కాశి లో 9 రోజుల నిద్ర

కాశి లో 9 రోజుల నిద్ర, దర్శి�ంచు పుణ్య క్షేత్రా� లుకాశీకాశీ లేదా వారాణసి (Kasi, Benaras, Varanasi) భారతదేశపు అతి ప్రా# చీన నగరాలో' ఒకటి. హిందువులకు అత్యంత పవిత�మై12న పుణ్య క్షేత�ము. ఇది ఉత్తరప#దేశ్ రాష్ట్రంలోవుంది. దా;దశ జ్యో్యతిర్శి'ంగాలలో ఒకటి. ఇక్కడ శివుడు కాశీ విశ్వే;శ;రుడుగా పూజలందుకుంటున్నాEడు. ఇక్కడ ప#వహించే గంగానదిలో స్నాEనం ఆచర్శిస్తే్త సర;ప్రాప్రాలు నశించి పునర్జన్మ నుంచి విముకుO లౌత్రారని హిందువుల నమ్మకం. వరుణ, అసి అనే రెండు నదులు ఈ నగరం వద్ద గంగానదిలో కలుస్నా్త యి. అంచేత, ఈ క్షేత్రా� నికి వారాణసి (వారణాసి అని అంటుంటారు) అని కూడా న్నామాంతరం కలదు. బ్రి]టిషువార్శి వాడుకలో వారణాసి, బెన్నారస్ అయింది.కాశ్యా్యను్త మరణాన్ ముకిO: - "కాశీలో మరణిస్తే్త ముకిO లభిసు్త ంది" - అని హిందువులు విశ;సిస్నా్త రు. దా;దశ జ్యో్యతిర్శి'ంగాలో' ఒకటైన విశ్వే;శ;ర లింగం ఇక్కడ ఉంది. బౌదుg లకు, జైనులకు కూడా ఇది పుణ్యక్షేత�ం. వారాణసి ప#పంచంలోనే అవిచిiనEంగా జన్నావాసం ఉనE నగరాలలోఅత్యంత పురాతనమైనది అని భావిసు్త న్నాEరు.గంగానది, హిందూమతము, హిందూస్నా్త నీ సంగీతము, పటు్ట వస్నాm ల నేత, హిందీ మర్శియు సంస్కృత పండితుల పీఠం - ఇవి వారాణసి నగరపు సంస్కృతీ చిహ్నాEలలో ప#ముఖంగా సుwరణకు వస్నా్త యి. హర్శిశ్చందు్ర డు, గౌతమ బుదుg డు, వేదవా్యసుడు, తులసీదాసు, శంకరాచారు్యడు, కబీర్ దాస్, మునీ� ప్రే#మ్చంద్, లాల్ బహదూర్ శ్యాసిm, పండిట్ రవిశంకర్, బ్రిసి్మలా' ఖాన్, కిషన్ మహరాజ్ వంటి ఎందరో పౌరాణిక, చార్శితి�క, స్నాంస్కృతిక ప#ముఖులు వారాణసి నగరం లేదా దాని పర్శిసర ప్రా# ంత్రాలతో ప#గాఢమైన అనుబంధం కలిగి ఉన్నాEరు. వారణాసికి గంగానది ఆవలివైపున రామనగరం ఉంది. వారాణసి సమీపంలో స్నారన్నాధ్ బౌదg క్షేత�ం ఉంది.విశ్వే;శ;ర మందిరం, అనEపూర్ణ మందిరం, విశ్యాలాక్షి మందిరం, వారాహీమాత మందిరం, తులసీ మానస మందిరం, సంకట మోచన మందిరం, కాల భైరవ నందిరం, దురా� మాత మందిరం, భారతమాత మందిరం - ఇలా కాశీలో ఎన్నోE మందిరాలున్నాEయి. దశ్యాశ;మేధ ఘట్టం, హర్శిశ్చంద్ర ఘట్టం వంటి పలు స్నాEన ఘటా్ట లున్నాEయి.కాశీ హిందూ విశ;విదా్యలయం ఇక్కడి ప#సు్త త విదా్య సంస్థలలో ముఖ్యమైనది. వారాణసిని "మందిరాల నగరం", "ధేశపు ఆధ్యా్యతి్మక రాజధ్యాని", "దీప్రాల నగరం", "విదా్య నగరం", "సంస్కృతి రాజధ్యాని" వంటి వర్ణనలతో కొనిE సందరా�లలో ప#స్నా్త విసు్త ంటారు.అమెర్శికన్ రచయిత మార్్క ట్వే;న్ ఇలా వా¢ శ్యాడు - "బెన్నారస్ నగరం చర్శిత� కంట్వే పురాతనమైనది. సంప#దాయంకంట్వే పురాతనమైనది. గాధలకంట్వే ముందుది. వీటనిEంటినీ కలిపిన్నా బెన్నారస్ నగరం కంట్వే తరువాతివే అవుత్రాయి.వారాణసి ప్రేరు::వారాణసి నగరానికి, గంగానదికి అవిన్నాభావ సంబంధం ఉనEది.గంగానదితో రెండు చినE నదులు "వరుణ", "ఆసి¥" అనే రెండు నదుల సంగమాల మధ్య ఉనEందున "వారణాసి" అనే ప్రేరు వచి్చందని ఒక అభిప్రా# యం. వారాణసి నగరానికి ఉత్తరాన వరుణ సంగమ స్నా్థ నం, దక్షిణాన అసి¥ (ఇది చినE నది) నది సంగమ స్నా్థ నం ఉన్నాEయి. మరొక అభిప్రా# యం ప#కారం "వరుణ" నదికే పూర;కాలం "వారాణసి" అనే ప్రేరు ఉండేది. కనుక నగరానికి కూడా అదే ప్రేరు వచి్చంది. కాని ఈ రెండవ అభిప్రా# యం అధికులు విశ;సించడంలేదు."వారాణసి" అనే ప్రేరును ప్రాళీ భాషలో "బారన్నాసి" అని వా¢ శ్వేవారు. అది తరువాత బవారస్నా� మార్శింది. వారాణసి నగరానిE ఇతిహ్నాస పురాణాలలో "అవిముకOక", "ఆనందకానన", "మహ్నాస్మశ్యాన", "సురధ్యాన", "బ]హ్మవరg", "సుదర�న", "రమ్య", "కాశి" అనే వివిధ న్నామాలతో ప#స్నా్త వించారు.చర్శిత�::షుమారు 5,000 సంవత¥రాల కి¬తం శివుడు వారాణసి నగరానిE స్నా్థ పించాడని పౌరాణిక గాధల స్నారాంశం. ఇది హిందువుల ఏడు పవిత� నగరాలలో ఒకటి. ఋగ్వే;దం, రామాయణం, మహ్నాభారతం, స్నా్కంద పురాణం వంటి అనేక ఆధ్యా్యతి్మక గ్రంధ్యాలలో కాశీనగరం ప#సకిO ఉనEది.వారాణసి నగరం షుమారు 3,000 సంవత¥రాల నుండి ఉనEదని అధ్యయనకారులు భావిసు్త న్నాEరు. విద్యకు, ప్రాండిత్రా్యనికి, శిల్పం, వసmం, సుగంధ ద్రవా్యలవంటి వాని వా్యప్రారానికి వారాణసి కేంద్రంగా ఉంటూ వచి్చంది. గౌతమ బుదుg ని కాలంలో ఇది కాశీ రాజ్యా్యనికి రాజధ్యాని. చైన్నా యాతి�కుడు యువాన్ చువాంగ్(Xuanzang)ఈ నగరానిE గొప్ప ఆధ్యా్యతి్మక, విదా్య, కళా కేంద్రంగా వర్శి్ణంచాడు. ఇది గంగానదీ తీరాన 5 కిలోమీటర' పొడవున విస్తర్శించిందని వా¢ శ్యాడు.18వ శత్రాబ్దంలో వారాణసి ఒక ప#త్యే్యక రాజ్యమయి్యంది. తరువాత బ్రి]టిష్ ప్రాలన సమయంలో ఈ నగరం ఆధ్యా్యతి్మక, వాణిజ్య కేంద్రంగా కొనస్నాగింది. 1910లో "రామEగర్" రాజధ్యానిగా బ్రి]టిష్ వారు ఒక రాష్ట్రా్ట ్రనిE ఏర్పరచారు.

కాని ఆ రాష్ట్రా్ట ్రనికి వారాణసి నగరంపైన మఅత�ం ప్రాలన్నాధికారం లేదు. ఆ వంశ్యానికి చెందిన కాశీ నరేష్ మహ్నారాజ్ ఇప్పటికీ రామ్ నగర్ కోటలోనే నివశిసు్త న్నాEడు.భౌగోళికం::వారాణసి నగరం ఉత్తర ప#దేశ్ రాష్ట్రం తూరు్ప భాగంలో గంగా మైదానంలో, గంగానది ఒడుÅ న ఉంది. ఇక్కడ గంగానది వంపు తిర్శిగి ఉంది. ఇది వారాణసి జిలా' కు కేంద్రం కూడాను. వారాణసి నగం, దాని పర్శిసర ప్రా# ంత్రాలు ("Varanasi Urban Agglomeration") కలిపి మొత్తం 112.26 చదరపు కిలోమీటర' వైశ్యాల్యంలో విస్తర్శించి ఉన్నాEయి. ఈ నగరం ప్రా# ంతం 82° 56’తూ. - 83° 03’తూ. రేఖాంశ్యాల మధ్య మర్శియు 25° 14’ఉ. - 25° 23.5’ఉ. అక్షాంశ్యాల మధ్య ఉంది. గంగానది వరదలతో (low level floods) ఈ ప్రా# ంతం నేల స్నారవంతంగా ఉంటుంది.వారాణసి నగరం మాత�ం గంగ, వరుణ నదుల మధ్య ఉంది. ఈ నగరం సముద్ర మట్టం నుండి 80.71 మీటర' ఎతు్త లో ఉంది. పెద్దగా ఉపనదులు, పిల' కాలువలు లేనందున ఇక్కడి భూమి అధికంగా పొడిగా ఉంటుంది.వారాణసి నగరం రెండు సంగమ స్నా్థ న్నాల మధ్య ఉనEటు' గా చెప్పబడుతుంది.1) గంగ, వరుణ నదుల సంగమం2) గంగ, అసి¥ నదుల సంగమం. అసి¥ నది చాలా చినEది (కాలువ వంటిది) ఈ రెండు సంగమాల మధ్య దూరం షుమారు 2.5 కిలోమీటరు' . ఈ రెండు సంగమ స్నా్థ న్నాల మధ్య (5 కిలోమీటర') యాత� "పంచ కో¬ శి యాత�" పవిత�మైనదిగా భావిస్నా్త రు. యాత్రా� నంతరం స్నాక్షి విన్నాయకుని మందిరానిE దర్శి�స్నా్త రు.వారాణసి వాత్రావరణం త్యేమగా ఉనE సమోష్ణ వాత్రావరణం (humid subtropical climate). వేసవి, శీత్రాకాలం ఉష్ణో్ణ గ్రతల మధ్య అంతరం చాలా ఎకు్కవగా ఉంటుంది. ఏపి#ల్-అకో్ట బర్ మధ్య వేసవి కాలంలో ఋతుపవన్నాల వల' అపు్పడపు్పడు వరా� లు పడుతుంటాయి. హిమాలయ ప్రా# ంతంనుండి వచే్చ చలి తెరగలు (Cold waves) కారణంగా డిసెంబరు - ఫిబ]వర్శి మధ్య శీత్రాకాలంలో చలి బాగా ఎకు్కవగా ఉంటుంది. వేసవిలో నగరం ఉష్ణో్ణ గ్రతలు 32 - 46 °C మధ్య, చలికాలంలో 5° - 15 °C మధ్య ఉంటాయి. సగటు వర�ప్రాతం 1110 మిల్లీ'మీటరు' . చలికాలంలో దట్టమైన పొగ మంచు, వేసవి కాలంలో వడ గాడు్పలు ఉంటాయి.నగరంలో వాత్రావరణ (గాలి) కాలుష్యం ఇప్పటికి అంత తీవ¢మైన సమస్య కాదు. కాని నీటి కాలుష్యం మాత�ం బాగా ఎకు్కవగా ఉంది. ఇందువలన్నా, నది పైభాగంలో కడుతునE ఆనకట్టల వలన్నా గంగానదిలో నీటి మట్టం తగు� తునEది. నది మధ్యలో మటి్ట మేటలు బయటపడుతున్నాEయి.సంస్కృతి::వారాణసి సమకాల్లీన జనజీవనం తకి్కన నగరాల వలెనే ఉంటుంది. అయిత్యే వారాణసికి హిందూమతంలో ఉనE ప్రా# ధ్యాన్యత వలన ఇక్కడి గంగానది, స్నాEనఘటా్ట లు, దేవాలయాలు, హిందూ మత సంస్థలు సంస్కృతీ చిహ్నాEలుగా ప#ముఖంగా ప#స్నా్త వించబడుత్రాయి. ఇంత్యే కాకుండా పటు్ట చీరల నేత, , హిందూ-ముసి'మ్ సహ జీవనం (మర్శియు మత కలహ్నాలు కూడా), హిందూస్నా్త నీ సంగీతం, ఘరాన్నా, పెద్ద సంఖ్యలో వచే్చ పరా్యటకులు నగర జీవనంలో ప#ముఖంగా కానవచే్చ అంశ్యాలు. గంగానది తీరాన, ప్రాత నగరంలో ఇండు' , ఆలయాలు, దుకాణాలు ఇరుకు ఇరుకుగా ఉంటాయి. అధిక జన్నాభా నగరంలో ఇతర ప్రా# ంత్రాలలో నివశిసు్త న్నాEరు.గంగానది::గంగానదికి, వారాణసికి హిందూ మతంలో ఉనE ప్రా# ముఖ్యత వలన ఈ రెండింటికి అవిన్నాభావమైన సంబంధం ఉంది. ప#ధ్యానమైన విశ్వే;శ;రాలయం, మరెన్నోE ఆలయాలు గంగానది వడుÅ న ఉన్నాEయి. అనేక స్నాEన ఘటా్ట లు గంగానది వడుÅ న ఉన్నాEయి. గంగానదిలో స్నాEనం కాశీయాత�లో అతి ముఖ్యమైన అంశం. ఈ మత పరమైన అంశ్యాలే కాకుండా నీటి వనరుగా కూడా ఇది చాలా ప్రా# ముఖ్యత కలిగి ఉంది.స్నాEన ఘటా్ట లు::వారాణసిలో షుమారు 100 ఘాటు' ఉన్నాEయి. వీటిలో చాలా వరకు ఇక్కడ మరాఠా పర్శిప్రాలన్నా కాలంలో అభివృదిg చేయబడాÅ యి. కొనిE ఘాటు' పై్రవేటు ఆసు్త లుగా ఉంటున్నాEయి. ఉదాహరణకు "శివాలా ఘాట్" మర్శియు "కాళీ ఘాట్"లకు స;ంతదారు కాశీ మహ్నారాజు. ఎకు్కవ ఘాటు' స్నాEన్నానికి మర్శియు దహనకాండలకు వాడుత్రారు. కొనE ఘాటు' పురాణ గాధలతో ముడివడి ఉన్నాEయి.దశ్యాశ;మేధ ఘాట్::కాశీ విశ;న్నాధ మందిరం ప#క్కనే ఉనE దశ్యాశ;మేధ ఘాట్ యాతి�కులతోను, పూజ్యారులతోను, అమ్మకందారులతోను ఎపు్పడూ రదీ్దగా ఉంటుంది. వెనుక ప#క్కనే అనేక మందిరాలు దర�నమిసూ్త ఉండడంతో ఇది ఫొటోలు తీసికొనేవార్శికి

చాలా పి#యమైన స్థలం. బ]హ్మ స;యంగా ఇక్కడ పది అశ;మేధ యాగాలు చేసి శివుడిని ఇక్కడ కొలువుండమని కోరాడని పురాణ గాధ. ప#తి రోజూ స్నాయంకాలం పూజ్యారులు ఇక్కడ అగిE పూజ చేసి, శివుడిని, గంగమ్మను, సూరు్యడిని, అగిEని, విశ్యా;నిE కొలుస్నా్త రు.మణి కర్శి్ణకా ఘాట్::మణి కర్శి్ణకా ఘట్టం ఎంతో ప్రావనమైనదిగా హిందువులు భావిస్నా్త రు. ఒక గాధ ప#కారం శివుని సమక్షంలో విషు్ణ వు ఇక్కడ తన సుదర�న చక¬ంతో ఒక గోతిని తవా;డు. దానిని తన స్తే;దంతో నింపుతుండగా విషు్ణ వు చెవి కుండలం (మణి కర్శి్ణక) అందులో పడింది. మరొక కధ ప#కారం ప్రార;తీదేవి తన చెవిపోగు (మణికర్శి్ణక)ను ఇక్కడ దఅచిపెటి్ట , దానిని వెతకమని శివుడిని కోర్శింది. దానికోసం వెతుకుతూ అక్కడే శివుడు ఉండిపోవడం వల' అతడు దేశది్రమ్మర్శి కాడని ప్రార;తి ఆలోచన అట. ఇక్కడ దహనమైన శరీరం త్రాలూకు ఆత్మను శివుడు స;యంగా మణికర్శి్ణక కనిపించిందేమోనని అడుగుత్రాడట. పురాణ కధన్నాల ప#కారం ఈ మణికర్శి్ణకా ఘాట్ యజమానే హర్శిశ్చందు్ర డిని కొని, హర్శిశ్చంద్ర ఘాటో' కాటిపనికి నియమించాడు. మణి కర్శి్ణకా ఘాట్, హర్శిశ్చంద్రఘాట'లో అధికంగా దహన సంస్నా్కరాలు జరుగుతుంటాయి.సిండియా ఘాట్::150 సంవత¥రాల కి¬తం నిర్శి్మంచిన ఈ ఘాట్ బరువుకు ఇక్కడి శివాలయం కొంతవరకు నీట మునిగి ఉంటుంది. ఇది అగిE దేవుని జన్మ స్థలమని పురాణ కధనం. మగ సంత్రానం కావాలని కోరేవారు ఇక్కడ వీరేశ;రుని అర్శి్చస్నా్త రు. సిండియా ఘాటు్క ఉత్తరాన మణికర్శి్ణకా ఘాట్ ఉంది. వెనుక ప#క్క సిదgక్షేత�ంలో అనేక ముఖ్యమైన అలయాలున్నాEయి.మన మందిర్ ఘాట్::1770లో జైపూర్ రాజు మహ్నారాజ్యా జైసింగ్ ఈ మన మందిర్ ఘాటుE, దాని వద్ద యాత్రా� మందిరానిE నిర్శి్మంపజేశ్యాడు. యాత్రా� మందిరం రాజస్నా్థ న్-ఢిల్లీ' శైలిలో చక్కని అలంకృత గవాక్షాలతో ఉంటుంది. ఇక్కడ భకుO లు సోమేశ;రుని అర్శి్చస్నా్త రు. అంబర్ రాజు మాని¥ంగ్ మానస-సరోవర్ ఘాటుE, దర�ంగా మహ్నారాజు దర�ంగా ఘాటుE నిర్శి్మంపజేశ్యారు.లలిత్రా ఘాట్::ఇది నేప్రాల్ రాజుచే నిర్శి్మంపజేయబడింది. ఇక్కడ నేప్రాల్లీ శైలిలో చెక్కతో నిర్శి్మంచిన గంగా కేశవ మందిరం ఉంది. ఈ విష్ట్రా్ణ ;లయంలో ప్రాశుపత్యేశ;రస్నా;మి విగ్రహం ఉంది.అసీ¥ ఘాట్::ఇది చాలా సుందరమైనది. అనిE ఘాట'కు చివర ఉంది. ఇది ఫొటోగా్ర ఫరు' , చిత�కారులు, వాద్య బృందకారులతో కోలాహలంగా ఉంటుంది.ఇంకాజైన భకుO లు బచరాజ్ ఘాటుE సందర్శి�స్నా్త రు. అక్కడ నది వడుÅ న మూడు జైన్నాలయాలున్నాEయి. తులసీ ఘాట్ వద్ద గోస్నా;మి తులసీ దాస్ రామచర్శిత మానస్ కావా్యనిE రచించాడు.పవిత� క్షేత�ం::వారాణసి హిందువులందర్శికి పరమ ప్రావన క్షేత�ం. ప#తి యేటా లక్షమంది పైగా యాతి�కులు ఇక్కడికి వచి్చ గంగాస్నాEనం, దైవ దర�నం చేసుకొంటారు. ఇక్కడ విశ్వే;శ;రాలయంలోని People performing Hindu ceremony at one of the ghats of Varanasi శివలింగం దా;దశ జ్యో్యతిర్శి'ంగాలలో ఒకటి. స;యంగా ఇక్కడ శివుడు కొలువైయున్నాEడని హిందువుల నమ్మకం. గంగా స్నాEనం వల' సకల ప్రాప్రాలు పర్శిహ్నారమై ముకిO లభిసు్త ందని భకుO ల నమ్మకం. అష్ట్రా్ట దశ శకిO పీఠాలలో కాశీ కూడా ఒకటి. దక్షయాగంలో ఆత్రా్మర్పణం చేసిన సతీదేవి చెవిపోగు పడిన చోట ఇపు్పడు విశ్యాలాక్షి మందిరం ఉనEదంటారు. గంగమ్మ తలి'యే శకిO స;రూపిణి కూడాను. కనుక శ్యాకేOయులకు కాశీ పరమ పవిత� క్షేత�ం. ఆదిశంకరుడు తన బ]హ్మసూత� భాష్ట్రా్యనిE, భజ గోవింద సో్త త్రా� నిE కాశీలో రచించాడంటారు.బౌదుg లకు కూడా వారాణసి పవిత� స్థలం. కుశీనగరం, కాశీ, బోధిగయ, లుంబ్రిని, కాశీ - ఈ ఐదు ముఖ్యమైన యాత్రా� స్థలాలలని బుదుg డు బోధించాడు. వారాణసి సమీపంలోనే స్నారన్నాధ్ బౌదg క్షేత�ం ఉంది. అక్కడ బుదుg డు తన మొదటి బోధననుపదేశించాడు. అక్కడి ధమేక సూ్త పం అశోకునికంటె ముందు కాలానిది. ఇంకా అక్కడ చౌఖండి సూ్త పం ఉనE స్థఅనంలో బుదుg డు తన మొదటి శిషు్యని కలిశ్యాడట.జైనుల 23వ తీరgంకరుడైన ప్రార�్వన్నాధుని జన్మ స్థలం అయినందున వారాణసి జైనులకు కూడా పవిత� స్థలమే.వారాణసిలో ఇస్నా' మిక్ సంస్కృతి కూడా గాఢంగా పెనవేసుకొని ఉంది. హిందూ-ముసి'మ్ వరా� ల మధ్య ఘర�ణలు, లేదా ఘర�ణ వాత్రావరణం అపు్పడపు్పడూ సంభవింఛాయి.ఆలయాలు::

వారణాసి ఆలయాలకు నెలవు. చర్శిత�లో వివిద కాలాలో' నిర్శి్మంచబడÅ పెద్ద పెద్ద ఆలయాలు ఉన్నాEయి. ఇంకా ప#తీ వీధిలోనూ ఒక ఆలయానిE దర్శి�ంచవచు్చ. చినE ఆలయాలో' కూడా దైనందిన ప్రా# ర్థనలు, కార్యక¬మాలు జరుగుతుంటాయి.విశ;న్నాధ మందిరం::కాశీ విశ;న్నాధ మందిరం వారాణసిలో ప#ధ్యాన ఆలయంగా చెపు్పకోవచు్చను. దీని గోపురంపైన పూసిన బంగారు పూత కారణంగా దీనిని "బంగారు మందిరం" అని కూడా అంటుంటారు. ప#సు్త తం ఉనE మందిరానిE 1780లో ఇండోర్ రాణి అహలా్యబాయి హోల్కర్ కటి్టంపించింది. ఇందులో లింగాకారంగా కొలువై ఉనE దేవుడు "విశ్వే;శ;రుడు" , "విశ;న్నాధుడు" ప్రేర'తో పూజలందుకొంటుంటాడు. దా;దశ జ్యో్యతిర్శి'ంగాలలో ఈ విశ్వే;శ;ర లింగం దర�నం తకి్కన లింగాల దర�నం కంట్వే అధిక ఫలప#థమని భకుO ల విశ్యా;సం. 1785లో అప్పటి గవరEర్ జనరల్ వారన్ హేసి్టంగ్¥ సూచనల మేరకు కలెక్టర్ మొహమ్మద్ ఇబా] హీమ్ ఖాన్ ఈ ఆలయం ముందు భాగంలో ఒక "నౌబత్ ఖాన్నా" కటి్టంచాడు. 1839లో పంజ్యాబ్ కేసర్శిగా ప్రేరొందిన మహ్నారాజ్యా రంజిత్ సింగ్ ఈ ఆలయం రెండు గోపురాలకు బంగారపు పూత పూయించడానికి సర్శిపడా బంగారం సమర్శి్పంచాడు.1983 జనవర్శి28న ఈ మందిరం నిర;హణా బాధ్యతలను ఉత్తర ప#దేశ్ ప#భుత;ం హస్తగతం చేసుకొని అప్పటి కాశీ రాజు డా. విభూతి న్నారాయణ సింగ్ అధ;ర్యంలోని ఒక ట్రసు్ట కు అప్పగించింది.ఈ మందిరం అధికార్శిక వెబ్సైøటు కాశీ విశ;న్నాధ 2007 జూలై 23న ప్రా# ంభమైంది. ఈ వెబ్సైøటులో మందిరంలోని సదుప్రాయాలు, పూజ్యా వివరాలు వంటి సమాచారం లభిసు్త ంది.మొఘల్ చక¬వర్శిO ఔరంగజేబు కాలంలో అప్పటి మందర్శిరం విధ;ంసం చేయబడింది. తరువాత సమీపంలో మరొక మందిరం కట్టబడింది. ఈ విషయం హిందూ-ముసి'మ్ వరా� ల మధ్య ఘర�ణలకు దార్శితీస్తే విభేదాలలో ఒకటిదురా� మందిరం::"కోతుల గుడి" గా కూడా ప#సిదgమైన దురా� మందిరం 18వ శత్రాబ్దంలో ఒక బెంగాల్లీ రాణిచే నిర్శి్మంపబడింది. ఇక్కడ చాలా కోతులు ఉండడంవల' కోతుల గుడి అని కూడా అంటుంటారు. ఇక్కడ అమ్మవారు స;యంభూమూర్శిO అని భకుO ల నమ్మకం. ఇక్కడ నవరాతి� ఉత¥వాలు ఘనంగా జరుగుత్రాయి. ఆలయం గోపురం ఉత్తర భారత "నగర"శైలిలో నిర్శి్మంపబడింది. గుడి దగ�రునE కోనేరును "దురా� కుండ్" అంటారు. ఈ కోనేరు ఇదివరకు నదితో సొరంగమార�ం దా;రా కలపబడి ఉండేది కాని ఆ సొరంగానిE తరువాత మూసివేశ్యారు. న్నాగపంచమి న్నాడు ఇక్కడ విషు్ణ వు శ్వేషశ్యాయిగా ఉండే దృశ్యా్యనిE ప#దర్శి�స్నా్త రు.సంకట మోచన్ హనుమాన్ మందిరంకష్ట్రా్ట లనుండి భకుO లను కడత్యేరే్చ దేవునిగా ఇక్కడ కొలువైయునE హనుమంతుని భకుO లు ఎంతో భకిOతో ఆరాధిస్నా్త రు. ఇక్కడ అనేక ఆధ్యా్యతి్మక, స్నాంస్కృతిక కార్యక¬మాలు జరుగుతుంటాయి. 2006 మార్శి్చ 7 న ఈ మందిరంలో ఉగ్రవాదులు బాంబులు ప్రేలా్చరు.తులసీ మానస మందిరం::ఇది ప్రాలరాతితో కట్టబడిన ఆధునిక మందిరం. ఆలయం గోడలపైన తులసీదాసు రామచర్శిత మానస్ కావ్యం వా¢ యబడింది. రామాయణం పెకు్క చిత్రా� ల దా;రా కూడా చూపబడింది.బ్రిరా' మందిరంకాశీ హిందూ విశ;విదా్యలయంలో కటి్టన ఆధునిక మందిరం ఇది. బ్రిరా' కుటుంబంచే ఈ విశ;న్నాధ మందిరం పురాతన మందిరం శైలిలోనే నిర్శి్మంచబడింది.ముఖ్య శివ లింగాలు::వారాణసిలో ఉనE కొనిE ముఖ్యమైన శివ లింగాల స్థలాలు::• విశ్వే;శ;రుడు - గంగానది ఒడుÅ న దశ్యాశ;మేధ ఘాట్ వద్ద• మంగళేశ;రుడు - శంకాO ఘాట్• ఆత్మ విశ్వే;శ;రుడు - శంకాO ఘాట్• కుకు్కట్వేశ;రుడు - దురా� కుండ్• తి� పరమేశ;రుడు - దురా� కుండ్• కాల మాధవుడు - కథ్ కీ హవేల్లీ• ప#యాగ్వేశ;రుడు - దశ్యాశ;మేధ ఘాట్• అంగారకేశ;రుడు - గణేష్ ఘాట్• ఆంగనేశ;రుడు - గణేష్ ఘాట్

• ఉపస్నా్థ నేశ;రుడు - గణేష్ ఘాట్• పరమేశ;రుడు - శంకాO ఘాట్• హర్శిశ్చందే్రశ;రుడు - శంకాO జీ• వశిష్టే్ట శ;రుడు - శంకాO జీ• కేదారేశ;రుడు - కేదార్ ఘాట్• నీల కంఠేశ;రుడు - నీల కంఠా• ఓంకారేశ;రుడు - చిట్టన్ పురా• కాశ్వేశ;రుడు - తి�లోచన్• శీ � మహ్నా మృతు్యంజయుడు - మైదాగిన్• శుకే¬శ;రుడు - కాళికా గల్లీకళ, స్నాహిత్యం::అన్నాదిగా వారాణసి నగరం స్నాహిత్రా్యనికి, ప్రాండిత్రా్యనికి, కళలకు నిలయంగా ఉంది. కబీర్ , తులసీదాస్ , రవిదాస్ , కులూ' కభటు్ట (15వ శత్రాబ్దంలో మను వా్యఖ్య రచయిత)వంటి పురాతన రచయితలు, భారత్యేందు హర్శిశ్చంద్ర ప#స్నాద్, జయశంకర్ ప#స్నాద్, ఆచార్య రామచంద్ర శుకా' , మునీ� ప్రే#మ్ చంద్, జగన్నాEధ ప#స్నాద్ రత్రాEకర్, దేవకీ నందన్ ఖతీ�, త్యేఘ్ ఆల్లీ, క్షేత్యే�శ చంద్ర ఛటోప్రాధ్యా్యయ, బలదేవ్ ఉప్రాధ్యా్యయ, వాగీశ్ శ్యాసిm, విదా్య నివాస్ మిత్రా� , కాశీన్నాథ్ సింగ్, నమా;ర్ సింగ్, రుద్ర కాశికేయ, నిరు� ణ వంటి ఆధునిక రచయితలు వారాణసికి చెందినవారు. శుశు� త సంహితం వా¢ సిన ఆయురే;ద శసmచికిత్రా¥నిపుణుడు శుశు� తుడు వారాణసికి చెందినవాడే.రాజ కొష్ణోర్ దాస్ (కళా శోధకుడు), ఆనంద కృష్ణ (చర్శిత� కారుడు) మర్శియు ఓంకార్ ఠాకుర్ పండిట్ రవిశంకర్ , బ్రిసి్మలా' ఖాన్ , గిర్శిజ్యాదేవి, సిదేgశ;రీ దేవి, డా. లాల్ మణి మిశ్యా� , డా. గోప్రాల శంకర్ మిశ్యా� , డా. ఎన్.రాజన్, డా. రాజభాను సింగ్, పండిట్ సమత్రా ప#స్నాద్, కంథే మహరాజ్, పండిట్ ఎమ్.కల;ంత్, సిత్రారా దేవి, గోపీకృష్ణ, పండిట్ కిషన్ మహరాజ్, రాజన్-స్నాజన్ మిశ్యా� (అనEదము్మలు), మహ్నాదేవ మిశ్యా� వంటి అనేక సంగీతకారులు వారాణసినుండి ప#ఖా్యతులయా్యరు.వారాణసిలో ఉత్తర హిందూస్నా్త నంలో జరుపుకొనే పండుగలనిEంటినీ ఘనంగా జరుపుకొంటారు.ఆర్శిgకంవారాణసిలో ఉనE ఒక పెద్ద పర్శిశ�మ రైలే; డీసెల్ ఇంజన' తయారీ కరా్మగారం (Diesel Locomotive Works - DLW). కానూ్పరు్క చెందిన నిహ్నాల్ చంద్ కిష్ణోరీ లాల్ కుటుంబం 1857లో స్నా్థ పించిన ఆకి¥జన్ కరా్మగారం ఇక్కడి మొదటి పెద్ద పర్శిశ�మ కావచు్చను.కాని అధికంగా వారాణసిలో చినE పర్శిశ�మలు ఉన్నాEయి. ముఖ్యంగా పటు్ట వస్నాm ల నేత ఇక్కడ పెద్ద కుటీర పర్శిశ�మ. ఇంకా తివాచీల నేత, చేతి కళల వసు్త వుల తయారీ ఉన్నాEయి. బన్నారసీ ప్రాన్, బన్నారసీ కోవా ప#సిదాg లు. లార్Å మెకాలే వారాణసి ఎంతో సంపనEమైన నగరమని, ఇక్కడ తయారయే్య న్నాణ్యమైన సనEని పటు్ట వస్నాm లు ప#పంచంలో వివిధ సంపనE గృహ్నాలను అలంకర్శిసు్త న్నాEయని వా¢ శ్యాడు.మొదటినుండి యాత్రా� స్థలం అవ;డం వలన, వారాణసి దేశం అనిE ప్రా# ంత్రాలనుండి జనులను ఆకర్శి�ంచేది. కనుక ఇది ప#ముఖ వాణిజ్య కేంద్రంగా అభివృదిg చెందింది.రవాణా::తరతరాలుగా వారాణసి ప#ధ్యాన ప#యాణ మార�ంలోని నగరంగా ఉంది. చార్శితి�కంగా ఇది తక్షశిల, ఘాజీపూర్, ప్రాటల్లీపుత�ం (ప్రాటాE), వైశ్యాలి, అయోధ్య, గోరఖూ్పర్, ఆగా్ర వంటి నగరాలకు కూడలిగా ఉంది. మౌరు్యల కాలంళో తక్షశిల నుండి ప్రాటల్లీపుత�నగరానికి వెళే� దార్శిలో వారాణసి ఉంది. దీనిని 16వ శత్రాబ్దంలో ష్టేర్ ష్ట్రా సూర్శి తిర్శిగి వేయించాడు.ప#సు్త తం వారాణసి నగరం దేశంలో అనిE ప#ధ్యాన నగరాలనుండి రోడుÅ , రైలు, విమాన మారా� ల దా;రా కలుపబడింది. ఇది రెండవ నంబరు ఢిల్లీ' కొలకత్రా్త జ్యాతీయ రహదార్శిపై ఢిల్లీ' నుండి 800 కిలోమీటరు' కొలకత్రా్త నుండి 700 కిలోమీటరు' దూరంలో ఉనE పట్టణం. బాబతూ్పర్ విమాన్నాశ �యంనగరం నడిబొడుÅ నుండి 25 కి.మీ. దూరంలో ఉంది. ఇక్కడికి ఢిల్లీ' , ముంబ్సై, బెంగళూరు, కొలకత్రా్త , నేప్రాల్ లకు విమాన సీ;సులు ఉన్నాEయి. వారాణసి రైలే;స్తే్టషను ఢిల్లీ' - కలకత్రా్త ప#ధ్యాన రైలు మార�ంలో ఉంది. నగరం లోపల సిటీ బసు¥లున్నాEయి. కాని అత్యధికంగా పై్రవేటు వాహన్నాలు, ఆటోర్శిక్షాలు, సైకిల్ ర్శిక్షాలు నగరం లోపలి ప#యాణాలకు వాడుతుంటారు. గంగా నదిని దాటడానికి చినE పడవలు, సీ్టమరు' ఉపయోగిస్నా్త రు. వారాణసి ప#క్కనే గంగానదిపై వంతెన ఉంది. అటువైపు మొఘల్ సరాయి రైలే; జంక్షన్ పట్టణం ఉంది. నగరం లోపల రదీ్ద ఎకు్కవగా ఉంటుంది. ఎకు్కవ మారా� లు ఇరుకైనవి. ఇచ్చట నుండి అలహ్నాబాద్ 120 కిలోమీటరు' దూరంలో ఉంది.ప్రాలన, స్తేవా వ్యవస్థ ::

తకి్కన నగరాలలాగానే వారాణసిలో ప్రాలన్నా బాధ్యతలు మునిపల్ సంస్థ (వారాణసి నగర్ నిగమ్) అధ;ర్యంలో నడుస్నా్త యి. ప#ణాళిక, ప#గతి విషయాలు అధికంగా "వారాణసి డెవలపె్మంట్ అథార్శిటీ" చూసు్త ంది. నీటి సరఫరా, మురుగు నీటి తొలగింపు వంటి పనులు "జల నిగమ్" బాధ్యత. విదు్యత్ సరఫరా "ఉత్తర ప#దేశ్ పవర్ కారొ్పరేషన్" బాధ్యత. నగరంలో రోజుకు 350 మిలియన్ ల్లీటర' మురుగునీరు మర్శియు 425 టనుEల చెత్త ఉత్పతి్త అవుతుంది. ఈ చెత్తను "లాండ్ ఫిల్" సైటులలో ప్రారవేస్నా్త రు.చాలా మురుగునీరు గంగానదిలోకి విడిచిపెడుతున్నాEరు. దీనివల', గంగానది వడుÅ న ఉనE అనేక నగరాల లాగానే, తీవ¢మైన నీటి కాలుష్యం జరుగుతునEది. "గంగా యాక్షన్ ప్రా' న్" పర్శిధిలో ఉనE ఐదు నగరాలలో వారాణసి ఒకటి.విద్య::వారాణసిలో మూడు స్నార;తి�క విశ;విదా్యలయాలున్నాEయి. వీటిలో కాశీ హిందూ విశ;విదా్యలయం లేదా బెన్నారస్ హిందూ యూనివర్శి¥టీ అనిEంటికన్నాE పెద్దది. 1916లో పండిట్ మదనమోహన మాలవా్యచే స్నా్థ పింపబడిన ఈ విశ;విదా్యలయంలో 128 ప#త్యే్యక విభాగాలున్నాEయి. ఇది ముందుగా అనీEబ్రిసెంట్వే్చ ప్రా# రంభింపబడిన హిందూ విదా్యరుg ల ప్రాఠశ్యాలగా ఉండేది. ప#సు్త తం ఈ విశ;విదా్యలయం 1350 ఎకరాల స్థలంలో విస్తర్శించి ఉంది. తకి్కన రెండు విశ; విదా్యలయాలు - మహ్నాత్రా్మ గాంధీ కాశీ విదా్యపీఠ్ విశ;విదా్యలయం, సంపూరా్ణ నంద సంస్కృత విశ;విదా్యలయం. 1791లో లార్Å కారన్ వాలిస్ చే ప్రా# రంభింపబడిన సంస్కృత కాలేజీ క¬మంగా సంపూరా్ణ నంద సంస్కృత విశ;విదా్యలయంగా రూపొందింది.స్నారన్నాథ్లో� ఉనE "కేందీ్రయ ఉనEత టిబెటన్ అధ్యయన సంస్థ" (సెంట్రల్ ఇని¥�టూ్యట్ ఫర్ హయ్యర్ టిబెటన్ స్టడీస్)కు కూడా విశ;విదా్యలయ హోదా ఉనEది. కీ¬డా రంగంలోను, విజ్యా� న రంగాలో' నూ ప#త్యే్యక శిక్షణనిచే్చ "ఉదయ్ ప#త్రాప్ కళాశ్యాల" కూడా విశ;విదా్యలయ హోదా కలిగి ఉంది. ఇంత్యే కాకుండా అనేక ప#భుత;, పై్రవేటు, స్నాంప#దాయిక విదా్య కేందా్ర లున్నాEయి. సన్నాతన కాలంనుండి సంస్కృతం, వేదాంతం, జ్యో్యతిషం వంటి సంప#దాయ ప్రాండిత్రా్యనికి వారాణసి ప#ధ్యాన అధ్యయన కేంద్రంగా ఉంటూ వచి్చంది. దీనిని "సర; విదా్య రాజధ్యాని" అంటుండేవారు.నగరంలో జ్యామియా సలాఫియా అనే సలాఫీ ఇస్నా' మీయ అధ్యయన సంస్థ కూడా ఉనEది.ఇవే కాకుండా అనేక ప#భుత;, పై్రవేటు రంగ ప్రాఠశ్యాలలు మర్శియు కాలేజీలు కూడా ఉన్నాEయి.పరా్యటక రంగంవారణాసి లో విలసిలి'న అసమానమైన సంస్కృతి మూలంగా విదేశీ యాతి�కులకు చాలా పీ#తిప్రాత�మైన యాత్రా� స్థలం.నగరంలో 3,4, 5 స్నా్ట ర్ హోటళ్ళు� కూడా ఉన్నాEయి. అనిE రకాల వంటకాలు లభ్యమౌత్రాయి.అక్కడి సంస్కృతి ప#భావం వలన వీటిలో చాలా వరకు వీధులో' నే లభిస్నా్త యి.పటు్ట వస్నాm లకు, ఇత్తడి స్నామానుకు వారాణసి ప#సిదిg చెందినది. ఎంతో చక్కని పనితనం ఉటి్టపడే పటు్ట చీరలు, ఇత్తడి ప్రాత�లు, ఆభరణాలు, చెక్క స్నామాను, తివాచీలు, గోడకు వేలాడదీస్తే పటాలు(wall hangings), ఆకర�ణీయమైన దీపపు స్థంభాలు (lamp shades) మర్శియు హిందూ, బౌదg దేవతల బొమ్మలు విర్శివిగా లభిస్నా్త యి. చౌక్, గొధౌలియా, విశ;న్నాధ్ సందు, లహురాబీర్, థట్వేర్శి బజ్యార్ ముఖ్యమైన బజ్యారులుఇతరాలుఋగ్వే;దంలో ఈ నగరానిE "కాశి", "జ్యో్యతి స్నా్థ నం" అని ప#స్నా్త వించారు. స్నా్కంద పురణంలోని కాశీఖండంలో ఈ నగర మహ్నాత్రా్మ&నిE గుర్శించిన వర్ణన ఉంది. ఒక శో' కంలో శివుడు ఇలా అన్నాEడుములో' కాలు న్నాకు నివాసమే. అదులో కాశీ క్షేత�ం న్నా మందిరం.

కాశి యాత� శీ � లక్షి' నరసింహ టూర్¥ ( ప#హలా' ద్ పంతులు)call 9948134708కాశి యత�కాశి లో 9 రోజుల నిద్ర, దర్శి�ంచు పుణ్య క్షేత్రా� లు1 ) గయా (మాంగల్య దేవి శికిO పిటం,విషు్ణ ప్రాదం , బుద్ద గయా )2)అలహ్నాబాద్ ( మదవేశ;ర్శి శకిO పిటం, తి�వేణి నది స్నాEనం,నెహ్రూ) ప్రాలస్ )3)అయోధ్య ( సరయు నది స్నాEనం,సీత్రా రాముల దర�నం)4) సితమడి ( సీత్రా అమ్మవారు భుమిలోనుకి వెళి�న ప#దేశం)5)వింధ్యచలం (వింధ్య వసిని శకిO పిటం)

6)కాశి (కాశి విశ;నతుని దర�నం, అనEపుర్ణ దేవి దర�నం,కాశి విశ్యాలాక్షి దర�నం,కాల బ్సైరవ దర�నం,కౌడి భాయి (గావ;లమ్మ దర�నం),దుర� మానస్ మందిర్,సంకట్ మోచన్(హనుమాన్ దర�నం)పంచ గంగ స్నాEనం (మణికర్శి్ణక ఘాట్), గంగ హ్నారతి (బోటు దా;ర)అభిష్టేకాలు ఇతర పూజలుకాశి విశ;నతుని అభిష్టేకం, అనEపుర్ణ అమ్మవారు దగ�ర శీ �చక¬ కుo కుమ అర్చన,ఓడిబ్రియ్యలు(విశలక్షి,అనEపుర్ణ,మాంగల్య దేవి ,మదవేశ;ర్శి .విన్ద&చాలవాసినిఅమ్మవార' దగ�ర ఓడిబ్రియ్యలు మర్శియు చిర స్నారే రుదా్ర వతి్త వెలిగించుట) అలహ్నాబాద్(ప#యాగ) జీవితంలో ఒక్కస్నార్శి భార్య,భరOలు చెయ్య వలసిన వేణిపూజతి�వేణి నది(గంగ , యమున,సరస;తి సంగంమం) లో ఓడిబ్రియ్యలు వదులుటగయలోవిషు్ణ ప్రాదం దగ�ర పిండ ప#దాన్నాలు , కాశిలో కేధర్ ఘాట్ దగ�ర పిండ ప#దాన్నాలురామేశ;ర o నుంచి తెచి్చన రామస్తేతు ను కాశి లో అభిష్టేకం చేయించి గంగ నది లో నిమర్జనం చేయుటకాశి లో 9 రోజుల నిద్ర, దర్శి�ంచు పుణ్య క్షేత్రా� లుకాశీకాశీ లేదా వారాణసి (Kasi, Benaras, Varanasi) భారతదేశపు అతి ప్రా# చీన నగరాలో' ఒకటి. హిందువులకు అత్యంత పవిత�మైన పుణ్య క్షేత�ము. ఇది ఉత్తరప#దేశ్ రాష్ట్రంలోవుంది. దా;దశ జ్యో్యతిర్శి'ంగాలలో ఒకటి. ఇక్కడ శివుడు కాశీ విశ్వే;శ;రుడుగా పూజలందుకుంటున్నాEడు. ఇక్కడ ప#వహించే గంగానదిలో స్నాEనం ఆచర్శిస్తే్త సర;ప్రాప్రాలు నశించి పునర్జన్మ నుంచి విముకుO లౌత్రారని హిందువుల నమ్మకం. వరుణ, అసి అనే రెండు నదులు ఈ నగరం వద్ద గంగానదిలో కలుస్నా్త యి. అంచేత, ఈ క్షేత్రా� నికి వారాణసి (వారణాసి అని అంటుంటారు) అని కూడా న్నామాంతరం కలదు. బ్రి]టిషువార్శి వాడుకలో వారణాసి, బెన్నారస్ అయింది.కాశ్యా్యను్త మరణాన్ ముకిO: - "కాశీలో మరణిస్తే్త ముకిO లభిసు్త ంది" - అని హిందువులు విశ;సిస్నా్త రు. దా;దశ జ్యో్యతిర్శి'ంగాలో' ఒకటైన విశ్వే;శ;ర లింగం ఇక్కడ ఉంది. బౌదుg లకు, జైనులకు కూడా ఇది పుణ్యక్షేత�ం. వారాణసి ప#పంచంలోనే అవిచిiనEంగా జన్నావాసం ఉనE నగరాలలోఅత్యంత పురాతనమైనది అని భావిసు్త న్నాEరు.గంగానది, హిందూమతము, హిందూస్నా్త నీ సంగీతము, పటు్ట వస్నాm ల నేత, హిందీ మర్శియు సంస్కృత పండితుల పీఠం - ఇవి వారాణసి నగరపు సంస్కృతీ చిహ్నాEలలో ప#ముఖంగా సుwరణకు వస్నా్త యి. హర్శిశ్చందు్ర డు, గౌతమ బుదుg డు, వేదవా్యసుడు, తులసీదాసు, శంకరాచారు్యడు, కబీర్ దాస్, మునీ� ప్రే#మ్చంద్, లాల్ బహదూర్ శ్యాసిm, పండిట్ రవిశంకర్, బ్రిసి్మలా' ఖాన్, కిషన్ మహరాజ్ వంటి ఎందరో పౌరాణిక, చార్శితి�క, స్నాంస్కృతిక ప#ముఖులు వారాణసి నగరం లేదా దాని పర్శిసర ప్రా# ంత్రాలతో ప#గాఢమైన అనుబంధం కలిగి ఉన్నాEరు. వారణాసికి గంగానది ఆవలివైపున రామనగరం ఉంది. వారాణసి సమీపంలో స్నారన్నాధ్ బౌదg క్షేత�ం ఉంది.విశ్వే;శ;ర మందిరం, అనEపూర్ణ మందిరం, విశ్యాలాక్షి మందిరం, వారాహీమాత మందిరం, తులసీ మానస మందిరం, సంకట మోచన మందిరం, కాల భైరవ నందిరం, దురా� మాత మందిరం, భారతమాత మందిరం - ఇలా కాశీలో ఎన్నోE మందిరాలున్నాEయి. దశ్యాశ;మేధ ఘట్టం, హర్శిశ్చంద్ర ఘట్టం వంటి పలు స్నాEన ఘటా్ట లున్నాEయి.కాశీ హిందూ విశ;విదా్యలయం ఇక్కడి ప#సు్త త విదా్య సంస్థలలో ముఖ్యమైనది. వారాణసిని "మందిరాల నగరం", "ధేశపు ఆధ్యా్యతి్మక రాజధ్యాని", "దీప్రాల నగరం", "విదా్య నగరం", "సంస్కృతి రాజధ్యాని" వంటి వర్ణనలతో కొనిE సందరా�లలో ప#స్నా్త విసు్త ంటారు.అమెర్శికన్ రచయిత మార్్క ట్వే;న్ ఇలా వా¢ శ్యాడు - "బెన్నారస్ నగరం చర్శిత� కంట్వే పురాతనమైనది. సంప#దాయంకంట్వే పురాతనమైనది. గాధలకంట్వే ముందుది. వీటనిEంటినీ కలిపిన్నా బెన్నారస్ నగరం కంట్వే తరువాతివే అవుత్రాయి.వారాణసి ప్రేరు::వారాణసి నగరానికి, గంగానదికి అవిన్నాభావ సంబంధం ఉనEది.గంగానదితో రెండు చినE నదులు "వరుణ", "ఆసి¥" అనే రెండు నదుల సంగమాల మధ్య ఉనEందున "వారణాసి" అనే ప్రేరు వచి్చందని ఒక అభిప్రా# యం. వారాణసి నగరానికి ఉత్తరాన వరుణ సంగమ స్నా్థ నం, దక్షిణాన అసి¥ (ఇది చినE నది) నది సంగమ స్నా్థ నం ఉన్నాEయి. మరొక అభిప్రా# యం ప#కారం "వరుణ" నదికే పూర;కాలం "వారాణసి" అనే ప్రేరు ఉండేది. కనుక నగరానికి కూడా అదే ప్రేరు వచి్చంది. కాని ఈ రెండవ అభిప్రా# యం అధికులు విశ;సించడంలేదు."వారాణసి" అనే ప్రేరును ప్రాళీ భాషలో "బారన్నాసి" అని వా¢ శ్వేవారు. అది తరువాత బవారస్నా� మార్శింది. వారాణసి నగరానిE ఇతిహ్నాస పురాణాలలో "అవిముకOక", "ఆనందకానన", "మహ్నాస్మశ్యాన", "సురధ్యాన", "బ]హ్మవరg", "సుదర�న", "రమ్య", "కాశి" అనే వివిధ న్నామాలతో ప#స్నా్త వించారు.

చర్శిత�::షుమారు 5,000 సంవత¥రాల కి¬తం శివుడు వారాణసి నగరానిE స్నా్థ పించాడని పౌరాణిక గాధల స్నారాంశం. ఇది హిందువుల ఏడు పవిత� నగరాలలో ఒకటి. ఋగ్వే;దం, రామాయణం, మహ్నాభారతం, స్నా్కంద పురాణం వంటి అనేక ఆధ్యా్యతి్మక గ్రంధ్యాలలో కాశీనగరం ప#సకిO ఉనEది.వారాణసి నగరం షుమారు 3,000 సంవత¥రాల నుండి ఉనEదని అధ్యయనకారులు భావిసు్త న్నాEరు. విద్యకు, ప్రాండిత్రా్యనికి, శిల్పం, వసmం, సుగంధ ద్రవా్యలవంటి వాని వా్యప్రారానికి వారాణసి కేంద్రంగా ఉంటూ వచి్చంది. గౌతమ బుదుg ని కాలంలో ఇది కాశీ రాజ్యా్యనికి రాజధ్యాని. చైన్నా యాతి�కుడు యువాన్ చువాంగ్(Xuanzang)ఈ నగరానిE గొప్ప ఆధ్యా్యతి్మక, విదా్య, కళా కేంద్రంగా వర్శి్ణంచాడు. ఇది గంగానదీ తీరాన 5 కిలోమీటర' పొడవున విస్తర్శించిందని వా¢ శ్యాడు.18వ శత్రాబ్దంలో వారాణసి ఒక ప#త్యే్యక రాజ్యమయి్యంది. తరువాత బ్రి]టిష్ ప్రాలన సమయంలో ఈ నగరం ఆధ్యా్యతి్మక, వాణిజ్య కేంద్రంగా కొనస్నాగింది. 1910లో "రామEగర్" రాజధ్యానిగా బ్రి]టిష్ వారు ఒక రాష్ట్రా్ట ్రనిE ఏర్పరచారు. కాని ఆ రాష్ట్రా్ట ్రనికి వారాణసి నగరంపైన మఅత�ం ప్రాలన్నాధికారం లేదు. ఆ వంశ్యానికి చెందిన కాశీ నరేష్ మహ్నారాజ్ ఇప్పటికీ రామ్ నగర్ కోటలోనే నివశిసు్త న్నాEడు.భౌగోళికం::వారాణసి నగరం ఉత్తర ప#దేశ్ రాష్ట్రం తూరు్ప భాగంలో గంగా మైదానంలో, గంగానది ఒడుÅ న ఉంది. ఇక్కడ గంగానది వంపు తిర్శిగి ఉంది. ఇది వారాణసి జిలా' కు కేంద్రం కూడాను. వారాణసి నగం, దాని పర్శిసర ప్రా# ంత్రాలు ("Varanasi Urban Agglomeration") కలిపి మొత్తం 112.26 చదరపు కిలోమీటర' వైశ్యాల్యంలో విస్తర్శించి ఉన్నాEయి. ఈ నగరం ప్రా# ంతం 82° 56’తూ. - 83° 03’తూ. రేఖాంశ్యాల మధ్య మర్శియు 25° 14’ఉ. - 25° 23.5’ఉ. అక్షాంశ్యాల మధ్య ఉంది. గంగానది వరదలతో (low level floods) ఈ ప్రా# ంతం నేల స్నారవంతంగా ఉంటుంది.వారాణసి నగరం మాత�ం గంగ, వరుణ నదుల మధ్య ఉంది. ఈ నగరం సముద్ర మట్టం నుండి 80.71 మీటర' ఎతు్త లో ఉంది. పెద్దగా ఉపనదులు, పిల' కాలువలు లేనందున ఇక్కడి భూమి అధికంగా పొడిగా ఉంటుంది.వారాణసి నగరం రెండు సంగమ స్నా్థ న్నాల మధ్య ఉనEటు' గా చెప్పబడుతుంది.1) గంగ, వరుణ నదుల సంగమం2) గంగ, అసి¥ నదుల సంగమం. అసి¥ నది చాలా చినEది (కాలువ వంటిది) ఈ రెండు సంగమాల మధ్య దూరం షుమారు 2.5 కిలోమీటరు' . ఈ రెండు సంగమ స్నా్థ న్నాల మధ్య (5 కిలోమీటర') యాత� "పంచ కో¬ శి యాత�" పవిత�మైనదిగా భావిస్నా్త రు. యాత్రా� నంతరం స్నాక్షి విన్నాయకుని మందిరానిE దర్శి�స్నా్త రు.వారాణసి వాత్రావరణం త్యేమగా ఉనE సమోష్ణ వాత్రావరణం (humid subtropical climate). వేసవి, శీత్రాకాలం ఉష్ణో్ణ గ్రతల మధ్య అంతరం చాలా ఎకు్కవగా ఉంటుంది. ఏపి#ల్-అకో్ట బర్ మధ్య వేసవి కాలంలో ఋతుపవన్నాల వల' అపు్పడపు్పడు వరా� లు పడుతుంటాయి. హిమాలయ ప్రా# ంతంనుండి వచే్చ చలి తెరగలు (Cold waves) కారణంగా డిసెంబరు - ఫిబ]వర్శి మధ్య శీత్రాకాలంలో చలి బాగా ఎకు్కవగా ఉంటుంది. వేసవిలో నగరం ఉష్ణో్ణ గ్రతలు 32 - 46 °C మధ్య, చలికాలంలో 5° - 15 °C మధ్య ఉంటాయి. సగటు వర�ప్రాతం 1110 మిల్లీ'మీటరు' . చలికాలంలో దట్టమైన పొగ మంచు, వేసవి కాలంలో వడ గాడు్పలు ఉంటాయి.నగరంలో వాత్రావరణ (గాలి) కాలుష్యం ఇప్పటికి అంత తీవ¢మైన సమస్య కాదు. కాని నీటి కాలుష్యం మాత�ం బాగా ఎకు్కవగా ఉంది. ఇందువలన్నా, నది పైభాగంలో కడుతునE ఆనకట్టల వలన్నా గంగానదిలో నీటి మట్టం తగు� తునEది. నది మధ్యలో మటి్ట మేటలు బయటపడుతున్నాEయి.సంస్కృతి::వారాణసి సమకాల్లీన జనజీవనం తకి్కన నగరాల వలెనే ఉంటుంది. అయిత్యే వారాణసికి హిందూమతంలో ఉనE ప్రా# ధ్యాన్యత వలన ఇక్కడి గంగానది, స్నాEనఘటా్ట లు, దేవాలయాలు, హిందూ మత సంస్థలు సంస్కృతీ చిహ్నాEలుగా ప#ముఖంగా ప#స్నా్త వించబడుత్రాయి. ఇంత్యే కాకుండా పటు్ట చీరల నేత, , హిందూ-ముసి'మ్ సహ జీవనం (మర్శియు మత కలహ్నాలు కూడా), హిందూస్నా్త నీ సంగీతం, ఘరాన్నా, పెద్ద సంఖ్యలో వచే్చ పరా్యటకులు నగర జీవనంలో ప#ముఖంగా కానవచే్చ అంశ్యాలు. గంగానది తీరాన, ప్రాత నగరంలో ఇండు' , ఆలయాలు, దుకాణాలు ఇరుకు ఇరుకుగా ఉంటాయి. అధిక జన్నాభా నగరంలో ఇతర ప్రా# ంత్రాలలో నివశిసు్త న్నాEరు.గంగానది::గంగానదికి, వారాణసికి హిందూ మతంలో ఉనE ప్రా# ముఖ్యత వలన ఈ రెండింటికి అవిన్నాభావమైన సంబంధం ఉంది. ప#ధ్యానమైన విశ్వే;శ;రాలయం, మరెన్నోE ఆలయాలు గంగానది వడుÅ న ఉన్నాEయి. అనేక స్నాEన ఘటా్ట లు గంగానది వడుÅ న

ఉన్నాEయి. గంగానదిలో స్నాEనం కాశీయాత�లో అతి ముఖ్యమైన అంశం. ఈ మత పరమైన అంశ్యాలే కాకుండా నీటి వనరుగా కూడా ఇది చాలా ప్రా# ముఖ్యత కలిగి ఉంది.స్నాEన ఘటా్ట లు::వారాణసిలో షుమారు 100 ఘాటు' ఉన్నాEయి. వీటిలో చాలా వరకు ఇక్కడ మరాఠా పర్శిప్రాలన్నా కాలంలో అభివృదిg చేయబడాÅ యి. కొనిE ఘాటు' పై్రవేటు ఆసు్త లుగా ఉంటున్నాEయి. ఉదాహరణకు "శివాలా ఘాట్" మర్శియు "కాళీ ఘాట్"లకు స;ంతదారు కాశీ మహ్నారాజు. ఎకు్కవ ఘాటు' స్నాEన్నానికి మర్శియు దహనకాండలకు వాడుత్రారు. కొనE ఘాటు' పురాణ గాధలతో ముడివడి ఉన్నాEయి.దశ్యాశ;మేధ ఘాట్::కాశీ విశ;న్నాధ మందిరం ప#క్కనే ఉనE దశ్యాశ;మేధ ఘాట్ యాతి�కులతోను, పూజ్యారులతోను, అమ్మకందారులతోను ఎపు్పడూ రదీ్దగా ఉంటుంది. వెనుక ప#క్కనే అనేక మందిరాలు దర�నమిసూ్త ఉండడంతో ఇది ఫొటోలు తీసికొనేవార్శికి చాలా పి#యమైన స్థలం. బ]హ్మ స;యంగా ఇక్కడ పది అశ;మేధ యాగాలు చేసి శివుడిని ఇక్కడ కొలువుండమని కోరాడని పురాణ గాధ. ప#తి రోజూ స్నాయంకాలం పూజ్యారులు ఇక్కడ అగిE పూజ చేసి, శివుడిని, గంగమ్మను, సూరు్యడిని, అగిEని, విశ్యా;నిE కొలుస్నా్త రు.మణి కర్శి్ణకా ఘాట్::మణి కర్శి్ణకా ఘట్టం ఎంతో ప్రావనమైనదిగా హిందువులు భావిస్నా్త రు. ఒక గాధ ప#కారం శివుని సమక్షంలో విషు్ణ వు ఇక్కడ తన సుదర�న చక¬ంతో ఒక గోతిని తవా;డు. దానిని తన స్తే;దంతో నింపుతుండగా విషు్ణ వు చెవి కుండలం (మణి కర్శి్ణక) అందులో పడింది. మరొక కధ ప#కారం ప్రార;తీదేవి తన చెవిపోగు (మణికర్శి్ణక)ను ఇక్కడ దఅచిపెటి్ట , దానిని వెతకమని శివుడిని కోర్శింది. దానికోసం వెతుకుతూ అక్కడే శివుడు ఉండిపోవడం వల' అతడు దేశది్రమ్మర్శి కాడని ప్రార;తి ఆలోచన అట. ఇక్కడ దహనమైన శరీరం త్రాలూకు ఆత్మను శివుడు స;యంగా మణికర్శి్ణక కనిపించిందేమోనని అడుగుత్రాడట. పురాణ కధన్నాల ప#కారం ఈ మణికర్శి్ణకా ఘాట్ యజమానే హర్శిశ్చందు్ర డిని కొని, హర్శిశ్చంద్ర ఘాటో' కాటిపనికి నియమించాడు. మణి కర్శి్ణకా ఘాట్, హర్శిశ్చంద్రఘాట'లో అధికంగా దహన సంస్నా్కరాలు జరుగుతుంటాయి.సిండియా ఘాట్::150 సంవత¥రాల కి¬తం నిర్శి్మంచిన ఈ ఘాట్ బరువుకు ఇక్కడి శివాలయం కొంతవరకు నీట మునిగి ఉంటుంది. ఇది అగిE దేవుని జన్మ స్థలమని పురాణ కధనం. మగ సంత్రానం కావాలని కోరేవారు ఇక్కడ వీరేశ;రుని అర్శి్చస్నా్త రు. సిండియా ఘాటు్క ఉత్తరాన మణికర్శి్ణకా ఘాట్ ఉంది. వెనుక ప#క్క సిదgక్షేత�ంలో అనేక ముఖ్యమైన అలయాలున్నాEయి.మన మందిర్ ఘాట్::1770లో జైపూర్ రాజు మహ్నారాజ్యా జైసింగ్ ఈ మన మందిర్ ఘాటుE, దాని వద్ద యాత్రా� మందిరానిE నిర్శి్మంపజేశ్యాడు. యాత్రా� మందిరం రాజస్నా్థ న్-ఢిల్లీ' శైలిలో చక్కని అలంకృత గవాక్షాలతో ఉంటుంది. ఇక్కడ భకుO లు సోమేశ;రుని అర్శి్చస్నా్త రు. అంబర్ రాజు మాని¥ంగ్ మానస-సరోవర్ ఘాటుE, దర�ంగా మహ్నారాజు దర�ంగా ఘాటుE నిర్శి్మంపజేశ్యారు.లలిత్రా ఘాట్::ఇది నేప్రాల్ రాజుచే నిర్శి్మంపజేయబడింది. ఇక్కడ నేప్రాల్లీ శైలిలో చెక్కతో నిర్శి్మంచిన గంగా కేశవ మందిరం ఉంది. ఈ విష్ట్రా్ణ ;లయంలో ప్రాశుపత్యేశ;రస్నా;మి విగ్రహం ఉంది.అసీ¥ ఘాట్::ఇది చాలా సుందరమైనది. అనిE ఘాట'కు చివర ఉంది. ఇది ఫొటోగా్ర ఫరు' , చిత�కారులు, వాద్య బృందకారులతో కోలాహలంగా ఉంటుంది.ఇంకాజైన భకుO లు బచరాజ్ ఘాటుE సందర్శి�స్నా్త రు. అక్కడ నది వడుÅ న మూడు జైన్నాలయాలున్నాEయి. తులసీ ఘాట్ వద్ద గోస్నా;మి తులసీ దాస్ రామచర్శిత మానస్ కావా్యనిE రచించాడు.పవిత� క్షేత�ం::వారాణసి హిందువులందర్శికి పరమ ప్రావన క్షేత�ం. ప#తి యేటా లక్షమంది పైగా యాతి�కులు ఇక్కడికి వచి్చ గంగాస్నాEనం, దైవ దర�నం చేసుకొంటారు. ఇక్కడ విశ్వే;శ;రాలయంలోని People performing Hindu ceremony at one of the ghats of Varanasi శివలింగం దా;దశ జ్యో్యతిర్శి'ంగాలలో ఒకటి. స;యంగా ఇక్కడ శివుడు కొలువైయున్నాEడని హిందువుల నమ్మకం. గంగా స్నాEనం వల' సకల ప్రాప్రాలు పర్శిహ్నారమై ముకిO లభిసు్త ందని భకుO ల నమ్మకం. అష్ట్రా్ట దశ శకిO పీఠాలలో కాశీ కూడా ఒకటి. దక్షయాగంలో ఆత్రా్మర్పణం చేసిన సతీదేవి చెవిపోగు పడిన చోట ఇపు్పడు విశ్యాలాక్షి మందిరం ఉనEదంటారు. గంగమ్మ తలి'యే శకిO స;రూపిణి

కూడాను. కనుక శ్యాకేOయులకు కాశీ పరమ పవిత� క్షేత�ం. ఆదిశంకరుడు తన బ]హ్మసూత� భాష్ట్రా్యనిE, భజ గోవింద సో్త త్రా� నిE కాశీలో రచించాడంటారు.బౌదుg లకు కూడా వారాణసి పవిత� స్థలం. కుశీనగరం, కాశీ, బోధిగయ, లుంబ్రిని, కాశీ - ఈ ఐదు ముఖ్యమైన యాత్రా� స్థలాలలని బుదుg డు బోధించాడు. వారాణసి సమీపంలోనే స్నారన్నాధ్ బౌదg క్షేత�ం ఉంది. అక్కడ బుదుg డు తన మొదటి బోధననుపదేశించాడు. అక్కడి ధమేక సూ్త పం అశోకునికంటె ముందు కాలానిది. ఇంకా అక్కడ చౌఖండి సూ్త పం ఉనE స్థఅనంలో బుదుg డు తన మొదటి శిషు్యని కలిశ్యాడట.జైనుల 23వ తీరgంకరుడైన ప్రార�్వన్నాధుని జన్మ స్థలం అయినందున వారాణసి జైనులకు కూడా పవిత� స్థలమే.వారాణసిలో ఇస్నా' మిక్ సంస్కృతి కూడా గాఢంగా పెనవేసుకొని ఉంది. హిందూ-ముసి'మ్ వరా� ల మధ్య ఘర�ణలు, లేదా ఘర�ణ వాత్రావరణం అపు్పడపు్పడూ సంభవింఛాయి.ఆలయాలు::వారణాసి ఆలయాలకు నెలవు. చర్శిత�లో వివిద కాలాలో' నిర్శి్మంచబడÅ పెద్ద పెద్ద ఆలయాలు ఉన్నాEయి. ఇంకా ప#తీ వీధిలోనూ ఒక ఆలయానిE దర్శి�ంచవచు్చ. చినE ఆలయాలో' కూడా దైనందిన ప్రా# ర్థనలు, కార్యక¬మాలు జరుగుతుంటాయి.విశ;న్నాధ మందిరం::కాశీ విశ;న్నాధ మందిరం వారాణసిలో ప#ధ్యాన ఆలయంగా చెపు్పకోవచు్చను. దీని గోపురంపైన పూసిన బంగారు పూత కారణంగా దీనిని "బంగారు మందిరం" అని కూడా అంటుంటారు. ప#సు్త తం ఉనE మందిరానిE 1780లో ఇండోర్ రాణి అహలా్యబాయి హోల్కర్ కటి్టంపించింది. ఇందులో లింగాకారంగా కొలువై ఉనE దేవుడు "విశ్వే;శ;రుడు" , "విశ;న్నాధుడు" ప్రేర'తో పూజలందుకొంటుంటాడు. దా;దశ జ్యో్యతిర్శి'ంగాలలో ఈ విశ్వే;శ;ర లింగం దర�నం తకి్కన లింగాల దర�నం కంట్వే అధిక ఫలప#థమని భకుO ల విశ్యా;సం. 1785లో అప్పటి గవరEర్ జనరల్ వారన్ హేసి్టంగ్¥ సూచనల మేరకు కలెక్టర్ మొహమ్మద్ ఇబా] హీమ్ ఖాన్ ఈ ఆలయం ముందు భాగంలో ఒక "నౌబత్ ఖాన్నా" కటి్టంచాడు. 1839లో పంజ్యాబ్ కేసర్శిగా ప్రేరొందిన మహ్నారాజ్యా రంజిత్ సింగ్ ఈ ఆలయం రెండు గోపురాలకు బంగారపు పూత పూయించడానికి సర్శిపడా బంగారం సమర్శి్పంచాడు.1983 జనవర్శి28న ఈ మందిరం నిర;హణా బాధ్యతలను ఉత్తర ప#దేశ్ ప#భుత;ం హస్తగతం చేసుకొని అప్పటి కాశీ రాజు డా. విభూతి న్నారాయణ సింగ్ అధ;ర్యంలోని ఒక ట్రసు్ట కు అప్పగించింది.ఈ మందిరం అధికార్శిక వెబ్సైøటు కాశీ విశ;న్నాధ 2007 జూలై 23న ప్రా# ంభమైంది. ఈ వెబ్సైøటులో మందిరంలోని సదుప్రాయాలు, పూజ్యా వివరాలు వంటి సమాచారం లభిసు్త ంది.మొఘల్ చక¬వర్శిO ఔరంగజేబు కాలంలో అప్పటి మందర్శిరం విధ;ంసం చేయబడింది. తరువాత సమీపంలో మరొక మందిరం కట్టబడింది. ఈ విషయం హిందూ-ముసి'మ్ వరా� ల మధ్య ఘర�ణలకు దార్శితీస్తే విభేదాలలో ఒకటిదురా� మందిరం::"కోతుల గుడి" గా కూడా ప#సిదgమైన దురా� మందిరం 18వ శత్రాబ్దంలో ఒక బెంగాల్లీ రాణిచే నిర్శి్మంపబడింది. ఇక్కడ చాలా కోతులు ఉండడంవల' కోతుల గుడి అని కూడా అంటుంటారు. ఇక్కడ అమ్మవారు స;యంభూమూర్శిO అని భకుO ల నమ్మకం. ఇక్కడ నవరాతి� ఉత¥వాలు ఘనంగా జరుగుత్రాయి. ఆలయం గోపురం ఉత్తర భారత "నగర"శైలిలో నిర్శి్మంపబడింది. గుడి దగ�రునE కోనేరును "దురా� కుండ్" అంటారు. ఈ కోనేరు ఇదివరకు నదితో సొరంగమార�ం దా;రా కలపబడి ఉండేది కాని ఆ సొరంగానిE తరువాత మూసివేశ్యారు. న్నాగపంచమి న్నాడు ఇక్కడ విషు్ణ వు శ్వేషశ్యాయిగా ఉండే దృశ్యా్యనిE ప#దర్శి�స్నా్త రు.సంకట మోచన్ హనుమాన్ మందిరంకష్ట్రా్ట లనుండి భకుO లను కడత్యేరే్చ దేవునిగా ఇక్కడ కొలువైయునE హనుమంతుని భకుO లు ఎంతో భకిOతో ఆరాధిస్నా్త రు. ఇక్కడ అనేక ఆధ్యా్యతి్మక, స్నాంస్కృతిక కార్యక¬మాలు జరుగుతుంటాయి. 2006 మార్శి్చ 7 న ఈ మందిరంలో ఉగ్రవాదులు బాంబులు ప్రేలా్చరు.తులసీ మానస మందిరం::ఇది ప్రాలరాతితో కట్టబడిన ఆధునిక మందిరం. ఆలయం గోడలపైన తులసీదాసు రామచర్శిత మానస్ కావ్యం వా¢ యబడింది. రామాయణం పెకు్క చిత్రా� ల దా;రా కూడా చూపబడింది.బ్రిరా' మందిరంకాశీ హిందూ విశ;విదా్యలయంలో కటి్టన ఆధునిక మందిరం ఇది. బ్రిరా' కుటుంబంచే ఈ విశ;న్నాధ మందిరం పురాతన మందిరం శైలిలోనే నిర్శి్మంచబడింది.ముఖ్య శివ లింగాలు::

వారాణసిలో ఉనE కొనిE ముఖ్యమైన శివ లింగాల స్థలాలు::• విశ్వే;శ;రుడు - గంగానది ఒడుÅ న దశ్యాశ;మేధ ఘాట్ వద్ద• మంగళేశ;రుడు - శంకాO ఘాట్• ఆత్మ విశ్వే;శ;రుడు - శంకాO ఘాట్• కుకు్కట్వేశ;రుడు - దురా� కుండ్• తి� పరమేశ;రుడు - దురా� కుండ్• కాల మాధవుడు - కథ్ కీ హవేల్లీ• ప#యాగ్వేశ;రుడు - దశ్యాశ;మేధ ఘాట్• అంగారకేశ;రుడు - గణేష్ ఘాట్• ఆంగనేశ;రుడు - గణేష్ ఘాట్• ఉపస్నా్థ నేశ;రుడు - గణేష్ ఘాట్• పరమేశ;రుడు - శంకాO ఘాట్• హర్శిశ్చందే్రశ;రుడు - శంకాO జీ• వశిష్టే్ట శ;రుడు - శంకాO జీ• కేదారేశ;రుడు - కేదార్ ఘాట్• నీల కంఠేశ;రుడు - నీల కంఠా• ఓంకారేశ;రుడు - చిట్టన్ పురా• కాశ్వేశ;రుడు - తి�లోచన్• శీ � మహ్నా మృతు్యంజయుడు - మైదాగిన్• శుకే¬శ;రుడు - కాళికా గల్లీకళ, స్నాహిత్యం::అన్నాదిగా వారాణసి నగరం స్నాహిత్రా్యనికి, ప్రాండిత్రా్యనికి, కళలకు నిలయంగా ఉంది. కబీర్ , తులసీదాస్ , రవిదాస్ , కులూ' కభటు్ట (15వ శత్రాబ్దంలో మను వా్యఖ్య రచయిత)వంటి పురాతన రచయితలు, భారత్యేందు హర్శిశ్చంద్ర ప#స్నాద్, జయశంకర్ ప#స్నాద్, ఆచార్య రామచంద్ర శుకా' , మునీ� ప్రే#మ్ చంద్, జగన్నాEధ ప#స్నాద్ రత్రాEకర్, దేవకీ నందన్ ఖతీ�, త్యేఘ్ ఆల్లీ, క్షేత్యే�శ చంద్ర ఛటోప్రాధ్యా్యయ, బలదేవ్ ఉప్రాధ్యా్యయ, వాగీశ్ శ్యాసిm, విదా్య నివాస్ మిత్రా� , కాశీన్నాథ్ సింగ్, నమా;ర్ సింగ్, రుద్ర కాశికేయ, నిరు� ణ వంటి ఆధునిక రచయితలు వారాణసికి చెందినవారు. శుశు� త సంహితం వా¢ సిన ఆయురే;ద శసmచికిత్రా¥నిపుణుడు శుశు� తుడు వారాణసికి చెందినవాడే.రాజ కొష్ణోర్ దాస్ (కళా శోధకుడు), ఆనంద కృష్ణ (చర్శిత� కారుడు) మర్శియు ఓంకార్ ఠాకుర్ పండిట్ రవిశంకర్ , బ్రిసి్మలా' ఖాన్ , గిర్శిజ్యాదేవి, సిదేgశ;రీ దేవి, డా. లాల్ మణి మిశ్యా� , డా. గోప్రాల శంకర్ మిశ్యా� , డా. ఎన్.రాజన్, డా. రాజభాను సింగ్, పండిట్ సమత్రా ప#స్నాద్, కంథే మహరాజ్, పండిట్ ఎమ్.కల;ంత్, సిత్రారా దేవి, గోపీకృష్ణ, పండిట్ కిషన్ మహరాజ్, రాజన్-స్నాజన్ మిశ్యా� (అనEదము్మలు), మహ్నాదేవ మిశ్యా� వంటి అనేక సంగీతకారులు వారాణసినుండి ప#ఖా్యతులయా్యరు.వారాణసిలో ఉత్తర హిందూస్నా్త నంలో జరుపుకొనే పండుగలనిEంటినీ ఘనంగా జరుపుకొంటారు.ఆర్శిgకంవారాణసిలో ఉనE ఒక పెద్ద పర్శిశ�మ రైలే; డీసెల్ ఇంజన' తయారీ కరా్మగారం (Diesel Locomotive Works - DLW). కానూ్పరు్క చెందిన నిహ్నాల్ చంద్ కిష్ణోరీ లాల్ కుటుంబం 1857లో స్నా్థ పించిన ఆకి¥జన్ కరా్మగారం ఇక్కడి మొదటి పెద్ద పర్శిశ�మ కావచు్చను.కాని అధికంగా వారాణసిలో చినE పర్శిశ�మలు ఉన్నాEయి. ముఖ్యంగా పటు్ట వస్నాm ల నేత ఇక్కడ పెద్ద కుటీర పర్శిశ�మ. ఇంకా తివాచీల నేత, చేతి కళల వసు్త వుల తయారీ ఉన్నాEయి. బన్నారసీ ప్రాన్, బన్నారసీ కోవా ప#సిదాg లు. లార్Å మెకాలే వారాణసి ఎంతో సంపనEమైన నగరమని, ఇక్కడ తయారయే్య న్నాణ్యమైన సనEని పటు్ట వస్నాm లు ప#పంచంలో వివిధ సంపనE గృహ్నాలను అలంకర్శిసు్త న్నాEయని వా¢ శ్యాడు.మొదటినుండి యాత్రా� స్థలం అవ;డం వలన, వారాణసి దేశం అనిE ప్రా# ంత్రాలనుండి జనులను ఆకర్శి�ంచేది. కనుక ఇది ప#ముఖ వాణిజ్య కేంద్రంగా అభివృదిg చెందింది.రవాణా::తరతరాలుగా వారాణసి ప#ధ్యాన ప#యాణ మార�ంలోని నగరంగా ఉంది. చార్శితి�కంగా ఇది తక్షశిల, ఘాజీపూర్, ప్రాటల్లీపుత�ం (ప్రాటాE), వైశ్యాలి, అయోధ్య, గోరఖూ్పర్, ఆగా్ర వంటి నగరాలకు కూడలిగా ఉంది. మౌరు్యల కాలంళో తక్షశిల నుండి ప్రాటల్లీపుత�నగరానికి వెళే� దార్శిలో వారాణసి ఉంది. దీనిని 16వ శత్రాబ్దంలో ష్టేర్ ష్ట్రా సూర్శి తిర్శిగి

వేయించాడు.ప#సు్త తం వారాణసి నగరం దేశంలో అనిE ప#ధ్యాన నగరాలనుండి రోడుÅ , రైలు, విమాన మారా� ల దా;రా కలుపబడింది. ఇది రెండవ నంబరు ఢిల్లీ' కొలకత్రా్త జ్యాతీయ రహదార్శిపై ఢిల్లీ' నుండి 800 కిలోమీటరు' కొలకత్రా్త నుండి 700 కిలోమీటరు' దూరంలో ఉనE పట్టణం. బాబతూ్పర్ విమాన్నాశ �యంనగరం నడిబొడుÅ నుండి 25 కి.మీ. దూరంలో ఉంది. ఇక్కడికి ఢిల్లీ' , ముంబ్సై, బెంగళూరు, కొలకత్రా్త , నేప్రాల్ లకు విమాన సీ;సులు ఉన్నాEయి. వారాణసి రైలే;స్తే్టషను ఢిల్లీ' - కలకత్రా్త ప#ధ్యాన రైలు మార�ంలో ఉంది. నగరం లోపల సిటీ బసు¥లున్నాEయి. కాని అత్యధికంగా పై్రవేటు వాహన్నాలు, ఆటోర్శిక్షాలు, సైకిల్ ర్శిక్షాలు నగరం లోపలి ప#యాణాలకు వాడుతుంటారు. గంగా నదిని దాటడానికి చినE పడవలు, సీ్టమరు' ఉపయోగిస్నా్త రు. వారాణసి ప#క్కనే గంగానదిపై వంతెన ఉంది. అటువైపు మొఘల్ సరాయి రైలే; జంక్షన్ పట్టణం ఉంది. నగరం లోపల రదీ్ద ఎకు్కవగా ఉంటుంది. ఎకు్కవ మారా� లు ఇరుకైనవి. ఇచ్చట నుండి అలహ్నాబాద్ 120 కిలోమీటరు' దూరంలో ఉంది.ప్రాలన, స్తేవా వ్యవస్థ ::తకి్కన నగరాలలాగానే వారాణసిలో ప్రాలన్నా బాధ్యతలు మునిపల్ సంస్థ (వారాణసి నగర్ నిగమ్) అధ;ర్యంలో నడుస్నా్త యి. ప#ణాళిక, ప#గతి విషయాలు అధికంగా "వారాణసి డెవలపె్మంట్ అథార్శిటీ" చూసు్త ంది. నీటి సరఫరా, మురుగు నీటి తొలగింపు వంటి పనులు "జల నిగమ్" బాధ్యత. విదు్యత్ సరఫరా "ఉత్తర ప#దేశ్ పవర్ కారొ్పరేషన్" బాధ్యత. నగరంలో రోజుకు 350 మిలియన్ ల్లీటర' మురుగునీరు మర్శియు 425 టనుEల చెత్త ఉత్పతి్త అవుతుంది. ఈ చెత్తను "లాండ్ ఫిల్" సైటులలో ప్రారవేస్నా్త రు.చాలా మురుగునీరు గంగానదిలోకి విడిచిపెడుతున్నాEరు. దీనివల', గంగానది వడుÅ న ఉనE అనేక నగరాల లాగానే, తీవ¢మైన నీటి కాలుష్యం జరుగుతునEది. "గంగా యాక్షన్ ప్రా' న్" పర్శిధిలో ఉనE ఐదు నగరాలలో వారాణసి ఒకటి.విద్య::వారాణసిలో మూడు స్నార;తి�క విశ;విదా్యలయాలున్నాEయి. వీటిలో కాశీ హిందూ విశ;విదా్యలయం లేదా బెన్నారస్ హిందూ యూనివర్శి¥టీ అనిEంటికన్నాE పెద్దది. 1916లో పండిట్ మదనమోహన మాలవా్యచే స్నా్థ పింపబడిన ఈ విశ;విదా్యలయంలో 128 ప#త్యే్యక విభాగాలున్నాEయి. ఇది ముందుగా అనీEబ్రిసెంట్వే్చ ప్రా# రంభింపబడిన హిందూ విదా్యరుg ల ప్రాఠశ్యాలగా ఉండేది. ప#సు్త తం ఈ విశ;విదా్యలయం 1350 ఎకరాల స్థలంలో విస్తర్శించి ఉంది. తకి్కన రెండు విశ; విదా్యలయాలు - మహ్నాత్రా్మ గాంధీ కాశీ విదా్యపీఠ్ విశ;విదా్యలయం, సంపూరా్ణ నంద సంస్కృత విశ;విదా్యలయం. 1791లో లార్Å కారన్ వాలిస్ చే ప్రా# రంభింపబడిన సంస్కృత కాలేజీ క¬మంగా సంపూరా్ణ నంద సంస్కృత విశ;విదా్యలయంగా రూపొందింది.స్నారన్నాథ్లో� ఉనE "కేందీ్రయ ఉనEత టిబెటన్ అధ్యయన సంస్థ" (సెంట్రల్ ఇని¥�టూ్యట్ ఫర్ హయ్యర్ టిబెటన్ స్టడీస్)కు కూడా విశ;విదా్యలయ హోదా ఉనEది. కీ¬డా రంగంలోను, విజ్యా� న రంగాలో' నూ ప#త్యే్యక శిక్షణనిచే్చ "ఉదయ్ ప#త్రాప్ కళాశ్యాల" కూడా విశ;విదా్యలయ హోదా కలిగి ఉంది. ఇంత్యే కాకుండా అనేక ప#భుత;, పై్రవేటు, స్నాంప#దాయిక విదా్య కేందా్ర లున్నాEయి. సన్నాతన కాలంనుండి సంస్కృతం, వేదాంతం, జ్యో్యతిషం వంటి సంప#దాయ ప్రాండిత్రా్యనికి వారాణసి ప#ధ్యాన అధ్యయన కేంద్రంగా ఉంటూ వచి్చంది. దీనిని "సర; విదా్య రాజధ్యాని" అంటుండేవారు.నగరంలో జ్యామియా సలాఫియా అనే సలాఫీ ఇస్నా' మీయ అధ్యయన సంస్థ కూడా ఉనEది.ఇవే కాకుండా అనేక ప#భుత;, పై్రవేటు రంగ ప్రాఠశ్యాలలు మర్శియు కాలేజీలు కూడా ఉన్నాEయి.పరా్యటక రంగంవారణాసి లో విలసిలి'న అసమానమైన సంస్కృతి మూలంగా విదేశీ యాతి�కులకు చాలా పీ#తిప్రాత�మైన యాత్రా� స్థలం.నగరంలో 3,4, 5 స్నా్ట ర్ హోటళ్ళు� కూడా ఉన్నాEయి. అనిE రకాల వంటకాలు లభ్యమౌత్రాయి.అక్కడి సంస్కృతి ప#భావం వలన వీటిలో చాలా వరకు వీధులో' నే లభిస్నా్త యి.పటు్ట వస్నాm లకు, ఇత్తడి స్నామానుకు వారాణసి ప#సిదిg చెందినది. ఎంతో చక్కని పనితనం ఉటి్టపడే పటు్ట చీరలు, ఇత్తడి ప్రాత�లు, ఆభరణాలు, చెక్క స్నామాను, తివాచీలు, గోడకు వేలాడదీస్తే పటాలు(wall hangings), ఆకర�ణీయమైన దీపపు స్థంభాలు (lamp shades) మర్శియు హిందూ, బౌదg దేవతల బొమ్మలు విర్శివిగా లభిస్నా్త యి. చౌక్, గొధౌలియా, విశ;న్నాధ్ సందు, లహురాబీర్, థట్వేర్శి బజ్యార్ ముఖ్యమైన బజ్యారులుఇతరాలుఋగ్వే;దంలో ఈ నగరానిE "కాశి", "జ్యో్యతి స్నా్థ నం" అని ప#స్నా్త వించారు. స్నా్కంద పురణంలోని కాశీఖండంలో ఈ నగర మహ్నాత్రా్మ&నిE గుర్శించిన వర్ణన ఉంది. ఒక శో' కంలో శివుడు ఇలా అన్నాEడుములో' కాలు న్నాకు నివాసమే. అదులో కాశీ క్షేత�ం న్నా మందిరం.

కాశి యాత� శీ � లక్షి' నరసింహ టూర్¥ ( ప#హలా' ద్ పంతులు)call 9948134708కాశి యత�కాశి లో 9 రోజుల నిద్ర, దర్శి�ంచు పుణ్య క్షేత్రా� లు1 ) గయా (మాంగల్య దేవి శికిO పిటం,విషు్ణ ప్రాదం , బుద్ద గయా )2)అలహ్నాబాద్ ( మదవేశ;ర్శి శకిO పిటం, తి�వేణి నది స్నాEనం,నెహ్రూ) ప్రాలస్ )3)అయోధ్య ( సరయు నది స్నాEనం,సీత్రా రాముల దర�నం)4) సితమడి ( సీత్రా అమ్మవారు భుమిలోనుకి వెళి�న ప#దేశం)5)వింధ్యచలం (వింధ్య వసిని శకిO పిటం)6)కాశి (కాశి విశ;నతుని దర�నం, అనEపుర్ణ దేవి దర�నం,కాశి విశ్యాలాక్షి దర�నం,కాల బ్సైరవ దర�నం,కౌడి భాయి (గావ;లమ్మ దర�నం),దుర� మానస్ మందిర్,సంకట్ మోచన్(హనుమాన్ దర�నం)పంచ గంగ స్నాEనం (మణికర్శి్ణక ఘాట్), గంగ హ్నారతి (బోటు దా;ర)అభిష్టేకాలు ఇతర పూజలుకాశి విశ;నతుని అభిష్టేకం, అనEపుర్ణ అమ్మవారు దగ�ర శీ �చక¬ కుo కుమ అర్చన,ఓడిబ్రియ్యలు(విశలక్షి,అనEపుర్ణ,మాంగల్య దేవి ,మదవేశ;ర్శి .విన్ద&చాలవాసినిఅమ్మవార' దగ�ర ఓడిబ్రియ్యలు మర్శియు చిర స్నారే రుదా్ర వతి్త వెలిగించుట) అలహ్నాబాద్(ప#యాగ) జీవితంలో ఒక్కస్నార్శి భార్య,భరOలు చెయ్య వలసిన వేణిపూజతి�వేణి నది(గంగ , యమున,సరస;తి సంగంమం) లో ఓడిబ్రియ్యలు వదులుటగయలోవిషు్ణ ప్రాదం దగ�ర పిండ ప#దాన్నాలు , కాశిలో కేధర్ ఘాట్ దగ�ర పిండ ప#దాన్నాలురామేశ;ర o నుంచి తెచి్చన రామస్తేతు ను కాశి లో అభిష్టేకం చేయించి గంగ నది లో నిమర్జనం చేయుట