bhagavadtheetha manakem chebutundi

uÛÑ>∑eBZ‘· eTqπø+ #ÓãT‘√+~?

&Üˆˆ ¬ø. ns¡$+<äsêe⁄

myÓTk˛ÿ

BHAGAVADGITA MANAKEEM CHEBUTOONDI?Dr. K. AravindaRao

uÛÑ>∑eBZ‘· eTqπø+ #ÓãT‘√+~?

&Üˆˆ ¬ø. ns¡$+<äsêe⁄

dü+bÕ<ä≈£î\T

&Ü. &ç.#·+Á<äX‚Ks¡ ¬s&ç¶

Á|ü<∏äeT eTTÁ<äD

y˚T, 2012

~«rj·T eTTÁ<äD

|òæÁãe], 2013

eT÷\´+: s¡÷.90/`

ø£esY &çC…’Hé

õ.|ü⁄s¡Tc˛‘YÔ ≈£îe÷sY

Á|æ+≥sY‡

kÕsTT*œ‘· Á|æ+≥sY‡

ôV’≤<äsêu≤<äT.

Á|ü#·Ts¡D

myÓTk˛ÿ ãTø˘‡

1`2`7, u≤q÷ø±\˙,

>∑>∑HéeTVü≤˝Ÿ s√&é, <√eT\>∑÷&É,

ôV’≤<äsêu≤<é ` 500 029.

bò Hé bòÕ´ø˘‡ : 040`23264028.

e-mail : [email protected]

|ü+|æD°<ës¡T\T

kÕVæ≤‹ |üÁ#·Ts¡D\T

29`13`53, ø±fi‚X¯«s¡sêe⁄ s√&ÉT¶,

dü÷sê´sêe⁄ù|≥, $»j·Tyê&É ` 2.

bò˛Hé : 0866`2436643

0866`6460633

e-mail : [email protected]

n+øÏ‘·+

Hê≈£î $<ë´ãT<äTΔ*ï

H˚s¡Œ&Éy˚T \ø£å +>± ÁX¯$T+∫q

e÷ ‘·+Á&ç

l \ø°ÎHêsêj·TDsêe⁄>±]

düà è‹øÏ n+øÏ‘·+

eTT+<äTe÷≥

uÛÑ>∑eBZ‘·ô|’ e+<ä ≤~ |ü⁄düÔø±\T+&É>± eTs=ø£f…+<äT≈£î nì Á|üX¯ï.

uÛÑ>∑eBZ‘·ô|’ eT÷&ÉT s¡ø±\ |ü⁄düÔø±\T #·÷kÕÔ+ 1) dü+düÿ è‘· yê´K´, Ç+ ¢wüß

Ò<ë ‘Ó\T>∑T nqTyê<ë\‘√ $kÕÔs¡+>± ñ+&~, |ü+&ç‘·T\≈£î e÷Á‘·yT ñ|üjÓ÷>∑ø£s¡+>±

ñ+&˚~. 2) ^‘êkÕs¡+>± ø=+<äs¡T Á|üeTTK s¡#·sTT‘·\T, kÕ«MTJ\T Áyêdæq$.

M{Ï À XÊÅdüÔ $wüj·÷ìï <ë<ë|ü⁄ e<ä* dü÷ú\+>± <Ó’q+~q J$‘êìøÏ dü+ã+~Û+∫q

<Ûë]àø£ $wüj·÷\T, HÓ’‹ø£ $\Te\T yÓTT<ä …’q$ ñ+{≤sTT. 3) ^‘· À Ä<ÛäTìø£

y˚TH˚CŸyÓT+{Ÿ, ôd’ø±\J yÓTT<ä …’qyê{Ïì >∑÷]Ã #Óù|Œ$. M{Ï À XÊÅdüÔ$wüj·÷\

Á|ükÕÔeq ndü\T ñ+&É<äT. dü+düÿ è‘·+˝À ne>±Vü≤q n+‘√ Ç+‘√ ñ+&ç Ä<ÛäTì≈£

bÕsƒ¡≈£î\qT Äø£]¸+#·&ÜìøÏ Áyêdæq Á>∑+<∏ë\T.

Á|üdüTÔ‘· Á>∑+<∏ä+ dü+düÿ è‘·+˝Àì yê´K´\ Ä<Ûës¡+>± dæ<ëΔ+‘· $wüj·÷\qT

‘Ó\TdüTø=q>√πs bÕsƒ¡≈£î&çøÏ ñ|üjÓ÷>∑ø£s¡+>± ñ+&˚≥T¢ Áyêj·Tã&ç+~. n+<äTπø á

|ü⁄düÔø±ìï ªuÛÑ>∑eBZ‘· e÷s¡Z<ä]Ùμ n+≥÷ Ä+>∑¢uÛ≤wü À guide nqã&˚ Á|üÁøÏj·T˝À

Áyêj·÷\ì Hê ñ<˚›X¯+. uÛÑ>∑eBZ‘·qT #·<äTe⁄<ëeTH˚ ñ<˚›X¯+‘√ #ê˝≤eT+~

õC≤„düTe⁄\T ø£ ≤e⁄bÕ{Ï Á>∑+<∏ëìï rdüTø=ì ø£wüº|ü&ç ø=+‘· #·~$, bÕ]uÛ≤wæø£

|ü<ë\ CÀs¡T≈£î uÛÑj·T|ü&ç, eT∞¢ #·<äTe⁄<ë+ n+≥÷ uÛÑøÏÔ>± Á|üø£ÿq ñ+#·T‘ês¡T.

#ê˝≤j˚T+&ÉT¢ H˚q÷ n<˚ #˚XÊqT. $T>∑‘ê mHÓïH√ï Ä<ÛäTìø£ Á>∑+<∏ë\T #·<äe>∑*–q

yêfi¢+<äs¡÷ uÛÑ>∑eBZ‘·qT #·<äe&É+˝À πø¢X¯eTqTuÛÑ$kÕÔs¡T. Ä πø¢XÊìï ‘=\–+#·&Üìπø

á ∫qï Á|üj·T‘·ï+.

uÛÑ>∑eBZ‘· nHê~>± bÕsêj·TD Á>∑+<∏ä+. |üs¡+ R ÁX‚wüyÓTÆq, nj·Tq+ R e÷s¡Z+,

nq>± ÁX‚wüyÓTÆq e÷s¡Z+ Ç<˚ nH˚ uÛ≤eH˚ bÕsêj·TD+. J$‘êìøÏ dü+ã+~Û+∫q

Á>∑+<∏ä+ ø±ã{Ïº eTq |üPØ«≈£î\T Bìï Á|ü‹s√p ø=+‘· #·~y˚yês¡T. Ä s√E˝À¢

n+<ä]ø° dü+düÿ è‘·+ e#˚Ã~ ø±ã{Ïº s√p #·<äe>± $wüj·T+ ø=+‘· +≥ãfÒº~.

dü+düÿ è‘·uÛ≤wü sêq+<äTq eTq+ e÷‘·èuÛ≤wü À #·<äTe⁄≈£îHêï ‘·|ü Ò<äT.

@ XÊÅdüÔ+˝ÀHÓ’Hê bÕ]uÛ≤wæø£|ü<ë\T (technical terms) ñqïfÒ¢ y<ë+‘·XÊÅdüÔ+˝À

≈£L&Ü ø=+‘· |ü]uÛ≤wü ñ+~. á |ü⁄düÔø£+˝À kÕ<Ûä yÓTÆq+‘·es¡≈£L nH˚ø£ bÕ]uÛ≤wæø£

|ü<ë\ e⁄´‘·Œ‹Ô Çdü÷Ô $e]+#êqT.

uÛÑ>∑eBZ‘· ` e÷s¡Z<ä]Ù6

<ë<ë|ü⁄ 15 dü+e‘·‡sê\ÁøÏ‘·+ eTVü‰eTôVAbÕ<Ûë´j·T |ü<äàl l |ü⁄˝…¢\

lsêeT#·+Á<äT&ç>±]e<ä› uÛÑ>∑eBZ‘êuÛ≤wü + #·~y˚ uÛ≤>∑ + Hê≈£î ø£*–+~. H˚{Ïø°

yê]e<ä› XóÁXSwü #dü÷Ô+&É&É+ Hê n<äèwüº+. y<ë+‘·XÊÅdüÔ+˝À ‘·|üŒ≥&ÉT>∑T\T ydüTÔqï

qqTï n&ÉT>∑&ÉT>∑THê dü]~<äT›‘·÷, dü+düÿ]dü÷Ô ñ+&É&É+ yê] •wü yê‘·‡˝≤´ìøÏ

ì<äs¡Ùq+. ‘·sê«‘· l ‘·‘·Ô«$<ëq+<ä kÕ«$Tyê] X¯óÁX¯Swüe\¢, Á|üdü+>±\e\¢q÷,

ø°.X‚. eTT~>=+&É y˚+ø£≥sêeTXÊÅdæÔ>±] Á|üdü+>±\e\¢q÷ XÊÅdüÔ+˝Àì ø=ìï

$wüj·÷\T ns¡ú+ #˚düTø√>∑*>±qT. Ä ‘·sê«‘· ø=ìïe÷s¡T¢ eT∞¢ Ä $wüj·÷\ì

eTqq+ #düTø√e&É+ $T>∑‘ê ø=ìï yê´K´\T #·<äe&É+ »]–+~. Á|üdüTÔ‘· Á>∑+<∏ä+˝À

ÁbÕNq yê´K´˝À¢ ñqï $wüj·÷ìï j·T<∏ë‘·<∏ä+>± bÕsƒ¡≈£îìøÏ n+~+#·&É+

eTTUÀ´<˚›X¯+. Ä<ÛäTì≈£î\T uÛÑ>∑eBZ‘·˝À ôd’ø±\J, y˚TH˚CŸyÓT+{Ÿ yÓTT<ä˝…’q$

ñHêïj·Tì ≈£L&Ü Á|üeTTK+>± $X‚¢wædüTÔHêïs¡T. Á|üdüTÔ‘· Á>∑+<∏ä+ n˝≤+{Ï$ #|ü≥º Ò<äT.

y˚<ë+‘·+ n‹ düTìï‘·$wüj·T+. @ ∫qï |ü<ä+ ‘˚&Ü e∫ÃHê ns¡ú+ ‘˚&Ü

edüTÔ+~. á |ü⁄düÔø£+˝À @yÓ’Hê eT+∫ >∑TD≤\T ñ+fÒ n$ Hê >∑Ts¡Te⁄\y˚. <√cÕ\T

Hê ne>±Vü≤q ˝ÀbÕìøÏ dü+ã+~Û+∫qy˚ nì eTq$.

<äT>∑Δ+ ^‘êeTè‘·+ eTVü≤‘Y nì n+{≤s¡T. ‘êe÷<ÛäTsê´ìï ø=+‘·es¡≈£îHÓ’Hê

Á|üdüTÔ‘· Á>∑+<∏ä+ n+~+#·>∑*–‘ HqT Hê Á|üj·T‘·ï+˝À ø£è‘·ø£è‘·T´D…íÌq≥T¢ uÛ≤$kÕÔqT.

ÁbÕNq Ä#ês¡T´ Ò Bìì <äT]«CÒ„j·÷s¡ú+ n+fÒ #ê˝≤ ø£wüº|ü&ç ns¡ú+ #˚düTø√yê*‡q

Á>∑+<∏äeTì ÁyêXÊs¡T. n{Ïº Á>∑+<∏ëìï H˚qT bÕsƒ¡≈£îìøÏ n+~kÕÔqq&É+ <äTkÕ‡Vü≤düy˚T.

nsTTHê $E„\e\¢ $qï+‘·, ns¡úyÓTÆq+‘·es¡≈£L kÕ<Ûä≈£î&ç>± á |ü⁄düÔø±ìï MT

eTT+<äT+#·T‘·THêïqT. ‘êeTè‘êìï eT]+‘· ÄkÕ«~+#·<ä\∫q bÕsƒ¡≈£î\T ‘Ó\T>∑T˝À

\uÛÑ +>± ñqï yê´K´*ï #·~$ Ä‘·à‘·‘êÔ«ìï, n+fÒ eTìwæjÓTTø£ÿ ‘·‘êÔ«ìï eT]+‘·

˝À‘·T>± ns¡ú+ #˚düTø√>∑\s¡T. <ëì<ë«sê e´øÏÔ>∑‘· kÕúsTT˝À XÊ+‹, düe÷»+˝À

XÊ+‹ kÕ~Û+#·ã&É‘êsTT.

á |ü⁄düÔø±ìï bÕsƒ¡≈£î\≈£î n+<äCÒdüTÔqï $TÁ‘·T\T ªmyÓTk˛ÿμ n~ÛH˚‘·

l $»j·T≈£îe÷sY>±]øÏ, yê] ãè+<ëìøÏ, á |ü⁄düÔø±ìøÏ n+<ä+>± nø£åsê\≈£Ls¡TŒ

#dæq Äs¡y{Ï yÓ+ø£≥düTã“j·T´>±]øÏ, qqTï |ü⁄düÔø£+ Áyêj·÷*‡+~>± Áb˛‘·‡Væ≤+∫q

Hê düreTDÏ leT‹ s¡e÷<˚$øÏ, e÷ |ü⁄bÕŒ\>∑÷&É $TÁ‘·T\T <ÛäqT+»j·Tsêe⁄>±s¡T,

#·+Á<äeTÚ[>±]øÏ Hê ø£è‘·»„‘·\T ‘Ó\T|ü⁄‘·THêïqT.

` ¬ø ns¡$+<äsêe⁄

uÛÑ>∑eBZ‘· ` e÷s¡Z<ä]Ù 7

Á|ükÕÔeq

ÁbÕNq uÛ≤s¡rj·T Á>∑+<∏ë˝À¢ uÛÑ>∑eBZ‘· eT¨‘·ÿ èwüºyÓTÆq~. á Á>∑+<∏ëìøÏ

Ä~X¯+ø£s¡T\qT+∫ H˚{Ïes¡≈£î nH˚≈£î\T yêÚ≤´Hê\T s¡∫+#ês¡T. uÛ≤s¡rj·T ‘ê‹Ô«ø£

<Ûës¡≈£î eT÷˝≤<Ûës¡ Á>∑+<∏ä+>± Bìì nH˚≈£î\T uÛ≤$kÕÔs¡T.

á Á>∑+<∏ä+ Ç<ä›s¡T ùdïVæ≤‘·T\ eT<Ûä´ dü+yê<ä+. ˇø£ ùdïVæ≤‘·T&ÉT eTs=ø£

ùdïVæ≤‘·Tìø=s¡≈£î |ü*øÏq Væ≤‘·yêø£ +. Ä Væ≤‘·yêø£ + |ü*øÏq ùdïVæ≤‘·T&˚ á Á>∑+<∏ëìï

uÛ≤s¡rj·T C≤„qdü+|ü<Ó’q y˚<ë\T, ñ|üìwü‘·TÔ\ kÕs¡+>± ù|s=ÿHêï&ÉT.

uÛÑ>∑eBZ‘· ≈£î\ eédüúqT, Væ≤+düqT Áù|πs|æ+∫+<äì, nD∫y˚‘·≈£î uÛÑ>∑eBZ‘·qT

dües¡í Væ≤+<äTe⁄\T z Äj·TT<Ûä+>± yê&ÉT≈£î+≥THêïs¡ì á eT<Ûä $düÔ è‘·yÓTÆq Á|ü#ês¡+

»s¡T>∑T‘√+~. <ëìøÏ düe÷<Ûëq+ #Ó|üŒe\dæq u≤<Ûä ‘· $E„ …’q |ü+&ç‘·T\ô|’ e⁄+~.

ndü\T uÛÑ>∑eBZ‘˚ ø±<äT, ÁbÕNq uÛ≤s¡rj·T kÕVæ≤‘ê´ìï eT÷\ìwü˜+>±,

j·T<∏ë‘·<∏ä+>± $$<Ûä ÁbÕ+rj·T uÛ≤wü À¢øÏ rdüT≈£îeùdÔH˚ Ç˝≤+{Ï n|üyê<äT\T b˛‘êsTT.

kÕVæ≤‘· + düeTø±*ø£ kÕe÷õø£, sê»ø°j·T |ü]dæú‘·T\ H˚|ü<∏ä +˝À ñ<ä“¤$düTÔ+~.

uÛ≤s¡rj·TT\Tø±ì, uÛ≤s¡rj·T‘·|ü≥¢ >ös¡e+ Òì bÕXÊÃ‘· |ü+&ç‘·T\T uÛ≤s¡rj·T

kÕVæ≤‘ê´ìï eÁø°ø£]dü÷Ô Ä+>∑¢ uÛ≤wü À yêÚ≤´Hê\T sêj·T&É+, eT÷\ìwüyÓTÆq #·ø£ÿì

Ä<Ûës¡ Á>∑+<∏ë\T Ä+>∑¢+˝Àq÷, ÁbÕ+rj·T uÛ≤wü˝À¢qT ˝Òø£b˛e&É+e\¢ uÛ≤s¡rj·T

düe÷»+˝À n\»&ç ãj·T\T<˚s¡&É+ H˚H=ø£ Á|ü#·Ts¡Dø£s¡Ô>± >∑eTìdüTÔHêïqT.

n‘·´+‘· $<ëé+‘·T˝…’q y˚T<Ûëe⁄\T ≈£L&Ü eTq kÕVæ≤‘ê´ìï eT÷\+

#·<äeø£b˛e&É+ e\¢ nbÕs¡ú+ #˚düTø√e&É+ H˚HÓH√ï dü+<äsê“¤˝À¢ >∑eTì+#êqT. Ç<˚

|ü]dæú‹ ≈£î\eédüúô|’, eT‘· dü«s¡÷|ü dü«uÛ≤yê\ô|’ ne>±Vü≤q˝ÀqT H˚qT nH˚ø£ #√≥¢

>∑eTì+#êqT. á $wüj·÷H˚ï e÷q´$TÁ‘·T\T l ns¡$+<äsêe⁄‘√ H˚qT nH˚ø£kÕs¡T¢

Á|ükÕÔ$+#·&É+, dü«‘·Vü‰>± Á|ü>∑‹o\ dü«uÛ≤e+>∑\ á dü+düÿ è‘· |ü+&ç‘·TìøÏ ≈£L&Ü n<˚

n_ÛÁbÕj·T+ ñ+&É≥+ á Á>∑+<∏ä+ MT≈£î #˚s¡&ÜìøÏ <√Vü≤<ä+ #˚dæ+~. uÛ≤s¡rj·T

kÕVæ≤‘ê´ìøÏ dü+ã+~Û+∫ Ç˝≤+{Ï |ü]#·j·TÁ>∑+<∏ë\T nH˚ø£+ sêe\dæq nedüs¡+

ñ+~. ÁbÕNq uÛ≤s¡rj·T kÕVæ≤‘· yê#·ø±\qT j·T<∏ë‘·<∏ä+>± ns¡ú+ #˚düTø√e&ÜìøÏ

uÛ≤s¡rj·T düe÷»+ Á|üj·T‹ï+#ê*. n+<äT≈£î |ü+&ç‘· y˚T<Ûëes¡Z+ düVü≤ø£]+#ê*.

myÓTk˛ÿ $»j·T≈£îe÷sY

ˆˆ z+ l >∑DÒXÊj·T qeT' ˆˆ

ˆˆ lø£èwüí |üs¡ÁãVü≤àDÒ qeT' ˆˆ

|ü⁄düÔø£ |ü]#·j·T+

uÛÑ>∑eBZ‘· 700 XÀ¢ø±\ Á>∑+<∏ä+. dü+düÿè‘·+˝À y<äyê´düT&ÉT Áyêdæq eTVü‰uÛ≤s¡‘·eTT˝Àì

;Ûwüà|üs¡«+˝À uÛ≤s¡‘·j·TT<äΔeTT ÁbÕs¡+uÛÑ+ ø±e&ÜìøÏ eTT+<äT ø£èwüßí&ÉT, ns¡T®qT&ç eT<Ûä

dü+uÛ≤wüDs¡÷|ü+˝À ø£ì|ædüTÔ+~. \ø£å XÀ¢ø±\Tqï eTVü‰uÛ≤s¡‘·+˝Àì n‹ ∫qï uÛ≤>∑+

uÛÑ>∑eBZ‘·. ‘· eT÷\Á>∑+<∏ä+ πøe\+ 50 ù|J\˝À Ç$T&çb˛‘·T+~.

uÛÑ>∑eBZ‘· Àì es¡íq\T n˙ï rdæyùdÔ düTe÷s¡T 600 XÀ¢ø±\T ø£èwüßí&çø°, ns¡T®qT&çø°

»]–q dü+uÛ≤wüD\ s¡÷|ü+˝À $T>∑T\T‘êsTT. á dü+uÛ≤wüDô|’ Ç+‘· ô|<ä›

Á>∑+<∏ë …+<äT≈£î? Bìï ns¡ú+ #˚düTø√e&ÜìøÏ Ç<ä›s¡T XÊÅdüÔy˚‘·Ô\ eT<Ûä dü+uÛ≤wüDqT

}Væ≤+#·T≈£î+<ë+. Ä dü+uÛ≤wüD˝À mH√ï XÊÅd”Ôj·T $wüj·÷\T, bÕ]uÛ≤wæø£ |ü<ë\T,

kÕe÷q´ ÁXÀ‘·≈£î ns¡ú+ø±ì$ ñ+{≤sTT. ‘· Àì Á|üdüTÔ‘· dü+uÛ≤wüD ◊<äTy\ @+&É¢

ÁøÏ‘·+ ÄHê{Ï dü+düÿè‹˝À Ç<ä›s¡T $<ë´~Û≈£î\eT<Ûä »]–q #·s¡Ã. <Ûäs¡àdü+ã+<ÛäyÓTÆq,

y<ë+‘·dü+ã+<ÛäyÓTÆq >∑+;Ûs¡ $wüj·÷\ô|’ #·s¡Ã. ns¡T®qT&ÉT, ø£èwüßí&ÉT Ç<ä›s¡÷ sê»´+

#˚dæqyês¡T, Ç<ä›s¡÷ y˚<ë<Ûä j·Tq+, XÊÅkÕÔ<Ûä j·Tq+ #˚dæqyês¡T. ÄHê&ÉT sêE\

$<ë´Á|üD≤[ø£ À ªªÄ˙«ø£åø° Á‘·sT÷ yêsêÔ <ä+&É ‹XÃ XÊX«rμμ nH Hê\T>∑T n+XÊ\T

ñ+&˚$. n+fÒ ‘·s¡ÿXÊÅdüÔ+, y˚<ë<Ûä j·Tq+, yêDÏ»´XÊÅdüÔ+, <ä+&É ‹ ` Çe˙ï

sê»´bÕ\q≈£î nedüs¡yÓTÆq n+XÊ\T. Ç+<äT˝À Á‘·sT÷ n+fÒ eT÷&ÉT y˚<ë\T (Ä

s√E˝À¢ eT÷&ç+{ÏH˚ |ü]>∑DÏ+#˚yês¡T). Ç$ <Ûäsêàìï nq>± yê´eVü‰]ø£ <Ûäs¡à+,

bÕs¡e÷]úø£ <Ûäs¡à+ nH ¬s+{Ï ‘Ó*ù|$. ø£èwüßí&ÉT, ns¡T®qT&ÉT Ç<ä›s¡÷ <Ûäs¡àXÊÅdüÔì|ü⁄DT Ò.

nø£kÕà‘·TÔ>± ns¡T®qT&ç À ‘·q <Ûäsêàìï >∑T]+∫q dü+<˚Vü≤+ yÓTT\¬ø‹Ô+~. <ëìøÏ

düe÷<Ûëq+ Çe«&É+ ø£èwüßí&ÉT #˚dæq|üì. ‘·sê«‹ ø±˝≤\Hê{Ï bÕsƒ¡≈£î\≈£î

uÛ≤s¡‘·ø±\+Hê{Ï <Ûäs¡àXÊÅdüÔ+˝Àì dü÷ø£åàyÓTÆq n+XÊ\T ‘Ó*j·Te⁄ ø±ã{Ïº |ü+&ç‘·T\T,

yê´K´\T Áyêj·T&É+ »]–+~.

áHê&ÉT eTq≈£îqï yê´K´˝À¢ l X¯+ø£sê#ês¡T´\ yê´K´ #ê\ ÁbÕNqyÓTÆq~.

ø±˙ ‘·eT≈£î |üPs¡«y˚T nH˚ø£ yê´K´\T ñqï≥T¢ ‘·eT ñb˛<ëÈ‘·+˝À ÁyêXÊs¡T. n$

ø±\Áø£y˚TD \T|üÔeTj·÷´sTT. X¯+ø£s¡T\ ‘·sê«‘· lsêe÷qTE\T, leT<Ûë«#ês¡T´\T

Ç+ø± Äj·÷ dü+Á|ü<ëj·T nqTj·÷j·TT\H˚≈£î\T Bìô|’ yê´K´\T ÁyêXÊs¡T.


ns¡T®qT&ç <Ûäs¡àdü+<Vü‰ìø°, XÀø±ìø° ø±s¡D+ ‘êqT ‘·q ã+<ÛäTe⁄\‘√ j·TT<äΔ+ #dæ

yê]ì #·+|üe\dæedüTÔ+<äqï u≤<Ûä. j·TT<äΔ+ #˚j·T&É+ø£Hêï dü+q´dæ+∫ _Ûøå±≥q

#j·T&É+ ñ‘·ÔeTeTì n‘·&ÉT uÛ≤$kÕÔ&ÉT. n+‘·≈£î|üPs¡«+ bÕ+&Ée⁄ Ò ‘·eT $TÁ‘·sêE\‘√

eT+‘·Hê\T »]|æ j·TT<ëΔì¬ø’ ôd’Hê´ìï düeT≈£Ls¡TÃ≈£î+{≤s¡T. ns¡T®qT&ÉT dü«j·T+>±

ø£èwüßí&ç <ä>∑Zs¡≈£î yÓfi¯fl&É+, Äj·TqTï j·TT<äΔ+˝À ‘·q kÕs¡~∏>± ñ+&Ü\ì ø√s¡&É+

#·÷kÕÔ+. n+<äTe Ò¢ ø£èwüßí&ÉT n‘·ì‘√bÕ≥T sêe&É+ »]–+~. n˝≤+{Ï dü+<äs¡“¤+˝À

ns¡T®qT&˚ XÀø£+˝À |ü&É&É+ lø£èwüßí&çøÏ ÄX¯Ãs¡ + ø£*–+∫+~. n+<äTe\¢ n‘·ìøÏ

‘·q <Ûäsêàìï >∑Ts¡TÔ #˚j·÷*‡e∫Ã+~. πøe\+ ø£åÁ‹j·T<Ûäsêàìï >∑Ts¡TÔ #˚ùdÔ ns¡T®qT&ÉT

$H˚ |ü]dæú‹˝À Òq+<äTq bÕs¡e÷]úø£kÕúsTT˝À Ä‘·àdü«s¡÷|ü+, uÛÑ>∑e‘·‡«s¡÷|ü+

n˙ï Á|üdü+>∑eXÊ‘·TÔ #Ó|üŒe\dæ e∫Ã+~. ø£$<Ûä+>± #ÓbÕŒ\+fÒ ø£èwüßí&ç uÀ<Ûäq

ˇø£ øöHÓ‡*+>¥ ˝≤+{Ï~. ‘·q ø£s¡Ôyê´ìï $düà]+∫q ns¡T®qT&çøÏ ˇø£ $XÊ\yÓTÆq

<äèwæºø√D+ qT+∫ n‘·ì |ü]dæú‹ì $X‚¢wæ+∫ #·÷|æ+#ê&ÉT lø£èwüßí&ÉT.

uÛÑ>∑eBZ‘· À ø£èwüßí&ÉT Væ≤+düqT Áù|πs|æ+#ê&É , ns¡T®qT&çì j·TT<ëΔìøÏ |ü⁄]>=˝≤Œ&É

nq&É+ dü¬s’qyê<äq ø±<äT. ‘êuÛ≤wü +˝À X¯+ø£s¡T\T düŒwüº+>± ªªq #· nÁ‘· j·TT<äΔ

ø£s¡Ôe´‘ê $BÛj·T‘˚μμ nì düŒwüº+>± ÁyêXÊs¡T. n+fÒ Çø£ÿ&É j·TT<äΔ+ #˚j·TeTì

|ü⁄]>=\Œ&É+ Ò<äT, dü«<Ûäsêàìï eTs¡∫ |üs¡<Ûäs¡àyÓTÆq (_Ûøå±≥qeTH˚~ Áu≤Vü≤àDT&ç

<Ûäs¡à+) _Ûøå±≥Hêìï rdüT≈£î+{≤qq&É+ ‘·|ü nì ø£èwüßí&ç uÛ≤e+ nì X¯+ø£s¡T\T

$e]+#ês¡T. eT+∫ø°, #Ó&ÉT≈£L »s¡T>∑T‘·Tqï dü+|òüTs¡D uÛ≤s¡‘·j·TT<äΔ+. n+<äT˝À

<Ûäsêàìï ì\u…≥º&É+ ø£åÁ‹j·TT&ç ø£s¡Ôe´+. n+<äTe\¢H˚ á ñ|ü<˚X¯+. á dü+<äsê“¤ìï

eTq+ dü]>± ne>±Vü≤q #˚düTø√yê*.

uÛÑ>∑eBZ‘·ô|’ X¯+ø£s¡T\ ‘·sê«‘· ≈£L&Ü nH˚≈£î\T uÛ≤cÕ´\T ÁyêXÊs¡T. yê]

uÛ≤cÕ´\qT $e]+#·&ÜìøÏ eT]ø=ìï yê´K´\T e#êÃsTT. Ç˝≤+{Ïe˙ï ø£*|æ

y˚sTT|ü⁄≥\ Á>∑+<∏ä+>± eTq≈£î ø£ì|æ+∫q|ü&ÉT Ç+‘·ô|<ä› dü+uÛ≤wüD j·TT<ëΔìøÏ

ôd’Hê´\T yÓ÷Vü≤]+∫q|ü⁄&ÉT »s¡>∑&É+ Vü‰kÕ´düŒ<ä+ nì eTq+ nqT≈£î+{≤+. ø±˙

dü+uÛ≤wüD ø±\+ düTe÷s¡T 2 >∑+≥\T e÷Á‘·y˚T. ô|’q #Ó|ü≈£îqï≥T¢>± ÄHê{Ï

<Ûäs¡àXÊÅkÕÔ\ $es¡D¬ø’ á yê´K´\T nedüs¡eTì ô|’q >∑eTì+#ê+.

uÛÑ>∑eBZ‘· À 18 n<Ûë´j·÷\T ñHêïsTT. Á|ü‹ n<Ûë´j·T+ ∫es¡ ªªuÛÑ>∑eBZ‘êdüT

ñ|üìwü‘·T‡ ÁãVü≤à$<ë´j·÷+ jÓ÷>∑XÊÅùdÔ lø£ècÕís¡T®q dü+yê<˚μμ nH˚ |ü<ë\T

ñHêïsTT. M{Ï ns¡ú+ ‘Ó\TdüTø√yê*.


^‘· n+fÒ bÕ&Éã&çq~ nì ns¡ú+. uÛÑ>∑e+‘·Tì# bÕ&Éã&çq~. ø£èwüßí&ÉT bÕ≥˝≤>±

bÕ&Ü&Éì ns¡ú+ø±<äT. ÁX‚wüyÓTÆq, Á|üX¯+dü j·TyÓTÆq ñ|ü<˚X¯+ nì ns¡ú+. ‘· nH˚

ù|]≥ Ç‹Vü‰dü|ü⁄sêD≤˝À¢ nH˚ø£ Á>∑+<∏ë\THêïsTT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ñ<äΔe^‘·,

<ä‘êÔÁ‘˚j·T^‘·, ncÕºeÁø£^‘·, |üsêX¯s¡^‘·, Vü≤+dü^‘· Ç˝≤+{ÏyÓH√ï....

M≥ìï+{Ï Àq÷ |ü]e÷D+˝Àq÷, $wüj·T$X‚¢wüD˝Àq÷ ô|<ä›<Ó’q Á>∑+<∏ä+ ªuÛÑ>∑eBZ‘·μ.

BìøÏ |ü+&ç‘·T\T Ç˝≤>∑ ns¡ú+ #ÓbÕŒs¡T.

uÛÑ>∑e‘ê ^‘ê ............ uÛÑ>∑e+‘·Tì#˚ #Ó|üŒã&çq~.

uÛÑ>∑e‘·' ^‘ê ............ uÛÑ>∑e+‘·Tì dü«s¡÷bÕìï >∑÷]Ã #Ó|üŒã&çq~.

uÛÑ>∑er ^‘ê ............ |üP»˙j·TyÓTÆq dü+<˚X¯+.

^‘·qT uÀ~Û+#˚<Óes¡T? $H˚<Óes¡T? uÀ~Û+#˚yê&ÉT sê»´bÕ\q #˚dæqyê&ÉT,

>∑èVü≤düTú&ÉT. $H˚yê&ÉT ≈£L&Ü n{Ïºyê&˚. #Ó|æŒq düú\+ j·TT<äΔuÛÑ÷$T. j·TT<äΔ+ n+fÒ

X¯Á‘·Tôd’Hê´\T #·+|ü⁄ø√e&Ü\T nì e÷Á‘·y˚T ns¡ú+ø±<äT. ø£ e÷qdæø£ dü+|òüTs¡D

düeTj·T+˝À dü¬s’q ne>±Vü≤q ø£*Œ+#·&É+ø√dü+ #Ó|æŒq ñ|ü<˚X¯+. ø±ã{Ïº Ç~

n+<äs¡÷ #·<äe<ä–q~, dü+Hê´düT\¬ø’ ìπs›•+#·ã&çq Á>∑+<∏ä+ø±<äT. e÷qee÷Á‘·T&Ó’q

Á|ü‹ ˇø£ÿ]ø° e]Ô+#˚ Á>∑+<∏ä+.

^‘· À lø£èwüßí&ÉT mes¡T? πøe\+ j·÷<äee+XÊìøÏ #Ó+~q sê»Á|üeTTKT&ÉT,

ns¡T®qT&ç u≤e e÷Á‘·y˚THê? lø£èwüßíì uÀ<Ûä À e+<äkÕs¡¢≈£î ô|’>± ªH˚qTμ (nVü≤+)

nH˚ e÷≥ edüTÔ+~. á ªH˚qTμ nH˚~ |üs¡ÁãVü≤àqT dü÷∫+#˚ |ü<ä+. n+‘˚ø±˙

<ë«|üs¡j·TT>∑+Hê{Ï ø£èwüßíDÏí dü÷∫+#˚|ü<ä+ ø±<äT. ø=ìï dü+<äsê“¤ À¢ düèwæºø£s¡ÔjÓÆTq

uÛÑ>∑e+‘·TDÏíí dü÷∫düTÔ+~. BH˚ï eTTqTà+<äT $e]+#·&É+ »s¡T>∑T‘·T+~.

ñ|üìwü‘·T‡ ........ n+fÒ ñ|üìwü‘·TÔ\j·T+<äT. n+fÒ Á|ü‹ XÀ¢ø£eT÷ ˇø£

ñ|üìwü‘·TÔ ≤+{Ï~. ñ|üGìGdü‘Y nH˚ X¯u≤›\ ø£\sTTø£‘√ ªñ|üìwü‘Yμ nH˚ |ü<ä+

@s¡Œ&ç+~. >∑Ts¡Te⁄e<ä›≈£î ÁX¯<äΔ‘√ #˚]q •wüß´&çøÏ ÁãVü≤à‘·‘êÔ«ìï uÀ~Û+#·&É+ nì

ns¡ú+. áXÊyêk˛´|üìwü‘Y, πøH√|üìwü‘Y yÓTT<ä …’q 108 ñ|üìwü‘·TÔ À¢ Ç<˚ ‘·‘·Ô«+

uÀ~Û+|üã&ç+~. ñ|üìwü‘·TÔ À¢ #Ó|æŒq $wüj·÷H˚ï uÛÑ>∑eBZ‘· Àì Á|ü‹ XÀ¢ø£+˝Àq÷

#ÓbÕŒs¡ì ns¡ú+. ‘·ô|’ e∫Ãq yê´U≤´Hê\T #·÷ùdÔ Ç~ düŒwüº+>± ‘Ó\TdüTÔ+~. Á|ü‹

XÀ¢ø±ìø° eT÷\uÛÑ÷‘·yÓTÆq ñ|üìwü<ë«ø£ + ø£ìŒdüTÔ+~. n+<äTπø ø£ Á|üdæ<äΔXÀ¢ø£eTT+~.


düs√«|üìwü<√ >±y√ <√>±Δ >√bÕ\q+<äq'

bÕs√ú e‘·‡' düTBÛs√“¤ø±Ô <äT>∑Δ+ ‘êeTè‘·+ eTVü≤‘Y ˆ

n+fÒ ñ|üìwü‘·TÔ\ìï+{Ï Äe⁄\‘√ b˛*ùdÔ, lø£èwüßíDÏí >√bÕ\≈£î&ç>± uÛ≤$ùdÔ,

ns¡T®qT&ÉT Ò>∑<ä÷&É kÕúq+˝Àìyê&ÉT. ñ|üìwü‘·TÔ\ kÕs¡y˚T ‘êeTè‘·eTH˚ bÕ\T.

<ä÷&É≈£î #˚|ü⁄ e~*q ‘·sê«‘· eTq+ bÕ\T |æ‘·T≈£îÿqïfÒ¢ eTq˝≤+{Ï düTBÛ' n+fÒ

õC≤„düTe⁄\+<äs¡÷ uÛÀø£Ô\T, Ä neTè‘·+ Á>√\{≤ìøÏ ns¡TΩ\T. Ç+|ü⁄>± ñ+~

ø±ãfÒº neTè‘·+ nì ø±<äT. nC≤„q+ yÓ’ eTè‘·T´' n+fÒ nC≤„q+ eTè‘·T´eHêïs¡T.

<ëìqT+&ç ø±bÕ&É&ÜìøÏ C≤„q+ ø±yê*. Ä C≤„qyT neTè‘·+. Ç~ y<ë+‘·XÊÅdüÔ+˝À

|ü]uÛ≤wü. bÕ]uÛ≤wæø£|ü<ä+.

ÁãVü≤à$<ë´j·÷+ ...... ÁuVü≤à n+fÒ eTq+ Á‹eT÷s¡TÔ\ì #Ó|ü≈£îH˚ ÁãVü≤à,

$wüßí, eTùV≤X¯«s¡T\˝Àì ÁãVü≤àø±<äT. Á‹eT÷s¡TÔ\˝À ÁãVü≤à X¯ã›+ |ü⁄+*+>∑+.

n+fÒ #·‘·Ts¡TàK ÁãVü≤à nH˚ e´øÏÔ, düs¡dü«r<˚$ uÛÑs¡Ô. dü+düÿè‘·+˝À Bìì ªÁãVü‰àμ nì

Bs¡È+˝À ÁyêkÕÔs¡T. ÁãVü≤à$<ä nH˚ |ü<ä+˝Àì ÁãVü≤à˝À ªÁãVü≤àμ |ü<ä+ q|ü⁄+düø£*+>∑

Xã›+. n+fÒ ªÁãVü≤àμ nH~ |ü⁄s¡Twüß&ÉT, Åd”Ô, q|ü⁄+dü≈£î&ÉT ø±<äT. Ç<=ø£ Xó<äΔ#Ó’‘·q´‘·‘·Ô«+.

BìH |üs¡+ÁãVü≤à, |üs¡ÁãVü≤à n+{≤s¡T. Á‹eT÷s¡TÔ À¢ #Ó|üŒã& ÁãVü≤à á |üs¡ÁãVü≤à˝À

e´ø£ÔeTjT´ ø£ #Ó’‘·q´dü«s¡÷|ü+ e÷Á‘·yT. á |üs¡ÁãVü≤àyT Á|ü‹ e´øÏÔ À #Ó’‘·q´s¡÷|ü+>±

$X«eT+‘ê #Ó’‘·q´s¡÷|ü+>± uÛ≤dæ+#~. Ç˝≤+{Ï Xó<äΔ#Ó’‘·q´ ‘·‘êÔ«ìï ‘Ó*ù| Á>∑+<∏ä+

ø±e⁄q ÁãVü≤à$<ë´j·÷+ nHêïs¡T.

jÓ÷>∑XÊÅùdÔ...... jÓ÷>∑+ n+fÒ ø£\sTTø£. j·TTCŸ nH˚ dü+düÿ è‘· <Ûë‘·Te⁄ qT+&ç

e∫Ãq X¯ã›+. ˝Òì<ëìï bı+<ä&É+ ªjÓ÷>∑+μ. ñ<ëVü≤s¡D≈£î |òü˝≤Hê e´øÏÔøÏ

sê»jÓ÷>∑+, \ø°åàjÓ÷>∑+ e∫Ã+<äì e´eVü≤]düTÔ+{≤+. uÛÑ>∑eBZ‘· À ø£s¡àjÓ÷>∑+,

kÕ+K´jÓ÷>∑+, uÛÑøÏÔjÓ÷>∑+ ˝≤+{Ï ù|s¡¢‘√ n<Ûë´j·÷\T ø£ì|ækÕÔsTT. kÕ+K´+

n+fÒ C≤„q+. C≤„q+ bı+<ä&Éy˚T C≤„qjÓ÷>∑+. ø£s¡àqT dü¬s’q <äèwæº‘√ Ä#·]+#·&É+

ø£s¡àjÓ÷>∑+. Ç˝≤π> $T>∑‘ê n<Ûë´j·÷\T ≈£L&Ü. Je⁄&ÉT, ÁãVü≤à\T ˇø£fÒ nì

#Ó|üŒ&É+≈£L&Ü ^‘· ñ<›X¯+ ø±e⁄q Ä ns¡ú+˝À ≈£L&Ü Ç~ jÓ÷>∑XÊÅdüÔ+.

lø£ècÕís¡T®q dü+yê<˚..... dü+yê<äeT+fÒ $wüj·T+jÓTTø£ÿ dü«s¡÷bÕìï

‘Ó\TdüTø√e&Üì¬ø’ #˚ùd #·s¡Ã. Ç<ä›s¡T düe÷qkÕúsTT |ü+&ç‘·T\eT<Ûä »]π> #·s¡ÃqT

yê<ä+ n+{≤s¡T. >∑Ts¡T•wüß´\eT<Ûä »]π> dü+uÛ≤wüDqT dü+yê<ä+ n+{≤s¡T. Ç~


Á|üXï\T »yêãT\ s¡÷|ü+˝À e⁄+≥T+~. d”‘êsêe÷+»Hj·T dü+yê<ä+ yÓTT<ä …’q$

ñ<ëVü≤s¡D\T. ‘· À lø£èwüßí&ÉT >∑Ts¡Te⁄, ns¡T®qT&ÉT •wüß´&ÉT. ns¡T®qT&çì ì$T‘·Ô+>±

#˚düTø=ì Á|ü|ü+#êìøÏ ‘·‘êÔ«ìï uÀ~Û+#ê&ÉT >∑qTø£ ø£èwüßíDÏí ñ<›•+∫ ªø£èwüí+ e+<˚

»>∑<äTZs¡T+μ n+{≤+.

düø£\y<ës¡úä kÕs¡dü+Á>∑Vü≤uÛÑ÷‘·+ ..... ‘êXÊÅdüÔ+ nì eTs=ø£ $X‚wüD+ yê&É‘ês¡T

lX¯+ø£s¡T\T. y˚<ä+˝À eTTK´+>± ø£s¡àø±+&É, ñbÕdüHêø±+&É, C≤„qø±+&É nì

eT÷&ÉT $uÛ≤>±\T/n+XÊ\T ñ+{≤sTT. ø£s¡àø±+&É˝À j·T»„j·÷>±<äT\T

#Ó|üŒã&É‘êsTT. eTqTwüß\+<äs¡÷ ø√s¡Tø=H $wüj·÷\T Hê\T>∑T. M{Ïπø |ü⁄s¡TcÕsêú\ì

ù|s¡T. Ç$ <Ûäs¡à+, ns¡ú+, ø±eT+, yÓ÷ø£å+ nH˚ ù|s¡T>∑\$. <Ûäs¡à+ n+fÒ dü+|òüT+˝Àì

e´øÏÔ>±, •wüºe´eVü‰s¡+, ‘·<ë«sê düTKÁbÕ|æÔ ø£\T>∑T‘·T+~. ns¡ú+ n+fÒ ñqï<ëìø£+fÒ

m≈£îÿe>± nuÛÑT´qï‹. ø±eT+ n+fÒ ø√]ø£. nìï$<Ûë\ ø√]ø£\T Ç+<äT˝À

#Ó|üŒã&É‘êsTT. yÓTT<ä{Ï eT÷&ç+{Ïì kÕ~Û+#·&ÜìøÏ #˚ùd$ j·TC≤„\T, j·÷>±\÷

yÓTT<ä …’q$. ñbÕdüHêø±+&É À ≈£L&Ü ns¡úø±e÷\qT >∑T]+∫ @<Ó’Hê <˚e‘·qT

ñ<›•+∫ #˚ùd ñbÕdüq\T #Ó|üŒã&É‘êsTT. C≤„qø±+&É πøe\+ ‘·‘·Ô«uÀ<Ûä #˚ùd

Á>∑+<∏äuÛ≤>∑+. ø£s¡à\‘√ dü+ã+<Ûä+ Òì $#ês¡D. ø√]ø£\Tqï <äX¯ À #˚ùd$ j·T»„,

j·÷>±<äT\T. πøe\+ ‘·‘·Ô«+ >∑÷]Ã #˚ùd $#ês¡D (Ä˝À#·q) C≤„qø±+&É. nìï

y˚<ë\≈£L ∫es¡ À á $#ês¡D ø£ì|ædüTÔ+~. á uÛ≤>±\πø ñ|üìwü‘·TÔ\ì ù|s¡T.

y˚<ë\ n+‘·+˝À (∫es¡ À) ñ+&É&É+e\¢ y˚<ë+‘·+ nì ≈£L&Ü n+{≤eTT. á

ñ|üìwü‘·TÔ\kÕs¡y˚T uÛÑ>∑eBZ‘·.

y˚<ä+ ` ø£s¡à\T

@ <Ûäs¡àXÊÅdüÔÁ>∑+<∏äyÓTÆHê e´øÏÔ , düe÷C≤˙ï <äèwæº À ñ+#·Tø=ì ì]à+|üã&ÉT‘·T+~.

yÓTT<ä≥ ø±e\dæ+~ düe÷»uÛÑÁ<ä‘·. düe÷»+˝À düHêàs¡ZÁ|üeè‹Ô. BìH Àø£dü+Á>∑Vü≤+

nì ¬s+&ÉTkÕs¡T¢ ø£èwüßí&ÉT ‘· À #ÓbÕŒs¡T. düe÷»+˝Àì e´øÏÔì ø£ Áø£eT•ø£åD˝À

q&É|ü&ÜìøÏ ø=ìï ìj·Te÷\T nedüs¡+. Çy˚ y˚<ä+˝À #Ó|æŒq ø£s¡à\T. M{Ï À

uÛ≤>∑+>±H˚ <ëqeTT, ‘·|üdüT‡, nVæ≤+dü yÓTT<ä …’q$ ñ+{≤sTT. Ç$ ∫‘·ÔX¯ó~ΔøÏ

‘√&ÉŒ&É‘êsTT. ∫‘·ÔX¯ó~Δ ø£*–q ‘·sê«‘·H˚ ‘·‘êÔ«ìï >∑÷]Ã Ä˝À∫+#·&É+. eT*q+>±

ñ+&˚ n<ä›+ô|’ edüTÔe⁄ Á|ü‹_+ã+ m˝≤ @s¡Œ&É<√ n˝≤π> nH˚ø£$wüj·÷\ ∫+‘·q˝À

eT*q+>± ñqï eTqdüT‡qT ‘·‘·Ô«+ô|’ ì\|ü Ò+. n+<äTπø ∫‘·ÔX¯ó~Δ >∑T]+∫ ø£s¡à\T

n+<ä]ø° #Ó|üŒã&Ü¶sTT. ø£s¡àe÷s¡Z+ nqTdü]dü÷Ô <ëìe\¢ bı+~q ∫‘·ÔHÓ’s¡à\´+e\¢


ø£s¡à˝À kÕs¡+ Ò<ä , Bìø£+fÒ ñqï‘·yÓTÆq dü‘· + ñqï<ä Á>∑Væ≤+# dæú‹˝À C≤„qe÷s¡Z+

#Ó|üŒã&ç+~. ˝Àø£dü+Á>∑Vü≤+ ø√dü+ #Ó|üŒã&çq <ÛäsêàìøÏ Á|üeè‹Ô<Ûäs¡à+ nì ù|s¡T.

‘·‘·Ô«õC≤„dü #˚ùdyê&ç $wüj·T+˝À #Ó|üŒã&çq <ÛäsêàìøÏ ìeè‹Ô<Ûäs¡à+ nì ù|s¡T. á

¬s+&ÉT <Ûäsêà\ì $e]+#˚ Á>∑+<∏ä+ uÛÑ>∑eBZ‘·. eTìwæì e´øÏÔ>±q÷, dü+|òüTJ$>±q÷

¬s+&ÉT <äèwæºø√D≤˝À¢ dü+düÿ]+#˚ Á>∑+<∏ä+.

y˚<ë+‘·+ ` eT‘·+

eT‘·Á>∑+<∏ë\T $XÊ«dü+ (qeTàø£+)ô|’ Ä<Ûës¡|ü&˚$. •e⁄ì˝Àø£+ ¬ø’ ≤düeT˙,

Äj·Tq kÕÁe÷»´+ Ç˝≤ e⁄+≥T+<ä XË’e|ü⁄sêD≤˝À¢ #ÓãT‘ês¡T. n˝≤π> $wüßí Àø£+

yÓ’≈£î+sƒ¡eT˙, Äj·Tq düìï~Û |òü ≤Hê$<Ûä+>± ñ+≥T+<ä $wüßí|ü⁄sêD≤˝À¢ #ÓãT‘ês¡T.

n{≤¢H ÁãVü≤à≈£î dü‘· ˝Àø£+, ø£èwüßí&ç >√˝Àø£+ yÓTT<ä …’q$ $XÊ«kÕìøÏ dü+ã+~Û+∫q

$wüj·÷\T. nìïeT‘ê˝À¢q÷ Ç˝≤+{Ï qeTàø± Ò ñ+{≤sTT. y˚<ë+‘·XÊÅdüÔ+˝À

Ç˝≤+{Ï qeTàø±\ô|’ #·s¡Ã ‘·≈£îÿe>± ñ+≥T+~. Bì˝À eTTK´+>± ÁãVü≤à‘·‘·Ô«+,

X¯ó<äΔ#Ó’‘·q´+ nì eTq+ ô|’q #Ó|ü≈£îqï ‘·‘·Ô«+ $#ê]+|üã&ÉT‘·T+~. n+<äTπø

Bìì ª<äs¡Ùq+μ nHêïs¡T. n+fÒ dü¬s’q <äèwæº, dü¬s’q ne>±Vü≤q. Ç~ nìï $XÊ«kÕ\≈£L

nr‘·yÓTÆq~. Á|ür kÕ<Ûä≈£î&ÉT ‘·q eTqdüT‡‘√ $#ê]+∫ ‘Ó\TdüTø=H˚ dü‘· +. eT‘·+

ˇø£ set of beliefs. <äs¡Ùq+ Ä˝À∫+∫ nqTuÛÑe+˝ÀøÏ ‘Ó#·TÃø=H˚ $wüj·T+.

nìï <˚XÊ˝À¢, nìï ø±˝≤˝À¢ kÕe÷q´+>± ñ+&˚~ eTìwæ, n‘·ì˝Àì

eTqdüT‡jÓTTø£ÿ ìsêàD+, n+<äT˝Àì sê>∑<«cÕ\T, dü‘·Ô«s¡»düÔyÓ÷>∑TD≤\T yÓTT<ä …’q$.

ø±ã{Ïº mes¡T n+^ø£]+∫Hê, n+^ø£]+#·≈£îHêï n+<ä]ø° nq«sTT+#˚ $wüj·÷\T

Ç+<äT˝À ñ+{≤sTT. n+<äTπø eTq*ï bÕ*+#·&ÜìøÏ e∫Ãq bÕXÊÃ‘·T´\T #ê˝≤eT+~

Bìì n<äT“¤‘·yÓTÆq Á>∑+<∏ä+>± Ä<ä]+#ês¡T. áHê&ÉT Á|ü|ü+#· y˚T<Ûëe⁄\T n+<äs¡T

^‘êÁbÕX¯kÕÔ ìï >∑T]ÔdüTÔHêïs¡T. eTq<˚X¯+˝À XË’e⁄\T, yÓ’wüíe⁄\T, XÊπøÔj·TT\T (X¯øÏÔì

Äsê~Û+#˚yês¡T) Ç˝≤ nH˚ø£eT‘ê\T ñqï|üŒ{Ïø° n+<ä]ø° Á|üe÷D Á>∑+<∏äyÓTÆ+~.

y˚<äÁbÕe÷D≤´ìï n+^ø£]+∫q n+<äs¡÷ (ÄdæÔø£<äs¡ÙHê\T nqTdü]+∫qyês¡T)

y˚<ä kÕs¡yÓTÆq ‘·qT d”«ø£]+#ês¡T. n+<äTe\¢H˚ nìï eT‘ê\yê] yê´K´\T Bìô|’

ø£ì|ækÕÔsTT.

^‘· À kÕ+K´jÓ÷>∑+, ø£s¡àjÓ÷>∑+, uÛÑøÏÔjÓ÷>∑+, dü+Hê´düjÓ÷>∑+ Ç˝≤ ô|≈£îÿ

ù|s¡T¢ ø£ì|ækÕÔsTT. Çe˙ï Ä‘·à‘·‘êÔ«ìï ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ $_Ûqïe÷sêZ\T, dü«‘·+Á‘·

e÷sêZ\T nì uÛ≤$ùdÔ n~ ô|<ä›bıs¡bÕ≥T. yÓTT<ä{À¢ #Ó|æŒq kÕ+K´jÓ÷>∑+, ø£fÒ


C≤„Hêìï >∑÷]Ã #Ó|æŒq e÷s¡Z+. $T>∑‘êe˙ï ø£s¡àjÓ÷>∑+jÓTTø£ÿ $$<Ûäs¡÷bÕ Ò. ø£s¡à

n+fÒ eTìwæ ãT~Δ|üPs¡«ø£+>± (H˚qT nH˚ uÛ≤eq‘√) #˚ùd~. ø£s¡àjÓ÷>∑+˝À

áX«sês¡ŒDãT~Δ‘√ #j·T&É+ nuÛ≤´dü+ #kÕÔ&ÉT. Ä‘·àdü+j·TeTjÓ÷>∑+˝À eTqdüT‡qT

n<äT|ü⁄˝À ô|≥Tºø√e&ÜìøÏ s¡ø£s¡ø±\ nuÛ≤´kÕ\T #˚kÕÔ&ÉT. dü+Hê´düjÓ÷>∑+˝À

πøe\+ ø£s¡à*ï e~ ÒkÕÔ&ÉT. Çe˙ï eTqdüTqT X¯óÁuÛÑ|üs¡#·Tø=H˚ ø£s¡à Ò. ø±e⁄q

ø£s¡àjÓ÷>∑+˝À uÛ≤>± Ò. C≤„Hê<˚e ‘·T ¬ø’e\´+ n+fÒ C≤„q+e\¢H˚ yÓ÷ø£å+ nì

ñ|üìwü‘·TÔ\T |ü<|ü< #ÓãT‘êsTT. yÓ÷ø£å+ @<Ó’Hê ø£s¡à #ùdÔ e#Ã~ø±<äT. ø£s¡àe\¢ e#Ã

nìï |òü ≤\T ‘ê‘êÿ*ø±\T, q•+∫b˛j˚T$. yÓ÷ø£å+ q•+#˚~ø±<äT.

á ∫+‘·q e´øÏÔ dü«+‘·+>± #j·T&ÜìøÏ M Ò¢<äT. y<ë+‘·yêø±´\qT (ñ|üìwü‘·TÔ\T)

$Hê*. yê{Ïì dü¬s’q >∑Ts¡Te⁄e<ä› dü]>± ns¡ú+#˚düTø=ì eTqq+ #˚j·÷*. n˝≤

ˇø£yÓ’|ü⁄ #˚dü÷Ô eTs√yÓ’|ü⁄ eTqdüT‡qT ìÁ>∑Væ≤dü÷Ô ñ+fÒ n~ C≤„HêìøÏ <ë]rdüTÔ+~.

Á|ükÕúqÁ‘·j·T+

Á|ükÕúqÁ‘·j·T+ nH˚ |ü<ëìï ≈£L&Ü eTq+ Çø£ÿ&É ‘Ó\TdüTø√yê*. Á|ükÕúqeT+fÒ

e÷s¡Z+. Á|ükÕúqÁ‘·j·TeT+fÒ eT÷&ÉT e÷sêZ\T. á eT÷&ÉT e÷sêZ\T ô|’ #Ó|æŒq

ìs¡TZDÁãVü≤à‘·‘êÔ«ìï ‘Ó\TdüTø√e&Üìπø. Çy 1) ñ|üìwü‘·TÔ\T 2) ÁãVü≤àdü÷Á‘·eTT\T

3) uÛÑ>∑eBZ‘·. M{Ï À ñ|üìwü‘·TÔ\T eT÷\Á>∑+<∏ë\T. nH˚ø£ ãTTwüß\T düeTkÕÔ ï

‘·´õ+∫ ns¡D≤´˝À¢ ‘·|üdüT‡ #˚dü÷Ô <ä]Ù+∫q $wüj·÷\T. $$<Ûä ãTTwüß\T

$$<ÛäÁbÕ+‘ê˝À¢ <ä]Ù+∫q $wüj·÷\T ø±e⁄q yês¡T #Ó|æŒq $<Ûëq+˝À ø=+‘· ‘˚&Ü

e⁄qï≥T¢ ô|’øÏ ø£ìŒ+∫Hê dü]>± $#ê]ùdÔ nuÛÒ<äy˚T >√#·]düTÔ+~. $$<Ûä

ñ|üìwü<ë«ø±´\eT<Ûä @ø£yêø£ ‘· (unity of thought) düeTq«j·T+, #·÷|ü&Üìπø

ÁãVü≤àdü÷Á‘ê\T @s¡Œ&Ü¶sTT. M{Ïì u≤<äsêj·TDT&ÉH eTVü≤]¸ ÁyêXÊ&ÉT. u≤<äsêj·TDT&

uÛ≤s¡‘·+ Áyêdæq yê´düT&Éì, yê´düT&ÉT ø±<äì yê<ë\THêïsTT. n$ nÁ|üdüTÔ‘·+. á

¬s+&ÉT Á>∑+<∏ë\T |ü+&ç‘·T\≈£L, y˚<ä$C≤„q+ ñqïyêfi¢≈£L düT\uÛÑ+>± ñ+{≤sTT.

uÛÑ>∑eBZ‘·, uÛ≤s¡‘·+ nH˚ Ç‹Vü‰dü+˝À #Ó|üŒã&ç+<äì ‘Ó\TdüT≈£îHêï+. uÛ≤s¡‘·+

yÓTT<ä{Ï n<Ûë´j·T+˝À ˇø£ yêø£´+ ñ+~. Ç‹Vü‰dü |ü⁄sêD≤uÛ≤´+ y˚<ä+

düeTT|üãè+Vü≤j˚T‘Y ˆ n+fÒ y˚<ä+˝À #Ó|æŒq <Ûäsêàìï Ç‹Vü‰kÕ\T (sêe÷j·TD,

uÛ≤s¡‘ê\T) |ü⁄sêD≤\<ë«sê ($wüßí|ü⁄sêD+, •e|ü⁄sêD+ yÓTT<ä …’q$) $düÔ]+|ü#j·÷*

nì ns¡ú+. y˚<ä+˝À #Ó|æŒq <ëìì düT\uÛÑXË’*˝À »qkÕe÷Hê´ìøÏ n+~+#·&É+


M{Ï|üì. ô|’ eT÷&ÉT e÷sêZ\≈£î ø£fÒ >∑eT´+. uÛÑ>∑e+‘·Tì ‘·‘·Ô«+ ‘Ó\TdüTø√e&É+.

á Á|ükÕúqÁ‘·j·T+ uÛ≤s¡rj·T <ÛäsêàìøÏ eT÷\uÛÑ÷‘·yÓTÆq Á>∑+<∏ë\T.

eTìwæ |ü]|üPs¡Tí&ÉT. ‘·q˝À |ü]|üPs¡í‘· Ò<äH˚ uÛ≤e+‘√ Ä |üPs¡í‘·«+ ãj·T{Ï

edüTÔe⁄\‘√ \_ÛdüTÔ+<äH˚ ÄX¯‘√ u≤Vü≤´edüTÔe⁄\ ø√dü+ yÓ+|üsê¢&ÉT‘·T+{≤&ÉT. Ä

yÓ+|üsê¢≥ <äT'U≤ìøÏ <ë]rdüTÔ+~. Bìe Ò¢ sê>∑<˚«cÕ\T. n+fÒ ˇø£ edüTÔe⁄ô|’

eT≈£îÿe, eTs=ø£<ëìô|’ <˚«wü+. Ç~ eTìwæ dü«uÛ≤e+. á sê>∑<˚«cÕ\ $X‚¢wüDÒ ‘·

yÓTT‘·Ô+˝À eTq≈£î ø£ì|ædüTÔ+~. eTìwæ dü«uÛ≤yêìï |ü]o*+∫ eTìwæ |ü]|üPs¡Tí&ÉT

nì ‘Ó\|ü&É+, <ëì<ë«sê XÀø±ìï ‘=\–+#·&É+ uÛÑ>∑eBZ‘· ÄX¯j·T+.

uÛÑ>∑eBZ‘· πøe\+ ãT~Δ‘√ ns¡ú+ #˚düTø=ì <ëì‘√ Ä–b˛j˚T Á>∑+<∏ä+ø±<äT. Ç~

kÕ<Ûäq≈£î dü+ã+~Û+∫q $wüj·T+. Ç+<äT˝À #Ó|æŒq kÕ<Ûäq\T kÕ<Ûä≈£î&ÉT dü«j·T+>±

nuÛ≤´dü+ #˚dæ ‘·q˝À e÷s¡TŒ ‘Ó#·TÃø√e&Üì¬ø’ ñ<›•+∫q Á>∑+<∏ä+. Ç~ Ç‘·s¡T\qT

e÷s¡Ã&ÜìøÏ ø±<äT, ‘·qTï‘êqT e÷s¡TÃø√e&ÜìøÏ ñ<˚›•+∫q~. kÕ<Ûä≈£î&ÉT

ÁãVü≤àuÛ≤e+˝À ñ+&É&É+ eTTK´\ø£å +. n~ #j·T Òìyê&ÉT düe÷C≤ìøÏ ñ|üjÓ÷>∑|ü&

$<Ûä+>± ø£s¡à\T #˚dü÷Ô+&Ü*. Ç~ ^‘· \ø£å +.

yÓTT<ä{Ï n<Ûë´j·TeTT

ns¡T®q $cÕ<äjÓ÷>∑eTT

ns¡T®qT&ç $cÕ<ëìï ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~ ø±e⁄q á n<Ûë´j·÷ìøÏ ªns¡T®q $cÕ<äjÓ÷>∑+μ

nì ù|s¡T. á n<Ûë´j·÷\ù|s¡T¢ yê´düuÛ≤s¡‘·+˝À ˝Òe⁄. ‘·sê«‹ yê´U≤´‘·\T

n<Ûë´j·T+˝Àì $wüj·÷ìï bÕsƒ¡≈£î\≈£î düT\uÛÑ+>± ‘Ó\|ü&ÜìøÏ ô|{Ïºqù|s¡T¢. á

n<Ûë´j·T+˝À 47 XÀ¢ø±\T e⁄HêïsTT.

ns¡T®qT&ç $cÕ<ëìøÏ ø±s¡D+ eTq≈£î ‘Ó*dæ+<˚. øös¡e⁄\T ` bÕ+&Ée⁄\T

nqï<äeTTà\ |ü⁄Á‘·T\T. bÕ+&Ée⁄\≈£î sêe\dæq sê»´+ yê]øÏe«≈£î+&Ü nìï$<Ûë˝≤

n&ÉT¶≈£îHêï&ÉT øös¡e j·TTesêE <äTs√´<ÛäqT&ÉT. sê»´$T|æŒ+#·&Üì¬ø’ lø£èwüßí&ÉT

#˚dæq sêj·Tu≤s¡eTT ìs¡T|üjÓ÷>∑yÓTÆ+~. n+<äTe\¢ ¬s+&ÉT|üøå±\yês¡÷ yê]yê]

$TÁ‘·sêE\ düVü≤ø±s¡+‘√ ôd’Hê´ìï Áb˛>∑T#˚düT≈£îHêïs¡T. ns¡T®qT&ÉT, <äTs√´<ÛäqT&ÉT

dü«j·T+>± lø£èwüßí&çe<ä›≈£î yÓ[¢ j·TT<äΔ+˝À n‘·ì düVü‰j·÷ìï ø√s¡&É+‘√ lø£èwüßí&ÉT

‘·q ôd’q´eT+‘ê ˇø£yÓ’|ü⁄, j·TT<äΔ+ #˚j·T≈£î+&Ü }s¡ø£ dü\Vü‰ Ç#·TÃ ‘êqT

eTs=ø£yÓ’|ü⁄ nì $uÛÑõ+∫ #ÓbÕŒ&ÉT. <äTs√´<ÛäqT&ÉT dü+‘√wü+>± ôd’Hê´ìï ø√s¡T≈£î+fÒ

ns¡T®qT&ÉT dü+‘√wü+>± lø£èwüßí&çì ø√] ‘Ó#·TÃ≈£îHêï&ÉT. ø±H=ø£ ìØí‘· düeTj·T+˝À

j·TT<ëΔìøÏ ¬s+&ÉTùdq\÷ düs¡«düHêïVü‰\T #düT≈£îHêïsTT. j·TT<äΔdüú\+ ù|s¡T ≈£îs¡TπøåÁ‘·+.

|ü~s√E\ uÛ≤s¡‘·j·TT<äΔ+ ‘·sê«‘· ;Ûwüßà&ÉT n+|üXj·T´ô|’ yê\>± Ä düe÷#êsêìï

dü+»j·TT&ÉT <Ûäè‘·sêÅwüßº&çøÏ ‘Ó*j·TCÒkÕÔ&ÉT. n|ü&ÉT <Ûäè‘·sêÅwüßº&ÉT n‘·DÏí |üP]Ô

$esê\&ÉT>∑T‘ê&ÉT. ÁbÕs¡+uÛÑ+qT+&û »]–q $wüj·÷\˙ï dü+»j·TT&ÉT #Ó|üŒ&É+

ÁbÕs¡+_ÛkÕÔ&ÉT. yê´düeTVü≤]¸ es¡+e\¢ dü+»j·TT&çøÏ ~e´<äèwæº ø£\>∑&É+‘√ dü+»j·TT&ÉT

|üPdü>∑T∫Ãq≥T¢>± j·TT<äΔuÛÑ÷$T˝Àì $wüj·÷\qT ‘·q C≤„qH˚Á‘·+‘√ <ä]Ù+∫

‘Ó*j·TCÒj·T&É+ ‘êdüìïy˚X¯+.

eTq ãT~Δj˚T ≈£îs¡TπøåÁ‘·+

<Ûäs¡àπøåÁ‘˚ ≈£îs¡TπøåÁ‘˚ nH˚ XÀ¢ø£+˝À <Ûäè‘·sêÅwüßº&ç Á|üX¯ï‘√ ^‘· Á|ü<∏äe÷<Ûë´j·T+

ÁbÕs¡+uÛÑeTe⁄‘·T+~. <Ûäs¡àπøåÁ‘·yÓTÆq ≈£îs¡TπøåÁ‘·+˝À Hê yês¡÷, bÕ+&Ée⁄\T @$T

#˚XÊs¡ì Á|üX¯ï. Hê yês¡T nqïe÷≥‘√H˚ bÕ+&Ée⁄\T Hê yês¡T ø±s¡ì #Ó|üŒø£H˚

#ÓbÕŒ&ÉT <Ûäè‘·sêÅwüßº&ÉT. øös¡ee+X¯ eT÷\|ü⁄s¡Twüß&Ó’q ≈£îs¡TeTVü‰sêE nH˚ø£

<Ûäs¡àø±sê´\T #˚dæq |ü⁄D´düú\+ ≈£îs¡TπøåÁ‘·+. nø£ÿ&É <Ûäsêàìπø $»j·T+ nH˚ e÷≥

yÓTT<ä{Ï n<Ûë´j·T+ 17

<Ûä«ìdüTÔ+~. dü+düÿè‘·+˝À ªø£èxŸμ nH˚ <Ûë‘·Te⁄øÏ ø£s¡à #˚j·T&ÉeTì ns¡ú+. ≈£îs¡T X¯ã›+

BìqT+&ç e∫Ãq<. ø£s¡à≈£î πøåÁ‘·+ XØs¡yT. XØs¡+˝Àì Je⁄&ÉT ø£s¡àqT Ä#·]+#yê&ÉT.

eTqdü‡H˚<˚ |ü>∑Z+. ãT~Δj˚T kÕs¡~∏. Je⁄DÏí u≤Vü≤´edüTÔe⁄\yÓ’|ü⁄ |üs¡T>∑T …‹Ô+#˚

Ç+Á~j·÷ Ò >∑Ti≤¿\T.

á s¡÷|üø£+ (metaphor) eTq+ ‘Ó∫Ãô|≥Tº≈£îqï~ ø±<äT. ø£sƒ√|üìwü‘·TÔ À á

$wüj·T+ Ç+ø± #·ø£ÿ>± #Ó|üŒã&ç+~.

Ä‘êàq+ s¡~∏q+ $~Δ X¯Øs¡+ s¡<∏äy˚Te‘·T

ãT~Δ+‘·T kÕs¡~∏+ $~Δ eTq' Á|üÁ>∑Vü≤y˚Te #· ˆ (ø£sƒ√|üìwü‘·TÔ)

X¯Øs¡y˚T s¡<∏ä+. n+<äT˝À ñ+&˚ s¡<∏äkÕ«$T Ò<ë j·T»e÷ì Je⁄&ÉT. n‘·DÏí

q&ç|æ+#˚ ãT~Δ kÕs¡~∏. eTqùd‡ Á|üÁ>∑Vü≤+, n+fÒ |ü>∑Z+. ø£qTï, eTT≈£îÿ, #Ó$

yÓTT<ä …’q ◊<äT C≤„H˚+Á~j·÷ Ò >∑Ti≤¿\T. Ç$ ‘êeTT Á>∑Væ≤+#˚ $wüj·÷\yÓ’|ü⁄

eTìwæì ≤>∑T‘·T+{≤sTT. yê{Ïì n<äT|ü⁄˝À ô|{≤º*‡+~ eTqdüT‡. $C≤„qe+‘·yÓTÆq

ãT~Δ s¡~∏≈£îDÏí n‘·ì >∑e÷´ìøÏ #˚s¡TdüTÔ+~. BìH˚ eTs√ eT+Á‘·+˝À $e]dü÷Ô

n˝≤+{Ï $C≤„qkÕs¡~∏ >∑\ s¡<∏äkÕ«$T |üs¡eT+ |ü<ä+ n+fÒ |üs¡e÷‘·à ‘·‘êÔ«ìï

bı+<äT‘ê&Éì #ÓãT‘·T+~ ñ|üìwü‘·TÔ.

ø£èwüßí&çøÏ Hêsêj·TDT&É , ns¡T®qT&çøÏ qs¡T&É ≈£L&Ü ù|s¡T¢HêïsTT. qs¡T&É+fÒ

Je⁄&ÉT. Hêsêj·TDT&ÉT qsêD≤+ nj·Tq+ n+fÒ qs¡T\≈£î >∑eT´kÕúq+. n< Je⁄\T

kÕ~Û+#·e\dæq yÓ÷øå±edüú. Ä‘·àqT ‘Ó\TdüTø√e&ÉyT yÓ÷ø£å+. n~ mø£ÿ&√ Äø±X+˝À

bı+<äe\dæq düú\+ø±<äT. Á|ü‹e´ø°Ô ‘·q n+‘·'ø£s¡DqT $X‚¢wæ+∫ ‘·q ø√]ø£\T,

sê>∑<˚«cÕ\T yÓTT<ä …’qyê{Ïì |ü]o*+∫ á eTqdüT‡qT, ãT~Δeè‘·TÔ©ï Áù|πs|ædüTÔqï

#Ó’‘·q´X¯øÏÔ @$T{Ï? nì |ü]o*+#·&É+, n+fÒ Ä‘·à$#ês¡+ #˚j·T&É+ eTTK´+.

>±j·TÁr eT+Á‘·+˝À ~ÛjÓ÷ jÓ÷ q' Á|ü#√<äj·÷‘Y n+{≤s¡T. n+fÒ eTq ãT~Δeè‘·TÔ*ï,

n+fÒ ãT~Δ À yÓT~ Ò Ä˝À#·q\qT Áù|πs|ædüTÔqï #Ó’‘·q´XøÏÔ @<√ n< ‘·q dü«s¡÷|üeTì

‘Ó\TdüTø=ì sê>∑<˚«cÕ\≈£î nr‘·T&ç>± ñ+&É&Éy˚T yÓ÷ø£å+.

á C≤„q+˝ÀH˚ ì*∫e⁄+&ç ÁbÕ|ü+∫ø£ $wüj·÷\≈£î <ä÷s¡+>± e⁄+&˚ dæú‹

dü+Hê´dü+. Bì˝À e´øÏÔ ‘·q≈£îqï düe÷» u≤<Ûä ‘·\qT+&ç |üP]Ô>± ‘=\–b˛sTT

πøe\+ ÁãVü≤àC≤„q+˝À ì*∫e⁄+{≤&ÉT. n˝≤+{Ïyê&çì ÁãVü≤àìwüß˜&ÉT n+{≤s¡T.

n+fÒ @$<Ûä+>± m˝≤+{Ï dü+>∑eTT (attachment) Ò≈£î+&Ü C≤„qdü«s¡÷|ü+ e⁄+≥T+<√

n˝≤+{Ï C≤„qdü«s¡÷|ü+˝À ÁãVü≤à>± ñ+{≤&ÉT nì ns¡ú+.


á dæú‹ düe÷»+˝À n+<ä]ø° nqedüs¡+. kÕ<Ûä≈£î\+<ä]ø° \_Û+#·<äT. á

C≤„q+jÓTTø£ÿ dü«s¡÷bÕìï ôd’<ëΔ+‹ø£+>± ‘Ó\TdüTø=ì düe÷»+ ‘·qø£|üŒ–+∫q

u≤<Ûä ‘·\ì, sê>∑<˚«cÕ\T Ò≈£î+&Ü ìs¡«Væ≤+#·&É+ ¬s+&Éedæú‹. n+fÒ ø£s¡à #˚dü÷Ô

ñ+&É&É+. BìH˚ ªø£s¡àjÓ÷>∑+μ n+{≤s¡T. Bì >∑T]+∫ 2,3,4,5 n<Ûë´j·÷˝À¢

$es¡+>± ‘Ó\TdüTÔ+~. uÛ≤s¡‘·+˝À ns¡T®qT&çøÏ C≤„qdü«s¡÷bÕìï |üP]Ô>± $e]kÕÔ&ÉT

lø£èwüßí&ÉT. ø±˙ n‘·qT dü+q´dæ+#ê\H ñ<›X+‘√ø±<äT. ‘·‘êÔ«ìï dü]>± ‘Ó\TdüTø=ì

‘·q ø£s¡Ôyê´ìï eT]+‘· ÁX¯<äΔ‘√ ìs¡«Væ≤+#ê\H˚ ñ<›X¯+. düe÷»+˝À eTq+<äs¡eTT

ns¡T®qT&ç kÕúq+˝À ñqïyêfi¢+. eTq+<ä]ø° ñ|ü<˚X¯+.

lø£èwüßí&ÉT mes¡T?

n+<äTπø uÛÑ>∑eBZ‘·˝À lø£èwüßíDÏí πøe\+ <ë«|üs¡j·TT>∑+˝Àì ˇø£ e´øÏÔ>±

uÛ≤$+#·sê<äT. yêdüT<˚e⁄&É+fÒ πøe\+ edüT<˚e⁄ì |ü⁄Á‘·T&ÉT nH˚ ns¡ú+ø±<äT.

n+<ä]˝À edæ+#˚yê&ÉT, n+<ä]˝À ñqï Ä‘·àdü«s¡÷|ü+ yêdüT<˚e⁄&ÉT. ^‘· À

nVü≤+, eTeT (H˚qT, HêjÓTTø£ÿ) nì lø£èwüßí&ÉT e+<äkÕs¡¢≈£îô|’>± #ÓãT‘ê&ÉT.

nìï#√{≤¢ Ä X¯u≤›ìøÏ ìs¡TZDÁãVü≤à nH˚ ns¡ú+ #ÓbÕŒs¡T |ü+&ç‘·T\T. >∑Ts¡Te⁄

ÁãVü≤àdü«s¡÷|ü+˝À ñqï|ü&˚ •wüß´&çøÏ dü¬s’q ñ|ü<˚X¯+ #˚j·T>∑\&ÉT. n+<äTπø

>∑Ts¡TÅs¡“Vü‰à >∑Ts¡T]«wüßí' >∑Ts¡Tπs›y√ eTùV≤X¯«s¡' ˆ

>∑Ts¡TkÕ‡øå±‘Y |üs¡ÁãVü≤à ‘·ôd’à l >∑Ts¡y˚ qeT' ˆˆ

nH˚ XÀ¢ø£+˝À yÓTT<ä{Ïyêø£´+˝Àì ÁãVü≤à Á‹eT÷s¡TÔ˝…’q ÁãVü≤à, $wüßí,

eTùV≤X¯«s¡T\˝À ˇø£&Ó’q #·‘·Ts¡TàK ÁãVü≤à. ¬s+&Ée yêø£ +˝À #Ó|æŒq ÁãVü≤à á

eTT>∑TZ]øÏ ô|’q ñqï |üs¡‘·‘·Ô«+. y<ë+‘·XÊÅdüÔ+˝À ÁãVü≤àC≤„Hêìï ø£*–+# >∑Ts¡Te⁄≈£î,

ÁãVü≤à≈£î nuÛÒ<ä+ #Ó|üŒ&É+ dü+Á|ü<ëj·T+. n+<äTe\¢ ‘· À lø£èwüßí&ÉT nVü≤+ nì

yê&çq dü+<äs¡“¤+˝À ìs¡TZDÁãVü≤à‘·‘êÔ«ìï Á>∑Væ≤+#ê*. n+<äTe\¢H˚ yê´düT\yês¡T

lø£èwüßí&ÉT e÷{≤¢&çq|ü&É ≤¢ lø£èwüßí&ÉT Ç˝≤ nHêï&ÉT nì nq≈£î+&Ü l uÛÑ>∑yêqTyê#·

` l uÛÑ>∑yêqT&ç ≤ nHêï&ÉT nì #ÓbÕŒs¡T.

uÛÑ>∑yêqT&ÉT mø£ÿ&ÉqT+&ç e#êÃ&ÉT, n+fÒ ne‘ês¡eTHêïs¡T. á ne‘ês¡‘·‘êÔ«ìï

Hê\Ze n<Ûë´j·T+˝À $es¡+>± #·÷kÕÔ+. ne‘ês¡+ Ò<ë ne‘·s¡D+ n+fÒ

ÁøÏ+~øÏ~>∑&É+ nì ns¡ú+. X¯ó<äΔäÁãVü≤à#Ó’‘·q´+˝À e´ø£ÔeTj˚T ˇø±H=ø£ X¯øÏÔj˚T

Á‹eT÷s¡TÔ\≈£î eT÷\uÛÑ÷‘·yÓTÆq X¯øÏÔ. düèwæº À ˇø=ÿø£ÿ ø±s¡ Áø£e÷ìøÏ ˇø√ÿ X¯øÏÔ>±

yÓTT<ä{Ï n<Ûë´j·T+ 19

uÛ≤$+∫ eTq+ ô|≥Tº≈£îqï ù|πs¢ ÁãVü≤à, $wüßí, eTùV≤X¯«s¡T\T. M]˝À Á|ü|ü+#·dæú‹øÏ

ø±s¡DyÓTÆq X¯øÏÔì $wüßíe⁄ nHêïs¡T. á $wüßíe⁄≈£î ˇø£ ˝Àø£+, kÕÁe÷»´+ n˙ï

uÛ≤eHês¡÷bÕ Ò ø±˙ ìC≤ìøÏ Äø±X¯+ô|’q $wüßí Àø£+ ñqï<äì ñ|üìwü‘·TÔ\T

$e]+#· Ò<äT. ‘·sê«‘· e∫Ãq bÂsêDÏ≈£î\T eTìwæì düHêàs¡Z+˝À ñ+#·&Üì¬ø’

$wüßí Àø£+, •e˝Àø£+ yÓTT<ä …’q ˝Àø±\qT >∑T]+∫ $e]+#ês¡T. Á|ü|ü+#·+˝À

n<Ûäs¡à+ ô|]–q|ü&É ≤¢ Á|ü|ü+#·dæú‹øÏ ø±s¡DyÓTÆq X¯øÏÔ <ëìï ìs√~ÛdüTÔ+~. Ä X¯øÏÔ

n+X¯j˚T lø£èwüßí&ÉT. uÛÑ>∑e+‘·Tì n+X¯ nH˚ø£ $<Ûë\T>± ˝Àø£+˝À ø£ìŒdüTÔ+~.

BìH˚ |ü<äe n<Ûë´j·T+˝À ‘Ó\TdüT≈£î+{≤+.

ns¡T®qT&ç e÷qdæø£ dæú‹

düπs Á>∑+<∏ä+˝ÀøÏ e<ë›+. <Ûäè‘·sêÅwüßº&ç Á|üX¯ïqT ô|’q #·÷XÊ+. dü+»j·TT&ÉT Ç˝≤

#Ó|üŒ&É+ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. <äTs√´<ÛäqT&ÉT ‘·eT ôd’Hê´<Ûä ≈£åî&ÉT, øös¡e bÕ+&Ée⁄\

>∑Ts¡Te⁄, nsTTq Á<√DT&ç <ä>∑Zs¡≈£î yÓ[¢ ôd’Hê´qï+‘ê |ü]o*+∫ #·÷|æ+#ê&ÉT. ˙

•wüß´&Ó’q (˙ ìsê«ø£+e\¢) <Ûäèwüº<äT´eTTï&ÉT ôd’Hê´ìï m+‘· u≤>± ì*bÕ&√ #·÷&ÉT.

eTqyêfi¢ À eTTKT´*ï #·÷&ÉT. MTs¡T, ;Ûwüßà&ÉT, ø£s¡Tí&ÉT n+≥÷ Ms¡T\+<ä]˙

#·÷|æ+#ê&ÉT. n˝≤π> bÕ+&Éeôd’q´+˝Àì Ms¡T*ï #·÷|æ+#ê&ÉT. j·TT<äΔ VüQ+ø±sê\T,

X¯+K<Ûä«qT\eT<Ûä ns¡T®qT&çøÏ ‘êqT me¬se]‘√ j·TT<äΔä+ #˚düTÔHêï&√ #·÷&Ü\H˚

Ä˝À#·q e∫Ã+~. ùdqjÓ÷s¡TuÛÑjÓ÷s¡à<Û´ s¡<∏ä+ kÕú|üj·T y˚T-#·T´‘· ` ¬s+&ÉT

ùdq\eT<Ûä s¡<∏ëìï ì\T|ü⁄ nì s¡<∏äkÕ«$T kÕúq+ qT+&ç kÕs¡~∏jÓÆTq ø£èwüßí&çì

ø√sê&ÉT. ø£èwüßí&É ≤π> #XÊ&ÉT. j·TT<äΔuÛÑ÷$T˝À ‘·q¬ø<äTs¡T>± ì\T#·Tqï ≈£îs¡TMs¡T\T,

>∑Ts¡Te⁄\T, eè<äTΔ\T, u≤+<Ûäe⁄\T nH˚≈£î\T ø£ìŒ+#ês¡T. ;ÛwüàÁ<√D≤<äT\T yê]

eè‹Ô<ÛäsêàìøÏ ø£≥Tºã&ç øös¡eôd’q´+˝À Á|ü‹|ü≈£åî\T>± ñHêïs¡T. ø±˙ ns¡T®qT&çøÏ

Á|”‹bÕÁ‘·T …’qyêfi¯ó¢. yê]ì #·÷&É>±H˚ d”<ä+‹ eTeT >±Á‘êDÏ.... s√eTVü≤s¡X¯Ã

C≤j·T‘˚ ` Hê X¯Øs¡ nej·Tyê\T #·‹øÏ\ã&ÉT‘·THêïsTT, H√s¡T m+&çb˛‘·Tqï~,

X¯Øs¡+˝À >∑>∑TsêŒ≥T ø£\T>∑T‘·Tqï~, >±+&ûe+ #˚‹qT+&ç C≤]b˛‘·Tqï~, n+≥÷

‘·q≈£î yêfi¢ô|’>∑\ Á|”‹, yêfi¢‘√ j·TT<äΔ+ #˚j·÷\H˚ XÀø£+, ‘·sê«‘· Mfi¢qT dü+Vü≤]ùdÔ

Hê≈£î bÕ|ü+ ø£\T>∑T‘·T+~ nH˚ uÛÑj·T+ á eT÷&ç+{Ïì Á|ü<ä]ÙkÕÔ&ÉT.

ns¡T®qT&ç e÷qdæø£ dæú‹ >∑eTì+#·&É+ eTTK´+. eTTqTà+<äT #Ó|üŒuÀj˚T sê>∑,

XÀø£, yÓ÷Vü‰\T Çø£ÿ&É eTq+ #·÷kÕÔ+. ;ÛwüàÁ<√D≤<äT\T Hê yêfi¯ó¢. Ms¡T Ò≈£î+&Ü

H˚qT J$+#· ÒqT nì yê]ô|’ Á|”‹. á Á|”‹ ù|πs sê>∑+ Ò<ë nqTsê>∑+. ‘·q


ÇwüºyÓTÆq~ \_ÛùdÔ düTK+. n~ q•düTÔ+<äì uÛ≤$ùdÔ XÀø£+. XÀø£+ nqï~ sê>∑+qT+∫

|ü⁄fÒº<˚. ‘·q düTU≤ìøÏ ;ÛwüàÁ<√D≤<äT\+<äs¡÷ nedüs¡eTì ns¡T®qT&ç uÛ≤eq. á

XÀø£+ ø£*–q ‘·s¡Tyê‘· <ëìøÏ nqTã+<Ûä+>± e∫Ãq<˚ yÓ÷Vü≤+. yÓ÷Vü≤eT+fÒ

ˇø£<ëìì eTs√s¡ø£+>± #·÷&É&É+. yÓ÷Vü≤+ ñqïyê&çì eT÷&ÛÉT&ÉT n+{≤+.

<Ûäsêàìï n<Ûäs¡à+>±, n<Ûäsêàìï <Ûäs¡à+>± #·÷&É&É+ ns¡T®qT&ç yÓ÷Vü‰ìøÏ ì<äs¡Ùq+.

á dæú‹˝À á Ä‘·‘êj·TT*ï Vü≤‘·+ #˚ùdÔ eTq≈£î bÕ|üy˚T #·T≥Tº≈£î+≥T+~ (XÀ¢.36)

n+{≤&ÉT. Ç+{ÏøÏ ì|üô|fÒºyê&ÉT. $wü$T#Ãyê&ÉT. e÷s¡D≤j·TT<Ûë\T <Ûä]+#yê&ÉT.

<Ûäq+, uÛÑ÷$Tì n|üVü≤]+#˚yê&ÉT. Åd”Ô\qT |”&ç+#˚yê&ÉT. Mfi¢+<ä]˙ Ä‘·‘êj·TT\T

n+{≤s¡T. øös¡e⁄\T Çe˙ï #˚XÊs¡T. e<Ûës¡TΩ\T. ˇø£yÓ’|ü⁄ Ä‘·‘êsTT n+≥÷H˚

eTs√yÓ’|ü⁄ bÕ|ü+ eT÷≥>∑≥Tº≈£î+{≤qq&É+, <Ûäs¡à+ @$T{Ï, n<Ûäs¡à+ @$T{Ï nH˚

$#·ø£åD ø√˝ÀŒe&ÜìøÏ ñ<ëVü≤s¡D.

sê>∑eTT ($wüj·T+|ü≥¢ Á|”‹) n~ \_Û+#·q|ü⁄&ÉT XÀø£+, XÀø£+ e\¢ yÓ÷Vü≤+

á eT÷&É÷ <Ó’Hê´ìøÏ <ë]rkÕÔsTT. ø£åÁ‹j·TT&ÉT>± ‘·q <Ûäs¡à+ e<ä*y˚j·T&É+

bÕ|ü+. BìH˚ nø£s¡DÒ Á|ü‘·´yêj·T' ` the sin of omission n+{≤s¡T. H˚s¡+

#˚dæqyê&çì •øÏå+#·ø£b˛sTTHê H˚s¡+ #˚j·Tìyê&çì •øÏå+∫Hê sêE qs¡ø±ìøÏ

yÓ&É‘ê&Éì <Ûäs¡àXÊÅdüÔ+. Hs¡düTúDÏí •øÏåùdÔ bÕ|ü+ edüTÔ+<äì Hê´j·TkÕúq+ ‘·\b˛dæq≥T¢>±

ñ+~ ns¡T®qT&ç yê<äq.

‘·q e÷qdæø£ dæú‹ì düeT]ú+#·Tø√e&Üì¬ø’ j·TT<äΔ+˝À »]π> qwüº+e\¢ ≈£î\ø£åj·T+

»s¡T>∑T‘·T+<ä , ≈£î\Åd”Ô\T <Ûäsêàìï e<ä*y˚kÕÔs¡ yê~kÕÔ&ÉT ns¡T®qT&ÉT. á$<Ûä+>±

‘ê|ü+ #Ó+~ s¡<∏ä+ô|’ #·‹øÏ\ã&Ü¶&ÉT. Ç~ $cÕ<ä+‘√ jÓ÷>∑+. Á|ü‹ eTìwæø° ‘·q≈£î

Á|”‹bÕÁ‘·yÓTÆ+~ b˛‘·T+<äì uÛ≤$ùdÔ e#˚Ã e÷qdæø£dæú‹.

¬s+&Ée n<Ûë´j·TeTT

kÕ+K´jÓ÷>∑eTT

á n<Ûë´j·T+ ù|s¡T kÕ+K´jÓ÷>∑+. 72 XÀ¢ø±\T>∑\ ô|<ä› n<Ûë´j·T+. Bì˝À

^‘· Àì eTTK´$wüj·÷\ ~>∑›s¡Ùq+ ø£ìŒdüTÔ+~. kÕ+K´+ nH˚ |ü<ëìøÏ düeT´ø˘

U≤´j·T‘˚ Ä‘·à‘·‘·Ô«+ nH˚q Ç‹ kÕ+K´+ ` n+fÒ Ä‘·à‘·‘·Ô«+ Bìe\¢ #·ø£ÿ>±

‘Ó*j·Tã&ÉT‘·T+~ ø±e⁄q kÕ+K´+ nì ns¡ú+ (uÛ≤s¡rj·TT\ wü&É›s¡ÙHê˝À¢ ø£|æ\eTVü≤]¸

Á|ü‹bÕ~+∫q kÕ+K´<äs¡Ùq+ nì eTs√ <äs¡ÙqXÊÅdüÔeTT+~. Ä XÊÅdüÔ+‘√ Çø£ÿ&É

Á|üdüøÏÔ Ò<äT. ^‘· À kÕ+K´+ n+fÒ C≤„qeTì ns¡ú+). Ä‘·à @$T{Ï? Ä‘·à ø±ì~

(nHê‘·à) @$T{Ï? ì‘· yÓTÆq~ @~? nì‘· yÓTÆq~ @~? nì $e]+∫ #Óù|Œ<˚

kÕ+K´+.

á n<Ûë´j·÷ìï Hê\T>∑T uÛ≤>±\T>± #·÷&Ée#·TÃ. yÓTT<ä≥ ns¡T®qT&ç X¯s¡D≤>∑‹

(XÀ¢.10es¡≈£î). ¬s+&Ée n+X¯+ C≤„qjÓ÷>∑+ (XÀ¢.11`30). Bì˝À uÛ≤>∑+>±H˚

˝Àø£<äècÕº ns¡T®qT&çøÏ ø£s¡ÔeúÀ<Ûä (XÀ¢. 31`38). eT÷&Ée n+X¯+ ø£s¡àjÓ÷>∑+

(XÀ¢. 39`53). ∫es¡>± dæú‘·Á|üE„&ç \ø£åD≤\T (XÀ¢. 54`72).

yÓTT<ä{Ï n<Ûë´j·T+˝À ns¡T®qT&ÉT <ë<ë|ü⁄ yÓTT+&ç>± ‘·q yê<äy˚T dü¬s’q<äH˚

<Û√s¡DÏ À #ÓbÕŒ&ÉT. Çø£ÿ&É eT∞¢ ÁX‚jÓ÷ uÛÀ≈£îÔ+ uÛ…’ø£å éT|”Vü≤ Àπø (XÀ¢.5) n+{≤&ÉT.

n+fÒ _Ûøå±≥q<ë«sê J$+#·&É+ ñ‘·ÔeTeTì n+{≤&ÉT. (dü+Hê´kÕÁX¯eT+>±˙,

_Ûøå±≥q+>±˙ Áu≤Vü≤àDT&çøÏ $~Û+∫q <Ûäs¡à+. $T>∑‘êyê]øÏ Ç$ #˚ùd ns¡Ω‘· Ò<äT.

bÕ+&Ée⁄\T @ø£#·Áø£|ü⁄s¡+˝À Áu≤Vü≤àDy˚cÕ˝À¢ ñqï|ü⁄&ÉT _Ûøå±≥q #˚XÊs¡T.) á

e÷≥ nìqyÓ+≥H˚ n‘·ì n+‘·'ø£s¡D˝À mø£ÿ&√ ‘·qT ‘·|üø±e#·ÃH˚ uÛ≤eq

ñqï≥T¢ ø£ìŒdüTÔ+~. n+<äTπø

ø±s¡ŒD´<√c˛|üVü≤‘·dü«uÛ≤e' |üè#êÃ¤$T ‘ê«+ <Ûäs¡àdü+eT÷&ÛÉ#˚‘ê' ˆ

j·TÁ#Ã¤j·T' kÕ´ìï•Ã‘·+ Áã÷Væ≤ ‘·Hà •wü ùdÔ-Vü≤+ XÊ~Û e÷+ ‘ê«+ Á|ü|üqïyéT ˆˆ

‘·q~ ø±s¡ŒD´<√wü+ n+≥THêï&ÉT. ø±s¡ŒDéT+fÒ <Ó’q´+. @MT #˚j·T Òì dæú‹.

n+<äTe\¢H˚ <Ûäs¡àdüeT÷à&ÛÉ#˚‘ê', n+fÒ <Ûäs¡à+ $wüj·T+˝À yÓ÷Vü≤+ #Ó+~q eTqdüT‡

ø£\yê&çì n+≥THêï&ÉT. n+fÒ <Ûäs¡à+ @~? n<Ûäs¡à+ @~? nì Á>∑Væ≤+#· Òø£b˛e&É+.

‘·sê«‘· ÁX‚j·TdüT‡ ø£*–+#˚<˚<√ #Ó|üŒeT+≥THêï&ÉT. y˚<ë+‘·XÊÅdüÔ+˝À ÁX‚j·TdüT‡,

Áù|j·TdüT‡ nì ¬s+&ÉT |ü<ë\THêïsTT. Áù|j·TdüT‡ eTìwæøÏ Á|ü|ü+#·+˝À nuÛÑT´qï‹øÏ


ø±s¡DeTj˚T´ e÷s¡Z+. ÁX‚j·TdüT‡ n+fÒ Ä‘·à∫+‘·q, yÓ÷ø£åe÷s¡Z+. ø£sƒ√|üìwü‘·TÔ À

q∫πø‘·T&ÉT j·TeTT&çì ÁX‚jÓ÷e÷sêZìï e÷Á‘·y˚T ‘Ó\T|üeT+{≤&ÉT. ns¡T®qT&ÉT á

X¯u≤›H˚ï yê&É&É+ >∑eTHês¡Ω+. ‘·sê«‘· •wü´ùdÔ-Vü≤+ H˚qT #˚‘· XÊdæ+#·<ä–q

yê&ÉqT nì ‘·qTï‘êqT lø£èwüßí&çøÏ düeT]Œ+#·Tø√e&É+. Á|ü|üqïyéT n+fÒ Á|ü|üqTï&Ó’q

qqTï XÊ~Û n+fÒ XÊdæ+#·T nì ns¡ú+. Á|ü|ü‹Ô nqï~ uÀ<Ûä≈£î #ê˝≤ eTTK´+.

ì»+>± $wüj·÷ìï ‘Ó\TdüTø√>√πsyê&çπø uÀ~Û+#ê\ì XÊÅdüÔ+. á XÀ¢ø£+ X¯s¡D≤>∑‹

XÀ¢ø£+ nì uÛ≤$kÕÔs¡T. X¯s¡D≤>∑‹ bı+~qyê&çøÏ <Ûäs¡àdü+<˚Vü‰ìï ìyê]+#·&É+

Ä#ês¡T´&ç ø£s¡Ôe´+.

»>∑<äTZs¡Te⁄

Ç+‘·es¡≈£î ns¡T®qT&ÉT s¡<∏äkÕ«$T, lø£èwüßí&ÉT s¡<∏äkÕs¡~∏. Ç~es¡≈£î ns¡T®qT&ÉT

$TÁ‘·T&ÉT. Ç|ü&ÉT •wüß´&ÉT. lø£èwüßí&ÉT >∑Ts¡Te⁄. ns¡T®qT&çπøø±<äT »>∑‘·TÔø£+‘ê.

ns¡T®qTDÏí ì$T‘·Ô+>± rdüTø=ì Á|ü|ü+#êìøÏ ‘·‘·Ô«uÀ<Ûä #˚XÊ&ÉT ø±e⁄q »>∑<äTZs¡Te⁄`

»>∑‘·TÔπø >∑Ts¡Tej·÷´&ÉT. n+<äTπø ø£èwüí+ e+<˚ »>∑<äTZs¡T+ n+{≤+. »>∑‘·Ô+fÒ

>∑#·Ã¤r‹ »>∑‘Y nq>± m|ü&É÷ e÷πs dü«uÛ≤e+ø£\~ (always in a state of flux).

n˝≤+{Ï »>∑‘·TÔqT ns¡ú+ #˚düTø=ì <ëìøÏ ~XÊ ìπs›X¯+ #˚j·T>∑*– »>∑‘·TÔqT

|ü]bÕ*+#˚ <Ûäsêàìï #Ó|üŒ>∑\yê&ÉT »>∑<äTZs¡Te⁄. y˚<äyê´düT&ÉT n˝≤+{Ï »>∑<äTZs¡Te⁄.

(yê´dü»j·T+‹ì >∑Ts¡T|üP]íeT n+{≤+). n+<äTπø eTVü‰uÛ≤s¡‘êìï >∑÷]Ã

ªª<Ûäs¡à‘·‘·Ô«E„\T <Ûäs¡àXÊÅdüÔ+ãì n<Ûë´‘·à$<äT\T y˚<ë+‘·eTìj·TTμμ Ç˝≤>∑

n<Ûë´‘·àXÊÅdüÔ+, <Ûäs¡àXÊÅdüÔ+, kÕe÷õø£XÊÅdüÔ+, sê»˙‹, ø±e´•\Œ+ Ç˝≤+{Ïe˙ï

ñqï Á>∑+<∏ä+ uÛ≤s¡‘·+ nHêïs¡T. n<˚ n<Ûë´‘·àXÊÅdüÔ dü+Á>∑Vü‰ìï ^‘· À eTq+

#·÷düTÔHêï+.

á n<Ûë´j·T+˝À ¬s+&ÉeuÛ≤>∑+ C≤„qjÓ÷>∑+. ns¡T®qT&ÉT y˚<äXÊÅkÕÔ\T

#·~$qyê&Éì ô|’q >∑eTì+#ê+. n+<äTe\¢H˚ H˚s¡T>± lø£èwüßí&ÉT Ä‘·à‘·‘êÔ«ìï

‘Ó\|ü&ÜìøÏ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT.

Ä‘·à n+fÒ @$T{Ï?

yÓTT<ä\T>± Ä‘·à nH˚ |ü<ëìï e÷eT÷\Te÷≥˝À¢ ‘Ó\TdüTø√e&É+ nedüs¡+.

˝Àø£+˝À Á|ü‹ edüTÔe⁄q≈£î <ëìøÏ eT÷\ø±s¡DyÓTÆq ø£ |ü<ës¡úeTT+≥T+~. ñ<ëVü≤s¡D≈£î

ˇø£ bÕÁ‘·≈£î eT÷\ø±s¡D+ Ò<ë eTT&ç|ü<ës¡ú+ ÀVü≤+ Ò<ë eT{Ïº. ÀVü≤+ ≈£L&Ü

¬s+&Ée n<Ûë´j·T+ 23

eTq+ |ü+#·uÛÑ÷‘ê˝À¢ ø£{Ï>± #Ó|ü≈£îH uÛÑ÷$TjÓTTø£ÿ eTs√s¡÷|üyT. Bìï ø±s¡D+

n+{≤+. bÕÁ‘·qT ø±s¡´+ n+{≤+. á eT{ÏºøÏ ø±s¡´+ @$T{Ï? n+fÒ

‘Ó’‹Ô]jÓ÷|üìwü‘·TÔ À Á|ü|ü+#·+˝Àì Á|ü‹ edüTÔe⁄≈£î eT÷\ø±s¡D+ @$T{Ï? nì ø£

ø±s¡´ø±s¡D dü+ã+<Ûä+ #ÓbÕŒs¡T. ‘·kÕà<ë« @‘·kÕà<ë‘·àq Äø±X¯ dü‡+uÛÑ÷‘·'

Äø±XÊ<ë«j·TT' yêjÓ÷s¡–ï' Äπ>ï sê|ü' n<ä“¤ ' |üè~∏M |üè~∏yê´ zwü<Ûäj·T' zwüBÛ

uÛÀ´-qïyéT nHêï‘·TŒs¡Twü' ` n+fÒ Ä‘·àqT+&ç yÓTT≥ºyÓTT<ä≥ Äø±X¯+

ñ<ä“¤$+∫+<ä , Ä Äø±X¯+qT+&ç yêj·TTe⁄ ñ<ä“¤$+∫+<ä , Ä yêj·TTe⁄qT+&ç

n–ï, n–ïqT+&ç s¡T, {Ï À |òüTq|ü<ës¡ú+ >∑{Ïº|ü&ç uÛÑ÷$T, uÛÑ÷$TqT+&ç zwü<ÛäT\T

$T>∑‘ê düèwæº @s¡Œ&ç+<äì ø£ yêø£ eTT+~. düèwæº >∑T]+∫ #Óù|Œ á yêø£ + Ä<ÛäTìø£

uÛÖ‹ø£XÊÅdüÔ+ #Óù|Œ Nebular TheoryøÏ #ê˝≤ <ä>∑Zs¡ À ñ+≥T+~. Bìï düèwæºì

$e]+#˚ yêø£´+>± <Ó’«‘·dæ<ëΔ+‘ê\T n+^ø£]+#êsTT. n<Ó’«‘· <äs¡Ùq+ Bìï

eTs√$<Ûä+>± yê´U≤´ì+∫+~. Á|ü|ü+#·eT+‘ê ÁãVü≤àdü«s¡÷|üy˚T nì #Ó|üŒ&ÜìøÏ

á yêø£ eTT Á|üe÷DeTì n<Ó’«‘· y˚<ë+‘·T\T #ÓãT‘ês¡T. ô|’q eTq+ rdüT≈£îqï

bÕÁ‘·≈£î ø±s¡D+ uÛÑ÷$T. <ëìøÏ ø±s¡D+ ˙s¡T. Ç˝≤ yÓ‘·T≈£îÿ+≥÷ yÓ&ç‘˚ ∫e]

ø±s¡D+ Ä‘·à. Ä Ä‘·à≈£î ø±s¡D+ @MT Ò<äT.

ô|’ ñ<ëVü≤s¡D˝À »&É|ü<ës¡úyÓTÆq bÕÁ‘·qT rdüT≈£îHêï+. Ç|ü&ÉT eTs=ø£

ñ<ëVü≤s¡D˝À #˚‘·qT&Ó’q ªH˚qTμ nH˚ e´øÏÔì rdüT≈£î+<ë+. H˚qT mes¡T? nqï<˚

y˚<ë+‘·XÊÅdüÔ+˝À eTTK´yÓTÆq Á|üX¯ï. H˚qT n+fÒ yÓTT<ä≥ ø£q|ü&˚~ dü÷ú\yÓTÆq

X¯Øs¡+. H˚qT ˝≤e⁄>± ñHêïqT, düqï>± ñHêïqT, düTK+>± ñHêïqT nqT≈£îH˚~

dü÷ú\<˚Vü≤+. <˚Vü≤+ πøe\+ |ü+#·uÛÑ÷‘ê\ ø£\sTTø£. ø=+‘· eT{Ïº, ø=+‘· ˙s¡T,

ø=+‘· >±*, n–ï, Äø±X¯+ n˙ï ø£*dæq Äø±s¡+. eTs¡DÏ+#·&É+ nH˚ dü+|òüT≥q

»]–q|ü⁄&ÉT dü÷ú\X¯Øs¡eTTHêï Bì˝À ªH˚qTμ ˝Ò<äT. ø±e⁄q H˚qT nqT≈£îH˚~

X¯Øs¡+ø±<äT. y˚T\T≈£îHêï, ø£\˝À ñHêï, >±&ÛÉìÁ<äb˛sTT eT∞¢ ˝Ò∫Hê nìï

nedüú\˝Àq÷ ñ+&˚ #Ó’‘·q´+ @<√ ñqï~.

Ç+Á~j·÷˝Ò H˚qT nH˚ yê<äq eTs=ø£≥T+~. eTq+ u≤Vü≤´Á|ü|ü+#êìï

Ç+Á~j·÷\<ë«sêH˚ ‘Ó\TdüT≈£î+{≤+. ø±˙ ø£ Ç+Á~j·T+ |üì#˚düTÔqï|ü⁄&ÉT eTs√

Ç+Á~j·T+ $wüj·÷\qT Á>∑Væ≤+#·<äT. ø£+{Ï‘√ edüTÔe⁄qT #·÷düTÔqï|ü⁄&ÉT eTqdüT‡˝À

Ä s¡÷|ü+ ø£ì|ædüTÔ+~. X¯ã›+, düŒs¡Ù, >∑+<Ûä+ (yêdüq) yÓTT<ä\>∑Tq$ ˇø£<ëì

‘·sê«‘· ˇø£{Ï eTqdüT‡#˚ Á>∑Væ≤+|üã&É‘êsTT. n˙ï ˇø£kÕ]ø±<äT. ø±ã{Ïº


Ç+Á~j·÷\ø£+fÒ dü÷ø£åàyÓTÆq~ eTqdüT‡. Ç+Á~j·÷\<ë«sê $wüj·÷\qT Á>∑Væ≤+#˚

kÕúsTTì eTqdüT‡ n+{≤s¡T. Á>∑Væ≤+∫q $wüj·÷ìï Ç~ |òü ≤Hê nì #Óù|ŒkÕúsTTì

ãT~Δ n+{≤s¡T. Ç~ø±ø£ eTqdüT‡˝À HqT nH uÛ≤eq ø£≥T+~. BìH ªnVü≤+ø±s¡+μ

n+{≤s¡T. (nVü≤+ø±s¡eT+fÒ yê&ÉTø£uÛ≤wü À >∑s¡«eTì ns¡ú+. ø±˙ XÊÅdüÔ+˝À ªH˚qTμ

nH˚ uÛ≤e+.) Bì ‘·sê«‘· ˇø£ $wüj·÷ìï >∑T]+∫ Ä˝À∫+∫ >∑Ts¡TÔ≈£î ‘Ó#·TÃ≈£îH˚

kÕúsTTì ª∫‘·Ô+μ n+{≤s¡T. Ç˝≤>∑ eTq+ eTqdüT‡ Ä+>∑¢uÛ≤wü À mind nH˚<ëìì

eTqyêfi¯ó¢ eTqdüT‡, ãT~Δ, nVü≤+ø±s¡+, ∫‘·Ô+ nì Hê\T>∑TkÕúsTT˝À¢ $X‚¢wæ+#ês¡T.

á Hê*Z+{ÏøÏ ø£*|æ n+‘·'ø£s¡DeTì ù|s¡T. b˛˙ á n+‘·'ø£s¡DyT ªHqTμ ne⁄‘·T+<ë

nì ‘·sê«‹ Á|üX¯ï. BìH˚ ªJe⁄μ&Éì, ªH˚qTμ nì ø=+<äs¡T <ës¡Ùì≈£î\T #ÓbÕŒs¡T. ø±˙

n+‘·'ø£s¡D+ ≈£L&Ü »&Éy˚T. BìøÏ _ÛqïyÓTÆq #Ó’‘·Hê´+X¯ (conscious principle)

@<√ ñ+&Ü*. ø±e⁄q n+‘·'ø£s¡D≤ìï Á|üø±•+|ü#ùd, Ò<ë uÛ≤dæ+|ü#ùd #Ó’‘·qýT<√

n<˚ ªH˚qTμ>± $T>∑T\T‘·T+~. BìH˚ lX¯+ø£s¡T\T <äX¯XÀ¢øÏ Àì yÓTT<ä{Ï XÀ¢ø£+˝À

q uÛÑ÷$Ts¡ï ‘√j·T+ n+≥÷ á |ü+#·uÛÑ÷‘ê\T H˚qT ø±<äT, n+‘·'ø£s¡D+ H˚qT

ø±<äT, M≥ìï+{Ïø° nr‘·yÓTÆq #Ó’‘·q´+ ªHqTμ n+{≤s¡T. á #Ó’‘·q´+ ù|πs ªÄ‘·àμ Ò<ë

ªÁãVü≤àμ. á X¯ó<äΔä#Ó’‘·qý˚T ªH˚qTμ nì ‘Ó\TdüTø√e&É+ Ä‘·àC≤„q+.

ô|’ ¬s+&ÉT ñ<ëVü≤s¡D˝À¢ ø£{Ï »&ÉyÓTÆq edüTÔe⁄, ¬s+&√~ #˚‘·qyÓTÆq~. <˚ìì

rdüTø=ì eTq+ ø±s¡ ø±s¡D $#ês¡D #˚dæHê ∫es¡≈£î $T– Ò~ Ä‘·à. Ä‘·à<ä>∑Zs¡

nìï$#ês¡D\T n+‘·eTe⁄‘êsTT. »&ÉeTT, #‘·qeTT ¬s+&É÷ Ä‘·àe<ä› Ä–b˛‘êsTT.

#Ó’‘·q´+ Ò≈£î+fÒ eTq+ #·÷ùd kÕúes¡»+>∑e÷ ÒM Òe⁄. eTq+ »&É+ nqT≈£îH˚

|ü<ës¡ú+ ≈£L&Ü #Ó’‘·q´+˝À uÛ≤>∑y˚T.

|üs¡e÷s¡úkÕúsTT˝À #·÷&É&É+

á Ä‘·àqT >∑T]+∫ #Óù|Œ<˚ kÕ+K´+. Ç+‘· uÀ<Ûä Çø£ÿ&É m+<äT≈£edüs¡yÓTÆq~

nì ÄX¯Ãs¡ + ø£*–+#·e#·TÃ. kÕe÷q´+>± ø£ ôd’ì≈£î&ÉT H˚qT j·TT<äΔ+ #˚j·Tq+fÒ

n‘·ìï XÊdæ+∫ j·TT<äΔ+ #j·TeTì #Ó|üŒe#·TÃ. Çø£ÿ&É ns¡T®qT&ÉT ø£èwüßí&ç‘√ düe÷q+>±

<Ûäs¡àXÊÅdüÔ $#ês¡D #˚dæqyê&ÉT. <Ûäs¡à$wüj·TyÓTÆq #·s¡Ã #˚XÊ&ÉT. ø±e⁄q s√–ìã{Ïº

yÓ’<ä eTqï≥T¢ Ç‘·ìøÏ ‘·‘·Ô«+ yÓTT‘·Ô+ #Ó_‘˚ ‘·|üŒ, Ä‘·àC≤„q+ ø£*–ùdÔ ‘·|üŒ, ‘·q

dü«s¡÷|üy˚T$T{Ï, ‘·q ø£s¡Ôeý˚T$T{Ï nì Á>∑Væ≤+#· Ò&ÉH˚ ñ<›X¯+‘√ lø£èwüßí&ÉT

Ç<ä+‘ê #Ó|üŒe\dæ e∫Ã+~. BìH˚ lX¯+ø£s¡T\T ªªá$<Ûä+>± <Ûäs¡à$wüj·T+˝À

yÓ÷Vü≤+ #Ó+~ >=|üŒ XÀø£kÕ>∑s¡+˝À eTTì–b˛sTTq ns¡T®qT&çì ø£s¡ÔeúÀ<Ûä #j·÷\+fÒ


Ä‘·àC≤„q+ ‘·|üŒ eTs=ø£ ñbÕj·T+ Ò<äì Á>∑Væ≤+∫q yêdüT<e⁄&ÉT n‘·ìï Ä‘·à$C≤„q+˝À

Á|üyXô|&ÉT‘·÷ Ç˝≤ nHêï&ÉTμμ nì nXÀ#ê´ qq«XÀ#·düÔ«+ (11e XÀ¢ø£+) ne‘ê]ø£ À

ÁyêXÊs¡T.

ªªme]ì >∑÷]Ã <äT'œ+#·≈£L&É<√ yê]ì >∑÷]Ã <äT'œdüTÔHêïe⁄. ‘Ó*yÓ’q

yêfió¢ e÷{≤¢& e÷≥\T e÷{≤¢&ÉT‘·THêïe⁄. eTs¡DÏ+∫qyêfi¢ì >∑T]+∫>±˙, J$+∫

e⁄qïyê]ì>∑÷]Ã>±˙ |ü+&ç‘·T\T <äT'œ+#·s¡Tμμ nì ô|’ XÀ¢ø±ìø£s¡ú+.

ns¡T®qT&ÉT eT÷&ÛÉ‘·«+, bÕ+&ç‘· + ¬s+&É÷ #·÷|ü⁄‘·THêï&ÉT. á XÀ¢ø£+˝À |ü+&ç‘·T&ÉT

nH˚ X¯ã›+ #·÷&Ü*. |ü+&Ü n+fÒ Ä‘·àC≤„q+. n~ ø£\yê&ÉT |ü+&ç‘·T&ÉT (X¯+ø£s¡T\

yê´K´). ;ÛwüàÁ<√D≤<äT\+<äs¡÷ Àø£e´eVü‰s¡+˝À e÷Á‘·yT eTs¡DÏdüTÔHêïs¡T. ìC≤ìøÏ,

n+fÒ bÕs¡e÷]úø£<äèwæº À m\¢|ü&É÷ J$+#˚e⁄Hêïs¡T.

n~ m˝≤>∑? m˝≤¬>’‘˚ e÷qe⁄ìøÏ á X¯Øs¡+˝À øöe÷sêedüú, j·Te«q+,

eTTdü*‘·q+ edüTÔ+{≤jÓ÷ n˝≤π> eTs√ <˚Vü≤+ ≈£L&Ü edüTÔ+~. ãT~ΔeT+‘·T&ÉT

yÓ÷Vü≤+ #Ó+<ä&ÉT (XÀ¢.13). düTKeTT, <äT'KeTT, o‘√cÕí\T yÓTT<ä˝…’qe˙ï

e∫Ãb˛j˚Ty˚. yê{Ï ‘·‘·Ô«+ n+‘˚ nì Á>∑Væ≤+#ê*. m+<äTø£+fÒ Je⁄ì ndü\T

dü«s¡÷|ü+ dü‘Y, n+fÒ m\¢|ü&É÷ ñ+&˚~ (XÀ¢. 16). m\¢|ü&É÷ n+fÒ uÛÑ÷‘·,

uÛÑ$wü <ä«s¡Ôe÷Hê\ ø±˝≤˝À¢ ñ+&˚~. m˝≤>∑?

ô|’q eTq+ ø±s¡ ø±s¡D $#ês¡D #·÷XÊ+. @ edüTÔe⁄≈£î @~ ø±s¡D+ (cause)

@~ ø±s¡ + (effect) nì. ≈£î+&É≈£î ø±s¡D+ eT{Ïº. ø£ ≈£î+&É q•+∫Hê eT{Ïº>±H˚

$T–* ñ+≥T+~. n+fÒ ø±s¡D+ q•+#· Ò<äT. ø±s¡D+jÓTTø£ÿ <Ûäsêà\T (proper-

ties), >∑TD≤\T (qualities) ø±s¡ +˝À ñ+{≤sTT. eT{Ïºì dü‘Y n+{≤+. n+fÒ ñqï~

nì. n~ ≈£î+&És¡÷|ü+˝À ø±≈£î+fÒ eTs√s¡÷|ü+˝À ø£ì|ædüTÔ+~. ø£ edüTÔe⁄ q•+∫Hê,

eTs=ø£ edüTÔe⁄˝À dü‘Y n+fÒ ñqï~>± ø£ì|ædüTÔ+~. á ñìøÏì ø±<äq Ò+. nìï{Ïø°

eT÷\ø±s¡DyÓTÆq ÁãVü≤à n+fÒ Ä‘·à nìï |ü<ësêú À¢ ñ+≥T+~.

eNÃb˛j˚T düTK<äT'U≤\T, o‘√cÕí<äT\T Ç$ ‘ê‘êÿ*ø±\T. |ü⁄≥º&É+, ô|s¡>∑&É+

|ü]D≤eT+ #Ó+~ yês¡Δø£ + sêe&É+, eTs¡DÏ+#·&É+ Çe˙ï nìï ÁbÕDT˝À¢ ñqï

e÷s¡TŒ\T (e÷s¡TŒqT $ø±s¡+ nì XÊÅdüÔ|ü]uÛ≤wü À n+{≤s¡T). á $ø±sê\T

Òì~ dü‘Y, πøe\ ñìøÏ. ˙ s¡÷|ü+ dü‘Y ø±e&É+e Ò¢ eNÃb˛j˚T o‘√cÕí\ì

düVæ≤+#·T n+≥T+~ ‘·. (‘ê+dæÔ‹ø£ådü« uÛ≤s¡‘·) (XÀ¢.14) ‹‹ø£å n+fÒ XØs¡<äT'U≤*ï


düVæ≤+∫ ñ+&É&É+. n+fÒ ã\e+‘·+>± _>∑ã{Ïº zs¡TÃø=ì ñ+&É&É+ø±<äT. $yø£+‘√

Ä˝À∫+∫ Ç$ πøe\+ edü÷Ôb˛‘·÷ ñ+{≤sTT. m|üŒ{Ïø° e÷s¡ì ‘·‘·Ô«+ H˚qT nì

düTU≤ìø°, <äT'U≤ìø° kÕøÏå>± ñ+&É&É+.

X¯Øs¡eTT, eTqdüT‡, ãT~Δ Çe˙ï H˚qT nqT≈£î+fÒ JeuÛ≤e+˝À ñqï≥T¢.

n˝≤ø±≈£î+&Ü X¯Øs¡+, ãT~Δ e∫Ãb˛j˚T$, m\¢|ü&É÷ ñ+&˚ dü‘Y dü«s¡÷|ü+ H˚qT

n+≥÷ ãT~ΔøÏ kÕøÏå>± ñ+fÒ (ãT~Δì ‘·qqT+&ç y˚s¡T#˚düTø=ì #·÷ùdÔ) Ä‘·àuÛ≤e+˝À

ñqï≥T¢. H˚qT <˚ìì #·÷&É>∑\H√ n~ Hêø£+fÒ _Ûqï+. X¯Øsêìï #·÷&É>∑\+. n˝≤π>

Ç+Á~j·÷ìï #·÷&É>∑\+. eTqdüT‡qT #·÷&É>∑\+. á eTqdüT‡qT #·÷ùd #Ó’‘·q´y˚T

eTq ì»dü«s¡÷|ü+. @~ #·÷düTÔ+<√ n~ <äèø˘ n+{≤s¡T. #·÷&Éã&˚~ <äèX¯ +.

<äèXÊ´\qìï{Ï y˚s¡T#˚dæ <äèø˘ s¡÷|ü+>± ñ+&É&Éy˚T Ä‘·àC≤„q+.

n$Hê•‘·T (XÀ¢.17) nH˚ XÀ¢ø£+˝À @<Ó’‘˚ dü‘Y>± ñ+≥T+<√ n~ n$Hê•. n~

ne´j·T+ n+fÒ m˝≤+{Ï e÷s¡÷Œ Òì~. (immutable, unchangeable) e´øÏÔ À

e÷s¡TŒ sêe#·TÃ ø±˙ ñìøÏ À e÷s¡TŒ Ò<äT. 18e XÀ¢ø£+ Ç+ø± düŒwüº+>± Je⁄ì

‘·‘·Ô«+ ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~.

nqÔeqÔ Çy˚T <˚Vü‰ ì‘· k˛´ø±Ô' X¯Ø]D'

nHê•H√-Á|üy˚Tj·Tdü ‘·kÕà<äT´<Ûä dü« uÛ≤s¡‘· ˆˆ

ì‘· yÓTÆ, n$Hê•jÓÆT, nÁ|üy˚Tj·TyÓTÆ ñqï Je⁄&çøÏ á q•+∫b˛j˚T <˚Vü‰\T

πøe\+ ñbÕ<ÛäT\T1 nì ns¡ú+. Çø£ÿ&É ì‘· yÓTÆ, n$Hê•jÓÆT nì @ø£e#·q+˝À

#Ó|æŒ <˚Vü‰\T nì ãVüQe#·q+˝À #Ó|üŒ&É+‘√ <˚Vü‰\T y¬s’Hê |üs¡e÷‘·à#Ó’‘·q´+

ˇø£ÿfÒ nì #Ó|üŒã&ç+~. n+<äTπø Je⁄&çì X¯ØØ nHêïs¡T. n+fÒ X¯Øs¡+

Á>∑Væ≤+∫qyê&ÉT nì ns¡ú+. nq>± á X¯Øs¡+ edü÷Ôb˛‘·÷ e⁄+≥T+~. #Ó’‘·q´+

e÷Á‘·+ ì‘· eTì, XÊX«‘·eTì ns¡ú+. n+‘·e+‘·' nH~ eTs√|ü<ä+. n+‘·eTTø£\$

n+‘·e+‘·eTT\T. m|ü&√ ˇø£|ü&ÉT q•+#˚$ nì e÷eT÷\T>± ns¡ú+. ø±˙

s¡E® düs¡ŒÁuÛ≤+‹˝≤>± (‘ê&ÉTqT #·÷dæ bÕeTT nqT≈£î+{≤+. ø±˙ ì»+ ‘Ó*dæq

1. ñbÕ~Û n+fÒ düMT|ü+˝À ñ+≥÷ ‘ê‘êÿ*ø£+>± ø£ edüTÔe⁄ <Ûäsêàìï y˚s¡T>± #·÷|æ+#˚

eTs√ edüTÔe⁄. ñ<ë: ˇø£ düŒ¤{Ïø£+ Á|üø£ÿq mÁs¡ì |ü⁄e⁄« ñ+∫‘˚ düŒ¤{Ïø£+ mÁs¡>±

ø£ì|ædüTÔ+~. düŒ¤{Ïø£+˝À Òì ms¡T|ü⁄<äHêìï #·÷|æ+#˚ |ü⁄e⁄« düŒ¤{Ïø±ìøÏ ñbÕ~Û. n˝≤π>

Ä‘·à˝À Òì q•+#·&É+ yÓTT<ä …’q <Ûäsêà\ì Ä‘·à<Ûäsêà\T>± #·÷|æ+#˚ <˚Vü‰\T ñbÕ<ÛäT\T.


yÓ+≥H bÕeTT ‘=\–b˛‘·T+~) nC≤„q+ ‘=\–q yÓ+≥H ‘=\–b˛jT~ nì eTs=ø£

ns¡úä+. n+<äTø£H˚ ì‘· dü R ì‘· yÓTÆq #Ó’‘·Hê´ìøÏ nHêïs¡T. ì‘· eTHêï, dü‘· eTHêï

ˇø£fÒ. eT÷&ÉTø±˝≤˝À¢q÷ ñ+&˚<äì ns¡ú+.

nÁ|üy˚Tj·T+ nqï~ eTs=ø£ $X‚wüD+. Á|üeT n+fÒ dü¬s’q C≤„q+. (right knowl-

edge) Á|üeTqT ø£*–+#˚~ Á|üe÷D+. @<Ó’Hê $wüj·÷ìï eTq+ Ç+Á~j·÷\‘√

H˚s¡T>± ‘Ó\TdüTø=+fÒ Á|ü‘· ø£å+>± ‘Ó\TdüTø√e&É+ n+{≤+. (Á|ü‹ G nø£å+ R

Á|ü‘· ø£å+. nø£åeT+fÒ Ç+Á~j·T+.) Á|ü‘· ø£å+ eTq≈£î dü¬s’q C≤„Hêìï ÇdüTÔ+~ ø±ã{Ïº

n<=ø£ Á|üe÷D+. Á|ü‘· ø£å+>± #·÷dæq<ëìe\¢ }Væ≤+#˚~ eTs=ø£{Ï. <ä÷s¡+>±

bı>∑qT #·÷dæ nø£ÿ&É n–ïì #·÷&Éø£b˛sTTHê <ëì ñìøÏì ‘Ó\TdüT≈£î+{≤+. Bìï

nqTe÷q+ (inference) n+{≤s¡T. Ç˝≤ <ës¡Ùì≈£î\T nH˚ø£Á|üe÷D≤\T #ÓbÕŒs¡T.

á Á|üe÷D≤\<ë«sê ‘Ó\TdüTø√>∑*–+~ Á|üy˚Tj·T+ n+{≤s¡T. n+fÒ eTq ãT~Δ‘√

‘Ó\TdüTø√>∑*–q~, ãT~ΔøÏ $wüj·TyÓTÆq~ Á|üy˚Tj·T+. n˝≤ ø±ì~ nÁ|üy˚Tj·T+.

ãT~Δì Áù|πs|æ+∫ ãT~Δì Á|üø±•+|ü#˚ùd~ á #Ó’‘·q´+. Bìï ãT~Δ<ë«sê

‘Ó\TdüTø=q Ò+. ø±e⁄q Á|üe÷D≤\T Çø£ÿ&É |üì#˚j·Te⁄. n+<äTe\¢ nÁ|üy˚Tj·T+

nHêïs¡T. Á|üe÷D≤\#˚ ‘Ó*j·T Òì~ nÁ|üy˚Tj·T+.

á XÀ¢ø£+˝À j·TT<äΔ ´dü« ` n+fÒ j·TT<äΔ+ #˚sTT nì Ä<˚•+∫q≥T¢>± ñ+~.

ãVüQXÊ ‘·q ø±\+˝ÀH˚ Bìï nbÕs¡ú+ #˚düTø=H˚ neø±X¯+ ñ+<äì uÛ≤$+∫

lX¯+ø£s¡T\T ªªqVæ≤ nÁ‘· j·TT<äΔ ø£s¡Ôe´‘ê $BÛj·T‘˚...... ‘·dü´ ø£s¡Ôe´

Á|ü‹ã+<Ûë|üqj·Tqe÷Á‘·+ uÛÑ>∑e‘ê ÁøÏj·T‘˚μμ nHêïs¡T. n+fÒ e⁄ j·TT<äΔ+ #˚sTT

nì ø=‘·Ô>± ñ|ü<˚X¯+ #˚j·T&É+ Ò<äT. j·TT<äΔ+ #˚j·T&ÜìøÏ |üPqTø=qïyê&Ó’ eT<Ûä ˝À

XÀø£yÓ÷Vü‰\H˚ Á|ü‹ã+<Ûä+ (n&É¶+øÏ)‘√ ‘·q <Ûäsêàìï eTs¡∫ }s¡≈£î+&çb˛j·÷&ÉT.

n‘·ì ø£s¡Ôe´ $wüj·T+˝À Á|ü‹ã+<Ûëìï ‘=\–+#·&É+ e÷Á‘·yT uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT #XÊ&ÉT,

j·TT<ëΔìøÏ |ü⁄]>=\Œ Ò<äT nì ns¡ú+.

‘·sê«‘· eT∞¢ Jedü«s¡÷|ü+ >∑T]+∫ #ÓãT‘·÷ j·T @q+ y˚‹Ô (XÀ¢.19) nH˚

XÀ¢ø£+˝À á Jyê‘·à me]˙ #·+|ü<äT, #·+|üã&É<äT, X¯Øs¡+ Vü≤‘·yÓTÆHê Vü≤‘·+ø±ì~

nì #Ó|üŒã&ç+~. Çø£ÿ&É ˇø£ Á|üdæ<äΔ XÀ¢ø£+

yêkÕ+dæ Jsêíì j·T<∏ë $Vü‰j·T qyêì >∑èVü‰í‹ qs√-|üsêDÏ ˆ

‘·<∏ë X¯ØsêDÏ $Vü‰j·T Jsêíq´Hê´ì dü+j·÷‹ qyêì <˚V”≤ ˆˆ 22


eTìwæ m˝≤¬>’‘˚ ∫]–q eÅkÕÔ\qT e<ä* q÷‘·q eÅkÕÔ\qT d”«ø£]kÕÔ&√ á

Jyê‘·à≈£L&Ü ˇø£ X¯Øsêìï e<ä* eTs√ X¯Øsêìï <Ûä]dü÷Ô ñ+≥T+~. Ç~

n$∫Ã¤qï+>± »s¡T>∑T‘·÷ ñ+≥T+~. Je⁄ì düTø£è‘·+ (eT+∫ø£s¡à) e\¢, eT+∫

>∑Ts¡Te⁄ ñ|ü<X+e\¢ nC≤„q+ ‘=\–q|ü⁄& Je⁄&çøÏ JeuÛ≤e+ b˛sTT Ä‘·àuÛ≤e+˝À

$T>∑T\T‘ê&ÉT. n|ü&çø£ X¯Øs¡ Á>∑Vü≤D+ Ò<äT. n+‘·es¡≈£L dü+düs¡D+ (ˇø£ X¯Øs¡+

qT+&ç eTs√ X¯Øs¡+˝ÀìøÏ yÓfi¯ó‘·÷ ñ+&É&É+) Ò<ë dü+kÕs¡+. dü+kÕs¡eT+fÒ

uÛ≤sê´, |æ\¢\T nì s¡÷&Ûç À ñqï ns¡ú+. dü¬s’q ns¡ú+ ô|’q #Ó|æŒq≥T¢ Á>∑Væ≤+#ê*.

24, 25 XÀ¢ø±˝À¢ eT]ø=ìï Jyê‘·à $X‚wüD≤\T #Ó|üŒã&Ü¶sTT. á Ä‘·à #Û~+|üXø£ +

ø±ì~, ø±\ÃX¯ø£´+ø±ì~, ‘·&É|ü{≤ìøÏ X¯ø£´+ø±ì~ n+≥÷ #Ó|üŒ&É+e\¢

|ü+#·uÛÑ÷‘ê\≈£î nr‘·yÓTÆq~ nì #Ó|üŒã&ç+~. n˝≤π> ì‘· + n+fÒ m\¢|ü&É÷

ñqï~. düs¡«>∑‘·' R n+‘·{≤ yê´|æ+∫e⁄qï~. düHê‘·q' R nìï ø±˝≤˝À¢ ñ+&˚~.

(ÁbÕNqyÓTÆq~ nì ns¡ú+ø±<äT). n˝≤π> ne´ø£Ô+ R e´ø£Ô+ ø±ì~ n+fÒ @

Ç+Á~j·T+e\¢ ‘Ó*j·Tã&˚~ ø±<äT. n+<äTπø n∫+‘· +. Ç+Á~j·÷\≈£î >√#·s¡yÓTÆ‘˚

Ä˝À∫+#·>∑\+. n˝≤ ø±ì~ n∫+‘· +. Ä‘·à n$ø±s¡ +. $ø±s¡+ n+fÒ e÷s¡TŒ.

m˝≤+{Ï e÷s¡÷Œ Òì~ n$ø±s¡ +. Á|ü‹ J$ø° Äs¡T $ø±sê\T #ÓãT‘ês¡T.

|ü⁄≥º&É+, ô|s¡>∑&É+, |ü]D≤eT+ #Ó+<ä&É+, q•+#·&É+ yÓTT<ä\>∑T $ø±sê\T #=ø±ÿ˝≤+{Ï

X¯Øsêìπø>±˙ <˚Vü≤+˝À ñqï <˚Væ≤ (Je⁄&ÉT)øÏ ø±<äT. m+‘√ Á|üj·T‘·ï+‘√ ø±˙

e÷qe⁄&ÉT Bìì >∑eTì+#· Ò&ÉT. n+<äTπø ÄX¯Ãs¡ e‘Y|üX¯ ‹ ø£•Ã<˚q+ n+≥÷ (XÀ¢.

29) á Ä‘·àqT #ê˝≤ ÄX¯Ãs¡ ø£s¡yÓTÆq<ëì>± #·÷kÕÔ&ÉT. ÄX¯Ãs¡ +>± ñqï≥T¢

#ÓãT‘ê&ÉT. n˝≤π> $+{≤&ÉT. $Hêï @ ˇø£ÿ&çø√ ns¡úeTe⁄‘·T+~. <˚Vü≤+ H˚qH˚

ÁuÛ≤+‹ Á|ü|ü+#·+˝À n+<ä]ø° ñ+~. ìHÓï+<äT≈£î ‘·|ü|ü{≤º* nì uÛ≤e+.

eT÷&ÉT X¯Øsê\T

Çø£ÿ&É ø£ $wüj·T+ eTq+ ‘Ó\TdüTø√e#·TÃ. y˚<ë+‘·XÊÅdüÔ+˝À 1. dü÷ú\X¯Øs¡+,

2. dü÷ø£åàX¯Øs¡+, 3. ø±s¡DX¯Øs¡+ nì eT÷&ÉT s¡ø±\ X¯Øsê\T #ÓãT‘ês¡T.

dü÷ú\X¯Øs¡+ |ü+#·uÛÑ÷‘ê\ |ü]D≤eT|òü*‘·+>± s¡ø£Ôe÷+kÕ<äT\ s¡÷|ü+˝À @s¡Œ&çq

XØs¡+. á |ü+#·uÛÑ÷‘ê\ eTs√s¡÷|üyT eTq Ç+Á~j·÷\T. Äø±XÊìøÏ eTs√s¡÷|ü+

ÁXÀÁ‘˚+Á~j·T+. uÛÑ÷$T (>∑+<Ûä+`yêdüq)øÏ eTs√s¡÷|ü+ Á|òü÷DÒ+Á~j·T+. Ç˝≤ ◊<äT

uÛÑ÷‘ê\ s¡÷bÕ Ò ◊<äT Ç+Á~j·÷\T. n+<äTπø j·T<∏ë|æ+&˚ ‘·<∏ë ÁãVü‰à+&˚ (|æ+&É

X¯Øs¡+˝À m˝≤>√ ÁãVü‰à+&É+˝À n˝≤π>) nHêïs¡T. á dü÷ú\X¯Øs¡+˝À ◊<äT


C≤„H˚+Á~j·÷\T, ◊<äT ø£πsà+Á~j·÷\T, ÁbÕD≤bÕHê~ ◊<äT yêj·TTe⁄\T, eTqdüT‡,

ãT~Δ nì |ü~ùV≤&ÉT n+>±\ dü÷ú\s¡÷bÕ\T ñHêïsTT. ¬s+&Ée~ dü÷ø£åà X¯Øs¡+.

BìH *+>∑XØs¡+ n+{≤s¡T. Bì˝À ô|’ #Ó|æŒq 17 n+>±\ dü÷ø£åàs¡÷bÕ\T ñ+{≤sTT.

ø±s¡D X¯Øs¡eT+fÒ dü÷ú\, dü÷ø£åà<˚Vü‰\≈£î ø±s¡DyÓTÆq (Ç$ mø£ÿ&çqT+&ç e#êÃjÓ÷

n~) e÷j·T (n$<ä ) nH˚ X¯øÏÔ. á e÷j·T m˝≤+{Ï~ nì @&Ée n<Ûë´j·T+˝À

#Ó|üŒã&ÉT‘·T+~.

Je⁄&ÉT ø£ <˚Vü≤+qT+&ç Ç+ø=ø£ <˚Vü‰ìøÏ yÓ[¢q|ü⁄&ÉT *+>∑X¯Øs¡+‘√ yÓfi¯‘ê&Éì

y˚<ë+‘·XÊÅdüÔ Á|ü‹bÕ<äq. *+>∑ X¯ØsêìøÏ ≈£L&Ü yÓqTø£qTqï #Ó’‘·q´+ Je⁄&ÉT.

ø±ã{Ïº á n<Ûë´j·T+˝À ª<˚V”≤μ (<˚Vü≤+ ø£\yê&ÉT) n+fÒ *+>∑X¯Øs¡+ø±<äT. á

n<Ûë´j·T+ Jyê‘·à dü«s¡÷|ü+ #Ó|üŒ&ÜìøÏ ñ<˚›•+∫q~. n+‘˚>±˙ dü÷ú\,

dü÷ø£å àX¯Øsê\qT #Ó|üŒ&ÜìøÏ ñ<›•+∫q~ø±<äT.

˝Àø£<äèwæº

XÀ¢. 31 qT+&ç 39 es¡≈£î ˝Àø£e´eVü‰sêìï nqTdü]+∫ ns¡T®qT&ç |ü]dæú‹

$X‚¢wædüTÔHêï&ÉT dü«<Ûäs¡àeT|æ#êy˚ø£å n+≥÷. dü«<Ûäs¡à+ n+fÒ kÕ«uÛ≤$ø£yÓTÆq <Ûäs¡à+.

ø£åÁ‹j·TT&ç dü«uÛ≤e+ ‘˚»düT‡, <ÛÓ’s¡ + yÓTT<ä …’q$. Áu≤Vü≤àD, ø£åÁ‹j·÷~ esêí\

>∑T]+∫ Hê\Ze n<Ûë´j·T+˝À #Ó|üŒuÀ‘·THêïs¡T. es¡í+ nH˚~ dü«uÛ≤yêìïã{Ïº nì

Çø£ÿ&É >∑eTì+#ê*‡q $wüj·T+. ns¡T®qT&ç dü«uÛ≤e+ ø£åÁ‹j·Tdü«uÛ≤e+. <ëqïqTdü]+∫

n‘·ìøÏ j·TT<äΔy˚T ø£s¡Ôe´+. Ä j·TT<äΔ+ <Ûäsêàìï, Á|ü»\qT s¡øÏå+#·&Üìπø ø±e⁄q n~

n‘·ì $~Û.

n+‘˚>±ø£ Ç˝≤+{Ï <Ûäs¡àdüeTà‘·yÓTÆq dü+Á>±eT+ #˚j·T≈£î+fÒ n‘·DÏí X¯Á‘·TMs¡T\T

|ü]Vü≤dækÕÔs¡T. ÖøÏø£<äècÕº ≈£L&Ü j·TT<äΔ+ nedüs¡yT. j·TT<äΔuÛÑ÷$T qT+&ç |ü ≤j·Tq+

#˚XÊ&Éì X¯Á‘·Te⁄\T uÛ≤$kÕÔs¡T. ÇHêïfi¯S¢ yêfi¢ Ä<äsêìï, eTqïq\ì bı+~q

ns¡T®qT&ÉT yê] <äèwæº À #·T\ø£qe⁄‘ê&ÉT. Ç<ä+‘ê ˝ÖøÏø£|üs¡yÓTÆq yê<äq (XÀ¢.

32`35).

ø£s¡àjÓ÷>∑+

XÀ¢ 39 yÓTT<ä\T 53 es¡≈£L ø£s¡àjÓ÷>∑+ #Ó|üŒã&ç+~. Bìe\¢ \_Û+#˚ |òü\+

@$T{Ï? nì 39e XÀ¢ø£+˝À ø£s¡àã+<Ûä+ Á|üVü‰dü dæ n+fÒ ø£s¡àã+<Ûä+ qT+&ç

yÓ’<=\>∑T‘êe⁄, ø£s¡àã+<Ûä+˝À ∫≈£îÿø=qe⁄ nì #ÓbÕŒs¡T. ø£s¡à\ø°, ã+<Ûë\ø° dü+ã+<Ûä+

@$T{Ï nì ‘Ó\TdüTø√yê*.


ø£s¡à n+fÒ e÷eT÷\T>± eTq+ #ùd <Ó’q+~q#·s¡ ø±<äì #Ó|ü≈£îHêï+. Ábı<äT›Hï

Òe&É+, ø±|ò” Á‘ê>∑&É+ Ç˝≤+{Ï$ ø±eì ns¡ú+. Á|ü‹eTìwæø° n‘·ì esêíÁX¯e÷\qT

nqTdü]+∫ XÊÅdüÔ+ $~Û+∫q (prescribe) ø£s¡Ôe´+. ø£s¡àqT XÊÅd”Ôj·Tø£s¡à, nXÊÅd”Ôj·T

ø£s¡à nì $uÛÑõ+#·e#·TÃ. nXÊÅd”Ôj·T ø£s¡à n+fÒ XÊÅdüÔ+ ìùw~Û+∫q ø£s¡à (Vü≤‘· ,

<=+>∑‘·q+ ≤+{Ï$). ìwæ<äΔø£s¡à n+{≤s¡T. Bìe\¢ qs¡ø£+ |òü*‘·+.

XÊÅd”Ôj·TyÓTÆq ø£s¡à Hê\T>∑T s¡ø±\T ì‘· , HÓ’$T‹Ôø£, ø±eT´, ÁbÕj·T•Ã‘·Ô ø£s¡à\T.

ì‘· ø£s¡à n+fÒ ‘·|üŒø£ #dærsê*‡q$. dü+<Ûë´e+<äq+, |ü+#·eTVü‰j·TC≤„\T (n‹<∏äT\qT

Ä<ä]+#·&É+, ÁbÕDT\≈£î ÄVü‰s¡$Te«&É+, <˚e‘·\qT |üPõ+#·&É+ yÓTTˆˆ). HÓ’$T‹Ôø£

ø£s¡à n+fÒ @<√ ˇø£ ì$T‘êÔìï (dü+<äsê“¤ìï) ã{Ïº #˚j·÷*‡q ø£s¡à. |ü⁄Á‘·»qq

düeTj·T+˝À C≤‘·ø£s¡à, $yêVü≤+, Á>∑Vü≤D+, ÁXÊ<äΔø£s¡à..... ˝≤+{Ï$. Ç$ ‘·|üŒø£

Ä#·]+#ê*‡qy˚. ø±eT´ø£s¡à n+fÒ ø√]ø£ (ø±eT+)‘√ #˚ùd |üqT\T. n+fÒ dü«s¡Z+

ø±yê\ì k˛eTj·÷>∑+ #˚j·T&É+, |ü⁄Á‘·T\T »ìà+#ê\ì |ü⁄Á‘·ø±y˚Twæº #˚j·T&É+,

$wüßí Àø£+, dü‘· ˝Àø£+ ø±yê\ì k˛eTj·÷>∑+ ˝≤+{Ï$ #˚j·T&É+ yÓTT<ä …’q$.

M{Ïì y˚<ë˝À¢q÷, düà è‘·T˝À¢q÷ #ÓbÕŒs¡T. M{Ïe\¢ dü«s¡Z+ sêe#·TÃ ø±˙ Ä |òü*‘·+

nqTuÛÑ$+#êø£ eT∞¢ |ü⁄≥Tºø£, eT∞¢ »qqeTs¡D#·Áø£+. ÁbÕj·T•Ã‘·Ôø£s¡à n+fÒ

ñ|üyêkÕ<äT\T, Bø£å\T, <ëHê\T yÓTTˆˆ bÕ|ü+ ‘=\–+#·Tø√e&ÜìøÏ #˚ùd ø£s¡à\T.

@ esêíÁXe÷\≈£î @jT ø£s¡à\T $~Û+|üã&Ü¶j·TH~ eTTqTà+<äT (18e n<Ûë´j·T+˝À)

#Ó|üŒã&ÉT‘·T+~. á $~Û+|üã&çq ø£s¡à Äj·÷ e´≈£îÔ\T ‘·|üŒø£ #˚j·÷*‡+<˚. ñ<ë:

Áu≤Vü≤àDT&ÉT, y<ë<Ûä j·Tq+, n<Ûë´|üq+, dü‘· +, <ëq+, XÖ#·+, ø£åeT yÓTTˆˆ. ø£åÁ‹j·TT&çøÏ

XÖs¡ +, ‘˚»düT‡, ∫‘·ÔôdúÌs¡ +, j·TT<äΔ+˝À |ü ≤j·Tq+ #˚j·T≈£î+&Ü ñ+&É&É+ yÓTTˆˆ

$<ÛäT\T (n.18 XÀ¢.42/43). Ç$ $~Û>± #˚j·÷*‡q |üqT\T. Ç˝≤π> $T>∑‘êyê]øÏ

≈£L&Ü.

á ø£s¡à\˙ï eTìwæøÏ ã+<Ûä+ ø£*–+#˚y˚. ã+<Ûä+ <˚ìøÏ n+fÒ Je⁄&çøÏÏ. ˇø£

X¯Øs¡+ b˛‘˚ eTs=ø£ X¯Øsêìï Á>∑Væ≤+#ê*. Á|ü‹ø£s¡à≈£L ˇø£ |òü\+ ñ+≥T+<äì

XÊÅdüÔ+. Ä ø£s¡à|òü ≤ìï ø£ »qà˝À nqTuÛÑ$+#·≈£î+fÒ eTs√»qà m‘·Ôe\dæ e⁄+≥T+~.

eT] á ã+<Ûä+ b˛yê\+fÒ, nq>± Ä ø£s¡à|òü\+ eTq≈£î sê≈£L&É<äT n+fÒ Ä

ø£s¡àqT Ç+πø<√ |ü<äΔä‹˝À Ä#·]+#ê*. Ä |ü<äΔ‹ ù|πs ø£s¡àjÓ÷>∑+. n<˚ ø£s¡àjÓ÷>∑+

Çø£ÿ&É $e]+|üã&ÉT‘·T+~. lø£èwüßí&ÉT <ëì >=|üŒ‘·q+ yÓTT<ä\T>± #ÓãT‘·THêï&ÉT.


@cÕ‘˚-_ÛVæ≤‘ê kÕ+UÒ ãT~Δs√ π> ‹«e÷+ X¯èDT ˆ

ãT<ëΔ j·TTø√Ô j·Tj·÷ bÕs¡ú ø£s¡àãqΔ+ Á|üVü‰dü dæ ˆˆ 39

Ç+‘·es¡≈£L ˙≈£î C≤„q+ >∑T]+∫ #ÓbÕŒqT. Ç|ü&ÉT ø£s¡àjÓ÷>∑+ $qT. á

jÓ÷>∑ãT~Δ À ñ+fÒ ≈£î ø£s¡à\e\¢ e#˚Ã ã+<Ûä+ ‘=\–b˛‘·T+~. ‘·sê«‹ XÀ¢ø£+˝À

Ç<˚ $e]dü÷Ô dü«\ŒeT|ü dü <Ûäs¡àdü Á‘êj·T‘˚ eTVü≤‘√ uÛÑj·÷‘Y n+fÒ á <Ûäsêàìï

ø=+‘· Ä#·]+∫Hê uÛÑj·T+ ‘=\–b˛‘·T+~. uÛÑj·TeT+fÒ @$T{Ï? »qàeTs¡D≤~

uÛÑj·T+. BìqT+∫ s¡øÏådüTÔ+~ nì ns¡ú+.

ìcÕÿeTø£s¡à

Ç|ü&ÉT ìcÕÿeTø£s¡à nH˚ $wüj·T+ $e]+|üã&ÉT‘·T+~. ø£s¡à\T #˚dæHê |òü\+

n+≥≈£L&É<ä+fÒ <ëì |òü*‘êìï ø√s¡≈£L&É<äT. Á|ü‹e´øÏÔ H˚qT #˚ùdyê&çì, H˚qT

nqTuÛÑ$+#yê&çì nH uÛ≤eq‘√ ø£s¡àqT #düTÔ+{≤&ÉT. BìH ø£s¡Ôè‘·«, uÛÀø£Ôè‘·«uÛ≤eq

n+{≤s¡T. H˚qT nqï uÛ≤eq‘√ #˚ùdÔ ø£s¡à|òü\+ n+≥T‘·T+~. H˚qT nqï uÛ≤eq

Ò≈£î+fÒ uÛÀø£Ôè‘·«uÛ≤eq Ò<äT. H˚qT nqï uÛ≤eq b˛yê\+fÒ πøe\+ ø£s¡à|òü\+ e<äT›

nì uÛ≤$ùdÔ #ê\<äT. ªH˚qTμ kÕúq+˝À dü‘·Ô«s¡»düÔyÓ÷>∑TD≤\‘√ ≈£L&çq á Á|üø£è‹

á ø£s¡àqT #düTÔqï~ nH uÛ≤eq˝À ã\+>± ñ+&Ü*. Ç~ C≤„q+e\¢ kÕ<Ûä eTe⁄‘·T+~.

n+fÒ ø£s¡à|òü\+ Hê≈£î e<äT› nì πøe\+ nqT≈£î+fÒ #ê\<äT, <ëìøÏ‘√&ÉT ‘·qqT‘êqT

‘Ó\TdüTø=ì ªH˚qTμ nH˚<ëìì ø£s¡àqT+&ç (delink) rdæy˚j·÷*. ô|’ XÀ¢ø£+˝À ø£èwüßí&ÉT

ìcÕÿeTø£s¡àe\¢ »qàã+<Ûä+ ‘=\–b˛‘·T+~ nHêï&ÉT. Ç~ ¬s+&ÉT <äX¯ À¢ ns¡ú+

#˚düTø√yê*. ø£{Ï kÕ<Ûä≈£î&ç>± ìcÕÿeTø£s¡à #˚j·T&É+. Bìe\¢ Áø£y˚TD≤ ∫‘·ÔX¯ó~Δ

ø£\>∑&É+, <ëìe\¢ C≤„q+, <ëìe\¢ »qàsêVæ≤‘· +. ¬s+&√<äX¯ C≤„ìjÓÆT ø£s¡à

#˚j·T&É+. C≤„ì nsTTq+<äTe\¢ m˝≤>∑÷ ìcÕÿeTø£s¡àH˚ #˚kÕÔ&ÉT, n+fÒ H˚qT nH˚

uÛ≤eq Ò≈£î+&Ü #˚kÕÔ&ÉT. n˝≤+≥|ü&ÉT n‘·ìøÏ kÕøå±‘·÷Ô »qàã+<Ûä+qT+&ç

$eTTøÏÔ.

BìH˚ Ç+ø± $e]dü÷Ô y˚<ë\dü«s¡÷|üy˚T$T{Ï nì Å‘Ó’>∑TD´ $wüj·÷ y˚<ë' nH˚

e÷≥˝À #ÓbÕŒs¡T. Á‹>∑TD≤\T n+fÒ dü‘·Ô«eTT, s¡»düT‡, ‘·eTdüT‡ nì ‘Ó*dæq<˚. M{Ï

düe÷Vü‰s¡y˚T Å‘Ó’>∑TD´+, nq>± Á‹>∑TD≤\‘√ dü+ã+~Û+∫q Á|ü|ü+#·+. y˚<ë\˙ï

á Á|ü|ü+#êìï >∑÷]Ã ‘Ó\T|ü⁄‘êsTT. e⁄ yê{ÏøÏ nr‘·+>± ñ+&ÉT. ìs¡›«+<ä«'

<Ûäs¡à+, n<Ûäs¡à+ nH˚$ <ä«+<ë«\T (dualities). ì‘· dü‘·Ô«düú' n+fÒ dü‘·Ô«>∑TD+˝À


ñ+&ÉT. ìs√´>∑πøåeT' jÓ÷>∑eT+fÒ Òì<ëìì bı+<ä&É+. πøåeTeT+fÒ ñqï<ëìï

s¡øÏå+#·Tø√e&É+. á ¬s+&É÷ Ò≈£î+&Ü ñ+&ÉT. ì»+>± C≤„ìøÏ y˚<ä+˝À #Ó|æŒq

j·TC≤„\T, yê{Ï|òü ≤\T yÓTT<ä …’qe˙ï #ê˝≤ n\ŒyÓTÆq$>± ø£ìŒkÕÔsTT. Ä‘·àC≤„q+

n+‘·ø£+fÒ #ê˝≤ >=|üŒ~. BìH˚ ˇø£ Á|üdæ<äΔyÓTÆq XÀ¢ø£+˝À #ÓbÕŒs¡T.

j·÷yêqs¡ú ñ<äbÕH˚ düs¡«‘·'dü+|ü⁄¢‘√<äπø

‘êyêHé düπs«wüß y˚<˚wüß Áu≤Vü≤àDdü $C≤q‘·' ˆ 46

#·T≥÷º ˙fi¯ó¢qï Á|ü<˚X¯+˝À ñqïyê&çøÏ u≤$˙fi¯ó¢ n‹dü«\Œ+>± ø£ìŒkÕÔsTT.

n˝≤π> Ä‘·à‘·‘·Ô«+ ‘Ó\TdüTø=qï C≤„ìøÏ y<ë\T #ê˝≤ n\ŒÁ|üjÓ÷»Hê\T>± ø£ìŒkÕÔsTT.

n+<äTπø C≤„ì ‘·q≈£î>± ø£s¡à\T Ä#·]+#·&ÉT (á XÀ¢ø£+˝À Áu≤Vü≤àDdü nH˚ e÷≥˝À

Áu≤Vü≤àDT&ÉT n+fÒ |üs¡e÷s¡ú+ ‘Ó*dæqyê&ÉT, C≤‹ Áu≤Vü≤àDTìï #Ó|üŒ Ò<äT).

eT] ø£s¡àjÓ÷>∑+ m+<äT≈£î #Ó|üŒã&ç+~? C≤„ìøÏ e÷Á‘·y˚T yÓ÷ø£å+ nqï |üø£å+˝À

y˚˝≤~eT+~˝À @ ˇø£ÿ&√ ø£s¡àdü+Hê´dü+ #˚dæ C≤„qe÷s¡Z+˝À ñ+&É>∑\&ÉT.

$T>∑‘êyêfi¢+<äs¡÷ ø£s¡à#·Áø£+˝À ‹s¡T>∑T‘·÷ ñ+&Ü*‡+<˚. yê]øÏ yÓ÷øå±ìøÏ ns¡Ω‘˚

Òø£b˛‘·T+~. n+<äTø£H ø£s¡àjÓ÷>∑T …’q »qø£eTVü‰sêE yÓTT<ä …’qyêfi¢ì ñ<ëVü≤s¡D>±

rdæø=ì n+<ä]ø° Ä#·s¡DjÓ÷>∑ +>± ø£s¡àjÓ÷>∑+ #Ó|üŒã&ç+~. n+<äs¡÷ dü+Hê´dü+

rdüTø=H˚ |üø£å+˝À Á|ü|ü+#· e´eVü‰s¡y˚T ñ+&É<äT. n+<äTe\¢ eTìwæ ‘·q ø£s¡àqT

#dü÷Ô yÓ÷ø£å+ ≈£L&Ü kÕ~Û+#e÷s¡Z+ ø£s¡àjÓ÷>∑+. ìcÕÿeTø£s¡à >∑÷]Ã ø£ Á|üdæ<äΔyÓTÆq

e÷≥ Çø£ÿ&É ø£èwüßí&ÉT #ÓãT‘ê&ÉT.

ø£s¡àDÒ yê~Ûø±s¡ùdÔ e÷ |òü Òwüß ø£<ë#·q

e÷ ø£s¡à|òü\ùV≤‘·Ts¡÷“¤sêà ‘˚ dü+>√-düÔ«ø£s¡àDÏ ˆ 47

á XÀ¢ø£+ ìcÕÿeTø£s¡à≈£î ìs¡«#·q+ ≤+{Ï~. BìøÏ ÁbÕNqT\yê´K´\T #ê˝≤

düŒwüº+>± ñHêï ˝Àø£+˝À #ê˝≤ ‘·|ü>± ns¡ú+ #˚düTø√e&É+ #·÷düTÔHêï+. ø£èwüßí&ç

yêø±´ìï Hê #˚‹˝À @MT Ò<äT n+‘ê <˚e⁄&ç<˚ nH˚ ø£s¡àyê<ä+˝ÀøÏ ~>∑C≤πsÃ

neø±X¯eTT+~. Ç˝≤ ns¡ú+ #˚düTø=ì eTìwæ ø£ <Ó’q´uÛ≤e+‘√ ìÁwæÿj·÷‘·àø£+>±

ñ+&˚ Á|üe÷<ä+ ñ+~. BìH˚ fatalism n+{≤s¡T. Ç<˚ yÓT≥ºy˚<ë+‘·+. ‘· ñ<›X¯+

n~ø±<äT. ÁbÕNqT\ ñ<›X¯+≈£L&Ü n~ø±<äT.

ô|’ yêø£ + ns¡T®qTDÏí ñ<›•+∫ #Ó|æŒqe÷≥. n+fÒ dü+Hê´dü+ d”«ø£]+#·≈£î+&Ü

>∑èVü≤kÕúÁX¯eT+˝À ñ+≥÷ ø£s¡à\T #˚ùd eTq+<ä]˙ ñ<›•+∫ #Ó|æŒqe÷≥. n+<äTπø


˙≈£î ø£s¡àj·T+<˚ n~Ûø±s¡+. dü+Hê´dü+˝À n~Ûø±s¡+ Ò<äT. n+<äTe\¢ e⁄ ø£s¡à\T

#dü÷Ô yÓ÷øå±ìï kÕ~Û+#ê\+fÒ |òü\+ô|’q ÄX Ò≈£î+&Ü ø£s¡à #sTT nì. ø£s¡à|òü\ùV≤‘·T'

n+fÒ ø£s¡à|òü\+ ÁbÕ|æÔ+#·&ÜìøÏ ø±s¡D+ ø±e&É+. »qàã+<Ûäy˚T ø£s¡à|òü\+. Ç~

sê≈£L&É<ä+fÒ <ëìøÏ eTq+ ø±s¡D+ ø±≈£L&É<äT. ø±s¡D+ ø±≈£L&É<ä+fÒ Hê≈£î |òü\+

ø±yê\H˚ uÛ≤eq ñ+&É≈£L&É<äT. ø£s¡à|òü\+ <Ûäs¡à+ ø±e#·TÃ, n<Ûäs¡à+ ø±e#·TÃ. á

¬s+{Ïe\¢ |ü⁄qs¡®qà \_ÛdüTÔ+~. ø£s¡Ôè‘·«uÛ≤eq Ò≈£î+&Ü ø£s¡à\qT Ä#·]+#·T nì

ns¡ú+.

eT] @MT |üì#˚j·T≈£î+&Ü ñ+&Ée#·TÃø£<ë! n+fÒ n˝≤ ñ+&É≈£L&É<äT. e÷ ‘˚

dü+>√-düÔ«ø£s¡àDÏ n+fÒ Àø£eéVü‰s¡+ q&Ée&Üì¬ø’ |üì#˚j·÷*‡+<˚ ø±˙ dü+>∑+

(ÄdüøÏÔ) Ò≈£î+&Ü |üì#˚j·÷*. H˚qT |üì#˚j·T&É+ Ò<äT nì uÛ≤$+#·&É+˝À ≈£L&Ü

ªH˚qTμ ñqï~.

á XÀ¢ø±ìøÏ ÁbÕNqT\T #Óù|Œ nsêúìøÏ Ä<ÛäTìø£ |ü+&ç‘·T\T #Óù|Œ nsêúìøÏ ø=+‘·

‘˚&Ü e⁄+~. y˚<ë+‘·XÊÅdüÔ+ Á|üø±s¡+ eTìwæ Á|ü<Ûëq\ø£å + »qqeTs¡D #·Áø£+qT+&ç

ãj·T≥|ü&É&É+. n+fÒ <Ûäs¡à+, n<Ûäs¡à+ m˝≤+{Ï~ n+{Ï+#·Tø√≈£î+&Ü ñ+&É&É+.

Ç~ ø£s¡à #˚j·Tø£b˛e&É+e\¢ kÕ<Ûä eTe⁄‘·T+~. |üì #˚j·Tø£b˛e&É+ ¬s+&ÉT s¡ø±\T.

ˇø£{Ï ndü\T |üì #j·Tø£b˛e&É+, ¬s+&ÉT, |üì#dü÷Ô <ëì |òü*‘·+ n+{Ï+#·Tø√≈£î+&Ü

ñ+&É&É+. yÓTT<ä{Ï<ëì˝À ø£s¡Ô ñHêï&ÉT. ¬s+&√ |ü<äΔ‹˝À ø£s¡Ô Ò&ÉT. C≤„ìjÓÆT ø£s¡à\T

#düTÔ+&É&É+e\¢ ø£s¡à #ùdyê&çì HqT ø±<äT, Á|üø£è‹dæ<äΔyÓTÆq >∑TD≤\T á |üì#düTÔHêïsTT,

á |üì #˚j·T&É+ Àø£Væ≤‘·+ nH˚ uÛ≤eq‘√ |üì#˚düTÔ+{≤&ÉT. Bìe\¢ ø£s¡à|òü\yÓTÆq

|ü⁄qs¡®qà n‘·ìøÏ ø£\>∑<äT. ø£s¡à|òü ≤ìï C≤„q+‘√ ‘· õkÕÔ&ÉT.

Ä<ÛäTì≈£î\T Bìì eTs√s¡ø£+>± yêÚ≤´ìkÕÔs¡T. ø£s¡à|òü\+ Ä•+#·≈£î+&Ü mes¡÷

|üì#˚j·Ts¡Tø£<ë! n+<äTe\¢ n˝≤ |üì#˚j·TeTì lø£èwüßí&ç uÛ≤eqø±<äT nH˚ ns¡ú+

#ÓãT‘ês¡T. e÷ ø£s¡à|òü\ùV≤‘·Ts¡÷“¤' nH˚ |ü<ëìøÏ H˚H˚ ø£s¡à|òü ≤ìøÏ ø±s¡D+ nì

uÛ≤$+#·e<äT› nì yêÚ≤´ìkÕÔ&ÉT. n+fÒ @ ø£s¡àqT #˚j·÷* nì m+|æø£ #˚düTø=ì

#˚j·T&É+es¡≈£L ≈£î n~Ûø±s¡+ Ò<ë #ÛêsTTdt ñ+~. <ëì |òü\+ô|’ ≈£î n~Ûø±s¡+

nq>± ìj·T+Á‘·D Ò<äT. ø£s¡à|òü ≤ìøÏ Ç‘·s¡ |ü]dæú‘·T\T, <Ó’e+ nqT≈£L*+#ê*.

eTq+ #˚ùd |üì |òü*‘·+ mH√ï |ü]dæú‘·T\ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç e⁄+&Ée#·TÃ. n$ #˚‹˝À

Òe⁄. Ä•+∫q |òü*‘·+ sêq|ü&ÉT <ëìì n|ü»j·T+ øÏ+<ä uÛ≤$+#·e<äT› nH˚

ns¡ú+˝À $e]kÕÔs¡T.


ø£s¡à|òü ≤ìï ‘ê´>∑+ #˚j·T&É+ nì ‘· À #Ó|æŒ+~ C≤„q+ ø√s¡T‘·÷ ø£s¡à #˚ùdyê&ç

>∑T]+∫. C≤„q+ ø√πsyê&çøÏ eTH√uÛ≤eq Ç˝≤ ñ+&Ü* nì XÊÅdüÔ+ #ÓãT‘·T+~.

C≤„q+‘√ dü+ã+<Ûä+ ˝Ò≈£î+&Ü πøe\+ J$‘·+˝À nuÛÑT´qï‹ nH˚ e÷s¡Z+˝À

ñqïyê&çøÏ XÊÅdüÔ$wüj·÷ìï ø=+#Ó+ eÁø°ø£]+∫ #Ó|üŒ&É+ dü¬s’q~ ø±<äì Hê uÛ≤eq.

ø£s¡à≈£î, ø£s¡àjÓ÷>±ìøÏ ñqï ‘˚&Ü á ÁøÏ+~$<Ûä+>± >∑eTì+#·e#·TÃ.

ø£s¡à ø£s¡àjÓ÷>∑+

` |òü ≤ìï Ä•+#·&É+ ` |òü ≤ìï Ä•+#·ø£b˛e&É+

` yÓ÷ø£å+ Á|ükÕÔeq Ò<äT. ` Àø£Væ≤‘·+ø√dü+ |üì#j·T&É+ Áø£yTD

∫‘·ÔX¯ó~Δ<ë«sê yÓ÷ø£å+

` nuÛÑT´<äj·T+ ø√dü+ ø£s¡à ` yÓ÷ø£åkÕ<Ûäq>± ø£s¡à

Çø£ÿ&É bÕXÊÃ‘· <äs¡ÙqXÊÅkÕÔ À¢ #Óù|Œ ˇø£ $wüj·T+ >∑eTì+#ê*. eTìwæøÏ

ø£s¡à|òü\+ (destiny) m|ü&√ ìsêΔ]+|üã&çq≥¢sTT‘˚ n‘·ìøÏ ø£s¡àqT m+|æø£

#˚düTø√e&É+˝À≈£L&Ü n~Ûø±s¡+ ñ+&É<äT. ˇø£ j·T+Á‘·+˝À Áb˛Á>±yéT nsTTq

|ü<äΔ‹˝≤>± e´eVü≤]dü÷Ô ñ+&Ü*. ø£s¡àqT m+#·Tø√e&ÜìøÏ eTìwæøÏ ùd«#·Ã¤ ñqï<ë?

Ò<ë nH˚ $wüj·T+˝À bÕXÊÃ‘· y˚<ë+‘·T\T free will and determinism nH˚

|ü<ë\qT yê&É‘ês¡T. y<ë+‘·XÊÅdüÔ+ eTìwæøÏ ø£s¡àqT m+|æø£ #düTø√e&É+˝À ùd«#·Ã¤qT

n+fÒ free willqT n+^ø£]düTÔ+~. <ëì |òü*‘·+ ø£s¡à #˚ùd$<ÛëHêìïã{Ïº ñ+≥T+~.

πøe\+ kÕ«s¡ú+ø√dü+ ø£s¡àqT Ä#·]ùdÔ |òü*‘·+ n‘·ìøÏ \_ÛdüTÔ+~. ø£s¡àjÓ÷>∑+>± #ùdÔ

|òü*‘·+ \_Û+#·<äT. n+fÒ ø£s¡à|òü ≤ìøÏ ùV≤‘·Te⁄ ø±&ÉT ø£qTø£. πøe\ ø£s¡àyê<ä+ nH~

ô|’ XÀ¢ø±ìï ‘·|ü>± ns¡ú+ #˚düTø√e&É+e\¢ <Ísê“¤>∑ eXÊ‘·÷Ô Á|ü#ês¡+˝ÀøÏ e∫Ãq

yê<ä+.

á yÓTT‘·Ô+ $X‚¢wüD˝À ‘*q<eT+fÒ eT÷&ÉT s¡ø±\ e´≈£îÔ\T+{≤s¡T. 1) C≤„qe÷s¡Z+˝À

ñ+≥÷ ø£s¡à\qT dü+q´dæ+∫ yÓ÷ø£å+ kÕ~Û+#˚yês¡T. 2) ø£s¡àjÓ÷–. Ç~ eT∞¢ ¬s+&ÉT

s¡ø±\T. m) C≤„ìjÓÆT ìcÕÿeTø£s¡à #˚dü÷Ô »qø£eTVü‰sêEe … yÓ÷øå±ìï bı+<˚yê&ÉT.

_) C≤„q+ø√dü+ Á|üj·T‹ïdü÷Ô ìcÕÿeTø£s¡à #˚dü÷Ô Áø£y˚TD eTTøÏÔì kÕ~Û+#˚yê&ÉT. 3)

yÓ÷ø£å+CÀ*øÏ b˛≈£î+&Ü ø£s¡àjÓ÷>∑+˝ÀøÏ b˛≈£î+&Ü πøe\+ dü«+‘· nuÛÑT´qï‹ø√dü+

|üì#ùdyê&ÉT. Ç‘·&ÉT »qqeTs¡D#·Áø£+˝À ‹s¡T>∑T‘·÷ ñ+{≤&ÉT. ns¡T®qT&çøÏ yÓTT<ä{Ï

¬s+&ÉT e÷sêZ\qT >∑T]+∫ #Ó|æŒ dü«uÛ≤yêìøÏ nqT≈£L*+#˚~ ¬s+&√e÷s¡Z+ nì

ø£èwüßí&ÉT #Ó|üŒ&É+ »]–+~.


ø£s¡àjÓ÷>±ìï Ç+ø± $e]dü÷Ô 48e XÀ¢ø£+˝À jÓ÷>∑düú' ≈£îs¡T ø£sêàDÏ nHêïs¡T.

n+fÒ jÓ÷>∑+˝À ñ+≥÷ ø£s¡à\qT Ä#·]+#·T. πøe\+ áX«sês¡ŒDãT~Δ‘√ dü+>±ìï

$&ç∫ ø£s¡à\T #˚sTT. |òü\+ dæ~Δ+∫Hê dæ~Δ+#·ø£b˛sTTHê düe÷q+>± #·÷&ÉT, <äT'K+

#Ó+<ä≈£î nì ns¡ú+. düeT‘·«+ jÓ÷>∑ ñ#· ‘˚ n+fÒ düeTãT~Δ‘√ ñ+&É&Éy˚T jÓ÷>∑+.

Bìì #Ó|üŒ&É+ düT\uÛÑ+. Ä#·]+#·&É+ ø£wüº+. n+<äTe\¢ Bìï >∑T]+#˚ Á|üj·T‘·ï+˝À

ñ+&ÉT n+≥÷ á düeT‘·«ãT~Δ‘√ ñ+&˚yê&˚ düTø£è‘·eTT, <äTwüÿè‘·eTT ¬s+&ç+{Ï

e<ä*y˚kÕÔ&ÉT. jÓ÷>∑' ø£s¡àdüT øöX¯\yéT ø£s¡à\qT Ä#·]+#·&É+˝À H˚s¡Œ]‘·q+ n+fÒ

n<˚ nì ns¡ú+. H˚s¡Œ]‘·qeT+fÒ ø£s¡à\T Ä#·]dü÷Ô ø£s¡à|òü ≤ìï ‘·|æŒ+#·T≈£î+≥÷

ñ+&É&É+. ø£s¡Ôè‘·«, uÛÀø£Ôè‘·« uÛ≤eq Ò≈£î+&Ü ø£s¡à|òü ≤ìï ‘·|æŒ+#·Tø√e&É+. ã+<ÛäùV≤‘·TyÓ’q

ø£s¡àqT yÓ÷ø£åùV≤‘·Te⁄>± e÷s¡Ã&É+ (Áø£y˚TD≤ ∫‘·ÔX¯ó~Δ, C≤„H√‘·Œ‹Ô<ë«sê) øöX¯\+,

n+fÒ H˚s¡Œ]‘·q+.

á$<Ûä+>± ø£s¡à\T #˚j·T&É+e\¢ @eTÚ‘·T+~ nì eT∞¢ 51e XÀ¢ø£+˝À

»qàã+<Ûä$ìs¡Tàø±Ô' |ü<ä+ >∑#·Ã¤qÔ HêeTj·TyéT n+fÒ »qàeTH ã+<Ûä+qT+&ç eTT≈£îÔ …’

m˝≤+{Ï ø£wüº+ Òì kÕúHêìï bı+<äT‘ês¡T nì ≈£L&Ü #ÓbÕŒs¡T.

y˚<äe÷sêZ Ò e´düq+>± ñqïyêfi¢>∑T]+∫ á ÁøÏ+~XÀ¢ø£+ `

ÁX¯ó‹$Á|ü‹|üHêï ‘˚ j·T<ë kÕúdü ‹ ìX¯Ã˝≤

düe÷<Ûëe#· ≤ ãT~ΔdüÔ<ë jÓ÷>∑eTyê|ü‡´dæ ˆ 53

X¯è‘·T˝À¢ #Ó|æŒq nH˚ø£ kÕ<Ûë´\T, kÕ<ÛäHê\T1 M≥ìï+{Ïe\¢ MT eTqdüT‡ $πøå|ü+

#Ó+~e⁄+≥T+~. y<ë˝À¢ ø£s¡àø±+&É yÓTT‘·Ô+ dü«sêZ~|òü ≤\ì >∑T]+# ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~>±˙

yÓ÷øå±ìï >∑T]+∫ ‘Ó\T|ü<äT.

dü«s¡Z+ ` yÓ÷ø£å+ ` ‘˚&Ü

Çø£ÿ&É eTs√$wüj·T+ >∑eTì+#ê*. y˚<ë+‘·XÊÅdüÔ+ dü«s¡Z+ >∑T]+∫ #Ó|üŒ<äT.

yÓ÷ø£å+ >∑T]+∫ #ÓãT‘·T+~. j·T»„eTT, <ëqeTT, Ç+ø± |ü⁄D´ø±sê´\e\¢ <=]πø~

dü«s¡Z+. Ä‘·à$#ês¡+e\¢ \_Û+#˚~ yÓ÷ø£å+. yÓ÷ø£å+ ø=‘·Ô>± \_Û+#˚~ ø±<äT. eTq˝À

ñqï |üPs¡í‘ê«Hï Á>∑Væ≤+#·&É+. dü«s¡ZeT+fÒ |ü⁄D´ø£s¡à|òü*‘êìï nqTuÛÑ$+# uÛÀ>∑kÕúq+

(qs¡ø±ìøÏ e´‹πsø£yÓTÆq~). <˚y˚+Á<äT&ÉT, s¡+uÛÑ, }s¡«•, yÓTT<ä …’qyês¡T, eT+∫

1. kÕ<Ûä´eT+fÒ kÕ~Û+#·e\dæq~, dü«s¡Z+˝Àø£+, dü‘·´˝Àø£+ yÓTT<ä˝…’q$. kÕ<ÛäHê\T

n+fÒ <ëìøÏ nqTdü]+#ê*‡q e÷sêZ\T, n+fÒ Áø£‘·Te⁄\T, j·TC≤„\T yÓTT<ä …’q$.


bÕ˙j·÷\T, düTU≤\T ñqï düú\+. Ç$ø±ø£ •e˝Àø£+, yÓ’≈£î+sƒ¡+ yÓTT<ä …’q düú ≤\T.

Çe˙ï e÷eT÷\T>± eT‘·+ (religion) kÕúsTT˝À #Ó|ü≈£îH˚ $wüj·÷\T. eTq+

#˚düT≈£îqï |ü⁄D´bÕbÕ\ eT÷≥ô|’ Ä<Ûës¡|ü&É‘êsTT. |ü⁄D´+ ‘·]–b˛sTTq ‘·sê«‘·

eT∞¢ @<=ø£ »qà˝À uÛÑ÷$TøÏ sêe&É+, n˝≤π> bÕ|ü+ ‘·]–b˛sTTq ‘·sê«‘· @<=ø£

»qà˝À uÛÑ÷$TøÏ sêe&É+ »s¡T>∑T‘·T+~.

yÓ÷ø£å+˝À s¡+uÛ≤<äT\T ñ+&És¡T. ø√]ø£ Ò Òì dæú‹. dü«s¡Zqs¡ø±\ CÀ*øÏb˛ì

πøe\ Äq+<ädæú‹. eTTxŸÃ nH˚ <Ûë‘·Te⁄≈£î e<ä*y˚j·T&É+ nì ns¡ú+. yÓ÷ø£åeT+fÒ

|ü⁄D´+>±˙, bÕ|ü+>±˙ n+≥ìdæú‹. n+fÒ ø£s¡à|òü\+, ø£s¡àã+<Ûä+ Òìdæú‹. á dæú‹

C≤„q+<ë«sê kÕøå±‘·TÔ>±q÷, ø£s¡àjÓ÷>∑+<ë«sê ø=+‘· Ä\dü +>±q÷ \_Û+#˚~.

dü«sêZìï e÷Á‘·y˚T ø√s¡Tø=H˚yêfi¢ì Ç~es¡πø lø£èwüßí&ÉT n|üVü‰dü + #˚XÊ&ÉT

≈£L&Ü. y<äyê<äs¡‘ê' (XÀ¢.42) n+fÒ y<ë˝À¢ #Ó|æŒq j·TC≤„ À¢ eTTì–‘\T‘·Tqïyês¡T,

ø±e÷‘êàq' n+fÒ ø√]ø£ Ò dü«uÛ≤e+>± ø£\yês¡T, dü«s¡Z|üsê' n+fÒ dü«s¡Zy˚T >=|üŒ~

nqT≈£îH˚yêfi¯ó¢ nì n|üVü‰dü´+ #˚XÊ&ÉT. n˝≤+{Ïyê]øÏ C≤„qjÓ÷>∑+˝À>±˙,

ø£s¡àjÓ÷>∑+˝À>±˙ ãT~Δ ≈£î<äs¡<äT nì ≈£L&Ü #ÓbÕŒ&ÉT. (XÀ¢. 44)

ô|’ kÕ<Ûë´\T, kÕ<ÛäHê\e\¢ eTìwæ eTqdüT‡ $πøå|ü+ (confused state)

#Ó+~e⁄+≥T+~. Bìì m|ü&Ó’‘ Ä‘·àC≤„q+˝À ì\T|ü⁄‘êy√ n|ü&ÉT ≈£î ø£s¡àjÓ÷>∑+

ø£\T>∑T‘·T+~. (XÀ¢.53) Bìe\¢ ø£s¡àjÓ÷>∑+ ÁbÕs¡+uÛÑ<äX˝À C≤„q+ ñ+&Éø£b˛sTTHê

|ü]bÕø£<äX¯ À C≤„q+ \_Û+#·&É+e\¢ yÓ÷ø£åeTH˚ |òü\+ ÇdüTÔ+~ nì #Ó|üŒã&ç+~.

Çø£ÿ&ç‘√ ø£s¡àjÓ÷>∑+ >∑÷]Ã dü+øÏå|üÔ|ü]#·j·T+ eTT–dæ+~.

dæú‘·Á|üE„ì \ø£åD+

y˚<äyê<äs¡‘·T&ÉT ø±≈£î+&Ü eTqdüT‡qT dæús¡+>± ñ+#·T nì eT∞fl eT∞fl ø£èwüßí&ÉT

#Ó|üŒ&É+‘√ n˝≤+{Ï dæú‘·Á|üE„&ÉT m˝≤ ñ+{≤&ÉT, n‘·ì \ø£åD≤ Ò$T{Ï? nì ns¡T®qT&ÉT

n&ç>±&ÉT. Ç<=ø£ Á|üdæ<äΔ XÀ¢ø£+ `

dæú‘·Á|ü»„dü ø± uÛ≤cÕ düe÷~Ûdüúdü πøX¯e

dæú‘·BÛ' øÏ+ Á|üuÛ≤ùw‘· øÏe÷d”‘· ÁeCÒ‘· øÏyéT ˆˆ 54

dæú‘· n+fÒ dæús¡+>± ì*∫q, Á|ü»„ n+fÒ Ä‘·àC≤„q+ ø£\yê&ÉT dæú‘·Á|üE„&ÉT.

nVü≤eTdæà |üs¡+ÁãVü≤à Ç‹ Á|üC≤„ j·Tdü dü' n+fÒ H˚qT ÁãVü≤àqT, nì me] C≤„q+

dæús¡+>± ñ+≥T+<√ n‘·&ÉT dæú‘·Á|üE„&ÉT nì yê´U≤´‘·\T ns¡ú+ #ÓbÕŒs¡T. (dæú‘·Á|üE„&ÉT,


Ä‘·àC≤„ì, ÁãVü≤ày˚‘·Ô, ø£s¡àjÓ÷– Çe˙ï |üsê´j·T|ü<ë\T.) n‘·ìì Ç‘·s¡T\T m˝≤

>∑T]ÔkÕÔs¡T, n‘·ì Á|ües¡Ôq m˝≤>∑T+≥T+~ nì ≈£L&Ü ns¡T®qT&ç Á|üX¯ï.

düe÷<Ûëq+ ø=+‘· ∫Á‘·+>± ñ+≥T+~. ns¡T®qT&ÉT dæú‘·Á|üE„ì \ø£åD≤\T n&ç–‘˚

uÛÑ>∑yêqT&ÉT Á|ü»Vü‰‹ j·T<ë ø±e÷Hé Ç‘ê´~ XÀ¢ø±\‘√ kÕ<ÛäHê\>∑T]+∫ #ÓbÕŒ&ÉT.

\ø£åD≤\T n&ç–‘˚ kÕ<ÛäHê\T m+<äT≈£î #ÓbÕŒs¡T. n+fÒ y˚<ë+‘·XÊÅdüÔ+˝À @$

kÕ<ÛäqeTT˝À ny˚ \ø£åD≤\T nì yê´U≤´‘·\T $e]+#ês¡T. ÁãVü≤àC≤„ì X¯eT+,

<äeT+, nVæ≤+dü, ø√]ø£ Ò¢≈£î+&ÉT≥ yÓTT<ä …’q \ø£åD≤\T ø£*–e⁄+{≤&ÉT. C≤„HêìøÏ

kÕ<ÛäHê\T ≈£L&Ü Çy. ìs¡+‘·s¡ nuÛ≤´dü+e\¢ eTìwædü«uÛ≤yêìï yÓT\¢>± e÷s¡TÃø√e#·TÃ

nH˚<˚ Çø£ÿ&É dü÷Á‘·+. lø£èwüßí&ÉT #Ó|æŒq kÕ<ÛäHê\T / \ø£åD≤\T Ç$.

1) ø√]ø£\qT e<ä* Ä‘·àj·T+<˚ dü+‘·Twæº>± ñ+&É&É+. Ä‘·àH˚ yê‘·àHê ‘·Twüº'.

(XÀ¢. 55) Ç‘·ìH˚ Ä‘êàsêeTT&Éì n+{≤s¡T.

2) düTK<äT'U≤\˝À düeT+>± ñ+&ÉTyê&ÉT. düTU≤ìï>±˙, <äT'U≤ìï>±˙ bı+<äø£

kÕøÏå>± düeT<äèwæº‘√ #·÷#·Tyê&ÉT. (XÀ¢.56) dü+‘√wü+, <äT'K+ Òe⁄ >∑qTø£

Áù|eT, <˚«wüeTT ¬s+&É÷ Òìyê&ÉT.

3) ≈£Ls¡àeè‹Ô n+fÒ ‘êuÒ\T ‘·q nej·Tyê\˙ï ‘·q˝ÀøÏ ÇeTT&ÉTÃø=qï≥T¢ ‘·q

Ç+Á~j·÷\qT $wüj·÷\qT+&ç yÓqTø£≈£î eTs¡\TÃyê&ÉT. (XÀ¢. 58) Ç˝≤

Ç+Á~j·T ìÁ>∑Vü≤+˝À ñqïyê&çøÏ C≤„q+ ø£\>∑>±H˚ ;C≤edüú˝À ñqï

$wüj·÷düøÏÔ ≈£L&Ü ‘=\–b˛‘·T+~. (XÀ¢. 59) n+fÒ ìØ“»+>± ‘·j·÷sö‘·T+~.

4) Ç˝≤ Ç+Á~j·÷\qT ìÁ>∑Væ≤+∫ |üs¡ÁãVü≤àj·T+<˚ eTqdüT‡ ñ+∫qyê&ÉT

dæú‘·Á|üE„&ÉT. (XÀ¢.61) á XÀ¢ø£+˝À eT‘·Œs¡' nH˚ |ü<ä+˝À ªH˚qTμ nH˚ |ü<ä+

|üs¡ÁãVü≤àqT dü÷∫düTÔ+~. lø£èwüßí&çì ø±<äT.

5) m+‘·{Ï $<ë«+düT&Ó’Hê, m+‘· Á|üj·T‘·ï+ #˚dæHê Ç+Á~j·÷\T n‘·ìï

$wüj·÷\yÓ’|ü⁄ ≤>∑T‘·T+{≤sTT. ø£kÕ] eTqdüT‡ yê{Ïô|’øÏ yÓ[‘˚ yê{Ï|ü≥¢

dü+>∑+ (ÄdüøÏÔ) |ü⁄&ÉT‘·T+~. dü+>∑+ e\¢ n$ ø±yê\H˚ ø√]ø£, Ä ø√]ø£≈£î

@<Ó’Hê n&É¶+øÏ ø£*–‘˚ <ëìô|’ Áø√<Ûä+ (XÀ¢. 22) Ç˝≤ |üs¡+|üs¡>± ø±eTeTT,

Áø√<ÛäeTT ekÕÔsTT. Áø√<Ûä+e\¢ edüTÔC≤„q+ q•düTÔ+~. BìH yÓ÷Vü≤+ n+{≤s¡T.

düyÓ÷àVü≤+ e\¢ düàè‹HêX¯+. <ëìe\¢ eTìùw q•kÕÔ&ÉT. (XÀ¢. 63) ø±ã{Ïº

edüTÔe⁄\qT+&ç Ç+Á~j·÷\qT ìÁ>∑Væ≤+#·&Éy˚T kÕ<Ûä≈£î&ÉT #˚j·÷*‡q |üì.

n<˚ C≤„ì \ø£åD+.


6) Á|ükÕ<äãT~Δ ø£\yê&ÉT. sê>∑<˚«cÕ\T Ò≈£î+&Ü Ç+Á~j·÷\ì Ä‘·àeX¯+˝À

ñ+#·Tø=ì ø£s¡à\T #˚ùdyê&ÉT Á|ükÕ<ä+ bı+<äT‘ê&ÉT. (XÀ¢. 64) Á|ükÕ<äeT+fÒ

Á|üdüqï‘·, kÕ«düú + nì nsêú\T #ÓbÕŒs¡T. dü«düú' n+fÒ ‘·q dü«s¡÷|ü+˝À ‘êqT

ñqïyê&ÉT. ‘·q dü«s¡÷|üyÓTÆq |üs¡ÁãVü≤à˝À ñqïyê&ÉT.

7) Á|ükÕ<äãT~Δ À ñqïyê&çøÏ yÓ+≥H˚ dæú‘·Á|ü»„‘·«+ dæ~ΔdüTÔ+~. (XÀ¢. 65)

8) n+<ä]ø° Nø£{Ï>± ñqï~, Ç‘·ìøÏ |ü>∑\T>± ø£ì|ædüTÔ+~. n+<ä]ø° |ü>∑\T

Ç‘·ìøÏ Nø£{Ï>± ø£ì|ædüTÔ+~. Ä‘·àC≤„q+ n+<ä]ø° ø£\>∑ì~. n+fÒ Nø£{Ï ≤

ñ+&˚~. n~ Ç‘·ìøÏ düŒwüº+>± ‘Ó\TdüTÔ+~. n+<ä]ø° ø£ì|æ+#˚ Á|ü|ü+#·+,

$wüj·Tyê+#Û·\T Ç‘·ìøÏ Nø£{Ï>± ø£ì|ækÕÔsTT. nC≤„qe÷sêZ\T>± ø£ì|ækÕÔsTT.

(XÀ¢. 69) nC≤„q+˝À À≈£î\T y˚T˝§ÿìe⁄qï|ü&ÉT Ç‘·ìøÏ n~ Nø£{Ï. <ëìøÏ

<ä÷s¡+>± ñ+{≤&ÉT.

9) mìï q<äT\ s¡T e∫Ã #˚]Hê düeTTÁ<ä+ ìX¯Ã\+>± m˝≤+{Ï e÷s¡TŒ Ò≈£î+&Ü

ñqï≥T¢ düeTdüÔyÓTÆq ø±e÷\T Ç‘·ì˝À $©qeTe⁄‘êsTT. n˝≤+{Ïyê&ÉT

dæú‘·Á|üE„&ÉT. (XÀ¢. 70) dæú‘·Á|üE„&ÉT |ü]|üPs¡Tí&ÉT, nø±eTVü≤‘·T&ÉT, ãj·T{ÏedüTÔe⁄\

qT+&ç Äq+<ä+ ø√s¡ìyê&ÉT.

10) nVü≤+ø±s¡+ ` H˚qT nH˚uÛ≤eq, ø£s¡Ôè‘·«uÛ≤eq Òìyê&ÉT. ø√]ø£\qT e<ä*

ñ+&ÉTyê&ÉT, XÊ+‹ì bı+<äT‘ê&ÉT.

ô|’ #Ó|æŒq >∑TD≤\T ñqïyê&˚ dæú‘·Á|üE„&ÉT. n‘·ì dæú‹j˚T Áu≤V”≤àdæú‹. (XÀ¢. 72)

ÁãVü≤àj·T+<äT ì*∫j·TT+&˚ dæú‹. n{Ïºyêìπø yÓ÷ø£å+. n+fÒ düø£\<äT'U≤\qT+&ç

$eTTøÏÔ, »qàã+<Ûä+ qT+&ç $eTTøÏÔ. á dæú‹˝À yÓ÷Vü‰ìøÏ ‘êe⁄ Ò<äT (ˇø£<ëìï

eTs√$<Ûä+>± #·÷&É&É+ yÓ÷Vü≤+). Bìj·T+<äTqïyê&ÉT ÁãVü≤àìsê«D+ bı+<äT‘ê&ÉT.

(XÀ¢. 72) yêq+ n+fÒ >∑eTq+. ìsê«D+ n+fÒ #·\qs¡Væ≤‘·dæú‹. Ç~jT JeqTàø£Ôdæú‹

nìï{Ïø£Hêï ñ‘·ÿèwüºdæú‹.

Ç˝≤>∑ uÛÑ>∑eBZ‘· À n‹eTTK´+>± Á|ü‹bÕ~+|üã&˚ C≤„qjÓ÷>∑+, ø£s¡àjÓ÷>±\

>∑÷]Ã dü+øÏå|üÔ+>± á n<Ûë´j·T+˝À #Ó|üŒã&ç+~.

eT÷&Ée n<Ûë´j·TeTT

ø£s¡àjÓ÷>∑eTT

ø£s¡àjÓ÷>∑eT+fÒ ø£s¡àqT áX¯«sês¡ŒDãT~Δ‘√ nq>± |òü\+ô|’ ÄdüøÏÔ Ò≈£î+&Ü

#˚j·T&É+ nì ‘Ó\TdüT≈£îHêï+. <ëìH˚ $es¡+>± á n<Ûë´j·T+˝À #ÓãT‘ês¡T.

á n<Ûë´j·T+˝À 43 XÀ¢ø±\THêïsTT. Bìï dü÷ú\+>± eT÷&ÉT $uÛ≤>±\T>±

#·÷&Ée#·TÃ.

yÓTT<ä{Ï 20 XÀ¢ø±\T ø£s¡àjÓ÷>±ìï eT]+‘· $e]+#êsTT.

21`35 XÀ¢ø±\T ñ‘·ÔeT|ü⁄s¡Twüßì Á|ües¡Ôq. Ä<äs¡ÙyÓTÆq e´øÏÔ m˝≤ e´eVü≤]kÕÔ&ÉT.

36`43 XÀ¢ø±\T ø±eTÁø√<Ûë<äT\>∑T]+∫ #·s¡Ã.

Ç˝≤ á n<Ûë´j·T+ yÓTT‘·Ô+ ø£s¡àjÓ÷>∑+ #Ó|üŒ&Üìπø ñ<›•+#·ã&ç+~.

¬s+&Ée n<Ûë´j·T+˝À #Ó|æŒq $wüj·÷ìï $ì ns¡T®qT&çøÏ ø£ dü+<Vü≤+ ø£*–+~.

ø£s¡àjÓ÷>∑+ø£+fÒ C≤„qjÓ÷>∑+ ÁX‚j·Tdüÿs¡yÓTÆq~ nì #ÓbÕŒe⁄ ø£<ë eT] qHÓï+<äT≈£î

ø£s¡àjÓ÷>∑+˝À ñ+&ÉeT+≥THêïe⁄ n+≥÷ @~ ÁX‚j·Tdüÿs¡yÓTÆq<√ <ëìï #Ó|ü (XÀ¢.2)

nì ø£èwüßíDÏí ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. lø£èwüßí&ç ≤ nHêï&ÉT.

˝Àπø-dæàHé ~«$<Ûë ìcÕ˜ |ü⁄sê Áb˛ø±Ô eTj·÷q|òüT

C≤„qjÓ÷π>q kÕ+U≤´Hê+ ø£s¡àjÓ÷π>q jÓ÷–HêyéT ˆ 3

n+fÒ kÕ+KT´\≈£î (dü+Hê´düT\≈£î) C≤„qjÓ÷>∑+, jÓ÷>∑T\≈£î (ø£s¡à #j·Te\dæq

yê]øÏ) ø£s¡àjÓ÷>∑+ nì ¬s+&ÉT |ü<äΔ‘·T\THêïsTT. }s¡πø ø£s¡à\qT dü+q´dæ+#·&É+e\¢

(n+fÒ Ä‘·àC≤„q+ Òì dü+Hê´dü+e\¢ e÷Á‘·y˚T) yÓ÷ø£å+ ø£\T>∑<äT. eT<ÛäTdü÷<äq

düs¡dü«‹ nH |ü+&ç‘·T&ÉT Bìï $e]dü÷Ô Ç$ ìC≤ìøÏ ¬s+&ÉT ìwü\T ø±e⁄, πø ìwü À

¬s+&ÉT <äX¯\Hêï&ÉT. ø£{Ï kÕ<Ûäq<äX¯. ¬s+&Ée~ kÕ<Ûä <äX¯. ø£s¡àjÓ÷>∑+ kÕ<Ûäq<äX¯.

∫‘·ÔXó~Δø£*– C≤„H√‘·Œ‹Ô nsTTq ‘·sê«‘· n< kÕ<Ûä <äX>± e÷s¡T‘·T+~. n+<äTe\¢H

uÛÑ>∑yêqT&ÉT eTTqTà+<äT kÕ+K´+, jÓ÷>∑+ ø£fÒ nì |ü<˚|ü<˚ #Ó|üŒ&É+ #·÷kÕÔ+.

πøe\+ ø£s¡àjÓ÷>∑+e\¢ yÓ÷ø£å+ sê<äT. ø±˙ <ëìe\¢ ∫‘·ÔX¯ó~Δ ø£\T>∑T‘·T+~.

j·TC≤„\T, j·÷>±\T yÓTT<ä …’qyê{Ï À n+>∑+>± ñqï <ëq<Ûäsêà<äT\e\¢ ∫‘·ÔX¯ó~Δ

ø£\T>∑T‘·T+~. ∫‘·Ô+ ìs¡à\+>± Ò≈£î+fÒ C≤„qÁbÕ|æÔ Ò<äT. Ç<Ó ≤>∑+fÒ eT*qyÓTÆq

n<ä›+ô|’ Á|ü‹_+ã+ ø£qã&É<äT. n+<äTø£ì e÷*Hê´ìï ‘=\–+#ê*. n~

‘=\–+∫q+‘·e÷Á‘êq Á|ü‹_+ã+ Á|ü‹|òü*+#·<äT. <ëìô|’ B|ü|ü⁄ yÓ\T>∑T |ü&Ü*.


n<ë›ìï X¯óÁuÛÑ|üs¡#·&É+ es¡≈£î ø£s¡à. B|ü+ yÓ*–+#·&É+ n+fÒ y˚<ë+‘·yêø±´\qT

ns¡ú+ #düTø=ì yê{Ïì J]í+#·Tø√e&É+. Ç~ dü¬s’q |òü*‘êìïdüTÔ+~. n+fÒ ø£s¡à\<ë«sê

ø£s¡àX¯Sq´‘· kÕ~Û+#·&É+.

ø£s¡à\qT ndü Ò ÁbÕs¡+_Û+#·ø£b˛e&É+e\¢ HÓ’wüÿs¡à´+ (ø£s¡à\T Òø£b˛e&É+) ≈£î<äs¡<äT.

C≤„q+ Òìyê&ÉT πøe\+ ø£s¡à‘ê´>∑+#˚‘· ø£s¡àjÓ÷>∑+ Ç#˚Ã |òü ≤ìï bı+<ä Ò&ÉT (XÀ¢.

4). ø£s¡à\T e<ä*y˚dæqyê&ÉT ªH˚qT ø£s¡à\qT e<ä ÒXÊqTμ n+≥÷ H˚qT nH˚ uÛ≤eq

(ø£s¡Ôè‘·«uÛ≤eq)˝À ñ+{≤&ÉT. e~ Òj·T&É+≈£L&Ü ø£ ø£s¡àj˚T. n+<äTe\¢ n‘·ìøÏ

HÓ’wüÿs¡à´+ (actionless state) ≈£î<äs¡<äT. n+‘˚>±ø£ eTìwæ m\¢|ü&É÷ @<√ ø£ |üì

#˚dü÷ÔH˚ ñ+{≤&ÉT. q Væ≤ ø£•Ã‘Y ø£åDeT|æ C≤‘·T ‹wü‘· ø£s¡àø£è‘Y (XÀ¢.5) eTìwæ

}s¡≈£î+<ëeTHêï Á|üø£è‹, n+fÒ dü‘·Ô«s¡»düÔyÓ÷>∑TD≤\ Á|üuÛ≤e+ n‘·DÏí }s¡Tø√ìe«<äT

(XÀ¢.5). ˇø£y˚fi¯ Á|üj·T‘·ï|üPs¡«ø£+>± u≤ùV≤´+Á~j·÷\qT ìÁ>∑Væ≤+∫ ≈£Ls¡TÃHêï

˝À|ü\ Ç+Á~j·TyÓTÆq eTqdüT‡ }s¡Tø√<äT. n~ $wüj·÷\ô|’ yÓfi¯ó‘·÷H˚ ñ+≥T+~.

n˝≤+{ÏyêDÏí $T<∏ë´#ês¡T&ÉT (hypocrite) n+{≤s¡T (XÀ¢.6). n+<äTe\¢ Ç+Á~j·÷\qT

eTqdüT‡‘√bÕ≥T ìj·T$T+∫ Ä ‘·sê«‘· ÄdüøÏÔ Ò≈£î+&Ü ¬s+&Ée n<Ûë´j·T+˝À

#Ó|æŒq$<Ûä+>± ø£s¡à\T #dæHê |òüs¡yê Ò<äT n~ ø£s¡àjÓ÷>∑eTe⁄‘·T+~. ø±ã{Ïº Á|ü‹e´ø°Ô

‘·q dü«uÛ≤yêìï nqTdü]+∫ e∫Ãq ø£s¡àqT ‘·|üŒø£ #˚j·÷* (XÀ¢.8). jÓ÷<ÛäT&ÉT

j·TT<äΔ+ #˚j·÷*, eT+Á‹ eT+Á‘ê+>∑+ HÓibÕ*. Hê´j·TkÕúq+ yê]|üì #˚j·÷*.

á XÀ¢ø£+˝À ìj·T‘·ø£s¡à nH˚ |ü<ä+ yê&Éã&ç+~. n+fÒ me&ÉT @ |üì #˚j·T&ÜìøÏ

n~Ûø±s¡+ ñqïyê&√ n~ ìj·T‘·yÓTÆqø£s¡à. n+fÒ ‘·|üŒø£ #˚j·÷*‡q ø£s¡à. ø£s¡à Ò

Ä#·]+#·ø£b˛‘˚ J$ø£ ≈£L&Ü nkÕ<Ûä + (XÀ¢.8).

j·T»„+ ø√dü+ ø£s¡à

Çø£ÿ&É ø£ eTTK´yÓTÆq $wüj·T+ #Ó|üŒã&ç+~. ø£s¡à m{Ïº dü+<äs¡“¤+˝À ã+<Ûäø£+

(binding nature) ne⁄‘·T+~, @ |ü]dæú‹˝À ã+~Û+#·<äT nì #·s¡Ã. j·T»„+ø=s¡≈£î #ùd

|üì ã+<Ûäø£+ø±<äì dæ<ëΔ+‘·+ (XÀ¢.9). j·T»„eT+fÒ @$T{Ï? e÷eT÷\T>± ãTT‹«≈£îÿ\T,

j·T»e÷ì, nH˚ø£ j·T»„dü+uÛ≤sê\T ùdø£]+∫ $$<Ûä y˚<äeT+Á‘ê\qT ñ#·Ã]dü÷Ô

n–ï˝À ÄVüQ‘·T*e«&É+ nì eTq+ #·÷düTÔ+{≤+. Bìø°, ø£s¡àjÓ÷>±ìøÏ dü+ã+<Ûä+

@$T{Ï? nì á n<Ûë´j·T+˝À #·s¡Ã. á n<Ûë´j·T+˝Àq÷ ‘·sê«‹<äsTTq C≤„qjÓ÷>∑

n<Ûë´j·T+˝Àq÷ lø£èwüßí&ÉT j·T»„X¯u≤›ìøÏ $düÔè‘·yÓTÆq nsêúìï #ÓbÕŒ&ÉT.

eT÷&Ée n<Ûë´j·T+ 41

Á|üdüTÔ‘· XÀ¢ø£+

j·TC≤„sêú‘·ÿs¡àD√-q´Á‘· Àø√-j·T+ ø£s¡àãqΔq'

‘·<äs¡ú+ ø£s¡à øöHÔj·T eTTø£Ôdü+>∑' düe÷#·s¡ ˆˆ 9

j·T»„+ n+fÒ uÛÑ>∑yêqT&ÉT nì ns¡ú+ #ÓbÕŒs¡T j·TCÀ„ yÓ’ $wüßí' nH˚ ÁX¯ó‹ìã{Ïº.

$wt nH˚ <Ûë‘·Te⁄e\¢ n+‘ê yê´|æ+∫ e⁄qïyê&ÉT nì ns¡ú+. j·T»„+ø=s¡≈£î ø£s¡à

n+fÒ áX¯«sês¡ŒDãT~Δ‘√ #˚ùd ø£s¡à. n+fÒ |òü\+ô|’ ÄdüøÏÔ Ò≈£î+&Ü #˚ùd ø£s¡à.

n+<äTπø eTTø£Ôdü+>∑' ø£s¡à|òü\+ô|’ ÄdüøÏÔ Òìyê&ÉyÓ’ ø£s¡àqT Ä#·]+#·T nHêïs¡T.

Á|üø£è‹ #·Áø£+

‘·sê«‹ XÀ¢ø±˝À¢ (10`16) j·T»„eTH˚ |ü<ëìï kÕ<Ûës¡D+>± eTq+ >∑eTì+#˚

ns¡ú+˝À yê&Üs¡T. n+fÒ y˚<ä+˝À #Ó|üŒã&çq yê»ù|j·T+, CÀ´‹c ˜eT+ yÓTT<ä …’q

j·TC≤„\T. <˚e‘·\qT ñ<›•+∫ #˚j·Tã&˚$. M{Ïe\¢ »>∑‘·TÔ |ü]|ü⁄wæº #Ó+<äT‘·T+~.

düèwæº À nìï edüTÔe⁄\≈£î ñqï |üs¡düŒs¡ ñ|üø±s¡ ñ|üø±s¡ø£uÛ≤e+ (principle ofinterdependence) , ˇø£<ëìô|’ ˇø£{Ï Ä<Ûës¡|ü&çe⁄+&É&É+ Çø£ÿ&É #Ó|üŒã&ç+~.

düèwæºø£s¡Ô Á|ü»\‘√bÕfÒ j·TC≤„ìï düèwæº+#ê&ÉT (XÀ¢.10). eTìwæì n+<äT˝À uÛ≤>∑+>±

#XÊ&ÉT. düèwæº À Ç‘·s¡ X≈£îÔ\‘√ düVü≤ø£]+∫q|ü& Ç‘·ìøÏ eTqT>∑&É. düèwæº ìj·Te÷\≈£î

e´‹πsø£+>± yÓ[flq|ü&ÉT Ç‘·ìøÏ eTqT>∑&É Ò<äT. BìH˚ '

<˚yêHé uÛ≤ej·T‘êH˚q ‘˚ <˚yê uÛ≤ej·TqTÔ e'

|üs¡düŒs¡+ uÛ≤ej·TqÔ' ÁX‚j·T' |üs¡eTyê|ü‡´<∏ä ˆ 11

<e‘·\T, Ç+Á<ë<äT\T. esê¸ìøÏ ø±s¡DuÛÑ÷‘·T …’qyês¡T. j·T»„+<ë«sê <e‘·\qT

dü+‘·è|æÔ|üs¡#ê*. n+fÒ <˚e‘·\T nH˚ düèwæº Àì X¯≈£îÔ\qT eTq+ >ös¡$+#ê*.

n|ü&˚ n$ eTq≈£î düVü≤ø£]kÕÔsTT. Çø£ÿ&É j·T»„X¯u≤›ìï dü+Á|ü<ëj·÷s¡ú+˝À

<˚e⁄fi¯ó¢ nì nqTø√e#·TÃ. Ò<ë ø£ s¡÷|üø£+>± (metaphor) Á>∑Væ≤+∫ Á|üø£è‹X¯øÏÔ

nì ≈£L&Ü Á>∑Væ≤+#·e#·TÃ. Á|üø£è‹qT+∫ Á>∑Væ≤+#·&Éy˚Tø±<äT Á|üø£è‹øÏ Çyê«* nH˚

ns¡ú+. j·T»„+˝À uÛ≤>∑+>± <ëq+, ‘·|üdüT‡ yÓTT<ä …’q$ ˝À≈£î\≈£î ñ|üø£]+#˚$.

á$<Ûä+>± |üs¡T\≈£î|üjÓ÷–+# (j·T»„+) #düTÔqïyê&ÉT bÕbÕ\qT+&ç eTT≈£îÔ&Ée⁄‘ê&ÉT.

Ç‘·s¡T\≈£î düVü≤ø±s¡+ #˚j·Tìyê&ÉT bÕbÕìï bı+<äT‘ê&ÉT (XÀ¢.13).

j·T»„eTH˚ ø£s¡à≈£î y˚<äy˚T ñ‘·Œ‹ÔkÕúq+. ø£s¡à ÁãôVAà<ä“¤e+ (XÀ¢.15) nHêïs¡T.

á y˚<ä+ |üs¡ÁãVü≤àqT+&ç |ü⁄{Ïº+~. nq>± Á|üø£è‹ìj·Te÷ìï ‘Ó*ù| Á>∑+<∏ä+ y˚<ä+.

n+<äT#˚‘· |üs¡ÁãVü≤à‘·‘·Ô«y˚T j·T»„+˝À ñ+<äì Á>∑Væ≤+#ê* (XÀ¢. 15).


nqï+e\¢ Je⁄\T J$+#·&É+, Ä nqï+ yT|òüT+e\¢ |ü⁄≥º&É+, Ä yT|òüT+ j·T»„+e\¢

|ü⁄≥º&É+, Ä j·T»„+ eTìwæ nqTwæ+#˚ ø£s¡à ø±e&É+ nH˚~ ø£ #·Áø£+. á #·Áø±ìøÏ

$T>∑‘êe˙ï ‘√&ÉŒ&É‘êsTT. BìøÏ $|òü÷‘·+ ø£*–+#·>∑*–+~ eTìwæ ˇø£ÿ&˚ (XÀ¢.

16). ø±ã{Ïº á $|òü÷‘êìï ø£*–+#˚yê&çì n|òü÷j·TT' ` n+fÒ bÕ|üJ$‘·+

ø£\yê&ÉT, Ç+Á~j·÷sêeT' Ç+Á~j·÷˝À¢H˚ s¡$TdüTÔ+&˚yê&ÉT nHêïs¡T (XÀ¢.16).

n˝≤+{Ï Ç+Á~j·T˝À\T&ç J$‘·+ e´s¡ú+. eTìwæøÏ e÷Á‘·yT ‘·qT ø√s¡T≈£îH $wüj·÷\ô|’

ùd«#·Ã¤ ñ+<äì ô|’q #Ó|ü≈£îHêï+. Ä ùd«#·Ã¤‘√ eTìwæ Á|üø£è‹ #·Áø±ìøÏ $|òü÷‘·+

ø£*–+#·≈£L&É<äì á Á|üø£s¡D+ ns¡ú+.

C≤„q+‘√ ø£s¡à #˚j·T&É+

17e XÀ¢ø£+qT+&ç eT∞¢ ø£s¡àjÓ÷>∑+ Á|ükÕÔ$+#·ã&ç+~. me&Ó’‘˚ Ä‘·às¡‘·T&ç>±

(Ä‘·àj·T+< ìwü>∑\yê&ÉT) ñ+{≤&√ n‘·ìøÏ ø±s¡ + nH~ ñ+&É<äT (ø£s¡à e⁄+≥T+~>±˙

ø±s¡ eTT+&É<äT). |üs¡e÷s¡ú‘·‘êÔ«ìï ‘Ó\TdüTø=ì ø£s¡àqT #˚j·÷\ì ns¡ú+. BìH˚

ñ|üìwü‘·TÔ À C≤„‘ê« ø£sêàDÏ ≈£îØ«‘· nHêïs¡T. n˝≤+{Ïyê&çøÏ ø£s¡àqT+∫ @ Á|üjÓ÷»qeT÷

Ò<äT (XÀ¢.18). ø±ã{Ïº #˚j·T<ä–q ($~Û+#·ã&çq) ø£s¡àqT ndü≈£îÔ&ÉyÓ’ Ä#·]+#·T nì

eT∞¢ ns¡T®qT&çøÏ #ÓãT‘·THêï&ÉT.

Ç+<äT≈£î ø£ ñ<ëVü≤s¡D ≈£L&Ü Çe«ã&ç+~.

ø£s¡àD…Æe Væ≤ dü+dæ~Δe÷dæú‘ê »qø±<äj·T'

˝Àø£dü+Á>∑Vü≤y˚Tyê|æ dü+|üX¯ Hé ø£s¡TÔeTs¡Ωdæ ˆ 20

»qø±<äT\T ø£s¡àqT Ä#·]+∫jT dæ~Δì (yÓ÷øå±ìï) bı+<ës¡T. ø±ã{Ïº e⁄ ≈£L&Ü

˝Àø√|üø±sêìï >∑eTìdü÷Ô ø£s¡à #j·÷*. Àø£dü+Á>∑Vü≤+ n+fÒ Àø£dü ñHêàs¡Z Á|üeè‹Ô

ìyês¡DyéT nì yê´U≤´‘·\Hêïs¡T. Àø±ìï #Ó&ÉTe÷s¡Z+qT+&ç ìyê]+#·&É+.

á n<Ûë´j·T+ yÓTT<ä{À¢ ns¡T®qT&ç X¯+ø£ >∑eTì+#ê+, C≤„qjÓ÷>∑+ >=|üŒ<ë,

ø£s¡àjÓ÷>∑+ >=|üŒ<ë nì. n+<äT≈£î á XÀ¢ø£+˝À »q≈£î&ç ñ<ëVü≤s¡D. »q≈£î&ÉT

C≤„ìjÓÆTq sê»]¸. Ç‘·ìù|s¡T ãèVü≤<ës¡D´ø√|üìwü‘·TÔ À n˝≤π> uÛ≤s¡‘·+, jÓ÷>∑yêdæwü+

˝≤+{Ï Á>∑+<∏ë˝À¢ $düÔè‘·+>± ø£ì|ædüTÔ+~. Ç~es¡≈£î #Ó|æŒq $wüj·÷H˚ï ø£èwüßí&ÉT

Çø£ÿ&É eT∞¢ #ÓbÕŒ&ÉT.


ø£s¡àjÓ÷>∑+ ¬s+&ÉT s¡ø±\T :

C≤„q+‘√ ≈£L&çq ø£s¡à˝À yÓ÷ø£å$T~es¡πø dæ~Δ+∫+~. C≤„ì ø£s¡à ù|s¡T≈£î e÷Á‘·y˚T

ø£s¡à. <ëìï ø£sêàuÛ≤dü n+{≤s¡T (ø£s¡à˝≤>± ø£ì|ædüTÔ+~). Ç~ kÕøå±‘·÷Ô yÓ÷ø£åy˚T.

kÕ<Ûä≈£î&ç>± #˚ùd ø£s¡àjÓ÷>∑+˝À ∫‘·ÔX¯ó~Δ ø£\>∑&É+<ë«sê yÓ÷øå±ìøÏ düVü≤ø±]>±

ñ+≥T+~. ø£s¡à |üs¡+|üs¡j·÷ kÕ<Ûäq+ n+{≤s¡T.

»qø±<äT\T ø£s¡à #˚düTø=H˚ yÓ÷ø£å+ bı+<ës¡T nH˚ yêø±´ìï m˝≤ Á>∑Væ≤+#ê*?

»q≈£î&ÉT ø£y˚fi¯ C≤„ìjÓÆT ø£s¡à #˚dæe⁄+fÒ n‘·ìøÏ C≤„q+e\¢H˚ dæ~Δ nì uÛ≤$+#ê*.

C≤„ì ø±≈£î+&Ü ø£s¡à #˚dæe⁄+fÒ Áø£y˚TD ∫‘·ÔX¯ó~Δ<ë«sê dæ~Δ bı+<ë&Éì nqTø√yê*.

n˝≤π> e⁄ (ns¡T®qT&ÉT) ≈£L&Ü ≈£î ÁbÕ|æÔ+∫q ø£s¡àqT jÓ÷>∑ãT~Δ‘√ Ä#·]+#·T nì

ns¡ú+.

˝Àø√|üø±s¡+ ø=s¡≈£î ø£s¡à

‘·sê«‹ ø=ìï XÀ¢ø±˝À¢ Àø£dü+Á>∑Vü≤+ ø=s¡≈£î ø£s¡à m˝≤+{Ï~ nì #Ó|üŒã&ç+~.

eTq+ Àø£+˝À Ä<äs¡ÙÁbÕj·TT\T>± (role models) ø=+<ä]ì #·÷düTÔ+{≤+. yê]e\¢H

eTq+ Á|üuÛ≤$‘·T\yÓTÆ düHêàs¡Z+˝À ø=+‘·es¡≈£î Á|üe]ÔdüTÔ+{≤+. eTìwæ ñ‘·ÔeTe÷s¡Z+˝À

q&Ée&ÜìøÏ XÊÅdüÔ+˝À #Ó|æŒq ìj·Te÷ Ò ø±≈£î+&Ü á dü‘·TŒs¡Twüß\T ≈£L&Ü ø±s¡D+.

BìH˚ ø£ Á|üdæ<äΔXÀ¢ø£+˝À #ÓbÕŒs¡T.

j·T<ä <ë#·s¡‹ ÁX‚wüdüÔ‘·Ô<˚y˚‘·s√ »q'

dü j·T‘Y Á|üe÷D+ ≈£îs¡T‘˚ Àø£düÔ<äqTes¡Ô‘˚ ˆ 21

ÁX‚wü|ü⁄s¡Twüß&ÉT m˝≤>∑ e´eVü≤]kÕÔ&√ À≈£î\T <ëìH˚ nqTdü]kÕÔs¡T. n‘·&ÉT ‘·q

J$‘·+˝À m˝≤+{Ï Á|üe÷D≤\T bÕ{ÏkÕÔ&√ Àø£+ <ëìì nqTdü]düTÔ+~.

eTs=ø£ ñ<ëVü≤s¡D kÕøå±‘·÷Ô lø£èwüßí&˚.

q y˚T bÕsêúdæÔ ø£s¡Ôe´+ Á‹wüß Àπøwüß øÏ+#·q

Hêqyê|üÔeTyê|üÔe´+ es¡Ô @e #· ø£s¡àDÏ ˆ 22

C≤„q+‘√ ≈£L&çq ø£s¡àjÓ÷>∑+ (C≤„ìjÓÆT ≈£L&Ü

˝Àø√|üø±sêì¬ø’ ø£s¡à #˚j·T&É+)

kÕ<Ûä≈£î&ç>± (yÓ÷øå±ìï ø√s¡T‘·÷) ø£s¡àjÓ÷>∑+

#j·T&É+.


˝Àø£dü+Á>∑Vü≤+ ø√dü+ |üì#˚j·÷˝≤? e<ë›? nH˚ $wüj·T+˝À qH˚ï >∑eTì+#·T.

Hê≈£î eT÷&ÉT Àø±˝À¢ m˝≤+{Ï ø£s¡Ôe´eT÷ Ò<äT. Hêqyê|üÔ+ Hê˝À Ç~es¡πø ÒìB,

nyê|üÔe´+ bı+<ä<ä–qB, @B Ò<äT. nsTTHê H˚qT ø£s¡à\T Ä#·]dü÷ÔH˚ ñHêïqT.

H˚qT ø£s¡à\T Ä#·]+#·ø£b˛‘˚ Ç‘·s¡T\T ≈£L&Ü qH˚ï nqTdü]kÕÔs¡T. Àø£<Ûäsêàìï H˚qT

dü+ø£s¡+ #dæqyêDíe⁄‘êqT. Ä$<Ûä+>± Á|ü»\qT HêXq+ #dæqyêDíe⁄‘êqT (XÀ¢. 24).

ø±e⁄q

düø±Ô' ø£s¡àD´$<ë«+k˛ j·T<∏ë ≈£îs¡«ìÔ uÛ≤s¡‘·

≈£îsê´~«<ë«+düÔ<∏ë-düø£Ô•Ãø°s¡T¸s√¢ø£dü+Á>∑Vü≤yéT ˆ 25

˙e⁄ Hê˝≤>± Ä‘·ày˚‘·ÔyÓ’Hê (C≤„ìjÓÆT ø£s¡à #˚dæHê) ø±≈£îHêï (kÕ<Ûä≈£î&ç>± ø£s¡à

#dæHê) Ç‘·s¡T\ yT\T¬ø’Hê, |üì#j·Te\dæ+<ø£<ë! n+<äTe\¢ C≤„q+ Òìyês¡T m˝≤¬>’‘

kÕ«s¡ú+>∑T]+∫ ø£s¡à#˚kÕÔs√ C≤„ìjÓÆTqyê&ÉT ˝Àø£dü+Á>∑Vü≤+ <äèwæº À e⁄+#·Tø=ì

ø£s¡à#j·÷*. ø±ã{Ïº düe÷»+˝À Ä<äs¡Ù|ü⁄s¡Twüß\T }s¡πø ≈£Ls=Ãq≈£î+&Ü Ä<äs¡Ùe+‘·yÓTÆq

ø£s¡à\T #j·T&É+ nedüs¡+ (}s¡≈£îqïyê&ÉT ñ‘·ÔeTT&Éì uÛ≤$+#·sê<äT). n˝≤ #düTÔqï|ü&ÉT

Ç‘·s¡T\T @ eT+∫|üì #düTÔHêï Áb˛‘·‡Væ≤+#ê*. yê]˝À ãT~ΔuÛÒ<ä+ (ø£s¡à nedüs¡+ Ò<äT

nì #Ó|æŒ, Ò<ë nqedüs¡+>± ‘·|ü …+#·&É+<ë«sê yê] eTqdüT‡˝À ÁuÛ≤+‹ ø£*–+#·&É+)

#˚j·T≈£L&É<äT. yês¡T ø£s¡àdü+>∑T …’Hê dü¬s’q|üì #˚düTÔqï+‘·es¡≈£î C≤„ìjÓÆTqyê&ÉT

CÀwüj˚T‘Y ` ñ‘ê‡Vü≤|üs¡Tdü÷Ô ñ+&Ü*. ‘·qT ìcÕÿeTø£s¡à #˚dü÷Ô $T>∑‘êyê]ì

ñ‘ê‡Vü≤|üs¡Tdü÷Ô ñ+&Ü*.

ø£s¡Ô mes¡T?

düèwæº n+‘ê ÁãVü≤àqT+&ç e∫Ã+<äì yÓTT<ä{À¢ #Ó|ü≈£îHêï+. ÁãVü≤àqT+&ç m˝≤

e∫Ã+~? ø±s¡´ø±s¡Ddü+ã+<Ûä+ eT∞¢ ˇø£kÕ] #·÷<ë›+. eT{ÏºqT+&ç ≈£î+&É

‘·j·÷¬s’q|ü&ÉT eT{Ïºì ñbÕ<ëq ø±s¡D+ (material cause) n+{≤s¡T. ≈£î+&É

ø±s¡ + (effect). ≈£îeTà]ì ì$T‘·Ôø±s¡D+ (efficient cause) n+{≤s¡T. uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT

düèwæº #˚XÊ&Éqï|ü&ÉT ≈£îeTà]yê&ç ≤>∑ ‘·qø£+fÒ _ÛqïyÓTÆq |ü<ësêúìï <˚H√ï rdüTø=ì

á $XÊ«ìï ‘·j·÷s¡T#˚XÊ&ÉT. <ëì‘√ ˇø£ eT{Ïºu§eTàqT ‘·j·÷s¡T#˚dæ n+<äT˝À

ÁbÕD≤ìï }<ë&ÉT n+fÒ e÷eT÷\T 5e ‘·s¡>∑‹kÕúsTT˝À dü]b˛‘·T+~. ø±˙

y˚<ë+‘·XÊÅdüÔ+ n˝≤ nq&ÜìøÏ M Ò¢<äT. uÛÑ>∑e+‘·Tìø£+fÒ _ÛqïyÓTÆq |ü<ës¡úeTT+<äì

n+^ø£]ùdÔ uÛÑ>∑e+‘·TDÏí düs¡«yê´|ü≈£î&ÉT nq Ò+. düsê«ìï yê´|æ+∫ nìï+{Ï À ñ+&ç

ìj·T$T+#˚yê&ÉT, n+‘·sê´$T (n+‘·' R À|ü\, j·÷$T R ìj·÷eTø£+ #˚ùdyê&ÉT)


nì m˝≤ n+{≤+. uÛÑ>∑e+‘·T&çøÏ ø=ìï |ü]<ÛäT\T (limitations) ekÕÔsTT. BìH˚

y˚<ë+‘·uÛ≤wü À |ü]#˚Ã¤<ä+ n+{≤s¡T. eTq+ eT÷&ÉTs¡ø±\ |ü]#˚Ã¤<ë˝À¢ ñ+{≤+.

n+fÒ |ü]∫Ã¤qTï\T>± ñ+{≤+. Ç$

<˚X¯‘·' á Á|ü<˚X¯+˝À ñ+fÒ eTs=ø£ Á|ü<˚X¯+˝À ñ+&É Ò+.

ø±\‘·' á ø±\+˝À (21e X¯‘ê_› À) ñ+fÒ eTs√ ø±\+˝À ñ+&É Ò+.

edüTÔ‘·' ô|qTï nH˚ edüTÔe⁄ |ü⁄düÔø£+ nH˚ edüTÔe⁄ ø± Ò<äT.

á eT÷&ÉT |ü]#˚Ã¤<ë\‘√ eTq+ |ü]∫Ã¤qTï\T>± ñ+{≤+. uÛÑ>∑e+‘·TDÏí Ç˝≤

|ü]∫Ã¤qTï&Éq&ÜìøÏ M Ò¢<äT. n<=ø£ n|ü]∫Ã¤qï #Ó’‘·q´+. ø±ã{Ïº düèwæºøÏ dü+ã+~Û+∫q

|ü<ës¡úy˚T<√ n~ ÁãVü≤àπø dü+ã+~Û+∫q~ ø±yê*.

b˛˙ uÛÑ>∑e+‘·Tì˝À ˇø£ uÛ≤>∑+ (nej·Te+) rdüTø=ì düèwæº »]–+B n+fÒ

ÁãVü≤àqT eTq˝≤π> nej·Tyê\Tqï e´øÏÔ>± uÛ≤$+#·&É+ »s¡T>∑T‘·T+~. n~≈£L&Ü

≈£î<äs¡<äT. ÁãVü≤à e´øÏÔø±<äT. n<=ø£ #Ó’‘·q´+ (consciousness principle) nì

#Ó|ü≈£îHêï+. uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT nì |ü⁄+*+>∑+˝À ≈£L&Ü #Ó|üŒ&ÜìøÏ M Ò¢<äT. Ç~ ÁãVü≤à

nì q|ü⁄+düø£*+>∑+˝À yê&˚ X¯ã›+. Bì˝À nej·Tyê\T+&É&ÜìøÏ M Ò¢<äT.

eT] düèwæº m˝≤ »]–+~? n+fÒ y<ë+‘·XÊÅdüÔ+˝À ÁãVü≤à #Ó’‘·q´+qT+&ç e÷j·T

nH˚ X¯øÏÔ e∫Ã+<äì, <ëìe\¢ Äø±X¯+, <ëìe\¢ yêj·TTe⁄\T, yêj·TTe⁄qT+&ç n–ï,

n–ïqT+&ç s¡T, {ÏqT+&ç uÛÑ÷$T, |üXó|üøå±´<äT\T yÓTT<ä …’q #‘·Hê#‘·q Á|ü|ü+#·+

e∫Ã+<äì ñ|üìwü‘·TÔ\T #ÓãT‘êsTT (Ç~ ô|’q ≈£L&Ü #Ó|ü≈£îHêï+). eT] Çe˙ï

e÷j·TqT+&ç yÓ\Te&çe⁄+fÒ e÷j·Tø£+fÒ n_ÛqïyÓTÆq<˚ á düèwæº. e÷j·Tπø Á|üø£è‹,

n$<ä nì ù|s¡T¢HêïsTT. Á|üø£è‹ uÛÑ>∑e+‘·Tì˝À @s¡Œ&çq ˇø±H=ø£s¡÷|ü+. Ç~

|ü]D≤eT+ nq&ÜìøÏ ≈£L&Ü M Ò¢<äT. |ü]D≤eTeT+fÒ bÕ\T ô|s¡T>∑T>± e÷]q≥T¢ nH

ns¡ú+edüTÔ+~. ÁãVü≤à n˝≤ e÷s¡≥+ Ò<äT. n˝≤ ø£ì|ædüTÔqï~. ø±ã{Ïº ÁãVü≤à BìøÏ

ñbÕ<ëqø±s¡D+, ì$T‘·Ôø±s¡D+ ≈£L&Ü. n+<äTπø n_Ûqï ì$T‘·Ô ñbÕ<ëq ø±s¡D+

nHêïs¡T.

á düèwæº ì»y˚THê, e÷j·T n+≥THêï+ ø£<ë nì ø£ Á|üX¯ï. Ç~ dü‘Y ñqï~

nq&ÜìøÏ>±˙, ndü‘Y |üP]Ô>± (≈£î+<{Ïø=eTTà˝≤>∑) Ò<äì nq&ÜìøÏ>±ì M Ò¢<äì

ñ|üìwü‘·TÔ\T #ÓãT‘êsTT. á e÷j·÷X¯øÏÔ (Á|üø£è‹) eT÷&ÉT n+XÊ\ ø£\sTTø£. á

n+XÊ\πø (constituents) >∑TD≤\ì ù|s¡T. á >∑TD≤\T ø£ kÕe÷´edüú (equilibrium)˝À


ñ+{≤sTT. á kÕe÷´edüú #Ó<ä]q|ü&ÉT dü‘·Ô«s¡»düÔyÓ÷ >∑TD≤\T düèwæºs¡÷|ü+˝À

ø£ì|ækÕÔsTT. (á >∑TD≤\ >∑T]+∫ Á|ü‘´ø£ n<Ûë´j·T+ ñ+~). á >∑TD≤\ Á|üuÛ≤e+e\¢

e÷qedü«uÛ≤e+˝À ø=ìï ø=ìï <Ûäsêà\T @s¡Œ&ÉT‘·T+{≤sTT. n|ü&ÉT eTq+ dü‘·Ô«>∑TD+e\¢

Ç˝≤+{Ï dü«uÛ≤e+, s¡CÀ>∑TD+e\¢ Ç˝≤+{Ï dü«uÛ≤e+ nì n+≥T+{≤+. >∑TD+ n+fÒ

kÕe÷q´+>± \ø£åD+, edüTÔ<Ûäs¡à+, dü«uÛ≤e+ nì yê&ÉTø£ À n+≥T+{≤+. ø£&ÉT

ø√|üdü«uÛ≤e+ ø£\yê&ÉT, eTs=ø£&ÉT XÊ+‘·dü«uÛ≤e⁄&ÉT, eTs=ø£&ÉT k˛eT]dü«uÛ≤e⁄&ÉT

n+{≤+. sê»düdü«uÛ≤e+ ñqïyê&ÉT n˙ï kÕ~Û+#ê\H˚ Á|üeè‹Ô‘√ ñ+{≤&ÉT.

ñqï<ëì‘√ ‘·è|æÔ|ü&yê&ÉT kÕ‹Ô«ø£dü«uÛ≤e⁄&ÉT. k˛eT]>± e⁄+&yê&ÉT ‘êeTdüdü«uÛ≤e⁄&ÉT.

á >∑TD≤\ø£\sTTπø Á|ü‹e´øÏÔ ≈£L&Ü. Á|ü‹eTìwæ À $_ÛqïìwüŒ‘·TÔ À á >∑TD≤\

$TÁX¯eT+ ñ+≥T+~.

á >∑TD≤ Ò ø£s¡Ô. BìH˚ ˇø£ Á|üdæ<äΔ XÀ¢ø£+˝À `

Á|üø£è‘˚' ÁøÏj·Te÷D≤ì >∑TD…Æ' ø£sêàDÏ düs¡«X¯'

nVü≤+ø±s¡$eT÷&ÛÜ‘êà ø£sêÔVü≤$T‹ eTq´‘˚ ˆ 27

Á|üø£è‹ (e÷j·T) qT+&ç |ü⁄{Ïºq eT÷&ÉT>∑TD≤\T ø£s¡à*ï #sTTdüTÔHêïsTT. nVü≤+ø±s¡+

(H˚qT nH˚ uÛ≤eq)˝À qTqï eTìwæ yÓ÷Vü≤+‘√ (dü‘· + ‘Ó*j·T≈£î+&Ü) H˚H˚ ø£s¡Ô nì

uÛ≤$düTÔ+{≤&ÉT. Á|üø£è‹˝Àì $_Ûqï|ü<ësêú\˝À ≈£L&Ü á eT÷&ÉT >∑TD≤\T ñHêïsTT.

á >∑TD≤\<Ûäsêà\qT ‘·q <Ûäsêà\T>± Äs√|æ+#·Tø√e&É+ yÓ÷Vü≤+. yÓ÷Vü≤+ ø£\yê&ÉT

eT÷&ÛÉT&ÉT. n+<äTπø ô|’ XÀ¢ø£+˝À $eT÷&ÛÜ‘êà nHêïs¡T. C≤„ìjÓÆTqyê&ÉT á eT÷&ÉT

>∑TD≤\T ‘·q dü«s¡÷|ü+ ø±<äT, ‘·q dü«s¡÷|ü+ X¯ó<äΔ#Ó’‘·q´dü«s¡÷|ü+, á >∑TD≤\T

yê{Ïyê{Ï ø±sê´˝À¢ Á|üe]ÔdüTÔHêïsTT nì Á>∑Væ≤+∫qyê&ÉT. ø£s¡à\|ü≥¢ ÄdüøÏÔ #·÷|ü&ÉT

(XÀ¢. 28) á >∑TD≤\ $wüj·T+˝À yÓ÷Vü≤+ #Ó+~qyês¡T ÄdüøÏÔ ø£*–e⁄+{≤s¡T.

j·T<∏ës¡ú+ ‘Ó*dæqyê&ÉT n˝≤+{Ï yÓ÷Vü≤+˝À ñqïyê]ì nqedüs¡+>± #·*+|ü#j·T&ÉT.

yêfi¯ó¢ n˝≤ Á|üe]Ôdü÷ÔH˚ ñ+{≤s¡T.

me¬s’‘˚ nVü≤+ø±s¡uÛ≤eq Ò≈£î+&Ü ‘·eT≈£î $~Û+|üã&çq ø£s¡à\qT #˚kÕÔs√ yês¡T

ø£s¡àã+<Ûä+qT+&ç eTT≈£îÔ Ö‘ês¡ì eT∞¢ #ÓãT‘·THêï&ÉT lø£èwüßí&ÉT 31,32 XÀ¢ø±˝À¢.

nVü≤+ø±s¡uÛ≤e+‘√ ñqïyêfi¯ó¢ n$y˚≈£î\T.

>∑TD+ R Á‘ê&ÉT ` dü+kÕÿs¡+

m+‘· C≤„ì>± ñ+&Ü\qT≈£îHêï Á|üø£è‹, <ëì dü«uÛ≤eeTT, <ëì >∑TD≤\T eTq*ï

˝≤>∑T‘·T+{≤sTT. >∑TDeT+fÒH˚ eTs√ ns¡ú+ Á‘ê&ÉT nì, eTq*ï ã+~Û+#˚ dü«uÛ≤e+


ø£\~. n+<äTπø C≤„qe+‘·T&ÉT≈£L&Ü ‘·q Á|üø£è‹ì, dü«uÛ≤yêìï nqTdü]+∫

Á|üe]ÔdüTÔ+{≤&ÉT. ÁbÕDT\˙ï ‘·eT dü«uÛ≤e+yÓ’|ü⁄ |üs¡T>∑TrdüTÔ+{≤sTT. ìÁ>∑Vü≤+ @+

#˚j·T>∑\<äT? (XÀ¢. 33). Çø£ÿ&É Á|üø£è‹ n+fÒ πøe\+ eT÷&ÉT>∑TD≤\ düy˚Tàfi¯qy˚T

ø±≈£î+&Ü |üPs¡«»qà dü+kÕÿs¡+, á »qà˝À e´ø£ÔyÓTÆq~ nì ns¡ú+.

dü+kÕÿs¡eT+fÒ @$T{Ï? kÕ<Ûës¡D+>± eTq+ dü+kÕÿs¡+ ñqïe´øÏÔ nì

e´eVü≤]düTÔ+{≤+. n+fÒ n‘·qT dü+|òüT+˝À m˝≤ yÓT\>±* nH˚ Á|ües¡ÔqqT

n\es¡#·T≈£îqï e´øÏÔ nì ns¡ú+. Á|ü‹ eTìwæøÏ ‘·qT #·<äTe⁄≈£îqï #·<äTe⁄ dü+kÕÿsêìïdüTÔ+~.

n+<äTπø #·<äTe⁄ dü+kÕÿs¡+ n+≥T+{≤+. eTqdüT‡˝Àì n+‘·sêfi≤˝À¢ ‘·q eTTÁ<äqT

Hê≥&É+e\¢ #·<äTe⁄ n‘·ì Á|ües¡ÔqqT ø=+‘· Á|üuÛ≤$‘·+ #˚düTÔ+~. Ç˝≤+{ÏeTTÁ<ä

Ò<ë >∑Ts¡TÔH˚ dü+kÕÿs¡+ n+{≤+. Bìπø yêdüq nì y˚<ë+‘·XÊÅdüÔ+˝À ù|s¡T. (edü

` n+fÒ ø£|æŒ|ü⁄#·Ã&ÉeTì ns¡ú+). eTqdüT‡˝À Hê≥T≈£î b˛sTTq Á|ües¡ÔHêXË’* (behavioural

pattern). ø=ìï eT+∫ yêdüq\T+&É#·TÃ, ø=ìï #Ó&ÉTyêdüq\T ñ+&Ée#·TÃ. eT+∫yêdüq\T

≈£L&Ü kÕ<Ûä≈£îìøÏ n&É¶+≈£î Ò. ñ<ë: XÊÅdüÔyêdüq n+fÒ m|ü&É÷ XÊÅdüÔÁ>∑+<∏ë\T,

yê{Ï Àì yê>¥yÓ’K], Xã›s¡a], yê´U≤´qøöX\+ Ç{≤¢+{Ï yê{Ï ÀH eTTì–j·TT+&ç

yê{Ï kÕs¡+ Á>∑Væ≤+#· Òø£b˛e&É+. Àø£yêdüq »qT\T yÓT#·TÃø=H˚≥T¢ Á|üe]Ô+#ê*

nH˚ ‘·|üq. Ç˝≤+{Ï$ kÕ<Ûä≈£îìøÏ n&É¶+≈£î\T.

dü+kÕÿs¡+ ¬s+&ÉT s¡ø±\T. 1) á »qà˝ÀH˚ nqTuÛÑyê\T, yê{Ï eTTÁ<ä\T 2)

|üPs¡«»qà˝Àì düTø£è‘· <äTwüÿ è‘ê\ eTTÁ<ä\T, á »qà˝À Á|üø£≥eTj˚T´$. (M{ÏH˚

H˚&ÉT heridity and environment nH˚ ù|]≥ #·]ÃdüTÔHêïs¡T).

Ç+Á~j·÷\T @ $wüj·÷\qT Á>∑Væ≤kÕÔjÓ÷ yê{Ïô|’ nqTsê>∑+, Ò<ë <˚«wü+ nì

¬s+&ÉT kÕ<Ûës¡D Á|üeè‘·TÔ\T ñ+{≤sTT. Ç+Á~j·÷\øÏ düTK+ ø£*–+#˚ <ëìô|’

nqTsê>∑+, <äT'K+ ø£*–+#˚ edüTÔe⁄ô|’ <˚«wü+. düTK+ nH˚ |ü<ä+˝À ªK+μ n+fÒ

Ç+Á~j·TeTì ns¡ú+ n+fÒ Ç+Á~j·÷ìøÏ Ç+|ü⁄>± ñ+&~, <äT'K+ n+fÒ Ç+Á~j·÷ìøÏ

πø¢X¯+ ø£*–+#˚~ nì ns¡ú+. M{Ïô|’q sê>∑+, <˚«wü+ á ¬s+&É÷ ≈£L&Ü kÕ<Ûä≈£îìøÏ

X¯Á‘·Te⁄\T (XÀ¢. 34). á nqTsê>∑+e\¢H˚ ns¡T®qT&ÉT ≈£L&Ü ‘·q dü«<Ûäsêàìï

e<ä ≤\qT≈£îHêï&ÉT. n+<äTe\¢H˚ lø£èwüßí&ÉT n‘·ì <Ûäsêàìï >∑Ts¡TÔ#˚dü÷Ô


ÁX‚j·÷Hé dü«<Ûäs√à $>∑TD' |üs¡<Ûäsêà‘Y dü«qTwæ‘ê‘Y

dü«<Ûäπsà ì<Ûäq+ ÁX‚j·T' |üs¡<Ûäs√à uÛÑj·÷eVü≤' ˆ 35

ªª#·ø£ÿ>± nqTwæ˜+#˚ |üs¡<Ûäs¡à+ ø£Hêï @y√ ø=ìï ˝ÀbÕ\THêï dü«<Ûäs¡ày˚T

nqTdü]+#·<ä–q~. dü«<Ûäsêà#·s¡Dø√dü+ eTs¡DyÓTÆHê eT+∫<˚. |üs¡<Ûäs¡à+ uÛÑj·÷ìï

ø£*–+#˚~μμ nì ns¡ú+. Çø£ÿ&É ns¡T®qT&ç dü«<Ûäs¡àeT+fÒ s¡CÀ>∑TD dü«uÛ≤e⁄&ÉT,

ø£åÁ‹j·TT&Ó’q+<äTe\¢ sê»´bÕ\q n‘·ì <Ûäs¡à+. <ëìï e<ä* _Ûøå±≥q #˚j·÷\q&É+

|üs¡<Ûäsêàìï ø√s¡Tø√e&É+.

Ç< Á|üdü+>∑+ 18e n<Ûë´j·T+˝À eT∞¢ edüTÔ+~. @<√ ‘ê‘êÿ*ø£yÓTÆq yÓ÷Vü≤+˝À

|ü&ç H˚qT j·TT<äΔ+ #˚j·TqT nHêï ªÁ|üø£è‹kÕÔ«+ ìjÓ÷ø£å ‹μ n+fÒ dü«uÛ≤ey˚T e⁄

e<ä›Hêï ìqTï neX¯óDÏí #˚dæ ø£s¡à #˚sTTdüTÔ+~ nì #ÓbÕŒ&ÉT. ns¡T®qT&ç dü«uÛ≤e+

XÖs¡ +, ‘˚»düT‡, <Ûäè‹ (dæús¡‘·«+) (XÀ¢. 18`43) yÓTT<ä …’q$. yê{Ï Á|üuÛ≤e+e\¢

neX¯ó&Ó’ j·TT<äΔy˚T #˚j·T>∑\&ÉT nì lø£èwüßí&ç n_ÛÁbÕj·T+.

ø±eT+ ` Áø√<Ûä+

Çø£ÿ&É eT∞¢ sê>∑<˚«cÕ\ô|’ #·s¡Ã. sê>∑+e\¢ e#˚Ã~ ø±eT+ (ø√]ø£). <˚«wü+e\¢

e#˚Ã<˚ Áø√<Ûä+. M{Ïe\¢ eTìwæ bÕ|üø±sê´\≈£î yÓqTø±&É&ÉT. n+<äTπø ns¡T®qT&ç Á|üX¯ï

36e XÀ¢ø£+˝À n<∏ä πøq Á|üj·TTø√Ô-j·T+ bÕ|ü+ #·s¡‹ |üPs¡Twü' nì. mes√

ã˝≤‘êÿs¡+>± Áù|πs|ædüTÔqï≥T¢ e÷qe⁄&Ó+<äT≈£î bÕ|ü+˝À Á|üe]ÔdüTÔHêï&ÉT? BìøÏ

düe÷<Ûëq+>± lø£èwüßí&ÉT

ø±eT @wü Áø√<Ûä @wü s¡CÀ>∑TDdüeTT<ä“¤e'

eTVü‰X¯H√ eTVü‰bÕbÕà $<Δ q$TVü≤ yÓ’]DyéT ˆ 37

Á|üø£è‹˝Àì s¡CÀ>∑TD+qT+&ç |ü⁄fÒº~ ø±eT+. Bì eTs√s¡÷|üyT Áø√<Ûä+. n+<äTe Ò¢

@ø£e#·q+˝À Ç~ ø±eT+, Ç~ Áø√<Ûä+ nì ¬s+{Ï ñ<›•+∫ πøe÷≥˝À #ÓbÕŒ&ÉT.

Bì Äø£* m+‘·≈£L rs¡<äT. Ç~ #ê˝≤ bÕ|æwæ~. Ç<˚ X¯Á‘·Teì ‘Ó\TdüTø√ nì

XÀ¢ø±s¡ú+. eTq ø√]ø£qT me¬s’Hê n&ÉT¶≈£î+fÒ n‘·ìô|’ Áø√<Ûä+. Ç~ s¡CÀ>∑TD+ jÓTTø£ÿ

|òü*‘·+. Ç<˚ kÕ<Ûä≈£î&ç X¯Á‘·Te⁄. C≤„Hêìï ø£|æŒy˚ùd n+<Ûäø±s¡+ ≤+{Ï~. ªm˝≤¬>’‘˚

bı>∑ n–ïì ø£|æŒy˚düTÔ+<√, n<ë›ìï e÷*q´+ m˝≤ ø£|æŒy˚düTÔ+<√, e÷$ >∑s¡“¤+˝Àì

•X¯óe⁄qT ø£|æŒy˚düTÔ+<√ n˝≤>∑ Ç~ C≤„Hêìï ø£|æŒy˚düTÔ+~μ (XÀ¢. 38).


á ø±eT+ C≤„ìøÏ ì‘· X¯Á‘·Te⁄. Ç~ ø±eTs¡÷|ü' ` n+fÒ nH˚ø£s¡÷bÕ˝À¢

Á|üø£≥eTe⁄‘·÷ ñ+≥T+~. Ç$ m+‘·{Ïø° Äs¡Œsêì nq\+ (n–ï) ≤+{Ï~ (XÀ¢.

39). nq\+ n+fÒ #ê\T nH˚e÷≥ mø£ÿ&É Ò<√ n~ nì ns¡ú+ (n\+ n+fÒ

#ê\T nì ns¡ú+). n–ï˝ÀøÏ m+‘· Ä»´+ y˚dæHê n~ Á>∑Væ≤dü÷ÔH˚ ñ+≥T+~. n˝≤π>

ø±eT+ #ê\T nH˚ e÷≥ Òì~.

eT] á ø±eT+ <˚ìï ÄÁX¯sTT+∫ e⁄+≥T+~? mø£ÿ&É ñ<ä“¤$düTÔ+~? ÇÅì›j·÷DÏ

eTH√ ãT~Δs¡kÕ´~ÛcÕ˜qeTT#· ‘˚ (XÀ¢. 40). Ç+Á~j·÷\T, eTqdüT‡, ãT~Δ M{ÏøÏ

n~ÛcÕ˜q+ n+fÒ ÄÁX¯j·T+. á eT÷&ç+{Ïe\¢ ø±eT+ C≤„Hêìï ø£|æŒy˚dæ <˚Væ≤ì

(Je⁄DÏí) yÓ÷Vü≤+˝À |ü&Éy˚düTÔ+~.

C≤„q+ ø£|æŒy˚j·Tã&É&Éy˚T yÓ÷Vü≤+. n+fÒ edüTÔ‘·‘êÔ«ìï #·÷&É Òø£b˛e&É+. BìøÏ

ø±s¡D+ Ç+Á~j·÷\T. u≤Vü≤´edüTÔe⁄\ô|’ Á|üdü]+∫ yê{Ïì eTqdüT‡≈£î n+<ä#kÕÔsTT.

ãT~Δ yê{Ïì $X‚¢wæ+∫ nqTsê>±H√ï, <«cÕH√ï ø£*–düTÔ+~. n< ø±eT+ Òø£ Áø√<Ûä+.

n+‘·'ø£s¡D+˝À |ü⁄&ÉT‘·THêïsTT ø±e⁄q M{Ïì n+‘·'ø£s¡D+<ë«sêH m<äTs√ÿyê*. á

Ç+Á~j·÷\qT ìj·T+Á‹+#ê*. Bìe\¢ C≤„qHêX¯ø£yÓTÆq, bÕ|üdü«uÛ≤e+>∑\ á

ø±eT+ ‘=\–b˛‘·T+~ (XÀ¢. 41).

Ç+Á~j·÷\T >=|üŒy. XøÏÔeT+‘·yÓTÆqy. yê{Ïe\q $wüj·÷\qT Á>∑Væ≤+# eTqdüT‡

yê{Ïø£+fÒ >=|üŒ~. eTqdüT‡≈£î n+~qyê{Ïì $X‚¢wæ+# ãT~Δ (discrimination) Ç+ø±

>=|üŒ~. á eT÷&ç+{Ïì kÕøÏå>± >∑eTì+#˚ Ä‘·à M{Ïìï+{Ïø£+fÒ ô|’qTqï~. ø±ã{Ïº

ø±e÷ìï m<äTs√ÿyê\+fÒ ãT~Δì kÕøÏå>± <ä]Ù+#˚ nuÛ≤´dü+ #˚j·÷*.

@e+ ãT<Δ' |üs¡+ ãT<ëΔ« dü+düÔuÛ≤´‘êàqe÷‘·àHê

»Væ≤ X¯Á‘·T+ eTVü‰u≤ôVA ø±eTs¡÷|ü+ <äTsêdü<äyéT ˆ 49

eTqdüT‡qT eTqdüT‡‘√H ìÁ>∑Væ≤+#·T. n+fÒ ìXÃ\+>± #düTø√, ø±eTeTH XÁ‘·Te⁄qT

»sTT+#·T nì ns¡ú+. ªeTq @e eTqTcÕ´D≤+ ø±s¡D+ ã+<ÛäyÓ÷ø£åjÓ÷'μ nHêïs¡T.

n+fÒ ªÁ|ü|ü+#·C≤\+˝À ∫≈£îÿø√e&ÜìøÏ eTqùd‡ ø±s¡D+, <ëìì e~*+#·Tø√e&ÜìøÏ

eTqùd‡ ø±s¡D+μ. eT+∫ø°, #Ó&ÉTø° Je⁄ì≈£îqï πø kÕ<Ûäq+ eTqdüT‡. Bìì ãj·T≥≈£î

eT[flùdÔ Á|ü|ü+#·+, À|ü*øÏ eT[flùdÔ Ä‘·àC≤„q+. XÁ‘·TyÓ’q á ø±e÷ìï »Væ≤ #·+|ü⁄

n+≥THêï&ÉT lø£èwüßí&ÉT. ø√]ø£‘√bÕ≥T ø£s¡àqT ≈£L&Ü e<ä\≈£L&É<äT. ìcÕÿeTø£s¡à

#˚j·T&Éy˚T á n<Ûë´j·T kÕs¡+.

Hê\T>∑e n<Ûë´j·TeTT

C≤„q ø£s¡àdü+Hê´düjÓ÷>∑eTT

Ç~ 42 XÀ¢ø±\Tqï n<Ûë´j·T+. Bì˝À Hê\T>∑T n+XÊ\T #·÷&É>∑\+. yÓTT<ä≥

11e XÀ¢ø£+ es¡≈£L Á|üdü+>∑eXÊ‘·÷Ô ne‘ês¡eT+fÒ @$T{À #Ó|üŒã&ç+~. 12`23

es¡≈£î ø£s¡àjÓ÷>∑+ >∑÷]Ã Ç+ø± ø=+‘· $es¡D, Á|üdü+>∑eXÊ‘·÷Ô Hê\T>∑T esêí\

e´edüú. ‘·sê«‘· 23`32 es¡≈£î eT÷&Ée n<Ûë´j·T+˝À #Ó|æŒq j·T»„X¯u≤›ìøÏ

$kÕÔs¡yÓTÆq ns¡ú+ #Ó|üŒã&ç+~. ∫e]uÛ≤>∑+ C≤„qÁ|üX¯+dü, C≤„ìÁ|üX¯+dü.

ne‘ês¡‘·‘·Ô«+ #Ó|üŒ&É+˝À lø£èwüßí&ÉT πøe\+ <ë«|üs¡j·TT>∑+Hê{Ï ˇø±H=ø£

#ê]Á‘·ø£ e´øÏÔ ø±<äT, »>∑<äTZs¡Te⁄ s¡÷|ü+˝À ñqï |üs¡ÁãVü≤àj˚T nì #Ó|üŒ&É+ \ø£å +.

Bìe\¢ ns¡T®qT&ç ÁX¯<äΔ <äè&ÛÉeTe⁄‘·T+~.

2, 3 n<Ûë´j·÷˝À¢ ‘êqT #Ó|üŒe\dæ+<ä+‘ê #ÓbÕŒqì uÛ≤$+#ê&ÉT lø£èwüßí&ÉT.

n+<äTe\¢ <ëìï eTT–+|ü⁄ #˚dü÷Ô Ä $<ä jÓTTø£ÿ #·]Á‘· ` n+fÒ mes¡T me]øÏ

yÓTT<ä≥ uÀ~Û+#ês¡T, <ëì |üs¡+|üs¡ @$T{Ï nì #ÓãT‘ê&ÉT. H˚qT yÓTT<ä{À¢ á

jÓ÷>±ìï dü÷s¡T´&çøÏ ñ|ü<˚•+#êqT. dü÷s¡T´&ÉT eTqTe⁄≈£î ñ|ü<˚•+#ê&ÉT. eTqTe⁄

Çøå±«ø£sêE≈£î #ÓbÕŒ&ÉT. á$<Ûä+>± |üPs¡« sê»s¡T¸\+<äs¡÷ á ø£s¡àjÓ÷>∑+ (C≤„q+‘√

≈£L&çq) Ä#·]+#ês¡T. ø±˙ ø±\Á|üuÛ≤e+e\¢ á $<ä ã\V”≤qyÓTÆ+~. Ç|ü&ÉT

á $<ä qT Hê uÛÑ≈£îÔ&ÉT, düKT&ÉT nsTTq ˙≈£î #ÓãT‘·THêïqT (XÀ¢. 1`3).

Çø£ÿ&É sê»]¸ nH˚ X¯ã›+ >∑eTì+|ü<ä–+~. sêE …’ j·TT+&ç≈£L&Ü ãTTwüß\T

n+fÒ C≤„qT …’ ø£s¡àdü+Hê´dü+ #˚j·T≈£î+&Ü C≤„qT …’ ø£s¡àqT #˚dæqyês¡T. Philoso-

pher king nì Á^≈£î y˚<ë+‘·+˝À ù|¢{À eTVü‰X¯j·TT&ÉT #Ó|æŒq ÄX¯j·÷ìøÏ

uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À nH˚ø£ ñ<ëVü≤s¡D\T.

Çø£ÿ&É lX¯+ø£s¡T\ uÛ≤wü +˝À ^‘êÁ|üjÓ÷»q+ ˇø£ yêø£ +˝À #Ó|üŒã&ç+~.

»>∑‘êŒ\sTT‘·è≤D≤+ ø£åÁ‹j·÷D≤+ ã˝≤<ÛëHêj·T. ‘˚q jÓ÷>∑ã Òq j·TTø±Ô' düeTsêú'

uÛÑeìÔ ÁãVü≤à s¡øÏå‘·TyéT. ÁãVü≤àø£åÁ‘ |ü]bÕ*‘ »>∑‘Y |ü]bÕ\sTT‘·TyéT n\yéT. »>∑‘·TÔqT

bÕ*+#˚ sêE\≈£î ã˝≤ìïe«&Üì¬ø’ H˚qT á jÓ÷>±ìï #ÓbÕŒqT. á jÓ÷>∑ã\+‘√

yês¡T <Ûäsêàìï s¡øÏå+#·>∑\s¡T. Áu≤Vü≤àDT&ÉT, ø£åÁ‹j·TT&ÉT <Ûäsêàìï dü]>± ìs¡«Væ≤ùdÔ

dü+|üPs¡í»>∑‘·TÔqT |ü]bÕ*+#·&ÜìøÏ n~ #ê\T nì ns¡ú+. á $<ä dü+Hê´düT\≈£î

ø±<äT, sêE\≈£î ã˝≤ìïe«&ÜìøÏ, ˝Àø£dü+Á>∑Vü‰s¡ú+ m˝≤ bÕ*+#ê* nì

Hê\T>∑e n<Ûë´j·T+ 51

‘Ó\T|ü&ÜìøÏ. á yêø£ +˝À Áu≤Vü≤àDT&ÉT n+fÒ |ü⁄≥Tºø£‘√ Áu≤Vü≤àDT&ÉT nì ø±≈£î+&Ü

sêE≈£î <Ûäsêàìï uÀ~Û+∫ <Ûäsêà#·s¡D #˚sTT+#˚ >∑Ts¡Te⁄ nì ns¡ú+. á s√E˝À¢

y˚T<Ûë$es¡Z+ nqTø√e#·TÃ. »>∑‘·TÔqT düÁø£eT+>± bÕ*+#·&ÜìøÏ ø±e\dæq BÛX¯øÏÔ,

u≤VüQã\+ nH˚ ¬s+&É÷ Çø£ÿ&É #Ó|üŒã&Ü¶sTT.

Çø£ÿ&É ns¡T®qT&çøÏ ø£ dü+<˚Vü≤+. e⁄ <ë«|üs¡j·TT>∑+˝À ñHêïe⁄ ø£<ë, düèwæºøÏ

|üPs¡«+ dü÷s¡T´&çøÏ á ñ|ü<˚X¯+ m˝≤ #˚XÊe⁄ nì (XÀ¢. 4). n+<äTô|’ lø£èwüßí&ÉT

$es¡D Çyê«*‡e∫Ã+~. |ü⁄≥Tºø£˝Òì, ne´j·TyÓTÆq ÁãVü≤à≈£î dü+ã+~Û+∫q

e÷j·÷X¯øÏÔ (Á|üø£è‹). Ä Á‹>∑TD≤‘·àø£X¯øÏÔì eX¯+ #˚düTø=ì |ü⁄&ÉT‘·T+{≤qT (XÀ¢. 6).

Çø£ÿ&É ne‘ês¡eT+fÒ <e˝Àø£+ U≤∞#dæ Çø£ÿ&É |ü⁄{≤º&ÉT nì ns¡ú+ ø±<äT. Á|üø£è‹˝Àì

ìj·÷eTø£XøÏÔ dü‘·Ô«>∑TD+ ø°åDÏ+∫q|ü⁄&ÉT Ä >∑TD≤ìï eT∞¢ ñ<äΔ]+#·&Üì¬ø’ @<√s¡÷|ü+˝À

Á|üø£≥eTe⁄‘·T+~. n<˚ ne‘ês¡+. <˚e˝Àø£+ U≤∞ #˚j·T&É+, <˚y˚] Á|ürøÏådü÷Ô

ñ+&É&É+ ˝≤+{Ï$ |ü⁄sêD≤˝À¢ kÕe÷q´»qT*ï ñ<˚›•+∫ #Ó|æŒqe÷≥\T.

düeTdüÔuÛÑ÷‘ê\≈£î ìj·÷eT≈£î&Ó’q uÛÑ>∑yêqTì $wüj·T+˝À e÷s¡TŒ+&É<äT. nsTTHê

e÷j·÷X¯øÏÔe\¢ ˝Àø£+˝À |ü⁄{Ïºq≥T¢ ø£qã&É‘ê&ÉT (XÀ¢. 6). Çø£ÿ&É ¬s+&ÉT Á|üdæ<äΔ

XÀ¢ø±\T.

j·T<ë j·T<ë Væ≤ <Ûäs¡àdü >±¢ìs¡“¤e‹ uÛ≤s¡‘·

nuÛÑT´‘êúq eT<Ûäs¡àdü ‘·<ë‘êàq+ düèC≤eT´Vü≤yéT ˆ 7

|ü]Á‘êD≤j·T kÕ<Ûä÷Hê+ $HêXÊj·T #· <äTwüÿ è‘êyéT

<Ûäs¡àdü+kÕú|üHêsêúj·T dü+uÛÑyê$T j·TTπ> j·TTπ> ˆ 8

<ÛäsêàìøÏ (˝Àø±ìï dü]>± q&É|ü&Üì≈£îqï j·T+Á‘ê+>±ìøÏ) m|ü&Ó’‘˚ Vü‰ì

ø£\T>∑T‘·T+<√, n<Ûäs¡à+ ô|\T¢ãT≈£î‘·T+<√ n|ü&ÉT <Ûäsêàìï ñ<äΔ]+#·&Üì¬ø’ qqTï

HqT düèwæº+#·T≈£î+{≤qT. eT+∫ì s¡øÏå+#·&ÜìøÏ #Ó&ÉTqT q•+|ü#j·T&ÜìøÏ, <Ûäsêàìï

eT∞fl kÕú|æ+#·&ÜìøÏ HqT Á|ü‹j·TT>∑+˝À »ìàdüTÔ+{≤qT. Ç<=ø£ kÕs¡«ø±*ø£ ìj·TeT+.

á j·T<∏ësêúìï me&ÉT ‘Ó\TdüT≈£î+{≤&√ |ü⁄qs¡®qà #·Áø£+qT+&ç ãj·T≥|ü&ç qH˚ï

#˚s¡T≈£î+{≤&ÉT (XÀ¢. 9).

uÛÑ>∑yêqTì X¯Øs¡ dü+Á>∑Vü≤D≤ìøÏ Je⁄ì »qà≈£î ‘˚&Ü ñ+~. uÛÑ>∑e+‘·T&ç

X¯Øs¡Á>∑Vü≤D+ ©˝≤e÷Á‘·+, Àø£dü+Á>∑Vü≤+ ø√dü+. Je⁄&ç »qà n‘·ì ø£s¡à|òü*‘·+.

uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT eTqTwü s¡÷|ü+˝À ñHêï eTTø£Ôdü«s¡÷|ü⁄&ÉT. Je⁄&ÉT nC≤„q+, yÓ÷Vü≤+


M{Ï#˚ ã+~Û+|üã&çqyê&ÉT. uÛÑ>∑e+‘·Tì~ e÷j·÷X¯Øs¡+ n+{≤s¡T. Je⁄&ç~

bÕ+#·uÛÖ‹ø£yÓTÆq X¯Øs¡+, düTU≤qTuÛÑeeTT, <äT'U≤qTuÛÑeeTT ø£*–q{Ïº dæú‹. ô|’

XÀ¢ø±\‘√ ne‘ês¡‘·‘·Ô«+ eTT–dæ+~.

eT∞fl ø£s¡àjÓ÷>∑ Á|ükÕÔeq. C≤„q+ n+fÒ ø£s¡à˝À nø£s¡àqT #·÷&É&ÉyT. C≤„qjÓ÷>∑+

yÓ÷øå±ìøÏ n+‘·s¡+>∑kÕ<ÛäqeT˙ (n+fÒ kÕøå±‘·÷Ô yÓ÷øå±ìøÏ e÷s¡ZeT˙), ø£s¡àjÓ÷>∑+

ãVæ≤s¡+>∑kÕ<ÛäqeT˙ (Áø£y˚TD ∫‘·ÔX¯ó~Δ ø£*–+#·&É+<ë«sê yÓ÷øå±ìøÏ e÷s¡ZeT˙)

#Ó|ü≈£îHêï+. C≤„q+˝Òì ø£s¡àjÓ÷>∑+ πøe\+ ∫‘·ÔX¯ó~Δπø. C≤„q+‘√ ≈£L&çq

ø£s¡àjÓ÷>∑+‘√ yÓ÷ø£åeTT, »qàsêVæ≤‘· eTT. ø£s¡àjÓ÷>∑+ kÕ<Ûäq+ C≤„qìwü kÕ<Ûä +.

ø£s¡àjÓ÷>∑+ ñbÕj·T+ ` C≤„qjÓ÷>∑+ ñù|j·T+ (ñbÕj·T+‘√ bı+<ä<ä–q~).

eTTqTà+<äT ^‘· À @<Ó’‘˚ kÕ+K´eTì (C≤„qeTì) #Ó|üŒã&ç+<√ n<˚ jÓ÷>∑+

(ø£s¡àjÓ÷>∑+) nì ‘Ó\TdüTø√ (5,6 n<Ûë´j·÷˝À¢) nH˚ yê´K´\T+&É&É+e\¢q÷, Ä

¬s+&ç+{Ï |òü\+ ø£fÒ nì ‘Ó\T|ü&É+e\¢H√ (5`4) á ¬s+&É÷≈£L&Ü πø e÷s¡Z+˝Àì

¬s+&ÉT <äX¯\T Ò<ë kÕúsTT\T nì #ÓbÕŒs¡T. πøe\+ C≤„qjÓ÷>∑+‘√ \_Û+#˚<˚<√

<ëìH˚ C≤„q+‘√ ≈£L&çq Ò<ë C≤„qkÕ<Ûäq¬ø’ #˚ùd ø£s¡àjÓ÷>∑+‘√ ≈£L&Ü bı+<äe#·TÃ

nì ns¡ú+.

Çø£ÿ&É Á|üdü+>∑eXÊ‘·÷Ô ˇø£ Á|üdæ<äΔyÓTÆq XÀ¢ø£+ `

#ê‘·Ts¡«s¡í + eTj·÷ düèwüº+ >∑TDø£s¡à$uÛ≤>∑X¯'

‘·dü ø£sêÔs¡eT|æ e÷+ $<äΔ ø£sêÔs¡eTe´j·TyéT ˆ 13

Bì Á|ü‹|ü<ës¡ú+ ‘Ó\TdüTø√e&É+ nedüs¡+. #ê‘·Ts¡«s¡í + R Hê\T>∑T esêí\T.

n+fÒ Áu≤Vü≤àD, ø£åÁ‹j·T, yÓ’X¯´, X¯SÁ<äT\qã&˚ Hê\T>∑T esêí\T. eTj·÷ R

uÛÑ>∑e+‘·T&Ó’q Hê #˚‘·, >∑TDø£s¡à$uÛ≤>∑X¯' R yê] >∑TD≤\T (dü«uÛ≤e+), dü«uÛ≤e

eXÊ‘·÷Ô #˚ùd ø£s¡àqT ã{Ïº, düèwüº+ R düèwæº+|üã&çq~, $uÛÑõ+|üã&çq~. ‘·dü R

<ëìjÓTTø£ÿ (Ä Hê\T>∑T esêí\jÓTTø£ÿ), ø£sêÔs¡eT|æ R ø£s¡ÔqT nsTTHê ≈£L&Ü, e÷+

R qqTï, nø£sêÔs¡+ R ø£s¡Ô ø±ìyê&ç>±, ne´j·T+ R e÷s¡TŒ Òìyêì>±, $~Δ R

‘Ó\TdüTø√.

yê]yê] >∑TD≤\T, dü«uÛ≤eeXÊ‘·÷Ô #ùd ø£s¡à\qTã{Ïº »qT*ï Hê\T>∑T esêí\T>±

$uÛÑõ+#êqT. Bìì H˚H˚ #˚dæq|üŒ{Ïø° qqTï nø£s¡Ô nì ‘Ó\TdüTø√ nì ns¡ú+.

uÛÑ>∑yêqT&ÉT m˝≤ nø£s¡Ô? ÁbÕDT\ »qà≈£î ø±s¡DyÓTÆ+~ yê] dü«ø£s¡à Ò. uÛÑ>∑yêqT&ÉT


Bìì ìπs›•+#·&ÉT. >∑TD≤\ Á|üuÛ≤eyT ø£s¡à\T. >∑TD≤\≈£î, ø£s¡à\≈£î nr‘·TDÏí HqT nì

uÛÑ>∑yêqT&ÉT #Óù|Œ dü+<äs¡“¤+˝À á XÀ¢ø£+ #Ó|üŒã&ç+~. n+<äTe\¢ uÛÑ>∑yêqT&ÉT nø£s¡Ô.

yê´eVü‰]ø£ <äècÕº ø£s¡Ô. ø±˙ bÕs¡e÷]úø£ <äècÕº nø£s¡Ô. uÛÑ>∑e+‘·TìøÏ ø£s¡Ôè‘·«uÛÀø£Ôè‘·«eTT\T

Òeì y<ë+‘· dæ<ëΔ+‘·+. ø£s¡Ôè‘·«eTT+fÒ dü+kÕ]‘·«+ edüTÔ+~. >∑TD≤\e\¢H eTqTwüß\

$uÛ≤>∑+ Ò<ë HêeTø£s¡D+. n+‘ø±˙ uÛÑ>∑yêqT&ÉT Ä$<Ûä+>± düèwæº+#ê&Éì ns¡ú+ø±<äT.

>∑TD≤\+fÒ dü‘·Ô«eTT, s¡»düT‡, ‘·eTdüT‡ nì dü÷ú\+>± ô|’q #Ó|ü≈£îHêï+. M{Ï

ø£\sTTø£qT >∑T]+∫, esêí\ @sêŒ≥TqT >∑T]+∫ á ÁøÏ+~$<Ûä+>± #ÓbÕŒs¡T ÁbÕNq

yê´U≤´‘·\T.

es¡íeTT dü‘·«>∑TD+ s¡CÀ>∑TD+ ‘·yÓ÷>∑TD+

Áu≤Vü≤àDT&ÉT Á|ü<Ûëq+ ¬s+&ÉekÕúq+ eT÷&ÉekÕúq+

ø£åÁ‹j·TT&ÉT ¬s+&ÉekÕúq+ Á|ü<Ûëq+ eT÷&ÉekÕúq+

yÓ’Xó´&ÉT eT÷&ÉekÕúq+ Á|ü<Ûëq+ ¬s+&ÉekÕúq+

XSÁ<äT&ÉT eT÷&ÉekÕúq+ ¬s+&ÉekÕúq+ Á|ü<Ûëq+

á >∑TD≤\ ø£\sTTø£ $_Ûqï ìwüŒ‘·TÔ À¢ ñ+&É&É+e\¢H˚ düèwæº Àì yÓ’∫Á‘· +.

Ç+Á~j·TìÁ>∑Vü≤+, eTH√ìÁ>∑Vü≤+, ‘·|üdüT‡, kÕ«<Ûë´j·T+ yÓTT<ä …’q$ dü‘·Ô«>∑TDeTTqï

yêfió¢ kÕ«uÛ≤$ø£+>± #ùd|üì. XÖs¡ +, ‘»düT‡, Á|ü‘ê|ü+, áX«s¡uÛ≤e+ (Ç‘·s¡T\qT

XÊdæ+#˚ dü«uÛ≤e+ ` leadership qualities) s¡CÀ>∑TD+ Á|ü<Ûëq+>± ñqïyêfi¯ó¢

#˚ùd|üì. n˝≤π> <Ûäqdü+bÕ<äq s¡CÀ>∑TD+ ñqïyêfi¯ó¢ #˚ùd|üì. Ä˝À∫+#˚ dü«uÛ≤e+

‘·≈£îÿe>± ñqï >∑TD+ ‘·eTdüT‡. Ç‘·s¡T\ Ä»„*ï bÕ{Ï+#·&É+. ô|’ #Ó|üŒã&çq

dü«uÛ≤e+ ñqïyêfi¢ì Äj·÷ esêí À¢øÏ $uÛÑõ+#·e#·TÃ. ø£&ÉT C≤‹e\¢ Áu≤Vü≤àDT&Ó’Hê

dü«uÛ≤e+e\¢ yÓ’X¯ó´&√, X¯SÁ<äT&√ ø±e#·TÃ. n+fÒ dü«uÛ≤ey˚T Á|ü‹eTìwæ esêíìï

ìs¡ísTTdüTÔ+~. uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT πøe\+ >∑TD≤\ì $e]+∫, $uÛÑõ+#ê&ÉT. á esêí\≈£î,

>∑TD≤\≈£î nr‘·T&ÉT>± ñqïyê&ÉT uÛÑ>∑yêqT&ÉT.

(H&ÉT uÛ≤s¡‘·<X düeTÁ>∑‘·≈£î düeTdü >± e÷s¡T‘·Tqï $wüj·T+, Ä#·s¡D˝À >±&ç‘·|æŒq

$wüj·T+ eTq+ #·÷düTÔHêï+. ñ|üìwü‘·TÔ À¢q÷, ^‘· Àq÷ #Ó|æŒq yêø±´\qT

Á|üdüTÔ‘· düe÷» düeTÁ>∑‘·≈£î nq«sTT+#·Tø√e&É+ nedüs¡+. ñ|üìwü‘·TÔ À¢ >∑TDø£s¡à$uÛ≤>∑yT


#XÊs¡T. |ü⁄≥Tºø£≈£î ÁbÕ<Ûëq´yÓTÆ‘ ª»qàø£s¡à$uÛ≤>∑X'μ nì #Ó|æŒe⁄+&$. Ç< $wüj·T+ô|’

18e n<Ûë´j·T+˝À $düÔè‘·yÓTÆq #·s¡Ã ñ+~.)

á #·s¡Ã n+‘ê >∑TD≤\≈£î uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT nr‘·T&ÉT nì #Óù|Œ dü+<äs¡“¤+˝À

e∫Ã+<äì ô|’q #Ó|ü≈£îHêï+. BìH˚ q e÷+ ø£sêàDÏ *+|ü+‹ nH˚ ‘·s¡Tyê‹

XÀ¢ø£+˝À (XÀ¢. 14) #ÓbÕŒs¡T. ô|’ $uÛÑ»q ø£s¡à>±˙, @ ø£s¡à\T>±˙ qqTï n+≥e⁄.

Hê≈£î ø£s¡à|òü\+ô|’ ÄdüøÏÔ Ò<äT. á$<Ûä+>± qqTï me&ÉT ‘Ó\TdüT≈£î+{≤&√ n‘·&ÉT

ø£s¡à\#˚‘· ã<äTΔ&ÉT ø±&ÉT nì ‘ê‘·Œs¡ +.

kÕ<Ûä≈£î&ÉT @+ #˚j·÷* nì ≈£L&Ü Çø£ÿ&É #Ó|üŒã&ç+~. ªÁãVü≤à$‘Y ÁãôV’≤àe

uÛÑe‹μ nì ø£ y˚<ë+‘·dü÷Á‘·eTT+~. n+fÒ ÁãVü≤àqT ‘Ó\TdüT≈£îqïyê&ÉT ÁãVü≤àj˚T

ne⁄‘ê&Éì. eT÷&ÉT>∑TD≤\≈£î nr‘·T&ÉT>± ñqï uÛÑ>∑e+‘·TDÏí ‘Ó\TdüTø=ì kÕ<Ûä≈£î&ÉT

≈£L&Ü >∑TD≤\≈£î nr‘·+>± yÓ[flq|ü&ÉT ÁãVü≤à≈£î m˝≤+{Ï ø£s¡àã+<Ûë\T, e÷s¡TŒ\T

Òy√ n{≤¢+{Ï ÁãVü≤à \ø£åD≤\T Ç‘·ìøÏ≈£L&Ü e+≥ã&É‘êsTT. n˝≤>∑ n‘·qT

ÁãVü≤àdü«s¡÷bÕìøÏ <ä>∑Zs¡e⁄‘ê&ÉT nì uÛ≤e+.

ø£s¡à ` nø£s¡à ` $ø£s¡à

sê»s¡T¸\ Á|ükÕÔeq‘√ á n<Ûë´j·T+ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~. Ä sê»s¡T¸ … ≤>∑ ø£s¡àjÓ÷>∑+

#˚dü÷Ô yÓ÷øå±ìï bı+<ës√ eP n˝≤ Ä#·]+#ê* nì 15e XÀ¢ø£+˝À #Ó|üŒã&ç+~.

Ä‘·à‘·‘·Ô«+ ‘Ó*j·Tìyê&Ó’‘˚ ∫‘·ÔX¯ó~Δø=s¡≈£î (‘·<ë«sê C≤„q+, yÓ÷ø£å+ ø=s¡≈£î) ‘·‘·Ô«+

‘Ó*dæqyê&Ó’‘˚ Àø£+ y˚T\Tø=s¡≈£î ø£s¡àqT #˚j·÷*.

Çø£ÿ&˚ ^‘· À ø£s¡à, nø£s¡à, $ø£s¡à nH˚ |ü<ë\T yê&Éã&Ü¶sTT.

ø£s¡àD√ Vü≤´|æ uÀ<äΔe´+ uÀ<äΔe´+ #· $ø£s¡àD'

nø£s¡àDX¯Ã uÀ<äΔe´+ >∑Vü≤Hê ø£s¡àD√ >∑‹' ˆ 17

ø£s¡à @$T{À ‘Ó\TdüTø√yê*. $ø£s¡à (ìwæ<äΔ ø£s¡à) @$T{À ‘Ó\TdüTø√yê*, nø£s¡à

(ø£s¡à #˚j·T≈£î+&Ü ñ+&É&É+) @$T{À Á>∑Væ≤+#ê*. ø£s¡àe÷s¡Z+ ‘Ó\TdüTø√e&É+

#ê˝≤ ø£wüº+ nì uÛ≤e+. ø£s¡àqT nqTwæ+#ê*, $ø£s¡àqT e<ä*y˚j·÷*, nø£s¡à (ø£s¡à

#˚j·T≈£î+&Ü H˚qT ø£s¡àqT #˚j·T&É+ Ò<äT n+≥÷ ªH˚qTμ nH˚ uÛ≤eq‘√ ñ+&É&É+) e\¢

Á|üjÓ÷»q+ Ò<äT. n˝≤+≥|ü&ÉT ø£s¡àqT m˝≤ Ä#·]+#ê* n+fÒ `


ø£s¡àD´ø£s¡à j·T' |üX‚ <äø£s¡àDÏ #· ø£s¡à j·T' ˆ

dü ãT~Δe÷Hé eTqTùw´wüß dü j·TTø£Ô' ø£è‘·‡ïø£s¡àø£è‘Y ˆ 18

me&Ó’‘˚ ø£s¡à˝À nø£s¡àqT #·÷kÕÔ&√, nø£s¡à˝À ø£s¡àqT #·÷kÕÔ&√ n‘·&ÉT C≤„ì.

n‘·&˚ jÓ÷>∑+ ø£\yê&ÉT. n‘·&˚ nìï|üqT\÷ #˚dæqyê&ÉT nì ns¡ú+. Çø£ÿ&É ø£s¡à˝À

nø£s¡àqT #·÷&É&ÉeT+fÒ ø£s¡Ô è‘·«uÛ≤eq ` nVü≤+ ø£sêÔ (H˚qT ø£s¡ÔqT) nH˚ uÛ≤eq

Òø£b˛e&É+. Ç~ ôd’<ëΔ+‹ø£+>± ‘·‘êÔ«ìï ‘Ó\TdüTø√e&É+e\¢qT, Ä ‘·sê«‘· ìs¡+‘·s¡

nuÛ≤´dü+e\¢qT ≈£\T>∑T‘·T+~. n˝≤+{Ïyê&ÉT #˚ùd ø£s¡à ˝Àø£+ <äèwæº À ø£s¡à˝≤>∑

ø£ì|ædüTÔ+~. ø±˙ C≤„ì<äèwæº À nø£s¡à.

ÁbÕs¡+uÛÑdüeTj·T+˝À ìcÕÿeTø£s¡à #˚ùdyê&çøÏ ªH˚qT ø£s¡Ôμ nH˚ uÛ≤eq ñHêï

ø£s¡à\qT #˚düTÔqï|ü&ÉT eT<Ûä ˝À ø£*–q ∫‘·ÔX¯ó~Δ, <ëìe\¢ C≤„qÁbÕ|æÔ n‘·ìøÏ

eT<Ûä ˝À ª‘êqT ø£s¡Ôμ nH˚ uÛ≤eq ‘=\–b˛‘·T+~. n+fÒ n‘·ìøÏ nø£s¡à dæ~ΔdüTÔ+~.

n‘·ì ø£s¡à πøe\+ yê´bÕs¡e÷Á‘·+. n+fÒ #˚cÕºe÷Á‘·+ n+{≤s¡T. <˚Vü‰ìøÏ

dü+ã+~Û+∫q~ ø£s¡à. Ä‘·à≈£î dü+ã+~Û+∫q ø±<äT. <ëìì Ä‘·àô|’ Äs√|æ+#·Tø√e&É+

nC≤„q+. $<ä e\¢ n‘·ì nC≤„q+ ‘=\>∑T‘·T+~.

H˚qT #˚düTÔHêïqì nqTø√e&É+ m˝≤ ‘·b˛Œ, H˚qT #˚j·T&É+ Ò<äì nqTø√e&É+

≈£L&Ü ‘·ù|Œ (ø£s¡Ô è‘·«+ ñqï~ ø±ã{Ïº). H˚qT nH˚<ëìï kÕøÏå>± <ä]Ù+#ê*. Çø£ÿ&É

yê´U≤´‘·\T ˇø£ ñ|üe÷q+ Ç#êÃs¡T. y˚>∑+>± Á|üeVæ≤+#˚ q~˝À Hêe˝À yÓfi¯ó

‘·Tqï|ü&ÉT eTq+ dæús¡+>± ñqï≥T¢ qBrsêq ñqï #Ó≥T¢ eTq¬ø<äTs¡T>± edüTÔqï≥T¢

ø£ìŒkÕÔsTT. nfÒ¢ ø£s¡à Òì Ä‘·àj·T+<äT ø£s¡à ñqï≥T¢ ø£ìŒdüTÔ+~. n˝≤ Ò<äì >∑eTì+#·&ÉyT

dü¬s’q <äèwæº. n˝≤ #·÷dæqyêDÒí ªãT~Δe÷Héμ nì ô|’ XÀ¢ø£+˝À #ÓbÕŒs¡T.

C≤„q+ n–ï˝≤+{Ï~. á n–ï ø£s¡à\qT <äVæ≤düTÔ+~. n+fÒ ø£s¡à #˚dæHê n~

ø£s¡à nì|æ+#·Tø√<äT. n˝≤+{ÏyêDÏí >∑÷]Ã ‘·sê«‹ XÀ¢ø£+˝À ªC≤„Hê–ï<ä>∑Δø£sêàD+

‘·e÷VüQ' |üDÏ¶‘·+ ãT<Ûë'μ (XÀ¢. 19) nHêïs¡T. ‘êqT nH˚ uÛ≤eq, ø±eTq\T Òì

ø£s¡à ø±e⁄q C≤„qeTH˚ n–ï˝À ø£s¡à\T <ä>∑ΔeTj·÷´j·Tì ns¡ú+.

Ç<˚ $wüj·T+ Ç+ø± düŒwüº+>± ªªÇ˝≤ ø£s¡à|òü\+ô|’ ÄdüøÏÔ Ò≈£î+&Ü m˝≤+{Ï

|ü⁄s¡TcÕs¡ú+ ø√s¡≈£î+&Ü ø£s¡à #düTÔqïyê&ÉT @ ø£s¡àqT #j·TqfÒ¢μμ n+≥÷ (XÀ¢. 20,21)

#ÓbÕŒs¡T.


j·T»„+ n+fÒ @$T{Ï?

23e XÀ¢ø£+ Ç˝≤ #ÓãT‘·T+~.

>∑‘·dü+>∑dü eTTø£Ôdü C≤„Hêedæú‘·#˚‘·dü'

j·TC≤„j·÷#·s¡‘·' ø£s¡à düeTÁ>∑+ Á|ü$©j·T‘˚ ˆˆ 23

ø£s¡à|òü\+‘√ m˝≤+{Ï dü+>∑+ Ò≈£î+&Ü Ä‘·àC≤„q+˝ÀH˚ eTqdüT‡qT dæús¡+>±

ì*|æ |üì#˚ùdyê&ÉT j·T»„<äèwæº‘√ (˝Àø£dü+Á>∑Vü≤+ ø=s¡≈£î) |üqT\T #˚dæHê Ä ø£s¡à\T

C≤„q+˝À düeTÁ>∑+>± ©qeTÚ‘êsTT. düeTÁ>∑+ n+fÒ nÁ>∑+ (|òü\+)‘√ bÕ≥T nì.

|òü ≤ìïe«≈£î+&Ü C≤„q+˝À ©qeTÚ‘êsTT, C≤„Hê–ï˝À q•kÕÔsTT nì uÛ≤e+.

sêuÀjT XÀ¢ø±˝À¢ (24`33) es¡≈£L j·TC≤„ìøÏ $düÔ è‘·yÓTÆq ns¡ú+˝À $e]+#ês¡T.

C≤„qìwü˝À ñ+≥÷ Ò<ë kÕ<Ûäq<äX¯ À ñ+≥÷ ìcÕÿeTø£s¡à ˝Àø√|üø±s¡+ ø√dü+

#˚j·T&É+ j·T»„+. nìï+{Ï ÁãVü≤à<äèwæº‘√ (nìï+{Ï Àq÷ ÁãVü≤àqT #·÷&É&É+)

yÓTT<ä\T>± #Ó|üŒã&ç+~.

ÁãVü‰às¡ŒD+ ÁãVü≤à Vü≤$Ás¡“Vü‰à>öï ÁãVü≤àD≤ VüQ‘·yéT ˆ

ÁãôV’≤àe ‘˚q >∑qÔe´+ ÁãVü≤àø£s¡àdüe÷~ÛHê ˆˆ 24

ns¡ŒD+ n+fÒ ôVAeTkÕ<Ûäq+. n~ ÁãVü≤àj˚T. Vü≤$düT‡ (j·T»„+˝À y˚ùd H˚sTT

yÓTTˆˆ) ≈£L&Ü ÁãVü≤ày˚T. ÁãVü≤ày˚T nsTTq n–ï˝À ÁãVü≤àj˚T (ôVAeT+ #˚ùd H˚qT)

ôVAeT+ #˚düTÔHêïqT. ø£s¡à ≈£L&Ü ÁãVü≤àj˚T. <ëì‘√ bı+<˚~ ÁãVü≤àH˚. Çø£ÿ&É ø£s¡Ô,

ø£s¡D+, ÁøÏj·T n˙ï ÁãVü≤àø£+fÒ y˚s¡Tø±<äT nì Á>∑Væ≤+#·&Éy˚T ÁãVü≤àC≤„q+.

(n+<äTπø Á|ü‹ì‘· + Á‹ø±˝≤˝À¢ #˚j·÷*‡q dü+<Ûë´e+<äq+˝À ªÁãVü≤àø£s¡à

düe÷s¡uÛÒμ nì #ÓãT‘·T+{≤+. Ç~ ÁãVü≤àuÛ≤eqqT nuÛ≤´dü+ #˚ùd |üì. $T>∑‘ê

|üP»\T #˚düT≈£îHêï #˚düTø=qø£b˛sTTHê ‘·|üŒø£ #˚düTø√yê*‡q |üì dü+<Ûë´e+<äq+.

BìH˚ ì‘· ø£s¡à nì #ÓbÕŒs¡T. |üP»\T |ü⁄D≤´\T, |òü ≤\ø=s¡≈£î. C≤„q+ ø=s¡≈£î

nuÛÑ dæ+#ê*‡+~ ÁãVü≤àø£s¡à).

Ç˝≤>∑ Àø£dü+Á>∑Vü≤+ø√dü+ #˚ùd ø£s¡à\T ÁãVü≤àãT~Δ#˚‘· eT]›+|üã&çq$. ø±e⁄q

nø£s¡àj˚T. düeT´ø˘ <äs¡Ùq+ (C≤„q+) ‘√ #˚ùd |üqT\˙ï j·T»„y˚T.

ÁãVü≤ày˚‘·Ô\T eT]ø=+<äs¡T á ÁøÏ+<ä #Ó|æŒq j·TC≤„\T #˚kÕÔs¡T.


1) ø=+<äs¡T <˚e‘·\qT<›•+∫ j·TC≤„\T #˚kÕÔs¡T (XÀ¢. 25).

2) ø=+<äs¡T ÁãVü≤à nH˚ n–ï˝À Ä‘·à#˚‘· ôVAeT+ #˚kÕÔs¡T. n+fÒ ÁãVü≤à˝À

‘·qqT $©q+ #j·T&É+ ÄVüQ‹˝≤+{Ï~. n˝≤+{Ï C≤„qjÓ÷>∑+˝À ñ+{≤s¡T.

<Vü≤eTT, Ç+Á~j·÷\ dü+|òü÷‘·yT HqT nH uÛ≤yêìï ÁãVü≤àuÛ≤e+˝À ‘· õ+#·&É+,

n+fÒ ÁãVü≤à‘√ ‘·q ◊ø±´ìï >∑eTì+#·&É+, (XÀ¢.25) ª‘·«+μ |ü<ësêúìï ª‘·‘Yμ

|ü<ës¡ú+>± ‘Ó\TdüTø√e&É+ nHêïs¡T eT<ÛäTdü÷<äq düs¡dü«‹.

3) Ç+Á~j·÷\qT dü+j·TeT+ (ìÁ>∑Væ≤+#·&É+) nH˚ n–ï˝À ôVAeT+ #˚j·T&É+,

n+fÒ Ç+Á~j·TìÁ>∑Vü≤+ (XÀ¢. 26). BìH |ü‘·+»* jÓ÷>∑dü÷Á‘ê˝À¢ Á|ü‘ê´Vü‰s¡+

n+{≤s¡T.

4) ø=+<äs¡T Ç+Á~j·÷\‘√ Á>∑Væ≤+#˚ $wüj·÷\qT (X¯u≤›<äT*ï) Ç+Á~j·÷\H˚

n>∑Tï˝À¢ ÄVüQ‹ #˚kÕÔs¡T (XÀ¢. 26). n+fÒ Ç+Á~j·÷\T n–ïe … X¯ó<äΔyÓTÆq

dæú‹˝À ñ+&É&É+. M{Ï‘√ X¯u≤›~ $wüj·÷˝À¢ XÊÅdüÔìwæ<äΔyÓTÆq yê{Ïì e<ä*

$T>∑‘êyê{ÏH˚ Á>∑Væ≤+#·&É+.

5) eT]ø=+<äs¡T Ç+Á~j·÷\‘√ #˚ùd ø£s¡à\T, ÁbÕD≤\‘√ #˚ùd ø£s¡à\T, C≤„q+#˚

yÓ*–+#·ã&çq Ä‘·àdü+j·TeTq+ nH n–ï˝À ÄVüQ‹#kÕÔs¡T (XÀ¢. 27). ◊<äT

C≤„H˚+Á~j·÷\T, ◊<äT ø£πsà+Á~j·÷\T, ◊<äT ÁbÕDyêj·TTe⁄\T, eTqdüT‡,

ãT~Δ M{Ï düeTT<ëj·÷ìï *+>∑X¯Øs¡+ n+{≤s¡T. M{Ïì Ä‘·àdü+j·TeTq+

nH˚ n–ï˝À ôVAeT+ #˚kÕÔs¡T. n+fÒ |ü]X¯ó<äΔ $wüj·÷\qT Á>∑Væ≤kÕÔs¡T. Ms¡T

Á>∑Væ≤+#˚ $wüj·÷\T n–ï#˚‘· X¯ó~Δ#˚j·Tã&çq≥T¢ ñ+{≤sTT. Ä‘·àC≤„q+#˚‘·,

n+fÒ y˚<ë+‘·yêø±´\#˚‘· yÓ*–+|üã&çq ÁãVü‰à‘·àuÛ≤e+ (ÁãVü≤àj˚T ‘êqT

nH˚ uÛ≤e+)‘√ X¯ó~Δ>±$+|üã&çq $wüj·÷\qT Á>∑Væ≤kÕÔs¡T.

6) ø=+<äs¡T Á<äe´j·TC≤„\T #˚kÕÔs¡T (XÀ¢. 28). rπsúwüß Á<äe´$ìjÓ÷>∑+ j·T»„

ãT<ëΔ ≈£îs¡«+‹ jT ‘ Á<äe´j·TC≤„' nì $e]+#ês¡T. nq>± rs¡úeTT\j·T+<äT

Á<äe´$ìjÓ÷>∑+ #˚j·T&É+. rs¡úeT+fÒ ¬s+&ÉT nsêú\T. ˇø£{Ï ø±o, >∑j·T,

Á|üj·÷>∑˝≤+{Ï |ü⁄D´rsêú\T. ¬s+&ÉT |üP»˙j·TT˝…’q, ns¡TΩ˝…’q e´≈£îÔ\T,

|üP»˙j·TyÓTÆq ø±sê´\T, Á|ü»\ø√dü+ u≤e⁄\T, #Ós¡Te⁄\T Á‘·$«+#·&É+,

nqï<ëHê\T #˚j·T&É+ yÓTTˆˆ M{Ïì ìcÕÿeT+>± #˚ùdyê]ì Á<äe´j·TC≤„'

nHêïs¡T.


7) ø=+<äs¡T ‘·b˛j·TC≤„\T #˚kÕÔs¡T. ø£wüºyÓTÆq #ê+Á<ëj·TD≤~ Áe‘ê\T #˚j·T&É+

‘·b˛j·T»„+. (#ê+Á<ëj·TDeT+fÒ #·+Á<äTì nj·Tq+ Ò<ë >∑‹ì nqTdü]dü÷Ô

bÕ&É $Ts√E ø£ eTT<ä›‘√ yÓTT<ä\Tô|{Ïº 15e s√E |ü~ùV≤qT eTT<ä›\T eT∞fl

15 s√E\T ø√ÿ eTT<ä› ‘·–Zdü÷Ô ne÷yêdü s√E ø£ÿ eTT<ä›‘√ eTT–+#·&É+).

8) ø=+<äs¡T jÓ÷>∑j·TC≤„\T #˚kÕÔs¡T (XÀ¢. 28). nq>± |ü‘·+»* jÓ÷>∑+˝À

#Ó|æŒq j·TeT, ìj·TeT, Ädüq yÓTT<ä …’q mì$T~ n+>±\‘√ ≈£L&çq jÓ÷>±ìï

nuÛÑ dædü÷Ô ñ+{≤s¡T.

9) C≤„qj·T»„+˝À eT]ø=+<äs¡T+{≤s¡T (XÀ¢. 28). Çø£ÿ&É C≤„qj·T»„eT+fÒ

y<ë<Ûä j·Tq+, XÊÅkÕÔ\ nsêúìï ‘Ó\TdüTø√e&É+, M{ÏH ø£s¡Ôe´+>± uÛ≤$+#·&É+.

Bìì Ä#·]+#yêfi¢ì dü+•‘·Áe‘·T\T nHêïs¡T. n+fÒ u≤>∑T>± rø£åí+ #j·Tã&çq,

<äè&ÛÉ+>± #˚j·Tã&çq Áe‘·+ ø£\yês¡T.

10) ø=+<äs¡T ÁbÕD≤j·÷eT+˝ÀH˚ ìwü ø£\yês¡T. ÁbÕDyêj·TTe⁄qT nbÕq+˝À

©q+ #˚dü÷Ô nbÕHêìï ÁbÕD+˝À ©q+ #˚dü÷Ô ñ+{≤s¡T (XÀ¢. 29). M{ÏH˚

|üPs¡ø£+, πs#·ø£+ n+{≤s¡T.

11) ø=+<äs¡T $T‘êVü‰s¡+ rdüT≈£î+≥÷ ÁbÕDyêj·TTe⁄qT ÁbÕDyêj·TTe⁄˝À ôVAeT+

#˚kÕÔs¡T (XÀ¢. 30). Çø£ÿ&É ÁbÕDX¯u≤›ìøÏ ˙\ø£+sƒ¡ |ü+&ç‘·T\T Ç+Á~j·÷\T

nH nsêúìï Á>∑Væ≤+∫ Ç˝≤ #ÓbÕŒs¡T Ç+Á~j·÷\qT eTqdüT‡˝ÀqT, eTqdüT‡qT

nVü≤+ø±s¡+˝Àq÷ Á|ü$˝≤|üq+ (n+fÒ q•+|ü#˚j·T&É+) #˚kÕÔs¡T. n+fÒ

Ç+Á~j·T yê´bÕsêìï, eTqdüT‡ yê´bÕsêìï ∫es¡≈£î nVü≤+ nH˚ uÛ≤yêìï

e<ä*y˚kÕÔs¡T nì ns¡ú+.

ô|’ #Ó|æŒq yêfi¢+<äs¡÷ #˚ùd~ j·T»„y˚T. yêfi¢+<äs¡÷ j·T»„$<äT Ò (n+fÒ j·T»„+

‘Ó*dæqyêfi¯ó¢) (XÀ¢. 30). j·T»„$<äT\T nHêïπs>±ì ÁãVü≤à$<äT\T nq Ò<äT. ô|’

#Ó|æŒq yê´j·÷e÷\˙ï ∫‘·ÔXó~Δø√dü+, n+fÒ C≤„HêìøÏ |üPs¡«s¡+>∑+>± #ùd |üqT Ò.

M{Ïe\¢ eTqdüT‡˝Àì ø£\àwü+ q•düTÔ+~ (XÀ¢. 30). n<ä›+ô|’ e÷*q´+ ‘=\–b˛‘·T+~.

yÓ\T>∑T |ü&ç‘˚ Á|ü‹|òü*+#·&ÜìøÏ dæ<äΔ+>± ñ+~.

eT÷&Ée n<Ûë´j·T+ 13e XÀ¢ø£+˝À j·T»„•cÕº•q' nì #Ó|æŒqe÷≥H˚ Çø£ÿ&É

31e XÀ¢ø£+˝À j·T»„•cÕºeTè‘·uÛÑT»' n+≥÷ eT∞¢ #Ó|æŒ Ç˝≤ j·T»„+ #˚j·T>±

$T–*q nHêïH˚ï ‹qïyêfi¯ó¢ neTè‘êìï uÛÑTõ+∫qyêfi¢e⁄‘ês¡T, n+fÒ |üs¡e÷sêúìï


bı+<äT‘ês¡T nì j·T»„ÁbÕeTTU≤´ìï #ê≥T‘·THêï&ÉT. ˝Àø£dü+Á>∑Vü≤+ø√dü+ #˚ùd

ø£s¡à\˙ï j·TC≤„ Ò. Á<äe´j·TC≤„\≈£î nHø£ dü+uÛ≤sê\T nedüs¡+. M{Ïì #j·T Òìyêfi¢≈£î

eTqX¯óÙ~Δ¬ø’ #˚ùd j·TC≤„\T #ÓbÕŒs¡T. Ç˝≤ Jeq+ >∑&çù|yêfi¯ó¢ ªj·÷+‹ ÁãVü≤à

düHê‘·qyéTμ n+fÒ ÁãVü≤àqT bı+<äT‘ês¡T nì ns¡ú+. á j·TC≤„\<ë«sê ∫‘·ÔX¯ó

~Δ ø£\T>∑>± Áø£y˚TD C≤„Hêìï bı+~ ÁãVü≤àqT bı+<äT‘ês¡ì ns¡ú+.

C≤„qÁ|üX¯+dü ` C≤„ì Á|üX¯+dü

á n<Ûë´j·T+˝À 4e n+X¯+ C≤„qÁ|üX¯+dü, C≤„ìÁ|üX¯+dü. ô|’q #Ó|æŒq j·TC≤„ Ò

düTK+>± ñHêïj·Tì Ä kÕúsTT˝ÀH˚ ñ+&É≈£L&É<äT. yê{Ï À C≤„qj·T»„yÓTTø£ÿfÒ

ø£s¡à|òü ≤ìï q•+|ü#˚ùd~. ø±ã{Ïº ø£s¡à|òü\+ e<äT\Tø√yê\H˚yê&ÉT C≤„qj·T»„+˝ÀøÏ

sêyê*. BìH˚ ˇø£ Á|üdæ<äΔyÓTÆq XÀ¢ø£+˝À #ÓbÕŒs¡T `

ÁX‚j·÷Hé Á<äe´eTj·÷<ä C≤„<é C≤„qj·T»„' |üs¡+‘·|ü

düs¡«+ ø£sêàœ\+ bÕs¡ú C≤„H˚ |ü]düe÷|ü ‘˚ ˆ 33

á C≤„Hêìï ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ e÷s¡Z+ 1) Á|üDÏbÕ‘·+ >∑Ts¡Te⁄qT ÄÁX¯sTT+∫,

ÁX¯<ëΔuÛÑ≈£îÔ\‘√ ñ+&É&É+. 2) |ü]Á|üX¯ï ` X¯óÁX¯Swü, Ä‘·àqT >∑T]+∫ Á|ü•ï+#·&É+,

dü+<˚Vü‰\T ìyês¡D #˚düTø√e&É+, 3) ùde ` >∑Ts¡Te⁄qT uÛÑøÏÔ‘√ ùd$+#·&É+ (XÀ¢.

34). n|ü&ÉT >∑Ts¡Te⁄ n‘·ìøÏ C≤„Hêìï ñ|ü<˚•kÕÔ&ÉT. Çø£ÿ&É XÀ¢ø£+˝À C≤„ìq',

‘·‘·Ô«<ä]Ùq' nì ¬s+&ÉT $X‚wüD≤\T #ÓbÕŒs¡T. C≤„q+ πøe\+ dæ<ëΔ+‘·s¡÷|ü+˝À

‘Ó*dæqyê&çø£+fÒ <ëì ‘·‘êÔ«ìï nqTuÛÑe+‘√ miÏ–qyê&ÉT dü]>± uÀ~Û+#·>∑\&Éì

ns¡ú+.

C≤„q+e\¢ kÕ<Ûä≈£î&çøÏ m˝≤+{Ï nqTuÛÑe+ edüTÔ+~? n‘·ìøÏ $wüj·÷\ô|’ dü¬s’q

ne>±Vü≤q (yÓ÷Vü≤+ Òì dæú‹) ñ+≥T+~. Á|ü|ü+#·+˝Àì nìï ÁbÕDT\qT ‘·qj·T+<

#·÷düTø=q>∑\&ÉT. yê≥ìï+{Ï ‘·qø£+fÒ _Ûqï+ø±ì$>± #·÷&É&É+ (XÀ¢. 35).

uÛÑ>∑e+‘·Tì˝À m˝≤ ñHêïjÓ÷ Hê˝À n˝≤ ñHêïsTT n+≥÷ uÛÑ>∑e+‘·Tì˝À ◊ø£ +

nqTuÛÑ$+#·&É+ Çø£ÿ&É #Ó|üŒã&ç+~.

ªH˚qTμ nH˚ |ü]∫Ã¤qï <˚Vü≤+˝À Á|ü|ü+#·eT+‘ê m˝≤ ñ+≥T+~? n+fÒ ªH˚qTμ

nH<ëì XØs¡|ü]~Ûì e~ Òdæ Ä ÁãVü≤àjT ªHqTμ nì eTq |ü]~Ûì ô|+#·T≈£îqï|ü&ÉT

Á|ü|ü+#êqï+‘ê eTq˝À uÛ≤>∑+>± #·÷&É>∑\T>∑T‘ê+. n+<äTπø uÛÑ>∑yêqT&ÉT ˙≈£î

Ç˝≤+{Ï <äèwæº e∫Ãq ‘·sê«‘· Á|ü|ü+#·eT+‘ê Hê˝À m˝≤ ñ+<√ n˝≤π> ˝À ñqï≥T¢


‘Ó\TdüTø=q>∑\e⁄ n+{≤&ÉT (j˚Tq uÛÑ÷‘êq´X‚ùwD Á<äø£å kÕ´‘·àq´<∏√ eTsTT XÀ¢.

35).

C≤„q+ ˇø£ Hêe˝≤+{Ï~. á Hêe düVü‰j·T+‘√ bÕ|üeTH˚ düeTTÁ<ëìï

<ë{Ïy˚j·T>∑\e⁄ (XÀ¢. 36). C≤„ìøÏ |ü⁄D´+>±ì, bÕ|ü+>±ì n+≥e⁄.

C≤„q+ n–ï˝≤+{Ï~. n–ï#˚‘· edüTÔe⁄\T |ü$Á‘·+ #˚j·Tã&É‘êsTT. n–ï m˝≤>∑

nìï+{Ï uÛÑdüà+ #˚düTÔ+<√ n˝≤>∑ ø£s¡à\˙ï (|ü⁄D´+ bÕ|ü+ ¬s+&É÷) Ä C≤„q+˝À

uÛÑdüàeTe⁄‘êsTT. n+fÒ yê{Ï |òü ≤ìïe«e⁄ (XÀ¢. 37).

Çø£ÿ&É ø£ eTTK´yÓTÆq yêø£ + q Væ≤ C≤„H˚q dü<äèX¯+ |ü$Á‘·$TVü≤ $<ä ‘ (XÀ¢.

38). C≤„q+ø£+fÒ X¯ó~Δø£s¡yÓTÆq~ eTs=ø£{Ï Ò<äT. á C≤„Hêìï ø£s¡àjÓ÷>±uÛ≤´dü+e\¢

ø± Òq R Áø£y˚TD bı+<ä>∑\s¡T (XÀ¢. 38). BìøÏ Ç+Á~j·TìÁ>∑Vü≤+, ÁX¯<äΔ, ÄeX¯ ø£+.

C≤„Hêìï bı+~q ‘·sê«‘· n∫πsD R ‘·«s¡>± XÊ+‹ì bı+<ä>∑\&ÉT (XÀ¢. 39). ø£

e÷s¡Z+˝À ø±\Áø£y˚TD eTs√e÷s¡Z+˝À yÓqTyÓ+≥H˚ nì ns¡ú+.

á Ä‘·àC≤„q+|ü≥¢ dü+X¯j·TuÛ≤e+ ø£\yê&ÉT q•kÕÔ&ÉT dü+X¯j·÷‘êà $qX¯ ‹

(XÀ¢. 40). dü+X¯j·T+ >∑\yê&ÉT ø£s¡àjÓ÷>±ìï ≈£L&Ü Ä#·]+#·&ÉT. n‘·ìøÏ ø£s¡à

ã+<Ûäy˚T ø±ì ø£s¡à $eTTøÏÔ Ò<äT. Ä$<Ûä+>± q•kÕÔ&ÉT.

ns¡T®qT&ÉT Ç+ø± @<√ dü+Xj·T+‘√ ñHêï&ÉH dü+<Vü≤+ ø£\>∑&É+e\¢ uÛÑ>∑yêqT&ÉT

eT∞¢ H˚s¡T>± #ÓãT‘·THêï&ÉT ªnC≤„q+e\¢ e#˚Ã á dü+X¯j·÷ìï C≤„qeTH˚ ø£‹Ô‘√

q]øÏy˚dæ ø£s¡àjÓ÷>∑+˝ÀøÏ Á|üy˚•+#·Tμ. á yêø£ +‘√ á n<Ûë´j·T+ eTT>∑TdüTÔ+~.

◊<äe n<Ûë´j·TeTT

ø£s¡àdü+Hê´düjÓ÷>∑eTT

lø£èwüßí&ÉT ø£kÕ] ø£s¡àdü+Hê´dü+#j·TeTì eTs=ø£kÕ] ø£s¡àjÓ÷>∑+˝À ñ+&ÉeTì

#Ó|æŒq≥T¢ dü÷ú\+>± ø£ìŒdüTÔ+~. n+<äTe\¢ ns¡T®qT&çøÏ ø£ dü+<Vü≤+. ªª˙e⁄ ø£kÕ]

ø£s¡àdü+Hê´dü+ Á|üX¯+dædüTÔHêïe⁄, ‘·sê«‘· jÓ÷>±ìï Á|üX¯+dædüTÔHêïe⁄. M{Ï À @~

ÁX‚j·Tdüÿs¡yÓTÆq<√ ì•Ã‘·+>± #Ó|üeTTμμ n+≥THêï&ÉT. lø£èwüßí&ÉT á n<Ûë´j·T+˝À

ø£s¡àdü+Hê´dü+ @$T{Ï? jÓ÷>∑+ @$T{Ï? nì #Ó|üŒuÀ‘·THêï&ÉT. ø±e⁄q á n<Ûë´j·T+

ù|s¡T ªø£s¡àdü+Hê´düjÓ÷>∑+μ. ø=ìï Á>∑+<∏ë˝À¢ πøe\+ dü+Hê´düjÓ÷>∑+ nHêïs¡T.

á n<Ûë´j·T+˝À 29 XÀ¢ø±\THêïsTT. yÓTT<ä{Ï 9 XÀ¢ø±˝À¢ Ç~es¡πø eT÷&Ée

n<Ûë´j·T+˝À #Ó|æŒq kÕ+K´eTT, jÓ÷>∑eTT (~«$<ÛëìcÕ˜ 3`3) nì #Ó|æŒq <ëìô|’

Á|ükÕÔeq. XÀ¢. 9`22 es¡≈£î ø£s¡àjÓ÷>∑+, C≤„qjÓ÷>±\ ‘·T\Hê‘·àø£ |ü]o\q.

ø£s¡àjÓ÷>∑+ kÕ<Ûäq+, C≤„qjÓ÷>∑+ kÕ<Ûä + (ø£s¡àjÓ÷>∑+<ë«sê kÕ~Û+#·<ä–q~).

XÀ¢. 23 qT+&ç ∫e] es¡≈£L eT∞fl C≤„qkÕ<ÛäHê\T.

ø£s¡à\T, dü+Hê´kÕ\˝À $$<Ûä<äX¯\THêïsTT. me]ø£s¡à\T, m˝≤+{Ï ø£s¡à\T,

me] dü+Hê´dü+, m˝≤+{Ï dü+Hê´dü+ nH˚~ #·÷&Ü*.

1) Ä‘·àC≤„q+ Ò≈£î+&Ü ø£s¡à\qT e<ä*yj·T&É+. n+fÒ C≤„q+ ø£\>±\H ø√]ø£‘√

y˚<ë+‘·yêø±´\ ÁX¯eDeTT, eTqqeTT #˚dü÷Ô ñ+&É&É+. BìH˚ ª$$~cÕ

dü+Hê´dü+μ n+{≤s¡T. BìøÏ ø±\Áø£y˚TD Á|üjÓ÷»q+ ñ+&Ée#·TÃ.

2) C≤„ìjÓÆT (Ä‘·à‘·‘·Ô«+ ‘Ó\TdüTø=ì) ø£s¡à\T e<ä*y˚j·T&É+. Ç$ ¬s+&ÉT s¡ø±\T.

m) ø=Hêïfi¯ó¢ ø£s¡àjÓ÷>∑+ #˚dæq ‘·sê«‘· ∫‘·ÔX¯ó~Δ, ‘·sê«‘· y˚<ë+‘·ÁX¯eD+,

<ëìe\¢ C≤„H√<äj·T+, ‘·<äT|ü] ø£s¡à\qT e<ä*y˚j·T&É+. _) |üPs¡«»qà

düTø£è‘·+e\¢ |ü⁄≥Tºø£‘√H C≤„qT\T ø£s¡à\qT e<ä*ykÕÔs¡T. ñ|üìwü‘·TÔ À¢ eTq≈£î

yêeT<˚e⁄&ÉT yÓTT<ä …’qyêfi¢ ñ<ëVü≤s¡D\T Çe«ã&Ü¶sTT.

3) C≤„ìjÓÆT ˝Àø£dü+Á>∑Vü≤+ ø√dü+ ø£s¡à\T #˚j·T&É+. ñ<ë: j·÷»„e\Tÿ´&ÉT

>∑èVü≤düTú&ÉT, C≤„ì. Ç‘·&ÉT y˚ ≤~eT+~ •wüß´\qT b˛wædüTÔ+{≤&ÉT. n˝≤π>

»q≈£î&ÉT eTVü‰sêE. sê»´bÕ\q #˚düTÔ+{≤&ÉT.

4) C≤„ì ø±≈£î+&Ü ìcÕÿeTø£s¡à #˚j·T&É+. n+fÒ áX¯«sês¡ŒD ãT~Δ‘√ ø£s¡à\qT

#˚j·T&É+. Bìe\¢ eTqdüT‡≈£î ìs¡à\‘·«+ \_ÛdüTÔ+~. Ç<˚ ø£s¡àjÓ÷>∑+.


Ç~ø±ø£ ªn~Ûø±] uÛÒ<ä+μ nì ˇø£e÷≥ XÊÅdüÔ+˝À ñ+~. n~Ûø±] n+fÒ ˇø£

ø£s¡à #j·T&Üìø√, ‘·‘·Ô«+ ‘Ó\TdüTø√e&Üìø√ ns¡TΩ&ÉT. |üPs¡«»qàdüTø£è‘·+e\¢ u≤\´+˝ÀH

∫‘·ÔHÓ’s¡à\´+ ø£*– C≤„qe÷s¡Z+˝À ñ+&˚yê&ÉT ñ‘·Ôe÷~Ûø±]. ñ<ë: ô|’q #Ó|æŒq

yêeT<e⁄&ÉT, Á|üVü‰¢<äT&ÉT yÓTT<ä\>∑Tyês¡T. ¬s+&√yê&ÉT eT<Ûä e÷~Ûø±]. >∑èVü≤düTú&ÉT>±

ñqïyê&çøÏ >∑èVü≤düú<Ûäs¡à+ eTTK´+. düe÷»+˝À ÁãVü≤à#ês¡T\qT, dü+Hê´düT\qT

b˛wæ+#ê*‡q u≤<Ûä ‘· n‘·ì~. n‘·&ÉT >∑èVü≤düTú&ÉT>±H˚ e⁄+≥÷ C≤„ì ø±e#·TÃ.

Áø£y˚TD≤ yêqÁ|üdüú+ ‘·sê«‘· dü+Hê´dæ ø±e#·TÃ. eT÷&√yê&ÉT eT+<ë~Ûø±]. n+fÒ

eT+<äãT~Δ ø£\yê&ÉT. Ç‘·ìøÏ XÊÅdüÔ+ nedüs¡+ Ò<äT. ø£s¡àø±+&É À¢ ø=≥Tº$T{≤º&ÉT

‘·T+{≤&ÉT.

ô|’q #Ó|æŒq n~Ûø±]uÛÒ<ä+, ø£s¡à˝À, dü+Hê´dü+˝À uÛÒ<ä+ n+fÒ @ dü+<äs¡“¤+˝À

@+ #ÓãT‘·THêïs¡ì ‘Ó*j·T≈£î+fÒ y˚<ë+‘·XÊÅdüÔ+ / ^‘· >∑õ_õ>± ñ+≥T+~.

á n<Ûë´j·T+˝À ns¡T®qT&ç Á|üXï≈£î lø£èwüßí&ç ≤ nHêï&ÉT. ªªdü+Hê´dü+, ø£s¡àjÓ÷>∑+

á ¬s+&É÷ ìÁX‚Ùj·Tdü (yÓ÷ø£å) kÕ<ÛäHê Ò. ø±˙ yê{Ï À ø£s¡àdü+Hê´dü+ ø£+fÒ

ø£s¡àjÓ÷>∑+ >=|üŒ~μμ (XÀ¢.2).

Çø£ÿ&É m˝≤+{Ïyê&ç ø£s¡àdü+Hê´dü+ø£+fÒ m˝≤+{Ïyêì ø£s¡àjÓ÷>∑+ >=|üŒ~ nì

Á|üXï. C≤„ì ø±ìyê&ç ø£s¡àdü+Hê´dü+ø£+fÒ, C≤„ì ø±ìyê&ç ø£s¡àjÓ÷>∑+ (ìcÕÿeTø£s¡à)

>=|üŒ~ nì ø£èwüßí&ç uÛ≤e+. á ¬s+&É÷ Áø£y˚TD≤ C≤„q+ ø£\>∑&ÜìøÏ ø±s¡D≤ Ò.

nsTTHê ø£s¡àjÓ÷>∑+ >=|üŒ~. m+<äTø£+fÒ n~ Àø±ìøÏ ñ|üjÓ÷–düTÔ+~. ns¡T®qT&ç

dü«uÛ≤yêìøÏ ≈£L&Ü ø£s¡àjÓ÷>∑+ dü¬s’q<äì lø£èwüßí&ç uÛ≤eq. ªªì»+ #ÓbÕŒ\+fÒ Ä

ø£s¡àjÓ÷–H ì‘· dü+Hê´dæ nqe#·TÃ. me&ÉT <ì˙ <«wæ+#·&√, <ì˙ ø√s¡&√ n‘·&ÉT

ø£s¡à˝À¢ Á|üe]Ô+∫Hê ≈£L&Ü n‘·DÏí ì‘· dü+Hê´dæ nqe#·TÃ. n‘·ìøÏ <ä«+<ë«\T

Òe⁄. ø±ã{Ïº ø£s¡àã+<Ûä+qT+&ç eTT≈£îÔ&Í‘ê&ÉTμμ (XÀ¢.3).

ªªkÕ+K´+ (C≤„q+) eT]j·TT ø£s¡àjÓ÷>∑+ >∑T]+∫ #ÓbÕŒ*‡eùdÔ á ¬s+&É÷

yπs«s¡T nì »qT\T uÛ≤$kÕÔs¡T. ø±˙ |ü+&ç‘·T\T n˝≤ uÛ≤$+#·s¡T. ¬s+{Ï À @~

Ä#·]+∫Hê |òü\+ (yÓ÷ø£å+) ˇø£ÿfÒ. ¬s+{Ï ˇø£fÒ nì ‘Ó\TdüT≈£îqïyê&˚ dü]>±

‘Ó\TdüT≈£îqïyê&ÉTμμ (XÀ¢.4,5). Ç~ lø£èwüßí&ÉT ø£s¡àjÓ÷>±ìï á dü+<äs¡“¤+˝À

yÓT#·TÃ≈£î+≥÷ #Ó|æŒqe÷≥. m+<äTø£+fÒ ‘·sê«‹ XÀ¢ø£+˝À ªªø£s¡àjÓ÷>∑ düVü‰j·T+

Ò≈£î+&Ü kÕ+U≤´ìï kÕ~Û+#·&É+ #ê˝≤ø£wüº+. ø£s¡àjÓ÷>∑+<ë«sê C≤„Hêìï bı+<ä>∑\+μμ

n+≥THêï&ÉT. Ç~es¡πø eT÷&Ée n<Ûë´j·T+˝À #Ó|æŒqe÷≥H˚ eT∞¢ #ÓãT‘·÷ 7e

◊<äe n<Ûë´j·T+ 63

XÀ¢ø£+˝À ªªø£s¡àjÓ÷>∑+ nuÛÑ dædü÷Ô ìs¡à\yÓTÆq eTqdüT‡‘√ Ç+Á~j·÷\qT »sTT+∫

ø£s¡à #˚dæqyêDÏí Ä ø£s¡à|òü\+ n+≥Tø=q<äTμμ nHêï&ÉT.

jÓ÷>∑j·TT≈£îÔ&ÉT m˝≤ ñ+{≤&ÉT ?

ô|’ XÀ¢ø£+˝À Ä‘·àC≤„HêìøÏ ñbÕj·T+>± ø£s¡àjÓ÷>∑+ #Ó|üŒã&ç+~. ªdüs¡«uÛÑ÷‘ê‘·à

uÛÑ÷‘ê‘êàμ nH|ü<ä+ kÕ<Ûä≈£îDÏí ñ<›•+∫ Çø£ÿ&É yê&Éã&ç+~. C≤„ìjÓÆTqyê&ÉT m˝≤¬>’‘

Á|ü|ü+#êqï+‘ê ‘·q˝ÀH˚ #·÷düT≈£î+{≤&√ n˝≤π> kÕ<Ûä≈£î&ÉT ≈£L&Ü Ä uÛ≤yêìï

kÕ<Ûäq #˚j·÷*. n+<äT¬ø’ ‘·q Ä‘·àj˚T düs¡«uÛÑ÷‘ê\ Ä‘·à nqTø√e&É+, Ò<ë nìï

Je⁄\qT ‘·q≈£î n_Ûqï+>± #·÷düTø√e&É+. C≤„q+ ø£\yê&ç \ø£åDy˚T<√ kÕ<Ûä≈£î&ÉT

<ëìH˚ kÕ<Ûäq+>± nuÛÑ dæ+#ê* nì ô|’q #Ó|ü≈£îHêï+. n˝≤+{Ï kÕ<Ûä≈£î&çøÏ C≤„q+

ÁbÕ|æÔ+∫q ‘·sê«‘· n‘·ì<äèwæº Ç˝≤ e⁄+≥T+~.

HÓ’e øÏ+∫‘·ÿs√MT‹ j·TTø√Ô eTH˚ ‘· ‘·‘·Ô«$‘Y

|üX¯ Hé X¯èD«Hé düŒèX¯Hé õÁ|òüTqïX¯ïHé >∑#·Ã¤Hé dü«|üHé X¯«düHé ˆˆ 8

á yêø£ + C≤„ì ø£s¡àqT #·ø£ÿ>± ìs¡«∫düTÔ+~. ø£s¡à X¯ØsêìøÏ #Ó+~q<˚ ø±ì,

Ä‘·à≈£î #Ó+~q~ø±<äT. C≤„ì nìï kÕ<Ûës¡D ø£s¡à˝À¢ ≈£L&Ü (#·÷dü÷Ô, $+≥÷,

düŒè•dü÷Ô, ‹+≥÷, XÊ«dü |”\TÃ≈£î+≥÷, q&ÉTdü÷Ô Ç˝≤ nìï|üqT\T #dü÷Ô) Ç+Á~j·÷\T

yê{Ï $wüj·÷\ô|’ Á|üe]ÔdüTÔHêïsTT nì uÛ≤$kÕÔ&ÉT. ‘·qTï‘êqT ìÅwæÿj·TT&ç>± n+fÒ

ø£s¡à #˚j·Tìyê&ç>±, Ç+Á~j·÷\ Á|ües¡ÔqqT kÕøÏå>± >∑eTìdüTÔ+{≤&ÉT.1

ª|ü<äà|üÁ‘·$Tyê+uÛÑkÕμ nì ‘·sê«‹ XÀ¢ø£+˝À #Ó|üŒã&ç+~. Ç~ ìcÕÿeTø£s¡àqT

áX¯«sês¡ŒD ãT~Δ‘√ #˚ùd e´øÏÔ >∑T]+∫ #Ó|üŒã&ç+~. ‘êeTsê≈£îô|’ {Ïu§≥Tº m˝≤

n+≥<√ n˝≤ ø£s¡à|òü\+ Ç‘·DÏí n+≥<äT nì ns¡ú+. jÓ÷>∑T\T ø£s¡à #˚j·T&ÉeT+‘ê

Ä‘·àX¯ó~Δ >∑T]+#˚. Bì¬ø’ ˇø£ Á|üdæ<äΔ XÀ¢ø£+ `

ø±j˚Tq eTqkÕ ãT<ëΔ πøe …’]Áì›jÓÆTs¡|æ

jÓ÷–q' ø£s¡à ≈£îs¡«ìÔ dü+>∑+ ‘· ø±Ô«--‘·àX¯ó<äΔj˚T ˆ 11

á XÀ¢ø£+˝À jÓ÷– nH˚ |ü<ëìøÏ yÓ÷ø£åe÷s¡Z+˝À ñqï ø£s¡àjÓ÷– nì ns¡ú+.

dü+>∑+ n+fÒ |òü ≤ù|ø£å. á ¬s+{Ï e<ä* πøe\+ ∫‘·ÔXó~Δø√dü+ ø£s¡à\T #düTÔ+{≤&ÉT.

Ç<˚ uÛ≤eeTT XÀ¢. n.3 XÀ¢.4˝À ≈£L&Ü #ÓbÕŒs¡T.

1. eTq+ m+‘√ r]ø£ Ò≈£î+&Ü |üqT\T #˚düTÔqï|ü&ÉT ô|’ XÀ¢ø±sêúìï eTqq+ #˚düTø√e&É+

eT+∫ kÕ<Ûäq.


|üs¡e÷s¡ú+ ‘Ó*dæqyê&ç dæú‹

|üs¡e÷s¡ú<ä]Ù nsTTqyêì dæú‹ @$T{Ï nì XÀ¢. 13 qT+&ç 22 es¡≈£L #Ó|üŒã&ç+~.

Ç‘·&ÉT ø£s¡à\qìï+{Ï eTqdüT‡‘√H ‘· õ+∫ qe<ë«πs |ü⁄πs <˚Væ≤ (XÀ¢. 13) n+fÒ

qe<ë«sê\ |ü⁄s¡yÓTÆq≥Te+{Ï á <˚Vü≤+˝À ‘êqT #˚j·T&É+, #˚sTT+#·&É+ nH˚

|üqT\T Ò≈£î+&Ü düTK+>± ñ+{≤&ÉT. n+<äs¡÷ <˚Vü≤+˝À ñ+&˚yêπs ø£<ë? n+fÒ

C≤„ì ø±ìyê&ÉT <˚V”≤ ` ª<˚Vü≤y˚T H˚qTμ nH˚ uÛ≤eq˝À ñ+{≤&ÉT. Ä‘·àqT

‘Ó\TdüT≈£îqïyê&ÉT ªH˚qTμ <˚Vü≤+˝À ñHêïqT nqT≈£î+{≤&ÉT. n+‘˚ ‘˚&Ü. n+<äT¬ø’

C≤„ìì ñ<›•+∫ <˚Vü≤+˝À ñHêï&ÉT nì ô|’ XÀ¢ø£+˝À #ÓbÕŒs¡T. ø£s¡Ôè‘·«+ (#˚j·T&É+),

ø±s¡sTT‘·è‘·«+ (#˚sTT+#·&É+) nH˚$ Ä‘·à<Ûäsêà\T ø±e⁄. n+<äTπø ô|’q #Ó|æŒq ª<˚Væ≤μ

@MT #˚j·T&ÉT, #˚sTT+#·&ÉT nHêïs¡T.

uÛÑ>∑yêqT&ÉT eTq bÕbÕ\qT ‘=\–kÕÔ&Ü?

Ä‘·à<Ûäsêà\ Á|üdüøÏÔe∫Ã+~ ø±ã{Ïº 14, 15 XÀ¢ø±˝À¢ yê{Ïì >∑T]+∫ #ÓãT‘·THêï&ÉT.

nìï{Ïø° Á|üuÛÑTyÓ’q |üs¡e÷‘·à (ÁãVü≤à) »qT\≈£î ø£s¡Ôyê´ìï>±˙, ø£s¡à\qT>±˙ düèõ+#·<äT.

ø£s¡à\|òü ≤ìï ≈£L&Ü Çe«<äT. nsTT‘˚ M≥ìï+{Ïø° ø±s¡D+ dü«uÛ≤e+ (Á|üø£è‹ `

e÷j·T) (XÀ¢.14). Á|üø£è‹, <ëì˝Àe⁄qï eT÷&ÉT >∑TD≤\ ø£\sTTø£e\¢ ÁbÕDT\T

$$<Ûäø£s¡à\qT #˚düTÔ+{≤sTT.

Hê<ä‘Ô ø£dü ∫‘êŒ|ü+ q #Ó’e düTø£è‘·+ $uÛÑT'

nC≤„H˚Hêeè‘·+ C≤„q+ ‘˚q eTTVü≤´ìÔ »qÔe' ˆ 15

düèwæºøÏ, ÁãVü≤à≈£î dü+ã+<Ûä+ @$T{Ï? nì ≥÷ø°>± á XÀ¢ø£+˝À #Ó|üŒã&ç+~.

|üs¡ÁãVü≤à≈£î m{≤¢+{Ï ø£s¡Ôè‘·«uÛÀø£Ôè‘ê«\T Òe⁄. n~ X¯ó<äΔ#Ó’‘·q´dü«s¡÷|ü+. ø±e⁄q

ÁãVü≤à me] bÕbÕ\qT>±˙, |ü⁄D≤´\qT>±˙ rdüTø=q<äT. nC≤„q+#˚ yÓ÷Vü≤+#Ó+~

»qT\T ô|’$<Ûä+>± uÛ≤$düTÔ+{≤s¡T nì ô|’ XÀ¢ø±s¡ú+.

á yêø±´\qT dü]>± ns¡ú+ #˚düTø√yê*. <˚e⁄&É+<ä]ø° H=dü\Tô|’ uÛ≤>∑ πsK\T

ÁyêkÕÔ&ÉT, ø£s¡à\T #sTTkÕÔ&ÉT, eT+∫ |üìøÏ |ü⁄D´$TkÕÔ&ÉT, eTq bÕbÕ\qT ‘=\–kÕÔ&ÉT

nqT≈£îH˚yêfi¢øÏ ô|’ yêø£ + ˇø£ cÕø˘ ≤>± nì|ædüTÔ+~. <˚e⁄&ÉT eTq bÕbÕ\qT

rdüT≈£î+{≤&ÉT n+fÒ eTìwæøÏ kÕ+‘·«q. eTq+ bÕbÕ\T #˚dü÷Ô <˚e⁄&ç yê{Ïì

ø£å$Tdü÷Ô ñ+fÒ eTq≈£î #ê˝≤ nqT≈£L\+. ø±˙ <˚e⁄&çøÏ Çe˙ï |ü≥ºe⁄. |üs¡ÁãVü≤à

M{ÏøÏ nr‘·yÓTÆq ‘·‘·Ô«+ n+fÒ J]í+#·Tø√e&É+ ø£wüº+>± ñ+≥T+~. ô|’ e÷≥\T


|üs¡e÷s¡ú<äX¯ À |üs¡ÁãVü≤àqT>∑÷]Ã #Óù|Œe÷≥. düèwæºøÏ ø±s¡DyÓTÆ+~ e÷j·T.

n+<äT˝À ñqï Á‹>∑TD≤\T eTqô|’ Á|üuÛ≤e+ #·÷ù|$. á Á‹>∑TD≤ Ò eTìwæ‘√

|üqT\T #˚sTTkÕÔsTT. |üqT\≈£î |òü*‘ê\ìdüTÔ+{≤sTT. eTìwæøÏ ‘êqT ø√]q ø£s¡à

#˚j·T&ÜìøÏ ùd«#·Ã¤ (free will) ñ+<äì ¬s+&Ée n<Ûë´j·T+˝À #Ó|ü≈£îHêï+. Bìe\¢

e#˚Ã |ü⁄D´bÕbÕ\T düèwæºìj·Te÷\ Á|üø±s¡+ edüTÔ+{≤sTT. bÕbÕìï

‘=\–+#·Tø√e&Üì¬ø’ ÁbÕj·T•Ã‘·Ôø£s¡à\T #Ó|üŒã&Ü¶sTT. ÁbÕj·T•Ã‘·Ô+ n+fÒ

eTq'|üPs¡«ø£+>± #˚ùd|üì. n+<äTe\¢ bÕ|ü+ ‘=\>∑T‘·T+~. á $wüj·T+ eTq≈£î

nC≤„q+ ‘=\–q ‘·sê«‘·H˚ ‘Ó\TdüTÔ+~ (XÀ¢. 16).

ô|’ XÀ¢ø£+e\¢ bÕbÕ\qT ‘=\–+#·Tø=H˚ e÷s¡Zy˚T Ò<äì ns¡ú+ø±<äT. Ä‘·àC≤„q+

ø£*–q ‘·sê«‘· n‘·ì |ü⁄D´bÕbÕ\˙ï ≈£L&Ü q•kÕÔj·Tì y˚<ë+‘·dæ<ëΔ+‘·+. C≤„q+

πøe\+ ‘·‘·Ô«$#ês¡+e\¢, n+fÒ y˚<ë+‘·yêø±´\ nsêúìï eTqq+ #˚dæ $#ês¡+

#j·T&É+e\¢ ø£\T>∑T‘·T+~. n|ü&ÉT n˝≤+{Ï e´øÏÔ |ü⁄D´bÕbÕ\ø£r‘·+>± e⁄+{≤&ÉT.

düeT<äèwæº

C≤„qìwü˜ À ñqïyê&çì >∑÷]Ã ‘·sê«‹ XÀ¢ø±˝À¢ #Ó|üŒã&ç+~. á ìwü˜ À e⁄qïyê&çøÏ

|ü⁄qsêeè‹Ô (|ü⁄qs¡®qà) ‘=\–b˛‘·T+~. C≤„q+#˚‘· yêfi¢ ø£\àwü+ m>∑Ts¡>=≥ºã&ç+~

(XÀ¢. 17). n˝≤+{Ïyê&çøÏ Àø£+˝À nìï+{Ï|ü{≤¢ düeT<äèwæº ñ+≥T+~. Çø£ÿ&É ø£

Á|üdæ<äΔ XÀ¢ø£+ `

$<ë´$qj·Tdü+|üH˚ï Áu≤Vü≤àDÒ >∑$ Vü≤dæÔì ˆ

X¯óì #Ó’e X¯«bÕπø #· |üDÏ¶‘ê' düeT<ä]Ùq' ˆˆ 18

|ü+&ç‘·T\T (|ü+&Ü n+fÒ Ä‘·àC≤„qeTì ô|’q #·÷XÊ+) $<ä , $qj·TeTT ñqï

Áu≤Vü≤àDT&çj·T+<äT, >√e⁄j·T+<äT, @qT>∑Tq+<äT, ≈£îø£ÿj·T+<äT, ≈£îø£ÿe÷+dü+

‹Hyê&çj·T+<äT düeTyÓTÆq ÁãVü≤à‘·‘êÔ«ìï #·÷kÕÔs¡T. Çø£ÿ&É düeT+ R m{Ïº $ø±s¡eTT Òì

ÁãVü≤à#Ó’‘·q´+ nì ns¡ú+ #ÓbÕŒs¡T.

Ç˝≤+{Ï düeT‘·«uÛ≤e+˝À ñqïyêfi¯ó¢ Çø£ÿ&˚ »qqeTs¡D #·Áø±ìï »sTTkÕÔs¡T.

ªÇôV’≤e ‘Ó’]®‘· dü‡s¡Z'μ (XÀ¢.19) n+fÒ Çø£ÿ&˚ á Àø£+˝ÀH˚ nq>± J$+∫ ñ+&É>±H˚

eTT≈£îÔ&Í‘ê&ÉT. JeqTà≈£îÔ&ç‘·&. Ç˝≤+{Ïyê&ÉT ÇwüºyÓTÆq<ëìï bı+~ dü+‘√wæ+#·&ÉT,


Çwüº+ Òì <ëìï bı+~ ñ<«>∑+ #Ó+<ä&ÉT. ÁãVü≤àC≤„q+˝À ìwüß&Ó’ (dæús¡+>±) e⁄+{≤&ÉT

(XÀ¢.20). m+<äTø£q>± Ç+Á~j·T$wüj·÷\ô|’q ÄdüøÏÔ <äT'U≤H˚ï ø£*–düTÔ+~. n$

eT<Ûä ˝À e∫Ãb˛j˚T$. |ü+&ç‘·T&ÉT yê{Ïj·T+<äT s¡$T+#·&ÉT (XÀ¢. 22).

C≤„HêìøÏ kÕ<ÛäHê\T

23e XÀ¢ø£+ qT+&ç ∫e] es¡≈£L C≤„ì \ø£åD≤\qT eT∞¢ #ÓãT‘·THêï&ÉT. ô|’q

#Ó|æŒq≥T¢>± n<Ûë´‘·àXÊÅdüÔ+˝À C≤„ì \ø£åD≤ Ò kÕ<Ûä≈£î&çøÏ kÕ<ÛäHê\T. ny˚ X¯eT+,

<äeT+, nVæ≤+dü yÓTT<ä …’q nuÛ≤´kÕ\T. á nuÛ≤´kÕ\T #düTÔ+fÒ ny n‘·ì \ø£åD≤\T>±

e÷s¡‘êsTT. Ä<ÛäTìø£ uÛ≤wü À #ÓbÕŒ\+fÒ conscious habits influence the

unconscious mind nqe#·TÃ.

1) XÀ¢. 23˝À ªø±eTÁø√<Û√<ä“¤e+ y>∑+ ø±eT+, Áø√<Ûä+ n‹ e&ç>± edüTÔ+{≤sTT.

yê{Ï y˚>±ìï ìs√~Û+∫ nD#·&É+ #Ó|üŒã&ç+~. yê{Ï y˚>±ìï n&ÉT¶≈£î+fÒ eTqdüT‡≈£î

Ä˝À∫+#˚ düeTj·T+ \_ÛdüTÔ+~. ø±ã{Ïº á n&ÉT¶ø√e&Üìï nuÛÑ dæ+#ê*.

2) XÀ¢. 24˝À eT]ø=ìï $wüj·÷\T `

jÓ÷-qÔdüT‡UÀ-qÔsêsêeTdüÔ<∏ëqÔs√® ‹πse j·T'

dü jÓ÷^ ÁãVü≤àìsê«D+ ÁãVü≤àuÛÑ÷‘√-~Û>∑#·Ã¤‹ ˆˆ 24

n+‘·düT‡K' n+fÒ ‘·q˝ÀH˚ düTKeTTqï~, u≤Vü≤´|ü<ësêú˝À¢ ˝Ò<äT nì

Á>∑Væ≤+∫qyê&ÉT. ‘Ó’‹ÔØj·T ñ|üìwü‘·TÔ À Äq+<ä+ @$T{Ï? nì ô|<ä› #·s¡Ã ñ+~

(Äq+<äMTe÷+dü n+{≤s¡T). düTU≤ìï ø=\e&É+ m˝≤? nì eTqyêfi¯ó¢ ø=ìï

ø=\‘·\T #·÷|æ+#ês¡T. Á|ü|ü+#·+ yÓTT‘·Ô+˝À $\TyÓ’q edüTÔe⁄\T, uÛÀ>±\T n˙ï πø

j·TTe≈£î&ÉT, ñ‘ê‡Vü≤ e+‘·T&ÉT, XøÏÔeT+‘·T&ÉT, Ç+Á~j·T|ü≥T‘·«+ ñqï e´øÏÔ nBÛq+˝À

ñ+fÒ n‘·ìøÏ>∑*π> düTU≤ìï ˇø£ ø=\e÷q+>± rdüTø=ì <ëìï e÷qTcÕq+<ä+

nHêïs¡T. <ëìøÏ e+<ä¬s≥T¢ >∑+<Ûäsê«q+<ä+, <ëìøÏ e+<ä¬s≥T¢ <˚e‘·\ Äq+<ä+

n+≥÷ eTìwæøÏ ô|’ kÕúHê˝À¢ ñqï n+<ä] Äq+<ä kÕúsTT\qT ø=\Tdü÷Ô yÓ[fl

Mfi¢+<ä] Äq+<ä+ ø√]ø£\T Òì Ä‘·àC≤„ì Äq+<ä+ø£+fÒ ‘·≈£îÿy˚ nì ªÁXÀ‹j·Tdü

#êø±eT Vü≤‘·dü μ n+≥÷ ìsêΔ]kÕÔs¡T. nø±eTVü≤‘·T&ÉT n+fÒ ø±eTeTT\#˚‘·

ø=≥ºã&Éìyê&ÉT. ã\e+‘·+>± ø√]ø£\qT nD#·Tø=ì Ò<ë $~Û Òø£ nD#·T≈£îqïyê&ÉT

ø±<äT. Ä‘·àC≤„q+‘√ ‘êqT |ü]|üPs¡Tí&ÉqT nì ‘Ó\TdüTø√e&É+‘√ ø√]ø£\T yê≥+‘·≥y

‘=\–b˛‘êsTT. n˝≤+{Ïyê&ÉT ô|’ XÀ¢ø£+˝À #Ó|æŒq n+‘·düT‡KT&ÉT.


n+<äTπø n+‘·sêsêeT' nì eTs√ $X‚wüD+. Ä‘·àj·T+<˚ Ç‘·ìøÏ Áø°&É. n˝≤π>

n+‘·s√® ‹' ` n+fÒ Ä‘·àj˚T Á|üø±X¯+>± ø£\yê&ÉT. nq>± Ä‘·àuÛ≤e+‘√ n‘·ì

Á|ües¡Ôq Á|üuÛ≤$‘·yÓTÆ ñ+≥T+~. u≤Vü≤´$wüj·÷\qT ø√s¡Tø=H˚yê&ÉT u≤Vü≤´CÀ´‹.

Ä‘·àC≤„ì n˝≤+{Ïyê&ÉT ø±&ÉT.

n˝≤+{Ïyê&çπø ÁãVü≤àìsê«D+ nq>± m˝≤+{Ï #ê+#·\´+ Òì dæú‹ (ìsê«D

Xu≤›ìøÏ ns¡ú+ ô|’q #Ó|ü≈£îHêï+). n‘·Hï ÁãVü≤àuÛÑ÷‘·' n+fÒ ÁãVü≤à>± nsTTqyê&ÉT

n+fÒ JeqTà≈£îÔ&ÉT nHêïs¡T.

n˝≤ ÁãVü≤àuÛ≤e+˝À ñqïyê&ÉT düs¡«uÛÑ÷‘·Væ≤‘˚ s¡‘·' (XÀ¢. 25) nìïÁbÕDT\

Væ≤‘·eTT ø√] Á|üe]ÔdüTÔ+{≤&ÉT. Ç~ ≈£L&Ü nuÛÑ dæ+#·e\dæq $wüj·T+.

ô|’ #Ó|æŒqe˙ï C≤„ì \ø£åD≤\T, kÕ<Ûä≈£î&ÉT #˚j·÷*‡q kÕ<Ûäq\T / nuÛ≤´kÕ\T.

∫e] eT÷&ÉT XÀ¢ø±˝À¢ (27,28,29) ‘·sê«‹ n<Ûë´j·T+˝À #Ó|üŒuÀjT <Ûë´qjÓ÷>±ìï

>∑÷]Ã dü÷Á‘·ÁbÕj·T+>± #ÓbÕŒs¡T. ÁãVü≤à‘·‘êÔ«ìï dü>∑TD, kÕø±s¡ s¡÷|ü+ (HêeT+,

s¡÷|ü+ ø£*–q <e‘êeT÷]Ô>±)˝À <Ûë´ì+#·&É+e\¢H√, jÓ÷>±uÛ≤´dü+ #j·T&É+e\¢H√,

m˝≤ eTqdüT‡qT ìÁ>∑Væ≤+#·Tø√yê* nì $wüj·T+. |ü‘·+»*eTVü≤]¸ #Ó|æŒq

ncÕº+>∑jÓ÷>∑+˝À j·TeT, ìj·TeT, Ädüq, ÁbÕD≤j·÷eT, Á|ü‘ê´Vü‰s¡+ nH˚$

X¯ØsêìøÏ, Ç+Á~j·÷\≈£î dü+ã+~Û+∫q $wüj·÷\T. ‘·sê«‘· #Ó|æŒq eT÷&ÉT <Ûë´q,

<Ûës¡D, düe÷<ÛäT\T. Ç$ eTqdüT≈£î dü+ã+~Û+∫q$. M≥ìï+{Ï nuÛÑ dæùdÔH˚

eTH√ìÁ>∑Vü≤+.

kÕsê+X¯+ #ÓbÕŒ\+fÒ `

` ø£s¡àjÓ÷>∑+ (ìcÕÿeTø£s¡à) düeT´>∑›s¡ÙHêìøÏ ãVæ≤s¡+>∑kÕ<Ûäq+ (düVü≤ø£]+∫

∫‘·ÔX¯ó~Δ ø£*–q ‘·sê«‘· yê{Ï‘√ |üì Ò<äT, ãj·T≥H˚ ñ+&çb˛j˚T$. C≤„ì ø£s¡à\T

#˚j·Te#·TÃ, #˚j·Tø£b˛e#·TÃ nì ns¡ú+).

` <Ûë´qjÓ÷>∑+ düeT´>∑›s¡ÙHêìøÏ n+‘·s¡+>∑kÕ<Ûäq+ (C≤„q+ ø£*–q ‘·sê«‘·

≈£L&Ü C≤„q+˝À uÛ≤>∑+>± ñ+&˚~. ÁX¯eDeTqqì~Û<Ûë´düq\T C≤„ì \ø£åD≤\T.

yê{Ï nqTdü+<Ûëq+ n‘·ì eTqdüT˝À ìs¡+‘·s¡+ ñ+≥T+~).

` C≤„q+ düeT´>∑›s¡ÙHêìøÏ kÕøå±‘Y kÕ<Ûäq+.

á n+X¯+‘√ |ü+#·e÷<Ûë´j·T+ eTT>∑TdüTÔ+~.

Äie n<Ûë´j·TeTT

<Ûë´q jÓ÷>∑eTT

◊<äe n<Ûë´j·T+ ∫e] eT÷&ÉT XÀ¢ø±˝À¢ <Ûë´qjÓ÷>±ìï >∑÷]Ã dü÷Á‘·ÁbÕj·T+>±

#ÓbÕŒ&ÉT lø£èwüßí&ÉT. <ëìH˚ á n<Ûë´j·T+˝À $e]düTÔHêï&ÉT.

á n<Ûë´j·T+ ù|s¡T <Ûë´qjÓ÷>∑+. Ä‘·àdü+j·TeTjÓ÷>∑+ nì ≈£L&Ü ø=ìï#√≥¢

ñ+~. Ä‘·à n+fÒ n+‘·'ø£s¡D+, dü+j·TeTq+ R n+‘·s¡TàK+>± ì\|ü&É+,

ìÁ>∑Væ≤+#·Tø√e&É+ ø±e⁄q Ä ù|s¡T ≈£L&Ü dü¬s’q<˚. n+‘·'ø£s¡D+ ãVæ≤s¡TàK+>±

e⁄+fÒ n~ ã+<ÛëìøÏ ø±s¡D+. n+‘·s¡TàK+>± ñ+fÒ yÓ÷øå±ìøÏ ø±s¡D+. n+‘·'ø£s¡D+

#ê˝≤ #·+#·\yÓTÆq~. ø±ã{Ïº Bìï n<äT|ü⁄˝À ô|≥º&ÜìøÏ #ê˝≤ nuÛ≤´dü+ nedüs¡+.

M{Ïì |ü‘·+»* jÓ÷>∑dü÷Á‘ê˝À¢ #ÓbÕŒs¡T. jÓ÷>∑<äs¡Ùq+ Á|ü‘´ø£ <äs¡ÙqXÊÅdüÔyÓTÆq|üŒ{Ïø°

eTqdüT‡ >∑÷]Ã nuÛ≤´kÕ\T düs¡«kÕ<Ûës¡D+. ø±e⁄q y˚<ë+‘· XÊÅdüÔ+˝À M{Ïì

Á>∑Væ≤+#ês¡T. ñ|üìwü‘·TÔ À¢ì dæ<ëΔ+‘êìøÏ $s¡T<äΔ+>± ñqï n+XÊ\qT e<ä*

n$s¡T<äΔ+>± ñqï nìï+{Ï y<ë+‘·T\T Á>∑Væ≤kÕÔs¡T. n+<äTπø |ü‘·+»*jÓ÷>∑+˝Àì

nuÛ≤´kÕ\T Á>∑Væ≤+#·ã&Ü¶sTT. á <Ûë´qjÓ÷>∑+≈£L&Ü ø±H=ø£ ø£s¡àj˚T. eTqdüT‡qT

X¯óÁuÛÑ|üs¡#·Tø=H˚ ø£s¡à. Bì‘√bÕ≥T Ä‘·à∫+‘·q (ÁX¯eD eTqq ì~Û<Ûë´düq\T)

ñ+fÒH˚ C≤„qÁbÕ|æÔ.

á n<Ûë´j·T+˝À 47 XÀ¢ø±\THêïsTT. yÓTT<ä\T>± <Ûë´qÁ|üX¯+dü. eTqdüT‡qT

Áø£eTÁø£eT+>± m˝≤+{Ï nuÛ≤´kÕ\<ë«sê ˝§+>∑BdüTø√yê* nì 3 qT+&ç 17

XÀ¢ø±\˝À #Ó|üŒã&ç+~. ‘·sê«‘· 18 qT+&ç 26 es¡≈£î <Ûë´qdüeTj·T+˝À eTqdüT‡˝À

e#˚Ã e÷s¡TŒ\T #Ó|üŒã&Ü¶sTT. XÀ¢. 26 qT+&ç 32 es¡≈£î <Ûë´q+ <˚ìô|’ #˚j·÷*

nH˚ $wüj·T+. |üs¡ÁãVü≤àqT ˇø£ dü>∑TD, kÕø±s¡ s¡÷|ü+ (ˇø£ s¡÷|ü+, >∑TD≤\T

ñqï≥T¢ $wüßíe⁄, •e⁄&ÉT, $Hêj·T≈£î&ÉT Ç˝≤>∑)˝À #˚j·÷˝≤? ø£ ìs¡TZD‘·‘·Ô«+>±

uÛ≤$+∫ #˚j·÷˝≤ nì. ∫es¡>± á jÓ÷>±uÛ≤´dü+˝À n&É¶+≈£î\T, yê{ÏHÓ ≤

m<äTs√ÿe&É+ nì XÀ¢. 33 qT+&ç 47 es¡≈£L #Ó|üŒã&ç+~.

áX¯«sês¡ŒDãT~Δ

yÓTT<ä{Ï ¬s+&ÉT XÀ¢ø±˝À¢ ø£s¡àjÓ÷>±ìï eT∞¢ Á|üX¯+dædüTÔHêï&ÉT lø£èwüßí&ÉT. ∫‘·ÔX¯ó

~Δ Bìe\¢H˚ ø£\T>∑T‘·T+~. áX¯«sês¡ŒDãT~Δ‘√ ø£s¡à #˚j·T&É+, dü+Hê´dü+‘√

düe÷qyÓTÆq< nì Á|üX+kÕyêø£ +>± #ÓãT‘·THêï&ÉT. >∑èVü≤düTú\+<äs¡÷ ø£s¡àdü+Hê´dü+

Äie n<Ûë´j·T+ 69

#j·TC≤\s¡T. yês¡T #j·T>∑*–+~ ø£s¡àjÓ÷>∑+. n+fÒ |òü\+ ø√s¡≈£î+&Ü áX«sês¡ŒD

ãT~Δ‘√ ø£s¡à#˚j·T&É+. áX¯«sês¡ŒD+ n+fÒ ø£ nøö+{Ÿ qT+&ç Ç+ø√ nøö+{Ÿ≈£î

e÷]Ãq≥T¢ ø±<äT. ÁãVü≤à‘·‘·Ô«y˚T ªH˚qTμ nH˚ uÛ≤e+˝À Ç+Á~j·÷\T ìs¡«]ÔdüTÔqï

ø£s¡à\≈£î kÕøÏå>± ñ+≥÷ ø£s¡à\T |üs¡e÷‘·àqT+&çj˚T ñ<ä“¤$düTÔHêïsTT, n+<äT˝ÀH˚

\j·TeTÚ‘·THêïsTT nì Á>∑Væ≤+#·&É+. á uÛ≤eq eTqdüT˝À >∑{Ïº|ü&ÉT‘·T+fÒ n~

<Ûë´qjÓ÷>±ìøÏ ‘=*yÓT≥Tº ne⁄‘·T+~. á kÕ<Ûäq\˙ï ˇø£ yÓT≥Tºô|’ eTs√yÓT≥Tº

˝≤+{Ï$. n+<äTπø 3e XÀ¢ø£+˝À jÓ÷>±ìï Äs√Væ≤+#˚yê&ÉT, Äs√Væ≤+∫qyê&ÉT

nì ø£èwüßí&ÉT #Ó|üŒuÀ‘·THêï&ÉT.

jÓ÷>±ìï Äs√Væ≤+∫qyê&ÉT, Äs√Væ≤+#·<ä\∫qyê&ÉT

Äs¡Ts¡Tøå√s¡TàHs√´>∑+ ø£s¡àø±s¡DeTT#· ‘

jÓ÷>±s¡÷&ÛÉdü ‘·ôd’ e X¯eT' ø±s¡DeTT#· ‘˚ ˆ 3

ªªC≤„qìwüqT Äs√Væ≤+#·<ä\∫q eTTìøÏ (eTqq+ #˚ùd dü«uÛ≤e+ø£\yê&çøÏ)

ø£s¡àjÓ÷>∑+ kÕ<Ûäq+. <ëìï (ø£s¡àjÓ÷>±ìï) Äs√Væ≤+∫qyê&çøÏ X¯eT+ C≤„qÁbÕ|æÔøÏ

kÕ<Ûäq+μμ Ç<=ø£ eTTK´yÓTÆq $X‚¢wüD.

Çø£ÿ&É ¬s+&ÉT $wüj·÷\T #Ó|üŒã&Ü¶sTT. m) |òü˝≤ø±+ø£å˝Òì ø£s¡àjÓ÷>∑+

<Ûë´qjÓ÷>±ìøÏ ãVæ≤s¡+>∑kÕ<Ûäq+ (düVü≤ø£]+∫ ãj·TfÒ ñ+&çb˛j˚T~, ∫‘·ÔX¯ó~Δ

e÷Á‘·+ ø£\T>∑CÒdüTÔ+~ ø±ì kÕøå±‘·÷Ô yÓ÷øå±ìøÏ ø±s¡D+ ø±<äT). _) á <Ûë´qjÓ÷>∑+

C≤„HêìøÏ n+‘·s¡+>∑kÕ<Ûäq+ (n+fÒ <ëì‘√ yê´|æ+∫e⁄+&˚~, @ kÕ<Ûäq+ C≤„HêìøÏ

kÕøå±‘·TÔ>± ø±s¡DeTÚ‘·T+<√ n~ n+‘·s¡+>∑kÕ<Ûäq+. X¯eT+, <äeT+, $y˚ø£+

yÓTT<ä …’q$). ô|’ XÀ¢ø£+˝À Äs¡Ts¡T≈£åîe⁄ R n+fÒ <Ûë´qjÓ÷>∑+ Äs√Væ≤+#ê\ì

ø√πsyê&ÉT. n‘·ìøÏ ø£s¡àjÓ÷>∑+ kÕ<Ûäq+. jÓ÷>±s¡÷&ÛÉT&ÉT R jÓ÷>±ìï

Äs√Væ≤+∫qyê&ÉT. n‘·&çøÏ C≤„q+ bı+<ä&ÜìøÏ X¯eTeTT ø±s¡DeTT.

jÓ÷>±s¡÷&ÛÉT&ÉT ø±e&ÉyÓT˝≤>∑? n+fÒ düeTdüÔyÓTÆq dü+ø£˝≤Œ\qT e<ä*

$wüj·÷\j·T+<äT, ø£s¡à\j·T+<äT ÄdüøÏÔ e~˝ÒdüT≈£î+{≤&√ n|ü&ÉT n‘·&ÉT

jÓ÷>±s¡÷&ÛÉT&ÉT nì #Ó|üŒã&É‘ê&ÉT (XÀ¢.4). n+fÒ ø£s¡à\e\¢ Á|üjÓ÷»q+ Ò<äH˚

düŒèVü≤‘√ dü+ø£ ≤Œìï e<ä*y˚dæ Áø£eT+>± ø£s¡à\qT e<ä*y˚j·T&É+. Çø£ÿ&=ø£ Á|üdæ<äΔ

XÀ¢ø£+ `


ñ<äΔπs<ë‘·àHê‘êàq+ Hê‘êàqeTekÕ<äjT‘Y

Ä‘Ó’àeVü‰´‘·àH√ ãqTΔsê‘Ó’àe ]|ü⁄sê‘·àq' ˆ 5

Ä‘·à‘√ (‘·q‘√ <ùV≤+Á~j·T düeTT<ëj·T+‘√) Ä‘·àqT (‘·qqT) ñ<äΔ]+#·Tø√yê*.

‘·qqT ø°åDÏ+|ü#˚dæø=q≈£L&É<äT. ‘êH˚ ‘·q≈£î ã+<ÛäTe⁄, ‘êH˚ ‘·q≈£î X¯Á‘·Te⁄ nì

XÀ¢ø±s¡ú+. y˚<ë+‘·XÊÅdüÔ+ ‘·qTï‘êqT ñ<äΔ]+#·Tø√e&ÜìøÏ #Ó|æŒq $wüj·T+ nì ‘·

e÷{Ïe÷{Ïø° eTq≈£î >∑Ts¡TÔ#˚düTÔ+~.

<˚ùV≤+Á~j·÷<äT\T ≤–q≥º ≤¢ Ä ~≈£îÿq yÓfi‚¢yê&ÉT ‘·q≈£î ‘êH˚ X¯Á‘·Te⁄. n˝≤

yÓfi¢ø£ yê{Ïì ìÁ>∑Væ≤+#˚yê&ÉT ‘·q≈£î‘êH˚ ã+<ÛäTe⁄ (XÀ¢.6). Ç˝≤>∑ Ç+Á~j·÷\qT

»sTT+∫qyê&ÉT Á|üXÊ+‘·‘·‘√ ñ+{≤&ÉT. ÁãVü≤à‘·‘êÔ«ìï kÕøå±‘·ÿ]+#·Tø=qï yê&Í‘ê&ÉT.

n‘·&ÉT düTK<äT'U≤\˝À, e÷Hêee÷Hê˝À¢ düeTãT~Δ‘√ ñ+{≤&ÉT (XÀ¢.7).

XÊÅdüÔC≤„q+#˚‘·qT, Ä C≤„Hêìï nqTuÛÑe+˝ÀøÏ ‘Ó#·TÃø√e&É+e\¢q÷ ‘·è|æÔ‘√ dæús¡+>±

ñ+{≤&ÉT. n‘·ìøÏ eT{Ïº, ã+>±s¡+ ˇø£fÒ. n‘·&˚ jÓ÷– nqã&˚yê&ÉT (XÀ¢.8).

$TÁ‘·T&ÉT, X¯Á‘·Te⁄, ã+<ÛäTe⁄ ø±ìyê&ÉT nì n+<ä]|ü≥¢ düeTãT~Δ‘√ ñ+&˚yê&ÉT

jÓ÷–. n‘·&˚ ÁX‚wüß˜&ÉT, n‘·&˚ jÓ÷>±s¡÷&ÛÉT&ÉT (XÀ¢.9).

jÓ÷>±ìï Äs√Væ≤+#·&ÜìøÏ nuÛ≤´kÕ\T

ô|’ Hê\T>∑T XÀ¢ø±˝À¢ (6`9) jÓ÷>±s¡÷&ÛÉT&ÉT m˝≤ ñ+{≤&Éì #Ó|üŒã&ç+~. Ä

kÕúq+ bı+<ä&Üì¬ø’ @+ #˚j·÷* nì ‘·sê«‘· #ÓãT‘·THêï&ÉT.

1) s¡Vü≤dædæú‘·' ` n+fÒ @ø±+‘·+>± ñ+≥÷ nuÛ≤´dü+ #˚j·÷* (XÀ¢.11).

2) j·T‘·∫‘êÔ‘êà ` n+‘·'ø£s¡D+ <˚Vü≤+ eX¯+˝À ñ+#·Tø√yê* (XÀ¢.11).

3) ìsêo', n|ü]Á>∑Vü≤' n+fÒ @M Ä•+#·≈£L&É<äT, <Ûäqdü+#·j·T+ #j·T≈£L&É<äT.

(XÀ¢.11).

4) Ädüq+ X¯ó∫ nsTTq Á|ü<˚X¯+˝À <äs¡“¤\T, õ+ø£#·s¡àeTT, eÅdüÔeTT ø£<ëìô|’

ˇø£{Ïy˚dæ ≈£Ls√Ãe&É+ (XÀ¢.11).

5) @ø±Á>∑∫‘·Ô+‘√ n+‘·'ø£s¡DX¯ó~Δ¬ø’ jÓ÷>∑+ Äs¡+_Û+#ê* (XÀ¢.12).

6) ì{≤s¡T>± ≈£Ls=Ãì eTT≈£îÿ∫es¡ <äèwæºì ì\bÕ* (XÀ¢. 13). Ç≥÷ n≥÷

#·÷&É≈£î+&Ü ñ+&Ü\ì ñ<›X+. eTT≈£îÿH #·÷&É&É+ø±<äT. eTT≈£îÿH #·÷&É&ÉyÓTÆ‘

eTT≈£îÿMT<˚ eTqdüT ñ+≥T+~, Ä‘·àô|’ ø±<äì ns¡ú+.


7) Á|üXÊ+‘ê‘êà Á|üXÊ+‘·yÓTÆq eTqdüT ø£*–e⁄+&Ü* (XÀ¢.14).

8) $>∑‘·;Û' uÛÑj·T+ ‘=\–b˛sTT e⁄+&Ü* (XÀ¢. 14). n+<ä]˙ ÁãVü≤à‘·‘·Ô«+>±

#·÷ùdyê&çøÏ me]qT+&û uÛÑj·TeTT+&É<äT. me]˙ X¯Á‘·Te⁄>± #·÷&Éø£b˛e&É+.

9) ÁãVü≤à#ê]Áe‘·+˝À e⁄+&É&É+ (XÀ¢.14). ÁãVü≤à#·s¡ eT+fÒ ÁãVü≤à‘·‘êÔ«ìï

>∑T]+∫ eTqq+ #˚dü÷Ôe⁄+&É&É+.

10) eT∫Ã‘·Ô', eT‘·Œs¡' Hêj·T+< eTqdüT ì*|æ qHï |üs¡eT\ø£å +>± uÛ≤$dü÷Ô+&Ü*.

(XÀ¢.14).ˇø£&çøÏ uÛ≤s¡ j·T+<äT eTqdüT ñ+&Ée#·TÃ. ø±˙ ÄyT J$‘·|üs¡eT\ø£å +

nqTø√&ÉT. Çø£ÿ&É ÁãVü≤à‘·‘·Ô«+ô|’ eTqdüT, n<˚ |üs¡eT\ø£å eTì uÛ≤$+#ê\ì

ns¡ú+.

11) j·TTø±ÔVü‰s¡ $Vü‰s¡' ÄVü‰s¡+ ‘·–q+‘·H rdüTø√yê*. ‘·–q+‘·H ìÁ<äb˛yê*,

n‹ìÁ<ä, n‹C≤>∑s¡D dü]ø±<äT (XÀ¢. 16).

12) j·TTø£Ô#˚wüº' ` kÕ<Ûäq≈£î nedüs¡yÓTÆq |üqT Ò #˚j·÷* (XÀ¢.17).

Ç˝≤>∑ ìj·T+Á‹+∫qyê&ç eTqdüT Ä‘·àj·T+<äT m|ü&Ó’‘˚ dæús¡+>± ñ+≥T+<√

yê&çì j·TT≈£îÔ&ÉT n+{≤s¡T.

∫‘·Ô+˝Àdüe÷~Û1 @s¡Œ&çqyê&ç dæú‹ m˝≤ ñ+≥T+~?

1) yêj·TTe⁄ M#·ì ÁbÕ+‘·+˝À B|ü+ m˝≤ ìXÃ\+>± ñ+≥T+<√ n˝≤ ìXÃ\+>±

ñ+≥T+~ Ç‘·ì n+‘·'ø£s¡D+ (XÀ¢. 19). ìX¯Ã\‘·«eTT, ìs¡à\‘·«eTT ¬s+&É÷

C≤„HêìøÏ nedüs¡+.

2) Ç‘·s¡ ∫‘·Ôeè‘·TÔ\T (Ä˝À#·q\T) Ò≈£î+&Ü Ä‘·àj·T+<˚ dü+‘√wædü÷Ô ñ+{≤&ÉT

(XÀ¢.20).

3) á düTK+ ãT~Δ#‘·H Á>∑Væ≤+|ü<ä–q~. Ç+Á~j·÷\≈£î >√#·s¡+ø±ì~ (XÀ¢.21).

düTU≤\T Ç+Á~j·÷\<ë«sê ekÕÔsTT. ø±˙ á düTK+ eTqdüT‡<ë«sê

‘Ó\TdüTø√<ä–q~.

1. düe÷~Û ˇø£ e÷qdæø£dæú‹. düeT´ø˘ ÄBÛj·T‘˚ eTq' nkÕ´+ Ç‹ düe÷~Û' ` nì

e⁄´‘·Œ‹Ô. n+fÒ eTqdüT‡qT @<√ ˇø£ edüTÔe⁄j·T+<äT ì\ø£&É>± ñ+#·&É+. düe÷~Ûj˚T

|üs¡eT\ø£å + nì |ü‘·+»* XÊÅdüÔ+. n~ πøe\+ ˇø£ dæú‹ e÷Á‘·y˚T, düe÷~Û ‘·sê«‘·

eT∞¢ e÷eT÷\T dæú‹˝ÀøÏ ekÕÔ&ÉT. ø±e⁄q düe÷~Û ø£Hêï eTTK´yÓTÆq~ C≤„qìwü nì

n+{≤s¡T y˚<ë+‘·T\T.


4) á Ä‘·à˝≤uÛ≤ìï bı+~qyê&ÉT eT] <˚ìì ≈£L&Ü n+‘·ø£+fÒ >=|üŒ<äì

uÛ≤$+#·&ÉT. m˝≤+{Ï <äT'K+ (Ç‘·s¡T\<äèwæº À) e∫ÃHê #·*+#·&ÉT (XÀ¢.22).

5) <äT'K dü+jÓ÷>∑+‘√ $jÓ÷>∑+ bı+<ä&ÉyT jÓ÷>∑+ (XÀ¢.23) <äT'K dü+jÓ÷>±ìøÏ

ø±s¡DyÓTÆq Ç+Á~j·÷\≈£î Çø£ÿ&É Á|üdüøÏÔ Ò<äT.

ô|’ dæú‹ \_Û+∫q ‘·sê«‘· @+ #˚j·÷*? Áø£eTÁø£eT+>± ãT~Δì $wüj·÷\qT+&ç

yÓqTø£≈£î eTs¡ ≤Ã*, ãT~Δì Ä‘·àj·T+<˚ ì*|æ eTs=ø£<ëìô|’ Ä˝À∫+#·≈£L&É<äT

(XÀ¢.25). #·+#·\yÓTÆq eTqdüT‡ m|ü&Ó’‘˚ ãj·T{ÏøÏ yÓfi¯fl&ÜìøÏ Á|üj·T‹ïdüTÔ+<√

<ëìì yÓq≈£îÿ eTs¡*Ã Ä‘·àj·T+<˚ dæús¡+>± ñ+&˚≥T¢ #˚düTø√yê* (XÀ¢.26). nq>±

Äj·÷ $wüj·÷\ j·T<∏ës¡údü«s¡÷|ü$T+‘, Ç$ ÄuÛ≤düs¡÷|üyÓTÆq$ nì ãT~Δ# Á>∑Væ≤+∫

yê{Ïì e<ä ≤*. n˝≤+{Ï jÓ÷– JeqTà≈£îÔ&ÉT. n‘·H˚ï ÁãVü≤àuÛÑ÷‘·T&ÉT (XÀ¢.27)

nq>± ÁãVü≤à nsTTqyê&ÉT nHêïs¡T.

$>∑‘·ø£\àwüß&ÉT nì eTs√ $X‚wüD+. |ü⁄D´bÕbÕ\T ¬s+&É÷ C≤„ì<äèwæº À ø£\àcÕ Ò.

m+<äTø£+fÒ |ü⁄D´+≈£L&Ü eT∞¢ »qà≈£î ø±s¡DeTj˚T´~. |ü⁄D´bÕbÕ\T ¬s+&É÷

‘=\–b˛sTTqyê&ÉT nì ns¡ú+.

nìï+{Ïø£Hêï >=|üŒ düTK+ bı+<ä&Éy˚T eTìwæ \ø£å +. <äs¡ÙqXÊÅdüÔ \ø£å + ≈£L&Ü

n<˚. n~ nø±eTVü≤‘·T&Ó’q (ø√]ø£\qT ‹s¡düÿ]+∫q) kÕ<Ûä≈£î&çπø ø£\T>∑T‘·T+<äì

ô|’q #Ó|ü≈£îHêï+. á dü+|üPs¡í <äT'Kìeè‹Ô ÁãVü≤àuÛ≤e+ ø£\yê&çπø kÕ<Ûä eTÚ‘·T+~.

n+<äTπø eT∞¢ `

düs¡«uÛÑ÷‘·düúe÷‘êàq+ düs¡«uÛÑ÷‘êì #ê‘·àì

áø£å‘˚ jÓ÷>∑j·TTø±Ô‘êà düs¡«Á‘· düeT<äs¡Ùq' ˆ 29

‘êH˚ düø£\uÛÑ÷‘ê˝À¢ ñHêï&Éì, düø£\uÛÑ÷‘ê\T ‘·q˝ÀH˚ ñHêïj·Tì (n+fÒ ‘·qT

n+‘·{≤ yê´|æ+∫q ÁãVü≤à#Ó’‘·q´+ nì uÛ≤$+#yê&ÉT) #·÷dü÷Ô nìï+{Ï‘√ düe÷q+>±

e´eVü≤]kÕÔ&ÉT. düeT<äØÙ nH˚ |ü<ä+˝À düeT R ì]«X‚wüyÓTÆq, m˝≤+{Ï $X‚wüD≤\T

Òì ÁãVü≤à. ø±e⁄q <Ûë´qjÓ÷>∑ìwüß˜&ÉT düeT´>∑›s¡ÙHêìï bı+<ä>∑\&Éì ns¡ú+.

ÁãVü≤àqT nìï+{Ï À #·÷&É&ÉyÓT˝≤>∑? düèwæº À nìï |ü<ësêú\˝Àq÷ ªdü‘Yμ n+fÒ

ñìøÏ nH˚~ ñ+~. nìï+{Ï À #Ó’‘·q´s¡÷|ü+>± ñ+~. |üP\e÷\˝Àì <ës¡+˝≤>±

nìï+{Ï À ñqï~ nsTTq Ä‘·àqT #·÷&É>∑\>∑&É+ eTTK´+. Á|ü|ü+#·+˝À ø£ì|æ+#˚

edüTÔe⁄\˙ï (<äèXÊ´\T) ÁãVü≤à≈£î ñbÕ<ÛäT Ò, ‘ê‘êÿ*ø£ s¡÷bÕ Ò. ø±˙ yê{Ï À


ñbÕ~Û Òq≥Te+{Ï ÁãVü≤àqT >∑T]Ô+#·&É+. n˝≤+{Ïyê&çøÏ |üs¡e÷‘·à m\¢|ü&É÷

Á|ü‘· ø£å+>± ñ+{≤&ÉT. ªÇ+<äT>∑\&É+<äT Ò&Éìμ Á|üVü‰¢<äT&ÉT ‘·+Á&çøÏ ‘Ó*|æq ‘·‘·Ô«+.

BìH˚ 31e XÀ¢ø£+˝À ªdüs¡«uÛÑ÷‘·dæú‘·+ ..... @ø£‘·«e÷dæú‘·'μ nH˚ e÷≥˝À¢

#ÓãT‘·THêï&ÉT. düs¡«uÛÑ÷‘ê˝À¢ ñqï qqTï (|üs¡e÷‘·àqT) @ø£‘·«e÷dæú‘·' nq>±

‘·qø£+fÒ y˚s¡T>±<äì @ø£‘·«uÛ≤eq‘√ ñqïyê&ÉT. n˝≤+{Ïyê&ÉT m{≤¢+{Ï ñbÕ~Û À

(<Vü≤+˝À) ñHêï n‘·&ÉT Hêj·T+< ñqïyê&Í‘ê&ÉT. eTqTwü e÷Á‘·T&Ó’qyê&ÉT C≤„HêìøÏ

ns¡TΩ&ÉT ø±ã{Ïº n‘·qT JeHê<Ûës¡+ø√dü+ @ ñbÕ~Û À ñHêï Hêj·T+< ñ+≥THêï&ÉT

nì ns¡ú+. uÛ≤s¡‘·+˝À <Ûäs¡àyê´<ÛäTDÏí, sêe÷j·TD+˝À »q≈£îDÏí ñ<ëVü≤s¡D>±

#ÓãT‘ês¡T.

@ø£‘·«+ nqï#√≥ eT<ÛäTdü÷<äqdüs¡dü«‹ ªeTH√HêX+e\¢μ nì eTs√e÷≥ ÁyêXÊs¡T.

eTH√HêX¯+ n+fÒ ªH˚qTμ nH˚ n_Ûe÷q+ q•+#·&É+. eTqdüT‡ »&ÉeTT, ‘êqT

Xó<äΔ∫Á<ä÷|ü⁄&, »&ÉyÓTÆq ∫‘·Ô+ (eTqdüT‡) ø±<äT nì ‘Ó\TdüTø√e&É+‘√ ªHqTμ nqï~

q•düTÔ+~. á uÛ≤eq˝À ñqïyê&ÉT nì ns¡ú+.

‘·sê«‘· ˇø£ #·ø£ÿì XÀ¢ø£+˝À Ç˝≤ `

Ä‘Íà|üy˚T´q düs¡«Á‘· düeT+ |üX¯ ‹ jÓ÷-s¡T®q

düTK+ yê j·T~ yê <äT'K+ dü jÓ÷^ |üs¡yÓ÷ eT‘·' ˆˆ 32

Ä‘Íà|üy˚T´q nq>± Ä‘·àH˚ (‘·qH˚) ñ|üe÷q+>± #˚dæø=ì n+fÒ

düeTdüÔÁbÕDT\j·T+<ä÷ düTK+>±ì, <äT'K+>±ì ‘·q düTK<äT'U≤\e+{Ïy˚ uÛ≤$+∫

me&ÉT #·÷kÕÔ&√ n‘·&ÉT ÁX‚wüß˜&Ó’q jÓ÷–. ‘·q≈£î nÁ|æj·TyÓTÆq~ m˝≤ #˚dæø=q&√

Ç‘·s¡T\≈£î n~ #˚j·Tø£b˛e&É+.

Çø£ÿ&É eT<ÛäTdü÷<äq düs¡dü«‹ ˇø£e÷≥ ÁyêXÊs¡T. á XÀ¢ø£+˝À jÓ÷– R

ÁãVü≤àC≤„ì nì ns¡ú+ #ÓbÕŒs¡T. á dæú‹ sêe&ÜìøÏ eT÷&ÉT |üPs¡«s¡+>∑<äX¯\T

<ë{≤*. 1) ‘·‘·Ô«C≤„q+ 2) eTH√HêX¯+ 3) yêdüHêø£åj·T+ nì $e]+#ês¡T.

‘·‘·Ô«C≤„q+ n+fÒ ôd’<ëΔ+‹ø£+>± ñ|üìwü<ë«ø±´\T >∑Ts¡TeTTK+>± ÁXeD+ #j·T&É+e\¢

‘·‘·Ô«+ ne>±Vü≤q #˚düTø√e&É+, Je⁄&ÉT, ÁãVü≤à ˇø£fÒqì ‘·s¡ÿ+<ë«sê ≈£L&Ü

Á>∑Væ≤+#·&É+. y˚<ë+‘·+ πøe\+ ãT~Δ<ë«sê ‘Ó\TdüTø=ì e<ä*y˚j·÷*‡+~ ø±<äì

ô|’q ‘Ó\TdüT≈£îHêï+. ‘·‘êÔ«ìï nqTuÛÑe+˝ÀøÏ ‘Ó#·TÃø√yê\+fÒ eTH√HêX+ nedüs¡+.

eTqdüT‡ H˚qT ø±<äT nì ‘Ó\TdüTø=ì Ä uÛ≤yêìï ìs¡+‘·s¡+ nuÛ≤´dü+ #˚j·T&É+.


eTqdüT‡ eè‹Ô>± (Ä˝À#·q>±) e÷s¡T‘·÷ ñ+≥T+~. ∫‘·Ôeè‘·TÔ\T Á|üyêVü≤+˝≤>±

edüTÔ+{≤sTT (∫‘·ÔÁk˛‘·' stream of consciousness) nì |ü‘·+»* dü÷Á‘êìøÏ

yê´düuÛ≤wü +˝À #Ó|üŒã&ç+~. á Á|üyêVü‰ìï n&ÉT¶ø=ì Ä˝À#·q\qT ìs√~Û+∫

ªH˚qTμ nH˚ Ä˝À#·qqT ≈£L&Ü ìs√~Û+∫ X¯ó<äΔ#Ó’‘·q´s¡÷|ü+ nH˚ dæú‹˝À ñ+&É&É+

eTH√HêX¯+.

yêdüHêø£åj·T+ yêdüq\ >∑÷]Ã ô|’q #Ó|ü≈£îHêï+. eTq |üPs¡«»qà |òü*‘·+>±>±ì,

á »qà˝À #˚dæq |üqT\e\¢>±˙ eTqdüT‡˝À @s¡Œ&çq eTTÁ<ä\e\¢ eTqdüT‡ ˇø£

Á|ües¡ÔHê e÷s¡Z+˝ÀøÏ e∫Ã ø=ìï ÇcÕºìcÕº\T @s¡Œs¡#·Tø=+≥T+~. ˇø£ edüTÔe⁄ô|’

nHê˝À∫‘·+>± Çwüº+. ˇø£<ëìô|’ nHê˝À∫‘·+>± <˚«wü+. ˝Àø£+˝À eT+∫ nì

uÛ≤$+#˚~≈£L&Ü kÕ<Ûä≈£î&çøÏ n&É¶+≈£î Ò. ñ<ë: XÊÅdüÔyêdüq XÊÅkÕÔ\ô|’ e´düq+.

nìï XÊÅkÕÔ\÷ #·<äyê\qTø√e&É+. Àø£yêdüq »qT ÒeTqT≈£î+{≤s√ nì n+<äs¡÷

yÓT#·TÃø=H˚ ≤ Á|üe]Ô+#·&É+. nqTcÕ˜q e´düq+ rÁe+>± |üP»\T, nqTcÕ˜Hê\T

#dü÷Ô+&É&É+ (Ä‘·à$#ês¡+ Ò≈£î+&Ü). <Vü≤yêdüq n+fÒ <Vü≤|ü]XóÁuÛÑ‘·, dü+uÛ≤wüD≤

#ê‘·Ts¡ +, M{Ïô|’ n‹ÁX¯<äΔ. Çe˙ï eTqdüT˝À ñqï ø±eTÁø√<Ûë<äT\e … n&É¶+≈£î Ò.

eTqdüT‡qT ìÁ>∑Væ≤+#·Tø√e&É+

Çe˙ï $qï ns¡T®qT&çøÏ eT∞¢ dü+<˚Vü≤+ ø£*–+~. eTqdüT‡ Ç+‘· #·+#·\eTì

˙y˚ n+≥THêïe⁄ ø£<ë! eT] Bìï ìÁ>∑Væ≤+#·&É+ m˝≤ nì (XÀ¢.34). ì»y˚T ø£wüºy˚T

` nuÛ≤´ùdq ‘·T øöHÔj·T yÓ’sêπ>´D #· >∑èVü≤´‘˚ ` n+{≤&ÉT ø£èwüßí&ÉT (XÀ¢.35).

nuÛ≤´dü+ yÓ’sê>∑ + nì ¬s+&ÉT kÕ<Ûäq\T #Ó|üŒã&Ü¶sTT jÓ÷>∑XÊÅdüÔ+˝À. á ¬s+&É÷

eTTK´y˚T. nuÛ≤´dü+ nq>± eTqdüT‡˝À düe÷q Á|ü‘· j·Teè‹Ô nHêïs¡T. Á|ü‘· j·T+

n+fÒ Ä˝À#·q. ‘·T\´Á|ü‘· j·T dü+‘·‹' nì eTs√e÷≥ nHêïs¡T. n+fÒ πø$<ÛäyÓTÆq

Ä˝À#·HêÁdüe+‹. X¯Øsêìï, Ç+Á~j·÷\ì ã\e+‘·+>± ìÁ>∑Væ≤+#·Tø√e#·TÃ.

ø±˙ eTqdüT‡qT n˝≤ ìÁ>∑Væ≤+#· Ò+. <ëìøÏ ãT~Δ #Ó|æŒ yÓT\yÓT\¢>± n<äT|ü⁄˝ÀøÏ

‘Ó#·TÃø√yê*. ãT~Δ #Ó|üŒ&ÉeT+fÒ $y˚ø£+ H˚sêŒ*. $y˚ø£+ n+fÒ $uÛÑõ+∫ #·÷|ü&É+

(discrimination) @~ ì‘· yÓTÆq~, @~ nì‘· yÓTÆq~ nì $uÛÑõ+∫ #·÷|ædü÷Ô n<˚

Ä˝À#·q eT∞fl eT∞fl #˚j·÷*. sê>∑<˚«cÕ\T, yê{Ï dü«uÛ≤e+ ô|’q $#ês¡+ #˚ùdÔ

n<˚ yÓ’sê>±´ìøÏ <ë]rdüTÔ+~. Ç~ m˝≤ kÕ<Ûä eT+fÒ uÛÀ>±˝À¢ <√wü<äs¡Ùq+e\¢

nHêïs¡T yê´U≤´‘·\T. <√wü<äs¡Ùq+ n+fÒ ô|’q #Ó|æŒq≥T¢ Çe˙ï nì‘ê´ Ò. eT∞¢

»qà≈£î ø±s¡DeTjT´$ nì yê{Ï <√cÕ\qT <Ûë´ìdü÷Ô yê{Ï|ü≥¢ ñù|ø£å ô|+#·Tø√e&É+.


edüTÔe⁄\ô|’ nù|ø£å, sê>∑+. ñù|ø£å yÓ’sê>∑ +. á ¬s+&ç+{Ï |òü*‘·+>± eTqdüT‡qT

yÓT\yÓT\¢>± n<äT|ü⁄˝À ñ+#·Tø√e&É+.

jÓ÷>∑+ ≈£î<äs¡ø£b˛‘˚ @eTÚ‘·T+~?

Çø£ÿ&É ns¡T®qT&çøÏ eTs√ dü+<˚Vü≤+. J$‘ê+‘·+ ÁX¯<äΔ‘√H˚ nuÛ≤´dü+ #˚kÕÔ+. ø±˙

jÓ÷>∑+ ≈£î<äs¡ø£b˛‘˚ ¬s+{Ïø° #Ó&É¶ πse&ç qe⁄‘êHê? (XÀ¢. 37, 38). n˝≤ ø±<äT

n+{≤&ÉT ø£èwüßí&ÉT. n˝≤ jÓ÷>∑ÁuÛÑwüßº&Ó’qyê&ÉT |ü⁄D´˝Àø±˝À¢ #ê˝≤ø±\+ ñ+&ç,

‘·sê«‹ »qà˝À ªX¯óNHê+ leT‘ê+ π>ùV≤ jÓ÷>∑ÁuÛÑc º-_ÛC≤j·T‘˚μ n+fÒ ÁX‚wüß˜ …’q

jÓ÷>∑T\ Ç+&É¢ ÀH˚ »ìà+∫ |üPs¡«»qà dü+kÕÿs¡+‘√ ‘·«s¡ À dæ~Δì bı+<äT‘ê&ÉT

(XÀ¢.41, 43). á jÓ÷>∑kÕ<Ûäq nH˚~ ˇø£ »qà»qà\≈£L nqTe]Ô+#˚ nøö+{Ÿ

˝≤+{Ï~. Bìì ø=+‘· nuÛ≤´dü+ #˚dæHê eT+∫ |òü*‘·y˚T ñ+≥T+~. n+<äTe\¢

n˝≤+{Ï$ jÓ÷–$ ø£eTTà n+{≤&ÉT ø£èwüßí&ÉT (XÀ¢.46).

∫e] XÀ¢ø£+˝À uÛÑ>∑e<ä“¤øÏÔ ≈£L&Ü C≤„qìwü≈£î nedüs¡+ nì #Ó|üŒã&ç+~. eTìwæ

Á|üj·T‘·ï+ nedüs¡y˚T ø±˙ <Ó’yêqTÁ>∑Vü≤+ ≈£L&Ü ñ+&Ü*. n+<äTπø ªÁX¯<ëΔyêHé uÛÑ»‘˚

jÓ÷ e÷+μ n+{≤&ÉT ø£èwüßí&ÉT (XÀ¢.47). m+‘· ÁX¯<äΔ ñHêï uÛÑøÏÔ nedüs¡+. n~

dü>∑TD+ ø±e#·TÃ, ìs¡TZDuÛÑøÏÔ ø±e#·TÃ. Ç~ kÕ<Ûä≈£î&çøÏ Ä‘·àôdúÌsê´ìïdüTÔ+~.

Çø£ÿ&ç‘√ ^‘· À Äs¡T n<Ûë´j·÷\T eTT–kÕsTT. eTq+ |ü⁄düÔø£ |ü]#·j·T+˝À

#Ó|ü≈£îqï≥T¢ á Äs¡T n<Ûë´j·÷\T ≈£L&Ü eTìwæ (XÊÅdüÔ|ü]uÛ≤wü À Je⁄&ÉT) jÓTTø£ÿ

dü«uÛ≤e+ yÓTT‘êÔìï $X‚¢wüD #˚kÕÔsTT. y˚<ë+‘·+˝À eTTK´$wüj·T+ Je⁄&ÉT, ÁãVü≤à,

yê{Ï dü+ã+<Ûä+ nì #Ó|ü≈£îHêï+. ‘·‘·Ô«eTdæ (‘·‘Y R n~ n+fÒ ÁãVü≤à, ‘·«yéT R

˙e⁄ nq>± Je⁄&ÉT, ndæ R nsTT e⁄Hêïe⁄) nH˚ yêø£ +˝À ªJe⁄&ÉTμ (‘·«+) nH˚

n+X¯+ >∑T]+∫ á ÄiT n<Ûë´j·÷˝À¢ #Ó|üŒã&ç+~. ns¡T®qT&ç sê>∑<˚«cÕ\T

eTq+<ä] sê>∑<«cÕ\T. n‘·ì dü+Xj·÷\T eTq+<ä] dü+Xj·÷\T. eTìwæ J$‘·+˝À

|üs¡eT\ø£å + C≤„qe÷s¡Z+. C≤„qe÷s¡Z+˝À ñ+&ç düqï´dæ+#·&É+. Ç~ À≈£î\+<ä]ø°

≈£î<äs¡<äT. n+<äTe\¢ C≤„ìjÓÆT Àø√|üø±s¡+ø√dü+ ø£s¡à\T #sTT, e´øÏÔ>∑‘·+>± ñ<äΔ]+#·Tø√!

(Ä‘·àqT ‘Ó\TdüTø√) Àø£+ y˚T\T≈£î |üì#˚sTT n+≥÷ ns¡T®qT&çøÏ ø£s¡àjÓ÷>∑+ e⁄

Ä#·]+#ê*‡q e÷s¡Z+ nì uÀ~Û+#ê&ÉT lø£èwüßí&ÉT.

@&Ée n<Ûë´j·TeTT

C≤„q $C≤„q jÓ÷>∑eTT

ª‘·«+μ ‘·sê«‘· ‘Ó\TdüTø√e\dæ+~ ª‘·‘Yμ n~, nq>± ÁãVü≤à. y˚<ë+‘·XÊÅdüÔ+˝À

ª‘·‘Yμ nH˚ |ü<ä+ ÁãVü≤àqT ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~.

Á|üdüTÔ‘· n<Ûë´j·T+ ù|s¡T ªC≤„q $C≤„qjÓ÷>∑+μ. C≤„Hê˙ï, $C≤„Hê˙ï ˙≈£î

uÀ~ÛdüTÔHêïqì ø£èwüßí&ÉT n+≥THêï&ÉT ø±e⁄q á ù|s¡T. á n<Ûë´j·T+˝Àì 30

XÀ¢ø±˝À¢ yÓTT<ä≥>± |üs¡e÷‘·àdü«s¡÷|ü+ (XÀ¢. 2 qT+&ç 12), dü+kÕs¡ ø±s¡D+

@$T{Ï? (XÀ¢. 13 qT+&ç 19), eT÷&Ée~ ì»yÓTÆq uÛÑøÏÔ m˝≤ ñ+≥T+~ (XÀ¢. 27,

28)˝À #Ó|üŒã&ç+~. ∫e] eT÷&ÉT XÀ¢ø±˝À¢ 8e n<Ûë´j·T+˝Àì $wüj·TÁ|ükÕÔeq.

á n<Ûë´j·T+˝À ns¡T®qT&ç Á|üX¯ï Ò<äT. n˙ï lø£èwüßí&ç e÷≥ Ò.

C≤„q+ ` $C≤„q+ ` |ü<äeyê&ç ø£<∏ä

n<Ûë´j·T+˝Àì $wüj·T+ 2e XÀ¢ø£+ #ÓãT‘·T+~.

C≤„q+ ‘˚-Vü≤+ dü$C≤„q$T<ä+ eøå±´eT´X‚wü‘·' n+fÒ C≤„q+, $C≤„q+ Ç$

¬s+&É÷ ≈£î dü+|üPs¡í+>± $e]kÕÔqT nì ns¡ú+. uÛÑ>∑e+‘·Tì m˝≤ <Ûë´ì+#ê*? nì

Äie n<Ûë´j·T+˝À #Ó|æŒq<ëìH˚ nqTdü]dü÷Ô n˝≤ <Ûë´q+ #˚dæqyê&ÉT qHÓï˝≤

‘Ó\TdüT≈£î+{≤&√ $qT n+≥THêï&ÉT. Çø£ÿ&É C≤„q+ n+fÒ ªdü‘· +, C≤„q+ nq+‘·+

ÁãVü≤àμ nì ñ|üìwü‘·TÔ À¢ #Óù|Œ X¯ó<äΔ#Ó’‘·q´‘·‘·Ô«+. $C≤„qeT+fÒ nqTuÛÑe+˝ÀøÏ

‘Ó#·TÃ≈£îqï C≤„q+. n+fÒ Ä ‘·‘·Ô«y˚T H˚qT nì ‘Ó\TdüTø√e&É+.

y<ë+‘· n<Ûë´|ü≈£î\T ø£ Á|üdæ<äΔ ñ<ëVü≤s¡D ÇdüTÔ+{≤s¡T. |ü~eT+~ $<ë´s¡Tú\T

ˇø£ }]qT+&ç eTs√ }]øÏ yÓfi¯ó‘·Tqï|ü&ÉT ø£ q~ <ë{≤*‡e∫Ã+~. |ü~eT+B

<ë{Ïq ‘·sê«‘· n+<äT˝À ˇø£&ÉT n+<äs¡÷ <ë{≤sê ˝Ò<ë nì ˝…øÏÿ+#·&É+

yÓTT<ä\Tô|{≤º&ÉT. n+<ä]˙ …ø£ÿô|{≤º&ÉT ø±˙ ‘·qTï‘êqT …ø£ÿô|≥Tºø√ Ò<äT. $T>∑‘ê

yêfió¢ n< Á|üj·T‘·ï+ #XÊs¡T ø±˙ ‘·eTqT ‘êeTT …øÏÿ+#·Tø√ Ò<äT. n+<äs¡÷ ~>±\T|ü&ç

@&ÉTdüTÔ+fÒ Ä Á‘√e˝À yÓfi¯ó‘·Tqï ô|<ä›eTìwæ yê] |ü]dæú‹ ø£qTø=ÿì Ä |ü<√yê&ç$

˙y ª<äXeTdüÔ«eTdæμ nì #·÷|æ+#ê&ÉT. Ä$<Ûä+>± Ç+<ëø£ |üs√ø£å+>± ñqï C≤„Hêìï

Ç|ü&ÉT Á|ü‘· ø£å+>± nj˚T´≥T¢ #ÓbÕŒ&ÉT. y˚<ë+‘·+˝À Bìì n|üs√ø£åC≤„q+ (imme-

diately knowledge) n+{≤s¡T. á n<Ûë´j·T+˝À |üs¡ÁãVü≤à‘·‘·Ô«+ dæ<ëΔ+‘·s¡÷|ü+˝ÀH

ø±≈£î+&Ü ≈£î ns¡úeTj˚T´≥T¢ #ÓãT‘êqT nì lø£èwüßí&ç uÛ≤e+.

@&Ée n<Ûë´j·T+ 77

|üsêÁ|üø£è‹ ` n|üsêÁ|üø£è‹

Çø£ÿ&É lø£èwüßí&ÉT ¬s+&ÉT$<Ûë\ düèwæº>∑T]+∫ #ÓbÕŒ&ÉT. ˇø£{Ï |üsê ` n+fÒ

ÁX‚wüyÓTÆq~. ¬s+&Ée~ n|üsê n+fÒ ÁX‚wü+ ø±ì~ nì ns¡ú+. Á|üø£πs¸D ø£s√‹

$$<Ûäs¡ø±\T>± düèwæº À edüTÔe⁄\qT ‘·j·÷s¡T#˚düTÔ+~ ø±ã{Ïº Á|üø£è‹. Ç~ ¬s+&ÉT

$<Ûë\T. ˇø£{Ï #˚‘·q+, eTs√{Ï n#˚‘·q+. M{Ïì á ÁøÏ+~$<Ûä+>± #·÷&Ée#·TÃ.

n|üsê |üsê

` á Á|üø£è‹˝À 8 uÛ≤>±\T ` Je⁄&ÉT

uÛÑ÷$T, s¡T, n–ï, yêj·TTe⁄,

Äø±X¯eTT, eTqdüT‡, ãT~Δ,

nVü≤+ø±s¡+

` |ü]∫Ã¤qï+ (|ü]$T‹ ø£\~) ` n|ü]∫Ã¤qï+ (|ü]$T‹ Òì~)

` »&ÉeTT (insentient) ` #˚‘·q+ (sentient)

` Ç<ä+‘ê πøåÁ‘·+ n+fÒ #·÷&Éã&˚~, ` πøåÁ‘·E„&ÉT #·÷ùdyê&ÉT (BìH˚

<äèX´+. <äèø˘ n+{≤s¡T.)

` dü+kÕs¡dü«s¡÷|ü+, ã+<ÛäHê‘·àø£+ ` ã+<Ûä+ Òì~, ã+<Ûä+ ñqï≥T¢

uÛ≤$+#˚~. <˚Vü‰‘·àuÛ≤e+ ñ+fÒ

Je⁄&çøÏ ã+<Ûä+.

á ¬s+&ÉTs¡ø±\ Á|üø£è‹øÏ nq>± #‘·q, n#‘·Hê\ìï+{Ïø° ñ‘·Œ‹ÔkÕúq+, \j·TkÕúq+

|üs¡e÷‘·à (XÀ¢.6). »>∑‘·TÔ |üs¡e÷‘·à˝ÀH˚ |ü⁄{Ïº ©qeTÚ‘·÷+≥T+<äì ns¡ú+.

Ç$ |üs¡e÷‘·àø£+fÒ _ÛHêï˝≤?

eT‘·Ô'|üs¡‘·s¡+ Hêq´‘Y ` Hê≈£î nr‘·+>± @ ø±s¡D+ Ò<äT (XÀ¢.7) n+{≤&ÉT

lø£èwüßí&ÉT.

eT‘·Ô' |üs¡‘·s¡+ Hêq´‹ÿ+∫<ädæÔ <Ûäq+»j·T

eTsTT düs¡«$T<ä+ Áb˛‘·+ dü÷Á‘˚ eTDÏ>∑D≤ Çe ˆ 7

Çø£ÿ&É eT‘Y Xã›+‘√ düèwæºø±s¡≈£î&Ó’q áX«s¡TDÏí >∑T]+∫ #ÓãT‘·THêïs¡T. Bìj·T+<

Á|üø£è‹ n+‘ê ì+&çe⁄+~. dü÷Á‘·+˝À eTDÏVü‰s¡+˝≤>± nì yêø±´ìøÏ nì ns¡ú+.

n+fÒ eTDÏVü‰s¡+˝Àì dü÷Á‘·+˝≤>± |üs¡e÷‘·à nìï{Ï <Ûä]+∫e⁄+~ nì ns¡ú+.


|üsêÁ|üø£è‹jT XØs¡+˝À ñqï|ü⁄&ÉT Je⁄&ÉT, Xó<äΔ#Ó’‘·q´+>± ñ+fÒ |üs¡e÷‘·à. n+fÒ

düèwæºøÏ |üPs¡«+ |üs¡e÷‘·àj˚T, düèwæº ‘·sê«‘· Je⁄&ÉT.

ô|’ XÀ¢ø£+˝À ªeTsTT düs¡«$T<ä+ Áb˛‘·+μ Hê˝À Çe˙ï ñHêïsTT. n+fÒ ãT≥º À

|üfi¯fl˝≤>± ø±<äT. yê≥ìï+{Ï Àì #Ó’‘·q´+ |üs¡e÷‘·à<˚ nì ns¡ú+. |üs¡e÷‘·àj˚T

ñbÕ<ëqø±s¡D+, ì$T‘·Ôø±s¡D+ ≈£L&Ü (á |ü<ë\T ô|’q #Ó|ü≈£îHêï+). @

ø±s¡ +˝ÀHÓ’Hê ø±s¡D+jÓTTø£ÿ >∑TD≤ Ò ñ+{≤sTT. ø±s¡D+ø£+fÒ _Ûqï+>± ø±s¡ + Ò<äT.

eT{Ïºj˚T bÕÁ‘·\s¡÷|ü+, ã+>±s¡y˚T ÄuÛÑs¡D≤\ s¡÷|ü+, ÄuÛÑs¡D≤\T πøe\+ ù|s¡T¢

e÷Á‘·y˚T. BìH˚ yê#ês¡+uÛÑD+ ù|s¡T e÷Á‘·y˚T n+≥T+~ ñ|üìwü‘·TÔ. n+<äTø£H˚

$X«+˝À nìï edüTÔe⁄\ s¡÷|ü+˝À ñqï Á|üø±XqXøÏÔ |üs¡e÷‘·àjT. Bì $es¡D XÀ¢.

8 qT+&ç 12 es¡≈£î #Ó|üŒã&ç+~. ñ<äø£+˝À ñqï s¡dü+ HqT, eTqTwüß˝À¢ ñqï ‘»düT‡

H˚qT, |üè~∏«˝Àì düT>∑+<Ûä+ H˚qT, dü÷s¡T´ì˝Àì ‘˚»düT‡ H˚qT, nìï ÁbÕDT˝À¢q÷

;»uÛÑ÷‘·yÓTÆq~ H˚H˚ n+{≤&ÉT lø£èwüßí&ÉT.

eTìwæøÏ ø√]ø£ Ò ñ+&Ée<ë›?

11e XÀ¢ø£+ >∑eTì+#·<ä>∑Z~.

ã\+ ã\e‘ê+ #êVü≤+ ø±eTsê>∑$e]®‘·yéT

<Ûäsêà$s¡T<√Δ uÛÑ÷‘˚wüß ø±yÓ÷-dæà uÛÑs¡‘·s¡uÛÑ ˆ 11

yÓTT<ä{Ï yêø£ + ã˝≤ìï >∑÷]Ã #ÓãT‘·T+~. ã\e+‘·Tì ã\+ @ dü+<äs¡“¤+˝À

uÛÑ>∑e+‘·Tì dü«s¡÷|ü+ nì >∑eTì+#ê*. ø±eTsê>∑$e]®‘·yéT n+fÒ ø√]ø£, Á|”‹, nH

uÛ≤eq Ò≈£î+&Ü Àø£ø£ ≤´D≤ì¬ø’ yê&˚ ã\+ uÛÑ>∑e+‘·T&ç dü«s¡÷|ü+. Ç‘·s¡yÓTÆq~,

nq>± kÕ«sêúìøÏ ñ|üjÓ÷–+#˚ ã\+ Á|üø£è‹$s¡T<äΔyÓTÆq~. n+fÒ eTìwæøÏ ø√]ø£ Ò

nø£ÿs¡ Ò<ë? nH˚ Á|üX¯ï edüTÔ+~. n+<äTπø ô|’ XÀ¢ø£+ ¬s+&Ée yêø£ +˝À <ÛäsêàìøÏ

n$s¡T<äΔyÓTÆq ` n+fÒ <Ûäs¡àdüeTà‘·yÓTÆq ø√]ø£ ≈£L&Ü uÛÑ>∑e+‘·Tì s¡÷|üy˚T nì

#Ó|üŒã&ç+~. uÛÑ>∑eBZ‘· |üP]Ô>± ø√]ø£\qT #·+|ü⁄ø√eT+≥T+~, n+<äTe\¢H˚ uÛ≤s¡‘·

düe÷»+˝À n_Ûeè~Δ Ò<äT nì ‘Ó*j·Tìyêfi¯ó¢ #ÓãT‘·T+{≤s¡T. Hindu growth nì

neùV≤fi¯q ≈£L&Ü #˚düTÔ+{≤s¡T. nq>± uÛ≤s¡rj·TT\≈£î nuÛÑT´<äj·T+˝À m˝≤+{Ï

n_Ûs¡T∫ Ò<äT nì $eT]ÙdüTÔ+{≤s¡T. uÛ≤s¡rj·T‘·‘·Ô«+ nuÛÑT´<äj·÷ìï m|ü&É÷

e´‹πsøÏ+#· Ò<äT. <ÛäsêàìøÏ $s√<Ûä+ Ò≈£î+&Ü nuÛÑT´<äj·T+ ø±yê\ì e÷Á‘·yT #Ó|æŒ+~.

e÷j·T ` <ëì ø±sê´\T

Á|üø£è‹˝Àì kÕ‹Ô«ø£uÛ≤yê\T (dü‘·Ô«>∑TD+e\¢ |ü⁄{Ïºq |ü<ësêú\T), sê»düuÛ≤yê\T,

‘êeTdüuÛ≤yê\T n˙ï Hêe\¢ |ü⁄fÒºy˚ (XÀ¢. 12). n$ Hê˝À ñHêïsTT, H˚qT yê{Ï


nBÛq+˝À ÒqT n+≥THêï&ÉT lø£èwüßí&ÉT. n$ Hê˝À ñHêïsTT n+fÒ yê{Ï À ñqï

dü‘êÔ (ñìøÏ), düTŒ¤s¡DeTT (‘Ó*$) ¬s+&É÷ |üs¡e÷‘·ày˚ nì ns¡ú+. Á|ü|ü+#·+˝Àì

|ü<ësêú\˙ï á eT÷&ÉT >∑TD≤\#˚ ≈£L&çqy˚. M{Ïe\¢H˚ À≈£î\T yÓ÷Vü≤+#Ó+~ á

>∑TD≤\≈£î nr‘·T&ÉT>± m˝≤+{Ï e÷s¡TŒ\T Òì ne´j·TyÓTÆq Hê |üs¡e÷‘·à ‘·‘êÔ«ìï

>∑T]Ô+#· Ò≈£îHêïs¡T (XÀ¢. 13). Çø£ÿ&É ˇø£ Á|üdæ<äΔ XÀ¢ø£+ `

<Ó’M ùV≤´cÕ >∑TDeTsT÷ eTeT e÷j·÷ <äTs¡‘· j·÷

e÷y˚Te j˚T Á|ü|ü<ä HÔ e÷j·÷y˚T‘ê+ ‘·s¡ìÔ ‘˚ ˆˆ 14

e÷j·T nH˚~ |üs¡ÁãVü≤à≈£î #Ó+~q dü«uÛ≤e+. eT÷&ÉT >∑TD≤\‘√ ≈£L&çq~

(>∑TDeTT\+fÒ e÷j·T≈£î #Ó+~q <Ûäsêà\H˚ ns¡ú+ø±<äT e÷j·T˝Àì n+XÊ\T nì

ns¡ú+). Ç~ <ë≥Xø£ +>±ì~. >∑TD≤\Á|üyêVü≤+˝À ø=≥Tº≈£îb˛‘·Tqï+‘·ùd|üP ãj·T{ÏøÏ

sê ÒeTT. &ÉT¶q ñqï @<=ø£ Ä<Ûësêìï |ü≥Tº≈£î+fÒH˚ <ëìqT+&ç ãj·T≥|ü&É>∑\+.

BìH˚ Á|ü|ü<ä HÔ nH˚ |ü<ä+˝À #ÓbÕŒs¡T. Á|ü|ü‹Ô nq>± X¯s¡D≤>∑‹, <Ó’euÛÑøÏÔ nì ns¡ú+.

Ç~ Áø£y˚TD≤ Ä‘·àC≤„HêìøÏ düVü‰j·T|ü&˚<˚. nsTTq|üŒ{Ïø° e÷j·T#˚‘· eTq ãT~Δ

<=+–*+|üã&ç+~ ø±e⁄q eTq+ ÄdüTØuÛ≤e+˝À ñ+≥÷ >∑TD≤\≈£î nr‘·+>± ñqï

‘·‘êÔ«ìï ‘Ó\TdüTø=q Ò+ (XÀ¢.15). (ndüTs¡T\T n+fÒ ndüTwüß s¡eT+‘˚ ` nq>±

Ç+Á~j·÷˝À¢ s¡$T+#˚ dü«uÛ≤e+ ø£\yês¡T nì ns¡ú+. sêø£ådüT\T nì ø±<äT).

Hê\T>∑T s¡ø±\ uÛÑ≈£îÔ\T

kÕ<Ûës¡D+>± ô|’q #Ó|æŒq≥T¢ eTqeT+<äs¡eT÷ e÷j·T˝À ñHêï n|ü&É|ü&É÷

ø=ìï ø±s¡D≤\e\¢ |üs¡e÷‘·àqT ‘·\#·T≈£î+≥÷ ñ+{≤eTT. uÛÑ>∑e+‘·Tì ‘·\#·Tø=Hyêfi¢qT

Hê\T>∑T s¡ø±\T>± $uÛÑõ+#ês¡T.

#·‘·T]«<Ûë uÛÑ»HÔ e÷+ »Hê' düTø£è‹H√-s¡T®q

Äs√Ô õC≤„düTs¡sêúØú C≤„ #· uÛÑs¡‘·s¡uÛÑ ˆ 16

nq>± Hê\T>∑T s¡ø±\ uÛÑ≈£îÔ\T uÛÑ>∑e+‘·TDÏí ùd$kÕÔs¡T. 1) Äs¡TÔ&ÉT. 2) õC≤„düTe⁄

3) nsêúØú nq>± <ÛäHê<äT\qT ø√πsyê&ÉT 4) C≤„ìjÓÆTqyê&ÉT. á q\T>∑Ts¡÷ düTø£è‹q'

` |ü⁄D´+ #˚düT≈£îqïyêπs nì ‘ê‘·Œs¡ +.

ô|’ q\T>∑Ts¡÷ |ü⁄D´+ #˚düT≈£îHêï |ü⁄D´‘ês¡‘·eT´eTT+~. ø£s¡T ñqï‘·ÁX‚DÏ À,

eTs=ø£s¡T ‘·≈£îÿeÁX‚DÏ À ñqïyês¡T.

Äs¡TÔ&ÉT n+fÒ ø£cÕº À¢ ∫≈£îÿø=qïyê&ÉT. X¯Á‘·Te⁄e\¢ ø±e#·TÃ, yê´~Ûe\¢ ø±e#·TÃ

eTπs Ä|ü<äe\¢HÓ’Hê ø±e#·TÃ, @<√ ˇø£ ø£wüº+˝À ñqïyê&ÉT. #˚j·÷*‡qe˙ï


nsTTb˛j·÷ø£ ∫es¡>± <e⁄DÏí düVü‰j·T+ ø√πsyê&ÉT. uÛ≤>∑e‘·+˝À >∑CÒ+Á<äT&ÉT Ç+<äT≈£î

ñ<ëVü≤s¡D. nVü≤+ nH˚ uÛ≤eq‘√ #ê˝≤ø±\+ b˛s¡T dü*|æ ∫es¡≈£î ªH˚qTμqT s¡<äT›

#˚düTø=ì, <˚e⁄DÏí ÄÁX¯sTT+∫qyê&ÉT. n˝≤π> øös¡edüuÛÑ À Á<Í|ü~ Äs¡ÔuÛÑ≈£îÔsê\T.

ø£wüº+ e∫Ãq|ü&˚ <˚e⁄DÏí ‘·\#·T≈£î+≥T+{≤+. n+<äTπø ª≈£î+r<˚$ Hê¬ø|ü&É÷

ø£cÕº\T Çdü÷Ôe⁄+&ÉT n˝≤ ìqTï ‘·\#·T≈£î+≥÷ ñ+{≤qTμ nì lø£èwüßí&çì ø√s¡T‘·T+~.

Ç~ Äs¡ÔuÛÑøÏÔøÏ ñ<ëVü≤s¡D.

¬s+&Éeyê&ÉT õC≤„düTe⁄. n+fÒ ‘·‘êÔ«ìï ‘Ó\TdüTø√yê\ì ø√πsyê&ÉT. Ç‘·ìøÏ

◊Væ≤ø£ ø√]ø£ ÒMT Òe⁄. uÛ≤>∑e‘·+˝À ñ<äΔe⁄&ÉT BìøÏ ñ<ëVü≤s¡D.

eT÷&Éeyê&ÉT nsêú]ú nsêúìï nq>± nuÛÑT´<äj·÷ìï ø√s¡Tø=H˚yê&ÉT. Ç‘·ìøÏ

Ç~es¡πø ø=+‘· ñqï~ø±˙ Ç+ø± @<√ ø±yê*, dü«s¡Z+ ø±yê* nì j·T‹ï+#˚yê&ÉT.

eTq˝À #ê˝≤eT+~ á ø√e≈£î #Ó+~e⁄+{≤+. sêe÷j·TD+˝À düTÁ e⁄&ÉT, uÛ≤>∑e‘·+˝À

Á<ÛäTe⁄&ÉT BìøÏ ñ<ëVü≤s¡D\T.

∫es¡>± C≤„ì. Ä‘·àC≤„q+ ‘Ó*dæ uÛÑ>∑e+‘·TDÏí Áù|eT‘√ Äsê~Û+#·Tyê&ÉT. Ç‘·&ÉT

Ç~es¡πø e÷j·T nH˚ q~ì <ë{Ïqyê&ÉT, ø√]ø£\T Òìyê&ÉT, Ç~ ìcÕÿeTÁù|eT.

Hês¡<äuÛÑøÏÔdü÷Á‘ê\ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝À uÛÑøÏÔì ìs¡«∫dü÷Ô kÕ‘·«dæàHé |üs¡eTÁù|eT s¡÷bÕ

n+{≤s¡T. uÛÑ>∑e‘·Ô‘·Ô«+˝À n‘· +‘· Áù|eTj˚T uÛÑøÏÔ. BìøÏ Á|üVü‰¢<äTDÏí ñ<ëVü≤s¡D>±

#ÓãT‘ês¡T.

ô|’ q\T>∑T]ø° yê] |ü⁄D´|òü\+>±H˚ uÛÑ>∑e+‘·TDÏí ÄÁX¯sTT+#ê\H˚ ãT~Δ ø£*–+~.

ô|’ q\T>∑T]˝À õC≤„düTe⁄≈£î C≤„q+ ø£\T>∑>± eTTøÏÔ \_ÛdüTÔ+~. Äs¡TÔìø°, nsêús¡Túìø°

≈£L&Ü uÛÑøÏÔ nH <ë«s¡+ e\¢ Áø£yTD ∫‘·ÔXó~Δ ø£*– m|ü&√ ø£|ü&ÉT yÓ÷ø£åe÷s¡Z+˝À

n&ÉT>∑Tô|fÒº neø±X¯eTT+~. C≤„ì Ms¡+<ä]ø£Hêï ÁX‚wüß˜&ÉT. m˝≤+{Ï ∫‘·Ô$πøå|ü+

Ò≈£î+&Ü |üs¡ÁãVü≤à‘·‘·Ô«+˝À ì\∫e⁄Hêï&ÉT ø£qTø£. n+<äTe\q ô|’ q\T>∑Ts¡÷

Á|üX¯+dü j·TT Ò (XÀ¢. 17, 18).

C≤„ì Ç~es¡πø mH√ï »qà\˝À ∫‘·ÔX¯ó~Δ¬ø’ #˚düT≈£îqï nuÛ≤´kÕ\ |òü*‘·+>±

Xó<äΔyÓTÆq n+‘·'ø£s¡D+ ø£\yê&Ó’ ÁãVü≤à‘·‘·Ô«+˝À eTqdüT ì*|æqyê&ÉT. Ç‘·ì »qàqT

#·s¡eT»qà n+{≤s¡T. C≤„ìø±e&É+e\¢ JeqTà≈£îÔ&ÉT |ü⁄qs¡®qà Òìyê&ÉT Ç˝≤+{Ï

yêfi¯ó¢ $TøÏÿ* <äTs¡¢uÛÑT\T (XÀ¢.19).


$_Ûqï <˚e‘·\qT Äsê~Û+#·&É+ ` ˝Àø£+rs¡T :

˝À≈£î\T kÕ<Ûës¡D+>± uÛÑøÏÔ $wüj·T+˝À m˝≤ e´eVü≤]kÕÔs¡T nì 20 qT+&ç 26

XÀ¢ø±˝À¢ #Ó|üŒã&ç+~. Ç~ #·ø£ÿì eTH√$X‚¢wüD. eTq Ä˝À#·q\qT Á|üuÛ≤$‘·+

#˚ùd$ eT÷&ÉT >∑TD≤\ì, ô|’q #ÓbÕŒ&ÉT. Ä >∑TD≤\e\¢H˚ ø√]ø£\T ø£\T>∑T‘êsTT,

ø√]ø£\e\¢H ãT~Δ n|üVü≤]+|üã&ÉT‘·T+~. (n|üVü≤è‘· C≤„Hê'). yêfi¢yêfi¢ dü«uÛ≤yêìøÏ

eXó …’ Á|üe]ÔdüTÔ+{≤s¡T (XÀ¢.20). Ç˝≤+{Ïyê]øÏ |üs¡ÁãVü≤à‘·‘êÔ«ìï Ä˝À∫+# z|æø£>±˙,

C≤„q+>±˙ ñ+&É<äT. @<√ ø£ ≈£åîÁ<ä<˚e‘êsê<Ûäq˝À ìeT>∑Tï …’ e⁄+{≤s¡T (XÀ¢.20).

á ÁøÏ+~ ¬s+&ÉT XÀ¢ø±\T ãVüQ<˚e‘êsê<Ûäq >∑T]+∫ #ÓãT‘êsTT.

jÓ÷ jÓ÷ j·÷+ j·÷+ ‘·qT+ uÛÑø£Ô' ÁX¯<äΔj·÷]Ã‘·T$T#·Ã¤‹ ˆ

‘·dü ‘·kÕ´#· ≤+ ÁX¯<ëΔ+ ‘êy˚Te $<ä<ÛëeT´Vü≤yéT ˆ 21

dü ‘·j·÷ ÁX¯<äΔj·÷ j·TTø£ÔdüÔkÕ´sê<ÛäqMTVü≤‘˚

\uÛÑ‘˚ #· ‘·‘·' ø±e÷Hé eTjÓÆTe $Væ≤‘êHé Væ≤‘êHé ˆˆ 22

M{Ï ‘ê‘·Œs¡ + Ç˝≤ ñ+~. @j˚T uÛÑ≈£îÔ&ÉT @j˚T <˚e‘êdü«s¡÷bÕìï ÁX¯<äΔ>±

Äsê~Û+∫Hê n˝≤+{Ïyê&çøÏ Ä <˚e‘êdü«s¡÷bÕìøÏ dü+ã+~Û+∫q ÁX¯<äΔqT H˚H˚

ø£\T>∑CÒkÕÔqT (XÀ¢.21). n‘·&ÉT n˝≤+{Ï ÁX¯<äΔ‘√ Ä <˚e‘·qT Äsê~ÛkÕÔ&ÉT. <ëìe\¢

Ä ÁX¯<äΔ≈£î ‘·–q |òü*‘êìï bı+<äT‘ê&ÉT. ø±˙ Ä |òü\+ Hê#˚ Çe«ã&çq<˚ (XÀ¢. 22).

á XÀ¢ø±\qT |ü]o*ùdÔ eTq≈£î á ÁøÏ+~ $wüj·÷\T ‘Ó\TkÕÔsTT.

1) uÛ≤s¡rj·T dü+düÿè‹˝À <˚e⁄&ÉT Ç˝≤ ñ+{≤&ÉT nì eT‘·+ ìj·T+Á‹+#· Ò<äT.

y<ë+‘·XÊÅdüÔ+ Bìï $e]+∫+~. e÷eT÷\T>± eT‘ê˝À¢ <e⁄&ÉT |òü ≤Hê, Ç~

‘·|üŒ eTs=ø£{Ï Ò<äT nì #ÓãT‘·T+~. y˚<ë+‘·+ n˝≤ø±≈£î+&Ü Ä‘·àdü«s¡÷|ü+,

|üs¡e÷‘·à dü«s¡÷|ü+ @$T{Ï? nì $eT]Ù+∫ @<√ ø£ s¡÷bÕìï Ä\+ãq>±

#˚düTø=ì dæ~Δì bı+<äe#·TÃ nì #ÓãT‘·T+~.

2) @ <˚e‘·qT Äsê~Û+#ê\H˚ $wüj·T+˝À eTìwæøÏ ùd«#·Ã¤ (free will) ñ+~. Ç~

n‘·ì dü«uÛ≤e+ô|’ Ä<Ûës¡|ü&çe⁄+≥T+~.

3) yê&ç yê&ç dü«uÛ≤yêìï ã{Ïº ø√]ø£\T+{≤sTT. <ëììã{Ïº ø£ <˚e‘ês¡÷bÕìï

ì]à+#·Tø=ì Äsê~ÛkÕÔs¡T. Ä <e‘ês¡÷bÕ\˙ï πø |üs¡ÁãVü≤à‘·‘·Ô«+˝À eTq+

eTq Á|ü‘˚ ø£ ø√]ø£\qT rs¡TÃø√e&ÜìøÏ ø£*Œ+#·T≈£îqï s¡÷bÕ\T. dü‘·Ô«>∑TD+


ñqïyês¡T dü‘·Ô«Á|ü<Ûëq <˚e‘·\qT Äsê~Û+∫ Àø±ìøÏ Væ≤‘·eTj˚T´ |üqT\qT

#˚kÕÔs¡T. #Ó&ÉT dü«uÛ≤e+e⁄qïyês¡T ≈£åîÁ<ä<˚e‘·\qT |üPõdüTÔ+{≤s¡T.

4) @ s¡÷|ü+˝À |òü\+ ø±yê\ì ø√]‘˚ Ä s¡÷|ü+˝À Ä |òü\+ edüTÔ+~.

5) |òü\+ |üs¡ÁãVü≤àX¯øÏÔe\¢H˚ Çe«ã&ÉT‘·T+~. nq>± Á|üø£è‹ / düèwæº ìj·÷eTø£X¯øÏÔ

jÓTTø£ÿ ìj·Te÷\yTs¡≈£î |òü*‘·$Te«ã&ÉT‘·T+~.

6) Ç˝≤+{Ï ãVüQ<˚e‘êsê<ÛäqqT |üs¡ÁãVü≤à (lø£èwüßí&ÉT) Á|üX¯+dæ+#·˝Ò<äT,

ìùw~Û+#· Ò<äT ≈£L&Ü. eTìwæ dü«uÛ≤yêìïã{Ïº, dü+kÕÿsêìïã{Ïº #düTÔqï ø£s¡à\˝À

uÛ≤>∑y˚T ø±ã{Ïº Ä ø£s¡à\≈£î |òü*‘êìïdüTÔHêï&ÉT. Ä ø£s¡à|òü*‘·+ Ä eTìwæ

HêX¯HêìøÏ ≈£L&Ü ø±e#·TÃ. ñ<ë: sêø£ådüT\T esê\T ø√s¡Tø√e&É+, q•+#·&É+

≈£L&Ü Á|üø£è‹ ìj·Te÷˝À¢ uÛ≤>∑y˚T.

7) mìï <˚e‘ês¡÷bÕ˝À¢ eTq+ ø√s¡T≈£îHêï |üs¡e÷‘·à‘·‘·Ô«+ ø£fÒ.

8) kÕ<Ûä≈£î&ÉT eTqdüT‡≈£î @ø±Á>∑‘· kÕ~Û+#·&Üì¬ø’ $$<Ûäs¡÷bÕ\qT Á|ürø£\T (sym-

bols)>± Á>∑Væ≤+∫ kÕ<Ûäq #˚j·Te#·TÃ. á dü>∑TD√bÕdüq Áø£y˚TD @ø±Á>∑‘·

ìdüTÔ+~. ø±˙ á |ü]∫Ã¤qïy˚T ÁãVü≤à nì uÛ≤$+#·sê<äT.

9) Çìï s¡÷bÕ˝À¢ ø√s¡Tø√e&ÜìøÏ ø±s¡D+, ø√]ø£\#˚ ãT~Δ ≤–y˚j·Tã&É&Éy˚T.

eTq düe÷»+˝À ãVüQ<˚e‘êsê<Ûäq nH˚ $wüj·T+ H˚&ÉT Ç‘·s¡T\#˚ #ê˝≤

$eT]Ù+|üã&ÉT‘√+~. uÛ≤s¡rj·TT\+<äs¡÷ $Á>∑Vü‰sê<Ûä≈£î\˙, $$<Ûä <˚e‘·\qT

|üPõ+#˚yês¡ , $T>∑‘ê eT‘ê˝À¢ πø <˚e⁄&ÉT ø±ã{Ïº Ä yê<ä+ ÁX‚wüyÓTÆq<äì

#ÓãT‘·T+{≤s¡T. Ç~ ø=‘·Ô $wüj·Ty˚T+ø±<äT. n<˚ $wüj·Ty˚T lø£èwüßí&ÉT ô|’ yêø±´˝À¢

#ÓbÕŒ&ÉT. düHê‘·q<Ûäs¡à+ eTìwæ dü«uÛ≤yêìï ñqï~ ñqï≥T¢>± d”«ø£]+∫ n‘·ì

n+‘·'ø£s¡D+˝À e÷s¡TŒ¬ø’ kÕ<ÛäHê\T #Ó|æŒ+~. düe÷»+˝À n~es¡πø ñqï

ãVüQ<˚e‘êsê<ÛäqqT ìùw~Û+#· Ò<äT. Ç~ #˚dærsê* nì ìj·T+Á‹+#· Ò<äT.

ô|’ ø±s¡D≤\e\¢ πø e´øÏÔ nH˚ø£ dü+<äsê“¤\˝À nH˚ø£ <˚e‘·\qT |üPõ+#·&É+

#·÷düTÔHêï+. $wüßíe⁄, •e⁄&ÉT, X¯øÏÔ, >∑DÒX¯ó&ÉT yÓTT<ä …’qe˙ï kÕ‹Ô«ø£ <˚e‘ês¡÷bÕ Ò.

s¡÷|ü+ ø£ Ä\+ãq+ (Ä<Ûës¡+, }‘·+) e÷Á‘·y˚T. πø ‘·‘·Ô«+˝À ø£*Œ+#·Tø=qï

Ä\+ãq\T. eTq |üP»\qT |ü]o*ùdÔ @ <˚e‘·qT |üPõ+#˚≥|ü&ÉT <ëìH˚

|üs¡ÁãVü≤à‘·‘·Ô«+>± uÛ≤$+∫ |üPõdüTÔ+{≤+. ñ<ë: >∑DÒX¯óDÏí |üPõ+#˚≥|ü&ÉT ªj·T+


ÁãVü≤à y<ë+‘· $<√ e<ä+‹μ n+≥÷ |üs¡ÁãVü≤àdü«s¡÷|ü+ nì ø°]ÔkÕÔs¡T. dü‘· Hêsêj·TD

Áe‘·+˝À dü‘· Hêsêj·TDT&˚ |üs¡e÷‘·à nì |üPõkÕÔs¡T. yêj·Tq<ëq+ düeTj·T+˝À

≈£L&Ü yêj·Tq+ Ç#˚Ãyê&ÉT |üs¡e÷‘·àj˚T, rdüTø=H˚yê&ÉT |üs¡e÷‘·àj˚T (>∑DÒX¯'

Á|ü‹>∑èVü‰í‹ >∑DÒXÀ yÓ’ <ä<ë‹ #·) Ç˝≤>∑ Äj·÷ <˚e‘·ù|s¡T¢ #Ó|æŒ Ç#˚Ãyê&É÷,

rdüTø=Hyê&ÉT ¬s+&É÷ Ä <e‘ês¡÷|ü+˝À ñqï |üs¡ÁãVü≤àjT nì #Ó|ü≈£î+≥T+{≤+.

Çe˙ï kÕ‹Ô«ø£ |üP»\T. Ç$ ø±ø£ ø=+<äs¡T ≈£åîÁ<äyÓTÆq ñbÕdüq\T #˚ùdyêfi¯ó¢, ≈£åîÁ<ä

|òü*‘ê\T nqTuÛÑ$kÕÔs¡ì y˚<ë+‘·dæ<ëΔ+‘·+. |üs¡ÁãVü≤à‘·‘·Ô«+ e÷Á‘·+ M≥ìï+{Ïø°

nr‘·yÓTÆq~.

Ç<˚ uÛ≤yêìï ‘·sê«‹ XÀ¢ø±˝À¢ #ÓãT‘·THêï&ÉT ªªÄ $_Ûqï <˚e‘·*#˚Ã |òü ≤\T

n+‘·e+‘·yÓTÆq$ (XÀ¢. 23). nq>± ø√]ø£\ |òü*‘·+>± e∫Ãq$ ø±ã{Ïº yê{Ï |òü\+

|üPs¡ÔsTTq ‘·sê«‘· eT∞¢ »qàeTs¡D #·Áø£+˝À |ü&Éy˚kÕÔsTT. Ä <˚e‘ês¡÷bÕ\˙ï

nq+‘·#Ó’‘·q´+˝À |ü]∫Ã¤qïs¡÷bÕ\T. ªeT<ä“¤ø±Ô j·÷+‹ e÷eT|æμ (XÀ¢. 23) nH˚

e÷≥˝À qqTï n+fÒ |üs¡e÷‘·àqT <Ûë´ì+#yêfió¢ yÓ÷ø£å+ nH nq+‘·|òü ≤ìï bı+<äT‘ês¡T

n+{≤&ÉT ø£èwüßí&ÉT. düø±eTuÛÑ≈£îÔ\T Äj·÷ |ü]$T‘·kÕúsTT˝À ì\∫b˛‘ês¡T. ìcÕÿeTuÛÑøÏÔ

nq>± C≤„ìuÛÑøÏÔ |üPs¡í‘ê«ìï, yÓ÷øå±ìï Ç#˚Ã~. düø±eTuÛÑøÏÔ Áù|j·Tdt≈£î <ë]rdüTÔ+~.

ìcÕÿeTuÛÑøÏÔ ÁX‚j·TdüT‡ ø£\T>∑CÒdüTÔ+~.

eT÷s¡Tâ …’qyês¡T s¡÷|ü+, ñbÕ~Û Òì qqTï s¡÷|ü+, ñbÕ~Û ñqïyê&ç>± uÛ≤$kÕÔs¡T

ne´ø£Ô+ e´øÏÔe÷|üqï+ eTq´HÔ e÷eTãT<äΔj·T' (XÀ¢. 24). |üs¡e÷‘·àdü«s¡÷|ü+

¬s+&ÉT$<Ûë\T. ñbÕ~Û‘√ ñqï dü«s¡÷|ü+. n+fÒ sêeTT&ÉT, ø£èwüßí&ÉT ≤+{Ï ñbÕ<ÛäT˝À¢

(|ü]∫Ã¤qïuÛ≤e+˝À). Àø£e´eVü‰s¡+ø√dü+ 4e n<Ûë´j·T+˝À #Ó|æŒq≥T¢ <Ûäs¡àdü+kÕú|üq¬ø’

e´ø£ÔyÓTÆq s¡÷bÕ\T. ¬s+&Ée~ ìs¡TbÕ~Ûø£ dü«s¡÷|ü+, X¯ó<äΔ#Ó’‘·q´e÷Á‘·+.

πøkÕ] ìs¡TZD‘·‘·Ô«+ Á>∑Væ≤+#· Òq+<äTe\¢ <e‘êø£\Œq nì nHø£#√≥¢ #Ó|üŒã&ç+~.

∫qàj·TkÕ´~«rj·Tdü ìwüÿ\kÕ´ X¯Ø]D'

ñbÕdüø±Hê+ ø±sê´s¡ú+ ÁãVü≤àD√ s¡÷|üø£\ŒHê ˆ (sêeT‘ê|ü jÓ÷|üìwü‘Y)

X¯ó<äΔ n~«rj·T #Ó’‘·q´+ m˝≤+{Ï $uÛ≤>±\T>±˙, X¯Øs¡+>±˙ Òì~. Ç˝≤+{Ï

ÁãVü≤à‘·‘·Ô«eT+<äT ñbÕdü≈£î\ ø±sê´s¡ú+ nq>± yêfi¯fl kÕ<Ûäqø=s¡≈£î s¡÷|üø£\Œq

#j·Tã&ç+~ nì ns¡ú+. kÕ<Ûä≈£î&ÉT <ëìH |üs¡e÷s¡ú+>± rdüT≈£î+fÒ n~ yê&ç <√wü+.

$Á>∑Vü≤+ kÕ<Ûäq+ e÷Á‘·y˚T. n<˚ |üs¡e÷s¡ú+ ø±<äT.


C≤„ì>± ñ+&ç uÛÑøÏÔ>∑\yê&ÉT e÷Á‘·yT |üsêÁ|üø£è‹ì ‘Ó\TdüTø√>∑\&ÉT. düø±eTuÛÑ≈£îÔ\T

n|üsêÁ|üø£è‹ Ç#˚Ã uÛÀ>±\‘√ ‘·è|æÔ|ü&ç ñ+{≤&ÉT. C≤„ì e÷Á‘·y˚T uÛÑ>∑e+‘·Tì

jÓ÷>∑e÷j·TqT ‘Ó\TdüTø√>∑\&ÉT (XÀ¢.25).

n+<äs¡÷ |üs¡e÷‘·à‘·‘êÔ«ìï m+<äT≈£î Á>∑Væ≤+#· Òs¡T? BìøÏ yÓ÷Vü≤yT ø±s¡D+ (ñ

qï<ëìï yπs$<Ûä+>± #·÷&É&É+). BìøÏ ø±s¡D+ uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT yÓTT<ä{ÏqT+&û #ÓãT‘·÷H

ñHêï&ÉT. sê>∑<«cÕ\T, M{Ïe\¢ ø£*π> ÇwüºeTT, <«wüeTT nH <ä«+<ë«\T, Ä <ä«+<ë«\e\¢

yÓ÷Vü≤eTT, n<˚ e÷≥ 27e XÀ¢ø£+˝À <ä«+<ä«yÓ÷ùV≤q nq>± á <ä«+<ë«\T

düèwæº+∫q yÓ÷Vü≤+e\¢ Àø£+˝À ÁbÕDT\T ‘·‘êÔ«ìï Á>∑Væ≤+#· Ò≈£îHêïsTT nHêï&ÉT.

eT] ‘·‘êÔ«ìï mes¡T #·÷&É>∑\s¡T? BìøÏ ø=+‘· |ü⁄D´$X‚wü+ ñ+&Ü*. nH˚ø£

»qà\ bÕ|ü+ |ü⁄D´ø£s¡à\#˚‘· ø£åj·TyÓTÆ ñ+&Ü* (XÀ¢.28). (|ü⁄D´bÕbÕ\ >∑T]+∫

y˚<ë+‘·dæ<ëΔ+‘·+ #Ó|üŒø£b˛sTTHê <Ûäs¡àXÊÅkÕÔ*˝≤ #ÓãT‘êsTT. |ü⁄D´+e\¢ bÕ|ü+

‘·]–b˛‘·T+~. n+<äTe\¢ bÕbÕ\qT @y√ |ü⁄D´ø£s¡à\T #dæ ‘·–Z+#·Tø√e#·TÃ. ãVüQXÊ

e÷qe⁄DÏí ñ‘ê‡Vü≤|üs¡∫, eT+∫e÷s¡Z+˝À ñ+#·&ÜìøÏ á e´edüú). n˝≤ |ü⁄D´+

ø£åj·TyÓTÆqyês¡T <ä«+<ë«\# @s¡Œ&çq yÓ÷Vü≤+ qT+&ç $eTT≈£îÔ …’ |üs¡‘·‘êÔ«ìï |ü≥Tºø√>∑\s¡T.

n+fÒ Á|üø£è‹q+‘ê nK+&É|üs¡e÷‘·à #Ó’‘·q´+>± #·÷&É>∑\s¡T.

n<Ûë´j·T+˝Àì ∫e] eT÷&ÉT XÀ¢ø±˝À¢ <ä«+<ä«yÓ÷Vü‰\qT+&ç $&ÉTeã&çqyê]

>∑T]+∫ #ÓãT‘·÷ n˝≤+{Ïyês¡T dü>∑TD√bÕdüq #j·÷*‡+~>± #ÓãT‘·THêïs¡T. dü>∑TD+

n+fÒ eT÷&ÉT >∑TD≤\‘√ ≈£L&çq~. ÁãVü≤à ˇø£ÿfÒ ìs¡TZD+. ÁãVü≤à ‘·|üŒ $T>∑‘ê

n+‘ê dü>∑TDyT. nq>± e÷j·÷XøÏÔ, <ëì |ü]D≤eT+>± |ü⁄{Ïºq Væ≤s¡D´>∑s¡“¤ ‘·‘·Ô«+,

|ü+#·uÛÑ÷‘ê\T, yê{Ïe\¢ |ü⁄{Ïºq Ç+Á~j·÷\T, yÓTT<ä …’qe˙ï dü>∑TD≤\T. M≥ìï{Ï À

uÛÑ>∑e+‘·Tì #·÷&É&É+. á nuÛ≤´kÕìï 8e n<Ûë´j·T+˝À $es¡+>± #Ó|üŒuÀ‘·÷

dü÷#·qÁbÕj·T+>± á n<Ûë´j·T+˝Àì 29,30 XÀ¢ø±˝À¢ #ÓãT‘·THêï&ÉT. dü>∑TD√bÕdüq

#˚ùdyês¡T Áø£eT+>± ÁãVü≤à, n<Ûë´‘·à+, ø£s¡à dü«s¡÷|ü+, n~ÛuÛÑ÷‘·+, n~Û<Ó’e+,

n~Ûj·T»„+ nH ù|s¡T>∑\ yê≥ìï+{Ï À qqTï >∑T]Ô+#·>∑\s¡T. n˝≤π> eTs¡Dø±\+˝À≈£L&Ü

qqTï >∑T]Ô+#·>∑\T>∑T‘ês¡T n+{≤&ÉT ø£èwüßí&ÉT. á |ü<ë\˙ï yÓTT<ä≥ #Ó|æŒq |üsêÁ|üø£è‹,

n|üsêÁ|üø£è‹ nH˚ yê{Ïπø eTs√$<Ûä+>± #Ó|æŒq ù|s¡T¢. |üP]Ô $es¡D ‘·sê«‹

n<Ûë´j·T+˝À #·÷<ë›+!

mì$T<äe n<Ûë´j·TeTT

nø£ås¡ÁãVü≤à jÓ÷>∑eTT

@&Ée n<Ûë´j·T+ ∫e] ¬s+&ÉT XÀ¢ø±˝À¢ dü>∑TD√bÕdüq >∑T]+∫ #Ó|üŒã&ç+~. qqTï

ñbÕdüq #˚ùdyês¡T ÁãVü≤à, n<Ûë´‘·à+, ø£s¡à, n~ÛuÛÑ÷‘·+ yÓTT<ä …’qyê{Ïì dü]>±

‘Ó\TdüT≈£î+{≤s¡T. n˝≤π> Á|üj·÷Dø±\+˝À (eTs¡Dø±\+˝À) qqTï >∑T]Ô+#·>∑\T>∑T‘ês¡T

nHêï&ÉT. nø£ÿ&É #Ó|æŒq ñbÕdüq ìcÕÿeT ñbÕdüq. á ñbÕdüq\˙ï ‘·qT ñbÕdæ+#

edüTÔe⁄ y˚s¡T, H˚qT y˚s¡T nH˚ uÛ≤eq (uÛÒ<äãT~Δ)‘√ #˚ùdy˚. Ä uÛÒ<äãT~Δ b˛yê\+fÒ

nuÛ≤´dü+ nedüs¡+. uÛÒ<äãT~Δ Òìyê&ÉT JeqTà≈£îÔ&ÉT. n‘·ìøÏ ñbÕdüq\‘√ |üì Ò<äT.

Ç+ø± |üP]Ô uÛÒ<äãT~Δ ‘=\>∑ø£, dü>∑TD√bÕdüq #ùdyê&ç >∑÷]Ã nq>± düeT´øC≤„q+ Òì

kÕ<Ûä≈£î&ç >∑T]+∫ á n<Ûë´j·T+ #Ó|üŒã&ç+~. C≤„ì $wüj·T+ 9e n<Ûë´j·T+˝À

#Ó|üŒã&ÉT‘·T+~.

á n<Ûë´j·T+˝À 28 XÀ¢ø±\T. yÓTT<ä{Ï 13 XÀ¢ø±˝À¢ ns¡T®qT&ç Á|üX¯ï\T, yê{ÏøÏ

ø£èwüßí&ç düe÷<Ûëq+. 15 qT+&ç 22 es¡≈£î XÀ¢ø±˝À¢ ÁãVü≤à˝Àø£+es¡≈£L ñqï $$<Ûä

˝Àø±\T, ÁãVü≤àø±\|ü]$T‹, düèwæº, Á|üfi¯j·T+, M≥ìï+{Ïø° nr‘·+>± ñqï ‘·‘·Ô«+,

nH˚ yê{Ï>∑T]+∫ #Ó|üŒã&ç+~. n˝≤π> dü>∑TD√bÕdüq, ø£s¡àjÓ÷>∑+ #Ó|üŒã&Ü¶sTT.

ˇø£<ëìe\¢ |ü⁄qsêeè‹Ô (eT∞fl »qà m‘·Ô&É+) eTs=ø£<ëìe\¢ ã+<Ûä$eTTøÏÔ. 23

qT+&ç 27 XÀ¢ø±˝À¢ ¬s+&ÉTs¡ø±\ e÷sêZ\T X¯óø£¢>∑‹, ø£èwüí>∑‹. ˇø£{Ï |ü⁄qsêeè‹Ô

Òì~, ¬s+&√~ |ü⁄qsêeè‹Ô ø£\~. á n<Ûë´j·T+˝À #Ó|æŒq ñbÕdüq\T eTìwæì

‘·]+|ü#˚ùd$ ø±e⁄q á n<Ûë´j·÷ìøÏ ‘ês¡ø£ÁãVü≤àjÓ÷>∑+ nì eTs√ ù|s¡T≈£L&Ü

ø=ìï Á>∑+<∏ë˝À¢ ø£ìŒdüTÔ+~.

yÓTT<ä≥>± ns¡T®qT&ç Á|üX¯ï\T. lø£èwüßí&ÉT yê&çq |ü<ë\≈£î $_Ûqï nsêú\T

ñ+&É&É+e\¢ yê{Ïì @ ns¡ú+˝À Á>∑Væ≤+#ê* nì ns¡T®qT&ç dü+<˚Vü≤+. lø£èwüßí&ç

»yêãT á$<Ûä+>± ñHêïsTT.

1) ÁãVü≤à n+fÒ nø£ås¡+ ø£ås¡+ ø±ì~, q•+#·ì~ nì ns¡ú+. nìï+{Ïø£Hêï

ñ‘·ÿ èwüºyÓTÆq ‘·‘·Ô«+ (XÀ¢.3).

2) n<Ûë´‘·à+ Ä‘·àqT (á dü+<äs¡“¤+˝À <˚Vü≤eTì ns¡ú+), nq>± <˚Vü‰ìï

n~Ûwæ+∫q #Ó’‘·q´dü«uÛ≤e+. <˚Vü‰ìï #Ó’‘·q´e+‘·+ #˚ùd dü«uÛ≤e+. ô|’ #Ó|æŒq

|üs¡ÁãVü≤à Xó<äΔ#Ó’‘·q´yÓTÆq|üŒ{Ïø° n<Ûë´‘·àeTH~ Je⁄&ç <äèwæºø√D+ qT+&ç #Ó|æŒqe÷≥.


¬s+&ç+{Ï ‘·‘·Ô«+≈£L&Ü #Ó’‘·q´y˚T. BìH˚ dü«uÛ≤e+, #Ó’‘·q´+ Je⁄&ÉT>± ñ+&É&É+,

Á|ü‘· >±‘·à (Á|ü‘· ø˘ n+fÒ À|ü\, Ä‘·à n+fÒ #Ó’‘·q´+)>± ñ+&É&É+ nì #ÓbÕŒs¡T

(XÀ¢.3).

3) ø£s¡à <˚e‘·\qT<›•+∫ #˚ùd j·T»„eTT yÓTT<ä …’q$, Á|ü|ü+#· ñ‘·Œ‹ÔøÏ, düèwæºøÏ

ø±s¡DuÛÑ÷‘·yÓTÆq$. (XÀ¢.3).

4) n~ÛuÛÑ÷‘·+ ` uÛÑ÷‘·+ n+fÒ |üè~∏$, ˙s¡T, n–ï, yêj·TTe⁄, Äø±X¯+ nH˚

|ü+#·uÛÑ÷‘ê\T. M{Ï s¡÷|ü+˝À ñqï Á|üø£è‹. Bìï ø£ås¡+ q•+#˚~ n+{≤s¡T. á

|ü<ä+‘√ düs¡«ÁbÕDT\T ≈£L&Ü #Ó|üŒã&É‘êsTT. |ü⁄≥Tºø£>∑\ Á|ü‹ edüTÔeP n~ÛuÛÑ÷‘·+

(XÀ¢.4).

5) n~Û<ÛÓ’e+ ô|’ #Ó|æŒq n~ÛuÛÑ÷‘·eTqã&˚ Á|ü|ü+#êìï bÕ*+#˚ / ìj·T$T+#˚

‘·‘·Ô«+. eTìwæ XØs¡yÓT˝≤¬>’‘ eTqdüT‡# ìj·T+Á‹+#·ã&ÉT‘·T+<√ n˝≤>∑ á Á|ü|ü+#·eTH

XØsêìï ìj·T+Á‹+# $XÊ«‘·àø£yÓTÆq eTqdüT‡ (cosmic mind) Bìï Væ≤s¡D´>∑s¡“¤‘·‘·Ô«+

n+{≤s¡T. Ç‘·H˚ï / BìH˚ |ü⁄s¡Twüß&ÉT Ò<ë $sê≥TŒs¡Twüß&ÉT n+{≤s¡T (XÀ¢.4)

6) n~Ûj·T»„+ Væ≤s¡D´>∑s¡“¤‘·‘êÔ«ìøÏ eT÷\yÓTÆq uÛÑ>∑e‘·Ô‘·Ô«eTT. j·T»„+ n+fÒ

$wüßíe⁄ (n+‘·{≤ yê´|æ+∫q~) nì ns¡ú+ #ÓbÕŒs¡T. j·T»„+ <Vü≤+# ìs¡«]Ô+|üã&ÉT‘·T+~

ø±e⁄q <˚Vü≤y˚T Bì Ä<Ûës¡+. Ä <˚Vü≤+˝À ñqï #Ó’‘·q´‘·‘·Ô«+. n~Ûj·T»„+.

á$<Ûä+>± ‘·q <˚Vü‰ìï <ëìï n~Ûwæ+∫q #Ó’‘·Hê´ìï, ‘êqT #˚ùd j·TC≤„ìï,

|ü+#·uÛÑ÷‘ê\qT, Ç+Á~j·÷\qT ÁãVü≤àdü«s¡÷bÕ\T>± #·÷&É&É+, n<˚ ∫‘·Ôeè‹Ô‘√

ñ+&É&É+ kÕ<Ûä≈£î&ÉT #˚j·÷*‡q|üì.

n+‘· uÛ≤eq ` eTs¡Dø±\+

ns¡T®qT&ç @&Ée Á|üX¯ï eTs¡Dø±\+ >∑T]+∫. 7e n<Ûë´j·T+ ∫es¡ ñbÕdü≈£î\T

qqTï eTs¡DdüeTj·T+˝À ≈£L&Ü <Ûë´ì+#·T≈£î+{≤s¡T nì #Ó|æŒq<ëìô|’ ns¡T®qT&ÉT

n~ m˝≤>∑ nì Á|ü•ï+#ê&ÉT. <ëìøÏ »yêãT XÀ¢. 5 qT+&ç 13 es¡≈£î. ªªeTs¡Dø±\+˝À

≈£L&Ü qH˚ï düà]dü÷Ô me&ÉT eTs¡DÏkÕÔ&√ n‘·&ÉT Hê dü«s¡÷bÕH˚ï bı+<äT‘ê&ÉTμμ

(XÀ¢. 5).

j·T+ j·T+ yê|æ düàs¡Hé uÛ≤e+ ‘· »‘· HÔ ø£ Òãs¡yéT

‘·+ ‘·y˚TyÓ’‹ øöHÔj·T dü<ë ‘·<ë“¤euÛ≤$‘·' ˆ 6

mì$T<äe n<Ûë´j·T+ 87

eTs¡DdüeTj·T+˝À $T>∑‘ê @yÓ’Hê <e‘ê$X‚cÕ\qT>±˙, eT] @<Ó’Hê>±˙ düà]dü÷Ô

eTs¡DÏùdÔ n˝≤+{Ï uÛ≤eHêÁ|üuÛ≤e+e\¢ n< dü«uÛ≤e+‘√ eTs¡ ≤ »ìàkÕÔ&ÉT. n+‘· uÛ≤eq

(∫e] Ä˝À#·q) eTs√ <˚Vü≤+ bı+<ä&ÜìøÏ ø±s¡D+ ø±e⁄q ˙e⁄ m\¢|ü&É÷ Hê

uÛ≤eq˝ÀH˚ ñ+&ÉTeTT. Hêj·T+<˚ ãT~Δ ì*|æe⁄+&ÉTeTT (XÀ¢.7).

á e÷≥\T nHê~>± uÛ≤s¡rj·T »qJ$‘êìï Á|üuÛ≤$‘·+ #˚XÊsTT. Á|ü‹

uÛ≤s¡rj·TT&ç eTqdüT‡˝À J]í+#·T≈£îqï uÛ≤e+ Ç~. eTìwæ e÷eT÷\T>± uÛÒ<ä<äèwæº

ø£*–e⁄+{≤&ÉT. nq>± nìï+{Ï $&ÉeTs¡∫ #·÷ùd (analytical mind) dü«uÛ≤e+.

uÛÖ‹ø£XÊÅdüÔ+˝À Ç~ nedüs¡+ ø±e#·TÃ. y˚<ë+‘·XÊÅdüÔ+ BìøÏ $s¡T<äΔ+. nìï+{Ï À

düeT‘·‘êÔ«ìï #·÷düTÔ+~. á n<Ûë´j·T+˝À lø£èwüßí&ÉT #Ó|æŒq≥T¢ Á|ü|ü+#êìï n~ÛuÛÑ÷‘·+,

n~Û<Ó’e+, n<Ûë´‘·à+ Ç˝≤>∑ $uÛÑõ+#·Tø=ì Äj·÷ edüTÔe⁄\qT #·÷düTÔ+{≤&ÉT.

M≥ìï+{Ï À ÁãVü≤àqT #·÷&É&É+ Çø£ÿ&É #Ó|ü‘·Tqï nuÛ≤´dü+. á nuÛ≤´dü+ #ùdyê&çøÏ

eTqdüT˝À @s¡Œ&çq yêdüHêã\+e\¢ ∫e]<äX¯ À ≈£L&Ü eTqdüT˝À eTs√uÛ≤e+

sê≈£î+&Ü ÁãVü≤àqT>∑÷]ÃjT ∫+‹kÕÔ&ÉT. eTq |üPØ«≈£î\T $~Û+∫q yêqÁ|ükÕúÁXeT+

ñ<›X¯$T<˚. Ä <äX¯ À e´øÏÔ dü+kÕs¡u≤<Ûä ‘·*ï |æ\¢\≈£î n|üŒ–+∫ Ä‘·à∫+‘·q `

‘·q dü«s¡÷|üy˚T$T{Ï? nì ∫+‘·q #˚j·÷*. Ä ∫+‘·q˝À n‘·ìøÏ düVü≤»+>±

uÛÑ>∑e<ä“¤øÏÔ @s¡Œ&ç Ä yêdüHêã\+#˚ n+‘· ø±\+˝À n<˚ uÛ≤eq˝À ñ+{≤&ÉT.

Çø£ÿ&É ø£ Á|üdæ<äΔ ñ<ëVü≤s¡D uÛ≤>∑e‘·+ 5e düÿ+<Ûä+˝Àì »&ÉuÛÑs¡‘·Tì ø£<∏ä.

»&ÉuÛÑs¡‘·T&ÉH˚ sêE C≤„ìjÓÆT yêqÁ|ükÕúÁX¯eT+˝À ñ+≥÷ nø£kÕà‘·TÔ>± ø£ Ò&ç|æ\¢

dü+s¡ø£åDu≤<Ûä ‘· d”«ø£]kÕÔ&ÉT. ‘·sê«‘· <ëìô|’ ÄdüøÏÔ ô|s¡>∑&É+e\¢ uÛÑ>∑e∫Ã+‘·q

ã\V”≤qeTÚ‘·T+~. Ò&ç|æ\¢ô|’ eTeTø±s¡+ ô|]– Ä uÛ≤eH n‘·ì ∫e] düeTj·T+˝À

ã\+>± ñ+&É&É+e\¢ n‘·&ÉT eTs¡T»qà˝À Ò&ç>± |ü⁄&É‘ê&ÉT. ‘·sê«‘· eTqTwü »qà

m‹Ô ª|üPsê«uÛ≤´ùdqμ (6`44) nì ô|’q #Ó|æŒq≥T¢ yêdüHêã\+#˚ u≤\´+˝ÀH˚

C≤„ìjÓÆT ˇø±H=ø£ sêE≈£î Ä‘·àuÀ<Ûä #˚dæq≥T¢ uÛ≤>∑e‘·ø£<∏ä.

ÁãVü≤à<äèwæºì m˝≤ nuÛÑ dæ+#ê*?

XÀ¢. 8 qT+&ç 15 es¡≈£î ÁãVü≤à<äèwæºì n\es¡#·Tø=H˚ nuÛ≤´dü+ #Ó|üŒã&ç+~.

nuÛ≤´dü+ nH |ü<ëìøÏ ns¡ú+ ª‘·T\´Á|ü‘· j·T Äeè‹Ô \ø£åD'μ nHêïs¡T. n+fÒ πø$<ÛäyÓTÆq

Ä˝À#·q |üs¡+|üs¡qT eTqdüT‡˝À #˚dü÷Ô ñ+&É&É+, Ç‘·s¡ Ä˝À#·q\qT n&ÉT¶ø√e&É+.

á nuÛ≤´düy˚T jÓ÷>∑+ nH˚ ns¡ú+˝À nuÛ≤´düjÓ÷>∑+ nH˚ |ü<ëìï #ÓbÕŒs¡T (XÀ¢.8).

Ç˝≤+{Ï nuÛ≤´dü+‘√ bı+<˚<Óe]ì? BìH˚ ˇø£ n+<äyÓTÆq XÀ¢ø£+˝À `


ø£$+ |ü⁄sêDeTqTXÊdæ‘ês¡ eTD√s¡D°j·÷+düeTqTdüàπs<ä '

düs¡«dü <Ûë‘ês¡eT∫qÔ s¡÷|ü e÷~‘· es¡í+ ‘·eTdü' |üs¡kÕÔ‘Y ˆ 9

á XÀ¢ø£+˝À ø£$ R düs¡«E„&ÉT, düs¡«ÁbÕDÏ ø£s¡à\qT ‘Ó\TdüTø=ì yê{ÏøÏ |òü ≤ìï

ìj·T$T+#yê&ÉT. |ü⁄sêD+ R nHê~jÓÆTq, nqTXÊdæ‘ês¡+ R »>∑‘·TÔ≈£î ìj·÷eT≈£î&ÉT,

nDTe⁄ø£Hêï dü÷ø£åàyÓTÆq (Ä˝À∫+#·&ÜìøÏ X¯ø£´+>±ì) ø£s¡à|òü\<ë‘· nsTTq

|üs¡eT|ü⁄s¡Twüß&ÉT. Ä~‘· es¡í' R ì‘· #Ó’‘·q´ dü«s¡÷|ü⁄&ÉT, ‘·eTdü' |üs¡kÕÔ‘Y R Nø£{ÏøÏ

(nC≤„HêìøÏ/e÷j·T≈£î) ne‘·\ ñqïyê&ÉT. BìH˚ b˛‘·q ªn˝Àø£+ã>∑T ô|+Jø£{Ï

ø£e«\HÓe«+&ø±ø£è‹ yÓ\T>∑T q‘·ìHùd$+‘·THéμ n+{≤&ÉT. uÛÑ>∑e‘·Ô‘·Ô«+˝ÀH @s¡Œ&çq

X¯øÏÔ e÷j·T nì ô|’q #Ó|ü≈£îHêï+. á e÷j·T≈£î ô|’qTqï ‘·‘·Ô«+ n+fÒ ÁãVü≤à‘·‘·Ô«+

Bìï >∑T]+∫ ∫+‘·q #˚ùdyê&ÉT Ä yêdüHêã\+#˚ ‘·q eTqdüT‡ #·ø£ÿ>±

ì*|æe⁄+&É&É+e\¢ eTs¡DdüeTj·T+˝À Ä ‘·‘êÔ«ìï bı+<ä>∑\&ÉT.

jÓ÷>∑e÷s¡Z+˝À≈£L&Ü á ‘·‘êÔ«ìï bı+<ä>∑\s¡T nì 10e XÀ¢ø£+˝À #ÓãT‘·THêï&ÉT.

ªªeTs¡DdüeTj·T+˝À ìX¯Ã\yÓTÆq eTqdüT‡‘√ jÓ÷>∑ã\+‘√, ÁbÕDyêj·TTe⁄qT

ø£qTu§eT\eT<Ûä ì*|æ |üs¡eT|ü⁄s¡TwüßDÏí #˚s¡>∑\&ÉTμμ nHêï&ÉT. Ç~ jÓ÷>∑XÊÅdüÔ+˝À

#Óù|Œ Á|üÁøÏj·T. yÓTT<ä≥ ≈£î+uÛÑø£ ÁbÕD≤j·÷eT+<ë«sê yêj·TTe⁄qT ì*|æ ‘·sê«‘·

<ëìì düTwüßeTïHê&ç<ë«sê ø£qTu§eT\ eT<Ûä´q (ÄC≤„#·Áø£+˝À) ì\bÕ\ì,

<ëì<ë«sê jÓ÷– ÁbÕD≤\T e<ä\T‘ê&Éì X+ø£sêq+<äT\T ÁyêXÊs¡T. Ç~ jÓ÷>∑T\≈£î

e÷Á‘·y˚T kÕ<Ûä eTj˚T´ $wüj·T+.

jÓ÷>∑e÷s¡Z+ ø±≈£î+&Ü z+ø±s¡ ñbÕdüHêe÷s¡Z+ 11e XÀ¢ø£+˝À #Ó|üŒã&ç+~.

ªª@~ nø£ås¡+ ($HêXq+ Òì~) nì y<äy‘·Ô\T #ÓãT‘ês√ j·T‘·T\T (XeT<äe÷<äT\qT

nuÛ≤´dü+ #˚dæqyês¡T) <˚ìì Á|üy˚•kÕÔs√, <˚ìì ø√s¡T‘·÷ ÁãVü≤à#·sê´ìï bÕ{ÏkÕÔs√

Ä |ü<ëìï >∑÷]Ã dü+Á>∑Vü≤+>± #ÓãT‘êqT (XÀ¢.11). á |ü<äy˚T ªz+ø±s¡+μ. ª|ü<ä+μ

nH˚ e÷≥≈£î ¬s+&Ésêú\T. 1) X¯ã›+ 2) kÕúq+ (ÁãVü≤à|ü<ä+, $wüßí|ü<ä+ ˝≤>±).

Çø£ÿ&É ¬s+&Ésêú\÷ rdüTø√e#·TÃ. á z+ø±s¡ ñbÕdüH˚ jÓ÷>∑e÷s¡Z+‘√≈£L&Ü ø£*|æ

#j·Te#·Ãì 12e XÀ¢ø£+ #ÓãT‘·T+~. düs¡«<ë«sêDÏ dü+j·TeT´ nq>± Ç+Á~j·÷ Ò

<ë«sê\T. M{Ïì ìj·T+Á‹+#·&ÉeT+fÒ yÓq≈£îÿ eTs¡\Ã&É+. M{Ï<ë«sê eTqdüTqT

ìs√~Û+#·&É+. ô|’q #Ó|æŒq≥T¢ ÁbÕD≤j·÷eT+ ≈£L&Ü BìøÏ CÀ&ç+#ê*. ªªÄ$<Ûä+>±

ªz+μ nH˚ nø£ås¡s¡÷|ü+˝À e⁄qï |üs¡ÁãVü≤àqT <Ûë´ìdü÷Ô <˚Vü‰ìï $&ç∫yÓfi‚¢yê&ÉT


|üs¡eT>∑‹ì bı+<äT‘ê&ÉTμμ (XÀ¢.13). á XÀ¢ø£+˝À e÷ eTqTdüàs¡Hé n+fÒ qqTï

düà]dü÷Ô z+ø±s¡+ ñ#·Ã]dü÷Ô, ñbÕdüq #˚sTT nì ns¡ú+.

ñbÕdüq n+fÒ ‘·≈£îÿe <ëì˝À m≈£îÿeqT uÛ≤$+#·&É+. •˝≤$Á>∑Vü≤+˝À $wüßíe⁄qT

uÛ≤$+∫ <Ûë´ì+∫q≥T¢. Ç<˚ eTq+ ì‘· ø£s¡à nsTTq dü+<Ûëé+<äq+˝À #·÷kÕÔ+.

z+ø±sêH˚ï düèwæºø£s¡ÔjÓTTø£ÿ >=|üŒ ‘˚»düT‡, #Ó’‘·q´+, Ä ‘·‘·Ô«y˚T Hê~ (uÛÑs√Z <˚edü

BÛeTVæ≤) n+≥÷ düà]kÕÔ+. n+<äTe Ò¢ dü+<Ûëé+<äHêìï ÁãVü≤àø£s¡à nHêïs¡ì ô|’q

#Ó|ü≈£îHêï+. Bìe\¢ |üs¡eT>∑‹ Áø£y˚TD≤ \_ÛdüTÔ+~.

Áø£eTeTTøÏÔ ` dü<√éTTøÏÔ

á Àø±\T, Áø£eTeTTøÏÔ, dü<√éTTøÏÔ (yÓ+≥H eTTøÏÔ) ø=+‘· >∑õ_õ>± ø£ì|ækÕÔsTT.

á dü+<äs¡“¤+˝À ˙\ø£+sƒ¡T\T ˇø£ e÷≥ ÁyêXÊs¡T. ÁãVü≤à˝Àø£+, $wüßí Àø£+,

s¡TÁ<ä Àø£+ Ç˝≤+{Ïe˙ï ø£<ëìô|’ ø£{Ï ñ+{≤sTT nq&É+ bÂsêDÏ≈£î\ ø£\Œq

(XË’e⁄\T s¡TÁ<ä Àø£+ ô|’qTqï<ä+fÒ yÓ’wüíe⁄\T $wüßí Àø£+ nìï+{Ïø£+fÒ ô|’q nqe#·TÃ).

y˚<ë+‘·+ Ç˝≤ #Ó|üŒ<äT. y˚<ë+‘·dæ<ëΔ+‘·+ Á|üø±s¡+ düèwæºø£s¡Ô ÁãVü≤à nq>± X¯ó<äΔ

#Ó’‘·q´+˝À e´ø£ÔeTj˚T´ ‘·‘·Ô«+, Væ≤s¡D´>∑s¡“¤‘·‘·Ô«+. Bì˝ÀH˚ nìï <˚e‘ês¡÷bÕ\T,

nìï˝Àø±\T. BìH˚ eTq+ $wüßí Àø£eTqe#·TÃ, s¡TÁ<ä Àø£eTqe#·TÃ, eTπsyÓTÆHê

nqe#·TÃ nì yês¡T ÁyêXÊs¡T. Çe˙ï |üs¡ÁãVü≤à≈£î ñbÕ<ÛäT\T e÷Á‘·y˚T. Je⁄ì

n+‘·'ø£s¡D+ ∫qï ñbÕ~Û nsTT‘˚ ÁãVü‰à+&Üìπø n+‘·'ø£s¡DyÓTÆq Væ≤s¡D´>∑s¡T“¤&ÉT

ô|<ä› ñbÕ~Û. á ñbÕ~Û# dü+≈£î∫‘·yÓTÆq ‘·‘êÔ«ìï ñbÕdæùdÔ |òü*‘·+ ≈£L&Ü ‘·≈£îÿe>±H

ñ+≥T+~. bÂsêDÏ≈£î\T ÄHê{Ï kÕe÷q´ Á|ü»\ø√dü+ ‘·‘êÔ«ìï düT\uÛÑ+ #˚dæ

#ÓbÕŒs¡T. ø±˙ $<ëýê´|æÔ u≤>±e⁄qï á s√E˝À¢ Ä ø£<∏ä\˙ï ndüeT+»dü+>±

ø£ìŒkÕÔsTT. ô|’ #Ó|æŒq \ø£+sƒ¡T\ yêø£ + ≈£L&Ü |ü⁄sêD≤\ì |üs¡eT Á|üe÷D+>±

Á>∑Væ≤+#·≈£L&É<äT, yê{Ï Àì ‘ê‘·Œsê´ìï, dæ+u≤*»yéTqT Á>∑Væ≤+#ê\ì #ÓãT‘·T+~.

eT∞fl Áø£eTeTTøÏÔ Á|üdü+>∑+ #·÷<ë›+. Væ≤s¡D´>∑s¡“¤ Àø£+˝À Áø£eTeTTøÏÔ nì

#ÓbÕŒs¡T. nq>± Äj·÷ Àø±\T Á|üfi¯j·Tø±\+˝À q•+∫q|ü⁄&ÉT Ç~es¡πø ñbÕdüq

#˚dæ nø£ÿ&É #˚]q kÕ<Ûä≈£î\T Væ≤s¡D´>∑s¡T“¤&ç‘√bÕ≥T eTTøÏÔ bı+<äT‘ês¡ì y˚<ë+‘·T\

dæ<ëΔ+‘·+.

dü<√éTTøÏÔ n+fÒ @$T{Ï? dü<ä ' n+fÒ yÓ+≥H˚ nì ns¡ú+. n+fÒ C≤„q+ ø£*–q

yÓ+≥H˚ n‘·ìøÏ ã+<ÛäsêVæ≤‘· + nì ns¡ú+. Bìï 14e XÀ¢ø£+˝À #ÓbÕŒs¡T.


nqq´#˚‘ê' dü‘·‘·+ jÓ÷ e÷+ düàs¡‹ ì‘· X¯' ˆ

‘·kÕ´Vü≤+ düT\uÛÑ' bÕs¡ú ì‘· j·TTø£Ôdü jÓ÷–q' ˆ 14

nqq´#˚‘ê' n+fÒ Ç‘·s¡ $wüj·÷\qT Ä˝À∫+#·≈£î+&Ü nì ˇø£ ns¡ú+,

|üs¡e÷s¡ú‘·‘·Ô«+ Hêø£+fÒ _Ûqï+ø±<äT nH uÛ≤eq ñ+&É&É+ nì eTs√ ns¡ú+. ì‘· j·TTø£Ô'

n+fÒ m\¢|ü&É÷ jÓ÷>∑+‘√ ≈£L&çqyê&Ó’ ñ+&yê&ÉT. n˝≤+{Ïyê&çøÏ HqT düT\uÛÑT&ÉqT.

n‘·ìøÏ JeqTàøÏÔ (J$+∫e⁄+&É>±H˚eTTøÏÔ, n<˚ dü<√´eTTøÏÔ) \_ÛdüTÔ+~ nì ô|’

XÀ¢ø±s¡ú+.

Ç‘·ìø°, ñbÕdü≈£î&çø° ‘˚&Ü @$T{Ï? nq>± Ç‘·&ÉT y˚<ë+‘·XÊÅdüÔ ÁX¯eD+, yê{Ï

eTqq+, yê{Ï ì~<Ûë´düq+ (eTqdüT‡≈£î |ü{Ïº+#·Tø√e&É+) ≤+{Ï nuÛ≤´kÕ\˙ï #˚dæ

Ä ÁãVü‰à‘·àuÛ≤e+˝ÀøÏ e#êÃ&ÉT. n‘·H˚ï eTq+ C≤„ì nì 4e n<Ûë´j·T+˝À

#·÷XÊ+. n‘·ì ø£s¡à πøe\+ #˚cÕºe÷Á‘·y˚T nì #·÷XÊ+. n‘·&ÉT ì‘· eTT≈£îÔ&˚.

n+<äTπø ‘·kÕ´Vü≤+ düT\uÛÑ' ` n˝≤+{Ïyê&çøÏ H˚qT düT\uÛÑT&ÉqT nì ô|’ XÀ¢ø£+˝À

#Ó|üŒã&ç+~. á dæú‹ì bı+~qyê&çøÏ |ü⁄qsêeè‹Ô Ò<äT.

|ü⁄D´ø£s¡à\qT #dæ $$<Ûä Àø±\≈£î yÓfi‚¢yêfi¢ >∑‹ @$T{Ï? n+fÒ yêfi¢≈£î |ü⁄qsêeè‹Ô

ñ+~ (XÀ¢.16). Væ≤s¡D´>∑s¡“¤ Àø£+ø£+fÒ ÁøÏ+<ä #Ó|üŒã&çq nìï Àø±\÷ |ü⁄qsêe]Ôq'

` nq>± eT∞¢ ‹s¡T>∑TÁ|üj·÷D+ ø£\y˚. πøe\+ ÁãVü‰à‘·àuÛ≤e+ bı+~qyêìøÏ

|ü⁄qs¡®qà Ò<äT (XÀ¢.16).

Ä Àø±\≈£î m+<äTe\¢ ‹s¡T>∑TÁ|üj·÷D+ #Ó|üŒã&ç+~? n+fÒ ne˙ï ø±\+#˚

ø=\eã&y (eT÷&ÉTs¡ø±\ |ü]#Ã¤<ë\T limitations ô|’q >∑eTì+#ê+). düèwæºø£s¡ÔjÓÆTq

Hê\T>∑T ‘·\\ ÁãVü≤à yÓTT<ä …’q ‘·‘êÔ«\˙ï ø=ìï j·TT>±\bÕ≥T ñ+&˚y˚. n+<äTπø

ø=‘·Ô eTqTe⁄\T, ø=‘·Ô düèwæºø£s¡Ô\T, n+≥÷ #Ó|üŒã&ç+~. eTqø£+fÒ \ø£å\¬s≥¢

dü+e‘·‡sê\T yêfi¢≈£î ˇø£ |ü>∑\T ø±e#·TÃ. nsTTHê <ëìøÏ ˇø£ n+‘·+ ñ+~.

nq+‘·+ ø±<äT. M{Ï>∑÷]Ã 17 qT+&ç 19 XÀ¢ø±\es¡≈£L #ÓbÕŒs¡T. Á|üC≤|ü‹ jÓTTø£ÿ

|ü>∑{Ï düeTj·T+˝À ÁbÕDT\˙ï ãj·T{ÏøÏ ekÕÔsTT, nq>± düèwæº, n‘·ìøÏ sêÁ‹øÏ

sê>±H˚ eT∞¢ $©qeTe⁄‘êsTT ` Ç<˚ \j·T+. @ ÁbÕDT\T $©qeTÚ‘êjÓ÷ ny˚

eT∞¢ eT∞¢ |ü⁄&ÉT‘·T+{≤j·Tì uÛÑ÷‘ê« uÛÑ÷‘ê« Á|ü©j·T‘˚ (XÀ¢.19) nì #ÓbÕŒs¡T. Ä

ÁbÕDT\T #˚dæq ø£s¡àqT nqTdü]+∫ yê{ÏøÏ eT∞¢ $$<Ûä»qà\T, <ëìe\¢ düèwæº À

yÓ’∫Á‹. n˝≤ ø±≈£î+fÒ ø£&ÉT <Ûäì≈£î&ÉT>±, ø£&ÉT <ä]Á<äT&ç>± »ìà+#·&É+ nH<ëìì

$e]+#· Ò+. <˚e⁄&çøÏ |üø£åbÕ‘·+ n+≥>∑{Ïºq≥¢e⁄‘·T+~.


ô|’ #Ó|æŒq düèwæºø£s¡Ô≈£î ne´ø£Ô+ nì ≈£L&Ü ù|s¡T. <ëìô|’q ñqï ‘·‘·Ô«+ H˚qT nì

20e XÀ¢ø£+˝À #ÓbÕŒs¡T. düèwæºø£s¡Ô nH˚ Ä ne´ø£Ô+ô|’ düHê‘·qT&Ó’q H˚qT nH˚ ne´ø£Ô+

ñHêïqT. Ä düèwæºø£s¡Ô n‘·ì‘√bÕ≥T düeTdüÔÁbÕDT\T q•+∫Hê H˚qT q•+#·qT

(XÀ¢.20). nq>± X¯ó<äΔ#Ó’‘·Hê´ìøÏ ø±\|ü]$T‹ Ò<äT. HêX¯+ Ò<äT. düèwæº, dæú‹,

\j·÷\T ø±\+#‘· ‘Ó*j·Tã&y. Space and Time nH$ e÷j·T#‘· ø£*Œ+#·&çqy

nì, ªe÷j·÷ø£*Œ‘· <˚X¯ø±\ø£\Hêμ nì <äøÏåD≤eT÷]Ô k˛ÔÁ‘·+˝À #ÓãT‘ês¡T.

ø£*Œ+#·ã&çqe˙ï q•kÕÔsTT ø±e⁄q ÁãVü≤à#Ó’‘·q´+ ‘·|üŒ $T>∑‘êe˙ï ø±\+#˚

ø=\Teã&˚y˚. X¯ó<äΔ#Ó’‘·Hê´H˚ï nø£ås¡+ (q•+#·ì~), |üs¡e÷>∑‹ n+{≤s¡T (XÀ¢.21)

Ç˝≤+{Ï |üs¡e÷>∑‹ m˝≤ \_ÛdüTÔ+~? nì 22e XÀ¢ø£+˝À #Ó|üŒã&ç+~.

uÛÑø±Ô \uÛÑ düÔ«qq´j·÷ nq>± nqqúÛÑøÏÔ‘√ \_ÛdüTÔ+~ nì ns¡ú+. á nqqúÛÑøÏÔ

nH˚ |ü<ëìøÏ ¬s+&ÉT nsêú\T ô|’q #·÷XÊ+. Ç‘·s¡T …e«]˙ |üPõ+#·≈£î+&Ü qH˚ï

|üPõ+#·&É+ nì ˇø£ ns¡ú+. |üs¡e÷‘·à‘·‘·Ô«+ ‘·|üŒ eTs=ø£{Ï Ò<äT. nqq´+ `

nqýÓTÆ+~ Ò<äT nì eTs√ ns¡ú+. düs¡«+ yê´|æ+∫e⁄qï |üs¡e÷‘·à nH n~ÛcÕq+˝ÀH

á ÁbÕDT\˙ï ñHêïsTT. Ò<ë ø£*Œ+#·ã&Ü¶sTT nì 22e XÀ¢ø£+.

¬s+&ÉT Á|üj·÷D≤\T

ˇø£{Ï ‹s¡T>∑T Òì Á|üj·÷D+ (nHêeè‹Ô). eTs=ø£{Ï ‹s¡T>∑TÁ|üj·÷D+ ñ+&˚~

(Äeè‹Ô). M{Ïì XÀ¢. 23 qT+&ç 27 es¡≈£î >∑\ XÀ¢ø±˝À¢ <˚ej·÷q+, |æ‘·èj·÷q+

nì #ÓãT‘·THêï&ÉT.

<ej·÷q+ á n<Ûë´j·T+˝À #Ó|æŒq≥T¢ z+ø±s¡ ñbÕdüHê <ë«sê, jÓ÷>∑+<ë«sê

dü>∑TD√bÕdüq #˚dü÷Ô Ä Àø±˝À¢ yêdü+ #˚düTÔ+&É>± nø£ÿ&É düeT´ø˘ <äs¡Ùq+ ø£\T>∑>±

eTT≈£îÔ\j˚T´ e÷s¡Z+ (eT<ÛäTdü÷<äqdüs¡dü«‹). C≤„qT … ≤¬>’‘˚ eTT≈£îÔ\e⁄‘ês√ Ms¡÷

n˝≤π> eTT≈£îÔ Ö‘ês¡T. BìH˚ Áø£eTeTTøÏÔ nHêïs¡T.

<e˝Àø£+ nH eTõ© ñ+~ ø±ã{Ïº <ej·÷q+ nHêïs¡T. Ms¡T dü>∑TD√bÕdü≈£î\T

ø±e⁄q Ms¡T ø√s¡T≈£îqï Àø£+ M] Á|ü<∏äeT eTõ©. @ <˚e‘·qT ñbÕdæùdÔ Ä Àø£+

nì ns¡ú+. Ä Àø£+˝À ÁãVü≤àqT ‘Ó\TdüT≈£îqï ‘·sê«‘· ìs¡TZDÁãVü≤àqT bı+<äT‘ês¡T

ø±e⁄q Áø£eTeTTøÏÔ nHêïs¡T.

|æ‘·èj·÷q+ ø£s¡à\qT (j·T»„j·÷>±<äT\T) Ä#·]dü÷Ô |ü⁄D´˝Àø±\≈£î yÓ[fl Ä

|ü⁄D´|òü\+ |üPs¡ÔsTTq ‘·sê«‘· ‹]– sêe&É+. á ¬s+&ÉT e÷sêZ\qT á ÁøÏ+~$<Ûä+>±

#·÷&Ée#·TÃ.


<˚ej·÷q+ |æ‘·èj·÷q+

` ñ‘·Ôs¡e÷s¡Z+ nì ≈£L&Ü ù|s¡T. ` <äøÏåDe÷s¡Z+ nì ù|s¡T. C≤„qV”≤q+

C≤„q Á|üø±X¯eTj·TeTT. ‘·yÓ÷eTj·T+.

` dü>∑TDÁãôVAàbÕdü≈£î\≈£î ` ñbÕdüq Ò≈£î+&Ü j·T»„j·÷>±<äT\T

#Ó|æŒq~. #˚ùdyê]¬ø’ #Ó|æŒq~.

` X¯óø£¢>∑‹ nq>± C≤„q+‘√ ` ø£èwüí>∑‹ nq>± nC≤„q+‘√ ≈£L&çq~.

≈£L&çq e÷s¡Z+. Ms¡T Bì n~Û<e‘·\T uÛÀ>∑Á|ü<Ûëq˝Àø±\≈£î

ÁãVü≤àqT bı+<äT‘ês¡T. rdüT≈£îyÓfi‘ês¡T. |ü⁄qsêeè‹Ô

|ü⁄qsêeè‹Ô ñ+&É<äT. ñ+≥T+~.

ªô|’ ¬s+&ÉT e÷sêZ\qTμ ‘Ó\TdüT≈£îqï jÓ÷– yÓ÷Vü≤+ #Ó+<ä&ÉT. n+<äTe\¢ ˙e⁄

düs¡«<ë jÓ÷>∑j·TT≈£îÔ&ÉyÓ’ j·TT+&ÉT (XÀ¢.27).

á n<Ûë´j·T+ kÕsê+X¯+ #·÷ùdÔ á $wüj·÷\T >∑eTìkÕÔ+.

1) πøe\+ ø£s¡à #˚ùdyê&çøÏ ∫‘·ÔX¯ó~Δ ø£*–+~ ø±˙ C≤„q+ Ò<ë ñbÕdüq ¬s+&É÷

Òe⁄. ø±e⁄q n‘·ìøÏ |æ‘·èj·÷q+.

2) ∫‘·ÔXó~Δ ø£*–q ø£s¡àjÓ÷– dü>∑TD√bÕdüq #ùdÔ n‘·ìøÏ <ej·÷q+ Áø£eTeTTøÏÔ.

3) ∫‘·ÔX¯ó~Δ ø£*–q ø£s¡àjÓ÷–øÏ düeT´ø˘C≤„q+ ø£*–‘˚ (ìs¡TZD‘·‘êÔ«ìï Á>∑Væ≤ùdÔ)

n‘·ìøÏ dü<√éTTøÏÔ nq>± JeqTàøÏÔ. ô|’ ¬s+&ÉT e÷sêZ\‘√ |üì Ò<äT.

bÕsƒ¡XÊ\˝À u≤\T&ÉT 1e ‘·s¡>∑‹˝À ñqï|ü⁄&ÉT n<˚ eTTKéTì düTÔ‹kÕÔ+. 10e

‘·s¡>∑‹ yê&çøÏ n<˚ eTTKéTì düTÔ‹kÕÔ+. ø±˙ n<˚ |üs¡e÷s¡ú+ø±<äT. n˝≤π>

lø£èwüßí&ÉT kÕ<Ûä≈£îì n~Ûø±]uÛÒ<ëìï ã{Ïº n|ü&É|ü&É÷ ø£s¡àjÓ÷>±ìï düTÔ‹+#·&É+

»s¡T>∑T‘·T+~. ø±˙ n<˚ |üs¡e÷s¡ú+ø±<äì ns¡ú+.

ø£s¡àjÓ÷>∑+, ñbÕdüq á ¬s+&ç+{ÏeT<Ûä ñbÕdüqe÷s¡Z+ ñ‘·ÔeTyÓTÆq~. m+<äTø£+fÒ

n~ Áø£eTeTTøÏÔìdüTÔ+~. ø£s¡àjÓ÷>∑+ ∫‘·ÔX¯ó~Δ ø£\T>∑#˚düTÔ+~ ø±˙ C≤„q+es¡≈£î

yÓfi¢ø£b˛‘˚ |ü⁄qs¡®qàqT ø£*–düTÔ+~ nì á n<Ûë´j·T ‘ê‘·Œs¡ +.

‘=$Tà<äe n<Ûë´j·TeTT

sê»$<ë´ sê»>∑TVü≤´ jÓ÷>∑eTT

ª‘·‘Yμ|ü<ës¡ú (ÁãVü≤àdü«s¡÷|ü) ìs¡÷|üD¬ø’ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆq @&Ée n<Ûë´j·T+˝À

ªC≤„q+ $C≤„q+ ¬s+&É÷ #ÓãT‘êqTμ nHêï&ÉT lø£èwüßí&ÉT (XÀ¢. 2). n<˚ C≤„qeTT,

$C≤„qeTT á n<Ûë´j·T+˝Àì $wüj·÷\T. nq>± kÕøå±‘·÷Ô yÓ÷ø£åø±s¡DyÓTÆq ô|’

¬s+{Ïì >∑T]+∫ eT∞¢ lø£èwüßí&ÉT #ÓãT‘·THêï&ÉT. eT<Ûä´˝À e∫Ãq mì$T<äe

n<Ûë´j·T+˝À dü>∑TDÁãôVAàbÕdüq ` nq>± <Ûë´q+#˚‘· ‘Ó\TdüTø√<ä–q ÁãVü≤à,

<Û˚ j·TÁãVü≤à Ò<ë Væ≤s¡D´>∑s¡“¤ ÁãVü≤à. Á|üdüTÔ‘· n<Ûë´j·T+˝À C≤„q+‘√ ‘Ó\TdüTø√<ä–q

ÁãVü≤à, CÒ„j·TÁãVü≤à. mì$T<äe n<Ûë´j·T+˝À #Ó|æŒ+~ Áø£eTeTTøÏÔ. á n<Ûë´j·T+˝À

JeqTàøÏÔ nq>± dü<√´eTTøÏÔ $wüj·T+.

á n<Ûë´j·÷ìï sê»$<ë´ sê»>∑TVü≤´ jÓ÷>∑+ nHêïs¡T. ÁãVü≤àC≤„q+

$<ä \ìï+{Ïø° sêE˝≤+{Ï~. n+<äTe\¢ sê»$<ä . nìï+{Ïø£Hêï dü÷ø£åàyÓTÆq~.

dü÷ø£åà+>± $#ê]ùdÔ ‘·|üŒ kÕ<Ûä +ø±ì~, n+<äTe\¢ s¡Vü≤dü yÓTÆq~ (>∑TVü≤´+ R

s¡Vü≤dü +). s¡Vü≤kÕ´˝À¢ sêE˝≤+{Ï~. n+<äTπø sê»>∑TVü≤´+. á ù|s¡TqTã{Ïº

Ç<˚<√ ø=‘·Ôs¡ø£yÓTÆq jÓ÷>∑eTì uÛ≤$+#·sê<äT. ¬s+&Ée n<Ûë´j·T+qT+&ç #ÓãT‘·Tqï

kÕ+K´+ (C≤„q+), eT∞¢ @&Ée n<Ûë´j·T+˝À #Ó|æŒq C≤„q+, $C≤„q+. Çy˚ Çø£ÿ&É

$e]+|üã&ÉT‘·THêïsTT.

á n<Ûë´j·T+˝À 34 XÀ¢ø±\T. yÓTT<ä{Ï eT÷&ÉT XÀ¢ø±˝À¢ $<ë´Á|üX¯+dü. ‘·sê«‘·

XÀ¢. 4 qT+&ç 14 es¡≈£î ìs¡TZDÁãVü≤àdü«s¡÷|ü+, ÁãVü≤à≈£î, düèwæºøÏ dü+ã+<Ûä+. XÀ¢.

12 qT+&ç 34\˝À C≤„qkÕ<Ûäq+>± uÛÑøÏÔ n+<äT˝À kÕúsTTuÛÒ<ë\T #Ó|üŒã&Ü¶sTT.

$<ë´Á|üX¯+dü

á $<ä qT Á|üX¯+dædü÷Ô ªÁ|ü‘· øå±e>∑eT+ <Ûäs¡à´+ düTdüTK+ ø£s¡TÔeTe´j·TyéTμ (XÀ¢.

2) n+{≤&ÉT lø£èwüßí&ÉT. Á|ü‘· øå±e>∑eT+ nq>± Á|ü‘· ø£å+>± ‘Ó\TdüTø√<ä–q~.

yÓ÷ø£å+ Ç˝≤e⁄+≥T+~ nì $q&Éy˚Tø±ø£ dü«j·T+>± nqTuÛÑ$+#·<ä–q~. C≤„ì

nq>± JeqTà≈£îÔì dæú‹ Ç~. n˝≤π> düTdüTK+ R düTK+>± ‘Ó\TdüTø√<ä–q~.

nìï{Ïø£Hêï dü÷ø£åàyÓTÆq~ nì ø£yÓ’|ü⁄ n+≥÷ eTs√yÓ’|ü⁄ düT\uÛÑ+ nq&Éy˚T$T{Ï?

Ç+Á~j·÷\ ÁX¯eT Ò≈£î+&Ü πøe\+ ‘·‘·Ô«∫+‘·qe\¢ ‘Ó\TdüTø√<ä–q~. düT\uÛÑ+>±

e∫Ã+<äì düT\uÛÑ+>± b˛j˚T~ø±<äT. n+<äTπø ne´j·T+ R Bì |òü\+ mqï{Ïø°


ø£s¡–b˛<äT (XÀ¢.2). nsTTHê Ä‘·àC≤„q+ô|’ ÁX¯<äΔ Òìyêfi¯ó¢ ÁãVü≤à‘·‘êÔ«ìï bı+<ä Òø£

dü+kÕs¡#·Áø£+˝À ‹s¡T>∑T‘·÷ ñ+{≤s¡T.

ÁãVü≤àdü«s¡÷|ü+

4e XÀ¢ø£+ qT+&ç ÁãVü≤àdü«s¡÷|ü+ $e]+|üã&ç+~.

eTj·÷ ‘·‘·$T<ä+ düs¡«+ »>∑<äe´ø£ÔeT÷]ÔHê

eT‘ê‡ úì düs¡«uÛÑ÷‘êì q #êVü≤+ ‘˚wü«edæú‘·' ˆ 4

ne´ø£ÔeT÷]Ô R Ç+Á~j·÷\#˚ ‘Ó*j·Tã&É Òì~. n˝≤+{Ï ‘·‘·Ô«+#˚‘· »>∑‘·Ô+‘ê

yê´|æ+#·ã&çq~. düs¡«uÛÑ÷‘ê\÷ Hê˝À ñHêïsTT. n+‘˚ø±ì ªH˚qTμ yê{Ï À ÒqT

nì ‘ê‘·Œs¡ +. mes¡T me]˝À ñHêïs¡T nH˚~ Á|üX¯ï. eTq+ e÷eT÷\T>±

eTqø=ø£ <˚Vü≤+, <˚Vü≤+˝À eTqdüT‡ n+<äT˝À mø£ÿ&√ Ä‘·à nì ˇø£ Çqô|Œf…º À

˝À˝À|ü* kıs¡T>∑T˝À¢ <Ûäq+ ñqï$<Ûä+>± Ä‘·àqT uÛ≤$kÕÔ+. ø±˙ »>∑‘·Ô+‘ê #Ó’‘·q´+˝À

ñ+~. Ä #Ó’‘·q´+˝À e´ø£ÔeTj˚T´ e÷j·÷X¯øÏÔ, <ëìe\¢ düèwæº. Ä #Ó’‘·q´+ s¡÷bÕ Ò

<˚Vü‰\T. Äø±X¯+ nH˚ø£ bÕÁ‘· À¢ Ç$T&çe⁄Hêï n~ Äø±X¯y˚T. –HÓï˝À Äø±X¯+

ys¡T>± Ò<äT. düeTTÁ<ä+˝À n\\T, ãT&É>∑\T, qTs¡T>∑T yÓTT<ä …’q$ düeTTÁ<ä»\+ø£+fÒ

ys¡T>± Òe⁄. n+‘>±ø£ |üs¡e÷‘·à ìs¡ej·Te+ (nej·Tyê\T Òì~, $uÛÑõ+#·&ÜìøÏ

M\T Òì~). ø±e⁄q ∫qï∫qï $uÛ≤>±˝À¢ Á|üy•+#·&É+ ≈£î<äs¡<äT. ÁãVü≤à#Ó’‘·q´+˝ÀH

nìïuÛÑ÷‘ê\÷ ñHêïj·Tì ‘ê‘·Œs¡ +. á XÀ¢ø£+˝À eTj·÷‘·‘·yéT n+fÒ Hê#˚‘·

yê´|æ+#·ã&ç+~ nì ns¡ú+. Ç~ Ç+‘· dü÷ø£åàyÓTÆq $wüj·T+ø±ãfÒº sê»$<ä .

eT] düèwæºø£s¡Ô mes¡T? n+fÒ |üs¡ÁãVü≤à˝Àì e÷j·÷X¯øÏÔ |ü]D≤eT+>± @s¡Œ&çq

$sê≥TŒs¡Twüß&ÉT Ò<ë Væ≤s¡D´>∑s¡T“¤&ÉT. n‘·ì s¡÷bÕ Ò ÁãVü≤à, $wüßí, s¡TÁ<ë<äT\T.

M]e\¢ düèwæº, dæú‹, \j·T nH˚$. ÁãVü≤à<äèwæº˝À Ç$ #Ó’‘·q´+˝À ø£*Œ‘ê\T.

düèwæºø£s¡ÔjÓÆTq #·‘·Ts¡TàKÁãVü≤à qT+&ç >∑&ç¶b˛#·es¡≈£L #˚‘·Hê\T, n#˚‘·Hê\T n˙ï

#Ó’‘·q´+˝À e´ø£ÔeTj˚T´ s¡÷bÕ Ò. #Ó’‘·q´+ Ä‘·à>± ø£\~. ø±e⁄q Hê˝À ñHêïsTT

nì ø£èwüßí&ç s¡÷|ü+˝Àe⁄qï |üs¡e÷‘·à #ÓãT‘·THêï&ÉT. á uÛ≤yêH˚ï 5e XÀ¢ø£+˝À

q #· eT‘YkÕúì uÛÑ÷‘êì |üX¯ y˚T jÓ÷>∑yÓTÆX¯«s¡yéT ˆ

uÛÑ÷‘·uÛÑèqï #· uÛÑ÷‘·k ú eTe÷‘êà uÛÑ÷‘·uÛ≤eq' ˆ 5

ìC≤ìøÏ á uÛÑ÷‘ê\˙ï Hê˝À ñHêïj·Tq&É+≈£L&Ü dü]ø±<äT (q #· eT‘YkÕúì

uÛÑ÷‘êì) n+≥THêï&ÉT. eTe÷‘êà uÛÑ÷‘·uÛ≤eq' ` á ÁbÕDT\ìï+{Ï |ü⁄{Ïº+∫

‘=$Tà<äe n<Ûë´j·T+ 95

uÛÑ]+#˚ Hê ‘·‘·Ô«+. ÁbÕDT*ï uÛÑ]düTÔ+~ ø±˙ yê{Ï À Ò<äT nì XÀ¢ø±s¡ú+. BHÓï˝≤

ns¡ú+ #düTø√yê*. \ø£+sƒ¡ |ü+&ç‘·T\T Bìï˝≤ $e]+#ês¡T. á Ç+Á<äC≤\+˝≤+{Ï

düèwæºøÏ ñbÕ<ëqø±s¡D+ e÷j·T/nC≤„q+. nC≤„q+e\¢ düèwæº nH˚ ø±s¡D≤ìïã{Ïº

ÁãVü≤àqT düèwæºøÏ ø±s¡D+ n+≥THêï+, n+‘˚>±ì ì»+>± uÛÑ÷‘ê\T n‘·ì˝À Òe⁄

nì $e]+#ê&ÉT. y<ë+‘·dæ<ëΔ+‘·+ Á|üø±s¡+ ÁãVü≤à≈£î ø±s¡ ø±s¡D dü+ã+<Ûä+ Ò<äT.

πøe\+ e÷j·÷X¯øÏÔ |ü]D≤eT+>± ø£ìŒ+#˚<˚ düèwæº nì ns¡ú+.

ÁãVü≤à R Ä‘êà R |üs¡e÷‘êà nì #Ó|üŒã&˚~ y˚<ë+‘·dæ<ëΔ+‘·+ Á|üø±s¡+ ˇø£

X¯ó<äΔ#Ó’‘·q´‘·‘·Ô«+. ìsêø±s¡ ìs¡TZD‘·‘·Ô«+. m˝≤+{Ï ø£s¡Ôè‘ê«<äT\T Òì~ nì ô|’q

nø£ÿ&Éø£ÿ&É #·÷XÊ+. á X¯ó<äΔ#Ó’‘·Hê´ìøÏ dü+ã+~Û+∫q~ e÷j·÷X¯øÏÔ (BìH˚ Á|üø£è‹

` eT÷&ÉT>∑TD≤\ düeTT<ëj·T+ n+{≤s¡T). Ç~ ≈£L&Ü #Ó’‘·q´y˚T. Ç~ >∑TD≤\‘√

≈£L&çq~ ø±e⁄q dü>∑TD+ nHêïs¡T. á eT÷&ÉT>∑TD≤\T düèwæºøÏ ø±s¡D+ nì

#Ó|ü≈£îHêï+. á e÷j·÷XøÏÔ ÀH eTq+ }Væ≤+#·Tø=H Çwüº<e‘·\+<äs¡÷ ekÕÔs¡T.

Ms¡T düèwæºø£s¡Ô\T, ø£s¡à|òü ≤ìï#˚Ãyês¡T. á dü>∑TD <˚e‘·\≈£î Äø±s¡+ ñ+&Ée#·TÃ

(kÕø±s¡+). Ò<ë ìsêø±s¡T\T ø±e#·TÃ. dü>∑TD kÕø±s¡<˚e‘·\T eTq $wüßíe⁄,

•e⁄&ÉT, $Hêj·T≈£î&ÉT yÓTT<ä …’qyês¡T 7e n<Ûë´j·T+˝À ªjÓ÷ jÓ÷ j·÷+ j·÷+μ

(7`21) nì #Ó|æŒq≥T¢ eTq+ uÛ≤$+∫qØ‹˝À uÛ≤$+∫q |òü ≤\ìkÕÔs¡T. Á|üø£è‹

` e÷j·÷XøÏÔ <äèwæº‘√ #Ó|æŒq≥¢sTT‘ ªeT‘YkÕúì düs¡«uÛÑ÷‘êìμ düs¡«uÛÑ÷‘ê\÷ Hêj·T+<äT

ñHêïsTT nì #ÓbÕŒ*. ÁãVü≤à#Ó’‘·q´+ <äèwæº‘√ #Ó_‘˚ Hê˝À uÛÑ÷‘ê\T Òe⁄ nì

#Ó|üŒã&ÉT‘·T+~. n+<äTπø lø£èwüßí&ÉT ô|’$<Ûä+>± ªHê˝À ñHêïsTT nsTTHê Hê˝À

Òe⁄μ nì ô|’ ¬s+&ÉT XÀ¢ø±˝À¢ #ÓbÕŒ&ÉT.

ÁãVü≤à düèwæºøÏ Hs¡T>± ø±s¡D+ø±<äT. nsTTHê düèwæºøÏ n~ÛcÕq+. Bìï $e]+#·&ÜìøÏ

y˚<ë+‘·T\T s¡E®, düs¡Œ+ ñ<ëVü≤s¡D ÇkÕÔs¡T. Á‘ê&ÉTqT #·÷ùdÔ düs¡Œ+ uÛ≤dæ+∫+~.

düs¡Œ+ô|’ ‘ê&ÉT Ä<Ûës¡|ü&ç Ò<äT. ‘ê&ÉTô|’ düs¡Œ+ Ä<Ûës¡|ü&çe⁄+~. á düs¡Œø£\Œq≈£î

Á‘ê&ÉTqT n~ÛcÕ˜q+ n+{≤s¡T. n˝≤π> ÁãVü≤à düèwæºøÏ n~ÛcÕ˜q+. Ç~ bÕeTT ø±<äT

Á‘ê&ÉT nì ‘Ó*dæq ‘·sê«‘· n~ÛcÕ˜qyÓTÆq Á‘ê&ÉT e÷Á‘·y˚T $T>∑T\T‘·T+~. n˝≤π>

ÁãVü≤àC≤„q+ ø£*–q ‘·sê«‘· Á|ü|ü+#·eT+‘ê ÁãVü≤à>±H˚ ø£ì|ædüTÔ+~. Á|ü|ü+#·eTH˚

<äèX¯ + (düs¡Œ+) q•düTÔ+~. m˝≤>∑sTT‘˚ Á‘ê&ÉT≈£î, düsêŒìøÏ m{Ïº dü+ã+<ÛäeT÷ Ò<√

n˝≤π> ÁãVü≤à≈£î, düèwæºøÏ kÕøå±‘Y dü+ã+<Ûä+ Ò<äT. e÷j·T<ë«sê ø£*Œ‘· dü+ã+<Ûä+

nì y<ë+‘·T\ dæ<ëΔ+‘·+. düèwæº nH dü+<äsê“¤ìïã{Ïº πøe\+ düèwæºì $e]+#·&É+ø√dü+


edüTÔ‘·' ìs¡TZDyÓTÆq ÁãVü≤àqT düèwæºøÏ ø±s¡D+ n+≥T+{≤+. n+<äTπø ô|’ XÀ¢ø£+˝À

uÛÑ÷‘·uÛÑè‘Y R nìïÁbÕDT©ï uÛÑ]+#˚~ (e÷j·T‘√ ≈£L&çq ÁãVü≤à <äèwæºø√D+ qT+&ç).

q #· uÛÑ÷‘·düú' R ÁbÕDT˝À¢ Òì~. Ç~ |üs¡ÁãVü≤à <äèwæºø√D+. BH˚ï $e]dü÷Ô 6e

XÀ¢ø£+ Ç˝≤ n+≥T+~. ªm˝≤¬>’‘˚ düs¡«Á‘ê yê´|æ+∫e⁄qï yêj·TTe⁄ Äø±X¯+˝À

ñ+≥T+<√ n˝≤π> düs¡«ÁbÕDT\÷ Hê˝À ñ+{≤sTT nì Á>∑Væ≤+#·Tμ. Äø±X+ ìs¡ej·Te+,

edüTÔe⁄\‘√ m˝≤+{Ï dü+ã+<Ûä+ e⁄+&É&ÜìøÏ M Ò¢ì~. nsTTHê yêj·TTe⁄ Äø±X+˝ÀH

ñ+~. <ëì˝ÀH˚ \j·T+ ≈£L&Ü.

düs¡«uÛÑ÷‘êì øöHÔj·T Á|üø£è‹+ j·÷ìÔ e÷$Tø±yéT

ø£\Œø£åj˚T |ü⁄qkÕÔì ø£ ≤Œ<Í $düèC≤eT´Vü≤yéT ˆ 7

ø£˝≤Œ+‘·+˝À nìï ÁbÕDT\÷ Hê Á|üø£è‹˝À $©qeTe⁄‘êsTT. eT∞¢

ø£\ŒÁbÕs¡+uÛÑ+˝À H˚qT düèwæºdüTÔ+{≤qT nì ns¡ú+. ø£\ŒeT+fÒ düèwæº. X¯ó<äΔ#Ó’‘·Hê´ìøÏ

e÷j·÷X¯øÏÔ ‘√&Ée&É+ ø£\Œ+. Ä ø£\Œ+˝ÀqT+&ç e∫Ãq X¯øÏÔj˚T düèwæºø£s¡Ô, Òø£

Væ≤s¡D´>∑s¡T“¤&ÉT, |ü⁄s¡Twüß&ÉT, $sê{Ÿ nì $$<Ûädü+<äsê“¤ À¢ yê& |ü<ë\T. ø£\Œø£åj·T+

n+fÒ ø£ ≤Œ+‘·+. Ç~ eT∞¢ e÷j·÷X¯øÏÔ ÁãVü≤à˝À $©q+ø±e&É+. Væ≤s¡D´>∑s¡T“¤&ÉT

yÓTT<ä\>∑Tyê]‘√bÕ≥T Á|üø£è‹ $©q+ ø±e&É+. ø£ ◊+Á<äC≤*≈£î&ÉT ‘·q Ç+Á<äC≤˝≤ìï

eTT–+∫q≥T¢. eT∞¢ ø£ ≤Œ~˝À düèõkÕÔqT n+fÒ eT∞¢ e÷j·÷XøÏÔ‘√ Væ≤s¡D´>∑sê“¤<äT\T

sêe#·TÃ eT∞¢ düèwæº. Ç~ ñ|üìwü‘·TÔ\T uÀ~Û+#˚ dæ<ëΔ+‘·+.

(Çe˙ï |üs¡e÷‘·à<äèwæº‘√ (bÕs¡e÷]úø£<äèwæº‘√ ` absolute level) #Ó|æŒq

$wüj·÷\T. Á|ü|ü+#·eT+‘ê πøe\+ ≈£î+<˚{Ïø=eTTà˝≤>± |üP]Ô>± nã<äΔ+

Ò<ë ‘·T#·Ã¤+ nì uÛ≤$+#·≈£L&É<äT. $T<∏ä n+fÒ ndü Ò Ò<äì ns¡ú+ø±<äT.

bÕs¡e÷]úø£+>± n~ ì»+ø±<äT. e´eVü‰s¡<äX¯ À ñ+~. ˇø£ Á|üdæ<äΔ ø£$

#Ó|æŒq≥T¢ »MT+<ës¡T s√˝Ÿ‡ø±s¡T e÷j·Tø±<äT. e´eVü‰s¡<äX¯˝À <ëìï

K+&ç+#ê*‡+<˚. ô|’ #Ó|æŒq ñ|üìwü‘Y dæ<ëΔ+‘·+ ÄHê{Ï sêE\T Á|ü»*ï

eTuÛÑ ô|≥º&ÜìøÏ ÁyêsTT+∫q $wüj·÷\T ø±<äT. sê>∑<˚«cÕ\T Òì eTTqT\T

düeTkÕÔ ï ‘· õ+∫ ns¡D≤´\˝À ‘·‘·Ô«∫+‘·q #˚dæ Á>∑Væ≤+∫q $wüj·÷\T.)

8e XÀ¢ø£+ eT∞¢ ô|’ $wüj·÷H˚ï $e]düTÔ+~. ªªHê<Ó’q Á|üø£è‹ì eX¯+ #˚düTø=ì

Á|üø£è‹ dü«uÛ≤e+e\¢ á uÛÑ÷‘·düeTT<ëj·÷ìï e÷{Ïe÷{Ïø° düèwæºdüTÔ+{≤qTμμ. nq>±

düèwæºdæú‹\j·÷\≈£î ø±s¡D+ Á|üø£è‹, e÷j·÷X¯øÏÔ. X¯ó<äΔ#Ó’‘·Hê´ìøÏ dü+ã+<Ûä+ Ò<äT.

n+<äTπø 9e XÀ¢ø£+˝À ñ<ëd”qe<ëd”q' nHêïs¡T. ñ<ëd”qT&ÉT n+fÒ »s¡T>∑T‘·Tqï


$wüj·÷ìøÏ dü+ã+<Ûä+ Ò≈£î+&Ü ≈£Ls¡TÃqïyê&ÉT nì ns¡ú+. n˝≤π> ndüø£Ô' (XÀ¢.9)

nq>± m˝≤+{Ï dü+ã+<Ûä+ Òìyê&ÉT nì ≈£L&Ü #ÓbÕŒs¡T.

10e XÀ¢ø£+˝À Ç+ø± $es¡+>± eTj·÷-<Ûä πøåD Á|üø£è‹' dü÷j·T‘ dü#·sê#·s¡yéTμ

nHêïs¡T. |üs¡ÁãVü≤à πøe\+ n<Ûä ≈£åî&ÉT (n~Û G nø£å+) ô|’q ñ+&ç πøe\+ áøÏå+#yê&ÉT,

#·÷#˚yê&ÉT Ò<ë uÛ≤dæ+|ü#˚ùdyê&ÉT nì ns¡ú+. πøe\+ <äèø˘ dü«s¡÷|ü+>± ñqï

‘·‘·Ô«+. Á|üø£è‹ á #·sê#·sêìï düèwæºdüTÔ+~. <ëì ìj·Te÷\≈£î ˝Àã&ç ø£s¡à|òü\+

\_Ûdü÷Ô ñ+≥T+~. ªªnsTTHê eT÷&ÛÉT\T qqTï eTqTwü X¯Øs¡+ ÄÁX¯sTT+∫qyê&ç>±

(n+fÒ ˇø±H=ø£ Äø±s¡+˝À ñqï≥T¢) #·÷kÕÔs¡T. HêjÓTTø£ÿ |üs¡‘·‘êÔ«ìï ‘Ó*j·Tø£

yês¡T qqTï n˝≤ neùV≤fi¯q #˚kÕÔs¡Tμμ (XÀ¢.11). n|ü]∫Ã¤qïyÓTÆq (|ü]#˚Ã¤<ä+ Òì

` |ü]$T‹ Òì) #Ó’‘·Hê´ìï HêeTs¡÷bÕ\Tqï e´øÏÔ>± uÛ≤$+#·&É+ |üs¡e÷‘·à‘·‘êÔ«ìï

neùV≤fi¯q #˚dæqfÒ¢.

Ç+‘·es¡≈£L ìs¡TZDÁãVü≤à dü«s¡÷|ü+ #Ó|üŒã&ç+~. ‘·s¡yê‹ uÛ≤>∑+˝À (XÀ¢. 12

qT+&ç 34) C≤„qkÕ<Ûäq+>± uÛÑøÏÔ, n+<äT˝À y˚<ë˝À¢ #Ó|æŒq ñbÕdüq\ kÕúsTT

$e]+|üã&Ü¶sTT.

<Ó’MÁ|üø£è‹ ` ÄdüTØÁ|üø£è‹

yÓTT<ä{À¢H˚ sêø£ådü|ü≥Tº ñqï uÛÑ≈£îÔ*ï ìs¡dædüTÔHêï&ÉT lø£èwüßí&ÉT. rÁe|ü≥Tº<ä\‘√

#Ó&ÉT|üqT\T #˚ùdyêfi¯ó¢ sêø£ådüT\T. πøe\+ Ç+Á~j·TdüTU≤\˝À eTTì–‘˚ Òyêfi¯ó¢

ndüTs¡T\T. Ç˝≤+{Ïyês¡T j·TC≤„\T, yê] dü«uÛ≤yêìøÏ ‘·–qfÒ¢ ñ+{≤sTT. |òü*‘ê\T

≈£L&Ü n˝≤π> ñ+{≤sTT. á sêø£åd” Á|üø£è‹, ÄdüTØ Á|üø£è‹ ñqïyêfi¯ó¢ Á|üø£è‹ nH˚

yÓ÷Væ≤˙ eX¯+˝À ñ+{≤s¡T (Á|üø£è‹+ yÓ÷Væ≤˙+ Á•‘ê' XÀ¢.12). yÓ÷Væ≤˙ n+fÒ

eT¬ses√ø±<äT. nH˚ø£ s¡T#·T*ï #·÷|ædü÷Ô eTq*ï yÓ÷Væ≤+|ü#˚ùd »>∑‘Ô »>∑H√àVæ≤ì.

<˚Vü‰‘·àyê<ä+˝À ñqï eTìwæì dü+‘·è|æÔ|üs¡#˚~. Ç<˚ sêø£åd”, ÄdüTØÁ|üø£è‹. Bìï

>∑÷]Ã 16e n<Ûë´j·T+ $es¡+>± #ÓãT‘·T+~.

ÄdüTØÁ|üø£è‹øÏ $s¡T<äΔyÓTÆq~ <Ó’MÁ|üø£è‹. Bìï ÄÁX¯sTT+∫qyêfi¯ó¢ nqq´eTqdü'

(XÀ¢.13) ` $T>∑‘ê <˚ì˙ ø±≈£î+&Ü |üs¡e÷‘·àô|’H˚ eTqdüT ì*|æ |üs¡e÷‘·àqT

uÛÑõkÕÔs¡T. Ä |üs¡e÷‘·à‘·‘·Ô«+ Hêø£+fÒ nq´+ø±ì~ nì uÛ≤$kÕÔs¡ì eTs√ ns¡ú+.

Ms¡T C≤„qT\T, ñ‘·Ôe÷~Ûø±s¡T\T.


eT<Ûä´e÷~Ûø±s¡T\T kÕ<ÛäTe÷s¡Z+˝À ñ+≥÷ uÛÑ>∑e+‘·TDÏí ø°]Ôdü÷Ô, nq>±

y<ë+‘·ÁXeD+ #dü÷Ô yÓ÷ø£å+ ø±yê\H ø√]ø£‘√ uÛÑøÏÔ‘√ ≈£L&çqyê¬s’ qqTï ùd$düTÔ+{≤s¡T

(XÀ¢.14). C≤„q+ ø√s¡T‘·÷ @<Ó’Hê <e‘ês¡÷bÕìï ñbÕdüq #j·T&É+≈£L&Ü Ç+<äT˝À

uÛ≤>∑y˚T.

eT]ø=+<äs¡T C≤„qT\T C≤„qj·T»„+˝À (4e n<Ûë´j·T+˝À #Ó|æŒq$<Ûä+>±)

ÁãVü‰à‘Ó’à´ø£ uÛ≤eq˝À ñ+{≤s¡T (XÀ¢.15). @ø£‘«q |üè<∏äπøÔ«q ãVüQ<Ûë $X«‘√eTTKyéT

nHêï&ÉT. |üs¡ÁãVü≤à ø£fÒ, n< Hê ‘·‘·Ô«+ nì @ø£‘«q nH |ü<ëìøÏ ns¡ú+. |üè<∏äπøÔ«q

n+fÒ Ä~‘·T´&˚ ÁãVü≤à, #·+Á<äT&˚ ÁãVü≤à, eTqùd‡ ÁãVü≤à nì $$<Ûäs¡ø±\T>±

ñbÕdüq #˚j·T&É+.

dü>∑TD ` ìs¡TZD |üP»\T

eTq+ #˚ùd #ê˝≤ |üP»\T, Áe‘ê˝À¢ Ç˝≤+{Ï uÛ≤yê˝Ò ø£ìŒdüTÔ+{≤sTT.

dü>∑TDÁãVü≤às¡÷bÕ*ï Äsê~Û+#˚yêfi¯ó¢ ≈£L&Ü Á|ü‹ |üP»˝À dü>∑TD, ìs¡TZD s¡÷bÕ*ï

¬s+{Ï˙ #ÓãT‘·T+{≤s¡T. ñ<ëVü≤s¡D≈£î $T<∏ë´»>∑<ä~ÛcÕ˜Hê nì \*‘ê<˚$ì

X¯ó<äΔ#Ó’‘·q´+>± |üPõkÕÔeTT. dü ÁãVü≤à dü •e' dü Vü≤]' n+≥÷ Hêsêj·TDT&˚ nìï

<˚e‘·\ s¡÷|üeTì |üPõdüTÔ+{≤+. j·T+ ÁãVü≤à y˚<ë+‘·$<√ e<ä+‹ n+≥÷

$ù|òTïX¯«s¡T&˚ |üs¡ÁãVü≤à nì |üPõdüTÔ+{≤+. Ç˝≤>∑ dü>∑TD, ìs¡TZD s¡÷bÕ\T ¬s+{Ï

#Ó|üŒ&É+˝À ñ<›X¯+ Áø£eTÁø£eT+>± n˝≤ |üPõ+#˚yê&ç À dü>∑TDuÛ≤eeTT, ø√]ø£\T

‘=\– ‘·‘·Ô«+yÓ’|ü⁄ yÓfi‘ê&Éì ÄX. πøe\+ ø√]ø£\ ø√dü+ |üP»#ùdyê&ÉT dü>∑TD≤ø±s¡+‘√

dü+‘·è|æÔ|ü&É‘ê&ÉT. Ç+ø=+‘· Ä˝À#·HêX¯øÏÔ ñqïyê&ÉT ìs¡TZD‘·‘êÔ«ìï >∑T]+∫

Ä˝À∫+#·&É+ ÁbÕs¡+_ÛkÕÔ&ÉT.

á s¡÷bÕ\˙ï |üs¡e÷‘·à˝Àìy˚ nì 16e XÀ¢ø£+. ªªH˚H˚ Áø£‘·Te⁄qT, H˚H˚

j·T»„eTT, H˚H˚ eT+Á‘·+, H˚H˚ Ä»´+ eT]j·TT ôVAeTÁ<äe´+μμ (á uÛ≤e+ 4e

n<Ûë´j·T+˝À #·÷XÊ+.

17, 18 XÀ¢ø±\T Ç<˚ uÛ≤yêìï ‘Ó\T|ü⁄‘êsTT. á »>∑‘·TÔ≈£î ‘·+Á&ç, ‘·*¢,

ø£s¡à|òü\$T#˚Ãyê&ÉT n˙ï H˚H˚. y˚<ädü«s¡÷|ü+ H˚H˚. H˚H˚ b˛wü≈£î&ÉqT, Á|üuÛÑTe⁄qT,

kÕøÏåì. »>∑‘·TÔ≈£î n~ÛcÕ˜qyÓTÆq yêDÏí, Á|ü|ü+#êìøÏ ;»uÛÑ÷‘·T&Ó’qyêDÏí. (á XÀ¢ø±\T

düèwæº nH˚ dü+<äsê“¤ìï $e]+#·&ÜìøÏ #Ó|æŒqeì ÁãVü≤à≈£î ì»+>± M{Ïe\¢ ø£s¡Ôè‘·«+

Ò<äì eTqyÓT|ü&É÷ >∑Ts¡TÔ#düT≈£î+≥T+&Ü*.)


|òüTqbÕ]ƒ dü+>∑‹ @$T{Ï?

Çø£b˛‘ $T>∑‘êyês¡T, j·÷õ„≈£î\T, k˛eTj·÷E\T, y<ë˝À¢ ìcÕí‘·T\T nsTTqyê]

Á|ües¡Ôq @$T{Ï? M]øÏ yÓ÷ø£å+>∑T]+∫ |ü≥Tº<ä\ Ò<äT. dü«s¡ZdüTU≤\÷, $T>∑‘ê

<˚e‘ê˝Àø±\T ˝≤+{Ï uÛÀ>±\qT ø√s¡T≈£î+{≤s¡T. ˇø£y˚fi¯ ÁX¯<äΔ>± Ä#·]+∫e⁄+fÒ

dü«sêZìï bı+~ <˚euÛÀ>±\qT nqTuÛÑ$kÕÔs¡T (XÀ¢.20). ø±˙ yêfi¢≈£î ÁøÏ+<ä #Ó|æŒq≥T¢

‹s¡T>∑TÁ|üj·÷DeTT+~.

‘˚ ‘·+ uÛÑTø±Ô« dü«s¡Z Àø£+ $XÊ\+ ø°åDÒ |ü⁄DÒ eTs¡Ô ˝Àø£+ $X¯ìÔ

@e+ Á‘·sT÷<Ûäs¡àeTqTÁ|ü|üHêï >∑‘ê>∑‘·+ ø±eTø±e÷ \uÛÑHÔ ˆ 21

yêfi¯ó¢ $XÊ\yÓTÆq dü«s¡Z Àø£+˝Àì düTU≤\qT nqTuÛÑ$+∫ Ä |ü⁄D´+ ø°åDÏ+#·>±H˚

eT∞¢ á Àø£+˝ÀøÏ Á|üy˚•kÕÔs¡T. Ç˝≤>∑ ø±eTø±eTT …’qyês¡T (ø√]ø£\T ø√πsyês¡T).

>∑‘ê>∑‘·+ nq>± eNÃb˛j˚Tyê{Ïì e÷Á‘·y˚T bı+<äT‘ês¡T. XÊX¯«‘·yÓTÆq<ëìï

bı+<ä Òs¡T. Ç~ y˚<ä|ü+&ç‘·T\ dü+>∑‹.

ø±˙ ø√]ø£\qT e<ä* ìcÕÿeTø£s¡à #˚ùdyês¡T |üs¡e÷‘·àø£+fÒ y˚s¡T>± <˚ì˙

<Ûë´ì+#·≈£î+&Ü ñ+{≤s¡T. Çø£ÿ&=ø£ Á|üdæ<äΔXÀ¢ø£+.

nqHê´•ÃqÔj·TH√Ô e÷+ j˚T »Hê' |üs¡T´bÕdü‘˚

‘˚cÕ+ ì‘ê´_Ûj·TTø±ÔHê+ jÓ÷>∑πøåeT+ eVü‰eT´Vü≤yéT ˆ 22

me¬s’‘˚ Hêø£+fÒ y˚s¡T>± ñ+&Éø£ qH˚ï ùd$düTÔ+{≤s√ m\¢|ü&É÷ Á|üj·T‘·ïo\T¬s’

ñ+{≤s√ yê] jÓ÷>∑πøåe÷*ï H˚H˚ eVæ≤kÕÔqT nì ns¡ú+. á dü+<äs¡“¤+˝À

jÓ÷>∑πøåe÷\+fÒ ÖøÏø£ jÓ÷>∑πøåe÷\T ø±<äT. jÓ÷>∑+ n+fÒ ìs¡+‘·s¡ ÁãVü≤àìwü,

πøåeT+ <ëìì s¡øÏå+#·&É+ nì ns¡ú+ #ÓbÕŒs¡T. Ms¡T C≤„Hêìï ø√πsyês¡T. Ç˝≤>∑ uÛÑøÏÔ

¬s+&ÉT s¡ø±\T `

düø±eTuÛÑøÏÔ dü«s¡Z+ ø±yê\ì ø√]ø£.

ìcÕÿeTuÛÑøÏÔ yÓ÷ø£å+ ø±yê\H˚ ∫+‘·q‘√ uÛÑøÏÔ.

Ç‘·<˚e‘·\T

nìï dü«s¡÷bÕ\T Xó<äΔ#Ó’‘·q´+˝Àìy nqï|ü&ÉT $T>∑‘ê <e‘·\dü+>∑‹ @$T{Ï?

nì XÀ¢. 23 #ÓãT‘·T+~. ªªÇ‘·s¡ <˚e‘·\qT nq>± @j˚T s¡÷bÕ˝À¢HÓ’Hê uÛÑøÏÔ>±

uÛÑõùdÔ yêfi¯ó¢ qqTï ùd$düTÔqïfÒ¢. ø±>± yês¡T n$~Û|üPs¡«ø£+>± nq>± C≤„qe÷s¡Z+˝À


ø±≈£î+&Ü Ç‘·s¡ e÷sêZ À¢ uÛÑõdüTÔHêïs¡Tμμ (XÀ¢. 23). ô|’ XÀ¢ø£+˝À eT∞¢ Çwüº<e‘êsê<Ûäq

#Ó|üŒã&ç+~. uÛ≤s¡rj·T∫+‘·q˝À $XÊ\<äèø£Œ<∏ä+ ñ+&É&Üìø°, $_Ûqï <˚e‘·*ï

$_Ûqï dü+<äsê“¤ À¢ $_Ûqï ÁbÕ+‘ê˝À¢ |üPõ+#·&Üìø°, nsTTHê Çe˙ï uÛ≤s¡rj·T

dæ<ëΔ+‘·+˝À uÛ≤>∑+ ø±e&Üìø° Ç˝≤+{Ï ^‘êyêø±´\T, M{ÏøÏ eT÷\yÓTÆq

ñ|üìwü<ë«ø±´\T ø±s¡D+.

ø√]ø£qTã{Ïº |òü\+. <e‘·\qT |üPõ+#yês¡T <e‘ê«ìï bı+<äT‘ês¡T. |æ‘·s¡T*ï

|üPõ+#yês¡T |æ‘·s¡T*ï, Ç‘·s¡ uÛÑ÷‘ê*ï (|üèB∏« yÓTT<ä\>∑T uÛÑ÷‘ê\T) |üPõ+#yês¡T

Ä uÛÑ÷‘ê*ï bı+<äT‘ês¡T. qqTï (ÁãVü≤à‘·‘êÔ«ìï) ø√πsyês¡T qH˚ï bı+<äT‘ês¡T

(XÀ¢.25).

düHêàs¡Z+˝À ñqï kÕ<Ûës¡DuÛÑ≈£îÔ\ dü+>∑‘˚$T{Ï?

á $wüj·T+ ‘·sê«‹ XÀ¢ø±˝À¢ #Ó|üŒã&ç+~.

uÛÑøÏÔ Á|ü<Ûëq+. uÛÑøÏÔ|üPs¡«ø£+>± |üÁ‘·+ø±˙, |ü⁄wüŒ+ø±˙, |òü\+ø±˙, s¡Tø±˙

düeT]Œ+∫Hê uÛÑ>∑yêqT&ÉT <ëìì d”«ø£]kÕÔ&ÉT (XÀ¢.26).

áX¯«sês¡ŒDãT~Δ (XÀ¢. 27,28). e⁄ @~ #˚dæHê, @~ ‹Hêï, @~ ôVAeT+

#˚dæHê, @~ <ëq+ #˚dæHê n~ Hê≈£î düeT]Œ+#·T (XÀ¢. 27). n˝≤

#˚dæq|ü⁄&ÉT Ä nuÛ≤´dü+e\¢ ˙e⁄ Áø£eT+>± ø£s¡à*ï e<ä*qyê&Éee⁄‘êe⁄.

Ä$<Ûä+>± ø£s¡à|òü\+ qT+&ç ‘·|æŒ+#·Tø√>∑\e⁄ (XÀ¢. 28).

uÛÑ>∑e+‘·TìøÏ sê>∑<˚«cÕ\T ˝Òe⁄. o‘·ø±\+˝À dü÷s¡T´&ç m+&É˝À

ì˝§Ãqïyê&çπø düTK+>± ñ+≥T+~. ì˝ÀÃìyê&çøÏ ñ+&É<äT. n{≤¢π>

dü÷s¡ øÏs¡D≤˝≤¢>± uÛÑ>∑yêqT&ÉT n+<ä]|ü{≤¢ ø£ÿfÒ. eTq≈£î \_Û+#˚ |òü\+˝À

yÓ’wüeT´+, eTq Á|üj·T‘êïìïã{Ïº ñ+≥T+~. Ç˝≤π> ø£s¡àã+<ÛäeTT, $eTTøÏÔ

eTq Á|üj·T‘·ï+ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+{≤sTT. mes¡T uÛÑ>∑e+‘·TDÏí uÛÑõkÕÔs√ yê]

Á|üj·T‘·ï+ dæ~ΔdüTÔ+~ (XÀ¢. 29).

uÛÑøÏÔ À Ä#ês¡ìj·Te÷\ ÁbÕ<Ûëq´+ Ò<äT. uÛÑøÏÔ Ò≈£î+&Ü m+‘√ •cÕº#ês¡+,

‘·T.#· ‘·|üŒ≈£î+&Ü |üP»#˚dæHê |òü\+ ‘·≈£îÿy˚. n<˚ |üP» •cÕº#ês¡+

ø±ø£b˛sTTHê, @ es¡í+ yê&Ó’Hê, C≤‹e\¢, es¡í+e\¢, ÁøÏj·T˝À $<Ûëq+e\¢,

dü«uÛ≤e+e\¢ @yÓ’Hê ˝ÀbÕ\THêï ne˙ï uÛÑøÏÔ#˚‘· |ü$Á‘ê\e⁄‘êsTT nì

X¯+ø£sêq+<äT\T Çø£ÿ&É yê´U≤´ì+#ês¡T. <äTwüºdü«uÛ≤e+ ø£\yê&Ó’Hê nì


eTs√ nsêúìï ≈£L&Ü #ÓbÕŒs¡T |ü+&ç‘·T\T. uÛ≤>∑e‘·+˝À nC≤$Tfi¯ó&ÉT nH˚ø£

<äTsêàsêZ\T #dæHê nø£kÕà‘·TÔ>± Hêsêj·TD düàs¡D #j·T&É+e\¢ sêe&É+e\¢

n‘·ìøÏ $wüßíø£è|ü ø£\T>∑T‘·T+~.

ø£s¡àuÛÑ÷$T

á dü+<äs¡“¤+˝À ˙\ø£+sƒ¡ |ü+&ç‘·T\T ˇø£e÷≥ ÁyêXÊs¡T. á uÛÑøÏÔ Çø£ÿ&˚

#˚j·÷*. nq>± eTqTwü ˝Àø£+˝ÀH˚ #˚j·÷*. Ç‘·s¡ Àø±˝À¢ ø£s¡à≈£î neø±X¯+ Ò<äT

nHêïs¡T.

eTqTwü ˝Àø±Hï ø£s¡àuÛÑ÷$T n+{≤s¡T. nq>± eT+∫|üqT\T>±˙, #Ó&ÉT|üqT\T>±˙

#j·T&ÜìøÏ neø±XeTTqï πø ø£ kÕúq+. (uÛ≤s¡‘·<X+ ø£s¡àuÛÑ÷$T nì ‘Ó*j·Tìyês¡T

e´eVü≤]düTÔ+{≤s¡T. eTqTwü ˝Àø£eT+‘ê ø£s¡àuÛÑ÷yT). $T>∑‘ê˝Àø±\T nq>± uÛÑTes√¢ø£,

düTes√¢ø£, dü‘· ˝Àø£+˝≤+{Ï }s¡Δ«˝Àø±\T>±˙, n‘·\, $‘·\, bÕ‘êfi¯ Àø±˝≤¢+{Ï

n<Û√˝Àø±\T>±˙ πøe\+ ø£s¡à|òü ≤ìï nqTuÛÑ$+#·&Üìπø @s¡Œ&çq kÕúHê\T. n$

ø£s¡àuÛÑ÷eTT\T ø±e⁄, uÛÀ>∑uÛÑ÷eTT\T. |ü⁄D´+jÓTTø£ÿ >±˙, bÕ|ü+jÓTTø£ÿ >±˙ uÛÀ>∑+

(uÛÑTõ+#·&É+) ø√dü+ ñqï kÕúHê\T. ø±e⁄q Çø£ÿ&˚ uÛÑõ+#·T nH˚ ñ<›X¯+‘√ ø£èwüßí&ÉT

ªªá nì‘· yÓTÆq ˝Àø±\qT bı+~q ˙e⁄ qqTï ùd$+#·Tμμ (XÀ¢. 33) n+{≤&ÉT.

ªªHêô|’H˚ eTqdüT‡ ì*|æe⁄+&ÉT, qH˚ï j·T»„+#˚sTT, qH˚ï |üs¡eTyÓTÆq e÷s¡Z+>±

m+#·Tø=ì, qH˚ï bı+<ä>∑\e⁄μμ (XÀ¢.34).

á dü+<˚X¯+‘√ á n<Ûë´j·T+ eTT>∑TdüTÔ+~.

|ü<äe n<Ûë´j·TeTT

$uÛÑ÷‹jÓ÷>∑eTT

$uÛÑ÷‹ nq>± $$<Ûäs¡÷bÕ˝À¢ ñ+&É&É+. ª$μ nH˚ ñ|üdüs¡Z≈£î $$<ÛäyÓTÆq nì

ns¡ú+. ªuÛÑ÷μ <Ûë‘·Te⁄≈£î ñ+&É&É+ nì ns¡ú+. |üs¡e÷‘·à‘·‘·Ô«+ nH˚ø£s¡÷bÕ˝À¢

ø£q|ü&É&É+ Ç+<äT˝À #·÷kÕÔ+. |üs¡e÷‘·à‘·‘·Ô«+ H˚s¡T>± Ç+Á~j·÷\≈£î ‘Ó*j·T<äT.

ø±˙ <ëì Á|üuÛ≤e+ ‘Ó\Tdü÷Ô+≥T+~. Ç~es¡≈£î @&Ée n<Ûë´j·T+˝À¢ ªs¡k˛Vü≤eT|ü⁄‡

øöHÔj·Tμ (7`8) yÓTT<ä\>∑T XÀ¢ø±˝À¢ {Ï À ñqï X¯øÏÔì H˚H˚, |üè~∏$˝À >∑+<Ûä+ H˚H˚,

»>∑‘·TÔ Àì Á|ü‹edüTÔe⁄ ‘·‘·Ô«+ H˚H˚. nìï uÛÑ÷‘ê˝À¢ <ÛäsêàìøÏ n$s¡T<äΔyÓTÆq ø±eTeTT

H˚H˚ n+≥÷ #ÓbÕŒ&ÉT. n˝≤π> 9e n<Ûë´j·T+˝À XÀ¢. 10 qT+&ç 19 es¡≈£î nVü≤+

Áø£‘·T s¡Vü≤+ j·T»„' n+≥÷ H˚H˚ Áø£‘·Te⁄, H˚H˚ j·T»„eTT, dü‘Y, ndü‘·TÔ H˚H˚ n+≥÷

‘·qT m˝≤ Á|üø£≥eTe⁄‘·THêï&ÉT nì #ÓbÕŒ&ÉT. Ä ‘·‘·Ô«y˚T eT]+‘· $kÕÔs¡+>± á

n<Ûë´j·T+˝À #Ó|üŒã&ç+~. $uÛÑ÷‹ nq>± uÛÑ>∑e+‘·Tì $kÕÔs¡+. Bìï #Ó|æŒq+<äTe\¢

á n<Ûë´j·T+ $uÛÑ÷‹jÓ÷>∑+.

á n<Ûë´j·÷ìø°, 11e n<Ûë´j·÷ìø° ø£ Á|ü‘˚ ø£ dü+ã+<Ûä+ ñ+~. á ¬s+&É÷

¬s+&ÉT <äèwæºø√D≤\T. uÛÑ>∑e+‘·TDÏí $X¯«+˝À <ä]Ù+#·&É+ 10e n<Ûë´j·T+˝À nsTT‘˚

uÛÑ>∑e+‘·T&ç À $XÊ«ìï <ä]Ù+#·&É+ 11e n<Ûë´j·T+˝À $wüj·T+. Äq+<ä–] nH˚

Ä#ês¡T´\T á ¬s+{Ïì >∑T]+∫ Áyêdü÷Ô, 11e n<Ûë´j·T+˝À ª‘·‘Yμ (ÁãVü≤à) jÓTTø£ÿ

\øå±´s¡ú+ #Ó|üŒã&ç+~, 11˝À ª‘·‘Yμ jÓTTø£ÿ yê#ê´s¡ú+ #Ó|üŒã&ç+~ nHêïs¡T. á

|ü<ë\T y˚<ë+‘·XÊÅdüÔ+˝À ‘·s¡#·T>± ø£ì|ækÕÔsTT. M{Ï ns¡ú+ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

yê#ê´s¡ú+ n+fÒ ø£ yêø£ +˝Àì Xu≤›\≈£î ñqï~ ñqï≥T¢>± nsêúìï Á>∑Væ≤+#·&É+

(literal meaning). n˝≤ ns¡ú+ Á>∑Væ≤+#·&É+ ø=ìï dü+<äsê“¤ À¢ bıdü>∑<äT. n˝≤+≥|ü&ÉT

yêø£ + yÓTT‘êÔìøÏ Bì ñ<›X¯+ @$T{Ï? nì ‘·]ÿ+∫ eTs√ ns¡ú+ Á>∑Væ≤+#ê*. Bì

\øå±´s¡ú+ (intended meaning, implied meaning) n+{≤s¡T. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ªq~˝À

|ü …¢μ nqï|ü&ÉT q~˝À |ü …¢ ñ+&É&ÜìøÏ M Ò¢<äT ø±ã{Ïº q~ ˇ&ÉT¶q, q~ì

ÄqTø=ìe⁄qï |ü …¢ nì eTq+ Á>∑Væ≤+∫qfÒ¢ ñ|üìwü‘·TÔ À¢ nø£ÿ&Éø£ÿ&É #Ó|æŒq yêø±´\≈£î

dü+<äsê“¤ìïã{Ïº \øå±´s¡ú+ rdüT≈£î+{≤s¡T. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ª‘·‘·Ô«eTdæμ (n<˚ e⁄) nì

#Ûê+<√>√´|üìwü‘·TÔ À ‘=$Tà~e÷s¡T¢ #Ó|æŒq|ü&ÉT düs¡«XøÏÔeT+‘·+, düs¡«»„+, düs¡«yê´|æì

nsTTq ÁãVü≤à ˇø£yÓ’|ü⁄, n\ŒX¯øÏÔeT+‘·T&ÉT, <˚X¯ø±˝≤\#˚‘· |ü]#˚Ã¤<ä+ (|ü]$T‹)

|ü<äe n<Ûë´j·T+ 103

#˚j·Tã&çqyê&ÉT, n\ŒE„&ÉT nsTTq H˚H=ø£yÓ’|ü⁄. n~ H˚qT m˝≤ ne⁄‘êqT? eT] ñ

|üìwü‘·TÔ ‘=$Tà~kÕs¡T¢ #Ó|æŒ+~. Ç˝≤+{Ï e÷≥ Ò $T>∑‘ê ñ|üìwü‘·TÔ À¢q÷. M{Ïø£s¡ú+

m˝≤>∑+fÒ düs¡«»„‘·«+, n\Œ»„‘·«+ yÓTT<ä …’qyê{Ïì Á|üø£ÿqu…{Ïº |üs¡e÷‘·à #Ó’‘·q´+,

Je⁄ì˝À ñqï #Ó’‘·q´+ nH˚ ¬s+{ÏH˚ rdüTø=ì á $wüj·T+˝À ¬s+&É÷ ø£fÒ nì

#Ó|üŒe#·TÃ. Ç<˚ y˚<ë+‘·+ #ÓãT‘·T+~. n+‘˚>±˙ nVü≤+ø±s¡+‘√ ªH˚H˚ ÁãVü≤àμ nì

#Ó|æŒqe÷≥ ø±<äT. m˝≤+{Ï sê>∑<˚«cÕ\T, ÄdüøÏÔ Òq{Ïº ÁãVü≤à‘·‘·Ô«+>± ‘·qTï‘êqT

e÷s¡TÃø√yê\ì, ‘·q e´øÏÔ>∑‘· nVü≤+ø±sêìï ‘·T&ç∫ô|≥Tºø√yê\ì kÕ<Ûä≈£î&ÉT nuÛ≤´dü+

#kÕÔ&ÉT.

Çø£ÿ&É ª‘·‘Yμ |ü<ä \øå±´s¡ú+ n+fÒ nK+&É#Ó’‘·q´+. eTq ø£fiË¢<äT≥ mìï s¡+>∑T˝À¢,

mìï s¡÷bÕ˝À¢ ø£ì|ædüTÔ+<√ #·÷&É&É+. eT{Ïº À mHÓïH√ï bÕÁ‘·*ï, ã+>±s¡+˝À

mHÓïH√ï q>∑\ì #·÷&É>∑\>∑&É+. BìøÏ _Ûqï+>± 11e n<Ûë´j·T+˝À ª‘·‘Yμ |ü<ä

yê#ê´s¡úeT+fÒ düs¡«X¯øÏÔeT+‘·+, düs¡«»„+ nsTTq #Ó’‘·q´+˝À á $X¯«+ m˝≤

|ü⁄≥Tº‘·÷, –≥Tº‘·÷ ñ+≥T+<√ #·÷&É>∑\>∑&É+. bÕÁ‘·\˙ï ø£]– eT{Ïº À ø£\e&É+.

ÄuÛÑs¡D≤\˙ï ã+>±s¡Ts¡÷|ü+˝À ì\∫b˛e&É+. ñ<ëVü≤s¡D á ¬s+&ÉT <äèwæºø√D≤\T

eTìwæøÏ $wüj·T+ô|’ |üP]Ô ne>±Vü≤qqT ø£*ŒkÕÔsTT. ‘·q eTVü≤‘·Ô«eTT (>=|üŒ<äq+)

n\Œ‘·«+ ¬s+&É÷ nqTuÛÑe+˝ÀøÏ ekÕÔsTT.

|ü<äe n<Ûë´j·T+˝À 42 XÀ¢ø±\T. ns¡T®qT&ç Á|üX¯ï\Tqï 7 XÀ¢ø±\T (12 qT+&ç

16) $TqVü‰sTTùdÔ $T>∑‘êe˙ï lø£èwüßíì e÷≥ Ò. uÛÑ>∑e+‘·Tì $uÛÑ÷‹ mHÓïìï

s¡÷bÕ˝À¢ ø£ì|ædüTÔ+~ nì. Ç~ uÛÑ>∑e+‘·Tì s¡÷bÕ\ jÓTTø£ÿ |üP]Ô |ü{Ïºø£ø±<äT.

ñ<ëVü≤s¡DÁbÕj·T+>± eT#·TÃ≈£î #·÷|æ+∫q ø=ìï HêeTs¡÷bÕ\T e÷Á‘·yT. eTq+<ä]˝À

|üs¡e÷‘·à n_Ûe´øÏÔ ñ+~. ø=+<ä]˝À ø=+‘· m≈£îÿe n_Ûe´øÏÔ ñ+≥T+~. n+<äTπø

yês¡T >=|üŒ ø±sê´\T #˚j·T>∑\T>∑T‘ês¡T. eTVü‰‘·Tà\+<äs¡÷ uÛÑ>∑e+‘·Tì ñ‘·ÔeT

n_Ûe´øÏÔ nì #Ó|üø√e#·TÃ. n˝≤+{Ï ñ<ëVü≤s¡D\T á n<Ûë´j·T+˝À Çe«ã&Ü¶sTT.

yÓTT<ä{Ï 11 XÀ¢ø±˝À¢ lø£èwüßí&ÉT ‘·q ‘·‘êÔ«ìï (ÁãVü≤à‘·‘êÔ«ìï) #Ó|üŒ&É+ ÁbÕs¡+_ÛkÕÔ&ÉT.

Çø£ÿ&É ªHqTμ nì lø£èwüßí&ÉT nqï|ü⁄&ÉT ø=ìï#√≥¢ |üs¡ÁãVü≤à, ø=ìï#√≥¢ e÷j·÷XøÏÔ‘√

≈£L&çq düèwæºø£s¡Ô nì Á>∑Væ≤+#ê*.

nìïs¡ø± …’q eTH√uÛ≤yê\T uÛÑ>∑e+‘·Tìy˚. ø±˙ n+<äT˝À ÁX‚wüyÓTÆq yê{Ïj·T+<˚

eTìwæ Á|üe]Ô+#ê*. Væ≤+dü, eT÷s¡â‘·«+, ndü‘· + yÓTT<ä …’q$ uÛÑ>∑e+‘·Tì qT+&ç


e∫Ãqy ø£<ë nì yê{Ï À Á|üe]Ô+#·≈£L&É<äT. ñ‘·ÔeTyÓTÆqyê{Ï À uÛÑ>∑e<äT“~Δ ì\T|ü⁄ø=ì

yê{Ïì nqTdü]+#ê* nH˚ uÛ≤eq‘√ ãT~Δ, C≤„q+, $y˚ø£+, ø£åeT (zs¡TŒ), dü‘· +,

nVæ≤+dü, düeT‘·, ‘·Twæº (dü+‘√wü+), ‘·|üdüT‡, <ëq+ Ç‘ê´<äT\˙ï (XÀ¢. 4,5)

uÛÑ>∑e+‘·Tì s¡÷bÕ\T>± #·÷|æ+#ês¡T.

n˝≤π> dü|üÔãTTwüß\T, eTqTe⁄\T, Ms¡+<äs¡÷ eT<ë“¤yê e÷qkÕ C≤‘ê' (XÀ¢. 6)

` nq>± HêjÓTTø£ÿ Væ≤s¡D´>∑s¡“¤‘·‘·Ô«+ >∑T]+∫ »ìà+#ês¡T. yê]qT+&ç düèwæº nì

ns¡ú+. ªªá$<Ûä+>± $kÕÔsêìï, Ä $kÕÔs¡+˝À jÓ÷>∑+ (@ø£‘·«+) mes¡T #·÷kÕÔs√

n‘·ì~ ìX¯Ã\yÓTÆq jÓ÷>∑+ nqe#·TÃμμ (XÀ¢.7). ªªdüs¡«»>∑‘·TÔ≈£L Á|ü‘·´>±‘·à

(nìïÁbÕDT˝À¢ ñqï Ä‘·à‘·‘·Ô«+, #Ó’‘·q´‘·‘·Ô«+) H˚H˚ nì |ü+&ç‘·T\T Á>∑Væ≤kÕÔs¡Tμμ

(XÀ¢.8). n˝≤ ñbÕdüq #˚j·÷* nì ns¡ú+.

n˝≤ ñbÕdæ+#˚yê]øÏ @+ \_ÛdüTÔ+~?

‘˚cÕ+ dü‘·‘·j·TTø±ÔHê+ uÛÑ»‘ê+ Á|”‹|üPs¡«ø£yéT

<ä<ë$T ãT~ΔjÓ÷>∑+ ‘·+ j˚Tq e÷eTT|üj·÷ìÔ ‘˚ ˆˆ 10

ªªm\¢|ü&É÷ ÄdüøÏÔ‘√, ÁX¯<äΔ‘√, Áù|eT‘√ qqTï uÛÑõ+#˚yê]øÏ H˚qT ãT~Δì

ø£\T>∑CÒkÕÔqT. Ä ãT~Δ düVü‰j·T+‘√ yês¡T qqTï #˚s¡>∑\s¡Tμμ nì ns¡ú+. uÛÑøÏÔe\¢

yÓTT<ä≥ \_Û+#˚~ ãT~Δ. nq>± @~ Ä‘·à, @~ nHê‘·à, @~ ì‘· +, @~ nì‘· +

nì $&ÉeTs¡∫ #·÷ùd ãT~Δ. Ä ãT~Δì eTq+ yê&ÉTø=ì Ä‘·à‘·‘êÔ«ìï bı+<ë*.

ªªãT~Δìe«&Éy˚T ø±≈£î+&Ü yê]ô|’ <äj·T‘√ yê] n+‘·'ø£s¡D+˝ÀH˚ ñ+≥÷

nC≤„qeTH˚ Nø£{Ïì C≤„qB|ü+‘√ bÕs¡Á<√\T‘ê&ÉT uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT (XÀ¢.11). Ç+Á~j·T

$wüj·÷\ô|’ ÄdüøÏÔ ‘=\>±\Hêï, $y˚ø£ãT~Δ sêyê\Hêï uÛÑ>∑e<äqTÁ>∑Vü≤+ ñ+&Ü*

nì ns¡ú+.

á ‘·sê«‘· ns¡T®qT&ç Á|üX¯ï\T. yÓTT<ä{ÏkÕ]>± |üs¡+ÁãVü≤à, |üs¡+<ÛëeT nì y˚

|üs¡ÁãVü≤àe⁄ n+≥THêï&ÉT lø£èwüßíDÏí. ªª˙ ‘·‘êÔ«ìï >∑T]+∫ mHÓïH√ï $wüj·÷\qT

ãTTwüß\qT+&ç, Hês¡<äT&ÉT, yê´düT&ÉT yÓTT<ä …’qyê]qT+&ç $HêïqT. ˙ ‘·‘êÔ«ìï

<˚e‘·\T, <ëqe⁄\T, ‘Ó\TdüTø=q˝Òs¡T. @j˚T $uÛÑ÷‘·T\‘√ ˙e⁄ á ˝Àø±ìï

yê´|æ+∫e⁄Hêïy√ yê{Ïì Hê≈£î $ì|æ+#·T. ìqTï @jT$<Ûë\T>± uÛ≤eq #j·Te#·TÃ,

ñbÕdæ+#·e#·TÃ. jÓ÷>±ìï (Á|ü|ü+#·s¡÷|ü+˝À ø£ì|æ+#˚ ‘·‘êÔ«ìï) $uÛÑ÷‹ì

(mø£ÿ&É $X‚wü+>± ø£ì|ædüTÔHêïy√ yê{Ïì) $es¡+>± #Ó|üμμ (XÀ¢.12 qT+&ç 18).


á $uÛÑ÷‘·T\˙ï <Ûë´HêìøÏ Ä\+ãq>± ñ|üø£]kÕÔsTT. <Ûë´HêìøÏ, Ò<ë ñbÕdüq≈£î

ÁbÕs¡+uÛÑ<äX˝À ø£ Ä\+ãq, ø£ }‘·+ Ò<ë |ü≥Tº>=eTà ñ+&Ü\+{≤s¡T kÕ<Ûä≈£î\T.

Ä\+ãq+ Ò≈£î+&Ü kÕøå±‘·TÔ>± y˚<ë+‘·yêø±´\ ∫+‘·q @ ø=~›eT+~ |üPs¡«»qà

düTø£è‘·eTTqïyê]ø√ ø£\T>∑T‘·T+~ nì ô|’q lø£èwüßí&ç e÷≥\T #·÷XÊ+. $T>∑‘êyêfió¢

@<√ ø£ eT+Á‘êH√ï, $Á>∑Vü≤s¡÷bÕH√ï, Á|üø£è‹˝Àì ø±H=ø£ $uÛÑ÷‹H√ }‘·+>±

rdüTø=ì <ëì<ë«sê eTqdüTqT @ø±Á>∑+>± ì\|ü>∑\s¡T. (n+<äTπø eTqHê‘Y Á‘êj·T‘

Ç‹ eT+Á‘·+ ` <˚ì nsêúìï eTqq+ #˚j·T&É+e\¢ n~ eTq*ï s¡øÏådüTÔ+<√ n~

eT+Á‘·+ nì ns¡ú+). n˝≤π> $Á>∑Vü≤+. $X‚ùwD >∑èVü≤´‘ Ä‘·à‘·‘·Ô«eTHq Ç‹ $Á>∑Vü≤'

` nq>± Ä‘·à‘·‘êÔ«ìï $X‚wü+>± Á>∑Væ≤+#·&ÜìøÏ ø±H=ø£ Ä\+ãq. $Á>∑Vü≤+˝À

#·÷|æ+∫q Ò<ë e]í+∫q dü+πø‘·+ô|’ (dæ+ã˝Ÿ) <Ûë´q+ #˚j·T&É+. eTqdüT‡qT

ìÁ>∑Væ≤+#·&ÜìøÏ ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+~. ($Á>∑Vü≤+˝À dü+πø‘êìøÏ ñ<ëVü≤s¡D `

eTH√s¡÷ù|≈£åî ø√<ä+&Ü |ü+#·‘·HêàÁ‘· kÕj·Tø± ` (\*‘êdüVü≤ÁdüHêeT+) n+fÒ

eTqdü‡H˚<˚ ø√]ø£\qT rπsÃ #Ós¡≈£î$\T¢. ◊<äT Ç+Á~j·÷ Ò ◊<äT u≤DeTT\T. á

s¡÷|ü+˝À \*‘ê<$ì <Ûë´ì+#·&É+. Ç˝≤>∑ #ê˝≤ <e‘ês¡÷bÕ˝À¢ dü+πø‘·+ ø£ì|ædü÷Ô

ñ+≥T+~. Ä dü+πø‘ês¡ú+ô|’ <Ûë´q+ #Ój·÷´*).

n+<äTø£H lø£èwüßí&ÉT ~yê´Vü‰´‘·à $uÛÑ÷‘·j·T' n+≥÷ <Ó’MÁ|üø£è‹ ñqï $uÛÑ÷‘·T*ï

e÷Á‘·yT #ÓbÕŒ&ÉT. Á|ü<Ûëq+>± ø=ìï e÷Á‘·yT #Ó|ü⁄‘êqT. Hê $kÕÔsêìøÏ n+‘·+ Ò<äT

nHêï&ÉT (XÀ¢.19). yÓTT<ä\T>± ‘Ó\TdüTø√yê*‡+<˚eT+fÒ `

nVü≤e÷‘êà >∑T&ÜπøX¯ düs¡«uÛÑ÷‘êX¯j·Tdæú‘·'

nVü≤e÷~X¯Ã eT<Ûä + #· uÛÑ÷‘êHêeTqÔÔ @e #· ˆˆ 20

z >∑T&ÜπøXÊ! (>∑T&Üø± R ìÁ<ä, <ëìï »sTT+∫qyê&Ü! nC≤„qeTH˚ ìÁ<äqT

»sTT+∫qyê&Ü! nì ns¡ú+). H˚qT nìïÁbÕDT˝À¢ ñqï Ä‘·àqT. (#Ó’‘·q´s¡÷bÕìï)

düs¡«uÛÑ÷‘êX¯j·T dæú‘·' nìïÁbÕDT\ Vü≤è<äj·÷˝À¢ ñqï ‘·‘êÔ«ìï, nìï »˝≤\≈£î

düeTTÁ<ä+˝≤>± @ø°uÛ≤e+ #Ó+<˚kÕúq+, nìï+{Ï À düeT+>± ñqï ‘·‘·Ô«+. Ä~,

eT<Ûä +, n+‘·+ (düèwæº, dæú‹, \j·T+) \≈£î ø±s¡D+ nì ns¡ú+. Çø£ÿ&É yê´U≤´‘·\T

ˇø£ $wüj·T+ ÁyêXÊs¡T. á Ä‘·à‘·‘êÔ«ìï <Ûë´ì+#·&É+ eTTK´+. Bìï <Ûë´ì+#·&ÜìøÏ

X¯øÏÔ Òìyês¡T eTπs<Ó’Hê (eTT+<äT #Ó|üŒuÀj˚T) $uÛÑ÷‹ $X‚cÕìï <Ûë´ì+#·e#·TÃ nì

$e]+#ês¡T.


21e XÀ¢ø£+ qT+&ç 38e XÀ¢ø£+ es¡≈£L 75 $$<Ûä s¡÷bÕ\T, uÛ≤yê\T #Ó|üŒã&Ü¶sTT.

Çe˙ï $uÛÑ÷‘·T Ò. ø=ìï <˚e‘ês¡÷bÕ\T, ø=ìï >∑+<Ûäs¡T«\T yÓTT<ä …’q$. ø=ìï

Á|üø£è‹˝À ñqï dü÷s¡T´&ÉT, qø£åÁ‘ê\T yÓTT<ä …’q$. ø=ìï eTqTwüß\T, ãTTwüß˝À¢ ñqï

s¡÷bÕ\T, ø=ìï düeTTÁ<ë\T, |üs¡«‘ê\T, eèøå±\T yÓTT<ä …’q$. ø=ìï <ä+&É ‹, yê<ä+

yÓTT<ä …’q uÛ≤yê\T.

eT#·TÃ≈£î ø=ìï

Ä~‘·T´˝À¢ $wüßíe⁄ CÀ´‘·T\˝À dü÷s¡T´&ÉT

y˚<ë˝À¢ kÕeTy˚<ä+ <˚e‘· À¢ Ç+Á<äT&ÉT

Ç+Á~j·÷˝À¢ eTqdüT‡ s¡TÁ<äT˝À¢ X¯+ø£s¡T&ÉT

j·T≈£åî\˝À ≈£îuÒs¡T&ÉT •Ksê˝À¢ y˚Ts¡T

düs¡düT‡\˝À düeTTÁ<ä+ Xu≤› À¢ z+ø±s¡+

j·TC≤„ À¢ »|üj·T»„+ kÕúesê˝À¢ Væ≤e÷\j·T+

eèøå±˝À¢ sê$#Ó≥Tº >∑Ti≤¿ À¢ ñ#ÓÃÌÁX¯edü+

@qT>∑T˝À¢ ◊sêe‘·+ Äj·TT<Ûë˝À¢ eÁC≤j·TT<Ûä+

bÕeTT˝À¢ nq+‘·T&ÉT sêø£ådüT˝À¢ Á|üVü‰¢<äT&ÉT

$\Tø±fi¢ À sêeTT&ÉT #˚|ü À¢ yÓTTdü*

q<äT˝À¢ >∑+>∑ $<ä ˝À¢ n<Ûë´‘·à$<ä

nìï+{Ï Vü≤]+#˚ eTè‘·T´e⁄ Åd”Ô\˝À ø°]Ô, yê≈£îÿ

#Û·+<ädüT‡˝À¢ >±j·TÁ‹ ãTT‘·Te⁄\˝À edü+‘·+

eèwæí≈£î\+˝À yêdüT<e⁄&ÉT bÕ+&Ée⁄˝À¢ ns¡T®qT&ÉT

eTTqT˝À¢ yê´düT&ÉT nD∫yùdyê{Ï À <ä+&É ‹

y<ë+‘· n<Ûë´|ü≈£î\T á $uÛÑ÷‘·T\≈£î dü+ã+~Û+∫q |ü⁄sêDø£<∏ä*ï nq«sTT+∫

#ÓãT‘ês¡T. ñ<ëVü≤s¡D≈£î Äj·TT<Ûë˝À¢ eÁ»+ nqï|ü&ÉT eÁC≤j·TT<Ûä+ <äBÛ∫ nH˚

ãTTwæ yÓHÓïeTTø£. yÓHÓïeTTø£ düTwüße÷ïHê&çø° jÓ÷>±ìø° ∫Vü≤ï+. ≈£î+&É*˙ Á|üuÀ<ÛäyT

eÁC≤j·TT<Ûä+. <ë+‘√ eèÁ‘·T&ÉT (eèÁ‘· n+fÒ Äe]+∫ ñ+&˚~ nì ns¡ú+) nH˚

nC≤„Hêìï q•+|ü#˚j·T&É+. n˝≤π> ø±eT<ÛqTe⁄ n+fÒ eTq yêπøÿ ø±eT<ÛqTe⁄.


<ÛqT+ yê#· eTTbÕd”‘· nq>± yê≈£îÿqT ø±eT<ÛqTe⁄>± ñbÕdæ+#·T nì ns¡ú+.

dü+Á|ü<ëj·T+˝À ñqï >∑Ts¡Te⁄\qT+&ç Ç˝≤π> $uÛÑ÷‘·T\ìï+{Ïø° $X‚cÕsêú\qT

Á>∑Væ≤+#ê*. ªªkÕúes¡»+>∑e÷˝À¢ @y˚$ <Ó’MX¯øÏÔeT+‘·eTT …’ ñHêïjÓ÷ ne˙ï Hê

$uÛÑ÷‘·T Òμμ. Ç<=ø£ Á|üdæ<äΔ XÀ¢ø£+.

j·T<ä ~«uÛÑ÷‹eT‘·‡‘·Ô«+ leT<ä÷]®‘·y˚Te yê

‘·‘·Ô<˚yêe>∑#·Ã¤ ‘·«+ eTeT ‘˚CÀ+X¯dü+uÛÑeyéT ˆ 41

yê{Ïqìï+{Ï˙ |üs¡ÁãVü≤às¡÷bÕ\T>±H˚ uÛ≤$+∫ ñbÕdæ+#ê*. @<˚~

◊X¯«s¡´j·TTø£ÔyÓTÆq~, X¯øÏÔeT+‘·yÓTÆq~, ñ‘ê‡Vü≤e+‘·yÓTÆq~ ø£\<√ n<ä+‘ê

uÛÑ>∑e~«uÛÑ÷‹>±H˚ uÛ≤$+#ê* nì ns¡ú+. »>∑‘·Ô+‘ê uÛÑ>∑e+‘·Tì˝À n+X¯ e÷Á‘·y˚T

(XÀ¢.42).

uÛ≤s¡rj·T dü+düÿè‹˝À eèøå±\qT, q<äT\qT, ø=+&É\qT, »+‘·Te⁄\qT uÛÑ>∑e+‘·Tì

dü«s¡÷|ü+>± #·÷&É&ÜìøÏ Ç< ø±s¡D+. düs¡«Á‘· ÁãVü≤à<äèwæº ø£*–e⁄+&É&É+. ñ<ëVü≤s¡D≈£î

>∑èVü≤+ ì]à+#·&ÜìøÏ H˚\qT ‘·y˚«≥|ü&ÉT eTè‹Ôπø Vü≤q y˚T bÕ|ü+ nì uÛÑ÷$Tì

ø£åe÷|üD ø√s¡&É+. q~˝À kÕïq+ #˚ùdÔ q~ì ø£\Twæ‘·+ #˚düTÔHêïqT ø£å$T+#·eTì

ø√s¡&É+ (j·Tqàj·÷ <ä÷wæ‘·+ ‘√j·T+ XÊØs¡eT\dü+j·TT‘·+),ñ<äj·÷Hï Ò∫qyÓ+≥H

H˚\ô|’ ø±\Tô|fÒº≥|ü&ÉT bÕ<ädüŒs¡Ù+ ø£åeTdü« y˚T nì ø√s¡&É+ ≤+{Ï$, Ç‘·s¡T\≈£î

eT÷&ÛÉqeTàø±\T>± ø£q|ü&Ée#·TÃ. ø±˙ Ç<=ø£ ‘ê‹Ô«ø£uÛÑ÷$Tø£ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç e∫Ãq

uÛ≤eq nì >∑eTì+#ê*.

á$<Ûä+>± HêeTs¡÷bÕ\T>± ñqï $XÊ«ìï #Ó’‘·q´s¡÷|ü+>± #·÷&É&É+ á

n<Ûë´j·T+˝Àì $wüj·T+.

|ü<äø=+&Ée n<Ûë´j·TeTT

$X«s¡÷|ü<äs¡Ùq jÓ÷>∑eTT

|ü<äe n<Ûë´j·TeT+‘ê $X«+˝À (nq>± nHø£ $uÛÑ÷‘·T˝À¢) uÛÑ>∑e+‘·TDÏí #·÷&É&É+

nH˚ nuÛ≤´dü+. ª‘·‘Yμ (ÁãVü≤à) |ü<ä+jÓTTø£ÿ \øå±´s¡úyÓTÆq (intended meaning)

nK+&É#Ó’‘·q´+ nø£ÿ&É #Ó|üŒã&ç+~. á n<Ûë´j·T+˝À $XÊ«ìï uÛÑ>∑e+‘·Tì˝À #·÷&É&É+

$wüj·T+. düs¡«X¯øÏÔeT+‘·+, düs¡«»„+, düs¡«yê´|æ, düèwæº, dæú‹ \j·÷\≈£î ø±s¡DyÓTÆq

‘·‘·Ô«+qT #·÷&É&É+. Ç+<äT˝À Á|ü|ü+#ê\T \j·T+ ø±e&É+, eTVü‰Ms¡T …’q ;ÛwüàÁ<√D≤<äT\T

ø±\|ü⁄s¡Twüß&ç ø√s¡˝À¢ q•+#·&É+ yÓTT<ä\>∑Tq$ #·÷&É>∑\+. $XÊ«qï+‘·{Ï˙

uÛÑ>∑e+‘·Tì˝À #·÷düTÔHêï+ >∑qTø£ á n<Ûë´j·T+ ù|s¡T ª$X¯«s¡÷|ü<äs¡Ùq jÓ÷>∑+μ.

á n<Ûë´j·T+˝À 55 XÀ¢ø±\THêïsTT. yÓTT<ä≥>± ø£èwüßí&çì ‘·q dü«s¡÷bÕìï

#·÷bÕ*‡+~>± ns¡T®qT&ç ÁbÕs¡úq (XÀ¢. 1 qT+&ç 4). lø£èwüßí&ÉT <ëìøÏ n+^ø£]+#·&É+,

5 qT+&ç 9 XÀ¢ø±˝À¢. dü+»j·TT&ÉT ≈£L&Ü Ä $X¯«s¡÷bÕìï #·÷dæ <Ûäè‘·sêÅwüßº&çøÏ

e]í+#·&É+ 9 qT+&ç 14 XÀ¢ø±˝À¢. ns¡T®qT&ÉT $X«s¡÷bÕìï <ä]Ùdü÷Ô, <ëìï Á|üX+dæ+∫q

$<Ûëq+ 15 qT+&ç 31 XÀ¢ø±˝À¢. ‘êqT Á|ü<ä]Ù+∫q~ ø±\s¡÷|ü+˝À ñqï ø±H=ø£

~e´s¡÷|üeTì lø£èwüßí&ÉT #Ó|üŒ&É+ 32 qT+&ç 34 XÀ¢ø±˝À¢. ns¡T®qT&ÉT eTs¡ ≤

$X«s¡÷bÕìï Á|üX+dædü÷Ô uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq s¡÷bÕìï ñ|üdü+Vü≤]+#·eTì ø√s¡&É+ 36

qT+&ç 46 XÀ¢ø±˝À¢. ∫e] XÀ¢ø±\T $X¯«s¡÷|ü<äs¡Ùq+˝Àì >=|üŒ‘·Hêìï #ÓãT‘êsTT.

X¯ó<äΔ|üs¡ÁãVü≤à≈£î s¡÷|ü+, HêeT+ Ò<äT nì y˚<ë+‘·dæ<ëΔ+‘·+. eT] lø£èwüßí&ÉT

#·÷|ü⁄‘·Tqï s¡÷|üy˚T$T{Ï? ÁãVü≤àπø dü+ã+~Û+∫q e÷j·÷X¯øÏÔ À @s¡Œ&˚ s¡÷|üy˚T

$X¯«s¡÷|ü+. Ç<=ø£ e÷j·÷eTj·T s¡÷|ü+. á s¡÷bÕìïã{Ïº }Væ≤+#˚<˚

|üs¡ÁãVü≤à‘·‘·‘·Ô«+. á e÷j·TeTj·T s¡÷|ü+˝ÀH düs¡«»„‘·«+, düs¡«XøÏÔeT‘·«+ yÓTT<ä …’q

>∑TD≤\˙ï ñ+{≤sTT. ø±e⁄q Ç<=ø£ dü>∑TDs¡÷|ü+. y˚<ë+‘·T\T Bìì ñbÕ~Û‘√

≈£L&çq s¡÷|ü+ (e÷j·T nH˚ ñbÕ~Û‘√ ≈£L&çqs¡÷|ü+) n+{≤s¡T. eTq+ Äsê~Û+#˚

nìï <e‘ês¡÷bÕ\T Ç+<äT˝Àìy. j·T≈£åî\T, >∑+<Ûäs¡T«\T yÓTT<ä\>∑T X≈£îÔ\˙ï Ç+<äT˝À

uÛ≤>∑y˚T. Ç<˚ á n<Ûë´j·T+˝À #·÷|üã&ÉT‘·T+~.

~e´<äèwæº

~e´<äèwæº n+fÒ @$T{Ï? ~e´+ n+fÒ <Ó’MuÛ≤eq ø£\~. dü+düÿè‘·+˝À ª~yéμ nH

<Ûë‘·Te⁄≈£î Á|üø±X¯Hê‘·àø£+ nH˚ ns¡ú+ ñ+~. nq>± edüTÔe⁄qT Á|üø±•+|ü#˚ùd~.

e÷eT÷\T <äèwæº <Ó’M‘·‘êÔ«ìï #·÷&É Ò<äT. <Ó’M<äèwæº e÷Á‘·yT <Ó’M‘·‘êÔ«ìï #·÷&É>∑\<äT.

|ü<äø=+&Ée n<Ûë´j·T+ 109

uÛÑ>∑eBZ‘· ÁbÕs¡+uÛÑ+ qT+&ç #ÓãT‘·Tqï~ kÕ<Ûä≈£îì <äèwæºø√D+˝À e÷s¡TŒ ‘˚e&Éy˚T.

Á|ü|ü+#êìï uÛÑ>∑e+‘·Tì s¡÷|ü+>± #·÷&É&É+ ø£ <äèwæºø√D+. Bììã{Ïº uÛÑ>∑e‘·‡«s¡÷bÕìï

}Væ≤+#·Tø√e&É+. eTs=ø£ <äèwæºø√D+˝À #·÷ùdÔ uÛÑ>∑e+‘·Tì˝À (ø±\Á|üyêVü≤+˝À)

Á|ü|ü+#·+ |ü⁄≥º&É+, –≥º&É+ nH˚~ ø£ìŒdüTÔ+~. #·÷&É&É+ n+fÒ eTq+ ø£fi¢‘√ ø£

<äèXÊ´ìï #·÷dæq≥T¢ ø±<äT, ãT~Δ‘√ Á>∑Væ≤+#·&É+, ne>±Vü≤q #˚düTø√e&É+ nì

Á>∑Væ≤+#ê*.

Ç<˚ uÛ≤yêìï \ø£+sƒ¡ Ä#ês¡T´\T Áyêdü÷Ô #Ûê+<√>√´|üìwü‘·TÔ Àì ø£ yêø±´ìï

ñ≥+øÏ+#ês¡T ªªeTH√-dü <Ó’e+ #·≈£åî'μμ (#Ûê+<√. 8`12`5) eTqùd‡ ~e´#·≈£åîe⁄.

Bìe\¢H˚ ‘·‘êÔ«ìï #·÷&É>∑\&ÉT. Ç+Á~j·÷\T es¡Ôe÷qø±\+˝ÀH˚ |üì#˚kÕÔsTT.

eTqdüT‡ eT÷&ÉTø±˝≤˝À¢q÷ $Vü≤]dü÷Ô e⁄+≥T+~. n$<ä (nC≤„q+)e\¢ ø£*–q

<Vü‰‘·àuÛ≤e+ (<Vü≤yT ‘·q Ä‘·à nH uÛ≤e+) ‘=\–b˛sTT düsê«‘·àuÛ≤e+˝ÀøÏ e∫Ãq

kÕ<Ûä≈£î&ÉT dü÷s¡ ø±+‹‘√ düe÷qyÓTÆq <äèwæº#˚‘· nìï+{Ï #·÷&É>∑\&ÉT nì á

dü+<äs¡“¤+˝À lX¯+ø£s¡T\T ÁyêXÊs¡T. ô|’ ñ|üìwü‘·TÔ yêø£ +˝ÀH˚ ªªj·T @‘·e÷‘êàq

eTTbÕdü‘˚μμ nq>± me¬s’‘˚ á kÕ<Ûäq #˚kÕÔs√ yês¡+<äs¡÷ á$<Ûä+>± #·÷&É>∑\s¡T

nHêïs¡T. X¯+ø£s¡T\T Bìï düŒwüº|üs¡Tdü÷Ô ` ÄHê{Ï ãTTwüß\≈£î, <˚e‘·\πø ø±<äT,

n\ŒJe⁄ …’q áHê{Ï kÕ<Ûä≈£î\+<äs¡÷ á$<Ûä+>± #·÷&É>∑\s¡T n+{≤s¡T. á $wüj·÷ìï

á $X¯«s¡÷|üdü+<äsê“¤ìøÏ nq«sTTùdÔ πøe\+ ns¡T®qT&˚ ø±<äT, kÕ<Ûäq #˚ùdÔ eTq+

≈£L&Ü ns¡T®qT&ÉT #·÷dæq≥T¢ »>∑‘·TÔqT $sê≥TŒs¡Twüß&ç À #·÷&É>∑\+ nì ns¡ú+.

Á|ü|ü+#êìï #·÷ùd <äèwæº ÁbÕø£è‘·<äèwæº. uÛÑ>∑e+‘·TDÏí #·÷ùd~ ~e´<äèwæº.

eTs√$<Ûä+>± #·÷&Ü\+fÒ lø£èwüßí&ÉT ns¡T®qT&çøÏ ‘ê‘êÿ*ø£+>± jÓ÷>∑T\≈£î,

ãTTwüß\≈£î e÷Á‘·y˚T kÕ<Ûä eTj˚T´ <äèwæºì ÇdüTÔHêï&Éì uÛ≤$+#·e#·TÃ. ns¡T®qT&çì

‘ê‘êÿ*ø£+>± <X+, ø±\+, nH |ü]#Ã¤<ë\qT+&ç ãj·T{ÏøÏ rdüT¬ø[fl n‘·ìøÏ uÛÑ÷‘·,

uÛÑ$wü <ä«s¡Ôe÷Hê˝À¢ nìï+{Ï ø£ã[+#˚ ø±\‘·‘êÔ«ìï πøkÕ] ø£fi¢≈£î ø£{Ïºq≥T¢

#·÷|ædüTÔHêï&ÉT lø£èwüßí&ÉT.

yÓTT<ä{Ï Hê\T>∑T XÀ¢ø±˝À¢ ns¡T®qT&ÉT Ç~es¡≈£î $qï<ëìï |ü⁄qX¯Ãs¡D #˚düTø=ì

Hê yÓ÷Vü≤+ ‘=\–b˛sTT+~ nì |üs¡y˚TX¯«s¡! |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT! nì dü+uÀ~Ûdü÷Ô ˙

eTVæ≤e÷ì«‘·yÓTÆq s¡÷bÕìï #·÷&Ü\qT≈£î+≥THêïqT nì ÁbÕ]údüTÔHêï&ÉT. ◊X¯«s¡+

s¡÷|ü+ nH˚ |ü<ëìøÏ lX¯+ø£s¡T\T C≤„q+, ◊X¯«s¡ +, X¯øÏÔ, ã\+, Ms¡ +, ‘˚»düT‡‘√

≈£L&çq nìï+{Ï XÊdæ+# s¡÷|ü+ nì yê´U≤´ì+#ês¡T. ìs¡TZDÁãVü≤à≈£î s¡÷|ü+ Ò<äT.

Çø£ÿ&É s¡÷|ü+ #Ó|üŒã&ç+~ n+fÒ n~ ñbÕ~Û‘√ ≈£L&çq s¡÷|ü+.


lø£èwüßí&ÉT ‘·q y˚˝≤~s¡÷bÕ*ï nìï$<Ûë\ <˚e‘êdü«s¡÷bÕ\qT yÓTT‘·Ô+

#·÷|ækÕÔq+{≤&ÉT (XÀ¢. 5, 6).

ÇôV’≤ø£düú+ »>∑‘Y ø£è‘·‡ ï+ |üXÊ´<ä´ dü#·sê#·s¡yéT

eTeT <˚ùV≤ >∑T&ÜπøX¯ j·T#êÃq´Á<ä›wüßº$T#·Ã¤dæ ˆ 7

#·sê#·s¡yÓTÆq Á|ü|ü+#êqï+‘ê πø#√≥ Hê <˚Vü≤+˝À #·÷&ÉT. Ç+ø± @y˚T+

#·÷&Ü\qT≈£î+≥THêïy√ n<ä+‘ê #·÷&ÉT nì ‘ê‘·Œs¡ +.

$sê{Ÿdü«s¡÷|ü+ ª$$<Ûä+ sê»‹ Ç‹ $sê{Ÿμ $$<Ûä s¡÷bÕ˝À¢ Á|üø±•+#˚~.

nq>± Á|ü|ü+#·+˝À ñqï nìï HêeTs¡÷bÕ\T n+<äT˝Ày. n+<äTπø |ü⁄s¡Twüdü÷ø£Ô+˝À

düVü≤Ádüosê¸ |ü⁄s¡Twü' n+≥÷ Á|ü|ü+#·+˝À ñqï ÁbÕDT\˙ï Ä $sê≥TŒs¡Twüß&˚ nì

e]íkÕÔ+. n<˚e÷≥ Çø£ÿ&É nH˚ø£ eÅø£Ôqj·Tq+ (XÀ¢. 10) nH˚ø£eTT …’q ‘·\\T,

ø£fi¯ófl ø£\~ nì e]í+#ês¡T. $X¯«‘√eTTK+ (XÀ¢. 12) Á|ü|ü+#·+˝Àì ÁbÕDT\T nìï

ø£fi¯fl‘√ #·÷ùd s¡÷|ü+ n˝≤π> nìï H√fi¯fl‘√ d”«ø£]+#˚ ÄVü‰s¡+, nìï #Óe⁄\‘√ $H˚

Xã›+, nìï Ç+Á~j·÷\qT+&ç Á>∑Væ≤+# ‘·‘·Ô«+ $X«‘√eTTK+. düs¡«uÛÑ÷‘ê\≈£î Ä‘·à

nsTTq≥Te+{Ï~ nHêïs¡T yê´U≤´‘·\T.

Ä <˚e<˚e⁄ì (<˚e‘·\πø <˚e⁄&ÉT nìï <˚e‘ês¡÷bÕ\T ‘·q˝À ø£*–qyê&ÉT)

XØs¡+˝À Á|ü|ü+#·eT+‘ê nHø£$<Ûë\T>± $uÛÑõ+∫ #·÷|æq≥T¢>± ø£qã&ç+~ ns¡T®qT&çøÏ

(XÀ¢. 13). $düàj·T+‘√ Ä s¡÷bÕìï e]í+#·&É+ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. Ä s¡÷|ü+ $X‚cÕ\T

Ç˝≤ ñHêïsTT `

` Á‹eT÷s¡TÔ\T n+<äT˝À uÛ≤>∑+>± ø£ì|ædüTÔHêïs¡T (XÀ¢. 15).

` j·Tø£å>∑+<Ûäsê«~ <˚e‘ê>∑D≤\T n˙ï Ç+<äT˝À ñHêïsTT (XÀ¢. 15)

` Ç~ Ä~, n+‘·eTT Òì s¡÷|ü+ (XÀ¢. 16).

` nìï Je⁄\÷ Ç+<äT˝À ø£ìŒdüTÔHêïsTT (XÀ¢. 16).

` ªdüeT+‘ê‘Yμ nq>± nìïyÓ’|ü⁄˝≤ ø£ìŒdüTÔqï s¡÷|ü$T~ (XÀ¢. 17).

` á s¡÷bÕìï #·÷ùdÔ ˙y˚ nø£ås¡ÁãVü≤à (ìs¡TZDÁãVü≤à) nì uÛ≤$+#ê*.

Á|ü|ü+#êìø£+‘·{Ïø° Ä<Ûës¡+/>∑eT´kÕúq+ y˚ (XÀ¢. 18).

` Ç~ Á|ü|ü+#· <Ûäsêà\qT, düèwæº <Ûäsêà\qT ìj·T+Á‹+#˚ ‘·‘·Ô«+ (XÀ¢. 18).

` á s¡÷|ü+ ªy˚~‘·e´+μ ` C≤„q+‘√ ‘Ó\TdüTø√<ä–q~, Ç+Á~j·÷\‘√

‘Ó\TdüTø=H˚~ ø±<äT. ñbÕdüq<ë«sê ‘Ó\TdüTø=H˚~ nì ns¡ú+ (XÀ¢. 18).


` dü÷s¡ #·+Á<äT\T, qø£åÁ‘ê\T, Á>∑Vü‰\T Ç+<äT˝À uÛ≤>∑+>± ø£ìŒdüTÔHêïsTT (XÀ¢.

19 eT]j·TT 20)

` <˚e‘·\T, ãTTwüß\T, á s¡÷bÕìï düTÔ‹düTÔHêïs¡T (XÀ¢. 21)

` $ø£è‘·yÓTÆq ø√s¡\‘√ ñqï eTTU≤\T Ç+<äT˝À ø£ìŒdüTÔHêïsTT (XÀ¢. 25).

` <Ûäè‘·sêÅwüº|ü⁄Á‘·T\T, ;Ûwüßà&ÉT, Á<√DT&ÉT, ø£s¡Tí&ÉT yÓTT<ä\>∑Tyês¡+<äs¡÷ bÕ+&Ée⁄\

|üø£å+yê]‘√ düVü‰ á uÛÑj·÷qø£yÓTÆq ø√s¡ À¢øÏ ‘·«s¡‘·«s¡>± Á|üy˚•düTÔHêïs¡T.

ø=+<ä] <˚Vü‰\T Ä ø√s¡\eT<Ûä dü>∑+ #·÷s¡íeTj·÷´sTT (XÀ¢. 27).

` qB»˝≤\˙ï düeTTÁ<ëìï #]q≥T¢ á qs¡ Àø£ Ms¡T\+<äs¡÷ á uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq

H√fi¢ ÀøÏ Á|üy˚•düTÔHêïs¡T (XÀ¢. 28).

` »«*düTÔqï B|ü+˝ÀøÏ $TDT>∑Ts¡T |ü⁄s¡T>∑T\T <äT$TøÏ q•+∫q≥T¢qï~ M] dæú‹.

Mπsø±<äT À≈£î\+<äs¡÷ Ç˝≤ Á|üy˚•düTÔHêïs¡T (XÀ¢. 29).

` »>∑‘·Ô+‘ê á$<Ûä+>± \j·TeTÚ‘·÷ ñqï~ (XÀ¢. 30).

ø±\dü«s¡÷|ü+

ô|’ uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq s¡÷bÕìï #·÷dæ á dü«s¡÷|ü+ @$T{Ï? nì Á|ü•ï+#ê&ÉT

ns¡T®qT&ÉT. n+<äT≈£î lø£èwüßí&ÉT

ø±˝À-dæà Àø£ø£åj·Tø£è‘Y Á|üeè<√Δ Àø±q‡e÷Vü≤s¡TÔ$TVü≤ Á|üeè‘·Ô'

ãTT‘˚-|æ ‘ê«+ q uÛÑ$wü ìÔ düπs« j˚T-edæú‘ê' Á|ü‘· πøwüß jÓ÷<Ûë' ˆ 32

˝Àø±ìï ø£åsTT+|ü#j·T&ÜìøÏ (q•+|ü#j·T&ÜìøÏ) ñqï XøÏÔì HqT. e⁄ Ò≈£îHêï

(j·TT<äΔ+ #˚j·T≈£îHêï) á jÓ÷<ÛäT\+<äs¡÷ J$+∫e⁄+&És¡T nì uÛ≤e+. ‘·sê«‹

XÀ¢ø£+˝À Ç<˚ #ÓãT‘·÷ ªªn+<äTe\¢ ø£åÁ‹j·T<Ûäs¡à+ Á|üø±s¡+ j·TT<äΔ+ ø=qkÕ–+#·T.

X¯Á‘·Te⁄\qT »sTT+∫ sê»´+ bÕ*+#·T. Ms¡+<äs¡÷ Hê#˚ eTT+<˚ #·+|üã&Ü¶s¡T.

ì$T‘·Ôe÷Á‘·+ uÛÑe düe´kÕ∫Hé e⁄ ì$T‘·Ôe÷Á‘·T&ÉyÓ’ |üì#˚sTT (XÀ¢. 33).

á ¬s+&ÉT XÀ¢ø±˝À¢ #·÷|æq $X¯«s¡÷|ü+ ≈£L&Ü $sê≥TŒs¡Twüßì˝À ø£ uÛ≤>∑y˚T

nì ns¡úeTÚ‘·T+~. Ç~ ø±\dü«s¡÷|ü+ (the wheel of time nì n+>∑¢uÛ≤wü À

nqï≥T¢). á ø±\#·Áø£+ |ü]~Û ÀøÏ n+<äs¡÷ sêyê*‡+<˚. düèwæº dæú‹ \j·T+ nH˚

eT÷&ÉT n+XÊ˝À¢ \j·T+ >∑÷]Ãj˚T Çø£ÿ&É Á|ü<Ûëq+>± #ÓbÕŒs¡T. n+<äTπø

˝Àø±q‡e÷Vü≤s¡TÔ$TVü≤ Á|üeè‘·Ô' (XÀ¢. 32) n+fÒ Á|üdüTÔ‘·+ j·TT<äΔuÛÑ÷$T˝À á$<Ûä+>±

ø£ìŒdüTÔHêïqT nHêï&ÉT. Äq+<ä–] nH˚ Ä#ês¡T´\T Bìï $e]dü÷Ô ø±\+ n+fÒ


ÁøÏj·÷X¯øÏÔ‘√ ≈£L&çq |üs¡ÁãVü≤à nì ÁyêXÊs¡T. (Ç#êÃ¤X¯øÏÔ, ÁøÏj·÷X¯øÏÔ, C≤„qX¯øÏÔ

dü«s¡÷|æDÏ nì \*‘êk ÔÁ‘·+˝À \*‘ê<˚$ì á $X¯«s¡÷|ü+˝À #Ó|æŒq X¯øÏÔ>±

|üPõ+#·&É+ ‘Ó*dæ+<˚). n<Ûäsêàìï q•+|ü#˚j·T&Üì¬ø’ @s¡Œ&çq X¯øÏÔ $X‚wü+.

ns¡T®qT&ÉT Bìï >∑eTì+#ê&ÉT. n<Ûäs¡àHêXÊìøÏ e∫Ã X¯øÏÔ ø±ãfÒº »>∑‘·Ô+‘ê ìqTï

#·÷dæ dü+‘√wædüTÔqï~. sêø£ådüT\T uÛÑj·T+‘√ ~≈£îÿ\ìï{≤ |üs¡T¬>‘·TÔ‘·THêïs¡T. dæ<äΔ|ü⁄s¡Twüß\T

ìqTï qeTdüÿ]düTÔHêïs¡T (XÀ¢. 31). ns¡T®qT&çøÏ Ç~ |üs¡ÁãVü≤à‘·‘·Ô«yT nì uÀ<Ûä|ü&ç+~.

n+<äTe Ò¢

‘·«e÷~<˚e' |ü⁄s¡Twü' |ü⁄sêD düÔ«eTdü $X¯«dü |üs¡+ ì<ÛëqyéT

y˚‘êÔdæ y˚<ä + #· |üs¡+ #· <ÛëeT ‘·«j·÷ ‘·‘·+ $X¯«eTqqÔs¡÷|ü ˆ 38

<e‘·\+<ä]˙ ìj·T+Á‹+# s¡÷|ü+ <. y Ä~<e⁄&Ée⁄ (Væ≤s¡D´>∑s¡“¤ ‘·‘êÔ«ì$).

düèwæºdæú‹\j·Tø±s¡≈£î&ç$. y<ä + ‘Ó\TdüTø√<ä–q |üs¡ÁãVü≤àe⁄ ≈£L&Ü y. $X«eT+‘ê

˙#˚ yê´|æ+|üã&çq~ nì uÛ≤e+.

ÁãVü≤àqT ns¡ú+ #˚düTø√e&É+˝À ¬s+&ÉT kÕúsTT\T >∑eTì+#ê+. 1) ñbÕdü ÁãVü≤à

(ñbÕdæ+#·<ä–q dü«s¡÷|ü+ dü>∑TDdü«s¡÷|ü+)— 2) CÒ„j·T ÁãVü≤à (nq>± ‘Ó\TdüTø√<ä–q

ÁãVü≤à ñbÕdü ÁãVü≤àø£Hêï ô|’qTqï ‘·‘·Ô«+ y<ë+‘·yêø±´\ <ë«sê ‘Ó\TdüTø√<ä–q

HêeTs¡÷bÕ\T Òì ìs¡TZD‘·‘·Ô«+. ñbÕdü ÁãVü≤à˝Àì ø£ n+XÊìï #·÷dü÷Ô ns¡T®qT&ÉT

CÒ„j·TÁãVü≤à Ç+¬ø+‘· ñ‘·ÿèwüºyÓTÆq<√ uÛ≤$+#·>∑\T>∑T‘·THêï&ÉT. n+<äTπø y nø£ås¡ÁãVü≤à.

dü<ädü‘Y |üs¡+ nq>± dü‘·TÔ≈£î, ndü‘·TÔ≈£î nr‘·+>± ñqï ‘·‘·Ô«+, y<ä + ÁãVü≤à Ç˝≤+{Ï

e÷≥\‘√ düTÔ‹düTÔHêï&ÉT.

á ø±\dü«s¡÷|ü+ #·÷&É&É+e\¢ ;Û‹‘√ >∑<äZ<ädü«s¡+‘√ ≈£L&çqyê&Ó’ Bìï

ñ|üdü+Vü≤]+∫ kÕ<Ûës¡D s¡÷|ü+˝ÀøÏ eT∞fl s¡eTàì ø£èwüßíDÏí ÁbÕ]ú+#ê&ÉT (XÀ¢.

45 ` 46).

uÛÑ≈£îÔ&Ó’q ns¡T®qT&çøÏ $X¯«s¡÷|ü+ #·÷|æ+#ê&ÉT lø£èwüßí&ÉT. πøe\+ õC≤„kÕs¡ú+

ø±<äT, <Ûäs¡àdü+s¡ø£åD≤s¡ú+ ≈£L&Ü. á Á>∑+<∏ës¡+uÛÑ+˝À >∑eTì+∫q≥T¢ Ç‘·ìøÏ |üP]Ô>±

‘·‘·Ô«uÀ<Ûä »s¡>±* n|ü&˚ Ç‘·ìøÏ dü«<Ûäs¡à+ ne>∑‘·eTe⁄‘·T+~. ø±\Á|üyêVü≤+˝À

<Ûäs¡àdü+kÕú|üq≈£î |üìøÏe#Ã ø£ ∫qï |üìeTT≥Tº>± ‘·qTï‘êqT ‘Ó\TdüTø√>∑\T>∑T‘ê&ÉT

nì lø£èwüßí&ç ñ<›X¯+. n+<äTπø C≤„Hêìï Á|üX¯+dædü÷Ô Ç˝≤ n+{≤&ÉT.

q y˚<äj·TC≤„<Ûä j·THÓ’s¡ï <ëHÓ’ s¡ï #· ÁøÏj·÷_Ûs¡ï ‘·b˛_Ûs¡TÅ¬>’'

@e+s¡÷|ü' X¯ø£ nVü≤+ qè˝Àπø Á<äwüßº+ ‘·«<äH˚ q ≈£îs¡TÁ|üMs¡ ˆ 48


á $X«s¡÷|ü+ #·÷&É&É+≈£L&Ü C≤„q+˝À uÛ≤>∑yT. nq+‘·$X«+˝À ‘·q kÕúHêìï,

‘·q <Ûäsêàìï #·÷&É>∑\>∑&É+. á C≤„q+ j·TC≤„\e\¢, <ëHê\e\¢ Ç‘·s¡ ÁøÏj·T\e\¢

\_Û+#˚~ø±<äT. Ç˝≤+{Ï s¡÷bÕìï <˚e‘·\T ≈£L&Ü #·÷&Ü\ì ø√s¡T≈£î+{≤s¡T (XÀ¢.

52). ø±˙ πøe\+ y˚<ë\T, j·TC≤„\T, yÓTT<ä …’q ÁøÏj·T\e\¢ qqTï #·÷&É Òs¡T (XÀ¢.

53).

eT¬s˝≤>∑ X¯ø£ + n+fÒ

uÛÑø±Ô ‘·«qq´j·÷ X¯ø£ nVü≤y˚Te+ $<Û√-s¡T®q

C≤„‘·T+ Á<äwüßº+ #· ‘·‘Ô«q Á|üy˚wüßº+ #· |üs¡+‘·|ü ˆ 54

nqqúÛÑøÏÔ‘√ e÷Á‘·y˚T qqTï #·÷&É>∑\e⁄, ‘Ó\TdüTø√>∑\e⁄, Hê s¡÷|ü+‘√ n<˚

uÛ≤e+‘√ Á|üy˚•+#·>∑\e⁄ nì XÀ¢ø±s¡ú+. nqqúÛÑøÏÔ nH˚ |ü<ä+ Ç~es¡πø e∫Ã+~.

uÛÑ>∑e+‘·Tìø£+fÒ y¬s’q ‘·‘·Ô«+ Ò<äT nH dæús¡uÛ≤eq nqqúÛÑøÏÔ. lø£èwüßí&ÉT Ä‘·àdü«s¡÷bÕìï

(dü>∑TD, ìs¡TZD s¡÷bÕ\qT) >∑÷]Ã @&Ée n<Ûë´j·T+ qT+&ç #ÓãT‘·÷H˚ ñHêï&ÉT. á

uÀ<Ûäe\¢ ns¡T®qT&çøÏ ø=+‘·es¡≈£î ne>∑‘·yÓTÆ+~. ‘·sê«‘· Hs¡T>± $X«s¡÷|ü <äs¡Ùq+‘√

n‘·ì yÓ÷Vü≤+ ‘=\–b˛sTT uÛÑ>∑e‘·Ô‘êÔ«ìï dü]>± Á>∑Væ≤+#ê&ÉT.

sêuÀj˚T n<Ûë´j·T+˝Àì $wüj·T+ uÛÑøÏÔ. <ëìï dü÷∫dü÷Ô ∫e] XÀ¢ø£+ lø£èwüßí&ç

e÷≥˝À¢

eT‘·ÿs¡àø£èqà‘·Œs¡yÓ÷ eT<ä“¤ø£Ô' dü+>∑e]®‘·'

ì¬s’«s¡' düs¡«uÛÑ÷‘˚wüß j·T' dü e÷y˚T‹ bÕD¶e ˆ 55

Hê ø=s¡¬ø’ (XÊX¯«‘· <Ûäs¡àdü+s¡ø£å≈£î&Ó’q ‘·‘êÔ«ìπø) ø£s¡à\T #˚dü÷Ô qH˚ï |üs¡eT<Ûäs¡à+

nì uÛ≤$+#·T. Hê uÛÑ≈£îÔ&ÉT>± ñ+≥÷ sê>∑<˚«cÕ\T Ò≈£î+&Ü, ÁbÕDT\$wüj·T+˝À

X¯Á‘·TuÛ≤e+ Òìyê¬s’ mes¡T+{≤s√ yês¡T qqTï bı+<äT‘ês¡T.

á XÀ¢ø±ìï ‘êXÊÅdüÔ+ yÓTT‘êÔìøÏ kÕs¡uÛÑ÷‘·yÓTÆq XÀ¢ø£+ n+{≤s¡T lX¯+ø£s¡T\T.

Hêø√dü+ ø£s¡à\T #j·÷* nH e÷≥‘√ ø£s¡àjÓ÷>∑+, qHï |üs¡e÷‘·à>± uÛ≤$+#·T nH

e÷≥‘√ <Ûë´qjÓ÷>∑+ á ¬s+&É÷ #Ó|üŒã&Ü¶sTT. nqqúÛÑøÏÔ n+fÒ ìcÕÿeTuÛÑøÏÔ

Ç˝≤+{Ï uÛÑøÏÔ‘√ ì$T‘·Ôe÷Á‘·T&çyÓ’ (XÀ¢. 33) ø£s¡àjÓ÷>∑+ #˚j·÷*. ì$T‘·Ôe÷Á‘·T&ÉyÓ’

|üì#˚sTT nH˚~ n+<ä]ø° e]Ô+#˚e÷≥. ø£s¡à #˚j·T&ÜìøÏ eTìwæøÏ ùd«#·Ã¤ (free will)ñ+<äì ô|’q >∑eTì+#ê+. <Ûäsêàìï <äèwæº À ñ+#·Tø=ì ø£s¡àqT m+#·Tø√yê*. Ç~

n<Ûë´j·T kÕsê+X¯+.

|üHÓï+&Ée n<Ûë´j·TeTT

uÛÑøÏÔ jÓ÷>∑eTT

ô|’ n<Ûë´j·÷\˝À |üs¡e÷‘·à‘·‘·Ô«+ >∑T]+∫ ¬s+&ÉT $wüj·÷\T #Ó|üŒã&Ü¶sTT.

ˇø£{Ï m˝≤+{Ï ø£s¡Ôè‘·«+, uÛÀø£Ôè‘·«+, >∑TD≤\T Òq{Ïº, e÷s¡TŒ\T Òq{Ïº Xó<äΔ#Ó’‘·q´‘·‘·Ô«+.

n<˚ Je⁄ì ‘·‘·Ô«+ nì ≈£L&Ü #Ó|üŒã&ç+~. ¬s+&Ée~ dü>∑TD‘·‘·Ô«+. X¯ó<äΔ#Ó’‘·q´+˝À

e÷j·÷XøÏÔe\¢ @s¡Œ&çq $sê{Ÿ‘·‘·Ô«+, 10, 11 n<Ûë´j·÷˝À¢ #Ó|æŒq~. á e÷j·÷XøÏÔ À

eT÷&ÉT n+XÊ\T. Çy˚ eT÷&ÉT >∑TD≤\T dü‘·Ô«eTT, s¡»düT‡, ‘·eTdüT‡. M{Ïe\¢H˚

düèwæºyÓ’∫Á‹ nì ≈£L&Ü #Ó|üŒã&ç+~. á >∑TD≤\‘√ ≈£L&çe⁄qï |üs¡e÷‘·à‘·‘êÔ«ìï

dü>∑TDÁãVü≤à, dü>∑TD áX¯«s¡‘·‘·Ô«+ (¬ø’ ≤dü+˝À ñqï áX¯«s¡T&ÉT ø±&ÉT) nHêïs¡T.

áX¯«s¡T&ÉT n+fÒ áX¯qo\T&ÉT, nìï+{Ï |ü]bÕ*+#˚yê&ÉT nì ns¡ú+. eTq+

Äsê~Û+#˚ •e⁄&ÉT, s¡TÁ<äT&ÉT, $Hêj·T≈£î&ÉT yÓTT<ä …’q s¡÷bÕ\˙ï Ç+<äT˝À uÛ≤>∑y˚T.

<˚e⁄DÏí m˝≤ }Væ≤+#·T≈£î+{≤+?

NeTπø Ä˝À∫+#˚ X¯øÏÔ e⁄+fÒ uÛÑ>∑e+‘·TDÏí y˚ ≤~ ‘·\\‘√ ≈£L&çq NeT>± n~

}Væ≤düTÔ+~ nì $yø±q+<äT&ÉT nqï≥T¢ e÷qe⁄&ÉT yÓTT<ä\T>± eTqø£+fÒ mH√ï¬s≥T¢

XøÏÔ, ‘»düT‡, >∑TD≤\T ñqï <e⁄DÏí }Væ≤+#·T≈£î+{≤&ÉT. <ëìøÏ ø£ s¡÷|üø£\Œq #ùdÔ

<ëìï kÕø±s¡, dü>∑TD áX¯«s¡T&ÉT n+{≤s¡T. eTq+ ns¡Ãq #˚ùd <˚e⁄fi¯fl+<äs¡÷

Ç+<äT˝À #˚s¡T‘ês¡T.

¬s+&Ée<äX¯ À ‘ê]ÿ≈£î\T, bÕ‘·+»\jÓ÷>∑T\T #Ó|æŒq ìsêø±s¡‘·‘·Ô«+. nsTTHê

Á|ü|ü+#·düèwæº ìs¡«Vü≤D, bÕ|ü|ü⁄D≤´\ e´edüúqT ìs¡«Væ≤+#·&É+, eT+∫ì s¡øÏå+#·&É+,

#Ó&ÉTqT •øÏå+#·&É+ yÓTT<ä …’q >∑TD≤\Tqï ìsêø±s¡, dü>∑TD ÁãVü≤à‘·‘·Ô«+. Á|ü|ü+#·+˝À

nìï eT‘ê\T á kÕúsTT˝ÀøÏ ekÕÔsTT. ìsêø±s¡s¡÷|üy˚T>±˙ dü>∑TD+ ø±e&É+e\¢

<äTwüº•ø£åD, •wüºs¡ø£åD Ç˝≤+{Ï >∑TD≤\˙ï ñ+{≤sTT.

eT÷&ÉekÕúsTT ñ|üìwü‘·TÔ\T #Ó|æŒq ìsêø±s¡ ìs¡TZD‘·‘·Ô«+. düèwæºøÏ ≈£L&Ü

dü+ã+<Ûä+ Òì <äX¯. Hê<ä‘Ô ø£dü ∫‘Y bÕ|ü+ (XÀ¢. 5`15) nq>± bÕ|ü|ü⁄D≤´\

e´edüú≈£î ≈£L&Ü dü+ã+<Ûä+ Òì X¯ó<äΔ#Ó’‘·q´+. eT‘ê ÒM á kÕúsTT˝Àì ÁãVü≤àqT

e]í+#· Ò<äT.

eTqTcÕ´D≤+ düVü≤Áùdwüß (XÀ¢. 7`3) nqï≥T¢ eTqeT+<äs¡+ ô|’ eT÷&ÉekÕúsTTì

>∑T]+∫ }Vü≤ ≈£L&Ü #˚j·T+. eTq+ e÷eT÷\T>± dü>∑TD, kÕø±s¡, kÕúsTT˝ÀH˚

|üHÓï+&Ée n<Ûë´j·T+ 115

ñ+{≤+. n<˚<√ ‘·≈£îÿekÕúsTT/ø£ø£å ´, eTq˝≤+{Ï y˚T<Ûëe⁄\≈£î C≤„qe÷s¡ZeTT Ò<ë

ìs¡TZD ø£ø£å nqTø√e&É+ ô|<ä› ‘·|ü.

uÛÑøÏÔ nH˚ |ü<ëìøÏ $uÛÑõ+#·&É+, $&ÉBj·T&É+ nì ns¡ú+. dü+kÕsêìï $T<∏ä nì

$&ÉBdæ kÕ<Ûä≈£î&ÉT uÛÑ>∑e+‘·Tì ‘·‘êÔ«ìï ‘Ó\TdüTø√e&É+, Ä ‘·‘êÔ«ì≈£îqï \ø£åD≤\qT

n\es¡#·Tø√e&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï+#·&É+. πøe\+ Äs¡ÔuÛÑ≈£îÔ&ÉT, nsêú]ú (XÀ¢ 7`16˝À

#Ó|æŒq≥T¢) M{Ïì >∑÷]Ã Ä˝À#·H˚ #˚j·Ts¡T. õC≤„düTe⁄, Ò<ë C≤„ìuÛÑ≈£îÔ&ÉT e÷Á‘·y˚T

á $wüj·T+ Ä˝À∫kÕÔ&ÉT. |ü]∫Ã¤qï (|ü]$T‘·) s¡÷|ü+˝À uÛÑ>∑e+‘·TDÏí <Ûë´ì+#yê&çø£+fÒ

$X¯«s¡÷|ü+˝À <Ûë´ì+#˚yê&çøÏ ãT~Δ eT]+‘· |ü]|üø£«+ #Ó+~+<äì uÛ≤$+#ê*. Ä

s¡÷|ü+˝À uÛÑ>∑e+‘·TDÏí #·÷∫qyê&çøÏ $X¯«eT+‘ê ÁãVü≤à<äèwæº dæ~ΔdüTÔ+~. Äô|’q

ìs¡TZD‘·‘êÔ«ìï ‘Ó\TdüTø=qïyê&ÉT ÁãVü≤à$<é ÁãôV’≤àe uÛÑe‹ nqï≥T¢ ÁãVü≤àuÛ≤e+˝ÀH

ñ+&É>∑\&ÉT. ìs¡TZD+>±, nq>± >∑TD≤\ø£r‘·T&ÉT>± ñ+&É&É+, sê>∑<«cÕ\T Ò≈£î+&É&É+,

<˚Vü‰_Ûe÷q+ e<ä*y˚j·T&É+ yÓTT<ä …’q \ø£åD≤\T ñ+{≤sTT. πøe\+ ôd’<ëΔ+‹ø£+>±

‘Ó\TdüTø√e&É+e\¢ >=|üŒ |òü*‘·+ #Ó|üŒ Ò<äT XÊÅdüÔ+. Bìø£Hêï ø£s¡àjÓ÷>∑yT yT …’q<äì

#Ó|æŒ+~.

á$<ÛäyÓTÆq $X‚¢wüD 12e n<Ûë´j·T+˝À »s¡T>∑T‘·T+~. uÛÑøÏÔjÓ÷>∑+ nì ù|s¡T≈£î

‘·–qfÒ¢ uÛÑøÏÔjÓTTø£ÿ düeTÁ>∑dü«s¡÷|ü+ $e]+#·ã&ç+~. πøe\+ 20 XÀ¢ø±\Tqï ∫qï

n<Ûë´j·T+ Ç~. nsTTHê y˚<ë+‘· ‘·‘êÔ«ìï dü+πøå|ü+>± n+<äCÒdüTÔ+~. yÓTT<ä{Ï 12

XÀ¢ø±\T uÛÑøÏÔe÷s¡Z+˝Àì ¬s+&ÉT ø£ø£å \T Ò<ë uÛÑ÷$Tø£\qT >∑÷]Ã #ÓãT‘êsTT. XÀ¢. 13

qT+&ç 20 es¡≈£î C≤„ì \ø£åD≤\T, C≤„ì uÛÑøÏÔ m˝≤ ñ+≥T+~ nì #ÓãT‘ê&ÉT

lø£èwüßí&ÉT.

dü>∑TD√bÕdüq ` ìs¡TZD√bÕdüq, @~ >=|üŒ?

11e n<Ûë´j·T+˝Àì ∫e] XÀ¢ø£+˝À Hêø√dü+ ø£s¡à #˚sTT, qH˚ï |üs¡eT>∑‹ nì

uÛ≤$+#·T nqï lø£èwüßí&ç e÷≥ $ì ns¡T®qT&çøÏ dü+<˚Vü≤+ ø£*–+~. k˛bÕ~Ûø£

(ñbÕ~Û ø£*–q, >∑TD≤\T ø£*–q, dü>∑TD) ÁãVü≤àqT >∑÷]Ã #ÓbÕŒ&ÉT. n˝≤π> ìs¡TbÕ~Ûø£

(ñbÕ~Û Òq{Ïº, >∑TD≤\T Òì, ìs¡TZD) ÁãVü≤àqT >∑÷ØÃ #ÓbÕŒ&ÉT. á ¬s+&ÉTs¡ø±\

ñbÕdüq\T #˚ùdyê]˝À mes¡T >=|üŒ? mes¡T >=|üŒ |òü*‘êìï bı+<äT‘ês¡T? nì

ns¡T®qT&ç dü+<˚Vü≤+. lø£èwüßí&ÉT Bìì XÀ¢. 2 qT+&ç 7 es¡≈£î $e]+#ê&ÉT.


ô|’ ¬s+{Ï˝À @~ >=|üŒ~ nì y˚<ë+‘·XÊÅdüÔ+ #Ó|üŒ<äT. kÕ<Ûä≈£îì kÕúsTT,

ãT~Δ|ü]|üø£«‘·, kÕ<Ûäq˝À @ ø£ø£å ≈£î #˚s¡T≈£îHêï&ÉT nH˚<ëìï ã{Ïº düe÷<Ûëq+

ñ+≥T+~. n+‘˚>±ø£ dü>∑TDuÛÑøÏÔ‘√ ÁbÕs¡+_Û+#·ì~ ìs¡TZDuÛÑøÏÔ ≈£î<äs¡<äT. Çø£ÿ&=ø£

Á|üdæ<äΔ XÀ¢ø£+ >∑eTì+#ê*.

ì]«X‚wü+ |üs¡+ÁãVü≤à kÕøå±‘Y ø£s¡TÔeT˙X¯«sê'

j˚T eT+<ëùdÔ-qTø£+|ü +‘˚ dü$X‚wü ìs¡÷|üD…Æ' ˆ

nq>± m˝≤+{Ï $X‚wüDeTT\T Òì |üs¡ÁãVü≤àqT ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ XøÏÔ Òìyê]ì

nqTÁ>∑Væ≤+#·&É+ø√dü+ XÊÅdüÔ+ $X‚wüD≤\‘√ ≈£L&çq ÁãVü≤àqT >∑÷]Ã #Ó|æŒ+~ nì

ns¡ú+. ô|’ n<Ûë´j·÷˝À¢ ≈£L&Ü á $wüj·T+ ø=+‘· #Ó|üŒã&ç+~. |üPs¡«»qà düTø£è‘·+

ñqï Á|üVü‰¢<äT&ÉT, yêeT<˚e⁄&ÉT, yÓTT<ä …’q yê]øÏ C≤„q+ |ü⁄≥Tºø£‘√ sêe#·TÃ ø±˙

$T>∑‘ê n+<äs¡÷ BHÓï+‘√ nuÛÑ dæ+#ê*. n+<äTπø @~ >=|üŒ~ nì lø£èwüßí&ÉT

#Ó|üŒ&É+ Ò<äT. yê{Ï À ñqï ‘ês¡‘·e÷´\T #ÓãT‘·THêï&ÉT. yÓTT<ä≥>±

eTj·÷´y˚X¯ eTH√ j˚T e÷+ ì‘· j·TTø±Ô ñbÕdü‘˚ ˆ

ÁX¯<äΔj·÷ |üs¡jÓ÷ù|‘êùdÔ y˚T j·TTø£Ô‘·e÷ eT‘ê' ˆˆ 2

$X«s¡÷|ü uÛ≤e+‘√H, ÁX<äΔ‘√ nqT~qeTT ñbÕdüq #ùdyês¡T ì»+>± ñ‘·ÔeTT\ì

uÛ≤$kÕÔqT. á e÷≥ n+≥÷H˚ ‘·sê«‹ ¬s+&ÉT XÀ¢ø±˝À¢ ªnø£ås¡ÁãVü≤àqT mes¡T

ñbÕdækÕÔs√ yês¡T qHï #s¡T≈£î+{≤s¡Tμ n+≥THêï&ÉT. ø±˙ Ms¡T m≈£îÿe ÁXeT|ü&Ü*‡

edüTÔ+~. <˚Vü‰‘·àuÛ≤yêìï ‘· õ+∫ nq>± n+‘·'ø£s¡DqT πøe\+ <äèX¯ +>± #·÷dü÷Ô

düsê«‘·àuÛ≤e+˝À ñ+&É&É+, düeT<äèwæº ø£*–e⁄+&É&É+, Ç$ #ê˝≤ ø£wüºyÓTÆq |üqT\T.

Ä<ÛäTìø£ uÛ≤wü À #ÓbÕŒ\+fÒ e´øÏÔ ‘·q identityì s¡<äT› #˚düTø√e&É+, ‘·q ôVA<ëqT

e<ä*y˚j·T&É+ nqe#·TÃ. e÷eT÷\T eTìwæøÏ identity Òø£b˛e&Üìï identity

crisis n+{≤s¡T. Ç~ #ê˝≤ uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq $wüj·T+. ø±˙ C≤„ì ø√s¡Tø=H˚kÕúsTT

Ç<.

<˚Vü‰_Ûe÷Hêìï ñ+#·T≈£î+≥÷ dü>∑TDs¡÷bÕìï ñbÕdüq #˚j·T&É+ düT\uÛÑ+.

Ä\+ãq ñ+#·Tø=ì ñbÕdüq #ùdyêfió¢, Áø£eTÁø£eT+>± yÓT≥T¢ ô|’¬øøÏÿq≥T¢ |üs¡‘·‘êÔ«ìï

‘Ó\TdüT≈£î+{≤s¡T. n˝≤ø±ø£ πøe\ y˚<ë+‘·yêø±´\ ∫+‘·q+ #˚dü÷Ô X¯eT+, <äeT+

ø£*–e⁄+&ç, ÁãVü≤à∫+‘·q+ #j·T&É+ ø£wüºyÓTÆq|üì. n+<äTø£H ìs¡TZD ÁãôVAàbÕdüqqT

πø¢XÀ-~Ûø£‘·s¡' ` m≈£îÿe ÁX¯$T+#ê*‡q e÷s¡Z+ n+≥THêï&ÉT.


6e XÀ¢ø£+ Ç˝≤ #ÓãT‘·T+~`

j˚T ‘·T düsê«DÏ ø£sêàDÏ eTsTT dü+q´dü eT‘·Œsê'

nqH˚ HÓ’e jÓ÷π>q e÷+ <Ûë´j·TqÔ ñbÕdü‘˚ ˆˆ 6

nìï ø£s¡à\qT Hêj·T+<˚ dü+q´dæ+∫ qH˚ï ñ‘·ÔeT\ø£å +>± uÛ≤$+∫, eTs=ø£

Ä\+ãq Ò≈£î+&Ü qqTï <Ûë´ìdü÷Ô ñbÕdækÕÔs√ yê]ì H˚qT eTè‘·T´e⁄‘√ ≈£L&çq

dü+kÕs¡kÕ>∑s¡+qT+&ç ñ<äΔ]kÕÔqT nì ns¡ú+.

C≤„qT …’‘˚ yêπs qqTï #˚s¡T≈£î+{≤s¡T. M]H˚yÓ÷ ñ<äΔ]+#ê*. nq>± ô|’øÏ ≤–

Hê <ä>∑Zs¡≈£î rdüTø√yê* nì ns¡ú+. lø£èwüßí&ÉT #Ó|æŒq $wüj·÷\qT á ÁøÏ+~$<Ûä+>±

#·÷&Ée#·TÃ`

dü>∑TDuÛÑøÏÔ ìs¡TZDuÛÑøÏÔ

` düT\uÛÑ‘·s¡yÓTÆq~ πø¢X+ m≈£îÿe (πø¢XÀ-~Ûø£‘·s¡') eTqdüT‡qT

ìÁ>∑Væ≤+#ê*. ‘·‘·Ô«∫+‘·q+ #˚j·÷*

<Vü≤e~“¤'`nq>± <Vü‰‘·àuÛ≤e+ ø£\yê]øÏ

Ç~ #ê˝≤ ø£wüº+.

` dü>∑TD ñbÕdüq #˚ùdyê]ì H˚qT nø£ås¡ÁãVü≤à (ìs¡TZD‘·‘·Ô«+)

ñ<äΔ]kÕÔqT. Ms¡T <˚Vü‰‘·àuÛ≤e+˝À ‘Ó\TdüTø=qïyês¡T qH˚ï #˚s¡T≈£î+{≤s¡T.

ñqïyês¡T. áX¯«sêBÛqT\T. ñ<äΔ]+#˚ |üì Ò<äT. Ms¡T <˚Vü‰‘·àuÛ≤e+

Òìyês¡T.

` Ä‘·àC≤„q|üPs¡«ø£+ ø±ì~. Ä‘·àC≤„q|üPs¡«ø£yÓTÆq~.

` áX¯«sês¡ŒDãT~Δ‘√ ø£s¡à C≤„ìø£s¡à. Ç~ #˚cÕºe÷Á‘·y˚T (á n<Ûë´

#düTÔ+{≤s¡T. j·T+˝À $e]+|üã&ÉT‘·T+~.)

` M]øÏ ˇø£ eTõ© ñ+≥T+~. M]øÏ eTõ© ñ+&É<äT. ìs¡TZD‘·‘·Ô«+˝À

ø=Hêïfi¯ófl ÁãVü≤à˝Àø£+ (Ms¡T ñ+{≤s¡T.

ñbÕdæ+∫q ˝Àø£+˝À)˝À ñ+&ç

ìs¡TZD‘·‘êÔ«ìï bı+<äT‘ês¡T.


ns¡T®qT&ÉT @+ #˚j·÷*?

XÀ¢. 8 qT+&ç 12 es¡≈£î lø£èwüßí&ÉT ns¡T®qT&ÉT @+ #˚j·÷* nH˚ $wüj·÷ìï

#ÓãT‘·THêï&ÉT (nq>± eTq+<ä]ø° e]Ô+#˚ $wüj·T+). ô|’ #Ó|æŒq uÛÑøÏÔ, C≤„qeTT,

ø£s¡àdü+Hê´düeTT Çe˙ï @jT ø£ø£å ˝À¢ ñHêïsTT, @~ <ìø£+fÒ ÁX‚wüyÓTÆq~ nì Á|üXï.

@~ ø£wüºyÓTÆq<√ n<˚ kÕ<Ûës¡D+>± ÁX‚j·Tdüÿs¡+. düT\uÛÑyÓTÆq<ëì‘√ yÓTT<ä\Tô|{Ïº

ø£wüºyÓTÆqyê{Ïì kÕ~Ûdü÷Ôb˛‘ê+. n< lø£èwüßí&ÉT #ÓãT‘·THêï&ÉT. ªªHêj·T+< ($X«s¡÷|ü

áX«s¡uÛ≤eeT+<) eTqdüT‡qT ì*|æe⁄+#·T. Äô|’ e⁄ ≈£L&Ü Ä dæú‹ì #s¡Tø√>∑\e⁄μμ

(XÀ¢. 8).

ªªˇø£yfi ô|’ uÛ≤eqj·T+<äT eTqdüT‡qT ì\|ü Òø£b˛sTTq≥¢sTT‘ nuÛ≤´düjÓ÷>∑+‘√

qqTï bı+<ä&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï+#·Tμμ (XÀ¢. 9). Çø£ÿ&É nuÛ≤´dü jÓ÷>∑eT+fÒ @<Ó’Hê

Ä\+ãqeTT, ˇø£ }‘·+, nq>± ˇø£ Á|ü‹eT Ò<ë <˚e‘ês¡÷|ü+ rdüTø=ì

<ëìj·T+<äT eTqdüT‡qT ì\|ü&É+. H˚s¡T>± $X¯«s¡÷|ü ‘·‘·Ô« ne>±Vü≤q ø£wüº+ ø±e⁄q

düT\uÛÑyÓTÆq Ä\+ãqqT rdüTø=ì (@<√ ˇø£ $Á>∑Vü≤+ $Hêj·T≈£î&ÉT, $wüßíe⁄,

yÓ+ø£fÒX¯«s¡T&ÉT yÓTTˆˆ) <ëìô|’ eTqdüT‡ ì*|æ <ëì<ë«sê $X¯«s¡÷|ü‘·‘êÔ«ìï <Ûë´q+

#j·T&É+.

ªªnuÛ≤´dü+ #˚j·T&ÜìøÏ≈£L&Ü düeTs¡Tú&ÉT ø±≈£î+fÒ Hê≈£î dü+ã+~Û+∫q |üqT\T

#˚sTT. <ëìe\¢ ≈£L&Ü Áø£eT+>± dæ~Δ ø£\T>∑T‘·T+~μμ (XÀ¢. 10). <˚e‘êeT÷]Ôô|’

eTqdüT‡qT ì*|æ <Ûë´q+ #˚j·T&É+≈£L&Ü #˚‘·ø±q|ü&ÉT ø£ dü+ <˚e⁄ì ø°s¡Ôq,

uÛÑ»q˝≤+{Ï$ #˚j·÷*. Ç~ kÕe÷q´+>± n+<äs¡÷ #˚ùd|üì. Çø£ÿ&É yê´U≤´‘·\T

9 s¡ø±\ uÛÑøÏÔe÷sêZ\T #ÓbÕŒs¡T.

ÁX¯eD+ ø°s¡Ôq+ $c í' düàs¡D+ bÕ<äùdeqyéT

ns¡Ãq+ e+<äq+ <ëdü + düK´e÷‘·àìy˚<äqyéT ˆ

$wüßí ø£<∏ä\T $q&É+, ø°s¡Ôq\T bÕ&É&É+, düà]+#·Tø√e&É+, bÕ<äùde, |üP»,

qeTkÕÿs¡+, <ëdü +, yÓTÆÁ‹, ‘·qTï‘êqT düeT]Œ+#·Tø√e&É+ nì ‘=$Tà~$<Ûë\T.

ªÇ~ ≈£L&Ü #˚‘·ø±ìyê&Ó’‘˚ ø£ dü+ ø£s¡à|òü\‘ê´>∑+ #˚sTTμ (XÀ¢. 11) nq>±

ìcÕÿeTø£s¡à #˚sTT, áX¯«sês¡ŒDãT~Δ‘√ |üì#˚sTT nì ns¡ú+.

yÓTT<ä≥ ø£wüºyÓTÆq e÷s¡Z+‘√ yÓTT<ä\Tô|{Ïº n~ #˚‘·ø±q|ü&ÉT Ç~ #˚sTT nì

∫es¡>± ø£s¡àjÓ÷>∑+ #ÓbÕŒ&ÉT. nq>± ø£s¡àjÓ÷>∑+ yÓTT<ä{ÏyÓT≥Tº. n+<äTπø Bìì


<Ûë´qjÓ÷>±ìøÏ ãVæ≤s¡+>∑kÕ<ÛäqeTì ô|’q >∑eTì+#ê+. <Ûë´qjÓ÷>∑+ C≤„qjÓ÷>±ìøÏ

ñ|üø±s¡ø£+. n˝≤>∑ Áø£eTÁø£eT+>± Äs√Vü≤De÷s¡Z+ #Ó|üŒã&ç+~.

mH√ï yÓT≥T¢

á e÷sêZ\˙ï nìïs¡ø±\ e÷qe⁄\qT, ñ<›•+∫ #Ó|æŒq$. Çe˙ï $_Ûqï

e÷sêZ\T ø±e⁄. πøe÷s¡Z+˝Àì $$<Ûä<äX\T Ò<ë yÓT≥T¢. ø√ÿ yÓT≥÷º ô|’¬øøÏÿ yÓfi≤¢*.

Çe˙ï #Ó|æŒq ‘·sê«‘· lø£èwüßí&ÉT M{Ïqìï{Ï dü+Á>∑Væ≤+∫ ø£s¡àjÓ÷>±ìï düTÔ‹+#·&Üì¬ø’

(kÕ<Ûës¡D kÕ<Ûä≈£îDÏí ñ‘ê‡Vü≤|üs¡#·&Üì¬ø’) Ç˝≤ n+≥THêï&ÉT.

ÁX‚jÓ÷ Væ≤ C≤„qeTuÛ≤´kÕ<é C≤„Hê<ëΔ q+ $•wü ‘˚

<Ûë´Hê‘·ÿs¡à|òü\‘ê´>∑kÕÔ >±#êÃ¤ìÔs¡qqÔs¡yéT ˆ 12

Ç<=ø£ øÏ¢wüºyÓTÆq XÀ¢ø£+. ªªnuÛ≤´dü+ ø£+fÒ C≤„q+ >=|üŒ~. C≤„q+ ø£+fÒ <Ûë´q+

>=|üŒ~. <Ûë´q+ ø£+fÒ ø£s¡à|òü\‘ê´>∑+ >=|üŒ~. <ëìe\¢ XÊ+‹ yÓ+≥H˚ \_ÛdüTÔ+~μμ

nì XÀ¢ø±s¡ú+. nìï+{Ïø£+fÒ düT\uÛÑyÓTÆq<ëìï (yÓTT<ä{ÏyÓT≥TºqT) >=|üŒ~ n+≥THêï&ÉT

ø£èwüßí&ÉT. y˚<ë+‘·XÊÅdüÔ+˝À C≤„q+e\¢H˚ yÓ÷ø£å+, XÊ+‹ nì dæ<ëΔ+‘·+. Çø£ÿ&˚yÓ÷

n+<äT≈£î e´‹πsø£+>± C≤„q+ ø£+fÒ <Ûë´q+ >=|üŒ~. <Ûë´q+ ø£+fÒ ø£s¡à|òü\‘ê´>∑+

>=|üŒ~ n+≥THêï&ÉT. Çø£ÿ&É C≤„q+ nH˚ |ü<ëìøÏ ÁX¯eDeTqHê<äT\#˚ ø£*–q

|üs√ø£åC≤„q+ (nqTuÛÑe+ Òì C≤„q+) nì ns¡ú+ #ÓbÕŒs¡T. nqTuÛÑe+ Òì XÊÅdüÔC≤„q+

πøe\+ y<ë+‘·XÊÅdüÔ+˝À |ü{≤º |ü⁄#·TÃ≈£îqï≥T¢. nsTTHê Ç~ nuÛ≤´dü+ (nq>± @<Ó’Hê

Ä\+ãqô|’ eTqdüT‡ ì*|æ <Ûë´ì+#·&É+) ø£Hêï >=|üŒ~. Ç˝≤+{Ï C≤„q+ø£+fÒ <Ûë´q+

(C≤„q|üPs¡«ø£yÓTÆq <Ûë´q+) >=|üŒ~. <ëìø£+fÒ ø£s¡à|òü\‘ê´>∑+ nì ns¡ú+ #Ó|üø√yê*.

πøe\+ ø£s¡à|òü\‘ê´>∑+ düTÔ‹+#·&É+ ø√dü+ #Ó|æŒq yêø£ $T~. nC≤„qT …’ kÕ«s¡ú+ø=s¡≈£î

ø£s¡à\T #ùdyê]øÏ ø£s¡à|òü\‘ê´>∑+ nH e÷s¡Z+˝À ÄdüøÏÔ ø£*–+#·&É+ø√dü+ lø£èwüßí&ÉT

á$<Ûä+>± #ÓbÕŒ&Éì yê´U≤´‘·\T $e]+#ês¡T.

ô|’ e]í+∫q yÓT≥¢ ï ø£<ëì‘·sê«‘· ø£{Ï n~Ûs√Væ≤+#·&É+ nH ø£s¡à˝À uÛ≤>∑yT.

nq>± ø£s¡àjÓ÷>∑+˝À uÛ≤>∑y˚T. Àπø-dæàHé ~«$<Ûë ìcÕ˜ (XÀ¢. 3`3) nqï≥T¢ ¬s+&˚

ìwü˜\T. C≤„qìwü˜, ø£s¡àìwü˜ y˚<ë+‘·XÊÅdüÔ+˝À #Ó|üŒã&Ü¶sTT. <Ûë´qjÓ÷>∑+,

dü+Hê´düjÓ÷>∑+, uÛÑøÏÔjÓ÷>∑+ yÓTTˆˆe˙ï ø£s¡àjÓ÷>∑+˝À uÛ≤>±˝Ò. kÕ<Ûä≈£î&ÉT

Á|üj·T‘·ï|üPs¡«ø£+>± #˚ùd$.


C≤„ì uÛÑøÏÔ m˝≤ ñ+≥T+~?

me]HÓ’‘ ‘êqT |üPqTø=ì ñ<äΔ]+#ê˝À yê] >∑T]+∫ yê] ‘ês¡‘·e÷´\ >∑T]+∫

ô|’q #ÓbÕŒ&ÉT. me]ì ñ<äΔ]+#ê*‡q |üì Ò<√ n{Ïº C≤„qT\T yê] Á|ües¡Ôq, yê] uÛÑøÏÔ

m˝≤ e⁄+≥T+~ nqï~ XÀ¢. 13 qT+&ç 19 es¡≈£î #ÓãT‘·THêï&ÉT.

á XÀ¢ø±˝À¢ #Ó|æŒq \ø£åD≤\T, dæú‘·Á|üE„&ç \ø£åD≤\T ø£fÒ. á XÀ¢ø±˝À¢ C≤„ìjÓÆT

uÛÑøÏÔe÷s¡Z+˝À ñ+&˚yê]ì >∑÷]Ã #Ó|üŒã&ç+~. Ä \ø£åD≤\T Ç$.

n<˚«cÕº düs¡«uÛÑ÷‘êHê+ (XÀ¢. 13) nq>± nìï ÁbÕDT\qT Ä‘·àuÛ≤e+‘√

#·÷&É&É+e\¢ <˚«wü+ q•+∫qyê&ÉT.

yÓTÆÁ‘·', ø£s¡TD' ` (XÀ¢. 13) ô|’ ø±s¡D+e\¢ nìï+{Ï|ü≥¢ yÓTÆÁruÛ≤e+‘√,

ø£s¡TD‘√ ñ+&˚yê&ÉT.

ìs¡àeT', ìs¡Vü≤+ø±s¡' (XÀ¢. 13) ªHê~μ nqT uÛ≤eq Òìyê&ÉT. ªH˚qTμ nH˚

uÛ≤eq Òìyê&ÉT.

düeT<äT'K düTK' ` (XÀ¢. 13) düTU≤ìï, <äT'U≤ìï düeT+>± (uÛÑ>∑e‘·‡«

s¡÷|ü+>±) #·÷#·Tyê&ÉT. |üs¡e÷‘·à

#Ó’‘·q´+˝ÀH |ü⁄{Ïº q•+# ãT~Δeè‘·TÔ\T>±

#·÷#·Tyê&ÉT.

eTj·T´]Œ‘· eTH√ãT~Δ' (XÀ¢.14) Hêj·T+<˚ eTqdüT‡, ãT~Δ n]Œ+∫qyê&ÉT.

Çø£ÿ&É ªH˚qTμ nH˚ X¯u≤›ìøÏ ìs¡TZD

ÁãVü≤à‘·‘·Ô«+ nH˚ ns¡ú+ #ÓbÕŒs¡T. nsTTHê

Çwüº<e‘ê |üP»≈£î e´‹πsø£+ø±<äT. Ç˝≤+{Ï

uÛÑ≈£îÔ&ÉT Hê≈£î Á|æj·TT&ÉT n+≥THêï&ÉT

lø£èwüßí&ÉT.

‘êqT ñ<«>∑+ (tension) #Ó+<äìyê&ÉT, Ç‘·s¡T\qT ñ<«>±ìøÏ >∑T]#Ój·T´ìyê&ÉT.

(XÀ¢. 15)

m\¢|ü&É÷ dü+‘√wü+>± ñ+&yê&ÉT. ndüVæ≤wüßí‘· (intolerance) Òìyê&ÉT. uÛÑj·T+,

ñ<˚«>∑+ qT+&ç $eTT≈£îÔ&Ó’qyê&ÉT. (XÀ¢. 15)

|üs¡e÷‘·àj·T+<äT nù|ø£å, edüTÔe⁄\j·T+<äT ñù|ø£å (XÀ¢.16).


X¯ó∫' ` ø±sTTø£XÖ#·+, e÷qdüXÖ#·+ nì ¬s+&ÉT $<Ûë\T. X¯Øsêìï X¯ó∫>±

ñ+#·Tø√e&É+ ‘Ó*dæ+<˚. <äj·T, nVæ≤+dü ≤+{Ï >∑TD≤\e\¢ eTqdüT‡ jÓTTø£ÿ XÖ#·+.

<äø£å' ø±s¡ ìs¡«Vü≤D˝À <äø£å‘·.

ñ<ëd”q' m˝≤+{Ï |üø£åbÕ‘·uÛ≤e+ Òìyê&ÉT.

>∑‘·e´<∏ä' ` m˝≤+{Ï uÛÑj·T+ Òìyê&ÉT (XÀ¢.16).

düsê«s¡+uÛÑ|ü]‘ê´^ (XÀ¢.16) düTKÁbÕ|æÔ¬ø’ #˚ùd ø£s¡à\qT |ü]‘· õ+∫qyê&ÉT.

X¯Á‘·Te⁄\j·T+<äT, $TÁ‘·T\j·T+<äT düe÷qeTT>± ñ+&ÉTyê&ÉT.

düTK<äT'U≤\H˚ <ä«+<ë«\qT+&ç eTTøÏÔ #Ó+~qyê&ÉT.

nìπø‘·' ` (XÀ¢.19) nìï ÁbÕDT˝À¢ ñ+&˚yê&ÉT ø±e⁄q ˇø£ ìyêdüeT+≥÷

Òìyê&ÉT.

dæús¡eT‹' dæú‘·Á|üE„&Ó’qyê&ÉT.

uÛÑøÏÔe÷Hé (XÀ¢.19) ìs¡TZD‘·‘·Ô«+ ø£<ë nì uÛÑøÏÔì e<ä*y˚j·Tø£ Áù|eTuÛ≤e+‘√

uÛÑøÏÔ ø£*–qyê&ÉT.

á >∑TD≤\˙ï ¬s+&Ée n<Ûë´j·T+˝À dæú‘·Á|üE„&çøÏ #Ó|üŒã&Ü¶sTT. 19e XÀ¢ø£+˝À

dæú‘·Á|üE„&ÉH˚ e÷≥≈£L&Ü dæús¡eT‹' nH˚ |ü<ä+‘√ #Ó|üŒã&ç+~.

C≤„ì uÛÑøÏÔ ` ìs¡TZD uÛÑøÏÔ

ìs¡TZD uÛÑøÏÔ nH |ü<ä+ô|’ eTqø=ø£ dü+<Vü≤+ ø£\T>∑e#·TÃ. uÛÑøÏÔ n+fÒ $uÛÑõ+#·&É+,

y˚s¡T>± #·÷&É&É+ nì ns¡ú+ ø£<ë! n˝≤+≥|ü&ÉT $X¯«eT+‘ê ñqï X¯ó<äΔ ìs¡TZD

#Ó’‘·q´+˝À eT∞¢ HqT ys¡T, Ä ‘·‘·Ô«+ ys¡T nì #·÷&É&ÉyÓT˝≤>∑? ì»yT ìs¡TZD‘·‘·Ô«+˝À

$uÛÑ»q Ò<äT. nsTTHê C≤„ì X¯Øs¡eTH˚ ñbÕ~Û À ñHêï&ÉT. Ä ñbÕ~Û <Ûäsêà …’q

Ä#ês¡ e´eVü‰sê~ ø£s¡à\T, ˝Àø£Væ≤‘·+ ø√dü+ #˚cÕºe÷Á‘·+>± (H˚qT nH˚ uÛ≤e+

Ò≈£î+&Ü) #˚düTÔHêï&ÉT. n~ ì»+>± ø£s¡à ø±<äT, ø£sêàuÛ≤dü nHêïs¡T XÊÅdüÔ+˝À.

nsTTHê n‘·ìøÏ »qà≈£î ø±s¡DyÓTÆq ø£s¡à Ç~es¡πø Äs¡+uÛÑyÓTÆe⁄+~. <ëìH˚ ÁbÕs¡ãΔ

(|òü\+ Çe«&ÜìøÏ Äs¡+uÛÑyÓTÆq) ø£s¡à n+{≤s¡T. Bìe\¢ n‘·&ÉT ‘·q XØs¡eTH ñbÕ~Û

<Ûäsêà\qT ìs¡«Væ≤düTÔ+{≤&ÉT.

y˚<ë+‘·T\T ˇø£ ñ<ëVü≤s¡D #ÓãT‘ês¡T. ≈£îeTà]yê&ÉT #·Áø£+ ‹|ü‘·÷ ≈£î+&É

#˚ùd≥|ü&ÉT ≈£î+&É ‘·j·÷¬s’q ‘·sê«‘· <ëìì Á|üø£ÿ≈£î rdæô|&É‘ê&ÉT. nsTTHê Ä


#·Áø£+ ‹s¡T>∑T‘·÷ ñ+≥T+~. <ëìe\¢ Á|üjÓ÷»q+ Òø£b˛sTTHê n~ ‹]– ‹]–

y˚>∑+ ‘·>∑Z>±H˚ Ä–b˛‘·T+~. C≤„ìø£s¡à Ä ≈£îeTà]#·Áø£+ ‹s¡T>∑T&ÉT˝≤+{Ï~

(≈£î˝≤\#·Áø£Hê´j·T+) n+{≤s¡T. n+<äTe\¢ $T>∑‘êyêfi¢ ≤>± Àø£dü+Á>∑Vü≤+ø√dü+

ø£s¡à\T #˚düTÔHêï yê{Ï |òü\+ n‘·&çì n+≥<äT. n‘·ì uÛÑøÏÔ>∑÷&Ü Áù|eT‘√ ≈£L&çq

uÛÑπøÔ. Á|ü‹ eTìw” ‘·qTï‘êqT Áù|$T+#·T≈£î+{≤&ÉT. Ä‘·à‘·‘·Ô«+ ‘Ó*dæq C≤„ì Ä

‘·‘êÔ«ìï Áù|eT‘√ |üPõ+#·&É+ C≤„ìuÛÑøÏÔ. n<˚ ìs¡TZDuÛÑøÏÔ.

n<Ûë´j·T+ jÓTTø£ÿ ∫e] XÀ¢ø£+

j˚T ‘·T <Ûäsêà´eTè‘·$T<ä+ j·T<∏√ø£Ô+ |üs¡T´bÕdü‘˚

ÁX¯<äΔ<ÛëHê eT‘·Œs¡e÷ uÛÑø±ÔùdÔ-re y˚T Á|æj·÷' ˆ 20

<Ûäs¡à+‘√ ≈£L&çq á neTè‘êìï me¬s’‘˚ ÁX¯<äΔ‘√ Hêj·T+<˚ uÛÑøÏÔ ì*|æ ñbÕdüq

#˚kÕÔs√ yêπs Hê |üs¡eTuÛÑ≈£îÔ\T nì ns¡ú+. yêπs eTT≈£îÔ\T. uÛÑ>∑eBZ‘· À nø£ÿ&Éø£ÿ&É

C≤„ì \ø£åD≤ Ò C≤„HêìøÏ kÕ<ÛäHê\T>± #Ó|æŒq≥T¢ #·÷XÊ+. n˝≤π> á n<Ûë´j·T+˝À

≈£L&Ü C≤„ì uÛÑ≈£îÔì \ø£åD≤\qT #Ó|æŒ ny˚ kÕ<ÛäHê\ì ≈£L&Ü #ÓbÕŒs¡T. k˛bÕ~Ûø£

‘·‘·Ô«+ (dü>∑TD) qT+&ç ìs¡TbÕ~Ûø£ ‘·‘·Ô«+ (ìs¡TZD) m˝≤ #˚s¡Tø√yê* nì á

n<Ûë´j·T kÕsê+X¯+.

|ü<äeT÷&Ée n<Ûë´j·TeTT

πøåÁ‘·πøåÁ‘·»„ $uÛ≤>∑ jÓ÷>∑eTT

Je⁄&ÉT ‘·qTï‘êqT e÷s¡TÃ≈£îH kÕ<Ûäq, ‘·q >∑T]+∫ ‘·q <äèwæºø√D+ e÷s¡TÃø√e&É+,

ªH˚qTμqT ªÁãVü≤àμ>± e÷s¡TÃ≈£îH˚ Á|üÁøÏj·T uÛÑ>∑eBZ‘· Àì $wüj·T+ nì eTq+

Ç~es¡πø #·÷XÊ+. Je⁄&ç ‘·‘·Ô«+, |üs¡e÷‘·à‘·‘·Ô«+ yÓTT<ä{Ï |ü+Á&Ó+&ÉT n<Ûë´j·÷˝À¢

‘Ó\TdüT≈£îHêï+. Ç|ü&ÉT kÕ<Ûä≈£î&ÉT nuÛ≤´dü+ #˚j·÷*‡q kÕ<Ûäq e÷s¡Zy˚T$T{Ï? nì

13e n<Ûë´j·T+ qT+&ç ∫e] es¡≈£L #Ó|üŒã&ÉT‘·T+~. á Äs¡T n<Ûë´j·÷\

düeTT<ëj·÷ìï ªkÕ<Ûäqwü≥ÿ+μ n+{≤s¡T.

y˚<ë+‘·XÊÅdüÔ+˝À $T>∑‘ê XÊÅkÕÔ˝À¢e˝…H˚ edüTÔ$y˚#·q+ ($&ÉeTs¡∫

|ü]o*+#·&É+) #·÷kÕÔ+. edüTÔe⁄ ($wüj·T+) Je⁄&ÉT, ÁãVü≤à, »>∑‘·TÔ, M{ÏeT<Ûä

dü+ã+<Ûä+. ¬s+&Ée n<Ûë´j·T+˝ÀH˚ ne´ø√Ô-j·T+ n∫+‘√´-j·T+ (2`25)

Ç‘ê´~ XÀ¢ø±˝À¢ Je⁄&ÉT düs¡«>∑‘·T&ÉT, ì‘·T´&ÉT nì #Ó|üŒã&ç+~. n˝≤π> n‘·ì

sê>∑<˚«cÕ\T, Á|üø£è‹˝Àì >∑TD≤\T n‘·DÏí m˝≤ Á|üuÛ≤$‘·+ #˚kÕÔjÓ÷ #·÷XÊ+. 7

qT+&ç 12e n<Ûë´j·÷˝À¢ j˚T‘·«ø£ås¡ eTìπs›X¯ + (12`3) yÓTT<ä …’q XÀ¢ø±˝À¢ ª‘·‘Yμ

|ü<ës¡úyÓTÆq ÁãVü≤àqT>∑÷]Ã #ÓbÕŒs¡T. ne´ø£Ô+ n∫+‘· + ˝≤+{Ï |ü<ë\T Ç<ä›]

$wüj·T+˝À #ÓbÕŒs¡T. Ç<Ó˝≤ kÕ<Ûä´+? Je⁄&ÉT dü+kÕ]. düTK<äT'U≤\T

nqTuÛÑ$düTÔqïyê&ÉT. |üs¡e÷‘·à Xó<äΔ#Ó’‘·q´dü«s¡÷|ü+. á ¬s+{Ïø° ◊ø£ + m˝≤ #ÓbÕŒs¡T.

ø±e⁄q Je⁄ì yêdüÔedæú‹ @$T{À #·÷&Ü*. Á|üjÓ÷>∑XÊ\˝À ˇø£ $TÁX¯D+˝À @

eT÷\|ü<ësêú\T ñHêïsTT nì m˝≤ $X‚¢wüD #˚kÕÔs√ n˝≤+{Ï $X‚¢wüD #˚j·÷*.

Je⁄&ÉT nì eTq+ uÛ≤$+#˚ edüTÔe⁄˝À @j˚T |ü<ësêú\THêïjÓ÷ $X‚¢wæ+#ê*. á

$X‚¢wüDÒ 13e n<Ûë´j·T+˝À #·÷kÕÔ+.

πøåÁ‘·+ R bı\+

á n<Ûë´j·T+ ù|s¡T ªπøåÁ‘·πøåÁ‘·»„ $uÛ≤>∑jÓ÷>∑+μ πøåÁ‘·eT+fÒ e÷eT÷\T>± eTq+

|ü+≥\T |ü+&ç+#˚ πøåÁ‘·y˚T. eTq ùd<ë´ìøÏ ‘·–q≥T¢ |ü+≥ |ü+&çq≥T¢>± eTq ø£s¡à

(eT+∫`#Ó&ÉT |üqT\)qT nqTdü]+∫ |òü\+. á πøåÁ‘êìï Á|üø±•+|ü#ùdyê&ÉT πøåÁ‘·E„&ÉT.

á ¬s+&ç+{Ï $uÛ≤>∑+ á n<Ûë´j·T+˝À 34 XÀ¢ø±\THêïsTT (ø=ìï Á>∑+<∏ë˝À¢

ns¡T®qT&ç Á|üX¯ï s¡÷|ü+˝À ˇø£ XÀ¢ø£+ n<äq+>± ñ+~). M{Ï À ◊<äT n+XÊ\T

#·÷&Ée#·TÃ. 1) yÓTT<ä{Ï Äs¡T XÀ¢ø±˝À¢ πøåÁ‘·πøåÁ‘·E„&ÉT nH˚ |ü<ë\≈£î ns¡ú+. 2) 7


qT+&ç 11 es¡≈£î C≤„q+ @$T{Ï? 3) 12 qT+&ç 13 es¡≈£î CÒ„j·T+, nq>±

‘Ó*j·T<ä–q<~? 4) XÀ¢. 19 qT+&ç 23 es¡≈£î Á|üø£è‹, |ü⁄s¡Twüß&ÉT, |üs¡e÷‘·à n+fÒ

@$T{Ï? 5) XÀ¢. 22 qT+&ç ∫e] es¡≈£î kÕ<Ûä≈£î&ÉT m˝≤+{Ï nuÛ≤´dü+ #˚j·÷*

nì ¬s+&Ée n<Ûë´j·T+˝À dæú‘·Á|üE„&ç >∑÷]Ã #Ó|æŒq kÕ<Ûäq Ò Çø£ÿ&É ≈£L&Ü #Ó|üŒu&Ü¶sTT.

∫e] XÀ¢ø£+ á πøåÁ‘·eTT, πøåÁ‘·E„&ÉT nH˚yê{Ïì ‘Ó\TdüT≈£îqïyê&ÉT eTT≈£îÔ&Í‘ê&Éì

|òü\ÁXó‹.

yÓTT<ä{Ï XÀ¢ø£+˝ÀH˚ lø£èwüßí&ÉT ø=ìï eTTK´ $wüj·÷\T #ÓãT‘·THêï&ÉT.

Ç<ä+ X¯Øs¡+ øöHÔj·T πøåÁ‘·$T‘· _ÛBÛj·T‘˚

@‘·<√´ y˚‹Ô ‘·+ ÁbÕVüQ' πøåÁ‘·»„ Ç‹ ‘·~«<ä' ˆˆ 1

á X¯ØsêH˚ï πøåÁ‘·eT+{≤s¡T. Bìï ‘Ó\TdüT≈£îqïyê&çì πøåÁ‘·E„&ÉT n+{≤s¡T nì

XÀ¢ø±s¡ú+. #ê˝≤ düT\uÛÑ+>± ø£ì|ædüTÔ+~. ø±˙ Bìï $#ê]+#ê*.

eTq+ @<Ó’Hê edüTÔe⁄qT rdüTø=ì Ç~ |ü⁄düÔø£+, Ç~ ô|qTï, Ç~ ≈£îØÃ nqï|ü&ÉT

ªÇ~μ nH˚~ eTq#˚‘· ‘Ó*j·Tã&˚~. n+fÒ ªH˚qTμ y˚s¡T, ≈£îØÃ y˚s¡T. ‘Ó*j·Tã&˚<ä+‘ê

Hêø£+fÒ _ÛqïyÓTÆq~. Á|ü|ü+#·+˝À nìï edüTÔe⁄\÷ eTq#‘· ‘Ó*j·Tã&y, eTqø£+fÒ

y¬s’qy˚. ø£kÕ] eTq <˚Vü‰H˚ï |ü]o*ùdÔ #˚sTT, ø±\T M{Ïì Hê #˚sTT, Hê ø±\T

n+≥T+{≤+. n+fÒ Hê#˚ #·÷&Éã&˚$, Hêø£+fÒ _ÛqïyÓTÆq$ nì ns¡úyÓTTdüTÔ+~.

n˝≤π> C≤„H˚+Á~j·÷\T Hê ø£qTï, Hê eTT≈£îÿ á$<Ûä+>±. ø£ Ç+Á~j·T+ Ò<ë

Ç+Á~j·÷\T |üì#˚j·T≈£îHêï ªH˚qTμ ñ+~. eT] á ªH˚qTμ nì uÛ≤$+#˚<˚$T{Ï?

n+‘·'ø£s¡De÷ n+fÒ n~ ≈£L&Ü »&ÉyÓTÆq<˚. n+‘·'ø£s¡D+ (eTqdüT‡) eTq+ ‹H˚

nqï+e\¢H ô|]π>~. n+<äTe\¢ eTqdüT‡ ≈£L&Ü ªHqTμ ø±<äT nì y<ë+‘· Á|ü‹bÕ<äq

(Ä<ÛäTìø£ ôd’ø±\J ªeTqùd‡μ H˚qT nqe#·TÃ. y˚<ë+‘· XÊÅdüÔ+ Ç+<äT≈£î _Ûqï+>±

#ÓãT‘·T+~).

ô|’ XÀ¢ø£+ ªÇ<ä+ X¯Øs¡+μ á X¯Øs¡+ n+≥T+~. nq>± Ç~ e⁄ ø±<äT nì

ˇø£e÷≥˝À #ÓãT‘·T+~. Ç+‘·es¡≈£L á <˚Vü≤y˚T H˚qT nH˚ uÛ≤eq˝À ñqïyê&çøÏ

Ç~≈£L&Ü $T>∑‘ê #·÷&Éã&˚yê{Ï‘√ düe÷qy˚T n+≥T+~. #·÷&Éã&˚<ëìù|s¡T

<äèX¯ +, #·÷#˚<ëìï <äèø˘ n+{≤s¡T. <äèø˘ @~, <äèX¯ y˚T~ nì $&É>=≥Tº≈£î+≥÷

b˛e&Éy˚T <äèø˘ <äèX¯ $y˚ø£eTT (á ù|s¡T‘√ $<ë´s¡D´eTTì ø£ Á|üdæ<äΔ Á>∑+<∏ëìï

ÁyêXÊs¡T).

|ü<äeT÷&Ée n<Ûë´j·T+ 125

á XØs¡+ πøåÁ‘·eT+≥T+~ ô|’ XÀ¢ø£+. Bìï ‘Ó\TdüT≈£îHyê&ÉT, Á|üø±•+|ü#ùdyê&ÉT

πøåÁ‘·E„&ÉT. á <˚Vü‰ìï/πøåÁ‘êìï #·÷ùdyê&ÉT nH˚ e÷≥‘√ Bìï >∑eTìdü÷Ô ≈£Ls¡TÃH˚

eTs√e´øÏÔ nì, Ä #·÷ùd e´øÏÔøÏ #·÷&É&ÉyT nH ø£ ÁøÏj·T ñqï≥T¢ #Ó|üŒ&ÉeTe⁄‘·T+~.

ø±˙ Ä πøåÁ‘·E„&ÉT nH~ πøåÁ‘·+˝À ñqï πøe\ #Ó’‘·qýT. á πøåÁ‘·yT HqT nqT≈£î+≥÷

‘ê<ë‘·àúÛ≤e+ (n<˚ H˚qT nqTø√e&É+)˝À ñ+fÒ Je⁄&ÉT. á πøåÁ‘·eT+‘ê <äèX¯ y˚T

nì ‘Ó\TdüTø√e&É+ ªπøåÁ‘·E„&ÉTμ ø±e&É+. n+fÒ πøe\+ ª»„μ e÷Á‘·+ n+fÒ ‘Ó*$

Ò<ë #Ó’‘·qé÷Á‘·+>± ñ+&É&É+. Bìï kÕøÏå#Ó’‘·q´+ nì y˚<ë+‘·+˝À n+{≤s¡T.

kÕøÏå n+fÒ <˚H√ï #·÷düTÔqï e´øÏÔ nì uÛ≤$+#·sê<äT. Ç~ πøe\+ n+‘·'ø£s¡D≤ìï

uÛ≤dæ+|ü#˚ùd #Ó’‘·q´+.

n+‘·'ø£s¡D+ G #Ó’‘·q´+ R dü+kÕ] / Je⁄&ÉT.

(eTqdüT‡) (kÕøÏå)

n+‘·'ø£s¡DeTH n+X+ rdæyùdÔ πøe\+ kÕøÏå>± $T>∑T\T‘ê&ÉT. ªHqTμ #düTÔHêïqT,

ªH˚qTμ dü+‘√wü+>± ñHêïqT nì ø£s¡Ôè‘·«, uÛÀø£Ôè‘·«uÛ≤eq n+‘·'ø£s¡D≤ìøÏ #Ó+~q~.

ø±˙ Je⁄&ÉT (#Ó’‘·q´s¡÷|ü⁄&Ó’q|üŒ{ÏøÏ) H˚qT düTœ, <äT'œ nì uÛ≤$düTÔ+{≤&ÉT. n+fÒ

n+‘·'ø£s¡D≤ìøÏ #Ó+~q <Ûäsêà\qT (>∑TD≤\qT) ‘·q <Ûäsêà\T>± uÛ≤$düTÔ+{≤&ÉT.

Ç˝≤ uÛ≤$+#·&É+, ˇø£<ëì <Ûäsêà\T Ç+ø=ø£<ëìô|’ ñ+#·&É+, n<Ûë´dü (super

imposition) n+{≤s¡T. Bìe\¢H˚ eTìwæ πø¢X¯eT+‘ê.

¬s+&Ée XÀ¢ø£+ ≈£L&Ü eTTKýÓTÆq~.

πøåÁ‘·»„+ #ê|æ e÷+ $~Δ düs¡«πøåÁ‘˚wüß uÛ≤s¡‘· ˆ

πøåÁ‘·πøåÁ‘·»„jÓ÷sYC≤„q+ j·T‘·Ô<é C≤„q+ eT‘·+ eTeT ˆ 2

nìï πøåÁ‘ê\˝À (nìï JeXØsê\˝À) πøåÁ‘·E„&ÉqT HH (|üs¡e÷‘·à) nì ‘Ó\TdüTø√.

πøåÁ‘·eTT, πøåÁ‘·E„&ÉT á ¬s+{Ï C≤„qy˚T dü¬s’q C≤„q+ nì Hê ìX¯Ãj·T+ ` nì

‘ê‘·Œs¡ +.

Çø£ÿ&É πøåÁ‘·E„&ÉT n+fÒ ô|’q #Ó|æŒq≥T¢>± kÕøÏå>± #·÷dü÷Ô ñqïyê&ÉT ø±<äT. kÕøÏå

nH˚ |ü<ä+˝À ø£s¡Ôè‘·«+ Ò<äT nì ô|’q #·÷XÊ+. kÕøÏå n+fÒ πøe\+ $wüj·÷ìï

Á|ü‹|òü*+|ü#˚ùd #Ó’‘·q´+. |üs¡e÷‘·à ndü+kÕ], n|ü]∫Ã¤qï+ (<˚X¯ø±\ |ü]$T‹

Òì~), Je⁄&˚yÓ÷ dü+kÕ], |ü]∫Ã¤qTï&ÉT. nsTTHê lø£èwüßí&ÉT á πøåÁ‘·E„&ÉT H˚H˚

n+≥THêï&ÉT. eT] |üs¡e÷‘·à≈£î eTq˝≤π> dü+kÕ]‘·«+ edüTÔ+~. n+‘˚>±ø£ nìï


X¯Øsê\˝À ñHêïqT nqï|ü&ÉT HêHê‘·«+ ≈£L&Ü edüTÔ+~. n+<äTπø Çø£ÿ&É nìï

X¯Øsê\T nH˚ ñbÕ<ÛäT\˝À #Ó’‘·q´s¡÷|ü+˝À ñHêïqT nH˚ ns¡ú+ #Ó|üø√yê*.

ñbÕ<ÛäT\T b˛>±H˚ X¯ó<äΔ#Ó’‘·qý˚T, C≤„qdü«s¡÷|üy˚T $T>∑T\T‘·T+~. bÕÁ‘· À ñqï

Äø±X+ eTVü‰ø±X+ ¬s+&É÷ ø£fÒ nH~ ñ<ëVü≤s¡D. ≈£î+&É\T/ bÕÁ‘·\T q•+#·>±H

Äø±X¯+ ˇø£fÒ $T>∑T\T‘·T+~.

πøåÁ‘·+˝À ñqï edüTÔe⁄\T

πøåÁ‘·+ jÓTTø£ÿ |üP]Ô $esê Ò$T{Ï? nì 5,6 XÀ¢ø±˝À¢ #ÓbÕŒs¡T. ªª|ü+#·eTVü‰uÛÑ÷‘ê\T

(|üè~∏$, »\+, n–ï, yêj·TT, Äø±X¯+), nVü≤+ø±s¡+ (H˚qT nH˚ uÛ≤eq), ãT~Δ,

ne´ø£ÔeTT (e÷j·T), ◊<äT C≤„H˚+Á~j·÷\T, ◊<äT ø£πsà+Á~j·÷\T, eTqdüT‡,

Ç+Á~j·÷\#˚ Á>∑Væ≤+|üã&˚ X¯u≤›~ $wüj·÷\T Çe˙ï πøåÁ‘·eTTμμ (XÀ¢.5). n+‘˚>±ø£

ªªn+‘·'ø£s¡D uÛ≤yê …’q ø√]ø£, <«wüeTT, düTKeTT, <äT'KeTT, #‘·q nq>± n+‘·'ø£s¡D˝À

@s¡Œ&˚ Ä˝À#·q\T, <Ûäè‹ nq>± will power, M≥ìï+{Ï <Ûä]+#˚ X¯øÏÔ, Çe˙ï≈£L&Ü

πøåÁ‘·y˚Tμμ (XÀ¢.6).

Çe˙ï <äèX¯ ø√{Ï ÀøÏ #πsy˚, #·÷&Éã&˚ edüTÔe⁄\ sê•˝ÀøÏ #πsy˚. ªH˚qTμ#˚

Á>∑Væ≤+|üã&˚y˚. M≥ìï+{Ïì Á|üø±•+|ü#˚ùd #Ó’‘·qý˚T πøåÁ‘·E„&ÉT (|üs¡e÷‘·Tà&ÉT eTq

n+‘·'ø£s¡D˝À kÕøÏå>± ñ+≥÷ eTq+ #ùd |üqT\qT #·÷düTÔ+{≤&ÉT nH~ bÂsêDÏ≈£î\T

#Óù|Œ $wüj·T+. n+<ä]˙ >∑eTìdü÷Ô ñ+&É&É+ |üs¡e÷‘·à |üìø±<äT. dü«s¡Z+, qs¡ø£+

nH˚ yê{Ïì $e]+#˚ dü+<äs¡“¤+˝À bÂsêDÏ≈£î\T #Ó|æŒq $wüj·÷\$).

πøåÁ‘·E„&ÉT n+fÒ πøe\ #Ó’‘·q´+. n+‘·'ø£s¡D<Ûäsêà\T Hê$ nqT≈£î+≥Tqï|ü&ÉT

Je⁄&ÉT n+{≤s¡T. n‘·&˚ dü+kÕ]. »qqeTs¡D #·Áø£+˝À ‹s¡T>∑T‘·T+{≤&ÉT.

n+‘·'ø£s¡D<Ûäsêà\T Hê$ ø±<äT nqT≈£îqï|ü&ÉT X¯ó<äΔ#Ó’‘·q´+, Ç‘·&˚ eTT≈£îÔ&ÉT.

»qqeTs¡D#·Áø£+ qT+&ç ãj·T≥|ü&çqyê&ÉT.

n+‘·'ø£s¡D<Ûäsêà\T Hê$ ø±e⁄ nq&ÜìøÏ ø=+‘· nuÛ≤´dü+, nVü≤+ø±s¡ eTs¡›q+

(self-negation) ø±yê*. ô|’q #Ó|ü≈£îqï<ëìï ã{Ïº me¬s’Hê ˇø£ $‘·+&Éyê<ä+

#j·Te#·TÃ. ªdüπs HqT #Ó’‘·qéTì ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT, ‘·sê«‘· @$T{Ïμ nì n&É>∑e#·TÃ.

n˝≤ n&ç–qyê&çøÏ Ç+ø± ‘Ó*j·T Ò<äì ns¡ú+. n‘·ì˝À ªHqTμ nH uÛ≤eq düTŒ¤≥+>±

ñ+~. ªn$C≤„‘·+ $C≤q‘ê+μ nì πøH√|üìwü‘·TÔ #Ó|æŒq≥T¢ Hê≈£î ‘Ó\TdüT nH˚yê&çøÏ

Ç+ø± ‘Ó*j·T Ò<äì ns¡ú+. Ç+ø± nuÛ≤´dü+ ø±yê*, ø=ìï >∑TD≤\T n\es¡#·Tø√yê*.

Ä >∑TD≤ Ò$T{Ï? nH˚ $wüj·T+ô|’ á ÁøÏ+~ XÀ¢ø±\T, C≤„q+ >∑T]+∫ #Ó|æŒq$.


C≤„q+ @$T{Ï nì XÀ¢. 7 qT+&ç 11 es¡≈£î #Ó|üŒã&ç+~. Çø£ÿ&É C≤„qkÕ<Ûäq≈£î

ñ|üø£s¡D≤\T #Ó|üŒã&Ü¶sTT. ñ|üø£s¡D≤\T ø±ã{Ïº M{Ïì Á|üX+dædü÷Ô C≤„qeT+≥THêï&ÉT

lø£èwüßí&ÉT. Ä \ø£åD≤\T / ñ|üø£s¡D≤\T Ç$.

C≤„q+ :

ne÷ì‘·«+ (XÀ¢.7) ` >∑s¡«+ Òø£b˛e&É+.

n<ä+_Û‘·«+ (XÀ¢. 7) ` <ä+uÛÑ+ nq>± &Ü+_ø£dü«uÛ≤eeTT Òø£b˛e&É+. H˚qT

<Ûë]à≈£î&Éqì C…+&Ü |ü≥Tºø=ì #Ó|üŒ&É+.

nVæ≤+dü (XÀ¢.7) ` ÁbÕDT\≈£î m{Ïº |”&ÉqT ø£*–+#·ø£b˛e&É+.

XÊ+‹' (XÀ¢.7) m<äT{Ïyê&ÉT n|üsê<ÛäeTT #˚dæq|üŒ{Ïø° zs¡TŒ‘√ ñ+&É&É+.

Äs¡®e+ (XÀ¢.7) ` ãTTEdü«uÛ≤e+.

Ä#ês√´bÕdüqyéT (XÀ¢.7) $~Û+|üã&çq Á|üø±s¡+ >∑Ts¡Te⁄<ä>∑Zs¡ $<ä quÛÑ dæ+#·&É+.

XÖ#·+ (XÀ¢. 7) ` u≤Vü≤´X¯ó~Δ, n+‘·'ø£s¡DX¯ó~Δ.

ôdúÌs¡´+ (XÀ¢. 7) ` yÓ÷ø£åe÷s¡ZeT+<äT >∑{Ïº>± ì\∫e⁄+&É&É+.

Ä‘·à$ìÁ>∑Vü≤+ (XÀ¢. 7) ` Ç+Á~j·T ìÁ>∑Vü≤+.

Ç+Á~j·÷πsúwüß yÓ’sê>∑ + (XÀ¢. 8) ` Ç+Á~j·T $wüj·÷\˝À yÓ’sê>∑ +.

nqVü≤+ø±s¡+ (XÀ¢. 8) ` nVü≤+ø±s¡+ Òø£b˛e&É+.

»qà, eTè‘·T´e⁄, eTTdü*‘·qeTT, yê´~Û\˝À <äT'K+ e⁄+~ nì >∑eTì+#·&É+.

Ç< <√wü<äs¡Ùq+ n+{≤s¡T. Çe˙ï nì‘ê´\ì uÛ≤$+#·&É+e\¢ yÓ’sê>∑ + ø£\T>∑T‘·T+~.

ndüøÏÔ' (XÀ¢. 9) ` Ç+Á~j·T $wüj·÷\ô|’ Á|”‹ Òø£b˛e&É+.

nq_Ûwü«+>∑+ (XÀ¢. 9) @<Ó’Hê $wüj·T+ô|’ n‘· +‘· |ü≥Tº<ä\, Á|”‹ ñ+&É&É+

n_Ûwü«+>∑+. n~ Òø£ H˚qT ÒqT nH˚ uÛ≤eq uÛ≤sê´|æ\¢\T yÓTT<ä …’q yê{Ïj·T+<äT.

á uÛ≤eq Òø£b˛e&É+ nq_Ûwü«+>∑+.

düeT∫‘·Ô‘·«+ (XÀ¢. 9) ` düTK<äT'U≤\j·T+<äT düeTuÛ≤eq‘√ ñ+&É&É+.

ne´_Û#ê]D° uÛÑøÏÔ' (XÀ¢. 10) ` uÛÑ>∑e+‘·Tìô|’ e´_Û#·]+#·ì (Ç≥÷, n≥÷

#·*+#·ì) uÛÑøÏÔ. nqq´jÓ÷>∑+‘√, nq>± |üs¡e÷‘·àø£+fÒ n_ÛqTïDÏí nH˚ uÛ≤eq‘√

ñ+&É&É+.


$$ø£Ô<˚X¯ùd$‘·«+ (XÀ¢. 10) ` @ø±+‘·düú\eTTq+<äT ñ+&É&É+ ` kÕ<Ûäq≈£î

jÓ÷>∑ yÓTÆq Á|ü<˚X¯+˝À ñ+&É&É+.

n<Ûë´‘·àC≤„qì‘· ‘·«+ (XÀ¢. 11) ` n<Ûë´‘·àeT+fÒ Ä‘·àqT >∑T]+∫ nì. Ä

∫+‘·qj˚T m\¢|ü&É÷ #˚j·T&É+.

‘·‘·Ô«C≤„Hês¡ú <äs¡Ùq+ (XÀ¢. 11) n<Ûë´‘·àXÊÅdüÔ Á|üjÓ÷»Hêìï u≤>± Á>∑Væ≤+#·&É+,

Ç<˚ eTTøÏÔkÕ<ÛäqeTì Á>∑Væ≤+#·&É+.

ô|’ #Ó|æŒqe˙ï C≤„qkÕ<ÛäHê\T. ø±e⁄q C≤„qeTì Á|üX+kÕ|üPs¡«ø£+>± #Ó|üŒã&ç+~.

CÒ„j·T+ :

CÒ„j·TeTq>± ‘Ó\TdüTø=q<ä–q~. Ç<˚ ‘Ó\TdüTø=qe\dæ+~ ≈£L&Ü.

CÒ„j·T+ j·T‘·Ô‘Y Á|üeøå±´$T j·T<é C≤„‘ê«-eTè‘·eTX¯óï‘˚

nHê~eT‘·Œs¡+ ÁãVü≤à q dü‘·ÔHêïdü<äT#· ‘˚ ˆ 12

CÒ„j·T+, j·T‘Y, ‘·‘Y Çe˙ï q|ü⁄+düø£*+>∑ X¯u≤›\T. Ç˝≤π> $T>∑‘ê XÀ¢ø±˝À¢

yê&Éã&çq q|ü⁄+düø£*+>∑ X¯u≤›\T |üs¡ÁãVü≤àqT dü÷∫kÕÔsTT (|üs¡ÁãVü≤àqT Åd”Ô*+>∑,

|ü⁄+*+>±˝À¢ dü÷∫+#·s¡ì #Ó|üø=Hêï+). á CÒ„j·÷ìï ‘Ó\TdüTø√e&É+e\¢ neTè‘êìï

bı+<äT‘ê&ÉT nì XÀ¢ø±s¡ú+. neTè‘·+ n+fÒ <˚e‘·\T, sêø£ådüT\T düeTTÁ<ëìï

eT~∏+∫ rdæq neTè‘·+ ø±<äT. nC≤„q+ yÓ’ eTè‘·T´' ` nC≤„qy˚T eTè‘·T´e⁄ nì

ñ|üìwü<ë«ø£ +. <ëìqT+&ç ãj·T≥|ü&É&Éy˚T neTè‘·+, nq>± C≤„qy˚T neTè‘·+.

nHê~eT‘Y ` nq>± Ä~ Òì~. |üs¡+ÁãVü≤à Ç+ø± m˝≤+{Ï<ä+fÒ q dü‘Y, q

ndü‘Y nq>± dü‘Yø±ì~, ndü‘·TÔø±ì~ nì ns¡ú+. m+‘√ |ü{≤{À|ü+‘√ q&ÉT+_–+∫

ÁãVü≤à>∑T]+∫ #ÓãT‘êqT nì n+≥÷ ªÇ~ dü‘Y ø±<äT, ndü‘Y ø±<äTμ nq&Éy˚T$T{Ï?

nì Á|ü•ï+#·Tø=ì lX¯+ø£s¡T\T Bìï˝≤ $e]+#ês¡T. dü‘Y nq>± nìï

<äèX¯´|ü<ësêú˝À¢q÷ ªñqï~μ ªñqï~μ nì #Ó|üŒ&ÜìøÏ neø±X¯eTTqï ‘·‘·Ô«+.

e´ø£ÔÁ|ü|ü+#·eT+‘ê Ç+<äT˝À #˚s¡T‘·T+~. ÁãVü≤àqT Ç~ |òü ≤Hê nì ø£ edüTÔe⁄qT

ø=eTTà |ü≥Tºø=ì (X¯è+>∑Á>±Væ≤ø£j·÷) #·÷|æq≥T¢>± ìπs›•+#· Ò+. ñqï~ nì

#Ó|üŒ>∑*π> Á|ü‹edüTÔe⁄≈£L ø=ìï <Ûäsêà\T+{≤sTT. n$ C≤‹, ÁøÏj·T, >∑TD+, HêeT+

nH˚$. ñ<ëVü≤s¡D≈£î Äe⁄ nH˚~ ˇø£ C≤‹. #·<äTe⁄‘·THêï&ÉT nH˚~ ˇø£ ÁøÏj·T.

mi¿ì |ü⁄wüŒ+ nH˚~ ø£ >∑TD+. Ç˝≤ @<√ ø£ <Ûäs¡àeTT+≥T+~. ÁãVü≤à ìs¡TZD+,

ìs¡ej·Te+ (nej·Tyê\T Òì~), ø±e⁄q ÁãVü≤à≈£î ô|’ Hê\T>∑T <Ûäsêà\÷ Òe⁄.


n+fÒ n~ edüTÔø√{ÏøÏ #Ó+~q~ø±<äT. HêeT, s¡÷|ü, ÁøÏj·T, C≤‹, >∑TDeTT\T @M

Òq{Ïº~ ÁãVü≤à. n+<äTe\¢ Ç~ dü‘Y ø±<äT nHêïs¡T.

ÁãVü≤à dü‘Y ø±q|ü&ÉT ndü‘Y ne⁄‘·T+~ ø£<ë nì Á|üX¯ï. ndü‘Y n+fÒ ndü Ò

Òì~. e+<Ûë´|ü⁄Á‘·T&ÉT (>=Á&Ü* ø=&ÉT≈£î), ≈£î+<˚{Ï ø=eTTà˝≤>± X¯ã›+ e÷Á‘·+

ñ+&ç edüTÔe⁄ Òì~. ÁãVü≤à n˝≤+{Ï<ë? ne⁄q+fÒ eTqeT+<äs¡+ HêdæÔø£eT‘·+˝ÀøÏ

yÓ[flb˛‘ê+. eT] m˝≤>∑+fÒ Ç+Á~j·÷\‘√ #·÷&É>∑*π><ëìH˚ eTq+ ñqï~, Ò<äT

n+{≤+. ÁãVü≤à Ç+Á~j·÷\#˚ ‘Ó*j·Tã&˚~ ø±<äT. ndæÔ (ñqï~), nq&ÜìøÏ HêdæÔ

( Ò<äT) nq&ÜìøÏ M\T Òì~.

eTìwæøÏ C≤Á>∑<äedüú, dü«bÕïedüú, düTwüß|æÔ nedüú (dü«|üï+≈£L&Ü Òì >±&ÛÉìÁ<ä)

nqT eT÷&ÉT <äX¯\THêïsTT. C≤Á>∑‘Y Àq÷, dü«|üï+˝Àq÷ eTq≈£î (n+‘·'ø£s¡D≤ìøÏ)

ø=ìï $wüj·÷\T ‘Ó\TkÕÔsTT. M{Ïì e´ø£ÔeT+{≤eTT. düTwüß|æÔ À eTqdüT‡ ≈£L&Ü

ôd\e⁄ rdüT≈£î+≥T+~. n<=ø£ ne´ø£Ô<äX¯. nsTTHê <ëìï >∑T]Ô+#˚ ‘Ó*$e⁄+≥T+~.

n+<äTe Ò¢ ìÁ<ä y˚T˝§ÿì H˚qT düTK+>± ìÁ~+#êqT nH˚ C≤„q+ eTq≈£î+≥T+~.

Ä ne´ø£Ô<äX¯ À ≈£L&Ü #Ó’‘·qéTT+~. á ø±s¡D+e\¢ ≈£L&Ü ndü‘Y nq&ÜìøÏ

M˝Ò¢<äT.

πøH√|üìwü‘·TÔ ªnq´<˚e ‘·~«~‘ê‘Y n<∏√ n$~‘ê<ä~Ûμ (1`3) nq>± n~

‘Ó*j·Tã&çqB ø±<äT, ‘Ó*j·Tã&ÉìB ø±<äT nì #ÓãT‘·T+~. ÁãVü≤à dü‘Y ø±<äT,

ndü‘·TÔ ø±<äT nì ns¡ú+. dü‘· eTT, ndü‘· eTT ø±<äH√, ñ+<√ Ò<√ nH√ ns¡ú+ø±<äT.

X¯u≤›\‘√ #Ó|üŒC≤\ì~ nì ns¡ú+.

ÁãVü≤à ndü Ò Ò<äT nH˚ uÛ≤eqqT ìsêø£]+#·&ÜìøÏ ‘·sê«‹ XÀ¢ø£+

düs¡«‘·'bÕDÏbÕ<ä+ ‘·‘·‡s¡«‘√-øÏå•s√eTTKyéT

düs¡«‘·'ÁX¯ó‹eT˝À¢πø düs¡«e÷eè‘· ‹wü‹ ˆ 13

<ëì Vü≤kÕÔ\T, bÕ<ë\T n+‘·{≤ ñHêïsTT (nìï ÁbÕDT\ Vü≤kÕÔ\T, bÕ<ë\T

<ëìy˚). <ëì ø£qTï\T, ‘·\\T, H√fi¯ó¢, #Óe⁄\T, nìïyÓ’|ü⁄˝≤ ñHêïsTT. nìï+{Ï

Äe]+∫e⁄qï~ nì ‘ê‘·Œs¡ +.

nìïÁbÕDT˝À¢ì nìï Ç+Á~j·÷\T Bì ñbÕ<ÛäT\T nq>± M{Ï<ë«sê ÁãVü≤à

‘Ó*j·Tã&ÉT‘·T+~. ñbÕ~Û nH˚~ ø£ MT&çj·T+˝≤+{Ï~. nìï Ç+Á~j·÷\qT nìï

n+‘·'ø£s¡D\qT uÛ≤dæ+|ü#˚ùd~ #Ó’‘·qý˚T. á #Ó’‘·qý˚T ÁãVü≤à. n+<äTπø ‘·sê«‹


XÀ¢ø£+˝À ªdüπs«+Á~j·T >∑TD≤uÛ≤dü+μ (XÀ¢.14) nHêïs¡T. nìï n+‘·'ø£s¡D≤˝À¢ Á|ü‹|òü*+#

#Ó’‘·q´+ (BH˚ï ∫<ëuÛ≤düT&ÉT n+{≤s¡T) ÁãVü≤à#Ó’‘·qý˚T. Ç~ $$<Ûä bÕÁ‘· À¢ ñqï

Äø±X¯+˝≤>± yπs«s¡T>± ø£ì|ædüTÔ+~. ø±˙ nìï πøåÁ‘ê˝À¢ ñqï πøåÁ‘·E„&ÉT ˇø£fÒ.

Ç~ (ÁãVü≤à) nìï Ç+Á~j·÷\qT uÛ≤dæ+|ü#˚ùd<˚ ø±˙ ªdüπs«+Á~j·T $e]®‘·yéTμ

(XÀ¢. 14) Bìø£+≥÷ Ç+Á~j·÷\T Òe⁄. Ç~ πøe\+ C≤„qdü«s¡÷|ü+. n+<äTe\¢H

ªndüø£Ô+μ (XÀ¢.14) <˚ì‘√q÷ dü+ã+<Ûä+ Òì~. ‘·q˝À ø£*Œ‘ê …’q Ç+Á~j·÷\‘√

m˝≤+{Ï dü+>∑eT+ Òì~. n˝≤π> ªdüs¡«uÛÑè‘Yμ (XÀ¢.14) ` düsê«˙ï uÛÑ]+#˚~,

Á|ü|ü+#·eT+‘ê Ä ÁãVü≤à#Ó’‘·qéT+<˚ ñqï~. nìï edüTÔe⁄˝À¢q÷ ñqï~, ñqï~

n+≥÷ ø£ì|ædüTÔqï~. m+&Ée÷e⁄˝À¢ ≈£L&Ü ñqï~ nH˚ uÛ≤eq. Ä uÛ≤eq≈£î

Ä<Ûës¡+ ≈£L&Ü ÁãVü≤à#Ó’‘·qý˚T.

$T<∏ä n+fÒ ?

ÁãVü≤à ìs¡TZD+. m˝≤+{Ï $X‚cÕ\÷ Òì~. Á|ü|ü+#·+‘√ m˝≤+{Ï dü+ã+<Ûä+

˝ÒìB nH˚ $wüj·÷ìï e÷≥˝À¢ m˝≤ #ÓbÕŒ*. BìøÏ y˚<ë+‘·XÊÅdüÔ+˝À ˇø£

Á|üÁøÏj·T #ÓbÕŒs¡T. yÓTT<ä≥>± ÁãVü≤à qT+&ç á Á|ü|ü+#·+ n+‘ê e∫Ã+<äì #Ó|üŒ&É+

(e÷j·÷XøÏÔ, Væ≤s¡D´>∑s¡“¤‘·‘·Ô«+ yÓTT<ä …’qe˙ï), ‘·sê«‘· Çe˙ï ø±<äT, ø±<äT n+≥÷

ˇø√ÿ<ëìì Á|üø£ÿ≈£î HÓ≥Tº‘·÷ ∫es¡≈£î $T– Ò~ ÁãVü≤à nì #Ó|üŒ&É+. <äèXéTjT´<ä+‘ê

dü‘· +ø±<äT nH e÷≥H y<ë+‘·uÛ≤wü À »>∑‘·TÔ $T<∏ä n+{≤s¡T. Ç~ ø£ bÕ]uÛ≤wæø£

|ü<ä+. »>∑‘·TÔ $T<∏ä n+fÒ u§‹Ô>± Ò<äì ø±<äT. kÕù|øÏåø£+>± (relative>±) nq>±

ÁãVü≤àqT Á>∑Væ≤+∫q|ü⁄&ÉT »>∑‘·TÔ q•düTÔ+~. n~ ≈£L&Ü ÁãVü≤às¡÷|ü+˝ÀH ø£ì|ædüTÔ+~.

ˇø£yÓ’|ü⁄ dü‘· +ø±<ä+≥÷H˚ n<˚ ÁãVü≤à˝À ø£*Œ+∫q s¡÷|ü+>± #·÷&É&É+. Ç~

$e]+#·&Üìπø |üs¡düŒs¡ $s¡T<ëΔ …’q $X‚wüD≤\T á XÀ¢ø£+˝À yê&Éã&Ü¶sTT.

ìs¡TZD+ ` >∑TDuÛÀø£Ôè (>∑TD≤\qT nqTuÛÑ$+#˚~) nì nqï|ü&ÉT ÁãVü≤à

ìs¡TZDeTH~ eTq≈£î ‘Ó*dæ+<. >∑TD≤\qT nqTuÛÑ$+#~ m˝≤ ne⁄‘·T+~. dü‘·Ô«eTT,

s¡»düT‡, ‘·eTdüT‡ nH˚ >∑TD≤\e\¢ düTK+, <äT'K+, yÓ÷Vü≤+˝≤+{Ï eTH√eè‘·TÔ\T

(mental cognitions) ø£\T>∑T‘êsTT. n+‘·'ø£s¡D≤ìøÏ dü+ã+~Û+∫q á eè‘·TÔ\˙ï

ÁãVü≤à#Ó’‘·q´+e\¢ ø£*–qy˚. n+<äTe\¢ >∑TD≤\qT nqTuÛÑ$+#˚~ nHêïs¡T.

15e XÀ¢ø£+˝À Ç˝≤+{Ï |üs¡düŒs¡ $s¡T<äΔ $X‚wüD≤\H˚ #·÷kÕÔ+. nìï uÛÑ÷‘ê\

˝À|ü ≤, ãj·T{≤ ñqï edüTÔe⁄ nHêïs¡T. ÁãVü≤à πøe\+ πøåÁ‘·+˝ÀH˚ ø±<äT <äèXÊ´ìøÏ


ãj·T≥≈£L&Ü ñqï ‘·‘·Ô«+. e+<ä |òüT{≤ø±XÊ\T b˛sTTHê nìï+{Ï À|ü ≤, ãj·T{≤

πø Äø±X¯+ m˝≤>√ ÁãVü≤à‘·‘·Ô«+ n˝≤>∑. ªn#·s¡+ #·s¡y˚Te #·μ (XÀ¢.15) nq>±

n#‘·q+, #‘·q+ á ¬s+&É÷ ÁãVü≤àjT. n+<äTe Ò¢ n$CÒ„j·T+ nHêïs¡T. Ç+Á~j·÷\‘√

‘Ó\TdüTø=H˚~ ø±<äT ø±e⁄q n~ nÁ|üy˚Tj·T+ (Á|üe÷D≤\≈£î n+<˚~ ø±<äT). n˝≤π>

ª<ä÷s¡düú+μ (XÀ¢. 15) ` nC≤„qT\≈£î <ä÷s¡yÓTÆq~. ªn+‹πø #· ‘·‘Yμ (XÀ¢. 15) `

$<ë«+düT\≈£î n‹ <ä>∑Zs¡>± ñ+~. nq>± $<ë«+düT\ dü«s¡÷|üy˚T n~. ø=‘·Ô>±

bı+<˚~ø±<äT. #Ó’‘·q´y˚T ‘·eT Ä‘·à nì yê]#˚ ‘Ó*j·Tã&˚~.

‘·sê«‹ XÀ¢ø£+ ≈£L&Ü Ç˝≤+{Ï $s¡T<äΔ$X‚wüD≤\‘√ ≈£L&çq<. ÁãVü≤à˝À $uÛ≤>±\T

Òø£b˛sTTHê n~ $uÛ≤>±\Tqï≥T¢ ø£ìŒdüTÔ+~ (XÀ¢.16). nK+&ÉyÓTÆq (K+&É+ Òì

` nej·Tyê\T Òì) #Ó’‘·Hê´ìï eTq+ _Ûqï_Ûqï HêeTs¡÷bÕ\T>± #·÷&É&ÉyT ÁãVü≤àqT

$uÛÑõ+#·&É+. πø ÁãVü≤àqT eTq+ $uÛÑõ+∫ #·÷düTÔHêï+. <ëìj·T+< Ä s¡÷bÕ\˙ï

ø£*Œ+#·ã&ç n+<äT˝ÀH˚ $©qeTÚ‘·THêïsTT ø±e⁄q á ÁãVü≤àj˚T düèwæºøÏ, \j·T≈£î

ø±s¡DeT+≥THêï+ (XÀ¢.16).

17e XÀ¢ø£+ n~ CÀ´‹düT‡\πø CÀ´‹düT‡ nì #ÓãT‘·T+~. n+<Ûäø±sêìøÏ

<ä÷s¡+>± ñ+&˚~. n+<Ûäø±sêìï, yÓ\T>∑TqT Á>∑Væ≤+#˚~ ‘Ó*$‘√H˚. BH˚ï Ä‘·àCÀ´‹

nì ãèVü≤<ës¡D´ø√|üìwü‘·TÔ˝Àì ªCÀ´‹Ásê“Vü≤àD+μ $e]düTÔ+~. nìï+{Ï˙

uÛ≤dæ+|ü#˚ùd~, Nø£{Ïì ≈£L&Ü uÛ≤dæ+|ü#˚ùd~, düTwüß|æÔ À #Ó’‘·q´s¡÷|ü+˝À ñ+&˚~,

eTq˝À ñqï ‘Ó*$ nH˚ CÀ´‹j˚T. á Ä‘·àCÀ´‹ Òì<˚ dü÷s¡T´&çøÏ ø±+‹ ñ+<äì

#Ó|üŒ Ò+. yÓ\T>∑T dü«uÛ≤e+ Ç˝≤ ñ+~. Nø£{Ï dü«uÛ≤e+ Ç˝≤ ñ+~ nì #Ó|üŒ>∑*–+~

Ä‘·àCÀ´‹jT.

á XÀ¢ø£+ ¬s+&Ée yêø£ +˝À C≤„q+, CÒ„j·T+, C≤„q>∑eT´+ á eT÷&É÷ ˇø£fÒ

n+≥THêï&ÉT. nq>± πø #Ó’‘·q´yT ‘Ó\TdüTø=Hyê&ÉT (Á|üe÷‘·), ‘Ó\TdüT≈£îH $<Ûëq+

(Á|üe÷D+), ‘Ó\TdüTø√ã&˚~ (CÒ„j·T+) nì eT÷&ÉTs¡ø±\T>± ñ+~. ô|’ yêø£ +˝À

C≤„q>∑eT´+ n+fÒ C≤„q|òü\+. nq>± ‘Ó\TdüTø=q<ä–q~. πø #Ó’‘·Hê´ìï $$<Ûä

<äèwæºø√D≤˝À¢ #·÷|æ+∫ #ÓbÕŒ&ÉT lø£èwüßí&ÉT. á$<Ûä+>± πøåÁ‘êìï, (»&ÉÁ|üø£è‹ì)

C≤„Hêìï, CÒ„j·÷ìï, ‘Ó\TdüT≈£îqïyê&ÉT Hê uÛ≤e+˝ÀøÏ ekÕÔ&ÉT nq>± uÛÑ≈£îÔ&˚ ªH˚qTμ

ne&ÜìøÏ ns¡TΩ&Ée⁄‘ê&Éì ns¡ú+. ªeT<ë“¤yêjÓ÷|ü|ü<ä ‘μ (XÀ¢.18). Ç+‘· ÁãVü‰à‘·àuÛ≤e+


e∫Ãq ‘·sê«‘· JeqTà≈£îÔ&ÉT Á|ü‹ÁbÕDÏ˝À ñqï #Ó’‘·q´+ H˚H˚ nH˚ uÛ≤eq˝À

ñ+{≤&ÉT. n<˚ düsê«‘·àuÛ≤e+, nVü≤+ nH˚~ Òì uÛ≤e+.

Á|üø£è‹ ` |ü⁄s¡Twüß&ÉT :

‘·sê«‹ ◊<äT XÀ¢ø±˝À¢ (19 qT+&ç 23) Á|üø£è‹ |ü⁄s¡Twüß&ÉT >∑T]+∫ #Ó|üŒã&ç+~.

Ç~ eTT+<äT n<Ûë´j·÷˝À¢ yπs e÷≥˝À¢ #Ó|æŒq<˚.

|üsê R πøåÁ‘·E„&ÉT R |ü⁄s¡Twüß&ÉT R Je⁄&ÉT.

n|üsê R πøåÁ‘·+ R Á|üø£è‹ R »>∑‘Y.

á ¬s+&É÷ nHê<äT\T nq>± Ä~ Òì~, e÷j·÷XøÏÔ‘√ bÕfÒ e∫Ãq~. M{Ï‘√bÕfÒ

dü‘·Ô«eTT, s¡»düT‡, ‘·eTdüT‡ nH˚ >∑TD≤\T e#êÃsTT (XÀ¢.19).

Á|üø£è‹˝À ô|’ dü‘·Ô«eTT, s¡»düT‡, ‘·eTdüT‡ nH˚ eT÷&ÉT n+XÊ\T ñHêïj·Tì, yê{Ï

kÕe÷´edüú / düeT‘Í\´+ / equilibrium e÷]q|ü&ÉT düèwæº nH˚ kÕ+KT´\

Á|ü‹bÕ<äqqT y˚<ë+‘·T\T (˙\ø£+sƒ¡ yê´K´) n+^ø£]kÕÔs¡T. |ü+#·uÛÑ÷‘ê\

|ü]D≤eT+>± ◊<äT C≤„H˚+Á~j·÷\T @s¡Œ&Ü¶sTT. nq>± uÛÑ÷$T |ü]D≤eT+>±

Á|òü÷DÒ+Á~j·TeTT (eTT≈£îÿ), yÓ\T‘·Ts¡T |ü]D≤eT+>± ø£qTï Ç˝≤ $T>∑‘ê Ç+Á~j·÷\T

@s¡Œ&Ü¶sTT. yê{Ï‘√bÕ≥T eTqdüT‡, ãT~Δ, nVü≤+ø±s¡eTT Çe˙ï≈£L&Ü

|üìeTT≥¢ ≤+{Ï$. M{ÏH˚ ø£s¡D≤\T n+{≤s¡T. á ø£s¡D≤\ düeT÷Vü≤eT+‘ê ˇø£

ø±s¡ + (nq>± #˚j·Tã&çq~), á ø±sê´ìøÏ ø±s¡D+ Á|üø£è‹ (XÀ¢.20).

eT] |ü⁄s¡Twüß&Óes¡T? |ü⁄s¡Twüß&Éq>± nVü≤+‘√ eTT&ç|ü&çq Je#Ó’‘·q´+. Ä

dü‘·Ô«s¡»düÔyÓ÷>∑TD≤\ |òü*‘·+>± e∫Ãq düTK+, <äT'K+ yÓTT<ä˝…’qyê{Ïì ‘·q

nqTuÛÑyê\T>± uÛ≤$düTÔ+{≤&ÉT. Ç˝≤>∑ Je#Ó’‘·q´+ / |ü⁄s¡Twüß&ÉT düTK<äT'U≤\ uÛÀø£Ô

nì |æ\Teã&É‘ê&ÉT (XÀ¢.20). ‘·q düTK<äT'U≤\T>± uÛ≤$+#·&ÜìøÏ ø±s¡D+ n$<ä ,

nC≤„q+, Bìï ‘·‘·Ô«$#ês¡+<ë«sê ‘=\–+#·Tø√yê*. Á|üø£è‹ >∑TD≤\qT

#Ó’‘·q´>∑TD≤\T>± uÛ≤$dü÷Ô, n<Ûë´dü #˚dü÷Ô (super imposition) H˚qT düTF, <äT'F

nì uÛ≤$düTÔ+{≤&ÉT.

á >∑TD≤\ Á|üuÛ≤e+e\¢H˚ eT+∫ Ò<ë #Ó&ÉT|üqT\T #˚j·T&É+, yê{Ï |òü*‘·+>±

eT+∫ Ò<ë #Ó&ÉT »qà\T (»+‘·T, ÁøÏ$T, ø°≥ø±~ »qà\T) bı+<ä&É+ »s¡T>∑T‘·T+~


(XÀ¢.21). Á|üø£è‹‘√, nq>± »&ÉyÓTÆq n+‘·'ø£s¡D‘√ ‘ê<ë‘·à´+ ø£\yê&Ó’ n˝≤

uÛ≤$düTÔHêï&ÉT nì á XÀ¢ø£+ #ÓãT‘·T+~.

ø£s¡Ô, ø£s¡à, ÁøÏj·T n˙ï ÁãVü≤àj˚T

X¯Øs¡+˝À »]π> $$<Ûä ø±sê´\≈£î ø£s¡Ô, ø£s¡à, ÁøÏj·T uÛÑ>∑yêqT&˚qì ‘·sê«‹ XÀ¢ø£+

ñ|üÁ<äcÕºqTeTHêÔ #· uÛÑsêÔ uÛÀø±Ô eTùV≤X¯«s¡'

|üs¡e÷‘˚à‹ #ê|ü⁄´ø√Ô <˚ùV≤-dæàHé |ü⁄s¡Twü' |üs¡' ˆ 22

ªXØs¡+˝À ñqï |üs¡ÁãVü≤àjT kÕøÏå>± ñ+&yê&Éì, nqTeT‹+#yê&Éì, b˛wü≈£î&Éì,

uÛÀø£Ô nì, eTùV≤X¯«s¡T&Éì, |üs¡e÷‘·àj·Tì #Ó|üŒã&ÉT#·THêï&ÉTμ nì ‘ê‘·Œs¡ +.

nq>± nìï ycÕ\÷ πø #Ó’‘·q´+˝À ø£ì|æ+#y. Hê\Ze n<Ûë´j·T+˝À ªÁãVü‰às¡ŒD+

ÁãVü≤àVü≤$'μ (XÀ¢. 4`24) nqï≥T¢ ø£s¡Ô, ø£s¡à, ÁøÏj·T, ø£s¡D+ n˙ï Ä dü«s¡÷bÕ Ò.

ñ|üÁ<äwüº nq>± kÕøÏå#Ó’‘·q´+ Ò<ë n+‘·'ø£s¡D≤ìï Á|ü‹|òü*+|ü#ùd #Ó’‘·q´+. nqTeT+‘·

nq>± nqTeT‹+#˚yê&ÉT. nq>± <Ûäsêà<Ûäs¡àø±sê´˝À¢ ùd«#·Ã¤>± Á|üe]Ô+|ü#˚ùdyê&ÉT.

uÛÑsêÔ Ä uÛ≤yê\ìï+{Ïø° n~ÛcÕºq+ (<˚ìô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç ñHêïjÓ÷ Ä ‘·‘·Ô«+). uÛÀø±Ô

` á ø±sê´\˙ï #Ó’‘·q´dü«s¡÷|üyÓTÆq Ä‘·à˝ÀH˚ \sTTdüTÔHêïj·Tì ns¡ú+.

Ç˝≤ »&É+`#‘·q+, Á|üø£è‹`|ü⁄s¡Twüß&ÉT nì $yø£+‘√ ‘Ó\TdüTø√>∑\yê&ÉT Àø£+˝À

nìï ø±sê´\T #˚dæHê (ø£s¡àjÓ÷– nì ns¡ú+) n‘·ìøÏ |ü⁄qs¡®qà ñ+&É<äT (XÀ¢.23).

nq>± n‘·ì ø£s¡à\T C≤„q+#˚ <ä>∑ΔeTÚ‘êsTT.

kÕ<Ûäqe÷sêZ\T

XÀ¢. 24,25\˝À Ä‘·à<äs¡ÙHêìøÏ kÕ<ÛäHê\T>± á ÁøÏ+~ e÷sêZ\T #Ó|üŒã&Ü¶sTT.

1) <Ûë´qjÓ÷>∑+ eTqdüT‡qT |üs¡e÷‘·àô|’ ì*|æ, πørs¡T>± Ä˝À#·HêÁ|üyêVü≤+

ñ+&˚≥≥T¢ ìj·T+Á‹+∫ ñ+&É&É+. Ç~ eTqdüT‡ jÓTTø£ÿ ìX¯Ã\‘ê«ìøÏ

düVü‰j·T|ü&ÉT‘·T+~. 2) ø£s¡àjÓ÷>∑+ Ç~ ô|’ n<Ûë´j·÷˝À¢ $e]+|üã&ç+~. Ç~

∫‘·ÔX¯ó~Δ nq>± eTqdüT‡ ìs¡à\‘ê«ìøÏ düVü≤ø£]düTÔ+~. 3) C≤„qjÓ÷>∑+ ` ô|’

n<Ûë´j·÷˝À¢ $e]+|üã&ç+~.

á eT÷&É÷ yπs«s¡T e÷sêZ\T ø±e⁄. πø e÷s¡Z+˝À $$<Ûä yÓT≥T¢. ø£s¡àjÓ÷>∑+

yÓTT<ä{ÏyÓT≥Tº. ‘·sê«‘· <Ûë´qjÓ÷>∑+. ‘·sê«‘· C≤„qjÓ÷>∑+. y<ä+˝À ≈£L&Ü ø£s¡àø±+&É,

ñbÕdüHêø±+&É, C≤„qø±+&É nì eT÷&ÉT ø±+&É\qT #ÓãT‘ês¡T. ny˚ á XÀ¢ø£+˝À

#Ó|üŒã&Ü¶sTT. ø£s¡àjÓ÷>∑+ <Ûë´qjÓ÷>±ìøÏ ãVæ≤s¡+>∑kÕ<ÛäqeT˙, <Ûë´qjÓ÷>∑+


C≤„HêìøÏ n+‘·s¡+>∑kÕ<ÛäqeT˙ 6e n<Ûë´j·T+˝À >∑eTì+#ê+. ø±ã{Ïº Çe˙ï πø

e÷s¡Z+˝Àì $$<Ûä <äX\T. <Ûë´qjÓ÷>∑+, ø£s¡àjÓ÷>∑+ á ¬s+&É÷ ≈£L&Ü ÁãVü≤àC≤„HêìøÏ

dü«‘·+Á‘·+>± kÕ<ÛäHê\T ø±e⁄. |üs¡+|üs¡>± yÓ÷øå±ìøÏ düVü≤ø£]+#˚$ nì ≈£L&Ü ô|’

n<Ûë´j·÷˝À¢ >∑eTì+#ê+.

Çe˙ï #j·T Òìyêfió¢, ø£s¡àìwü˜ À ñqïyêfió¢ (dü‘·ÿs¡à\T #düTÔqïyêfió¢) #ê˝≤eT+~.

yê] >∑‹ @$T{Ï? n+fÒ yês¡T ≈£L&Ü ÁX¯ó‘·T˝À¢ ñqï ñ|ü<˚XÊ\qT $+≥÷

Áø£eTÁø£eT+>± @<√ ˇø£ e÷s¡Z+˝ÀøÏ e∫Ã nC≤„Hêìï n‹Áø£$TkÕÔs¡T (XÀ¢.25).

Mfi¢ì ÁX¯ó‹|üsêj·TD≤' nHêïs¡T. ÁX¯ó‘·T˝À¢ #Ó|æŒq<ëìï $ì ø£s¡à #˚ùdyêfi¯ó¢, >=|üŒ

Ä˝À#·Hê|üs¡T\T ø±s¡T, nsTTHê Ms¡T Áø£eT+>± düHêàs¡Z+˝ÀøÏ ekÕÔs¡T.

πøåÁ‘· ` πøåÁ‘·E„\ dü+jÓ÷>∑+

n<Ûë´j·T+ kÕsê+X¯+ ∫e] XÀ¢ø±˝À¢ #Ó|üŒã&ç+~. Á|ü|ü+#·+˝Àì #˚‘·Hê\T,

n#˚‘·Hê\T n˙ï ≈£L&Ü πøåÁ‘· πøåÁ‘·E„\ dü+jÓ÷>∑+‘√ @s¡Œ&çqy˚ (XÀ¢.26). πøåÁ‘·+

R n#˚‘·q+. πøåÁ‘·E„&ÉT R #˚‘·qT&ÉT nì #Ó|æŒ yê{Ï dü+jÓ÷>∑yÓT˝≤ #Ó|üŒ>∑\+?

#Ó’‘·Hê´ìøÏ nej·Tyê\T Òe⁄. nej·Tyê\T+fÒH @<√ ø£ dü+ã+<Ûä+ ≈£î<äTs¡T‘·T+~.

n+<äTe\¢ Çø£ÿ&É dü+ã+<ÛäeT+fÒ ø£<ëì <Ûäsêà\T ys=ø£<ëìô|’ uÛ≤$+#·Tø√e&ÉeTH<

dü+ã+<Ûä+. á uÛ≤eqH˚ n<Ûë´dü nì ô|’q #·÷XÊ+. n+‘·'ø£s¡D+ »&É+. Bì

<Ûäsêà\qT #˚‘·qyÓTÆq Je⁄ìøÏ dü+ã+~Û+∫q$>± uÛ≤$+#·&É+e\¢. á dü+ã+<Ûä+

bÕeTTøÏ <ëìô|’ ÁuÛÑeTe\¢ ø£ìŒ+# Á‘ê&ÉTøÏ ñqï dü+ã+<Ûä+. C≤„q+e\¢ ‘=\–b˛jT~.

Ç<˚ uÛ≤e+ 27e XÀ¢ø£+˝À #ÓbÕŒs¡T. düeTdüÔuÛÑ÷‘ê˝À¢ düeT+>± ñ+≥T+~

ÁãVü≤à. düeTeT+fÒ |ü]D≤eT+ #Ó+<äì~. q•+#˚ X¯Øsê\‘√ Ç~ q•+#·<äT.

|òüT{≤\T mìï q•+∫Hê Äø±X¯+ q•+#·q≥T¢. düeT+ R ÁãVü≤à nH˚ uÛ≤yêìï 5e

n<Ûë´j·T+˝À ªX¯óì#Ó’e X¯«bÕπø #·μ (5`18) nH˚ XÀ¢ø£+˝À ‘Ó\TdüT≈£îHêï+.

Ä‘·àVü≤‘·´

28e XÀ¢ø£+ Ä‘·àVæ≤+düqT >∑÷]Ã #ÓãT‘·T+~. ªªnìï ÁbÕDT˝À¢q÷ ñqï

|üs¡y˚TX¯«s¡Tì düeT+>± #·÷&É>∑*–qyê&ÉT ‘·q Ä‘·àqT ‘êqT Væ≤+dæ+#·&ÉTμμ. Ä‘·àqT

Væ≤+dæ+#·&Éy˚T$T{Ï? Ä‘·àqT nHê‘·à>± #·÷&É&É+, »&Üì≈£îqï >∑TD≤\qT Bìô|’

uÛ≤$+#·&É+, Væ≤+dæ+#·&ÉeT+fÒ Ç<˚. Ç˝≤ #˚dæqyêDÏí Ä‘·àVü≤qT&ÉT ` Ä‘·àqT

Væ≤+dæ+∫qyê&ÉT n+≥T+~ ‘·. Ä‘·àqT ms¡T>∑ø£b˛e&Éy˚T Ä‘·àVü≤‘· . Ç<˚ |ü<ëìï


áXÊyêk˛´|üìwü‘·TÔ ≈£L&Ü ªjT πø #ê‘·àVü≤H√ »Hê'μ (3e eT+Á‘·+) nH eT+Á‘·+˝À

#ÓãT‘·T+~. á Ä‘·àVü≤qT …’q »qT\T ÄdüTØ˝Àø±\≈£î n+fÒ n<Û√˝Àø±\≈£î

yÓfi¯‘ês¡ì ô|’ eT+Á‘·+ #ÓãT‘·T+~.

á Ä‘·à nø£s¡Ô nì 29e XÀ¢ø£+. ø£s¡à\˙ï Á|üø£è‹‘√ #˚j·Tã&˚y˚, nq>± >∑TD≤\

Á|üuÛ≤e+#˚ #˚j·Tã&˚y˚. á $<Ûä+>± Ä‘·àqT nø£s¡Ô>± #·÷dæqyê&ÉT dü¬s’q kÕ<Ûä≈£î&ÉT.

ÁbÕDT\T yπs«s¡T>± ñHêï M≥ìï+{Ïj·T+<äT πø Ä‘·à, <ëìj·T+< uÛÑ÷‘ê\ ñ‘·Œ‹Ô,

$ø±dü+ nì ‘Ó\TdüT≈£îqïyê&ÉT ÁãVü≤à>±H ne⁄‘ê&ÉT (XÀ¢.30). ÁãVü≤àC≤„ì ÁãVü≤àjT

nH˚ ñ|üìwü<ë«ø£ + BìH˚ #ÓãT‘·T+~.

Ä‘·à πøe\+ ªXØs¡düú'μ (XÀ¢.31) XØs¡+ ñbÕ~Û>± ø£\~. ñbÕ~Û ñqï~ ø±e⁄q

eTq+ Ä‘·àqT }Væ≤+#·>∑\T>∑T‘·THêï+. ñbÕ~Û Ò≈£î+fÒ e{Ïº #Ó’‘·q´+>±H ñ+&yêfi¢+.

ñbÕ~Û Ä‘·à≈£î ñ|ü\_ΔkÕúq+ (nq>± <=]πødüú\+). #Ó’‘·q´Á|ü‹|òü\q+ (reflection)

Çø£ÿ&É ñqï~ nì ‘Ó\TdüT≈£îH˚kÕúq+. Äø±X¯+˝À ø±+‹ì H˚s¡T>± #·÷&É Ò+. n~

@<Ó’Hê n<ä›+ô|’ Ò<ë edüTÔe⁄ô|’ Á|ü‹|òü*+∫q|ü⁄&˚ ø±+‹ì #·÷&É>∑\+. n˝≤>∑

n+‘·'ø£s¡D+˝À Á|ü‹|òü*+#·&É+e\¢H #Ó’‘·Hê´ìï ‘Ó\TdüTø√>∑\T>∑T‘·THêï+.

33e XÀ¢ø£+˝À dü÷s¡T´&ç ñ<ëVü≤s¡D. dü÷s¡T´&Ó ≤>∑ ˝Àø±qï+‘ê Á|üø±•+|ü

#˚düTÔHêï&√ n˝≤π> πøåÁ‹ nsTTq |üs¡e÷‘·à nìï <˚Vü‰\qT Á|üø±•+|ü #˚düTÔqï~.

πøåÁ‘·+ ø£\~ πøåÁ‹. ô|’q #Ó|æŒq≥T¢ πøåÁ‘·+ Ä‘·àqT yÓ‹øÏ|ü≥Tº≈£îH˚ kÕúq+.

á$<Ûä+>± πøåÁ‘·+ (»&ÉyÓTÆq Á|ü|ü+#·+), πøåÁ‘·E„&ÉT (#˚‘·q+) nH˚ ¬s+&ç+{Ï

uÛÒ<ëìï C≤„q#·≈£åîe⁄‘√ #·÷&É&É+, Bì‘√bÕ≥T Á|üø£è‹ m˝≤>∑ yÓ÷ø£å+ bı+<äT‘·T+<√

(nq>± n$<ä e\¢ #Ó’‘·q´+˝À ÄuÛ≤dü>± ø£ì|æ+#˚<˚ Á|üø£è‹ nì ‘Ó\TdüTø√e&É+‘√

n~ ‘=\–b˛‘·T+~) ‘Ó\TdüT≈£îqïyê&ÉT |üs¡e÷‘·àqT bı+<äT‘ê&ÉT. e÷j·T, nq>±

Á|üø£è‹ BìøÏ ñbÕ<ëqø±s¡D+ (material cause) nì ô|’q ‘Ó\TdüT≈£îHêï+.

C≤„q+e\¢ n~ ÁãVü≤à˝ÀH˚ \j·TeTÚ‘·T+~. á$<Ûä+>± Je⁄&ÉT, »&É+ nì ¬s+&ÉT

s¡÷bÕ\T>± ø±≈£î+&Ü á ¬s+&É÷ |üs¡e÷‘·à #Ó’‘·q´+˝À \j·TeTjT´y nì Á>∑Væ≤+#·&É+

á n<Ûë´j·T kÕsê+X¯+.

|ü<äTHê\Ze n<Ûë´j·TeTT

>∑TDÁ‘·j·T $uÛ≤>∑ jÓ÷>∑eTT

düèwæº À Á|ü‹ edüTÔeP (eTìwæ, »+‘·Te⁄, eèøå±\T yÓTTˆˆ n˙ï) πøåÁ‘·+, πøåÁ‘·E„&ÉT

nH˚ ¬s+{Ï ø£\sTTø£e\¢ |ü⁄&ÉT‘·T+<äì >∑‘· n<Ûë´j·T+˝À (26e XÀ¢ø£+˝À) #ÓbÕŒs¡T.

n~ m˝≤>∑ nì Á|üdüTÔ‘· n<Ûë´j·T+.

á n<Ûë´j·T+˝À 27 XÀ¢ø±\T. M{Ïì eT÷&ÉT $uÛ≤>±\T>± #·÷&Ée#·TÃ.

yÓTT<ä{Ï 5 XÀ¢ø±˝À¢ düèwæº $es¡D. 6 qT+&ç 18 es¡≈£î Á‹>∑TD≤\T, yê{Ï Á|üuÛ≤e+e\¢

eTìwæ m˝≤ e´eVü≤]kÕÔ&ÉT nH˚ $wüj·T+. 19 qT+&ç ∫e] es¡≈£L >∑TD≤\≈£î

nr‘·+>± m<ä>∑&É+ m˝≤, >∑TD≤\ |ü≥TºqT+&ç $&ç|æ+#·Tø√e&ÉyÓT˝≤? nì kÕ<Ûäq

ñbÕj·÷\T, n˝≤ $&ç|æ+#·T≈£îqïyê&ç \ø£åD≤\T @$T{Ï? nì ¬s+&É÷ #Ó|üŒã&Ü¶sTT.

πøåÁ‘·+, πøåÁ‘·E„\ dü+>∑+ m˝≤+{Ï~?

eTeT jÓ÷ìs¡àVü≤Á<ä“Vü≤à ‘·dæàHé >∑s¡“¤+ <ä<ÛëeT´Vü≤yéT

dü+uÛÑe' düs¡«uÛÑ÷‘êHê+ ‘·‘√ uÛÑe‹ uÛ≤s¡‘· ˆ 3

eTVü≤‘Y ÁãVü≤à Hê≈£î dü+ã+~Û+∫q e÷j·T (Çø£ÿ&É H˚qT n+fÒ e÷j·T≈£î

nr‘·yÓTÆq Xó<äΔ ìs¡TZD #Ó’‘·q´+). <ëìj·T+<äT HqT >∑sê“¤ìï (düèwæº ;C≤ìï) ñ+#·T‘êqT.

<ëìqT+&ç düeTdüÔ uÛÑ÷‘ê\ |ü⁄≥Tºø£ »s¡T>∑T‘·T+~ nì ‘ê‘·Œs¡ +. á XÀ¢ø£+˝À

eTVü≤Á<ä“Vü≤à nq>± e÷j·÷X¯øÏÔ, Á‹>∑TD≤\‘√ ≈£L&çq Á|üø£è‹. Ç~ nìï+{Ï À

yê´|æ+∫ ñ+&É&É+e\¢ Bìì W|ü#ê]ø£+ (figurative) >± ÁãVü≤à nHêïs¡T. Bìj·T+<äT

>∑sê“¤ìï ñ+#·T‘·THêïqT nq>± e÷j·÷XøÏÔ qT+&ç yÓTT≥ºyÓTT<ä≥ ø£ì|æ+# Væ≤s¡D´>∑s¡“¤

‘·‘·Ô«+ (cosmic mind). Bì |ü⁄≥Tºø£≈£î H˚qT ;C≤ìï ñ+#·T‘·THêïqT, nq>± X¯øÏÔì

ñ+#·T‘·THêïqT. Çø£ÿ&˚ πøåÁ‘·+, πøåÁ‘·E„&ÉT ¬s+&É÷ ø£*XÊsTT. πøåÁ‘·+˝À ñqï n+XÊ\T

Á‹>∑TD≤\T. M{Ï >∑T]+∫ nH˚ø£#√≥¢ Ç~es¡πø #Ó|üŒã&ç+~. M{Ïe\¢H˚ sê>∑<˚«cÕ\T

yÓTT<ä\j·÷´sTT. Ç$ #Ó’‘·q´s¡÷|ü⁄&Ó’q Je⁄ì˝À ø£\TkÕÔsTT. nq>± M{Ï Á|üuÛ≤yêìøÏ

#˚‘·qT&ÉT Àã&É&É+ »s¡T>∑T‘·T+~. BìH˚ 4e XÀ¢ø£+ $e]düTÔ+~.

düs¡«jÓ÷ìwüß øöHÔj·T eT÷s¡Ôj·T' dü+uÛÑeìÔ j·÷'

‘êkÕ+ ÁãVü≤à eTVü≤<√´ìs¡Vü≤+ ;»Á|ü<ä' |æ‘ê ˆ 4

nìï jÓ÷qT\j·T+<äT (düeTdüÔ Jesê•j·T+<äT) @jT eT÷s¡TÔ\T (XØsêø±sê\T)

@s¡Œ&ÉT‘·THêïjÓ÷ yê≥ìï+{Ïø° ø±s¡D+ eTVü≤Á<ä“Vü≤à (e÷j·÷XøÏÔ). HqT ;C≤ìï#Ã

|ü<äTHê\Ze n<Ûë´j·T+ 137

‘·+Á&çì nì ‘ê‘·Œs¡ +. Çø£ÿ&É eT÷s¡TÔ\T nq>± |ü+#·uÛÑ÷‘ê\ ø£\sTTø£‘√ @s¡Œ&˚

s¡ø£Ô+, e÷+dü+, eT»® yÓTTˆˆ <Ûë‘·Te⁄\‘√ @s¡Œ&˚ X¯Øsê\T. Ç<ä+‘ê n|üsê Á|üø£è‹

(7e n<Ûë´j·T+˝À #Ó|æŒq≥T¢ eTqdüT‡, ãT~Δ ≈£L&Ü Ç+<äT˝À #s¡‘êsTT). #Ó’‘·q´+jÓTTø£ÿ

;»+ / >∑s¡“¤+ n+fÒ #Ó’‘·q´+ jÓTTø£ÿ ÄuÛ≤dü. dü÷s¡ ø±+‹ <äs¡ŒD+ô|’ |ü&É>± <äs¡ŒD+

Á|ü‹_+_+∫q≥T¢ #Ó’‘·q´+ n|üsêÁ|üø£è‹˝À Á|ü‹|òü*düTÔ+~.

5e XÀ¢ø£+ dü‘·Ô«s¡»düÔyÓ÷>∑TD≤\H eT÷&ÉT n+XÊ\T e÷j·T≈£î dü+ã+~Û+∫qy.

n$ ne´j·TyÓTÆq (m˝≤+{Ï e÷s¡TŒ Òì, #Ó’‘·q´s¡÷|ü⁄&Ó’q) Je⁄DÏí ã+~ÛkÕÔsTT nì

#ÓãT‘·T+~. ne´j·T+, n$ø±] nsTTq<ë˙ï, nej·Tyê\T Òì<ë˙ï ã+~Û+#· Ò+.

n+<äTπø ã+~Û+∫q≥T¢ n>∑T|ü&É‘êj·Tì ns¡ú+ #ÓbÕŒs¡T. Væ≤s¡D´>∑s¡“¤‘·‘·Ô«+˝ÀH πøåÁ‘·+

` πøåÁ‘·E„\ dü+jÓ÷>∑+ (»&É, #˚‘·Hê\ dü+jÓ÷>∑+) nì á XÀ¢ø£+˝À ‘Ó\TdüTÔ+~.

Á|üø£è‹˝Àì >∑TD≤\‘√ ‘ê<ë‘·à´+ bı+<ä&É+, Ä >∑TD≤\T Hê dü«s¡÷|üeTqTø√e&É+,

<ëìøÏ nqT>∑TD+>± ø£s¡à\T #j·T&É+, yê{Ï |òü*‘·+>± <e, eTqTcÕ´~ »qà\T>±ì,

˙#·»qà\T >±ì (|üX¯óe⁄\T, eèøå±\T, \‘·\T yÓTTˆˆ) m‘·Ô&É+ »s¡T>∑T‘·T+~. Bìï

e<ä*+#·Tø√e&ÉyÓT˝≤>∑ n+fÒ á >∑TD≤\T Hê ‘·‘·Ô«+ø±<äT, dü«s¡÷|ü+ ø±<äT nì

Á>∑Væ≤+#·&É+.

ô|’ eT÷&ÉT XÀ¢ø±\qT á$<Ûä+>± ns¡ú+ #˚düTø√e#·TÃ.

X¯ó<äΔ#Ó’‘·q´+ (ÁãVü≤à)

eTVü≤‘Y (e÷j·T)

Væ≤s¡D´>∑s¡T“¤&ÉT

»>∑‘·TÔ (n|üsê) Je⁄&ÉT (|üsê)


á ¬s+&ç+{Ï |ü⁄≥Tºø£‘√H˚ eTT&çy˚ùd$ >∑TD≤\T. >∑TD≤\T n+fÒ ø£{Ïºy˚ùd

Á‘êfi¯ó¢ nì ≈£L&Ü ô|’q ‘Ó\TdüT≈£îHêï+.

Á‹>∑TD≤\T yê{Ï Á|üuÛ≤e+

6e XÀ¢ø£+ qT+&ç |ü<Ó›ì$T<äe XÀ¢ø£+ es¡≈£L M{Ï dü«uÛ≤e+ #Ó|üŒã&ç+~. á

eT÷&É÷ Á|üø£è‹˝Àì n+XÊ\T. eT÷&É÷ Je⁄DÏí ã+~Û+#˚y˚. ˇø£{Ï ã+>±s¡T

dü+¬øfi¢‘√ ã+~ÛùdÔ, $T>∑‘ê$ ÇqT|ü dü+¬øfi¢‘√ ã+~ÛkÕÔsTT. M{Ïì dü÷ú\+>± á

ÁøÏ+~ $<Ûä+>± #·÷&Ée#·TÃ.

dü‘·Ô«eTT s¡»düT‡ ‘·eTdüT‡

ìs¡à\ dü«uÛ≤e+, ø√]ø£\‘√ ≈£L&çq~, n\dü‘·«eTT, bıs¡bÕ≥T¢

Á|üø±Xdü«s¡÷|ü+ ø£\Twæ‘·yÓTÆq~ #j·T&É+

düTK+>± ñ+&É&É+ m|ü&É÷ @<√ kÕ~Û+#ê\ì ÁøÏj·÷o\‘· Òø£b˛e&É+,

ø√s¡T≈£î+≥T+~. yÓ+|üsê¢&ÉT‘·T+≥T+~. ìÁ<ä

C≤„q+j·T+<äT ÄdüøÏÔ |üì˝À \>∑ïyÓTÆ ñ+≥T+~. nC≤„q+˝À ñ+≥T+~.

e⁄+&˚ ≤ #˚düTÔ+~.

ˇø√ÿkÕ] dü‘·Ô«eTT $T>∑‘ê ¬s+&ç+{Ïì nD∫ydæ $»è+_Ûdü÷Ô ñ+≥T+~. ø√ÿkÕ]

s¡»düT‡ eTs√kÕ] ‘·eTdüT‡ $»è+_ÛdüTÔ+{≤sTT (XÀ¢.10).

á >∑TD≤\qT m˝≤ >∑T]Ô+#ê*? eTìwæ ñqï dæú‹ìã{Ïº >∑T]Ô+#ê*. nìï

Ç+Á~j·T<ë«sê\T, C≤„q+#˚‘· Á|üø±•+|üã&çq|ü⁄&ÉT (nq>± 4e n<Ûë´j·T+˝À

#Ó|æŒq≥T¢ Ç+Á~j·÷\# kÕ‹Ô«ø£ e´eVü‰sê\qT #düTÔqï|ü⁄&ÉT) Ä Á|üø±XeTH ∫Vü≤ï+#

dü‘·Ô«>∑TD+˝À ñqï≥T¢ Á>∑Væ≤+#ê* (XÀ¢.11). n˝≤ ø±≈£î+&Ü m|ü&É÷ ø£ ø£s¡àj·T+<äT

|ü≥Tº<ä\, kÕ~Û+#ê\H˚ ø√]ø£, ÀuÛÑ+, n\|ü⁄ Ò≈£î+&Ü b˛sê&˚ dü«uÛ≤e+, Çe˙ï

ñqï |üø£å+˝À s¡CÀ>∑TD+ ñ+<äì Á>∑Væ≤+#ê* (XÀ¢.12). m˝≤+{Ï |ü⁄s¡Twü Á|üj·T‘·ï+

Ò≈£î+&Ü n\dü‘·«+ (k˛eT]‘·q+)˝À ñ+&É&É+, bıs¡bÕ≥T¢ #düTÔ+&É&É+, yÓ÷Vü≤+˝À

ñ+&É&É+, Ç$ ‘·yÓ÷>∑TD+#˚ @s¡Œ&É‘êsTT (XÀ¢.13).

á e´≈£îÔ\ eTs¡D≤q+‘·s¡ >∑‹ m˝≤ ñ+≥T+~? dü‘·Ô«>∑TD+˝À eTs¡DÏ+∫q

e´øÏÔ kÕ<ÛäTø£s¡à\T #ùdyêfió¢ yÓfi‚¢ ìs¡à\yÓTÆq Àø±\≈£î yÓfi‘ê&ÉT (XÀ¢.14). s¡CÀ>∑TD+˝À

ñ+≥÷ eTs¡DÏ+∫qyê&ÉT eT∞¢ n<˚ >∑TD+‘√ ø£s¡à\j·T+<äT ÄdüøÏÔ‘√ »ìàkÕÔ&ÉT


(XÀ¢.15). ‘·yÓ÷>∑TD+˝À ñ+&ç eTs¡DÏ+∫qyê&ÉT eT∞¢ n˝≤+{Ï »qà\H Á>∑Væ≤kÕÔ&ÉT

(XÀ¢.15).

dü‘·Ô«+e\¢ Áø£y˚TD C≤„q+ ÁbÕ|æÔdüTÔ+~. s¡»düT‡ e\¢ ˝ÀuÛÑ+, ø£s¡àdü+>∑+

ø£\T>∑T‘êsTT. ‘·yÓ÷>∑TD+ nC≤„HêìøÏ, yÓ÷Vü‰ìøÏ <ë]rdüTÔ+~ (XÀ¢.17).

dü‘·Ô«>∑TD+˝À ñqïyês¡T <˚e˝Àø±\≈£î yÓfi¯‘ês¡T. s¡CÀ>∑TD+ ñqïyês¡T

eTqTwü ˝Àø£+˝À »ìàdüTÔ+{≤s¡T. ‘·yÓ÷>∑TD+ ñqïyês¡T |üXÊ«~ »qà\T Á>∑Væ≤kÕÔs¡T

(XÀ¢.18).

>∑TD≤\qT+&ç $eTTøÏÔ m˝≤?

Á|üø£è‹ (dü‘·Ô«s¡»düÔyÓ÷>∑TD≤\T) Je⁄DÏí m˝≤ ã+~ÛdüTÔ+~ nì ô|’ XÀ¢ø±˝À¢

$e]+|üã&ç+~. á >∑TD≤\ (Á‘êfi¢) ã+<Ûä+qT+&ç m˝≤ $eTTøÏÔ bı+<ë* n+fÒ

$T<∏ë´C≤„Hêìï ‘=\–+#·Tø√e&É+, dü¬s’q C≤„Hêìï bı+<ä&É+. >∑TD≤ >∑TDÒwüß es¡Ô+‘˚

` >∑TD≤ Ò yê{Ï $wüj·÷˝À¢ Á|üe]ÔdüTÔHêïsTT. ø±˙ 3e n<Ûë´j·T+˝À #Ó|æŒq

$wüj·÷ìï Çø£ÿ&É eT∞¢ #ÓãT‘·THêï&ÉT.

Hêq´+ >∑TDÒuÛÑ ' ø£sêÔs¡+ j·T<ë Á<äcÕºqT|üX¯ ‹

>∑TDÒuÛÑ X¯Ã |üs¡+ y˚‹Ô eT<ë“¤e+ k˛-~Û>∑#·Ã¤‹ ˆ 19

á >∑TD≤ Ò ‘·|üŒ nqT´&Ó’q ø£s¡Ô mes¡÷ Ò&ÉT nì Á>∑Væ≤+#ê*. >∑TD≤\ø£r‘·+>±

>∑TD≤\ø£+fÒ $\ø£åD+>± ñqï Ä‘·à#Ó’‘·Hê´ìï me&ÉT ‘Ó\TdüT≈£î+{≤&√ n‘·&ÉT Hê

dü«s¡÷bÕHï bı+<äT‘ê&ÉT nì ‘ê‘·Œs¡ +. á >∑TD≤\T, yê{Ï ÁøÏj·T …’q ø±eTÁø√<Ûë\T

πøe\+ n+‘·'ø£s¡D<Ûäsêà\T, Ä‘·à<Ûäsêà\T ø±e⁄ nì Á>∑Væ≤+#·&É+ eTTK´+. n+<äTπø

eTq+ ì‘· ø£s¡àjÓÆTq dü+<Ûë´e+<äq+˝À ø±yÓ÷-ø±Ø¸qïyÓ÷qeT', eTqT´s¡ø±Ø¸

qïyÓ÷qeT' ø±eTy˚T á |üì #˚dæq~, ø√|üy˚T á |üì #˚dæq~ nì ÁbÕj·T•Ã‘·Ô+

#Ó|üø√e&É+ #·÷kÕÔ+. X¯Øs¡+‘√bÕ≥T Ç+Á~j·÷\T, n+‘·'ø£s¡D+, á dü+|òü÷‘·

eT+‘ê Á|üø£è‹. eT÷&ÉT >∑TD≤\‘√ ≈£L&çq~. Bìe\¢H ø±eTÁø√<Ûë<äT\T ø£\T>∑T‘êsTT.

BìøÏ $\ø£åDyÓTÆq~ Ä‘·à#Ó’‘·q´+. n+<äTπø ‘·sê«‹ XÀ¢ø£+˝À ªª<Vü‰ìøÏ dü+ã+~Û+∫q

á >∑TD≤\qT n‹Áø£$T+#·Tμμ (XÀ¢.20) n+{≤&ÉT lø£èwüßí&ÉT nq>± n$ <Ûäsêà\T

ø±e⁄ nì #ÓãT‘ê&ÉT.

Çø£ÿ&É dü‘·Ô«>∑TD+ >∑T]+∫ |ü+&ç‘·T\T ˇø£ ôV≤#·Ã]ø£ #˚kÕÔs¡T. dü‘·Ô«>∑TD+e\¢

@y√ eT+∫ø±sê´\T #dü÷Ô n+<ä] Á|üX+dü\÷ bı+<ä&É+, ‘êqT eT+∫|üì #düTÔHêïqì


düTU≤qTuÛÑe+ bı+<ä&É+, Ç~ ≈£L&Ü ã+<Ûäqy˚T. Àø£+˝À n˝≤+{Ï Á|üeè‹Ô #ê˝≤

nedüs¡y˚T. ø±˙ yÓ÷ø£å+ ø√s¡T≈£îH˚yê&ÉT á ã+<Ûëìï ≈£L&Ü n‹Áø£$T+#ê*. n+fÒ

ø£s¡Ôè‘·«uÛ≤eq Ò≈£î+&Ü, düTU≤qTuÛÑe+ Ò≈£î+&Ü dü‘·ÿs¡à\T #˚düTÔ+&Ü*.

Ç˝≤ >∑TD≤\ ÁøÏj·T\ìï+{Ï ‘·|æŒ+#·Tø√>∑*–‘˚ yê{Ï |òü\yÓTÆq »qà, eTè‘·T´

|üs¡+|üs¡qT+&ç ≈£L&Ü eTìwæ $eTT≈£îÔ&ÉT ø±>∑\&ÉT (XÀ¢.20).

>∑TD≤r‘·T&Ó ≤ ñ+{≤&ÉT

>∑TD≤r‘·T&Éq>± >∑TD≤\ã+<Ûä+ qT+&ç ãj·T≥|ü&çqyê&ÉT. Çø£ÿ&É ns¡T®qT&ç

Á|üX¯ï ¬s+&ÉT uÛ≤>±\T>± ñ+~. n) m˝≤+{Ï ∫Vü‰ï\e\¢ / \ø£åD≤\e\¢ >∑TD≤r‘·TDÏí

Á>∑Væ≤+#·>∑\+? Ä) m˝≤+{Ï Á|ües¡Ôq ñqïyê&ÉT á >∑TD≤\qT n‹Áø£$T+#·

>∑\T>∑T‘ê&ÉT? (XÀ¢.21).

n<Ûë´j·T+ ∫e] es¡≈£L >∑TD≤r‘·Tì \ø£åD≤\T #Ó|üŒã&Ü¶sTT. \ø£åD≤ Òy√ ny˚

kÕ<Ûäq e÷sêZ\ì ¬s+&Ée n<Ûë´j·T+qT+&ç >∑eTìdü÷Ô e#êÃ+. >∑TD≤r‘·T&ÉHêï,

dæú‘·Á|üE„&ÉHêï, C≤„ìuÛÑ≈£îÔ&ÉHêï, JeqTà≈£îÔ&ÉHêï πø ns¡ú+. M]øÏ #Ó|æŒq \ø£åD≤\˙ï

πø$<Ûä+>± ñHêïsTT. Ä \ø£åD≤\˙ï Hê≈£î ñHêïj·÷? Ò<ë? nì kÕ<Ûä≈£î&ÉT

‘·qTï‘êqT |ü]o*+#·Tø√yê*. Ç~ yê&çπø ‘Ó*ùd $wüj·T+.

>∑TD≤\T yê{Ï ÁøÏj·T …’q ø±eTÁø√<Ûë<äT\˙ï <äèXÊ´ Ò. nq>± ‘Ó*j·Tã&˚y˚. @~

‘Ó*j·Tã&ÉT‘·T+<√ n~ ‘·qø£+fÒ _Ûqï+>± ‘Ó*j·Tã&ÉT‘·T+~. πøe\+ <äèø s¡÷|ü+>±

kÕøÏå>± ñ+&É&É+, kÕøÏå>± ñ+≥÷ ñbÕ~ÛøÏ dü+ã+~Û+∫q ø£s¡àqT Ä#·]+#·&É+,

Ç$ á ÁøÏ+~ XÀ¢ø±˝À¢ $wüj·÷\T.

1. >∑TD≤\ ø±sê´ …’q Á|üø±X¯+, Á|üeè‹Ô, yÓ÷Vü≤+ (Ç$ ô|’q $e]+|üã&Ü¶sTT).

á eT÷&ç+{Ïì Áù|$T+#·&ÉT, <˚«wæ+#·&ÉT. Ä >∑TD≤\ ø±sê´\qT ø√s¡Tø=q&ÉT

(XÀ¢.22).

2. ñ<ëd”qT&ÉT (ñ‘YGÄd”q' R nìï+{Ïø£+fÒ ô|’q ñqïyê&ÉT)>± ñ+{≤&ÉT.

>∑TD≤\T yê{Ï |üqT\T n$ #˚düTÔHêïsTT nì yê{Ï#˚‘· Á|üuÛ≤$‘·T&ÉT ø±≈£î+&Ü

ñ+{≤&ÉT (XÀ¢.23). (HqT #j·T&É+ Ò<äT, >∑TD≤\< u≤<Ûä ‘· nì #Ó&ÉTø±sê´˝À¢

Á|üe]ÔùdÔ n‘·&ÉT ø£s¡Ôè‘·«uÛ≤eq˝À ñqïyê&ÉT ø±e⁄q Ä‘·àe+#·q, |üs¡e+#·q

#˚ùdyê&ÉT ne⁄‘ê&ÉT).


3. düTK+ ø£*–+#˚ $wüj·T+˝À, <äT'K+ ø£*–+#˚ $wüj·T+˝À m˝≤+{Ï #·\q+

˝Ò≈£î+&Ü dü«düTú&ç>± (dü«s¡÷|ü+˝À) ñ+{≤&ÉT. eT{Ïº>∑&É¶qT, ã+>±sêìï

πø$<Ûä+>± #·÷kÕÔ&ÉT. me¬s’Hê ì+~+∫Hê, düTÔ‹+∫Hê düe÷q+>± #·÷kÕÔ&ÉT

(XÀ¢.24).

4. e÷Hêee÷Hê˝À¢q÷, X¯Á‘·Te⁄\j·T+<äT, $TÁ‘·T\j·T+<äT düe÷quÛ≤e+‘√

ñ+{≤&ÉT. düeTdüÔø±sê´\qT ‘· õkÕÔ&ÉT (XÀ¢.25). ¬s+&Ée n<Ûë´j·T+˝À

<ä«+<ë«r‘·T&Éì Ç‘·&çπø #Ó|üŒã&ç+~.

5. #·*+#·ì uÛÑøÏÔ‘√ (ne´_Û#ê]DÏjÓÆTq uÛÑøÏÔ‘√) qH˚ï ùd$düTÔ+{≤&ÉT. n˝≤+{Ï

yê&ÉT ÁãVü≤àuÛÑ÷j·÷j·T ø£\Œ‘˚ (XÀ¢.26) ÁãVü≤à ø±e&ÜìøÏ düeTs¡Tú&Í‘ê&ÉT.

ÁãVü≤à$‘Y ÁãôV’≤àe uÛÑe‹ ÁãVü≤àqT ‘Ó\TdüT≈£îqïyê&ÉT ÁãVü≤àj˚T ne⁄‘ê&Éì

dæ<ëΔ+‘·+. nq>± Ç~es¡≈£î ‘êqT ÁãVü≤à>±H˚ ñ+&ç≈£L&Ü JeuÛ≤e+‘√ H˚qT

düTœ, <äT'œ nH˚ uÛ≤e+˝À ñHêï&ÉT. Ç|ü&ÉT JeuÛ≤e+ ‘=\–b˛sTTq

‘·sê«‘· ø=‘·Ô>± e∫Ãq<˚MT Ò<äT. ÁãVü≤à ø±e&ÉeT+fÒ ‘·q s¡÷bÕìï ‘êqT

‘Ó\TdüTø√e&Éy˚T. dü+<Ûë´e+<äq+˝À ÁãôV’≤àedüHé ÁãVü‰àù|´‹ ` ÁãVü≤à>±H˚

ñ+≥÷ ÁãVü≤àqT bı+<äT‘ê&ÉT nH˚ eT+Á‘·+ Ç<˚ #ÓãT‘·T+~. ñ|üìwü‘·TÔ\T

á uÛ≤yêH˚ï eT∞¢ eT∞¢ #ÓãT‘êsTT.

∫e] XÀ¢ø£+ e÷eT÷\T>± sêuÀjT n<Ûë´j·÷ìøÏ ;»+>± ñ+≥T+~. n˝≤+{Ï

XÀ¢ø£y˚T Çø£ÿ&É≈£L&Ü.

ÁãVü≤àD√ Væ≤ Á|ü‹cÕ˜Vü≤eTeTè‘·kÕ´e´j·Tdü #·

XÊX¯«‘·dü #· <Ûäs¡àdü düTK ôd’ ø±ìÔø£dü #· ˆˆ 27

HêX¯s¡Væ≤‘·eTT, ne´j·TeTT (e÷s¡TŒ Òì~), <Ûäs¡às¡÷|üyÓTÆq~ nsTTq ÁãVü≤à

(Væ≤s¡D´>∑s¡“¤ ÁãVü≤à, e÷j·÷XøÏÔ‘√ ≈£L&çq ÁãVü≤à)≈£î HH Á|ü‹wü nq>± |üs¡ ekÕq+.

ÁãVü‰àq+<ëìøÏ |üs¡ ekÕq kÕúq+ H˚qT nì ‘ê‘·Œs¡ +.

ÁãVü≤à˝À dü>∑TD, ìs¡TZDkÕúsTT\T ¬s+&ÉT #·÷XÊ+. ìs¡TZDÁãVü≤à˝À e´ø£ÔeTj˚T´

‘·‘·Ô«y˚T dü>∑TDÁãVü≤à. Ä dü>∑TDÁãVü≤à≈£î |üs¡ ekÕqyÓTÆq kÕúq+ ìs¡TZDy˚T. n˝≤π>

<Ûäsêàìø° |üs¡ ekÕq+ |üs¡ÁãVü≤àj˚T. ÁãVü‰àq+<ä+<ë«sê C≤„ì nqTuÛÑ$+#˚ dæú‹ n<˚

nì ns¡ú+.

|ü<äTHÓ’<äe n<Ûë´j·TeTT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTÁbÕ|æÔ jÓ÷>∑eTT

uÛÑ>∑eBZ‘· Àì ∫e] Äs¡T n<Ûë´j·÷\qT ªkÕ<Ûäqwü≥ÿ+μ nì e´eVü≤]kÕÔs¡ì

‘Ó\TdüT≈£îHêï+. kÕ<Ûäq n+fÒ ìs¡+‘·s¡+ #˚j·÷*‡q e÷qdæø£ nuÛ≤´dü+. ˇø£

bÕÁ‘·qT+&ç ‘Ó’ ≤ìï yÓT\¢>± b˛düTÔqï|ü&ÉT n<=ø£ <Ûës¡ ≤>± edüTÔ+~. n{Ïº <Ûës¡ ≤>±

Ä˝À#·Hê Á|üyêVü≤+ n$∫Ã¤qï+>± ÁãVü≤à‘·‘·Ô«+ô|’ ñ+&É&É+ (‘Ó’\<Ûësêe‘Y ‘·T\´

Á|ü‘· j·T dü+‘·‹') n+{≤s¡T lX¯+ø£s¡T\T. ª‘·«+μ nsTTq Je⁄&ÉT ª‘·‘Yμ nq>±

ÁãVü≤à>± e÷s¡&ÜìøÏ, ÁãVü≤à \ø£åD≤\T n\es¡#·Tø√e&ÜìøÏ kÕ<Ûäq\T á n<Ûë´j·÷˝À¢

#Ó|üŒã&Ü¶sTT. y<ë+‘·+˝Àì eTTK´ $wüj·÷\˙ï yÓTT<ä{Ï 12 n<Ûë´j·÷˝À¢ #ÓbÕŒs¡T.

nø£ÿ&Éø£ÿ&Ü C≤„ì \ø£åD≤\T (yê{ÏH˚ kÕ<ÛäHê\ì) #ÓbÕŒs¡T. á n<Ûë´j·T+˝À

$wüj·T+ Ç~es¡≈£î #Ó|æŒq<˚ nsTTHê ø£ ø=‘·Ô <äèwæºø√D+, ø=‘·Ô ñ|üe÷q+<ë«sê

#Ó|üŒã&ç+~.

Ç~ 20 XÀ¢ø±\Tqï ∫qï n<Ûë´j·T+. yÓTT<ä{Ï eT÷&ÉT XÀ¢ø±˝À¢ dü+kÕsêìï ø£

eèø£å+>± e]íkÕÔs¡T. á eèøå±ìøÏ ô|’ uÛ≤>∑+˝À Áy˚fi¯ó¢, ÁøÏ+~yÓ’|ü⁄>± ø=eTà\T, Ä≈£î\T,

|üPe⁄\T ˝≤+{Ï$ ñ+{≤sTT. 4,5 XÀ¢ø±\T á eèøå±ìï m˝≤ #Û~+#ê* nì

#ÓãT‘êsTT. XÀ¢. 6 qT+&ç 20 es¡≈£î Ç~es¡≈£î n<Ûë´j·÷˝À¢ #Ó|æŒq $wüj·÷\qT

|ü⁄qX¯Ãs¡D. »>∑‘·TÔ, <ëìøÏ eT÷\yÓTÆq e÷j·T, e÷j·T≈£î nr‘·yÓTÆq ÁãVü≤à. Ç$

Ç+<äT˝À $wüj·÷\T. á ÁãVü≤àj˚T |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT&ÉH˚ ù|]≥ #Ó|üŒã&ç+~. <ëìï

bı+<ä&Éy˚T |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTÁbÕ|æÔ.

dü+kÕs¡eèø£å+

dü+kÕsêìï |ü\T#√≥¢ |ü\Ts¡ø±\T>± e]í+#·&É+ #·÷kÕÔ+. dü+kÕsêìï düeTTÁ<ä+>±

ø=ìï#√≥¢, m&É‘Ó>∑ì Á|üyêVü≤+>± ø=ìï#√≥¢, m|ü&É÷ ‹]π> #·Áø£+>± ø=ìï#√≥¢

Ç˝≤>∑. ø£sƒ√|üìwü‘·TÔ À á dü+kÕsêìï ô|’ uÛ≤>∑+˝À Áyfiófl (ne´ø£Ô+>± ø£qã&É≈£î+&Ü)

XÊK\T ÁøÏ+<ä≈£î ñqï $∫Á‘·eèø£å+>± e]í+#ês¡T. Ä ø£\ŒH˚ Çø£ÿ&É #Ó|üŒã&ç+~.

á XÀ¢ø£+˝À ns¡T®qT&ç Á|üX¯ï\T Òe⁄. lø£èwüßí&˚ H˚s¡T>± $wüj·÷ìï Á|ükÕÔ$kÕÔ&ÉT.

}s¡Δ«eT÷\eT<Ûä'XÊKeTX«‘·ú+ ÁbÕVüQs¡e´j·TyéT

#Û·Hê›+dæ j·Tdü |üsêíì j·TdüÔ+ y˚<ä dü y˚<ä$‘Y ˆˆ 1

}s¡Δ«eT÷\' n+fÒ Áy˚fi¯ó¢ Äø±X¯+˝ÀøÏ ø£\~. nq>± Bì ø±s¡D+ ô|’q mø£ÿ&√

|ü<äTHÓ’<äe n<Ûë´j·T+ 143

ñ+~. n~ e÷j·÷X¯øÏÔ‘√ ≈£L&çq |üs¡ÁãVü≤à, Ç‘·&˚ düèwæºø£s¡Ô Ò<ë Væ≤s¡D´>∑s¡T“¤&ÉT

nì ô|’ n<Ûë´j·÷˝À¢ #·÷XÊ+.

n<Ûä'XÊK' ` XÊK\T ÁøÏ+~øÏ ø£\~. |ü⁄≥Tºø£ ô|’qT+&ç nsTTHê yê´|æÔ n+‘ê

ÁøÏ+<äH˚. Çe˙ï ø£ì|ædüTÔ+{≤sTT.

nX¯«‘·ú+ á #Ó≥Tº ù|s¡T nX¯«‘·ú+. e´eVü‰s¡+˝À Bìì sê$#Ó≥Tº n+{≤s¡T.

ø±ì Çø£ÿ&É e⁄´‘·Œ‹Ô nsêúìï Á>∑Væ≤+#ê*. X¯«' (πs|ü⁄) q‹wü‹ (ñ+&É<äT) Ç‹ nX¯«‘·ú'

nì Bì e⁄´‘·Œ‹Ô. nq>± Á|üdüTÔ‘·+ ø£ì|ædüTÔqï~ eTs¡Tø£åD+˝À ñ+&Éø£b˛e#·TÃ.

C≤„q+ ø£\T>∑q+‘·es¡≈£L <äè&ÛÉ+>±, ã\+>± ø£ì|ædüTÔ+~. C≤„q+ ø£*–qyÓ+≥H˚

n~ ˇø£ ◊+Á<äC≤*≈£î&ÉT düèwæº+∫q uÛÑeq+˝≤ n<äèX¯ eTÚ‘·T+~ nì ns¡ú+.

ne´j·T+ á #Ó≥Tº nHê~ø±\+qT+&ç edüTÔqï~ ø±e⁄q ne´j·T+ nHêïs¡T.

C≤„q+ ø£\T>∑q+‘·es¡≈£L ne´j·T+. mHÓïH√ï X¯Øsê\T Á>∑Væ≤dü÷Ô e∫Ãq Á|ü‹

Je⁄&çB á dü+kÕs¡eèø£å+. Á|ü‹ ø£ÿ]ø° á dü+kÕs¡eèø£å+ nHê~>± ñ+&ÉH˚e⁄+~.

n+fÒ NeT≈£L, <√eT≈£L ≈£L&Ü á nX¯«‘·úeèø£å+ e⁄+~. me&ç eèø£å+ yê&ç<˚. á

#Ó≥Tº≈£î Ä≈£î\T (#Ó≥Tº≈£î b˛wüDì#˚Ã$) @$ n+fÒ #Û·Hê›+dæ ` nq>± y˚<ë\T

nHêïs¡T. <Ûäs¡à+, n<Ûäs¡à+ nH˚ yê{Ïì ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ s¡ø£åDìkÕÔsTT. Bìì ‘Ó*dæqyê&˚

|ü+&ç‘·T&ÉT. (á XÀ¢ø£+ eTqHêìøÏ, kÕ<Ûäq≈£î ñ|üø£]+#˚ XÀ¢ø£+. dü+kÕs¡eèø£å+ô|’

yÓ’sê>∑ uÛ≤eq sêe&É+ø√dü+ á s¡÷|üø£+ (metaphor) nì yê´U≤´‘·\T $e]+#ês¡T).

¬s+&Ée XÀ¢ø£+ á #Ó≥TºH˚ e]ídüTÔ+~.

n<ÛäXÀÃs¡Δ«+ Á|üdüè‘êdüÔdü XÊU≤ >∑TDÁ|üeè<ëΔ $wüj·TÁ|üyêfi≤'

n<ÛäX¯Ã eT÷˝≤q´qTdü+‘·‘êì ø£sêàqTã Δì eTqTwü ˝Àπø ˆ 2

Bì XÊK\T ÁøÏ+~øÏ, ô|’ø° yê´|æ+∫ e⁄HêïsTT. eT÷&ÉT >∑TD≤\#˚ Ç$ eè~Δ

#Ó+<äT‘·THêïsTT. Ç+Á~j·÷\T Á>∑Væ≤+#˚ $wüj·÷\T M{ÏøÏ ∫>∑Tfi¯fl˝≤+{Ï$. á

$∫Á‘·yÓTÆq eèø£å+ jÓTTø£ÿ Áy˚fi¯ófl eTìwæ #˚ùd ø£s¡àqTã{Ïº eTqTwü ˝Àø£+˝À ≈£L&Ü

n\T¢≈£î+≥THêïsTT nì XÀ¢ø±s¡ú+.

á eèø£å+ ø=eTà\T dü‘·Ô«eTT, s¡»düT‡, ‘·eTdüT‡ nH˚ >∑TD≤\e\¢ eè~Δ #Ó+~ ô|’ø°,

ÁøÏ+~ø° yê´|æ+∫e⁄HêïsTT. dü‘·Ô«>∑TD+e\¢ ô|’ uÛ≤>±ìøÏ nq>± ‘·‘·Ô«∫+‘·q≈£î

<√Vü≤<ä+>± ô|’øÏ yê´|ækÕÔsTT. $T>∑‘ê ¬s+&ÉT >∑TD≤\e\¢ ÁøÏ+~yÓ’|ü⁄ yê´|ækÕÔsTT á


>∑TD≤\ Á|üuÛ≤e+e\¢H eT+N, #Ó&É÷ $wüj·÷\qT Je⁄&ÉT Á>∑Væ≤kÕÔ&ÉT. á $wüj·÷ Ò

∫>∑Tfiófl.

ø£s¡à\≈£î nqTã+<Ûä+ (nqT R ‘·sê«‘·, ã+<Ûä+ R ã+<Ûä+) nq>± |òü\+ ‘·|üŒø£

ñ+≥T+~. á |òü ≤\˙ï n\T¢≈£îb˛sTT ñ+{≤sTT. eT+N, #Ó&É÷ $TÁX¯D+e\¢ n˙ï

Áy˚fi¢ ≤>± n\T¢≈£îb˛sTT ñ+{≤sTT.

eTqTwü ˝Àπø ` n+fÒ eTqTwü ˝Àø£+˝À nì ns¡ú+. á |ü<ä+ eTTK´yÓTÆq~.

ø£s¡à\˙ï eTqTwü ˝Àø£+˝ÀH. eTqTwü ˝Àø£eT+fÒ uÛÑ÷˝Àø£eTì ø±<äT, eTqTwü »qà˝ÀH

nì ns¡ú+. eTqTwü »qàj˚T ø£s¡àuÛÑ÷$T (ø£s¡à #˚j·T&ÜìøÏ kÕúq+) n+{≤s¡ì ô|’q

#·÷XÊ+. $T>∑‘êe˙ï (<˚e‘êdü«s¡÷bÕ\T ø±e#·TÃ, »+‘·TX¯Øsê\T ø±e#·TÃ,

ÁøÏ$Tø°≥ø±\T ø±e#·TÃ) uÛÀ>∑uÛÑ÷eTT\T, ø£s¡à|òü ≤ìï nqTuÛÑ$+#·&Üì≈£îqï kÕúHê\T.

Bìì #Û~+#˚ kÕ<Ûäq+ eT÷&Ée XÀ¢ø£+˝À ndü+>∑X¯ÁùdÔD <äè&Ûq ∫Û‘êÔ« nq>±

ndü+>∑eTT, yÓ’sê>∑ eTT nH˚ Äj·TT<Ûä+‘√ #Û~+#·>∑\+ nì ns¡ú+. á #Ó≥Tº≈£L Ä~,

n+‘·+, ø£ Ä<Ûës¡kÕúq+ |òü ≤Hê nì #Ó|üŒ Ò+. á <äè&ÛÉyÓTÆq Áy˚fi¯óflqï nX¯«‘êúìï

yÓ’sê>∑ eTH˚ X¯ÅdüÔy˚T #Û~düTÔ+~.

Ä ‘·sê«‘· |üs¡e÷‘·àqT nH˚«wæ+#ê* nì 4e XÀ¢ø£+‘√ nq«j·T+. á eèøå±ìøÏ

Ä~ Ò<äT n+fÒ Je⁄&ÉT nHê~ ns¡ú+. Je⁄&ÉT, Á|üø£è‹ ¬s+&É÷ nHê<äT Ò. Je⁄ìøÏ

dü¬s’q C≤„q+ ø£*–qyÓ+≥H˚ á eèø£å+ q]øÏy˚j·Tã&ÉT‘·T+~. á C≤„q+ πøe\+

ndü+>∑+ ` yÓ’sê>∑ +e\¢ \_ÛdüTÔ+~. yÓ’sê>∑ + ÁX¯eDeTqHê<äT\e\¢ \_ÛdüTÔ+~.

|üs¡eT|ü<ä+ m˝≤+{Ï~?

á eèøå±ìï #Û~+∫q ‘·sê«‘· \_Û+#˚ kÕúq+ |üs¡eT|ü<ä+. mø£ÿ&çøÏ #˚s¡T≈£î+fÒ

(@~ Á>∑Væ≤ùdÔ) eT∞fl |ü⁄qs¡®qà Ò<√ Ä kÕúq+ (C≤„q+). n<˚ Ä~|ü⁄s¡Twüß&ÉT.

nø£ÿ&ÉqT+&çj˚T á ÁbÕNqyÓTÆq dü+kÕs¡eèø£å+ ãj·T\T<˚]+~. Ä kÕúHêH˚ï eTq+

ÁX¯ó‹yêø±´\qTã{Ïº nH˚«wæ+#ê* nì ns¡ú+. C≤„q+e\¢H˚ |ü⁄qsêeè‹Ô (|ü⁄qs¡®qà)

ñ+&É<äì y<ë+‘·dæ<ëΔ+‘·+. Çø£ÿ&É Ä~|ü⁄s¡Twüß&ÉT n+fÒ ÁãVü≤à#Ó’‘·q´+. |ü⁄s¡eTTq+<äT

(XØs¡eTTq+<äT) ñqïyê&ÉT ø£qTø£ |ü⁄s¡Twüß&ÉT nì ìs¡«#·q+ (|ü⁄] Xj·THê‘Y |ü⁄s¡Twü').

nq>± |òüT{≤ø±X¯+˝À ñqï Äø±X¯+˝≤>± #Ó’‘·q´+jÓTTø£ÿ n+X¯ nì ns¡ú+.

|üs¡eT|ü<ä+ n+<äTø=H˚yêfi¯ó¢ (5e XÀ¢ø£+˝À Ç˝≤ e]í+|üã&Ü¶s¡T)

ìsêàqyÓ÷Vü‰' <˚Vü‰‘·àuÛ≤e+ Òìyêfi¯ó¢.


õ‘·dü+>∑<√cÕ' ` dü+>∑+ n+fÒ ÄdüøÏÔ Òìyêfi¯ó¢. H˚qT ø£s¡ÔqT nH˚ n_Ûe÷q+

Òìyêfió¢.

n<Ûë´‘·àì‘ê´' n<Ûë´‘·à n+fÒ Ä‘·àj·T+<äT nì ns¡ú+. m\¢|ü&É÷ Ä ‘·‘·Ô«+˝À

ñ+&yês¡T.

$ìeè‘·Ô ø±e÷' ` ø√]ø£\qT ‘· õ+∫qyês¡T.

<ä«+<Ó’«]«eTTø±Ô' Á|æj·TeTT, nÁ|æj·TeTT, düTKeTT, <äT'KeTT Ç˝≤+{Ï <ä«+<ë«\øÏ

nr‘·+>± ñqïyês¡T.

neT÷&ÛÜ' ` yÓ÷Vü≤+ (ˇø£<ëì eTs=ø£<ëì>± ÁuÛÑ$T+#·&É+) Òìyês¡T.

Çe˙ï C≤„ì, Ò<ë dæú‘·Á|üE„&ç >∑÷]Ã ô|’ n<Ûë´j·÷˝À¢ #Ó|æŒq \ø£åD≤\T.

6e XÀ¢ø£+˝À eT]+‘· $es¡D. Ä |üs¡eT|ü<ëìï dü÷s¡T´&ÉT, #·+Á<äT&ÉT, n–ï,

uÛ≤dæ+|ü#˚j·T Ò<äT. <äèX¯ yÓTÆq Á|ü‹ $wüj·÷ìï yês¡T Á|üø±•+|ü#˚j·T>∑\s¡T. ø±˙

Á|üø±XÊìï >∑eTì+#˚ ‘Ó*$ì uÛ≤dæ+|ü#˚j·T˝Òs¡T. s¡÷|ü+ ˝Òq+<äTe\¢ ø£qTï

Á>∑Væ≤+#· Ò<äT (Ç<˚ nìï Ç+Á~j·÷\≈£L e]ÔdüTÔ+~). n–ï nq>± yê≈£îÿ(1) Bìï

‘Ó\TdüTø√ Ò<äT. n+fÒ Ç+Á~j·÷\‘√ Á>∑Væ≤+#·&É+>±˙, yê≈£îÿ‘√ e]í+#·&É+>±˙

M\T|ü&É<äT nì ns¡ú+.

Ä ÁX‚wüyÓTÆq ìyêdü+ Hê~ (‘·<ëΔeT |üs¡eT+ eTeT XÀ¢.6) nqï|ü⁄&ÉT H˚qT y˚s¡T,

ìyêdü+ ys¡T nH ns¡úyÓTTdüTÔ+~. n+<äTe\¢ Bìï \ø£+sƒê#ês¡T´\T Ç˝≤ $e]+#ês¡T.

Ä ÁX‚wüyÓTÆq ìyêdü+ nqï|ü&ÉT @ yÓ’≈£î+sƒ¡+˝ÀH√, ¬ø’ ≤dü+˝ÀH√ eTπs<√ Àø£+˝À

á |üs¡eT|ü⁄s¡Twüß&ç ìyêdü+ ñqï<äì uÛ≤$+#·sê<äT. Je⁄&ç À ñqï ãT~Δeè‹Ô nH~

kÕ<Ûës¡D ‘Ó*$, |òüT{≤ø±X¯+˝≤>±. nìï{Ïø£+fÒ ÁX‚wü˜yÓTÆq~, X¯ó<äΔ∫HêàÁ‘·+,

eTVü‰ø±X¯+. ªn<˚ H˚qTμ nì ns¡ú+. nq>± n|ü]∫Ã¤qïyÓTÆq (|ü]$T‹ Òì) #Ó’‘·q´+.

|ü⁄sêD≤˝À¢ sêVüQe⁄ jÓTTø£ÿ •s¡düT‡ nì $+≥T+{≤+. sêVüQe⁄≈£î •s¡düT‡ ø£ÿfÒ

$T–*+~ ø±e⁄q sêVüQe⁄ nHêï, •s¡düT‡ nHêï ˇø£ÿfÒ nì ns¡ú+. n˝≤π> Hê

<ÛëeT (ìyêdü+) nqï|ü&ÉT ªH˚H˚ n~μ nì ns¡ú+. n+fÒ Ç+Á~j·÷\‘√, yê≈£îÿ‘√

Á>∑Væ≤+#· Òì #Ó’‘·q´+ nì ns¡ú+.

1. ◊<äT Ç+Á~j·÷\T, ◊<äT uÛÑ÷‘ê\ s¡÷bÕ\T nì ô|’q #Ó|ü≈£îHêï+. yê≈£îÿ n–ïjÓTTø£ÿ

s¡÷|ü+. n–ïsYyê>∑÷“¤‘ê« eTTK+ ÁbÕ$X¯‘Y nì ◊‘·πsj·T ñ|üìwü‘·TÔ. n–ï

yê≈£îÿs¡÷|ü+˝À H√{Ïj·T+<äT Á|üy˚•+∫+~ nì ns¡ú+.


düèwæº À Je⁄&ç kÕúq+ XÀ¢. 7 qT+&ç 11es¡≈£L #Ó|üŒã&ç+~. |üPsê«<Ûë´j·÷˝À¢

ñqï $wüj·T+ |ü⁄qX¯Ãs¡D.

eTyÓTÆyê+X' (XÀ¢.7) Je⁄&ÉT Hê n+XjT. n+X nq>± nej·Tyê\Tqï edüTÔe⁄˝À

ˇø£ ∫qï nej·Te+ nH˚ ns¡ú+ edüTÔ+~. @~ nej·Tyê\Tqï edüTÔy√ n~ HêX¯+

ø£\~. ÁãVü≤à ìs¡ej·Te+. n+<äTe\¢ bÕÁ‘· À ñqï Äø±XÊìø°, eTVü‰ø±XÊìø°

@ dü+ã+<ÛäyÓ÷ n˝≤π> Je#Ó’‘·q´+, X¯ó<äΔ#Ó’‘·q´+ nì ns¡ú+ #ÓbÕŒs¡T.

eTqdüT‡, Ç+Á~j·÷\T Á|üø£è‹øÏ / e÷j·T≈£î #Ó+~q n+XÊ\T. Ç$ Je⁄DÏí

$wüj·÷\yÓ’|ü⁄ ˝≤>∑T‘·T+{≤sTT (XÀ¢.7).

dü÷ø£åàX¯Øs¡+

>±* |üPe⁄\qT+&ç düT>∑+<Ûëìï yÓ÷düT¬ø[flq≥T¢ Je⁄&ÉT X¯Øs¡+qT+&ç ô|’øÏ

yÓ[flq|ü&ÉT eTqdüT‡qT, Ç+Á~j·÷\qT rdüT≈£îyÓfi¯‘ê&ÉT (XÀ¢.8). á eTqdüT‡,

Ç+Á~j·÷\ düeT÷Vü‰H˚ï *+>∑X¯Øs¡+ / dü÷ø£åàX¯Øs¡+ n+{≤s¡T. dü+düs¡D+, n+fÒ

ˇø£ <˚Vü≤+qT+&ç eTs=ø£ <˚Vü‰ìøÏ yÓfi¯fl&É+ (transmigration) á *+>∑X¯Øsêì<˚.

X¯Øπs+Á~j·÷ Ò ‘êqT nqT≈£îqï+‘·es¡≈£L Je⁄&ÉT á *+>∑X¯Øs¡+‘√ ñ+{≤&ÉT.

<˚Vü‰\T e÷s¡T‘·T+{≤&ÉT. C≤„ì nsTTqyê&çøÏ á ñÁ‘·ÿeTD+ (ˇø£ X¯Øs¡+ qT+&ç

eTs√<ëìøÏ Ò∫ yÓfi¯fl&É+) e⁄+&É<äT (XÀ¢.10). n‘·ì X¯Øsêìï #·s¡eTX¯Øs¡+ (∫e]

XØs¡+) n+{≤s¡T. C≤„ìøÏ eTs¡D≤q+‘·s¡+ Ç+Á~j·÷\T, eTqdüT‡ yê{ÏøÏ ø±s¡DyÓTÆq

|ü+#·uÛÑ÷‘ê˝À¢ ø£\TkÕÔj·Tì y˚<ë+‘· Á|ü‹bÕ<äq.

rÁeÁ|üj·T‘·ï+ #düTÔqï jÓ÷>∑T\T e÷Á‘·yT á Ä‘·àqT ªHqTμ nì ‘Ó\TdüT≈£î+{≤s¡T.

nø£è‘ê‘êàq' n+fÒ Ä‘·àqT dü+düÿ]+#·Tø√ìyês¡T, Ä‘·à$#ês¡+ #˚j·Tìyês¡T,

Ç+Á~j·TìÁ>∑Vü≤+, XeT+, <äeT+ yÓTT<ä …’q$ nuÛ≤´dü+ #j·Tìyês¡T πøe\+ XÊÅdüÔC≤„q+

ñqï|üŒ{Ïø° á Ä‘·àqT #·÷&É Òs¡T (XÀ¢.11). dæ<ëΔ+‘·+ ‘Ó\TdüTø√e&É+ dü]b˛<äT.

Ä‘·àdü+düÿs¡D eTTK´eTì uÛ≤e+.

|üs¡e÷‘·à $uÛÑ÷‘·T\T

XÀ¢. 12 qT+&ç 15 es¡≈£L uÛÑ>∑e+‘·Tì $uÛÑ÷‘·T\T 9,10 n<Ûë´j·÷˝À¢ #Ó|æŒq≥T¢>±

dü+Á>∑Vü≤+>± #Ó|üŒã&Ü¶sTT. dü÷s¡T´&ç À ñqï Á|üø±X¯q X¯øÏÔ, #·+Á<äT&ç Àì, n–ï˝Àì

Á|üø±XqXøÏÔ, ‘»düT‡ Hê≈£î #Ó+~q< (XÀ¢.12). á eT÷&É÷ ñ<ëVü≤s¡D\T e÷Á‘·yT.

M{Ï À #Ó’‘·q´ Á|ü‹|òü\q+ m≈£îÿe>± ñ+~ ø±e⁄q á eT÷&ç+{Ïì #ÓbÕŒs¡T. nìï


#˚‘·Hê#˚‘·qeTT˝…’q edüTÔe⁄\˝Àì Á|üø±X¯qX¯øÏÔ |üs¡e÷‘·Tà&˚ nì yê´U≤´‘·\T

$e]+#ês¡T.

˙\ø£+sƒ¡ |ü+&ç‘·T\T eTs√ $wüj·T+ $e]+#ês¡T. u≤Vü≤´Á|ü|ü+#êìï

Á|üø±•+|ü#ùd~ dü÷s¡T´&ÉT. ø£+{ÏøÏ n~ÛcÕq<e‘· nHêïs¡T. Ä XøÏÔì Á|üø±•+|ü#ùd~

ÁãVü≤à#Ó’‘·q´+. n˝≤π> eTqdüT‡≈£î #·+Á<äT&ÉT n~ÛcÕ˜q<˚e‘·. ˝À|ü* Á|ü|ü+#êìï

(eTqdüT‡qT) Á|üø±•+|ü#ùd <e‘·. #·+Á<äTDÏí zwü<ÛäT\≈£î (eTq+ ‹H nìï |ü<ësêú\≈£î)

n~Û|ü‹ nHêïs¡T. á zwü<ÛäT\e\¢H˚ eTqdüT‡ ô|s¡T>∑T‘·T+~ ø±e⁄q #·+Á<äTDÏí

eTqdüT≈£î n~Û|ü‹ nHêïs¡T. Ä #·+Á<äTDÏí Á|üø±•+|ü#˚ùd X¯øÏÔ ÁãVü≤à#Ó’‘·q´+. n˝≤π>

n–ï n+fÒ yê≈£îÿ nì 6e XÀ¢ø£+˝À #·÷XÊ+.

Çø£ÿ&=ø£ Á|üdæ<äΔ XÀ¢ø£+ `

nVü≤+ yÓ’XÊ«qs√ uÛÑ÷‘ê« ÁbÕDÏHê+ <˚Vü≤e÷Á•‘·'

ÁbÕD≤bÕqdüe÷j·TTø£Ô' |ü#êeT´qï+ #·‘·T]«<ÛäyéT ˆ 14

H˚qT »sƒ¡sê–ï>± ÁbÕDT\ <˚Vü‰\qT ÄÁX¯sTT+∫ (Á|üy˚•+∫) ÁbÕD≤bÕq

yêj·TTe⁄\‘√ Hê\T>∑T $<Ûë\ ÄVü‰s¡|ü<ësêú\qT |ü#·q+ (Js¡í+) #˚düTÔHêïqT nì

uÛ≤e+. (uÛÀ»HêìøÏ |üPs¡«+ á n<Ûë´j·T+ yÓTT‘êÔìï |ü]ƒ+#·&É+ |ü]bÕ{Ï. n<Ûë´j·T+

yÓTT‘·Ô+ |ü]ƒ+#·ìyêfi¯ófl á XÀ¢ø±HÓ’ïHê |ü]ƒkÕÔs¡T). eTìwæ ñ<äs¡+˝À ñ+&˚ n–ïøÏ

yÓ’XÊ«qsê–ï nì ù|s¡T. á n–ï eTq+ ‹H˚ Hê\T>∑T s¡ø±\ |ü<ësêú\qT (uÛÑø£å +

` ø=]øÏ ‹H˚~, uÛÀ»´+ ` e÷eT÷\T>± ‹q>∑*π>~, #√wü + ` EÁs¡<ä–q~,

ÒVü≤´+ ` HêøÏ ‹q>∑*π>~) Js¡í+ #˚düTÔ+~.

Çø£ÿ&É yê´U≤´‘·\T ø£ $X‚wü+ ‘Ó*bÕs¡T. n–ïc ºeT j·÷>∑eTì ø£ j·÷>∑eTT+~.

n–ï˝À k˛eTs¡kÕìï ÄVüQ‹e«&É+. uÛÀ»q düeTj·T+˝À ‹H˚yê&ÉT (uÛÀø£Ô) n–ï,

nqï+ k˛eTT&ÉT (#·+Á<äTìe\¢ ø£*–q~, #·+Á<äTì s¡÷|ü+), á yÓ’XÊ«qsê–ï˝À

k˛e÷ìï ÄVüQ‹ #düTÔHêïqì j·T»„uÛ≤eq‘√ uÛÑTõ+#yê&ÉT nqï<√wü+e\¢ bÕ|ü|òü*‘·+

bı+<ä&ÉT nì $e]+#ês¡T. n+fÒ njÓ÷>∑T´ …’q yê]qT+&ç ÄVü‰s¡+ d”«ø£]ùdÔ yêfi¯fl

bÕ|ü+ eTq≈£î edüTÔ+<äì <Ûäs¡àXÊÅdüÔ+. n˝≤+{Ï <√wü+ sê≈£î+&Ü j·T»„uÛ≤eq‘√

»sƒ¡sê–ïì #· ≤¢s¡Ã&Üì¬ø’ $T‘·+>± uÛÑTõ+#ê\ì ns¡ú+.

nìï Je⁄\ ãT<äTΔ\˝À ñqï ‘·‘·Ô«+ H˚H˚ Vü≤è~düìï$wüº'. Vü≤è<äj·TeT+fÒ ãT~Δ

nì ns¡ú+ #ÓbÕŒs¡T. nìï ÁbÕDT˝À¢ì düàè‹, $düàè‹, C≤„q+ n˙ï H˚H˚ (XÀ¢.15).


y˚<ë\e\¢ ‘Ó\TdüTø√>∑*–+~ qH˚ï. y˚<äy˚‘·Ô Hê dü«s¡÷|üy˚T ne⁄‘ê&ÉT. nq>±

y˚<ä eTT (‘Ó\TdüTø√e\dæq~), y˚<ä≈£î&ÉT (‘Ó\TdüTø=H˚yê&ÉT) ¬s+&É÷ H˚H˚. <äèX¯ +,

<äèø˘ ¬s+&É÷ H˚H˚ nì uÛ≤e+. Ç˝≤>∑ |üs¡e÷‘·à $uÛÑ÷‘·T\T eT∞fl dü+Á>∑Vü≤+>±

#Ó|üŒã&Ü¶sTT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT&ÉT

á n<Ûë´j·T o]¸ø£ Àì $wüj·T+ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT&ÉT. Ç+‘·es¡≈£L uÛÑ>∑eBZ‘· À

á |ü<ä+ yê&É Ò<äT. Ç~ ø=‘·Ô $wüj·T+ø±<äT. 7e n<Ûë´j·T+qT+&û #Ó|ü‘·Tqï |üs¡,

n|üs¡, Á|üø£è‹, 13e n<Ûë´j·T+˝À #Ó|æŒq πøåÁ‘·+, πøåÁ‘·E„&ÉT M≥ìï+{Ï ø£*|æ

dü+Á>∑Vü≤+>± XÀ¢. 16 qT+&ç 20 es¡≈£L #Ó|üŒuÀ‘·THêï&ÉT.

n|üsêÁ|üø£è‹, |üsê Á|üø£è‹ á ¬s+{Ï˙ πøåÁ‘·+ nHêïs¡T. á πøåÁ‘êìï

Á|üø±•+|ü#ùdyê&ÉT <äèø dü«s¡÷|üyÓTÆq ‘·‘·Ô«+. 8e n<Ûë´j·T+˝À nø£ås¡+ ÁãVü≤à|üs¡eT+

nH˚ bÕ<ä+˝À nø£ås¡eTH˚ X¯u≤›ìøÏ |üs¡ÁãVü≤à nì ns¡ú+ #ÓbÕŒs¡T. á n<Ûë´j·T+˝À

nø£ås¡+ |ü<ëìøÏ e÷j·÷X¯øÏÔ‘√ ≈£L&çq ÁãVü≤à, |ü]∫Ã¤qï ÁãVü≤à nì ns¡ú+ #ÓbÕŒs¡T.

á uÛÒ<ëìï >∑eTì+#ê*.

πøåÁ‘·+, πøåÁ‘·E„&çì 16, 17 XÀ¢ø±˝À¢ e]í+#ês¡T.

<ë«$eTÚ |ü⁄s¡TcÂ Àπø ø£ås¡XÊÃø£ås¡ @e #·

ø£ås¡' düsê«DÏ uÛÑ÷‘êì ≈£L≥k ú-ø£ås¡ ñ#·´‘˚ ˆ 16

˝Àø£+˝À, n+fÒ <äèX¯ +>± ø£ås¡eTT, nø£ås¡eTT nì ¬s+&ÉT ‘·‘êÔ«\THêïsTT.

ø£ås¡eT+fÒ »>∑‘Y. n+<äT˝Àì #·sê#·s¡ Á|ü|ü+#·eT+‘ê ø£ås¡+. n+fÒ q•+#˚~.

e÷j·÷X¯øÏÔ‘√ ≈£L&çq Væ≤s¡D´>∑s¡T“¤DÏí á XÀ¢ø£+˝À ≈£L≥düTú&ÉT nHêïs¡T. Ç<˚

nø£ås¡+, q•+#·ì~ nì ns¡ú+.

á nø£ås¡+ e÷j·T nH˚ ñbÕ~Û‘√ ñqï ÁãVü≤à, ø£ås¡+ »>∑‘Y nH˚ ñbÕ~Û À

ñqï ÁãVü≤à#Ó’‘·q´+, á ¬s+&É÷ ø±≈£î+&Ü M{ÏøÏ $\ø£åD+>± ñ+&˚ ‘·‘·Ô«+

X¯ó<äΔ#Ó’‘·q´+. Ç<˚ ñ‘·ÔeT'|ü⁄s¡Twü', |üs¡e÷‘êà nì 17e XÀ¢ø£+˝À #Ó|üŒã&ç+~.

eT÷&ÉT Àø±\qT <Ûä]+# áX«s¡T&ÉT, ìj·÷eT≈£î&ÉT, Hêsêj·TDT&ÉqT ù|s¡T ø£\yê&ÉT

nì lX¯+ø£s¡T\T $e]+#ês¡T. á ‘·‘êÔ«H˚ï 18e XÀ¢ø£+˝À |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT&ÉT nì

$e]+#ês¡T.


dü+kÕs¡ eèø£å+ nH eèø£åes¡íq‘√ á n<Ûë´j·T+ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~. eèø£å+ eT÷\+,

ne´ø£Ô+, e÷j·T nHêïs¡T. n<˚ Çø£ÿ&É nø£ås¡eTqï ‘·‘·Ô«+. n<˚ düèwæºø£s¡ÔjÓÆTq

Væ≤s¡D´>∑s¡T“¤&ÉT. eèø£åeT÷\+ kÕúq+˝À ñqïyê&ÉT. e´ø£ÔyÓTÆq #Ó≥Tº kÕúq+˝Àìyê&ÉT,

<ëì‘√ ‘ê<ë‘·à´+ ñqïyê&ÉT Je⁄&ÉT. Je⁄&ÉT, düèwæºø£s¡Ô Ç<ä›s¡÷ eèøå±ìï

ÄÁX¯sTT+∫qyêπs. á ¬s+{Ïø° nr‘·yÓTÆ ñbÕ~Ûs¡Væ≤‘·yÓTÆq ‘·‘·Ô«+ X¯ó<äΔ|üs¡ÁãVü≤à.

XÀ¢. 19, 20 á C≤„Hêìï düTÔ‹kÕÔsTT. me&ÉT Hê ‘·‘êÔ«ìï á$<Ûä+>± yÓ÷Vü≤+

Ò≈£î+&Ü ‘Ó\TdüT≈£î+{≤&√ n‘·&ÉT düsê«‘·àuÛ≤e+‘√ qH˚ï bı+<äT‘ê&ÉT (XÀ¢.19).

Ç‘·&˚ ÁãVü≤àC≤„ì. n˝≤+{Ïyê&ÉT ø£è‘·ø£è‘·T´&ÉT (ø£è‘· + R #˚j·Te\dæq |üì, ø£è‘·+

R #˚j·Tã&çq~). n{Ïºyê&çøÏ #˚j·÷*‡q ø£s¡à ÒM Òe⁄. nq>± H˚qT ø£s¡Ô nH˚

uÛ≤eq˝À Ò&ÉT. nìï ø±sê´\T #˚dæqyê&Í‘ê&ÉT.

πøe\+ ‘ês¡úy˚T ø±<äT, y˚<ë+‘·XÊÅkÕÔs¡úeT+‘ê á n<Ûë´j·T+˝À dü+Á>∑Vü≤+>±

#ÓbÕŒs¡ì uÛ≤wü ø±s¡T\T n+{≤s¡T. Á|ü‹ J$øÏ (eTìwæøÏ, »+‘·Te⁄\≈£î) ñqï

dü+kÕs¡eèøå±ìï á eTqTwü »qà˝ÀH˚ $C≤„qeTH˚ ø£‹Ô‘√ #Û~+∫ |üs¡e÷‘·à ‘·‘êÔ«ìï

‘Ó\TdüTø√yê\ì á n<Ûë´j·T+ ‘ê‘·Œs¡ +. n|ü⁄&˚ nX¯«‘·ú+ nH˚ ù|s¡T á eèøå±ìøÏ

kÕs¡úø£eTÚ‘·T+~. C≤„q+ ø£*–qyÓ+≥H˚ eèø£å+ n<äèX¯ eTÚ‘·T+<äì uÛ≤e+.

|ü<äTHêie n<Ûë´j·TeTT

<Ó’yêdüTs¡dü+|ü~«uÛ≤>∑ jÓ÷>∑eTT

‘=$Tà<äe n<Ûë´j·T+˝Àì 12, 13 XÀ¢ø±˝À¢ <Ó’MÁ|üø£è‹, ÄdüTØÁ|üø£è‹ nì

dü÷ø£åà+>± #Ó|æŒq $wüj·÷ìï á n<Ûë´j·T+˝À $e]+#ês¡T. eT+∫ø°, #Ó&ÉT≈£L

»]π> dü+|òüTs¡D nìï dü+düÿè‘·T˝À¢, eT‘·Á>∑+<∏ë˝À¢, kÕVæ≤‘· +˝À Ç+ø± $_ÛqïØ‘·T˝À¢

e]í+#·&É+ #·÷düTÔ+{≤+. eT+∫ì <Ó’MX≈£îÔ\ì, #Ó&ÉTì sêø£ådü/ÄdüTØ X≈£îÔ\ì |æ\e&É+

|ü]bÕ{Ï.

á n<Ûë´j·T+˝À #Ó|æŒqe˙ï kÕ<Ûäq $wüj·÷\T. nq>± ÁãVü≤àC≤„q+ ø√πsyê&ÉT

dü+bÕ~+#ê*‡q <Ó’Mdü+|ü‘·TÔ m˝≤+{Ï~, e]®+#ê*‡q (e<ä*y˚j·÷*‡q) ÄdüTØ

dü+|ü‘·TÔ m˝≤+{Ï~ nì $wüj·T+. ÁãVü≤àC≤„q+ ÄXj·T+>± ø£s¡àe÷s¡Z+˝À ñqïyês¡T

n\es¡#·Tø√yê*‡q dü<äTZD≤\T Çø£ÿ&É #Ó|üŒã&Ü¶sTT.

á n<Ûë´j·T+˝À ≈£L&Ü yÓTT‘·Ô+ lø£èwüßí&ç e#·Hê Ò. ns¡T®qT&ç Á|üX¯ï\T Òe⁄. 24

XÀ¢ø±\Tqï á n<Ûë´j·T+ yÓTT<ä{Ï ◊<äT XÀ¢ø±˝À¢ <Ó’Mdü+|ü‘·TÔ, ÄdüTØdü+|ü‘·TÔ\qT

$e]düTÔ+~. XÀ¢. 6 qT+&ç 20 es¡≈£L ÄdüTØdü+|ü‘·TÔ ø£\yê] Á|ües¡ÔqqT $e]düTÔ+~.

XÀ¢. 21 qT+&ç 24 es¡≈£L kÕ<Ûä≈£î&ÉT m˝≤ ñ+&Ü*? nì lø£èwüßí&ç dü÷#·q.

<Ó’Mdü+|ü‘·TÔ

1 qT+&ç 3 XÀ¢ø±˝À¢ #Ó|æŒq $wüj·÷˝À¢ es¡Tdü>±

nuÛÑj·T+ Ç~ y<ë+‘·XÊÅdüÔ+˝À eTTKýÓTÆq bÕ]uÛ≤wæø£ |ü<ä+. C≤„ì nuÛÑj·÷ìï

bı+<äT‘ê&ÉT nì dæ<ëΔ+‘·+. C≤„ì me]˙ <«wæ+#·&ÉT ø£qTø£ me]e˝≤¢ uÛÑj·TeTT Ò<äT

nì ÖøÏø£ ns¡ú+. XÊÅd”Ôj·T+>± #ÓbÕŒ\+fÒ ÁãVü‰à‘·àuÛ≤e+˝À ñqïyê&ÉT n+‘·{≤

ÁãVü≤àqT #·÷kÕÔ&ÉT. n+<äTe\¢ uÛÑj·TeTH˚ uÛ≤ey˚T ñ+&É<äT.

dü‘·Ô«dü+Xó~Δ n+‘·'ø£s¡DXó~Δ. edüTÔe⁄\ô|’ nù|ø£å Ò<äT ø±e⁄q n+‘·'ø£s¡D+˝À

ìs¡à\‘·«+.

C≤„qjÓ÷>∑ eédæú‹' ` C≤„qeTq>± XÊÅd”Ôj·T+>± ‘Ó\TdüT≈£îqï ÁãVü≤àC≤„q+,

|üs√ø£åC≤„q+. <ëì‘√ jÓ÷>∑eT+fÒ <ëìï nqTuÛÑe+˝ÀøÏ ‘Ó#·TÃø√e&É+. n|üs√ø£åC≤„q+

bı+<ä&É+. Bì˝À eédæú‹ nq>± dæús¡+>± ì\∫e⁄+&É&É+.

<ëq+ |ü⁄D´+ø=s¡≈£î ø±≈£î+&Ü πøe\+ ∫‘·ÔHÓ’s¡à\´+ø√dü+ ø£s¡Ôe´ãT~Δ‘√ #˚ùd

<ëq+. <ëq+ m+‘√ $qj·T|üPs¡«ø£+>± Çyê«\ì ÁX¯ó‹.

|ü<äTHêie n<Ûë´j·T+ 151

<äeT' ` Ç+Á~j·T ìÁ>∑Vü≤+.

j·T»„+ 4e n<Ûë´j·T+˝À #Ó|æŒq $kÕÔs¡yÓTÆq ns¡ú+ Á>∑Væ≤+#·e#·TÃ. n˝≤π>

>∑èVü≤düTú\≈£î $~Û+∫q |ü+#·eTVü‰j·TC≤„\T <e, |æ‘·è, eTqTwü , uÛÑ÷‘·, kÕ«<Ûë´j·T

j·T»„eTT\T. <˚e‘·\qT |üPõ+#·&É+, |æ‘·s¡T\qT |üPõ+#·&É+, n‹~∏ dü‘êÿsê\T

#˚j·T&É+, ÁbÕDT\|ü≥¢ <äj·T ø£*–e⁄+&É&É+, y˚<ë<Ûä j·Tq+ #˚j·T&É+. á ◊<ä÷

ì‘· ø£s¡à\T $~Û>± #j·Te\dæq$. M{Ïe\¢ eTìwæ dæ~Δ bı+<äT‘ê&ÉT. eTVü‰j·TC…„ÌXÃ,

j·TC…„ÌXÃ Áu≤V”≤àj·T+ ÁøÏj·T‘ ‘·qT' á j·TC≤„\e\¢ e#Ã n+‘·'ø£s¡D dü+kÕÿs¡+e\¢

ÁãVü≤àC≤„HêìøÏ n~Ûø±s¡+ ø£\T>∑T‘·T+~ nì ns¡ú+.

kÕ«<Ûë´j·TeTT ‘·q≈£î $~Û+∫q y˚<äXÊK*ï n<Ûä j·Tq+ #˚j·T&É+.

‘·|ü' Bìï >∑T]+∫ 17e n<Ûë´j·T+˝À $e]+#·uÀ‘·THêï&ÉT.

Äs¡®e+ ãTTEdü«uÛ≤e+.

nVæ≤+dü ÁbÕDT\qT |”&ç+#·≈£î+&Ü ñ+&É&É+.

dü‘· + Á‹ø£s¡DXó~Δ. eTqdüT‡, yê≈£îÿ, ø£s¡à eT÷&ç+{Ï À πø rs¡T>± ñ+&É&É+.

nÁø√<Ûä' e÷Hêee÷qeTT\j·T+<äT zs¡TŒ nì ô|’ n<Ûë´j·÷˝À¢ #Ó|æŒq~.

‘ê´>∑' <ëHêìï >∑÷]Ã ô|’q #ÓbÕŒs¡T ø±e⁄q Çø£ÿ&É dü+Hê´düeTì ns¡ú+ #ÓbÕŒs¡T.

XÊ+‹' X¯eT nq>± eTH√ìÁ>∑Vü≤+. Bìe\¢ ø£*π> e÷qdæø£ düTK+.

nô|’X¯óq+ ô|’X¯óq+ n+fÒ #ê&û\T #Ó|üŒ&É+. n~ Òø£b˛e&É+ nô|’X¯óq+.

<äj·T <äT'K+˝À ñqï ÁbÕDT\+<äT ø£è|ü.

n˝À\T|üÔ«+ Ç+Á~j·T $wüj·÷\ô|’ ÄdüøÏÔ Òø£b˛e&É+.

e÷s¡›e+ eTè<äTdü«uÛ≤e+.

ÁV”≤' \»®. #Ó&ÉTø£s¡à\T #j·T&ÜìøÏ uÛÑj·T+, eT+∫ø£s¡à\T Ä#·]+#· Òø£b˛j·÷eTH

\»®.

n#ê|ü\+ #·|ü\dü«uÛ≤e+ Òø£b˛e&É+. eTqdüT‡ dæús¡+>± ñ+&É&É+.

‘˚»' Á|ü>∑\“¤‘· nq>± @<Ó’Hê |üì˝À #·Ts¡T≈£î<äq+, ãT~Δdü÷ø£åà‘·.

ø£åeT ô|’ #Ó|æŒq nÁø√<Ûä+, m<äT{Ïyê&ç <äTs¡Vü≤+ø±sêìï düVæ≤+#·&É+.

<Ûäè‹' |ü≥Tº<ä\, <ùV≤+Á~j·÷\qT n<äT|ü⁄˝À ô|≥Tºø√>∑\ XøÏÔ. <ùV≤+Á~j·÷\T

ã\V”≤q+>± ñqï <ëìï düVæ≤+#·>∑*π> dü«uÛ≤e+.


XÖ#·+ Ç~ XÊØs¡+, e÷qdæø£+. u≤Vü‰úÛÑ +‘·s¡ XÖ#ê\ì ≈£L&Ü n+{≤s¡T.

u≤Vü≤´XÖ#·+ kÕïHê~ø£+e\¢, n+‘·XÖÙ#·+ ô|’ >∑TD>∑D≤\qT n\es¡#·Tø√e&É+e\¢

∫‘·ÔHÓ’s¡à\´+ bı+<ä&É+. ì‘· ø£s¡à nsTTq dü+<Ûëé+<äq+˝À dü u≤Vü‰úÛÑ +‘·s¡ XóÙ∫'

` nì #ÓãT‘·T+{≤+. ì‘· yT~, nì‘· yT~ nì ∫+‹+#·&É+e\¢ eTH√e÷*Hê´ìï

‘=\–+#·Tø√e&É+ eTqXÖÙ#·+.

nÁ<√Vü≤' Væ≤+dæ+#·ø£b˛e&É+.

Hê‹e÷ì‘· ` ‘·qTï‘êqT |üP»˙j·TT&ç>± uÛ≤$+#·&É+ n‹e÷ì‘·, n~

Òø£b˛e&É+.

ô|’ 26 >∑TD≤\T <Ó’Mdü+|ü‘·TÔqT nqTdü]+∫ »ìà+∫qyê&çøÏ ñ+{≤sTT.

ÄdüTØdü+|ü‘·TÔ

<ä+uÛÑ' <Ûäs¡à<Ûä«õ‘·«+ nHêïs¡T. H˚qT Ç+‘· ô|<ä› <Ûë]à≈£îDÏí nì <Ûä«»+ (C…+&Ü)

|ü≥Tºø=ì #Ó|üø√e&É+.

<äs¡Œ' $<ä e\¢, ã\+e\¢, <Ûäq+e\¢ ø£*π> bı>∑s¡T.

Áø√<Ûä' ` Væ≤+kÕ dü«uÛ≤e+.

bÕs¡Twü + e÷≥˝À¢ |üs¡Twü‘·q+, Ç‘·s¡T\qT H=|æŒ+#˚ e÷≥\T e÷{≤¢&É&É+.

nC≤„q+ @~ #˚j·T<ä–~, @~ #˚j·T≈£L&Éì~ nH˚ $wüj·T+˝À yÓ÷Vü≤+ #Ó+~

ñ+&É&É+.

ø£èwüßí&ÉT ‘·qqT @ ‘·s¡>∑‹øÏ #Ó+~qyê&ç>± uÛ≤$düTÔHêï&√ nì ns¡T®qT&çøÏ dü+<Vü≤+

ø£\T>∑T‘·T+<˚yÓ÷qì ª˙y˚+ ∫+‹+#·≈£î. ˙e⁄ <Ó’Mdü+|ü‘·TÔ À |ü⁄{≤ºe⁄μ n+{≤&ÉT

lø£èwüßí&ÉT (XÀ¢.5).

<Ó’Mdü+|ü‘·TÔ yÓ÷Vü‰ìøÏ <√Vü≤<ä+ #˚düTÔ+~. ÄdüTØdü+|ü‘·TÔ Je⁄DÏí eT]+‘·>±

ã+~ÛdüTÔ+~. á ¬s+&ç+{Ï dü+|ü‘·TÔ>± e]í+#·&É+e\¢ Ç~ Je⁄&ç ñqï ì~Û>±

>∑eTì+#ê*. <Ó’Mdü+|ü‘·TÔ nH˚ ì~Û m≈£îÿe>± ñqïyê&ÉT C≤„qe÷s¡Z+˝ÀøÏ sê>∑\&ÉT.

ÄdüTØdü+|ü‘·TÔ À ñqïyê&ÉT C≤„qe÷sêZìøÏ <ä÷s¡+˝ÀH˚ ñ+{≤&ÉT.

<˚e‘·\T ` ndüTs¡T\T mes¡T?

<Í« uÛÑ÷‘·düsöZ Àπø-dæàHé <Ó’e ÄdüTs¡ @e #·

<Ó’y√ $düÔs¡X¯' Áb˛ø£Ô ÄdüTs¡+ bÕs¡ú y˚T X¯èDT ˆˆ 6


düèwæº ¬s+&ÉT s¡ø±\T. <e‘·\T, sêø£ådüT\T nì á XÀ¢ø±s¡ú+. ãèVü≤<ës¡D´ø√|üìwü‘·TÔ À

ª<ä«j·÷ Vü≤ ÁbÕC≤|ü‘ê´'μ (1`3`1) nH eT+Á‘·+˝À Á|üC≤|ü‹øÏ ¬s+&ÉT s¡ø±\ _&É¶\T.

<˚e‘·\T, ndüTs¡T\T nHêïs¡T. XÊÅkÕÔ\qT nuÛÑ dæ+∫ <Ûäs¡àìj·Te÷\T bÕ{Ïdü÷Ô

Á|üø±•+#·Tyês¡T (<√´‘·Hê‘Y Á|üø±•+#·&É+e\¢) <e‘·\T. n˝≤ø±≈£î+&Ü Á|ü‘· ø£å+>±

#·÷∫q<˚ dü‘· eTT, ø£+{ÏøÏ ø£qã&Éì~ ndü‘· eTT. |ü⁄D´+, bÕ|ü+ ø£ì|æ+#˚$ ø±e⁄,

m+‘√ ∫qï~ J$‘·+ nì Ç+Á~j·÷\˝À s¡$T+#·Tyês¡T (ndüTwüß Ç+Á~j·÷\˝À,

s¡eT+‘ s¡$T+‘·Ts¡T) ø±e⁄q ndüTs¡T\T. Mπs n|ü&É|ü&É÷ Á≈£Ls¡dü«uÛ≤e+ ø£*–‘

sêø£ådüT\ì|æ+#·T≈£î+{≤s¡T.

eT] eTqTwüß …es¡T? n<˚ ãèVü≤<ës¡D´ø√|üìwü‘Y ªÁ‘·j·÷ Vü≤ ÁbÕC≤|ü‘ê´'....

<˚yê eTqTcÕ´ ndüTsê' (5`2`1) nì eT÷&ÉTs¡ø±\T>± #ÓbÕŒs¡T. Ms¡T eTT>∑TZs¡÷

ÁãVü≤à$<ä ø√dü+ ‘·+Á&çjÓÆTq Á|üC≤|ü‹e<ä›≈£î yÓfi≤fls¡T. Äj·Tq πøe\+ ª<äμ nHêï&É≥.

<˚e‘·\T <ä R <äeT+ R Ç+Á~j·T ìÁ>∑Vü≤+ #ÓbÕŒ&ÉT nqT≈£îHêïs¡T. eTqTwüß´\T <ä

R <ëq+, eTq+ <ëq+ #˚j·T&É+ Ò<äT ø±e⁄q <ëq+ #˚j·TeTHêï&ÉT nqT≈£îHêïs¡T.

ndüTs¡T\T <ä R <äj·T<Ûä«+ R <äj·T#·÷|ü+&ç, eTq+ ÁbÕDT\|ü≥¢ <äj·T#·÷|ü&É+ Ò<äT

ø±e⁄q Äj·Tq eTq≈£î uÛÑ÷‘·<äj·T >∑÷]Ã #ÓbÕŒ&ÉqT≈£îHêïs¡≥. eTìwæøÏ πøe\+ <ëq+

e÷Á‘·y˚T #ÓbÕŒs¡T ø£<ë! nì eTq+ uÛ≤$+#·≈£î+&Ü yê´U≤´‘·\T Bìï $e]dü÷Ô á

eTT>∑TZs¡÷ ys¡Tys¡T ø±<äT, eTqTwüß´ Ò á eT÷&É÷q÷ nì $e]+#ês¡T. eTqTwüß˝À¢H

Ç+Á~j·T ìÁ>∑Vü≤+ ‘·≈£îÿe>± ñ+&ç, $T>∑‘ê dü<äTZD≤\T ñqïyês¡T <˚e‘·\T, ÀuÛÑ+

eTTK´+>± ø£\yês¡T eTqTwüß\T, Væ≤+dü Á|ü<Ûëq+>± ñqïyês¡T ndüTs¡T\T nì

$e]+#ês¡T. l eT<ÛäTdü÷<äq düs¡dü«‹ eTs√ $wüj·T+ ÁyêXÊs¡T. eTqTwüß´ Ò XÊÅdüÔ+

(<Ûäsêà<Ûäs¡à $yø£+)# dü+düÿ]+|üã&çq ãT~Δø£\yê¬s’ <e‘·\T>±q÷, dü«uÛ≤edæ<äΔyÓTÆq

sê>∑<˚«cÕ\ ÁbÕã\´+ ñqï|ü&ÉT ndüTs¡T\T>±q÷ ñ+{≤s¡T. <ëq+, <äj·T, <äeT+

á eT÷&É÷ eTqTwüß\ >∑T]+∫ #Ó|æŒqy˚ nHêïs¡T. á n<Ûë´j·T+˝À ≈£L&Ü á

eT÷&ÉT $wüj·÷\T #Ó|üŒã&Ü¶sTT.

ÄdüTØdü+|ü‘·TÔ

<Ó’Mdü+|ü‘·TÔqT eT÷&ÉT XÀ¢ø±˝À¢ e]í+∫ ÄdüTØdü+|ü‘·TÔqT 12 XÀ¢ø±˝À¢ á

n<Ûë´j·T+ e]ídüTÔ+~. yÓ’<ä XÊÅdüÔ+˝À Äs√>∑ es¡íq ‘·≈£îÿe>± ñ+≥T+~. s√>±\ es¡íH

m≈£îÿe>± ñ+≥T+~. eT+<äT rdüTø√e&É+ e\¢ dü«düú‘· (eT∞¢ dü«+‘· dæú‹ì bı+<ä&É+)

\_ÛdüTÔ+~. ø=‘·Ô>± bı+<˚<˚B Ò<äT. ø=‘·Ô>± e∫Ãq s√>±ìï e~*+#·Tø√e&Éy˚T


dü«düú‘·. n+<äTπø yêÚ≤´‘·\T M{Ïì e~*+#·Tø√yê*‡q s√>±\T>± e]í+#ês¡T. n$

á ÁøÏ+~$<Ûä+>± ñHêïsTT.

Á|üeè‹Ô ìeè‹Ô ms¡T>∑s¡T (XÀ¢.7) <Ûäs¡à+, n<Ûäs¡à+ @$T{Ï? nì ms¡T>∑s¡T.

XÖ#·+, Ä#ês¡+, dü‘· + ñ+&Ée⁄ (XÀ¢.7).

Á|ü|ü+#·+ j·÷<äè∫Ã¤ø£+>± @s¡Œ&çq~, BìøÏ ø£ ìj·÷eTø£ X¯øÏÔ Ò<äT, <Ûäsêà<Ûäs¡à

eédüú n+≥÷ @MT Ò<äT nì uÛ≤$kÕÔs¡T.

πøe\+ ø±eT+e\¢, Åd”Ô |ü⁄s¡Twü dü+jÓ÷>∑+e\¢H düèwæº q&ÉTdüTÔqï~ nì uÛ≤$kÕÔs¡T

(Ç~ Àø±j·T‘·T\T nqã&˚ #êsê«≈£î\ <äèwæº).

ô|’ <äèwæºø√D+e\¢ ñÁ>∑ø£s¡à˝À¢ Á|üe]ÔdüTÔ+{≤s¡T. Á|ü|ü+#· HêX¯q+ø=s¡≈£î

|üì#˚düTÔ+{≤s¡T (XÀ¢.9).

ø±eTe÷Á•‘· <äTwüOŒs¡+ ` (XÀ¢.10) |üP]+|ü&ÜìøÏ X¯ø£ +ø±ì ø√]ø£\‘√

ñ+{≤s¡T.

<ä+uÛÑe÷q eT<ëì«‘ê' (XÀ¢.10) <ä+uÛÑ+ (ô|’q #Ó|üŒã&ç+~), e÷q+, n_Ûe÷q+,

Ä‘êà‹Xj·T+ ‘·qqT >=|üŒyê&ç>± uÛ≤$+#·&É+, eT<ä+ R ø=e⁄«, M{Ï‘√ ≈£L&çqyês¡T.

ô|’ ø±s¡D≤\e\¢ dü‘ê´ìï #·÷&É Òs¡T. #Ó&ÉTH˚ d”«ø£]dü÷Ô nX¯ó∫Áe‘·T …’ ñ+{≤s¡T.

nX¯ó∫Áe‘·T\T nH˚ X¯u≤›ìøÏ <äTwüºX¯≈£îÔ*ï Äsê~Ûdü÷Ô yêe÷#ês¡+˝À (X¯àXÊHê˝À¢

kÕ<Ûäq #˚j·T&É+ ≤+{Ï$) #˚düTÔ+{≤s¡ì ø£ yêÚ≤´‘· $e]+#ês¡T.

‘·eT jÓ÷>∑πøåe÷\ >∑T]+# #·#Ães¡≈£L ∫+‘· #düTÔ+{≤s¡T (XÀ¢.11). ø±eTuÛÀ>± Ò

|ü⁄s¡TcÕs¡ú+ (J$‘·+˝À |üs¡eT\ø£å +) nì uÛ≤$düTÔ+{≤s¡T (XÀ¢.11).

ÄX nH bÕX+# ã+~Û+|üã&ç Xø£ +ø±ì \øå±´\¬ø’ bÕ≥T|ü&ÉT‘·T+{≤s¡T (XÀ¢.12).

ø±eTuÛÀ>±\ø=s¡¬ø’ nHê´j·T+>± <Ûäqdü+#·j·T+ #düTÔ+{≤s¡T (XÀ¢.12). ø±eT+, Áø√<Ûä+

á ¬s+&˚ M] eTTK´\ø£åD≤\T>± ñ+{≤sTT (XÀ¢.12).

Ç~ á s√E Hê≈£î \_Û+∫+~. á ø√]ø£qT kÕ~ÛkÕÔqT (XÀ¢.13). á X¯Á‘·Te⁄qT

Ç|ü&ÉT Vü≤‘·+ #XÊqT. Ç‘·s¡T*ï πs|ü⁄ Vü≤‘·+ #kÕÔqT, HH Á|üuÛÑTe⁄qT, ã\e+‘·TDÏí,

düTKeTqTuÛÑ$+#˚yêDÏí nH˚ uÛ≤eq˝À ñ+{≤s¡T (XÀ¢.14).

H˚H˚ Ä&ÛÉT´&ÉqT (>=|üŒyê&ÉqT), Ä_ÛC≤‘· + (>=|üŒe+X¯+˝À |ü⁄≥Tºø£) ø£\yêDÏí,

Hê‘√ düe÷q+ mes¡T? j·T»„+ #˚kÕÔ, <ëq+ #˚kÕÔ, dü+‘√wækÕÔ nì yÓ÷Vü≤+˝À

ñ+{≤s¡T (XÀ¢.15).


ˇø£<ëìô|’ eTqdüT ì\ø£&É Òø£ nHø£ $wüj·÷\ô|’ yÓ+≥ã&ç ñ+{≤s¡T. n+<äTe\¢

@~ jÓ÷>∑ +, @~ njÓ÷>∑ + nH˚ $wüj·T+˝À yÓ÷Vü≤+ #Ó+~ e⁄+{≤s¡T (XÀ¢.16).

yÓ÷Vü≤+ nH˚ e\˝À ∫≈£îÿø=ì ñ+{≤s¡T, Á|ü‹ ì$Twü+ eTqdüT‡˝Àì ø£\àcÕìï

ô|+#·T≈£î+≥÷ ø±eTuÛÀ>±˝À¢ eTTì– e⁄+≥÷ qs¡ø±ìï bı+<äT‘ês¡T (XÀ¢.16).

Ä‘·àdü+uÛ≤$‘ê' (XÀ¢.17) ‘·qqT‘êqT >=|üŒ>± uÛ≤$+#·T≈£îH˚yêfi¯ófl.

düÔu≤Δ' ` (XÀ¢.17) $qj·T+ Òìyês¡T.

<Ûäq+, n_Ûe÷q+, eT<ä+ ñHêïsTT ø±e⁄q <ä+uÛÑ+‘√ ≈£L&çqyê¬s’ HêeTj·TC≤„\T

(ù|s¡T≈£î e÷Á‘·+ j·TC≤„\T, XÊÅdüÔ+˝À #Ó|üŒã&Éì$, M&ç >=|üŒ‘·q+ ø√dü+

ø£*Œ+#·Tø=qï$) #˚kÕÔs¡T (XÀ¢.17). á ø±\+˝Àì Ç˝≤+{Ï Á|üeTTKT\ Ä#·s¡D

Çø£ÿ&É #·÷&Ée#·TÃ.

nVü≤+ø±s¡+ (HqT nH uÛ≤eq), ã\+, <äs¡Œ+, ø±eT+, Áø√<Ûä+ M{Ïì ÄÁXsTT+∫

ñ+{≤s¡T (XÀ¢.18).

‘·eT˝Àø±ì, Ç‘·s¡T˝À¢ø±ì ñqï qqTï (<Ó’M‘·‘êÔ«ìï) >∑eTì+#· Òø£ eT+∫yê]ô|’

#Ó&ÉT Äs√|üD\T #˚düTÔ+{≤s¡T (XÀ¢.18).

Ä‘·àXÀ<Ûäq (XÀ~Û+#·&ÉeT+fÒ eT*Hêìï rdæy˚j·T&É+) uÛÑ>∑eBZ‘· À eTTK´

$wüj·TeTì ‘Ó\TdüT≈£îHêï+. ø±e⁄q ô|’q #Ó|æŒq ÄdüTØdü+|ü‘·TÔqT eTqdüTqT+&ç

‘=\–+#·Tø√e&É+ kÕ<Ûä≈£îì |üì.

ÄdüTØÁ|üeè‹Ô >∑\yê&çøÏ m˝≤+{Ï |òü*‘·eTT+≥T+~?

XÀ¢. 19, 20˝À¢ Ç~ #Ó|üŒã&ç+~. ÄdüTØ Á|üeè‹Ô>∑\yês¡T eT∞fl ÄdüTØ »qà\H˚

bı+<äT‘·T+{≤s¡T (XÀ¢.19). ø=+<äs¡T Ç<˚ düTK+>± ñ+<äqT≈£îH˚ neø±X¯eTT+~

ø±e⁄q ‘·sê«‹ XÀ¢ø£+˝À ªªn˝≤+{Ï eT÷&ÛÉT\T eT∞fl eT∞fl ‘·|ü\T #˚dü÷Ô qqTï

‘Ó\TdüTø=qø£H˚ (C≤„qe÷sêZìøÏ <ä÷s¡+>± ñ+≥÷) Ç+ø± n<ÛäeT»qà\T nq>±

ÁøÏ$Tø°≥ø±~ »qà\T bı+<äT‘ês¡T (XÀ¢.20).

eTq sê‘·qT ~<äT›ø√e&É+

Çø£ÿ&É eT<ÛäTdü÷<äq düs¡dü«‹ ø£ $wüj·T+ ÁyêXÊs¡T. uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT πøe\+ ø£s¡à|òü\<ë‘·.

eT+∫|üqT\T>±˙, #Ó&ÉT|üqT\T>±˙ mqTïø√e&ÜìøÏ eTq≈£î ùd«#·Ã¤ ñ+~. eTq

sê‘·qT ~<äT›ø√e&ÜìøÏ ùd«#·Ã¤ e⁄+~. n˝≤+≥|ü&ÉT <äTsêàs¡Z+˝ÀH ñqïyê&çøÏ yê&ç

ø£s¡à|òü\+>± m˝≤+{Ï »qà Çe«&É+ nqï~ m˝≤+{Ï yÓ’wüeT´+, |üø£åbÕ‘·+ Ò≈£î+&Ü


áX¯«s¡T&ÉT nH˚ ìj·÷eTø£X¯øÏÔ ìs¡ísTTdüTÔ+~. á XÀ¢ø£+˝À ªH˚qTμ nH˚ |ü<ëìøÏ

ø£s¡à|òü\<ë‘· nì ns¡ú+ #ÓbÕŒs¡T. <˚e⁄&ÉT ø£s¡à|òü ≤ìï ÇdüTÔHêï&ÉT nq&É+ø£+fÒ

ø£s¡àyêdüq\qT nqTdü]+∫ Je⁄&˚ Ä yêdüq\≈£î ñ|üjÓ÷–+#˚ <˚Vü‰ìï

mqTï≈£î+≥THêï&ÉT nì ns¡ú+ #˚düTø√yê*.

H˚{Ï eÁø£uÛ≤cÕ´\T

<Ó’Mdü+|ü‘·TÔ, ÄdüTØdü+|ü‘·TÔ nH$ eT÷&ÉT >∑TD≤\ $$<Ûä ø£\sTTø£\e\¢ eTìwæ À

@s¡Œ&˚ dü«uÛ≤yê\ì uÛÑ>∑eBZ‘· düŒwüº+>± #ÓãT‘·T+~. á dü+|ü‘·TÔ Áu≤Vü≤àDes¡í+˝À

ñ+&Ée#·TÃ eT] me&ç ÀHÓ’Hê e⁄+&Ée#·TÃ. sêeD≤düTs¡T&ÉT Áu≤Vü≤àDT&. y<ë<Ûä j·Tq+

#˚dæqyê&ÉT. \+ø±q>∑s¡eT+‘ê y˚<ä|òüTÀwü‘√ Á|ü‹<Ûä«ì+#˚<äì sêe÷j·TD+˝Àì

düT+<äs¡ø±+&É À Ä+»Hj·TT&ÉT e]íkÕÔ&ÉT. n˝≤π> eèÁ‘êdüTs¡T&ÉT Áu≤Vü≤àDT&ÉT. Ç+Á<äT&ÉT

n‘·DÏí #·+|æq+<äT≈£î ÁãVü≤àVü≤‘ê´<√wüeT+≥÷ ÁbÕj·T•Ã‘·Ô+ #˚düT≈£î+{≤&ÉT.

ñ|üìwü‘·TÔ\ô|’>±˙, uÛÑ>∑eBZ‘·ô|’>±˙ e∫Ãq uÛ≤cÕ´\T áHê{Ï$ ø±<äT. X+ø£s¡T\uÛ≤wü +

1300 dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘·+ Hê{Ï~. $T>∑‘ê uÛ≤cÕ´\T n<˚ |üs¡+|üs¡ À e∫Ãq$.

X¯+ø£s¡T\ø£+fÒ eTT+<äTqï uÛ≤cÕ´\T>±˙, Ç‹Vü‰kÕ\T, |ü⁄sêD≤\T>±˙ <˚yêdüTs¡

$uÛÑ»qqT ô|’ $<Ûä+>±H˚ #˚dæ+~. áHê&ÉT düe÷C≤ìï $&É>={≤º\H˚ ñ<›X¯+‘√

ø=+‘·eT+~ y˚T<Ûëe⁄\T ô|’ dæ<ëΔ+‘êìøÏ eÁø£uÛ≤wü´+ #ÓãT‘·÷ <˚e‘·\+fÒ

nÁ>∑esêí\yês¡ , sêø£ådüT\T/ndüTs¡T\T <ä[‘·T\˙ $<˚«wü+ ¬s#·Ã>=&ÉT‘·THêïs¡T. Ç~

#ê˝≤ XÀ#· j·T+.

qs¡ø±ìøÏ eT÷&ÉT <ë«sê\T

ø±eT+, Áø√<Ûä+, ÀuÛÑ+ á eT÷&É÷ qs¡ø±ìøÏ <ë«sê\T (XÀ¢.21). á eT÷&ç+{Ïì

Ç~es¡πø nø£ÿ&Éø£ÿ&É $e]+#ês¡T. yÓTT‘·Ô+ ÄdüTØdü+|ü‘·Ô+‘ê á eT÷&ç+{Ïe\¢

|ü⁄{Ïºq<. ø±e⁄q á eT÷&ç+{Ï ‘· õ+#ê*. Çø£ÿ&É eT<ÛäTdü÷<äq düs¡dü«‹ ø£ eT+∫

XÀ¢ø±ìï ñ≥+øÏ+#ês¡T

ÇôV’≤e qs¡ø£yê´<Û' ∫øÏ‘ê‡+ q ø£s√‹ j·T'

>∑‘ê« ìsöwü<Ûä+ kÕúq+ düs¡T»' øÏ+ ø£]wü ‹ ˆ 22

Wwü<Ûë\T ñqï Á|ü<˚X¯+˝ÀH˚ s√>±ìøÏ ∫øÏ‘·‡ #˚düTø√yê*. Wwü<Ûë\T Òì#√{ÏøÏ

yÓ[fl s√–wæ @$T #˚j·T>∑\&ÉT nì XÀ¢ø±s¡ú+. eTqTwü + <˚Vü≤+, ø£s¡àuÛÑ÷$T, Çø£ÿ&˚

s√>∑∫øÏ‘·‡. Ç‘·s¡ <˚Vü‰˝À¢ Ò<äT nì |ü<˚ |ü<˚ #Ó|üŒã&ç+~.


ô|’ #Ó|æŒq≥T¢ ô|’ eT÷&ÉT <ë«sê\qT ‘· õ+∫qyê&ÉT ‘·qqT‘êqT ÁX‚jÓ÷e÷s¡Z+˝À

ì\T|ü⁄≈£îqïyê&Í‘ê&ÉT. n+<äTe\¢ Áø£yTD≤ C≤„qe÷s¡Z+˝ÀøÏ e∫Ã ñ‘·ÔeT>∑‹ì (yÓ÷øå±ìï)

bı+<ä>∑\&ÉT (XÀ¢.22).

XÊÅdüÔ+˝À $~Û+∫q<ëìì e~* ÇwüºyÓTT∫Ãq≥T¢ Á|üe]Ô+#˚yê&ÉT dæ~Δì bı+<ä&ÉT

(XÀ¢.23). n˝≤+{Ïyê&çøÏ q düTK+ q |üsê+>∑‹yéT (XÀ¢.23) n+fÒ á ˝Àø£+˝À

düTK+>±ì, |üs¡ Àø£+˝À yÓ÷ø£å+>±ì ¬s+&É÷ Òe⁄. Çø£ÿ&É n<Ûäs¡àe÷s¡Z+˝À ñqïyês¡T

düTK+>± ñHêïs¡T ø£<ë nì dü+<˚Vü≤+ sêe#·TÃ. ø±˙ Ä düTK+ <äT'U≤ìøÏ <ë]rùd<˚

nì ô|’ XÀ¢ø±˝À¢H lø£èwüßí&ÉT #ÓbÕŒ&ÉT. n$ n<ÛäeT»qà\qT ø£*–kÕÔsTT. <Ûäs¡àdüeTà‘·yÓTÆq

ns¡ú+, <Ûäs¡àdüeTà‘·yÓTÆq ø±eT+ e÷Á‘·yT düTU≤ìï ø£*–kÕÔsTT. <ÛäsêàìøÏ n$s¡T<äΔyÓTÆq

ø±eT+ H˚qT (7`11) nì lø£èwüßí&ÉT ô|’q #Ó|æŒq $wüj·T+ >∑Ts¡TÔ+#·Tø√yê*.

XÊÅdüÔy˚T Á|üe÷D+

ªª<Ûäsêà<Ûäs¡à $wüj·÷˝À¢ ≈£î XÊÅdüÔy˚T Á|üe÷D+. <ëìï Á>∑Væ≤+∫ ø£s¡à*ï mqTïø√μμ

(XÀ¢.24) nì ÄK] XÀ¢ø£+. XÊÅdüÔ+ n+fÒ y˚<ä+ jÓTTø£ÿ |üPs¡«uÛ≤>∑+˝À $e]+∫q

ø£s¡àø±+&É. n+<äT˝À $~Û nq>± Ç~ #˚j·÷*, ìùw<Ûä+ Ç~ #˚j·T≈£L&É<äT nì

düŒwüº+>± #ÓbÕŒs¡T. ñ<ë: Áu≤Vü≤àDT&ÉT j·T»„+ #˚j·÷* nH˚~ $~Û. düTsêbÕq+

#j·T≈£L&É<äT nH~ ìùw<Ûä+. XÊdæÔ Ç‹ XÊÅdüÔ+ nq>± XÊdæ+#~ XÊÅdüÔ+. y<ä+‘√bÕ≥T

‘·<äqTã+<Ûä+>± e∫Ãq düàè‘·T\T, |ü⁄sêD≤\T ≈£L&Ü XÊÅdüÔeTH Xã›|ü]~Û ÀøÏ ekÕÔsTT.

M{Ï À #Ó|æŒq <ëq+, <äj·T, nVæ≤+dü yÓTT<ä …’q yê{Ïì n\es¡#·Tø√e&É+e\¢

n+‘·'ø£s¡DXó~Δ. ∫‘·ÔXó~Δ ø£*π>es¡≈£L XÊdæ+#~ XÊÅdüÔ+. ∫‘·ÔXó~Δ ø£*– y<ë+‘·yêø±´\

ÁX¯eD+ ‘·sê«‘· X¯+dü‹ Ç‹ XÊÅdüÔ+ ` nq>± Ä‘·à C≤„Hêìï πøe\+ dü÷∫+#˚~

XÊÅdüÔ+. u≤\TDÏí eTq+ ÄC≤„|ækÕÔ+, ô|<ä›yê&çøÏ dü÷∫kÕÔ+ n˝≤π> XÊÅdüÔ+ ≈£L&Ü.

∫‘·ÔX¯ó~Δ bı+~q ‘·sê«‘· XÊÅdüÔ+ ª˙y˚ Ä ∫‘·‡«s¡÷|ü⁄&Ée⁄μ, ª#Ó’‘·q´dü«s¡÷|ü⁄&Ée⁄μ nì

dü÷∫düTÔ+~.

|ü~ùV≤&Ée n<Ûë´j·TeTT

ÁX¯<ëΔÁ‘·j·T $uÛ≤>∑ jÓ÷>∑eTT

áHê{Ï eTq+<ä]ø° e]Ô+#˚ n<Ûë´j·T+ Ç~. XÊÅdüÔ+, n+fÒ y˚<ä+ @<√ eTq≈£î

‘Ó*j·Tì dü+düÿè‘·uÛ≤wü À Áyêj·Tã&ç+~. <ëìì #·~$qyê&ÉT, ns¡ú+ #düT≈£îqïyê&ÉT

ns¡T<äT. eT] XÊÅdüÔ+˝À @~ $~Û+|üã&ç+~, @~ ìùw~Û+|üã&ç+~ nì ‘Ó*j·Tø£

πøe\+ ÁX¯<äΔ‘√ @yÓ’Hê dü‘·ÿs¡à\T #˚dü÷Ôe⁄+fÒ n$ @ ø√e≈£î #Ó+<äT‘êsTT nì eTq

dü+<˚Vü≤+.

‘·kÕà‘Y XÊÅdüÔ+ Á|üe÷D+ ‘˚ ≈£î XÊÅdüÔy˚T Á|üe÷D+ n+≥÷ >∑‘· n<Ûë´j·T+

∫e] XÀ¢ø£+˝À #Ó|üŒ&É+‘√ ns¡T®qT&çøÏ á dü+<Vü≤+ ø£*–+~. y<ä+˝Àì ø£s¡àø±+&É À

j·TC≤„\>∑÷]Ã, ø£s¡à\>∑÷]Ã dü÷ø£åàyÓTÆq $wüj·÷\T #Ó|üŒã&çq$. yê{Ïì

‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ bÕ+&ç‘· + nedüs¡+. eT] πøe\+ ÁX<äΔ‘√ #dæq |üqT\T kÕ‹Ô«ø±˝≤?

sê»kÕ˝≤? ‘êeTkÕ˝≤? nì n‘·&ç dü+<˚Vü≤+.

á n<Ûë´j·T+ ù|s¡T ÁX¯<ëΔÁ‘·j·T$uÛ≤>∑jÓ÷>∑+. Ç+<äT˝À 28 XÀ¢ø±\THêïsTT.

Ç+<äT˝À $X‚¢wæ+|üã&˚ $wüj·÷\T ÁX¯<äΔ, ÄVü‰s¡+, j·T»„+, ‘·|üdüT‡ eT]j·TT <ëq+.

Ç$ 2e XÀ¢ø£+ qT+&ç 22 es¡≈£î $e]+#·ã&Ü¶sTT. nìï+{Ï À eTTK´ $wüj·T+

ÁX¯<äΔj˚T. XÀ¢. 23 qT+&ç ∫e] es¡≈£L ªz+, ‘·‘Y, dü‘Yμ nH˚ eT÷&ÉT |ü<ë\ yÓ’•wüº +

$e]+∫, yê{Ïì Á|üX¯+dæ+#ê&ÉT lø£èwüßí&ÉT.

13e n<Ûë´j·T+˝À πøåÁ‘·eTT, πøåÁ‘·E„&ÉT nH $uÛ≤>∑+ ‘·s¡Tyê‘· 14e n<Ûë´j·T+˝À

eT÷&ÉT >∑TD≤\ $uÛ≤>∑+. n≥T ‘·s¡Tyê‘· <Ó’Mdü+|ü‘·TÔ, ÄdüTØdü+|ü‘·TÔ n+≥÷

$uÛ≤>∑+. Á|üdüTÔ‘·+ $$<Ûä $wüj·÷\˝À ÁX¯<äΔ nH˚ ÁbÕ‹|ü~ø£ô|’ $uÛ≤>∑+. Ç˝≤ n˙ï

$uÛÑõ+∫ #·÷|ü&É+ ^‘· Àì Á|ü‘˚ ø£‘·. Ç<˚ y˚<ë+‘·XÊÅdüÔ+˝À #Óù|Œ ªì‘ê´ì‘·

edüTÔ$y˚ø£+μ. $y˚ø£+ nq>± $&ç>± #˚dæ, $uÛÑõ+∫, |ü]o*+#·&É+. Bìe\¢ eTq≈£î

eT+∫, #Ó&ÉT, Ä‘·à, nHê‘·à\ ne>±Vü≤q ø£*–+#·&É+ ñ<›X¯+. Ç~ kÕ<Ûäq˝À

eTTK´+.

ÁX¯<äΔ, j·T»„+, <ëq+, ‘·|üdüT‡˝≤+{Ïe˙ï dü‘·ÿs¡à Ò ø£<ë! eT] M{Ï À eT∞fl #Ó&ÉT

mø£ÿ&ÉT+~. M{Ï $uÛÑ»q m+<äT≈£î? n+fÒ dü‘·Ô«s¡»düÔyÓ÷>∑TD≤\T Çø£ÿ&É≈£L&Ü

eTq*ï yÓ÷dü–+#·&Üìπø Á|üj·T‹ïdüTÔ+{≤sTT. <ëqdüeTj·T+˝À s¡CÀ>∑TD+,

‘·yÓ÷>∑TD+ ñ+&Ée#·TÃ. n˝≤π> ‘·|üdüT‡˝À ‘·yÓ÷>∑TD+ ñ+&Ée#·TÃ. j·T»„+˝À

|ü~ùV≤&Ée n<Ûë´j·T+ 159

sê»dü+, ‘êeTdü+ ñ+&Ée#·TÃ. Ç˝≤ eTq+ dü‘·ÿs¡à\T nqT≈£îH˚yê{Ï À ≈£L&Ü

>∑TD≤\ $Hê´dü+ ø£ì|ædüTÔ+~. ø±ã{Ïº á >∑TD≤\ ÁbÕ‹|ü~ø£ô|’ $uÛÑ»q. Ç$

ø£*–+#˚ dü+kÕÿsê\T, yêdüq\T, yê{Ïe\¢ e#˚Ã Á|ües¡ÔqqT ã{Ïº $uÛÑ»q. á

>∑TD≤\ Á|üuÛ≤e+qT+&ç ‘·|æŒ+#·Tø√e&É+ eTq+ #˚j·÷*‡q kÕ<Ûäq.

ÁX¯<äΔ

yÓTT<ä≥>± ÁX¯<äΔ #Ó|üŒã&ç+~. ÁX¯<äΔ n+fÒ XÊÅdüÔeTT, Ä#ês¡T´&ÉT #Ó|æŒq

$wüj·÷\j·T+<äT $XÊ«dü+. Ç~ eT÷&ÉTs¡ø±\T. ˇø√ÿe´øÏÔ n+‘·'ø£s¡D˝À @

>∑TD≤\ ÁbÕã\´eTT+<√ <ëìøÏ nqT>∑TD+>± n‘·ì ÁX¯<äΔ ñ+≥T+~ (XÀ¢.3).

kÕ‹Ô«ø£ÁX<äΔ Mfiófl dü‘·Ô«>∑TDÁ|ü<ÛëqT\T ø±ã{Ïº dü‘·Ô«>∑TD Á|ü<ÛëqT …’q <e‘·\qT

Äsê~ÛdüTÔ+{≤s¡T (XÀ¢.4).

sê»düÁX¯<äΔ Ms¡T ‘·«s¡>± esê*#˚Ã j·T≈£åî\T, sêø£ådüT\qT |üPõkÕÔs¡T. (XÀ¢.4)

‘êeTdüÁX¯<äΔ ` Áù|‘ê\qT, uÛÑ÷‘·>∑D≤\qT |üPõkÕÔs¡T. (XÀ¢.4) Ms¡T XÊÅdüÔ+

#Ó|üŒì ø£s¡à\qT (≈£åîÁ<ä|üP»\T yÓTTˆˆ) #dü÷Ô <ä+uÛÑ+, nVü≤+ø±s¡+ ø£*– |òüTÀs¡‘·|üdüT‡\T

#˚kÕÔs¡T. ø±eT+, sê>∑+ ¬s+&É÷ M] \ø£åD≤\T (XÀ¢.5).

ˇø√ÿkÕ] X¯Øsêìï ø£è•+|ü#˚dü÷Ô, Ç+Á~j·÷\qT u≤<Ûäô|&ÉT‘·÷ $y˚ø£+ Òìyê¬s’

Ä‘·àqT e<ä* ≈£åîÁ<äX≈£îÔ\>∑÷]Ã |òüTÀs¡‘·|üdüT‡ #dü÷Ô+{≤s¡T. Mfiófl ì»+>± ndüTs¡T\T

(XÀ¢.6).

ÄVü‰s¡+˝À Á‹$<Ûë\T

Ç<=ø£ n<äT“¤‘·yÓTÆq dæ<ëΔ+‘·+. j·T<äqï+ ‘·qàq' m˝≤+{Ï ÄVü‰s¡+ rdüT≈£î+fÒ

n˝≤+{Ï ãT~Δ edüTÔ+~ nì nqTuÛÑe|üPs¡«ø£+>± Á>∑Væ≤+∫q $wüj·T+.

eTìwæ ÀH˚>±ø£ düèwæº Àì Á|ü‹|ü<ës¡ú+˝Àq÷ dü‘·Ô«+, s¡»düT‡, ‘·eTdüT‡ nH˚

>∑TD≤\T $$<Ûä ìwüŒ‘·TÔ À¢ ø£*dæe⁄+{≤j·Tì ‘Ó\TdüT≈£îHêï+. 18e n<Ûë´j·T+˝À

Ç+ø± düŒwüº+>± q ‘·<ädæÔ |üè~∏yê´+ ‘·‘Y (18`40) nH˚ XÀ¢ø£+˝À »>∑‘·TÔ À á

eT÷&ÉT>∑TD≤\ ø£\sTTø£ Òì kÕúes¡+ (#Ó≥Tº, #eT\T)>±˙, »+>∑eT+ (»+‘·TC≤\+)

>±˙ Ò<äì #Ó|üŒuÀ‘·THêï&ÉT. kÕúesê …’q #Ó≥T¢ nìï+{Ï À≈£L&Ü á eT÷&ÉT>∑TD≤\

ø£\sTTø£ ñ+≥T+~. eTq+ rdüT≈£îH˚ ÄVü‰s¡+ á kÕúesê\ ø√e≈£î #Ó+~q<˚. ø=ìï

|ü<ësêú À¢ dü‘·Ô«>∑TD+, ø=ìï+{Ï À s¡CÀ>∑TD+, ø=ìï+{Ï À ‘·yÓ÷>∑TD+ Á|üø√|æ+|ü#ùd


dü«uÛ≤e+ ñ+≥T+~. ø±e⁄qH˚ ÁãVü≤àC≤„q kÕ<Ûäq˝À ñqïyê&çøÏ ÄVü‰s¡ìj·Te÷\T

#ÓbÕŒs¡T. sê»dü, ‘êeTdü |ü<ësêú\ô|’ ø√]ø£ ñqï|üŒ{Ïø° yê{Ïì e<ä* kÕ‹Ô«ø£

|ü<ësêú\qT ùd$+#ê*. ãT~Δ|üPs¡«ø£+>± #˚ùd |üqT\‘√ eTq n+‘·'ø£s¡DqT

e÷s¡TÃø√e&Éy˚T kÕ<Ûäq. Conscious habits influence the unconscious mind

nì nø£ÿ&Éø£ÿ&Ü #Ó|ü≈£îHêï+.

»qT\T M{Ï $wüj·T+˝À m˝≤ Á|üe]ÔdüTÔHêïs√ #ÓãT‘·THêï&ÉT.

kÕ‹Ô«≈£î\T

Äj·TTdü‡‘·Ô«ã˝≤s√>∑ düTKÁ|”‹$es¡ΔHê'

s¡kÕ´' dæï>±Δ' dæúsê Vü≤è<ë´ ÄVü‰sê' kÕ‹Ô«ø£Á|æj·÷' ˆ 8

s¡düe+‘·eTT˝…’q$, #·eTTs¡T ñqï$ (m+&çb˛ì$), <˚Vü‰ìøÏ b˛wüø£+>±

ñ+&˚$, eTqdüT‡≈£î q#˚Ã$, X¯Øs¡b˛wüD≈£î dæús¡+>± ì*#˚~ nsTTq ÄVü‰sê\T

kÕ‹Ô«ø£ ÄVü‰sê\T, kÕ‹Ô«≈£î\≈£î Á|æj·TyÓTÆq$. (XÀ¢.8)

sê»düT\T s¡CÀ>∑TD+˝À ñqïyês¡T $T‹MT] #˚<äT, |ü⁄\T|ü⁄, ø±s¡+, eT+≥

ø£*–+#˚ ÄVü‰s¡|ü<ësêú\qT, ø±\Áø£y˚TD u≤<Ûäø£*–+#˚ |ü<ësêú\qT Çwüº|ü&É‘ês¡T.

Ç$ ∫es¡≈£î <äT'U≤ìï, s√>±ìï ø£*–+#˚$ (XÀ¢.9).

‘êeTdüT\T ‘·yÓ÷>∑TD+˝À ñqïyês¡T e+&û e+&Éì |ü<ësêú\T, bÕ∫b˛sTTq$,

>∑‘· ~edü+˝À e+&çq$, Ç~es¡πø ‹q>± $T–*q~, j·TC≤„ìøÏ nqs¡ΩyÓTÆq$

nsTTq yê{Ïì ø√s¡T≈£î+{≤s¡T (XÀ¢.10).

j·T»„+

Ç~ eT÷&ÉT $<Ûë\T. 4e n<Ûë´j·T+˝À #Ó|æŒq $düÔè‘·yÓTÆq nsêúìï ≈£L&Ü Çø£ÿ&É

nq«sTT+#·Tø√e#·TÃ.

kÕ‹Ô«ø£ j·T»„+ |òü ≤ø±+ø£å Ò≈£î+&Ü $~Û (y˚<ä+, XÊÅdüÔ+)˝À #Ó|æŒq Á|üø±s¡+

Ç~ Hê ø£s¡Ôe´+ nH˚ uÛ≤eq‘√ #˚ùd j·T»„+ kÕ‹Ô«ø£+ (XÀ¢.11). n+‘·'ø£s¡DX¯ó~Δj˚T

\ø£å +>± #˚ùd j·T»„+.

sê»düj·T»„+ dü«s¡Z+ yÓTT<ä …’q Àø±\T, <ÛäqÁbÕ|æÔ, |ü⁄Á‘·ÁbÕ|æÔ yÓTTˆˆ ø√]ø£\qT

nqTdü+<Ûëq+ #˚düT≈£îì Ò<ë ‘·q >=|üŒ‘·q+ Á|ü<ä]Ù+#·&Üìø√ #˚ùd j·T»„+

sê»dü+ ne⁄‘·T+~. Bì˝À n+‘·'ø£s¡DX¯ó~Δ ñ<›•+|üã&É Ò<äT (XÀ¢.12).


‘êeTdüj·T»„+ XÊÅdüÔ+‘√ dü+ã+<Ûä+ Òì~, nq>± mø£ÿ&Ü XÊÅdüÔ+˝À #Ó|üŒã&Éì~,

j·T»„+˝À ñ+&Ü*‡q nqï<ëHê\T, <äøÏåD\T yÓTT<ä …’q$ Òì~, n|üdü«sê\‘√

≈£L&çq eT+Á‘ê\T ø£\~, ÁX¯<äΔ Ò≈£î+&Ü #˚dæq~ nsTTq j·T»„+ ‘êeTdüj·T»„+

(XÀ¢.13).

sê»düj·T»„+˝À C≤„HêìøÏ düVü≤ø£]+#˚ n+‘·'ø£s¡DX¯ó~Δ ˝Ò≈£îHêï XÊÅdüÔ$~Û

Á|üø±s¡+ #˚dæq+<äTe\¢ ø=+‘· |òü*‘·eTT+≥T+~. ‘êeTdü+˝À n˝≤+{Ï |òü\Á|üdüøÏÔ

˝Ò<äT.

‘·|üdüT‡

yÓTT<ä≥>± XÊØs¡+ (ø±sTTø£+), yê∫ø£+, e÷qdü+ nH˚ ÁbÕ‹|ü~ø£ô|’ eT÷&ÉT

$<Ûë\T. ‘·sê«‘· >∑TD≤\ ÁbÕ‹|ü~ø£ô|’ eT÷&ÉT $<Ûë\T. yÓTT‘·Ô+ Äs¡T$<Ûë\

‘·|üdüT‡\T #Ó|üŒã&Ü¶sTT.

XÊØs¡+ ` X¯Øs¡+‘√ #˚ùd$. <˚e‘·\T, ~«E\T, >∑Ts¡Te⁄\T, |ü+&ç‘·T\T

yÓTT<ä …’qyê]ì |üPõ+#·&É+, XÖ#·+ (XÊØs¡ø£, e÷qdæø£), ãTTE‘·«+, ÁãVü≤à#·s¡ +,

nVæ≤+dü Çe˙ï X¯Øs¡+‘√ #˚ùd ‘·|üdüT‡ (XÀ¢.14).

yêvàj·T+ ‘·|ü' nq>± yê≈£îÿ≈£î dü+ã+~Û+∫q ‘·|üdüT‡. m<äT{Ïyê&çøÏ <äT'K+,

ñ<˚«>∑+ ø£*–+#·ì yê≈£îÿqT ñ|üjÓ÷–+#ê*. n˝≤π> dü‘· + Á|æj·TVæ≤‘·+ nsTTq

yê≈£îÿ. Ç~ #ê˝≤ <äTs¡¢uÛÑyÓTÆq~. dü‘· yÓTÆq~ Á|æj·T+ ø±ø£b˛e#·TÃ, Á|æj·TyÓTÆq~

Væ≤‘·+ ø±ø£b˛e#·TÃ. Ç<=ø£ ndæ<ÛësêÁe‘·+ (ø£‹ÔMT<äkÕeTT) ≤+{Ï~. •wüß´\≈£î

e÷Á‘·+ nÁ|æj·TyÓTÆHê Væ≤‘·+ #ÓbÕŒ*. Ç‘·s¡T\‘√ ô|’ eT÷&ÉT n+XÊ\T düeTbÕfi¯fl˝À

ñ+&≥T¢ #ÓbÕŒ*. n˝≤π> kÕ«<Ûë´j·÷ìï n<Ûä j·Tq+ #j·T&É+. nq>± ÄqTe+•ø£+>±

(e+X¯|üs¡+|üs¡ À) e∫Ãq y˚<äuÛ≤>±ìï dü]>± #·~$ <ëìì ‘·q ‘·sê«‹ ‘·sêìøÏ

n+~+#·&É+. BìH ãTTwæãTTD+ rs¡TÃø√e&ÉeTì ≈£L&Ü n+{≤s¡T. Çe˙ï yêvàj·T

(yê≈£îÿ≈£î dü+ã+~Û+∫q) ‘·|üdüT‡ (XÀ¢.15).

e÷qdüj·T»„+ ` eTq'Á|ükÕ<ä+, n+fÒ eTqdüT‡˝À sê>∑<˚«cÕ\T Ò≈£î+&Ü

e⁄+&É&É+, $wüj·T∫+‘·\T Òø£b˛e&É+, kÂeT´‘·«+, eTÚq+ (BìøÏ ¬s+&ÉT nsêú\T

` 1. eTqHê‘Y eTTì' nqï≥T¢ y˚<ësêúìï eTqq+ #˚j·T&É+— 2. m≈£îÿe>±

e÷{≤¢&Éø£b˛e&É+), Ä‘·à$ìÁ>∑Vü≤' ` eTqdüT‡qT, Ç+Á~j·÷\qT ìÁ>∑Væ≤+#·&É+,

uÛ≤eX¯ó~Δ eTqdüT‡ jÓTTø£ÿ ìs¡à\‘·«+, Çe˙ï eTqdüT‡≈£î dü+ã+~Û+∫q ‘·|üdüT‡

(XÀ¢.16).


>∑TD≤\uÛÒ<ä+ e\¢ ‘·|üdüT‡ eT÷&ÉT s¡ø±\T.

‘·|ü ` Ä˝À#·H˚ nH˚ <Ûë‘·Te⁄qT+&ç e∫Ãq X¯ã›+ ‘·|üdüT‡. Bì˝À Ä˝À#·q,

∫+‘·q+ Á|ü<Ûëq+. ˇø£ |üì#˚düTÔqï|ü&ÉT <ëìô|’ ∫+‘·q+ m˝≤ ñ+~ nH˚~

eTTK´+. ∫‘·Ô+ •e⁄ìMT<ä.... nH˚ kÕyÓT‘· Çø£ÿ&É nq«sTT+#·Tø√e#·TÃ.

kÕ‹Ô«ø£ ‘·|üdüT‡ ` |òü ≤ø±+ø£å Ò≈£î+&Ü jÓ÷>∑+‘√ ≈£L&çqyê¬s’ (Ä‘·à$#ês¡D

#˚j·TTyê¬s’) #˚ùd ‘·|üdüT‡ kÕ‹Ô«ø£ ‘·|üdüT‡ (XÀ¢.17).

sê»dü ‘·|üdüT‡ Ç‘·&ÉT >=|üŒ ‘·|üXÊÙ*, >=|üŒ kÕ<ÛäTe⁄. Ç‘·ìøÏ dü‘êÿs¡+ #˚<ë›+

nì|æ+#·Tø√yê\H˚ uÛ≤e+‘√, &Ü+_ø£+>± (n+<ä]ø° u≤>± Á|ü#ês¡eTj˚T´˝≤) #˚ùd

‘·|üdüT‡ sê»dü ‘·|üdüT‡. Bìe\¢ #ê+#·\´y˚T>±ì |òü\+ <äø£ÿ<äT (XÀ¢.18).

‘êeTdü ‘·|üdüT‡ eT÷s¡â|ü≥Tº<ä\‘√ X¯Øsêìï ø£è•+|ü#˚dü÷Ô, Ç‘·s¡T\ HêX¯Hêìï

ø√s¡T‘·÷ #˚ùd ‘·|üdüT‡ ‘êeTdü ‘·|üdüT‡ (XÀ¢.19). sêeDT&ÉT, Væ≤s¡D´ø£•|ü⁄&ÉT yÓTTˆˆ

yês¡+<äs¡÷ ‘·|üdüT‡ #˚dæqyêπs. ø±˙ yê] ‘·|üdüT‡ á ø√e≈£î #Ó+<äT‘·T+~.

<ëq+˝À uÛÒ<ë\T

kÕ‹Ô«ø£ <ëq+ ` Çe«&É+ Hê <Ûäs¡à+ nH˚ ñ<›X¯+‘√ eTq≈£î Á|ü‘·T´|üø±s¡+

#˚kÕÔ&ÉH˚ ÄX¯ ˝Ò≈£î+&Ü, dü¬s’q Á|ü<˚X¯+˝À (|ü⁄D´πøåÁ‘ê\˝À), dü¬s’q ø±\+˝À

(dü‘êÿsê´\≈£î) dü¬s’q e´øÏÔøÏ Ç#˚Ã<ëq+ kÕ‹Ô«ø£+. ‘Ó’‹Ô]jÓ÷|üìwü‘·TÔ À ÁX¯<äΔj·÷

<˚j·TyéT ˆ nÁX¯<äΔj·÷-<˚j·TyéT ˆ Á•j·÷ <˚j·T+ ˆ ÁVæ≤j·÷ <˚j·TyéT ˆ _Ûj·÷

<˚j·TyéT ˆ dü+$<ë <˚j·TyéT nHêïs¡T. n+fÒ ÁX¯<äΔ‘√ <ëHêìï Çyê«*, nÁX¯<äΔ‘√

Çe«≈£L&É<äT, ‘·q≈£îqï dü+|ü<äqT nqTdü]+∫ <ëq+ #˚j·÷*, dæ>∑TZ‘√ <ëq+

#˚j·÷* (n+fÒ H˚ì+‘·ø£+fÒ m≈£îÿe Çe« Òø£b˛‹H˚ nH˚ uÛ≤eeTT). uÛÑj·T+‘√

Çyê«* (|üs¡ Àø£uÛÑj·T+‘√ nH ns¡ú+). $TÁ‘·T\T yÓTT<ä …’qyê]øÏ $yêVü‰~ düeTj·÷˝À¢

#˚ùd düVü‰j·T+ dü+$‘Y nqã&ÉT‘·T+~. Ä$<Ûä+>± <ëq+ #˚j·÷* nì ns¡ú+.

Çe˙ï kÕ‹Ô«ø£ <ëHê\T.

sê»dü<ëq+ Ç‘·&ÉT eTq≈£î eTs¡ ≤ ñ|üø±s¡+ #˚kÕÔ&ÉT, Ò<ë á <ëq+e\¢

|ü⁄D´˝Àø±\T ÁbÕ|æÔkÕÔsTT nì, Ò<ë u≤<Ûä|ü&ÉT‘·÷ Ç∫Ãq <ëq+ sê»düeTe⁄‘·T+~

(XÀ¢.21).

‘êeTdü<ëq+ ‘·>∑ì Á|ü<˚X¯+˝À, ‘·>∑ì ø±\+˝À <ëq+ Çe«&É+. nbÕÁ‘·T&çøÏ

nq>± düÁ‘·Œes¡Ôq ˝Òìyê&çøÏ, <äTwüÿs¡à #˚j·TuÀj˚TyêìøÏ <ëq$Te«&É+ ˝Ò<ë


nee÷qø£s¡+>± e÷{≤¢&ÉT‘·÷, <Ó|æŒbı&ÉTdü÷Ô Çe«&É+ ‘êeTdü<ëq+. q≥${≤<äT\≈£î

Çe«&É+ ≈£L&Ü ‘êeTdü<ëq+ nì eT<ÛäTdü÷<äqT\T ÁyêXÊs¡T.

ÁãVü≤àuÛ≤eq

ô|’ #Ó|æŒq j·T»„+, <ëq+, ‘·|üdüT‡ yÓTT<ä …’qe˙ï n+‘·'ø£s¡D≤ìï |ü$Á‘·+ #˚ùd

|üqT\T. ø±˙ á |üqT\T #düTÔqï düeTj·T+˝À ÁX<äΔ À|æ+#·e#·TÃ. j·T»„düeTj·T+˝À,

<Ûë´qdüeTj·T+˝À eTqdüT‡ $πøå|ü+ (diversion) bı+~ ÁX¯<äΔ ø√˝ÀŒe#·TÃ. Ä$<Ûä+>±

ø£s¡à $∫Ã¤qïyÓTÆq|ü&ÉT Ä ø£s¡à |òü\+ q•+#·≈£î+&Ü ñ+&É&Üì¬ø’ ÁãVü≤àuÛ≤eq

#˚j·÷* nì á n<Ûë´j·T+˝À ∫e] n+X¯+.

ñ|üìwü‘·TÔ À¢ ÁãVü≤àqT dü÷∫+#˚ |ü<ë\T eTTK´+>± eT÷&ÉT. ªz+μ nH˚~ Á|üdæ~Δ

bı+~q<˚. ª‘·‘·Ô«eTdæμ yÓTT<ä …’q yêø±´˝À¢ ª‘·‘Yμ X¯ã›+ ÁãVü≤àqT dü÷∫düTÔ+~.

n˝≤π> ªdü<˚e k˛eT´ Ç<äeTÁ>∑ Äd”‘Yμ ˝≤+{Ï eT+Á‘ê˝À¢ ªdü‘Yμ X¯ã›+ ÁãVü≤àqT

dü÷∫düTÔ+~. n+<äTe\¢ @<Ó’Hê ø±s¡ + eT<Ûä ˝À>±˙, ∫es√¢>±˙ ªz+ ‘·‘Y dü‘Yμ nì

#Ó|üŒ&É+ Ä ø±s¡ + dü|òü\+ ø±e&ÜìøÏ e÷s¡Z+>± #Ó|üŒã&ç+~.

@ dü+<äsê“¤ À¢, @ X¯ã›+ #ÓbÕŒ* nqï|ü&ÉT m˝≤+{Ïyê¬s’Hê j·T»„+, <ëq+,

‘·|üdüT‡ ÁbÕs¡+_Û+#˚ düeTj·T+˝À z+ø±s¡ |üPs¡«ø£+>± #˚j·÷* nì ìj·TeT+

(XÀ¢.24).

yÓ÷ø£å+ ø√s¡T≈£îHyês¡T j·T»„+, <ëq+, ‘·|üdüT‡\˝À ª‘·‘Yμ nì #ÓãT‘·÷ |òü ≤ø±+ø£å

Ò≈£î+&Ü Ä ø£s¡à\T #˚kÕÔs¡T (XÀ¢.25). n+fÒ eTTK´+>± <ëqdüeTj·T+˝À #Óù|Œ

X¯ã›+.

ˇø√ÿkÕ] á ø£s¡à\T #˚düTÔqï $<Ûëq+ dü¬s’q<ë ø±<ë nì X¯+ø£ ø£*–q|ü&ÉT

Ç~ dü¬s’q<˚ nì #Ó|üŒ&ÜìøÏ ªdü‘Yμ nH˚ X¯ã›+ yê&É‘ês¡T (XÀ¢.26). kÕ<ÛäT kÕ<ÛäT

(X¯óuÛÑ+ X¯óuÛÑ+) nH˚ X¯u≤›\‘√ eT+∫|òü ≤ìï Ä•kÕÔs¡T. á |ü<ë\qT $yêVü≤+

yÓTT<ä …’q eT+>∑fi¯ø±sê´˝À¢ ≈£L&Ü yê&ÉT‘·T+{≤s¡T.

ÁX¯<äΔ n+fÒ >∑Ts¡Te⁄\T, Ä#ês¡T´\T, XÊÅdüÔ+ #Ó|æŒq $wüj·÷\ô|’ $XÊ«dü+,

ÄdæÔø£ ãT~Δ. ÁX¯<äΔ‘√ #˚dæq j·T»„<ëHê<äT\T ªdü‘Yμ nì|æ+#·T≈£î+{≤sTT. ÁX¯<äΔ Òì

ø£s¡à\T ªndü‘Yμ ` nq>± |òü*‘·$Te«ì$ nì |æ\eã&É‘êsTT (XÀ¢.27,28).

n+‘·'ø£s¡DeTH˚ <Ûäs¡àπøåÁ‘·+˝À j·T»„+, ‘·|üdüT‡, <ëq+ nH˚ ø£s¡à;C≤\qT

Hê{Ïq|ü&ÉT ÁX¯<äΔ nH˚ »\+‘√ Ä πøåÁ‘êìï ‘·&ÉbÕ\ì #ÓãT‘ês¡T. XÊÅdüÔ|ü]C≤„q+


Òø£b˛sTTHê πøe\+ ÁX¯<äΔ‘√, kÕ‹Ô«ø£ÁX¯<äΔ‘√ ø£s¡à\T #˚ùdÔ yê{Ï |òü\+ XÊÅdüÔC≤„q+‘√

#dæq ø£s¡à|òü ≤ìøÏ düe÷q+>± ñ+≥T+<äì uÛ≤e+. e÷+dü+ neTTà≈£îH <Ûäs¡àyê´<ÛäT&ÉT

(uÛ≤s¡‘·+˝À) yÓTTˆˆ yês¡T bı+<˚ yÓ÷øå±ìø°, Áu≤Vü≤àDT&ÉT, ãTTwæ bı+<˚ yÓ÷øå±ìø°

‘˚&Ü Ò<äì eTq Á>∑+<∏ë\T #ÓãT‘êsTT. eTTK´+>± dü÷‘·dü+Væ≤‘· À Ç$ Ç+ø±

$es¡+>± #Ó|üŒã&Ü¶sTT. ÁãVü≤àdü÷Á‘ê˝À¢ì eTTøÏÔ|òü˝≤~Ûø£s¡D+ (3`4`52)˝À

lX¯+ø£s¡T\T uÛ≤s¡‘·+˝Àì XÀ¢ø±ìï ñ≥+øÏ+#ês¡T. q Væ≤ >∑‹ s¡~Ûø±dæÔ ø£dü ∫‘Y dü‹

Væ≤ >∑TDÒ Á|üe<ä+‘· ‘·T\´‘êyéT (XÊ+‹|üs¡«+. 194`60) yÓ÷øå±edüú À Mì yÓ÷ø£å+

>=|üŒ~. Mì yÓ÷ø£å+ ‘·≈£îÿe s¡ø£yÓTÆq~ nì uÛÒ<ä+ ñ+&É<äì uÛ≤e+.

|ü<äTHÓì$T<äe n<Ûë´j·TeTT

yÓ÷ø£ådü+Hê´dü jÓ÷>∑eTT

ô|’ n<Ûë´j·T+˝À ÁX¯<äΔ, j·T»„+, ‘·|üdüT‡ yÓTTˆˆ yê{Ïì kÕ‹Ô«ø£, sê»dü, ‘êeTdü

>∑TD≤\ H˚|ü<∏ä +˝À $#ê]+#ês¡T. Ç+ø± ø=ìï eTTK´yÓTÆq n+XÊ\T ø£s¡à‘ê´>∑+,

ø£s¡à, C≤„q+ yÓTTˆˆ $T–*e⁄HêïsTT. Ç$ á n<Ûë´j·T+˝À $e]+|üã&É‘êsTT.

eTVü‰uÛ≤s¡‘·ø±\+˝À ô|’ $wüj·÷\>∑T]+∫ nH˚ø£ yê<äq\T+&˚$. y˚<ä+˝À

#Ó|æŒq ø£s¡à\T J$‘ê+‘·+ #˚dü÷ÔH˚ ñ+&Ü\ì Ä ø±\+˝Àì ø£s¡àMTe÷+dü≈£î\

dæ<ëΔ+‘·+. ndü\T y˚<ë+‘·y˚T |üìøÏsê<äì M] uÛ≤e+. y˚<äeT+‘ê ø£s¡à\≈£î

dü+ã+~Û+∫q<˚, ø£s¡à\‘√ dü+ã+<Ûä+ Òì e÷≥\˙ï ns¡ú+ Òì e÷≥\ì M]

yê<ä+. y<ë\ |üPs¡«uÛ≤>∑eT+‘ê j·TC≤„\T, j·÷>±\T yÓTTˆˆ yê{Ï >∑T]+∫ #ÓãT‘êsTT.

‘·sê«‹ uÛ≤>±\T ñbÕdüq\T, <Ûë´q+ yÓTT<ä …’qyê{Ï >∑T]+∫ #ÓãT‘êsTT. ∫es¡>±

ñ|üìwü‘·TÔ À¢ ‘·‘·Ô«∫+‘·q (Ä‘·à$#ês¡+) #ÓãT‘êsTT.

Ä‘·à$#ês¡+ y<ë\ eTTK´ ñ<›XeTì, <ëìøÏ ø±yê*‡q ∫‘·ÔXó~Δ ø£*–+#·&Üìπø

eTT+<äT #Ó|æŒq ø£s¡à\˙ y˚<ë+‘·T\ yê<ä+. yÓ’~ø£<Ûäsêàìï nqTdü]+#˚yêfi¢ ÀH˚

n_ÛÁbÕj·TuÛÒ<ë\T rÁe+>± ñ+&˚$. C≤„qe÷s¡Z+˝À ñqïyê&ÉT dü+q´dæ+#ê\ì

y˚<ë+‘·T\T ˇø£ ÁX¯ó‹ì ñ<äVü≤]ùdÔ, MTe÷+dü≈£î\T eTs=ø£ ÁX¯ó‹ ñ<äVü≤]+∫

<ëìï K+&ç+#˚yês¡T. ≈£î+{Ï, Á>∑T&ç¶ yÓTTˆˆ yê]πø dü+Hê´dü+>±˙, nej·Te

|ü≥T‘·«eTTqïyês¡T J$‘ê+‘·+ j·T»„eTT yÓTTˆˆ ø£s¡à\T #˚j·÷\ì MTe÷+dü≈£î\

yê<äq.

X¯+ø£s¡T\T ‘·‘êÿ©q yê<äÁ|ü‹yê<ë\qT <äèwæº À ñ+#·Tø=ì ‘·q yê´K´qT

Áyêj·T&É+‘√ Ä<ÛäTì≈£î\≈£î ø=+‘· »{Ï\+>± ø£ì|ædüTÔ+~. eTq+ m˝≤+{Ï ø£s¡à\T

#˚j·T&É+ Ò<äT ø±e⁄q ø=+‘· ndü+<äs¡“¤+>±, njÓ÷eTj·T+>± ø£ì|ædüTÔ+~. ø±˙

Á>∑+<∏ëìï ns¡ú+ #düTø√yê\+fÒ á yê<äÁ|ü‹yê<ë\qT ÄHê{Ï H|ü<∏ä +˝À >∑eTì+∫

Á>∑Væ≤+#ê*.

Á|üdüTÔ‘· n<Ûë´j·T+˝À ø£s¡à, C≤„q+ yÓTTˆˆyê{Ï $uÛ≤>± Ò ø±≈£î+&Ü ^‘êXÊÅdüÔ+

jÓTTø£ÿ kÕsê+X¯+ ≈£L&Ü #Ó|üŒã&ç+~. ns¡T®qT&çøÏ lø£èwüßí&ÉT Çyê«*‡q ∫≥º∫e]

Ä<˚X¯+ Ç+<äT˝À düŒwüº+>± #Ó|üŒã&ç+~. ^‘· À Ç~es¡≈£î #Ó|æŒq C≤„qe÷s¡Z+,

ø£s¡àe÷s¡Z+ yÓTTˆˆ yê{Ïì ˇø£kÕ] dæ+Vü‰e˝Àø£q+ #˚j·T&É+ »]–+~.


á n<Ûë´j·T+ ù|s¡T yÓ÷ø£ådü+Hê´düjÓ÷>∑+. 78 XÀ¢ø±\T ø£*– nìï n<Ûë´j·÷\ø£+fÒ

ô|<ä›~. yÓTT<ä{Ï 11 XÀ¢ø±˝À¢ ø£s¡àdü+Hê´dü+, ø£s¡à|òü\‘ê´>∑+ >∑÷]Ã, XÀ¢. 12 qT+&ç

17 es¡≈£î C≤„ìjÓÆT ø£s¡à\T #˚j·TTyêì >∑T]+∫ #Ó|üŒã&ç+~. XÀ¢. 18 qT+&ç 40

es¡≈£L C≤„q+, ø£s¡à, ø£s¡Ô yÓTTˆˆ yê{Ïì Á‹>∑TD≤\ H˚|ü<∏ä +˝À eT÷&ÉT s¡ø±\T>±

$uÛÑ»q, XÀ¢. 41 qT+&ç 49 es¡≈£î Hê\T>∑T esêí\T, yê] <Ûäsêà\T #Ó|üŒã&Ü¶sTT.

dü«<Ûäsêàìï Á|üX¯+dæ+#·&É+, ‘·sê«‹ XÀ¢ø±˝À¢ »]–+~. ∫es¡>± lø£èwüßí&ç Ä<˚X¯+,

ñ|üdü+Vü‰s¡ yêø±´\T, dü+»j·TT&ÉT ‘·qT Á|üX+dæ+#·&É+‘√ n<Ûë´j·T+ eTT>∑TdüTÔ+~.

dü+Hê´dü+ ` ‘ê´>∑+

>∑&É∫q n<Ûë´j·÷˝À¢ nø£ÿ&Éø£ÿ&É lø£èwüßí&ÉT dü+Hê´kÕìï Á|üX+dæ+#·&É+, nø£ÿ&Éø£ÿ&É

ø£s¡à|òü\‘ê´>±ìï Á|üX¯+dæ+#·&É+ #·÷XÊ+.

q #· dü+q´düHê<˚e (3`4) ` πøe\+ dü+Hê´dü+e\¢H˚ yÓ÷ø£å+ sê<äT.

eTsTT düsê«DÏ ø£sêàDÏ dü+q´dü (3`30) nìïø£s¡à\˙ Hêj·T+<äT dü+q´dæ+∫,

áX¯«sês¡ŒDãT~Δ‘√ ø£s¡à\T #˚dæ.

‘· ø±Ô« ø£s¡à |òü ≤dü+>∑+ (4`20) ø£s¡à|òü\+ô|’ ÄdüøÏÔì $&ç∫ô|{Ïº.

jÓ÷>∑ dü+q´düÔ ø£sêàD+ (4`41) ø£s¡àjÓ÷>∑+‘√ ñ+&ç, ø£s¡à|òü\ dü+Hê´dü+

#dæqyê&çì.

dü dü+Hê´d” #· jÓ÷^ #· (6`1) ` n‘·&˚ dü+Hê´dæ, jÓ÷– (ø£s¡àjÓ÷–).

dü+Hê´düjÓ÷>∑ j·TTø±Ô‘êà (9`28) dü+Hê´dü+‘√ ≈£L&çqyê&Ó’.

á$<Ûä+>± ˇø√ÿ$<ÛäyÓTÆq dü+Hê´kÕìï ˇø√ÿ$<ÛäyÓTÆq ø£s¡àjÓ÷>±ìï ˇø=ÿø£ÿ

#√≥ Á|üX¯+dædü÷Ô e#êÃ&ÉT. M{Ïì dü]>± ns¡ú+ #˚düTø√yê*.

dü+Hê´dü+ eTTK´+>± ¬s+&ÉTs¡ø±\T.

1) y˚<ë+‘·yêø±´\qT dü]>± ns¡ú+ #˚düTø√e&É+ (ÁX¯eD+), ìs¡+‘·s¡ <Ûë´q+

(eTqq+), yê{Ï À #Ó|æŒq$<Ûä+>± ø£s¡Ôè‘·«uÛ≤eq ‘=\–+#·Tø=ì ÁãVü≤àuÛ≤eq˝À

ñ+&É&É+ (ì~<Ûë´düq), ø£s¡à\qT e<ä*y˚j·T&É+. Ç~ C≤„q+‘√ ≈£L&çq dü+Hê´dü+.

BìH˚ $<ä«‘·‡+Hê´dü+ n+{≤s¡T.

2) ¬s+&√ |ü<äΔ‹ C≤„q+ bı+<ë\H˚ ñ<›X¯+‘√ ø£s¡à\qT dü+q´dæ+∫ ÁX¯eD,

eTqHê<äT\T #˚dü÷Ô, C≤„ì \ø£åD≤\H˚ kÕ<ÛäHê\T>± #˚dæø=ì X¯eT+, <äeT+ ø£*–

|ü<äTHÓì$T<äe n<Ûë´j·T+ 167

<ä«+<ë«\≈£î nr‘·+>± ñ+&É&Üìï nuÛÑ dædü÷Ô ñ+&É&É+. C≤„q+ bı+<ë\H˚ ø√]ø£

ñ+~ ø±e⁄q $$~cÕ dü+Hê´dü+ nHêïs¡T ($$~cÕ R ‘Ó\TdüTø√yê\H˚ ø√]ø£).

ô|’ #Ó|æŒq Ç<ä›]˝À $<ä«‘·‡+Hê´dæ düs¡«ø£s¡à dü+Hê´dü+ #˚XÊ&ÉT ø±e⁄q ø£s¡à

nqTcÕ˜qy˚T Ò<äT. ¬s+&Éeyê&çøÏ C≤„qe÷s¡Z+˝À ñ+≥÷ ø£s¡à\qT e~ ÒXÊ&ÉT.

ø±e⁄q ô|’ Ç<ä›]ø° ø£s¡à\qT e<ä\&ÉeTH˚ Á|üdüøÏÔ ñ+&É<äT. y˚<ä+ |üPs¡«uÛ≤>∑+˝À

#Ó|æŒq ø£s¡à\T M]øÏ e]Ô+#·e⁄. C≤„ì ø±ìyê&çøÏ e÷Á‘·y˚T ø£s¡à\T e]ÔkÕÔsTT. eT]

lø£èwüßí&ÉT me] ø£s¡àdü+Hê´dü+ >∑÷]Ã #ÓbÕŒ&ÉT? n+fÒ >∑èVü≤düTú&ÉT>± ñ+≥÷

ÁX¯eD, eTqHê<äT\e\¢ C≤„q+ ø£*– ø£s¡à\qT e<ä*y˚j·÷\qT≈£îH˚yê&çøÏ.

ø±˙ >∑èVü≤düTú&ÉT ø£s¡à\qT e~ ÒùdÔ $T>∑‘ê ÄÁX¯e÷\˙ï ≈£î|üŒ≈£L\T‘êsTT.

ÁãVü≤à#ê]øÏ, dü+Hê´dæø° ÄÁX¯j·÷ìï#˚Ã~ >∑èVü≤düTú&˚. Ç‘·&ÉT dæ<ëΔ+‘· C≤„Hêìï

bı+<ë&ÉT. ø±˙ >∑èVü≤kÕúÁX¯eTeTH˚ ñbÕ~Û À ñHêï&ÉT ø±ã{Ïº Ç‘·ì ñbÕ~Û<Ûäsêà\T

(ˇø£ ñ<√´>∑+˝À ñqï|ü&ÉT Ä ñ<√´>∑ <Ûäsêà\T ìs¡«Væ≤+#·e\dæq≥T¢) e<ä\≈£L&É<äì

ìj·TeT+. ø£ |ü<äΔ‹ Á|üø±s¡+ dü+Hê´dü+ rdüT≈£îqï ‘·sê«‘·H ø£s¡à\qT e<ä*yj·T&É+

nqTeT‹+#·ã&ç+~.

á n<Ûë´j·T+˝À ªªdü+Hê´dü+, ‘ê´>∑+ á ¬s+{Ï >∑T]+∫ ìX¯Ãj·T+>± ˙

n_ÛÁbÕj·Ty˚T$T{Ï?μμ nqï~ ns¡T®qT&ç Á|üX¯ï. dü+Hê´dæøÏ (ô|’ #Ó|æŒq Ç<ä›]ø°) á

Á|üX¯ï e]Ô+#·<äT. m+<äTø£+fÒ yê&çøÏ ø£s¡à\T Òeì XÊÅdüÔy˚T #Ó|æŒ+~. >∑èVü≤düTú&ç>±

ñ+&ç >∑TD≤\#˚‘· dü+Hê´dæ kÕúsTTøÏ e∫Ãqyê&ç >∑÷]Ã ô|’ Á|üX¯ï. (>∑TD≤\#˚ e∫Ãq

dü+Hê´düuÛ≤e+ ø±e⁄q >öDdü+Hê´dü+ nHêïs¡T).

ø±ã{Ïº >∑èVü≤düTú&ÉT (Á|üdüTÔ‘·+ ns¡T®qT&ÉT) #˚j·÷*‡q<˚$T{Ï? Á|üdüTÔ‘·+ ns¡T®qT&ç

dü+<˚Vü≤+ ‘·q ø£åÁ‹j·T<Ûäs¡à+ nqTdü]+#·e …Hê? e<ë›? ÄHê{Ï düe÷»+˝À

dü+Hê´kÕìøÏ ñqï ÁbÕ<Ûëq´‘·qTã{Ïº Á|ü»\T ø£s¡à$eTTKT\j˚T Á|üe÷<äeTT+~.

Hê{Ï düe÷»+˝À (dæ<ëΔ+‘·+ Á|üø±s¡+ H˚{Ïø°) ñqï ÄÁX¯e÷\T Hê\T>∑T ` 1)

ÁãVü≤à#·s¡ + 2) >∑èVü≤kÕúÁX¯eT+ 3) yêqÁ|üdüú+ 4) dü+Hê´dü+. @j˚T ÄÁX¯eT+˝À

ñqïyê&ÉT Äj·÷ ÄÁX¯eT<Ûäsêà\T #˚j·÷*. >∑èVü≤düTú&ÉsTTqyê&çøÏ C≤‹<Ûäsêà\T

(n+fÒ Áu≤Vü≤àDT&ç $wüj·T+˝À _Ûøå±≥q+, y˚<ë<Ûä j·Tq+, ø£åÁ‹j·TT&ç $wüj·T+˝À

sê»´bÕ\q, yÓ’Xó´&çøÏ yêDÏ»´+) $~Û+|üã&Ü¶sTT. >∑èVü≤kÕúÁXeT+ $T>∑‘ê ÄÁXe÷\qT

ì*ù|~. (áHê&ÉT ≈£L&Ü >∑èVü≤düTú Ò <ëq<Ûäsêà\T #˚j·T&É+e\¢ ø=ìï kÕe÷õø£


ùdyêø±s¡ Áø£e÷\T »s¡>∑&É+ #·÷düTÔHêï+). >∑èVü≤düTú&ÉT ø£s¡à\qT e÷ìy˚ùdÔ düe÷»+

ndüÔe´düÔeTe⁄‘·T+~. n+<äTø£ì >∑èVü≤düTú&ÉT ‘·q≈£î, ‘·q esêíìøÏ, ÄÁX¯e÷ìøÏ #Ó|æŒq

ø£s¡à\T #˚dærsê\ì ÄHê{Ï <Ûäs¡àìs¡íj·T+. á $wüj·T+ô|’ á XÀ¢ø±˝À¢ #·s¡Ã.

lø£èwüßí&ç düe÷<Ûëq+ Ç˝≤ ñ+~ `

ø±e÷´Hê+ ø£s¡àD≤+ Hê´dü+ dü+Hê´dü+ ø£ejÓ÷ $<äT'

düs¡«ø£s¡à|òü\‘ê´>∑+ ÁbÕVüQkÕÔ >∑+ $#·ø£åD≤' ˆ 2

‘ê´»´+ <√wüe~‘˚ πø ø£s¡à ÁbÕVüQs¡à˙wæD'

j·T»„<ëq‘·|ü'ø£s¡à q ‘ê´»´$T‹ #ê|üπs ˆ 3

ø£s¡à\T Hê\T>∑T s¡ø±\ì ô|’q ‘Ó\TdüT≈£îHêï+. 1) ì‘· ø£s¡à\T ` Á|ü‹ì‘· +

#˚j·÷*‡q dü+<Ûë´e+<äq+, <˚e‘ê|üP», n‹~∏|üP», uÛÑ÷‘·j·T»„+ (ÁbÕDT\≈£î

ÄVü‰s¡$Te«&É+) yÓTTˆˆ 2) HÓ’$T‹Ôø£ ø£s¡à\T ` @<Ó’Hê ì$T‘·Ô+ nq>± $yêVü≤+,

ñ|üqj·Tq+, |ü+&ÉT>∑\T yÓTTˆˆ dü+<äsê“¤ À¢ #˚j·÷*‡q ø£s¡à\T. 3) ø±eT´ø£s¡à\T

@<√ |òü\+ |ü⁄Á‘·dü+‘êq+, sê»´ÁbÕ|æÔ, |ü+≥\T |ü+&É&É+, dü«sêZ~˝Àø±\T ≤+{Ï

|òü ≤\ø√dü+ #˚ùd ø£s¡à\T. 4) ìwæ<äΔø£s¡à\T ` M{Ï Á|üdüπøÔ Ò<äT ø±e⁄q yÓTT<ä{Ï

eT÷&ÉTs¡ø±\ ø£s¡à\T Çø£ÿ&É #·s¡Ã˝Àì $wüj·T+.

ô|’ XÀ¢ø±˝À¢ lø£èwüßí&ÉT ÄHê{Ï $<ë«+düT\ n_ÛÁbÕj·÷ìï #ÓãT‘·THêï&ÉT.

` ø±eT´ø£s¡à\qT e<ä*y˚j·T&É+ dü+Hê´düeTì ø=+<äs¡T,

` nìï ø£s¡à\qT (ø£s¡à\T #˚dü÷Ô) |òü\‘ê´>∑+ #˚j·T&É+ ‘ê´>∑eTì ø=+<äs¡T

` ø£s¡à\qT e<ä*y˚j·÷*‡+<˚qì ø=+<äs¡T

` j·T»„+, <ëq+ yÓTT<ä …’q ø£s¡à\qT e<ä\≈£L&É<äì eT]ø=+<äs¡T #ÓãT‘·THêïs¡T.

Hê ìX¯Ãj·÷ìï $qT n+≥÷ lø£èwüßí&ÉT Ç˝≤ #ÓbÕŒ&ÉT.

j·TCÀ„ <ëq+ ‘·|ü' ø£s¡à q ‘ê´»´+ ø±s¡ y˚Te ‘·‘Y

j·TCÀ„ <ëq+ ‘·|üXËÌÃe bÕeHêì eT˙wæD≤yéT ˆ 5

j·T»„+, <ëq+, ‘·|üdüT‡ nH˚yê{Ïì #˚j·÷*‡+<˚. m+<äTø£q>± Ç$ n+‘·'ø£s¡D

X¯ó~ΔøÏ |üìøÏe#˚Ã$, eTìwæì |ü$Á‘·+ #˚ùd$ nì ‘ê‘·Œs¡ +. Á‘·jÓ÷ <Ûäs¡àdüÿ+<Ûë',

j·TCÀ„-<Ûä j·Tq+ <ëq+ nì Á|üdæ<äΔ yêø£ +. <Ûäsêàìï ø£ #Ó≥Tº‘√ b˛\TkÕÔs¡T. á

#Ó≥Tº≈£î eT÷&ÉT XÊK\T j·T»„+, n<Ûä j·Tq+, <ëq+. M{Ï &ÉH˚ »qT\+<äs¡÷


düTU≤ìï bı+<äT‘ês¡T nì ns¡ú+.

ø±eT´ø£s¡à\T (ø√]ø£‘√ #˚ùd ø£s¡à\T) ‘·|üŒ $T–*q ø£s¡à\˙ï #˚j·÷*‡+<˚qì

uÛ≤e+. M{Ïì ≈£L&Ü áX¯«sês¡ŒDãT~Δ‘√ #˚j·÷* nì ns¡ú+. Ç~ Hê ø£s¡Ôe´+ nH˚

uÛ≤e+‘√ ndüø£ÔãT~Δ‘√ (dü+>∑+ Ò≈£î+&Ü) #˚j·÷* (XÀ¢.6).

‘ê´>±ìï $T>∑‘ê ø±s¡D≤\e\¢ ≈£L&Ü #˚ùdyês¡THêïs¡T. ø±˙ n$ sê»dü,

‘êeTdü ‘ê´>±\T. ÁXó‘·T˝À¢q÷ (y<ä+˝Àq÷), düàè‘·T˝À¢q÷ (eTqTdüàè‹, |ü⁄sêD≤\T,

uÛ≤s¡‘·+ ˝≤+{Ï Á>∑+<∏ë\T) #Ó|æŒq ì‘· ø£s¡à\qT e<ä*y˚j·T&É+ m{Ïº|ü]dæú‹˝À

n+^ø£]+|üã&É<äT. C≤„ì ø±ìyê&ÉT, n$s¡≈£îÔ&Ó’qyê&ÉT, nC≤„q+e\¢ n{Ïº ø£s¡à\qT

e<ä*y˚j·T&É+ ‘êeTdü‘ê´>∑+ nì|æ+#·T≈£î+≥T+~ (XÀ¢.7). n˝≤ ø±≈£î+&Ü

X¯Øs¡πø¢X¯eTH√, eTs=ø£ πø¢X¯eTH√ HÓ|ü+‘√ M{Ïì e<ä*y˚j·T&É+ ≈£L&Ü ‘·ù|Œ. Ç~

sê»dü‘ê´>∑eTe⁄‘·T+~ (XÀ¢.8). ì‘· ø£s¡à\T Hê ø£s¡Ôe´+ nH˚ ãT~Δ‘√ ø£s¡à|òü ≤ù|ø£å

Ò≈£î+&Ü #˚j·T&É+ kÕ‹Ô«ø£‘ê´>∑+ (XÀ¢.9). ø±ã{Ïº <˚ej·T»„+, n‹~∏j·T»„+˝≤+{Ï

ø£s¡à\T, <ëq<Ûäsêà\T, >∑èVü≤düTú&ÉT ‘·|üŒø£ #˚j·÷\ì ns¡ú+.

ìC≤ìøÏ <˚Vü≤eTTqï (<˚Vü‰_Ûe÷qeTTqï) me&ç¬ø’Hê ø£s¡à\qT e<ä*y˚j·T&É+

Xø£ +ø±<äT. ø£s¡à|òü ≤ìï ‘ê´>∑+ #ùdyê&ÉT ì»yÓTÆq ‘ê´– (XÀ¢.11). n‘·& dü+Hê´dæ.

n‘·&ÉT ÁX¯<äΔ‘√ ø£s¡à\T #˚j·T&É+e\¢ n+‘·'ø£s¡DX¯ó~Δ ø£\T>∑T‘·T+~.

ø£s¡à|òü\+

4e n<Ûë´j·T+˝À ø£s¡à #ê˝≤ dü÷ø£åàyÓTÆq~. Bìï ‘Ó\TdüTø√e&É+ ø£wüº+ (XÀ¢.

4`17) nHêï&ÉT. nø£ÿ&É ø£s¡à, nø£s¡à, $ø£s¡à ≤+{Ï |ü<ë\T #·÷XÊ+. ø£s¡à\T #˚dü÷Ô

H˚qT ø£s¡à\T #˚düTÔHêïqT nì Á>∑Væ≤+#˚yê&ÉT düø£s¡Tà&ÉT (ø£s¡à ñqïyê&ÉT). H˚qT ø£s¡à

#˚j·T&É+ Ò<äT nqT≈£îH˚yê&ÉT ≈£L&Ü düø£s¡Tà&˚, m+<äTø£+fÒ H˚qT #˚j·T&É+ Ò<äH˚

uÛ≤eq˝À ñHêï&ÉT. yê&çøÏ ø£s¡à\T #˚j·Tø£b˛e&É+e\¢ e#˚Ã |òü\+ (the result of

omission) ñ+≥T+~. H˚qT nH˚ uÛ≤eq Ò≈£î+&Ü ø£s¡à\T #˚ùdyê&ÉT nø£s¡Tà&ÉT

(ø£s¡à\T Òìyê&ÉT). ªH˚qTμqT ø£s¡àqT+&ç rdæy˚j·T&É+e\¢ (disconnect) Ç‘·ìøÏ

ø£s¡à|òü\+ ñ+&É<äT.

á $wüj·÷H˚ï Á|üdüTÔ‘· n<Ûë´j·T+ XÀ¢. 12 qT+&ç #ÓãT‘·THêï&ÉT.

ø£s¡à|òü\+ eT÷&ÉT s¡ø±\T. 1) nìwüº+ ` bÕ|üø£s¡à\≈£î |òü\+>± e#˚Ã qs¡ø£+,

Ò<ë |üX¯ó|üøå±´~ »qà. 2) Çwüº+ <˚e‘·«+. 3) $TÁX¯+ ÇwüºeTT, ÇwüºeTTø±ì~


¬s+&É÷ ñ+&˚ eTqTwü »qà. |òü\+ me&çøÏ n+fÒ düø£s¡Tà&çøÏ. nq>± ªH˚qTμ uÛ≤eq

ñqïyê&çøÏ. ø£s¡à|òü\‘ê´–øÏ Ç~ e]Ô+#·<äT (XÀ¢.12).

ø£s¡à @s¡Œ&É&ÜìøÏ ◊<äT ø±s¡D≤\T (XÀ¢.14).

1. n~ÛcÕq+ Ç< <Vü≤+. ø£s¡à\T #j·T&ÜìøÏ >±ì ø£s¡à|òü\+ nqTuÛÑ$+#·&ÜìøÏ

>±ì kÕúq+. n+<äTπø uÛÀ>±j·T‘·q+ ` nqTuÛÑ$+#˚ kÕúq+ nHêïs¡T.

2. ø£s¡Ô ` H˚qT ø£s¡Ô nH˚ uÛ≤eq ñqï e´øÏÔ.

3. ø£s¡D+ ` Ç+Á~j·÷\T. Ç$ C≤„H˚+Á~j·÷\T, ø£πsà+Á~j·÷\T nì ¬s+&ÉT

s¡ø±\T.

4. #˚wüº\T ` $$<Ûäs¡ø± …’q X¯Øs¡#˚wüº\T.

5. <Ó’e+ Ç+Á~j·÷\≈£î n~Û<˚e‘·\T>± ñqïyês¡T n+~+#˚ düVü‰j·T+. Á|ü‹

Ç+Á~j·÷ìøÏ ø£ n~Û<˚e‘· (presiding deity) nH˚ uÛ≤eq ÁX¯ó‘·T˝À¢ ñ+~.

|ü+#·uÛÑ÷‘ê\ |ü]D≤e÷ Ò ◊<äT Ç+Á~j·÷\ì ô|’q >∑eTì+#ê+. ◊<äT

Ç+Á~j·÷\ n~Û<˚e‘·\T á$<Ûä+>± ñHêïs¡T. #·≈£åî]+Á~j·T+ dü÷s¡T´&ÉT—

ÁX¯eDÒ+Á~j·T+ ` ~π>›e‘·— düŒs¡Ù ` yêj·TTe⁄— Á|òü÷D+ ` uÛÑ÷$T— yê≈£îÿ `

n–ï— eTqdüT‡ ` #·+Á<äT&ÉT. ˇø√ÿ e´øÏÔ À ˇø√ÿ n+X¯ m≈£îÿe ‘·≈£îÿe\T

ñ+&Ée#·TÃ. ø±e⁄q |ü+#·uÛÑ÷‘ê\qT <˚e‘êdü«s¡÷bÕ\T>± Á>∑Væ≤+#ês¡T.

eTq+ X¯Øs¡+, yê≈£îÿ, eTqdüT‡ nH˚ Á‹ø£s¡D≤\#˚ (eT÷&ÉT kÕ<ÛäHê\T) @ |üqT\T

#˚dæHê (eT+#Ó’Hê, #Ó&Ó’Hê) Ä ø£s¡à\≈£î ô|’ ◊<ä÷ ø±s¡D≤\T (XÀ¢.15).

Ç˝≤e⁄+&É>± ‘êqT ø£s¡Ô nqT≈£îH˚yê&ÉT πøe\+ nC≤„ì. n‘·ì~ nø£è‘·ãT~Δ

XÊÅdüÔ+#˚‘·, ñ|ü<˚X¯+#˚‘· dü+düÿ]+|üã&Éì ãT~Δ. Ä‘·à‘·‘êÔ«ìï dü]>±

#·÷&É Òø£b˛e&É+e\¢ ‘êH˚ ø£s¡Ô nqT≈£î+≥THêï&ÉT (XÀ¢.16).

<˚Vü≤+˝À ø£s¡Ôè‘·«yÓTe]~?

X¯Øs¡+, Ç+Á~j·÷\ düeT÷Vü≤+ ªH˚qTμ nì ‘ê<ë‘·à´+ (identification - n<˚

H˚qT nqTø√e&É+) ñqï Je⁄&ÉT ø£s¡Ô. Ç‘·H˚ï y˚<ë+‘·XÊÅdüÔ+˝À $C≤„qeTj·Tø√X¯+

n+{≤s¡T. á dü+<äs¡“¤+˝À X¯+ø£sêq+<äT\H˚ yê´U≤´‘· ¬s+&ÉT ñ|üìwü<ë«ø±´\qT

ñ<äVü≤]+#ês¡T. 1) $C≤„q+ j·T»„+ ‘·qT‘, ø£sêàDÏ ‘·qT‘-|æ #· 2) eT+‘ê uÛÀø±Ô,


ø£sêÔ, $C≤„Hê‘êà |ü⁄s¡Twü' nì á ¬s+&ÉT yêø±´\T. $C≤„HêHê‘·àj˚T X¯Øs¡+˝À ø£s¡Ô

nì ns¡ú+.

X¯Øsêìï ◊<äT kÕúsTT˝À¢ |ü]o*kÕÔs¡T. πøe\+ e÷+dü+, eT»®, meTTø£\T ñqï

kÕúsTT nqïeTj·T X¯Øs¡+. ‘·sê«‘·~ ÁbÕDeTj·Tø√X¯+. yêj·TTe⁄ X¯Øs¡+˝À

nìï|üqT\q÷ #˚sTTdüTÔ+~. Ä ‘·sê«‘· ◊<äT C≤„H˚+Á~j·÷\T, eTqdüT‡ ø£*dæ

Ç+Á~j·÷\<ë«sê $wüj·÷\qT Á>∑Væ≤+#˚ kÕúsTT eTH√eTj·Tø√X¯+. ‘·sê«‹~

$C≤„qeTj·Tø√X¯+. ◊<äT C≤„H˚+Á~j·÷\T, ãT~Δ ø£*dæ |òü ≤Hê |üì #˚j·Te#·TÃ,

#˚j·T≈£L&É<äT nì $eT]Ù+#·>∑*π> kÕúsTT. ø±e⁄q Bì<˚ ø£s¡Ôè‘·«+. Bì ‘·sê«‘·

eTq≈£î düTwüß|æÔø±\+˝À @MT ‘Ó*j·Tì dæú‹. eTqdüT‡, ãT~Δ, Ç+Á~j·÷\T ôd\e⁄

rdüT≈£îqï dæú‹. Äq+<äeTj·Tø√X¯+ n+{≤s¡T. eTqdüT‡, ãT~Δ q•+#·e⁄. yê{ÏøÏ

ø±s¡DyÓTÆq Äq+<äeTj·T X¯Øs¡+˝À ñ+{≤sTT nì e´eVü≤]kÕÔs¡T. Ä dæú‹˝À H˚qT

ø£s¡Ô, uÛÀø£Ô nH˚ C≤„qy˚T Ò<äT.

ø±e⁄q $C≤„Hê‘·à, $C≤„qeTj·Tø√X¯+˝À ñ+≥÷ H˚qT nH˚ uÛ≤eq ñqï Je⁄&˚

ø£s¡Ô, uÛÀø£Ô. X¯Øs¡+, Ç+Á~j·÷\T nH˚ ñbÕ~Û À ñqï ø£s¡àqT Ä‘·à≈£î dü+ã+<Ûä+

Òì<ëì>± Á>∑Væ≤+∫qyê&ÉT m˝≤+{Ï ø£s¡àqT #˚dæHê <ëì |òü\+ n‘·DÏí n+≥<äT

(XÀ¢.17). ô|’ #Ó|æŒq n~ÛcÕ˜q+ (<˚Vü≤+) yÓTT<ä …’qyê{Ïe\¢ »]π> ø£s¡àqT me&ÉT

<äèX¯ +>± #·÷düTÔ+{≤&√ n‘·&ÉT m˝≤+{Ï ø£s¡à≈£L ã<äTΔ&ÉTø±&ÉT nì ns¡ú+.

kÕ<Ûä≈£î&ÉT #˚j·÷*‡q<˚$T{Ï?

yÓ÷ø£åe÷s¡Z+˝À ñqï kÕ<Ûä≈£î&ÉT m˝≤+{Ï C≤„q+‘√ ñ+&Ü*. m˝≤+{Ï ø£s¡à

#˚j·÷*. ‘êqT m˝≤+{Ï ø£s¡Ô>± ñ+&Ü* nH˚ $wüj·÷ìï eT∞fl Á‹>∑TD≤\uÛÒ<ëìï

nqTdü]+∫ #ÓãT‘·THêï&ÉT. sê»dü, ‘êeTdü dü+ã+<ÛäyÓTÆqyê{Ïì e~* kÕ‹Ô«ø£yÓTÆq

yê{Ïì Á>∑Væ≤+∫q|ü⁄&˚ ∫‘·ÔX¯ó~Δ, ‘·<ë«sê Áø£eT+>± C≤„qÁbÕ|æÔ ø£\T>∑T‘·T+<äì

dü÷∫+#·&Üì¬ø’ ÁøÏ+~ $es¡D. á $uÛÑ»q n+‘ê kÕ<Ûäq≈£î ñ|üø£]+#˚<˚. me&ç

Vü≤è<äj·T+˝À yê&çøÏ ‘êqT kÕ‹Ô«ø£ dü«uÛ≤e⁄&çHê, sê»dü dü«uÛ≤e⁄&çHê nì ‘Ó\TdüT.

ø±ã{Ïº ìwæ<äΔyÓTÆqyê{Ïì e<äT\Tø√e&ÜìøÏ á $uÛÑ»q n+‘ê #Ó|üŒã&ç+~.

C≤„q$wüj·T+˝À eT÷&ÉT n+XÊ\T+{≤sTT. C≤„q+, CÒ„j·T+ (‘Ó\TdüTø√<ä–q~),

C≤„‘· (‘Ó\TdüT≈£îH˚yê&ÉT) nì. n˝≤π> ø£s¡à≈£î dü+ã+~Û+∫ ø£s¡à, ø£s¡Ô, ø£s¡D+ n+≥÷

eT÷&ÉT n+XÊ\T (XÀ¢.18). M{Ï À >∑TD≤\qqTdü]+∫ eT∞fl uÛÒ<ë\T.


kÕ‹Ô«ø£C≤„q+ ` $uÛÑø£Ô+>± (yπs«s¡T>±) ø£ì|ædüTÔqï $$<ÛäuÛÑ÷‘ê˝À¢ @ø£‘·«+

>∑eTì+#·&É+, $uÛÑø£Ô+>±ì nK+&ÉyÓTÆq Ä‘·à‘·‘êÔ«ìï @ C≤„q+‘√ #·÷&É>∑\&√ n˝≤+{Ï

C≤„q+ kÕ‹Ô«ø£+ (XÀ¢.20).

sê»düC≤„q+ Á|ü‹ X¯Øs¡eTTq+<äT _Ûqï‘·«+ #·÷&É&É+. yπs«s¡T $X‚wüD≤\qT

#·÷&É&É+ sê»düC≤„q+ (XÀ¢. 21). kÕ<Ûäq<äX¯ À ≈£L&Ü jÓ÷ jÓ÷ j·÷+ j·÷+

‘·qT+ (7`21) nqï≥T¢ uÛÑ>∑e+‘·Tì ‘·‘·Ô«+˝À _Ûqï‘·«+ #·÷&É&É+ sê»düC≤„q+.

‘êeTdüC≤„q+ ` πø n\Œ edüTÔe⁄q+<äT n<˚ düs¡«dü«+ n+≥÷ uÛ≤$+#·&É+,

nùV≤‘·Tø£+>± (ùV≤‘·Tã<äΔ+ ø±≈£î+&Ü) e´eVü≤]+#·&É+, ‘·‘êÔ«ìï >∑eTì+#·ø£b˛e&É+

‘êeTdüC≤„q+. ñ<ë: <˚Vü≤|ü]e÷Dy˚T Ä‘·à, $Á>∑Vü≤ |ü]e÷Dy˚T <˚e⁄&ÉT, |òü ≤Hê

yê&˚ <˚e⁄&ÉT nì <ëìj·T+<˚ ÄdüøÏÔ‘√ ñ+&˚ n\ŒyÓTÆq C≤„q+ (XÀ¢.22).

Ç˝≤π> ø£s¡à ≈£L&Ü eT÷&ÉT$<Ûë\T.

kÕ‹Ô«ø£ ø£s¡à ì‘· ø£s¡àqT (ø£s¡Ôe´+>± $~Û+|üã&çq) ndü+>∑T&Ó’, sê>∑<˚«cÕ\T

Ò≈£î+&Ü, |òü ≤ù|ø£å Ò≈£î+&Ü Ä#·]ùdÔ Ä ø£s¡à kÕ‹Ô«ø£eTqã&ÉT‘·T+~ (XÀ¢.23). Ç<˚

ø£s¡àjÓ÷>∑+ ≈£L&Ü. Bìe\¢ kÕ‹Ô«ø£C≤„q+ ø£\T>∑T‘·T+~.

sê»düø£s¡à ` nVü≤+ø±s¡+ (H˚qT nH˚ uÛ≤eq)‘√, ø√]ø£\‘√ ÁX¯eT|ü&ÉT‘·÷

Ä#·]+#˚ ø£s¡à sê»düø£s¡à (XÀ¢.24). j·T»„j·÷>±<äT\T, XÊÅd”Ôj·TyÓTÆq ø£s¡à Ò ø±˙

ø£s¡Ôè‘·«uÛ≤e+‘√ #˚j·Tã&˚$ sê»düø£s¡à\T nì|æ+#·T≈£î+{≤sTT.

‘êeTdüø£s¡à ø£s¡à≈£î m˝≤+{Ï |òü\eTT+~, nìwüºe÷, nìwüºe÷ nì>±˙, Bì

|üs¡ ekÕq+ m˝≤ ñ+≥T+<äì>±˙, <ëìe\¢ »]π> qwüº+>±˙ Ä˝À∫+#·ø£, ‘·q

kÕeTsêú ìï Ä˝À∫+#·ø£ #˚ùd |üì ‘êeTdüeTe⁄‘·T+~.

ø£s¡Ô eT÷&ÉT $<Ûë\T

kÕ‹Ô«ø£ ø£s¡Ô ø£s¡à\qT nVü≤+ ãT~Δ‘√ #j·T≈£îHêï, <Ûäè‹ (|ü≥Tº<ä\), ñ‘ê‡Vü≤+‘√

Ä#·]dü÷Ô, |òü*‘·+ m˝≤>∑THêï $ø±s¡+ #Ó+<äìyê&ÉT, düTK<äT'U≤\qT bı+<äìyê&ÉT

kÕ‹Ô«ø£ø£s¡Ô (XÀ¢.26). yÓ’sê>∑ + n+fÒ ìdüŒèVü≤, @&ÉT|ü⁄ yÓTTVü≤+‘√ |üì#j·T&É+ø±<äT.

|ü≥Tº<ä\‘√, H˚s¡TŒ‘√, ñ‘ê‡Vü≤+‘√ |üì#˚dü÷Ô $sê–>± ñ+&Ée#·TÃ.


sê»düø£s¡Ô ø£s¡à|òü\+ô|’ nqTsê>∑+‘√, ÀuÛÑ+‘√ (m˝≤¬>’Hê bı+<ë\ì), nedüs¡yÓTÆ‘

Væ≤+dü≈£î bÕ\Œ&ÉT‘·÷, |òü ≤ìïã{Ïº düTK<äT'U≤\T bı+<˚yê&ÉT sê»düø£s¡Ô (XÀ¢.27).

‘êeTdüø£s¡Ô ì\ø£&É Òìyê&ÉT, dü+kÕÿs¡V”≤qT&ÉT, yÓTT+&ç|ü≥Tº, yÓ÷dü+, @&ÉT|ü⁄

dü«uÛ≤e+ ø£\yê&ÉT, |üqT\qT <ë≥y˚ùdyê&ÉT ‘êeTdüø£s¡Ô (XÀ¢.28).

á$<Ûä+>±H˚ >∑TD≤\qTã{Ïº ãT~Δ À eT÷&ÉT$<Ûë\T. <Ûäè‹˝À eT÷&ÉT$<Ûë\T.

düTK+ eT÷&ÉT$<Ûë\T #Ó|üŒã&Ü¶sTT. á Á|üø£s¡D≤ìï eTT–dü÷Ô ø£ eTTK´yÓTÆq XÀ¢ø£+

#Ó|üŒã&ç+~.

q ‘·<ädæÔ |üè~∏yê´+ yê ~$ <˚y˚wüß yê |ü⁄q'

dü‘·Ô«+ Á|üø£è‹C…’s¡Tàø£Ô+ j·T<˚_Û' kÕ´Å‹Ô_Ûs¡TZD…Æ' ˆ 40

Ç<=ø£ eTTK´yÓTÆq Á|ü‹bÕ<äq. Á|üø£è‹˝Àì Á|ü‹ edüTÔeP (ÁbÕD+ ñqï~>±˙,

Òì~>±˙) á eT÷&ÉT>∑TD≤\‘√ Á|üuÛ≤$‘·yÓTÆ ñ+≥T+~. á >∑TD≤\T Òì edüTÔy˚

Ò<äT nì uÛ≤e+. ¬s+&Ée n<Ûë´j·T+˝À ìÅôdÔÌ>∑TD√´ uÛÑyês¡T®q (2`45) y˚<ë\˙ï

(ø£s¡àø±+&É) eT÷&ÉT >∑TD≤\#·T≥÷ºH˚ ‹s¡T>∑T‘·T+{≤sTT. >∑TD≤\ø£r‘·T&ç>± yÓfi¯ó¢

nì yÓTT<ä\Tô|{Ïº ‘·s¡Tyê‘· |ü\Te÷s¡T¢ Ç<˚ uÛ≤yêìï #Ó|üŒ&É+ kÕ<Ûäqø√dü+. eT÷&ÉT

>∑TD≤\q÷ n‹Áø£$T+#˚yê&çπø eTTøÏÔ. á >∑TD≤\qT C≤„q+‘√H˚ n‹Áø£$T+∫,

C≤„q+‘√H˚ dü+kÕs¡ eèøå±ìï #Û~+#ê*. n{Ïº C≤„HêìøÏ ø±yê*‡q |üPs¡«s¡+>∑+

∫‘·ÔX¯ó~Δ. n+fÒ eTqdüT‡jÓTTø£ÿ ìs¡à\‘·«+, ìX¯Ã\‘·«+. á ∫‘·ÔX¯ó~ΔøÏ ø±s¡D+ ø£s¡à.

ø±e⁄q me¬ses¡T m˝≤+{Ï ø£s¡à\T #˚j·÷* nH˚ ø£s¡à$uÛÑ»q ‘·sê«‹ XÀ¢ø±˝À¢

#ÓãT‘·THêï&ÉT.

Hê\T>∑T esêí\T

4e n<Ûë´j·T+˝À #ê‘·Ts¡«s¡í´+ eTj·÷düèwüº+ (4`13) ` >∑TD≤\T, ø£s¡à\T

$uÛ≤>±ìï ã{Ïº Hê\T>∑T esêí\qT H˚H˚ düèwæº+#êqT nì lø£èwüßí&ÉT #Ó|æŒq e÷≥\qT

>∑Ts¡TÔ≈£î ‘Ó#·TÃø√yê*. á n<Ûë´j·T+˝À lø£èwüßí&ç e÷≥ Ç˝≤ ñ+~ `

Áu≤Vü≤àDø£åÁ‹j·T$XÊ+ X¯SÁ<ëD≤+ #· |üs¡+‘·|ü

ø£sêàDÏ Á|ü$uÛÑø±Ôì dü«uÛ≤eÁ|üuÛÑyÓ’s¡TZD…Æ' ˆ 41

Áu≤Vü≤àDT\T, ø£åÁ‹j·TT\T, yÓ’X¯ó´\T, X¯SÁ<äT\T nH˚ Hê\T>∑T esêí\≈£î yê]

dü«uÛ≤e+e\¢ |ü⁄fÒº >∑TD≤\e\¢ ø£s¡à\T $uÛÑõ+#·ã&Ü¶sTT nì ‘ê‘·Œs¡ +. @ es¡í+yê&ç


ø£s¡à\T, @$<Ûä+>± ìs¡ísTT+|üã&Ü¶sTT nH eTTK´ $wüj·÷ìï á XÀ¢ø£+ Á|ü‹bÕ~düTÔqï~.

dü«uÛ≤e Á|üuÛÑyÓ’' >∑TD…Æ' ªdü«uÛ≤e+e\¢ |ü⁄{Ïºq >∑TD≤\#˚‘·μ nqï~ eTTK´yÓTÆq

yêø£ +. BìøÏ eT÷&ÉT $<Ûë\T>± lX¯+ø£s¡T\T ns¡ú+ #ÓbÕŒs¡T.

1) dü«uÛ≤e+ R Á|üø£è‹, e÷j·T, Á‹>∑TD≤‘·àø£yÓTÆq~. <ëì ø±s¡D+>± Á|üuÛÑe+ R

|ü⁄{Ïºq~, dü«uÛ≤e Á|üuÛÑeyÓTÆq >∑TD≤\T. Á|üø£è‹ qT+&ç |ü⁄{Ïºq >∑TD≤\T nì ns¡ú+.

dü«uÛ≤e+e\¢ XÖs¡ +, ‘˚»düT‡ yÓTT<ä …’q$ ø£\yês¡T ø£åÁ‹j·TT\T. dü«uÛ≤e+e\¢

X¯eT+, <äeT+ yÓTTˆˆ \ø£åD≤\T ø£\yês¡T Áu≤Vü≤àDT\T Ç˝≤ nq«sTT+#·Tø√yê*.

2) ¬s+&√ ns¡ú+ yê] yê] dü«uÛ≤yêìøÏ (Á|üø£è‹øÏ) Á|üuÛÑe+ (ø±s¡D+) nsTTq

>∑TD≤\T. Çø£ÿ&É dü«uÛ≤eeT+fÒ Á|üø£è‹ Ò<ë e÷j·T nì ns¡ú+ ø±≈£î+&Ü e´eVü‰s¡+˝À

ñqï ns¡ú+ Á>∑Væ≤+#ês¡T. Áu≤Vü≤àDT&ç dü«uÛ≤yêìøÏ dü‘·Ô«>∑TD+ Á|üuÛÑe+ R ø±s¡D+.

ø£åÁ‹j·TT&ç dü«uÛ≤yêìøÏ Á|ü<Ûëq+>± s¡»düT‡, nÁ|ü<Ûëq+>± dü‘·Ô«+, ‘·eTdüT‡ Ç˝≤

nq«sTT+#·Tø√yê*.

3) dü«uÛ≤e+ R |üPs¡«»qà˝À #˚dæq ø£s¡à|òü\+, á »qà˝À |òü\$Te«&ÜìøÏ

n_Ûe´ø£ÔyÓTÆq $<Ûëq+, Bìe\¢ |ü⁄{Ïºq >∑TD≤\T. nq>± Çø£ÿ&É C≤‹ eTTK´+ø±<äT,

|üPs¡«»qàø£è‘· ø£s¡à eTTK´+.

˙\ø£+sƒ¡T\T ≈£L&Ü ô|’ nsêú\H˚ #ÓãT‘·÷ á ÁøÏ+<ä #Ó|æŒq eT]ø=ìï $wüj·÷\T

ÁyêXÊs¡T.

Á<√D≤~wüß Áu≤Vü≤àDÒwü«|æ XÖsê´~ø£+, uÛÑs¡‘ê~wüß ø£åÁ‹jTwü«|æ Xe÷~ø£+ <äèwüºyéT

ˆ ‘·kÕà‘Y j·TdæàHé ø£dæàHé•Ã‘Y eπsí X¯e÷<äjÓ÷ <äèX¯ +‘˚ dü X¯SÁ<√-|æ @‘Ó’' \ø£åD…Æ'

Áu≤Vü≤àD @e C≤„‘·e´' j·TÁ‘· #· Áu≤Vü≤àDÒ-|æ X¯SÁ<ä <Ûäsêà <äèX¯ +‘˚ dü X¯SÁ<ä @eˆˆ

ªªÁ<√DT&ÉT yÓTT<ä\>∑Tyês¡T Áu≤Vü≤àDT …’Hê XÖs¡ + yÓTT<ä …’q$ ñHêïsTT. uÛÑs¡‘·T&ÉT

(uÛ≤>∑e‘·+˝Àì »&ÉuÛÑs¡‘·T&ÉT) yÓTT<ä\>∑Tyês¡T ø£åÁ‹j·TT …’Hê XeT+, <äeT+ yÓTT<ä …’q$

m≈£îÿe ñHêïsTT. ø±e⁄q @ es¡í+˝Àì e´øÏÔ À X¯e÷~ \ø£åD≤\T ø£ì|æùdÔ Ä e´øÏÔì

X¯SÁ<äT&Ó’Hê Áu≤Vü≤àDT&ç>± |ü]>∑DÏ+#ê*. mø£ÿ&Ó’‘˚ Áu≤Vü≤àDT&ç À X¯SÁ<ä<Ûäsêà\T

ø£ì|ækÕÔjÓ÷ n‘·&ÉT X¯SÁ<äT&˚μμ.

˙\ø£+sƒ¡T\T Ç+ø± Ç˝≤ ÁyêXÊs¡T ªªns¡D´|üs¡«+˝À qVüQwüß&ç‘√ <Ûäs¡àsêE

#Ó|æŒq e÷≥\T dü‘· + <ëq+ ø£åe÷o\+ ÄqèX¯+dü + ‘·b˛ |òüTèD≤ <äèX¯ +‘˚

j·TÁ‘· Hêπ>+Á<ä dü Áu≤Vü≤àD Ç‹ düàè‘·' ˆ (z Hêπ>+Á<ë! dü‘· eTT, <ëqeTT, ø£åeT,


o\eTT, nVæ≤+dü, ‘·|üdüT‡, $s¡øÏÔ me]˝À ø£ì|ækÕÔjÓ÷ n‘·&ÉT Áu≤Vü≤àDT&ÉT). Ç+ø±

$e]dü÷Ô j·TÁ‘Ó’‘·‘Y \ø£å ‘˚ düs¡Œ eè‘·Ô+ dü Áu≤Vü≤àDdüà è‘·' j·TÁ‘Ó’ ‘·qï uÛÑy˚‘Y düs¡Œ

‘·+ X¯SÁ<ä$T‹ ì]›X‚‘Y ˆˆ (z düs¡Œe÷! á >∑TD≤\T meì˝À ø£ì|ækÕÔjÓ÷ n‘·&˚

Áu≤Vü≤àDT&ÉT. mø£ÿ&É ø£ì|æ+#·y√ n‘·DÏí XSÁ<äT&Éì ìπs›•+#ê*). n+<äTe\¢ Xe÷<äT\T

Áu≤Vü≤àDT&ç À>±˙, nÁu≤Vü≤àDT&ç À>±˙ me]˝ÀHÓ’Hê ø£ì|æùdÔ n‘·Hï Áu≤Vü≤àDT&Éì

ìsêΔ]+#ê*μμ.

˙\ø£+sƒ¡T\T eTs√ $X‚¢wüD #XÊs¡T. dü«uÛ≤e+‘√ e∫Ãq <Ûäsêà\T ys¡T, C≤‹<Ûäsêà\T

y˚s¡T. dü«uÛ≤e+‘√ e∫Ãq <Ûäsêà\T y˚<ä+˝À, uÛÑ>∑eBZ‘· À #Ó|æŒq$. C≤‹<Ûäsêà\T

düà è‘·T\˝À #Ó|æŒq$. Áu≤Vü≤àDT&ÉT, ø£åÁ‹j·TT&ÉT, yÓ’Xó´&ÉT á eTT>∑TZ]˙ ~«E\+{≤s¡T.

eTT>∑TZ]ø° ñ|üqj·Tq dü+kÕÿs¡eTT+~, ñ|üqj·TqeTH˚~ ¬s+&Ée »qà ø±e⁄q

~«E\Hêïs¡T. M]øÏ y˚<ä+ #·~y˚ n~Ûø±s¡eTT+~.(1) bÕsƒ¡+ #Óù|Œ n~Ûø±s¡+

e÷Á‘·+ Áu≤Vü≤àDT&çøÏ. Áu≤Vü≤àDT&ÉT <=s¡ø£ì dü+<äs¡“¤+˝À Ç‘·s¡T\qT+∫ Áu≤Vü≤àDT&ÉT

≈£L&Ü Hs¡TÃø√e#·TÃ nì ñ|üìwü‘·TÔ À¢ ø£ìŒdüTÔ+~. sê»dü÷j·T+ yÓTT<ä\>∑T j·÷>±\T

ø£åÁ‹j·TT&˚ #˚j·÷*. Ç‘·s¡T\T #˚j·T≈£L&É<äT. Çe˙ï C≤‹<Ûäsêà\T. düe÷»+

düèwæº+#·T≈£îqï$. dü«uÛ≤e<Ûäsêà Ò esêí\qT ìs¡ísTTkÕÔsTT nì ˇø£ n‘ê´<ÛäTìø£

<äèwæºø√D≤ìï Ä$wüÿ]+#ês¡T ˙\ø£+sƒ¡T\T.

XÀ¢ø±\T |ü]o*<ë›+. Áu≤Vü≤àDT&ç dü«uÛ≤e+ dü‘·Ô«>∑TD Á|ü<Ûëq+. Ç‘·ìøÏ ø£s¡à\T,

X¯eTeTT (eTH√ìÁ>∑Vü≤+), <äeTeTT (u≤ùV≤´+Á~j·T ìÁ>∑Vü≤+), ‘·|ü' (<Ûë´qjÓ÷>∑+),

XÖ#·+, ãTTE‘·«+, C≤„q+ (y<ë+‘· yêø±´\ ns¡úC≤„q+, ÁãVü≤àqT>∑÷]Ã |üs√ø£åC≤„q+),

$C≤„q+ R n< |üs√ø£åC≤„Hêìï n|üs√ø£å+ #düTø√e&É+ (nqTuÛÑe+˝ÀøÏ ‘Ó#·TÃø√e&É+),

ÄdæÔø£ + R y˚<äÁ|üe÷D≤ìï n+^ø£]+#˚ dü«uÛ≤e+ Çe˙ï Áu≤Vü≤àDT&çøÏ düVü≤»yÓTÆq

\ø£åD≤\T, ø£s¡à\T (XÀ¢.42).

ø£åÁ‹j·TT&çøÏ XÖs¡ +, ‘˚»düT‡ (|üsêÁø£eT+), <Ûäè‹ (<ÛÓ’s¡ +), <ëø£å + (<äø£å‘·,

H˚s¡Œ]‘·q+), j·TT<äΔ+˝À yÓqT~s¡>∑ø£b˛e&É+, <ëq+, áX¯«s¡uÛ≤e+ (Ç‘·s¡T\qT

XÊdæ+#˚ dü«uÛ≤e+ ` leadership qualities) Çe˙ï dü«uÛ≤e+‘√ e∫Ãq >∑TD≤\T

(XÀ¢.43).

1. ~«E\+<ä]ø° (Áu≤Vü≤àD, ø£åÁ‹j·T, yÓ’X¯ ) πø dü+kÕÿs¡y˚T. n+<äTe\¢ bÕ+&Ée⁄\T

@ø£#·Áø£|ü⁄s¡+˝À Áu≤Vü≤àDycÕ˝À¢ ñHêïs¡T. ‘·sê«‘· nC≤„‘·yêdü+˝À <Ûäs¡àsêE ø£+≈£îuÛÑ≥Tº

nH˚ Áu≤Vü≤àDT&çy˚wü+˝À $sê≥Tì ø=\Te⁄˝À ñHêï&ÉT.


ø£èwæ (e´ekÕj·T+), >√s¡ø£å, yêDÏ»´+ á eT÷&É÷ yÓ’X¯ó´&ç dü«uÛ≤e>∑TD≤\T

(XÀ¢.44). (á s√E ‘·eTqT‘êeTT X¯SÁ<äT\T>± uÛ≤$+#˚ yês¡+‘ê yÓ’X¯ó´\T,

~«E\T, y<ë<Ûä j·THêìøÏ ns¡Ω‘· ñqïyês¡T nì ÄHê{Ï dæ<ëΔ+‘·+. H{Ï Áu≤Vü≤àDT\T

Áø£eTÁø£eT+>± y˚<ë<Ûä j·THêìøÏ <ä÷s¡yÓTÆq≥T¢>± Ms¡+<äs¡÷ ø±\Áø£eT+˝À ‘·eT

<Ûäsêàìï e<ä*e⁄+{≤s¡T.)

|ü]#·s¡ #˚j·T&É+, Ç‘·s¡T\T #Ó|æŒq |üqT\T #˚j·T&É+ (dü«+‘·+>± ÁøÏj·÷o\‘·

Òø£b˛e&ÉÉ+) X¯SÁ<äT&ç dü«uÛ≤e+.

me¬se] dü«uÛ≤yêìøÏ ‘·–q≥T¢ yês¡T ø£s¡à\T #˚düTÔ+fÒ düe÷»ÁX‚j·TdüT‡ <ëìï

<äèwæº À ñ+#·Tø=ì ‘· dü«<Ûäsêàìï Ä#·]+#·&É+ |üs¡e÷‘·àqT n]Ã+∫qfÒ¢ n+≥T+~

(XÀ¢. 46). ‘·sê«‹ XÀ¢ø£+ ≈£L&Ü dü«<Ûäsêàìï >∑T]+#˚.

ÁX‚j·÷Hé dü«<Ûäs√à $>∑TD' |üs¡<Ûäsêà‘·‡«qTwæ‘ê‘Y

dü«uÛ≤eìj·T‘·+ ø£s¡à ≈£îs¡«Hêïb˛ï‹ øÏ*“wüyéT ˆ 47

u≤>± Ä#·]+|ü>∑*π> |üs¡<Ûäs¡à+ ø£+fÒ ø=+‘· ˝À|ü+ e⁄Hêï dü«<Ûäs¡ày˚T

Ä#·]+|ü<ä–q~. dü«uÛ≤e+e\¢ e∫Ãq ø£s¡à#˚ eTìwæ bÕbÕìï bı+<ä&ÉT nì

‘ê‘·Œs¡ +.

á XÀ¢ø£+˝À dü«<Ûäs¡à+, dü«uÛ≤e+ nì ¬s+&ÉT e÷≥\THêïsTT. dü«<Ûäs¡àeT+fÒ

XÊÅdüÔ+ ‘·q≈£î $~Û+∫q <Ûäs¡à+. dü«uÛ≤e+ n+fÒ Á|üø£è‹ düVü≤»+>± e∫Ãq >∑TD≤\T.

XSÁ<äT&ç À Áu≤Vü≤àD, ø£åÁ‹j·T >∑TD≤\Tqï|ü&ÉT Ä >∑TD≤\ø£qT>∑TD+>± e]Ô+#·e#·TÃ

nH˚ uÛ≤eq edüTÔ+~. ÄHê{Ï düe÷»+˝À ãVüQXÊ >∑TD≤ìïã{Ïº e´øÏÔ esêíìï

ìπs›•+# |ü<äΔ‹ ñ+&Ée#·Ãì ‘Ó\TdüTÔ+~. n+<äTe Ò¢ ø£s¡Tí&çøÏ sêC≤´_Ûùwø£+ #dæq|ü⁄&ÉT

$T>∑‘ê sêE\+<äs¡÷ n+^ø£]+#ês¡T. á |ü<äΔ‹øÏ yÓ’eTTK´+ ≈£L&Ü ñqï≥T¢

eT]ø=ìï ø£<∏ä\e\¢ ‘Ó\TdüTÔ+~. ô|’ $wüj·÷\e\¢ á #·s¡Ã áHê{Ï~ ø±<äì

düŒwüºeTe⁄‘·T+~.

dü«ø£s¡à\T nqï|ü⁄&ÉT eTqT<Ûäs¡à+˝À #Ó|æŒq y<ë<Ûä j·Tq+ ≤+{Ïy Á>∑Væ≤+#ê*>±˙

X¯eT<äe÷<äT\T Á>∑Væ≤+#·≈£L&É<äì ˙\ø£+sƒ¡T\T Çø£ÿ&É eTs=ø£ $es¡D Ç#êÃs¡T.

n+fÒ X¯eT<äe÷<äT\T n+<ä]ø° ñ+&Ée#·TÃ. y˚<ë<Ûä j·THêìøÏ ìùw<Ûä+ ñHêï

C≤„qÁbÕ|æÔ, yÓ÷øå±~Ûø±s¡+ n+<ä]ø° ñ+~. (á |ü]dæú‹ì H{Ï ñ<ëVü≤s¡D˝À #ÓbÕŒ\+fÒ

ˇø£ e´øÏÔøÏ ø£ …ø£ºs¡T ø±e&ÜìøÏ ns¡Ω‘· ñ+~>±˙ ô|ò’ Ÿ ‘·j·÷s¡T#ùd >∑Te÷kÕÔ ø±e&ÜìøÏ


M Ò¢<äT nqï≥T¢ ñ+~. ø±˙ á ìùw<Ûä+ >=|üŒ kÕ+|òæTø£ dü+|òüTs¡D≈£î ø±s¡DyÓTÆ+~).

dü«ø£s¡à\T Ä#·]+#·&É+<ë«sêH dæ~Δ nH ‘êyêø£ + 5000 dü+e‘·‡sê\ Hê{Ï~.

Bìô|’ >∑TD≤\qTã{Ïº es¡í+ ìs¡ísTT+#ê* nì ÁbÕNq dü+Á|ü<ëj·T+˝À ñqï

yêÚ≤´‘· Ò $e]+#ês¡T. düe÷C≤ìï dü+|òüT{Ï‘·+ #˚j·T&Éy˚T <Ûäs¡àXÊÅdüÔ ñ<›X¯+.

ø±ã{Ïº áHê{Ï $\Te\≈£î nqT>∑TD+>± ô|’ XÀ¢ø±ìøÏ ns¡ú+ Á>∑Væ≤+#ê*.

ô|’ ø£s¡à\˙ï eT÷&ÉT >∑TD≤\e\¢ ø£*–qy˚. ø±˙ Ä‘·à≈£î dü+ã+~Û+∫q$ ø±e⁄.

Ç$ n$<ä e\¢ Ä‘·à≈£î dü+ã+~Û+∫qyê{Ï>± Äs√|æ+#·ã&ÉT‘·THêïsTT. BHï n<Ûë´dü

nì ô|’q #Ó|ü≈£îHêï+. á n<Ûë´dü #düTÔqï+<äTe\¢H ø£åDø±\+≈£L&Ü ø£s¡à #j·T≈£î+&Ü

eTìwæ ñ+&É Ò&ÉT (XÀ¢. 3`5). n$<ä q•+∫q ‘·s¡Tyê‘· ø£s¡àqT $&ÉTe>∑\T>∑T‘ê&ÉT.

á ø£s¡à\T >∑TD≤\≈£î dü+ã+~Û+∫qy˚ nì Á>∑Væ≤+∫q ‘·s¡Tyê‘· yê{ÏøÏ nr‘·+>±

ñ+{≤&ÉT n+≥÷ l X¯+ø£s¡T\T á Á|üø£s¡D≤ìï eTT–+#ês¡T.

á n<Ûë´j·T+ |ü]#·j·T+˝À ¬s+&ÉT s¡ø±\ dü+Hê´dü+ >∑÷]Ã ‘Ó\TdüT≈£îHêï+`

C≤„ì dü+Hê´dü+, C≤„ì ø±yê\H˚ dü+Hê´dü+. Ç|ü&ÉT sêuÀj˚T XÀ¢ø±\˝À C≤„ìjÓÆT

dü+q´dæ+∫qyêì \ø£åD≤\T n˝≤+{Ï C≤„q|òü\+ #ÓãT‘·THêï&ÉT.

C≤„ì HÓ’wüÿs¡à´dæ~Δì bı+<äT‘ê&ÉT (XÀ¢.49). ø£s¡à\T Òø£b˛e&É+ HÓ’wüÿs¡à´+. }s¡πø

ø£s¡à\qT e<ä\&É+ HÓ’wüÿs¡à´+ ø±<äT. ô|’ $e]+∫q $<Ûä+>± ÁãVü≤àj˚T ‘êqT nH˚

C≤„q+ ø£\yêìøÏ ø£s¡à\T yê≥+‘·≥y ‘=\–b˛‘êsTT. n< dæ~Δ, BìH dü<√éTTøÏÔ À

ñqï dæú‹ nì lX¯+ø£s¡T\T $e]+#ês¡T. Ç~ ø£s¡à\e\¢ dæ~Δ+#˚~ø±<äT, πøe\+

Ä‘·àC≤„q+e\¢H˚ bı+<ä>∑*π>~.

ÁãVü≤à ø±e&ÜìøÏ ns¡TΩ&Óe&ÉT?

dæ~Δì bı+~qyê&ÉT ÁãVü≤àqT m˝≤ bı+<äT‘ê&√, ÁX‚wüyÓTÆq C≤„qdæú‹ @<√

dü+Á>∑Vü≤+>± #ÓãT‘êqT nì (XÀ¢.50) n+≥÷ C≤„ì \ø£åD≤\qT eT∞fl $e]+#ê&ÉT

lø£èwüßí&ÉT. dæ~Δì bı+~qyê&ÉT eT∞fl ÁãVü≤àqT bı+<äT‘ê&ÉT n+fÒ ns¡úy˚T$T{Ï?

dü<√éTTøÏÔ nH˚ dæú‹øÏ ô|’q eTs√ dæú‹ ñqï~ nH˚ ns¡úyÓTTdüTÔ+~. n+<äT¬ø’ Bìï

yêÚ≤´‘·\T $e]dü÷Ô dæ~Δ nH˚ |ü<ëìøÏ C≤„qìwü≈£î jÓ÷>∑ ‘· nì ns¡ú+ #ÓbÕŒs¡T.

á jÓ÷>∑ ‘· bı+~q ‘·s¡Tyê‘· |üs¡e÷‘·àqT bı+<˚ Á|üø±sêìï ‘Ó\TdüTø=qTeTT nì

ns¡ú+.


eTq+ @<Ó’Hê edüTÔe⁄qT #·÷ùdÔ Ä edüTÔe⁄jÓTTø£ÿ C≤„q+ eTq≈£î ø£\T>∑T‘·T+~.

n+fÒ eTq C≤„q+˝À n~ $wüj·TeTe⁄‘·T+~. Ä‘·à n˝≤ Ç+Á~j·÷\# ‘Ó*j·T<ä–+~

ø±<äT. ô|’>± Ç+Á~j·÷\H˚ Á|üø±•+|ü#˚ùd~. n~ C≤„qdü«s¡÷|üy˚T. $wüj·÷ìï

‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ yÓqTø£e⁄+&˚ ‘Ó*y˚ <ëì ‘·‘·Ô«+.

Bìï lX+ø£s¡T\T Ç+ø± Ç˝≤ $e]+#ês¡T. Ä‘·à n‘· +‘· ìs¡à\+, dü«#·Ã¤yÓTÆq~.

ãT~Δ ≈£L&Ü Ä‘·à‘√ düeT+>± ìs¡à\+>± ‘·j·÷s¡T#˚düTø√e&É+ X¯ø£ y˚T (X¯eT<äe÷~

kÕ<Ûäqe\¢, sê>∑<˚«cÕ\qT ‘· õ+#·&É+e\¢, >∑TD≤\ Á|üuÛ≤yêìøÏ ˝ÀqT>±≈£î+&Ü

e⁄+&É&É+e\¢) ãT~Δ ø£ n<ä›+˝≤+{Ï<äì $e]kÕÔs¡T. n<ä›+ dü«+‘·+>± Á|üø±•+#·<äT.

ø±+‹ |ü&çq|ü&˚ Ä ø±+‹ì Á|ü‹_+_düTÔ+~.n+‘·'ø£s¡DeT˝≤+{Ï<˚. n˝≤

Á|ü‹|òü*+∫q|ü⁄&ÉT ãT~Δ Ä #Ó’‘·q´+jÓTTø£ÿ ÄuÛ≤dü>± ø£ì|ædüTÔ+~. ãT~Δ ≤>±H˚

ø£ì|æ+#˚~ eTqdüT‡, Ä eTqdüT‡‘√ düe÷q+>± dü«j·T+>± C≤„q+ e⁄qïyê{Ï ≤>±

ø£ì|æ+#˚$ Ç+Á~j·÷\T. Ç+Á~j·÷\ dü+ã+<Ûä+ e\¢ <˚Vü≤+ #Ó’‘·qé+‘·+>±

ø£ì|ædüTÔ+~. n+<äTe\¢ ÖøÏ≈£î\T (#êsê«≈£î\T) <˚Vü‰H˚ï Ä‘·à nì nqT≈£î+{≤s¡T.

Ç+Á~j·÷ Ò Ä‘·à nì eT]ø=+<äs¡T nqT≈£î+{≤s¡T. eTqùd‡ Ä‘·à nì ø=+<äs¡T

(‘ê]ÿ≈£î\T) uÛ≤$kÕÔs¡T. M≥ìï{Ï˙ uÛ≤dæ+|ü#˚ùd~ Ä‘·à#Ó’‘·qý˚T. Ä‘·à

dü«j·T+Á|üø±X¯eTT, $T>∑‘ê edüTÔe⁄\ C≤„Hê\˝≤>± ãT~Δ#˚ ‘Ó\TdüTø√<ä–+~ ø±<äT.

eT¬s˝≤ ‘Ó\TdüTø√yê\+fÒ eTq+ yìHÓ’‘ Ä‘·à≈£î dü+ã+~Û+∫qeì nqT≈£î+{≤yÓ÷

yê{Ïì ‘=\–+#·Tø√e&É+e\¢.

yÓTT<ä≥ <˚Vü≤y˚T Ä‘·à nH˚ uÛ≤eq ‘=\–+#·Tø√e&É+.

Ç+Á~j·÷ Ò Ä‘·à nH˚ uÛ≤eq ‘=\–+#·Tø√e&É+.

eTqdüT‡ / ãT~Δj˚T Ä‘·à nH˚ uÛ≤eq ‘=\–+#·Tø√e&É+.

Çe˙ï ‘=\–b˛sTTq ‘·sê«‘· X¯ó<äΔ#Ó’‘·qé÷Á‘·+>±, C≤„qdü«s¡÷|ü+>± $T– Ò<˚

Ä‘·à.

á Ä‘·àìwüqT kÕ~Û+#·&ÉyÓT˝≤? nì >∑‘· n<Ûë´j·÷˝À¢ #Ó|æŒq $wüj·÷\H˚

dü+Á>∑Vü≤+>± #ÓãT‘·THêï&ÉT (XÀ¢. 51 qT+&ç 53).

` $Xó<äΔyÓTÆq n+‘·'ø£s¡D+ ø£*–e⁄+&Ü* (y<ë+‘· ÁXeD≤<äT\e\¢ |üs√ø£åC≤„q+

ø£*–e⁄+&Ü*).


` j·TTø£Ô' jÓ÷>∑+‘√ ≈£L&çe⁄+&Ü*.

` Ä‘·àìj·T+Á‘·D <˚ùV≤+Á~j·÷<äT\qT eX¯+˝À ø£*–e⁄+&Ü*.

` Ç+Á~j·T $wüj·÷\ô|’ yÓ’sê>∑ + jÓ÷>∑XÊÅdüÔ+˝À #Ó|æŒq Á|ü‘ê´Vü‰s¡+, nq>±

Ç+Á~j·÷\qT edüTÔe⁄\qT+&ç yÓq≈£îÿ eT[fl+#·&É+.

` sê>∑<˚«cÕ\T e<ä*y˚j·T&É+ (XÀ¢.51)

` $$ø£ÔùdM ìs¡®qÁ|ü<˚X¯+˝À á nuÛ≤´dü+ #˚ùdyê&ÉT.

` \|òü÷«o ‘·≈£îÿe ÄVü‰sêìï Á>∑Væ≤+#˚yê&ÉT. $T‘êVü‰s¡+.

` yê≈£îÿ, eTqdüT‡, X¯Øs¡+ á eT÷&ç+{Ï n<äT|ü⁄˝À ñ+#·Tø√yê*.

` <Ûë´qjÓ÷>∑+˝À ìs¡+‘·s¡+ ñ+&Ü*.

` yÓ’sê>∑ + ø£*–e⁄+&Ü* (XÀ¢.52).

` ∫‘·Ôeè‘·TÔ …’q nVü≤+ø±s¡+, ã\+ (C≤„qã\+), <äs¡Œ+ (H˚ì+‘· kÕeTs¡ú +>∑\

jÓ÷–ì nH˚ <äs¡Œ+), ø√]ø£, Áø√<Ûä+, <Ûäqdü+#·j·T+, eTeTø±s¡+ Ò≈£î+&Ü

XÊ+‘·T&ç>± ñ+&Ü* (XÀ¢.53).

ô|’$<Ûä+>± ñqïyê&ÉT ÁãVü≤àuÛÑ÷j·÷j·T ø£\Œ‘˚ ` ÁãVü≤àø±e&ÜìøÏ ns¡TΩ&ÉT.

ªªn˝≤+{Ïyê&ÉT C≤„qs¡÷|üyÓTÆq uÛÑøÏÔ‘√ qqTï ‘Ó\TdüTø=ì, Hê ‘·‘êÔ«ìï Á>∑Væ≤+∫

Hê˝ÀH Á|üy•kÕÔ&ÉTμμ (XÀ¢.55). <Vü≤|ü‘·q+ ‘·sê«‘· πøe\+ Xó<äΔ#Ó’‘·q´+>± ñ+{≤&ÉT.

bÕÁ‘· nH ñbÕ~Û ‘=\–q ‘·sê«‘· bÕÁ‘· Àì Äø±X+ eTVü‰ø±X+>± $T–*q≥T¢ nì

ns¡ú+.

yÓTT‘·Ô+ uÛÑ>∑eBZ‘ê Á|üdü+>∑eT+‘ê ns¡T®qT&ÉT ‘·q ø£åÁ‹j·T<Ûäsêàìï e<ä*yj·T&É+‘√

e∫Ã+~. ns¡T®qT&çì ì$T‘·Ô+>± rdüTø=ì nH˚ø£ $wüj·÷\qT lø£èwüßí&ÉT #ÓbÕŒ&ÉT.

eT∞fl H˚s¡T>± ns¡T®qT&ç‘√ Ç˝≤ nHêï&ÉT ` ªªH˚qT j·TT<äΔ+ #˚j·TqT nì ˇø£y˚fi¯

˙eqT≈£îHêï Á|üj·T‘·ï+ eè<∏ë ne⁄‘·T+~. m+<äTø£+fÒ Á|üø£è‹ ìqTï |üì˝À

ìjÓ÷–düTÔ+~μμ. ø£åÁ‹j·TT&ÉT s¡CÀ>∑TD dü«uÛ≤e⁄&ÉT. n‘·ìøÏ ø£s¡àjÓ÷>∑+ ‘·sê«‘·H˚

C≤„qjÓ÷>±ìøÏ neø±X¯eTT+~. n+<äTe\¢ Á|üø£è‹j˚T n‘·DÏí ã\e+‘·+>± Ä |üì

#sTTdüTÔ+~ nì lø£èwüßí&ç uÛ≤eq. n< Á|üø£è‹˝Àì ìj·÷eTø£XøÏÔ. Ä ìj·÷eTø£XøÏÔH

e]ídü÷Ô ˇø£ Á|üdæ<äΔ XÀ¢ø£+.


áX¯«s¡' düs¡«uÛÑ÷‘êHê+ Vü≤è<›X‚-s¡T®q ‹wü‹

ÁuÛ≤eTj·THé düs¡«uÛÑ÷‘êì j·TÁHêÔs¡÷&ÛÜì e÷j·Tj·÷ ˆ 61

»>∑‘·TÔqT ìj·T$T+#˚ áX¯«s¡T&ÉT nìïÁbÕDT\ Vü≤è<äj·÷˝À¢ ñHêï&ÉT. nìï

ÁbÕDT\qT ø=j·T´j·T+Á‘·+ô|’ u§eTà\e … Á‹|ü‘·T+{≤&ÉT nì ns¡ú+. e÷j·Tj·÷

R e÷j·T#˚‘·, Á|üø£è‹˝Àì >∑TD≤\#˚‘· Ä$<Ûä+>± eTìwæì ÁuÛÑ$T+|ü#˚düTÔ+{≤&ÉT

nì ns¡ú+. ns¡T®q nH˚ |ü<ëìøÏ X¯ó<äΔyÓTÆq n+‘·'ø£s¡D+ ø£\yê&ÉT nì Ä ø±\+˝À

Á|üdæ<äΔyÓTÆq ns¡ú+. á XÀ¢ø£+˝À ªz X¯ó<äΔyÓTÆq n+‘·'ø£s¡D+ >∑\yê&Ü!μ nq&É+˝À

˙e⁄ nVü≤+ø±sêìï mqï&É÷ bı+<äe⁄, áX¯«sês¡ŒDãT~Δ‘√ dü«ø£s¡àqT #˚kÕÔe⁄ nì

>∑Ts¡TÔ #˚j·T&ÉyÓTÆq~.

Ç<ä+‘ê ø£s¡àjÓ÷>∑+, áX¯«sês¡ŒD ãT~Δ‘√ ø£s¡à#˚j·T&É+. Bìe\¢ |òü\y˚T$T{Ï?

nì ˇø£ Á|üdæ<äΔyÓTÆq XÀ¢ø£+˝À #ÓãT‘·THêï&ÉT `

düs¡«<ÛäsêàHé |ü]‘· »´ e÷y˚Tø£+ X¯s¡D+ Áe»

nVü≤+ ‘ê« düs¡«bÕù|uÛÀ´ yÓ÷ø£åsTTcÕ´$T e÷ X¯ó#·' ˆ 66

düeTdüÔyÓTÆq <Ûäsêà\qT e<ä*y˚dæ qqTï X¯s¡DTC§#·TÃeTT. H˚qT ìqTï nìï

bÕbÕ\qT+&ç $eTT≈£îÔDÏí #˚kÕÔqT nì ‘ê‘·Œs¡ +.

Ç~ lø£èwüßí&ÉH˚ ne‘ês¡eT÷]Ô ns¡T®qT&ÉH˚ e´øÏÔøÏ #Ó|æŒq e÷≥ ø±<äT. H˚qT

nH˚~ X¯ó<äΔ|üs¡ÁãVü≤à. nìï <Ûäsêà\qT e<ä\&É+ n+fÒ eTìwæøÏ $~Û+|üã&çq

esêíÁX¯eT <Ûäsêà\T (áHê&ÉT eTq+ ns¡ú+ #˚düT≈£îH˚≥T¢>± ˙ eT‘·+ e<ä*, Hê

eT‘·+˝ÀøÏ sê! nì uÛ≤e+ ø±<äT). <Ûäs¡àeT+fÒ Ä ø±\+˝À esêíìï ã{Ïº, ÁãVü≤à#·s¡ +,

>∑èVü≤kÕúÁX¯eT+ yÓTTˆˆ ÄÁX¯e÷\qTã{Ïº e´øÏÔøÏ $~Û+|üã&çq <Ûäsêà\T. M{Ïì

e<ä\&ÉeT+fÒ eT÷&ÉT >∑TD≤\e\¢ ‘·q dü«uÛ≤e+‘√ @j˚T ø£s¡à\T #˚düTÔHêï&√

yê{Ïø£ìï+{Ïø° nr‘·+>± yÓ[fl, >∑TD≤r‘·T&ç>± ñ+&ç ø£s¡à\qT πøe\+ <äèX¯ +>±

#·÷dü÷Ô Ò<ë nìï ø£s¡à\ |òü ≤\qT dü+q´dæ+∫ nì ns¡ú+.

e÷+ R qqTï n+fÒ lø£èwüßí&ç eT‘·+ |ü⁄#·TÃø=eTàì ø±<äT. n+<ä]ø° πø Ä‘·à>±

nìï uÛÑ÷‘ê\˝À ñ+&˚ |üs¡ÁãVü≤àqT ‘Ó\TdüTø√! nì ns¡ú+.

X¯s¡DTC§#·TÃeTT n+fÒ n˝≤+{Ï |üs¡ÁãVü≤àC≤„qy˚T Hê≈£î |üs¡eT\ø£å eTT. n<˚

Hê≈£î nìï ã+<Ûë\qT+&ç eTTøÏÔìdüTÔ+~ nì ‘Ó\TdüTø√ nì ns¡ú+.


yÓ÷ø£åsTTcÕ´$T eTTøÏÔìkÕÔqT. n+fÒ yÓ’≈£î+sƒêìø√, ¬ø’ ≤kÕìø√ |ü+|ü⁄‘êqT nì

ns¡ú+ ø±<äT. C≤„q+e\¢H <Ûäs¡à+, n<Ûäs¡à+ (nìïs¡ø±\ ø£s¡à\|òü\+) qT+&ç $eTTøÏÔ nì

>∑‘· n<Ûë´j·÷˝À¢ #·÷XÊ+. jÓ÷>∑' ø£s¡àdüT øöX\yéT ø£s¡à|òü\+ n+≥≈£î+&Ü ø£s¡à\T

#˚j·T&Éy˚T øöX¯\+ nH˚ ns¡ú+ #ê˝≤#√≥¢ #Ó|ü≈£îHêï+.

5e n<Ûë´j·T+˝À Hê<ä‘Ô ø£dü ∫‘Y bÕ|ü+ (5`15) me] bÕbÕ\qT d”«ø£]+#·&ÉT,

me] |ü⁄D≤´ìï d”«ø£]+#·&ÉT nì #Ó|üŒã&ç+~ ø£<ë! Çø£ÿ&É ªnìï bÕbÕ\÷

‘=\–kÕÔqTμ n+≥THêï&˚$T{Ï? 18e n<Ûë´j·T+ es¡≈£L #·~$q ‘·sê«‘· eTqø°

dü+<˚Vü≤+ sê≈£L&É<äT. |üs¡e÷‘·à nø£ÿ&Ü, Çø£ÿ&Ü ≈£L&Ü ø£s¡à\≈£î, ø£s¡à|òü ≤\≈£î

dü+ã+<Ûä+ Òìyê&ÉT. Çø£ÿ&É≈£L&Ü C≤„q+ ø£*–+#·&É+<ë«sê ≈£î ø£s¡à|òü\+ n+≥≈£î+&Ü

#˚kÕÔqT n+≥THêï&˚>±˙ ˙e⁄ bÕbÕ\T #˚dü÷Ô+&ÉT, H˚qT yê{Ïì ø£å$Tdü÷Ô+{≤qT,

nì ns¡ú+ ø±<äT. n+<äTπø yÓ÷ø£åsTTcÕ´$T R kÕ«‘·àuÛ≤e Á|üø±oø£s¡DÒq ª˙ j·T<∏ës¡ú

dü«s¡÷bÕìï ˙≈£î Á|üø±•+|ü#˚j·T&É+<ë«sêμ nì lX¯+ø£s¡T\T ns¡ú+ ÁyêXÊs¡T.

eTq*ï eTq+ ‘Ó\TdüTø√e&Éy˚T yÓ÷ø£å+ nì ns¡ú+.

¬s+&˚ e÷sêZ\T

uÛÑ>∑eBZ‘· ÁbÕs¡+uÛÑ+ qT+&ç C≤„qìwü, ø£s¡àìwü nì ¬s+&ÉT e÷sêZ\T ‘Ó\T|ü⁄‘·÷

e#êÃs¡T. Àπø-dæàHé ~«$<Ûë ìcÕ (3`3) Àø£+˝À ¬s+& e÷sêZ\T, C≤„qjÓ÷>∑+,

ø£s¡àjÓ÷>∑+ nì lø£èwüßí&ÉT #ÓbÕŒ&ÉT. Á|üeè‹Ô <Ûäs¡à+˝À ñ+&˚yê]øÏ ø£s¡àjÓ÷>∑+,

ìeè‹Ô <Ûäs¡à+ (dü+Hê´dü<Ûäs¡à+)˝À ñ+&yê]øÏ C≤„qjÓ÷>∑+. $T>∑‘ê #Ó|æŒq e÷sêZ\˙ï

(<Ûë´qjÓ÷>∑+, uÛÑøÏÔjÓ÷>∑+ yÓTTˆˆ) ø£s¡àjÓ÷>∑+˝À n+‘·sê“¤eeTj˚T´y˚. nq>±

ø£s¡àjÓ÷>∑+˝ÀøÏ e#Ãy. eTqTwüß´ì#‘· Ä#·]+#·<ä–qe˙ï ø£s¡à\ø√eπø #Ó+<äT‘êsTT.

<Ûë´q+ H˚qT #˚düTÔHêïqT nH˚ uÛ≤eq‘√ ãT~Δ|üPs¡«ø£+>± Ä#·]+#˚ ø£s¡à. n˝≤π>

uÛÑøÏÔjÓ÷>∑+. uÛÑ>∑e+‘·TDÏí H˚qT Äsê~ÛdüTÔHêïqT nì #˚ùd ø£s¡à. Ç˝≤ ¬s+&˚ e÷sêZ\T

#Ó|üŒã&Ü¶sTT. á ¬s+&ÉT e÷sêZ\qT nqTdü]+#yês¡T C≤„qjÓ÷>∑T\T, ø£s¡àjÓ÷>∑T\T.

M]H˚ men of action and men of contemplation nì y˚<ë+‘·XÊÅdüÔ+ n<Ûä j·Tq+

#˚dæq W.B. Yeats nH˚ Ä+>∑¢ø£$ nHêï&ÉT.

ø£s¡àjÓ÷>∑+, C≤„qjÓ÷>∑+ á ¬s+{Ï ø£\|üe#êÃ nì Ä s√E˝À¢ ô|<ä› #·s¡Ã

e⁄+&˚~. n~ Á|üdüTÔ‘· bÕsƒ¡≈£î&çøÏ nqedüs¡y˚T. nsTTHê uÛÑ>∑eBZ‘· À lX¯+ø£s¡T\T

nø£ÿ&Éø£ÿ&Ü $kÕÔs¡yÓTÆq #·s¡Ã #˚XÊs¡T. 18e n<Ûë´j·T+˝À düs¡«<ÛäsêàHé |ü]‘· »´ nH˚

XÀ¢ø±ìøÏ nqTã+<Ûä+>± $|ü⁄\+>± #·]Ã+#ês¡T. <ëì kÕsê+X¯$T~ `


` ø£s¡àjÓ÷>∑+ ` ∫‘·ÔX¯ó~Δì ø£*–düTÔ+~. n+fÒ ìs¡à\‘·«+ |òü\+. kÕøå±‘·TÔ>±

C≤„Hêìïe«<äT (n<ë›ìï X¯óÁuÛÑ|ü]∫q≥T¢).

` <Ûë´qjÓ÷>∑+ |ü‘·+»*jÓ÷>∑+ yÓTTˆˆ eTqdüT‡≈£î ìXÃ\‘·«$TdüTÔ+~. Bìe\¢

≈£L&Ü kÕøå±‘·÷Ô C≤„q+ ø£\>∑<äT.

` ÁX¯eD, eTqq, ì~Û<Ûë´düq\T ` eTqdüT‡˝À ìX¯Ã\‘·«+, ìs¡à\‘·«+ (n+fÒ

ø£s¡àjÓ÷>∑+, <Ûë´qjÓ÷>±\ |òü*‘·+>±) ñqï|ü&ÉT C≤„q+ ø£*–kÕÔsTT.

` C≤„q+ ø£\>∑&ÉeT+fÒ ø=‘·Ô>± @<√ e#Ã~ ø±<äT. ñqï nC≤„q+ ‘=\–b˛e&ÉyT.

eTq dü«s¡÷|ü+ eTq≈£î ‘Ó*j·T&É+. H˚qT ø£s¡Ô, ÁøÏj·T, |òü ≤\T Òì πøe\T&ÉT,

n~«rj·TyÓTÆq #Ó’‘·q´+ nì ‘Ó*j·T&É+.

` C≤„q+ dü+Hê´dæπø ø±<äT dü+kÕ]øÏ ≈£L&Ü. eTqTwü e÷Á‘·T&Ó’q me]¬ø’Hê

(C≤‹, es¡í uÛÒ<ä+ Ò≈£î+&Ü) ø£\>∑e#·TÃ.

` dü+kÕ] / >∑èVü≤düTú&ÉT C≤„ì jÓÆTq|ü⁄&ÉT Ä >∑èVü≤kÕúÁX¯e÷ìøÏ $~Û+∫q ø£s¡à\T

#j·÷*. n‘·ìøÏ ø£s¡à|òü\+ ñ+&É<äT. nsTTHê Àø£dü+Á>∑Vü≤+ ø√dü+, Àø±ìøÏ

Ä<äs¡ÙÁbÕj·T+>± ñ+&É&É+ø√dü+ #˚kÕÔ&ÉT. n‘·ì ø£s¡à πøe\+ #˚cÕºe÷Á‘·+.

ø£sêàuÛ≤düeT+{≤s¡T. »qø£eTVü‰sêE $T>∑‘ê sê»s¡T¸\T Ç+<äT≈£î ñ<ëVü≤s¡D\T.

` á ñ<ëVü≤s¡D˝À C≤„q+, ø£s¡à ¬s+&É÷ ø£*dæ ñHêïsTT ø£<ë nH˚ dü+<˚Vü≤+

sêe#·TÃ. ø±˙ n~ dü]ø±<äT. Çø£ÿ&É ø£s¡à ñ+~>±˙ ø£s¡Ô Ò&ÉT. ø√]ø£ Ò<äT,

ø£s¡Ôè‘·«uÛ≤eq Ò<äT. ø±e⁄q ø£sêàuÛ≤düj˚T. ø£s¡à n+fÒ ø£s¡Ô ñ+&Ü*. ø£s¡Ô

ñ+fÒ |òü\eTT+≥T+~. |òü\eT+fÒ |ü⁄qs¡®qà.

` nìï ø£s¡à\÷ >∑TD≤\≈£î dü+ã+~Û+∫q$. >∑TD≤\T nq>± Á|üø£è‹. BìøÏ

nr‘·yÓTÆq~ ÁãVü≤à. ø±ã{Ïº C≤„qe÷s¡Z+, ø£s¡àe÷s¡Z+ ¬s+&É÷ ø£*|æ #j·T&ÜìøÏ

M Ò¢<äT. C≤„q+ ø£*– ø£s¡à|òü\+ Ò≈£î+&Ü ø£s¡à\T #˚dü÷Ô+&Ée#·TÃ.

ø£s¡àjÓ÷>∑+ kÕ<Ûäq+, C≤„q+ kÕ<Ûä +

C≤„q+ ø£s¡à‘√ kÕ~Û+#·ã&˚~ ø±<äì ø£yÓ’|ü⁄ n+≥÷H˚ ø£s¡àqT kÕ<ÛäqeTì m˝≤

n+≥THêï+. n+fÒ ø£s¡à πøe\+ yÓTT<ä{ÏyÓT≥Tº. Ç<=ø£ ñ|üø±s¡ø£+. e{Ïº ø£s¡àe\¢

C≤„q+sê<äT. Ä‘·à$#ês¡+e\¢H˚ C≤„q+. uÛÑ÷$T <äTìïqyÓ+≥H˚ |ü+≥ |ü+&É<äT.

$‘·Ôq+ Hê{Ï‘˚H˚ |ü+≥ |ü+&ÉT‘·T+~. n<ä›+ X¯óÁuÛÑ+ #˚j·T>±H˚ Á|üø±•+#·<äT. <ëìô|’


ø±+‹ |ü&Ü*. Ä‘·à$#ês¡y˚T C≤„qB|ü+. á yê<ä+ $kÕÔs¡+>± nø£ÿ&Éø£ÿ&Ü eTq

uÛ≤cÕ´˝À¢ ø£ìŒdüTÔ+~.

C≤„qj·T»„+

uÛÑ>∑eBZ‘· À <Ûäsêàìï >∑÷]Ã, uÛÑ>∑e‘·‡«s¡÷bÕìï >∑÷]Ã, Ä‘·àdü«s¡÷bÕìï >∑÷]Ã

#Ó|üŒ<ä\∫q dæ<ëΔ+‘· $wüj·÷\T eTT–XÊsTT. XÊÅdüÔ dü+Á|ü<ëj·T+ Á|üø±s¡+

|òü\ÁX¯ó‹, nq>± Ç~ #·<äe&É+e\¢ e#˚Ã ˝≤uÛÑ+ >∑÷]Ã ∫e] XÀ¢ø±\T.

Ç<ä+ ‘˚ Hê‘·|ükÕÿj·T HêuÛÑø±Ôj·T ø£<ë#·q

q #êX¯óÁX¯Swüy˚ yê#· + q #· e÷+ jÓ÷-uÛÑ dü÷j·T‹ ˆˆ 67

á XÊÅkÕÔìï n‘·|ükÕÿj·T ‘·|üdüT‡ Òìyê&çøÏ>±˙, nuÛÑø±Ôj·T uÛÑøÏÔ Òìyê&çøÏ

>±˙, ‘Ó\TdüTø√yê\H˚ ÁX¯<äΔ Òìyê&çøÏ>±˙, <˚e⁄DÏí <˚«wæ+#˚yê&çøÏ>±˙ m|ü&˚>±ì

#Ó|üŒ≈£L&É<äT nì uÛ≤e+. ‘·|üdüT‡ n+fÒ y˚<ë+‘·yêø±´\ $#ês¡D #˚j·T&É+ nì

ô|’q Á>∑Væ≤+#ê+. ÁX¯eD, eTqq, ì~<Ûë´düq\T á XÊÅdüÔ+ e´s¡úeTì uÛ≤e+.

Ç+ø± #ÓãT‘·÷ ªªeTq Ç<ä›]jÓTTø£ÿ <Ûäs¡àdüeTà‘·yÓTÆq á dü+yê<ëìï me&ÉT

n<Ûä j·Tq+ #˚kÕÔ&√ (ÁX¯<äΔ‘√ ‘Ó\TdüT≈£î+{≤&√) n‘·&ÉT Hê >∑T]+∫, C≤„qj·T»„+

#˚dæqyê&Éì Hê ì•Ã‘ê_ÛÁbÕj·T+μμ n+{≤&ÉT. ‘·qT ‘Ó\TdüTø√e&É+ C≤„qj·T»„+.

y˚<ä+˝À #Ó|æŒq ¬s+&ÉTs¡ø±\ <Ûäsêà\qT #Ó|üŒ&É+ ‘· ñ<›X¯+. X¯+ø£s¡T\ uÛ≤wü +

ÁbÕs¡+uÛÑ+˝À yÓ’~ø£<Ûäs¡à+ ¬s+&ÉT$<Ûë\T. Á|üeè‹Ô<Ûäs¡à+, ìeè‹Ô<Ûäs¡à+ nì #ÓbÕŒs¡T.

C≤„ì, ø£s¡àjÓ÷– M]<ä›s¡÷ Àø±ìøÏ nedüs¡y˚T. ø£]~ n‘·T´qï‘·yÓTÆq C≤„qe÷s¡Z+,

@ ø=~›eT+~ø√ \_Û+#˚~. düe÷»+˝À $T>∑‘ê n+<ä]ø° Ä<äs¡ÙÁbÕj·TyÓTÆ+~

¬s+&√e÷s¡Z+. <Ûäs¡à+ Á|üø±s¡+ ø£s¡à\T Ä#·]+#·&É+, ø£s¡àjÓ÷>∑+>± ø£s¡àqT Ä#·]+#·≥+.

ns¡T®qT&çøÏ≈£L&Ü ‘·q dü«uÛ≤edæ<äΔyÓTÆq ø£åÁ‹j·T<Ûäsêàìï nqTdü]+#·&É+˝À ø£*–q

yÓ÷Vü≤+ ‘=\–b˛e&É+, dü+»j·TT&ÉT ø£ècÕís¡T®qT\ dü+yê<ëìï Á|üX¯+dæ+#·&É+‘√

^‘êXÊÅdüÔ+ eTT>∑TdüTÔ+~.

j·TÁ‘· jÓ÷π>X¯«s¡' ø£èc í j·TÁ‘· bÕs√ú <ÛäqTs¡Δs¡'

‘·Á‘· l]«»jÓ÷ uÛÑ÷‹Ás¡TΔyê ‹s¡à‹s¡àeT ˆ 78

ªªjÓ÷π>X¯«s¡T&Ó’q ø£èwüßí&ÉT (nìï jÓ÷>±\≈£î áX¯«s¡T&ÉT, ^‘· À ñ<äVü≤]+∫q

nìï jÓ÷>±\qT dæ~Δ+|ü#˚j·T>∑\ X¯øÏÔ>∑\yê&ÉT) mø£ÿ&É ñ+{≤&√, <ÛäqTs¡Δs¡T&Ó’q

bÕs¡Tú&ÉT mø£ÿ&É ñ+{≤&√ nø£ÿ&É $»j·T+, ◊X¯«s¡ +, <Ûäs¡à+ ñ+{≤sTT nì Hê


n_ÛÁbÕj·T+μμ n+≥÷ dü+»j·TT&ÉT #·Áø£e]ÔjÓÆTq <Ûäè‘·sêÅwüßº&ç‘√ n‘·ìøÏ nÁ|æj·TyÓTÆq

e÷≥qT <ÛÓ’s¡ +>± #ÓãT‘·THêï&ÉT. bÕs¡Tú&ÉT nq>± |üè~∏M ‘·qj·TT&ÉT. Ç‘·&˚ qs¡T&ÉT.

ªns¡T®qTDÏí ì$T‘·Ô+>± #˚düTø=ìμ nì ÁbÕs¡+uÛÑ+˝À #Ó|æŒq≥T¢ eTq+<äs¡+ ns¡T®qT&ç

kÕúq+˝Àìyês¡y˚T. n$y˚ø£+#˚‘· yÓ÷Vü≤+˝À ñqï ns¡T®qT&çøÏ Ä‘·à, nHê‘·à $y˚ø£+

#˚dæ JeÁãVü≤à\ dü«s¡÷|ü+ ìs¡÷|æ+∫, ÁãVü≤à ‘·|üŒ eTs=ø£{Ï Ò<äì ‘Ó\|ü&É+, ‘·q

‘·‘·Ô«+ ÁãVü≤à‘·‘·Ô«y˚T nH˚ C≤„q+ ø£*–+∫ ø£s¡àjÓ÷–>± e÷s¡Ã&É+ lø£èwüßí&ÉT #˚dæq

|üì. ø£s¡àjÓ÷>∑y˚T Á|üeè‹Ô<Ûäs¡à+˝À ñqï eTq+<ä]ø° Ä<äs¡Ù+.

ÇeT+ sê»s¡jÓ÷ $<äT' ` nì 4e n<Ûë´j·T ÁbÕs¡+uÛÑ+˝À #Ó|æŒq≥T¢ Ç~

sêE\≈£î, ãTTwüß\≈£î, düe÷q+>± #Ó|æŒq <Ûäs¡à+. sêE\T, ãTTwüß\T, Ç<ä›s¡÷

Ç|ü&ÉT Òs¡T>±˙, yê{ÏøÏ düe÷q eédüú\T Á|ü‹ düe÷»+˝À m|üŒ{Ïø° ñ+{≤sTT.

sê»éédüú, <ëìï dü¬s’q e÷s¡Z+˝À q&ÉbÕ*‡q j·T+Á‘ê+>∑+, ÖøÏø£kÕúsTT˝À á

¬s+&É÷ m|üŒ{Ïø° ñ+&y. <Ûäs¡à+ ‘Ó*dæq bÕ\≈£î\T, sê>∑<«cÕ\T Òì XeT<äe÷<äT\T

ø£*–q y˚T<Ûëe⁄\T, dü<ë˝À#·q #Ó|æŒ düHêàs¡Z+˝À Á|üe]Ô+|ü#˚ùd eT+Á‹ / >∑Ts¡Te⁄

ñ+&É&É+ düe÷»+˝Àì Á|ü»\ n<äèwüº+.

|üs¡e÷s¡úkÕúsTT˝À ÁãVü≤à nH˚ ì‘·´|ü<ës¡ú+ ø√dü+ nH˚«wæ+#˚ kÕ<Ûä≈£î\T

eTq<˚X¯+˝ÀH˚ ø±<äT Á|ü|ü+#·eT+‘ê ø£ì|ækÕÔs¡T. yê¬s+‘√ Á|”‹‘√ uÛÑ>∑eBZ‘·qT

#·<äTe⁄‘·THêïs¡T. uÛÑ>∑eBZ‘·˝À #Ó|æŒq dæ<ëΔ+‘·+ eTqπø>±ø£ »>∑‘·TÔ˝Àì

e÷qee÷Á‘·T\+<ä]ø° nq«sTT+#˚~. ìcÕÿeTø£s¡à, uÛÑ>∑e<äs¡ŒDãT~Δ‘√ #˚ùd

ø£s¡àjÓ÷>∑+ nH˚$ nìï <˚XÊ˝À¢ nìï ø±˝≤\≈£L nq«sTT+#˚y˚. kÕ<Ûäqe÷s¡Z+˝À

ñqïyêfi¢≈£î kÕ<ÛäHês¡Vü≤kÕ´*ï ‘Ó\|ü&É+, ø£s¡àe÷s¡Z+˝À ñqïyê]øÏ ø£s¡à\T m˝≤

Ä#·]+#ê˝À ‘Ó\|ü&É+, kÕ<Ûä≈£î&Ó’Hê, ø£s¡àjÓ÷– nsTTHê n‘·ì n+‘·'ø£s¡D+˝À

e÷s¡TŒ ‘e&É+, eTqdüT‡˝Àì e÷*Hê´ìï ø£&ç– ∫‘·ÔXó~Δì ø£*–+#·&É+ ‘·<äq+‘·s¡+

Á|üeè‹Ô, ìeè‹Ô e÷sêZ\qT uÀ~Û+#·&É+, á Á>∑+<∏ä+ \ø£å +. Á>∑+<∏ëìï #·<äe&É+e\¢

Ä \øå±´ìï bı+<ä&Éy˚T |òü\+.

ˆˆ z+ ‘·‘Y dü‘Y ˆˆ

ˆˆ düs¡«+ lø£ècÕís¡ŒDeTdüTÔ ˆ

bhagavadtheetha manakem chebutundi

Documents