आँप खेती प्रविधि

ततर्थ राज देबकोटा कृषी तर्ा िन विज्ञान विश्िविद्यालय

रामपुर धितिन

परिचय

उष्ण प्रदेशिय फलफूलहरू मध्य प्रमुख फल हो।

फलको िाजा पनि भनिन्छ।

आपँको उत्पनि दक्षिण परू्वि एशिया

िदाबहाि बोट हो

िेपालमा यिको खेिी ििाइ देखी मध्य पहाड िम्म गिि िककन्छ

बबज ुआपँका बोटहरु १०० बर्ि ि कलमी बोटहरु ७० देखी ८० बाँच्छि

महत्ि

आँखा स्वस्थ िाख्छ

कोशलस्टेिोल घटाउछ

छालाको िोग लाग्िबाट बचाउछ

िगिको िफाइ

पाचि प्रणाली मजबुद

क्याििि बाट बचाउछ

मुटुिोग बाट छुटकािा

हावापािी ि माटो िामुन्द्न्िक ििहदेखी ७०० शमटििम्मको उचाइमा व्याविानयक खेिी

२० देखी ३० डड िे उपयुक्ि िापक्रम

िुिािो ि िुख्खा िहि िक्दैि

१५०० देखी २५०० शम शल वार्ीक और्ि वर्ाि

६०० शमटि भन्दा माथी ििििी उपयुक्ि हुदैि

२ शमटि गहहिाइ मशललो ि पािी िजम्िे माटो

र्प एच ५ देखी ७ िम्म

जािहरु अगौटे जाि

मध्यम जात

पछौटे जात

बबरुिा प्रसारण विधि

लैङ्गगक प्रजिि ्र्वगि (Sexual method)

बबउबाट प्रिािण गरिन्छ

पुिािो िस्िो ि िन्द्जलो िरिका

िेिै अबगि िम्म बाँच्छ िि हिलो फल्छ

बहु भु्रणणय बबउको प्रयोग गिुिपदिछ

माउ बोटकै गणु आउँछ

बानस्पततक प्रजनन ्विधि

१ इनाधिथङ्ग • िेिै प्रचशलि िरिका • रुटस्टकलाइ माउ बोटको हाँगा िँग कलमी • कोयाहरुबाट रुटस्टक ियाि • ८ देणख १० महहिाको रुटस्टक • माउ हाँगहरु ६ देणख ८ महहिाको • माउ बोटका हाँगाहरु भँुइमा िुगाउिे • अिाि देणख िाउि महहिामा उपयुक्ि • ६० देणख ७५ हदिमा रुटस्टक ि िायि जोडडिे प्रकृया पुिा

शभनियि ग्रान्द्टटङ्ग

• ८ देणख १० महहिाको बबज ुरुटस्टकको प्रयोग गरिन्छ

• ३० िे शम जशमिबाट मागथ रुटस्टकको डाँठमा छड्के काटेि मुनिबाट िेिो काहट काठिहहिको बोक्राको टुक्रा हटाउिे

• ३ देणख ४ िे शम ब्याि ि ८ देणख १० िे शम लामो िायिको िम्पुणि पािहरु हटाउिे

• िायिको फेदको टुप्पाको एक छेउमा िफािँग छट्के काट्िे ि टुप्पामा उल्टो छेउ नििबाट अको कटाइ बिाइ काठको टुक्रा हटाउिे

• िायिको फेदलाइ स्टकमा घुिािे ि प्लान्द्ष्टकले बाद्ििु पछि

खाडल खन्ने र पुने

िोप्िुभन्दा कन्द्म्िमा १ महहिा अगाडड खाडल खन्िे

१ शमटि गहहिो १ शमटि चौडा ि १ शमटि उचाइको खाल्डो

िुरुको आिी माटो एक ठाउमा ि मुनिको आिी अको ठाउमा िाख्न े

१ महहिा िम्म खाशल छोड्िे

बर्ाि हुिु अगावै खाडललाइ पुिे

प्रनि खाडल ३० के न्द्ज गोबि मल २ के न्द्ज हाडको िुलो ि ५ के न्द्ज खिािी

लगाउने समय र दरूी बर्ाि यामको िमय जेष्ठ देणख श्राबण उपयुक्ि हुन्छ

पािी बहि पिे ठाउमा बर्ािको अन्यनिि

कम पािी पिे ठाउमा मििुिको िुरुिँगै

शिचाइँको िुबबिा भयको ठाउमा चैि देणख लगाउि िककन्छ

बेलुकापख िोप्िे

बगािकाि आयिकाि बिभुजाकाि आदी िरिका बाट िोप्ि िककन्छ

उच्च घित्वमा लगाउदा २.५ × २.५ शम, ३ × ३ शम, ४ × ४ शम

लगाउने तररका र ससिाइ

• खाडलको बबचमा िोप्िे • कलशम जोिीलाइ माटोमुिी पुििहुन्ि • काठको टेको लगाउिे • खाि िमयमा शिचाइ आवश्यक पछि • बलौटे माटो ि कम पािीपिे स्थािमा ििद ऋिुमा एकपटक शिचाइ गिुिपछि

• फुल फुल्िु भन्दा २ महहिा अनघबाट शिचाइ बन्द गिुिपछि • फुल फुलीिकेपनछ २ पटकिम्म शिचाइ गिे • बेशिि वा रिङ्ग बिाएि शिचाइ हदिे

मलखाद

• उष्ण हावापािी भयको स्थािमा मल मििुिको प्रािम्भ भयपनछ गिे • ६० िे शम चौडा ि १५ िे शम गहहिो कुलेिो बिाउिे ि मल हाल्िे • फेद देणख ३० िे शम ि प्रत्येक बर्ि २० िे शम ले बोटबाट टािा बिाउिे

• आँपको बोटलाई उमेि अिुिाि खाद्यित्वको मािा फिक पदिछउ

• १ वर्े बबरुवाको लागग ५ के.जी. कम्पोष्ट मल, १०० ग्राम िाईट्रोजि, ५० ग्राम फोस्फोिि ि १०० ग्राम पोटाि शिफारिि गरिएको हुन्छ भिे त्यही बोटलाई १० वर्ि पनछ ५० के.जी. कम्पोष्ट मल, १००० ग्राम िाईट्रोजि, ५०० ग्राम फोस्फोिि ि १००० ग्राम पोटाि शिफारिि

तासलम तर्ा काँटछाट

• उच्च घित्व आपँ खेनिको लागग िाशलम िथा काटछाटको अनि आवश्यक

• जशमि देणख १ शमटि मागथ ३ देणख ४ नििोगग हाँगाहरु िाख्ने

• िोग लागेका ि िुकेका हाँगाहरु हटाउिे

फुल्ने र फललाग्ने

• िोपेको ३ देणख ४ बर्िमा कलमी बोटहरु फल्छि

• स्थािीय हावापािीले फुल फल्िे िमयलाइ अिि पाछि

• ििाइमा ि शभिी मिेिमा फागिु चैि मा फुल्छ

• टुप्पामा फुल्दछ

• िुख्खा हावापािीले फुल्िे प्रकृयालाइ उत्तन्द्जि गछि

• माघ देणख चैि िम्म निस्केका ८ देणख १० महहिा परिपक्क हाँगाहरु फुल्दछि

• ३ पटक िम्म पालुवा आउछ

फलको टटपाइ

• फुलेको ३ देणख ५ महहिामा आँप हटप्िलाइ ियाि हुन्छ

• अिाि देणख भदौ िम्म

• पुणि र्वकशिि भयको आपँ िुिक्षिि िाथ हटप्िे

• गहुदको िग अशल िेिोबाट अशल पहेलो

• फलको कुम उठेको ि फलको िग हल्का कफक्का

आँपमा एकत्रो फल्ने बातन (बषथ बबराएर फल्न)े

• नियशमि िफल्िे • फल्िे बर्ि ि िफल्िे बर्ि

असर गने तत्िहरु:

बाह्य ित्वहरु: प्रकाि, िापक्रम, हावा, िापेक्षिि आििा, गचस्याि, िोग िथा कीिा आन्िरिक ित्वहरु: पोर्ण ित्व, लैङ्गीक अिुपाि ि हिमोि

व्यािस्र्ापन:

नियशमि काटछाट गिे मल जलको िाम्रो व्यावस्था हिमोिको प्रयोग िोग कीिा नियन्िण

आँपमा लाग्ने मुख्य रोगहरु

कोत्र ेरोग आपँको विकृतत

सेतो िुले रोग कालो पत्रे रोग कालो टुप्पा

आँपमा लाग्ने मुख्य कीराहरु

फट्के कीरा कोटिया कीरा फलको झिगाँ

कोयाको घुन काण्ड छेडुिा

म्याङ्गो मालफमेसन

• आँपमा ियाँ पालुवा ि फूल आउिे ठाउँमा गजुुमुज्ज पिे

• यो िोग बबरुवाको दईुवटा अवस्थामा लागेको पाईन्छ।

• पहहलो ििििीमा हँुदै पालुवाको िट्टा गजुुमुज्जु पिेका पालुवाहरु आउँछि ् भिे दोश्रोमा फूल फुल्िे बेलामा फूलको िट्टा गजुुमुज्ज ुपिेका बाँझा फूलहरु निस्किे िि फल िलाग्िे हुन्छ

तनयन्त्रणः िाम्रो मलजलको

व्यावस्था िोग लागेको भाग काटेि

फाल्िे बोडो शमक्िि छिे

आँपको सुटट मोल्ड िा कालो ध्िासे

• आँपको फड्के कीिाले उत्पन्ि गिेको गचिीयुक्ि पदाथिमा यो िुिीको र्वकाि भै पुिै पािलाई कालो िुलोले िाक्दछ

• जिले गदाि पािले प्रकाि िंश्लेर्ण कक्रया गिि पाउँदैि ि फल उत्पादिमा ह्राि आउँदछ

तनयन्त्रणः • िोग लागेका हाँगा काटि फाल्िे • फट्के कीिाको नियन्िण • िल्फि ०.२ % वा Mancozeb @

0.2% + Clorpyriphos 2ml/l at 10-15

days

एन्राक्नोज

• पािमा काला िङ्गका िब्बाहरु फूल ि डाँठमा काला थोप्लाहरु ि फलमा काला दागहरु देणखन्छि ्

• अन्त्यमा पाि ि फलहरु झदिछि ्

• यो िोग आँप हटर्पिकेपनछ पनि लाग्दछ

• ओशिलो मौिममा बिी प्रकोप देणखन्छ

तनयन्त्रणः फुल फुल्ि अनघ बाट मेिकोजेब २

ग्राम प्रनि शलटि पािीमा शमिायि १४ हदिको फिकमा पुिै बोटमा छिे

Benomyl or Benlate 0.2 % मा फललाइ डुबाएि भण्डािण गिे

पाउडरी समलड्यु िा िलेु रोग

• आँप फूल्िे बेलामा िापेक्षिक आिििा बिी हुिु

• िािको िापक्रम कम हुिु, हदउँिोको िापक्रम बिी हुिु, बादल लाग्िु ि पािी पिुि

• बोटलाइ खिानि िंगको िुलोले िाक्छ

• पाि ि फलहरु िुक्छि

• बिी ओशिलो भएको ठाँउमा िेिै

तनयन्त्रणः बगैँचा िफा िाख्न े monopotassium phosphate 0.5%

स्पे्र गिे Suphur 0.2% 7-7 हदिको फिकमा छिे

आँपमा लाग्ने कीराहरु

फट्के कीरा िा मिुिा • आँपको फूल फुल्िे ि गचगचला लाग्िे अवस्थामा यिको प्रकोप महामािीको रुपमा देखा पदिछ

• ियाँ पालुवा बाट िि चुस्छि

• बोट िेिै घिा ि ओशिलो मौिम • िेिै प्रकोप भयो भिे पाि हरु मुजा पिेि िुकछि

तनयन्त्रणः Imidacloprid 0.3 ml per liter

Thiamethoxam 0.2 g per liter

Carbaryl 3 g per liter (Third

spray)

फलको झििंगा • णझगंाले फलको छाला छेडिे अण्डा पाछि

• लाभािहरु गहुद खादै शभि पस्छि

• णझगंा लागेको फलमा प्वाल देणखन्छ

• १ महहिा पनछ प्यपुा बन्िलाइ माटोमा आउछि

• कीिा लागेको फला कुहहन्छ ि

तनयन्त्रणः बगैचा िफ िाख्न े झिेका फल हरुलाइ व्यावस्थापि

गिे बगचैाको वा कुिामा फेिोमि ट्रप

िाख्न े

आँपको कोिीया कीरा िा समसलबग

• कीिाले गमी महहिामा बोटको फेदवरिपरि माटोमा अण्डा पाछि

• निम्फहरु पुर् माघमा फेदबाट मागथ जाि िुरु गछिि

• निम्फ ि वयस्कहरुले पाि ि हाँगाबकट िि चुस्छि ि गलुीयो पदाथि निकाल्छि

• पुिै बोट कालो ध्वािो ले छोप्छ • फलहरु झछिि

तनयन्त्रण

• हहउदमा प्लान्द्स्टक बेिे ि गग्रज वा आलिको िेल लगाउिे

• फेदवरिपरिको माटोमा chlorpyriphos 250 g per tree

• यहद कीिा माथी िदै गिेको भिे Carbosulfan 2 ml per lit or

dimethoate 2 ml per liter

आँपको कोया र बबउको घुन

• खपटे कीिाले िािो फलको ििहमा कोििेि अण्डा पाछि

• िािा लाभािहरु फलको गहुद खादै बबउ िम्म पुग्छि

• फलमा प्वाल देणखन्छ • फल अन्िमा झछि ि फलबाट वयस्क खपटे कीिा ४५-५५ हदिमा बाहहि आउछ

तनयन्त्रणः झिेका फललाइ जम्मा गिेि िस्ट

गिे बोटमा भएका प्वाल वा रुखका

बोक्राहरु लाइ हटाउिे Spray imidaclorprid 1.5 ml per lit

Decamethrin 1 g per lit

िन्यिाद