new प्रकरण Ãर § अर्थशास्त्रय मलभत ... · 2016. 1....

प्रकरण २रे

अर्थशास्त्रीय

मुलभूत

संकल्पना

मानवच्या मुलभूत गरजा

https://www.google.co.in/search?q=मूलभूत+गरजा&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=e-8jU4PjEMyVrgee5oGYAw&ved=0CAgQ_AUoAg&biw=1024&bih=630#facrc=_&imgdii=_&imgrc=q0kvW23GkXJ5pM%253A%3BEdnAa8uWBtsd_M%3Bhttp%253A%252F%252Fprahaar.in%252Fwp-content%252Fuploads%252F2013%252F12%252Fhome.jpg%3Bhttp%253A%252F%252Fprahaar.in%252Feditorial%252Fedit%252F189813%3B600%

https://www.google.co.in/search?q=मूलभूत+गरजा&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=e-8jU4PjEMyVrgee5oGYAw&ved=0CAgQ_AUoAg&biw=1024&bih=630#facrc=_&imgdii=UVCPNbI3e_8WrM%3A%3BxBbHa-4ewtQutM%3BUVCPNbI3e_8WrM%3A&imgrc=UVCPNbI3e

अन्न वस्त्र ननवारा

अर्थशास्त्रीय

मुलभूत संकल्पना

मानवी

गरजा

अर्थ

वैनशष्ट्य े

वगीकर

ण

वस्तू

मूतथ

वस्तू

अमूतथ

वस्तू

ककमतीवरून

वस्तूचे

प्रकार

साधन े उपयोनगता मागणी पुरवठा

मूल्य क िं मत

आर्थि

वस्तू

मुक्त क िं वा आर्थि ेतर वस्तू

अत्यावश्य सुखदायी चैनीच्या गरजा गरजा गरजा

मानवाच्या मुलभूत गरजा

https://www.google.co.in/search?q=मूलभूत+गरजा&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=e-8jU4PjEMyVrgee5oGYAw&ved=0CAgQ_AUoAg&biw=1024&bih=630#q=zoo+zoo+pictures&tbm=isch&facrc=_&imgdii=_&imgrc=SSRRc

वैद्यकीय सुनवधा, नशक्षण

पैसा

मानवी गरजा पूणथ करण्यासाठी लागतो

http://prahaar.in/wp-content/uploads/2013/05/CURRENCY-SYMBOLS-1V-copy.jpg https://www.google.co.in/search?q=%E0%A4%AA%E0%A5%88%E0%A4%B8%E0%A4%BE&tbm=isch&source=lnms&sa=X&ei=3w8kU86ABIuPrgfD5YGwAg&ved=0CAcQ_AUoAQ&biw=1024&bih=667#facrc=_&imgdii=_&imgrc=r8iIcplJcTLOwM%253A%3BogaZBjf6tFe5rM%3Bhttp%253A%252F%252Flivesatara.com%252Fwp-content%252Fuploads%252F2013%252F05%252Fcash.jpg%3Bhttp%253A%252F%252Flivesatara.com%252F%2525E0%2525A4%252595%2525E0%2525A4%2525BE%2525E0%2525A4%2525B3%2525E0%2525A4%2525BE-%2525E0%2525A4%2525AA%2525E0%2525A5%252588%2525E0%2525A4%2525B8%2525E0%2525A4%2525BE-%2525E0%2525A4%2525AA%2525E0%2525A4%2525BE%2525E0%2525A4%252582%2525E0%2525A4%2525A2%2525E0%2525A4%2525B0%2525E0%2525A4%2525BE-%2525E0%2525A4%252595%2525E0%2525A4%2525B0%2525E0%2525A4%2525A3%2525E0%2525A5%25258D%2525E0%2525A4%2525AF%2525E0%2525A4%2525BE%2525E0%2525A4%25259A%252F%3B400%3B264

नवद्यार्ी नमत्र-मैनत्रणींनो,मागील पाठात आपण

अर्थशास्त्राची ओळख करून घेतली.आता आपल्याला

अर्थशास्त्रातील काही मुलभूत संकल्पनांबाबत

मानहती घेऊयात.

• मुलांनो,मानवी गरजा कोणत्या त्या तुम्हाला माहीत

आहते.कोणत्या ते सांगा बरे?

• हो,बरोबर अन्न,वस्त्र,ननवारा,आरोग्य सुनवधा,नशक्षण.

• पण काय एवढ्याच गरजा आहते का मानवाच्या?कधी

नवचार केलात का याचा?

• नाही;आजच्या मानवाच्या गरजा अमयाथद आहते.मग

आपण या मानवी गरजा,त्यांची वैनशष्ट्ये बघणार आहोत.

मानवी गरजांची वैनशष्ट्ये

अमयािद

परस्परपूर

स्पर्ाित्म

क्रमवारी लावता येते.

बदलणाऱ्या

पुनःपुन्हा उद्भवणाऱ्या

मानवी गरजा

मानवाच्या गरजांची ठळक वैनशष्ट्ये १)मानवी गरजा अमयाथद असतात.

मानवाच्या गरजा अनेक असतात.एक गरज भागनवली कक दसुरी ननमाथण होत.ेया गरजांची एक साखळीच असते.उदा.अन्नाच्या गरजेचे पाहू.अन्नाची गरज भागनवण्यासाठी आपण गहू,तांदळू आणतो.त्याचा भात बननवण्यासाठी खालील सवथ घटकांची आवश्यकता असते.आनण मग तो भात नशजनवल्यानंतर खाण्यास योग्य होतो.

तांदळू पाणी इंधन भात

२)गरजा परस्परपरूक असतात.

एखादी गरज भागनवताना मानवाला एकाचवेळी दोन ककवा अनधक गोष्टींची गरज असते.उदा.शाळा म्हटले की पुस्तके,वह्या,पेन,पेनससल,खडू,फळा,नवद्यार्ी नशक्षक इत्यादी गोष्टी येतात.

Z:\Content\Geography\Misc\human wants.mp4.mp4

हा नहहडीओ पहा आनण ठरवा आयुष्ट्य कसं जगायचं !

Z:\Content\Geography\Misc\human wants.mp4.mp4

गरजा परस्परपूरक असतात.

३) गरजा स्पधाथत्मक असतात.

• मानवी गरजा एकमेकांशी स्पधाथ करतात.मानवाला

आपल्या मयाथकदत साधनांद्वारे त्या सवथ गरजा पूणथ

करता येत नाहीत. त्यामुळे त्या गरजांचा नवचार

प्राधासयक्रमाने करावा लागतो व सवाथत जास्त

गरजेची गोष्ट पूणथ केली जात असते.उदा. तुम्हाला

तुमच्या अभ्यासाची पुस्तके आनण तुमच्या आवडीची

गेम(खेळ) या दोसही गोष्टींमधील ज्या गोष्टीची

तुम्हाला त्या क्षणी जास्त गरज असेल ती तुम्ही नवकत

घ्याल.

४)गरजांची क्रमवारी लावता येते.

• गरजांच्या तीव्रतेनुसार क्रमवारी लावता

येते.अनधक महत्वाच्या गरजा आधी भागनवल्या

जातात.आनण कमी महत्वाच्या गरजा नंतर

भागनवल्या जातात.

• उदा.तुमच्या आजारपणात तुमच्या तोंडाला चव

नसते.अशा पररनस्र्तीतही तुम्हाला खमंग भजी

खायला द्यायची की मुगाची साधी नखचडी

द्यायची याची गरज ओळखून आई तुम्हाला

खायला दतेे.

आजारी असताना आई यातील कोणता पदार्थ

खायला दईेल?

� �

५)गरजा बदलणाऱ्याअसतात.

• गरजा ह्या व्यक्तीपरत्वे,कालपरत्वे आनण स्र्ानपरत्वे बदलतात.उदा.उसहाळ्यापेक्षा र्ंडीच्या कदवसात लोकरीच्या कपड्ांची गरज असते.

उसहाळा

×

नहवाळा

√

६) गरजा पुनरुद्भवी असतात.

• काही गरजा कायम पुनरुद्भवी असतात.

• कालांतराने त्या पुनः पुसहा ननमाथण होतात.

• उदा.अन्न,पाणी या गरजा काही

कालावधीने पुसहा ननमाथण होतात.

गरजांचे वगीकरण

गरजा

अत्यावश्यक

गरजा अन्न,वस्त्र,ननवारा,आ

रोग्य,नशक्षण

सुखदायी गरजा फर्ननचर,पंखा

चैनीच्या गरजा वातानकुुलीत

गाडी,यतं्र,सोसयाच े

मौल्यवान दानगने

वस्तू

• उदा.भांडी,पुस्तके,खाण्याचे पदार्थ,कपडे इत्यादी

• अशा अनेक वस्तू असतात त्या आपल्या गरजा भागनवतात. सगळ्याच वस्तू आपल्या डोळ्यांनी कदसतात असेही नाही.मग या वस्तूंचे वगीकरण केले जाते का?

• तर हो;केले जाते.

“मानवी गरज पूणथ करण्याची क्षमता ज्या

बाबीमध्ये असते नतला वस्तू असे म्हणतात.”

वस्तूंचे प्रकार

मूतथ वस्तू अमूतथ वस्तू

मुक्त ककवा

आर्नर्केतर

वस्तू

आर्नर्क

वस्तू

वस्तूंच्या प्रकारांचे नवशेष

१)मूतथ वस्तू

या वस्तू डोळ्यांनी कदसतात आनण स्पशाथने जाणवतात.उदा.पसु्तके,फर्ननचर

इत्यादी.

२)अमतूथ वस्तू

ज्या वस्तू डोळ्यांनी कदसत नाहीत व स्पशाथने जाणवत नाहीत.उदा.सवथ

प्रकारच्या सेवा,नावलौककक

३)मुक्त वस्तू ककवा आर्नर्केतर वस्तू

ननसगाथतून मुबलक उपलब्ध झालेल्या वस्तूंना आपण मुक्त वस्तू म्हणतो.या

वस्तूंना नवननमय मूल्य द्यावे लागत नाही कक कसलीही ककमत मोजावी लागत

नाही.उदा.सूयथप्रकाश,हवा,पावसाचे पाणी.

४)आर्नर्क वस्तू

आर्नर्क वस्तूंचे स्वरूप दरु्नमळ असते.म्हणूनच त्यांना ककमत द्यावी लागते.त्या

वस्तू नवननमय मूल्य असते.उदा.सोन,ेचादंी,मोटारसायकल इत्यादी.

वस्तूंच्या बाबतीत आपण पनहले पण मग

साधने म्हणजे काय?

• साधनांबद्दल असे म्हणता येईल की साधने म्हणजे

वस्तू आनण सेवांच्या उत्पादनाला सहाय्य करणारे

आर्नर्क घटक होय.उदा. भूमी,श्रम,भांडवल इत्यादी

पायाभूत साधने होत.

“उत्पादनासाठी उपयोगात येणाऱ्या

व्यक्ती,मालमत्ता,भांडवल,मूतथ व अमूतथ वस्तू इत्यादींना

साधने असे म्हणतात.”

साधनांची दरु्नमळता

• दरु्नमळता म्हणजे मयाथकदत पुरवठा होय.उदा.वरील नचत्रात आपल्याला वगाथत असलेल्या मुलांच्या संख्येच्या मानाने आंबे कमी आहते.आपल्या वगाथत ६० मुले आहते आनण त्यांना दणे्यासाठी ३० आंबे आहते. म्हणजेच मागणीपेक्षा पुरवठा कमी आह.े यालाच दरु्नमळता असे म्हणतात.

• आपण पाठाच्या सुरुवातीलाच पनहले आह ेकक मानवाच्या गरजा अमयाथद आहते.त्यामुळे अमयाथद गरजांच्या मानाने साधनांची दरु्नमळता हा आर्नर्क प्रश्न झाला आह ेम्हणून दरु्नमळता ह ेसवथ आर्नर्क समस्यांचे मूळ आह.ेअसे असले तरी,साधनांच्या दरु्नमळतेच्या समस्येवर मात करण्यासाठी मानवी गरजांवर र्ोडे ननयंत्रण असणे आवश्यक आह.े

साधनांची दरु्नमळता

https://www.google.co.in/search?q=classroom&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=fnomU46ULY_PrQe6uoDIDA&ved=0CAcQ_AUoAQ&biw=1024&bih=667#facrc=_&imgdii=_&imgrc=I9hoAOBivRsXoM%253A%3BWGRBtoDtRTzdAM%3Bhttp%253A%252F%252Fus.123rf.com%252F400wm%252F400%252F400%252Frudall30%252Frudall301101%252Frudall30110100043%252F8537829-stock-of-a-classroom.jpg%3Bhttp%253A%252F%252Fwww.123rf.com%252Fphoto_8537829_stock-of-a-classroom.html%3B1200%3B849

https://www.google.co.in/search?q=mangos&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=Y3smU-fpF8PrrQezqoGQAQ&ved=0CAcQ_AUoAQ&biw=1024&bih=667#facrc=_&imgdii=_&imgrc=OAjKEaQwFMBD6M%253A%3BPSaZnua1B2pEZM%3Bhttp%253A%252F%252Ffairypoet.com%252Fuploads%252F2%252F7%2

“मानवी गरज पूणथ करण्याची वस्तूच्या अंगी असलेली शक्ती

ककवा क्षमता म्हणजे उपयोनगता होय.”

https://www.google.co.in/search?q=%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%A4%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%80+%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%97%E0%A4%B0+%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A4%BE&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=UoAmU6OMIYTBrAeejYGwDQ&ved=0CAcQ_AUoAQ&biw=1024&bih=667#q=%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%A4%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%80%20%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%97%E0%A4%B0&tbm=isch&facrc=_&imgdii=_&imgrc=xCoN5-wLj-erIM%253A%3BR56cEZ0RMoh1FM%3Bhttp%253A%252F%252Fwww.loksatta.com%252Fwp-content%252Fuploads%252F2013%252F06%252Fmain0112.jpg%3Bhttp%253A%252F%252Fwww.loksatta.com%252Fmumbai-news%252Frice-farming-reins-due-to-worker-shortage-138209%252F%3B300%3B200

https://www.google.co.in/search?q=%E0%A4%B5%E0%A4%B9%E0%A5%80+%E0%A4%AA%E0%A5%87%E0%A4%A8+%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A4%BE&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=238mU6rMKIfUrQfl4oHoCQ&ved=0CAcQ_AUoAQ&biw=1024&bih=630#facrc=_&imgdii=_&imgrc=1iYHZ2OkWdLqNM%253A%3B1en5de3j4eohlM%3Bhttp%253A%252F%252F1.bp.blogspot.com%252F-HdeoaRknu2k%252FTwQIy511ugI%252FAAAAAAAAAIo%252Fhy7pl8IfN2U%252Fs320%252Fpen.png%3Bhttp%253A%252F%252Fawaztodaynews.blogspot.com%252F2012_01_01_archive.html%3B109%3B89

https://www.google.co.in/search?q=%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A4%BE&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=Fn8mU5PFMYnBrAfggoDIDg&ved=0CAcQ_AUoAQ&biw=1024&bih=630#facrc=_&imgdii=_&imgrc=WGgza1hAzY3_zM%253A%3Bm3VmfCUUmExBUM%3Bhttp%253A%252F%252F2.bp.blogspot.com%252F_b5eN6m9HB_Q%252FS87fy5kGvOI%252FAAAAAAAAAHo%252FQZWpfvPTXd8%252Fs1600%252Fdrinking-water-glass-1.jpg%3Bhttp%253A%252F%252Fsurajsinghsolanki.blogspot.com%252F2010%252F04%252Fblog-post_21.html%3B425%3B282

https://www.google.co.in/search?q=%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%97%E0%A4%B0&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=Co0mU4SYHMn9rAe_6YC4Ag&ved=0CAcQ_AUoAQ&biw=1024&bih=667#facrc=_&imgdii=_&imgrc=2E_V--fi7fkGrM%253A%3BDqGD5mGuc1CeuM%3Bhttp%253A%252F%252Fwww.marathivishwakosh.in%252Fkhandas%252Fkhand8%252Fimages%252Fstories%252FKhand%2525208%252520Internal%252520Images%252F393-3.gif%3Bhttp%253A%252F%252Fwww.marathivishwakosh.in%252Fkhandas%252Fkhand8%252Findex.php%253Foption%253Dcom_content%2526view%253Darticle%2526id%253D9395%2526Itemid%253D2%3B231%3B135

https://www.google.co.in/search?q=%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%97%E0%A4%B0&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=Co0mU4SYHMn9rAe_6YC4Ag&ved=0CAcQ_AUoAQ&biw=1024&bih=630#facrc=_&imgdii=_&imgrc=xCoN5-wLj-erIM%253A%3BR56cEZ0RMoh1FM%3Bhttp%253A%252F%252Fwww.loksatta.com%252Fwp-content%252Fuploads%252F2013%252F06%252Fmain0112.jpg%3Bhttp%253A%252F%252Fwww.loksatta.com%252Fmumbai-news%252Frice-farming-reins-due-to-worker-shortage-138209%252F%3B300%3B200

https://www.google.co.in/search?q=%E0%A4%95%E0%A5%8B%E0%A4%B3%E0%A5%80&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=zo0mU5O2BM7arAfS7YCAAQ&ved=0CAcQ_AUoAQ&biw=1024&bih=667#facrc=_&imgdii=_&imgrc=aLwhry8Smfv--M%253A%3BA4xMPBY9EaxJIM%3Bhttps%253A%252F%252Ffbcdn-sphotos-e-a.akamaihd.net%252Fhphotos-ak-prn2%252Ft1%252Fp370x247%252F1912215_628520053869223_196368920_n.jpg%3Bhttps%253A%252F%252Fwww.facebook.com%252Fmihaykoli%3B370%3B526

उपयोनगता म्हणजे काय?

• आपल्याला एखाद्या गोष्टीची ककवा पदार्ाथची आवश्यकता असणे म्हणजे उपयोनगता होय.उदा.शेतकऱ्याला नांगराची उपयोनगता असते.मात्र कोळ्याला नांगराचा उपयोनगता नसते. अजून एखाद ेउदाहरण घेऊ नवद्यार्थयाथला दप्तराची उपयोनगता असते.पण एखाद्या व्यापाऱ्याला त्याही उपयोनगता नसते.आईला घरात पोळी करताना पोळपाट लाटणे याची उपयोनगता असते पण भाकरी करताना त्याची उपयोनगता नसते.

• उपयोनगता ही मानसशास्त्रीय संकल्पना आह.े

• ती व्यक्तीप्रमाणे,काळानुसार,आनण स्र्ळाप्रमाणे बदलते.

• नह एक सापेक्ष संकल्पना आह.े

• याची उदाहरणे आपण आत्ताच बनघतली आहते.

वस्तूंची उपयोनगता

https://www.google.co.in/search?q=%E0%A4%AA%E0%A5%8B%E0%A4%B3%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%9F&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=GoQmU772HoelrQfG5oDgCA&ved=0CAgQ_AUoAg&biw=1024&bih=667#facrc=_&imgdii=_&imgrc=CbyOprVWPTcOeM%253A%3BbYYyqp4quBR4EM%3Bhttp%253A%252F%252Fvasudhalaya.files.wordpress.com%252F2013%252F05%252Fimg_20130503_180817.jpg%253Fw%253D300%2526h%253D225%3Bhttp%253A%252F%252Fvasudhalaya.wordpress.com%252Fauthor%252Fvasudhalaya%252Fpage%252F7%252F%3B300%3B225

मूल्य

• अर्थशास्त्रात मूल्याचे दोन अर्थ आहते.

मूल्य

उपयोनगता मूल्य नवननमय मूल्य

त्या वस्तूच्या

बदल्यात दसुरी

वस्तू नमळनवण्याची

क्षमता नवचारात

घेतात.

येर्े वस्तूच े

उपयोगाच्या

दषृ्टीने महत्त्व

नवचारात

घेतात.

मूल्याचे दोन अर्थ

• उपयोनगता मूल्य –एखाद्या वस्तूची,पदार्ाथची

उपयुक्तता म्हणजे उपयोगाच्या दषृ्टीने असलेले महत्त्व

होय. नवनामूल्य वास्तूमध्ये उपयोनगता मूल्य जास्त

असते पण नवननमय मूल्य नसते.

• उदाहरणार्थ हवा ही नवपुल प्रमाणात नमळणारी

गोष्ट आह.ेनतला आपल्याला कोणतेही मूल्य द्यावे

लागत नाही.

नवननमय मूल्य

• नवननमय मूल्य म्हणजे एखाद्या वस्तूच्या बदल्यात

इतर वस्तू नमळनवण्याची त्या वस्तुमधील क्षमता होय.

• उदा.एक गोणी तांदळू = २ गोणी बाजरी

• या उदाहरणात तांदळाचे नवननमय मूल्य अनधक

असल्याने एक गोणी तांदळाच्या नवननमय मूल्यात

दोन गोणी बाजरी नमळू शकते.

नवननमय मूल्य

https://www.google.co.in/search?q=banjara+bags&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=TpkmU8yVGMWNrQel34DgCg&ved=0CAkQ_AUoAQ&biw=1024&bih=667#q=rice+bags+images&tbm=isch&facrc=_&imgdii=_&imgrc=eIsPEfKDvtc6zM%253A%3BAzmm5y1cZkvvyM%3Bhttp%253A%252F%252Fwww.izlamabad.com%252Fwp-content%252Fuploads%252F2013%252F09%252Frice-bags.jpg%3Bhttp%253A%252F%252Fwww.izlamabad.com%252Frice-bags%252F%3B400%3B376

तािंदळू बाजरी बाजरी + =

ककमत

• तुम्हांला घरी आईबाबा एखादी वस्तू दकुानातून

आणायला सांगतात.उदा.एक नबनस्कटचा पुडा

आणायला सांगतात. तेहहा ते तुम्हाला काही पैसे

दतेात.आनण मग तुम्ही दकुानदाराला त्या

नबनस्कटाच्या पुड्ाचे पैसे दऊेन तो घरी घेऊन

येता.म्हणजेच तुम्ही त्या नबनस्कटाच्या पुड्ाची

ककमत असलेले पैसे दऊेन मग तो नवकत घेता.यालाच

ककमत असे म्हणतात.

ककमत

नबनस्कटचा पुडा = पैसे

http://www.google.co.in/imgres?imgurl=&imgrefurl=http%3A%2F%2Flabsaints.com%2Findia-new-delhi-new-packaging-norms-under-legal-metrology-packaged-commodities-rules-2012%2Fpack-design-of-biscuit-2%2F&h=0&w=0&tbnid=pPx6_Mn-39nJJM&tbnh=180&tbnw=280&zoom=1&docid=_rNatLOI0e7HYM&ei=yJ0mU6qwGMzarAf8vID4Bw&ved=0CAIQsCUoAA

ककमत

• एखाद्या वस्तूचे नवननमय मूल्य पैशात व्यक्त करणे

म्हणजे ककमत होय.

• म्हणजेच वस्तूच्या एका नगाच्या मोबदल्यात कदली

जाणारी पैशाची संख्या म्हणजे ककमत होय.

• आपण असेही म्हणू शकतो कक ककमत म्हणजे पैशात

दशथनवले जाणारे वस्तूचे मूल्य होय.

मागणी आनण पुरवठा

http://www.google.co.in/imgres?imgurl=&imgrefurl=http%3A%2F%2Fcommons.wikimedia.org%2Fwiki%2FFile%3ABeggar_Bodhgaya_India.jpg&h=0&w=0&tbnid=Kvz2aVIqUKrfFM&tbnh=183&tbnw=275&zoom=1&docid=GvBbwariqsNAEM&ei=BaEmU--zLciPrgfQhoDQCQ&ved=0CAIQsCUoAA

https://www.google.co.in/search?q=money+lander&tbm=isch&source=lnms&sa=X&ei=dqEmU9qoK4K8rAfp1IGYDg&ved=0CAcQ_AUoAQ&biw=1024&bih=667&dpr=1#q=rich+man&tbm=isch&facrc=_&imgdii=_&imgrc=2Xd5YEsF1qw8vM%253A%3BWlu4I36DvTIgyM%3Bhttp%253A%252F%252Fwww.trillionfund.com%252Fwp-content%252Fuploads%252F2013%252F12%252FRich-Man--1024x872.jpg%3Bhttp%253A%252F%252Fwww.trillionfund.com%252Fdo-you

https://www.google.co.in/search?q=money+lander&tbm=isch&source=lnms&sa=X&ei=dqEmU9qoK4K8rAfp1IGYDg&ved=0CAcQ_AUoAQ&biw=1024&bih=667&dpr=1#q=gift+of+car&tbm=isch&facrc=_&imgdii=_&imgrc=aVynZEI7Xv_T_M%253A%3B3sII5_3T88HZNM%3Bhttp%253A%252F%252Fthumbs.dreamstime.com%252Fz%252Fcar-as-gift-14776123.jpg%3Bhttp%253A%252F%252Fwww.dreamstime.com%252Fstock-photos-car-as-gift-image14776123%3B800%3B540

√ ×

मागणी

• “अर्थशास्त्रात वस्तू खरेदी करण्याची क्षमता आनण पैसे खचथ करण्याची तयारी याचे पाठबळ लाभलेल्या इच्छेला मागणी असे म्हणतात.”

• अर्थशास्त्रात फक्त इच्छेला महत्त्व असून त्याबरोबरच ती वस्तू खरेदी करण्याची क्षमता आनण पैसेही असणे आवश्यक आह.े

• मागणी नेहमी नवनशष्ट ककमतीला ठरनवक काळात,ठरानवक रठकाणी ककती वस्तू खरेदी केल्या जातात या संबंधात दशथनवली जाते.

• नवनशष्ट ककमतीला ठरानवक कालावधीत खरेदी केलेल्या वस्तंूची संख्या म्हणजे मागणी होय.

मागणीच ेसूत्र

इच्छा

वस्तू

खरेदी

करण्याची

क्षमता

पैसे खचथ

करण्याची

तयारी

मागणी =

पुरवठा

• पुरवठा म्हणजे वस्तूंची नगसंख्या जी बाजारात नवनशष्ट ककमतीला,नवनशष्ट वेळी आनण नवनशष्ट रठकाणी उपलब्ध केली जात.े

• उदा.आपण घरात खाण्यासाठी वापरतो ती साखर हा पदार्थ आपल्यापयंत येण्यासाठी अनेक प्रकक्रयांमधून जातो आनण मग सवाथत शेवटी तो आपल्या घरात ककराणामालाच्या स्वरुपात येतो.

• मागणी आनण पुरवठ्यामध्ये एक आंतरसंबंध आह.े

• मागणी जास्त पुरवठा कमी असेल तर वस्तंूचा तुटवडा भासतो.याउलट मागणी कमी आनण पुरवठा जास्त असेल तर वस्तंूचे आनधक्य (रेलचेल) होत.े

पुरवठा साखळी

https://www.google.co.in/search?q=money+lander&tbm=isch&source=lnms&sa=X&ei=dqEmU9qoK4K8rAfp1IGYDg&ved=0CAcQ_AUoAQ&biw=1024&bih=667&dpr=1#q=supply&tbm=isch&facrc=_&imgdii=_&imgrc=Ms3BJDIcjzpPzM%253A%3B3Arss9A5ijxrvM%3Bhttp%253A%252F%252Fwww.clermiston.com.au%252FSupply2.gif%3Bhttp%253A%252F%252Fwww.clermiston.com.au%252FSupply%252520Chain.htm%3B990%3B612

उपक्रम

• नवद्यार्ी नमत्रांनो, मला असे वाटते की तुम्हाला अर्थशास्त्रातील या संकल्पना आता छान लक्षात राहतील.मग आपण यानवषयी एक छानसा उपक्रम करूयात.

• आता आपण अभ्यासलेल्या संकल्पनांनवषयीची नचत्रे आनण मानहती तुम्ही जमवा आनण त्यामधून तुम्हाला आवडलेल्या संकल्पनेवर वगाथत छानशी गटचचाथ करा.त्यामुळे तुमचे या संकल्पनांनवषयी नवचार स्पष्ट होण्यास मदत होईल.

• तुमच्या शंका आनण तुम्ही केलेले उपक्रम खालील mail वर अवश्य पाठवा.

• manishad@mkf.org.in

मूल्यमापन

जोड्ा जुळवा.

‘अ’गट ‘ब’ गट

१)मागणी अ) वस्तूच ेपैशांतील नवननमय मूल्य

२)मानवी गरजा ब) वस्तूंची नगसंख्या

३)परुवठा क)उत्पादनासाठी उपयोगी व्यक्ती,वस्त ूइ.

४)साधन े ड)अमयाथद आहते.

५) ककमत इ)नवनशष्ट ककमत,ठरानवक कालावधीत

खरेदी केलेल्या वस्तूचंी संख्या

उत्तरे (१-इ,२-ड,३-ब,४-क,५-अ)