हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[haṭhayogapradīpikā]...

32
थमोपदेशः आददनाथाय नमोऽस सम येनोपदा हठयोगदिा दिाजे ोराजयोगमारोढदमचोरदिरोदहणि १ णमय गर नाथ सिातमारामेण योदगना केिल राजयोगाय हठदिोपददशये २ ानतया बमधिाने राजयोगमजानाम् हठददपका िे सिातमारामः क पाकरः ३ हठदिा दह मतसयेनगोराा दिजाने सिातमारामोऽथिा योग जाने तसादः ४ आददनाथमतसये नशाबरानदभरिाः चौरमनगोरदिपादबलेशयाः ५ मनथानो भरिो योग दसदब कनथदिः कोरणकः सराननदः दसपाद चप दः ६ कानेर प जयपाद दनतयनाथो दनरनः कपाल दबनदनाथ काकचणिरायः ७ अललामः भदेि घोिाचोल च ददणदणः भानकी नारदेि खणिः कापादलकसथा ८ इतयादयो महादसा हठयोगभािः खणिदयतिा कालदणि ाणिे दिचरदन े ९ अशेषापाना समायमठो हठः अशेषयोगयानामािारकमठो हठः १० हठदिा पर गोपया योदगना दसददमचा भिेयि गा दनिया कादशा ११ सराजये िादमके देशे स दभे दनरपिे िनः माणपय न दशलादजलिदजे एकाने मदठकामधये सथावय हठयोदगना १२ अलपारमरनगदििर नातयनचाय समयगगोमयसानदलममल दनःशेषजदजम् बाे मणिपिेददक परदचर ाकारसिेद हठयोगददपका

Upload: others

Post on 05-Apr-2020

8 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

परथमोपदशःशरीआददनाथाय नमोऽसत समम यनोपददषा हठयोगदिदा दिभाज परोननराजयोगमारोढत दमचोरदिरोदहणरीि १परणमय शरीगतर नाथ सिातमारामण योदगना किल राजयोगाय हठदिदोपददशय २भानतया बहमधिान राजयोगमजानाम हठपरदरीदपका ित सिातमारामः कपाकरः ३हठदिदा दह मतसयनदरगोरकादा दिजान सिातमारामोऽथिा योगरी जानरी तपरसादः ४शरीआददनाथमतसयनदरशाबराननदभमरिाः चौरङरीमरीनगोरकदिरपाकदबलशयाः ५मनथानो भमरिो योगरी दसदधिबतबधिशच कनथदिः कोरणटकः सतराननदः दसधिपादशच चपबदटः ६कानररी पजयपादशच दनतयनाथो दनरञजनः कपालरी दबनदतनाथशच काकचणिरीशवराहवयः ७अललामः परभतदिशच घोिाचोलरी च दटदणटदणः भानतकी नारदिशच खणिः कापादलकसथा ८इतयादयो महादसधिा हठयोगपरभािः खणिदयतिा कालदणि बरहाणि दिचरदन ९अशषापपाना समाशयमठो हठः अशषयोगयतकानामािारकमठो हठः १०हठदिदा पर गोपया योदगना दसदधिदमचा भिदरीयबिरी गतपा दनिवीयाब त परकादशा ११सतराजय िादमबक दश सतदभक दनरपदरि िनतः परमाणपयबन दशलादनिजलिदजब एकान मदठकामधय सथावय हठयोदगना १२अलपदारमरनधरगबदििर नातयतचचनरीचाय समयगगोमयसानदरदलपममल दनःशषजनदजझिम बाह मणिपिददकपरदचर पराकारसिदष

हठयोगपरदरीदपका

Page 2: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

परोक योगमठसय लकणदमद दसधिमहबठाभयादसदभः १३एि दिि मठ दसथतिा सिबदचनादििदजबः गतरपददषमागगण योगमि सदाभयस १४अतयाहारः परयासशच परजलपो दनयमागरहः जनसङशच लौलय च षदभययोगो दिनशयद १५उतसाहातसाहसाधिमयाबततिजानाचच दनशचया जनसङपदरतयागातषदभययोगः परदसधिधयद १६अथ यमदनयमाःअदहसा सतयमसय बरहचय य कमा िदः दयाजबि दमाहारः शौच चमि यमा दश पः सोष आदसकय दानमरीशवरपजनम दसधिानिाकयशिण हरीमरी च जपो हम दनयमा दश सपरोका योगशासतरदिशारदमः हठसय परथमाङतिादासन पिबमतचय कत याबतदासन सथमयबमारोगय चाङलाघिम १७िदसषादमशच मतदनदभमबतसयनदरादमशच योदगदभः अङरीकानयासनादन कथयन कादनदचनमया १८जानियोरनर समयकतिा पादल उभ ऋजतकायः समासरीनः सिदसक तपरचक १९सवय ददकणगतल त पषपाशवग दनयोजय ददकणऽदप था सवय गोमतख गोमतखाकद २०एक पाद थमकदसमदनिनयसदरदण दसथरम इरदसमसथा चोर िरीरासनदमरीदरम २१गतद दनरधय गतलाभया वयततकरमण समादहः कमाबसन भिदददद योगदिदो दिदत ः २२पदासन त ससथापय जानियोरनर करौ दनिशय भमौ ससथापय वयोमसथ कत कत टासनम २३कत कत टासनबनिसथो दोभयाय सबधय कनिराम भितकमबिदततान एदततानकमबकम २४

Page 3: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

पादाङतषौ त पादणभया गहरीतिा शिणािदि िनतराकषबण कत याबधिनतरासनमतचय २५िामोरमलादपब दकपाद जानोबबदहिगदषिामपादम परगह दषतपदरिदब ाङः शरीमतसयनाथोददमासन सया २६मतसयनदरपरीठ जठरपरदरीदप परचणिरगमणिलखणिनासतरम अभयासः कत णिदलनरीपरबोि चनदरदसथरति च ददाद पतसाम२७परसायब पादौ भतदि दणिरपौ दोभयाय पदागरददय गहरीतिा जानपदरनयसललाटदशो िसददद पदशचमानमाहः २८इद पदशचमानमासनागय पिन पदशचमिादहन करोद उदय जठरानलसय कत याबदतदर काशयबमरोगा च पतसाम २९िरामिषभय करदयन तकपबरसथादपनादभपाशवबः उचचासनो दणििदत दतथः ख मायरम तपरिददन परीठम ३०हरद सकलरोगानाशत गतलमोदरादरीनअदभभिद च दोषानासन शरीमयरम बह कदशनभतक भसम कत याबदशषजनयद जठरादनि जारयतकालकटम ३१उतान शििदमौ शयन चिासनम शिासन शादनहर दचतदिशादनकारकम ३२चतरशरीतयासनादन दशिन कदथादन च भयशचतषकमादाय सारभ बरिरीमयहम ३३दसधि पद था दसह भदर चद चतषयम शष तादप च सतख दषदतसधिासन सदा ३४त दसधिासनमयोदनसथानकमदघरिमलघदट कतिा दढ दिनयस मणढ पादमथमकमि हदय कतिा हनत सतदसथरम सथाणतः सयदमदनदरयोऽचलदशा पशयदभतिोरनरह नमोककपाटभदजनक दसधिासन परोचय ३५मानर तमणढादतपदर दिनयसय सवय गतल थोपदर

Page 4: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

गतलानर च दनदकपय दसधिासनदमद भि ३६एदतसधिासन पराहरनय िजासन दिदत ः मतकासन िदनतयक पराहगतबपासन पर ३७यमदषिि दमाहारमदहसा दनयमदषिि मतखय सिाबसनषिक दसधिाः दसधिासन दिदत ः ३८चतरशरीदपरीठषत दसधिमि सदाभयस दासपदसहसाणा नािरीना मलशोिनम ३९आतमधयायरी दमाहाररी यािददादशितसरम सदा दसधिासनाभयासादोगरी दनषपदतमापतया ४०दकमनयमबबहदभः परीठमः दसधि दसधिासन सद पराणादनल साििान बधि किलकत मभक उतपद दनरायासातसियमिोनमनरी कला ४१थमकदसमननि दढ बधि दसधिासन सद बनितयमनायासातसियमिोपजाय ४२नासन दसधिसदश न कत मभः किलोपमः न खचररीसमा मतदरा न नादसदशो लयः ४३अथ पदासनमिामोरपदर ददकण च चरण ससथापय िाम थादकोरपदर पदशचमन दिदिना ितिा कराभया दढम अङतषौ हदय दनिाय दचबतक नासागरमालोकय एदधयादिदिनाशकादर यदमना पदासन परोचय ४४मानरउतानौ चरणौ कतिा ऊरससथौ परयतनः ऊरमधय थोतानौ पाणरी कतिा ो दशौ ४५नासागर दिनयसदराजदनमल त दजहवया उतमभय दचबतक िकसयततथापय पिन शनमः ४६इद पदासन परोक सिबवयादिदिनाशनम दतलबभ यन कनादप िरीमा लभय भतदि ४७कतिा सपतदटौ करौ दढर बदधिा त पदमासन

Page 5: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

गाढ िकदस सदनिाय दचबतक धयायशच चच दस िार िारमपानमधिबमदनल परोतसारयनपदर नयञचनपराणमतप मद बोिमतल शदकपरभािाननरः ४८पदासन दसथो योगरी नािरीदारण पदरम मार िारयदसत स मतको नात सशयः ४९अथ दसहासनमगतलौ च िषणसयािः सरीिनयाः पाशवबयोः दकप ददकण सवयगतल त दकगतल त सवयक ५०हसौ त जानिोः ससथापय सिाङतलरीः सपरसायब च वयातिकतो दनररीक नासागर सतसमादहः ५१दसहासन भिदतपदज योदगपतगिमः बनिदतयसिान कत र चासनोतमम ५२अथ भदरासनमगतलौ च िषणसयािः सरीिनयाः पाशवबयोः दकप सवयगतल था सवय दकगतल त ददकण ५३पाशवबपादौ च पादणभया दढ बदधिा सतदनशचलम भदरासन भिदतसिबवयादिदिनाशनम गोरकासनदमतयाहदरद िम दसधियोदगनः ५४एिमासनबनिषत योगरीनदरो दिगशमः अभयसननादिकाशतदधि मतदराददपिनदकरयाम ५५आसन कत मभक दचत मतदराखय करण था अथ नादानतसिानमभयासानतकरमो हठ ५६बरहचाररी दमाहाररी तयागरी योगपरायणः अबदादधिय भिदतसधिो नात कायाब दिचारणा ५७सतदनिगिमितराहारशचतथायशदििदजबः भतजय दशिसपररीतयम दमाहारः स उचय ५८कटिमलरीकणलिणोषणहररीशाकसौिरीरमलदलसषबपमदमतसयान आजाददमासददिकरकत लतथकोल

Page 6: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

दपणयाकदहङतलशतनादमपथयमाहः ५९भोजनमदह दिदातपतनरसयोषणरीक रकम अदलिणममलयतक कदशनशाकोतकट िजयबम ६०िदनिसतररीपदथसिानामादौ िजबनमाचर था दह गोरकिचनमिजबयदतजबनपरान िदनिसतररीपदथसिनम पराःनिानोपिासादद कायकलशदिदि था ६१गोिमशादलयिषादषकशोभनाननकरीराजयखणिनिनरीदसामिदन शतणठरीपटोलकलाददकपञचशाकमतदाददददवयमतदक च यमरीनदरपथयम ६२पतष सतमितर दनिगि गवय िातपरपोषणम मनोदभलदष योगय योगरी भोजनमाचर ६३यतिा िधिोऽदिधिो िा वयादिो दतबबलोऽदप िा अभयासादतसदधिमापोद सिबयोगषिदनदरः ६४दकरयायतकसय दसदधिः सयाददकरयसय कथ भि न शासतरपाठमातण योगदसदधिः परजाय ६५न िषिारण दसधिः कारण न च तकथा दकरयमि कारण दसधिः सतयम नन सशयः ६६परीठादन कत मभकादशचता ददवयादन करणादन च सिाबणयदप हठाभयास राजयोगलािदि ६७

इद हठपरदरीदपकाया परथमोपदशः

ददरीयोपदशःअथासन दढ योगरी िशरी दहदमाशनः गतरपददषमागगण पराणायामानसमभयस १चल िा चल दचत दनशचल दनशचल भि योगरी सथाणततिमापोद ो िायत दनरोिय २यािदायतः दसथो दह ािजरीिनमतचय

Page 7: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

मरण सय दनषकरादनसो िायत दनरोिय ३मलाकत लासत नािरीषत मारो नमि मधयगः कथ सयादत नमनरीभािः कायबदसदधिः कथ भि ४शतदधिमद यदा सिय नािरीचकर मलाकत लम दमि जाय योगरी पराणसगरहण कमः ५पराणायाम ः कत याबदननतय सादतिकया दिया यथा सतषतमणानािरीसथा मलाः शतदधि परयादन च ६बधिपदासनो योगरी पराण चनदरण परय िारदयतिा यथाशदक भयः सयगण रचय ७पराण सयगण चाकषय परयदतदर शनमः दिदिितकत मभक कतिा पतनशचनदरण रचय ८यन तयजतन परीतिा िारयददरोिः रचयचच ोऽनयन शनमरि न िगः ९पराण चददिया दपबदननयदम भयोऽनयया रचय परीतिा दपङलया समरीरणमथो बदधिा तयजदामया सयाबचनदरमसोरनन दिदिनाभयास सदा निाशतधिा नादिगणा भिदन यदमना मासतयादधिबः १०परामबधयददन सायमिबरात च कत मभकान शनमरशरीदपयबन चतिाबर समभयस ११कनरीयदस भितसिदः कमपो भिद मधयम उतम सथानमापोद ो िायत दनबनिय १२जलन शमजान गातमदबनमाचर दढा लघता चमि न गातसय जाय १३अभयासकाल परथम शस करीराजयभोजनम ोऽभयास दढरीभ न ाददघनयमगरहः १४यथा दसहो गजो वयारिो भिदशयः शनमः शनमः थमि सदिो िायतरनयथा हदन सािकम १५पराणायामन यतकन सिबरोगकयो भि अयतकाभयासयोगन सिबरोगसमतदिः १६

Page 8: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

दहका शवासशच कासशच दशरःकणाबदकिदनाः भिदन दिदििा रोगाः पिनसय परकोपः १७यतक यतक तयजदायत यतक यतक च परय यतक यतक च बधरीयादि दसदधिमिापतया १८यदा त नािरीशतदधिः सयातथा दचनिादन बाहः कायसय कशा कादनसदा जाय दनदशचम १९यथष िारण िायोरनलसय परदरीपनम नादादभवयदकरारोगय जाय नादिशोिना २०मदशषमादिकः पिय षटकमाबदण समाचर अनयसत नाचरतादन दोषाणा समभािः २१िौदबबदससथा नदसतराटक नौदलक था कपालभादशचम ादन षटकमाबदण परचक २२कमब षटकदमद गोपय घटशोिनकारकम दिदचतगतणसिादय पजय योदगपतगिमः २३त िौदःचतरङतलदिसार हसपञचदशायम गतरपददषमागगण दसक िसतर शनमगरबस पतनः परतयाहरचचम दत दद िौदकमब २४कासशवासपलरीहकत ष करोगाशच दिशदः िौदकमबपरभािण परयानतयि न सशयः २५अथ बदसःनादभदघनजल पायौ नयसनालोतकटासनः आिाराकत ञचन कत याबतकालन बदसकमब २६गतलमपलरीहोदर चादप िादपतकोदिाः बदसकमबपरभािण करीयन सकलामयाः २७िानतिददरयानःकरणपरसाद दिाचच कादन दहनपरदरीपम अशषदोषोपचय दनहनयादभयसयमान जलबदसकमब २८अथ नदःसत दिदससतदनिगि नासानाल परिशय

Page 9: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

मतखादननगबमयचचमषा नदः दसधिमदनबगद २९कपालशोदिनरी चमि ददवयददषपरदादयनरी जतधिबजारोगौघ नदराशत दनहदन च ३०अथ ताटकमदनररीकदननशचलदशा सकमलकय समादहः अशतसपापयबनमाचाययसतराटक समम ३१मोचन नतरोगाणा नदरादरीना कपाटकम यतनसतराटक गोपय यथा हाटकपटकम ३२अथ नौदलःअमनदािबिगन तनद सवयापसवयः नासो भामयदषा नौदलः दसधिमः परशसय ३३मनदादनिसदरीपनपाचनाददसिादपकाननदकररी सदमि अशषदोषामयशोषणरी च हठदकरयामौदलदरय च नौदलः ३४अथ कपालभादःभसतरािललोहकारसय रचपरौ ससभमौ कपालभाददिबखयाा कदोषदिशोषणरी ३५षटकमबदनगबसथौलयकदोषमलाददकः पराणायाम ः कत याबदनायासन दसधिधयद ३६पराणायाममरि सिग परशतषयदन मला इद आचायाबणा त कषादचदनयतकमब न समम ३७अथ गजकरणरीउदरगपदाथबमतदमदनपिनमपानमतदरीयब कणठनाल करमपदरचयिशयनादिचकरागजकरणरीद दनगद हठजमः ३८बरहादयोऽदप दतदशाः पिनाभयासतपराः अभिनननकभयातसमातपिनमभयस ३९यािदबधिो मरदह यािदचचत दनराकत लम यािददषभतबिोमबधय ाितकालभय कत ः ४०

Page 10: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

दिदिितपराणसयाममनाबिरीचकर दिशोदि सतषतमािदन दभतिा सतखाददशद मारः ४१अथ मनोनमनरीमार मधयसचार मनःसथमय य परजाय यो मनःसतदसथररीभािः समिािसथा मनोनमनरी ४२दतसधिय दििानजादशचतानकत िबदन कत मभकान दिदचत कत मभकाभयासादददचता दसदधिमापतया ४३अथ कत मभकभदाःसयबभदनमतजायरी सरीतकाररी शरीलरी था भदसतरका भामररी मचाब पलादिनरीतयषकत मभकाः ४४परकान त कबवयो बनिो जालिरादभिः कत मभकान रचकादौ कबवयसदडियानकः ४५अिसातकत ञचननाशत कणठसकोचन क मधय पदशचमानन सयातपराणो बरहनादिगः ४६आपानमधिबमततथापय पराण कणठादिो नय योगरी जरादिमतकः सनषोिशाबदिया भि ४७अथ सयबभदनमआसन सतखद योगरी बदधिा चमिासन ः दकनािधया समाकषय बदहःसथ पिन शनमः ४८आकशादानखागराचच दनरोिािदि कत मभय ः शनमः सवयनािधया रचयतपिन शनमः ४९कपालशोिन िादोषघन कदमदोषह पतनः पतनदरद काय य सयबभदनमततमम ५०अथोजायरीमतख सयमय नािरीभयामाकषय पिन शनमः यथा लगद कणठातत हदयािदि ससिनम ५१पिबितकत मभयतपराण रचयददिया था शषमदोषहर कणठ दहानलदिििबनम ५२नािरीजलोदरािातगदोषदिनाशनम

Page 11: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

गचा दषा कायबमतजाययाखय त कत मभकम ५३अथ सरीतकाररीसरीतका कत याबतथा िकत रिाणनमि दिजदमभकाम एिमभयासयोगन कामदिो ददरीयकः ५४योदगनरी चकरसमानयः सदषसहारकारकः न कतिा न षा दनदरा नमिालसय परजाय ५५भितसति च दहसय सियोपदरििदजबः अनन दिदिना सतय योगरीनदरो भदममणिल ५६अथ शरीलरीदजहवया िायतमाकषय पिबितकत मभसािनम शनकम रिाबणरनधराभया रचयतपिन सतिरीः ५७गतलमपलरीहाददकानोगानजिर दपत कतिा षाम दिषादण शरीलरी नाम कत दमभकय दनहदन दह ५८अथ भदसतरकाऊियोरपदर ससथापय शतभ पादल उभ पदासन भिदतसिबपापपरणाशनम ५९समयकपदासन बदधिा समगररीिोदरः सतिरीः मतख सयमय यतनन पराण रिाणन रचय ६०यथा लगद हतकणठ कपालािदि ससिनम िगन परयचचादप हतपदािदि मारम ६१पतनदिबरचयतदतपरयचच पतनः पतनः यथमि लोहकारण भसतरा िगन चालय ६२थमि सिशररीरसथ चालयतपिन दिया यदा शमो भिदह दा सयगण परय ६३यथोदर भितपणबमदनलन था लघत िारयननादसका मधयाजबनरीभया दिना दढम ६४दिदिितकत मभक कतिा रचयददियादनलम िादपतशषमहर शररीरादनिदिििबनम ६५कत णिलरी बोिक दकपर पिन सतखद दहम

Page 12: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

बरहनािरीमतख ससथकादगबलनाशनम ६६समयगगातसमतदगरदनथतयदिभदकम दिशषणमि कबवय भसतराखय कत मभक दतिदम ६७अथ भामररीिगादोष परक भङनादभङरीनाद रचक मनदमनदम योगरीनदराणमिमभयासयोगाचदचत जाा कादचदाननदलरीला ६८अथ मचाबपरकान गाढर बदधिा जालनिर शनमः रचयनमचाबखयय मनोमचाब सतखपरदा ६९अथ पलादिनरीअनः परिदब ोदारमारापदरोदरः पयसयगािऽदप सतखातपलि पदपति ७०पराणायामदसतरिा परोको रचपरककत मभकम ः सदहः किलशचद कत मभको दददििो मः ७१याितकिलदसदधिः सयातसदह ािदभयस रचक परक मतकतिा सतख यदायतिारणम ७२पराणायामोऽयदमतयतकः स िम किलकत मभकः कत मभक किल दसधि रचपरकिदजब ७३न सय दतलबभ दक दचदततषत लोकषत दिद शकः किलकत मभन यथष िायतिारणा ७४राजयोगपद चादप लभ नात सशयः कत मभकातकत णिलरीबोिः कत णिलरीबोिो भि अनगबला सतषतमा च हठदसदधिशच जाय ७५हठ दिना राजयोगो राजयोग दिना हठः न दसधयद ो यतगममादनषपतः समभयस ७६कत मभकपराणरोिान कत याबदचचत दनराशयम एिमभयासयोगन राजयोगपद वरज ७७

Page 13: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

िपतः कशति िदन परसननानादस त टति नयन सतदनमबल अरोगा दबनदतजयोऽदनिदरीपननािरीदिशतदधिहबठदसदधिलकणम ७८

इद हठयोगपरदरीदपकाया ददरीयोपदशः

रीयोपदशःसशमलिनिातरीणा यथािारोऽदहनायकः सिगषा योगनताणा थािारो दह कत णिलरी १सतपा गतरपरसादन यदा जागदब कत णिलरी दा सिाबदण पदादन दभदन गरनथयोऽदप च २पराणसय शनयपदिरी दा राजपथाय दा दचत दनरालमब दा कालसय िञचनम ३सतषतमा शनयपदिरी बरहरनधर महापथः शमशान शाभिरी मधयमागबशचतयकिाचकाः ४समातसिबपरयतनन परबोिदयतमरीशवररीम बरहदारमतख सतपा मतदराभयास समाचर ५महामतदरा महाबनिो महाििशच खचररी उिधयान मलबनिशच बनिो जालिरादभिः ६करणरी दिपररीाखया िजोलरी शदकचालनम इद दह मतदरादशक जरामरणनाशनम ७आददनाथोदद ददवयमषमशवयबपरदायकम िललभ सिबदसधिाना दतलबभ मरामदप ८गोपनरीय परयतनन यथा रतनकरणिकम कसयदचननमि िकवय कत लसतररीसतर यथा ९अथ महामतदरापादमलन िामन योदन सपरीिधय ददकणम परसादर पद कतिा कराभया िारयदढम १०कणठ बनि समारोपय िारयदायतमधिबः

Page 14: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

यथा दणिहः सपयो दणिाकारः परजाय ११ऋजिरीभ ा था शदकः कत णिलरी सहसा भि दा सा मरणािसथा जाय ददपतटाशया १२ः शनमः शनमरि रचयननमि िगः इय खलत महामतदरा महादसधिमः परददशबा १३महाकलशादयो दोषाः करीयन मरणादयः महामतदरा च नमि िददन दिबतिोतमाः १४चनदराङ त समभयसय सयाबङ पतनरभयस यािततलया भितसखया ो मतदरा दिसजबय १५न दह पथयमपथय िा रसाः सिगऽदप नरीरसाः अदप भतक दिष घोर परीयषदमि जरीयबद १६कयकत षगतदािबगतलमाजरीणबपतरोगमाः सय दोषाः कय यादन महामतदरा त योऽभयस १७कदथय महामतदरा महादसदधिकररी नणाम गोपनरीया परयतनन न दया यसय कसयदच १८अथ महाबनिःपादषण य िामसय पादसय योदनसथान दनयोजय िामोरपदर ससथापय ददकण चरण था १९परदयतिा ो िायत हदय चतबतक दढम दनषपरीिधय योदनमाकत ञचय मनो मधय दनयोजय २०िारदयतिा यथाशदक रचयददनल शनमः सवयाङ त समभयसय दकाङ पतनरभयस २१ममत त कषादचतकणठबनि दििजबय राजदनसथदजहवाया बनिः शसो भिददद २२अय त सिबनािरीनामधिबगददनरोिकः अय खलत महाबनिो महादसदधिपरदायकः २३कालपाशमहाबनिदिमोचनदिचकणः दतिणरीसगम ित कदार परापयनमनः २४रपलािणयसपनना यथा सतररी पतरष दिना

Page 15: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

महामतदरामहाबनिौ दनषलौ िििदजबौ २५अथ महाििःमहाबनिदसथो योगरी कतिा परकमकिरीः िायना गदमाितय दनभ कणठमतदरया २६समहसयतगो भमौ दसचौ साियचनमः पतटदयमदकरमय िायतः स त रद मधयगः २७सोमसयाबदनिसबनिो जाय चामाय िम मािसथा समततपनना ो िायत दिरचय २८महाििोऽयमभयासानमहादसदधिपरदायकः िलरीपदलिपघनः सवय सािकोतममः २९एततय महागतह जरामतयतदिनाशनम िदनििदधिकर चमि हदणमाददगतणपरदम ३०अषिा दकरय चमि याम याम ददन ददन पतणयसभारसिादय पापौघदभदत र सदा समयदकशकािामि सिलप परथमसािनम ३१अथ खचररीकपालकत हर दजहवा परदिषा दिपररीगा भतिोरनगबा ददषमतबदरा भिद खचररी ३२दनचालनदोहमः कला करमणाथ ििबयताि सा यािदभमधय सपशद दा खचररीदसदधिः ३३नितहरीपतदनभ शसतर सतरीकण दनिगिदनमबलम समादाय सन रोममात समतदचन ३४ः समनििपथयाभया चदणब ाभया परघषबय पतनः सपददन पराप रोममात समतदचन ३५एि करमण षणमास दनतय यतकः समाचर षणमासादरसनामलदशराबनिः परणशयद ३६कला पराङतखरी कतिा दतपथ पदरयोजय सा भितखचररी मतदरा वयोमचकर दत चय ३७रसनामधिबगा कतिा कणािबमदप दषद

Page 16: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

दिषमदिबमतचय योगरी वयादिमतयतजरादददभः ३८न रोगो मरण नदरा न दनदरा न कतिा षा न च मचाब भितसय यो मतदरा िदत खचररीम ३९परीिधय न स रोगण दलपय न च कमबणा बाधय न स कालन यो मतदरा िदत खचररीम ४०दचत चरद ख यसमादजहवा चरद ख गा नमषा खचररी नाम मतदरा दसधिमदनबरदपा ४१खचयाब मतददर यन दििर लदमबकोधिबः न सय कर दबनदत ः कादमनयाशदषसय च ४२चदलोऽदप यदा दबनदत ः सपरापो योदनमणिलम वरजतयधिय हः शकधया दनबधिो योदनमतदरया ४३ऊधिबदजहवः दसथरो भतिा सोमपान करोद यः मासािगन न सदहो मतयत जयद योगदि ४४दनतय सोमकलापण य शररीर यसय योदगनः ककणादप दषसय दिष सय न सपबद ४५इनिनादन यथा िदनिसमलिद य च दरीपकः था सोमकलापण य दहरी दह न मतञचद ४६गोमास भकयदननतय दपबदमरिारणरीम कत लरीन मह मनय इर कत लघाकाः ४७गोशबदनोददा दजहवा तपरिशो दह ालतदन गोमासभकण तत महापाकनाशनम ४८दजहवापरिशसभ िदनिनोतपाददः खलत चनदरातसिद यः सारः सा सयादमरिारणरी ४९चतमबनरी यदद लदमबकागरमदनश दजहवारससयदनदनरीसकारा कटतकामलदत गिसदशरी मधिाजयतलया था वयािरीना हरण जरानकरण शसतरागमोदरीरणसय सयादमरतिमषगतदण दसधिाङनाकषबणम ५०मधबः षोिशपतपदगदल पराणादिाप हठादऊधिाबसयो रसना दनयमय दििर शदक परा दचनयन

Page 17: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

उतकललोलकलाजल च दिमल िारामय यः दपबनदनवयाबदिः स मणालकोमलिपतययोगरी दचर जरीिद ५१यतपरालय परदहसतदषर मरमिाबनरसथदसमसति परिदद सतिरीसनमतख दनमगानाम चनदरातसारः सिद िपतषसन मतयतनबराणादबधरीयातसतकरणमिो नानयथा कायदसदधिः ५२सतदषर जानजनक पञचसोःसमदनिम दष खचररी मतदरा दसमनशनय दनरञजन ५३एक सदषमय बरीजमका मतदरा च खचररी एको दिो दनरालमब एकािसथा मनोनमनरी ५४अथोडिरीयानबनिःबधिो यन सतषतमाया पराणसडिरीय यः समादतडिरीयनाखयोऽय योदगदभः समतदाहः ५५उडिरीन कत र यसमाददिशान महाखगः उडिरीयान दि सयातत बनिोऽदभिरीय ५६उदर पदशचम ान नाभरधिय च कारय उडिरीयानो हसौ बनिो मतयतमाङकसररी ५७उडिरीयान त सहज गतरणा कदथ सदा अभयसतस यसत िधिोऽदप रणाय ५८नाभरधिबमिशचादप ान कत याबतपरयतनः षणमासमभयसनमतयत जयतयि न सशयः ५९सिगषामि बनिानामततमो हतडिरीयानकः उदडियान दढ बनि मतदकः सिाभादिकी भि ६०अथ मलबनिःपादषणबभागन सपरीिधय योदनमाकत ञचयद तदम अपानमधिबमाकषय मलबनिोऽदभिरीय ६१अिोगदमपान िा ऊधिबग कत र बला आकत ञचनन पराहमबलबनि दह योदगनः ६२गतद पाषणयाब त सपरीिधय िायतमाकत ञचयदबला

Page 18: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

िार िार यथा चोधिय समायाद समरीरणः ६३पराणापानौ नाददबनद मलबनिन चमकाम गतिा योगसय सदसदधि यचो नात सशयः ६४अपानपराणयोरमकय कयो मतपतररीषयोः यतिा भिद िधिोऽदप स मलबनिना ६५अपान ऊधिबग जा परया िदनिमणिलम दानलदशखा दरीघाब जाय िायतनाहा ६६ो याो िहनयपानौ पराणमतषणसिरपकम नातयनपरदरीपसत जिलनो दहजसथा ६७न कत णिदलनरी सतपा सपा सपरबतधय दणिाहा भतजङरीि दनशवसय ऋजता वरज ६८दबल परदिषि ो बरहनािधयनर वरज समादननतय मलबनिः कबवयो योदगदभः सदा ६९अथ जालिरबनिःकणठमाकत ञचय हदय सथापयदचचबतक दढम बनिो जालिराखयोऽय जरामतयतदिनाशकः ७०बधाद दह दसराजालमिोगादम नभोजलम ो जालिरो बनिः कणठदत ःखौघनाशनः ७१जालिर क बनि कणठसकोचलकण न परीयष पतयनिौ न च िायतः परकत पयद ७२कणठसकोचननमि द नािधयौ समभयदढम मधयचकरदमद जय षोिशािारबनिनम ७३मलसथान समाकत ञचय उदडियान त कारय इिा च दपङला बदधिा िाहयतपदशचम पदथ ७४अननमि दििानन परयाद पिनो लयम ो न जाय मतयतजबरारोगाददक था ७५बनितयदमद शष महादसधिमशच सदिम सिगषा हठनताणा सािन योदगनो दिदत ः ७६यदतक दचतसि चनदरादम ददवयरदपणः

Page 19: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

तसिय गरस सयबसन दपणिो जरायत ः ७७अथ दिपररीकरणरी मतदरातादस करण ददवय सयबसय मतखिञचनम गतरपदशो जय न त शासतराथबकोदटदभः ७८ऊधिबनाभरिसालोरधिय भानतरिः शशरी करणरी दिपररीाखया गतरिाकयन लभय ७९दनतयमभयासयतकसय जठरादनिदििदिबनरी आहारो बहलससय सपादः सािकसय च ८०अलपाहारो यदद भिददनिदबहद तकणा अिःदशराशचोधिबपादः कण सयातपरथम ददन ८१कणाचच दक दचददिकमभयसचच ददन ददन िदल पदल चमि षणमासोधिय न दशय याममात त यो दनतयमभयसतस त कालदज ८२अथ िजोलरीसिचया िबमानोऽदप योगोकम दनबयममदिबना िजोलरी यो दिजानाद स योगरी दसदधिभाजनम ८३त िसतदय िकय दतलबभ यसय कसयदच करीर चमक ददरीय त नाररी च िशिदबनरी ८४महनन शनमः समयगधिाबकत ञचनमभयस पतरषोऽपयथिा नाररी िजोलरीदसदधिमापतया ८५यतनः शसनालन तकार िजकनदर शनमः शनमः परकत िवी िायतसचारकारणा ८६नाररीभग पददबनदतमभयासनोधिबमाहर चदल च दनज दबनदत मधिबमाकषय रकय ८७एि सरकयददबनदत जयद योगदि मरण दबनदतपान जरीिन दबनदतिारणा ८८सतगनिो योदगनो दह जाय दबनदतिारणा यािददबनदत ः दसथरो दह ाितकालभय कत ः ८९दचतायत नणा शतकर शतकरायत च जरीदिम

Page 20: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

समाच तकर मनशचमि रकणरीय परयतनः ९०ऋतमतया रजोऽपयि दनज दबनदत च रकय मणढणाकषबयदधिय समयगभयासयोगदि ९१अथ सहजोदलःसहजोदलशचामरोदलिबजोलया भद एकः जल सतभसम दनदकपय दगिगोमयसभिम ९२िजोलरीममथतनादधिय सतररीपतसोः सिङलपनम आसरीनयोः सतखनमि मतकवयापारयोः कणा ९३सहजोदलदरय परोका शधिया योदगदभः सदा अय शतभकरो योगो भोगयतकोऽदप मतदकदः ९४अय योगः पतणयिा िरीराणा तिददशबनाम दनमबतसराणा िम दसधयनन त मतसरशादलनाम ९५अथामरोलरीदपतोलबणतिातपरथमामबतिारादिहाय दनःसारयानतयिाराम दनषवय शरीलमधयिाराकापादलक खणिमऽमरोलरी ९६अमररी यः दपबदननतय नसय कत िबदनदन ददन िजोलरीमभयसतसमयकसामरोलरीद कथय ९७अभयासादननःसा चानदररी दिभतया सह दमशय िारयदततमाङषत ददवयददषः परजाय ९८पतसो दबनदत समाकत ञचय समयगभयासपाटिा यदद नाररी रजो रकदजोलया सादप योदगनरी ९९सयाः दक दचदरजो नाश न गचद न सशयः सयाः शररीर नादशच दबनदतामि गचद १००स दबनदत सदरजशचमि एकीभय सिदहगौ िजोलयभयासयोगन सिबदसदधि परयचः १०१रकदाकत ञचनादधिय या रजः सा दह योदगनरी अरीानाग िदत खचररी च भिदधरतिम १०२

Page 21: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

दहदसदधि च लभ िजोलयभयासयोगः अय पतणयकरो योगो भोग भतकऽदप मतदकदः १०३अथ शदकचालनमकत दटलाङरी कत णिदलनरी भतजङरी शदकररीशवररी कत णिलयरनिरी चम शबदाः पयाबयिाचकाः १०४उदाटयतकपाट त यथा कत दञचकया हठा कत णिदलनया था योगरी मोकदार दिभदय १०५यन मागगण गनवय बरहसथान दनरामयम मतखनाचाद दार परसतपा परमशवररी १०६कनदोधिग कत णिलरी शदकः सतपा मोकाय योदगनाम बनिनाय च मढाना यसा िदत स योगदि १०७कत णिलरी कत दटलाकारा सपबितपदरकीदब ा सा शदकशचादला यन स मतको नात सशयः १०८गङायमतनयोमबधय बालरणिा पदसिनरीम बलातकारण गहरीयातददषणोः परम पदम १०९इिा भगिरी गङा दपङला यमतना नदरी इिादपङलयोमबधय बालरणिा च कत णिलरी ११०पतच परगह भतजगरी सतपामतदबोियचच ाम दनदरा दिहाय सा शदकरधिबमतदतष हठा १११अिदसथा चमि णािरी सापराशच साय परहरािबमातम परपयब सयाबतपदरिानयतकधयापरगह दनतय पदरचालनरीया ११२ऊधिय दिदसमात त दिसार चतरङतलम मदतल ििल परोक िदषामबरलकणम ११३सद िजासन पादौ कराभया िारयदढम गतलदशसमरीप च कनद त परपरीिय ११४िजासन दसथो योगरी चालदयतिा च कत णिलरीम कत याबदननर भसतरा कत णिलरीमाशत बोिय ११५

Page 22: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

भानोराकत ञचन कत याबतकत णिलरी चालयतः मतयतिकतगसयादप सय मतयतभय कत ः ११६मतहबदयपयबन दनभबय चालनादसौ ऊधिबमाकषय दक दचतसतषतमाया समतदा ११७न कत णिदलनरी सयाः सतषतमाया मतख धरतिम जहाद समातपराणोऽय सतषतमा वरजद सिः ११८समातसचालयदननतय सतखसतपामरनिरीम सयाः सचालननमि योगरी रोगमः परमतचय ११९यन सचादला शदकः स योगरी दसदधिभाजनम दकमत बहनोकन काल जयद लरीलया १२०बरहचयबरसयमि दनतय दहदमादशनः मणिलादशय दसदधिः कत णिलयभयासयोदगनः १२१कत णिलरी चालदयतिा त भसतरा कत याबददशषः एिमभयसयो दनतय यदमनो यमभरीः कत ः १२२दासपदसहसाणा नािरीना मलशोिन कत ः परकालनोपायः कत णिलयभयसनाद १२३इय त मधयमा नािरी दढाभयासन योदगनाम आसनपराणसयाममतदरादभः सरला भि १२४अभयास त दिदनदराणा मनो ितिा समादिना रदराणरी िा परा मतदरा भदरा दसदधि परयचद १२५राजयोग दिना पथिरी राजयोग दिना दनशा राजयोग दिना मतदरा दिदचतादप न शोभ १२६मारसय दिदि सिय मनोयतक समभयस इरत न कबवया मनोिदतमबनरीदषणा १२७इद मतदरा दश परोका आददनाथन शभतना एकम का ासत यदमना महादसदधिपरदादयनरी १२८उपदश दह मतदराणा यो दत सापरदादयकम स एि शरीगतरः सिामरी साकादरीशवर एि सः १२९सय िाकयपरो भतिा मतदराभयास समादहः

Page 23: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

अदणमाददगतणमः सािय लभ कालिञचनम १३०इद हठपरदरीदपकाया रीयोपदशः

चतथयोपदशःनमः दशिाय गतरि नाददबनदतकलातमन दनरञजनपद याद दनतय त परायणः १अथदानरी परिकयादम समादिकरममततमम मतयतघन च सतखोपाय बरहाननदकर परम २राजयोगः समादिशच उनमनरी च मनोनमनरी अमरति लयसति शनयाशनय पर पदम ३अमनसक थादम दनरालमब दनरञजनम जरीिनमतदकशच सहजा तयाब चतयकिाचकाः ४सदलल समनिि यदतसामय भजद योगः थातममनसोरमकय समादिरदभिरीय ५यदा सकरीय पराणो मानस च परलरीय दा समरसति च समादिरदभिरीय ६तसम च दयोरमकय जरीिातमपरमातमनोः परनषसिबसकलपः समादिः सोऽदभिरीय ७राजयोगसय माहातमय को िा जानाद तिः जान मतदकः दसथदः दसदधिगतबरिाकयन लभय ८दतलबभो दिषयतयागो दतलबभ तिदशबनम दतलबभा सहजािसथा सदतरोः करणा दिना ९दिदििमरासनमः कत मभमदिबदचतमः करणमरदप परबतधिाया महाशकौ पराणः शनय परलरीय १०उतपननशदकबोिसय तयकदनःशषकमबणः योदगनः सहजािसथा सियमि परजाय ११सतषतमािादहदन पराण शनय दिशद मानस दा सिाबदण कमाबदण दनमबलयद योगदि १२अमराय नमसतभय सोऽदप कालसतिया दजः

Page 24: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

पद िदन यसय जगदचचराचरम १३दचत समतिमापनन िायौ वरजद मधयम दामरोलरी िजोलरी सहजोलरी परजाय १४जान कत ो मनदस सभिरीह ािपराणोऽदप जरीिद मनो दरिय न याि पराणो मनो दयदमद दिलय नयदोमोक स गचद नरो न कथदचदनयः १५जातिा सतषतमासदद कतिा िायत च मधयगम दसथतिा सदमि सतसथान बरहरनधर दनरोिय १६सयाबचनदरमसौ ितः काल रादतददिातमकम भोकतरी सतषतमा कालसय गतहम दतदाहम १७दासपदसहसादण नािरीदारादण पञजर सतषतमा शाभिरी शदकः शषासतिि दनरथबकाः १८िायतः पदरदचो यसमाददनिना सह कत णिलरीम बोिदयतिा सतषतमाया परदिशददनरोिः १९सतषतमािादहदन पराण दसधिधयतयि मनोनमनरी अनयथा दतिराभयासाः परयासायमि योदगनाम २०पिनो बधय यन मनसनमि बधय मनशच बधय यन पिनसन बधय २१ह तदय त दचतसय िासना च समरीरणः योदिबनष एकदसमनौ दािदप दिनशयः २२मनो यत दिलरीय पिनसत लरीय पिनो लरीय यत मनसत दिलरीय २३दत गिामबतितसदमदलाितभौ ौतलयदकरयौ मानसमारौ दह यो मरतत मनःपरिदतर यो मनसत मरतपरिदतः २४तमकनाशादपरसय नाश एकपरितरपरपरिदतः अधिसयोशचदनदरयिगबिदतः परधिसयोमयोकपदसय दसदधिः २५

Page 25: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

रससय मनसशचमि चञचलति सिभािः रसो बधिो मनो बधि दक न दसधिधयद भ ल २६मदच बो हर वयािरीनमो जरीियद सियम बधिः खचरा ित रसो िायतशच पािबद २७मनः सथमयग दसथरो िायतसो दबनदत ः दसथरो भि दबनदत सथमयाबतसदा सति दपणिसथमय य परजाय २८इदनदरयाणा मनो नाथो मनोनाथसत मारः मारसय लयो नाथः स लयो नादमादशः २९सोऽयमिासत मोकाखयो मासत िादप मानर मनःपराणलय कदशचदाननदः सपरिब ३०परनषशवासदनशवासः परधिसदिषयगरहः दनशचषो दनदिबकारशच लयो जयद योदगनाम ३१उदचननसिबसकलपो दनःशषाशषचदषः सिािगमयो लयः कोऽदप जाय िागगोचरः ३२यत ददषलबयसत भ दनदरयसनानरी सा शदकजवीिभ ाना द अलकय लय ग ३३लयो लय इद पराहः कीदश लयलकणम अपतनिाबसनोतथानाललयो दिषयदिसमदः ३४िदशासतरपतराणादन सामानयगदणका इि एकम ि शाभिरी मतदरा गतपा कत लििदरि ३५अथ शाभिरीअनलबकय बदहदबदषदनबमषोनमषिदजबा एषा सा शाभिरी मतदरा िदशासतरषत गोदपा ३६अनलबकयदिलरीनदचतपिनो योगरी यदा िब दषधया दनशचलारया बदहरिः पशयननपशयननदप मतदरय खलत शाभिरी भिद सा लबिा परसादाद तरोःशनयाशनयदिलकण स त रद तति पद शाभिम ३७शरीशाभवयाशच खचयाब अिसथािामभदः भिदचचतलयाननदः शनय दचतसतखरदपदण ३८

Page 26: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

ार जयोददष सयोजय दक दचदतननमयदभतिौ पिबयोग मनो यतञजननतनमनरीकारकः कणा ३९कदचदागमजालन कदचदननगमसकत लमः कदचतकग ण मतहदन नमि जानदन ारकम ४०अियोनमरीदललोचनः दसथरमना नासागरदतकणशचनदराकाबिदप लरीनामतपनयदननसपनदभािन यः जयोरीरपमशषबरीजमदखल ददरीपयमान परति तपदमद िसत परम िाचय दकमतादिकम ४१ददिा न पजयदललङ रातौ चमि न पजय सिबदा पजयदललङ ददिारादतदनरोिः ४२अथ खचररीसवयददकणनािरीसथो मधय चरद मारः दष खचररी मतदरा दसमनसथान न सशयः ४३इिादपङलयोमबधय शनय चमिादनल गरस दष खचररी मतदरा त सतय पतनः पतनः ४४सयाबचनदरमसोमबधय दनरालमबानर पतनः सदसथा वयोमचकर या सा मतदरा नाम खचररी ४५सोमादतोददा िारा साकातसा दशििललभा परयदतला ददवया सतषतमा पदशचम मतख ४६पतरसाचचमि पयग दनदशचा खचररी भि अभयसा खचररी मतदरापयतनमनरी सपरजाय ४७भतिोमबधय दशिसथान मनसत दिलरीय जावय तपद तय य त कालो न दिद ४८अभयसतखचररी ािदाितसयादोगदनददरः सपरापयोगदनदरसय कालो नादस कदाचन ४९दनरालमब मनः कतिा न दक दचददप दचनय सबाहाभयनर वयोदम घटिदतषद धरतिम ५०बाहिायतयबथा लरीनसथा मधयो न सशयः सिसथान दसथरामद पिनो मनसा सह ५१

Page 27: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

एिमभयसयससय िायतमागग ददिादनशम अभयासाजरीयब िायतमबनसतमि लरीय ५२अममः पलाियदहमापादलमसकम दसधिधयतयि महाकायो महाबलपराकरमः ५३इद खचररीशदकमधय मनः कतिा शदक मानसमधयगाम मनसा मन आलोकय िारयतपरम पदम ५४खमधय कत र चातमानमातममधय च ख कत र सिय च खमय कतिा न दक दचददप दचनय ५५अनः शनयो बदहः शनयः शनयः कत मभ इिामबर अनः पणयो बदहः पणबः पणबः कत मभ इिाणबि ५६बाहदचना न कबवया थमिानरदचननम सिबदचना पदरतयजय न दक दचददप दचनय ५७सकलपमातकलनमि जगतसमगरसकलपमातकलनमि मनोदिलासः सकलपमातमदमततसज दनदिबकलपमआदशतय दनशचयमिापतदह राम शादनम ५८कपबरमनल यदतसमनिि सदलल यथा था सिरीयमान च मनसति दिलरीय ५९जय सिय पररी च जान च मन उचय जान जय सम नष नानयः पनथा ददरीयकः ६०मनोदशयदमद सिय यदतक दचतसचराचरम मनसो हतनमनरीभािाददम नमिोपलभय ६१जयिसतपदरतयागाददलय याद मानसम मनसो दिलय जा कम िलयमिदशषय ६२एि नानादििोपायाः समयकसिानतभिादनिाः समादिमागाबः कदथाः पिाबचाययमबहातमदभः ६३सतषतमायम कत णिदलनयम सतिायम चनदरजनमन मनोनमनयम नमसतभय महाशकधयम दचदातमन ६४

Page 28: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

अशकयतिबोिाना मढानामदप समम परोक गोरकनाथन नादोपासनमतचय ६५शरीआददनाथन सपादकोदटलयपरकाराः कदथा जयदन नादानतसिानकमकमिमनयामह मतखयम लयानाम ६६मतकासन दसथो योगरी मतदरा सिाय शाभिरीम शणतयाददकण कणग नादमनसथमकिरीः ६७शिणपतटनयनयतगलरिाणमतखाना दनरोिन कायबम शतधिसतषतमासरणौस त टममलः शय नादः ६८आरमभशच घटशचमि था पदरचयोऽदप च दनषपदतः सिबयोगषत सयादिसथाचतषयम ६९अथारमभािसथाबरहगरनथभबिददो हाननदः शनयसभिः दिदचतः किणको दहऽनाहः शय धिदनः ७०ददवयदहशच जसिरी ददवयगनिसतिरोगिान सपणबहदयः शनय आरमभ योगिानभि ७१अथ घटािसथाददरीयाया घटरीकतय िायतभबिद मधयगः दढासनो भिदोगरी जानरी दिसमसदा ७२दिषणतगरनथसो भदातपरमाननदसचकः अदशनय दिमदबशच भररीशबदसदा भि ७३अथ पदरचयािसथारीयाया त दिजयो दिहायो मदबलधिदनः महाशनय दा याद सिबदसदधिसमाशयम ७४दचताननद दा दजतिा सहजाननदसभिः दोषदत ःखजरावयादिकतिादनदरादििदजबः ७५

Page 29: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

अथ दनषपतयिसथारदरगरदनथ यदा दभतिा शिबपरीठगोऽदनलः दनषपतौ िमणिः शबदः किणदरीणाकिणो भि ७६एकीभ दा दचत राजयोगादभिानकम सदषसहारकाबसौ योगरीशवरसमो भि ७७असत िा मासत िा मतदकरतमिाखदणि सतखम लयोदिदमद सौखय राजयोगादिापय ७८राजयोगमजाननः किल हठकदमबणः एानभयादसनो मनय परयासलिदजबान ७९उनमनयिापय शरीरि भधयान मम समम राजयोगपद परापत सतखोपायोऽलपच साम सदः परतययसिायरी जाय नादजो लयः ८०नादानतसिानसमादिभाजायोगरीशवराणा हदद ििबमानम आननदमक िचसामगमयजानाद शरीगतरनाथ एकः ८१कणणौ दपिाय हसाभया य शणोद धिदन मतदनः त दचत दसथररीकत याबदािदतसथरपद वरज ८२अभयसयमानो नादोऽय बाहमािणत धिदनम पकाददकपमदखल दजतिा योगरी सतखरी भि ८३शय परथमाभयास नादो नानादििो महान ोऽभयास ििबमान शय सकमसकमकः ८४आदौ जलदिजरीमभररीझिझिब रसभिाः मधय मदबलशङोतथा घणटाकाहलजासथा ८५अन त दक दकणरीिशिरीणाभमरदनःसिनाः इद नानादििा नादाः शयन दहमधयगाः ८६महद शयमाणऽदप मघभयाबददक धिनौ त सकमातसकमर नादमि परामश ८७घनमततसजय िा सकम सकममततसजय िा घन

Page 30: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

रममाणमदप दकप मनो नानयत चालय ८८यत कत तादप िा नाद लगद परथम मनः तमि सतदसथररीभय न सािय दिलरीय ८९मकरनद दपबनभङो गनि नापक यथा नादासक था दचत दिषयाननदह काङकष ९०मनोमतगजनदरसय दिषयोदानचादरणः समथयोऽय दनयमन दननाददनदशाङत शः ९१बधि त नादबनिन मनः सतयकचापलम परयाद सतरा सथमय य दननपकः खगो यथा ९२सिबदचना पदरतयजय साििानन च सा नाद एिानतसियो योगसारिाजयदमचा ९३नादोऽनरङसारङबनिन िागतराय अनरङकत रङसय िि वयािायऽदप च ९४अनरङसय यदमनो िादजनः पदरघाय नादोपादसरो दनतयमििायाब दह योदगना ९५बधि दिमतकचाञचलय नादगनिकजारणा मनःपारदमापोद दनरालमबाखयखऽटनम ९६नादशिणः दकपरमनरङभतजङमः दिसमतय सिबमकागरः कत तदचननदह िािद ९७काष परिदब ो िदनिः काषन सह शामयद नाद परिदब दचत नादन सह लरीय ९८घणटाददनादसकसबिानःकरणहदरणसय परहरणमदप सतकर सयाचरसिानपरिरीणशच ९९अनाहसय शबदसय धिदनयब उपलभय धिनरनगब जय जयसयानगब मनः मनसत लय याद ददषणोः परम पदम १००ािदाकाशसकलपो यािचबदः परिब दनःशबद तपर बरह परमातमद गरीय १०१यदतक दचननादरपण शय शदकरि सा

Page 31: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

यसतिानो दनराकारः स एि परमशवरः १०२इद नादानतसनिानमसिग हठलयोपाया राजयोगसय दसधिय राजयोगसमारढः पतरषः कालिञचकः १०३ति बरीज हठः कतमौदासरीनय जल दतदभः उनमनरी कलपलदका सद एि परिब १०४सदा नादानतसिानातकरीयन पापसचयाः दनरञजन दिलरीय दनदशच दचतमारौ १०५शङदत नदत दभनाद च न शणोद कदाचन काषिजाय दह उनमनयािसथया धरतिम १०६सिाबिसथादिदनमतबकः सिबदचनादििदजबः मिदतष योगरी स मतको नात सशयः १०७खाद न च कालन बाधय न च कमबणा साधय न स कनादप योगरी यतकः समादिना १०८न गनि न रस रप न च सपशय न दनःसिनम नातमान न पर िदत योगरी यतकः समादिना १०९दचत न सतप नोजागरतसमददिसमदिदजबम न चासमद नोदद यसयासौ मतक एि सः ११०न दिजानाद शरीोषण न दत ःख न सतख था न मान नापमान च योगरी यतकः समादिना १११सिसथो जागरदिसथाया सतपिदोऽिदष दनःशवासोचछिासहरीनशच दनदशच मतक एि सः ११२अिधयः सिबशसतराणामशकयः सिबददहनाम अगराहो मनतयनताणा योगरी यतकः समादिना ११३यािननमि परदिशद चरनमारो मधयमागगयािददबनदतनब भिद दढः पराणिापरबनिा यािधिधयान सहजसदश जाय नमि तिािजजान िदद ददद दमभदमथयापरलापः ११४इद हठयोगपरदरीदपकाया समादिलकण नाम चतथयोपदशः

Page 32: हठयोगप्रदरीदपकाvedicreserve.miu.edu/darshanas/Yoga/hatha_yoga_pradipika.pdf[Haṭhayogapradīpikā] हठय गप रदर दपक MAHARISHI UNIVERSITY

[Haṭhayogapradīpikā] हठयोगपरदरीदपका

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

Reference:The Haṭhayogapradīpikā of Svātmārāma with the Commentary Jyotsnā of Brahmānanda and English Translation, Theosophical Society: Madras, 1972.