرپۺاامسؿۺےسۺومالسداھرۺہنیمۺبب

۔ۺاورۺاگہنگرۺنبۺرکۺرورگداینۺہنۺرکو۔ۺۺ

ارےۺی اسۺوکیئۺدنسۺےلۺرکۺںیہنۺاےئ۔ۺاورۺضحمۺاہمترےۺےنہکۺےسۺہنۺمہۺاےنپۺوبعمدوںۺوکۺوھچڑےنۺواےلۺںیہۺاورۺہنۺمہۺمتۺرپۺاامیؿۺالےن !وہۺوبےلۺاےۺوہدم متۺہ

واےلۺںیہ۔ۺۺ

ۺزدہۺایکۺےہ۔ۺۺ ب ریۺرطحۺاس ارےۺیسکۺوبعمدۺےنۺمتۺوکۺببممہۺوتۺیہیۺےتہکۺںیہۺہکۺہ

اۺوہںۺاورۺ! وہدۺےنۺاہکۺ

ۺانبےتۺوہ۔ۺۺںیمۺاہللۺوکۺوگاہۺرکی متۺیھبۺوگاہۺروہۺہکۺںیمۺاؿۺےسۺزیبارۺوہںۺنجۺوکۺمتۺرشی

رایئۺرکینۺاچوہۺرکۺولۺرھپۺھجمۺوکۺتلہمۺہنۺدو۔ۺۺ ۺلمۺرکۺریمےۺیبارےۺںیمۺوجۺبب اسۺاہللۺےکۺوسا۔ۺمتۺسب

رۺےنلچۺرھپےنۺواےلۺیکۺوچیٹۺاسۺےکۺاہھتۺںیمۺےہ۔مےبۺکشۺریماۺربۺدیسےھۺراہتسۺرپۺےہ۔ۺۺ اورۺںیمۺےنۺاہللۺرپۺرھبوہسۺایکۺوجۺریماۺاورۺاہمتراۺربۺےہ۔ۺہ

ۺاچنہپۺدی اۺےہۺاورۺریماۺرپورداگرۺاہمتریۺہگجۺیسکۺاو

رۺوقؾۺوکۺاقمئۺاقمؾۺانبےئۺاگۺابۺارگۺمتۺاوررورگداینۺرکےتۺرےہۺوتۺوجۺےھجمۺدےۺرکۺاجیھبۺایگۺےہۺںیمۺےنۺوہۺمتۺی

رۺزیچۺرپۺابہگنؿۺےہ۔ۺۺماورۺمتۺاسۺاکۺھچکۺہنۺاگبڑۺوکسۺےگ۔ۺےبۺکشۺریماۺربۺہ

ۺتخسۺذعابۺےس اراۺمکحۺاۺاچنہپۺوتۺمہۺےنۺوہدۺوکۺاورۺوجۺولگۺاؿۺےکۺاسھتۺاامیؿۺالےئۺےھتۺاؿۺوکۺاینپۺرتمحۺےسۺاچبۺایلۺاورۺای مۺہ ب

بمہۺےنۺاؿۺوکۺاجنتۺدی۔ۺۺ اورۺج

رۺرسشکۺوۺربکتممرامینۺیک۔ۺاورۺہ

س

اف

س

اوینںۺےسۺااکنرۺایکۺاورۺاسۺےکۺروسولںۺیکۺی

س

رامربنداریۺیک۔ۺۺاورۺہیۺیھتۺوقؾۺاعدۺسجۺےنۺاےنپۺربۺیکۺن

س

ۺیکۺف

ۺاعۺےکۺدؿۺیھب۔ۺدوھکیۺاعدۺےنۺاےنپۺرپورداگرۺےسۺرفکۺایک۔ۺوخبۺنسۺولۺوہدۺیکۺوقؾ

کاارۺےہاورۺاسۺداینۺںیمۺیھبۺتنعلۺےکۺےھچیپۺیگلۺریہۺاورۺایقم

ھ

‘‘ !دۺرپۺ

ۺوشریۺںیمۺایکۺایگ۔ۺاسۺوسر ۺںیمۺوقؾۺاعدۺیکۺھچکۺوصخایصذرکہۺدورسےۺاقمؾۺرپۺوسرہ

س

ۺاعدۺاکۺتتۺایبؿۺیکۺںیئگ۔ۺاسۺلیصفتۺےکۺاطمقبۺاعدۺاوےچنۺاقمامتۺرپۺوقؾ

اتۺریمعتۺرکےتۺےھتۺاورۺوہۺاےنپۺےیلۺراہشئۺیکۺایلعۺوۺدمعہۺامعراتۺریمعتۺرکےتۺےھت۔ۺاؿۺاکۺومعیمۺامسیجۺروہیۺاغبوت،ۺرمگایہۺ

س

ای

س

ۺاےنپۺن بب

اورۺملظۺرپۺینبمۺاھت۔ۺج

رارۺدی ا۔ۺاںیہنۺاسۺیباتۺاکۺنیقیۺاھتۺہکۺرضحتۺوہدۺںۺےنۺاںیہنۺاسۺےسۺیبازۺرےنہۺیکۺنیقلتۺیکۺاورۺ

اۺومعمؽۺف

س

اہللۺےکۺذعابۺےسۺڈرای اۺوتۺاوہنںۺےنۺاےسۺرپای

ذارۺاؿۺاکۺھچکۺہنۺاگبڑۺےکسۺاگ

س س

: رضحتۺوہدۺںۺیکۺدوعتۺاورۺات

س

ر ا

ۺؿۺاادۺ

ب

یذ

س

o ؿو

ۺا اۺد

ۺ ھ

س

ۺا ا

اؽۺ

ذۺق oا

س ۺر

ا

ۺ

س

ا

س

ۺا ؿ oؽ

و عع

اۺو

اۺا

ای

س

oق

س

ل

ۺابۺر

اۺ

یۺار بۺاخؿجۺا

ر بۺاخ

س

ۺ ل ۺ

ئ

ش

اۺا oو

ؿ و

ب

ۺ

ا

ۺاب

ۺر

ب

ؿۺ

س

ب

ؿ oاتو ذذ

س

ۺ

ل

ۺ

س

ا

ؿۺ و ذ

س

ذ

س

oو

بؼ

ذاۺا و

س

ار ب ب ۺح

بؼ

o ؿو عع

اۺو

اۺا

ای

س

ؿ oقو م

اۺ

ۺنب

ذ یۺا ذ

س

اۺاا

ایۺ oو

اؾ

س

ا ۺیب

ذ ا

س

س

ب

oوثؿ ۺو

س

ب

oو

ظ

ۺ

ؾۺ ابذ

س

ۺ

ل

اػۺ

س

ۺاخ

س

ااۺ oا

س

ائۺاۺس

ال

ق

س

ظ

غ

ۺال

س

ۺ

س

ب

ۺ

ۺاؾۺ

ظ

ؼ oاو

س

و ۺا ا

ل

س

اۺ

اۺا ذ

س

ۺھذؿ oا

س

ب

ذ

س

ذ م بۺ

س

س

اۺ oو

س

س

ۺ ھ

ر

اؿۺا

اۺ ۺطۺو

ا

ب ۺ ا

ۺذ

س

ۺفؿ ۺطۺا

س

ھ

ا

س

ۺقہ ب ذ

س

ذ

o ر

س

ب ر

س

ۺااو ھ ا

ۺ

یبۺرؿا و

oۺاا

)۰۴۱۔۳۲۱ارعشلاءۺ۔ۺ(

وقؾۺاعدۺےنۺیھبۺربمغیپوںۺوکۺالٹھجی ا۔ۺۺ’’

ۺاؿۺےکۺاھبیئۺوہدۺےنۺاؿۺےسۺاہکۺایکۺمتۺاہللۺےسۺںیہنۺڈرےتۺۺ بب

ج

ۺدارۺروسؽۺانبۺرکۺاجیھبۺایگۺوہں۔ۺۺ

س

ےبۺکشۺںیمۺاہمترےۺےیلۺاامی

سپۺاہللۺےسۺڈروۺاورۺریماۺاہکۺامون۔ۺۺ

ۺاہجونںۺےکۺرپورداگرۺےکۺذہمۺےہ۔ۺۺ اورۺںیمۺمتۺےسۺاسۺاکۺہلصۺںیہن رۺوتۺسبباچاتہۺریماۺاخ

اؿۺانبےتۺوہ۔ۺۺ

س

ۺوضفؽۺن رۺاویچنۺزنیمۺرپۺای مایکۺمتۺہ

ذۺمتۺہشیمہۺروہۺےگ۔ۺۺ ات

اورۺمتۺرپفلکتۺلحمۺانبےتۺوہۺہکۺش

ریۺےبۺدردیۺےسۺرگتفۺرکےتۺوہ۔ۺۺ

ۺمتۺیسکۺیکۺرگتفۺرکےتۺوہۺوتۺبب بب

اورۺج

ۺرکو۔ۺۺ

رھپۺاہللۺےسۺڈروۺاورۺریمیۺااطع

رامںیئۺوجۺمتۺاجےتنۺوہ۔ۺۺا

س

ورۺاسۺےسۺڈروۺسجۺےنۺمتۺوکۺوہۺےبۺامشرۺزیچںیۺاطعۺف

متۺوکۺوچی اےئۺاورۺےٹیبۺاطعۺےیک۔ۺۺ

اورۺیبااغتۺاورۺےمشچۺاطعۺےیک۔ۺۺ

رےۺدؿۺےکۺذعابۺاکۺڈرۺےہ۔ۺۺ

ۺبب ےھجمۺاہمترےۺیبارےۺںیمۺای

ارےۺےیلۺاسکیںۺےہ۔ۺۺموبےلۺمتۺمہۺوکۺتحیصنۺرکوۺی اۺہنۺرکوۺہ

ۺاعدتۺےہ۔ۺۺہیۺوتۺاےلگۺولوگںۺیک

اورۺرہباحؽۺمہۺوکۺوکیئۺذعابۺہنۺوہۺاگ۔ۺۺ

اینۺےہۺاورۺاؿۺںیمۺارثکۺولگۺاامیؿۺالےنۺواےلۺیہۺہنۺےھت۔ۺۺ

س

رغضۺاوہنںۺےنۺوہدۺوکۺالٹھجی اۺوسۺمہۺےنۺاؿۺوکۺالہکۺرکۺدی ا۔ۺےبۺکشۺاسۺںیمۺن

راۺےبلغۺواالۺاورۺرہمیباؿۺےہ

۔ۺۺ‘‘اورۺالبہبشۺاپۺاکۺربۺبب

ریبادۺرکۺدی اۺوگی اۺہکۺوہۺ نجۺولوگںۺےنۺوہدۺںۺیکۺاخمتفل ۺوخانفکۺوطافؿۺےنۺاعدۺوکۺاسۺرطحۺابتہۺوۺبب اورۺاہللۺےکۺااکحامتۺےسۺاغبوتۺیکۺالہکۺرکۺددۺ ۔ۺای

یھبکۺےھتۺیہۺںیہن۔ۺۺ

ارۺ

: ارؾۺرہشۺےکۺدقمیۺای

اعئۺوہیئۺ ۰۹۹۱

راومشۺدشہۺرہشۺدری اتف’’ءۺےکۺاوالئۺںیمۺداینۺرھبۺےکۺ وػۺاابخراتۺںیمۺہیۺربخۺش

س

ۺاکۺ’’،ۺ‘‘رعبۺاکۺدااتسینۺرہشۺدری اتف’’،ۺ‘‘رعبۺاکۺف

ری

راؿۺمیکحۺےنۺیھبۺایکۺےہ۔ۺتہبۺےسۺ‘‘دنمسرۺابعرۺدری اتفۺوہۺایگ

ذرکہۺف

س

ارۺدقہمیۺیکۺاسۺدری اتفۺیکۺاتیمہۺاسۺارمۺےسۺیھبۺدوۺدنچۺوہۺیئگۺہکۺاسۺرہشۺاکۺت

رنیۺایم۔ۺامہ

ۺاعدۺی اۺوتۺیسکۺدااتسراؿۺںیمۺذموکرۺوقؾ

انکممۺےہ،ۺاسۺدری اتفۺےسۺورہطۺریحتۺںیمۺڈوبۺاےسیۺولگۺنجۺاکۺایخؽۺاھتۺف

س

ؿۺےسۺقلعتۺریتھکۺےہۺی ااؿۺیکۺہگجۺاکۺنیعتۺی

۔ۺوہۺرہشۺوجۺدبوؤںۺیکۺزیباینۺدااتسونںۺںیمۺوموجدۺاھتۺ،ۺاسۺیکۺدری اتفۺےسۺتہبۺیہۺدیپسچلۺاورۺسجتۺدیپاۺوہۺایگ۔ۺۺ

ارۺدقہمیۺوکنسل

ۺایرمۺوشہیقۺامہ راؿۺمیکحۺںیمۺذموکرۺاسۺرہشۺوکۺای

ۺ ف رۺ) Nicholas Clapp( ل مریۺوملفںۺاکۺامہ

س

ارخیۺاورۺداتسوب

ےنۺدری اتفۺایک۔ۺرعیبۺی

ررٹؾۺ رۺققحمۺبب

س

ۺارگنب ادرۺاتکبۺدےنھکیۺاکۺاافتؼۺوہا۔ۺہیۺاتکبۺای

س

ۺی ارخیۺےسۺقلعتمۺای

اےطۺاےسۺاینپۺ ۺےکۺدوراؿۺرعۺبۺیکۺی

س

اھتزمۺوہےنۺےکۺی

)Bertram Thomas (ۺ

ل

اۺ ب رہۺامنۺرعبۺ۲۳۹۱یھتۺوجۺاسۺےنۺ) Arabia Felix(یکۺاتکبۺرعن رب

س

بءۺںیمۺیھکلۺیھت۔ۺاسۺاتکبۺںیمۺخ

اۺ ب اینۺویڈمیۺرعن

س

المۺےہ۔ۺاسۺالعےقۺوکۺویی

Eudaimon(ےکۺونجیبۺوصحںۺیکۺالیصفتتۺایبؿۺیکۺیئگۺیھتۺسجۺںیمۺاجۺےکۺنمیۺاورۺامعؿۺاکۺارثکۺہصحۺش

Arabia (روؿۺویطسۺےکۺرعبۺاکساۺ

۔ۺۺےتہکۺےھت‘‘ انمیلۺادیعسلہ’’اورۺف

اومںۺاکۺوہفمؾۺ

س

ۺےسۺزی ادہۺوخشۺبیصنۺولگۺوصترۺ‘‘ وخشۺبیصنۺرعب’’اؿۺامتؾۺی ےہ۔ۺویکہکنۺاسۺدورۺںیمۺاؿۺالعوقںۺںیمۺرےنہۺواےلۺولگۺداینۺےکۺسب

ۺامہۺےطخۺےکۺیبایسۺےھتۺاہجںۺوہۺدنہۺاورۺامشیلۺالعوقںۺےکۺام نیبۺسمولںۺیکۺوہےتۺےھت۔ۺاورۺاسۺوخشۺیبیصنۺیکۺھچکۺووجاہتۺیھبۺںیھت۔ۺاسۺالعےقۺےکۺولگۺای

اۺاھتۺسجۺیکۺاسۺدورۺںیمۺذم

ریۺرکدارۺاداۺرکےتۺےھت۔ۺاسۺالعےقۺںیمۺولیباؿۺاورۺی ای ابۺدروتخںۺےسۺوخوبشۺدارۺامہۺیھبۺدیپاۺوہی

س

یبہۺوہتاروںۺںیمۺاجترتۺںیمۺرمک

اامعتسؽۺیکۺوہجۺےسۺوسےنۺےسۺیھبۺزی ادہۺدقرۺوۺتمیقۺیھت۔ۺاسۺےکۺامکلۺاسۺےطخۺےکۺرےنہۺواےلۺیہۺےھت۔ۺۺ

رۺققحم

س

ۺےلیبقۺےکۺایبادۺرکدہۺرہشۺوکۺدرارگنب ی اتفۺرکۺایلۺۺاھتزمۺےنۺاؿۺوخشۺبیصنۺولیبقںۺےکۺاحالتۺوکۺلیصفتۺےسۺایبؿۺایکۺاورۺدوعیۺایکۺہکۺاسۺےنۺاؿۺںیمۺای

ۺدورےۺےکۺدوراؿۺرحصاۺںیمۺرےنہۺواےلۺاخہنۺدبووشںۺےنۺاےسۺرپاےنۺراےتسۺیھب داھکےئۺاورۺ ےہ۔ۺدبوؤںۺےکۺاطمقبۺہیۺرہشۺابعرۺاھت۔ۺاسۺالعےقۺےکۺای

امہۺاھتزمۺاینپۺاسۺااہتنیئۺدیپسچلۺیکۺاحلمۺ ۺیکۺلیمکتۺےسۺلبقۺیہۺااقتنؽۺ

رکۺایگ۔ۺۺاتبی اۺہکۺہیۺراےتسۺاسۺدقمیۺرھگۺابعرۺیکۺرطػۺاجےتۺںیہۺی

ۺ رۺققحمۺاھتزمۺیکۺاتکبۺےکۺاطمےعلۺےکۺدعبۺاسۺارمۺاکۺنیقیۺوہۺایگۺہکۺاسۺاتکبۺںیمۺذموکرۺانمگؾۺرہش) Clapp( ل

س

اکۺووجدۺےہ۔ۺابۺاسۺےنۺاسۺوکۺارگنب

جۺاگلی ا۔ۺرھپۺرہشۺیکۺالتشۺرشوعۺرکۺدی۔ۺاسۺرہشۺیکۺدری اتفۺےکۺےیلۺاسۺےنۺدوۺرطےقیۺاایتخرۺےئک۔ۺےلہپۺاسۺےنۺاخہنۺدبووشںۺےکۺاتبےئۺوہےئۺراوتسںۺاکۺوھک

ااس

س

ذودہجۺےکۺدعبۺاسۺےن) NASA(ی رۺایہمۺیکۺاجےئ۔ۺاکیفۺحب ۺیکۺہکۺاےسۺاسۺالعےقۺیکۺاضفیئۺوصتب

ااسۺےسۺدروخاس

س

ےکۺذہمۺداراؿۺوکۺ) NASA(ۺی

رامہۺرکےنۺرپۺرایضۺرکۺایل۔ۺۺ

س

رںیۺف العےقۺیکۺوصتب

ۺ ۺ) Clapp( ل

س

گ

س

س

م

ریۺےکۺرپاےنۺوسمداتۺاورۺوشقنںۺاکۺاطمہعلۺاجریۺراھک۔ۺاسۺاکۺدصقمۺاسۺالعےقۺ)Huntington(ےنۺوفیلیکراینۺیکۺ الربئب

ۺ ۺرغجاہیفۺومیلطبسۺےنۺ۰۰۲ہشقنۺدری اتفۺرکۺایل۔ۺہیۺہشقنۺےکۺیسکۺےشقنۺیکۺدری اتفۺاھت۔ۺوھتڑےۺیہۺرعےصۺںیمۺاسۺےنۺای رماینۺرصمیۺامہ

س

دصیۺوسیعیۺںیمۺویی

انبی اۺاھت۔ۺاسۺےشقنۺںیمۺالعےقۺںیمۺوموجدۺرپاےنۺرہشۺاکۺلحمۺووقعۺاورۺاسۺیکۺرطػۺاجےنۺواےلۺامتؾۺراےتسۺداھکےئۺ ۺےھت۔ۺۺ

ااس

س

رۺانبۺیلۺںیہ۔ۺ NASA) (اسۺدوراؿۺاےسۺاالطعۺیلمۺہکۺی ذۺاعؾۺاھکنۺےسۺےنۺاصتوب ات

رۺںیمۺھچکۺاقولفںۺےکۺھچکۺراےتسۺیھبۺرظنۺاۺرےہۺےھتۺںیہنجۺش اؿۺاصتوب

ۺ ۺرپاےنۺےشقنۺےسۺرکےنۺےسۺ ل برۺاکۺاقتب ۺےھت۔ۺاؿۺاصتوب

اسۺےجیتنۺرپۺاچنہپۺہکۺرپاےنۺ) Clapp(ہنۺداھکیۺاجۺاتکسۺاورۺرصػۺاامسینۺرظنمۺےسۺیہۺدےھکیۺاجۺتکس

ۺوعیسۺہگجۺواعقۺیھتۺوجۺےشقنۺںیمۺوجۺراےتسۺداھکےئۺ ۺےھت رۺںیمۺای

س

رۺںیمۺرظنۺاۺرےہۺےھت۔ۺاؿۺراوتسںۺےکۺاخ ۺےسۺیلۺیئگۺاصتوب

ئ

ای

ۺوہۺویہۺراےتسۺےھتۺوجۺ

الزامۺیھبکۺوکیئۺرہشۺاھت۔ۺۺ

راکرۺاخہنۺدبووشںۺیکۺزیباینۺاہکوینںۺںیمۺایبؿۺےیکۺاجےنۺواےلۺدقمیۺاورۺااسفونیۺرہشۺاکۺلحمۺووقعۺدری اتفۺرکۺایلۺایگۺاھت۔

س

ۺےکۺدعبۺدھکاایئںۺرشوعۺرکۺ اخ

ھچکۺوق

ۺاکۺرہشۺ

ارۺاسےنمۺاےنۺےگل۔ۺاسۺرطحۺاسۺرپاےنۺرہشۺوکۺری

ۺےکۺےچینۺےسۺرپاےنۺرہشۺےکۺای

رارۺدی اۺایگ۔ۺۺ) االطہطین(دیۺںیئگۺاورۺری

ابعرۺف

راؿۺمیکحۺ

ذرکہۺف

س

ۺاعدۺیکۺیتسبۺےہۺنجۺاکۺتاۺہکۺہیۺرہشۺایسۺوقؾ

ۺوہی

بای

ںیمۺایکۺایگۺےہ؟ۺۺوہۺوکؿۺےسۺوشادہۺےھتۺنجۺےسۺہیۺی

راؿۺمیکحۺںیمۺذموکرۺاعدۺاورۺارؾ

ارۺاسےنمۺاےنۺےگلۺہیۺتقیقحۺواحضۺوہۺیکچۺیھتۺہکۺہیۺابتہۺدشہۺرہشۺف

ۺای بب

ےکۺوتسونںۺاکۺرہشۺےہۺویکہکنۺ دھکاویئںۺےکۺااغزۺںیمۺیہۺج

راؿۺمیکحۺںیمۺایکۺایگۺےہ۔

المۺےھتۺنجۺاکۺذرکۺف

ۺققحمۺڈارٹکۺزرزنیۺ اسےنمۺاےنۺوایلۺریمعتاتۺںیمۺوہۺانیمرۺیھبۺش . Dr(دھکاایئںۺرکےنۺوایلۺمیٹۺےکۺرگناؿۺای

Zarins (تۺاھتۺہکۺےنۺاتبی اۺہکۺوچہکنۺانیمروںۺیکۺریمعتۺابعرۺیکۺامہۺوصختیصۺیھتۺاورۺارؾۺںیمۺانیمرۺی اۺوتسؿۺریمعتۺےیکۺ ۺےھت،ۺوسۺہیۺاسۺیباتۺاکۺوقیۺوبث

راؿۺمیکحۺںیمۺذموکرۺاعدۺاکۺرہشۺار

ذرکہۺویںۺایکۺےہۺاسےنمۺاےنۺواالۺرہشۺف

س

راؿۺمیکحۺےنۺارؾۺاکۺت

: ؾۺیہۺاھت۔ۺف

ادبۺ

یب ۺر

ۺ ۺ ر

ۺب

ااد oا ل ؾۺذاتۺا

راد oا

ۺال ب

س

ااۺف

م

ۺ

ل

س

ۺ

ۺ

) ۸۔۶ارجفلۺ۔ۺ( oاا

؟ۺۺایکۺاپۺےنۺالمہظحۺہنۺایکۺہکۺاپۺےکۺرپورداگرۺےنۺوقؾۺاعدۺےکۺاسھتۺایکۺایک’’

رےۺوتسؿۺواےلۺوجۺارؾۺالہکےتۺےھت۔ۺۺ

رےۺبب

بب

۔ۺۺ‘‘نجۺاکۺلثمۺداینۺرھبۺںیمۺوکیئۺدیپاۺںیہنۺایکۺایگ

ۺاعد: وقؾ

راؿۺمیکحۺےکۺاطمقبۺاسۺرہشۺےکۺونیکم

راؿۺمیکحۺںیمۺایکۺایگ۔ۺف

ذرکہۺف

س

ۺیہۺہکۺابعرۺالزامۺویہۺرہشۺارؾۺےہۺسجۺاکۺت

ںۺےنۺرضحتۺوہدۺںۺیکۺاؿۺوشادہۺےسۺمہۺہہکۺتکس

کیبلۺہنۺاہکۺوجۺاؿۺےکۺی اسۺاہللۺاکۺاغیپؾۺےلۺرکۺاےئۺےھتۺاورۺاسۺرطحۺوہۺابتیہۺےسۺدوۺاچرۺوہۺ ۔ۺۺ دوعتۺرپ

اریخیۺراکیرڈۺںیمۺیسکۺایسیۺوقؾۺاکۺذرکۺںیہنۺاتلمۺسجۺےنۺ

ۺیھبۺوموضعۺثحبۺریہۺےہ۔ۺویکہکنۺی

س

ۺاقمئۺایکۺرہشۺارؾۺیکۺاینبدۺرےنھکۺواےلۺاعدۺیکۺانشج ب

ااسیۺرچلکۺی اۺذہتی

اۺاچ وہ۔ۺاسۺےس

س

ۺریحتۺںیہنۺوہی

ارخیۺںیمۺیھبکۺوموجدۺیہۺںیہنۺراہ۔ۺرگمۺدورسیۺرطػۺہیۺارمۺیھبۺیباع

ےئہۺہکۺامگؿۺوہۺاتکسۺےہۺہکۺاسۺرطحۺیکۺیسکۺوقؾۺاکۺووجدۺی

ۺارخیۺی اۺراکیرڈۺںیمۺوموجدۺںیہن۔ۺویکہکنۺہیۺولگۺونجیبۺرعبۺںیمۺرےتہۺےھتۺاورۺہیۺالعہقۺوادی

ذرکہۺدقمیۺذہتوبیںۺیکۺی

س

لینۺی اۺرشمؼۺویطسۺےسۺاؿۺولوگںۺاکۺت

ۺی اۺکلم

ۺاعؾۺیسۺیباتۺےہۺہکۺوہۺری اس راۺیہۺدحمودۺقلعتۺاھت۔ۺہیۺای

ۺسجۺےکۺیبارےۺںیمۺتہبۺزی ادہۺافےلصۺرپۺاورۺاگلۺگلھتۺواعقۺاھت۔ۺاورۺاؿۺولوگںۺاکۺاؿۺےسۺبب

ارخیۺںیمۺہنۺاےئ۔ۺرگمۺاسۺےکۺیباووجدۺرشمؼۺویطسۺےکۺولگۺاعدۺےک

ذرکہۺی

س

ۺیبارےۺںیمۺاہکاینںۺایبؿۺرکےتۺرےہۺںیہ۔ۺۺرصعمہۺمکۺاجےتنۺوہںۺاۺسۺاکۺت

اۺیھبۺےہ۔ۺاسۺےیلۺہیۺنیعۺنکممۺےہ

س

ریۺاالبغۺاکۺہنۺوہی ۺوہجۺاسۺدورۺںیمۺرحتب ریۺراکیرڈۺںیمۺذموکرۺہنۺوہےنۺیکۺای اریخیۺرحتب

ۺسجۺاعدۺےکۺاسقبۺی ب

ۺہکۺوہۺذہتی

ارخیۺذموکرۺہنۺوہۺیکسۺوجۺ

رۺریتہۺوتۺیکۺاینبدۺاعدۺےنۺریھکۺاسۺدورۺیکۺاؿۺذہتوبیںۺےکۺاسھتۺی ذب

س

ذۺایقؾۺت رت

س

ۺھچکۺرعہصۺم ب

ریۺراکیرڈۺریتھکۺںیھت۔ۺارگۺہیۺذہتی اانپۺرحتب

نکممۺاھتۺہکۺاجۺںیمہۺاؿۺولوگںۺےکۺیبارےۺںیمۺزی ادہۺولعمامتۺوہںیت۔ۺۺ

اۺاورۺاؿۺولعم

س

ریۺوبثتۺوموجدۺںیہنۺرگمۺاؿۺیکۺدعبۺیکۺلسنۺےکۺیبارےۺںیمۺامہۺولعمامتۺاکۺرسیمۺوہی امتۺیکۺروینشۺںیمۺاعدۺےکۺارگہچۺاعدۺےکۺیبارےۺںیمۺوکیئۺرحتب

اۺنکممۺےہ۔ۺۺ

س

راینۺادنازہۺاقمئۺرکی

یبارےۺںیمۺف

: اعدۺیکۺاوالد،ۺالہۺرضحومتۺےکۺاحالت

ۺےسۺےلہپۺدےنھکیۺیکۺہگجۺونجیبۺنمیۺےہ۔ۺہیۺویہۺہگجۺےہۺاہجںۺہیۺری ۺںیمۺسب ب

اکۺدنمسرۺی ای اۺایگۺ اعدۺاورۺاؿۺےکۺدعبۺںیمۺاےنۺواےلۺاالخػۺیکۺاقمئۺرکدہۺذہتی

اوینںۺےنۺ‘‘ وخشۺبیصنۺرعب’’ےسجۺ ےہۺاور

س

ارخیۺےسۺےلہپۺونجیبۺنمیۺںیمۺاچرۺرطحۺیکۺاوقاؾۺرںیہۺںیہنجۺویی

رارۺدی اۺایگۺاھت۔ۺوموجدہۺی

‘‘ وخشۺبیصن’’ف

ریبیۺالعوقںۺ

ۺیہۺدورۺںیمۺف اقمئۺیھت۔ۺۺ ںیمرعبۺاہکۺاھت۔ۺہیۺالہۺرضحۺومتۺ،ۺالہۺابس،ۺالہۺانیمۺاورةطقۺںیہ۔ۺاؿۺولوگںۺیکۺرمکحاینۺھچکۺرعےصۺےکۺےیلۺای

رۺوہےئ۔ۺاوویہۺمۺرمےلحۺرپۺاظہ ارخیۺےکۺای

ۺریغتۺوۺدبتؽۺےکۺدورۺےسۺزگرےۺاورۺرھپۺی ) Ohio(تہبۺےسۺوموجدہۺاسدسنئاونںۺاکۺایخؽۺےہۺہکۺاعدۺای

ۺققحمۺڈارٹکۺاکیملیئۺاچیۺرنمحۺ ۺالہۺےکۺایخؽۺںیمۺاعدۺونجیبۺنمیۺےکۺاچرۺ لئۺںیمۺےسۺای ) Dr. Mikail H. Rahman(ویوینریٹسۺےکۺای

ذادۺںیہ۔ۺ ؼۺؾۺںیمۺاسۺالعےقۺںیمۺرےنہۺواےلۺالہۺرضحومتۺوادحولعمؾۺوقؾۺےہۺےسجۺولگۺوخشۺبیصنۺرعبۺےتہکۺےھت۔ۺہیۺوقؾۺ۰۰۵رضحومتۺےکۺایباۺوۺاحب

ۺرمکحاؿۺریہۺاورۺزواؽۺیکۺوطلیۺومتۺےکۺدعبۺ

اوبدۺوہۺیئگ۔ۺۺ۰۴۲ونجیبۺنمیۺےکۺالعےقۺرپۺوطلیۺرعےصۺی

س

ۺی اا

وسیعیۺوکۺ

اؾۺیھب

س

اینۺفنصمۺالپینئۺرضحیمۺاکۺی

س

اۺےہۺہکۺوہۺاعدۺیکۺاوالدۺےسۺںیہ۔ۺویی

رۺرکیم‘‘ ادریم’’سجۺاکۺقلعتۺشیتیۺدصیۺؼۺؾۺےسۺےہۺیھبۺاسۺہلیبقۺوکۺ) Pliny(ۺاظہ

اۺےہۺسجۺےسۺرمادۺرضحیمۺیہۺےہ۔ۺۺ

اؾۺےسۺوموسؾۺرکی

س

ےکۺی

اۺوہ

راش

اۺےہ۔ۺوسۺاؿۺاکۺب

اوینںۺیکۺاالطصاحتۺںیمۺامسۺوکۺوطبرۺالہقحۺاامعتسؽۺایکۺاجی

س

راؿۺمیکحۺںیمۺذموکرۺ‘‘ ادرؾ’’اۺظفلۺویی

یکۺڑگبیۺوہیئۺ‘‘ اعدۺارؾ’’اصػۺوطرۺرپۺف

اۺےہ۔ۺۺ

لکشۺولعمؾۺوہی

رۺرغجاہیفۺومیلطبسۺماینۺامہ

س

رہۺامنۺرعبۺےکۺونجبۺںیمۺ) ء۰۵۱۔AD ۰۰۱(ویی رب

س

باۺےہۺہکۺخ

ااحؽۺ‘‘ ادریم’’اتبی

‘‘ رضحومت’’وقؾۺریتہۺیھت۔ۺاسۺالعےقۺوکۺی

ۺاکۺ

اۺاھت۔ۺرضحیمۺری اس

ۺاہکۺاجی

رضحومتۺوادیۺےکۺرغمبۺںیمۺواعقۺاھت۔ۺیئکۺرپاینۺروای اتۺےکۺاطمقبۺاعدۺیکۺرطػۺوعبمثۺوہےنۺ‘‘ وبیشاہ’’داراوکحلم

رارۺیھبۺرضحۺومتۺںیمۺیہۺےہ۔ۺۺ

س

واےلۺربمغیپۺرضحتۺوہدۺںۺاکۺم

اوینںۺےنۺ

س

ۺےہ۔ۺویی

ۺداتیۺےہۺاؿۺیکۺدول

ۺاورۺرصنعۺوجۺرضحویمںۺےکۺاعدۺیکۺلسنۺاورۺلسلستۺوہےنۺوکۺوقتی رارۺدی ا۔ۺای

رنیۺوقؾۺف

رضحویمںۺوکۺداینۺیکۺاریمۺب

ۺتہبۺیہۺیتمیقۺوپداۺاھت۔ۺا ریقۺی اہتفۺےھتۺوجۺاےنپۺدورۺاکۺای

ۺوۺدیپاوارۺںیمۺتہبۺیہۺب

اۺےہۺہکۺرضحیمۺولیباؿۺیکۺاکس

ارخیۺےسۺولعمؾۺوہی

وہنںۺےنۺاسۺوپدےۺےکۺی

ۺیکۺتبسنۺرضحۺ

ۺںیہکۺزی ادہۺیھت۔ۺۺاامعتسؽۺوکۺتہبۺیہۺوعیسۺرکدی اۺاھت۔ۺاسۺوپدےۺیکۺاجۺیکۺاکس

ومتۺںیمۺاکس

ۺ

ۺ۵۷۹۱یکۺدھکاویئںۺےسۺیھبۺیئکۺدپسچلۺولعمامتۺاسےنمۺایئۺںیہ۔ۺ‘‘ وبیشاہ’’رضحومتۺےکۺدارۺاوکحلم

ارۺی

ءۺںیمۺوہےنۺوایلۺاؿۺدھکاویئںۺےسۺرہشۺےکۺای

امہۺدھکایئۺےکۺااتتخؾۺرپۺاسےنمۺا

اۺتہبۺلکشمۺاھتۺی

س

ۺیکۺرہگیۺوہتںۺیکۺوہجۺےسۺراسیئۺاحلصۺرکی

ۺری

ارۺریحاؿۺنکۺےھت۔ۺاسےنمۺاےنۺواالۺرہشۺابۺی

ےنۺواےلۺای

ۺاسےنمۺاےنۺوایلۺامتؾۺوہگجںۺ

راۺاھتۺاورۺدری اتفۺوہےنۺواےلۺرہشوںۺےسۺزی ادہۺدیپسچلۺاکۺاحلمۺاھت۔ۺدویاروںۺںیمۺرھگاۺوہاۺہیۺرہشۺدقمیۺنمیۺیکۺابۺی

ےسۺزی ادہۺبب

ۺرپوکشہۺاورۺمیظعۺامعرتۺاھت۔ اسۺاکۺلحمۺیقیقحۺونعمںۺںیمۺای

ذادۺاعدۺےسۺاحلصۺیکۺیھت۔ۺرضحتۺوہدۺںۺےنۺاع ذۺایکۺاجۺاتکسۺےہۺہکۺرضحویمںۺےنۺنفۺریمعتۺیکۺہیۺاہمرتۺاےنپۺایباۺءۺوۺاحب

س س

یۺےسۺربخدارۺالبہبشۺہیۺہجیتنۺاح

ہ ا

دۺوکۺذعابۺا

رامی اۺاھت

س

ادۺف

: رکےتۺوہےئۺارش

ؿ و

ب

ۺ

ا

ۺاب

ۺر

ب

ؿۺ

س

ب

oات

س

ا

ؿۺ و ذ

س

ذ

س

ؿ و

و ذذ

س

ۺ

ل

oۺ

)۹۲۱۔۸۲۱ارعشلاء۔ۺ(

ذۺمتۺہشیمہۺروہۺےگ’’ ات

اؿۺوضفؽۺانبی اۺرکےتۺوہ۔ۺاورۺمتۺلحمۺانبےتۺوہۺش

س

ۺن رۺاویچنۺزنیمۺرپۺای م۔ۺۺ‘‘ایکۺمتۺہ

ۺےکۺںیہۺاورۺوگ

س

رےۺوتسؿۺںیہ۔ۺہیۺوتسؿۺوگؽۺاورۺرفنمدۺاسج

رےۺبب

ۺامہۺوصختیصۺاؿۺےکۺبب ؽۺشیپۺاگہۺےکۺوطرۺرپۺبصنۺوبیشاہۺںیمۺوموجدۺامعراتۺیکۺای

ۺاےنپ

ۺےکۺںیہ۔ۺوبیشاہۺےکۺولوگںۺےنۺنفۺریمعتۺیکۺہیۺارفنادی

س

ۺایباۺءۺوۺےیکۺ ۺںیہۺہکبجۺنمیۺےکۺدورسےۺالعوقںۺںیمۺی اےئۺاجےنۺواےلۺوتسؿۺرمعبۺاسج

ئ

ذوفوف

ر ۺ ۺات

س

ذادۺےسۺوررۺںیمۺی ایئۺوہۺیگ۔ۺونںیۺدصیۺوسیعیۺاکۺ ۺاکۺبب اۺاھتۺوجۺدق) Ad. Photius(احب

ۺراسیئۺرھک

اینۺوسمداتۺی

س

میۺویی

یکۺریحبۂۺارمحۺےسۺقلعتمۺاصتفینۺےسۺیھبۺااگہۺاھت۔ۺاسۺےنۺونجیبۺ) ۔ؾ‘Agatharachides) (۲۳۱(اجۺوموجدۺیھبۺںیہنۺںیہ۔ۺوہۺااگرھتڈیشس

ۺومضمؿۺںیمۺاتھکلۺےہۺ : رعبۺےکۺیبارےۺںیمۺتہبۺ ۺیک۔ۺوہۺاےنپۺای

اۺےہۺہکۺونجیبۺرعب’’

راھۺوہاۺاھتۺی اۺوہۺاچدنیۺےکۺےنبۺوہےئۺےھت۔ۺاؿۺوتسونںۺےکۺ ہیۺاہکۺاجی

اۺخ

س

ےکۺولوگںۺےنۺاےسیۺتہبۺےسۺوتسؿۺانبےئۺےھتۺنجۺرپۺوسی

ذۺےہ ۺدت ب۔ۺۺ‘‘درایمؿۺوہفقۺاقب

ۺقلعتمۺںیہنۺےہۺرگمۺہیۺاسۺالعےقۺےکۺولوگںۺےکۺامعریتۺذوؼۺاورۺنفۺریمعتۺیکۺرطػۺرضو

راہۺراس ۺاکۺہیۺایبؿۺرضحویمںۺےسۺبب

ئ

اۺارگہچۺوفوف

رۺرامنہیئۺرکی

ۺالپینئۺاورۺرٹساوبۺ

س

س

م

اینۺ

س

رہشۺاھکلۺےہ۔ۺۺ‘‘ وخوصبرتۺابعدتۺاگوہںۺاورۺالحمتۺےسۺےجسۺوہےئ’’ےنۺاؿۺرہشوںۺوکۺ) Strabo(ےہ۔ۺالکلکیسۺویی

اۺ

س

رامی

س

راؿۺمیکحۺاکۺوقؾۺاعدۺےکۺیبارےۺںیمۺہیۺف

ۺمہۺہیۺوصترۺرکےتۺںیہۺہکۺاؿۺرہشوںۺےکۺرےنہۺواےلۺاعدۺیکۺاوالدۺےھتۺوتۺف بب

اۺےہۺہکۺج

رہشۺارؾۺدنلبۺ’’ھجمسۺںیمۺاۺاجی

)۷ارجفل۔ۺ(‘‘ وتسونںۺواال

: اعدۺےکۺےمشچۺاورۺیبااغتۺ

ۺےس

اۺڑپےۺاگ۔ۺاسۺالعےقۺیکۺارثکۺںیہگجۺوساےئۺدنچۺےک،ۺری

س

ڈیکھۺوہیئۺںیہ۔ۺ اجۺارگۺوکیئۺونجیبۺرعبۺںیمۺرفسۺرکےۺوتۺاےسۺوعیسۺقلۺوۺدؼۺرحصاۺاکۺاسانمۺرکی

راروں

س

ماسؽۺےسۺاہیںۺوموجدۺںیہ۔ۺۺ ہیۺرحصاۺڑکنیسوںۺہکلبۺہ

یۺےسۺربخدارۺرکےتۺوہےئۺاؿۺیکۺوت

ہ ا

ۺاعدۺےکۺیبارےۺںیمۺریحاؿۺنکۺولعمامتۺداتیۺےہ۔ۺرضحتۺوہدںۺےنۺاںیہنۺذعابۺاراؿۺمیکحۺںیمہۺوقؾ

ہجۺاؿۺیبااغتۺرگمۺف

: اورۺومشچںۺیکۺرطػۺذبموۺؽۺرکوایئۺنجۺےسۺاہللۺاعتیلۺےنۺاںیہنۺونازاۺاھتۺ

ا ۺو

اۺا

ای

س

ؿ قو عع

o ؿو م

اۺ

ۺنب

ذ یۺا ذ

س

اۺاا

ای oو

س

س

ب

ۺوث

اؾ

س

ا ۺیب

ذ oا

ؿ ۺو

س

ب

oو

ظ

ۺ

ؾۺ ابذ

س

ۺ

ل

اػۺ

س

ۺاخ

س

oا

)۵۳۱۔۱۳۱ارعشلاءۺ۔ۺ(

ۺرکو۔ۺۺ’’

سپۺاہللۺےسۺڈروۺاورۺریمیۺااطع

ےنۺںیہمتۺوہۺزیچںیۺاطعۺںیکۺوجۺمتۺاجےتنۺوہ۔ۺۺاورۺاسۺےسۺڈروۺسجۺ

متۺوکۺوچی اےئۺاورۺےٹیبۺاطعۺےیکۺۺ

اورۺیبااغتۺاورۺےمشچۺ

رےۺدؿۺےکۺذعابۺاکۺڈرۺےہ

ۺبب ۔ۺۺ‘‘ےھجمۺاہمترےۺیبارےۺںیمۺای

رارۺدی اۺایگۺےہۺاورۺوجۺاعدۺاکۺرہشۺاھتۺابۺلمکمۺوطرۺرپۺرحصاۺںیم

ۺدبؽۺاکچۺےہ۔ۺوتۺرھپۺوہدۺںۺےنۺویکںۺاسۺرطحۺرگمۺاسیجۺہکۺےلہپۺایبؿۺوہۺاکچۺےہۺابعرۺےسجۺرہشۺارؾۺف

اطخبۺایک؟ۺۺ

اۺےہۺہکۺہیۺالعےقۺوجۺابۺلمکمۺرحصاۺںیمۺدبؽۺےکچۺںیہۺیھبکۺتہبۺ

اریخیۺراکیرڈۺاتبی

ارخیۺےکۺاموحایلیتۺاالقنبۺےسۺےہ۔ۺی

یہۺزرزیخۺدیماؿۺاسۺوساؽۺاکۺوجابۺی

راؿۺمیکح

راۺہصحۺرسزبسۺیبااغتۺےسۺڈاکھۺوہاۺاھتۺاسیجۺہکۺف

ۺاہیںۺےکۺولگۺتہبۺیہۺوخاحشؽۺےھت۔ۺےھت۔ۺاسۺاکۺبب

رارۺاسؽۺلبقۺی

س

مۺےنۺایبؿۺایکۺےہ۔ۺاورۺدنچۺہ

الگنجتۺےنۺالعےقۺےکۺتخسۺوممسۺوکۺوخوگشارۺرکۺدی اۺاھت۔ۺارگہچۺرحصاۺوموجدۺےھتۺرگمۺاےنتۺزی ادہۺرےبقۺرپۺہنۺےھت۔ۺۺ

اراتۺےلمۺںیہۺوجۺاسۺوساؽۺیکۺواض

ارۺےکۺاطمقبۺاسۺالعےقۺےکۺولگۺایلعۺونجیبۺرعبۺںیمۺاعدۺےکۺرےنہۺےکۺوحاےلۺےسۺیھبۺیئکۺاش

ۺرکےتۺںیہ۔ۺاؿۺای

ج

ۺاھت۔ۺیہیۺالعےقۺاہجںۺاجۺزدنیگۺاحمؽۺےہۺیھبکۺاکاکتشر

ۺااپبیشۺاکۺوادحۺدصقمۺزراعۺااپبیشۺےکۺامکلۺےھتۺاورۺاسۺاظنؾ

یۺاورۺیتیھکۺیباڑیۺوہیتۺیھت۔ۺۺایعمرۺےکۺاظنؾ

رۺےسۺیھبۺاسۺالعےقۺںیمۺرہنوں ےسۺزادئۺ۰۰۰,۰۰۲اورۺڈومیںۺرپۺلمتشمۺاےسیۺاظنؾۺااپبیشۺاکۺرساغۺالمۺےہۺسجۺںیمۺاؿۺرہشوںۺےکۺ اسۺالعےقۺیکۺاضفیئۺاصتوب

ۺققحمۺڈوےئۺ رادۺیکۺرضوری اتۺوپریۺیکۺاجیتۺںیھت۔ۺاسیجۺہکۺاسۺےسۺقلعتمۺای

س

: ےنۺاھکلۺ) Doe(اف

ۺراہۺےہآمربۺاکۺالعہقۺاانتۺزرزیخۺاھتۺہکۺہیۺادنازہۺایکۺاجۺاتکسۺےہۺہکۺآمربۺاورۺرضحومتۺاکۺامت’’

رۺاکس ۔ۺۺ‘‘ؾۺدرایمہنۺالعہقۺیھبکۺزب

اینۺفنصمۺالپینئۺ

س

اۺاورۺوعیسۺ) Pliny( وػۺویی رارۺدی اۺاھتۺاہجںۺددنھۺاھچیئۺریتہۺیھت،ۺدروتخںۺوایلۺاہپڑی اں،ۺدری

ےنۺاسۺالعےقۺوکۺتہبۺیہۺزرزیخۺالعہقۺف

ۺوبیشاہۺےسۺےنلمۺواےلۺیئکۺوبتکںۺںیمۺایسیۺ

رںیۺیلمۺںیہۺہکۺاہیںۺریثکۺدعتادۺںیمۺومیشیۺی اےئۺاجےتۺےھتۺنجۺےسۺالگنجتۺےھت۔ۺرضحومتۺےکۺداراوکحلم رحتب

اۺےہۺہکۺہیۺالعہقۺیھبکۺتہبۺیہۺزرزیخۺالعہقۺاھت۔ۺۺ

رۺوہیمۺاقحقئۺےسۺاظہ ریباینۺیھبۺیکۺاجیتۺیھت۔ۺاؿۺسب

یئکۺیکۺف

رپۺرکےنۺیکۺراتفرۺاکۺادنازہۺی ااتسکؿۺےکۺھتمسۺوسنینۺایٹسن

میکۺ)Smithsonian Institute(ۺویٹٹرحصاؤںۺےکۺےنلیھپۺاورۺزرزیخۺزونیمںۺوکۺہ

روؿۺویطسۺںیمۺزرزیخۺےھتۺاجۺرحصاۺںیہۺاہجںۺ

ۺےکۺےلیٹۺںیہ۔ۺاسۺرطحۺرحصاۺاواطسۺ۶روپرٹۺےسۺایکۺاجۺاتکسۺےہ۔ۺاسۺےکۺاطمقبۺوہۺالعےقۺوجۺف

رۺدنلبۺری

م

رےتھۺںیہ۔ۺاسۺراتفرۺےسۺتہبۺدنلبۺامعروتںۺوکۺیھبۺدنفۺرکۺیتکس۶

ۺاچنۺویہیمۺیکۺراتفرۺےسۺاےگۺبب

س

م ہ

ۺےہۺوگی اۺہکۺوہۺیھبکۺںیھتۺیہۺںیہن۔ۺاسۺےیلۺنمیۺںیمۺ

)Timma(ۺ۰۵۹۱یکۺ

ۺںیمۺدنفۺےھتۺاورۺتہبۺیہۺوطلیۺرعےصۺی

ۺرصمۺیھبۺیھبکۺری

راؾمۺےکۺےچینۺاۺیکچۺںیہ۔ۺاہ

ءۺںیمۺیکۺیئگۺدھکاایئںۺابۺدویبارہۺری

نیعۺنکممۺےہۺہکۺامیضۺںیمۺیبالکلۺفلتخمۺرظنمۺشیپۺرکۺرےہۺوہں۔ۺۺ دھکاویئںۺےکۺدعبۺوہۺرظنمۺاعؾۺرپۺاۺےکس۔ۺینعیۺوہۺالعےقۺوجۺاجۺرحصاۺںیہ

اعدۺزکۺرطحۺابتہۺےیکۺ ؟ۺۺ

ۺ ب راؿۺمیکحۺںیمۺاعدۺیکۺابتیہۺاکۺسب

رںیۺوہاںیئۺاستۺراںیتۺاورۺاھٹۺدؿۺیتلچۺرںیہۺ‘‘ وخانفکۺوہا’’ف

س

رارۺدی اۺایگۺےہ۔ۺاؿۺای اتۺںیمۺاتبی اۺایگۺےہۺہکۺہیۺالہتکۺاف

وکۺف

ریبادۺوہۺ یتحۺہکۺاعدۺلمکمۺ : وطرۺرپۺابتہۺوۺبب

ر ذ

س

س

تۺوا بذ

س

اؿۺ

ۺ ۺادۺ

ب

یذ

س

o

ر

م

ۺ

س

ۺ ؾۺ

س

اۺف راۺ ر ۺر

ل

ااۺ

س

ل اۺار

س

ی oا

ر

س

م ۺ

س

س

ازۺ ۺاعب

س

ا

اسۺ

س

رعۺال

س

س

)۰۲۔۸۱ارمقلۺ۔ۺ( oن

ۺیک’’ ب

اۺاسیکۺاھت۔ۺۺ اعدۺےنۺذکتی

س

یھت۔ۺرھپۺریماۺذعابۺاورۺریماۺڈرای

ۺےکۺدؿۺںیمۺۺ

ۺدایمئۺوحنس مہۺےنۺاؿۺرپۺدنتۺوہاںیئۺںیجیھب۔ۺای

۔ۺۺ‘‘ولوگںۺوکۺااھکڑںیتکنیھپۺوگی اۺوہۺاڑھکیۺوہیئۺوجھکروںۺےکۺےنتۺںیہ) ہی(

ا

ا ۺ رۺ ر

ر اۺببو ھ ا

س

ۺقاداۺ ا oو

ب ۺس

ل

اۺھ ر

س

ا

اوب

س

ۺخ

س

س

ازۺ ۺاعب

س

ا

عۺالۺ ااۺ ر

ؾۺو ل یۺار

س

اۺ و

ۺالۺ

اؾ ۺای

ا

س

ۺو

اؽ )۷۔۶ااحلۃق۔ۺ( oۺل

ۺدنتۺوۺزیتۺاورۺتخسۺوہاۺےسۺابتہۺرکۺددۺ ۔ۺۺ’’

ۺاہنی اورۺریہۺوقؾۺاعدۺوتۺوہۺای

اۺےسیجۺوجھکرۺےکۺوھکےلھکۺ سجۺوکۺاہللۺےنۺاؿۺرپۺاستۺراتۺاورۺاھٹۺدؿ

ی رۺطلسمۺراھک۔ۺرھپۺوتۺاؿۺولوگںۺوکۺاسۺادنیھۺںیمۺداتھکیۺوتۺاںیہنۺااسیۺرگاۺوہاۺی ا

ۺوتماب

ی

۔ۺۺ‘‘ےنت

رےۺاغمےطلۺںیمۺرگاتفرۺےھتۺہک

اءۺیکۺدوعتۺرپۺوکیئۺوتہجۺہنۺدی۔ۺوہۺاےنتۺبب ب

س

ۺابتیہۺنیع ارگہچۺولوگںۺوکۺیبارۺیبارۺہبنتمۺایکۺایگۺاھتۺرگمۺاوہنںۺےنۺان بب

ۺاؿۺےکۺرسۺرپۺاۺج

اۺاورۺوہۺاےنپۺااکنرۺرپۺےمجۺرےہ ۺیھبۺاںیہنۺاالصحۺاوحاؽۺاکۺوکیئۺایخؽۺہنۺای ب

: یچنہپۺی

ل ب

اۺاۺ

ۺ

باۺطۺب

س

ی رؼم

ۺارض

اۺ ذ

س

اۺھذ

ال

ۺالۺق

دۺاو

ب

اۺ

س

ارصۺ ہاوااۺر

ابذ

س

ااۺ

ۺ

ۺطۺر

ۺبب

)۴۲االاقحػ۔ۺ( oا

رےسۺیگ۔ۺہکلبۺوہ’’ ۺیبادؽۺاسےنمۺےسۺاؿۺیکۺوادویںۺیکۺرطػۺالچۺاۺراہۺےہۺوبےلۺہکۺہیۺاٹھگۺےہۺوجۺمہۺرپۺوخبۺبب ۺاوہنںۺےنۺداھکیۺہکۺای بب

ذعابۺےہۺسجۺ رھپۺج

اکۺذعابۺےہ

س

۔ۺۺ‘‘یکۺمتۺدلجیۺرکۺرےہۺےھت۔ۺادنیھۺےہۺسجۺںیمۺدردی

ۺںیمۺہیۺایبؿۺایکۺایگۺےہۺہک

ۺاسۺرظنمۺوکۺاسۺای

ۺولوگںۺےنۺیبادؽۺداھکیۺسجۺںیمۺذعابۺاھتۺرگمۺوہۺھجمسۺہنۺےکسۺاورۺاےسۺیبارشۺاکۺیبادؽۺوصترۺرکےتۺرےہ۔ۺہیۺای

رےۺوگبےلۺیھبۺدورۺےسۺیبارشۺواےلۺیبادولںۺیہۺیکۺرطحۺےتگلۺںیہۺہیۺنیعۺنکممۺےہۺہک

رےۺبب

ۺےکۺبب

اعدۺےنۺ ایبؿۺرکیتۺےہۺہکۺاؿۺرپۺزکۺرطحۺذعابۺای ا۔ۺری

ۺےکۺوطافؿۺےکۺیبارےۺ) Doe(ےسۺدوھاکۺاھکی اۺوہۺاورۺذعابۺوکۺھجمسۺہنۺےکسۺوہں۔ۺڈوےئۺایسۺاممتلثۺ

اےنپۺذایتۺرجتیباتۺیکۺروینشۺںیمۺاسۺرطحۺےکۺری

: ںیمۺاتھکلےہ

ۺدنلبۺوہۺیتکسۺےہۺاورۺاسۺںیمۺدنتۺوۺزیتۺوہاںیئۺوہیتۺںیہ’’

ۺدویارۺےہۺوجۺیئکۺٹفۺی ۺرگدۺوۺابغرۺیکۺای

۔ۺۺ‘‘اسۺرطحۺےکۺوطافؿۺیکۺیلہپۺالعم

ارۺ

راؿۺمیکحۺےکۺایبؿۺےکۺاطمقبۺاھٹۺدؿۺاورۺاستۺراتۺ‘‘ ابعر’’ابۺاعدۺےکۺآی

ۺیکۺہہتۺوکۺوھکدۺرکۺدری اتفۺایکۺایگۺےہ۔ۺاےسیۺاتگلۺےہۺہکۺف

رۺرہگیۺری

وکۺیئکۺم

اۺاورۺولگۺزدنہۺدروگرۺوہۺ ۔ۺۺ ۺںیمۺدیباۺدی

ۺوہاؤںۺےنۺاسۺرہشۺوکۺیئکۺنٹۺری

ۺےنلچۺوایلۺرتی

ی

رایسیسنۺراسہلۺابعرۺںیمۺوہےنۺو

س

اتھکلۺےہۺہکۺابعرۺاکۺرہشۺوطافؿۺےکۺےجیتنۺںیمۺ) Ca (M'Interesseایلۺدھکاایئںۺیھبۺاسۺارمۺیکۺدصتقیۺرکیتۺںیہ۔ۺف

ۺیکۺہہتۺےکۺےچینۺدبۺایگ۔ۺۺ۲۱

رۺومیٹۺری

م

رآؿۺدیجمۺںیمۺاامعتسؽۺوہےن

ذرکہۺرکےتۺوہےئۺف

س

ۺامہۺوبثتۺاعدۺےکۺرہشۺاکۺت ۺںیمۺدنفۺوہۺاجےنۺاکۺای

: ۺواالۺظفلۺااقحػۺےہۺاعدۺےکۺری

ل

س

ۺ

س

ۺوب ذۺت س

ب

ۺؾۺ

س

ۺ رذ

س

س

ۺال

س

ۺخذ

اػۺو

ح ا اۺیب

ۺ رذ

س

س

ذۺاتۺطۺا

اداۺ

س

ۺاخراذک و

ظ

ۺ

ؾۺ ابذ

س

ۺ

ل

اػۺ

س

ۺاخ

س

ۺطۺا

اۺا

اۺاو ذذ ب ع

ۺ )۱۲االاقحػ۔ۺ( oاال

ۺاوہنںۺےنۺاینپۺوقؾۺوکۺااقحػۺںیمۺڈرای اۺ۔ۺاورۺاؿۺےسۺےلہپۺاورۺاؿۺےکۺدعبۺیھبۺڈراےنۺواےلۺاو’’ بب

زگرۺےکچۺےھتۺہکۺاہللۺرۺاؿۺےسۺوقؾۺاعدۺےکۺاھبیئۺاکۺذرکۺےئجیک۔ۺج

رےۺدؿۺاکۺذعابۺہنۺاۺاجےئ

۔ۺۺ‘‘ےکۺوساۺیسکۺیکۺدنبیگۺہنۺرکو۔ۺےھجمۺڈرۺےہۺںیہکۺمتۺرپۺبب

راۺواحضۺااقحػ،ۺ ۺیکۺعمجۺےہ۔ۺاورۺرعیبۺ

ۺےکۺولیٹںۺواےلۺالعےقۺںیمۺرےتہۺےھتۺ۔ۺاورۺاسۺرطحۺبب

ۺےکۺےلیٹۺںیہ۔ۺوگی اۺاعدۺری

زیباؿۺںیمۺاسۺےسۺرمادۺری

ۺوتحیضۺےکۺاطمقبۺرثکتۺاامعتسؽۺےسۺااقحػۺاےنپۺالصۺینعمۺےکۺاجب ۺںیمۺدنفۺوہےنۺےسۺوہیئۺوہۺیگ۔ۺای

اۺےہۺہکۺاؿۺیکۺالہتکۺری

ےئۺاسۺوبثتۺاسےنمۺای

ا

س

رہشۺاورۺالعےقۺاکۺی

ۺاکۺالعہقۺہنۺاھتۺہکلبۺاسۺوصترۺوکۺزی ادہۺوقتی

یتلمۺےہۺ ؾۺڑپۺایگۺاہجںۺاعدۺرےتہۺےھت۔ۺرگمۺاسۺےسۺاسۺاینبدیۺتقیقحۺیکۺ ۺںیہنۺوہیتۺہکۺوہۺری

ۺےکۺولیٹںۺےکۺےیلۺوہشمرۺاھت۔ۺۺ

ہکۺہیۺالعہقۺری

،ۺڈومیںۺیکۺریمعت،ۺآاپبیشۺاورۺ وطافؿۺےسۺاعدۺرپۺاسۺرطحۺابتیہۺآیئۺہکۺوہۺوجھکرۺےکۺوھکےلھکۺونتںۺیکۺرطحۺاڑھکۺرکۺرہ

۔ۺاسۺرطحۺوہۺولگۺوجۺزونیمںۺیکۺاکس

ۺںیمۺدنفۺوہۺ ۺا

ۺالعےق،ۺآاپبیشۺیکۺرہنںیۺاورۺڈمیۺوریغہۺری

ۺاکسبۺتخلۺابتہۺرکۺددۺ ۔ۺامتؾۺاقب ورۺوپراۺرہشۺدورسیۺرسرگویمںۺںیمۺرصموػۺےھتۺی

ۺںیمۺمگۺوہۺایگ۔ۺرہشۺیکۺابتیہۺےکۺ

اؿۺیبایقۺہنۺراہ۔ۺۺعمۺاےنپۺیباویسںۺےکۺری

س

دعبۺواہںۺرحصاۺلیھپۺایگۺاورۺاؿۺاکۺوکیئۺن

رآؿۺمیکحۺںیمۺآی ا،ۺو

ارۺدقہمیۺےکۺوشادہۺاتبےتۺںیہۺہکۺاعدۺاورۺرہشۺارؾۺنجۺیکۺابتیہۺاکۺذرکۺف

اریخیۺاورۺآی

وجدۺرےتھکۺےھت۔ۺدعبۺیکۺاقیقحتتۺوگی اۺہیۺاہکۺاجۺاتکسۺےہۺہکۺی

ۺےسۺدری اتفۺےیکۺ ۔ۺۺ

ارۺری

ےسۺاؿۺولوگںۺےکۺآی

ۺےس ب اۺےہ۔ۺاعدۺرسیشکۺاورۺرمگایہۺےکۺسب

رآؿۺمیکحۺیبارۺیبارۺوتمہجۺرکی

ذۺرکےنۺیکۺرضورتۺےہۺسجۺیکۺرطػۺف

س س

ارۺےسۺوہۺربعتۺاح

ۺںیمۺدنفۺاؿۺآی

راہۺقحۺ ری

ادۺریباینۺےہۺ

رامی اۺایگ) اب: (ےسۺرحنمػۺوہۺ ۺےھت۔ۺوسۺاؿۺرپۺذعابۺآی ا۔ۺارش

س

ۺںیمۺآےگۺف

رۺےہ؟ۺ۔ۺاسۺآی

رب ایکۺاوہنںۺ: وکؿۺےہۺوجۺوقتۺوۺادتقارۺںیمۺبب

رۺوۺایلعۺےہ؟ۺ

رب ۺوۺادتقارۺںیمۺبب

)۵۱تلصفۺ۔(ےنۺاسۺرپۺوغرۺہنۺایکۺہکۺاہللۺسجۺےنۺاںیہنۺدیپاۺایکۺےہۺاؿۺےسۺاطق

ذۺاورۺادبیۺتقیقحۺوکۺہشیمہۺےکۺےیلۺاینپۺولحۺدؽۺرپۺشقنۺرکۺےلۺہکۺرصػۺاہلل ردت

ۺببااقب

س

اؿۺاسۺی

س

اریخیۺاقحقئۺاکۺاحلصۺہیۺےہۺہکۺان

ۺمیظعۺ،ۺۺاعتیلۺیکاؿۺامتؾۺی

اؿۺیکۺالفحۺایسۺںیمۺےہۺہکۺوہۺاہللۺاعتیلۺےکۺاسھتۺاےنپۺقلعتۺدنبیگۺوکۺمکحتسمۺرکے۔ۺۺ

س

ۺیتسہۺےہۺاورۺان راورۺاغلب

رب بب

یبابۺمجنپۺۺ

وقؾۺومثدۺےکۺاحالتۺۺ

ر ذ

س

س

الۺیبد

ۺ

ب

یذ

س

o ا

س

ی ۺا ب

س

باۺاحذاۺو

س

اۺمر

اۺا ب

اال ر ش ۺو

س

صیۺ ل

ذاۺ oۺا

ر

ۺا

ابذ

س

ۺ

ۺ

بااۺب

س

س

بۺؾۺ

س

ۺ لۺ ریۺااک

ل

oئۺار

ۺا ا ابذ

س

ذۺاا س

اۺ ذ

س

ؿۺ و م

o

)۶۲۔۳۲ارمقل۔ۺ(

ۺےنہکۺےگلۺہکۺایکۺمہۺاےنپ) اصحلۺۺےسۺقلعتمۺ(ومثدۺےنۺیھبۺربمغیپوںۺوکۺالٹھجی ا۔ۺرھپۺ’’

ریۺامحق

اؿۺیکۺریپویۺرکںیۺوجۺاہنتۺےہ۔ۺےبۺکشۺمہۺبب

س

ۺان ۺیہۺےسیجۺای

اورۺی الگۺنپۺںیمۺڑپۺاجںیئ۔ۺۺ

ازؽۺوہیتۺےہ؟ۺۺ

س

ۺںیمۺےسۺاسۺرپۺویحۺی ایکۺمہۺسب

اۺےہ۔ۺۺ

رایئۺاپۺرکی

اۺےہۺاورۺاینپۺبب

ہکلبۺوہۺوھجی

اۺیخیشۺامرےنۺواالۺےہ

۔ۺۺ‘‘اؿۺوکۺلکۺیہۺولعمؾۺوہۺاجےئۺاگۺہکۺوکؿۺوھجی

ۺوہۺیھبۺوقؾۺاعاسیجۺہکۺدنم اا

ب

س

ب

ۺومثدۺےنۺیھبۺاہللۺیکۺہیبنتۺرپۺوغرۺہنۺایکۺاورۺربمغیپاہنۺدوعتۺوکۺالٹھجی ا۔ۺدۺیکۺرطحۺابتیہۺےسۺدوۺاچرۺرہجۺیباالۺای اتۺںیمۺایبؿۺوہا،ۺوقؾ

ارۺدقہمیۺےسۺقلعتمۺاقیقحتتۺےنۺوقؾۺومثدۺےکۺرنہۺنہس،ۺالعےقۺاورۺاؿۺیکۺدرگیۺالیصفت

ارخیۺاورۺای

ذۺیکۺی ذت تۺوک،ۺوجۺاسۺےسۺےلہپۺولعمؾۺہنۺںیھت،ۺوہےئ۔ۺدورۺحب

ۺوہۺیکچۺےہ۔ۺۺ

بای

اریخیۺووجدۺرےنھکۺوایلۺوقؾۺی

ارۺدقہمیۺیکۺاقیقحتتۺےکۺاطمقبۺوقؾۺومثدۺی

رنیۺایمرونشۺرکۺدی اۺےہ۔ۺاجۺیکۺامہ

اءۺےسۺاو ب

س

ارۺدقہمیۺیکۺاقیقحتتۺیکۺلیصفتۺایبؿۺیکۺاجےئۺ،ۺاؿۺیکۺاےنپۺان

راؿۺمیکحۺےنۺایبؿۺیک،ۺایبؿۺیکۺلبقۺاسۺےکۺہکۺوقؾۺومثدۺےسۺقلعتمۺای

رشۺیکۺدااتسؿۺوجۺف

س

ب

رۺزامےنۺےکۺولوگںمراؿۺمیکحۺوقؾۺومثدۺےکۺااکنرۺاورۺااجنؾۺوکۺہ

رۺوقؾۺےکۺےیلۺےہ،ۺوسۺفمرۺدورۺاورۺہ

مراؿۺمیکحۺاکۺاطخبۺہ

ۺدرسۺ اجیتۺےہ۔ۺوچہکنۺف ےکۺےیلۺای

اۺےہ۔ۺۺ

ربعتۺےکۺوطرۺرپۺشیپۺرکی

: رضحتۺاصحلۺںۺیکۺیغیلبتۺاکوںیش

راؿۺمیکح

ردۺےھت۔ۺاپۺیکۺوقؾۺف

س

اومرۺف

س

ۺاجےنۺاچہپےنۺاورۺی وجۺاپۺےسۺۺےکۺاطمقبۺرضحتۺاصحلۺںۺوکۺوقؾۺومثدۺیکۺرطػۺوعبمثۺایکۺایگۺاھت۔ۺاپۺوقؾۺومثدۺےکۺای

ۺاپۺیکۺوقؾۺےنۺاپۺرپرکۺرکےنۺاکۺاالعؿۺنسۺرکۺریحتۺںیمۺڑپۺیئگ۔ادتباء

ۺاتہبؿۺرطازیۺاورۺدنیۺقحۺیکۺدوعتۺیکۺوتعقۺہنۺریتھکۺیھت،ۺاپۺےسۺرفکۺوۺرشکۺب

رایشۺرشوعۺیکۺ

: ازلاؾۺب

س

ۺ

ا

س

ۺان

م ۺ ر

س

ۺ لۺا

س

ۺ

ا

اۺ

واۺا ذ ۺاعبؾ

اؽۺی

ااۺؾۺق ص ۺھ

ا

س

ۺاخد

ۺ لا و

بۺرؿہ ۺااۺال ب

ۺ

ۺ ہو ر

س

ع

ا

س

ااۺق

ۺ

ر

ارضۺو ۺۺا ا

ب ب

ۺم

ب

یر

ۺ oۺفذ

ۺ

ص

اۺ

ال

ق

اۺ

ۺ

گ

یۺ ل

اۺ

س

س

ااۺو

س

ی

اوۺایب ذذ ب ع اۺۺ ذذ ب ع

س

ۺااۺاؿ

س

ھ

س

اۺا ذ

س

ۺھذ

ب

اۺ ب ر

اۺم

س

س

ۺ

س

ب

ری

ۺم

اۺا

س

یع ذ

oت

)۲۶۔۱۶وہد۔ۺ(

اےۺریمیۺوقؾۺاہللۺیہۺیکۺابعدتۺرکوۺاسۺےکۺوساۺاہمتراۺوکیئۺوبعمدۺںیہن۔ۺاسۺ: ۺاھبیئۺاصحلۺوکۺاجیھب۔ۺاوہنںۺےنۺاہکۺوقؾۺومثدۺیکۺرطػۺاؿۺےک) مہۺےنۺ(اورۺ’’

ۺےہ،ۺوبق ب

ی ر

اہۺوشخباؤۺرھپۺاسۺیکۺرطػۺوتمہجۺوہۺاجؤ۔ۺےبۺکشۺریماۺربۺف

س

ؽۺرکےنۺواالۺےہ۔ۺۺےنۺمتۺوکۺزنیمۺےسۺدیپاۺایکۺاورۺاسۺںیمۺمتۺوکۺاسبی ا۔ۺسپۺاسۺےسۺگ

ارےۺیباپۺداداۺ! ےنۺاہکۺےہۺاےۺاصحلاوہنںۺمریۺادیمںیۺںیھت۔ۺایکۺمتۺںیمہۺاؿۺزیچوںۺیکۺرپشتسۺےسۺعنمۺرکےتۺوہۺنجۺوکۺہ

اسۺےسۺلبقۺمہۺوکۺمتۺےسۺبب

رےۺہبشۺںیمۺڑپےۺںیہ

۔ۺۺ‘‘وپےتجۺےلچۺاےئۺںیہۺاورۺسجۺیباتۺیکۺرطػۺمتۺالبۺرےہۺوہۺاسۺےکۺیبارےۺںیمۺبب

ۺرصتخمۺےسۺےصحۺےنۺرضحتۺاصحل رےۺرسداروںۺےنۺوصخاصۺ اسۺاعمرشےۺےکۺای

ۺےنۺااکنرۺرکۺدی ا۔ۺاسۺوقؾۺےکۺبب

ںۺیکۺدوعتۺوبقؽۺیکۺہکبجۺارثکی

ا

س

اہنۺرضحتۺاصحلۺںۺیکۺدوعتۺوکۺردۺایکۺاورۺاپۺےسۺدینمشۺرپۺینبمۺروہیۺاایتخرۺرکۺایل۔ۺاوہنںۺےنۺرضحتۺاصحلۺںۺرپاامیؿۺالےنۺواولںۺوکۺگنتۺرکی

س

ۺاورۺملظۺوۺمتسۺاکۺن

اۺرشوعۺرکۺدی ا۔ۺوہۺرضحت

س

ۺاہللۺیکۺابعدتۺیکۺدوعتۺدیۺیھت۔ۺاہللۺےکۺیبنۺ انبی رکۺرکۺےکۺای

اصحلۺںۺیکۺاجؿۺےکۺدنمشۺنبۺ ۺویکہکنۺاپۺےنۺاںیہنۺرمگایہۺب

راۺریہۺیھتۺوجۺاسۺےسۺلبقۺوقؾۺونحۺاورۺوقؾۺاعدۺرکۺیکچۺیھتماۺرصػۺوقؾۺومثدۺاکۺیہۺلمعۺہنۺاھتۺہکلبۺوقؾۺومثدۺویہۺیطلغۺدہ

س

راؿۺ ۺ۔ۺیہیۺوہجۺےہۺہکرپۺظیغۺوۺبضغۺرکی

ف

اۺےہۺ

ذرکہۺویںۺرکی

س

ںۺوقومںۺاکۺت

س

: میکحۺاؿۺت

ۺطۺ اھ

ذۺؾۺ ب

س

ۺ

س

ذ

س

ااطۺود

ۺ ۺو

ادۺ ۺوح

س

ۺ ؾ

ۺ

ب

ۺ

س

ۺ

س

ذ

س

اۺاا

ب

س

ۺ

ا ۺی

د ا ر

س

ۺف

س

ب ل ا ۺیب

ۺر

ائۺۺطۺخب

اۺا

ۺا

اۺۺ

اۺنب

س

ی ر اۺ

س

یاۺا

ال

ق ۺو ھ

ا

س

ۺا

س

ۺف

ذاۺات و

ب

ری

ۺم

اۺا

س

س

ع ذ

اۺت

ۺ

یۺ ل

اۺ

س

یاۺو

ۺبب

رامیہۺ۔ۺ( oار )۹ابب

’’ ۺونحۺاورۺوقؾ

ۺومثد۔ۺاورۺوجۺاؿۺےکۺدعبۺوہیئۺںیہ۔ۺاؿۺوکۺاہللۺےکۺوساۺوکیئۺ ایکۺمتۺوکۺاؿۺولوگںۺیکۺربخۺںیہنۺیچنہپۺوجۺمتۺےسۺےلہپۺزگرۺےکچۺںیہ۔ۺینعیۺوقؾ

اعدۺاورۺوقؾ

اۺےیلۺ

ااینںۺےلۺرکۺاےئۺوتۺاوہنںۺےنۺاےنپۺاہھتۺاےنپۺہنمۺںیمۺولی

س

اہللۺیکۺرطػۺ(اورۺاہکۺوجۺمتۺ) ینعیۺزیباریۺاکۺااہظرۺایک(ںیہنۺاجاتن۔ۺاؿۺےکۺی اسۺاؿۺےکۺربمغیپۺن

رددۺںیمۺڈاےلۺوہےئۺےہدےۺرکۺےجیھبۺ ۺمہۺےنۺاسۺاکۺااکن) ےس

راۺہبشۺےہۺسجۺیکۺرطػۺمتۺںیمہۺالبۺرےہۺوہۺوجۺمہۺوکۺب

۔ۺۺ‘‘رۺایکۺ۔ۺاورۺمہۺوکۺوتۺاسۺںیمۺبب

ۺرصتخمۺرگوہۺااسیۺیھبۺاھتۺوج امہۺاسۺرمگاہۺوقؾۺںیمۺای

رضحتۺاصحلۺںۺیکۺ رضحتۺاصحلۺںۺیکۺےپۺدرۺےپۺوتحیصنںۺےکۺیباووجدوہۺوقؾۺکشۺوۺہبشۺںیمۺیہۺڑپیۺریہ۔ۺی

ۺومثدۺےکۺرسداروںۺےنۺرضحتۺاصحلۺںۺرپۺاامیؿۺالوبنتۺرپۺاامیۺاسۺوقؾۺرپۺمیظعۺذعابۺای اۺوتۺالہۺاامیؿۺاسۺذعابۺےسۺوفحمظۺرےہ۔ۺوقؾ ب

باۺاھت۔ۺج

ےنۺؿۺرھک

: واولںۺوکۺملظۺوۺمتسۺےسۺدیباےنۺیکۺوکششۺیک

اۺ و ع

س

ۺا

س

ذ

س

ذ

ۺا

ۺ

س

اۺ ور ب

ۺاا

س

ذ

س

ۺااا ا

اؽۺا

ؿ ق

س

م

ۺ

ۺبب

اۺار

اۺنب

س

یاۺا

ال

ۺطۺق

بب ۺر

س

ۺ

ر

ااۺم صۺو ؿۺاؿ

م

ۺا

س

م

ۺ

س

ۺا یۺ oؿ

ذ

س

اااۺیب

س

یاۺاور ب

ۺاا

س

ذ

س

اؽۺاا

ق

ؿ و ر ۺ

ۺبب

س

oا

)۶۷۔۵۷االرعاػۺ۔ۺ(

ۺولوگںۺےسۺوجۺاامیؿۺالۺےکچۺےھتۺےنہکۺےگلۺایکۺمتۺوکۺنیقیۺےہۺہکۺاصحلۺاےنپۺربۺےکۺےجیھبۺوہےئۺروسؽۺںیہ؟ۺاؿۺیکۺوقؾۺںیمۺوجۺربکتمۺرسدارۺ’’ ب

ےھتۺوہۺاؿۺرغی

اوہنںۺےنۺاہکۺہکۺمہۺوتۺاسۺرپۺوجۺوہۺالےئۺاامیؿۺرےتھکۺںیہ۔ۺۺ

۔ۺۺ‘‘وکۺںیہنۺامےتنۺسجۺرپۺمتۺاامیؿۺالےئۺوہ) دنیۺ(وہۺربکتمۺولگۺےنہکۺےگلۺےبۺکشۺمہۺوتۺاسۺ

ۺرگوہۺےنۺابب الہ ۺےکۺیبارےۺںیمۺکشۺوۺہبشۺںیمۺالتبمۺرےہ۔ۺیتحۺہکۺای

ۺومثدۺاہللۺاورۺرضحتۺاصحلۺںۺیکۺراسلۺےکۺیباووجدۺوقؾ

لہۺاامیؿۺیکۺااقتسمۺد

س

ن

ۺرکےنۺواےلۺاسۺرگوہۺےنۺاپۺوکۺلتقۺرکےنۺیکۺاسزشۺرشوعۺرکۺد ب

ۺرشوعۺرکۺدی۔ۺاپۺیکۺاوراہللۺیکۺوتدیحۺیکۺذکتی ب

: یرضحتۺاصحلۺںۺیکۺذکتی

ؿ و

س

ؾۺ

ۺ

س

ۺا

بۺب

ۺا ذ

س

ۺع

ر

ئ

اؽۺط

ۺطۺقک مۺ

س

ب

ۺو

اۺیب

س

ی ر ط اۺا

ال

oوکاؿ ػی اؽؾدیؿ تسع رھط یػسدوؿ ػی اؽارض وؽا یصؽحوؿ oق

س

ب

ۺانس

ا اۺیباس

اۺئ

ال

ۺ ق

اھ ۺ و

ؿ

ذذ ص لاۺ

س

یاۺوۺاھ ک

اۺ

س

ی ذذ

اۺۺ

ۺل

س

و

س

ل o ؿ

و ر

ۺ اھ

اۺور

اۺم

س

یر

م اۺور

اۺمور

م )۰۵۔۷۴المنل۔ۺ( oو

رامی اۺ مہۺںیہمتۺاورۺاہمترےۺاسویھتںۺوکۺوحنمسۺےتھجمسۺںیہ۔! اوہنںۺےنۺوجابۺدی اۺاصحلۺ’’

س

ۺ: اپۺےنۺف

رۺوحنسمب (اہمتریۺہ اہللۺےکۺملعۺںیمۺےہ۔ۺہکلبۺ) اکۺسب

متۺوہۺولگۺوہۺنجۺیکۺازامشئۺوہۺریہۺےہ۔ۺۺ

ےھتۺوجۺکلمۺںیمۺاسفدۺالیھپےتۺرےتہۺاورۺاالصحۺہنۺرکےتۺےھت۔ۺۺ) اےسی(اورۺرہشۺںیمۺونۺصخشۺ

ۺوخؿۺامرںیۺےگۺاورۺرھپۺاؿۺےکۺواروثںۺےسۺہہکۺدںیۺےگۺہکۺمہۺوتۺاؿۺاہکۺہکۺاسپۺںیمۺمسقۺاھکؤۺہکۺمہۺراتۺوکۺاسۺرپۺاورۺاسۺےکۺرھگ) اوہنںۺےنۺ( ب

ۺواولںۺرپۺس

ۺوموجدۺہنۺےھتۺاورۺےبۺکشۺمہۺچسۺےتہکۺںیہ۔ۺۺ

ےکۺرھگۺواولںۺیکۺالہتکۺےکۺوق

ۺہیفخۺدتریبۺیکۺاورۺاؿۺوکۺربخۺیھبۺہنۺوہیئ ۺہیفخۺاسزشۺیک۔ۺاورۺمہۺےنۺیھبۺای ۔ۺۺ‘‘اورۺاوہنںۺےنۺای

ۺےنۺاںیہنۺاوینٹنۺاکۺزجعمہۺداھکی ا۔ۺہیۺدےنھکیۺےکۺےیلۺہکۺایکۺولگۺاپۺیکولوگںۺوکۺاینپۺدوعتۺ

ا

ۺیکۺرتبغۺدالےنۺےکۺےیلۺرضحتۺاص

رپۺنیقیۺاورۺاہللۺیکۺااطع

ۺیکۺاجب

ۺرکںیۺاورۺاےسۺفیلکتۺہنۺدںی۔ۺرمگاہۺولوگںۺےنۺااطع ۺرکےتۺںیہۺی اۺںیہنۺ،ۺاپۺےنۺاںیہنۺاہکۺہکۺوہۺاوینٹنۺوکۺی اینۺںیمۺرشی

وینٹنۺوکۺلتقۺرکۺدی ا۔ۺےئۺاااطع

: وسر ۺارعشلاءۺںیمۺہیۺواہعقۺویںۺایبؿۺایکۺایگۺ

س

ر ا

ۺاد

ۺ

ب

یذ

س

o ؿو

ۺا اۺ

ص

ۺھ

س

ۺا ا

اؽۺ

ذۺق oا

س

ۺا ؽس ۺر

ا

ۺ

س

ؿ oا

و عع

اۺو

اۺا

ای

س

ۺ oق ل ۺ

ئ

ش

اۺا و

س

ل

ۺابۺر

اۺ

یۺار بۺاخؿجۺا

ر بۺاخ

س

o

س

س

ااۺا

س

ھھ

اۺۺ

س

ؿۺف ر

oانؿ ۺو

س

ب

ۺ

س

oف

س

م

ااۺل ط

ۺ

س

س

ۺ ۺوعوزر oو

س

ھ ر

س

اۺف

ی

بااؽۺ

ب ب ا

ۺا

س

ؿۺ و

س

غ oو

ع

اۺو

اۺا

ای

س

ؿ ق oو

س

س

ر م ا

ۺار

اۺامو عؼ

اۺ oو

ؿ و ص

اۺضۺو

ر ۺا ا

س

ؿۺفو ذذس ۺ

س

ذ

س

oاا

س

ر م ا

ۺا

س

ۺ

س

اۺای

س

ناۺا

ال

oق

س

صذذ لۺا

س

ۺ

س

ۺ

ؿۺاا

اب اتۺیب

س

ااۺجۺق

س

ل

ۺم ر

اۺ ب

ۺا

س

اۺای o ا

س

ۺیہ ذ

س

اؽۺھذ

ؼ ؽھا شرب وؽکؾ ق

ؾ

ۺ

ؾۺ بر

o

ظ

ۺ

ؾۺ ابذ

س

ۺ

ذ

س

س

اح

س

ئۺق باۺبھو م

اۺ oو

س

ذ

س

اۺتو ب

ا

س

اۺقھو رع

o )۷۵۱۔۱۴۱ارعشلاءۺ۔ۺ(

ۺیک۔ۺۺ’’ ب

وقؾۺومثدۺےنۺربمغیپوۺںۺیکۺذکتی

ۺاؿۺےکۺاھبیئۺاصحلۺےنۺاؿۺےسۺاہک بب

ڈرےتۺںیہن؟ۺۺ) اہللۺےس(ۺایکۺمتۺج

ۺدارۺربمغیپۺوہں۔ۺۺ

س

ۺاامی ںیمۺاہمترےۺےیلۺای

ۺرکو۔ۺۺ

سپۺاہللۺےسۺڈروۺاورۺریمیۺااطع

ۺاہجونںۺاکۺی اےنلۺواالۺےہ۔ۺۺ رۺوتۺریمےۺربۺےکۺذہمۺےہۺوجۺسبباورۺںیمۺمتۺےسۺاسۺاکۺوکیئۺہلصۺںیہنۺاچاتہۺ۔ۺریماۺاخ

ےبۺرکفۺرےہۺوھچڑۺددۺاجؤۺےگ؟ۺۺ ایکۺوجۺزیچںیۺمتۺوکۺاہیںۺرسیمۺںیہۺمتۺاؿۺںیم

یباوغںۺاورۺومشچںۺںیم۔ۺۺ

ںۺاورۺوجھکروںۺںیمۺنجۺںیمۺرنؾۺرنؾۺوکںیلپنۺوھپٹۺریہۺںیہۺۺ

اورۺھک

راےتشۺوہ۔ۺۺ

اورۺمتۺاہپڑوںۺںیمۺرپفلکتۺرھگۺب

ۺرکو۔ۺۺ

سپۺاہللۺےسۺڈروۺاورۺریمیۺااطع

اورۺےبۺیباکۺدحۺےسۺاجتوزۺرکےنۺواےلۺولوگںۺاکۺانہکۺہنۺامون۔ۺۺ

ۺںیمۺاسفدۺالیھپےتۺںیہۺاورۺاالصحۺںیہنۺرکےتۺ۔ۺوجۺزنیم

رضورۺمتۺرپۺیسکۺےنۺاجدوۺرکۺدی اۺےہ۔ۺۺ: ولوگںۺےنۺاہکۺ

اینۺشیپۺرکو۔ۺۺ

س

ۺادیمۺوہ۔ۺسپۺارگۺمتۺےچسۺوہۺوتۺوکیئۺن متۺیھبۺمہۺےسیجۺای

رامی ا

س

ہیۺاوینٹنۺےہ۔ۺاسۺےکۺی اینۺےنیپۺیکۺیباریۺاورۺاہمترےۺی اینۺےنیپۺیکۺیباریۺرقمرۺےہ۔: اصحلۺےنۺف

رےۺدؿۺاکۺذعابۺاۺڑکپےۺاگ۔ۺۺ

ۺبب اورۺاسۺوکۺوکیئۺفیلکتۺہنۺدانیۺورہنۺمتۺوکۺای

اۺڑپا) نکیلۺوہۺہنۺامےن(

س

۔ۺۺ‘‘رھپۺاوہنںۺےنۺاسۺیکۺوکںیچنۺاکٹۺڈاںیلۺرھپۺاںیہنۺحبصۺوکۺاتھچپی

راؿۺمیکحۺاےس

رامیئۺ،ۺف

س

ذودہجۺف ۺیکۺرطػۺرابغۺرکےنۺےکۺےیلۺینتکۺحب

اۺےہۺرضحتۺاصحلۺںۺےنۺاینپۺوقؾۺوکۺراہۺدہای

: ۺویںۺایبؿۺرکی

ر ذ

س

س

الۺیبد

ۺ

ب

یذ

س

o ر ش ۺو

س

صیۺ ل

ذاۺاۺا

س

ی ۺا ب

س

باۺاحذاۺو

س

اۺمر

اۺا ب

o االر

ۺا

ابذ

س

ۺ

ۺ

بااۺب

س

س

بۺؾۺ

س

ۺ لۺ ریۺااک

ل

ا oئۺاذ

س

ذۺاا س

اۺ ذ

س

ؿۺ و م

ر

ۺا ا اۺ oب

س

یا

رب غ ا ۺو ب

ار

س

ۺق

ا

ۺ

ا

س

ۺ ا

ا

س

اۺال

ر

oم ر

س

ۺبر

ۺ

ۺ

س

ب ب

ۺؾۺ

ا

ائۺ

اۺا

س

ۺای

ئ

ب

س

ب

oو

رع

یۺظ

اا

ۺ ب

ااۺصواد

س

س

)۹۲۔۳۲ارمقل۔ۺ( oق

۔ۺۺومثدۺےنۺربمغیپوںۺوکۺالٹھجی ا’’

ۺاورۺی الگۺنپۺںیمۺڑپۺاجںیئ۔ۺۺ

ریۺامحق

اؿۺیکۺریپویۺرکںیۺوجۺاہنتۺےہ۔ۺےبۺکشۺمہۺبب

س

ۺان رھپۺےنہکۺےگلۺہکۺایکۺمہۺاےنپۺیہۺےسیجۺای

اۺےہ۔ۺۺ

رایئۺاپۺرکی

اۺےہۺاورۺاینپۺبب

ازؽۺوہیئۺےہ؟ۺہکلبۺوہۺوھجی

س

ۺںیمۺےسۺاسۺرپۺویحۺی ایکۺمہۺسب

اۺیخیشۺ

امرےنۺواالۺےہ۔ۺۺاؿۺوکۺلکۺیہۺولعمؾۺوہۺاجےئۺاگۺہکۺوکؿۺوھجی

ۺاوینٹنۺےتجیھبۺںیہۺ۔ۺرھپۺمتۺاںیہنۺدےتھکیۺرانہۺاورۺربصۺےسۺاکؾۺانیل۔ۺۺ مہۺاؿۺوکۺازامشئۺےکۺےیلۺای

ۺاینپۺاینپۺیباریۺرپۺاحرضۺوہاۺرکںیۺےگ۔ۺۺ اورۺاؿۺوکۺااگہۺرکۺدانیۺہکۺاؿۺےکۺدرایمؿۺی اینۺیکۺمیسقتۺرکۺدیۺیئگۺےہ۔ۺسب

۔ۺۺ‘‘)اورۺوہۺالہکۺوہۺیئگۺ(ےنۺاسۺاوینٹنۺرپۺوارۺایکۺاورۺاسۺیکۺوکںیچنۺاکٹۺڈاںیلۺ رھپۺاوہنںۺےنۺاےنپۺرقیفۺوکۺالبی اۺوتۺاس

اۺا ذۺاتسگخۺوہۺ ۔ۺاوہنںۺےنۺرضحتۺاصحلۺںۺرپۺہلمحۺرکۺدی رت

س

ۺومثدۺرپۺرگتفۺہنۺوہیئۺوتۺوہۺمۺلسلسمۺرمگایہۺاورۺوخدرسیۺےکۺیباووجدۺوقؾ ب

بورۺاںیہنۺوھجٹۺاورۺج

رارۺدےۺدی ا

: ذکبۺوۺارتفاءۺاکۺرمبکتۺف

س ر ا

ۺا

س

ۺ

س

ۺ

ؿاۺا

س

یذ

اۺ

اۺنب

س

ئ

ۺان

ص

اۺ

ال

ق ۺو ب

ۺر ر

ۺام

س

اۺ

ۺو

ا

ا

س

واۺال رع

س

o )۷۷االرعاػۺ۔ۺ(

ایبۺیک۔ۺاورۺےنہکۺےگلۺاےۺاصحلۺ’’

رۺاوہنںۺےنۺاوینٹنۺیکۺوکںیچنۺاکٹۺڈاںیل۔ۺاورۺاےنپۺرپورداگرۺےکۺمکحۺےسۺرسی

س

ےسۺمتۺںیمہۺڈراےتۺےھتۺ) ذعاب(سجۺ !اخ

۔ۺۺ‘‘ارگۺمتۺاہللۺےکۺروسؽۺوہۺوتۺوہۺےلۺاؤ

ااکؾۺوہۺ ۺاورۺاہللۺاعتیلۺےنۺرضحتۺاصحلۺںۺ

س

ای اکۺوصنمےبۺی

س

ادیئۺوۺرصنتۺرضحتۺاصحلۺںۺےکۺرمہاہۺیھت۔ۺافکرۺوۺرشمنیکۺےکۺی

وکۺاؿۺیکۺاسزوشںۺرگمۺاہللۺیکۺی

ۺرضحتۺاصحلۺۺےنۺداھکیۺہکۺاؿۺںیمۺےسۺوکیئۺیھبۺروجعۺایلۺاقحلۺرپۺایترۺ ےسۺوفحمظۺراھک۔ۺفلتخمۺرطوقیںۺےسۺدوعتۺقحۺاینپ بب

وقؾۺےکۺاسےنمۺرےنھکۺےکۺدعبۺج

ںیہنۺوتۺاپۺےنۺاںیہنۺربخدارۺایکۺہکۺوہۺ ۺدونںۺےکۺادنرۺادنرۺالہکۺرکۺددۺاجںیئۺےگ۔ۺۺ

ۺو

ۺطۺذ

اؾ ۺای

ا

ل

ۺب

ار ۺد

س

اۺفو ع

م

اۺ ااؽۺھو رع

بو ذ

س

ذ ۺر

س

ۺ )۵۶وہد۔ۺ( o ذ

ۺ) وقؾۺےن(رھپۺ’’ ب

ۺاےنپۺرھگوںۺںیمۺزدنیگۺےسۺافدئہۺاحلصۺرکۺولۺ) اصحلۺےنۺ(اسۺیکۺوکںیچنۺاکٹۺڈاںیلۺی

رھپۺذعابۺںیمۺرگاتفرۺوہۺ(اہکۺہکۺمتۺ ۺدؿۺی

ا) اہللۺاک(ہیۺ) ےگ

اۺںیہنۺوہی

۔ۺۺ‘‘ودعہۺےہۺوجۺیھبکۺوھجی

ر

س

ریبادۺرکۺدیۺیئگۺ ۺدؿۺےکۺدعبۺرضحتۺاصحلۺںۺاکۺف ۺومثدۺابتہۺوۺببۺوہاۺاورۺوقؾ

بای

: امؿۺچسۺی

س

ب

ۺھ

ارۺدی

س

اۺفو ب

ا

س

ۺق

ا

ل

و اۺام

ظ

ط

ۺ

س

ذ

س

ۺااذ

س

س

اح oو

دو م

ل

اۺذ ۺطۺا اۺ ب

ب

اۺرو ر ۺ ا د

ۺ ؿ ااۺطۺا اۺا

اۺو

س

س

ع

ۺ

ۺ اؿ

o

)۸۶۔۷۶وہد۔ۺ(

ۺوہانلکۺاوازۺےنۺاۺڑکپاۺسپۺوہۺاےنپۺرھگوۺںۺںیمۺاودنےھۺڑپےۺرہۺ ۔ۺوگی اۺوہۺیھبکۺواہںۺےسبۺیہۺہن’’ ۺےھت۔ۺنسۺولۺہکۺومثدۺاورۺوجۺولگۺملظۺرکےتۺےھتۺاؿۺوکۺای

کاارۺےہ

ھ

۔ۺۺ‘‘ےنۺاےنپۺرپورداگرۺےسۺرفکۺایک۔ۺنسۺولۺہکۺومثدۺرپۺ

ۺومثدۺارۺدقہمیۺاورۺوقؾ

: ای

راؿۺمیکحۺںیم

اریخیۺوشادہۺامیضۺںیمۺومثدۺیکۺوموجدیگۺف

یکۺۺذموکرۺاسہقبۺاوقاؾۺےسۺومثدۺوہۺولگۺںیہۺنجۺےکۺیبارےۺںیمۺاجۺںیمہۺاکیفۺولعمامتۺرسیمۺںیہ۔ۺی

دصتقیۺرکےتۺںیہ۔ۺۺ

راؿۺمیکحۺںیمۺذموکرہۺ

اؾۺ‘‘ ااحصبۺارجحل’’ف

س

اۺےہ۔ۺینعیۺومثدۺاکۺدورساۺی

ۺیہۺوقؾۺاھجمسۺاجی اؾۺےہۺاورۺ‘‘ ااحصبۺارجحل’’اورۺومثدۺوکۺای

س

‘‘ ارجحل’’ےہ۔ۺینعیۺومثدۺوتۺوقؾۺاکۺی

اینۺرغجاہیفۺداؿۺالپینئۺ

س

اؾۺوجۺاؿۺولوگںۺےنۺانبی ا۔ۺویی

س

ادیئۺرکیتۺںیہ۔الپینئۺ)Pliny(اسۺرہشۺاکۺی

روںۺےکۺاطمقبۺ) Pliny(یکۺالیصفتتۺاسۺیکۺی یکۺرحتب

نبۺایگ۔ۺۺ‘‘ رہشۺرجح’’یہۺدعبۺںیمۺ) Hegra(۔ۺرجحاۺوہۺںیہگجۺںیھتۺاہجںۺوقؾۺومثدۺریتہۺیھت) Hegra(اورۺرجحاۺ) Domatha(ڈواماھتۺ

اہ،ۺرسوگؿۺدوؾۺ

ۺیبادشباریخیۺوحاہلۺ،ۺیباب

رنیۺی

یکۺامشیلۺرعبۺںیمۺامہمتۺےکۺدوراؿۺاؿۺےسۺڑلایئۺںیمۺاںیہنۺتسکشۺدےنیۺ) ؼۺؾۺ۰۰۸(ومثدۺےسۺقلعتمۺدقمیۺب

روںۺںیمۺ اوینںۺےکۺاہںۺاروطس،ۺومیلطبسۺاورۺالپینئۺیکۺرحتب

س

ینعیۺومثدۺاہکۺایگۺےہ۔ۺوضحرۺارکؾۺایکۺتثعبۺ) Tamudaei(اںیہنۺومیتدایئۺیکۺالیصفتتۺںیہ۔ۺویی

ۺمتخۺوہۺ ۔ۺۺ ۰۰۶۔۰۰۴ابمرہکۺےسۺےلہپۺرقتابیۺ اا

وسیعیۺںیمۺہیۺولگۺ

راؿۺمیکحۺںیمۺاعدۺاورۺومثدۺاکۺااھٹکۺذرکۺایکۺایگۺےہ۔ۺارثکۺاقمامتۺرپۺومثدۺوکۺاعدۺےکۺااجنؾۺےسۺربعتۺاحلصۺرکےنۺیکۺنیقلتۺیکۺیئگ

ۺےہ۔ۺوگی اۺومثدۺوکۺاعدۺےکۺیبارےۺف

ںیمۺاکیفۺولعمامتۺاحلصۺںیھت۔ۺۺ

ا

س

بۺ

ائۺ ۺخبذ

م ۺ ر

س

ۺ لۺا

س

ۺ

ا

اۺ

واۺا ذ ۺاعبؾ

اؽۺی

ااۺؾۺق ص ۺھ

ا

س

ۺاخد

ۺ لا و

ورذ

س

س

ۺ

ا

ۺاب

ا

ۺ

ۺا

ا

ا

س

ۺیہ ذ

س

ۺطۺھذ

ب ۺر

س

ۺۺ

ذ

س

س

اح

س

ئۺق باۺبھو م

اۺۺو

ضۺا ۺار

س

ۺف

ا

اۺیھ

ۺا

ابذ

س

o و ااۺ

ا

و ھ

ۺ

س

ؿۺ و ذ

س

ذ

س

ضۺر ۺا ا

س

ۺف

ا ۺو ب

ادۺ ذۺؾۺ ب

س

اائۺ ل

س

ۺ

ب

ذۺاۺاوراذک و

بااؽۺ

ب ب ا

ؿۺاو

س

اۺوضۺر

ر ۺا ا

س

اۺفو

ع

اۺۺو

اۺا ائۺا وراذک

س

اجۺق

ی

س

سذذ م

o )۴۷۔۳۷االرعاػ۔ۺ(

ےبۺکشۺاہمترےۺ اورۺومثدۺیکۺرطػۺمہۺےنۺاؿۺےکۺاھبیئۺاصحلۺوکۺاجیھب۔ۺاصحلۺےنۺاہکۺاےۺریمیۺوقؾۺاہللۺیکۺدنبیگۺرکو۔ۺاسۺےکۺوساۺاہمتراۺوکیئۺوبعمدۺںیہن۔’’

ۺےسۺاہھتۺہنۺاگلربۺیکۺرطػۺےسۺدلیل

س

ریۺن اینۺےہۺسپۺاسۺوکۺوھچڑۺدوۺہکۺاہللۺیکۺزنیمۺںیمۺاھکےئۺاورۺمتۺاسۺوکۺبب

س

اۺورہنۺۺاۺیکچ۔ۺہیۺاہللۺیکۺاوینٹنۺاہمترےۺےیلۺن

س

ی

اکۺذعابۺاۺڑکپےۺاگ۔ۺۺ

س

ںیہمتۺدردی

ۺاہللۺےنۺاعدۺےکۺدعبۺںیہمتۺاؿۺاکۺاجنیشنۺایکۺاورۺمتۺوکۺزنیمۺرپۺایبادۺایکۺاورۺرن بب

راشۺرکۺرھگۺانبےتۺوہۺسپۺمتۺاورۺی اۺدۺرکوۺج

ؾۺزنیمۺںیمۺمتۺلحمۺانبےتۺوہۺاورۺاہپڑوںۺوکۺب

ۺاچمےتۺرھپو

۔ۺۺ‘‘اہللۺیکۺوتمعنںۺوکۺی ادۺرکوۺاورۺزنیمۺںیمۺاسفدۺم

ۺاکۺہصحۺوہں۔ۺرضح ب

ارخیۺاورۺذہتی

رۺےہۺاعدۺاورۺومثدۺںیمۺقلعتۺوموجدۺےہۺاورۺہیۺیھبۺنکممۺےہۺہکۺاعدۺومثدۺیہۺیکۺیمتۺاصحلۺںۺےنۺاینپۺاسیجۺہکۺاؿۺای اتۺےسۺاظہ

وقؾۺوکۺی ادۺدالی اۺہکۺوہۺاعدۺےکۺاحالتۺرپۺوغرۺرکںیۺاورۺاؿۺےسۺقبسۺاحلصۺرکںی۔ۺۺ

اریخیۺوحاہلۺاھتۺاسۺ

ۺومثدۺےکۺےیلۺیۺونۺحۺےکۺااجنؾۺےسۺربعتۺاحلصۺرکےنۺیکۺنیقلتۺیکۺیئگۺیھتۺینعیۺسجۺرطحۺاعد،ۺوقؾ

ۺونحۺاعدۺاسۺرطحۺاعدۺوکۺوقؾ

رطحۺوقؾ

ۺیہۺلسنۺاکۺلسلستۺےھت۔ۺۺےکۺےیلۺیھت۔ۺہیۺولگۺای ذۺای ات

ۺدورسےۺےسۺااگہۺےھتۺاورۺش

ۺومثدۺاکۺزامہنۺۺیکۺاجۺیتکسۺےہ۔ۺارگۺمہۺاسۺتقیقحۺوکۺوبقؽۺرکۺںیلۺہکۺوقؾ ب

ربیتۺرمی

اریخیۺب

راؿۺمیکحۺںیمۺذموکرہۺاؿۺوااعقتۺیکۺی

وںیۺدصیۺلبقۺحیسمۺےہۺوتۺ۸ف

ۺونۺنکممۺےہ۔ۺوقؾ

س

اریخیۺ

ۺولطۺیھت۔ۺرھپۺرضحتۺومیسۺںۺےکۺاسۺاینبدۺرپۺہیقبۺاوقاؾۺاکۺیۺےسۺےلہپۺذعابۺںیمۺرگاتفرۺوہیئ،ۺوقؾ حۺیکۺابتیہۺےکۺدعبۺوجۺوقؾۺسب

روعؿۺ

س

ۺدوؾۺاھت(زامےنۺںیمۺف

ۺااکمؿۺےہۺہکۺرا ۺاعدۺرپۺابتہۺنکۺوطافؿۺای اۺ۔ۺ) وجۺاغلبۺارمحۺںیمۺڈوےنبۺاکۺواہعقۺشیپۺای ا۔ۺاسۺےکۺدعبۺوقؾ

اورۺاسۺیکۺوفجۺےکۺریحبہ

ربیتۺوکۺدمرظنۺراھکۺاجےئۺوتۺاؿۺاوقاؾۺیکاورۺرھپۺوق

ۺونحۺیکۺابتیہۺلمعۺںیمۺایئ۔ۺارگۺاسۺبۺےسۺےلہپۺوقؾ ۺومثدۺیکۺابتیہۺاکۺواعقۺشیپۺای ا۔ۺسب

ربیتۺاسۺرطحۺؾ

اریخیۺب

ۺی

: یتنبۺےہۺ

ؼۺؾۺۺ ۰۰۰۳۔۰۰۵۲رضحتۺونحۺ

ۺوۺولںطۺ

م م

را ؼۺؾۺاکۺااغزۺاکۺزامہنۺۺ ۰۰۰۲رضحتۺابب

ؼۺؾۺۺ ۰۰۳۱رضحتۺومیسۺںۺ

۔؟ۺؼۺؾۺۺ ۰۰۳۱تۺوہدںۺاورۺوقؾۺاعدۺرضح

ۺاورۺوقؾۺومثدۺ

ا

۔؟ۺؼۺؾۺۺ ۰۰۸رضحتۺاص

اریخیۺومادۺیکۺروینشۺںیمۺمکۺازۺمکۺوا

راؿۺمیکحۺاورۺدورسےۺوموجدۺی

رارۺںیہنۺدی اۺاجۺاتکسۺرگمۺف

ۺف

ربیتۺوکۺیبالکلۺدرس

اریخیۺب

ربیتۺیہیۺےہ۔ۺۺارگہچۺاسۺی

اعقتۺیکۺب

را

امہۺاعدۺاورۺمہۺےلہپۺیھبۺہیۺایبؿۺرکۺےکچۺںیہۺہکۺف

اۺےہ۔ۺومثدۺوکۺاعدۺےکۺااجنؾۺےسۺقبسۺاحلصۺرکےنۺیکۺنیقلتۺیکۺیئگ۔ۺی

ؿۺمیکحۺاعدۺاورۺومثدۺںیمۺقلعتۺوکۺایبؿۺرکی

راؿۺمیکحۺںیم

اۺوتۺرھپۺف

راۺوتۺاؿۺںیمۺوکیئۺراہطبۺرظنۺںیہنۺایمۺدورسےۺےسۺیبالکلۺاگلۺاورۺدورۺےھت۔ۺاظہ ذرکہۺرکومثدۺےکۺرہشۺاورۺاجےئۺراہشئۺای

س

ےتۺوہےئۺۺومثدۺاکۺت

ۺاعدۺویکںۺی ادۺدالیئۺیئگ؟ۺۺاںیہنۺوقؾ

اریخیۺوشادہۺاتبےتۺںیہۺہکۺومث

رےۺوقیۺارگۺوھتڑیۺ ۺیکۺاجےئۺوتۺتقیقحۺاملۺرشنحۺوہۺاجیتۺےہ۔ۺاعدۺاورۺومثدۺںیمۺرغجاایفیئۺافہلصۺمہبمۺےہ۔ۺی

دۺاورۺاعدۺںیمۺبب

رایٹاکینۺرواطبۺےھت۔ۺومثدۺاعدۺوکۺایھچۺرطحۺاجےتنۺےھتۺویکہکنۺہیۺدوونںۺاوقاؾۺ ۺیہۺالصۺےسۺقلعتۺریتھکۺںیھت۔ۺومثدۺےکۺوقحؼۺےکۺتحتۺاؿۺاوقاؾۺیکۺلیصفتۺبب ای

اۺےہ) Britannica Micropaedia(امرکیئوڈیپی اۺ

: اسۺرطحۺایبؿۺرکی

ۺ وػۺہلیبقۺی اۺرگوہۺاھت۔ۺارگہچۺومثدۺاکۺا’’ ۺاکۺای

اغزۺونجیبۺرعبۺےسۺوہاۺومثدۺدقمیۺرعبۺںیمۺوچیھتۺدصیۺؼۺؾۺےسۺاسوتںیۺدصیۺوسیعیۺےکۺےلہپۺفصنۺی

ۺ ب

راۺہصحۺامشؽۺیکۺرطػۺرفسۺرکۺایگۺاورۺلبجۺاث

ۺبب ارۺدقہمیۺ)Athlab(رگمۺادتبایئۺزامےنۺیہۺںیمۺاؿۺاکۺای

رۺوہا۔ۺاحہیلۺاقیقحتتۺاورۺای ذب

س

ےکۺدانمۺںیمۺایقؾۺت

ۺاورۺووۺرعبۺےکۺارثکۺالع ب

رۺلبجۺاث رںیۺاورۺاصتوب ۔ۺ‘‘وقںۺںیمۺاسےنمۺایتۺںیہیکۺدری اوتفںۺےسۺومثدیۺدورۺیکۺرھتپوںۺرپۺرحتب

ۺےسۺےلہپۺویطسۺنمیۺےک رںیۺامشیلۺاورۺوپرےۺاجحزۺںیمۺرظنۺایتۺںیہ۔ۺہیۺرمسۺاطخلۺسب رۺرپۺلمتشمۺفلتخمۺرحتب ۺامشؽۺںیمۺدری اتفۺاسیمۺرحوػۺںیمۺومثدیۺرطزۺرحتب

رارۺدی اۺایگۺےہ۔ۺہیۺالعہقۺرعبۺااخلیلۺےکۺامشؽۺےسۺرضحومت

ۺالیھپۺوہاۺےہ۔ۺۺ ایکۺایگۺاورۺاےسۺومثدیۺرمسۺاطخلۺف

ےکۺونجبۺاورۺوبیشاہۺےکۺرغمبۺی

ارۺاعدۺےکۺالعےقۺوصخاصۺرضحومتۺےک

اردرگدۺےکۺ اسۺےسۺلبقۺمہۺدھکیۺےکچۺںیہۺہکۺاعدۺونجیبۺرعبۺںیمۺرےتہۺےھت۔ۺہیۺتہبۺامہۺیباتۺےہۺہکۺومثدۺےکۺھچکۺای

رۺےھتۺا ذب

س

راؿۺمیکحۺںیمۺالعوقںۺںیمۺیھبۺوموجدۺںیہ۔ۺیہیۺویہۺہگجۺےہۺاہجںۺاعدۺےکۺاالخػۺایقؾۺت

ۺیھبۺںیہیۺواعقۺاھت۔ۺہیۺوصرتۺاحؽۺف

ورۺاسۺاکۺدارۺاوکحلم

رارۺدےتیۺوہےئۺویںۺایبؿۺایک

ۺرکیتۺےہ۔ۺایسۺقلعتۺوکۺرضحتۺاصحلۺںۺےنۺومثدۺوکۺاعدۺےکۺاالخػۺف

: ایبؿۺرکدہۺاعدۺومثدۺاقلعتتۺوۺرواطبۺیکۺواضج

ذ ۺاعبؾ

اؽۺی

ااۺؾۺق ص ۺھ

ا

س

ۺاخد

ۺ لا و ۺا

ا

ۺ

ۺا

ا

ا

س

ۺیہ ذ

س

ۺطۺھذ

ب ۺر

س

ۺ

ا

س

بۺ

ائۺ ۺخبذ

ہۺطۺ ر

س

ۺ لۺا

س

ۺ

ا

اۺ

ۺواۺا

ذ

س

س

اح

س

ئۺق باۺبھو م

اۺۺو

ضۺا ۺار

س

ۺف

ا

اۺیھورذ

س

س

ۺ

ا

ب

ۺا

ابذ

س

o غ ب

ذۺاۺاوراذکؿۺاؽ و

و

س

اۺورو ااۺ

ا

و ھ

ۺ

س

ؿۺ و ذ

س

ذ

س

ضۺر ۺا ا

س

ۺف

ا ۺو ب

ادۺ ذۺ ب

س

اائۺ

ل

س

ۺ

ا

ضۺر ۺا ا

س

اۺفو

ع

اۺۺو

اۺا ائۺا وراذک

س

اجۺق

ی

باؽۺ ب

بح

س

سذذ م

o )۴۷۔۳۷االرعاػۺ۔ۺ(

ۺوکۺاجیھب۔ اورۺومثدۺیکۺرطػ’’

ا

ۺےن( مہۺےنۺاؿۺےکۺاھبیئۺاص

ا

اہکۺاےۺریمیۺوقؾۺاہللۺیکۺدنبیگۺرکو۔ۺاسۺےکۺوساۺاہمتراۺوکیئۺوبعمدۺںیہن۔ۺےبۺکشۺ) اص

اینۺےہۺسپۺاسۺوکۺوھچڑۺدوۺہکۺاہللۺیکۺزنیمۺںیمۺاھکےئۺاورۺمتۺاسۺوک

س

ۺاہمترےۺربۺیکۺرطػۺےسۺدلیلۺاۺیکچ۔ۺہیۺاہللۺیکۺاوینٹنۺاہمترےۺےیلۺن

س

ریۺن ےسۺاہھتۺہنۺۺبب

اکۺذعابۺاۺڑکپےۺاگ۔ۺۺ

س

اۺورہنۺںیہمتۺدردی

س

اگلی

ۺاہللۺےنۺاعدۺےکۺدعبۺںیہمتۺاؿۺاکۺاجنیشنۺایکۺاورۺمتۺوکۺزنیمۺرپۺایبادۺایکۺاورۺرنؾۺزنیمۺںیمۺمتۺلحمۺانبےتۺوہۺاورۺاہپ بب

راشۺرکۺرھگۺانبےتۺوہۺسپۺمتۺاورۺی اۺدۺرکوۺج

ڑوںۺوکۺب

ۺاچمےتۺرھپو اہللۺیکۺوتمعنںۺوکۺی ادۺرکوۺاورۺزنیمۺںیمۺاسفد

۔ۺۺ‘‘م

اۺڑپیۺاورۺااجنؾۺاکرۺوہۺابتیہۺےسۺدواچرۺوہےئ۔

س

وہۺمیظعۺرھگۺاورۺامعرںیتۺوجۺ ارصتخمل،ۺومثدۺوکۺاےنپۺربمغیپۺیکۺدوعتۺرتسمدۺرکےنۺاورۺرمگایہۺوۺرسیشکۺیکۺتمیقۺاداۺرکی

رنیۺذعابۺاوہنںۺےنۺریمعتۺیکۺںیھتۺاورۺکلمۺںیمۺوجۺنفۺےکۺومنےنۺاوہنںۺےنۺقیلختۺےیکۺےھت،ۺاںیہنۺاسۺذع

ابۺےسۺہنۺاچبۺےکس۔ۺومثدۺیھبۺایسۺرطحۺتخسۺب

ےسۺدواچرۺےیکۺ ۺسجۺرطحۺاؿۺےسۺیلہپۺاورۺدعبۺںیمۺاےنۺوایلۺیبایغۺاورۺرسشکۺاوقاؾۺذعابۺںیمۺرگاتفرۺوہںیئ۔

یبابۺمششۺ

روعؿۺ

س

ذرکہۺرغاقبۺوہویناےلۺف

س

اکۺت

ا ۺو ب

س

ذ

س

ۺتب

س

ھ

ا

س

ۺق ب

ۺر

ایاۺیب ب ذ

س

ۺطۺ ب

ۺ

س

ۺ

س

ذ

س

ااؿۺالۺو

ع ر

س

ذابۺاؽۺف

س

ظ

ط

اۺ

س

ا

ۺ

ؿۺجۺو

ع ر

س

اۺاؽۺف

س

قر

س

oع

)۴۵االافنؽ۔ۺ(

ر) الٹھجےنۺواولںۺاکۺاحؽۺااسیۺیہۺوہا(’’

س

وعؿۺےکۺولوگںۺاورۺاؿۺےسۺلبقۺےکۺولوگںۺاکۺوہا۔ۺاوہنںۺےنۺاےنپۺرپورداگرۺیکۺاوتیںۺوکۺالٹھجی ا۔ۺسپۺمہۺےنۺاسیجۺاحؽۺف

ۺاظملۺےھت۔ۺۺ اۺاورۺوہۺسب روعؿۺےکۺولوگںۺوکۺرغؼۺرکۺدی

س

اۺاورۺف اوہںۺیکۺوہجۺےسۺاؿۺوکۺالہکۺرکۺدی

س

اؿۺےکۺگ

،ۺاورۺاسۺےکۺدورۺںیمۺاقمئۺوہےنۺوایلۺوادیۺدہلجۺوۺ ب

رنیۺذہتںیبیۺاورۺمظنمۺری اںیتسۺوصترۺیکۺاجیتۺںیہۺدقمیۺرصمیۺذہتی

راتۺیکۺرہشیۺری اںیتسۺداینۺیکۺدقمیۺب

س

ف

رارۺاسؽۺلبقۺحیسمۺںیمۺانھکلۺھکیسۺایلۺاھتۺاورۺوہۺدری اےئۺلینۺاکۺاینپۺوق

س

مریقۺی اہتفۺاھت۔ۺاؿۺولوگںۺےنۺ ۺہ

یمۺاعمیشۺرسرگویمںۺےکۺےیلۺنجۺاکۺامسیجۺاظنؾۺتہبۺیہۺب

ۺنبۺیئگۺیھت۔ۺۺاامعتسؽۺاورۺریبوینۺرطخاتۺ ب

ریقۺی اہتفۺذہتی

ۺتہبۺیہۺب ب

ےسۺاےنپۺاممکلۺےکۺاچبؤۺیکۺدتاریبۺےسۺیھبۺااگہۺےھت۔ۺاسۺرطحۺرصمویںۺیکۺذہتی

رار‘‘ذہمب’’رگمۺیہیۺوہۺ

رےۺیہۺواحضۺاورۺربمنہۺادنازۺےسۺرفکۺاورۺملظۺاکۺاظنؾۺف

راؿۺمیکحۺےنۺبب

رانیعۺاکۺدورۺادتقارۺراہۺےسجۺف

س

ۺف

ی اۺد امسجۺاھتۺاہجںۺرعہصۺدرازۺی

ریقۺی اہتفۺذہتںیبی

ۺرغور،ۺةکت،ۺرسیشکۺاورۺاتسگیخۺےکۺرودۺےکۺرمبکتۺوہےئ۔ۺسجۺےکۺےجیتنۺںیمۺہنۺیہۺاؿۺیکۺایلعۺبب،ۺامسیجۺوۺےہ۔ۺوہۺدوعتۺقحۺےکۺاقمب

ۺاںیہنۺابتیہۺےسۺاچبیکس۔ۺۺ

ایسیسۺاظنؾۺاورۺہنۺیہۺاؿۺیکۺرکسعیۺاطق

رانیعۺاکۺادتقارۺۺ

س

ف

ۺاکۺدارۺوۺدمارۺدری اےئۺلین ب

ۺلینۺںیمۺایبادۺیھتۺاسۺرطحۺوہۺیبارشۺرپۺااصحنرۺ رصمیۺذہتیۺوادی

ۺرصمویںۺیکۺارثکی ب یکۺزرزیخیۺرپۺاھت۔ۺااپبیشۺیکۺوہسایلتۺےکۺسب

ۺےھت۔ۺ وػۺومرخۺارٹسنۺاچیۺوگۺربمچ

ۺرکۺتکس

ےکۺاطمقبۺ) Ernst H.Gombrich(ےیکۺریغبۺاینپۺزنیمۺوکۺدری اےئۺلینۺےکۺی اینۺےسۺاکس

رہقیۺتہبۺیہۺرگؾۺالعہقۺےہۺ

س

رۺامظعۺےکۺارثکۺالعےقۺتخسۺکشخۺںیہ۔ۺہیۺاف ۺاہیںۺیبارشۺںیہنۺوہیت۔ۺاسۺوہجۺےسۺاسۺوعیسۺبب

اورۺ ۺاواقتۺونیہمںۺی

ۺاسۺکلمۺںیمۺالعےقۺوعیسۺرحصاؤںۺرپۺلمتشمۺںیہ۔ۺدری اےئۺلینۺےکۺدوونںۺارطاػۺیھبۺرحصاؤںۺرپۺلمتشمۺںیہۺاورۺرصمۺںیمۺیبارںیشۺمکۺوۺشیبۺیہۺوہیتۺںیہ۔ۺرگم

ورتۺںیہنۺڑپیتۺویکہکنۺوپرےۺکلمۺےکۺدرایمؿۺےسۺدری اےئۺلینۺاتہبۺےہ۔ۺۺیباروشںۺیکۺاینتۺرض

رےۺےصحۺاکۺرٹنکوؽۺرسیمۺاۺاج

ۺےکۺبب

ریۺتیثیحۺیکۺوہجۺےسۺوجۺیھبۺاسۺاکۺرٹنکوؽۺاحلصۺرکےۺاےسۺرصمۺیکۺتشیعمۺاورۺزراع

س

اۺےہ۔ۺدری اےئۺلینۺیکۺاسۺرمک

ی

ۺلینرانیعۺرصمۺےنۺکلمۺرپۺایسۺرطحۺرٹنکوؽۺاحلصۺایکۺاھت۔ۺوادی

س

ۺف

ۺیکۺوہجۺےسۺولگۺاہیںۺاےنپۺراہیشئۺرھگۺزی ادہۺالیھپۺںیہنۺتکس

س

ۺیکۺگنتۺاورۺومعدیۺاسج

رےۺرھگوںۺےکۺاجبےئۺوھچےٹۺوھچےٹۺابصقتۺاورۺاگؤںۺانبۺرےھکۺےھت۔ۺاسۺرصنعۺیکۺوہجۺےسۺیھبۺ

ےھت۔ۺاسۺرطحۺرصمویںۺےنۺاےنپۺرنہۺنہسۺےکۺےیلۺبب

ذۺمکحتسم رت

س

رانیعۺاکۺاےنپۺوعاؾۺرپۺادتقارۺاورۺرٹنکوؽۺم

س

ۺوہۺایگۺاھت۔ۺۺف

س

اہۺ

ارخیۺںیمۺیلہپۺیبارۺ) King Menes(ش

اۺےہ۔ۺاسۺےنۺی

روعؿۺوصترۺایکۺاجی

س

روعؿۺ ۰۰۰۳وکۺدقمیۺرصمۺاکۺالہپۺف

س

ؼۺؾۺںیمۺوپرےۺرصمۺوکۺدحتمۺایکۺاھت۔ۺف

اؾۺےکۺاسھتۺہیۺوخداہۺراتہۺاھتۺرگمۺرمورۺای

اۺاھتۺسجۺںیمۺرصمیۺیبادش

اہۺاکۺبقلۺنبۺایگۺ۔ۺاسۺرطحۺمیظعۺرصمیۺ یکۺاالطصحۺاکۺاالطؼۺیفۺااللصۺاسۺلحمۺرپۺوہی

یبادش

اۺرشوعۺرکۺدی ا۔ۺۺ

س

روعؿۺالہکی

س

رمکحاونںۺےنۺوخدۺوکۺف

ا

اۺاکۺرہظمۺاھجمسۺاجی

رےۺدویی

ۺےسۺبب ۺںیمۺسب بم

رانیعۺوکۺدقمیۺرصمۺےکۺخسمۺدشہۺرشماکہنۺذمہ

س

ۺاھت۔ۺدقمیۺکلمۺےکۺامکل،ۺمظتنمۺاورۺرمکحاؿۺوہےنۺیکۺوہجۺےسۺف

ۺادتقارۺیہۺالچےئۺاجےتۺےھت۔ۺۺرصمیۺزونیمںۺاکۺااظتنؾ،ۺاؿۺیکۺادم ر روعؿۺےکۺزب

س

ؿۺاکۺمظنۺوۺقسن،ۺری ایتسۺاعمالمتۺاورۺدرگیۺاومرۺتکلممۺف

اہۺنیم

رانیعۺےکۺادتقارۺےکۺااغزۺینعیۺش

س

ۺےھت۔ۺف

رانیعۺوکۺاحلصۺقلطمۺادتقارۺیکۺوہجۺےسۺوہۺکلمۺںیمۺاتخمرۺلکۺےھتۺاورۺوجۺاچےتہۺرکتکس

س

سیۺےکۺزامےنۺےسۺیہۺف

ر ۺرہشوںۺےکۺذرےعیۺراسیئۺاکۺااظتنؾۺرکۺدی اۺایگۺسجۺےنۺیباالیئۺاورۺزب

ںیۺرصمۺوکۺدحتمۺرکۺےکۺمیظعۺرصمیۺتنطلسۺاقمئۺیکۺیھت،ۺدری اےئۺلینۺےکۺی اینۺیکۺوعاؾۺی

اہۺےکۺرصتػۺںیمۺیھت۔ۺویہ

ۺراعی اۺںیم اھت۔ۺاسۺےکۺاسھتۺیہۺامتؾۺری ایتسۺدیپاوارۺوکۺ یتمۺرٹنکوؽۺںیمۺےلۺایلۺایگۺاھت۔ۺامتؾۺاانجسۺیکۺدیپاوارۺیبادش ۺانتسبۺسحب

ا

رۺاحلظۺےسۺاانپۺعیطمۺانبۺاتیل۔ۺرصمیۺیبادشماہۺےکۺےیلۺہیۺارمۺاحمؽۺہنۺاھتۺہکۺوہۺوعاؾۺوکۺہ

اۺاھت۔ۺکلمۺںیمۺاےنتۺیبااایتخرۺیبادش

ۺدقمسۺیتسہۺوصترۺایکۺمیسقتۺرکی روعؿۺای

س

ہ،ۺف

اۺاکۺدرہجۺاحلصۺوہۺاکچ

رۺرطحۺرضوری اتۺاکۺلیفکۺاھت۔ۺاسۺرطحۺاےسۺدوییماۺاھتۺوجۺولوگںۺیکۺہ

اۺےنھجمسۺےگلۺےھت۔ۺۺاجی

رانیعۺاےنپۺاپۺوکۺدویی

س

ۺاھت۔ۺاسۺرطحۺدتبرجیۺف

روعؿۺےنۺرضحتۺومیسۺںۺوکۺ

س

رانیعۺایسۺرطحۺاکۺدیقعہۺرےتھکۺےھت۔ۺف

س

اۺےہۺہکۺف

روعؿۺےکۺھچکۺاکماملتۺےسۺہیۺواحضۺوہی

س

راؿۺمیکحۺںیمۺذموکرہۺف

اخمبطۺرکےتۺف

ذاۺاکۺذرکۺرکوۺ

س

اسۺےکۺاسھتۺیہۺاسۺےنۺاےنپۺاصموبحںۺوکۺاخمبطۺ) ۹۲:ارعشلاءۺ(ےگۺوتۺںیمۺںیہمتۺدیقۺرکۺدوںۺاگۺوہےئۺاہکۺاھتۺہکۺارگۺمتۺریمےۺالعوہۺیسکۺاورۺح

ذاۺںیہنۺداتھکیۺ

س

اۺ )۸۳: اصصقل(رکےتۺوہےئۺاہکۺاھتۺہکۺںیمۺاےنپۺوساۺاہمتراۺوکیئۺح

ذاۺوصترۺرکی

س

رۺےہۺہکۺوہۺوخدۺوکۺالہۺرصمۺاکۺحمروعؿۺیکۺاسۺوگتفگۺےسۺاصػۺاظہ

س

۔ۺف

اھت۔ۺۺ

ذمیبہۺاقعدئۺۺ

ۺ‘‘ ی اراس’’ےکۺاطمقبۺدقمیۺرصمیۺتہبۺیہۺ) Herodotus(ریہوڈوسٹ ومرخ بم

ۺدنیۺقحۺہنۺاھتۺہکلبۺرمگاہۺنکۺرشماکہنۺذمہ بم

ولگۺےھتۺرگمۺاؿۺاکۺذمہ

رکۺہنۺرکۺےکسۺےھت۔ۺۺ

اھت۔ۺرگمۺوہۺاینپۺااہتنیئۺرتعجۺدنسپیۺیکۺوہجۺےسۺاےسۺب

رۺےھت

۔ۺرصمۺاکۺدقریتۺرغجاہیفۺریبوینۺہلمحۺاوروںۺےسۺظفحتۺاکۺومزوںۺذرہعیۺاھت۔ۺرصمۺدقمیۺرصمیۺاسۺدقریتۺاموحؽۺےس،ۺسجۺںیمۺوہۺرہۺرےہۺےھتۺتہبۺیہۺاتمب

ریۺااسینۺےسۺ

ۺرطػۺےسۺرحصاؤں،ۺاہپڑوںۺاورۺدنمسروںۺےسۺرھگاۺوہاۺاھت۔ۺرصمۺرپۺیسکۺیھبۺےلمحۺےکۺدوۺیہۺنکممۺراےتسۺےھتۺاہجںۺےسۺرصمیۺبب اانپۺدافعۺرکۺسب

ۺےھت۔ۺاںیہنۺدقریتۺوعالمۺیکۺوہجۺےسۺرصمی

ریبوینۺداینۺےسۺاگلۺگلھتۺےھت۔ۺرگمۺدصویںۺرپۺطیحمۺاسۺدحیلعیگۺاورۺاہنتیئۺےنۺاںیہنۺبصعتمۺوقؾۺانبۺدی اۺاھت۔ۺ تکس

ۺےسۺوایگتسب بم

ذۺہیۺہکۺوہۺاےنپۺذمہ رت

س

ریقۺی اۺدری اتفۺےکۺہگجۺی اےنۺاکۺوکیئۺااکمؿۺہنۺاھت۔ۺم

ۺےکۺوحاےلۺےسۺتہبۺاسۺرطحۺرصمویںۺےکۺزاوہیۺاگنہۺںیمۺیسکۺیھبۺیئنۺب

راؿۺمیکحۺےکۺاافلظۺںیمۺیہۺدشتمدۺ

ب ’’ےھت۔ۺفم

ذادۺاکۺذمہ ۺےسۺامہۺایحیتۺدقرۺنبۺاکچۺاھت۔ۺۺ‘‘ ایباءۺوۺاحب اؿۺیکۺسب

روعؿۺاورۺاسۺےکۺدریبارویںۺےنۺاےسۺہیۺےتہکۺوہےئۺرتسمدۺرکۺدی اۺ

س

ۺرضحتۺومیسۺںۺاؿۺےکۺی اسۺدوعتۺقحۺےلۺرکۺاےئۺوتۺف بب

: یہیۺوہجۺیھتۺہکۺج

ا

ااۺ

س

ل

ل

ااۺ

س

ئ

باۺا

ال

ق

س

س

ب ااۺ ا ۺ

س

س

اۺ ضۺطۺو

ر ۺا ا

س

ائۺفی رب ا ااۺاا ؿۺ

اۺو

س

ائۺی ۺایب لاۺ

س

یذحب )۸۷ویسن۔ۺ( oۺو

ارےۺی اسۺاسۺےیلۺاےئۺوہہکۺںیمہۺاسۺراہۺےسۺریھپۺدوۺسجۺرپۺمہۺےنۺاےنپۺیباپۺداداۺوکۺی ای ا۔ۺاورۺکلمۺںیمۺمتۺدو’’مونںۺیکۺرسداریۺوہۺاجےئ۔ۺاورۺوہۺوبےلۺایکۺمتۺہ

۔ۺۺ‘‘مہۺمتۺدوونںۺرپۺاامیؿۺالےنۺواےلۺںیہن

،ۺولوگںۺےکۺاقعدئۺاورۺاؿۺاکۺدیقعۂۺایحتۺدعبۺاوملتۺاھت۔ۺری ا بم

ۺےسۺامہۺری ایتسۺذمہ اوخںۺںیمۺمسقنمۺاھت۔ۺاؿۺںیمۺسب

ۺیئکۺش بم

یتسۺوۺ یتمۺدقمیۺرصمۺاکۺذمہ

ۺدقمسۺیتسہۺاھت۔ۺوہۺزنیمۺرپۺ روعؿۺای

س

ۺےکۺاطمقبۺف بم

رایمہۺاورۺاںیہنۺملظۺےسۺذمہ

س

ذاۺاکۺرہظمۺاھت،ۺاورۺاسۺاکۺبصنمۺولوگںۺوکۺااصنػۺیکۺف

س

ولوگںۺےکۺےیلۺح

وفحمظۺرانھکۺاھت۔ۺۺ

ۺےسۺ

ۺیکۺادتقارۺیکۺاطق

روعؿۺوق

س

ۺےسۺاصتمدؾۺوہےت،ۺف بم

دیباۺددۺاجےتۺولوگںۺےکۺومعیمۺاقعدئۺتہبۺیہۺدیچیپہۺےھت۔ۺاؿۺےکۺاقعدئۺےکۺدوۺولہپۺوجۺری ایتسۺذمہ

اۺاھت۔ۺاؿۺاقعدئۺےکۺاسھتۺےھت۔ۺاینبدیۺوط

اینۺدڑھۺرپۺاجونروںۺےکۺرسوںۺےسۺایکۺاجی

س

رہۺانمذاؤںۺاکۺاظمہ

س

ذاؤںۺرپۺنیقیۺرےتھکۺےھتۺاورۺاؿۺح

س

اسھتۺیئکۺرۺرپۺولگۺیئکۺح

ۺدبیتلۺیلچۺاجیتۺںیھت۔ۺۺ

ۺالعےقۺےسۺدورسےۺی ۺاکۺہصحۺںیھتۺوجۺای بم

اقمیمۺروای اتۺیھبۺذمہ

ۺالزیمۺرصنع ذاۺایحتۺدعباوملتۺرصمیۺاقعدئۺاکۺای

س

ۺاھت۔ۺاؿۺاکۺدیقعہۺاھتۺہکۺمسجۺےکۺرمےنۺےکۺدعبۺروحۺزدنہۺریتہۺےہ۔ۺاؿۺےکۺاطمقبۺرمےنۺےکۺدعبۺروحۺوکۺح

ۺججۺاھتۺاورۺاسۺےکۺاسھتۺوموجدۺدورسےۺ اۺاھت۔ۺوہۺولگۺنجۺےکۺ ۲۴وجۺای

رازوۺرپۺاسۺاکۺوزؿۺایکۺاجی

ۺب وججںۺےکۺاسےنمۺشیپۺیکۺاجیتۺیھتۺاورۺاؿۺےکۺاسےنمۺای

رےۺاامعؽۺاکۺاراکتبۺرکےتۺرےہۺاامعؽۺاےھچۺوہےتۺےھت رؾۺرےتہۺںیہۺاورۺوجۺبب

س

اۺےہۺاہجںۺوہۺوخشۺوۺخ

ۺاںیہنۺرمےنۺےکۺدعبۺایلعۺوۺوخوصبرتۺاقمامتۺرپۺاجیھبۺاجی

ۺولخمؼۺ ب

ۺبیجعۺوۺرغی اۺےہ۔ۺاہیںۺدبرکدارۺرووحۺںۺوکۺہشیمہۺےکۺےیلۺای

۔ۺۺذعابۺدیتیۺریتہۺےہ‘‘ رمدارۺوخر’’ےھتۺاںیہنۺذعابۺوۺفیلکتۺیکۺہگجۺاجیھبۺاجی

اۺےہ

ادنیہۺرکی

س

اۺےہ۔ۺیہیۺدیقعہۺاسۺارمۺیکۺن

ۺےکۺاقعدئۺےسۺرہگیۺاممتلثۺرھک بم

ۺہکۺدقمیۺرصمیۺرصمویںۺاکۺایحتۺدعباوملتۺاکۺدیقعہۺوتدیحۺوۺقحۺرپاتسہنۺذمہ

ۺرپیتسۺںیم

بۺرشکۺوۺی ب

مۺاغیپؾۺقحۺرضورۺاچنہپۺاھتۺرگمۺدعبۺںیمۺوہےنۺوایلۺرحتافیتۺےکۺےجیتنۺںیمۺوتدیحۺرپۺینبمۺذمہ

ۺی ب

ۺدبؽۺایگ۔ۺینعیۺرصمۺےکۺولوگںۺںیمۺذہتی

اءۺںیمۺےسۺ ب

س

ۺاہللۺیکۺابعدتۺیکۺدوعتۺدےتیۺرےہ۔ۺایہنۺان اءۺرکاؾۺمہیلعۺاالسلؾۺوعبمثۺوہےتۺرےہۺےھتۺوجۺاںیہنۺای ب

س

ۺرضحتۺویفسۺںۺےھتۺیھبۺواتقۺوفاتقۺان ای

ارخیۺیھبۺتہبۺیہۺامہۺےہۺویک

راؿۺںیمۺوموجدۺےہ۔ۺرضحتۺویفسۺںۺیکۺی

ذرکہۺف

س

ۺتصم

ہکنۺاسۺےکۺدوراؿۺیہۺارسالیئۺےکۺےٹیبۺرصمۺاےئۺاورۺواہںۺایبادۺنجۺاکۺ

وہےئ۔ۺۺ

ارخیۺںیمۺاےسیۺوشادہۺیھبۺوموجدۺںیہۺہکۺرضحتۺومیسۺںۺیکۺادمۺےسۺلبقۺیھبۺالہۺرصمۺںیمۺوتدیحۺیکۺدوعتۺدےنیۺواےلۺولگۺوموجدۺےھت۔ۺاؿۺںیم

ۺےسۺتہبۺیہۺی

و یھ

س

ارخیۺںیمۺا

روعؿۺیکۺےہۺےسجۺی

س

ۺف اۺےہ۔ۺۺ)Amenhotep-IV(اہچرؾۺ دپسچلۺتیصخشۺای

اۺاجی

س

اؾۺےسۺاجی

س

ےکۺی

ۺاہچرؾ

و یھ

س

روعؿۺۺ: ا

س

ومدحۺف

ۺےکۺذرےعی بم

ۺاایتخرۺرکۺراھکۺاھتۺاورۺایسۺذمہ بم

ذذدۺ،ۺوجگنجۺاورۺےبۺرمحۺولگۺےھت۔ۺاوہنںۺےنۺرصمۺاکۺرشماکہنۺذمہ

س

رانیعۺرصمۺاظمل،ۺ

س

ۺوہۺراعی اۺےسۺاینپۺارثکۺف

ارخیۺںیم

اۺاھت۔ۺاسۺوہجۺےسۺاےسۺاےنپۺابعدتۺرکواےتۺےھت۔ۺرگمۺرصمیۺی

رارۺرکی

ذاےئۺوادحۺیکۺابعدتۺاکۺاف

س

روعؿۺیبالکلۺفلتخمۺرکدارۺاکۺاحلمۺیھبۺےہ۔ۺوہۺح

س

ۺف ۺای

راۺذرہعیۺاھت۔ۺاؿۺذمیبہۺرامنہؤ

ۺیہۺاؿۺیکۺامکیئۺاکۺبب بم

اۺڑپاۺویکہکنۺرشماکہنۺذمہ

س

ۺیھبۺدورۺےکۺذمیبہۺااجرہۺداروںۺیکۺتخسۺاخمتفلۺاکۺاسانمۺرکی

ںۺوکۺوفجۺیکۺامحی

ۺاہچرؾۺاھت۔ۺۺاح

روعؿۺآنمۺوحی

س

روعؿۺوکۺلتقۺرکۺدی اۺایگ۔ۺوچدوھںیۺدصیۺؼۺؾۺںیمۺرعوجۺی اےنۺواالۺہیۺف

س

لصۺےھت۔ۺاسۺرطحۺااجنؾۺاکرۺاسۺف

ۺوہۺ بب

ۺاعمرشیتۺاظنؾۺاورۺولوگںۺ ۵۷۳۱ج

اۺڑپا۔ۺاسۺےکۺدوری

س

ۺاکۺاسانمۺرکی

ؼۺؾۺںیمۺتختۺنیشنۺوہاۺوتۺاےسۺدصویںۺےسۺاجریۺرتعجۺرپیتسۺاورۺرشماکہنۺروای

رۺدروازہۺدنبۺرکۺراھک ےکمایہۺاخدناؿۺےسۺاقلعتتۺالبۺریغتۺاقمئۺےلچۺاۺرےہۺےھت۔ۺاعمرشےۺےنۺریبوینۺاراقتءۺاورۺذمیبہۺرونشۺایخیلۺرپۺاانپۺہ

ۺاھت۔ۺہیۺااہتنۺدنسپاہنۺش

ۺیکۺوہجۺےسۺاھتۺسجۺاک

س

اینۺایسوحںۺےنۺیھبۺایکۺرصمیۺاعمرشےۺیکۺاسۺرغجاایفیئۺاسج

س

ذرکہۺدقمیۺویی

س

مہۺاورپۺذرکۺرکۺےکچۺںیہ۔ۺۺ ذمیبہۺروہی،ۺسجۺاکۺت

رۺدقمیۺاورۺروایتیۺدیقعےۺرپۺریغۺرشموطۺاامیؿۺرضوریۺاھت۔ۺرگمۺآنمۺوحمۺیکۺروۺےسۺوعاؾۺرپۺہ ب

ماذفۺرکدہۺرساکریۺذمہ

س

رانیعۺرصمۺیکۺرطػۺےسۺی

س

ۺاہچرؾۺےنۺف

ی

ۺوکۺاایتخرۺہنۺایک۔ۺومرخۺارٹسنۺوگربمچۺ بم

: ےکۺاطمقبۺ) Ernst Gombrich(اسۺرساکریۺذمہ

ذاۺدصویںۺرپاین’’

س

ۺح ۺای ردی

سس

ااھت۔ۺاسۺےکۺب

راےشۺوہےئۺےبۺامشرۺوتبںۺاکۺارتحاؾۺںیہنۺرکۺی

) Aton(ۺروای اتۺںیمۺےسۺارثکۺوکۺاسۺےنۺوتڑۺدی ا۔ۺوہۺولوگںۺےکۺب

اؾۺ

س

اؾۺرپۺاسۺےنۺاانپۺی

س

اۺاھتۺاورۺاےنپۺاسۺوبعمدۺےکۺی

ےنۺاانپۺدریبارۺوتبںۺیکۺ راھکۺوہاۺاھت۔ۺاس‘‘ انخۺاوتیؿ’’یہۺوادحۺوبعمدۺاھتۺےسجۺوہۺوسرجۺیکۺوصرتۺںیمۺایبؿۺرکی

۔ۺۺ)34(‘‘ےتہکۺںیہ) El-Amarna(رپشتسۺرکےنۺواےلۺذمیبہۺرپووتہںۺےسۺدورۺاقمئۺرکۺایلۺاھتۺاسۺہگجۺوکۺابۺاالامرہنۺ

ۺےک بم

ۺرصمۺےکۺروایتیۺرشماکہنۺاورۺریثکۺوبعمدیۺذمہ ب ۺاہچرؾۺرپۺتہبۺدیباؤۺڈاالۺایگ۔ۺاسۺدیباؤۺاکۺسب

ۺاقم یباپۺےکۺااقتنؽۺےکۺدعبۺونوجاؿۺآنمۺوحی ےلبۺںیمۺای

ۺےکۺاغیپ بم

اۺاچاتہۺاھت۔ۺرگمۺذمیبہۺرامنہۺاےسۺاسۺذمہ

س

رۺےلئسمۺںیمۺواحضۺدبتیلیۺالیمۺاکۺرپاچرۺاھتۺاورۺہیۺہکۺوہۺزدنیگۺےکۺہ ب

مؾۺیکۺغیلبتۺیکۺااجزتۺدےنیۺرپۺےئنۺوتدیحیۺذمہ

ۺ

ب ھ

ۺاالامرہن) Thebes(ایترۺہنۺےھت۔ۺاسۺرپۺوۺہۺاےنپۺامتؾۺاسویھتںۺتیمسۺ

رۺوہۺایگ۔ۺاہیںۺاسۺےنۺانخۺ ےکۺرہشۺےسۺلکنۺرکۺب ذب

س

ےکۺاقمؾۺرپۺاۺرکۺایقؾۺت

اؾۺسجۺاکۺوہفمؾۺ

س

ۺاہچرؾۺےنۺاانپۺی

ذۺرہشۺایبادۺایک۔ۺآنمۺوحی ذت ۺاینۺاورۺحب اؾۺےسۺای

س

اوتیؿۺاکۺعیطمۺ’’ینعیۺ‘‘ انخۺاوتیؿ’’اھتۺدبؽۺرکۺ‘‘ آنمۺیکۺرتمحۺ’’اوتیؿۺےکۺی

ۺےس‘‘ اؾۺ رھکۺایل۔ۺرصمیۺریثکۺاوبعملدیۺاقعدئۺےکۺاطمقبۺانمیۺسب

س

ۺےکۺاطمقبۺاوتیؿۺاامسونںۺاورۺزونیمںۺےکۺاخقلۺاکۺی

اؾۺاھتۺہکبجۺآنمۺوحی

س

رےۺوبعمدۺاکۺی

بب

ےسۺاممتلثۺیھت۔ۺۺ‘‘ اہلل’’ےہۺینعیۺافصتۺےکۺاحلظۺےسۺاےسۺ

ۺاعمیشۺرحباؿۺےسۺافدئہۺااھٹےتۺوہ اراضۺوتۺےھتۺیہ،ۺاسۺدوراؿۺدیپاۺوہےنۺواےلۺای

س

ۺیکۺرسرگویمںۺےسۺرصمۺےکۺذمیبہۺوشیپاۺی

ےئۺاوہنںۺےنۺآنمۺوحی

رۺدےۺرکۺالہکۺرکۺدی اۺایگ۔ۺاسۺرطحۺدعبۺںیمۺاےنۺواےلۺمۺاسزشۺےکۺذرےعیۺاےسۺزہ ےۺاکۺوصنمہبۺانبی ا۔ۺیتحۺہکۺای

س

س

ھ

ۺےسۺادتقارۺ

رانیعۺذمیبہۺآنمۺوحی

س

ف

رےۺاتحمطۺےھت۔ۺۺ

رۺوۺروسخۺےکۺاسےنمۺبب

وشیپاؤںۺےکۺاب

روعؿۺادتقا‘‘ انخۺاوتیؿ’’

س

روغۺںیمۺرھبوپرۺرکدارۺاداۺایک۔ۺمکۺوۺےکۺدعبۺرکسعیۺسپۺرظنمۺرےنھکۺواےلۺف

س

ۺےکۺف بم

رۺںیمۺاےتۺرےہ۔ۺاوہنںۺےنۺرپاےنۺرشماکہنۺذمہ

ۺد

ۺرا ردی

سس

رنیۺدورۺرےنھکۺواالۺرمکحاؿۺاھت۔ۺارثکۺومرنیخۺےکۺب

ارخیۺاکۺوطلیۺب

ۺدوؾۺتختۺنیشنۺوہاوجۺرصمیۺی

ۺوسۺاسؽۺدعبۺرا وؾۺیہۺینبۺشیبۺای

ۺرکےنۺواالۺرمکحاؿۺاھتارسالیئۺےکۺوچبںۺوکۺلتقۺرکےنۺاورۺرضحتۺوم

س

بۺےکۺالخػۺج

۔ۺۺ)35(یس

رضحتۺومیسۺںۺیکۺتثعبۺۺ

ذاےئۺوادح

س

ۺرپاتسہنۺاقعدئۺوھچڑےنۺرپۺایترۺہنۺےھت۔ۺارگہچۺواتقۺوفاتقۺیئکۺالہۺقحۺاںیہنۺح

بۺدقمیۺرصمیۺاےنپۺی

ذۺرسیشکۺےکۺیباع ۺیکۺابعدتۺیکۺرطػۺاینپۺدشت

روعؿۺاینپۺرمگایہۺےسۺیہۺےٹمچ

س

ۺرطػۺوتۺاےنپۺالبےتۺرےہۺرگمۺاؽۺف رۺںیمۺرضحتۺومیسۺںۺاہللۺےکۺروسؽۺنبۺرکۺاےئ۔ۺویکہکنۺابۺرصمیۺوقؾۺای

س

ۺرےہ۔ۺاخ

رھۺیئگۺیھتۺوتۺدورسیۺرطػۺاوہنںۺےنۺینبۺارسالیئۺوکۺیھبۺالغؾۺانبۺایلۺاھت۔ۺرضحتۺومیسۺںۺوکۺالہ

ۺرپیتسۺںیمۺدحۺےسۺبب

بۺاورۺی ب

مۺرصمۺےکۺاسےنمۺرشماکہنۺذمہ

راؿۺمیکحۺےکۺاطمقبۺ دوعتۺقحۺرےنھکۺاورۺاؽۺینب

: ارسالیئۺوکۺالغیمۺےسۺاجنتۺدالےنۺوۺراہۺقحۺداھکےنۺاکۺمیظعۺنشمۺوساپنۺایگ۔ۺف

ؿ

س

م ۺ

ؾو ل ۺ

ا ؿۺیبع ر

س

ف ۺو

ۺ اب

س

ۺ

س

ۺ ک ل و اۺ ل

س

o غ

س

س

اۺ

ااۺ

ھ

ۺا ب

ضۺو

ر ۺا ا

س

ۺف ا ؿۺ

ع ر

س

ۺفؿاؿۺا

ۺ

س

ب ۺاھ

ائۺ

س

یۺن

ۺوھ

ائۺ

س

بۺا ب

ذ

س

ۺت

س

م

ۺ

ا

ئ

ا ػۺ

سذذنی م ا

ۺا

س

o وؿرید اؿ ؿؾؿ عؽی اؽذیؿ استضعػوا ػی اؽارض وؿجعؽھؾ ائؾ وؿجعؽھؾ اؽوارثیؿo ۺؽ

س

س

اۺو ۺ

س

م

اۺ

ھد

س

ب

جۺو

س

ا

ھؿۺوع ر

س

ریۺف

س

بضۺو

ر ۺا ا

س

ۺفھ

ؿ ور ذ

س

ذ

اۺ

س

ا

o )۶۔۳اصصقل۔ۺ(

رھۺایگۺاھت’’

روعؿۺزنیمۺںیمۺتہبۺبب

س

روعؿۺاکۺھچکۺواہعقۺاؿۺولوگںۺےکۺےیلۺحیحصۺحیحصۺانسےتۺںیہۺوجۺاامیؿۺرےتھکۺںیہ۔ۺف

س

ںۺےکۺولوگۺاورۺاسۺےنۺواہ مہۺاپۺوکۺومیسۺۺوۺف

ۺرگوہۺوکۺزمکورۺرکۺراھکۺاھتۺسجۺےکۺوٹیبںۺوکۺوہۺذحبۺرکۺداتیۺاھتۺاورۺاؿۺیکۺ اۺاھت۔ۺےبۺںۺوکۺفلتخمۺرگووہںۺںیمۺمیسقتۺرکۺراھکۺاھت۔ۺاؿۺںیمۺےسۺای

وعروتںۺوکۺزدنہۺرھک

رایبۺدیپاۺرکےنۺواولںۺںیمۺےسۺاھت۔ۺۺ

س

ریۺخ

کشۺوہۺزنیمۺںیمۺبب

رکںیۺنجۺوکۺکلمۺںیمۺیبالکلۺزمکورۺرکۺدی اۺایگۺاھتۺاورۺہیۺہکۺاؿۺوکۺرسدارۺانبۺدںیۺاورۺاؿۺوکۺوارثۺانبۺدںی۔ۺۺ اورۺمہۺاچےتہۺےھتۺہکۺاؿۺولوگںۺرپۺااسحؿ

روعؿۺاورۺاہامؿۺاورۺاؿۺدوونںۺےکۺرکشلوںۺوکۺاؿۺےکۺاہوھتںۺوہۺداھکۺدںیۺسجۺاکۺاؿۺوکۺڈرۺاھت

س

۔ۺۺ‘‘اورۺاؿۺوکۺوقتۺںیشخبۺاورۺف

رےنھۺےسۺرو

روعؿۺینبۺارسالیئۺےکۺوچبںۺوکۺبب

س

رۺےئنۺدیپاۺوہےنۺواےلۺےچبۺوکۺلتقۺرکۺداتیۺاھت۔ۺاسۺےیلۺاولیہۺرامنہیئۺےکۺتحتۺرضحتۺومیسۺںۺفمکۺراہۺاھت۔ۺاورۺہ

راؿۺمیکحۺےنۺاسۺ

ۺچنہپۺ ۔ۺف

روعؿۺےکۺلحمۺی

س

ۺدنصوؼۺںیمۺڈاالۺاورۺی اینۺںیمۺڈاؽۺدی ا۔ۺاسۺرطحۺاپۺف ومضمؿۺوکۺاسۺیکۺامںۺےنۺاپۺوکۺدیپاۺوہےتۺیہۺای

:رطحۺایبؿۺایکۺےہۺ

ۺو

س

اف

س

الۺ ۺو

ۺا

س

ۺف لا

س

ۺق لۺ

س

اذاۺ

س

ۺجۺقع

س

ۺاریۺاؿ

ۺ ایۺاؾاۺا

س

او و

س

ر ا

ۺا

س

ۺ ہو لاخبۺو

ۺاہو اداۺر

س

یۺجۺا

س

ر

س

ۺ o اۺی ا

ؿۺو ل

ؿۺع ر

س

ۺاؽۺف غ

ال

س

اطۺق

س

یر

س

خ اۺو و ذ

س

ئ

ؼ

س

اۺ

س

ا

اۺ

ھد

س

ب

جۺو

س

ا

ھؿۺوع ر

س

ۺفؿ oا

ذ

اہۺو ذ

س

ذ

س

س

ااۺاو

س

ع

س

ۺیۺاؿس ۺؼۺہو ل

ۺ اۺا ۺو

ۺلس

ۺتر

ؿۺفرع

س

ۺفاتر

ۺام

ال

قؿ و

و ر

ۺ اۺھ

oاۺو

)۹۔۷اصصقل۔ۺ(

ۺںیہمتۺاسۺےکۺقلعتمۺادنہشیۺدیپاۺوہۺوتۺاےسۺدری اۺںیمۺڈاؽۺدانی’’ بب

اۺاورۺہنۺیہۺانچہچنۺمہۺےنۺومیسۺیکۺامںۺوکۺمکحۺاجیھبۺہکۺاسۺوکۺدودھۺالپیتۺرہۺرھپۺج

س

ۺاورۺہنۺوتۺوخػۺرکی

ۺاچنہپۺدںیۺےگۺ۔ۺاورۺاسۺوکۺربمغیپوںۺںیمۺےسۺانبۺدںیۺےگ۔ۺۺ

ا۔ۺمہۺاےسۺاہمترےۺی اسۺزدنہۺوۺالسم

س

نیگمغۺوہی

ری رھپ

روعؿۺاورۺاہامؿۺاورۺاؿۺےکۺرکشلۺےسۺبب

س

ۺمغۺےہ۔ۺےبۺکشۺف

اہکۺوہۺاؿۺےکۺےیلۺاؿۺاکۺدنمشۺاورۺیباع

روعؿۺےکۺولوگںۺےنۺاسۺےچبۺوکۺااھٹۺایلۺی

س

وچکۺوہیئ۔ۺۺ ف

ارےۺاکما۔ۺوہۺاتکسۺہکۺہیۺہ

س

روعؿۺیکۺویبیۺےنۺاہکۺہکۺہیۺہچبۺوتۺریمےۺاورۺاہمترےۺےیلۺاوھکنںۺیکۺڈنھٹکۺےہۺاسۺوکۺلتقۺہنۺرکی

س

ؾۺاےئۺی اۺمہۺاےسۺاانپۺاٹیبۺیہۺانبۺاورۺف

۔ۺۺ‘‘ںیلۺاورۺاؿۺوکۺااجنؾۺیکۺربخۺہنۺیھت

روعؿۺےکۺلحمۺںیمۺزگارا۔ۺہیۺ

س

اۺاورۺاانپۺاٹیبۺانبۺایل۔ۺاسۺرطحۺاپۺےنۺاانپۺنپچبۺف روعؿۺیکۺویبیۺےنۺرضحتۺومیسۺںۺوکۺلتقۺوہےنۺےسۺاچبی

س

ادیئۺیھتۺہکۺاپۺف

اہللۺیکۺی

ںیئگ۔ۺۺیکۺوادلہۺداہیۺنبۺرکۺلحمۺںیمۺچنہپۺ

ب ب

ۺدےۺراہۺےہ۔ۺاپۺےنۺ ۺاچبؤۺرکاےتۺوہےئۺج

ردۺوکۺاذی

س

ۺف ۺرصمیۺینبۺارسالیئۺےکۺای ۺدؿۺومیسۺںۺےنۺداھکیۺہکۺای ۺرصمیۺوکۺونوجاؿۺوہےنۺےکۺدعبۺای

روعؿۺےکۺلحمۺںیمۺرہۺرےہۺےھتۺاورۺہکلمۺےنۺاپۺوکۺاانپۺاٹیبۺانبی ا

س

ۺہکمۺامراۺوتۺوہۺوںیہۺرمۺایگ۔ۺاسۺےکۺیباووجدۺہکۺاپۺف وہاۺاھتۺرہشۺےکۺرسداروںۺےنۺہلصیفۺایکۺہکۺاپۺ ای

را ریۺای اؾۺںیمۺاہللۺاعتیلۺےنۺاپۺےسۺبب

س

ۺیہۺرضحتۺومیسۺںۺرصمۺےسۺدمنیۺےلچۺ ۔ۺدمنیۺںیمۺایقؾۺےکۺاخ

س

ۺالکؾۺایکۺاورۺیکۺزساۺومتۺوہینۺاچےئہ۔ۺہیۺنس

ہۺراس

روعؿۺےکۺی اسۺا

س

رامی ا۔ۺاپۺوکۺمکحۺوہاۺہکۺواسپۺف

س

یۺاکۺاغیپؾۺاچنہپںیئ۔ۺۺاپۺوکۺبصنمۺوبنتۺاطعۺف

ہ ا

ںیئۺاورۺاےسۺدنیۺا

روعؿۺاکۺدریبارۺ

س

ف

روعؿۺوکۺینبۺارس

س

ۺدنیۺقحۺاکۺاغیپؾۺاچنہپی ا۔ۺاوہنںۺےنۺف

روعؿۺےکۺی اسۺ ۺاورۺاسۺی

س

یۺیکۺلیمعتۺںیمۺف

ہ ا

الیئۺےکۺوچبںۺرپۺملظۺرضحتۺومیسۺںۺاورۺاہروؿۺںۺمکحۺا

اۺراہۺاورۺ رکےنۺےسۺعنمۺایکۺاورۺاںیہنۺاےنپۺاسھتۺاجےنۺدےنیۺاکۺاہک۔

ی روعؿۺےکۺلحمۺںیمۺرپورشۺی ا

س

ۺاھتۺہکۺوہۺومیسۺۺوجۺف

رداس ۺبببااقب

س

روعؿۺےکۺےیلۺی

س

ہیۺارمۺف

ارکشےۺنپۺاکۺازلاؾۺاگلی ا

س

روعؿۺےنۺاپۺرپۺی

س

روعؿۺاکۺہنکممۺاجنیشنۺیھبۺاھتۺاسۺےسۺاسۺرطحۺاخمبطۺوہ۔ۺف

س

: ف

ر

ۺ

س

اۺ

س

س

ۺ

ب ا اۺوذ لاۺو

س

س

ۺ

یبر

س

ۺب

اؽۺا

ق

س

س

ۺ oک

س

ر اۺا

س

ۺ

س

ایۺو

ل ۺ

ۺااک

ل ۺ

ل )۹۱۔۸۱ارعشلاءۺ۔ۺ( oو

روعؿۺوبال’’

س

ارۺےۺاسھتۺرےہۺاورۺمتۺےنۺاانپۺوہۺاکؾۺایکۺوجۺایکۺاھتۺاورۺےبۺکش: فمرسۺہ رےۺ اےۺومیسۺایکۺمہۺےنۺںیہمتۺی االۺںیہن؟ۺاورۺمتۺاینپۺرمعۺےکۺیئکۺبب

متۺبب

ارکش

س

۔ۺۺ‘‘ۺزگارۺوہی

اۺاچاتہۺاھت۔ۺوہۺاسۺیباتۺرپۺہکۺاسۺےنۺاورۺاسۺیکۺویبیۺےنۺومیسۺںۺیکۺرپورشۺیکۺیھت

س

ذیبایتۺڈنکھتہےۺاامعتسؽۺرکۺےکۺاپۺرپۺاقوبۺی ای

س

روعؿۺحب

س

ۺوۺف

،ۺاپۺےسۺااطع

ۺھچک ۺرصمیۺوکۺیھبۺلتقۺایکۺاھتۺاسۺےیلۺہیۺسب رامربنداریۺاکۺاقتاضۺرکۺراہۺاھت۔ۺوچہکنۺرضحتۺومیسۺںۺےنۺای

س

ۺنبۺ ف بب

رصمیۺاقونؿۺےکۺاطمقبۺتخسۺزساۺاکۺومج

اۺاچاتہۺاھت

س

ۺیھبۺاحلصۺرکی

رۺرکےنۺےکۺاسھتۺاےنپۺدریبارویںۺیکۺامحی

روعؿۺرضحتۺومیسۺںۺوکۺاتمب

س

ذیبایتۺاضفۺدیپاۺرکۺےکۺف

س

۔ۺۺاتکسۺاھتۺ۔ۺاسۺرطحۺحب

ۺاع روعؿۺیکۺتیثیحۺای

س

رۺیھتۺہکۺف

ؾۺادیمۺیکۺیسۺوہۺیئگ۔ۺویکہکنۺاسۺدوعتۺقحۺےسۺہیۺارمۺواحضۺرگمۺوہۺدوعتۺقحۺےسجۺرضحتۺومیسۺںۺےلۺرکۺاےئۺےھتۺاینتۺرپاب

اۺیھت۔ۺالعوہۺازںیۺاؽۺارسالیئۺوکۺراہۺرکےنۺاورۺومیسۺںۺےکۺاسھتۺ

س

ۺرکی

ذاۺںیہنۺاورۺاےسۺرضحتۺومیسۺںۺیکۺااطع

س

روعؿۺح

س

اجےنۺیکۺااجزتۺدےنیۺوہۺاکچۺاھتۺہکۺف

رادیۺوقتۺںیمۺامنی اںۺیمکۺوہۺریہۺیھتۺوجۺاس

س

روعؿۺےنۺدوعتۺ رپۺیھبۺاسۺیکۺاف

س

ۺنبۺیتکسۺیھت۔ۺاؿۺاابسبۺیکۺوہجۺےسۺف

ےکۺےیلۺنیگنسۺاعمیشۺرحباؿۺاکۺیباع

اۺاورۺالینعیۺوساالتۺوپھچۺرکۺوموضعۺدبےنلۺیکۺوکششۺیک۔ۺاسۺےنۺومیسۺں اۺرشوعۺرکۺدی

س

اورۺاہروؿۺںۺرپۺ وموسیۺرپۺوکیئۺوتہجۺہنۺدی۔ۺاسۺےنۺاپۺاکۺذماؼۺاڑای

ؾۺرکےنۺاکۺازلاؾۺیھبۺاگلی ا۔ۺاوہنںۺےنۺدنیۺقحۺیکۺریپویۺےسۺااکنرۺرکۺدی ا۔ۺاسۺرپۺاہللۺاعتیلۺےنۺاؿۺرپۺھچکۺفیلکتۺاورۺیبایغۺوہےنۺاورۺایسیسۺاقمدصۺےکۺےیلۺاک

الکشمتۺیھبۺطلسمۺںیک۔ۺۺ

روعؿۺاورۺاسۺےکۺریپواکروںۺرپۺاےنۺواےلۺذعابۺۺ

س

ف

ۺرپۺاس بم

ذادۺےکۺرمگاہۺنکۺذمہ ۺرپیتسۺاورۺایباۺءۺوۺاحب

بریبیۺہقلحۺی

روعؿۺاورۺاسۺاکۺف

س

رکۺرکےنۺاکۺوصترۺیھبۺاؿۺےکۺےیلۺ ف

ۺدرھیمۺےسۺاکردنبۺاھتۺہکۺاےسۺب

مۺہ

دحۺی

ایتۺدنیۺےسۺہنۺاٹہۺےکسمذۺمجۺاحمؽۺاھت۔ۺومیسۺںۺےکۺدوۺواحضۺزجعمےۺ،ۺاپۺاکۺاتکمچۺوہاۺاہھتۺاورۺاژداھۺنبۺاجےنۺواالۺاصعۺیھبۺاںیہنۺاےنپۺوتہ رت

س

ۺ۔ۺہکلبۺوہۺاےنپۺرفکۺرپۺم

: ۺاورۺےنہکۺےگلۺ

اۺ

ال

ق و

س

س

بۺ

ۺ

س

س

ااۺ اۺالۺ

اۺ ب

س

ی ر

ا

ۺا

ۺاب

س

ۺ

اۺبب

س

ا

ااۺی

o

)۲۳۱االرعاػ۔ۺ(

رزگۺاامیؿۺہنۺالںیئۺےگ’’ماؿۺےلۺاؤۺسجۺےسۺمہۺرپۺاجدوۺرکۺدوۺنکیلۺمہۺوتۺمتۺرپۺہ

س

۔ۺۺ‘‘اورۺوہۺےنہکۺےگلۺہکۺمتۺےسیکۺیھبۺن

ۺاہللۺاعت

ۺےکۺیباع رتۺےکۺدایمئۺرصمویںۺےکۺاسۺروی

س

اۺاھتۺاورۺاسۺرطحۺاخ

ۺدحیلعہۺزجعمےۺیکۺتیثیحۺرھک رۺای میلۺےنۺاؿۺرپۺلسلسمۺذعابۺےجیھبۺنجۺںیمۺےسۺہ

رہۺاھکچی ا۔ۺاؿۺذعاوبںۺںیمۺےسۺالہپۺکشخۺاسیلۺاورۺولصفںۺیکۺابتیہۺاکۺذعابۺاھت۔ۺاسۺیبارےۺںیم

س

راؿۺرکمیۺںیمۺذعابۺےسۺرتشیپۺداینۺںیمۺیھبۺاؿۺوکۺذعابۺاکۺم

ۺف

رامی ا

س

روعؿۺےکۺولوگںۺرپۺطحقۺ’’ ایگۺےہۺ ف

س

ذۺوہۺاسۺرطحۺتحیصنۺی اۺاجںیئ۔ۺ) ےکۺیئکۺاسؽ(مہۺےنۺف ات

ریبادیۺطلسمۺرکۺدیۺہکۺش وسرۂۺاالرعاػۺ(اورۺولصفںۺیکۺبب

:۰۳۱(

رۺںیہنۺوہےتۺےھت۔ۺرگم

ۺدوعتۺقحۺےسۺااکنرۺےکۺوچہکنۺرصمویںۺےکۺزریعۺاظنؾۺیکۺاینبدۺدری اےئۺلینۺرپۺیھتۺاسۺےیلۺوہۺدقریتۺاحالتۺیکۺدبتویلیںۺےسۺزی ادہۺاتمب

ۺتہبۺیہۺمکۺوہۺایگۺاورۺاؿۺےکۺزریعۺالعوقںۺںیمۺااپبیشۺرکےنۺوایلۺرہنںی

س

ۺریغوتمعقۺابتیہۺایئ۔ۺدری اےئۺلینۺاکۺی اینۺااچی ۺاؿۺرپۺای ب ۺکشخۺوہۺںیئگ۔ۺتخسۺسب

روعؿۺاورۺاسۺےکۺوحارویںۺرپۺریغوتمعقۺدباحیلۺاطر

س

ذۺرگیمۺےسۺںیلصفۺکشخۺوہۺںیئگ۔ۺاسۺرطحۺف روعؿۺاکۺاورۺدشت

س

رےۺاحالتۺےنۺف یۺوہۺیئگ۔ۺاؿۺریغوتمعقۺبب

: ہنطنطۺمکۺرکۺدی ا۔ۺاحالہکنۺاسۺےسۺےلہپۺاسۺاکۺہیۺاحؽۺاھتۺہکۺ

یۺجۺا

ۺ

س

یۺ ر ب

ۺیر

س

ہۺا ا ذ

س

ھذۺور ۺ

ۺلۺ

ۺالؾ

اؽۺی

ۺق

ۺ

س

ۺفؿع ر

س

یۺفاد

س

یؿ و

ورب

اۺ

س

رػ۔( oف

س

)۱۵ ازلخ

ۺںیہنۺاورۺہیۺرہنںیۺوجۺریمےۺلحمۺےکۺےچینۺہہبۺریہ’’

روعؿۺےنۺاینپۺوقؾۺںیمۺاکپرۺرکۺاہکۺاےۺریمیۺوقؾۺایکۺریمےۺاہھتۺںیمۺرصمۺیکۺ م

س

ۺںیہۺایکۺمتۺدےتھکیۺاورۺف

‘‘ ںیہن؟

ر

ۺف

ۺاجبےئۺاسۺےکۺوہۺاؿۺاحالتۺےسۺھچکۺقبسۺاحلصۺرکےتۺاوہنںۺےنۺرضحتۺومیسۺںۺاورۺینبۺارسالیئۺوکۺوحنس بم

ارۺدےۺدی ا۔ۺویکہکنۺاؿۺرپۺاؿۺےکۺایبایئۺذمہ

ۺومعمیلۺااغزۺیھتۺرگمۺ رےۺذعابۺاکۺااختنبۺرکۺایل۔ۺہیۺفیلکتۺوتۺای

ۺتہبۺیہۺبب اتۺیکۺرمکحاینۺیھتۺاسۺرطحۺاوہنںۺےنۺاےنپۺےیلۺای ماسۺےکۺدعبۺوتۺذعابۺیکۺوتہ

راؿۺمیکحۺاؿۺرپۺاےنۺواےلۺفلتخمۺذعاوبںۺوکۺاس

ۺہلسلسۺرشوعۺوہۺایگ۔ۺف اۺےہۺ اکۺای

: رطحۺایبؿۺرکی

اور ب

اا

س

ۺق

ل صم ۺ

ؾۺای

ادلۺو اادع

س

ال ۺو

ل

اۺوادر ب

الاؿۺو

س

قو لؼ ۺا ل

ااۺ

س

ل ار

س

ق

س

ر باۺم

اۺ

س

ا

)۳۳۱ارعاػ۔ۺ( oو

ذیۺاورۺوجںیئۺاورۺڈنیمکۺاورۺوخؿۺوا’’

رامؿۺولگۺےھتسپۺمہۺےنۺاؿۺرپۺوطافؿۺاورۺت

س

اف

س

رےۺی

ااینںۺںیجیھب،ۺرھپۺیھبۺوہۺةکتۺیہۺرکےتۺرےہۺاورۺوہۺبب

س

۔ۺۺ‘‘حضۺن

اہمۺدقمیۺںیمۺیھبۺوموجدۺےہۺ

س

راؿۺمیکحۺےکۺالعوہۺدہعی

ذرکہۺف

س

روعؿۺاورۺاسۺےکۺےقلحۺرپۺاےنۺواےلۺاؿۺذعاوبںۺاکۺت

س

: ف

راج۔ۺ(۔ۺ‘‘اورۺامتؾۺکلمۺرصمۺںیمۺوخؿۺیہۺوخؿۺوہۺایگ’’

س

)۷:۱۲اخ

رھگۺںیم،ۺریتیۺؿۺوکۺاجےنۺہنۺدےۺاگۺوتۺدھکیۺںیمۺریتےۺکلمۺوکۺڈنیموکںۺےسۺرھبۺدوںۺاگ۔ۺاورۺدری اۺےبۺامشرۺڈنیموکںۺےسۺرھبۺاجےئۺاگۺاورۺوہۺاۺرکۺریتۺےۺاورۺارگۺوتۺا

اۺوگدنےنھۺےکۺونگلںۺںیمۺےتسھگۺرھپںیۺےگ۔ۺ

راج۔ۺ(اراؾۺاگہۺںیم،ۺریتےۺگنلپۺاورۺریتےۺالمزومںۺےکۺرھگوں،ۺریتیۺرتیع،ۺدنتوروںۺاورۺای

س

)۳۔۸:۲اخ

اہکۺوہۺامتؾۺکلمۺرصمۺںیمۺوجںیئۺنبۺاجےئۺ۔ۺ

راھۺرکۺزنیمۺیکۺرگدۺوکۺامرۺی

ذاودنۺےنۺومیسۺےسۺاہکۺاہروؿۺےسۺہہکۺہکۺالیھٹۺبب

س

ۺح ب

راج۔ۺ(ی

س

)۸:۶۱اخ

ذی اںۺاسرےۺکلمۺرصمۺرپۺاھچۺںیئگۺ۔اورۺوںیہۺرصمۺیکۺدحودۺںیمۺریسباۺایک۔ۺاورۺاؿۺاکۺدؽۺااسیۺاھبریۺاھتۺہکۺہنۺوت

ذی اںۺاںیئۺہنۺاؿۺےکۺدعبۺ اورۺت

اؿۺےسۺےلہپۺیھبکۺایسیۺت

راج۔ۺ(رھپۺیھبکۺاںیئۺیگ۔ۺ

س

)۰۱:۴۱اخ

ذاودنۺےنۺہہکۺدی اۺاھتۺاسۺےنۺاؿۺیکۺہنۺینس

س

روعؿۺاکۺدؽۺتخسۺوہۺایگۺاورۺاسیجۺح

س

ذاۺاکۺاکؾۺےہۺ،ۺرپۺف

س

روعؿۺےسۺاہکۺہکۺہیۺح

س

ۺاجدورگوںۺےنۺف ب

راجۺ۔ۺ(۔ۺ ی

س

)۸:۹۱اخ

روؽ

سس

روعؿۺرپۺاؿۺاکتفیلۺاکۺب

س

اجریۺراہۺیتحۺہکۺاؿۺرپۺھچکۺذعابۺاؿۺےکۺوبعمدوںۺیکۺوصرتۺںیمۺاےئ۔ۺالثمۺاوہنںۺےنۺدری اےئۺلینۺاورۺڈنیموکںۺوکۺدقتسۺ اؽۺف

اہک

ذایئۺدرہجۺدےۺراھکۺاھت۔ۺوہۺاؿۺےسۺدمدۺبلطۺایکۺرکےتۺےھت۔ۺرگمۺاوہنںۺےنۺاںیہنۺاؿۺےکۺوبعمدوںۺیکۺلکشۺںیمۺذعابۺےسۺدواچرۺایکۺی

س

وہۺاینپۺ ںیمۺح

اسحسۺرکۺےکۺاؿۺاکۺازاہلۺرکۺںیکس۔ۺۺویطلغںۺاکۺا

ۺوہۺی اینۺےتیلۺوتۺوۺہۺےمجۺوہےئۺرسخۺوم بب

اۺاھت۔ۺاورۺج

ارنیحۺےکۺاطمقبۺدری اےئۺلینۺاکۺی اینۺاؿۺےکۺےیلۺوخؿۺںیمۺدبؽۺاجی

اہمۺدقمیۺےکۺش

س

ا۔ۺدہعی

ادۺںیمۺدبالۺوہی

ۺوصخمصۺمسقۺاکۺریٹکیبی ااھت۔ۺۺ ۺیکۺوہجۺای

س

ۺوتاحیضتۺےکۺاطمقبۺاسۺرسخۺرن

رایبۺوپرےۺرصمۺیکۺومتۺےکۺرتمادػۺیھت۔ۺارگۺوہۺریٹکیبی اۺاسرےۺدری اےئۺ رصمویںۺےک

س

ےیلۺدری اےئۺلینۺزدنیگۺاکۺرسہمشچۺاھت۔ۺدری اےئۺلینۺںیمۺوکیئۺیھبۺخ

ا۔ۺۺ

رۺےسۺامیبرۺڑپۺاجی

رۺصخشۺاسۺریٹکیبی اۺےکۺابملینۺوکۺرسخۺرکۺدےتیۺوتۺاسۺی اینۺوکۺاامعتسؽۺرکےنۺواالۺہ

ۺیکۺ

س

ااؿۺ)Protozoan(وہجۺرپووٹزوااحہیلۺاقیقحتتۺےکۺاطمقبۺرسخۺرن

س

بااؿۺ)Zooplankton(،ۺزوالپ

س

بیۺافوٹئۺالپ

ب ب

ازےۺی اینۺیکۺا

،ۺی

)phytoplankton(ۺ

ل

یۺب ل

ۺاورۺوپدےۺی اینۺیکۺانجیسکۺوکۺمتخۺرکۺدےتیۺںیہۺاورۺ)Dinoflagellates(اورۺڈاونئ

گ

س

ںیہ۔ۺہیۺامتؾۺرپووٹزوا،ۺ

رےلیۺامدےۺدیپاۺرکۺدےتیۺںیہموجۺویلھچمںۺاورۺڈنیموکںۺےکۺےیلۺکلہمۺںیہ۔ۺۺ اسۺںیمۺرضرراسںۺزہ

راج’’الیجنۺںیمۺ

س

رۺرٹیپاشیۺاےۺرٹسیٹۺ‘‘ اخمرۺرسوسۺےکۺامہ

س

وینی ارکۺاڈیکیمۺ)Patricia A.Tester(یکۺالیصفتتۺاکۺوحاہلۺدےتیۺوہےئۺلنشینۺریمنیۺرشفب

ااؿۺیکۺ

س

بریلیۺ۰۵ااسقؾۺےسۺ۰۰۰۵اػۺاسسنئۺیکۺرودادۺںیمۺےتھکلۺںیہۺہکۺافوٹئۺالپ

مںیہۺوجۺدنمسریۺایحتۺےکۺےیلۺکلہمۺوہۺیتکسۺںیہ۔ۺڈینیکاۺےکۺہمکحمۺااسقؾۺزہ

اڈۺ

ۺےننبۺواےلۺ) Ewen C.D.Todd(تحصۺےکۺاویؿۺیسۺڈیۺی

اریخیۺوحاولںۺےسۺےتھکلۺںیہۺہکۺداینۺرھبۺںیمۺفلتخمۺویباؤںۺاکۺیباع

ۺںیمۺی

اع

ایسۺاش

ۺںیہ۔ڈویلبۺڈویلبۺاکراملکیئ ب

ی ر

ااؿۺرقتابیۺدوۺدرنجۺےکۺف

س

ب) I.R.Falconer(اورۺآیئۺآرافاکلررنۺ) W.W. Carmichael(وصخمصۺافوٹئۺالپ

روخڈلر روجؿۺامیۺببمارھتۺریکوانیلۺٹیٹسۺویوینریٹسۺےکۺایبۺاموحایلتۺےکۺامہ

س

یۺےسۺوہےنۺوایلۺامیبرویںۺاکۺذرکۺایکۺےہ۔ۺیب ب

. Joann M( ےنۺویلبۺرگنیۺا

)Burkholder ۺ

بل ل

ذرکہۺایکۺےہۺسجۺےسۺایلھچمںۺرمۺاجیتۺ) Dinoflagellate(ےنۺدری اؤںۺےکۺداھےنۺںیمۺی اےئۺاجےنۺواےلۺڈاونئۺ

س

اکۺت

ںیہ۔ۺۺ

رالیۺوہاۺوتۺایلھچمںۺیھبۺرمۺںیئگ۔ۺاورۺرصمویمۺدری اۺاکۺی اینۺزہ ب

برۺوہےئ۔ۺاسۺرطحۺج ذب

س

روعؿۺےکۺزامےنۺںیمۺاسۺرطحۺےکۺوااعقتۺلسلسمۺووقعۺت

س

ںۺیکۺذغاتیئۺف

ۺاکشرۺوخرۺایلھچمںۺمتخۺوہۺںیئگۺوت بب

ۺامہۺذرہعیۺمتخۺوہۺایگ۔ۺج ۺدری اےئۺلینۺںیمۺڈنیمکۺاکۺای بب

اتۺدیپاۺوہۺ ۔ۺج

س

رےنھۺےکۺااکمی

ۺڈنیموکںۺیکۺلسنۺزیتیۺےسۺبب

رۺرمےنۺاورۺےنلگۺڑسےنۺےگل۔ۺدری امرۺیکۺوادیۺںیمۺاڈمۺڑپےۺاورۺیباہ

مےۺےکۺےیلۺوہۺیباہ

س

کل

س

رےلیۺاموحؽۺےسۺ

مرھۺ ۺوتۺدری اۺےکۺزہ

ےئۺلینۺاورۺاسۺاکۺدحۺےسۺزی ادہۺبب

ذیۺاورۺاردرگدۺاکۺاموحؽۺدنگیگۺےسۺرھبۺایگۺاو

ۺہنۺراہ۔ۺڈنیموکںۺےکۺمتخۺوہۺاجےنۺےسۺفلتخمۺمسقۺےکۺرشحاتۺالثمۺتبرۺدری اۺاکۺی اینۺےنیپۺی اۺاہنےنۺدوھےنۺےکۺاقب

وجںیئۺوریغہۺاعؾۺوہۺ ۔ۺۺ

روعؿۺی اۺاسۺیکۺوقؾۺہنۺیہۺاہللۺیکۺرطػۺوتمہجۺوہیئۺاورۺہنۺیہۺاوہنںۺےنۺاینپۺدض،

س

ۺدرھیمۺاورۺرمگایہۺوۺ رگمۺاسۺامتؾۺابتیہۺاورۺذعابۺےکۺاحالتۺےکۺیباووجدۺف

مہ

ۺ بب

رکۺایک۔ۺہکلبۺاینپۺانماقفہنۺذتینہۺیکۺوہجۺےسۺاوہنںۺےنۺرضحتۺومیسۺںۺاورۺاہللۺاعتیلۺوکۺدوھاکۺدےنیۺیکۺوکششۺیک۔ۺج

اؿۺرپۺہیۺوخانفکۺرفکۺیکۺروشۺوکۺب

دالںیئ۔ۺۺذعابۺای اۺوہۺوفراۺرضحتۺومیسۺںۺیکۺرطػۺوتمہجۺوہےئۺاورۺاؿۺےسۺاہکۺہکۺوہۺاںیہنۺاسۺذعابۺےسۺاجنتۺ

اۺاا

س

ۺ

ۺ

س

ئ

ۺ

ب

ذ

س

ۺعذ اۺع

ۺنب

یباۺر

س

عۺل ۺاد

اۺ

ال

ۺقر

س

ب ۺااخ

ل

ۺ

قاۺو

و

ئ

ا رۺا

س

بۺ کۺم

س

ل

ر

س

ۺو

ۺ

س

س

س

ۺار

س

ب oخ

ب

ایۺا ۺار

س

ب ۺااخ

س

ااۺ

س

ااۺ

ۺھ

ۺ

ؿ و

س

ۺھ

ذاۺۺاہو

س

لع

ب ب

o

)۵۳۱۔۴۳۱االرعاػ۔ۺ(

اۺوتۺےتہکۺ’’

ازؽۺوہی

س

ۺاؿۺرپۺوکیئۺذعابۺی بب

ۺوجۺاسۺےنۺمتۺےسۺرکۺراھکۺےہ۔ۺارگۺمتۺےنۺ! اےۺومیسۺ: اورۺج ب ارےۺےیلۺداعۺرکوۺاسۺدہعۺےکۺسبماےنپۺربۺےسۺہ

اورۺاہمترےۺاسھتۺینبۺارسالیئۺوکۺاجےنۺدںیۺےگ۔ۺۺ مہۺےسۺذعابۺدورۺرکۺدی اۺوتۺمہۺرضورۺمتۺرپۺاامیؿۺےلۺاںیئۺےگ

ۺوہۺدہعۺوتڑےنۺےتگل

ۺاںیہنۺذعابۺانچنہپۺاھتۺوتۺاسۺوق

ۺدمتۺےکۺےیلۺاؿۺےسۺذعابۺدورۺرکۺدےتیۺسجۺی ۺمہۺای بب

۔ۺۺ‘‘رھپۺج

راجۺۺ

س

رصمۺےسۺاخ

ایبۺیکۺوصرتۺںیمۺتخسۺ

اۺاورۺرسی روعؿۺاورۺاسۺیکۺوقؾۺوکۺاہللۺاکۺاغیپؾۺاچنہپی

س

ۺاوہنںۺےنۺاغبوتۺیکۺروشۺاایتخۺرکےتۺرضحتۺومیسۺںۺےنۺف ذعابۺےسۺڈرای اۺرگمۺوجایبا

ۺوکۺاسۺرطحۺاالطعۺدےۺدیۺیئگ ۺازیمۺااجنؾۺنیعتمۺرکۺدی اۺایگ۔ۺرضحتۺومیس

رارۺدی ا۔ۺابۺاہللۺیکۺرطػۺےسۺاؿۺےکۺےیلۺذل

اۺف

: وہےئۺاپۺوکۺوھجی

ۺؾ

س

اادیۺا

ب ع بۺ ۺا ر یۺاؿ

ۺ لاۺا

س

اوؿ و

و ع ب

o

س

ر

ۺس

ئ

ا ذذ ا

ۺا

س

ۺفؿع ر

س

ۺف

ار

س

ؿ oقو لقل ۺ

ا

ذ ر

ل

ائۺ

و ۺھؿؿ oا

ظ

ئ

ا

س

اۺ

س

ۺل

س

اؿ oو

ورذ

س

غۺح

م ب ا

اۺ

س

یا oو

ؿ ۺو

س

ب

ۺ

س

ۺ

س

ب

ر

س

اخ

س

oق ر ۺک

اؾ

ۺو

ز

س

ک oو ذ

س

ئ

ا رۺا

س

باۺ

س

راوۺطۺو

o

س

ر

ۺ ھ

و عب

ا

س

ؿ oق ذذر ا

اۺ

س

ییۺا

ۺ ب

اؽۺا

ۺق

س

عمب ا

ائۺار

ااۺب

o

)۱۶۔۲۵ارعشلاءۺ۔ۺ(

اہمتراۺاھچیپۺایکۺاجےئۺاگ۔ۺۺاورۺمہۺےنۺومیسۺیکۺرطػۺویحۺیجیھبۺہکۺریمےۺدنبوںۺوکۺےلۺرکۺراتۺوکۺلکنۺاجےئۺےبۺکشۺ’’

روعؿۺےنۺرہشوںۺںیمۺبیقنۺےجیھب۔ۺۺ

س

ارغلضۺف

ۺںیہ۔ۺۺ

ۺوھچیٹۺیسۺامجع البہبشۺہیۺولگۺای

اورۺاوہنںۺےنۺںیمہۺتہبۺہصغۺدالی اۺےہ۔ۺۺ

ۺںیہ۔ۺۺ

ۺوبضمطۺامجع ۺای نکیلۺالبہبشۺمہۺسب

رۺایک۔ۺۺماسۺرطحۺمہۺےنۺاؿۺوکۺیبااغتۺاورۺومشچںۺےسۺاکنؽۺیباہ

راونںۺےسۺا

سس

ورۺدمعہۺاکمونںۺےسۺۺاورۺاؿۺےکۺخ

ایسۺرطح۔ۺاورۺمہۺےنۺینبۺارسالیئۺوکۺاؿۺاکۺامکلۺانبۺدی ا۔ۺۺ

ےۺیہۺاؿۺاکۺاھچیپۺایکۺ

کل

س

سپۺدؿۺ

ۺوہںیئۺوتۺومیسۺےکۺاسویھتںۺےنۺاہکۺمہۺوتۺڑکپےۺےگبۺدوونںۺامجںیتعۺاقمب ب

ب۔ۺۺ‘‘رھپۺج

روعوینںۺےنۺاھجمس

س

ۺینبۺارسالیئۺےنۺاھجمسۺہکۺوہۺڑکپےۺ ۺاورۺف بب

ہکۺوہۺایھبۺینبۺارسالیئۺرپۺرگتفۺرکۺںیلۺےگۺرضحتۺومیسۺںۺےنۺاہللۺیکۺ اؿۺاحالتۺںیمۺج

رامی اۺ

س

: دمدۺوۺرصنتۺرپۺنیقیۺرکےتۺوہےئۺف

س

ذذ ش

ۺ

بیۺر م

ۺؿاۺطۺااؽۺ

)۲۶ارعشلاءۺ۔ۺ( oق

رامی ا’’

س

رزگۺںیہن۔ۺریماۺرپورداگرۺریمےۺاسھتۺےہۺوہۺےھجمۺراہۺاجنتۺاتبۺدےۺاگ: فم۔ۺۺ‘‘ہ

روعؿۺاورۺاسۺیکۺوقؾۺرپۺدری اۺ اسۺوق

س

ۺینبۺارسالیئۺزگرۺ ۺوتۺف بب

اکۺراہتسۺدنبۺوہۺایگۺاورۺوہۺاہللۺاعتیلۺےنۺدری اۺوکۺاھپڑےتۺوہےئۺومیسۺںۺاورۺینبۺارسالیئۺوکۺاچبۺایل۔ۺج

: رغاقبۺوہۺ

ۺ کااؿۺ

ل

س

ا

س

طۺق ر ل ب

ۺاااکصع بۺ

رب

س

یۺاؿۺا

ۺ لاۺا

س

او

س

ق

ظ

عؼل

دۺاو لؼا

ۺ ؼر

س

oف

س

ر

س

ۺا اخ

ااۺ

س

ازل oو

س

م

ب

ۺا ۺم

س

ۺو

ااۺ

س

ب

س

ا oو

س

ر

س

اۺا اخ

س

قر

س

ۺاع

o ۺؿا

س

س

ۺ ھ

ر

اؿۺا

اۺ ۺطۺو

ا

ب ۺ ا

ۺذ

س

oفر

س

ب ر

س

ۺااو ھ ا

ۺ

یبۺرؿا و

)۸۶۔۳۶ارعشلاءۺ۔ۺ( oۺاا

رےۺاہپڑۺیکۺرطحۺوہۺایگ۔ۺۺ’’

ۺبب رۺڑکٹاۺی اینۺےکۺای مانچہچنۺمہۺےنۺومیسۺیکۺرطػۺویحۺیجیھبۺہکۺاانپۺاصعۺدری اۺرپۺامروۺوتۺدری اۺٹھپۺایگۺاورۺہ

اورۺمہۺےنۺدورسوںۺوکۺیھبۺواہںۺاچنہپۺدی اۺ۔ۺۺ

ۺاسویھتںۺوکۺاچبۺایل۔ۺۺ اورۺمہۺےنۺومیسۺاورۺاؿۺےکۺسب

رھپۺدورسوںۺوکۺڈوبۺدی ا۔ۺۺ

اینۺےہ۔ۺاورۺاؿۺںیمۺارثکۺاامیؿۺالےنۺواےلۺےھتۺیہۺںیہن۔ۺۺ) اہللۺیکۺدقرتۺیک(ےبۺکشۺاسۺںیمۺ

س

ریۺن

بب

ۺرمحۺواالۺےہ راۺاغلب

۔ۺۺ‘‘اورۺےبۺکشۺاپۺاکۺربۺیہۺبب

ۺےنۺ رضحتۺومیسۺںۺےکۺاصعۺںیمۺیھبۺتہبۺیہۺزجعماہنۺوصخایصتۺںیھت۔ۺیلہپۺویحۺےکۺدوراؿۺاہللۺاعتیلۺےنۺاےس

س

ۺںیمۺدبؽۺدی اۺاھت۔ۺاورۺرھپۺاسۺاسی

س

اسی

رۺوکۺلگنۺایلۺاھت۔ۺابۺرھپۺاسۺاصعۺےسۺرضحتۺومیسۺںۺےنۺدری اےئۺلینۺوکۺدوۺوصحںۺںیمۺمیسقتۺرکۺدمروعؿۺےکۺاجدورگوںۺےکۺامتؾۺاجدوایئۺاظمہ

س

ی اۺاھتۺ۔ۺاصعۺف

رنیۺزجعمہۺاھت۔ۺ

ۺمیظعۺب رضحتۺومیسۺںۺوکۺاطعۺوہےنۺواالۺای

ۺرۺارمحۺںیمۺشیپۺای اۺ؟ۺایکۺہیۺواہعقۺریحبہ

وؾۺےکۺاسلحۺی اۺریحبہ

راؿۺمیکحۺںیمۺاسۺیکۺوکیئ

ۺافتلیصۺذموکرۺںیہنۺرضحتۺومیسۺںۺےنۺزکۺاقمؾۺرپۺدری اۺوکۺدوۺوصحںۺںیمۺمیسقتۺایکۺاسۺرپۺوکیئۺواحضۺہطقنۺرظنۺوموجدۺںیہن۔ۺوچہکنۺف

ۺروؾۺںیہۺاسۺےیلۺاسۺیبارےۺںیمۺحیحصۺراےئۺاقمئۺںیہنۺیکۺاجۺیتکس۔ۺ ۺوشادہۺےکۺاطمےکۺ)Mediterranean Sea(قبۺہیۺواہعقۺرصمۺےکۺریحبہ

اولکیئۺڈیپی اۺوجڈایشیۺ

س

: ےکۺاطمقب) Encyclopedia Judaica(وسالحۺرپۺشیپۺای ا۔ۺان

راجۺاکۺواہعقۺریحبہ’’

س

ۺینبۺارسالیئۺےکۺاخ ردی

سس

ۺاسیلحۺلیھجۺرپۺشیپۺ)Red Sea(روؾۺےکۺوسالحۺرپۺواعقۺریحبہۺارمحۺ& ارثکۺنیققحمۺےکۺب ۔ۺۺ‘‘ای ایکۺای

ۺدوؾۺےکۺدورۺرمکحاینۺںیمۺاقدیشیۺ)David Ben Gurion(ڈویڈۺنبۺوگری اؿۺ

تسکشۺےکۺدعبۺشیپۺای ا۔ۺ)Kadesh(ےکۺاطمقبۺہیۺواہعقۺرا

راجۺےکۺاطمقبۺہیۺواہعقۺوادیۺےکۺامشؽۺںیمۺڈگیموؽۺ

س

اہمۺدقمیۺیکۺاتکبۺاخ

س

ؿۺ)Migdol(دہعۺی

س

ےکۺالعےقۺںیمۺشیپۺ)Beal-Zephon(اورۺیباؽۺزی

ای ا۔ۺۺ

ۺارمحۺںیمۺرغاقبۺوہاروعؿۺریحبہ

س

راجۺیکۺرشتاحیتۺےکۺاطمقبۺف

س

اہمۺدقمیۺیکۺاتکبۺاخ

س

اہمۺدقمیۺرپۺےہ۔ۺدہعۺی

س

اھت۔ۺاسۺہطقنۺرظنۺےکۺ اسۺہطقنۺرظنۺاکۺااصحنرۺدہعۺی

ےکۺاسھتۺاممتلثRed Seaینعیۺرسڈنکوںۺاکۺدنمسرۺےہ۔ۺوچہکنۺاسۺیکۺ Sea of ReedsالصۺںیمRed Seaاحلمۺولوگںۺےکۺاطمقبۺظفلۺ

ۺارمحۺرمادۺایلۺایگۺرگمۺاہمۺدقمیۺںیمۺرضحتۺومیسۺںۺ Sea of Reedsےہۺوسۺارثکۺاقمامتۺرپۺاسۺےسۺریحبہ

س

ۺروؾۺےکۺرصمیۺوسالحۺںیہ۔ۺدہعیےسۺرمادۺریحبہ

ؿۺےکۺاافلظۺیھبۺاامعتسؽۺوہےئۺںیہۺاورۺہیۺالعےقۺرصمۺےکۺ

س

ۺلینۺےکۺےکۺدوراؿۺرفسۺاایتخرۺرکدہۺراوتسںۺےکۺذرکۺںیمۺڈگیموؽۺاورۺیباؽۺزی وسالحۺںیمۺوادی

ذۺہیۺواہعقۺوسالحۺرصمۺرپۺشیپۺای اۺویکہکنۺاسۺالعےقۺںیمۺاسلحۺSea of Reedsامشؽۺںیمۺواعقۺںیہ۔ ات

ۺیتلمۺےہۺہکۺش

ذرکےۺےسۺاسۺیباتۺوکۺوقتی

س

ےکۺت

ۺرثکتۺےسۺرسڈنکےۺدیپاۺوہےتۺںیہ۔ۺۺ ب رپۺی اینۺیکۺوموجدیگۺےکۺسب

روعؿۺاورۺاسۺےکۺرکشلۺیکۺرغاقیبۺۺ

س

ف

راؿۺمیکحۺںیمہ

راؿۺمیکحۺیکۺالیصفتتۺےکۺاطمقبۺرضحتۺومیسۺںۺرصمۺےسۺینبۺارسالیئۺےکف

ۺارمحۺےکۺدوۺوصحںۺںیمۺمیسقتۺوہۺاجےنۺیکۺربخۺداتیۺےہ۔ۺفرمہاہۺ ۺریحبہ

اوگارۺاھتۺہکۺینبۺارسالیئۺاسۺیکۺااجزتۺےکۺریغبۺرضحتۺومیسۺںۺےکۺرمہاہۺرواہنۺوہۺاجںیئ۔ۺوہۺاےنپۺ

س

روعؿۺےکۺےیلۺہیۺارمۺی

س

ۺرواہنۺوہےئ۔ۺف ب

رکشلۺےکۺرمہاہۺاعتق

: ےکۺےیلۺلکنۺڑپاۺ

اطۺۺو ذ ااۺو

س

ہۺ بعد

س

ب

جۺوؿع ر

س

ۺف ب

ا

س

ۺق ر ل ب

ۺا

ئ

ا رۺا

س

ب ب

اۺدب

س

زی ب و

)۰۹ویسن۔ۺ(

روعؿۺاورۺاسۺےکۺرکشلۺےنۺرسیشکۺاورۺاظاملہنۺادنازۺےس’’

س

۔ۺۺ‘‘ۺاؿۺاکۺاھچیپۺایکاورۺمہۺےنۺینبۺارسالیئۺوکۺدری اۺےکۺی ارۺرکۺدی ا۔ۺرھپۺف

ا۔ۺاسۺرظنمۺوکۺدےتھکیۺیہۺ

روعؿۺاورۺاسۺاکۺرکشلۺاںیہنۺاۺڑکپی

س

ۺاھتۺہکۺف ب

ی ر

ۺرضحتۺومیسۺںۺاورۺینبۺارسالیئۺدری اۺےکۺاسلحۺرپۺےچنہپ۔ۺف بب

ینبۺارسالیئۺرضحتۺومیسۺج

اہمۺدقمیۺےکۺاطمقبۺوہۺرضحتۺومیسۺںۺےسۺےنہکۺےگلۺہکۺوہۺاںیہنۺا

س

ۺرکےنۺےگلۺ۔ۺدہعۺی

ےنپۺرھگوںۺےسۺاکنؽۺرکۺومتۺیکۺرطػۺویکںۺےلۺاےئ۔ۺںۺےسۺاکشی

راؿۺمیکحۺےنۺویںۺایبؿۺایکۺ

روعؿۺےکۺالغؾۺےھتۺرگمۺزدنہۺوتۺےھت۔ۺاسۺرظنمۺوکۺف

س

: ارگہچۺوہۺرھگوۺںۺںیمۺف

ؿ ذذر ا

اۺ

س

ییۺا

ۺ ب

اؽۺا

ۺق

س

عمب ا

ائۺار

ااۺب

o)۱۶ارعشلاءۺ۔ۺ(

ۺدوونںۺامجںیتع’’ بب

ۺوہںیئۺوتۺومیسۺےکۺاسویھتںۺےنۺاہکۺ رھپۺجب۔ۺۺ‘‘مہۺوتۺڑکپےۺ ) ول(اقمب

ۺاکۺہیۺوکیئۺالہپۺواہعقۺہنۺاھتۺہکلبۺاسۺےسۺلبقۺیھبۺوہۺیباراہۺاسۺرطحۺےکۺاتسگاخہنۺرودۺاکۺااہظر

: رکۺےکچۺےھتۺ تقیقحۺہیۺےہۺہکۺینبۺارسالیئۺیکۺاکشی

اۺو

س

ان

ۺیۺاؿ ب

ۺ

س

اۺ

س

ذ اۺاو

ال

قۺک ر

ظ

ؼ

س

ضۺر ۺا ا

س

ۺف

ل

س

ۺو

و ۺ ذ ک

ۺۺاؿ

بیۺر

اؽۺ

ااۺطۺق

س

ئ

باۺۺ ذۺ ب

س

ؿ

و ل

oػۺ

)۹۲۱االرعاػ۔ۺ(

۔ۺۺ‘‘رےۺاےنۺےکۺدعبۺیھباےۺومیسۺںیمہۺاہمترےۺاےنۺےسۺےلہپۺیھبۺںیفیلکتۺیتچنہپۺریہۺںیہۺاورۺاہمت: ےنہکۺےگلۺ) ینبۺارسالیئ(’’

ذودہجۺےکۺااغزیہۺےسۺاہللۺیکۺدمدۺوۺرصنتۺرپۺوپراۺرھبوہسۺاھت۔ۺاہللۺاعت یلۺاکۺرضحتۺومیسۺںۺرگمۺینبۺارسالیئۺےکۺاسۺرودۺےکۺیباووجدۺرضحتۺومیسۺںۺوکۺاینپۺحب

رۺاحؽۺںیمۺدمۺدۺیکۺاجےئۺیگۺم: ےسۺودعہۺاھتۺہکۺاؿۺیکۺہ

کۺم

س

س

اۺا

س

اق

س

اؽۺ اۺ

یقارغۺوم

اۺا o )۔

)۶۴ط

اۺوہںۺاورۺداتھکیۺوہں’’

س

ۺڈروۺ،ۺںیمۺمتۺدوونںۺےکۺاسھتۺوہںۺس

رامی اۺمتۺم

س

۔ۺۺ‘‘ف

روعؿۺےکۺاجدورگوںۺےسۺیلہپۺرمہبتۺاسانمۺوہاۺوتۺاںیہنۺھچکۺوخػۺوسحمۺسۺوہاۺ

س

ۺرضحتۺومیسۺںۺاکۺف بب

۔ۺ(ج

ۺاھکؤۺ) ۷۶ط

رامی اۺہکۺوخػۺم

س

اسۺرپۺاہللۺاعتیلۺےنۺف

۔ۺ(ۺااجنؾۺاکرۺہبلغۺںیہمتۺیہۺےلمۺاگۺویکہکن

رتیبۺ) ۸۶ط

ذاودنیۺےسۺب

س

وگی اۺ ہکۺقحۺوۺیبالطۺےکۺاؿۺرمالحۺےسۺریخبوۺوخیبۺزگرےنۺےکۺےیلۺومیسۺںۺیکۺیباراگہۺح

رامی اۺ

س

ۺاپۺیکۺوقؾۺےکۺھچکۺولوگںۺےنۺوخػۺوسحمسۺایکۺوتۺاپۺےنۺف بب

: یکۺیئگ۔ۺیہیۺوہجۺےہۺہکۺج

بیۺر م

ۺؿاطۺااؽۺ

قس

ذذ ش

)۲۶ارعشلاء۔ۺ( oۺ

رامی ا’’

س

رزگۺںیہن،ۺریماۺرپورداگرۺریمےۺاسھتۺےہۺوہۺےھجمۺراہۺ: ومیسۺےنۺفم۔ۺۺ‘‘داگی) اجنت(ہ

رۺہصحۺدوۺمیظع اسۺرپۺاہللۺاعتیلۺےنۺرضحتۺومیسۺںۺوکۺویحۺیکۺہکۺاانپۺاصعۺدری اۺےکۺی اینۺرپۺامرو۔ۺاسۺرپۺدری اۺدوۺوصحںۺںیمۺمیسقتۺوہۺایگۺاورۺی اینۺاکمۺاہپڑوںۺںیمۺدبؽۺہ

اؿۺےکۺسبۺیکۺیباتۺںیہنۺاورۺاسۺںیمۺا) ۳۶ارعشلاءۺ۔ۺ(ایگۺ

س

اۺاچےئہۺاھتۺہکۺہیۺزجعمہۺاعؾۺان

س

روعؿۺوکۺھجمسۺاجی

س

ۺہیۺمیظعۺواہعقۺشیپۺای اۺاےسۺدےتھکیۺیہۺف

ولیہۺسجۺوق

ۺںیمۺاھتۺ،ۺاںیہنۺدری اۺراہتسۺد ب

روعؿۺاعتق

س

رامۺےہ۔ۺویہۺولگۺںیہنجۺالہکۺرکےنۺےکۺےیلۺف

س

ۺہنۺیھتۺہکۺینبۺدقرتۺاکرف

س

ےۺراہۺاھت۔ۺوگۺہکۺاسۺیباتۺیکۺوکیئۺامضی

رۺ

ۺںیمۺدری اۺںیمۺاب ب

روعؿۺاورۺاسۺاکۺرکشلۺینبۺارسالیئۺےکۺاعتق

س

ذۺہیۺاسۺارسالیئۺےکۺزگرۺاجےنۺےکۺدعبۺدری اۺاکۺی اینۺرھپۺرواںۺدواںۺوہۺاجےئۺاگۺف ات

۔ۺش

ر

س

روعؿۺاورۺاسۺےکۺرکشلۺیکۺمہفۺوۺف

س

رۺاھتۺہکۺف

ۺلطعمۺوہۺیئگۺاورۺوہۺاینپۺرمگایہۺںیمۺاےنتۺہتخپۺےھتۺہکۺاسۺےسۺوکیئۺقبسۺہنۺےلۺریغومعمیلۺوصراحتؽۺاکۺاب

ۺی

اس

: ےکس

اطۺۺو ذ ااۺو

س

ہۺ بعد

س

ب

جۺوؿع ر

س

ۺف ب

ا

س

ۺق ر ل ب

ۺا

ئ

ا رۺا

س

ب ب

اۺدب

س

زی ب و

)۰۹ویسن۔ۺ(

ر’’

س

ریۺرسیشکۺاورۺاظاملہنۺادنازۺےسۺاؿۺاکۺاھچیپۺایکاورۺمہۺےنۺینبۺارسالیئۺوکۺدری اۺےکۺی ارۺرکۺدی ا۔ۺرھپۺف

۔ۺۺ‘‘وعؿۺاورۺاسۺےکۺرکشلۺےنۺبب

اۺےہۺ

راؿۺمیکحۺاسۺرطحۺایبؿۺرکی

ریۺاحملتۺوکۺف

س

روعؿۺےکۺاخ

س

: ف

ئ

ا راۺا

س

بۺ

ۺبب

س

یۺا ذ

س

اۺاا

ۺا

لۺ اۺا

س

ۺاب

س

اؽۺا

ۺالۺقؼ

ر

س

ۺاا

رذاۺادۺا ی

س

سم ا

ۺا

س

اۺ

س

ای )۰۹ویسن۔ۺ( oۺو

روعؿۺ’’

س

ۺف بب

رامربنداروںۺںیمۺ) اینپۺوفجۺتیمس(ج

س

ڈوےنبۺاگلۺوتۺوبالۺہکۺںیمۺاامیؿۺالی اۺہکۺاسۺےکۺوساۺسجۺرپۺینبۺارسالیئۺاامیؿۺالےئۺوکیئۺوبعمدۺںیہنۺاورۺںیمۺف

اۺوہں

المۺوہی

۔ۺۺ‘‘ش

ۺدورساۺزجعمہۺیھبۺوموجدۺےہۺسج ۺدالیتۺےہ اہیںۺومیسۺںۺاکۺای

راؿۺمیکحۺیکۺدرجۺذلیۺای

: یکۺی ادۺف

اۺ

س

ب االۺر

س

ۺادلو ا

ۺا

س

ا اۺف

ا ۺو

ا

س

اہۺز ؿۺوع ر

س

ۺف

ۺان

س

یاۺا

س

ب ۺر

اؽۺ

قاۺ ؽیضؽوا عؿ سبیؽک ج ربؿا اطؾس عؽی اؾواؽھؾ واشدد عؽیو

ور یۺب

اۺ

س

ماۺ

س

ۺف ب

ق

ۺ

ۺا ا اب ذ

س

ذؿ oال

و م

ۺ اۺ

س

ذ

س

ۺاا

ب

ۺ

س

ب

ب اۺ ااۺو

ا

س

ااۺق

ب

ع ۺد

ب ب

ۺا ذ

اؽۺ

)۹۸۔۸۸ویسن۔ۺ( oق

روعؿۺاورۺا: اورۺومیسۺےنۺرعضۺیکۺ’’

س

ارےۺرپورداگرۺوتۺےنۺفمارےۺاےۺہ

مۺشیعۺیکۺزیچںیۺاورۺداینۺیکۺزدنیگۺںیمۺامؽۺدی اۺےہ۔ۺاےۺہ سۺےکۺرسداروںۺوکۺسب

ریبادۺرکۺدےۺاورۺاؿۺےکۺدولںۺوکۺتخسۺرکۺدےۺ ۺہیۺرپورداگرۺاسۺےیلۺہکۺہیۺریتیۺراہۺےسۺولوگںۺوکۺاکہبۺدںی۔ۺاےۺرپورداگرۺاؿۺےکۺامؽۺوۺاتمعۺوکۺبب

ۺی بب

ہکۺج

اکۺذعابۺہنۺدھکیۺںیلۺاامیؿۺہنۺالںیئ۔ۺۺ

س

دردی

رامی اۺ) ۺےناہلل(

س

اداونںۺیکۺراہۺرپۺہنۺانلچ: ف

س

ۺدقؾۺرانہۺاورۺی

بای

۔ۺۺ‘‘متۺدوونںۺیکۺداعؤںۺوکۺرشػۺوبقتیلۺاشخبۺاجۺاکچ،ۺسپۺمتۺی

ۺوہۺ بب

ۺیہۺاامیؿۺالےئۺاگۺج

روعؿۺاسۺوق

س

اگۺذعابۺوکۺدھکیۺےلۺاؿۺای اتۺےسۺیبالکلۺواحضۺےہۺہکۺرضحتۺومیسۺںۺوکۺاؿۺیکۺداعۺےکۺوجابۺںیمۺہیۺاتبۺدی اۺایگۺاھتۺہکۺف

رۺذکبۺاھت۔ۺنیعۺنکمم رارۺایک۔ۺرگمۺاسۺاکۺہیۺروہیۺریغاصلخمہنۺاورۺینبمۺبب

روعؿۺی اینۺںیمۺرغؼۺوہےنۺاگلۺوتۺاسۺےنۺاہللۺرپۺاامیؿۺاکۺاف

س

ۺف بب

ۺےہۺہکۺوہۺوخدۺوکۺڈوےنبۺےسۺج

رارۺرکۺراہۺوہ۔ۺۺ

اچبےنۺےکۺےیلۺہیۺاف

روعؿۺاورۺاس

س

ریۺےحملۺرپۺاامیؿۺوکۺاہللۺےنۺوبقؽۺہنۺایک۔ۺابۺف

س

ۺےھتۺ ایسۺےیلۺاخ

: اکۺرکشلۺذعابۺےسۺہنۺچبۺتکس

س

سذذ م ا

ۺا

س

ۺ

س

ۺو

ب

ۺ

ۺ ذ

ۺو

س

ئ

oا

س

اۺلع

س

ۺان

س

اسۺ

س

ۺال

س

اۺ

ر

ۺ ؿاۺطۺو

ا

ۺاب ک ل

س

ۺ

س

ما

ؿۺو

ل

ۺ

س

یذب بۺتک ب

س

س

ؾۺ

اا

س

ؿ ق

oل

)۲۹۔۱۹ویسن۔ۺ(

رامینۺرپۺالتراہ۔ۺاورۺوتۺ) ؿۺاکۺدوعی اامی(ابۺ’’

س

اف

س

ہشیمہۺدسفموںۺںیمۺراہ۔ۺ) وتۺ(اورۺاسۺےسۺلبقۺی

اوینںۺرپ

س

اریۺنماؿۺنبۺاجےئ۔ۺاورۺےبۺکشۺارثکۺولگۺہ

س

ۺن اہکۺوتۺدعبۺںیمۺاےنۺوایلۺاوتمںۺےکۺےیلۺای

ۺوتہجۺںیہنۺسپۺاجۺمہۺریتاۺمسجۺاچبےئۺدےتیۺںیہۺی

۔ۺۺ‘‘رکےت

اۺےہۺہک

راؿۺمیکحۺںیمہۺاتبی

روعؿۺاورۺاسۺاکۺرکشلۺرفکۺوۺانعدۺ ف

س

روعؿۺاورۺاسۺاکۺرکشلۺاےنپۺااجنؾۺےسۺدواچرۺوہےئۺوچہکنۺف

س

اہۺ) ۰۹ویسنۺ۔(ف

س

،ۺ) ۸:اصصقل(،ۺگ

ےھت،ۺوسۺاںیہنۺتخسۺذعابۺےسۺدواچرۺایکۺایگ۔ۺوسۺاہللۺ) ۹۳:اصصقل(ےکۺرمبکتۺاورۺاہللۺےکۺوضحرۺاحرضیۺےسۺااکنرۺرکےنۺواےلۺ) ۰۴:اصصقل(رسیشکۺ

روعؿۺاورۺ

س

ردۺرکۺدی اےنۺف اوینںۺاکۺ )۰۴:اصصقل(اسۺےکۺاحویمںۺوکۺرھگوںۺےسۺاکنالۺاورۺدری اۺبب

س

اؿۺاکۺہیۺااجنؾۺدرالصۺاسۺارمۺاکۺہجیتنۺاھتۺہکۺاوہنںۺےنۺاہللۺیکۺن

ذارۺرپۺوکیئۺوتہجۺہنۺدی

س س

اۺےہ) ۶۳۱االرعاػ۔ۺ(ااکنرۺایکۺاورۺات

راؿۺمیکحۺاےسۺویںۺایبؿۺرکی

روعؿۺیکۺالہتکۺےکۺدعبۺایکۺوہا؟ۺف

س

: ۔ۺوقؾۺف

ااۺطۺ

اۺ

س

ر ۺبب

اۺاا

ار ب

س

مضۺو

ر ۺا اارؼ

ؿۺمو ع

س

س

اۺ

س

ا

ۺ

س

ذ

س

ؾۺااو ل اۺا

س

راو و

ع ر

س

غۺف

س

اؿۺ

اۺ اۺ

س

یر

مداۺطۺوو رب صاۺ

ۺالۺنب

ئ

ا رۺا

س

بۺ

ۺ

س

ۺاا

یبۺر

م ۺ

م

ۺو

ؿ

ؿ

سر اۺ

س

ا

اۺ ۺو

oو

)۷۳۱االرعاػ۔ۺ(

رتکۺریھکۺےہ۔ۺاورۺینبۺارس’’ الیئۺےکۺقحۺاورۺمہۺےنۺاؿۺولوگںۺوکۺوجۺزمکورۺےھجمسۺاجےتۺےھتۺایسۺرسزنیمۺےکۺرشمؼۺوۺرغمبۺاکۺوارثۺانبۺدی اۺسجۺںیمۺمہۺےنۺبب

روعؿۺاورۺاسۺیکۺوقؾۺےنۺوجۺلحمۺانبےئۺےھتۺاورۺوجۺھچکۺںیمۺاپۺےکۺربۺاکۺکینۺودعہۺاؿۺےکۺربصۺیکۺوہجۺےسۺوپراۺوہۺایگ۔ۺا

س

راھےئۺےھتۺ)یباغ(ورۺف

رتھچویںۺرپۺخ

ریبادۺرکۺدی ا ۺوکۺمہۺےنۺابتہۺوۺبب ۔ۺۺ‘‘سب

یبابۺمتفہۺۺ

الہۺابسۺاورۺالیسبۺرعؾۺۺ

ۺطۺ

اؽ

ۺ ۺوس

ۺ

س

ۺ

س

س

ب

ۺجۺ

ا

ۺاب

س

سم

ۺ

س

ۺف

ا ب

اؿۺ

ۺ ذذ ل

رو

س

ۺ بۺر ۺو

ا

ب ۺ

ذ

باۺلۺطۺ

ور

ا ۺو

ب زؼۺر

ۺر

س

ۺ oاۺ

س

ل

ذ تبۺوؾر

ۺاا

ۺس ل

ااۺ

س

ل ار

س

اۺق

س

ضاعر

س

ق

قل

ۺ

رذۺ

س

ۺ

ئ

ۺو

اب ۺو م

س

ۺ

ۺا

ا ۺذو

س

س

ب

ۺ

س

ب ب

o )۶۱۔۵۱۔ۺابس(

ااینںۺوگی اۺزیباؿۺاحؽۺےسۺہہکۺریہۺںیھتۺہکۺاےۺابس’’

س

اینۺیھت۔ۺدوۺیباغۺداےنہۺاورۺیباںیئۺےھت۔ۺہیۺن

س

ۺن اےنپۺ! ۺےکۺرےنہۺواولالہۺابسۺےکۺےیلۺاؿۺیکۺایبادیۺںیمۺای

رپورداگرۺاکۺاطعۺایکۺوہاۺرزؼۺاھکؤۺاورۺاسۺاکۺرکشۺاداۺرکو۔ۺی ازیکہۺرہش،ۺاورۺےنشخبۺواالۺرپورداگر۔ۺۺ

ۺزوردارۺالیسبۺوھچڑۺدی اۺ۔ۺاورۺاؿۺےکۺدوۺیباوغںۺےکۺدبےلۺمہۺےنۺاؿۺوکۺدوۺاورۺیباغۺددۺسجۺںیمنکیل رہۺویمے،ۺۺاوہنںۺےنۺرورگداینۺیکۺوتۺمہۺےنۺاؿۺرپۺای

س

ۺدبم

ۺرہۺ

س

۔ۺۺ‘‘اھجؤۺاورۺھچکۺریبیۺےکۺدرج

اۺاھت۔ۺاؿۺولوگںۺاکۺدورۺ

ریۺذہتوبیںۺںیمۺوہی

ۺابسۺاکۺامشرۺونجیبۺرعبۺیکۺاچرۺببۺ ۰۵۵ؼۺؾۺےسۺ۰۰۰۱۔۰۵۷وقؾ

ۺےہ۔ۺاسۺدوراؿۺرقتابیۺدوۺدصویںۺی

وسیعیۺی

راتۺاکۺر

س

ازعۺارمۺےہ۔ۺاوہنںۺےنۺاینپۺ یتمۺداتسوب

س

ۺم اریخیۺدوراہینۺای

ۺاکۺی ب

راؿۺاورۺرعبۺاؿۺرپۺےلمحۺرکےتۺرےہ۔ۺالہۺابسۺیکۺذہتی ؼۺؾۺ ۰۰۶اکیرڈۺرانھکۺاب

یئۺولعمامتۺںیہنۺںیتلم۔ۺۺےسۺرشوعۺایکۺ۔ۺیہیۺوہجۺےہۺہکۺاسۺےسۺلبقۺاؿۺےکۺیبارےۺںیمۺوک

اہۺاسرنگۺدوؾۺ

اریخیۺوحاہلۺآوشریۺیبادش

رنیۺی

ۺابسۺےکۺیبارےۺںیمۺدقمیۺبارخیۺےہ۔ۺاسرنگۺسکیٹۺدےنیۺ) ؼۺؾ ۲۲۷۔۵۰۷(وقؾ

ےکۺاسالہنۺیگنجۺاحالتۺیکۺی

ۺاامرہۺ

اہۺی

اۺاھت۔ۺاسۺںیمۺکلمۺابسۺےکۺیبادش

ارےۺاکۺذرکۺیھبۺاتلم)Yith'i-amara(واےلۺولوگںۺاکۺراکیرڈۺایترۺرکوایمۺےکۺیبارےۺںیمۺہ ب

ۺےہ۔ۺابسیئۺذہتی

اریخیۺراکیرڈۺےکۺااغزۺےسۺتہبۺےلہپ

ذۺرپۺیہۺااصحنرۺرکےتۺوہےئۺیھبۺہیۺاہکۺاجۺاتکسۺےہۺہکۺی

س س

امہۺاسۺامح

اریخیۺوحاہلۺےہۺی

رنیۺی

ؼۺؾۺ ۰۰۷ۺینعیۺمکۺوۺشیبۺی اسۺہیۺدقمیۺب

رارۺ

ذۺدقمیۺف رت

س

ارخیۺم

ۺارےکۺدوراؿۺیھبۺالہۺابسۺوموجدۺےھت۔ۺاسۺرطحۺابسۺیکۺی

اوہںۺںیمۺےسۺارداننرۺ) Ur(ی ایتۺےہ۔ۺری اس

ریۺیبادش

س

-Arad(ےکۺاخ

Nannar (ےکۺوبتکںۺںیمۺیھبۺ’’ بارخیۺ‘‘

ۺاسۺےسۺرمادۺکلمۺابسۺیہۺوہۺوتۺاسۺیکۺی اا

ذرکہۺاتلمۺےہۺسجۺےسۺکلمۺابسۺیہۺرمادۺایلۺایگۺےہ۔ۺارگۺ

س

۰۰۵۲اکۺت

رارۺی ایتۺےہ۔ۺۺ

ۺف ب

ی ر

ؼۺؾۺےکۺف

اریخیۺوحاےلۺ

یۺابسۺےسۺقلعتمۺی

س

ۺیھتۺوصخاصۺاجتریتۺرسرگویمںۺںیمۺامملثۺیھتۺ)Phoenician(اتبےتۺںیہۺہکۺہیۺیھبۺوف ب

لئۺیہۺیکۺرطحۺیکۺذہتی

راوہںۺیکۺریمعتۺیکۺیھت۔ۺوچہکنۺابسویئںۺوکۺامؽۺاجترتۺیکۺلقنۺوۺلمحۺےکۺےیلۺامشیلماہ

ۺاسۺےیلۺاؿۺولوگںۺےنۺامشیلۺرعبۺےسۺزگرےنۺوایلۺارثکۺشۺرعب،ۺریحبہ

ۺابسویئروؾۺاورۺزغہۺ بب

اہۺاسرنگۺدوؾۺےسۺااجزتۺےنیلۺاورۺاےسۺھچکۺسکیٹۺاداۺرکےنۺےکۺی ادنبۺےھت۔ۺج

اۺاھتۺاسۺےیلۺوہۺاسۺالعےقۺےکۺیبادش

اۺڑپی

س

ںۺوریغہۺےسۺزگری

المۺوہۺایگ۔ۺۺ

اۺؾۺیھبۺرساکریۺراکیرڈۺںیمۺش

س

اۺرشوعۺایکۺاؿۺاکۺی

س

ۺوکۺسکیٹۺاداۺرکی

ےنۺآوشریۺ م

ارخیۺںیمۺالہۺابسۺوکۺذہمبۺوقؾۺےکۺوطرۺرپۺ

اۺاچاتہۺےہ۔ۺابسۺےکۺرمکحاونںۺےکۺوبتکںۺںیمۺاحبیل،ۺو ۺاورۺریمعتۺےکۺاافلظۺرثکتۺےسۺاامعتسؽۺوہےتۺںیہ۔ۺاؿۺی

س

اجی

ۺومنہنۺامربۺڈمیۺ اؿۺیکۺینفۺاہمرتۺاکۺہنمۺوباتلۺوبثتۺےہ۔ۺاؿۺیکۺرکسعیۺوقتۺیھبۺاینتۺیہۺزی ادہۺدمعہۺیھت۔ۺ)Ma'rib Dam(ولوگںۺےکۺنفۺریمعتۺاکۺای

ۺا

ۺوطلیۺرعےصۺی ۺاؿۺیکۺوبضمطۺوفجۺیھت۔ۺۺای ب ۺسب ۺیکۺاقبۺاکۺای ب

ؿۺیکۺذہتی

باا ؼ ۺابسۺےنۺدقمیۺ

ۺاےنپۺوتیعیسۺزعامئۺوپرےۺرکیتۺیھت۔ۺ م

رنیۺوفجۺیھت۔ۺاسۺوفجۺیکۺوہجۺےسۺوہۺری اس

ۺالہۺابسۺیکۺوفجۺالعےقۺیکۺوبضمطۺب

یئۺری اس

)Qataban State(رہقیۺےکۺیئکۺالعےق

س

رۺامظعۺاف رۺطلستۺےھت۔ۺےکۺارثکۺالعےقۺحتفۺرکۺےیلۺےھت۔ۺبب ؼۺؾۺںیمۺاینپۺرغمیبۺامہمتۺےکۺ۴۲ۺیھبۺاسۺےکۺزب

ۺ

لگ

ۺ

ب

ۺتنطلسۺروؾۺےکۺرصمیۺوگررنۺرمزکۺا

رنیۺری اس

وکۺتسکشۺ) Marcus Aelius Gallus(دوراؿۺاسۺےنۺاےنپۺدورۺیکۺوبضمطۺب

ۺاکۺاامعتس

اۺاطق

رۺوہی ازگب

س

ذۺی اویسیلںۺوکۺراجئۺرکےنۺوایلۺتکلممۺیھتۺاورۺاہجںۺی ذت ۺوبےتۺرپۺدی۔ۺکلمۺابسۺحببۺےکۺب

ریقۺی اہتفۺرچلکۺاورۺوفیجۺاطق

ؽۺرکیتۺیھت۔ۺاےنپۺب

ۺرپسۺی اورۺاھت۔ۺۺ کلمۺابسۺاےنپۺالعےقۺیکۺای

ذرۺےکۺاافلظۺوجۺاسۺےنۺاینپۺہکلمۺےسۺوگتفگ

س

راؿۺمیکحۺںیمۺیھبۺایکۺایگ۔ۺابسیئۺوفجۺےکۺامکت

ذرکہۺف

س

ۺےکۺدوراؿۺاامعتسؽۺےیکۺاسکلمۺابسۺیکۺریغۺومعمیلۺاطوتقرۺوفجۺاکۺت

رۺرکۺےتۺںیہمۺوکۺاظہ

: ےکۺاامتعدۺاورۺوفیجۺاطق

س

ر

ام

اذاۺییۺ ر

ظ

س

ا

س

ۺق

ۺار

م ا ا ۺالۺو

ذت ذ

ۺ اساۺیب

اول ۺو

اۺ

ۺاول

س

س

اۺ

ال

)۳۳:المنل( oق

رےۺزورۺاورۺاورۺوجگنجۺںیہ۔ۺاپۺوکۺاایتخرۺےہۺسپۺاپۺوجۺمکحۺدںیۺاسۺرپ’’

رامۺںیلوہۺوبےلۺمہۺبب

س

۔ۺۺ‘‘ۺوغرۺف

ۺ

ۺدنمۺالعہقۺاھت۔ۺدارۺاوکحلم

ۺتہبۺدول ب ۺآمرب،ۺاینپۺرغجاایفیئۺاتیمہۺےکۺسب

رؼۺ‘‘دری اےئۺاانجہن’’تکلممۺابسۺاکۺدارۺاوکحلم ۺاھت۔ۺلبجۺبب ب

ی ر

ےکۺتہبۺف

ۺےکۺایقؾۺےکۺادتبایئۺدور ب

اۺاھتۺڈمیۺیکۺریمعتۺےکۺےیلۺتہبۺیہۺومزوںۺاقمؾۺاھت،ۺاینپۺذہتی

ۺامہۺڈمیۺریمعتۺایکۺاورۺاسۺ اہجںۺےسۺدری اۺزگری ںیمۺالہۺابسۺےنۺاہیںۺای

اۺاھت۔ۺا

ریقۺی اہتفۺرہشوںۺںیمۺامشرۺوہی

سۺالعےقۺاکۺدورہۺرکےنۺےسۺااپبیشۺاکۺاکؾۺانیلۺرشوعۺایک۔ۺاسۺرطحۺوہۺتہبۺیہۺوخاحشؽۺوہۺ ۔ۺامربۺاسۺدورۺےکۺتہبۺیہۺب

اینۺومرخۺالپینئ

س

اۺےہ۔ۺۺاسۺرہشۺیکۺزرزیخیۺاورۺزبسےۺیکۺ) Pliny(واالۺویی

تہبۺرعتفیۺرکی

ر،ۺوچڑایئۺ۶۱امربۺےکۺڈمیۺیکۺدنلبیۺ

رۺاورۺابملیئۺ۰۶م

رۺیھت۔ۺادعادۺوۺامشرۺےکۺاطمقبۺاسۺڈمیۺےسۺریسابۺوہےنۺواالۺلکۺرہبقۺ۰۲۶م

رۺاھتۺسجۺ ۰۰۶۹م

م

ذ ۰۰۳۵ےسۺ

س

رۺرہبقۺونجیبۺدیماونںۺاورۺہیقبۺامشیلۺدیماونںۺےسۺاھت۔ۺابسۺےکۺارثکۺوبتکںۺںیمۺاؿۺاکۺت

م

راؿۺمیکحۺ‘‘ امربۺاورۺدوۺدیماؿ’’رکہۺ

ہہکۺرکۺایکۺایگۺےہ۔ۺف

اۺےہ۔ۺاسۺڈمیۺاورۺاظنؾۺااپبیشۺیکۺوہجۺےسۺہیۺالعہقۺ‘‘داںیئۺاورۺیباںیئۺدوۺیباغۺ’’

ارہۺرکی

ہہکۺرکۺایہنۺدوۺدیماونںۺاورۺاؿۺںیمۺوموجدۺاوگنروںۺےکۺیباوغںۺیکۺرطػۺاش

رایسیسنۺققحمۺےجۺاہولےۺاینپۺزرزیخیۺاورۺرمثۺاوریۺیکۺوہجۺےسۺوپرےۺنمیۺںیمۺوہشم

س

) Glaser(اورۺارٹسی اۺےکۺققحمۺالگزرۺ) J.Holevy(رۺوہۺایگ۔ۺف

ذ

س

راتۺںیمۺاسۺارمۺاکۺت

س

ۺایکۺےہۺہکۺامربۺاکۺڈمیۺدورۺدقمیۺےسۺوموجدۺاھت۔ۺریمحیۺزیباؿۺںیمۺیھکلۺیئگۺارثکۺداتسوب

بای

اریخیۺوشادہۺےسۺی

رکہۺوموجدۺےہۺاسۺڈمیۺےنۺی

۔ۺۺےسۺوپراۺالعہقۺزرزیخۺوہۺایگۺاھت

ۺیکۺیئگ۔ۺرگمۺاسۺےکۺیباووجدۺ

وسیعیۺںیمۺہیۺڈمیۺابتہۺوہۺایگ۔ۺہیۺابتیہۺرعؾۺےکۺاسۺمیظعۺالیسبۺاکۺ۲۴۵ی اوچنںیۺاورۺیٹھچۺدصیۺوسیعیۺںیمۺاسۺڈمیۺیکۺیئکۺیبارۺرمم

راؿۺمیکحۺںیمۺیھبۺایکۺایگ۔ۺاوگنرۺےکۺیباغ،ۺزرزیخۺدیماؿۺںیہنجۺالہۺابسۺڑکنیسوںۺاسؽۺےسۺاک

ذرکہۺف

س

ۺابتہۺوہۺ ۔ۺڈمیۺہجیتنۺیھتۺسجۺاکۺت اا

ۺرکےتۺاۺرےہۺےھتۺ

س

یکۺابتیہۺےکۺدعبۺالہۺابسۺزواؽۺیکۺااھتہۺرہگاویئںۺںیمۺرگۺ ۔ۺتکلممۺابسۺاکۺااجنؾ،ۺڈمیۺیکۺابتیہۺےکۺاسھتۺیہۺوہۺایگ۔ۺۺ

کلمۺابسۺرپۺاےنۺواےلۺرعؾۺاکۺالیسبۺ

راؿۺمیکحۺاکۺاطمہعلۺ

اریخیۺومادۺیکۺروینشۺںیمۺف

اریخیۺارگۺمہۺذتمرکہۺیباالۺی

ارۺدقہمیۺیکۺدری اںیتفۺاورۺی

رکںیۺوتۺںیمہۺاؿۺدوونںۺںیمۺریحتۺازیگنۺاممتلثۺیتلمۺےہ۔ۺای

اءۺیکۺدوعتۺرپۺوتہجۺہنۺدیۺاورۺاینپۺرس ب

س

ۺےکۺاطمقبۺکلمۺابسۺےکۺوہۺولگۺوہنجںۺےنۺان

راینۺایبؿۺیکۺدصتقیۺرکےتۺںیہ۔ۺاسۺای

یشکۺرپۺرصمۺرےہۺومادۺدوونںۺف

ذرۺوہۺ

س س

راؿۺمیکحۺےنۺویںۺایکۺوخانفکۺالیسبۺیکۺت

ذرکہۺف

س

: ۔ۺاسۺالیسبۺاکۺت

ر

ا ۺو

ب زؼۺر

ۺر

س

اۺ

ۺطۺ

اؽ

ۺ ۺوس

ۺ

س

ۺ

س

س

ب

ۺجۺ

ا

ۺاب

س

سم

ۺ

س

ۺف

ا ب

اؿۺ

ۺ ذذ ل

رو

س

ۺ بۺر ۺو

ا

ب ۺ

ذ

باۺلۺطۺ

oو

ااۺ

س

ل ار

س

اۺق

س

ضاعر

س

ۺق

س

ل

ذ تبۺوؾر

ۺاا

ۺسھ

قل

ۺ

رذۺ

س

ۺ

ئ

ۺو

اب ۺو م

س

ۺ

ۺا

ا ۺذو

س

س

ب

ۺ

س

ب ب

o رو ااۺا

یۺار

س

ب

س

ۺیھ

اۺطۺوو ر اۺ

ۺنب

س

ر

س

بۺخ

)۷۱۔۵۱ابس۔ۺ( oذ

اینۺیھتۺدوۺیباغ،ۺداےنہۺاورۺیباںیئۺےھتۺالہۺابسۺےکۺےیلۺاؿۺیکۺایبادیۺںیمۺ’’

س

ۺن ااینںۺوگی اۺزیباؿۺاحؽۺےسۺہہکۺریہۺیھتۺہکۺاےۺالہۺابس(ای

س

اےنپۺرپورداگرۺاکۺ) ہیۺن

! اطعۺایکۺوہاۺرزؼۺاھکؤۺاورۺاسۺاکۺرکشۺاداۺرکو۔ۺی ازیکہۺرہشۺاورۺےنشخبۺواالۺرپورداگر

ۺزورۺدارۺالیسبۺوھچ رہۺویمے،ۺنکیلۺاوہنںۺےنۺرورگداینۺیکۺوتۺمہۺےنۺاؿۺرپۺای

س

اۺاورۺاؿۺےکۺدوۺیباوغںۺےکۺدبےلۺمہۺےنۺاؿۺوکۺدوۺاورۺیباغۺددۺسجۺںیمۺدبم ڑۺدی

۔ۺۺ) یہۺرہۺ (اھجؤۺاورۺھچکۺریبیۺ

ارکشۺزگاروںۺوکۺایسیۺیہۺزساۺدی اۺرکےتۺںیہ

س

اۺاورۺمہۺی ارکشیۺاکۺدبہلۺدی

س

۔ۺۺ‘‘ہیۺمہۺےنۺاؿۺوکۺاؿۺیکۺی

رۺےہۺکلمۺابسۺاےنپۺریغۺومعمیلمۺنسح،ۺولھپںۺےسۺدلےۺوہےئۺیبااغتۺاورۺزرزیخیۺےکۺےیلۺوپرےۺالعےقۺںیمۺےبۺریظنۺاھت۔ۺاجتریتۺاسیجۺہکۺاؿۺای اتۺےسۺاظہ

رنیۺرہشۺاھت۔ۺۺ

راہۺرپۺواعقۺوہےنۺیکۺوہجۺےسۺالہۺابسۺاکۺایعمرۺزدنیگۺتہبۺدنلبۺاھتۺاورۺہیۺاےنپۺدورۺاکۺوخوصبرتۺبماہ

ش

ۺرکےناہلل’’تکلممۺابسۺاہجںۺےکۺاحالتۺاےنتۺاےھچۺےھت،ۺاسۺرہشۺےکۺیباویسںۺوکۺ

اکۺدرسۺدی اۺایگۺاھت۔ۺرگمۺوہۺااسیۺہنۺرکۺےکس۔ۺ‘‘ۺاکۺرزؼۺاھکےنۺاورۺاسۺیکۺااطع

ےکۺاےنپۺنفۺاورۺاوہنںۺےنۺوہۺراہتسۺاایتخرۺایکۺسجۺےسۺاؿۺیکۺوخاحشیلۺرحمویمۺںیمۺدبؽۺیئگ۔ۺاوہنںۺےنۺہیۺھجمسۺایلۺہکۺہیۺاسریۺزرزیخی اںۺاورۺوخاحشیلۺاؿۺ

ۺےکۺاافلظۺںیمۺوہۺاہللۺےسۺدورۺوہۺ ۔ۺوچہکنۺاسریۺوخاحشیلۺےکۺوہۺوخدۺ رنہدنمیۺاکۺہجیتنۺےہ۔ۺوہۺرکشۺزگاریۺیک

اجبےئۺرسیشکۺےکۺرمبکتۺوہےنۺےگلۺاورۺای

رۺااسشئۺوکۺاہبۺرکۺےلۺایگ۔ۺۺمۺھچکۺاؿۺےسۺنھچۺایگۺاورۺالیسبۺرعؾۺاؿۺیکۺزدنیگۺیکۺہ ذارۺنبۺ ۺوسۺوہۺسب دوعت

راؿۺمیکحۺےنۺالہۺابسۺوکۺدیۺاجےنۺوایلۺزساۺوکۺلیسۺارعل

راؿۺمیکحۺےکۺہیۺاافلظۺوقؾۺابسۺیکۺابتیہۺےکۺادنازۺوکۺایبؿۺرکےتۺف

رارۺدی اۺسجۺاکۺینعمۺےہۺرعؾۺاکۺالیسب۔ۺف

ؾۺف

راینۺاالطصحۺاورۺںیہ۔ۺرعؾۺڈمیۺی اۺدنبۺوکۺےتہکۺںیہ۔ۺوگی اۺلیسۺارعلؾۺےسۺرمادۺوہۺالیسبۺوہاۺوجۺڈمیۺی اۺدنبۺےکۺوٹےنٹۺےسۺای اۺوہ۔ۺملسمۺرسفمنیۺےنۺلیسۺرع

ؾۺیکۺاسۺف

اۺومدودیۺاینپۺریسفتۺںیمۺےتھکلۺںیہا

س

ۺوۺہگجۺیکۺرشتحیۺیکۺےہ۔ۺومالی

: سۺےکۺوق

ےسۺالکنۺےہۺسجۺاکۺینعمۺڈمیۺی اۺدنبۺےہ۔ۺنمیۺںیمۺوہےنۺوایلۺ‘‘ اعرنیم’’ونجیبۺرعبۺیکۺزیباؿۺےکۺظفلۺ‘‘ رعؾ’’لیسۺارعلؾۺںیمۺاامعتسؽۺوہےنۺواالۺظفلۺ’’

ارۺںیمۺہیۺظفلۺا

رہہۺےکۺااکحیمۺوبتکںۺںیمۺوجۺدھکاویئںۺےسۺاسےنمۺاےنۺواےلۺای اہۺابب

اۺداھکیۺایگ۔ۺالثمۺنمیۺےکۺیشبحۺیبادش

سۺینعمۺںیمۺرثکتۺےسۺاامعتسؽۺوہی

ۺےکۺدعبۺےھکلۺےگ،ۺہیۺظفلۺڈمیۺ ۳۴۵۔۲۴۵

ریۺدویارۺیکۺوازگاس

ےکۺومضمؿۺںیمۺیبارۺیبارۺاامعتسؽۺایکۺایگ۔ۺوس،ۺلیسۺارعلؾۺےسۺرمادۺ) دنب(وسیعیۺںیمۺامربۺیکۺبب

اۺےہ وہۺالیسبۺےہۺوجۺڈمی

۔ۺۺ‘‘یکۺابتیہۺرپۺای

ادۺ

راؿۺمیکحۺاکۺارش

ۺےھت’’ف

س

رہۺویمے،ۺاھجؤۺاورۺھچکۺریبیۺےکۺدرج

س

اسۺ) ۶۱ابس۔(‘‘اورۺاؿۺےکۺدوۺیباوغںۺےکۺدبےلۺمہۺےنۺاؿۺوکۺدوۺاورۺیباغۺددۺسجۺںیمۺدبم

راؿۺوہۺایگ۔ۺوہۺرہنںیۺاورۺاہپ ۺوب

اۺےہ۔ۺینعیۺالیسبۺےکۺدعبۺامتؾۺکلمۺرغاقیبۺےکۺیباع

ڑوںۺےکۺدرایمؿۺااپبیشۺےکۺاظنؾۺیکۺدویارںیۺوتۺالہۺابسۺرظنمۺوکۺایعںۺرکی

ۺلگنج ۺویہۺالعہقۺوجۺالیسبۺےسۺےلہپۺوخوصبرتۺیبااغتۺرپۺلمتشمۺاھتۺابۺای اا

ب

س

ب

ۺالیسبۺیکۺوہجۺےسۺابتہۺوہۺںیئگ۔ۺ ۺںیمۺدبؽۺایگ۔ۺےنۺریمعتۺرکۺریھکۺںیھتۺسب

۔ۺۺ‘‘ہنۺاچبابۺواہںۺاھجڑویںۺاورۺدنچۺریبیۺےکۺدروتخںۺےکۺالعوہۺھچکۺیھبۺیبایقۺ

ارۺدقہمیۺوررنۺرلیکۺ

رۺایمںیمۺاسۺارمۺاکۺارتعاػۺایکۺےہۺہکۺلیسۺرعؾۺاکۺواہعقۺایسۺ‘‘ اتکبۺدقمسۺقحۺےہ’’ےنۺاینپۺاتکبۺ Werner Kellerاسیعیئۺامہ

راؿۺمیکح

ارۺےنۺف

ارۺدقہمیۺںیمۺڈمیۺاورۺاسۺےکۺوٹےنٹۺےکۺای

راؿۺمیکحۺےنۺایبؿۺایکۺےہۺاورۺہیۺہکۺای

ۺےکۺایبؿۺرکدہۺوااعقتۺیکۺدصتقیۺیکۺرطحۺشیپۺای اۺسجۺرطحۺف

ےہ۔ۺۺ

وہۺولگۺوہنجںۺےنۺاہللۺ الیسبۺرعؾۺیکۺابتیہۺےکۺدعبۺوہۺاسراۺالعہقۺرحصاۺںیمۺدبؽۺایگ۔ۺزریعۺزونیمںۺےکۺاخےمتۺےسۺالہۺابسۺاےنپۺذراعئۺادمینۺےسۺرحموؾۺوہۺ ۔

ےسۺدواچرۺوہےئ۔ۺاسۺابتیہۺےکۺدعبۺوقؾۺابسۺرھکبۺیئگ۔ۺاؿۺیکۺامشیلۺرعب،ۺہکمۺاورۺ ےکۺدنیۺوکۺوبقؽۺرکےنۺےسۺااکنرۺایکۺاورۺرمگایہۺرپۺڈےٹۺرےہۺااجنؾۺاکرۺذعاب

راؿۺوہۺ ۔ۺۺ اؾۺوکۺرجہتۺےسۺرہشۺےکۺاسرےۺرھگۺوب

ش

ربیتۺےکۺدعبۺشیپۺای اۺاسۺےیلۺاسۺںیمۺاسۺاکۺوکیئۺذرکۺوموجدۺںیہن۔ۺامربۺاکۺرہشۺوجۺیھبکۺای

ذۺیکۺب ذت اہمۺدقمیۺوۺحب

س

ۺاکۺدارۺاطوتقرۺتکلمم وچہکنۺہیۺواہعقۺدہعی

راؿۺرحصاۺےہ۔ۺہیۺرہشۺاولیہۺدوعتۺوکۺردۺرکےنۺواولںۺےکۺےیلۺاجےئۺربعتۺےہ۔ۺوسر ۺافہکلۺںیمۺیباغۺےکۺدوۺاموکلں ۺوب ۺاھتۺابۺرصػۺای

اکۺواہعقۺ اوکحلم

ۺوتۺالہۺابسۺیکۺرطحۺتہبۺیہۺزرزیخۺیباغۺاکۺامکلۺےہۺرگمۺوہۺیھبۺاؿۺیکۺرطحۺاہللۺےسۺدوری اۺےہ۔ۺوہۺہیۺاھجمسۺ ایبؿۺایکۺایگۺےہ۔ۺاؿۺںیمۺےسۺای

یکۺیطلغۺاکۺرمبکتۺوہی

ۺاورۺملعۺوۺرنہۺاکۺرمثۺےہۺاورۺاسۺںیمۺاولیہۺاطعۺوکۺوکیئۺدلخۺںیہن۔ۺۺ

راس

س

ےہۺہکۺاحالتۺیکۺاسزاگریۺاورۺوخاحشیلۺاسۺیکۺاینپۺمہفۺوۺف

ۺو اب

س

ۺا

س

ۺ

س

س

ب

اۺ

ھذح ااۺ ا

س

ل بۺ

س

ب

اۺر

ۺم ا

ۺ

رب

س

ا او

ااۺزر

س

ب ب

ااۺ

س

ل ۺو ب

س

س

ب

ااۺ

س

o ار

س

ااۺ

س

اۺ

س

ی رب

االۺو

ئ

ۺس

س

ۺ

ظ

غ

ۺ

ااۺو

ۺا

ۺای

س

س

ب ا

ااۺا

ل o اؿۺ

و

ا اۺو ۺ ک

س

ۺم ر

اۺا

س

ہۺایاور ۺ

ۺو اا بص لۺجۺ ااؽۺ

ر

اۺ لۺ

ر

س

س

ۺ ر

س

ا oاعذۺاتبہذ

س

ۺہمذ ب

ۺتۺاؿ

س

ظ

اۺاںطاؽۺ

ۺق

ب

ہ

س

ل

ۺ

ا

ظ

ۺ

ۺو

س

بۺ

س

دۺ oو

بۺرلۺاتدد ۺر

س

ئ

ۺالۺو ا

ئ

ائ

ۺق

ا

اا سلۺا

س

ظ

اۺاںط و

اا ب ل

س

م ااۺ

س

م

اۺر

س

ۺ ؿذحب o ا

ۺوا باؽۺلۺص

ق ا بۺس کلۺر

ۺ ا

ؼ

س

ۺ

س

ۺ

ۺ ابر

ۺب

س

ۺ ک ل

س

یۺ ذ

س

ااۺیبت ر ہۺااور ا oۺ

ذۺاح

بر ۺببرک

اۺا ۺو

بۺر

ۺا

ااۺ

س

ا

o ذۺۺ اۺا

لو

ااۺیب

ۺا

ۺالۺ اۺ

ائۺا

اشۺ

ۺ ک

س

بۺ

س

خاد

ذ

او ا اۺوۺ ک

س

ۺم

اۺا

س

ؿۺایر

ۺبؿۺجۺا

o ۺ ب

اائۺل

ۺا

س

اۺ

س

ایب ااۺ

ل ۺ

ر ب ۺوک

س

بۺ

س

اۺ ر

س

ۺ س

ۺ ۺاؿ

بیۺر

ع

ا

اۺزا ذذع

o غۺل

ؼ

س

ۺ

س

ل

اۺر

س

اۺعھ

اوۺ ب

ۺااو ب

ؽ oۺط

ی ااۺو

و

ۺعر

ۺ

ا

اوب

س

ۺخم

ہ ااۺو

ۺ

س

اۺاۺ

ۺ

ۺ ب ۺ ل

ب

ا

س

ۺق رہ

ب

ۺ ا او

ذۺاح

بر ۺببرک

ۺا

یۺ

س

ل

ب

ۺ oۺ

و

اۺ ۺو

ؿۺا وۺد

س

ۺ

س

بور

س

ۺ

ا

ئ

س

ۺ

ۺل

س

ب

ا ر

س

اؿۺ

o ااب ۺر

س

اۺو ایب

ۺ ر

س

ۺ

ۺ اۺا

ۺ

ا

اب

ۺال

اا

س

)۴۴۔۲۳افہکل۔ۺ( oا

۔ۺاورۺنجۺےکۺاچروںۺرطػۺمہۺےنۺوجھکروںۺےکۺدر’’

ئ

ۺوکۺمہۺےنۺاوگنرۺےکۺدوۺیباغۺدی وتخںۺاکۺاورۺاؿۺےسۺدوۺوصخشںۺیکۺاثمؽۺایبؿۺےئجیکۺہکۺاؿۺںیمۺےسۺای

انبۺراھکۺاھت۔ۺاورۺاؿۺےکۺ ۺایتیھکںۺںیھت۔ۺۺ ااحہط

دوونںۺیباغۺوخبۺاےنپۺاےنپۺلھپۺالےئ۔ۺاسۺںیمۺھچکۺیمکۺہنۺیکۺیئگۺاورۺمہۺےنۺدوونںۺےکۺدرایمؿۺرہنںیۺیھبۺاجریۺرکۺدںی۔ۺ

ۺںیمۺزی ادہۺوہںۺاورۺےھتجۺےکۺاحلظۺ اورۺاسۺےکۺی اسۺلھپۺاھتۺوتۺاسۺےنۺاےنپۺاسیھتۺےسۺاہکۺاورۺوہۺاسۺےسۺیباںیتۺرکےتۺرکےتۺےنہکۺاگلۺہکۺںیمۺھجتۺےسۺامؽ

وۺدول

ےسۺیھبۺزی ادہۺزعتۺواالۺوہں۔ۺۺ

ریبادۺوہ۔ۺۺ اورۺوہۺاےنپۺیباغۺںیمۺدالخۺوہاۺاحالہکنۺوہۺاےنپۺاپۺرپۺملظۺرکۺراہۺاھت۔ۺوبالۺںیمۺںیہنۺاتھجمسۺہکۺہیۺیباغۺیھبکۺیھبۺبب

ۺیھبکۺیھبۺہنۺاےئۺیگۺاورۺارگۺںیمۺاےنپۺرپورداگرۺ

یکۺرطػۺواسپۺیھبۺایگۺوتۺواہںۺچنہپۺرکۺاسۺےسۺرتہبۺہگجۺی اؤںۺاگ۔ۺۺاورۺریمےۺایخؽۺںیمۺایقم

رۺوہۺایگۺسجۺےنۺھجتۺوکۺیٹمۺےسۺدیپاۺایکۺرھپۺہفطنۺےسۺرھپۺھجتۺوکۺادیمۺانبی ا۔ۺۺ) اہلل(ایکۺوتۺاسۺ: اسۺےکۺاسیھتۺےنۺاسۺےسۺوجابۺےکۺوطرۺرپۺاہکۺ

س

ےسۺ

ا۔ۺۺاہللۺیہۺریماۺرپورداگرۺےہۺاورۺ) ریماۺوقؽۺیہیۺےہۺہک(نکیلۺ

ۺںیہنۺرکی ںیمۺاےنپۺربۺےکۺاسھتۺیسکۺوکۺرشی

ۺںیہنۺ،ۺ

ۺوتۺاےنپۺیباغۺںیمۺدالخۺوہاۺاھتۺوتۺاتہکۺوجۺاہللۺاچاتہۺےہۺاورۺاہللۺےکۺوساۺیسکۺںیمۺدےنیۺیکۺاطق بب

ارگۺوتۺھجمۺوکۺامؽۺاورۺاوالدۺںیمۺرتمکۺاورۺااسیۺویکںۺہنۺوہاۺہکۺج

داتھکیۺےہۺۺ

ۺوھجاکنۺاامسؿۺےسۺجیھبۺدےۺرھپۺوہۺاصػۺدیماؿۺوہۺاجےئ۔ۺۺوتۺایکۺبجعۺےہۺہکۺریماۺربۺےھجمۺریتےۺیباغۺ رامےئۺوہۺاسۺرپۺرگؾۺولۺاکۺای

س

ےسۺرتہبۺیباغۺاطعۺف

رزگۺالتشۺہنۺرکۺےکس۔ۺۺمی اۺاسۺاکۺی اینۺرہگاۺوہۺاجےئۺرھپۺوتۺاےسۺہ

راۺرھپۺحبصۺوکۺوہۺاہھتۺاتلمرہۺایگ،ۺاسۺوپیجنۺرپۺوجۺاسۺرپۺرصػۺیکۺیھت) اتفۺےن(اورۺاسۺےکۺولھپںۺوکۺ ۺاورۺوہۺاینپۺرتھچویںۺرپۺرگاۺڑپاۺاھتۺاورۺوہۺےنہکۺاگلۺہکۺاکشۺںیمۺاۺھگ

ا۔ۺۺ

ۺہنۺرہھٹای اےنپۺربۺےکۺاسھتۺیسکۺوکۺرشی

ۺاسۺیکۺدمداگرۺہنۺوہۺیکسۺاورۺہنۺوہۺدبہلۺےلۺاکس۔ۺۺ

اورۺاہللۺےکۺوساۺوکیئۺامحی

رقحۺیہۺوکۺےہ۔ۺایسۺاکۺااعنؾۺرتہبۺاورۺایسۺاکۺدبہلۺااھچۺےہ ۺاایتخرۺاہللۺبب ‘‘ اہیںۺسب

اۺہنۺاھت۔ۺہکلبۺوہۺاسۺاغمےطلۺاکۺاکشرۺاھتۺہکۺارگۺیبارفل

س

رۺےہۺیباغۺےکۺامکلۺیکۺیطلغۺاہللۺےکۺووجدۺاکۺااکنرۺرکیمۺایئۺاورۺاےسۺاہللۺاسیجۺہکۺاؿۺای اتۺےسۺاظہ

ضۺاحمؽۺایقم

ۺوۺوخاحشیلۺضحمۺاسۺ

اۺڑپاۺوتۺاےسۺاسۺےسۺرتہبۺیبااغتۺےسۺونازاۺاجےئۺاگۺوگی اۺداینویۺراج

س

یکۺذایتۺاکووشںۺاکۺاحلصۺیھت۔ۺۺےکۺاسےنمۺشیپۺوہی

یۺےس

ہ ا

رۺوہۺزیچۺوجۺاہللۺوکۺزساوارۺےہۺاےسۺریغاہللۺےسۺوسنمبۺوۺقلعتمۺرکۺدے۔ۺاورۺبضغۺاماؿۺہ

س

اانتۺےبۺرطخۺوہۺاجےئۺ یفۺاتقیقحلۺرشکۺیفۺاوتلدیحۺیہیۺےہۺہکۺان

رۺاحؽۺںیمۺاےسۺاولیہۺمۺاحلصۺرےہۺیگ۔ۺۺہکۺوہۺہیۺےنھجمسۺےگلۺہکۺاےسۺوہۺدنلبۺاورۺذایتۺاقمؾۺاحلصۺےہۺہکۺہ

امحی

اہکۺوہۺاورۺالہۺاعملۺہی

ریبادۺوہۺںیئگ۔ۺی اجؿۺںیکسۺہکۺوہۺوخدۺیسکۺیھبۺ اسۺاغمےطلۺاورۺزغلشۺاکۺاکشرۺالہۺابسۺوہےئۺوسۺاںیہنۺزساۺیھبۺویہۺیلمۺینعیۺاؿۺیکۺاسریۺاالمکۺبب

ۺامکلۺںیہنۺںیہۺہکلبۺہیۺاںیہنۺاطعۺایکۺایگۺےہ۔ۺس

س

ۺی اۺاایتخرۺےکۺیفۺ

اطق

ۺ

م

یبابۺ

رضحتۺامیلسؿۺںۺاورۺہکلمۺابسۺۺ

ۺا

س

خ ااۺاد

ا

ۺ

ر ارب

ۺ

س

ۺ د ر

حۺۺ ر

س

باؽۺا

ااطۺق

ۺشا

س

ۺ

ۺو

ا

ب اۺ

ب س ۺ

ابااۺر

حۺجۺ رل

س

ل

ۺابۺر

ۺ

س

مل

ۺ

ۺ

م ۺایۺو

س

ۺ

م

ظ

طۺ

س

ۺابۺر

ال

oۺطۺق

)۴۴المنل۔ۺ(

ۺاسۺےنۺاسۺ اسۺےسۺاہکۺایگ’’ بب

رش(ہکۺدویاؿۺاخصۺںیمۺےیلچ۔ۺرھپۺج

س

ۺےنۺ(وکۺداھکیۺوتۺیھجمسۺہکۺرہگاۺی اینۺےہۺاورۺاینپۺڈنپایلںۺوھکؽۺدںی۔ۺ) ف

س

اہکۺہیۺوتۺ) امیلس

ۺلحمۺےہۺسجۺںیمۺےشیشۺڑجےۺوہےئۺںیہ۔ۺوبؽۺایھٹۺ ۺاہجونںۺاکۺی اےنل: ای واالۺےہۺ اےۺریمےۺربۺںیمۺےنۺاےنپۺسفنۺرپۺملظۺایک۔ۺںیمۺاہللۺےکۺاےگۺوجۺسب

۔ۺۺ‘‘امیلسؿۺےکۺاسھتۺاملسمؿۺوہیئ

اریخیۺراکیرڈۺےکۺاطمےعلۺےسۺرضحتۺامیلسؿۺںۺاورۺہکلمۺابسۺیکۺالماقتۺیکۺالیصفتتۺرظنمۺاعؾۺرپۺایئۺںیہ

۔ۺڈنھکروںۺےکۺونجیبۺنمیۺںیمۺوموجدۺکلمۺابسۺےکۺی

ۺہکلمۺےکۺرےنہۺاورۺاسۺےکۺامش ۰۵۹ےسۺ ۰۰۰۱اطمےعلۺےسۺ روملشۺیکۺرطػۺرفسۺرکےنۺےکۺوشادہۺےلمۺںیہ۔ۺوسرۂۺؼۺؾۺےکۺدرایمؿۺاسۺالعےقۺںیمۺای ؽۺوکۺب

ۺاورۺاممکلۺےکۺااصتقدیۺوۺایسیسۺاحالتۺیھبۺلیصفتۺےسۺایبؿۺوہےئۺںیہ۔ۺہکلمۺابس

ۺےسۺقلعتمۺلمنۺںیمۺاؿۺدوونںۺرمکحاونںۺےکۺدرایمؿۺراےطب،ۺاؿۺیکۺ م

اۺےہۺ

اۺےہۺہیۺواہعقۺوجۺوسرۂۺلمنۺںیمۺایبؿۺوہاۺدہدہۺیکۺاسۺلیصفتۺےسۺرشوعۺوہی

: وجۺوہۺرضحتۺامیلسؿۺںۺیکۺوفجۺےکۺرنکۺےکۺوطرۺرپۺاؿۺےکۺاسےنمۺایبؿۺرکی

س

ۺ

اب

س

بؾۺن

اۺشب

س

ۺ ک

ئ

ب

ۺو

ۺبب

ۺ

اۺ

ۺنب

ؼ ۺ ااؽۺا

ذذع بۺر

س

ۺ

o ۺو

ئ

ۺ

ۺ

س

ۺ

ناو ۺو

ۺ

ا ر

ۺام تذحبۺو

س

ا

ظ

ۺ ش

ااۺعر

ا

o ۺ م

ل ا

ؿۺو ذذب

ااۺ

اۺو

ذحبو

ؿ و ذذ

ھ

ۺ اۺ

ۺ ب سل

ۺا

س

ۺھ

ذذ ص ۺ ا

ا

ۺا

س

ؼ

سل

ۺا ا

ۺ

س ز ۺو

ؿۺا وۺد

س

o

ل

ۺا

س

ۺئۺف ب

س

ا

جۺار

س

یۺیذ

س

ۺاا

اۺ و ذذب

اۺ

ؿ ا

و

س

ل

اۺ ؿۺوو

س

اۺ ۺ

ضۺو

ر ا اتۺو oو

ظ

عؼل

شۺا

ر

ۺاا بۺر

اۺ

ۺا

لۺ اۺا

oا

س

ب

ذ

س

ذۺاا

س

ۺ

س

ۺاؾۺ

ق ۺا ذ ر

ظ

ؼ

س

س

اؽۺ

)۷۲۔۲۲المنل۔ۺ( oق

رۺںیمۺوہۺاۺایگۺاورۺےنہکۺاگلۺہکۺےھجمۺ’’ ۺیقیقحتۺربخۺےلۺرکۺاحرضۺوہاۺرھپۺوھتڑیۺیہۺدب اۺاوۺرۺںیمۺاپۺےکۺی اسۺکلمۺابسۺیکۺای

س

وہۺیباتۺولعمؾۺوہیئۺےہۺسجۺوکۺاپۺےنۺہنۺاجی

وہں۔ۺۺ

رۺزیچۺرسیمۺےہۺاورۺاسۺاکۺتختۺمیظعۺااشلؿۺےہ۔ۺۺمۺرکیتۺےہۺاورۺاسۺوکۺہ

ۺوعرتۺوکۺی ای اۺوجۺاےنپۺولوگںۺرپۺ م ںیمۺےنۺای

اۺاورۺاؿۺوکۺاطیشؿۺےنۺاؿۺےکۺاامعؽۺوخامنشۺرکۺداھکےئۺںیہ۔ۺسپۺاںیہنۺراہۺےسۺروکۺ ںیمۺےنۺاسۺوکۺاورۺاسۺیکۺوقؾۺوکۺاہللۺےک وساۺوسرجۺوکۺدجسہۺرکےتۺوہےئۺی ای

ۺںیہنۺی اےت۔ۺ

دی اۺےہۺوتۺوہۺدہای

اۺےہۺاورۺوجۺھچکۺمتۺاپھچےتۺوہۺ) ولگۺ(

رۺرکیمۺاجاتنۺےہ۔ۺۺاہللۺیہۺوکۺدجسہۺویکںۺںیہنۺرکےتۺوجۺاامسونںۺاورۺزونیمںۺیکۺیپھچۺوہیئۺزیچوںۺوکۺاظہ رۺرکےتۺوہۺسب

می اۺاظہ

اہللۺیہۺوبعمدۺیقیقحۺےہۺاسۺےکۺوساۺوکیئۺوبعمدۺںیہنۺوہۺرعشۺمیظعۺاکۺامکلۺےہۺ۔ۺۺ

۔ۺۺ‘‘ااھچۺمہۺدےتھکیۺںیہۺہکۺوتۺےنۺچسۺاہکۺی اۺوھجوٹںۺںیمۺےسۺےہ: اہکۺ) امیلسؿۺںۺےن(

ۺےکۺدعبۺرضحتۺامیلسؿۺںۺےنۺاےسۺہیۺمکحۺدی ا

سس

: دہدہۺےسۺہیۺربخۺنس

ۺب بذاؿ ا

و ع ب

ر اذاۺب ۺ ر

ظ

س

ا

س

ۺق

س

ؽۺ

ۺ

ۺ ل

ۺا

ال

س

اۺق ذ

س

یۺھذ ب

o )۸۲المنل۔ۺ(

ۺاجۺاورۺدھکیۺوہۺایکۺوجابۺدےتیۺںیہ’’

م۔ۺۺ‘‘ہیۺریماۺطخۺےلۺاجۺاورۺاسۺوکۺاؿۺےکۺی اسۺڈاؽۺدےۺرھپۺاؿۺےکۺی اسۺےسۺہ

ۺطخۺووصؽۺایکۺوتۺاسۺےکۺدعبۺایکۺوااعق بب

اۺےہۺہکلمۺابسۺےنۺج

راؿۺمیکحۺاںیہنۺویںۺایبؿۺرکی

: تۺشیپۺاےئ؟ۺف

ر ۺکب

ۺ

لیۺال

ۺا

س

اۺا

و ل ا

اۺا

اا ۺب

ال

oق

ۺاا

س

ۺاا

ۺا ب

ۺب

س

باۺو

س

مل

ۺ

س

ۺ

س

ب oا

س

سم

ۺ

س

ا ۺواۺ و ل

اۺ

oا

ال

ۺ ق

ا

اع

ۺق

س

اۺ

ۺ

ب

ر

ۺام

س

ۺف

س

س

اۺاف

و ل ا

اۺا

اا ب

ؿ و ذذ

یۺ

اۺر

oام

س

ر

ام

اذاۺییۺ ر

ظ

س

ا

س

ۺق

ۺار

م ا ا ۺالۺو

ذت ذ

ۺ اساۺیب

اول ۺو

اۺ

ۺاول

س

س

اۺ

ال

oقذاۺدۺاکو ل ا

ۺاؿۺا

ال

جۺق

ا

ااۺاذل

ھ

ۺا

ر

س

اۺاعو ل ب

اۺوھو ذذ س ۺا

ا

ب ر

اۺف

س

خ

ؿ و ل

ۺ

ذ

س

ؿ oو

ر ا

غۺا ب

ر ۺب ب

ۺؾۺ

ر

ظ

ؼ

س

ۺا

ذذب ب

ۺ ل

ۺا

ا

ر

ۺم

س

ا oو ااۺا

ۺزۺ

اؽ

ۺنبس

س

و ذذ

اؽۺا

ۺق

س

مل

ائۺااۺخب

ۺ

ذذ ب

ۺ

س

ۺا

بۺجۺب

اۺا

ۺ ر

س

ۺ

ۺےۺا س

ؿ

ر

س

o

ر

س

ۺ ھ

ۺوا

ااۺاذل

س

م

ۺ

س

ب

ر

س

س

ل

اۺو

ۺ ب ا

ۺ

ب

اۺ

ۺ

دو

س

ب ب

ۺ

س

ب

اا

س

ۺ ل ل

غۺا ب

رؿ ا

اۺا oو

و ل ا

اۺا

اا اؽۺب

ق

س

سم

ۺ

س

ا ۺی ۺاؿ

ب

ااۺ

ر بۺ

س

ادبۺی

o ۺ

ری اؽۺ

ق

س

ۺا و یل ۺ لۺ

س

اۺو

ب

ا

ۺ

س

ؾۺ

ۺیۺاؿ

ب

ۺ

ۺبب

اۺا

س

ۺای

س

ب ا

ۺا

س

o اۺ

س

ۺای ب

ۺاا

س

ۺ

ہۺلعذ

س

یۺع

ذ

س

اؽۺاا

اؽۺق

ہۺقذ

س

اۺع ر

سم

ۺاہااۺر

ۺطۺ کۺطر

ۺا ذ

ترۺب ۺاؿ

ب

ۺ

ۺبب

ا

س

ۺجۺوس

س

ل ۺ ر

س

اۺ

س

ان

س

ۺقر

ۺ

س

ۺطۺو ر ۺاؾۺار

ۺئۺا

س

و لب اۺ ۺ

بۺر

س

س

ۺ

س

اۺ ذ

س

ھذی

س

س

ۺ

بۺراؿ

س

ۺق ر

ر ۺ اۺ oک

س

ذ

س

ۺاا

س

ۺ ؿ

یۺاؾۺ ذذ

ھ

ۺا ر

ظ

ؼ

س

س

ااۺ

ااۺعر

ا

اۺور

س

اؽۺ

ق

ؿ و ذذ

ھ

o

اۺ

س

ااۺو

ب

ۺ

س

ۺ

ل

اۺا

س

ناوۺو

ۺ

س

اب

ۺ

ال

ۺطۺق

اۺعر ذ

س

ذۺاھ

ۺ ائۺت

ااۺخب

س

o اھ ذ و

س

ر

س

اف

ۺ

ؾ

ۺ

س

ۺ

س

ای

اۺ

س

ۺطۺا

ؿۺا وۺد

س

ۺ ذذ ب ع

ۺ

س

ای

اۺ oۺ

حۺؾۺ ر

س

باؽۺا

ااۺطۺق

ۺشا

س

ۺ

ۺو

ا

ب اۺ

ب س ۺ

ابااۺر

حۺجۺ رل ۺا

س

خ ااۺاد

ا

ۺ

ۺابۺر

ال

طۺقر ارب

ۺ

س

ۺ د ر

م

س

ل

ۺابۺر

ۺ

س

مل

ۺ

ۺ

م ۺایۺو

س

ۺ

م

ظ

طۺ

س

o

)۴۴۔۹۲المنل۔ۺ(

رریگۺواالۺطخۺڈاالۺایگۺےہ۔ۺۺ! اہکۺاےۺدریبارۺواول) ہکلمۺابسۺےنۺ(’’

س

ریۺبب

ۺبب ریمےۺی اسۺای

اؾۺےسۺوجۺےبۺدحۺرہمیبا

س

ۺرمحۺواالۺےہ۔ۺۺوہۺامیلسؿۺیکۺرطػۺےسۺےہۺاورۺاسۺںیمۺہیۺےہۺہکۺرشوعۺاہللۺےکۺی

ؿۺاہنی

رامربندارۺوہۺرکۺاۺاجؤ۔ۺۺ

س

ہکۺریمےۺاقمہلبۺںیمۺرسیشکۺہنۺرکوۺاورۺریمےۺی اسۺف

ۺمتۺریمےۺی اسۺاحرضۺہنۺوہ۔ۺۺ: اہک

ۺی بب

اےۺدریبارۺواولۺریمےۺاعمےلمۺںیمۺےھجمۺوشمرہۺدو۔ۺںیمۺوکیئۺہلصیفۺںیہنۺرکیتۺج

رےۺزورۺاورۺوجگنجۺںیہۺاپۺوکۺاایتخرۺےہۺرھپۺا

رامںیل۔ۺۺوہۺوبےلۺمہۺبب

س

پۺوجۺمکحۺدںیۺاسۺرپۺوغرۺف

اہۺیسکۺیتسبۺںیمۺدالخۺوہےتۺںیہۺوتۺاسۺوکۺابتہۺرکۺدےتیۺںیہۺاورۺاسۺےکۺزعمزۺولوگںۺوکۺذلیلۺرکےتۺںیہۺاورۺہیۺولگۺیھبۺااسیۺیہۺرک: اسۺےنۺاہکۺ

ۺیبادش بب

ںیۺےگ۔ۺۺج

یۺوہںۺہکۺاقدصۺایکۺوجابۺالےتۺںیہ

ھ ب

ۺہفحتۺیتجیھبۺوہںۺرھپۺد ۔ۺۺاورۺںیمۺاؿۺےکۺی اسۺای

ۺ بب

اۺاچےتہۺوہ۔ۺےھجمۺوجۺاہللۺےنۺدی اۺےہۺوہۺاسۺےسۺںیہکۺرتہبۺےہۺوجۺمتۺوکۺ) اقدص(رھپۺج

س

دی اۺےہۺہکلبۺامیلسؿۺےکۺی اسۺاچنہپۺاوہنںۺےنۺاہکۺایکۺمتۺامؽۺےسۺریمیۺدمدۺرکی

اےنپۺہفحتۺےسۺمتۺیہۺوخشۺروہ۔ۺۺ

اقمہلبۺاؿۺےسۺہنۺوہۺےکسۺاگۺاورۺمہۺاؿۺوکۺواہںۺےسۺذلیلۺرکۺےکۺاکنںیلۺےگۺاورۺوہۺاورۺاؿۺےکۺی اسۺواسپۺاجؤۺمہۺاؿۺرپۺاےسیۺرکشلوںۺےکۺاسھتۺہلمحۺرکںیۺےگۺنجۺاکۺ

وخارۺوہںۺےگ۔ۺۺ

رامی ا

س

رامربندارۺوہۺرکۺریمےۺاسےنمۺاحرضۺوہں۔ۺۺ: ف

س

اےۺرسداروۺمتۺںیمۺےسۺوکؿۺےہۺہکۺاسۺاکۺتختۺریمےۺاسےنمۺےلۺاےئۺلبقۺاسۺےکۺہکۺوہۺف

ۺاطوتقرۺنجۺےنۺاہکۺںیمۺاےسۺاحرض ۺدارۺوہں۔ۺۺ ونجںۺںیمۺےسۺای

س

ےیکۺداتیۺوہںۺلبقۺاسۺےکۺہکۺاپۺاینپۺہگجۺےسۺاںیھٹۺاورۺںیمۺاسۺےکۺےیلۺاطوتقرۺاورۺاامی

ےۺےسۺلبقۺیہۺاےسۺاحرضۺرکۺاتکسۺوہں۔ۺۺ

س

ھ ب

ۺصخشۺےنۺسجۺےکۺی اسۺملعۺاتکبۺاھتۺاہکۺںیمۺاپۺیکۺاھکنۺ ای

رامی اۺہیۺریمےۺربۺاکۺلضف

س

ۺاسۺتختۺوکۺاےنپۺی اسۺراھکۺوہاۺداھکیۺوتۺف بب

اۺوہںۺاورۺوجۺرکشۺرھپۺج

ارکشیۺرکی

س

اۺوہںۺی اۺی

اہکۺوہۺےھجمۺازامےئۺہکۺںیمۺاسۺاکۺرکشۺاداۺرکی

ۺےہۺی

رامےنۺواالۺےہ۔ۺۺ

س

اۺےہۺوتۺریماۺرپورداگرۺےبۺاینزۺاورۺرکؾۺف

ارکشیۺرکی

س

اۺےہۺاوۺوجۺی

اۺےہۺوتۺوہۺاےنپۺےیلۺرکشۺرکی

اداۺرکی

ۺےہۺی اۺاؿۺںیمۺےسۺےہۺوجۺراہۺےسۺےکہبۺوہےئۺںیہ۔ۺۺہکۺاسۺےکۺتختۺیکۺاسۺےکۺےیلۺوصرتۺدبؽۺدو،ۺدںیھکیۺوہۺاچہپیتن: اہکۺ

ۺوہۺاۺیچنہپۺوتۺوپاھچۺایگۺہکۺایکۺاپۺاکۺتختۺااسیۺیہۺےہ۔ۺاسۺےنۺوجاۺبۺدی اۺوگی اۺہیۺویہۺےہۺاورۺاسۺےسۺلبقۺیہۺملعۺوہۺاکچۺےہۺا بب

رامربندارۺوہۺےکچۺںیہ۔ۺۺرھپۺج

س

ورۺمہۺف

روںۺںیمۺےسۺیھت۔ۺۺ اورۺامیلسؿۺےنۺاسۺوکۺاؿۺزیچوںۺےسۺنجۺیکۺوہۺاہللۺےکۺوسا

س

رپشتسۺرکیتۺیھتۺروکۺدی اۺوہۺاکف

رشۺوکۺداھکیۺوتۺیھجمسۺہکۺرہگاۺی اینۺےہۺاورۺاینپۺڈنپایلںۺوھکؽۺدںی۔ۺاہکۺ

س

ۺاسۺےنۺف بب

ۺلحمۺےہۺسجۺںیمۺ: اسۺےسۺاہکۺایگۺہکۺدویاؿۺاخصۺںیمۺےیلچ۔ۺرھپۺج ہیۺوتۺای

ۺاہجونںۺاکۺی اےنلۺواالۺےہۺامیلسؿۺےکۺاسھتۺاےۺریمےۺربۺںیمۺےنۺاےنپۺسفنۺرپۺملظۺ: ےشیشۺڑجےۺوہےئۺںیہ۔ۺوبؽۺایھٹۺ ایک،ۺںیمۺاہللۺےکۺاےگۺوجۺسب

۔ۺۺ‘‘املسمؿۺوہں

رضحتۺامیلسؿۺںۺاکۺلحمۺۺ

راؿۺمیکحۺںیمۺرضحتۺامیلسؿۺںۺےسۺقلعتمۺتہب

ۺیسۺدرگیۺالیصفتتۺوہۺوسرںیتۺاورۺای اتۺنجۺںیمۺہکلمۺابسۺاکۺذرکۺےہۺ،ۺرضحتۺامیلسؿۺںۺاکۺذرکۺیھبۺایکۺایگۺےہ۔ۺف

ریقۺی اہتفۺانکیٹولیجۺیھت الثمۺاپ

ۺےسۺزی ادہۺب ۔ۺاپۺیکۺمیظعۺتکلممۺاورۺلحمۺاکۺذرکۺیھبۺایکۺایگۺےہ۔ۺاسۺےکۺاطمقبۺرضحتۺامیلسؿۺںۺےکۺی اسۺاےنپۺدورۺیکۺسب

ۺنفۺی ارے،ۺاورۺدےنھکیۺواولںۺوکۺریحتمۺرکۺدےنیۺوایلۺیتمیقۺاایشءۺیھبۺںیھت۔ۺلحمۺںیمۺداےلخۺاکۺراہتسۺےشیشۺاک ب

راؿۺمیکحۺلحمۺاورۺ ےکۺلحمۺںیمۺبیجعۺوۺرغی

انبۺوہاۺاھت۔ۺف

اۺےہ

اۺویںۺایبؿۺرکی

س

رۺادنازۺوہی

: اسۺیکۺتمظعۺاکۺہکلمۺابسۺرپۺاب

حۺمۺ ر

س

باؽۺا

ااطۺق

ۺشا

س

ۺ

ۺو

ا

ب اۺ

ب س ۺ

ابااۺر

حۺجۺ رل ۺا

س

خ ااۺاد

ا

ۺ

بۺر

ال

طۺقر ارب

ۺ

س

ۺ د ر

س

ل

ۺابۺر

ۺ

س

مل

ۺ

ۺ

م ۺایۺو

س

ۺ

م

ظ

طۺ

س

oا

)۴۴المنل۔ۺ(

رشۺوکۺداھکیۺوتۺیھجمسۺہکۺرہگاۺی اینۺےہۺاورۺاینپۺڈنپایلںۺوھکؽۺدںی۔ۺاہکۺ’’

س

ۺاسۺےنۺف بب

ۺلحمۺےہۺسجۺںیمۺ: اسۺےسۺاہکۺایگۺہکۺدویاؿۺاخصۺںیمۺےیلچ۔ۺرھپۺج ہیۺوتۺای

ۺاہجونںۺاکۺی اےنلۺواالۺےہۺامیلسؿۺےکۺاسھتۺ: وہےئۺںیہ۔ۺوبؽۺایھٹۺےشیشۺڑجےۺ اےۺریمےۺربۺںیمۺےنۺاےنپۺسفنۺرپۺملظۺایک،ۺںیمۺاہللۺےکۺاےگۺوجۺسب

۔ۺۺ‘‘املسمؿۺوہں

روںۺںیمۺرضحتۺامیلسؿۺںۺےکۺلحمۺوکۺ ۺےہۺےسج‘‘ دبعمۺامیلسؿ’’وہیدیۺرحتب

اۺےہ۔ۺاجۺاسۺلحمۺی اۺدبعمۺیکۺرغمیبۺدویارۺیہۺالسم

یھبۺ‘‘ دویارۺرگہی’’ اہکۺاجی

ر

روملشۺںیمۺوموجدۺتہبۺیسۺدورسیۺوہگجںۺوکۺزنیمۺوبسۺرکےنۺیکۺوہجۺوہیدویںۺاکۺاتسگاخہنۺاورۺرسشکۺروہیۺاھت۔ۺف اۺےہ۔ۺاسۺلحمۺاورۺب

اؿۺمیکحۺاےسۺویںۺاہکۺاجی

اۺےہۺ

: ایبؿۺرکی

ۺا ا

س

ۺفؿ ذذس

ل ۺ ب

ۺاا

س

ۺف

ئ

ا رۺا

س

بۺ لااۺا

س

س

ص

او

ر ب

و اۺ ل ۺ

س

ل

ل

ۺوس

ر

ضۺمارطۺ oر

ۺادلی

س

اۺااس ب ۺ

ذت ذ

ۺ اساۺاولۺیب

ساۺلاد ب ۺ

ل

اۺ

س

ب

ااۺب ا

ۺاو ذائۺواذاۺخب

س

اؿۺق

و

او عم

اۺ ذا oو

ۺو ل

ۺ

ر

ۺاا

ا

اۺ

س

یددۺر

ا ر

س

ۺر

ۺا

س

ل ب

ۺو

س

س

ب

ۺوث

اؽ

ا ۺیب

س

دذ

o ئۺو ا

ۺ ر

س

ۺا اخ ذائۺواذاۺخب

س

ااطۺق

ۺ

ۺاشا ؿا ۺ ۺو

س

س

ۺ ا

س

س

ۺا

س

س

ۺا ؿا

ۺاو ہ

س

خاۺد

ۺ ذذب م ا

اۺا

س

خذ ل ۺو

ھ

ب او

ر ب

ب

اۺو ل اۺاۺ و رب

ا ۺو

ر

)۷۔۴ینبۺارسالیئۺ۔ۺ( oؽۺم

ریۺرسیشکۺرکوۺےگ۔ۺۺ’’

اورۺمہۺےنۺینبۺارسالیئۺوکۺاتکبۺںیمۺاتبۺدی اۺاھتۺہکۺمتۺکلمۺںیمۺدوۺیبارۺاسفدۺرکوۺےگۺاورۺبب

ۺای اۺوتۺمہۺےنۺمتۺرپۺاےنپۺتخسۺوجگنجۺدنبوںۺوکۺطلسمۺرکۺدی اۺسپ

ۺےلہپۺاکۺوق بب

ۺوہۺاہمترےۺرھگوںۺںیمۺلیھپۺ ۺاورۺہیۺودعہۺوپراۺوہۺرکۺراہ۔ۺۺرھپۺج

راھۺدی۔ۺۺ

رھپۺمہۺےنۺاؿۺرپۺاہمتریۺیباریۺریھپۺدیۺاورۺامؽۺاورۺوٹیبںۺےسۺاہمتریۺدمدۺیک۔ۺاورۺاہمتریۺدعتادۺبب

ۺدورس بب

رایئۺرکوۺےگۺوتۺیھبۺاےنپۺیہۺےیل۔ۺرھپۺج اہکۺاہمترےۺرہچےۺاگبڑۺدںیۺارگۺمتۺالھبیئۺرکےتۺروہۺےگۺوتۺاانپۺیہۺالھبۺرکوۺےگۺارگۺبب

یۺیبارۺاہللۺاکۺودعہۺاۺاجےئۺاگۺی

ریبادۺرکۺدںی ۔ۺۺ‘‘اورۺوہۺرھپۺتیبۺادقملسۺںیمۺایسۺرطحۺدالخۺوہںۺسجۺرطحۺےلہپۺدالخۺوہےتۺےھتۺاورۺاہجںۺہبلغۺی اںیئۺاےسۺوپریۺرطحۺابتہۺوۺبب

ۺذع ب ۺہگجۺےسۺدورسیۺہگجۺرفسۺوہۺامتؾۺوقںیمۺنجۺاکۺذرکۺوہاۺاےنپۺاتسگاخہنۺرودۺاورۺاہللۺےسۺرسیشکۺےکۺسب ۺای

ابۺےکۺقحتسمۺےھت۔ۺوہیدیۺدصویںۺی

یۺےسۺاجتوزۺا

ہ ا

اۺاہکنۺرضحتۺامیلسؿۺںۺےکۺزامےنۺںیمۺارضۺدقمسۺںیمۺاںیہنۺاانپۺونطۺبیصنۺوہا۔ۺرگمۺرھپۺاینپۺاغبوت،ۺدحودۺا

ورۺدبدی ایتنۺیکۺوہجۺرکےتۺرےہۺی

ذۺوہیدیۺوجۺامیضۺ ذت اداںۺوہۺرکۺایسۺرودۺاکۺےسۺذعابۺاکۺاکشرۺوہےئ۔ۺاجۺےکۺدورۺےکۺحب

راحںۺوۺش

س

ۺںیمۺایسۺالعےقۺںیمۺرھپۺایبادۺوہےئۺںیہۺاینپۺرمگایہۺرپۺف ب

ی ر

ف

رہۺاوہنںۺےنۺیلہپۺہیبنتۺےسۺلبقۺایکۺاھت۔ۺۺمرہۺرکۺرےہۺںیہۺسجۺاکۺاظمہ

ماظمہ

یبابۺمہنۺ

ااحصبۺفہکۺۺ

اۺ

س

ا

ۺالۺ اا ۺو

ہ ۺااب

ۺا ۺاؿ

س ب اااؾۺ

ب ب ا

اۺ

س

ۺان

س

o

)۹افہکل۔ۺ(

اریۺ’’ماوینںۺںیمۺےسۺوجعہبۺزیچۺےھت) دقرتۺیک(ایکۺآپۺہیۺایخؽۺرکےتۺںیہۺہکۺاغرۺواےلۺاورۺہبتکۺواےلۺہ

س

۔ۺۺ‘‘ن

راؿۺمیکحۺیکۺااھٹروںیۺوسر

یۺیکۺریپویۺرپۺاح‘ افہکل’ ف

ہ ا

ۺاۺےکۺملظۺوۺمتسۺےسۺںیمۺاؿۺولوگںۺےکۺیبارےۺںیمۺلیصفتۺایبؿۺیکۺیئگۺےہۺوہنجںۺےنۺااکحؾ

مکۺوق

راؿۺمیکحۺںیمۺاسۺواہعقۺوکۺویںۺایبؿۺایکۺایگ

: اچبؤۺےکۺےیلۺاغرۺںیمۺانپہۺیلۺیھت۔ۺف

ااب ب ا

اۺ

س

ۺان

س

اۺ

س

ا

ۺالۺ اا ۺو

ہ ۺااب

ۺا ۺاؿ

س ب ا oاؾۺ

س

اۺا

س

ب اۺر

ۺ اال

ہ ۺاا

لۺا

ا

یۺال ذۺاواا

ذ

اۺر

س

ری

ۺام

س

اۺ

س

ۺلی اۺو

ا

ۺر

س

نذ

ۺا

س

ۺ oۺ

س

ۺف

س

یۺاذااۺ

س

ب ر

س

ادۺ ذ

س

س

ۺ

ہ ا oااذاۺا و

ب ا اۺ

یۺ

ۺاس

ب

ر

س

ۺال ۺای

س

ل

ۺ

س

ب

ۺ

o

ا ۺیبھ

اب

س

ۺ ک ل ۺ

س

ۺ

س

س

یۺ ذذ ۺھ

س

زد ۺو ب

ر اۺبب

س

ۺام

ا

ۺ

س

اۺ oۺطۺا

ا

ذۺق ۺا ب

ۺق

ااۺ

س

بؼ

ر و

ااغؼ

ذاۺشااۺا

س

ۺقل ذذ ااۺل

اۺا

س

بوۺد

س

ۺ اع ذ

س

ۺت

س

ضۺ ر ا اتۺوو م ل

ۺا باۺر

س

ب اۺر

ا o اال

س

م

ائۺ

و ھ

ر

س

ۺا

س

م

ۺ

ظ

ط

ۺا

س

م

ۺطۺ

س ب

ۺؾۺ س

لؼبس

ۺ ل

ؿۺ

ا اۺی

ۺطۺل

ا

ا

ۺا

س

بوۺد

س

اۺ و ذ

س

ذ

س

یۺۺا

ایبذ

س

ۺ

ۺا

o

ب ۺر

ا

ر

س

ھ ۺ ا

ۺا

لاواۺا

س

ۺق

اۺا

ؿۺاو ذذ ب ع اۺ ۺوھ

و م

ل

ر

س

ذۺا ا ااو

ر

ۺم

ر

ۺام

س

ۺ

ا

ۺیھ

ۺو

م ۺر

س

ۺ oۺ ۺذات

ھ ہ

ۺ

س

ۺرور

س

ۺب

ع لذاۺط ۺام

ل

یۺار

بو

س

ۺ

ۺا

ۺای

س

ۺ

ۺذ

ہ

س

ۺم

و ب

ۺ

س

ۺفھ

ااؽۺو

ل

ۺا ۺذات

س

ص

ر

ۺ

ب

یر

س

ذاۺعاۺو

س

ل

ااذ

ر

اۺم لۺلۺو ذذب

ۺ

س

ل

ۺ

س

ص

ۺ

س

ذذجۺو

ھ ا

ۺاو ھ

ۺ

ۺا ذذ

ۺ oۺھ

اۺو

ظ

ا

ۺائ ب

و

غ

ل ط

ا

ذذطۺل

ال ۺیبا ۺذر

ا ۺیب ل ب

ااؽۺؼۺو

ل

ۺاذات

ۺو

س

ل

ۺا ۺذات

ب ل

س

ؼۺود

ار ب

ۺر

س

م

ۺ

ئ

ل ااۺوارر

س

ۺف

س

م

ۺ

ل

ۺل ل

ۺاۺ oت

اائۺلس

ل ۺ

س

ب

ۺ

ذ

س

و

ۺالع

باۺر

ال

ۺقمۺ

س

ب

ۺباۺاو اۺ

س

ب

اۺ

ال

ۺقم

ب لۺ

ۺ

س

م

ۺ

ئ

اب

اؽۺق

ۺطۺق

س

ب ب

اۺؽ

ۺنب

اا اۺ لاا ۺعاۺازک

ۺا ر

ظ

ؼ

س

ۺ ا

س

ذذ ا

ۺا

لۺاہ ذ

س

ۺھذ

ق

ر ۺ ب

ذاۺاحو

بع

ا

س

ۺطۺق

ب ب

ۺ

س

ۺ رزؼ ۺبب

اذۺاح

بۺ ؿ ر

اۺۺو ؼ ل

ا

oو

ۺاو

ب ر ۺب

ل

اۺو رھ

ظ

ػ

ۺؿ ۺا

س

ا ا

ذذاۺاتباۺاو

ۺ

س

ۺو

ل

ۺ

س

ۺف

و ذذع

o ۺ

ب

یۺ اۺر

ا

اا سلۺااؿ ۺو

ۺح

ۺا ذۺواۺاؿو م ل

ۺ ل

اۺ

س

یر

ۺا

ذ

س

و

ل

اۺ

س

ب اۺا

ۺ االھ

ر

ۺام

س

ب ب

ؿۺازع

س

ذۺن ااۺجۺا

ا ذب

ۺم ل

ۺؿ ذ

س

ذ

س

س

ا

ۺھ

ر

یۺاماۺ و ب ل

س

ۺ

س

ذ

س

اؽۺاا

ۺطۺق ب

ۺ

ۺالع

ب

اۺطۺر

س

ای

س

بؿۺ oن

ل

ی ۺو

ب

ل ب

ۺ ب

ا ۺر

ا

ل

ؿۺب

لو

ؿ

ل

ی ۺو

ب

ب

س

ل

ااؾۺیب

ب ۺر ل ب

ۺ

ۺشاد

ا

سم

س

ارۺ

اۺن

س

ۺ ۺفقل

اۺ

ۺا

اۺ ۺ

ذبۺ

ۺالع

بۺر

ۺطۺ ل ب

ۺ

س

م

ا

ی ۺو

ا

ب ۺ

س

م

ۺ

ۺ

س

اۺ اۺور ماہ

ظ

ائۺ راۺم

ۺا

اذ oاح

ۺذ

ا

س

ۺق

س

اایۺئۺا

س لۺ

س

اۺیا و

ذ

س

o ذ

س

ۺھذ

س

ۺ بر

ف ۺ ا

بۺرس

ذذ

ۺیۺاؿس ۺ

ۺو

س

ذاۺ ۺا

یب ۺرراذکۺزۺو

ائۺا

ۺن اۺاؿ

اا

ذ

ۺ oاۺر

ا

ئ

ۺ اب

ۺث ھ

ۺ

س

اۺفو

ب ا

و

اا

ۺوادازدۺو

س

س

o و

ب ا اۺ

ۺنب

ۺالع

ۺا

ااج ؽہ غیب اؽسؾوت واؽارضط ابصر بہ واسؾع ط ؾاؽھؾ ؾؿ دوؿہ ؾؿ وؽی ز وؽا یشرک ذۺاح ۺ

س

)۶۲۔۹افہکل۔( oف

اریۺ’’ماوینںۺںیمۺےسۺوجعہبۺزیچۺ) دقرتۺیک(ایکۺاپۺہیۺایخؽۺرکےتۺںیہۺہکۺاغرۺواےلۺاورۺہبتکۺواےلۺہ

س

۔ۺۺ‘‘ےھتن

ارےۺاعمےلمۺوکۺونسارےنۺاکۺاساممارےۺربۺںیمہۺاینپۺاخصۺرتمحۺےسۺونازۺاورۺہ

مۺوہۺوجاؿۺاغرۺںیمۺانپہۺزگںیۺوہےئۺوتۺیجتلمۺوہےئۺہکۺاےۺہ ب

بؿۺرکۺدے۔ۺۺج

ۺےکۺےیلۺاؿۺےکۺاکؿۺرپۺرپدہۺڈاؽۺدی ا۔ۺۺ

رھپۺاسۺاغرۺںیمۺمہۺےنۺاساہلۺاسؽۺی

اہکۺولعمؾۺرکںیۺہکۺدو

اۺی ونںۺامجوتعںۺںیمۺےسۺزکۺےنۺحیحصۺادنازہۺاگلی اۺہکۺینتکۺدمتۺوہۺاغرۺںیمۺرےہ۔ۺۺرھپۺمہۺےنۺاؿۺوکۺااھٹی

ۺدی۔

مہۺاپۺوکۺاؿۺاکۺاحؽۺحیحصۺحیحصۺانسےتۺںیہ۔ۺوہۺدنچۺونوجاؿۺےھتۺوجۺاےنپۺرپورداگرۺرپۺاامیؿۺالےئۺاورۺمہۺےنۺاؿۺوکۺاورۺزی ادہۺدہای

ۺوہۺ بب

اہۺےکۺاس(اورۺمہۺےنۺاؿۺےکۺدؽۺوبضمطۺرکۺدد۔ۺج

اراۺربۺاامسونںۺاورۺزنیمۺاکۺربۺےہۺمہۺاسۺےکۺ) ےنماظملۺیبادشمڑھکےۺوہےئۺوتۺاوہنںۺےنۺاہکۺہکۺہ

ریۺےبۺاجۺیباتۺےکۺرمبکتۺوہںۺےگ۔ۺۺ

وساۺیسکۺیکۺابعدتۺںیہنۺرکںیۺےگ،ۺورہنۺرھپۺوتۺمہۺبب

اریۺوقؾۺےہۺسجۺےنۺاہللۺےکۺوساۺاورۺوبعمدۺرہھٹاےئۺںیہ۔ۺہیۺولگۺویکںۺاؿۺرپۺوکیئۺواحضۺدلیلۺںیہنۺالےتمذاۺرپۺہیۺہ

س

رھۺرکۺاظملۺاورۺوکؿۺوہۺاگۺوجۺح

۔ۺسپۺاسۺےسۺبب

وھجٹۺیبادنےھ۔ۺۺ

ۺمتۺاؿۺےسۺاورۺاؿۺےکۺوبعمدوںۺےسۺاگلۺوہۺ ۺںیہنجۺوہۺاہللۺےکۺوساۺوپےتجۺںیہۺوتۺابۺاغرۺںیمۺلچۺرکۺانپہۺول۔ۺاہمتراۺربۺاینپۺرتمح بب

ۺاہمترےۺےیلۺاورۺج

رامہۺ

س

ۺےکۺاسامؿۺف

رکۺدےۺاگ۔ۺۺاشکدہۺرکۺدےۺاگۺاورۺاہمترےۺاومرۺںیمۺوہسل

ۺاشکدہۺدیم اۺےہۺاورۺوہۺاسۺےکۺای

ۺچبۺرکۺلکنۺاجی ب

س

ااۺےہۺوتۺاؿۺےکۺاغرۺےسۺداینہۺاجی

کل

س

ۺوہۺ ب

باؿۺںیمۺےھت۔ۺہیۺاہللۺاورۺاےۺروسؽۺۺاپۺوسرجۺوکۺدںیھکیۺےگۺہکۺج

ۺرمگایہۺںیمۺوھچڑۺدےۺوت

اۺےہۺاورۺسجۺوکۺاحل

ی ۺی ا

ۺداتیۺےہۺویہۺدہای

اوینںۺںیمۺےسۺےہۺاہللۺسجۺوکۺدہای

س

رھپۺاپۺاسۺےکۺےیلۺوکیئۺرقیفۺراہۺاتبےنۺواالۺہنۺ یکۺن

ی اںیئۺےگ۔ۺۺ

اورۺاؿۺاکۺاتکۺاورۺوتۺایخؽۺرکےۺاگۺہکۺوہۺاجگۺرےہۺںیہۺاحالہکنۺوہۺوسےئۺوہےئۺےھتۺ۔ۺاورۺمہۺاؿۺوکۺداینہۺرطػۺاورۺیباںیئۺرطػۺرکوںیٹۺدالےتۺرےتہۺےھت۔ۺ

اۺاورۺاؿۺیکۺدتشہۺریتےۺدؽۺںیمۺھٹیبۺاجیت۔ۺاورۺایسۺرطحۺوچٹھکۺرپۺاےنپۺدوونںۺاہھتۺالیھپےئۺاھٹیبۺاھتۺارگۺوتۺاںیہنۺاھج

ۺرکۺداتھکیۺوتۺاؿۺےسۺھٹیپۺریھپۺرکۺاھبگ

س

ی

ۺدؿۺی اۺاسۺےسۺمک ۺےنہکۺواےلۺےنۺاہکۺمتۺانتکۺرعہصۺرےہۺوہںۺےگ؟ۺوہۺوبےلۺای اہکۺوہۺاسپۺںیمۺوپںیھچۺ۔ۺاؿۺںیمۺای

اۺی ۔ۺ ۺوبےلۺمہۺےنۺاؿۺوکۺااھٹۺدی

اۺی ازیکہۺاہمترےۺربۺیہۺوکۺملعۺےہۺہکۺمت

س

ۺوکۺرہشۺیکۺرطػۺہیۺہکسۺدےۺرکۺوجیھبۺہکۺوہۺذراۺدےھکیۺہکۺوکؿۺاسۺاھکی ۺینتکۺدمتۺرےہ۔ۺرہباحؽۺاےنپۺںیمۺےسۺیسکۺای

اۺاےئۺاورۺنسحۺدتریبۺےسۺاکؾۺےلۺاورۺاہمتریۺربخۺیسکۺاورۺوکۺہنۺوہےنۺدے۔ۺۺ

س

ےہ۔ۺوسۺاسۺںیمۺےسۺاہمترےۺی اسۺھچکۺاھکی

ۺمتۺوکۺاسگنسرۺرکۺڈاںیلۺےگۺی اۺمتۺوکۺاےنپۺدنیۺںیمۺواسپۺالںیئۺےگۺاورۺمتۺیھبکۺالفحۺہنۺی اؤۺےگ۔ۺۺارگۺاؿۺولوگںۺےنۺمتۺرپۺاقوبۺی اۺایلۺوت

ۺہکۺاسۺزامےنۺںیم بب

ۺںیمۺوکیئۺہبشۺںیہن۔ۺج

اہکۺوہۺاجؿۺںیلۺہکۺاہللۺاکۺودعہۺقحۺےہۺاورۺہیۺہکۺایقم

اۺی ۺولگۺاؿۺےکۺاورۺایسۺرطحۺمہۺےنۺاؿۺےسۺعلطمۺرکۺدی

ۺہبلغۺےھتۺ یبارےۺںیمۺڑگھجۺرےہۺےھت۔ۺرھپ ۺامعرتۺانبۺدوۺاؿۺاکۺرپورداگرۺیہۺاؿۺےسۺوخبیبۺوا ۺےہۺ،ۺوجۺولگۺاؿۺںیمۺاصجب ےنہکۺےگلۺہکۺاؿۺےکۺی اسۺای

ۺابعدتۺاخہنۺانبںیئۺےگ۔ۺۺ اوہنںۺےنۺاہکۺمہۺاؿۺےکۺی اسۺای

ہیۺاؿۺیکۺالکٹۺوچپیباںیتۺںیہۺاورںیہکۺےگۺوہۺاستۺےھتۺاورۺ ولگۺےتہکۺرںیہۺےگۺہکۺوہۺ ۺےھتۺوچاھتۺاؿۺاکۺاتکۺاھت۔ۺاورۺںیہکۺےگۺوہۺی اچنۺےھتۺاٹھچۺاؿۺاکۺاتکۺاھت۔

ذاۺا

س

رامۺدےیجیۺریماۺربۺیہۺاؿۺیکۺدعتادۺےسۺوخبۺوا ۺےہۺوساےئۺدنچۺولوگںۺےکۺاؿۺوکۺوکیئۺںیہنۺاجاتن۔ۺل

س

پۺاؿۺےکۺیبارےۺںیمۺاؿۺاوھٹاںۺاؿۺاکۺاتکۺاھت۔ۺاپۺف

ۺاؿۺںیمۺےسۺیسکۺےسۺیھبۺدری اتفۺاحؽۺہنۺےیجیک۔ۺۺولوگںۺےسۺزجبۺرسرسیۺثحبۺےکۺزی ادہۺثحبۺہنۺےیجیکۺاورۺاؿۺےکۺقلعتم

اورۺاپۺیسکۺاکؾۺےکۺقلعتمۺہیۺہنۺےیہکۺہکۺںیمۺاسۺوکۺلکۺرکۺدوںۺاگ۔ۺۺ

رامۺدےیجیۺہکۺادیمۺےہۺہکۺریماۺربۺےھجمۺالھبیئۺیک

س

ۺاپۺوھبؽۺاجںیئۺوتۺاےنپۺربۺوکۺی ادۺےئجیک۔ۺاورۺف بب

رۺراہۺ رگمۺہیۺہکۺارگۺاہللۺےنۺاچاہۺاورۺج

ۺب ب

ی ر

اتبۺدے۔ۺۺاسۺےسۺف

اورۺوہۺاےنپۺاغرۺںیمۺونۺاورپۺ ۺوسۺاسؽۺرےہ۔ۺۺ

رامۺدےیجیۺینتجۺدمتۺوہۺاغرۺںیمۺرےہۺاہللۺیہۺوخبۺاجاتنۺےہ۔ۺاامسونںۺاورۺزنیمۺےکۺوپدیشہۺرازۺایسۺےکۺملعۺںیمۺںیہ۔ۺوہۺایکۺوخبۺد

س

ۺاپۺف

سس

ےنھکیۺواالۺاورۺایکۺااھچۺنس

اۺےہواالۺےہ۔ۺاسۺےکۺوساۺہنۺوکیئۺاؿۺاکۺاکراسزۺےہۺاورۺہن

ۺرکی ۔ۺۺ‘‘ۺاہللۺاعتیلۺاےنپۺمکحۺںیمۺیسکۺوکۺرشی

ملظۺوۺمتسۺرکۺراہۺ)Decius( وػۺدیقعہۺےکۺاطمقبۺااحصبۺفہکۺوکۺاالسیمۺاورۺاسیعیئۺدوونںۺوحاولںۺےسۺدقتسۺاحلصۺےہ۔ۺاؿۺرپۺرویمۺاشنہشہۺدایقونسۺ

ۺاہللۺیک رکۺرکےنۺاورۺای

اہۺاکۺاھتۺاسۺےکۺیباووجدۺاوہنںۺےنۺاینپۺوقؾۺوکۺرفکۺوۺرشکۺب

ۺولوگںۺےنۺاؿۺیکۺدوعتۺرپۺوتہجۺہنۺدیۺاورۺیبادش بب

ۺابعدتۺیکۺنیقلتۺیک۔ۺج

اریخیۺراکیرڈۺاسۺارمۺاکۺوگ

ۺاۺاچنہپۺوتۺاوہنںۺےنۺاےنپۺرھگوںۺوکۺوھچڑےنۺاکۺہلصیفۺایک۔ۺاسۺدورۺاکۺی

رےتھۺاؿۺےکۺلتقۺی

رےتھۺبب

اہۺےہۺہکۺیئکۺرمکحاؿۺاسۺدورۺملظۺیھبۺبب

ۺاانپےئۺوہےئۺےھتۺاورۺدنیۺوسیعیۺرپۺاکردنبۺرےنہۺواولںۺاکۺرعہصۺایحتۺگنتۺرکۺراھکۺاھت۔ۺۺںیمۺدتشہۺرگدی،ۺملظۺوۺمتسۺیکۺی ایسیل

ۺ

س

ب

اوطہیلۺےکۺرونمۺوگررنۺ

س

ۺطخۺاھکلۺہکۺاسۺےنۺ) Trayanus(ےنۺاشنہشہۺروؾۺرٹای اونسۺ) وسیعی ۳۱۱۔Pilinius) (۹۶(امشؽۺرغمیبۺای وکۺای

ۺوبثتۺےہ۔ۺاےسیۺحیسمۺےکۺھچکۺریپواکروںۺوکۺزساںیئۺدںیۺویکہکنۺوہۺ ےۺیکۺابعدتۺہنۺرکےتۺےھت۔ۺہیۺطخۺادتبایئۺدورۺےکۺاسیعویئںۺرپۺملظۺوۺمتسۺاکۺای

اہۺےکۺ

یبادش

رکۺرکےنۺاورۺیبالطۺدنیۺیکۺریپویۺےکۺےیلۺدیباؤۺڈاالۺایگۺوتۺاوہنںۺےنۺاہکۺ

ۺاؿۺونوجاونںۺرپۺدنیۺقحۺب بب

: احالتۺںیمۺج

ر ا اتۺوو م ل

ۺا باۺر

س

ب اۺر

اا االغؼ

ذاۺشااۺا

س

ۺقل ذذ ااۺل

اۺا

س

بوۺد

س

ۺ اع ذ

س

ۺت

س

oضۺ

ظ

طۺا

س

م

ۺطۺ

س ب

ۺ

س

لؼبس

ۺ ل

ؿۺ

ا اۺی

ۺطۺل

ا

ا

ۺا

س

بوۺد

س

اۺ و ذ

س

ذ

س

اۺا

س

م

ائۺ

و یۺھ

ر

س

ۺا

س

م

ؾۺ

ایبذ

س

ۺ

ۺا

o )۵۱۔۴۱افہکل۔ۺ(

ۺدی۔ۺۺ’’

مہۺآپۺوکۺاؿۺاکۺاحؽۺحیحصۺحیحصۺانسےتۺںیہ۔ۺوہۺدنچۺونوجاؿۺےھتۺوجۺاےنپۺرپورداگرۺرپۺاامیؿۺالےئۺاورۺمہۺےنۺاؿۺوکۺاورۺزی ادہۺدہای

ۺوہۺ بب

اہۺےکۺاسےنم(اورۺمہۺےنۺاؿۺےکۺدؽۺوبضمطۺرکۺدد۔ۺج

اراۺربۺآامسونںۺاورۺزنیمۺاکۺربۺےہ) اظملۺیبادشمۺمہۺاسۺےکۺڑھکےۺوہےئۺوتۺاوہنںۺےنۺاہکۺہکۺہ

ریۺےبۺاجۺیباتۺےکۺرمبکتۺوہںۺےگ

۔ۺۺ‘‘وساۺیسکۺیکۺابعدتۺںیہنۺرکںیۺےگ،ۺورہنۺرھپۺوتۺمہۺبب

امہۺزی ادہۺااکمؿۺیہیۺےہۺہکۺہیۺاغرۺایفیۺسسۺ

ۺااحصبۺفہکۺےکۺاغرۺاکۺقلعتۺےہۺاسۺےکۺقلعتمۺیئکۺہطقنۺرظنۺںیہ۔ۺی

اورۺرطوسسۺ)Ephesus(اہجںۺی

)Tarsus (ںیمۺواعقۺےہ۔ۺۺ

ںیمۺواعقۺےہ۔ۺاسۺےسۺیئکۺاملسمؿۺنیققحمۺاورۺرسفمنیۺیھبۺقفتمۺںیہ۔ۺہکبجۺھچکۺےکۺ) Ephesus(اولںۺےکۺاطمقبۺہیۺاغرۺایفیۺسسامتؾۺاسیعیئۺوح

ۺہیۺوصترۺطلغۺےہۺاورۺاغرۺاکۺالصۺاقمؾۺرطوسسۺ ردی

سس

امہۺامتؾۺاسیعیئۺاورۺ) Tarsus(ب

رہۺںیلۺےگ۔ۺی

سئ

ےہ۔ۺاسۺیبابۺںیمۺمہۺاؿۺدوونںۺہطقنۺاہےئۺرظنۺاکۺاجب

ےکۺزامےنۺںیمۺشیپۺآی ا۔ۺۺ) وسیعی ۰۵۲(ۺوۺرسفمنیۺاسۺرپۺقفتمۺںیہۺہکۺہیۺواہعقۺرویمۺاشنہشہۺدایقونسۺاملسمؿۺنیققحم

اذفۺایکۺسجۺےکۺتحت

س

ۺاقونؿۺی رۺصخشۺرپۺرویمۺرینوۺاورۺدایقونسۺاسیعویئںۺرپۺملظۺرکےنۺواےلۺوہشمرۺرویمۺاشنہشہۺںیہ۔ۺاےنپۺرصتخمۺدورۺرمکحاینۺںیمۺاسۺےنۺای مۺہ

ریباین

اؤںۺوکۺف

اۺرضوریۺاھتۺوجۺوہۺ یتمۺاکردنوںۺوکۺدنعۺابلطلۺداھک دویی

س

اۺاورۺاسۺاکۺدصتیقیۺوبثتۺاحلصۺرکی

س

ریباینۺرکی

رۺصخشۺرپۺہیۺفماۺرضوریۺاھت۔ۺہ

س

اۺاھت۔ۺشیپۺرکی

ی

ۺرپیتسۺاکۺہیۺلمعۺرکےنۺےس

بروںۺںیمۺوموجدۺےہۺہکۺاسیعویئںۺیکۺریثکۺدعتادۺوجۺی ۺ وجۺااسیۺہنۺرکےتۺاںیہنۺزساۺدیۺاجیتۺیھت۔ۺاسیعیئۺرحتب ااکنرۺرکےتۺےھتۺوہۺای

ہگجۺےسۺدورسیۺہگجۺانپہۺیکۺالتشۺںیمۺرجہتۺرکےتۺرےتہۺےھت۔ۺاورۺااحصبۺفہکۺیھبۺایہنۺادتبایئۺاسیعویئںۺںیمۺےسۺےھت۔ۺۺ

ۺدااتسؿۺےکۺوطرۺرپۺایبؿۺایکۺےہۺاورۺاسۺںیمۺو ۺوغرۺےہۺہکۺارثکۺملسمۺاورۺاسیعیئۺومروخںۺےنۺاسۺواہعقۺوکۺای براںۺہیۺارمۺیھبۺاقب ذۺبب رت

س

ۺزگرےنۺےکۺاسھتۺم

ق

اریخیۺواہعقۺےہ۔ۺۺ

ۺی المۺوہۺیئگۺںیہۺہکبجۺیفۺاتقیقحلۺہیۺضحمۺدااتسؿۺںیہنۺہکلبۺای

تہبۺیسۺریغۺرضوریۺرواںیتیۺیھبۺش

ایکۺااحصۺبۺفہکۺایفیۺسسۺںیمۺںیہ؟ۺۺ

رۺالعےقۺےکۺولوگںۺیکۺہیمریۺوہجۺہ

وخاشہۺےہۺہکۺاؿۺاہبدرۺولوگںۺاکۺقلعتۺاؿۺےکۺ ااحصبۺفہکۺیکۺاجےئۺانپہۺےکۺیبارےۺںیمۺدعتمدۺاراۺءۺںیہ۔ۺاسۺاالتخػۺیکۺبب

۔ۺۺونطۺےسۺوہۺاورۺواہںۺاسۺرطحۺےکۺاغروںۺیکۺوموجدیگۺےہ۔ۺاورۺرھپۺاؿۺامتؾۺوہگجںۺںیمۺاسۺیکۺاثمؽۺفلتخمۺاغروںۺرپۺابعدتۺاگوہںۺیکۺریمعتۺےہ

اکۺرھگۺےہۺےسجۺدعبۺںیمۺرچچۺںیمۺدبؽۺدی اۺایگ۔ۺوسۺ اسیعویئںۺیکۺدقمسۺہگجۺےہ۔ۺاہیںۺرضحتۺرممیۺاہیلعۺاالسلؾ) Ephesus(اسیجۺہکۺوہشمرۺےہۺایفیۺسس

رارۺدی ا

رۺوہےئۺوہں۔ۺارثکۺاسیعیئۺبتکۺںیمۺیھبۺاسۺہگجۺوکۺااحصبۺفہکۺاکۺاقمؾۺف ذب

س

ۺایگۺےہ۔ۺۺہیۺنیعۺنکممۺےہۺہکۺااحصبۺفہکۺںیہیۺیکۺاغرۺںیمۺایقؾۺت

رۺاػۺاسرسۺ

س

ب

ایمۺی ادریۺ

اریخیۺوبثتۺش

رنیۺی

ۺ) وسیعی James of Saruc)(۲۵۴(اسۺاکۺدقمیۺب

س

بگ

ےنۺ)Gibbon(ےہ۔ۺ وػۺومرخۺ

ارخیۺزواؽۺتنطلسۺروام’

رکۺرکےنۺاورۺاغرۺںیمۺانپہۺےنیلۺرپۺ‘ ی

رۺیکۺبتکۺےکۺیئکۺوحاےلۺددۺںیہ۔ۺاسۺےکۺاطمقبۺاستۺاسیعیئۺونوجاونںۺوکۺاسیعتیئۺب

س

ب

ںیمۺ

اؾۺدایقونسۺاھت۔ۺدایقونسۺاکۺدورۺرمکحاؿۺ

س

اہۺاکۺی

یۺںۺےکۺریپواکروںۺرپۺملظۺوۺمتسۺےکۺےیلۺوسیع ۱۵۲ےسۺ ۹۴۲وبجمرۺرکےنۺواےلۺیبادش

یۺےہۺاورۺہیۺدورۺرضحتۺ

اؾۺایفیۺ) Aphesos(ی اۺایفیۺاسس)Aphesus(وہشمرۺےہ۔ۺملسمۺرسفمنیۺےکۺاطمقبۺہیۺواہعقۺایفیۺسسۺ

س

ۺےکۺاطمقبۺاسۺہگجۺاکۺی

س

بگ

ںیمۺشیپۺای ا۔ۺ

اوطہیلۺےکۺرغمیبۺانکرےۺرپۺواعقۺہیۺرہشۺتنطلسۺروامۺیک)Ephesus(سسۺ

س

راۺرہشۺاھت۔ۺاسۺرہشۺےکۺڈنھکرۺاجۺیھبۺ ےہ۔ۺای

ریۺدنبراگہۺاورۺبب

ۺبب ایفیۺسسۺ’’ای

اۺرہش

س

اؾۺےسۺوہشمرۺےہ۔ۺۺ‘‘ اکۺرپای

س

ےکۺی

اؾۺملسمۺنیققحمۺےکۺاطمقبۺزیتسیئ

س

ۺرویمۺرمکحاؿۺاکۺی

ۺدوؾۺ) Tezusius(ااحصبۺفہکۺیکۺدیباریۺےکۺوق

ئ

ش

ۺویھتڈو ردی

سس

ۺےکۺب

س

بگ

اورۺ

)Theodosius II (ءۺےکۺدوراؿۺادتقارۺںیمۺراہ۔ۺۺ۰۵۴۔۸۰۴روامۺےکۺاسیعیئۺوہۺاجےنۺےکۺدعبۺےہ۔ۺہیۺرمکحاؿۺتنطلسۺ

ۺےسۺزگر ب

ی ر

اہکۺروینشۺادنرۺہنۺاۺےکس۔ۺاسۺرطحۺاغرۺےکۺف

ےنۺواالۺادنرۺںیہنۺھچکۺرسفمنیۺےکۺاطمقبۺدرجۺذلیۺای اتۺیکۺروینشۺںیمۺاغرۺںیمۺداہلخۺامشؽۺےسۺاھتۺی

اۺےہۺ

راؿۺمیکحۺاےسۺویںۺایبؿۺرکی

:دھکیۺاتکسۺاھت۔ۺف

ااؽۺ

ل

ۺا ۺذات

س

ص

ر

ۺ

ب

یر

س

ذاۺعاۺو

س

ل

ۺا ۺذات

ھ ہ

ۺ

س

ۺرور

س

ۺب

ع لذاۺط ۺام

ل

یۺار

بۺو

س

ذذجۺو

ھ ا

ۺاو ھ

ۺ

ۺا ذذ

ۺ

س

ۺ

ۺا

ۺای

س

ۺ

ۺطۺذ

س

ۺ

و ب

ۺ

س

ۺفھ

و

ذذ ب

ۺ

س

ل

ۺ

س

ص

ا ذ

ر

اۺم ل )۷۱افہکل۔ۺ( oلۺو

ۺاشکدہۺدیماؿۺںیمۺ) اےۺروسؽۺا(اورۺ’’ اۺےہۺاورۺوہۺاسۺےکۺای

ۺچبۺرکۺلکنۺاجی ب

س

ااۺےہۺوتۺاؿۺےکۺاغرۺےسۺداینہۺاجی

کل

س

ۺوہۺ ب

بآۺپۺوسرجۺوکۺدںیھکیۺےگۺہکۺج

اۺےہۺاور

ی ۺی ا

ۺداتیۺےہۺویہۺدہای

اوینںۺںیمۺےسۺےہۺاہللۺسجۺوکۺدہای

س

ۺرمگایہۺںیمۺوھچڑۺدےۺوتۺرھپۺاپۺاسۺےکۺےیلۺوکیئۺرقیفۺراہۺ ےھت۔ۺہیۺاہللۺیکۺن

سجۺوکۺاحل

۔ۺۺ‘‘اتبےنۺواالۺہنۺی اںیئۺےگ

ارۺدقہمیۺڈارٹکۺومیسۺیباراؿۺاینپۺاتکبۺایفیۺسس

رۺایمرارۺدےتیۺوہےئۺاتھکلۺےہۺ) (Ephesusامہ

: ںیمۺاےسۺیہۺااحصبۺفہکۺیکۺاجےئۺانپہۺف

رکۺرکۺےکۺاسیعتیئۺاایتخرۺرکۺیل۔ۺاجےئۺانپہۺیکۺالتشۺںیمۺوہۺیپۺےکۺاستۺونوج) Ephesus(ءۺںیمۺایفیۺسس۰۵۲’’

ۺرپیتسۺب

باونںۺےنۺی

ۺدویارۺریمعتۺرکۺدی)Pion(اؿ ۔ۺۺ‘‘اہپڑیۺیکۺرشمیقۺڈولھاؿۺیکۺاغرۺںیمۺےلچۺ ۔ۺرویمۺاپسویہںۺےنۺاےسۺداھکیۺاورۺاسۺےکۺداےلخۺیکۺراہۺرپۺای

ءۺیکۺدھکاویئںۺ۶۲۹۱رپۺتہبۺیسۺذمیبہۺامعراتۺریمعتۺیکۺںیئگ۔ۺآرٹسی اۺےکۺارایکوللکیجۺاویٹیٹسنٹۺیکۺ آجۺہیۺتقیقحۺاسےنمۺآۺیکچۺےہۺہکۺاؿۺڈنھکروںۺاورۺربقوں

ۺدوؾۺاکۺدور(یکۺرشمیقۺڈولھاؿۺںیمۺاسوتںیۺدصیۺ) Pion(ےکۺدوراؿۺوکہۺیپۺاؿۺ

ئ

ش

یکۺریمعتۺرکدہۺااحصبۺفہکۺےسۺقلعتمۺامعراتۺاسےنمۺایئۺ) ویھتۺڈو

۔ۺۺ‘‘ںیہ

ںیمۺںیہ؟ۺۺ)Tarsus( ایکۺااحصبۺفہکۺرطوسس

ی اۺنیبۺیکۺسلۺ)Encilus(ایبؿۺیکۺاجیتۺےہ۔ۺاسۺرہشۺےکۺامشؽۺرغمبۺںیمۺانیۺیکۺسلۺ)Tarsus(ااحصبۺفہکۺےکۺایقؾۺیکۺدورسیۺہگجۺ

)Bencilus(ۺاغرۺوموجدۺےہ۔ۺۺ راؿۺمیکحۺںیمۺایبؿۺرکدہۺلیصفتۺےسۺامملثۺااحصبۺفہکۺاکۺای

ایمۺاہپڑۺںیمۺف

س

ی

اؾۺنیبۺیکۺسلۺ یئکۺملسمۺنیققحمۺےکۺاطمقبۺہی

س

راؿۺاامؾۺربطیۺےنۺااحصبۺفہکۺیکۺاہپڑیۺاکۺی

ۺےہ۔ۺ وػۺرسفمۺف

ایبؿۺایکۺےہۺ)Bencilus(وصترۺدرس

اؾۺنیپۺیکۺسلۺ

س

ۺاورۺرسفمۺدمحمۺانیمۺےنۺاہپڑۺاکۺی اؾۺرطوسسۺاھکلۺےہ۔ۺہکبجۺای

س

ارخیۺاممۺںیمۺرہشۺاکۺی

اؾۺرطوسسۺیہۺاھکلۺ) Pencilus(اورۺاینپۺاتکبۺی

س

اورۺرہشۺاکۺی

ۺظفلۺ) Pencilus(ۺنکممۺےہۺہکۺنیپۺیکۺسلۺےہ۔ۺنیع

رؼۺاکۺیباع

س

ےکۺفلتخمۺادنازۺ Bاکۺظفلتۺیھبۺانیۺیکۺسلۺوہۺایگۺوہ۔ۺاسۺےکۺاطمقبۺاؿۺاافلظۺںیمۺف

ۺےکۺاسھتۺ

اۺےہ۔ۺۺ' B'ادایگیئۺی اۺرمورۺوق

س

اکۺمتخۺوہۺاجی

راینۺاعملۺںیہۺےتھکلۺںیہۺہکۺارگہچۺاسۺہگجۺوکۺایفی

اۺےہۺرگمۺرمادۺاسۺےسۺرطوسسۺیہۺےہ۔ۺویکہکنۺہیۺ Ephesusۺسسۺاامؾۺرخفۺادلنیۺرازیۺوجۺ وػۺف

اہکۺاجی

اؾۺےہ۔ۺۺ

س

یھبۺرطوسسۺیہۺاکۺدورساۺی

اؿ،ۺااملیلۺ ب

ۺ) Elmali(اؿۺےکۺالعوہۺاقیضۺاضیبوی،ۺاامؾۺیفسنۺ،ۺالجنیل،ۺا

س

مب ب

اورۺتہبۺےسۺدورسےۺنیققحمۺ) O.Nasuhi Bilmen(وصنیحۺ

ۺےکۺاطمقبۺہیۺہگجۺرطوسسۺیہۺےہ۔ۺہیۺامتؾۺرسفم

ۺیباںیئۺرطػۺ’’نیۺوسر ۺفہکۺیکۺرتسوھںیۺای

ۺاغرۺےکۺداںیئۺاورۺرغوبۺےکۺوق

وسرجۺولطعۺےکۺوق

اۺاھت

ۺںیمۺےتھکلۺںیہۺہکۺاسۺاغرۺاکۺداھہنۺامشؽۺیکۺرطػۺواعقۺےہ۔ۺۺ‘‘ کھجۺاجی

یکۺواضج

ۺااحصبۺفہکۺےکۺایقؾۺیکۺہگجۺتنطلسۺامثعہینۺےکۺدورۺںیمۺیھبۺ ۺاکۺوموضعۺریہ۔ۺاسۺوحاےلۺےسۺ

بامثعینۺارویکزۺےکۺہمکحمۺاورۺوزارتۺیمظعۺںیمۺطخۺوۺاتکی

راہنۺوکۺطخۺاھکلۺایگۺہکۺااحصبۺفہکۺےکۺاغرۺیکۺدھکیۺاھبؽۺرکےنۺواولں

سس

یکۺوخنتاہۺاکۺااظتنؾۺ یھبۺوہیتۺریہ۔ۺرطوسسۺیکۺاقمیمۺااظتنہیمۺیکۺرطػۺےسۺامثعینۺوزارتۺخ

راہنۺیکۺرطػۺےسۺاھکلۺایگ

سس

راےنۺےسۺوخنتاہۺدےنیۺےسۺلبقۺاسۺارمۺیکۺدصتقیۺرضوریۺےہۺہکۺ ایکۺاجےئ۔ۺاسۺےکۺوجابۺںیمۺوزارتۺخ

سس

ہکۺاؿۺولوگںۺوکۺ یتمۺخ

ۺوہۺیتکس

بای

ۺےہ۔ۺۺایکۺوایعقۺوہۺاغرۺااحصبۺفہکۺاکۺےہ۔ۺاسۺیبارےۺںیمۺیکۺاجےنۺوایلۺ ۺااحصبۺفہکۺےکۺاقمؾۺےکۺنیعتۺںیمۺاکیفۺدممۺوۺاعموؿۺی

ۺاغرۺےہۺلنشینۺوکلسنۺیکۺرطػۺےسۺیکۺاجےنۺوایلۺ ۺںیمۺ اھکلۺایگۺہکۺرطوسسۺےکۺامشؽۺںیمۺوصہبۺاداہنۺںیمۺرطوسسۺےسۺدوۺےٹنھگۺےکۺافےلصۺرپۺاہپڑیۺرپۺای

راؿۺمیکحۺیکۺلیصفتۺےکۺاطمقبۺامشؽۺیکۺرطػۺیہۺواعقۺےہ۔ۺۺ

سجۺاکۺداھہنۺف

رۺدورۺںیمۺالہۺ ۺاکۺوموضعۺراہمامہۺ ہیۺوساؽۺہکۺااحصبۺفہکۺوکؿۺےھت،ۺاؿۺاکۺزامہنۺاورۺالعہقۺایکۺاھت؟ۺہ

ےہۺاورۺاسۺرپۺتہبۺولعمامتۺیھبۺاسےنمۺایتۺریہۺںیہ۔ۺی

راؿۺںیمۺای اۺ،ۺےکۺزامےنۺاورۺالعےقۺےکۺیبار

رارۺںیہنۺدی اۺاجۺاتکس۔ۺاورۺااحصبۺفہکۺنجۺاکۺذرکۺف

ااحؽۺیسکۺدایتسبۺولعمامتۺےسۺیسکۺوکۺیھبۺینیقیۺف

ےۺںیمۺوکیئۺنیعتۺی

رایمہۺاکۺاقتمیضۺےہ۔

س

اریخیۺاہشدتۺیکۺف

وھٹسۺوبثتۺاورۺی

احلصۺالکؾۺۺ

س

م ۺ ذ

اۺا

س

ا

ۺطۺ ب

ۺ

س

ۺ

س

ذ

س

ۺاا

ا

ب

ا اؿۺ

ۺ اۺ و ر

ظ

ؼ

س

ضۺر ۺا ا

س

اۺفور

ۺ

ۺ او

ب

اا ۺیب

ۺر

ائۺخباۺوھو

ر

اۺ

ۺ ر

اۺا ھو

ر

ۺوضر واۺا ا

ار

ای ۺو

ۺؾۺ

اؿۺا

اا ۺطۺ

س

ی

ؿ و م

ظ

غ

ۺ

س

اۺا

س

ا

ۺ

س

ا

ۺو

ظ

غل

o )۹ااوؾ۔ۺ(

رھۺرکۺےھتۺایکۺاؿۺولوگںۺےنۺزنیمۺںیمۺریسۺںیہنۺیکۺہکۺدھکیۺےتیلۺہکۺاؿۺولوگںۺاکۺااجنؾۺایکۺوہاۺوجۺاؿۺےسۺےلہپۺزگرۺےکچۺںیہ۔ۺوہۺولگۺوقتۺںیمۺاؿۺےس’’

ۺںیہکۺبب

ااینںۺےلۺرکۺےچنہپ،ۺرھپاورۺاوہنںۺےنۺز

س

اۺاھتۺاورۺاسۺےسۺںیہکۺزی ادہۺاےسۺایبادۺایکۺاھتۺسجۺدقرۺاوہنںۺےنۺایبادۺایکۺےہۺاورۺاؿۺےکۺی اسۺروسؽۺن

ۺاہللۺوتۺااسیۺہنۺنیمۺوکۺوجی

اۺہکلبۺوہۺوخدۺاینپۺاجونںۺرپملظۺرکۺرےہۺےھت

۔ۺۺ‘‘اھتۺہکۺاؿۺرپۺملظۺرکی

ذرکہۺایکۺااکحؾۺال

س

ری اۺرکےنۺواےل،ۺملظۺوۺمتسۺوہۺامتؾۺاوقاؾۺنجۺاکۺمہۺےنۺت ۺیسیجۺںیھت۔ۺوہۺزنیمۺںیمۺاسفدۺبب راویئںۺںیمۺای ایب،ۺرسیشکۺاورۺرشکۺیسیجۺبب

یۺےسۺرسی

ربۺوۺوجارۺ

ۺںیمۺدورسیۺرتشمکۺیباتۺاےنپۺف اوہںۺاکۺاراکتبۺرکےنۺواےلۺاورۺیبایغۺولگۺےھت۔ۺاؿۺسب

س

ںیمۺےسۺدورسوںۺیکۺاالمکۺایھتہےنۺواےل،ۺیسنجۺگ

اۺاھت۔ۺۺرےنہۺواےلۺالہۺاامیؿۺےسۺدینمش

س

رۺرطحۺےسۺازارۺاچنہپیمۺاورۺاںیہنۺہ

اۺےہ۔ۺوہۺاوقاؾۺوج

راؿۺاثمؽۺےکۺوطرۺرپۺایبؿۺرکی

ذرکےۺوکۺف

س

اءۺےکۺت ب

س

رزگۺںیہنۺہکلبۺانمارخیۺاکۺدرسۺدانیۺہ

راینۺامیلعتتۺاکۺدصقمۺرصػۺی

ےلہپۺابتہۺرکۺدیۺںیئگۺوہۺاےنۺ ف

اہکۺوہۺراہۺقحۺرپۺرںیہ

: وایلۺاوقاؾۺےکۺےیلۺدرسۺربعتۺںیہۺی

ا ا ۺ

ۺ ای

ۺذ

س

ۺفؿ ۺام

س

سم

ۺ

س

ؿۺفو

م

ؿۺو رل ۺا

س

ۺ ب

ااۺ

س

ۺاھ

ۺ ا

ۺ ذذ

ۺ

ی

س

ل

ۺ۔ۺ( oولۺا

)۸۶۱ط

ۺہیۺولگۺےتلچۺرھپےتۺںیہ،ۺےبۺکشۺاسۺںیمۺلقعۺایکۺاوہنںۺےنۺاسۺیباتۺےسۺقبسۺہنۺایلۺہکۺمہۺےنۺاؿۺےسۺےلہپۺیئکۺاوتمںۺوکۺاغرتۺرکۺدی اۺنجۺیکۺایبادویںۺںیم’’

ااینںۺںیہ

س

ریۺن

۔ۺۺ‘‘واولںۺےکۺےیلۺبب

یۺےسۺدوریۺںیمۺابت

ہ ا

اہۺاورۺااکحؾۺا

س

ارےۺاوحاؽۺیھبۺگمہۺدشہۺاوقاؾۺےسۺھچکۺزی ادہۺارگۺمہۺاؿۺوااعقتۺوکۺوطبرۺاثمؽۺاورۺربعتۺاےنپۺاسےنمۺرںیھکۺوتۺتیثیحبۺومجمیعۺہ

ارےۺاعمرشمۺاعمرشےۺےکۺامہۺرتہبۺںیہن۔ۺالثمۺاجۺہ

رادۺںیمہۺوقؾۺولطۺیکۺی ادۺدالےتۺںیہ۔ۺمہۺسنجۺرپس

س

ےۺںیمۺوموجدۺولاتطۺاورۺمہۺیسنجۺاکۺاکشرۺارثکۺاف

رہۺرکےتۺںیہۺوجۺدسوؾۺاورۺومگارہۺںیمۺیکۺاجیتۺںیھت۔ۺوصخمرادۺےکۺاسھتۺیسنجۺرقتابیتۺںیمۺرشتکۺرکۺےکۺاؿۺامتؾۺدباکرویںۺاکۺاظمہ

س

رےۺامنی اںۺاف

اصۺداینۺےکۺبب

ۺرہشۺےکۺونیکمںۺےسۺیھبۺاےگۺلکنۺ ۺںیہ۔ۺۺرہشوںۺںیم

ۺھچکۺاےسیۺرگوہۺیھبۺںیہۺوجۺاؿۺرسرگویمںۺںیمۺوپتم

ذۺےکۺوہۺاعمرش ذت ےۺوجۺاؿۺاوقاؾۺیکۺامتؾۺاسہقبۺاوقاؾۺوکۺدقریتۺاافتۺالثمۺززلےل،ۺوطافؿۺاورۺالیسبۺوریغہۺےکۺذرےعیۺالتبمےئۺذعابۺایکۺایگ۔ۺایسۺرطحۺدورۺحب

ۺںیہ۔ۺۺرطحۺرمگایہۺاکۺاکشرۺوہۺےکچ

ۺںیہۺایسۺرطحۺالتبمےئۺذعابۺیھبۺوہۺتکس

ۺاچےہۺاورۺےسجۺاچےہۺذعابۺدےۺاتکسۺےہۺاورۺوہۺےسجۺاچےہۺاسۺداینۺںیمۺذعابۺہنۺ بب

راومشۺںیہنۺرکینۺاچےئہۺہکۺاہللۺج

س

رتۺںیمہۺہیۺیباتۺیھبکۺیھبۺف

س

دےۺہکلبۺاخ

اۺےہۺ

ادۺوہی

راؿۺمیکحۺںیمۺارش

: ںیمۺذعابۺںیمۺالتبمۺرکے۔ۺف

ا

س

یذ

س

س

اۺاح

ک

س

ۺ

س

ۺ

س

م

ۺجۺو

ا

ل

ۺا

بذ

س

س

ۺاح

س

ۺ

س

م

اجۺوبا ۺخ لااۺ

س

ل ۺار

س

ۺ

س

م

ۺ

ب

ہ ب

س

ذ

س

اۺۺتب

س

ا

ۺ

س

ا

ۺو

ظ

غل

ۺ

اؿۺا

ااۺ اجۺ

س

قر

س

ۺاع

س

ۺ

س

م

ۺجۺو

ضر ۺا ااۺبب

س

ی

ؿ و م

ظ

غ

ۺ

س

)۰۴اوبکنعلت۔ۺ( oا

ۺاھگنچڑۺےن’’ راسےئۺاورۺ ۺوہۺےھتۺنجۺوکۺای اوہںۺرپۺمہۺےنۺڑکپا،ۺوتۺاؿۺںیمۺےسۺ ۺرپۺمہۺےنۺوہاۺےکۺاسھتۺرھتپۺبب

س

ۺوکۺاؿۺےکۺگ رۺای مۺڑکپۺایل۔ۺاورۺاؿۺرھپۺہ

اۺاورۺاہللۺااسیۺہنۺاھتۺہکۺاؿۺرپۺملظۺرک اۺاورۺیسکۺوکۺمہۺےنۺڈوبۺدی اۺاہتبلۺہیۺوخدۺاےنپۺرپۺملظۺرکۺرےہۺےھتںیمۺیسکۺوکۺمہۺےنۺزنیمۺںیمۺداسنھی

۔ۺۺ‘‘ی

ردۺاکۺذرکۺوموجدۺےہۺوجۺرضحتۺومیسۺںۺرپۺاامیؿۺےلۺای اۺاھتۺرگمۺاےنپۺاامیؿۺوکۺیفخم

س

ۺاامیؿۺف ۺاصجب روعؿۺےکۺاخدناؿۺےکۺای

س

راؿۺمیکحۺںیمۺف

ۺرےھکۺوہےئۺاھت۔ۺف

: اسۺےنۺاینپۺوقؾۺےسۺاہک

ۺا

س

ۺاؾ

ۺی

س

ۺا

س

ذ

س

اؽۺاا

ق و

ابر

س

خ ۺا اؾ ۺ

م

ۺ

ل

اػۺ

س

ااد oخب ع الااۺ

ظ

طۺذرت ۺب

اۺا ۺوھ

ذۺؾۺ ب

س

ۺ

س

ذ

س

ااۺود

ۺو

ادۺ ۺوح

س

ۺ ؾ

ابۺ ۺد

م

o ۺ

ل

اػۺ

س

ۺاخ

س

ۺاؾ

ی و

اد

س

ؾۺا o ر

ببذؿۺ

ل

ؾۺ

ادۺھ

س

االۺ ۺ

ۺا

س

ص

ۺ

س

ۺجۺو

ص

اۺ

س

ۺ

ۺا

س

ۺ

ا

اۺ

ب

س

o

)۳۳۔۰۳اوملنم۔ۺ(

اؿۺےکۺدعبۺوۺاعدۺوۺومثدۺاورۺ اورۺاسۺصخشۺےنۺوجۺاامیؿۺےلۺای اۺاھتۺاہکۺاےۺریمیۺوقؾۺےھجمۺمتۺرپۺاےسیۺروزۺدبۺاکۺادنہشیۺےہۺوجۺدورسیۺوقومںۺرپۺڑپاۺاسیجۺہکۺوقؾۺونۺح’’

اۺںیہنۺاچاتہ۔ۺۺ

س

اےنۺواولںۺاکۺاحؽۺوہاۺاورۺاہللۺدنبوںۺرپۺملظۺرکی

اورۺاےۺریمیۺوقؾۺےھجمۺاہمترےۺیبارےۺںیمۺاکپرۺےکۺدؿۺاکۺادنہشیۺےہ۔ۺۺ

ۺہنۺداھکےئۺاےسۺوکیئۺراہۺداھکےنۺواال

۔ۺ‘‘ۺںیہناسۺدؿۺمتۺھٹیپۺریھپۺرکۺاھبوگۺےگ،ۺوکیئۺمتۺوکۺاچبےنۺواالۺہنۺوہۺاگ۔ۺاورۺسجۺوکۺاہللۺراہۺراس

اء ب

س

ۺاامیؿۺیکۺرطحۺاہللۺیکۺرگتفۺےسۺےنچبۺیکۺنیقلتۺیک۔ۺاناۺاورۺاسۺاصجب ۺرشحۺی ادۺدالی

رۺربمغیپۺےنۺاینپۺوقؾۺوکۺذعابۺےسۺڈرای ا،ۺویؾ

میکۺزدنایگںۺاینپۺوقؾۺرپۺاؿۺ ہ

اۺاورۺاؿۺرپۺداینویۺاجہۺوۺرم اءۺیکۺدوعتۺاقحقئۺوکۺیبارۺیبارۺواحضۺرکےنۺںیمۺزگرںی۔ۺرگمۺارثکۺولوگںۺےنۺاںیہنۺالٹھجی ب

س

و ۺےکۺوصحؽۺاکۺازلاؾۺاگلی ا۔ۺاوہنںۺےنۺان لہبتۺاورۺ

اءۺمہیلعۺاالسلؾۺاورۺالہۺا ب

س

رھۺ ۺہکۺاوہنںۺےنۺان

ۺبب

اءۺمہیلعۺوۺریستۺرپۺوغرۺرکےنۺیکۺاجبےئۺاینپۺڈرگۺوکۺیہۺاانپےئۺراھکۺہکلبۺھچکۺوتۺاسۺدحۺی ب

س

امیؿۺوکۺلتقۺرکۺدی ا۔ۺان

اءۺمہیلعۺاالسلؾۺاورۺاؿۺےکۺریپواکرۺالہۺاامیؿۺوکۺاہللۺےنۺاجنتۺاطعۺیکۺ۔ۺاالسلؾۺیکۺدوعتۺرپۺکیبلۺےنہکۺواےلۺدعتا ب

س

ۺذعابۺای ا،ۺان بب

دۺںیمۺمکۺیہۺولگۺےھتۺرگمۺج

ریقۺوہۺیئگۺےہۺرگمۺالہۺرفکۺاکۺذموکرہۺیباال

راروںۺاسؽۺزگرۺےکچۺںیہۺ،ۺوہگجں،ۺاوطار،ۺذہتوبیںۺاورۺانکیٹولیجۺںیمۺدبتایلیںۺاورۺب

س

مۺیہۺےہ۔ۺیبالطۺامسیجۺاظنؾۺواسیارگہچۺہ

ارےماپۺوتؽۺںیمۺیمکۺرکےتۺےھتۺہ

س

راایبںۺوموجدۺںیہۺوجۺاوقاؾۺاسہقبۺںیمۺںیھت۔ۺومثدۺیکۺرطحۺوجۺی

س

ارےۺاعمرشےۺےکۺھچکۺوصحںۺںیمۺوہۺامتؾۺخماعمرشےۺ ہ

رارۺدےتیۺوہےئ

رۺومعقۺرپۺاےسۺاانپۺقحۺفمۺہ

اپۺوتؽۺںیمۺیمکۺاعؾۺےہ۔ۺمہۺسنجۺرپیتسۺاعؾۺوہۺیکچۺےہ۔ۺمہۺسنجۺرپس

س

ۺاانپۺدافعۺرکےتۺںیہۺاورۺیسکۺںیمۺالموٹۺاورۺی

ۺیکۺوموجدیگۺےکۺیباووجدۺدعؾۺرکشتۺاورۺیباایغہنۺرطزۺلمعۺںیم

ۺالہۺابسۺاورۺالہۺوطرۺیھبۺوقؾۺولطۺےسۺمکۺںیہنۺںیہ۔ۺاعمرشےۺےکۺیئکۺولگۺداینویۺوتمعنںۺاورۺدول

رھۺ ۺںیہۺاورۺالہۺاامیؿۺےسۺدبولسیکۺںیمۺوقؾۺونحۺاورۺامسیجۺااصنػۺیکۺی اامیل

ۺںیمۺوقؾۺاعدۺےکۺامملثۺںیہ۔ۺۺارؾۺےسۺیھبۺبب

ارۺتہبۺیہۺوخانفکۺںیہ۔ۺۺ

ہیۺای

ریقۺویکںۺہنۺرکۺاجےئۺاالخیقۺزوا

ؽۺےکۺوہےتۺوہےئۺاسۺیکۺںیمہۺہیۺی ادۺرانھکۺاچےئہۺہکۺاعمرشہۺینتکۺیھبۺدبتویلیںۺےسۺویکںۺہنۺزگرۺاجےئۺاورۺانکیٹولیجۺینتکۺیہۺب

ۺھچکۺںیمہۺاہللۺےکۺذعابۺےسۺںیہن اۺےہۺہکۺ وکیئۺاتیمہۺںیہن۔ۺہیۺسب

راؿۺمیکحۺںیمہۺی ادۺدالی

: اچبۺاتکس۔ۺف

س

م ۺ ذ

اۺا

س

ا

ۺطۺ ب

ۺ

س

ۺ

س

ذ

س

ۺاا

ا

ب

ا اؿۺ

ۺ اۺ و ر

ظ

ؼ

س

ضۺر ۺا ا

س

اۺفور

ۺ

ۺ ائاو

خباۺوھو

ر

اۺ

ۺ ر

اۺا ھو

ر

ۺوضر واۺا ا

ار

ای ۺو

ۺ ؾۺ

اؿۺا

اا ۺ

س

ب اا ۺیب

ۺر

ؿ و م

ظ

غ

ۺ

س

اۺا

س

ا

ۺ

س

ا

ۺو

ظ

غل

o )۹ااوؾ۔ۺ(

رھۺرکۺےھتۺۺںیہکایکۺاؿۺولوگںۺےنۺزنیمۺںیمۺریسۺںیہنۺیکۺہکۺدھکیۺےتیلۺہکۺاؿۺولوگںۺاکۺااجنؾۺایکۺوہاۺوجۺاؿۺےسۺےلہپۺزگرۺےکچۺںیہ۔ۺوہۺولگۺوقتۺںیمۺاؿۺےس’’

ۺبب

ااینںۺ

س

اۺاھتۺاورۺاسۺےسۺںیہکۺزی ادہۺاےسۺایبادۺایکۺاھتۺسجۺدقرۺاوہنںۺےنۺایبادۺایکۺےہۺاورۺاؿۺےکۺی اسۺروسؽۺن

ےلۺرکۺےچنہپ،ۺرھپۺاہللۺوتۺااسیۺہنۺاورۺاوہنںۺےنۺزنیمۺوکۺوجی

اۺہکلبۺوہۺوخدۺاینپۺاجونںۺرپملظۺرکۺرےہۺےھت

۔ۺۺ‘‘اھتۺہکۺاؿۺرپۺملظۺرکی

ۺ اۺلع

ک

س

بش

ۺ

س

یااطۺا

س

اۺاۺ

اۺا

س

ۺل

ا

ۺال ل

ۺا

س

)۲۳ارقبل ۔( oای

اۺۺ’’ ریتیۺذاتۺی اکۺےہۺمہۺوکۺملعۺںیہنۺرگمۺانتجۺوتۺےنۺںیمہۺاھکسی

‘‘ ےبۺکشۺوتۺیہۺاجےننۺواالۺتمکحۺواالۺےہ