1 aaj nu aushadh sandesh

171
“Aaj Nu Aushadh” Source : www.sandesh.com INDEX Item શશશશશ - શશશશશશ શશશશશશશશશશ-શશશશ- શશશશશશશ શશશ શશશશશશશશ શશશશ શશશશશશશશશશશશ - શશશશશશશશશશશશશશ - શશશશશશશશશશશ - શશશશશ શશશશશશશ શશશશશશશ શશશશશશશશશશશશ શશશશશશશશશ (શશશશશશશ) શશશશશશ શશશશશ (શશશશ શશશશશશ શશશશ) શશશશ શશશશશશશશશશશશ -શશશશશ શશશશશશશશશશશ શશશશશશશશશશ શશ. શ-શશશશ-શ શશશશ-શશશશ-શશશશશશશશ -શ શશશશશશશશશશ- શશશશશશશશશશ શશશશશ -શશ-શશશ-

Upload: deepeshvayda3016

Post on 31-Jan-2016

871 views

Category:

Documents


29 download

DESCRIPTION

Deshi dava

TRANSCRIPT

Page 1: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

“Aaj Nu Aushadh”Source : www.sandesh.com

INDEX Itemશ્વા�સ - એસ્થમા� ભોં�યરીં�ગણી�-૨હળદરીં- હરિરીંદ્રા�કડુ�કરિરીંય�તું�આમાળ�વિ�દગ્ધા�જીણી� - ૨ વિ�ષ્ટબ્ધા�જીણી� - ૩ રીંસશે$ષા�જીણી� - ૪ કપી�લો�એસિસરિડુટી�કબસિ,ય�તુંચુ�ક્કુ��લ્લોમા0અમ્લોવિપીત્ત (એસિસરિડુટી�)

ગગ�ધારીં ચુ4ણી� ( જાડુ� માટી�ડુ�� મા�ટી$ )સચુળ

કટીફલો�રિદચુ4ણી� ૧-૨રીંસ�યનક� ��રીંપી�ઠું�

એલો�રિદચુ4ણી� ન . ૧-૨દ�ડુમા-૧દ�ડુમા-૨દ�ડુમા-૪

દ�રીં: હળદરીં-૧શ્વા$તુંસ્રા��- લ્યુ�ક�રિરીંય�ઉં દરીં�ધા:તું-ઘી�-૨ગ�ળ-૨જીરુંક@ચુ�-ક્�ચુ-૨રીંક્તુંસ્રા��

ગ�યન� દ4 ધાબ�રીંસલો�-૧બ�રીંસલો�-૩

Page 2: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

સિંસCધા�લો�ણી દરિરીંય�ઈ મા�ઠું�

ઉંત્તમા ઔષાધાઈન્દ્રા,�-૧સગ્રહણી�ગ�ખરું -૨

બ$ ઔષાધા�બ્રા�હ્મી�ધા:તું

પી$ વિKક અલ્સરીંભોં� ગરીં�- ભોં: ગરીં�,બહ$ ડુ�ગ�લો�બ-૧દ્રા�ક્ષ-૧દ્રા�ક્ષ-૨

કલ્યુ�ણિણી ગ�રિટીક�

Dt 10/09/10શ્વા�સ - એસ્થમા�   માર્હિહCષા સ� સિPતું આય��Q દન� સ,�ન હતું�. તું$માણી$ પી�તું�ન� માહ�ગ્રથ ' સ�P�તું સ વિહતું�' મા� શ્વા�સ રીં�ગ મા�ટી$ લોખ$લો એક સફળ ઉંપીચુ�રીં પ્રય�ગ

ન�ધા�� ,$�� છે$ . ,�ન$ આકડુ�ન� એકદમા ક� માળ� પી�નન� રીંસમા� સ�ધા�રીંણી ભોં�ન� કરીં� સ4 ક�� લો$ ��. આમા બ$થ� ત્રણી ��રીં કરીં� ,�ન$ મા દ તું�પી$ શે$ ક� લો$ ��. ,�ન� આ ધા�ણી� રીં�, સ��રીં$ બ$ ચુમાચુ� ખ���. આ ઉંપીચુ�રીં પ્રય�ગથ� શ્વા�સમા� ખ4બ , રીં�હતું થ�ય છે$ . આ

ઉંપીચુ�રીં �ખતું$ દહ�, છે�શે, P�ખ ડુ, માઠું�, મા���ન� મા�ઠું�ઈ, ઠું ડુ� પી�ણી�, આઈસક્રી�મા, શેરીંબતું, ચુ�કલો$ ટી, ખ�ટી�ફળ� ખ��� નહ� અન$ બ�ળક�એ આ ઉંપીચુ�રીં કરીં�� નહ�.

Dt 15/09/10લસણ - ૩

આય��Q દમા� રીંસ�ન એટીલો$ ક$ લોસણી વિ�શે$ લોખ�ય� છે$ ક$ , " ભોંગ્ના�સ્થિસ્થસન્ધા�ન કરીં� રીંસ�ન" એટીલો$ ક$ લોસણીન$ ભોં� ગ$ લો� ક$ તું4 ટી$ લો� અસ્થિસ્થન$ - હ�ડુક� ન$ સ� ધાન�રીં કહ્યું� છે$ . ,$માન$ ફ્રે$ક્ચુરીં થય�� હ�ય, તું$ણી$ પી�ટી� બ ધા�વ્ય� પીછે� ,માતું� �ખતું$ પી� ચુ છે લોસણીન� કળ� દ�ળ- શે�કમા�

ન�ખ� સ��રીં- સ�, ખ���. ,$થ� હ�ડુક� ,લોદ� સ ધા�શે$ . * આમા��તું પીરીં લોસણીન� સ�તું આઠું કળ�ઓ ગ�યન� ઘી�મા� તુંળ� ભોં�,ન �ખતું$ પીહ$ લો� બ$ ક�સિળય�મા� ખ�ઈ ,��. * પી$ ટીન� ,4 ન� દ� ખ��� હ�ય તું� દ�ખ��� માટી� જાય ત્યાં� સ� ધા� રીં�, તુંલોન� તું$લોમા� તુંળ$લો� લોસણી

ખ��� . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt 18/09/10પથરી� - સ્ટો�નુ - ૨

આય��Q દમા� ભોં�યરિંરીંCગણી�- ભોં�ટી�ગણી� વિ�ષા$ એક શ્લો�ક લોખ�ય� છે$ ક$ ' અશ્માય�� મા બ:હવિતુંદ્વયશ્ચ આલો�ડુય દધ્ના� માધા� રીં$ણી, પી$યમા રિદન�વિનસપ્તા�શ્મારીં� ભોં$ દન�ય.' એટીલો$ ક$ બ ન$ ભોં�યરિંરીંCગણી�ન� મા4ળન� ચુ4ણી� ( મા�ટી� ચુણી�- છે�લો$ ન� દ�ણી� ,$ટીલો� અથ�� પી� ચુમાચુ� ,$ટીલો� ,

સ��રીં- સ�, મા�ઠું� દહ� સ�થ$ ખ���થ� સ�તું રિદ�સમા� અશ્મારીં�- પીથરીં� ભોં$ દ�યન$ ચુ4 રીં$ચુ4 રીં� થઈ જાય છે$ . * અડુધા� ચુમાચુ� ગ�ખરું ચુ4ણી� , એક ચુમાચુ� માધા સ�થ$ ઘી$ ટી�ન� તું�જા દ4 ધામા� સ�તું રિદ�સ આપી��થ� ન�ન� પીથરીં� ન�કળ� જાય છે$ . * ��ય�રીંણી�ન� ઉંક�ળ� ગ�ળ ન�ખ�

પી���થ� પીથરીં� ન�કળ� જાય છે$ .  

Dt 20/09/10મા� દા- ચરીબી�-૨

Page 3: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

આય�ર્ર્વે�Q દમા� મા$ દ- ચુરીંબ� ઘીટી�ડુ�� મા�ટી$ બગસ$ ન$ લોખ્ય� છે$ ક$ , ‘ મા$ દ��:સિg વિ�ન�શે�ય ક્ષ�રીં ��તું�રિરીંપીત્રસ્ય હિંહCગય� ક્તું વિપીબ$ન્નરીંk ભોંક્તું મા ડુસમાણિન્�તુંમા0 ।। એટીલો$ ક$ મા$ દ��:gન� ન�શે મા�ટી$ ��તું�રિરીંપીત્ર એટીલો$ ક$ એરીં ડુ�ન� પી�નન� ક્ષ�રીં હિંહCગન� સ�થ$ મિમાP કરીં� ચુ�ખ�ન� ઓસ�માણી- ધા���ણી સ�થ$ લો$ ��. ,$થ� મા$ દન� ધા�મા$ ધા�મા$ ન�શે થ�ય છે$ . * મા$ દ�હરીં ગ4ગળન� બ$ બ$ ગ�ળ�ન� ભોં4 ક� કરીં� ચુ�રીં ચુમાચુ�

મિત્રફળ�ન� ઉંક�ળ�મા� મિમાક્ષ કરીં�ન$ સ��રીં- સ�, લો$��થ� થ�ડુ� માવિહન�મા� લોથપીથ થતું� ચુરીંબ�ન� થરીં ઓગળ� જાય છે$ .      

Dt : 21/09/10કાં�� ચનુ�રી

અશે� એટીલો$ ક$ માળમા�ગ� ન� માસ�- પી�ઇલ્સમા� ક� ચુન�રીંન� છે�લોન� ઉંત્તમા પીરિરીંણી�મા આપી$ છે$ . ક� ચુન�રીંન� છે�લો લો��� તું$ ન$ બરીં�બરીં ક4 ટી�- ખ� ડુ�ન$ બ�રીં�ક ચુ4ણી� કરીં� બ�ટીલો� ભોંરીં� લો$��. અડુધા� ચુમાચુ� ,$ટીલો� આ ચુ4ણી� , બ$ ચુમાચુ� મા�ખણી અથ�� માઠું� સ�થ$ મિમાP કરીં� સ��રીં-

સ�, લો$��થ� ઉંદરીંશે� સિg સરીંળ થ�ય છે$ . અન$ માસ�- પી�ઇલ્સ શે� તું થઈ જાય છે$ . રીંક્તુંસ્રા��� માસ�મા� પીણી આ ચુ4ણી� ફ�યદ� કરીં$ છે$ . * ક� ચુન�રીં ગ4ગળન� બ$ બ$ ગ�ળ� સ��રીં- સ�, લો$��થ� માસ�, ક ઠુંમા�ળ, મા$ દન� ગ� ઠું� ભોંગ દરીં, ક�ઢ, વ્રણી અન$ ગ�લ્મા માટી$ છે$ . 

Dt : 22/09/10 ચ�તુ� બી�!જ ચ# ણ!

અશે$ સિળય�, મા$થ�, ક�ળ�જીરીં: અન$ અ,મા�. આ ચુ�રીં$ ઔષાધા સ�રીં� જાતુંન� સરીંખ� ભોં�ગ$ લો���, ખ4બ ખ� ડુ�- લોસ�ટી� તું$ ન� બ�રીં�ક ચુ4ણી� બન��� એરીંટી�ઇટી બ�ટીલો� ભોંરીં� લો$��. આ ચુ4ણી� ન$ આય� �Q દમા� ચુ�તું�બ��, ચુ4ણી� અથ�� ચુ�રીંદ�ણી� ચુ4ણી� કહ$ ��મા� આ�$ છે$ . આ ચુ4ણી� ન$

અડુધા�થ� એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� રીં�, રીં�ત્ર$ લો$ ��થ� ��ય� ન� રીં�ગ�, અજીણી� , ઉંદરીંશે4ળ, આફરીં�, પીડુખ�ન� શે4ળ, કટી�શે4ળ અન$ સ� ધા�ન� દ�ખ��� માટી�ડુ$ છે$ . * એક ચુમાચુ� મા$થ�ન� ભોં4 ક�, એક ચુમાચુ� રિદ�$લો સ�થ$ રીં�ત્ર$ લો$ ��થ� સ��q ગ શે4ળ માટી$ છે$ .

Dt 24/09/10 પ�ષા�ણભા� દા પથરી�

“ ” આય��Q રિદય ઔષાધા પી�ષા�ણીભોં$ દ ખ4બ , ઉંપીય�ગ� છે$ . “ ” “ ” તું$ ન� અશ્માભોં$ દ અન$ �ટીપીત્ર� એ�� બ$ ન�મા છે$ . “ પી�ષા�ણી� ણિભોંદ્યતું$ અન$ ન ” ઇવિતું ,$ન�થ� પી�ષા�ણી- “પીથ્થરીં તું�ડુ��મા� આ�$ છે$ તું$ થ� પી�ષા�ણીભોં$ દ.” તું$ ન� ઉંપીય�ગ મા4ત્રહિંપીCડુ- વિકડુન� ક$ મા4 ત્રમા�ગ� ન� પીથરીં� પીરીં ઉંત્તમા

પીરિરીંણી�મા આપી$ છે$ . એટીલો$ આ ન�મા ય�ગ્ય રીં�તું$ અપી�ય� છે$ . વિહમા�લોય અન$ ક�શ્મા�રીંમા� થ�ય છે$ . તું$ ન� મા4ળન� ચુ4ણી� પી�થ� અડુધા� ચુમાચુ� ,$ટીલો� ,�ન� ઉંક�ળ� સ�થ$ સ��રીં- સ�, લો$��થ� મા4 ત્રમા�ગ� ન� પીથરીં� ઓગળ�ન$ ન�કળ� જાય છે$ . આઠું- દસ અઠું��રિડુય� ઉંપીચુ�રીં કરીં��.

Dt 27/09/10અતિતુતિવૈષા�

ઔષાધાન� ન�મા છે$ ‘અવિતુંવિ�ષા�’. ગ�,રીં�તું�મા� આપીણી$ તું$ ન$ અવિતું�ખન� કળ� કહ�એ છે�એ. તું$ ન� ત્રણી ચુ�રીં ફt ટી ઊંચુ� છે�ડુ વિહમા�લોયન� ક� મા�� પ્રદ$શેમા� થ�ય છે$ . તું$મા� મા4ળ- ક દ ઔષાધામા� �પીરીં�ય છે$ . તું$ કડુ�� , તું�ખ� અન$ ગરીંમા છે$ . તું$ કફવિપીત્તન� રીં�ગ�મા� વિહતું��હ છે$ . તું$

ભોં4ખ લોગ�ડુન�રીં, સ�� દ�ષાહરીં માળન$ ઉંખ$ ડુ$ છે$ . આમાન� પી�ચુન કરીંન�રીં, અવિતુંસ�રીં, સગ્રહણી�, ઉંધારીંસ, ઊંલોટી�, માસ�, ક: મિમા, ,�રીં, શેરીંદ� અન$ આમા�વિતુંસ�રીં માટી�ડુ$ છે$ . પી� ચુમાચુ� અવિતું�ખન� ચુ4ણી� એક ચુમાચુ� માધા સ�થ$ મિમાP કરીં� સ��રીં- સ�, લો$�� .

Dt 28/09/10 આં� બી� હળદારી-૧ “ ’ આપીણી� ક$ ટીલો� ક ઘીરીંગથ્થ� ઔષાધામા� આબ� હળદરીં ન� ગણીત્ર� કરીં� શેક�ય. “ ” આય��Q દમા� તું$ ન$ આમ્ર હરિરીંદ્રા� કહ$ ��મા� આ�$ છે$ . ,$

માલોબ�રીં, માwસ4 રીં અન$ માહ�રીં�ષ્ટxમા� થ�ય છે$ . બગ�ળમા� તું� તું$ ન� વ્ય�સ્થિસ્થતું ખ$તું� થ�ય છે$ . આન� છે�ડુ હળદરીં ,$�� , અન$ તું$ ન� ન�ચુ$ ,મા�નમા� નળ� આક�રીંન� ક દ થ�ય છે$ . આ ક દ સ4 ક�ય� પીછે� ઔષાધા મા�ટી$ ઉંપીય�ગમા� લો$ ��ય છે$ . આમા� આબ�ન� ક�ચુ� ક$ રીં� ,$�� ,

સ�ગ ધા આ�તું� હ���થ� ,$ તું$ ન$ આબ� હળદરીં કહ$ છે$ . તું$ હૃદયન$ ન� કસ�ન ક�રીંક હ���થ�, હૃદયરીં�ગ�ઓએ તું$ન� ઉંપીય�ગ કરીં�� નહ�.  

Dt 30/09/10ગૌરીમા�ળ�-૧

“ ” આય��Q દમા� ,$ ઔષાધાન$ આરીંગ્�ધા કહ$ ��મા� આ�$ છે$ . એ , આપીણી� ગ�,રીં�તુંન� ગરીંમા�ળ�. આ ગરીંમા�ળ� સ�� ત્ર થ�ય છે$ . એન� ઝા�ડુ મા�ટી� પીણી પી�ન રીંતું� દળ� ,$�� ન�ન� થ�ય છે$ . આ �:ક્ષન$ આ�ળન� ,$�� પી�ળ� ફt લો� આ�$ છે$ . તું$ ન$ હ�થ પીરીં લો�બ� કથ્થ�ઈ શે�ગ� આ�$

Page 4: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

છે$ . તું$ ન� અ દરીંન� માગ, ક�ળ� અન$ ચુ�ક�શે��ળ� હ�ય છે$ . તું$ ઔષાધામા� �પીરીં�ય છે$ . ગરીંમા�ળ� માધા� રીં, શે�તુંળ, મા:દ� વિ�રીં$ચુક, તું�ખ� માળન$ ભોં$ દન�રીં અન$ શે4ળ જ્�રીં, ક�ઢ, કફ, ��ય� , ખ,��ળ, કબસિ,ય�તું, જ્�રીં, હૃદયરીં�ગ, ક: મિમા, કફ�દરીં, ગ$સ અન$ ગ�લ્મામા� ખ4બ વિહતું��હ છે$ .

Dt 01/10/10ગૌરીમા�ળ�-૨

આરીંગ્�ધાન� એટીલો$ ક$ ગરીંમા�ળ�ન� કથ્થ�ઈ કલોરીંન� લો�બ� શે�ગ� સ4 ક�ય ત્યાં�રીં$ ઉંતું�રીં� લો$ ��. એ શે�ગન$ સહ$ , ગરીંમા પી�ણી�મા� બ�ળ� તું$ ન$ તું�ડુ� બ�, આસપી�સ ચુ�ટી$ લો� ચુ�કલો$ ટી� ગરીં- ગ�ળ લોઈ લો$��. આ ગ�ળ મા:દ� વિ�રીં$ચુક છે$ . સરીંળતું�થ� માળ ઉંતું�રીં$ છે$ . બ�ળક મા�ટી$ એ

P$ષ્ઠ વિ�રીં$ચુક છે$ . બ�ળક, �:g, સ્ત્રી�, રીં�ગ� સ@ તું$ ન� ઉંપીય�ગ કરીં� શેક$ . એક ચુમાચુ� આ ગરીં એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� સ�ખ�ષ્ણી ,ળ સ�થ$ લો$��થ� સ��રીં$ સરીંળ માળપ્ર�:સિત્ત થઈ ,શે$ . તું��મા� પીણી આપી� શેક�ય. કમાળ�મા� શે$ રીંડુ�ન� રીંસ સ�થ$ તું��મા� દ્રા�ક્ષન� રીંસ સ�થ$

લો$��.            - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt 04/10/10હરીડે� -૩

આય��Q દમા� હરીંડુ$ વિ�ષા$ એક શ્લો�ક આ પ્રમા�ણી$ છે$ . લવૈણ� નુ કાંફં� હ� તિતુ તિપતુ� હ� તિતુ સશકાં! રી�,

ધૃ/ તુ� નુ વૈ�તુજાનુ સવૈ! રી�ગૌ�નુ ગૌ� ડે�ન્વિ2વૈતુ. હરીંડુ$ લો�ણી સ�થ$ ખ���થ� કફન$ હણી$ છે$ . સ�કરીંન� સ�થ$ ખ���થ� વિપીત્તન� ન�શે કરીં$ છે$ . ઘી�ન� સ�થ$ ખ���થ� ��ય� ન� રીં�ગ� માટી�ડુ$ છે$ અન$ ગ�ળન� સ�થ$ ખ���થ� સ�� રીં�ગ�ન� ન�શે કરીં$ છે$ . ,મ્ય� પીછે� હરીંડુ$ ખ�ધા� હ�ય તું� તું$ અન્નપી�નથ� થય$લો� તુંથ� ��ય� વિપીત્ત અન$ કફથ�

થય$લો� દ�ષા�ન$ તુંરીંતું દ4 રીં કરીં$ છે$ . - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Page 5: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

Dt 05/10/10હરીડે� -૪

આય��Q દમા� રીંસ�યન ગ�ણીન� પ્ર�વિપ્તા મા�ટી$ લોખ�ય� છે$ ક$ , સિંસ5ધૃ� ત્વૈશકાં! રી�શ�� ઠી�કાંણ�માધૃ� ગૌ� ડે� 8 કાંમા�તુ9 |

વૈષા�! દિદાષ્વૈભાયા�પ્રા�શ્યા� રીસ�યાનુ ગૌ� ણ� ષિષાણ�|| છેએ ઋતું�મા� રીંસ�યન ગ�ણી�ન$ ઇચ્છેતું� વ્યસ્થિક્તુંએ અન� ક્રીમા$ �ષા��ઋતું�મા� સિંસCધા�લો�ણીન� સ�થ$ , શેરીંદઋતું�મા� સ�કરીં સ�થ$ , હ$ મા તુંઋતું�મા� સ4 ઠુંન�

સ�થ$ , સિશેસિશેરીં ઋતું�મા� પી�પીરીં સ�થ$ , �સતું ઋતું�મા� માધાન� સ�થ$ અન$ મિગ્રષ્મા ઋતું�મા� ગ�ળન� સ�થ$ હરીંડુ$ ખ��� જા$ઈએ. તું$મા, હરીંડુ$ ક�ણી$ ન ખ��� જા$ઈએ? થ�ક$ લો�એ, અશેક્તું$ , ઉંપી��સ�એ, અમિધાક વિપીત્ત��ળ�એ, અવિતું�:g$, સગભોં��એ હરીંડુ$ ખ��� નહ�.           

Dt 06/10/10જ�ઠી�માધૃ- યાતિ@માધૃ�

આય��Q દમા� ,$ઠું�માધાન$ યવિષ્ટમાધા� કહ$ ��મા� આ�$ છે$ . આ યવિષ્ટમાધા� વિ�ષા$ લોખ�ય� છે$ ક$ , " યવિષ્ટ વિહમા� ગ�રું સ્��વિદ્વ ચુક્ષ�ષ્ય� બલો�ણી�ક: તું સ� મિસ્નગ્ધા� શે� ક્લો� ક$ શ્ય�સ્�ય�� વિપીત્ત� વિનલો�સ્રાજીતું." ,$ઠું� માધા ઠું ડુ�, માધા� રીં, ભોં�રીં$ , સ્��રિદષ્ટ, ચુક્ષ�ન$  વિહતુંક�રીં�, બળ આપીન�રીં, �ણી�ન$

સ�ધા�રીંન�રીં, મિસ્નગ્ધા શે� ક્રી- ��ય� �ધા�રીંન�રીં, ��ળન$ તુંથ� સ્�રીંન$ વિહતુંક�રીં�, તુંથ� વિપીત્ત, ��ય� , લો�હ� બગ�ડુ, વ્રણી- ચુ� દ�, સ�જા, ઝા$ રીં- ઊંલોટી�- ઉંબક�, તુંરીંસ, ગ્લો�વિન, કફન� રીં�ગ� અન$ ક્ષયમા� વિહતુંક�રીં� છે$ . * ,$ઠું�માધાન� એક ચુમાચુ� ચુ4ણી� કફન� રીં�ગ�મા� માધા સ�થ$ વિપીત્તન�

રીં�ગ�મા� ઘી� ક$ સ�કરીં સ�થ$ અન$ ��ય� ન� રીં�ગ�મા� રિદ�$લો સ�થ$ લો$ �� .

Dt 08/10/10તિનુગૌ�A ડે�- નુગૌ�ડે-૨

આય��Q રિદય માતું$ નગ�ડુમા� ખ�સ કરીં�ન$ ��ય� ન�શેક ગ�ણી હ���થ� તું$ સ� ધા�ન� ��મા� ખ4બ ઉંપીય�ગ� છે$ . નગ�ડુન� તું�જા મા4ળ અન$ લો�લો� પી�નન� રીંસ ક�ઢ� તું$ ન� ચુ�થ� ભોં�ગ$ તુંલોન� તું$ લો મા$ળ�� પીક��� . ઉંકળતું� જ્યા�રીં$ તું$લોન� ભોં�ગ બ�ક� રીંહ$ ત્યાં�રીં$ ઉંતું�રીં� લો$ �� . આ થય� ��ન� રીં�ગ�ન� " વિનગ�q ડુ� તું$લો" આ તું$લો બજારીંમા� તુંw ય�રીં પીણી માળ$ છે$ . સ��રીં- સ�, વિનયમિમાતું રીં�તું$ આ તું$લોથ� મા�સિલોશે કરીંતું� રીંહ$ ��થ� ક પી��, સ� ધા�ન� ��, સ�યટી�ક�- રીં�ઝાણી, ફ્રે�ઝાન શે�લ્ડુરીં, સ્પી�ડુ�લો�યટી�સ �ગ$ રીં$ ધા�મા$ ધા�મા$ માટી� જાય છે$ .       

Dt : 13/10/10જઠીરી�ષિB

આપીણી� આય��Q દન� વિ�દ્વ�ન પી4 ��જા$એ ઋમિષામા� વિનઓએ ,ઠુંરીં�મિગ્નાન$ પ્રજ્�સિલોતું રીં�ખ��ન� સલો�હ આપી� છે$ .  ‘ ’અન$ ,ઠુંરીં�મિગ્નાન� ભોંગ��ન તુંરીં�ક$ સબ�ધ્ય� છે$ . આ ,ઠુંરીં�મિગ્નાન$ યજ્ઞા� સ�થ$ સરીંખ�વ્ય� છે$ . ,$મા યજ્ઞા�મા� અપીવિ�ત્ર દ્રાવ્ય� ક$ આહ� વિતું ન નખ�ય, તું$મા આ ,ઠુંરીં�મિગ્નાન� �$ દ�મા� ક�ઈ આચુરીંક� ચુરીં- અશે�g ચુ�જા$ ન નખ�ય. આ�� પીવિ�ત્ર ,ઠુંરીં�મિગ્ના મા દ ન પીડુ$ , એ મા�ટી$ આપીણી� દw વિનક આહ�રીંમા� આદ� , જીરું ,

ધા�ણી�, અ,મા�, રીં�ઈ, લોસણી, ક�થમા�રીં, ક� દ�, હળદરીં, મારીં� ,$�� ઉંત્તમા ઔષાધા� રીંસ�ડુ�મા� ગ�ઠું��ય� છે$ . ,$ સ્�સ્થ રીંહ$ �� તુંમા�રીં� ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રજ્�સિલોતું રીં�ખ$ છે$ . - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 14/10/10ઉશ�રીવૈ�ળ�

ઉંશે�રીં એટીલો$ ��ળ� અથ�� ��રીંણી��ળ�- ખસ. પી�ણી���ળ� ,મા�નમા� તું$ ન$ ઉંગ�ડુ� શેક�ય છે$ . ઔષાધામા� તું$ ન� મા4ળ �પીરીં�ય છે$ . તું$ ન� મા4ળ લો�બ�, પી�તુંળ� અન$ સ�ગ ધા� હ�ય છે$ . મા4ળ શે�તુંળ, કડુ�� અન$ તું�ખ� હ�ય છે$ . તું$ કફન� અન$ વિપીત્તન� રીં�ગ� શે� તું કરીં$ છે$ . મા�થ�ન� ધા4 પી$લો તું$લોમા� તું$ �પીરીં�ય છે$ . તું$ ન� અત્તરીં, શેરીંબતું, આસ�, ચુ4ણી� �ગ$ રીં$ બન$ છે$ . ઉંશે�રીં- ��ળ� ઠું ડુ�, બળતુંરીં� અન$ થ�ક હરીંન�રીં, તું$ થ�ક,

તું��, ઉંબક�, ઊંલોટી� અન$ એસિસરિડુટી� શે� તું કરીં$ છે$ . ��ળ� અન$ સ�ખડુન� ચુ4ણી� અડુધા� ચુમાચુ� ,$ટીલો� એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� સ�કરીં સ�થ$ લો$��થ� ઉંપીય�� ક્તું વિ�ક: વિતુંઓ શે� તું થ�ય છે$ .       - �w દ્ય

Dt : 16/10/2010શ� ખપ� ષ્પ�

આય��Q દમા� લોખ�ય� છે$ ક$ , “ ” શેખ ઇ� પી� ષ્પી� યસ્ય�ઇવિતું શેખપી� ષ્પી� ,$ન� શેખ  ,$�� પી� ષ્પી� હ���થ� શેખપી� ષ્પી�. “તું$મા, મા$ ધ્ય�વિ�શે$ષા$ણી ચુ શેખપી� ષ્પી�.” એટીલો$ ક$ શેખપી� ષ્પી� બ� સિg�ધા� ક છે$ . મા$ ધ્ય ઔષામિધાઓમા� શેખપી� ષ્પી� સ@થ� ઉંત્તમા છે$ . મા$ ધ્ય� એટીલો$ બ� સિg ય�દશેસ્થિક્તું

Page 6: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

�ધા�રીંન�રીં. શેખપી� ષ્પી�ન� પીચુ�ગન� તું�જા$ કલ્ક- ચુ�ટીણી, સ�કરીં અન$ ઘી� એક એક ચુમાચુ� મિમાP કરીં� રીં�, સ��રીં- સ�, લો$��થ� ય�દશેસ્થિક્તું ઘીટી��, મા�નસિસક રીં�ગ� �ગ$ રીં$ માટી$ છે$ . પીચુ�ગન� સ્�રીંસ એક ચુમાચુ� માધા અથ�� સ�કરીં સ�થ$ સ��રીં- સ�, લો$��. બળ, બ� સિg,

ક� વિતું �ધા�રીં$ છે$ .

- �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 18/10/10અજમા�

આય��Q દમા� શેરીંદ�ન$ પ્રવિતુંશ્ય�ય કહ$ છે$ . પ્રવિતુંશ્ય�યમા� છે�ક� ખ4બ , આ�$ છે$ . અન$ ન�કથ� પીણી પી�ણી� દદડુ$ છે$ . આન� ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ .  અ,મા�. આ અ,મા�ન$ થ�ડુ� ગરીંમા કરીં� માલોમાલોન� કપીડુ� મા� બ� ધા� થ�ડુ� થ�ડુ� ��રીં$ સ4 ઘી��થ� છે�ક�ન� �$ ગ ઘીટી�ન$ શેરીંદ� માટી� જાય છે$ .

અ,મા�ન� તું�,� ચુ4ણી� કપી�ળ પીરીં ઘીસ��થ� છે�ક�, શે�રીંશે4ળ, શેરીંદ� અન$ માગ,ન� ક: મિમા માટી� જાય છે$ . અ,મા� ક: મિમા અન$ દ� ગq ધાન�શેક હ���થ� ,4 ન� કબસિ,ય�તુંન$ લો�ધા$ માળ સડુ��થ� માળ અન$ ��છે4 ટીમા� , દ� તુંમા� , શ્વા�સમા� દ� ગq ધા આ�તું� હ�ય તું� સ�પી�રીં� ,$ટીલો� ગ�ળ સ�થ$

અડુધા� ચુમાચુ� અ,મા� ખ4બ ચુ���ન$ ખ���.    

Dt : 25/10/10વૈ�વૈડિંડે5ગૌ

‘ ’ ‘ ’ આપીણી� ���રિંડુCગ ન$ આય��Q દમા� વિ�ડુ ગ કહ$ છે$ . ‘ ’ તું$ ન� બ�,� ન�મા ક: મિમાઘ્ન છે$ . ક: મિમાનહણિન્તું ઇવિતું ક: મિમાઘ્ન.’ ,$ ક: મિમાઓન� ન�શે કરીં$ છે$ . તું$થ� ક: મિમાઘ્ન. આમા ���રિંડુCગ એ ક: મિમાઓન� ન�શે કરીંન�રીં છે$ .

‘ તિવૈડે� ગૌ� કાંટુ� તુ�ક્ષ્ણ�ષ્ણ� રુક્ષં� લતિહનુ� કાંરી� લઘુ� , શ# લ�ધ્મા�નુ�દારીશ્લે�ષ્મા કાં/ ષિમાવૈ�તુ તિવૈબી� ધૃનુ� તુ.

અથ�� તું0 ���રિંડુCગ તું�ખ�, તું�ક્ષ્ણી, ઉંષ્ણી, ક: મિમા, ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રદ�પ્તા કરીંન�રીં અન$ હલોક�- લોઘી� હ���થ� પી$ ટીન� ચુ4 ક, આફરીં�, પી$ ટીન� રીં�ગ�, કફ, ક: મિમા, ��ય� તુંથ� કબસિ,ય�તું માટી�ડુ$ છે$ . ���રિંડુCગન� ચુ4ણી� બ�ળક�એ અડુધા� અન$ મા�ટી�એ એક ચુમાચુ� સ��રીં સ�, લો$�� .     

Dt : 26/10/10અક્કલકાંરી�

‘ ’ આય��Q દન� ઔષાધા આક�રીંકરીંભોં એ , આપીણી� ગ�,રીં�તુંન� અક્કુલોકરીં�. આ અક્કુલોકરીં� ન�ન� બ�ળક�ન$ બરીં�બરીં બ�લોતું� આ�ડુતું� ન હ�ય અથ�� થ�ડુ� બ�લોતું� શે�ખતું� હ�ય, ક$ બ�લોતું� �ખતું$ જીભોં અચુક�તું� હ�ય તું$માન$ મા�ટી$ વિહતુંક�રીં� છે$ . તું$માન$ અક્કુલોકરીં� અન$

ઘી�ડુ��,ન� ઘીસ�રીં� ચુણી�ન� દ�ણી� ,$ટીલો� માધા સ�થ$ ચુટી�ડુ��. એથ� ��ણી�- શેબ્દ� સ�ધારીં$ છે$ અન$ બ� સિg �ધા$ છે$ . ન�ન� બ�ળક�ન$ ચુ�રીંથ� છે ટી�પી� અન$ મા�ટી� બ�ળક�ન$ સ�તું આઠું ટી�પી� અપી�ય. ઊંઘી �ધા�રીં$ આ�તું� હ�ય તું� ચુણી�ન� દ�ણી� ,$ટીલો� ટી� કડુ� મા�ઢ�મા� રીં�ખ��.      

- �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 27/10/10કાં�� ચનુ�રી

આપીણી� બગ�ચુ�ઓમા� રીં ગબ$ રીં ગ� ફt લો�થ� ક� ચુન�રીંન� �:ક્ષ� ખ4બ સ� દરીં લો�ગ$ છે$ . આ ક�ચુન�રીં, શે�તુંળ, માળન$ રીં�કન�રીં અન$ તું� રીં� રીંસ��ળ� હ���થ� કફ અન$ વિપીત્તન� રીં�ગ�, આમાણી ગડુમા�ળ�, ચુરીંબ�ન� ગ� ઠું�, વ્રણી ન માટીતું� ચુ� દ� માટી�ડુ$ છે$ . તું$ ન� ફt લો લોઘી� , રુંક્ષ અન$

માળન$ રીં�કન�રીં હ�ય વિપીત્તન� રીં�ગ�, શ્વા$તુંપ્રદરીં, ઉંધારીંસ અન$ ક્ષય માટી�ડુન�રીં છે$ . ક� ચુન�રીંન� ફt લો�ન� શે�ક રીંક્તુંવિપીત્ત માટી�ડુ$ છે$ . લો�લો� ફt લો� ન માળ$ તું� સ4 ક� ફt લો�ન� ચુ4ણી� �પીરીં�ય છે$ . સ4ક� ફt લોન� ચુ4ણી� માધા ક$ દહ� સ�થ$ આપી��થ� રીંક્તુંસ્રા��� માસ� શે� તું       થ�ય છે$ .       - �w દ્ય

માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 28/10/10સ�ટુ�ડે�- પ� નુનુ! વૈ�

‘ ’ આપીણી� સ�ટી�ડુ� ભોં�રીંતુંમા� સ�� ત્ર થ�ય છે$ . તું$ �ષા�� ય� �નસ્પીવિતું છે$ . �રીંસ�દ પીડુતું� , તું$ ન� અ ક� રીં� ફt ટી� ન�કળ$ છે$ . તું$થ� તું$ ન$ સસ્કૃ:તુંમા� �ષા��ભોં4 , પી� નભોં4� , પી� નન� �� �ગ$ રીં$ ન�મા અપી�ય� છે$ . તું$મા� સ�જા$ - ‘ ’ શે�થ માટી�ડુ��ન� ઉંત્તમા ગ�ણી હ���થ� શે�થધ્ના� પીણી કહ$ છે$ . રીં�તું� અન$

સફ$ દ બ$ જાતુંન� સ�ટી�ડુ� મા� ખ્ય છે$ . બન$ ન� ગ�ણી સરીંખ� છે$ . સ�ટી�ડુ�મા� બ$ મા� ખ્ય ગ�ણી છે$ . મા4ત્રલો અન$ શે�ધાઘ્ન. મા4ત્રલો એટીલો$ મા4 ત્ર

Page 7: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

�ધા�રીંન�રીં અન$ શે�થઘ્ન એટીલો$ સ�જા માટી�ડુન�રીં. આ બન$ ગ�ણી�ન$ લો�ધા$ તું$ સ�જા, ક�ડુન�ન� અન$ હૃદયરીં�ગ�, પી$ ટીન� ,ળ�દરીં ,$�� રીં�ગ�મા� ફ�યદ� કરીં$ છે$ . - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 29/10/10જીણ! જ્વૈરી- મા� દાતુ�વૈ

આય��Q દન� જીણી�જ્�રીંન$ આપીણી$ ઝા�ણી� તું�� ક$ મા દજ્�રીં કહ�એ છે�એ. જીણી�જ્�રીંન� એક ઉંપીચુ�રીં છે$ . એક કપી પી�ણી� ઉંક�ળ� ન�ચુ$ ઉંતું�રીં� તું$ મા� ૨થ� ૩ ગ્ર�મા કરિરીંય�તું�ન� અન$ એક ગ્ર�મા સ4 ઠુંન� ચુ4ણી� ન�ખ� ઢ� ક� દ$ �� . એક કલો�ક પીછે� તું$ ન$ ગ�ળ�ન$ તું�,$તું�,� સ��રીં-સ�,

પી��� . આ દ્રા�ન$ ઔષાધાન$ ‘ફ� ટી’ કહ$ ��મા� આ�$ છે$ . પી દરીં ��સ રિદ�સ આ ફ� ટી પી���થ� શેરીં�રીંન� રીંસ, રીંક્તું, મા�સ, મા$ દ�રિદ ધા�તું�ઓમા� પ્ર�$શે$લો જીણી�જ્�રીં માટી$ છે$ . તું��મા� વિપીત્તપ્રક�પી હ�ય છે$ . કરિરીંય�તું� વિપીત્તપ્રક�પીન$ શે� તું કરીં$ છે$ . શેરીં�રીંમા� દ�હ, બળતુંરીં� રીંહ$ તું� હ�ય ત્યાં�રીં$ કરિરીંય�તું� ફ� ટીથ� ઘીણી� શે� વિતું થ�ય છે$ .  

Dt : 30/10/10યાતિ@માધૃ� વૈટુ�

‘ ’ આય��Q રિદય ઔષાધા યવિષ્ટમાધા� એ , આપીણું� ,$ઠું�માધા. આ ,$ઠું�માધા ��ય� , વિપીત્ત, કફ ત્રણી$ દ�ષા�ન� ન�શે કરીંન�રીં હ��� છેતું� તું$ ન� બહ�ળ� ઉંપીય�ગ કફન� રીં�ગ�મા� થ�ય છે$ . ‘ ’ ,$ઠું�માધામા� થ� બનતું� એક પ્રસિસg ઔષાધાય�ગન� ન�મા છે$ યવિષ્ટ માઘી��ટી� ,$ઠું�માધાન� શે�રીં�

�રિરીંય�ળ�, મા�ઢ�આ�ળ, સ�કરીં અન$ તું,. આ બધા� ઔષાધા�ન� સરીંખ� ભોં�ગ$ ચુ4ણી� કરીં� તું$ મા� ગ�યન� દ4 ધા ,રીં: રીં પી4 રીંતું� ન�ખ� તું$ ન$ ખ4બ લોસ�ટી� ઘીટ્ટ થ�ય ત્યાં�રીં$ ચુણી�બ�રીં ,$�ડુ� ગ�ળ�ઓ બન��� સ4 ક�� લો$ ��. બ$ બ$ ગ�ળ� રિદ�સમા� ત્રણી��રીં ચુ4સ��થ� સ4 ક� ઉંધારીંસ, ગળ�

બ$સ� ,�� . ગળ�ન� સ�જા$ , કફ, શેરીંદ� માટી$ છે$ . -  �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 02/11/10એલ�- એલચ�-૨* એલોચુ�ન$ ઘી�ન� દ��� પીરીં શે$ ક� તું$ ન� પી�ઉંડુરીં કરીં�ન$ ચુણી�ન� દ�ણી� ,$ટીલો�, એક ચુમાચુ� માધામા� મિમાP કરીં�ન$ સ��રીં- સ�, ચુટી�ડુ��મા�

આ�$ તું� બ�ળક�ન� સ4 ક� ખ� સ� માટી$ છે$ . * કફન�શેક ઔષાધા સ�તું�પીલો�રિદ ચુ4ણી�મા� એલોચુ� ન�ખ��મા� આ�$ છે$ . અડુધા� ચુમાચુ� આ ચુ4ણી� એક ચુમાચુ� માધા સ�થ$ સ��રીં- સ�, ચુ�ટી��મા� આ�$ તું� મા�ટી�ભોં�ગન� કફ રીં�ગ� શે� તું થ�ય છે$ . * મા4ત્રરીં�ગ�, શે�ક્રી રીં�ગ�, મા4ત્રમા� ધા�તું� ,તું� હ�ય તું� એલોચુ� અન$ શે$ ક$ લો� હિંહCગન� બ$ ચુણી�ન� દ�ણી� ,$ટીલો� ચુ4ણી� અથ�� ઘી� સ�થ$ સ��રીં- સ�, આપી�� .             - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ

ગ@દ�ન�

રી�જનુ� દાસ કાંઢી�પત્તાં�� વૈ�ટુ�નુ� ખ�વૈ�થ� વૈજનુ ઓછું�� થતુ�� રીહ�ભોં�રીંતું�ય ભોં�,ન અન$ માસ�લો�ઓન� અભ્ય�સ કરીંન�રીં વિનષ્ણી�તું�ન$ જાણી�� માળ્યું� છે$ ક$ ભોં�રીંતું�ય ખ�રીં�કમા� રીંહ$ લો� ક$ ટીલો�ક �સ્તું�ઓ ચુરીંબ� ઘીટી�ડુ��મા� ખ4બ ઉંપીય�ગ� છે$ . આ પીદ�થ�� હૃદયન$ સ્�સ્થ બન��$ છે$ અન$ �,ન ઓછે� કરીં� આપી$ છે$ . �,ન ઓછે� કરીં�� મા�ગતું� લો�ક�એ આ બધા� વ્ય,ન� પી�તું�ન� રીં�,ન� ખ�રીં�કમા� અપીન��� લો$�� જા$ઈએ.

આ ભોં�રીંતું�ય વ્ય,ન�મા� હળદરીં, એલોચુ�, તું,, લોહિં�Cગ મારીંચુ� , કડુ�પીત્ત� , લોસણી, સરીંસિસય� , માગન� દ�ળ, માધા અન$ છે�શે મા�ખ્ય છે$ . મારીંચુ� વિ�શે$ કહ$ ��ય છે$ ક$ ખ�રીં�કમા� મારીંચુ� ન�ખ��થ� તું$ શેરીં�રીંમા� જામા$લો� ચુરીંબ�ન$ ઓગ�ળ� દ$ છે$ . ખરીં$ખરીં મારીંચુ� મા� રીંહ$ લો� ક$ પ્સ�યસિસન

પી�ચુનવિક્રીય�ન$ ઝાડુપી� બન��$ છે$ . મારીંચુ� ખ�ધા� પીછે� ��સ મિમાવિનટી સ�ધા� શેરીં�રીંન� સ@થ� �ધા� ક$ લો�રીં� �પીરીં�તું� રીંહ$ છે$ . તું$થ� ચુરીંબ� ઓગળતું� જાય છે$ .

Page 8: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

કઢ�મા� સરીંસ સ�ગ ધા મા�ટી$ ન�ખ��મા� આ�તું� હ���થ� કઢ�પીત્ત� તુંરીં�ક$ ઓળખ�તું� મા�ઠું� લો�માડુ�ન� પી�ન રીં�,ન� ખ�રીં�કમા� સ�મા$લો કરીં�� ,$�� છે$ . તું$ શેરીં�રીંમા� સજા�તું� ઝા$ રીં બહ�રીં ક�ઢ� ન�ખ$ છે$ . શેરીં�રીંમા� સઘીરીં�ય$લો� ચુરીંબ�ન$ ઓગ�ળ�ન$ ઓછે� કરીં� દ$ છે$ . વિનષ્ણી�તું� કહ$ છે$ ક$ �,ન �ધા�રીં$ પીડુતું� હ�ય તું� રીં�,ન� ૧૦ કઢ�પીત્ત� બ�રીં�ક ��ટી�ન$ ક�ઈપીણી ખ�રીં�કમા� મા$ળ��ન$ ખ��� જા$ઈએ. 

·       તુજ અનુ� લવિંવૈ5ગૌ ડે�યા�બિબીટુ�શ તિનુયા� ત્રણમા�� રી�ખ� 8એલચ� દારી� કાં ખ�રી�કાં પચ�વૈવૈ�મા�� ઉપયા�ગૌ� એલોચુ� થમા��,$વિનક ,ડુ�બ� ટ્ટ� કહ$ ��ય છે$ . તું$   પી�ચુનવિક્રીય�ન� બધા� ગરીંબડુ� દ4 રીં કરીં� ઝાડુપી� બન���ન$ ચુરીંબ� ઓગ�ળ��ન� ક�મા કરીં� આપી$ છે$ . એલોચુ�થ� દરીં$ ક ખ�રીં�ક પીચુ����મા� સરીંળતું� રીંહ$ છે$ . લોસણીમા� સલ્ફરીં સ�થ$ ન� એસ્થિલ્લોસિસન હ�ય છે$ .તું$ બ$ ક્ટી$ રિરીંય�ન� ન�શે કરીં��ન� સ�થ$ સ�થ$ ક�લો$સ્ટરીં�લો અન$ ન� કસ�નક�રીંક ચુરીંબ� ઓગ�ળ� દ$ છે$ .

ખ�રીં�કમા� સરીંસિસય� ��પીરીં��થ� ચુરીંબ� જામા��ન� પ્રવિક્રીય� ધા�મા� બન� જાય છે$ . તું$મા� ફ$ ટી� એસિસડુ, ઓલો$ઈક એસિસડુ, લો$ન�લો$ઈક એસિસડુ અન$ એરૂસિસક એસિસડુ ચુરીંબ� ઓછે� કરીં$ છે$ . શેરીં�રીંન� ઝા$ રીં ઓછે� કરીંન�રીં તુંત્ત્�� અન$ ,રૂરીં� વિ�ટી�મિમાન હ�ય છે$ . માગન� દ�ળ ક$ ફણીગ��$લો� માગ વિ�ટી�મિમાન એ, બ�, સ� અન$ ઈ તુંથ� ક$ મિલ્શેયમા, પી�ટી$ સિશેયમા ,$�� ખવિનજા$ અન$ લો�હ તુંત્ત્� હ���થ� ,મ્ય� પીછે� લો�હ�મા� શેક� રીં�ન� પ્રમા�ણી �ધા�� દ$ તું� નથ�. ક�લો$સ્ટરીં�લો ઓછે� કરીં� આપી$ છે$ .

ગરીંમા પી�ણી� સ�થ$ નરીંણી� ક�ઠું$ એક ચુમાચુ� માધા શેરીં�રીંન� જામાલો� ચુરીંબ� ઓગ�ળ� દ$ છે$ અન$ શેરીં�રીંમા� ઊંજા� જાળ�� રીં�ખ$ છે$ . છે�શે પી�ચુનમા� માદદ કરીં$ છે$ અન$ ચુરીંબ� �ધા�ય�� વિ�ન� શેરીં�રીંન$ બધા� પી�ષાણી પી4 રીં� પી�ડુ$ છે$ . તું, અન$ લોહિં�Cગ ઈન્સ્ય� સિલોનન� ક�માગ�રીં� સ�ધા�રીં�ન$ લો�હ�મા� શેક� રીં�ન� પ્રમા�ણી ઓછે� ક$ રીં છે$ તું$થ� ડુ�ય�સિબટી�શે અટીક$ છે$ .

Dt 03/11/10એરી� ડે�-૧

એરીં ડુ�ન$ આય��Q દમા� એરીં , કહ$ ��મા� આ�$ છે$ . ‘ ઇરીયાતિતુ વૈ�યા� મા� ઇતિતુ એરી� ડે’

ક$ ��ય� ન$ બહ�રીં ક�ઢ� દ$ છે$ . ઔષાધા રીં: પી$ એરીં ડુ�ન� પી�ન, મા4ળ, ફt લો, બ�,, તું$લો, પી�નન� ક્ષ�રીં એ રીંસ �પીરીં�ય છે$ . આમા એરીં ડુ�ન� પીચુ� ગન� ઔષાધારીં: પી$ વિ�ણિભોંન્ન રીં�ગ�મા� વિ�ણિભોંન્ન રીં�તું$ ઉંપીય�ગ થ�ય છે$ . એરીં ડુ�, તું�ખ�, તું4 રીં�, માધા� રીં અન$ ગરીંમા છે$ . એરીં ડુ�ન� મા4ળ

માwથ� નશેસ્થિક્તું �ધા�રીંન�રીં અન$ ��ય� ન�શેક છે$ . તું$ ન� પી�ન ��ય� ન� પ્રક�પી શે� તું કરીંન�રીં, કફ અન$ ક: મિમાન� ન�શે કરીંન�રીં, મા4ત્ર��રીં�ધા અન$ મા4ત્રદ�હ માટી�ડુન�રીં તુંથ� વિપીત્ત અન$ રીંક્તુંન$ ક�પી��ન�રીં છે$ .

Dt : 09/11/10દા�ડેમા-૧

આય��Q રિદય ફળ ઔષાધા�મા� દ�ડુમાન� ગણીત્ર� થ�ય છે$ . દ�ડુમામા� માધા� રીં, ખ�ટી� અન$ તું4 રીં� એમા ત્રણી રીંસ રીંહ$ લો� છે$ . આ ત્રણી$ રીંસ ��ય� , વિપીત્ત અન$ કફ આ ત્રણી$ દ�ષાન� ન�શે કરીંન�રીં છે$ . હૃદયન$ મા�ટી$ ખ4બ વિહતુંક�રીંક દસ ઔષાધા ફળ�મા� માર્હિહCષા ચુરીંક$ દ�ડુમાન� પીણી ગણીત્ર� કરીં� છે$ . દ�ડુમા, તુંરીંસ, દ�હ, તું��, હૃદય, ક ઠું તુંથ� મા�ખન� રીં�ગ�મા� વિહતુંકરીં છે$ . દ�ડુમા પીચુ��મા� હલોક� , તું:વિપ્તાક�રીંક, શે�ક્રી�ધા� ક અન$ પીરીંમા

રુંમિચુકરીં છે$ . દ�ડુમા ભોં4ખ લોગ�ડુ$ છે$ . આહ�રીં પીચુ��$ છે$ . ઝા�ડુ�- માળન$ ગ્ર�હ� ગ�ણીન$ લો�ધા$ માટી�ડુ$ છે$ . ,મા��મા� રુંમિચુ ઉંપીજા�$ છે$ .

Dt : 10/11/10જરીદા�લ�

આપીણી� સ4 ક�મા$ ��ન� ',રીંદ�લો� ' એ , આય��Q રિદય ઔષાધા 'ઉંરીં: મા�ણી' ફ�રીંસ�મા� તું$ ન$ ',દ�આલો� ' કહ$ છે$ . આ ,દ�આલો� પીરીંથ� ,રીંદ�લો� શેબ્દ ઉંતુંરીં� આવ્ય� છે$ . આય��Q રિદય માતું$ ઉંરીં: મા�ણી- ,રીંદ�લો� મા:દ� વિ�રીં$ચુક ઔષાધા છે$ . મા:દ� વિ�રીં$ચુક એટીલો$ ખ4બ , સરીંળતું�થ� માળ

ઉંતું�રીંન�રીં. ચુ�રીંથ� છે ,રીંદ�લો� ન� ન�ન�  ટી� કડુ� કરીં� સ��રીં$ એક ગ્લો�સ પી�ણી�મા� પીલો�ળ� રીં�ખ��. રીં�ત્ર$ પી�ણી� સવિહતું ઉંક�ળ� ઠું ડુ� પી�ડુ�

Page 9: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

ટી� કડુ� ખ4બ ચુ��� ઉંપીરીં આ પી�ણી� પી� ,�� . સ��રીં$ ખ4બ સરીંળતું�થ� માળ ઉંતુંરીં� ,શે$ . કબસિ,ય�તું��ળ� અન$ માસ���ળ� મા�ટી$ આ ઉંપીચુ�રીં પ્રય�ગ ખ4બ વિહતું��હ છે$ . - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 11/11/10ગૌ� ઠી�ડે�- પ�પરી�મા# ળ

આપીણી� ગ ઠું�ડુ�ન$ આય��Q દન� ગ્રથ�મા� વિપીપ્પીલો�મા4લો, ગ્રમિથક, ઉંષ્ણી અન$ ચુટીક�સિશેરીં કહ$ છે$ . આ ગઠું�ડુ� વિ�શે$ લોખ�ય� છે$ ક$ ,“ દિદાપનુ� તિપપ્પલ�મા# લ� કાંટુ� ષ્ણ� પ�ચનુ� લઘુ� ।

રી/ ક્ષં�તિપત્તાંકાંરી� ભા� દા� કાંફંવૈ�તુ� દારી�યાહમા9 । આંનુ�હપ્લ�હગૌ� લ્માઘ્નં� કાં/ ષિમાશ્વા�સક્ષંયા�પહમા9 “।।

પી�પીરીં�મા4ળ એટીલો$ ક$ ગ ઠું�ડુ� ભોં4ખ લોગ�ડુન�રીં, તું�ખ�, ગરીંમા આહ�રીંન� પી�ચુન કરીંન�રીં, લોઘી� , રુંક્ષ, વિપીત્ત કરીંન�રીં, માળન$ તું�ડુન�રીં, કફન� રીં�ગ�, ��ય� ન� રીં�ગ�, આફરીં�, ગ�ળ�, બરીં�ળ, ક: મિમા, શ્વા�સ તુંથ� ક્ષયન$ માટી�ડુન�રીં છે$ . ઊંઘી સ�રીં� લો��$ છે$ .  - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 12/11/10બી�વૈચ�- સફં� દા કાં�ઢી

અત્યાંતું ઉંગ્ર ગધાન$ લો�ધા$ તુંરીંતું ઓળખ�ઈ આ�તું� અન$ ભોં�રીંતુંમા� સ�� ત્ર થતું� બ��ચુ�ન� છે�ડુ એ આય��Q દન� સ� પ્રસિસg ઔષાધા છે$ . બ��ચુ�ન$ આય� �Q દમા� બ�ક� ચુ� કહ$ છે$ . આ બ��ચુ�ન� બ�, એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� તુંલોન� તું$ લોમા� લોસ�ટી� સ��રીં- સ�, વિનયમિમાતું ખ���થ�

સફ$ દ ક�ઢ અન$ હઠું�લો� ચુ�માડુ�ન� રીં�ગ�ન� ન�શે થ�ય છે$ . બ��ચુ�ન� બ�, દ4 ધામા� લોસ�ટી� ઘીટ્ટ થ�ય ત્યાં�રીં$ સ�ગઠું� બન��� સ4 ક�� લો$ ��. આ સ�ગઠું� દ4 ધામા� ઘીસ� ક�ઢન� ડુ�ઘી પીરીં લોગ�ડુ� સ��રીંન� તુંડુક�મા� બ$સ��થ� સફ$ દ ક�ઢ માટી$ છે$ .

Dt : 13/11/10વૈ�� સકાંપ# રી

આય��Q દમા� �� સકપી4 રીંન$ �શેજા, �શેલો�ચુન, તું�ગ�, શે�ભોં�, �શેકપી4 રીં કહ$ છે$ . આન� વિ�ષા$ લોખ�ય� છે$ ક$ , વૈ� શજા બી/� હણ� વૈ/ ષ્યા� બીલ્યા� સ્વૈ�તિ] ચ શ�તુલ� |

તુ/ ષ્ણ�કાં�સ જ્વૈરી શ્વા�સ ક્ષંયાતિપતુ�સ્ર કાં�માલ� || હરીત્કૃ/ષ્ઠં� વ્રણ� પ�� ડે� કાંષા�યા� વૈ�તુ કાં/ ચ્છુંc બિજતુ ||

�શેલો�ચુન �,ન �ધા�રીંન�રીં, �:ષ્ય- માwથ� નશેસ્થિક્તું �ધા�રીંન�રીં, બળ આપીન�રીં, માધા� રીં અન$ શે�તુંળ છે$ . તુંરીંસ, ઉંધારીંસ, જ્�રીં, ક્ષય, શ્વા�સ, વિપીત્ત લો�હ�ન� વિ�ક: વિતું, કમાળ�, ક�ઢ, વ્રણી, પી� ડુ� તુંથ� ��ય� ન� રીં�ગ� માટી�ડુ$ છે$ . તું$ તું� રીં� રીંસ��ળ� છે$ .  - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 16/11/10ગૌ# ગૌળ-૧

‘ ’ આય��Q દમા� ગ4ગળ એક ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . ગ4ગળન� �:ક્ષન� ગ� દરીં એ , ગ4ગળ. કચ્છે મા�રીં��ડુ અન$ સિંસCધામા� તું$ ન� �:ક્ષ� થ�ય છે$ . ગ4ગળ બ$ જાતુંન� થ�ય છે$ . ક: ષ્ણી ગ4ગળ અન$ ભોં$ સ� ગ4ગળ બન$ જાતુંન� બજારીંમા� ચુ�ખ્ખ� માળતું� નથ�. તું$મા� મા�ટી� રીં$ તું� પી� દડુ�ન� ડુસ્ટ �ગ$ રીં$

ભોંળ$લો� હ�ય છે$ . તું$ ન$ શે�g કરીં�� મા�ટી$ પી�ણી�મા� ન�ખ� ઉંક�ળ��. પી�ણી�ન� ગ4ગળ માલો�ઇન� ,$મા પીથરીં�ઈ ,શે$ . પી�ણી� ઠું ડુ� પીડુ$ ત્યાં�રીં$ તું$ ન� ઉંપીરીંન� ગ4ગળન� પી�પીડુ� લોઈ લો$��. આ રીં�તુંન� શે�g ગ4ગળન� , ઔષાધામા� ઉંપીય�ગ કરીં��. અશે�g ગ4ગળ ધા�ય�q પીરિરીંણી�મા આપી$

નહ�.      

Dt : 17/11/10ગૌ# ગૌળ-૨

આય��Q દન� માર્હિહCષા ભોં��મિમાP$ લોખ્ય� છે$ ક$ ગ4ગળ કડુ��, ગરીંમા, વિપીત્તલો, માળન$ ઉંતું�રીંન�રીં, તું4 રીં�, તું�ખ�, રુંક્ષ, હલોક�, ભોં�ગ$લો�- તું4 ટી$ લો�ન$ સ� ધાન�રીં, ન�� માwથ� નશેસ્થિક્તું �ધા�રીંન�રીં, સ્�રીં- અ��, મા�ટી$ વિહતુંક�રીં�, રીંસ�યન, ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રરિદપ્તા કરીંન�રીં, કફ, ��ય� , વ્રણી, મા$ દ, પ્રમા$હ, પીથરીં�, ક્લો$હ, ક�ઢ, આમા��તું, ફ�ડુક�, ગ� ઠું, સ�જા, હરીંસ અન$ કરીંમિમાય� માટી�ડુ$ છે$ . ગ4ગળ માધા� રીં હ���થ� ��ય� ન� પ્રક�પીથ� થતું� રીં�ગ�ન$

માટી�ડુ$ છે$ . તું4 રીં� હ���થ� વિપીત્તન$ અન$ કડુ�� હ���થ� કફન$ શે� તું કરીં$ છે$ . આમા ગ4ગળ મિત્રદ�ષાઘ્ન છે$ . જા$ ન�� હ�ય તું� પી� વિષ્ટ આપી$ છે$ .

Dt : 19/11/10કાં�યાફંળ

Page 10: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

આપીણી� ક�યફળન$ આય��Q દમા� કટીફળ કહ$ છે$ . વિહમા�લોયન� ખ�સિસય�થ� સિસલ્હટી સ�ધા�  થ�ય છે$ . કટીફળન� છે�લો ઔષાધામા� �પીરીં�ય છે$ . રીં�ન�ખ$ તું તુંરીંફ તું$ ન� ખટીમાધા� રીં� ફળ �પીરીં�ય છે$ . ચુ�ન જાપી�નમા� તું$ ન� �:P� ઉંછે$ રીં��મા� આ�$ છે$ . ય� રીં�પીમા� પીણી આ ફળ� ખ4બ ખ��ય

છે$ . તું$ થ�ડુ� અશે$ તું�ખ�, કડુ��, તું� રીં� અન$ ખટીમાધા� રીં� હ�ય છે$ . કટીફળ શે� ક્રીશે�ધાક, રુંમિચુક�રીંક, ઉંધારીંસ, શ્વા�સ, જ્�રીં, શેરીંદ�, અન$ મા�ખરીં�ગ� માટી�ડુ$ છે$ . તું$ ન� છે�લો સ4 ઘી��થ� છે�ક� આ�$ છે$ . પી� ચુમાચુ� છે�લોન� ચુ4ણી� આપી��થ� પી�ડુ� ઓછે� થ�ય છે$ . અન$ પીરીંસ$�� �ળ$

છે$ . કફ ઢ�લો� પીડુ$ છે$ .    - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 21/11/10શ્વા�તુપ્રાદારી- લ્યા�કાં�દિરીયા�

અવિતું સ�લોભોં અન$ પી�ષાક એ�� ક$ ળ�ન� એક ઔષાધા પ્રય�ગ સ્ત્રી�ઓએ ન�ધા�� ,$�� છે$ . જા$ શેરીં�રીં ધા���તું� હ�ય- લ્યુ�ક�રિરીંય� હ�ય. તું$માણી$ મા�સળ� ચુ�રીં ચુમાચુ�, કમાળક�કડુ� ચુ4ણી� ચુ�રીં ચુમાચુ�, આહન ત્રણી ચુમાચુ�, શેતું��રીં� ત્રણી ચુમાચુ�, એલોચુ� એક ચુમાચુ� અન$ ચુ�પીચુ�ન�

એક ચુમાચુ�. આ બધા�ન� ભોં$ગ� ચુ4ણી� કરીં� તું$ ન� સરીંખ� ભોં�ગ$ ૨૧ પીડુ�ક� બન����. રીં�, એક ક$ ળ� ચુ�રીં� તું$ મા� એક પીડુ�ક� ભોંરીં� તું$ ન$ રીં�ત્ર$ દ�રીં� ��ટી� ચુ�રીંણી�મા� ��ટી� દ$ �� . સ��રીં$ આ ક$ ળ� ખ��� . ૨૧ રિદ�સ આ પ્રય�ગ કરીં��થ� લ્યુ�ક�રિરીંય� માટી$ છે$ . શેરીં�રીં સ�રું થ�ય છે$ .

કબસિ,ય�તું હ�ય તું� હરીંડુ$ ચુ4ણી� લો$ �� . પ્રદરીં માટી� ,શે$ .

Dt : 22/11/10કાં�ઢી-૨

રીસ�� જનુ� સપ્રાપ� નુ�ડે� બી�જ� યા� ક્તુ કાંતિપત્થસ્યારીસ� નુ લ� પ8। કાંરી� જબી�જહડેગૌજ� સ� કાં� ષ્ઠં� ગૌ�મા# ત્રતિપ@� ચ પરી8 પ્રાદા� હ।।

રીંસ�,ન એટીલો$ ક$ રીંસ� તું� અન$ ક��રિડુય�ન� બ�,ન$ કવિપીત્થ એટીલો$ ક$ ક�ઢ�ન� રીંસથ� મિમાP કરીં�ન$ કરીં$લો� લો$ પી ક�ઢ માટી�ડુ$ છે$ . અન$ કરીં ,ન� બ�,, ક� ��રિડુય�ન� બ�, તુંથ� કઠું એટીલો$ ક$ ઉંપીલો$ ટીન$ ગ@મા4 ત્રમા� ��ટી�ન$ કરીં$લો� P$ષ્ઠ પ્રલો$પી પીણી ક�ઢ માટી�ડુ$ છે$ . ( સ4ક� ઔષાધા�

સરીંખ� ભોં�ગ$ લોઈ, તું$ ન$ ,રીં: રીં પી4 રીંતું� ગ@મા4 ત્રમા� ખ4બ , લોસ�ટી� લો$ પી કરીં��.)

Dt : 23/11/10કાં�ઢી-૩

ઊભા� હદિરીદા� કાં� ટુજસ્યાબી�જ� , કાંરી� જ બી�જ� સ� માનુ8 પ્રાવૈ�લ�નુ9 ||

ત્વૈચ� સમાધ્યા�� હરીમા�રીકાંસ્યા, લ� પ� તુ�લક્ષં�રીયા� તુ9 તિવૈદાધ્યા�તુ ||

ઉંભોં$ હરિરીંદ0 �$ એટીલો$ ક$ હળદરીં અન$ દ�રીં: હળદરીં, ક� ટી, બ�, એટીલો$ ક$ ઇન્દ્રા,�, કરીં ,ન� બ�,, જાયન� ક4 ણી�- ક�માળ પી�ન અન$ કરીં$ણીન� માધ્યભોં�ગ તુંથ� તું$ ન� છે�લો આટીલો�ન� લો$ પી કરીં� તું$ મા� તુંલોન� છે�ડુન� ક્ષ�રીં ન�ખ� લોગ�ડુ��થ� ક�ઢ માટી� જાય છે$ . ( આ લો$પી

લોગ�ડુ� સ��રીંન� તુંડુક�મા� બ$સ�� .)     -          �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 24/11/10 ચ�માડે�નુ� રી�ગૌ�-૧

મા4ળ�ન� બ�,, સરીંસ�ન� બ�,, લો�ખ, હળદરીં, મિત્રકટી� ચુ4ણી� પી� ��રિડુય�ન� બ�,, ગધા બ�જા$ રીં�, ���રિંડુCગન� ચુ4ણી� આ બધા� ઔષાધા�ન$ મિમાP કરીં� ગ@મા4 ત્રમા� લોસ�ટી� તું$ ન� લો$ પી કરીં��થ� દ�દરીં, ખરીં,�� , ખસ, સિસધ્મા, વિકટી�ભોં અન$ ભોંય કરીં કપી�લોક� ષ્ઠ માટી$ છે$ . * ક� ��રિડુય�ન�

બ�,, કઠું- ઉંપીલો$ ટી, સ@વિ�રીં�,ન, સિંસCધા�લો�ણી, ���રિંડુCગ અન$ સરીંસ�ન� બ�, આ બધા� ઔષાધા� સરીંખ� ભોં�ગ$ લોઈ તું$ ન$ ગ@મા4 ત્રમા� ખ4બ લોસ�ટી�ન$ લો$ પી તુંw ય�રીં કરીં��, આ લો$પી લોગ�ડુ� તુંડુક�મા� બ$સ��થ� વિક્રીમા�, સિસધ્મા, દદ0 �� , ક�ઢ તુંથ� મા ડુલો ક� ષ્ઠ એટીલો$ ક$ સ�રીં�યસ�સ થ�ડુ� રિદ�સ�મા� માટી$ છે$ .     - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 25/11/10 ચ�માડે�નુ� રી�ગૌ�-૨

કાં� @� હદિરીદા9 સ� રીસ� પટુ�લ� તિનુમ્બી�શ્વાગૌ� ધૃ� સ� રીદા�રી/ બિશગ્રુ�, સસષા! પ� તુ� મ્બીરી/ ધૃ�2યાવૈ2યા� ચ� ડે�યા� દા# વૈ�! ચ સમા�તિનુકાં� પ્યા�! તુ

તુ� સ્કક્રતિપ@� પ્રાથમા� શરી�રી� તુ� લ�ક્તુ મા� દાવૈરી! તુષિયાતુ� યાતુ� તુ તુથ�સ્યા8 કાં� ડે# તિપડેકાં�8 સકાં�ઠી�8 કાં� ષ્ઠં�તિનુ શ�થ�શ્ચ શમા� પ્રાયા�તિતુ||

Page 11: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

કઠું, હળદરીં, દ�રીં: હળદરીં, તું�લોસ�, પીરીં�ળન� પી�ન લો�માડુ�ન� છે�લો, અશ્વાગધા�, દ$ �દ�રીં: , સરીંગ��ન� છે�લો, સરીંસ�ન� પી�ન, ન$ પી�ળ� ધા�ણી�, ધા�ણી�, મા�થ, ચુ�રીંપી� ષ્પી� તુંથ� દ4 ��� - ધારીં�, આટીલો� ઔષાધા� સરીંખ� ભોં�ગ$ લો��� છે�શેમા� લોસ�ટી� આ પી$સ્ટ પ્રથમા રીં�ગ�ન$ સરીંસ�ય�

લોગ�ડુ� પીછે� લોગ�ડુ��થ� ચુ�માડુ�ન� રીં�ગ� માટી$ છે$ ..   - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 27/11/10 લ��બી� નુ� રીસ મા# કાંવૈ�થ� દા�� તુમા�� થતુ� દા� ખ�વૈ� તુરીતુ માટુ� જાયા

પી� ચુ ટીક� સ�ઈરિટીx ક એસિસડુન� ક�રીંણી$ ખ�ટી� સ્��દ ધારીં��તું� લો�બ� ન� રીંસ લો�બ� ન� રીંસ દ� તું પીરીં મા4 ક��થ� દ�ખ��� માટી� જાય છે$ અન$ તું$ ન$ ગરીંમા પી�ણી�મા� મા$ળ��ન$ પી���થ� પી�ચુન સ�ધારીં$ છે$ તું$ મા ન$શેનલો ન્ય4 રિટીx શેન ઈમિન્સ્ટટીય4 ટીન� વિનષ્ણી�તું�એ તું�,$તુંરીંમા� કરીં$લો� પ્રય�ગ�મા�

જાણી�� માળ્યું� છે$ . વિનષ્ણી�તું�એ ,ણી�વ્ય� હતું� ક$ લો�બ� મા� ભોંરીંપી4 રીં વિ�ટી�મિમાન સ� ઉંપીરીં� તું વિ�ટી�મિમાન બ�, ક$ મિલ્શેયમા, ફ�સ્ફે$રીંસ, મા$ગ્ના$સિશેયમા, પ્ર�ટી�ન અન$ ક�બ��હ�ઈડુx $ ટ્સ પીણી હ�ય છે$ .

સશે�ધાનમા� જાણી�� માળ્યું� હતું� ક$ દ� તુંમા� દ� ખ��� થતું� હ�ય તું� તું�જા લો�બ� ન� રીંસ ક�ઢ� તું$ ન� થ�ડુ� ક ટી�પી� દ� ખ���ન� ,ગ્ય�એ મા4 ક��થ� દ�ખ��� શેમા� જાય છે$ . લો�બ� ચુ4સ��થ� શ્વા�સન� દ� ગq ધા દ4 રીં થ�ય છે$ અન$ પી$ ઢ� મા� લો�હ� પીડુતું� માટી� જાય છે$ . લો�બ� ન� રીંસન� થ�ડુ� ટી�પી�

ગરીંમા પી�ણી�મા� ન�ખ�ન$ પી���થ� અપીચુ� દ4 રીં થઈ જાય છે$ ., ઊંબક� આ�તું� અટીક� જાય છે$ , હૃદયમા� બળતુંરીં� થતું� માટી� જાય છે$ . ઝા�ડુ� થઈ ગય� હ�ય તું� લો�બ� ન� રીંસન� થ�ડુ� ટી�પી� ન�ખ$લો� પી�ણી�થ� રીં�ક�ઈ શેક$ છે$ . આફરીં�(ગ�ળ�) ચુઢય� હ�ય અન$ ખ4બ ઓડુક�રીં આ�તું� હ�ય તું� પીણી લો�બ� પી�ણી� લો�ભોં કરીં$ છે$ .

શેરીં�રીં અન$ ચુહ$ રીં� પીરીં લો�બ� ન� રીંસ લોગ���ન$ નહ���થ� ચુ�માડુ�ન� કરીંચુલો�ઓ દ4 રીં થઈ જાય છે$ . ચુ�માડુ�ન� ઓ, �ધા$ છે$ અન$ અન$ ક પ્રક�રીંન� ચુ$ પી માટી� જાય છે$ . ગળ�મા� ખ�ચુખ�ચુ થતું� હ�ય તું� ગરીંમા પી�ણી�મા� લો�બ� ન� રીંસન� ટી�પી� ન�ખ� તું$ ન� ક�ગળ� કરીં��થ� રીં�હતું

થઈ જાય છે$ .

લો�બ� પી�ણી� વિ�ટી�મિમાન સ� ઉંપીરીં� તું પી�ટી�સિશેયમા ધારીં��$ છે$ , તું$થ� લો�હ�ન� દબ�ણી વિનય ત્રણીમા� આ�� જાય છે$ . ઊંબક� આ�તું� હ�ય અન$ ઘી$ન �તું�� તું� હ�ય તું� લો�બ� પી�ણી�થ� લો�ભોં થઈ જાય છે$ . કમાળ� ,$�� લો��રીંન� રીં�ગ મા�ટી$ લો�બ� ન� રીંસ P$ષ્ઠ ઔષાધા હ�ય છે$ . દમાન� હ� માલો� આ�$ ત્યાં�રીં$ લો�બ� ન� રીંસ પી���થ� તુંરીંતું રીં�હતું �તું�� ય છે$ . તું$ શેરીં�રીંમા� થ� બ$ ક્ટી$ રિરીંય� અન$ ઝા$ રીં� તુંત્ત્�� દ4 રીં કરીં$ છે$ .

વિનષ્ણી�તું�એ ,ણી�વ્ય� હતું� ક$ ૭૦ વિકલો�ગ્ર�મા સ�ધા�ન� �,ન ધારીં��તું� વ્યસ્થિક્તું એક ગ્લો�સ પી�ણી�મા� અડુધા� લો�બ� ન�ચુ���ન$ પી�એ તું� લો�ભોંક�રીં� બન$ છે$ . આ પ્રમા�ણી$ સ��રીં- સ�, બ$ �ખતું લો�બ� - પી�ણી� પી���થ� ક�ઈ રીં�ગ થતું� નથ�. જા$ �,ન ૭૦ વિકલો� કરીંતું� �ધા� હ�ય

તું� એક ગ્લો�સ પી�ણી�મા� આખ� લો�બ� ન�ચુ���ન$ પી��� ,રૂરીં� બન$ છે$ .

Dt : 27/11/10 કાં�� ચનુ�રી ગૌ# ગૌળ આય��Q દન� એક ખ4બ , પ્રસિસg દ��ન� ન�મા છે$ . “ ” “ ” ક� ચુન�રીં ગ4ગળ આય��Q દન� સ�પ્રસિસg ગ્રથ શે� ગધારીં સ વિહતું� મા� તું$ ન� પી�ઠું આપી��મા�

આવ્ય� છે$ . ઘીણી�ખરીં� સ�રીં� ફ�મા�સ�ઓ આ દ�� બન���ન$ �$ ચુ$ છે$ . એટીલો$ બજારીંમા� ઉંપીલોબ્ધા છે$ . આ દ�� મિત્રફળ�ન� ઉંક�ળ� સ�થ$ સ��રીં$ , બપી�રીં$ અન$ રીં�ત્ર$ ભોં�ક્કુ� કરીં�ન$ લો$ ��મા� આ�$ તું� ક ઠુંમા�ળ, અશે� - માસ� (પી�ઇલ્સ) ક�ઢ, વ્રણી, ગ� ઠું, ગ�લ્મા અન$ ભોંગ દરીં ,$��

વ્ય�મિધા માટી$ છે$ . બ$ ત્રણી માવિહન� ઉંપીચુ�રીં કરીં��. ક� ચુન�રીં �:ક્ષન� ફt લો�ન� શે�ક બન��� ખ���થ� રીંક્તુંવિપીત્ત અન$ ક�ઢ માટી$ છે$ .Dt : 28/11/10દ્રા�ક્ષં�વૈલ� હ

આય��Q દમા� દ્રા�ક્ષ�સ�ન� ,$મા "દ્રા�ક્ષ��લો$હ' ન� પીણી વિ�શે$ષા સ્થ�ન છે$ . ક�ળ� સ4 ક� દ્રા�ક્ષ આઠુંસ� ગ્ર�મા દ4 ધામા� લોસ�ટી� જાડુ� પી$સ્ટ બન���ન$ થ�ડુ� ઘી�મા� તુંળ� લો$�� . પીછે� તું$ મા� આઠુંસ� ગ્ર�મા સ�કરીંન� ચુ�સણી� મા$ળ�� તું$ મા� જાયફળ, જા�ત્ર�, ��સકપી4 રીં, એલોચુ�, તું,, તુંમા�લોપીત્ર,

ન�ગક$ સરીં અન$ કમાળક�કડુ�ન� મા�, આ દરીં$કન� દસ ગ્ર�મા ચુ4ણી� ન�ખ�ન$ ચુ�ટીણી તુંwય�રીં કરીં�� . આ થય� દ્રા�ક્ષ��લો$હ. બજારીંમા� પીણી માળ$ છે$ . બ$ બ$ ચુમાચુ� સ��રીં- સ�, લો$��થ� અમ્લોવિપીત્ત, રીંક્તુંવિપીત્ત, ક્ષય, પી� ડુ� , કમાળ�, લો��રીંન� રીં�ગ�, અરુંમિચુ, ઉંબક�, અશેસ્થિક્તું માટી$ છે$ .

-          �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Page 12: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

Dt : 29/11/10 કાં� મા�રી� ધૃ/ તુ

આય��Q દન� એક P$ષ્ઠ ઔષાધાય�ગ- ક�મ્બ�ન$શેનન� ન�મા છે$ . “ ” ક� મા�રીં�ધા:તું પી� ચુસ� ગ્ર�મા ક� ��રીં પી�ઠું�ન� રીંસ, બ$ વિકલો� ગ�યન� ઘી� અન$ સ� ગ્ર�મા મિત્રકટી� ચુ4ણી� આ બધા�ન$ ઘી4 ટી� પી$સ્ટ તુંwય�રીં કરીં�� . પીછે� તું$ ન$ ધા�મા� તું�પી$ ગરીંમા કરીં�� . ગરીંમા કરીંતું� પી�ણી�ન� ભોં�ગ ઊંડુ� જાય એટીલો$ આ સિસg થય$લો� ઘી�ન$ ન�ચુ$ ઉંતું�રીં� લો$ �� . આ થય� �w દ્ય�ન� ક� મા�રીં�ધા:તું. ઘીણી� ફ�મા�સ�ઓ બન��તું� હ���થ� બજારીંમા� પીણી માળ$ છે$ . આ

ક� મા�રીં�ધા:તું ,માતું� પીહ$ લો� બપી�રીં$ અન$ રીં�ત્ર$ લો$ ��થ� લો�હ�ન� બગ�ડુ, ક: મિમા, હરીં�ળ અન$ લો��રીંન� રીં�ગ� મા�સિસક ધામા� ન� વિ�ક: વિતુંઓ, ત્�ચુ�ન� રીં�ગ�, મા દ�મિગ્ના અન$ દ�હ માટી$ છે$ . - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 30/11/10આંમાલ�-૨

આમાલો�ન� ફ� લો ખ�ટી�, સહ$ , તું� રીં�, સ્��રિદષ્ટ રુંમિચુક�રીંક, ,ઠુંરીં�મિગ્નાન$ પ્રરિદપ્તા કરીંન�રીં, ��ય� , પ્રમા$હ અન$ કફન�શેક છે$ . આમાલો�ન� પી�ન સ�જા$ , રીંક્તુંદ�ષા અન$ ચુ�માડુ�ન� રીં�ગ�મા� વિહતું��હ છે$ . ક4 ણી�, ક�ચુ� આમાલો� અત્યાંતું ખ�ટી�, માળન$ રીં�કન�રીં, રુંમિચુ ઉંત્પીન્ન કરીંન�રીં કફ અન$

વિપીત્તન$ ક�પી��ન�રીં અન$ ��તુંન�શેક છે$ . ,4 ન� આમાલો� તું� ��ય� અન$ વિપીત્ત બ ન$ ન$ ક�પી��ન�રીં, પી�ક� આમાલો� માધા� રીં, સ્��રિદષ્ટ, માળન$ સરીંક��ન�રીં, હૃદયન$ વિહતુંકરીં, ભોં4ખ લોગ�ડુન�રીં, કફ, ��ય� અન$ ક: મિમાન�શેક છે$ . ન�� આમાલો� ��ય� અન$ કફ �ધા�રીંન�રીં છે$ . આમાલો�ન� ફt લો

દહ� અન$ દ�ડુમાન� દ�ણી� સ�થ$ ખ���થ� માળ સ�ફ ઉંતુંરીં$ છે$ . - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 02/12/10તુ� લસ�

આઠુંસ� દસ તું�લોસ�ન� પી�ન, ચુ�રીંથ� પી� ચુ ક�ળ� મારીં�, ત્રણી બદ�મા આ બધા�ન$ ખ4બ લોસ�ટી� પી$સ્ટ, રીંગડુ� તુંw ય�રીં કરીં� એક ગ્લો�સ ,$ટીલો� પી�ણી�મા� મિમાP કરીં� રીં�, સ��રીં$ એક��સ રિદ�સ પી���થ� માગ,ન� અન$ શેરીં�રીંન� આતુંરિરીંક ગરીંમા� દ4 રીં થ�ય છે$ અન$ માગ,ન$ તું�ક�તું માળ$

છે$ . આ દ્રા� હૃદય�ત્ત$,ક હ���થ� હૃદયન$ બળ��ન બન��$ છે$ . હૃદયન� રીં�ગ�મા� વિહતું��હ છે$ . સ્મૃ:વિતું શેસ્થિક્તું અન$ ય�દશેસ્થિક્તું પીણી �ધા�રીં$ છે$ . * એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� તું�લોસ�ન� મા4ળન� ભોં4ક્કુ� કરીં� એક ગ્લો�સ ,$ટીલો� પી�ણી�મા� ઉંક�ળ� કરીં� પી���થ� ક�ઢ, દ�દરીં અન$ ખરીં,�� માટી$ છે$ . કફન� રીં�ગ�મા� ફ�યદ� થ�ય છે$ .       - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 03/12/10 કાં�ચ� ક્વૈચ-૧

આ ઔષાધાન� ન�મા છે$ 'કવિપીકચ્છે� ' અથ�� 'ક ડુ� આ' ગ�,રીં�તું�મા� આપીણી$ તું$ ન$ ક�ચુ, ક� �ચુ અન$ ક@ચુ� કહ�એ છે�એ. ક ડુ� ન� અથ� થ�ય છે$ ખ,��ળ. " ક ડુ� રીં�વિતું ક ડુ4 રીં�' ,$ન� સિંશેCગ� ક ડુ4 ખ,��ળથ� બ4 મા� પીડુ��$ છે$ તું$ ક ડુ4 આ- ક� �ચુ. આ ક� �ચુન� �$લો� ખ$ તુંરીંન� ��ડુ પીરીં ખ4બ

થ�ય છે$ . ,$ન� શે�ગ� પીરીં ઝા�ણી�, રું�� ટી� ખ4બ , હ�ય છે$ . આ રું�� ટી� આપીણી� શેરીં�રીંન� સ પીક� મા� આ�તું� શેરીં�રીંમા� ખ,��ળ આ�$ છે$ . આ શે�ગન� અ દરીંન� બ�, તું$ ક� �ચુ અથ�� ક@ચુ�. આ બ�,ન� ફ�ડુ�- પીડુ ખ� લ્લો� કરીં� તું$ ન� �ચ્ચુ$ ન� અ ક� રીં ક�ઢ� લો$ �� . ,$ વિ�ષા�ક્તું છે$ .

ક@ચુ�ન� આ ફ�ડુ�ન� ઔષાધામા� ખ� ડુ�ન$ ઉંપીય�ગ કરીં��.- �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 04/12/10કાં�ચ�-ક્વૈચ-૨

ઔષાધામા� ક@ચુ�ન� ચુ4ણી� , ચુ�ટીણી અન$ પી�ક રીં: પી$ ઉંપીય�ગ થ�ય છે$ . ક@ચુ� માwથ� ન શેસ્થિક્તું �ધા�રીંન�રીં, ��ય� ન� રીં�ગ�મા� વિહતુંકરીં, વિપીત્તન$ શે� તું કરીંન�રીં, રીંક્તું લો�હ�ન� વિ�ક�રીં� માટી�ડુન�રીં, ન�� માતું પ્રમા�ણી$ ક@ચુ� જ્ઞા��નતું તું�ઓન$ બળ આપીન�રીં, મા�સિસક ધામા� વિનયમિમાતું કરીંન�રીં, મા�સિસક

ધામા� �ખતું$ થતું� દ�ખ���- કષ્ટ�તું� � માટી�ડુન�રીં તુંથ� શ્વા$તુંપ્રદરીં- લ્યુ�ક�રિરીંય� અન$ રીંક્તુંપ્રદરીંમા� વિહતુંકરીં છે$ . ક@ચુ�ન� બ�,ન� ચુ4ણી� અન$ તું�લો�માખ�ન�ન� ચુ4ણી� અડુધા�- અડુધા� ચુમાચુ� ચુ4ણી� એક ચુમાચુ� સ�કરીં સ�થ$ સ��રીં- સ�, દ4 ધા સ�થ$ લો$ ��થ� ધા�તું� પી� વિષ્ટ થ�ય છે$ .  -         

�w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�Dt : 06/12/10એલચ�-૨* જા$ પી$ ટીમા� ��ય� ન� ગરીંબડુ રીંહ$ તું� હ�ય અન$ પી$ ટી ફt લો� ,તું� હ�ય, તું� મા�ટી� એલોચુ�ન� ૭થ� ૮ ચુ�ખ�ભોં�રીં ચુ4ણી�મા� ચુપીટી� શે$ ક$ લો� હિંહCગ

મા$ળ�� તું$ ન$ લો�બ� ન� રીંસમા� ક�લો�� ચુ�ટી� ,�� . આ ઉંપીચુ�રીંથ� ��ય� ન� સરીંળતું�થ� અન�લો�માન થશે$ અન$ આફરીં�- ગ$સ માટી� ,શે$ . *પી�

Page 13: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

ચુમાચુ� એલોચુ�ન� ચુ4ણી� એક ચુમાચુ� માધામા� મા$ળ�� ચુ�ટી��થ� ઉંધારીંસ શે� તું થ�ય છે$ . * પી� ચુમાચુ� એલોચુ� ચુ4ણી� ઘી� સ�થ$ ચુ�ટી� ઉંપીરીં દ4 ધા પી���થ� મા4 ત્ર અન$ શે� ક્રી રીં�ગ� માટી$ છે$ . * એલોચુ� દ�ણી�ન� ચુ4ણી� માધામા� મા$ળ�� ચુ�ટી��થ� મા4 ત્રક: ચ્છેx , મા4ત્ર��રીં�ધા અન$ મા4 ત્રદ�હ માટી$ છે$ .        

- �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 07/12/10અધૃ� ડે�-૧

અધા$ ડુ� ત્રણી જાતુંન� થ�ય છે$ . રીં�તું�, ક�ળ� અન$ સફ$ દ. ક�ળ� અધા$ ડુ� ભોં�ગ્ય$ , માળ$ છે$ . રીં�તું� અધા$ ડુ�ન� દ� ડુ� રીંતું�શે પીડુતું� હ�ય છે$ . ઔષાધામા� સફ$ દ અધા$ ડુ� P$ષ્ઠ ગણી�ય છે$ . આય��Q દમા� અધા$ ડુ�ન$ અપી�મા�ગ� કહ$ છે$ . અપી�મા�ગ� મા� ઘીણી� ઉંત્તમા ગ�ણી� રીંહ$ લો� છે$ . એટીલો$ ,

અથ���$ દમા� પ્ર�થ� ન� કરીં��મા� આ�� છે$ ક$ , ક્ષંlધૃ�મા�રી� તુ/ ષ્ણ�મા�રી� ગૌ�તુ�માનુપત્યતુ�મા9 | અપ�મા�ગૌ! ત્વૈયા�વૈયા� સવૈ! તુદ્પમા/ જમાહ� ||

હ$ અપી�મા�ગ� ! ભોં4ખન$ અન$ તું:ષ્ણી�ન$ લો�ધા$ મા�રીંન�રીં, ઇમિન્દ્રાય�મા� સિશેમિથલોતું� લો��ન�રીં, સતુંવિતું ન થ�� દ$ ન�રીં આ સઘીળ� રીં�ગ�ન$ તું�રીં� માદદથ� દ4 રીં કરીં�એ છે�એ.       -          �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 08/12/10અધૃ� ડે�-૨

સફ$ દ અધા$ ડુ� P$ષ્ઠ ગણી�ય છે$ . તું$ કડુ��, ગરીંમા, માળન$ સરીંક��ન�રીં, સહ$ , તું�ખ�, ક્રી� વિતું �ધા�રીંન�રીં, પી�ચુન કરીં��ન�રીં અન$ ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રરિદપ્તા કરીં��$ છે$ . નસ્ય અન$ ઊંલોટી� કરીં����મા� તું$ પ્રશેસ્તું ગણી�ય છે$ . કફ, ખ,��ળ ઉંદરીંરીં�ગ, અશે� - પી�ઇલ્સ, રીંક્તુંદ�ષા, પ્રમા$હ રીં�ગ,

��ય� , અપીચુ�, દ�દરીં, ઊંલોટી� અન$ આમાન� ન�શે કરીં$ છે$ . * સડુ$લો� દ� તું પીરીં અધા$ ડુ�ન� રીંસન� પી�તું� મા4 ક��થ� દ� તુંન� દ�ખ��� માટી$ છે$ . * અધા$ ડુ�ન� મા4ળ માધામા� ઘીસ� આખમા� આ,��થ� આખન� ફt લો� માટી$ છે$ . * અધા$ ડુ�ન� બ�, ચુ�ખ�ન� ધા��રીં�માણીમા� ��ટી� પી���થ� રીંક્તુંસ્રા��� માસ� માટી$ છે$ . -          �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 09/12/10અધૃ� ડે�-૩

અધા$ ડુ�ન� બ�,ન� ખ�રીં ખ���થ� ઘીણી� રિદ�સ સ�ધા� ભોં4ખ લો�ગતું� નથ�. ઋમિષા- મા� વિનઓ અધા$ ડુ�ન� ખ�રીં ખ�ધા� પીછે� તુંપી કરીં�� મા�ટી$ લો�બ� સમાય સ�ધા� ખ�ધા� �ગરીં રીંહ� શેક$ છે$ . અધા$ ડુ�ન� બ�,ન� ક�જી પી���થ� ભોંસ્મૃક રીં�ગ માટી$ છે$ અન$ ભોં4ખ લો�ગતું� નથ�. અધા$ ડુ�ન�

મા4ળ બકરીં�ન� દ4 ધામા� પી���થ� મા4 ત્રક: ચ્છે અન$ છે�શેમા� ઘીસ�ન$ પી���થ� કમાળ� માટી� જાય છે$ . અધા$ ડુ�ન� ચુ�રીંથ� છે પી�ન ખ���થ� પી$ ટીન� દ� kખ��� માટી$ છે$ . અધા$ ડુ�ન� મા4ળન� ઉંક�ળ� પી���થ� ,ળ�દરીં પીરીં સ�રીં� ફ�યદ� થ�ય છે$ . અધા$ ડુ�ન� ક્ષ�રીં ગ�ળ સ�થ$ આપી��થ� બરીં�ળન�

રીં�ગ� માટી$ છે$ .    -          �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 10/12/10વૈ�તુરીક્તુ

રીં�સ્ન� ગડુ4 ચુ� માધા� ક બલો$ દ્વ$ સજી�ક સષા�ભોંક: પીયશ્ચ |

ધા:તુંશ્ચ સિસg માધા�શે$ ષાય� ક્તું રીંક્તું�વિનસિલો�� તુંપ્રણું� ત્પ્રદ$ હ ||

રીં�સ્ન�, ગળ�, ,$ઠું�માધા, બલો�, અવિતુંબલો� ( બન$ બલો�- ખપી�ટી) રીં: પીલોક, દ4 ધા, અન$ ઘી�ન$ પીક�� મા�ણીથ� ય� ક્તું કરીં� તું$ ન� કરીં$લો� લો$ પી ��તુંરીંક્તુંન� પી�ડુ� માટી�ડુ$ છે$ . * ઘી� સવિહતું ઘીઉં ન� લો�ટીન$ બકરીં�ન� દ4 ધામા� મા$ળ�� ��તુંરીંક્તુંમા� તું$ ન� પ્રલો$પી કરીં��. અન$ માસ્તુંકન� પી�ડુ�મા�

તુંગરીં, ક�ળ� કમાળ, ચુ દન અન$ કઠું- ઉંપીલો$ ટીન$ ઘી�મા� મા$ળ�� તું$ ન� પ્રલો$પી- લો$પી કરીં��.        - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 10/12/10 આંકાંષા! કાં ત્વૈચ� મા� ળવૈવૈ�નુ� ધૃરીગૌથ્થ� નુ� સખ� :

(1) જા$ તુંમા�રીં� હ�થ અન$ પીગ ક�ળ� પીડુ� ગય� હ�ય તું� લો�બ� ન� રીંસ, સ4ય� મા4ખ�ન� તું$લો અન$ ખ� ડુ ભોં$ળ�� પી$સ્ટ બન��� લોગ���. 25 મિમાવિનટી બ�દ તું$ ન$ ધા�ઈ ન�ખ�. ક�ળ�શે ધા�મા$ -ધા�મા$ દ4 રીં થશે$ .

Page 14: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

(2) જા$ તુંમા�રીં� હ�ઠું ક�ળ� પીડુ� રીંહ્યું� હ�ય તું� ક�ફ�, ચુ� અન$ ધા�મ્રપી�ન કરીં��ન� ઘીટી�ડુ� દ� અન$ રીં�ત્ર$ ઉં ઘીતું� સમાય$ પી$ ટીx �સિલોયમા ,$લો�મા� લો�બ� ન� થ�ડુ� રીંસ ભોં$ળ�� હ�ઠું પીરીં લોગ���.

(3) માધા ચુહ$ રીં� પીરીંન� ક�ળ� ડુ�ધા દ4 રીં કરીંન�રું સ���ત્તમા ઔષાધા છે$ . માધાન$ દ� ધા, દહ� અન$ તુંલોન$ ખ� ડુ� સરીંખ�ભોં�ગ$ ભોં$ળ��ન$ લોગ���. ચુહ$ રીં� ચુમાકદ�રીં બનશે$ .

(4) ચુહ$ રીં� ક$ ડુ�ક પીરીં અળ�ઈ થઈ હ�ય ક$ ત્�ચુ� પીરીં એલોજી� થઈ હ�ય તું� ક� ��રીંપી�ઠું�ન� રીંસ (એલો��$ રીં�) અન$ ગ�લો�બ ,ળ લોગ���. (5) જા$ તુંમા$ તુંમા�રીં� ત્�ચુ�ન$ પી�ષાણીય� ક્તું રીં�ખ�� મા�ગ� છે� તું� એક ચુમાચુ� ક�ળ� ચુણી�ન� દ�ળ અન$ ચુ�રીં બદ�માન$ પી�ણી�મા� પી�સ� એક રીં�તું સ�ધા� રીંહ$ �� દ�. ત્યાં�રીં બ�દ તું$ ન$ ચુહ$ રીં� પીરીં લોગ��� અન$ 30 મિમાવિનટી રીં�ખ્ય� બ�દ ન�શે$ ક� (સહ$ , ગરીંમા) પી�ણી�થ� ધા�ઈ ન�ખ�.

Dt : 11/12/10હરીડે� -૧

આય��Q રિદય માતું$ હરીંડુ$ ચુ���ન$ ખ���થ� ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રરિદપ્તા કરીં$ છે$ . લોસ�ટી�ન$ ખ���થ� માળશે� સિg કરીં$ છે$ . બ�ફ$ લો� હરીંડુ$ ઝા�ડુ� બ ધા કરીં$ છે$ . શે$ક$ લો� મિત્રદ�ષાઘ્ન છે$ . હરીંડુ$ ભોં�,ન સ�થ$ ખ���થ� મિત્રદ�ષાન� શેમાન થ�ય છે$ . નમાક સ�થ$ ખ���થ� કફન�શેક, સ�કરીં સ�થ$ વિપીત્તશે�માક, ઘી�

અન$ રિદ�$લો સ�થ$ ��ય� શે�માક બન$ છે$ . �ષા��ઋતું�મા� સિંસCધા�લો�ણી સ�થ$ શેરીંદમા� સ�કરીં અથ�� ઘી� સ�થ$ હ$ મા તુંમા� સ4 ઠું સ�થ$ , સિશેસિશેરીંઋતું�મા� લો�ડુ�પી�પીરીં સ�થ$ �સ તુંમા� માધા સ�થ$ અન$ ગ્ર�ષ્મામા� ગ�ળન� સ�થ$ હરીંડુ$ ન� સ$ �ન કરીં�� .    -          �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 12/12/10હરીડે� -૨

આય��Q દમા� હરીંડુ$ ન� ગ�ણી� વિ�ષા$ લોખ�ય� છે$ ક$ હરીંડુ$ રુંક્ષ, ઉંષ્ણી, અમિગ્નાદ�પીક, બ� સિg�ધા� ક, માધા� રીં, તું4 રીં�, રીંસ�યન, ન$ ત્રન$ વિહતુંકરીં, આય� ષ્ય�ધા� ક, ���ય� ન� અન�લો�માન કરીંન�રીં, શ્વા�સ, ક�સ, પ્રમા$હ, અશે� - પી�ઇલ્સ, ક�ઢ, સ�જા, ક: મિમા, ઉંદરીંરીં�ગ, કબસિ,ય�તું, સ્�રીંભોંગ, ગ�લ્મા, જ્�રીં, આદમા�ન, તું:ષા�, ઉંલોટી�, હ$ ડુક�, ખ,��ળ, હૃદયરીં�ગ, કમાળ�, શે4ળ, પ્લો�હ�, યક: તુંન� રીં�ગ�, મા4ત્રમા�ગ� ન� રીં�ગ� માટી�ડુન�રીં છે$ . હરીંડુ$ મા� માધા� રીં, તું�ખ� અન$ તું4 રીં� રીંસ હ���થ� વિપીત્તન� તું�ખ�, તું4 રીં� અન$ કડુ�� હ���થ� કફન� અન$ માધા� રીં તુંથ� ખ�ટી� રીંસથ� ��ય� ન�

ન�શે કરીં$ છે$ . આમા હરીંડુ$ ત્રણી$ દ�ષાન� ન�શે કરીં$ છે$ .   -          �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 13/12/10હરીડે� -૩

હરીંડુ$ ન� ઘીરીંગથ્થ� ઉંપીચુ�રીંમા� * રીં�ત્ર$ સ4 તું� �ખતું$ એક ચુમાચુ� હરીંડુ$ ન� ચુ4ણી� સહ$ , ગરીંમા પી�ણી� સ�થ$ લો$ ��થ� માળ સ�ફ ઉંતુંરીં$ છે$ . *હરીંડુ$ અન$ સ4 ઠુંન� કલ્ક ગરીંમા પી�ણી� સ�થ$ લો$ ��થ� શ્વા�સ અન$ હ$ ડુક�મા� ફ�યદ� થ�ય છે$ . *હરીંડુ$ , સ4 ઠું અન$ ગ�ળ સરીંખ� લો�માડુ�ન� રીંસ સ�થ$

લો$��થ� માળન� ચુ�ક�શે માટી$ છે$ . * એક ચુમાચુ� હરીંડુ$ ચુ4ણી� અઠું��રિડુય�મા� એક �ખતું સ4તું� �ખતું$ લો$ ��થ� પી$ ટીન� રીં�ગ� થતું� નથ�. * હરીંડુ$ , દ્રા�ક્ષ સ4 ક�, ક�ળ� અન$ સ�કરીં એક એક ચુમાચુ� રીં�ત્ર$ લો$ ��થ� અમ્લોવિપીત્ત- અમ્લોવિપીત્ત શે� તું થ�ય છે$ . * મિત્રફળ� ચુ4ણી� , હળદરીં અન$

સ�કરીં એક ચુમાચુ� રીં�, સ��રીં$ લો$ ��થ� સ�� પ્રમા$ હ માટી$ છે$ .- �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 14/12/10હરીડે� -૪

અપીચુ� અન$ અજીણી� પીરીં સ� રીં��રીં� હરીંડુ$ ન� ઉંત્તમા ઉંપીય�ગ થ�ય છે$ . અવિતુંસ�રીં, મારીંડુ�, અન$ આતુંરીંડુ� ન� સિશેમિથલોતું� પીરીં હરીંડુ$ સ�રીં� લો�ભોં આપી$ છે$ . * હરીંસમા� હરીંડુ$ સિંસCધા�લો�ણી સ�થ$ અપી�ય છે$ . * લો�હ���ળ� હરીંસમા� હરીંડુ$ ન� ઉંક�ળ� ફ�યદ� કરીં$ છે$ . * હરીંસમા� દ� ખ��� થતું� હ�ય તું� હરીંસ પીરીં હરીંડુ$ ન� લો$ પી કરીં��. * રિદ�$ લોમા� હરીં$ ડુ શે$ ક�ન$ ખ���થ� આમા��તું, રીં�ઝાણી, અડુ�:સિg, ગ$સ, આફરીં�, શે4ળ અન$ પી$ ટીન�

રીં�ગ�મા� ફ�યદ� થ�ય છે$ . * બ�લો હરીંડુ$ રિદ�$લોમા� તુંળ�ન$ ખ���થ� કબસિ,ય�તું, બરીં�ળન�, મા4ત્રમા�ગ� ન� અન$ પી$ ટીન� રીં�ગ� માટી$ છે$ .            - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Page 15: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

 Dt : 15/12/10 દા�ડેમા

અમ્લ� કાંષા�યામાધૃ� રી� વૈ�તુઘ્નં� ગ્રુ�હ� દા�પનુ� , ષિસ્નુગ્ધૃ�ષ્ણ� દા�દિડેમા� હૃદ્ય� કાંફંતિપત્તાં�તિવૈરી�ષિધૃ ચ રી/ ક્ષં�મ્લ� દા�દિડેમા� યા� ત્તાં#�તુ� તુતુ9 તિપત્તાં�તિનુલકાં�પનુમા9 માધૃ� રી� તિપત્તાંનુ� ત્તાં તુ� ષા� પ# વૈ! દા�દિડેમામ્ત્તાંમામા9

,$ દ�ડુમા ખ�ટી� , તું4રું અન$ માધા� રીં હ���થ� ��ય� ન� ન�શે કરીંન�રીં, માળન$ સ4 ક�ન�રીં ગ્ર�હ� ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રરિદપ્તા કરીંન�રીં, મિસ્નગ્ધા, ઉંષ્ણી હ���થ� તું$ હૃદયન$ વિહતુંક�રીં�- હૃદ્ય, કફ અન$ વિપીત્તમા� વિ�રુંg નથ�. ,$ દ�ડુમા રુંક્ષ અન$ ખ�ટી� હ�ય વિપીત્ત ��ય� ક�પી��$ , પીણી માધા� રીં દ�ડુમા વિપીત્તન$ શે� તું

કરીં$ છે$ . માધા� રીં દ�ડુમા સ���ત્તમા છે$ .       -          �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 16/12/10ડેમારી�- મારીવૈ�

એન� ઉંગ્ર સ�ગ ધાથ� જાણી�તું� ડુમારીં� અથ�� મારીં�� તું�લોસ�ન� જાતુંન� છે�ડુ છે$ . તું$ ન$ તું� લોસ�ન� ,$મા મા�,રીં આ�$ છે$ . વિહન્દ�ઓમા� ,$મા તું�લોસ�ન� માહત્ત્� છે$ . તું$મા મા�સલોમા�ન�મા� ડુમારીં� ક$ મારીં��ન� માહત્ત્� છે$ . આ ડુમારીં� રિદપીન, પી�ચુક, યક: તું મા4ત્ર �ધા�રીંન�રીં, તું$મા ,

ગભોં��શેયન$ સ ક�ચુ��ન�રીં, તું��, કબસિ,ય�તું, આફરીં�, શે4ળ, રીંક્તુંવિ�ક�રીં�, ત્�ચુ�ન� રીં�ગ� શે� તું કરીંન�રીં છે$ . તું$ તું�ખ�, કડુ��, શે�તુંળ, તું� રીં�, હૃદય મા�ટી$ વિહતુંકરીં, ��ય� �ધા�રીંન�રીં તુંથ� ઝા$ રીં, ક�ઢ અન$ ખ,��ળ માટી�ડુ$ છે$ . તું$ ન� પી�નન� ફ� ટી પી���થ� ઊંઘી આ�$ છે$ . અન$

પી$શે�બ છે4 ટીથ� થ�ય છે$ .       - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 16/12/10જીરુ�

આપીણી$ ,$ન$ જીરું કહ�એ છે�એ તું$ ન$ સસ્કૃ:તુંમા� - આય��Q દમા� જીરીંક, ,રીંણી અન$ અજાજી ન�મા અપી�ય� છે$ . આપીણી� દ$શેમા� તું$ લોગભોંગ બધા� ,ગ્ય�એ થ�ય છે$ . અન$ મા�ટી�ભોં�ગ$ તું$ ન� માસ�લો�ઓ અન$ ઔષાધા�મા� બહ�ળ� ઉંપીય�ગ થ�ય છે$ . આય��Q રિદય માતું$ તું$ ન� ગ�ણીધામા�� આ

પ્રમા�ણી$ છે$ .

જીરીકાં� કાંટુ� કાં� વૈ�તુકાં/ તુદિદાપનુ� પરીમા9 । ગૌ� લ્મા�ધ્મા�નુ�તિતુસ�રી ગ્રુહણ� કાં/ ષિમાહત્પરીમા9 ।।

જીરું તું�ખ�, ચુરીંચુરીં: , શે�તુંળ, માધા� રીં, દ�પીન, વિ�ષાન�શેક, ક: મિમાન�શેક ગ�ળ�, આફરીં� અવિતુંસ�રીં, સગ્રહણી� માટી�ડુન�રીં, રીં: ક્ષ- લો4ખ� અન$ ��ય� કરીંન�રીં છે$ . - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 20/12/10અજમા�-૨

અ,મા�ન� ક$ ટીલો�ક ઉંપીચુ�રીં� આ પ્રમા�ણી$ છે$ . * ઉંદરીંશે4ળ ગ�ળ�, નળ, ઉંધારીંસ અન$ અસિ,ણી� ઉંપીરીં અડુધા�થ� એક ચુમાચુ� અ,મા� ચુ���ન$ ખ�ધા� પીછે� સહ$ , ગરીંમા પી�ણી� પી��� . * શે�ળસ ��રીં��રીં ન�કળતું� હ�ય તું� એક ચુમાચુ� અ,મા� અન$ ગ�ળ ખ4બ ચુ���ન$ ખ���.

* ,$માન$ ��રીં ��રીં શેરીંદ�થ� ન�ક બ ધા થતું� હ�ય તું$ માણી$ અ,મા�ન� ચુ4ણી� કપીડુ�મા� રીં�ખ� સ4 ઘી�� . * બહ� મા4 ત્રતું�- પી$શે�બ ખ4બ થતું� હ�ય, ક ટીx �લો ન રીંહ$ તું� હ�ય તું$ માણી$ એક ચુમાચુ� અ,મા� બ$ ચુમાચુ� ક�ળ� તુંલો સ�થ$ ચુ���ન$ ખ���. * શેરીં�રીંન� આતુંરિરીંક ગરીંમા�મા� અ,મા� અન$

સ�કરીં સરીંખ� ભોં�ગ$ ખ���.- �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

રીક્તુસ્ત્રા�વૈ� પ�ઈલ્સનુ� સરીળ ઉપચ�રી

Page 16: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

આશેરીં$ મા�રીં� ઉં મારીં ચુ�લો�શે �ષા�ન� છે$ . માન$ છે$ લ્લો� સ�તું-આઠું માવિહન�થ� માળપ્ર�:સિત્ત પીછે� રીંક્તુંસ્ત્રી�� થ�ય છે$ . ,$ રિદન-પ્રવિતુંરિદન �ધાતું� જાય છે$ . છે$ લ્લો� ચુ�રીં-પી� ચુ રિદ�સથ� પી�ણી�ન� ધા�રીંન� ,$મા રીંક્તુંસ્ત્રી�� થ�ય છે$ . દરીંરીં�, માળપ્ર�:સિત્ત પીછે� અડુધા� કપી ,$ટીલો� લો�હ� પીડુ� જાય છે$ . મા�રીં� ફ$ મિમાલો� ડુ�ક્ટીરીં$ ‘પી�ઈલ્સ’ન� વિનદ�ન કરીં$લો� છે$ . દરીંરીં�, રીંક્તુંસ્ત્રી�� થ��થ� રીંક્તું�લ્પીતું� ઉંત્પીન્ન થઈ છે$ . વિહમા�ગ્લો�બ�ન મા�ત્ર સ�તું ગ્ર�મા છે$ . આ મા�ટી$ સજ્યા�ન હમાણી� ઓપીરીં$શેન મા�ટી$ ન� કહ$ છે$ . રીંક્તુંસ્ત્રી�� બધા થ�ય અન$ રીંક્તું પીણી �ધા$ એ પ્રક�રીંન� ત્રણી જાતુંન� દ��ઓ ખ�ઉં છે� , પીરીં તું� ક ઈ , ફ�યદ� થતું� નથ�. એક મિમાત્ર$ આય��Q દ�ય ઉંપીચુ�રીં મા�ટી$ આપીન� ન�મા સ4ચુવ્ય� છે$ . એટીલો$ છે$ ક ભોં4,થ� આપીન� પી�સ$ આય��Q દ�ય ઉંપીચુ�રીં�થQ આવ્ય� છે� . એમા કહ�ન$ ગ@રીં લો�હ�ણી�ભોં�ઈએ પી�તું�ન� �ક્તુંવ્ય પી4રું કય�q .મા$ તું$માન$ ,ણી�વ્ય� : ,� ઓ ભોં�ઈ, આપી રીંક્તું�શે�થ� પી�ડુ�� છે�, એ વિ�શે$ બ$માતું નથ�. આધા� વિનક� ,$ન$ ‘પી�ઈલ્સ’ કહ$ છે$ . તું$ ન$ અમા$ �w દ્ય� ‘અશે� ’ અથ�� ‘માસ�’ કહ�એ છે�એ.

આ અશે� અથ�� માસ�ન� આય��Q દમા� છે પ્રક�રીં દશે�� વ્ય� છે$ . ��ય� થ� થતું�, વિપીત્તથ� થતું�, કફથ� થતું�, ત્રણી$ દ�ષાથ� થતું�, રીંક્તું�શે� અન$ સહજાશે� અથ�� ��રીંસ�મા� આ�તું� અશે� , પીરીં તું� વ્ય��હ�રિરીંક દૃવિષ્ટએ માસ�ન� બ$ પ્રક�રીં પી�ડુ��મા� આ�$ છે$ . શે� ષ્ક અન$ સ્ત્રી���. એ જાણ્ય� પીછે� તું$ બ�હ્યું છે$ ક$ આતુંરિરીંક? એ પીણી ઉંપીચુ�રીં �ખતું$ એટીલો� , માહત્ત્�ન� છે$ . શે� ષ્ક અશે� ખ�સ કરીં�ન$ ગ�દ�ન� બ�હ્યું �લો� - રીં�ગમા� હ�ય છે$ . આ પ્રક�રીંન� અશે� - અક� રીં દૃષ્ય હ�ય છે$ અન$ તું$મા� �$ દન� અમિધાક હ�ય છે$ . દ4 ઝાતું� અથ�� સ્ત્રી��� માસ� ગ�દ�ન� અ દરીંન� ભોં�ગમા� હ�ય છે$ અન$ તું$ બહ�રીંથ� દ$ખ�તું� નથ�. તું$મા� �$ દન�ન� પ્રમા�ણી બ�હ્યું માસ� કરીંતું� ઓછે� હ�ય છે$ . રીંક્તુંસ્ત્રી�� એ , એન� મા�ખ્ય લોક્ષણી છે$ . સ4ક� માસ�મા� ��ય� અન$ કફ દ�ષાન� પ્રબળતું� હ�ય છે$ અન$ સ્ત્રી��� અશે��મા� રીંક્તું અન$ વિપીત્ત દ�ષાન� પ્રબળતું� હ�ય છે$ .રીંક્તું�શે� અથ�� સ્ત્રી��� અશે�મા� માળપ્ર�:સિત્ત પીછે� લો�લો રીં ગન� લો�હ� ટી�પી$ ટી�પી$ અન$ ક�ઈ ��રીં ધા�રીંન� ,$મા સ્ત્રી�$ છે$ . ,$ ધા�મા$ ધા�મા$ રીંક્તું�લ્પીતું� ઉંત્પીન્ન કરીં$ છે$ .,� ઓ ભોં�ઈ, તુંમા�રીં� ,$મા રીંક્તું�શે�થ� પી�ડુ�તું� રીં�ગ�મા� રીંક્તુંસ્ત્રી��ન$ લો�ધા$ રીંક્તું�લ્પીતું� અથ�� એન�મિમાય� થ�� સ્��ભોં�વિ�ક છે$ . તુંમા�રીં� ,$મા જ્યા�રીં$ �ધા�રીં$ તું�વ્ર રીંક્તું�લ્પીતું� ઉંત્પીન્ન થ�ય ત્યાં�રીં$ બ�જા અન$ ક લોક્ષણી� ઉંત્પીન્ન થ�ય છે$ . રીંક્તું�લ્પીતું�ન� ઉંપીચુ�રીં રીંક્તું�શે� ન$ માટી�ડુય� પીછે� , સભોં� છે$ . જ્યા�રીં$ લો�હ� પીડુતું� બધા થઈ જાય, પીછે� રીંક્તું�ધા� ક દ��ઓ દ્વ�રીં� તું$ ન� ર્હિપી4 Cતું �ધા�રીં� શેક�ય.

તુંમા�રીં� રીંક્તું�શે� ન$ માટી�ડુ��મા� રીંક્તું વિપીત્તશે�માક ઉંપીચુ�રીં અન$ પીરીં$જી વિહતું��હ બન$ છે$ . રીંક્તું�શે� ન� ઉંપીચુ�રીંમા� પ્રથમા ,ઠુંરીં�મિગ્નાન$ ઉંદ�પ્તા કરીં�� જા$ઈએ. આ મા�ટી$ તુંમા�રીં� ,ઠુંરીં�મિગ્ના ઉંદ�પ્તા થ�ય અન$ અશે� પીણી માટી$ . એ�� આ પ્રમા�ણી$ ઉંપીચુ�રીં કરીં�. એમા કહ�ન$ અમા$   એ લો�હ�ણી�ભોં�ઈન$ આ પ્રમા�ણી$ ઉંપીચુ�રીંક્રીમા લોખ� આપ્ય�.* રીં�, રીં�ત્ર$ લો�બ�ળ�ન� બ�,ન� એક મા�, ,મ્ય� પીછે� આખ$ આખ� ગળ� ,�� .* સ��રીં$ અન$ રીં�ત્ર$ એક ગ્લો�સ દ4 ધામા� એક ચુમાચુ� સ�કરીં અન$ એક ચુમાચુ� શેતું��રીં� ન�ખ� પી� ,�� .* અસલો� ન�ગક$ સરીં ચુ�રીં ચુ�ખ�ન� દ�ણી� ,$ટીલો� એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� મા�ખણીમા� રીં�, રીં�ત્ર$ લો$�� .* એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� મા:દ� વિ�રીં$ચુક ચુ4ણી� અથ�� ત્રણીથ� ચુ�રીં ચુમાચુ� ,$ટીલો� રિદ�સ$ રીં�ત્ર$ સ4તું� �ખતું$ લો$�� .* સ��રીં$ નરીંણી� ક�ઠું$ એક મા4 ઠું� ,$ટીલો� ક�ળ� તુંલો તું$મા� થ�ડુ� સ�કરીં ન�ખ�ન$ પ્રવિતુંરિદન ખ4બ ચુ���ન$ ખ���મા� આ�$ તું� થ�ડુ� રિદ�સમા� , ગમા$ તું$ �� ઉંગ્ર રીંક્તુંસ્ત્રી��� માસ� પીણી શે� તું થ�ય છે$ .* સ4 રીંણીન� એક સસ્કૃ:તું ન�મા અશે��ઘ્ન છે$ . અશે� એટીલો$ માસ� અન$ અશે��ઘ્ન એટીલો$ આ માસ� માટી�ડુન�રીં. આમા માસ���ળ� મા�ટી$ સ4 રીંણીન� શે�ક વિહતું��હ છે$ .* વિપીત્તપ્રક�પીક તું�ખ�, ખ�ટી�, ખ�રીં�, ઉંષ્ણી, તું�ક્ષ્ણી અન$ સ4 ક્ષ્મા ગ�ણીધામા����ળ� આહ�રીં દ્રાવ્ય�ન� ઉંપીય�ગ કરીં�� નહ�.* ગ�સ્સ� વિપીત્તપ્રક�પીક છે$ એટીલો$ ગ�સ્સ�થ� બચુ�� અન$ આન દમા� રીંહ$ �� .

Page 17: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

Dt : 21/12/10કાં�ળ�મારી�આપીણી� ક�ળ� મારીં�ન$ સસ્કૃ:તુંમા� મારિરીંચુ, શ્ય�મા, �$ણું�, અન$ પી�નવિપ્રય કહ$ ��ય છે$ . આ ક�ળ�મારીં�ન� મા�ખ્ય ક�ય� ક�રીં� તુંત્ત્� 'પી�ઇપીરીં�ન'

તું$મા� રીંહ$ લો� છે$ . આય��Q દમા� ક�ળ�મારીં� વિ�ષા$ લોખ�ય� છે$ ક$

નુ�ત્યથ! મા� ષ્ણ� માદિરીચમાવૈ/ ષ્યા� લઘુ� રી�ચનુમા9 ।છું� દિદાત્વૈ�ચ્છું�ષ્ણ�વૈ�ચ્યા દા�પનુ� કાંફંવૈ�તુબિજતુ ।।

એટીલો$ ક$ ક�ળ� મારીં� ચુટીપીટી�, તું�ક્ષ્ણી, ગરીંમા, રુંમિચુ ઉંત્પીન્ન કરીંન�રીં, છે$ દન કરીંન�રીં, શે�ષાક, રુંક્ષ, ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રરિદપ્તા કરીંન�રીં, ��ય� અન$ કફશે�માક છે$ . * ક�ળ� મારીં�ન� ચુ4ણી� તું�લોસ�ન� રીંસ ક$ માધા સ�થ$ લો$��થ� કફન� રીં�ગ� શે� તું થ�ય છે$ . * ક�ળ� મારીં� અન$ હળદરીંન� લો$પી કરીં��થ� સ�જા$ માટી$ છે$ .             -�w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 21/12/10 સ્વૈ�દામા�� કાંડેવૈ� પણ ગૌ� ણમા�� અવ્વૈલ મા� થ�

બિશયા�ળ� આંવૈતુ�� ગૌ/ તિહણ�ઓ મા� થ�નુ� લ�ડે� બીનુ�વૈ� છું� . થરીથરીતુ� ઠી� ડે�મા�� મા� થ�નુ� ગૌ�ટુ� મા��મા�� પ�ણ� લ�વૈ� દા� છું� . સ્વૈ�દામા�� કાંડેવૈ� હ�વૈ� છુંતુ�� ભા�જનુનુ� સ્વૈ�દા તુ� નુ�થ� બી� વૈડે�ઈ જાયા છું� . ભા�રીતુ, ચ�નુ, ઇબિજપ્ત અનુ� ગ્રુ�કાં સ� સ્ક/તિતુમા�� સ� કાં�ઓથ� એકાં યા� અ2યા રી�તુ� ઉપયા�ગૌમા�� લ� વૈ�તુ� મા� થ�મા�� ગૌ� ણ�નુ� ભા� ડે�રી છું� પ�યા� લ� છું� .સિશેય�ળ�મા� તુંમા�મા પ્રક�રીંન� લો�લો� ભોં�જીઓ ભોંરીંપી4 રીં પ્રમા�ણીમા� ખ��� જા$ઈએ. આ,$ આપીણી$ ઔષામિધા અન$ રીંસ�ઈ એમા બન$ મા� �પીરીં�તું� ગ�ણીક�રીં� મા$થ�ન� સ્��સ્થ્ય�ધા� કતું� તું$મા, વિ�વિ�ધા વિ�ગતું� વિ�શે$ ��તું કરીં�શે� . મા$થ� ભોં�રીંતું તુંથ� દસિક્ષણી ય� રીં�પીન� �તુંન� છે$ , પીરીં તું� આ,$ વિ�શ્વાન� ઘીણી� દ$શે�મા� તું$ ઉંગ�ડુ�ય છે$ . એટીલો� , નહ�, સ@થ� �ધા� ઉંગ�ડુ�તું� ઔષાધા�ય �નસ્પીવિતું પીw ક�ન� એક છે$ . તું$ મા�ન�� દ્વ�રીં� પ્ર�ચુ�ન ક�ળથ� ઉંગ�ડુ��મા� આ�તું� ગણી�ગ� ઠું� ઔષામિધાઓ પીw ક�ન� એક છે$ . એસિસરિરીંયન પ્રજા ૩૦૦૦ �ષા� પી4 �Q મા$થ� ઉંગ�ડુતું� હ���ન� ન�ધા�ય� છે$ . ભોં�રીંતું, ભોં4માધ્ય પ્રદ$શે અન$ ઉંત્તરીં આવિફ્રેક�મા� સદ�ઓ સ�ધા� , ગલો� �નસ્પીવિતું તુંરીં�ક$ તું$ ઊંગતું� હતું�.પ્ર�ચુ�ન ગ્ર�ક, રીં�માન અન$ ઇસિ,વિપ્તાયન પ્રજા મા$થ� વ્ય�પીક ઉંપીય�ગમા� લો$તું� હતું�. પીણિશ્ચમા� �w દકશે�સ્ત્રીન� વિપીતું�માહ ગણી�તું� વિહપ્પી�ક્રી$ટીસન$ મા$ થ� અવિતુંવિપ્રય હતું�. પ્ર�ચુ�ન ઇસિ,પ્તામા� તું�� ઉંતું�રીં�� મા�ટી$ મા$થ� ખ�ડુ���તું� ઉંપીરીં� તું, પી�લોતું� પીશે�ઓન$ પીણી મા$થ�ન� ચુ�રીં� ચુરીં����મા� આ�તું�. પ્ર�ચુ�ન ઇસિ,પ્તાન� દસ્તું��$જા$મા� મા$થ�ન� ઉંલ્લો$ખ થય$લો� છે$ . મામા�મા� માસ�લો� ભોંરીં�� મા�ટી$ મા$થ�ન� ઉંપીય�ગ કરીં��મા� આ�તું�. આરીંબ ,ગતુંમા� ,ન�નખ�ન�ન� સ્ત્રી�ઓન$ હૃષ્ટપી� ષ્ટ બન���� મા�ટી$ તું$માન$ મા$થ�ન� સ$�ન કરીં����ન� રિરીં��, છે$ . આ ઉંપીરીં� તું બ્ય� ટી� ક્રી�મા અન$ એરીં ફ્રે$શેનરીં બન���� મા�ટી$ પીણી તું$ ન� ઉંપીય�ગ થતું�.ભોં�રીંતુંમા� ��ળન$ ચુમાકદ�રીં બન���� મા�ટી$   મા$થ� દ�ણી�ન� લો$પી ��ળમા� લોગ����મા� આ�તું�. ઉંપીરીં� તું ત્�ચુ�ન� વિનખ�રીં મા�ટી$ પીણી મા$થ�ન� લો$પીન� ઉંપીય�ગ થતું�. ગ્ર�સ અન$ રીં�મામા� મા�ન� દ� ગq ધા દ4 રીં કરીં�� મા�ટી$ મા$ થ� �પીરીં�તું�. ખ�ડુ� દ4 રીં કરીં�� મા�ટી$ તું$ પ્રજા મા$થ� દ�ણી�ન� લો$પી કરીંતું�.ચુ�નમા� વિકડુન�ન� તુંકલો�ફ, પી�ઠુંન� દ�ખ���, સિલો�રીંન� તુંકલો�ફ, સ�રીંણીગ� ઠું, મા�સિસકધામા�મા� દ�ખ���, મા$ન�પી�ઝાન� લોક્ષણી� �ગ$ રીં$ ,$�� તુંકલો�ફ�મા� મા$થ�ન� સ$�ન કરીં��મા� આ�તું� .સ����ડુ� સ્ત્રી�ઓન$ મા$થ� ખ�ડુ����થ� તું$માન$ �ધા� દ4 ધા આ�$ છે$ . તું$થ�, સwક�ઓથ� સ્તુંનપી�ન કરીં��તું� મા�તું�ઓન$ �ધા� દ4 ધા આ�$ તું$ મા�ટી$ મા$ થ�ન� સ$�ન કરીં����મા� આ�$ છે$ .ઉંપીય�ગk ભોં�રીંતુંન� ઘીણી� ��નગ�ઓ અન$ અથ�ણી�ઓમા� મા$થ�દ�ણી� અન$ કસ4 રીં� મા$થ�ન� ભોંરીંપી4 રીં ઉંપીય�ગ થ�ય છે$ . ઉંપીરીં� તું દહ� અન$ મા$ થ�દ�ણી�ન� પી�ઉંડુરીંન� મિમાPણી ��ળ મા�ટી$ ઉંત્તમા કસિન્ડુશેનરીં ગણી�ય છે$ .

Page 18: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

* દ�ળ અન$ કઢ�મા� �ઘી�રીં કરીંતું� �ખતું$ મા$થ� �પીરીં�ય છે$ . ક$ ટીલો�ક લો�ક� મા$થ� આખ�ન$ આખ� ખ�ઈ જાય છે$ . મા$થ� આખ� ખ���મા� પીણી �� ધા� નથ�, ક�રીંણી ક$ તું$ ન� ઉંપીરીંન� પીડુ નરીંમા હ�ઈન$ તુંરીંતું , ફ�ટી� જાય છે$ .* સ્ત્રી�ઓન$ સ����ડુ પીછે� ગભોં��શેયન� પીહ$ લો� ,$�� સક�ચુન ન થ�� , કમારીંન� દ�ખ���, લો�હ� ઓછે� થઈ ,�� , સફ$ દ પી�ણી� પીડુ�� , �ગ$ રીં$ તુંકલો�ફ� ઊંભોં� થ�ય છે$ , ,$મા� મા$થ� ઘીણી� લો�ભોંદ�યક પીરિરીંણી�મા� આપી$ છે$ .* ડુ�ય�સિબટી�સન� દદ��ઓ મા�ટી$ મા$ થ�ન� સ$ �ન ઘીણું� ગ�ણીક�રીં� છે$ . ડુ�ય�સિબટી�સથ� દ4 રીં રીંહ$ �� મા�ટી$ રીં�, એક ચુમાચુ� મા$થ� પી�ઉંડુરીં પી�ણી� સ�થ$ ફ�ક�. આ

ઉંપીરીં� તું એક ચુમાચુ� મા$ થ�દ�ણી�ન$ એક કપી પી�ણી�મા� આખ� રીં�તું પીલો�ળ� રીં�ખ�ન$ સ��રીં$ તું$ પી�ણી� સ�થ$ મા$ થ�દ�ણી� પી� ,��થ� સ�રીંમા સિલોવિપીડુ લો$ �લો ઘીટી$ છે$ અન$ �,ન પીણી વિનય ત્રણીમા� રીંહ$ છે$ .

* પી� ચુ ગ્ર�મા મા$થ� અન$ પી� ચુ ગ્ર�મા સ�ય�બ�ન પી�સ�ન$ રીં�, સ��રીં-સ�, પી�ણી� સ�થ$ પી���થ� બ્લડુપ્ર$શેરીં સતું� સિલોતું રીંહ$ છે$ .* અપીચુ�ન� તુંકલો�ફ હ�ય તું$મા� મા$થ�દ�ણી� ઘીણી� , ઉંપીય�ગ� થઈ પીડુ$ છે$ . અડુધા� ચુમાચુ� મા$થ�દ�ણી�ન$ પી�ણી� સ�થ$ ગળ��થ� અપીચુ�ન� તુંકલો�ફ દ4 રીં થ�ય છે$ .* આય��Q રિદક મિચુવિકત્સક�ન� ,ણી�વ્ય� અન�સ�રીં મા$થ�દ�ણી� આથ�રીં�ઇરિટીસ અન$ સ�ઇરિટીક�ન� દરીંદમા� થ� મા� સ્થિક્તું અપી����મા� માદદ કરીં$ છે$ . એ મા�ટી$ એક ગ્ર�મા મા$થ�દ�ણી�ન� પી�ઉંડુરીં અન$ સ4 ઠું પી�ઉંડુરીંન$ હ4 ફ�ળ� પી�ણી� સ�થ$ રિદ�સમા� બ$ -ત્રણી �ખતું લો$��થ� લો�ભોં થ�ય છે$ .* મા$થ�ન� ભોં�જી માળ� શેકતું� હ�ય તું� દરીંરીં�, ખ��� જા$ઈએ. તું$ કડુ��, વિપીત્તહરીં, માળ સરીંક��ન�રીં અન$ ઉંત્તમા ��તુંશે�માક છે$ . મા$થ�મા� લો�હ, ક$ મિલ્શેયમા અન$ વિ�ટી�મિમાન� સ�રીં� એ�� મા�ત્ર�મા� હ�ય છે$ . ડુ�ય�સિબટી�સ, સ� ધા�ન� ��, લોક��, સ�ઇરિટીક�, પીગન� પી�ન�ન� દ�ખ��� હ�ય તું� મા$થ�ન� ભોં�જી એકલો� ક$ મિમાક્સ કરીં�ન$ શે�કમા� દરીંરીં�, ખ��� જા$ઈએ. મા$થ�ન� દ�ણી� અન$ દ�ણી�ન� બ�રીં�ક ચુ4ણી� પીણી એટીલો� , ગ�ણીક�રીં� છે$ . લો�લો� પી� દડુ� ��ળ� ભોં�જી રીં�, એક �ખતું તું� ખ��� , જા$ઈએ. ડુ�ય�સિબટી�સન� દદ��ઓ મા�ટી$ મા$થ�ન� ભોં�જી ઘીણી� , ઉંપીક�રીંક છે$ .કાં� ટુલ�કાં નુ� સખ�* લો�હ� શે�g કરીં�� મા�ટી$ રીં�, સ��રીં$ નરીંણી$ ક�ઠું$ લો�લો� મા$થ�ન� રીંસ અન્ય ભોં�જીઓન� રીંસ સ�થ$ લો$��.* આફરીં�, ��ય� , ખ�ટી� ઓડુક�રીં, ઉંબક� �ગ$ રીં$ ,$�� તુંકલો�ફ�મા� મા$થ� અન$ સ4��ન� શે$ક$ લો� ચુ4ણી� પી�ણી� સ�થ$ લો$��થ� લો�ભોં થ�ય છે$ .* સ મિધા��ન� બ�મા�રીં�મા� એક ન�ન� ચુમાચુ� મા$થ� અન$ સ4 ઠુંન� ચુ4ણી� લો$�� .* ગભોં��શેયન� વ્ય�સ્થિસ્થતું સક�ચુન થ�ય તું$ મા�ટી$ એક ન�ન� ચુમાચુ� મા$થ�, અ,મા� અન$ જીરીં�ન� ચુ4ણી� પી�ણી� સ�થ$ લો$�� .ઉંત્પી�દનk ભોં�રીંતું, પી�વિકસ્તું�ન, બ� ગ્લો�દ$શે, આ,Qસિ�ન�, ઇસિ,પ્તા, ફ્રે�ન્સ, સ્પી$ ન, ટીક��, મા�રીં�ક્કુ� અન$ ચુ�નમા� મા$થ�ન� મા�ટી�પી�ય$ ઉંત્પી�દન થ�ય છે$ . મા$થ�ન� સ@થ� �ધા� ઉંત્પી�દન ભોં�રીંતુંમા� થ�ય છે$ . ભોં�રીંતુંમા� રીં�,સ્થ�ન, ગ�,રીં�તું, ઉંત્તરીં� ચુલો, ઉંત્તરીં પ્રદ$શે, માધ્ય પ્રદ$શે, માહ�રીં�ષ્ટx, હરિરીંય�ણી� અન$ પીજાબ મા$થ�ન� ઉંત્પી�દનમા� મા�ખરીં$ છે$ . દ$શેમા� મા$થ�ન� ક� લો ઉંત્પી�દનમા� રીં�,સ્થ�નન� પ્રદ�ન ૮૦ ટીક� છે$ .હ� લ્પફંw લ તિહ2ટ્સ* બ$ ટીરીં�ન� સ$લો ક$ મા�ણીબત્ત�ન$ ફ્રે�,મા� રીં�ખ��થ� એ લો�બ� સમાય ચુ�લો$ છે$ .* અરીં�સ�ન$ ચુ�ખ્ખ� કરીં�� મા�ટી$ એન� પીરીં શે$ હિં�Cગ ક્રી�મા લોગ���ન$ થ�ડુ� ��રીં રીંહ$ �� દ$ �� . પીછે� માલોમાલોન� ભોં�ન� કપીડુ�થ� લો4છે� ક�રીં� કપીડુ�થ� સ�ફ કરીં�� .* દહ� ઘી�ટી� ,મા���� મા�ટી$ દ4 ધામા� માક�ઈન� થ�ડુ� દ�ણી� ન�ખ� દ�.* સિબસ્કિસ્કૃટી પીરીં દ4 ધા લોગ���ન$ ધા�મા� તું�પી$ ઓ�નમા� રીં�ખ��થ� સિબસ્કિસ્કૃટી કડુક, તું�જા અન$ કરીંકરીં� રીંહ$ શે$ .* ડુ� ગળ� ,લોદ� ગ�લ્ડુન બ્રા�ઉંન કરીં�� હ�ઈ તું� તું$મા� સ� તુંળતું� �ખતું$ થ�ડુ� મા�ઠું� ન�ખ�� .* બટી$ ટી� આલો� મિચુપ્સ બન���� હ�ય તું� મિચુપ્સન$ એકસ�થ$ કપીડુ�મા� સ4ક��ન$ ત્યાં�રીંબ�દ બન����.* આલો� મિચુપ્સ વિક્રીસ્પી� / કરીંકરીં� બન���� હ�ય તું� બ�ફ$ લો� બટી$ ટી�ન� મિચુપ્સ સ�ધા�રીં�ન$ થ�ડુ� સમાય ફ્રે�ઝામા� રીં�ખ� ત્યાં�રીંબ�દ તું$ ન$ બહ�રીં ક�ઢ� તુંળ��.* બટીરીં બહ� ,4 ન� થઈ ગય� હ�ઈ અન$ તું$મા� ��સ મા�રીંતું� હ�ય તું� પી�ણી�મા� ખ���ન� સ�ડુ� ન�ખ� બટીરીં તું$મા� થ�ડુ� �ખતું રીં�ખ��થ� તું$ મા� થ� ��સ ઊંડુ� ,શે$ .

Page 19: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

* સફરીં,ન ક�પી$લો� તું�ઝા� રીં�ખ�� હ�ય તું� લો�બ� ન� પી�ણી�મા� બ�ળ�ન$ રીં�ખ��.* સિશેય�ળ�મા� / ઝાડુપી� દહ� ,મા���� હ�ય તું� દહ� ,મા��તું� સમાય$ લો�લો મારીંચુ� ક�પી�ન$ ,મા��$લો દ4 ધામા� રીં�ખ��થ� દહ� જામા� જાય છે$ .* ક�રીં$લો� ન$ ચુ�રીં� મા�ઠું� લોગ�ડુ��થ� કડુ��શે ઓછે� થઈ ,શે$ .* બટી�ટી�ન� છે�લો ક�ઢ� અન$ તું$મા� ક� ટી�થ� (Fork) ક�ણી� પી�ડુ� અન$ મા�ઠું� ��ળ� પી�ણી�મા� બ�ળ� ઉંપીય�ગ કરીં��થ� દમાઆલો� સ�રીં� બનશે$ .* સ�ક્કુ� આદ� ન� છે�લો ઉંતું�રીં�� હ�ય તું� થ�ડુ� �ખતું (અડુધા� કલો�ક) ઠું ડુ� પી�ણી�મા� રીં�ખ��થ� છે�લો ઊંતુંરીં� ,શે$ .* લોસણીન$ થ�ડુ� ગરીંમા કરીં��થ� તું$ ન� છે�લો સહ$ લો�ઈથ� ઊંતુંરીં� ,શે$ .* ખ� ડુમા� ક�ડુ� ન આ�$ તું$ મા�ટી$ તું$ ન� બરીંણી�મા� લોહિં�Cગ ૪-૫ રીં�ખ��.* તું��મા� થ� (તું��) ડુ� ગળ�ન� સ�ગ ધા ક�ઢ�� હ�ય તું� ક�ચુ� બટી�ક� (બટી$ ટી�) ક�પી� તું��મા� લોગ�ડુ�� .* રીં�ટીલો�ન� લો�ટીમા� દહ� ન�ખ��થ� રીં�ટીલો�ન� સ્��દ સ�રીં� આ�શે$ અન$ રીં�ટીલો� નરીંમા બનશે$ .* ભોં�ડુ� બન��તું� સમાય$ તું$મા� એક ચુમાચુ� દહ� ન�ખ��થ� ભોં�ડુ� ચુ�ટીશે$ નહ�.

Dt : 22/12/10તુ� લસ�-૧અડુધા� ચુમાચુ� તું�લોસ�ન� બ�, એક કપી ,$ટીલો� પી�ણી�મા� રીં�ત્ર$ પીલો�ળ� રીં�ખ��. સ��રીં$ આ બ�, ખ�ધા� પીછે� આ પી�ણી� પીરીં� ,�� . આ ઉંપીચુ�રીંથ� થ�ડુ� રિદ�સ�મા� , ��ય�સ્રા�� બધા થ�ય છે$ . તું�લોસ�ન� બ� અન$ ગ�ળ સરીંખ� ભોં�ગ$ મા$ળ�� લોસ�ટી�, ચુણી�બ�રીં ,$�ડુ� ગ�ળ�ઓ બન��� લો$��. સ��રીં- સ�, એક- એક એક ગ�ળ� ખ�ઈ ઉંપીરીં ગ�યન� દ4 ધા પી���થ� ત્રણી ચુ�રીં મા�સમા� ��ય� �ધા$ છે$ . શે�ક્રી, તું�ઓ ગવિતું��ળ� થ�ય છે$ . સ$ ક્સપી��રીં �ધા��થ� નપી� સકતું� દ4 રીં થ�ય છે$ . નસ�ન� સિશેમિથલોતું� માટી$ છે$ . પી�ચુનશેસ્થિક્તું �ધા$ છે$ . તું�લોસ�ન� મા4ળન� ઉંક�ળ� પી���થ� અન$ ચુ�પીડુ��થ� ચુ�માડુ�ન� રીં�ગ� માટી$ છે$ .                     -�w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 23/12/10તુ� લસ�-૨

આય��Q દમા� દ�દરીંન$ (રીં�ગ�મા� ન$ ) દદ્રા� કહ$ ��મા� આ�$ છે$ . જા$ આ દ�દરીં લોપી�ય� મા�ણીસન� ,$મા ,તું� ન હ�ય- માટીતું� ન હ�ય. તું� ગરીંમા કરીં$લો� ગ$ રુંન� પી�ઉંડુરીંમા� તું� લોસ�ન� પી�નન� રીંસ મા$ળ�� આ પી$સ્ટ દ�દરીં પીરીં સ��રીં- સ�, લોગ�ડુ��, થ�ડુ� રિદ�સ�મા� , દ�દરીં માટી� ,શે$ . સફ$ દ ક�ઢ પીરીં પીણી સ��રીં- સ�, તું�લોસ�ન� રીંસ અન$ તું$ ન� પી$સ્ટ લોગ�ડુ��થ� સ�રીં� ફ�યદ� થ�ય છે$ . આ સિસ��ય પીણી તું��, મા$લો$ રિરીંય�,

શેરીંદ�ન� તું��, કફ, ઊંલોટી�, દ�દરીં ક�ઢ, દમા- શ્વા�સ ,$�� તુંકલો�ફ�મા� તું� લોસ� એક ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . તું�લોસ�ન� રીંસ માધા સ�થ$ પી���થ� કફન� રીં�ગ� શે� તું થ�ય છે$ . તુંથ� ��ય� અન$ માળન� અન�લો�માન થ��થ� માળ સરીંળતું�થ� ઉંતુંરીં$ છે$ .            - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 27/12/10ભા��યારી��ગૌણ�-૧

આય��Q રિદય ઔષાધા�મા� ક ટીક�રીં�ન� વિ�શે$ ષા માહત્ત્� છે$ . આ ક ટીક�રીં�ન$ આપીણી$ ગ�,રીં�તું�મા� ભોં�યરીં�ગણી� ક$ ભોં�રીં�ગણી� ક$ ભોં�ટી�ગણી�ન� ન�મા�થ� ઓળખ�એ છે�એ. આન� ક� ટી�ળ� છે�ડુ ભોં�ય પીરીં પીથરીં�ય$લો� હ�ય છે$ . પી�ન કપી�ય$લો� અન$ ક� ટી�ળ� હ�ય છે$ . ફt લો જા બ� ડુ� રીં ગન�

અન$ પી� ક$ સરીં સ� દરીં પી�ળ� રીં ગન� હ�ય છે$ . તું$ ન� ફળ ક�ચુ� હ�ય ત્યાં�રીં$ લો�લો� રીં ગન� અન$ સફ$ દ લો�ટી�ય�ળ� હ�ય છે$ . તું$ ન� પી� ચુ$ અગ� (પીચુ� ગ) ઔષાધામા� �પીરીં�ય છે$ . ભોં�યરીં�ગણી� ન�ન� અન$ મા�ટી� એમા બ$ જાતુંન� થ�ય છે$ . બન$ ન� ઔષામિધાય ગ�ણી� સરીંખ� છે$ . ભોં�યરીં�ગણી�

આખ� ગ�,રીં�તું અન$ ભોં�રીંતુંમા� થ�ય છે$ .                      - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 28/12/10ભા��યારી��ગૌણ�-૨

આ ભોં�યરીં�ગણી� ભોં4ખ લોગ�ડુન�રીં, આહ�રીં પીચુ��ન�રીં, કફન� તુંમા�મા રીં�ગ�મા� ખ4બ , ઉંપીય�ગ� ઔષાધા છે$ . તું$ ઉંધારીંસ, શ્વા�સ સ�જા$ ,

Page 20: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

અગ�ન� ત્ર�ડુ, કફ, ��ય� , શેરીંદ�, પી�શ્વા�શે4ળ, ક: મિમા અન$ હૃદયરીં�ગ�ન� ન�શે કરીંન�રીં ઔષાધા છે$ . ભોં�યરીં�ગણી�ન� મા4ળ, ફt લો, ફળ, પી�ન, છે�લો સ�થ$ આખ� છે�ડુ સ4 ક�� તું$ ન$ ખ4બ ખ� ડુ� ચુ4ણી� બન��� બ�ટીલો� ભોંરીં� લો$ ��. આ ચુ4ણી�મા� તું$ ન�થ� અડુધા� ભોં�ગન� હ�ગ મા$ળ�� દ$ ��.

બદ�માન� દ�ણી� ,$ટીલો� આ ચુ4ણી� સ��રીં- સ�, ચુ�ટી��થ� ��ય� ન� અન�લો�મા થ��થ� ઉંગ્ર શ્વા�સ પીણી બ$સ� જાય છે$ . ભોં�યરીં�ગણી� અન$ ગ�ખરું ન� બ$ બ$ ચુમાચુ� રીંસ પી���થ� મા4 ત્રરીં�ગ� માટી$ છે$ .       - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 29/12/10હળદારી- હદિરીદ્રા�

આય��Q દન� ઉંત્તમા ઔષાધા�મા� 'હરિરીંદ' એટીલો$ ક$ હળદરીંન� ગણીત્ર� કરીં� શેક�ય. હળદરીં મા4ત્રમા�ગ� ન� રીં�ગ�, માધા� પ્રમા$ હ, રીંક્તુંવિ�ક�રીં�, ત્�ચુ�ન� રીં�ગ�, બરીં�ળ અન$ લો��રીંન� રીં�ગ�, કફન� રીં�ગ�, કમાળ�, સગ્રહણી�, શે�ળસ, ક�કડુ�, ગળ�ન� રીં�ગ�, મા�ઢ�ન� ચુ� દ�, અ��, બ$સ� ,��

�ગ$ રીં$ રીં�ગ�મા� ખ4બ વિહતું��હ છે$ . એકથ� બ$ ચુમાચુ� લો�લો� હળદરીંન� ટી� કડુ� પીરીં એક ચુમાચુ� માધા ઉંમા$ રીં� સ��રીં- સ�, ખ4બ ચુ���ન$ ખ���થ� કફન� અન$ ગળ�ન� રીં�ગ� અ��, બ$સ� ,�� �ગ$ રીં$ માટી$ છે$ . ગ�ળ અન$ હળદરીંન� લો$ પી માચુક�ડુન� સ�જા$ માટી�ડુ$ છે$ .          -

�w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 30/12/10કાંડે�

આપીણું� સદ્ભા�ગ્ય છે$ ક$ , 'કડુ� ' ,$�� ઉંત્તમા ઔષાધા આપીણી� ન�ગ�મિધારીં�,- વિહમા�લોયમા� થ�ય છે$ . ક$ ટીલો�ક લો�ક� કડુ� ન$ તું��ન� ઔષાધા સમા,$છે$ . પીરીં તું� એ�� નથ�. કડુ� ઉંત્તમા જ્�રીંઘ્ન તું� છે$ ,. આ ઉંપીરીં� તું આમા�શેયન� સ્રા�� �ધા�રીં$ છે$ . માળ સ�ફ ઉંતું�રીં$ છે$ . વિપીત્તન� સચુયતું�ડુન�રીં, આહ�રીંન� પી�ચુન કરીં��ન�રીં, માળન$ તું�ડુ�ન$ બહ�રીં ક�ઢન�રીં, ક: મિમાઓન� ન�શે કરીંન�રીં અન$ હૃદયરીં�ગ�મા� વિહતું��હ છે$ . અરુંમિચુ, અપીચુ�, કબસિ,ય�તું, ઉંદરીંશે4ળ, જીણી�જ્�રીં �ગ$ રીં$ અન$ ક રીં�ગ�મા� પી� ચુમાચુ� કડુ� ન� ચુ4ણી� સ��રીં- સ�, લો$�� દ�ષા�ન�સ�રીં પીરીં$જી પી�ળ��. -

�w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 31/12/10કાંદિરીયા�તુ��

‘ ’ આય��Q દમા� કરિરીંય�તું�ન$ વિકરીં�તુંવિતુંકતું કહ$ છે$ . અન$ તું$ ન� ગ�ણી� વિ�શે$ લોખ�ય� છે$ ક$ , વિકરીં�તુંk સ�રીંક� રુંક્ષk શે�તુંલોસ્થિસ્તુંક્તુંતું� લોઘી� |

સમિન્નપી�તું જ્�રીં શ્વા�સકફવિપીત્ત� સદ�હન� તું || ક�સશે�થતું:ષા�જ્�રીં વ્રણીક: મિમાપ્રણું�તું ||

કરિરીંય�તું� સ�રીંક- માળન$ સરીંક��ન�રીં, શે�તુંળ, રીં: ક્ષ, કડુ�� , અન$ તું$ પીચુ��મા� હલોક� , છે$ . તું$ ત્રણી$ દ�ષાથ� થન�રીં તું��, શ્વા�સ, કફ, વિપીત્ત, અન$ રીંક્તું બગ�ડુન� રીં�ગ�, બળતુંરીં�, ઉંધારીંસ, સ�જા, તું:ષા�, ગડુગ�માડુ, ક�ઢ, તું��, વ્રણી, અન$ કરીંમિમાય� માટી�ડુ$ છે$ . અડુધા� ચુમાચુ�

કરિરીંય�તું�ન� તું�જા$ ઉંક�ળ� સ��રીં- સ�, પી���.        - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 01/01/11આંમાળ�

આમાળ�ન$ આય��Q દમા� ભોં4ખ લોગ�ડુન�રીં, આહ�રીં પીચુ��ન�રીં વિપીત્તન�શેક, માળન$ સરીંક��ન�રીં, મા4ત્ર �ધા�રીંન�રીં, રુંમિચુ ઉંપીજા�ન�રીં, પી@વિષ્ટક, બળ આપીન�રીં, ક� વિતું�ધા� ક, ચુમા� રીં�ગ ન�શેક, ��જીકરીં સ$ ક્સ �ધા�રીંન�રીં, લો�બ� જી�ન આપીન�રીં છે$ . આ બધા� કમા� એમા� થ�ડુ� �ધાતું�

પ્રમા�ણીમા� રીંહ$ લો� છે$ . વિનરીં�ગ� માન� ષ્ય જા$ રીં�, લો�લો� ક$ સ4 ક� આમાળ�ન� સ$ �ન કરીં$ તું� શેરીં�રીંન� બધા� , વિક્રીય�ઓ સ�ધા�રીં�ન$ દ�ઘી�જી�ન આપી$ છે$ . પ્રમા$હ અન$ ઉંદરીં રીં�ગ� પીરીં આમાળ�, દ�રીં: હળદરીં, ગળ� અન$ ,$ઠું�માધાન� ઉંક�ળ� સ�રીં� ફ�યદ� કરીં$ છે$ .  -

વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 03/01/11તિવૈદાગ્ધૃ�જીણ! -૨

અજીણી�ન� બ�જા$ પ્રક�રીં છે$ 'વિ�દગ્ધા�જીણી� ' ,$ વિપીત્તપ્રક�પીથ� થ�ય છે$ . આમા� છે�તું�, ગળ� , હ�,રીં�મા� બળતુંરીં�, ખ�ટી�, કડુ��, તું�ખ� ઘીચુરીંક� ક$ ઊંલોટી� થ��, ચુક્કુરીં આ��� �ગ$ રીં$ લોક્ષણી� ઉંત્પીન્ન થ�ય છે$ . ઉંપીચુ�રીંમા� એક બ$ ઉંપીચુ�રીં કરીં��. ઉંપી��સ �ખતું$ સ�કરીં��ળ�

દ4 ધા, શેરીંબતું, આઇસક્રી�મા લો$��. ઉંપી��સ પીછે� ખ�રીં, દ4 ધાપી@આ, દ4 ધા રીં�ટીલો� લો$��. ઔષાધા�મા� અવિ�પીસિત્તકરીં ચુ4ણી� એક ચુમાચુ� રિદ�સમા�

Page 21: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

સ��રીં$ , બપી�રીં$ , રીં�ત્ર$ લો$ �� . ધા�ત્ર� રીંસ�યન ચુ4ણી� અન$ શેતું��રીં� ચુ4ણી� અડુધા� અડુધા� ચુમાચુ� ત્રણી ��રીં લો�. સ4તુંશે$ખરીં રીંસ ટી$બ્લ$ટી એક એક ત્રણી ��રીં લો$��.           - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 04/01/11તિવૈ@બ્ધૃ�જીણ! -૩

અજીણી�ન� ત્ર�જા$ પ્રક�રીં છે$ . ‘ ’ વિ�ષ્ટબ્ધા�જીણી� ��ય� ન� પ્રક�પીથ� વિ�ષ્ટબ્ધા�જીણી� ઉંત્પીન્ન થ�ય છે$ . તું$ ન� લોક્ષણી�મા� કબસિ,ય�તું, પી$ ટી ભોં�રીં$ થ�� , આફરીં�, ��છે4 ટી અટીક��, ઉંછે�ળ� આ��� �ગ$ રીં$ તું$ ન� ઉંપીચુ�રીંમા� એક રિદ�સ માગન� પી�ણી� પીરીં રીંહ$ �� . પીછે� એક રિદ�સ ફળ�ન� રીંસ પીરીં રીંહ$ �� . પીછે� સ�પી�ચ્ય હળ�� આહ�રીં પ્રય�,��. અન$ એકથ� બ$ વિકલો�મા�ટીરીં ચુ�લો�� ,�� . ઔષાધા�મા� સિશે��ક્ષ�રીં પી�ચુનચુ4ણી� અડુધા�

ચુમાચુ� ત્રણી��રીં લો$ �� . રિદનદય�ળ ચુ4ણી� અડુધા� ચુમાચુ� રીં�, રીં�ત્ર$ સ�તું આઠું રિદ�સ લો$�� . અમિગ્નાતું� ડુ��ટી� એક એક સ��રીં$ , બપી�રીં$ અન$ રીં�ત્ર$ લો$��. ��ય� ન� પ્રક�પી કરીં$ એ�� આહ�રીં વિ�હ�રીં પ્રય�,�� નહ�. … �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 05/01/11રીસશ� ષા�જીણ! -૪

અજીણી�ન� છે$ લ્લો�- ચુ�થ� પ્રક�રીંન� ન�મા છે$ . ' રીંસ શે$ષા�જીણી� .' ન�મા પ્રમા�ણી$ , આ અજીણી�મા� આહ�રીંરીંસન� થ�ડુ�ભોં�ગ પીચ્ય� �ગરીંન� શે$ષા- બ�ક� રીંહ� જાય છે$ . તું$ ન� લોક્ષણી�મા� આહ�રીં પીરીં અરુંમિચુ, પી$ ટીમા� ભોંરીં���, ઉંબક�, ખ�ટી� ભોં4ખ લો�ગ��, ભોં4ખ લો�ગ$ તું� પીણી ભોં��$

નહ� અન$ કબસિ,ય�તું. આન� ઉંપીચુ�રીં સ�� સરીંળ છે$ . ઉંક�ળ$લો� ઠું ડુ� પી�ણી� પી��� અન$ એક ઉંપી��સ કરીં��. ઔષાધા�મા� પી ચુક�લો ચુ4ણી� અથ�� લો�ણીભોં�સ્કૃરીં ચુ4ણી� અડુધા� ચુમાચુ� ,$ટીલો� તું�જી મા�ળ� છે�શે સ�થ$ રિદ�સમા� ત્રણી��રીં લો$�� . મિચુત્રક�રિદ�ટી� એક એક ગ�ળ� ત્રણી��રીં લો$��. દશેમા4લો�સ� બ$ બ$ ચુમાચુ� ત્રણી��રીં લો$��. ઉંમિચુતું પીરીં$જી પી�ળ��.  - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 06/01/11કાંપ�લ�

આય��Q દન� કમ્પી�લ્લોકન$ ગ�,રીં�તુંમા� 'કપી�લો�' કહ$ છે$ . એ ભોં�રીંતુંભોંરીંમા� સ�� ત્ર થ�ય છે$ . ગ�,રીં�તુંમા� તું�પી� નદ�ન$ ક� ઠું$ �લોસ�ડુમા� અન$ ડુ� ગન� , ગલો�મા� તું$ ન� �:ક્ષ� ખ4બ જા$�� માળ$ છે$ . આ �:ક્ષન� ફળ ઉંપીરીંન� રીં, ઔષાધારીં: પી$ �પીરીં�ય છે$ . કપી�લો� થ�ડુ� મા�ત્ર�મા� ઘી�મા�

મા$ળ���થ� ઘી� લો�બ� સમાય સ�ધા� ખ�રું થતું� નથ�. અન$ ઘી�મા� રીંહ$ લો વિ�ટી�મિમાન 'એ' ન� ન�શે થતું� નથ�. કપી�લો� સહ$ , પીણી સ્��દ �ગરીંન� અન$ ક�ઈ પીણી જાતુંન� ન� કસ�ન કરીંતું� નથ�. બ�ળકન$ ચુ�રીંથ� છે ચુ�ખ� ભોં�રીં ૩થ� ૪ રિદ�સ આપી��થ� પી$ ટીન� ક: મિમાઓન� ન�શે

થ�ય છે$ . - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 07/01/11એબિસદિડેટુ�

અમ્લોવિપીત્ત એટીલો$ એસિસરિડુટી�. હ�,રીં�મા� વિપીત્તન� �ધા�રીં$ સ્રા�� થ�ય, ત્યાં�રીં$ તું$ આહ�રીં સ�થ$ ભોંળ�, આથ� ઉંત્પીન્ન કરીં� ઉંછે�ળ� સ�થ$ બહ�રીં ન�કળ��ન� પ્રયત્ન કરીં$ ત્યાં�રીં$ ગળ�મા� , છે�તું�મા� , પી$ ટીમા� બળતુંરીં� થ�ય. ક�ઈન$ શે�રીંશે4ળ અન$ ખ�ટી�- કડુ�� ઊંલોટી� થ�ય. ,મ્ય� પીછે�

અડુધા� રીં�ત્ર$, ખ�લો� પી$ ટી$ , નરીંણી� ક�ઠું$ સ��રીં$ આ તુંકલો�ફ �ધા$ . આ�� થ�ય ત્યાં�રીં$ એક�દ ઉંપી��સ કરીં� દ4 ધાપી@આ, ખ�રીં, દ4 ધા રીં�ટીલો� ખ��� . અવિ�પીસિત્તકરીં, લો�ણી ભોં�સ્કૃરીં ચુ4ણી� બ ન$ મિમાP કરીં� અડુધા� અડુધા� ચુમાચુ� ત્રણી ચુ�રીં ��રીં લો�. શેતું��રીં� અન$ સ�કરીં એક એક ચુમાચુ� સ��રીં- સ�, લો�. - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 08/01/11કાંબીબિજયા�તુ

અવિતું રીં: ક્ષ આહ�રીં દ્રાવ્ય�ન� સ$ �ન, ઓછે� અન$ ઉંષ્ણી તું�ક્ષ્ણી આહ�રીં, અપી4 રીંતું� આહ�રીં, ઉંપી��સ, માળ અન$ ��છે4 ટીન$ રીં�ક��, અવિનયમિમાતું હ�,તું$ ,�� . Pમાન� અભોં��, બ$ ઠું�ડુ� જી�ન, આતુંરીંડુ� પીહ�ળ� અન$ સિશેમિથલો થ��, કઠું�ળન� અમિધાક ઉંપીય�ગ, લો��રીં અન$ બરીં�ળન�

વિ�ક: વિતુંઓ, માસ�, ક�શેરીંથ� કબસિ,ય�તું થ�ય. આ�� દદ��ઓએ ગ્ર�ન સલો�ડુ, રીં$સ���ળ� દ્રાવ્ય�, શે�ક, થ4લો� , ઉંક�ળ$લો� ઠું ડુ� પી�ણી�ન�

Page 22: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

�ધા�રીં$ ઉંપીય�ગ કરીં��. બ$ - ત્રણી વિકલો�મા�ટીરીં ચુ�લો�� ,�� . ઇસબગ�લો, મિત્રફળ� ચુ4ણી� , રિદનદય�ળ ચુ4ણી� આમા� થ� ક�ઈ એકન� ઉંપીય�ગ કરીં��.

Dt : 10/01/11ચ� ક્ક�વૈલ્લમા9

આપીણી$ ક$ રીં�લો�ન� લો�કવિપ્રય ઔષાધા 'ચુ�ક્કુ��લ્લોમા' અપીન���� ,$�� છે$ . માલોય�લોમા ભોં�ષા�મા� ચુ�ક્કુ� એટીલો$ સ4 ઠું અન$ �લ્લોમા એટીલો$ પી�ણી�. સ4 ઠું ન�ખ�ન$ ગરીંમા કરીં$લો� પી�ણી� એટીલો$ ચુ�ક્કુ��લ્લોમા0 . ,$માન$ ક�યમા� શેરીંદ�, ઉંધારીંસ, સળ$ખમા, શ્વા�સ, સ�યનસ રીંહ$ તું� હ�ય તું$ માણી$

ચુ� ક્ક્�લ્લોમા0 પી��� જા$ઈએ. એક લો�ટીરીં પી�ણી�મા� એક ચુમાચુ� સ4 ઠુંન� ચુ4ણી� ન�ખ� ઉંક�ળ�� . પીછે� ઠું ડુ� પીડુ$ ત્યાં�રીં$ ગ�ળ�ન$ ભોંરીં� લો$ �� . આખ� રિદ�સમા� ત્રણીથ� ચુ�રીં ગ્લો�સ આ પી�ણી� પી��� . સ4 ઠું ��ય� અન$ કફન� ન�શે કરીં$ છે$ . એસિસરિડુટી�, અલ્સરીં��ળ�, વિપીત્તન� રીં�ગ�મા� આન� ઉંપીય�ગ કરીં�� નહ�.         - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 10/01/11 અમ્લતિપત્તાં (એબિસદિડેટુ�)

૧૫થ� ૨૦ ગ્રુ�મા વૈદિરીયા�ળ�નુ� ૧૦૦ ગ્રુ�મા પ�ણ�મા�� અડેધૃ� કાંલ�કાં સ� ધૃ� ઉકાં�ળ� સ� વૈનુ કાંરીવૈ�થ� અપચ�, ઊલટુ� તુથ� જમ્યા� પછું� થનુ�રી� દાદા! તુથ� અમ્લતિપત્તાંથ� રી�હતુ માળ� છું� . યા�ગૌનુ� તિનુયાષિમાતુ અભ્યા�સથ� અમ્લતિપત્તાં શ�� તુ થ�યા છું�

આ,ન� વ્યસ્તું રિદનચુય�� મા� લો�ક�ન$ ન તું� ખ���ન� સમાય માળ$ છે$ , ન તું� વ્ય�ય�માન� સમાય બચુ$ છે$ . ,$ન$ પીરિરીંણી�મા$ મા�ટી�ભોં�ગન� લો�ક�ન$ અમ્લોવિપીત્ત એટીલો$ ક$ એસિસરિડુટી�ન� તુંકલો�ફ �ધાતું� જાય છે$ . અમ્લોવિપીત્ત એક એ�� રીં�ગ છે$ ,$ શેરીં�રીંમા� ઘીણી� પ્રક�રીંન� સમાસ્ય� ઉંત્પીન્ન

કરીં$ છે$ . અમ્લોવિપીત્તથ� પી�ડુ�તું� લો�ક� તું$ મા� તુંરીંતું , લો�ભોં માળ$ તું$ મા�ટી$ સિસરીંપી, ગ�ળ� �ગ$ રીં$ ,$�� એસિ�એસિસડુ દ��ઓ લો$ છે$ , ,$ સ્��સ્થ્ય મા�ટી$ બહ� ય�ગ્ય નથ�. રીં�ગ�ન� પ્રય�સ એ�� હ��� જા$ઈએ ક$ દ��ઓ પીરીં વિનભોં� રીં ન રીંહ$ તું� પી�તું�ન� જી�નશેwલો�મા� ફ$ રીંફ�રીં લો��$ અન$ ય�ગ તુંથ� વ્ય�ય�મા પીરીં પી4 રીંતું� ધ્ય�ન આપી$ .

અમ્લતિપત્તાંનુ�� લક્ષંણ* છે�તું� અન$ પી$ ટીમા� બળતુંરીં�, ખ�ટી� ઓડુક�રીં.* ઊંલોટી�, ધાબક�રીં� �ધા��, ગભોંરીં�ટી, બ$ચુ$ ન�.* મા�ઢ�ન� કડુ��શે, ભોં�,ન તુંરીંફ અરુંમિચુ, મા�થ�ન� દ�ખ���, શેરીં�રીંન� દ�ખ���, હ�થ- પીગમા� બળતુંરીં�, મા�ઢ�મા� ચુ� દ� , શેરીં�રીં પીરીં ચુક�મા�

અથ�� ન�ન�- ન�ન� દ�ણી� આ બધા� તું$ ન� લોક્ષણી� છે$ .ઉપચ�રી* ભોં�,ન હ મા$શે� સ�દ� લો�. તું�,� અન$ ,લોદ� પીચુન�રું ભોં�,ન લો�. ભોં�,ન બરીં�બરીં ચુ���ચુ���ન$ ખ�ઓ.* અમ્લોવિપીત્ત ઉંત્પીન્ન કરીંન�રીં ખ�દ્યપીદ�થ��ન� સ$ �ન કરીં�� નહ�. ભોં�,નમા� રીં$સ���ળ� ફળ, શે�કન� સમા��$શે કરીં�. સ��રીં$ ઊંઠું�ન$ બ$ ગ્લો�સ

પી�ણી� પી�ઓ.* ભોં�,નન� અડુધા� કલો�ક પીહ$ લો� અડુધા� ગ્લો�સ પી�ણી�મા� અડુધા� ચુમાચુ� લો�બ� ન� રીંસ તુંથ� એટીલો� , પ્રમા�ણીમા� ખ� ડુ મા$ળ��ન$ પી��� .* રીં�ત્ર$ દહ� ખ��� નહ�. ખ�ટી� પીદ�થ��ન� સ$ �નથ� બચુ�� .* ખ�ટી� બળતુંરીં���ળ� પીદ�થ� ,$મા ક$ અડુદ ક$ માઠુંન� ખ���મા� બહ� ઉંપીય�ગ કરીં�� નહ�.* વિ�ટી�મિમાન- સ�થ� ભોંરીંપી4 રીં ફળ�ન� સ$ �ન કરીં�. ,$મા ક$ ન�રીં ગ�, લો�બ� , ટી�મા$ ટી� �ગ$ રીં$ .* ,માતું� �ખતું$ પી�ણી� પી��� નહ� અન$ જા$ પી��� , પીડુ$ તું� બહ� ઓછે� પી��� .* બ$ ��રીં પી$ ટી ભોંરીં�ન$ ,મા�� કરીંતું� રિદ�સમા� ૪- ૫ ��રીં થ�ડુ� થ�ડુ� ભોં�,ન કરીં�.* રીં�ત્ર$ સ4ઈ જાઓ તું$ન� ૨- ૩ કલો�ક પીહ$ લો� ભોં�,ન કરીં� લો$ �� . ,મ્ય� પીછે� તુંરીંતું , સ4�� નહ�.* અપીચુ�ન� સ@થ� મા�ટી� દ� શ્માન છે$ - તુંણી�� અન$ ગ�સ્સ�. તું$ ન�થ� હ મા$શે� દ4 રીં રીંહ�.

ઘુરીગૌથ્થ� ઉપચ�રી* �રિરીંય�ળ� ક$ આદ� તુંથ� જીરુંન� ખ�રીં�કમા� ઉંપીય�ગ કરીં��થ� પી$ ટીન� બળતુંરીં� તુંથ� પી�ચુનમા� લો�ભોં થ�ય છે$ .* બ�ષ્પી વિ�મિધાથ� ક�ઢ$ લો� અ,મા�ન� બ�,ન� તું$લોન� ૨- ૩ ટી�પી� લો$ ��થ� ગ$સ, ખ�ટી� ઓડુક�રીં અન$ પી$ ટીન� દ�ખ���મા� આરીં�મા માળ$ છે$ .* હરીંડુ ક$ હરિરીંતુંન� જ્યા4સ આબળ� ન� રીંસ સ�થ$ ભોં�,ન પીછે� લો$��થ� અમ્લોવિપીત્ત તુંથ� છે�તું�ન� બળતુંરીં�મા� આરીં�મા માળ$ છે$ .* ૧૫થ� ૨૦ ગ્ર�મા �રિરીંય�ળ�ન$ ૧૦૦ ગ્ર�મા પી�ણી�મા� અડુધા� કલો�ક સ�ધા� ઉંક�ળ� સ$�ન કરીં��થ� અપીચુ�, ઊંલોટી� તુંથ� ,મ્ય� પીછે� થન�રીં�

દદ� તુંથ� અમ્લોવિપીત્તથ� રીં�હતું માળ$ છે$ .* લો�લો� ક�થમા�રીં, લોસણી, ટી�મા$ ટી� , આદ� મા$ળ��, મા�ઠું� , મારીંચુ� ન�ખ� ચુટીણી� બન��� સ$�ન કરીં��થ� પી$ ટીન� બધા� , રીં�ગ ન�શે થઈ ભોં4ખ

�ધા$ છે$ .

Page 23: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

* ૫૦ ગ્ર�મા મા� નક્કુ�, �રિરીંય�ળ� ૨૫ ગ્ર�મા બ ન$ ન$ કચુરીં� ૨૦૦ ગ્ર�મા પી�ણી�મા� રીં�ત્ર$ પીલો�ળ��, ,$ન$ સ��રીં$ માસળ�ન$ ગ�ળ� લો� અન$ તું$ મા� ૧૦ ગ્ર�મા સ�કરીં મા$ળ�� પી� જા�. તું$ ન�થ� અમ્લોવિપીત્તમા� લો�ભોં થ�ય છે$ .

* ૨ ગ્ર�મા તું,, પી ગ્ર�મા લો�લો� ઈલો�યચુ�, ૨ ગ્ર�મા દ�ડુમાન� દ�ણી� (સ4ક�) ૩ ગ્ર�મા આબળ� , ૧ ગ્ર�મા જીરું , ૫ ગ્ર�મા મા� નક્કુ�, ૯૦ ગ્ર�મા પી�ણી�, રીં૦ ગ્ર�મા ગ�લોક દ લો�. ઉંપીરીંન� બધા� દ��ન$ પી�ણી�મા� પી�સ� અન$ ગ�લોક દન$ માસળ� ગળ�ન$ પી���થ� અમ્લોવિપીત્તમા� ઘીણી� ફ�યદ�

થ�ય છે$ .* લો�બ� ન� છે�તુંરીં�ન$ ખ4બ ચુ��� તું$ ન� રીંસ ચુ4સ��થ� અન$ ફ� ક ફ$ ક� દ$ ��થ� અમ્લોવિપીત્ત માટી� જાય છે$ .* ચુ�ક� , પીપીw ય�ન� સ$ �ન કરીં��થ� પીણી અમ્લોવિપીત્તમા� ખ�સ લો�ભોં થ�ય છે$ .

યા�ષિગૌકાં ઉપ�યા�* ય�ગ બધા� , રીં�ગ�ન� સ્થ�ય� ઈલો�, છે$ . તું$મા� ધાw ય� અન$ વિનયમિમાતું સ�ધાન�ન� ,રૂરીં હ�ય છે$ , ક�રીંણી ક$ ય@મિગક વિક્રીય�ઓ પી�તું�ન� પ્રભોં��

ધા�રીં$ ધા�રીં$ દ$ખ�ડુ$ છે$ અન$ મા4ળથ� રીં�ગન� ન�શે કરીં$ છે$ .* ઓછે�મા� ઓછે� બ$ અઠું�રિડુય� સ� ધા� ( એક અઠું��રિડુય� મા�ઠું�ન� પી�ણી� અન$ બ�,� અઠું��રિડુય� સ�દ� પી�ણી�થ�) ક� ,લો વિક્રીય� કરીં��.* બન$ તું$ ટીલો� રિદ�સમા� બ$ ��રીં શેરીં�રીંન$ ટી��$ લોથ� અથ�� હ�થથ� ઘીસતું� સ્ન�ન કરીં�. ઠું ડુ�મા� ન�શે$ ક� પી�ણી� ઉંપીય�ગ કરીં� શેક� છે�.

પીછે�થ� સ4 ક� ટી��$ લોથ� શેરીં�રીંન$ સ4 ક�� ૧૫ મિમાવિનટી આરીં�મા કરીં�.* સ4ય� નમાસ્કૃ�રીં, કમારીં ચુક્રી�સન, પીણિશ્ચમા�ત્ત�સન, ય�ગ મા� દ્રા�સન, અધા�માત્સ્ય$ ન્દ્રા�સન, �જ્રાસન, ધાન� રીં�સન, પી�નમા� ક્તું�સન તુંથ�

સ��q ગ�સનન� વિનયમિમાતું અભ્ય�સ કરીં�. શેસ્થિક્તું મા�,બ પીછે�થ� બ�જા આસન� પીણી શેરૂ કરીં� શેક� છે�.* પ્ર�ણી�ય�મામા� ભોંસ્કિસ્ત્રીક� પ્ર�ણી�ય�મા ( ડુ�બ� બ�,� એથ�, ,માણી� બ�,� એથ� પીછે� બ ન$ તુંરીંફથ�) ઉંજ્જાય� પ્ર�ણી�ય�મા, અમિગ્નાસ�રીં વિક્રીય� કરીં�. આન� વિનયમિમાતું અભ્ય�સથ� અમ્લોવિપીત્ત શે� તું થ�ય છે$ .

Dt : 11/01/11 ગૌ� ગૌ�ધૃરી ચ# ણ! ( જાડે� માટુ�ડેવૈ� મા�ટુ� ) આય��Q રિદય ઔષાધા�મા� ' ગગ�ધારીં ચુ4ણી� ' પ્રસિસg છે$ . અરીંડુ4 સ�ન� મા4ળન� છે�લો, ન�ગરીંમા�થ, ��ળ�, લો�ધારીં, ધા��ડુ�ન� ફt લો, સ4 ઠું, બ�લો�ન�

ગભોં� , મા�ચુરીંસ, કડુ�છે�લો, ઇન્દ્રા,�, અવિતુંવિ�ષાન� કળ�, ક�ળ�પી�ટી, આબ�ન� ગ�ઠુંલો� અન$ લોજામાણી�. આ બધા� ઔષાધા સરીંખ� �,ન$ લો��� ચુ4ણી� બન��� લો$ �� . આ થય� ગ ગ�ધારીં ચુ4ણી� . બ�ળકન$ ચુણી�ન� બ$ દ�ણી� ,$ટીલો� , મા�ટી�ન$ એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� આપી��થ� પી�તુંળ�

ઝા�ડુ�, પીચ્ય� �ગરીંન� ઝા�ડુ�, સગ્રહણી� માટી$ છે$ . ગગ�ન� ધાસમાસતું� પી4 રીં ,$�� પી�તુંળ� ઝા�ડુ� માટી�ડુતું� હ���થ� આ ચુ4ણી�ન$ ગ ગ�ધારીંચુ4ણી� ન�મા અપી�ય� લો�ગ$ છે$ .  - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 13/01/11સ� ચળ

આય��Q દમા� પી� ચુ પ્રક�રીંન� મા�ઠું�ન� ઉંલ્લો$ખ છે$ . આમા�થ� 'સ��ચુ�લો' છે$ ,$ન$ આપીણી$ સચુળ કહ�એ છે�એ. તું$ ન� ગ�ણી� આ પ્રમા�ણી$ છે$ . રી/ ચકાં� રી�ચકાં� ભા� દિદા દા�પનુ� પ�ચનુ� પરીમા9 । સ� સ્નુ� હ� વૈ�તુનુ� ન્ના�તિતુ તિપત્તાંલ� તિવૈશદા� લધૃ� ।।

ઉદ્ગા�રી શ� બિ�નુ� સ# ક્ષ્મા� તિવૈબી� ધૃ�નુ�હશ# લબિજતુ ।। અથ�� તું0 સચુળ આહ�રીં પીરીં રુંમિચુ ઉંત્પીન્ન કરીંન�રીં, માળન$ ભોં$ દ�ન$ તું�ડુ�ન$ ઉંતું�રીંન�રીં ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રરિદપ્તા કરીંન�રીં, પી�ચુન કરીંન�રીં, મિસ્નગ્ધા, ��ય�

માટી�ડુન�રીં, વિપીત્ત કરીંન�રીં નથ�. પીચુ��મા� હલોક� , ઓડુક�રીં લો��ન�રીં, કબસિ,ય�તું, આફરીં� અન$ ઉંદરીંશે4ળ માટી�ડુન�રીં છે$ . તું$ ન� અવિતું ઉંપીય�ગ સ્��સ્થ્ય મા�ટી$ હ�વિનક�રીંક છે$ .       

- �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�Dt : 17/01/11

કાંટુફંલ�દિદાચ# ણ! ૧-૨(૧) કટ્ફલો�રિદ ચુ4ણી� -૧, ક�યફળ, પી� ષ્કરીંમા4ળ, પી�પીરીં અન$ ક�કડુ�સિંશેCગ�, આ ચુ�રીં$ ઔષાધા� સરીંખ� ભોં�ગ$ લો��� ખ4બ ખ� ડુ� ચુ4ણી� બન��� લો$�� . આ થય� કટીફલો�રિદ ચુ4ણી� ન . ૧ અડુધા� ચુમાચુ� આ ચુ4ણી� માધા સ�થ$ ચુ�ટી� ,��થ� શ્વા�સ, ઉંધારીંસ, કફજ્�રીં, ��યરીંલો તું��, કફરીં�ગ�

માટી$ છે$ . (૨) કટ્ફલો�રિદ ચુ4ણી� - ૨ ક�યફળ, ન�ગરીંમા�થ, કડુ� , કચુ4 રીં�, પી� ષ્કરીંમા4ળ, અન$ ક�કડુ�સિંશેCગ� આ છેએ ઔષાધા� સરીંખ� ભોં�ગ$ લોઈ ચુ4ણી� બન��� લો$ �� . આ થય� કટ્ફલો�રિદ ચુ4ણી� ન . ૨. અડુધા� ચુમાચુ� આ ચુ4ણી� માધા સ�થ$ સ��રીં$ , બપી�રીં$ અન$ રીં�ત્ર$ લો$ ��થ� તું��, શેરીંદ�,

ઉંધારીંસ, શ્વા�સ, ક્ષય, અરુંમિચુ, ઊંલોટી�, ઉંબક�, શે4ળ અન$ ગળ�ન� રીં�ગ�મા� વિહતું��હ છે$ . 

Dt : 18/01/11

Page 24: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

રીસ�યાનુ (Rasayan) આય��Q રિદય માતું$ શેરીં�રીંન� રીંસ, રીંક્તું, મા�સ, મા$ દ�રિદ સ�તું$ ધા�તું�ઓન$ �ધા�રીં�, શેરીં�રીંન� શેસ્થિક્તું અન$ આય� ષ્યન$ �ધા�રીં$ છે$ . ,$ રીં�ગ� અન$

ઘીડુપીણીન$ પી�સ$ આ��� ન દ$ , રીં�ગ પ્રવિતુંક�રીં શેસ્થિક્તું �ધા�રીંન�રીં, �:g��સ્થ� લો��ન�રીં, બ�બતું�થ�  બચુ��$ તું$ ન� ન�મા રીંસ�યન ઔષાધા. આ�� ઔષાધાન� સ$�નથ� દ�ઘી� આય� , મા$ઘી�, સ્મૃ:વિતું, પ્રભોં�, ક� વિતું, પ્ર�પ્તા થ�ય છે$ . આય��Q દમા� અન$ ક રીંસ�યન ઔષાધા� છે$ . ખ4બ જાણી�તું� ઔષાધા

છે$ રીંસ�યન ચુ4ણી� . ગળ�, ગ�ખરું અન$ આમાળ� આ ત્રણી$ન� સમાભોં�ગ$ બન$લો� આ ચુ4ણી� છે$ રીંસ�યન ચુ4ણી� . એક ચુમાચુ� આ ચુ4ણી� ઘી� સ�કરીં સ�થ$ લો$ ��થ� રીંસ�યન ગ�ણી પ્ર�પ્તા થ�ય છે$ .

Dt : 19/01/11 કાં�� વૈ�રીપ�ઠી�� (Kuvarpathu)

‘ ’ આય��Q દન� ઔષાધા ક� મા�રીં� એ , આપીણું� ક� ��રીંપી�ઠું� - લો�બરું . (એલો���રીં�) આ ક� ��રીંપી�ઠું� માળન$ ભોં$ દન�રીં- તું�ડુન�રીં, શે�તુંળ, કડુ�� , ન$ ત્રન$ વિહતુંકરીં, રીંસ�યન, માધા� રીં, બ:હણી, બળક�રીંક, ��ય� �ધા� ક તુંથ� ��ય� , વિ�ષા, ગ�લ્મા, પ્લો�હ�, લો��રીં, �માન, કફ- જ્�રીં, અમિગ્નાદગ્ધા

ગ્રમિથ, વ્રણી, ખ�લો, મા�સિસક ધામા�ન� વિ�ક: વિતુંઓ, રીંક્તુંવિપીત્ત અન$ ચુ�માડુ�ન� રીં�ગ�મા� વિ�ણિભોંન્ન રીં�તું$ �પીરીં�ય છે$ . ક� ��રીંન� પી�ન �ચ્ચુ$ ન� ગરીં અડુધા� ચુમાચુ� સ��રીં- સ�, લો$��. ક� મા�ય��સ� ત્રણીથ� ચુ�રીં ચુમાચુ� સ��રીં- સ�, સ્ત્રી� રીં�ગ�મા� પી���. ,$ લો��રીં, માસ�, પી$ ટીન� રીં�ગ�મા� �પીરીં�ય છે$ .

Dt : 20/01/11 એલ�દિદાચ# ણ! નુ� . ૧-૨ (Elayadi Churna)

એલો�રિદચુ4ણી� ન . ૧ એલોચુ�, ઘીઉં લો�, ન�ગરીંમા�થ. બ�રીંન� છે�લો, પી�પીરીં, ચુ દન, લો��ગ અન$ ન�ગક$ સરીં, આ બધા� સરીંખ� ભોં�ગ$ લોઈ ચુ4ણી� બન��� લો$�� . એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� આ ચુ4ણી� એક એક ચુમાચુ� સ�કરીં અન$ ઘી� સ�થ$ સ��રીં$ અન$ સ�,$ ચુ�ટી� ,��થ� ��ય� , વિપીત્ત અન$ કફ

આ ત્રણી$ દ�ષાથ� થતું� ઊંલોટી� માટી$ છે$ . એલો�રિદ ચુ4ણી� ન . ૨ એલોચુ�, ,ટી�મા�સ�, સ4 ઠું, મારીં�, પી�પીરીં, લોહિં�Cગ, ન�ગરીંમા�થ, ખ�રીં$ ક, તુંમા�લોપીત્ર, ચુ દન ,$ઠું�માધા, ધા�ણી�, દ�ડુમાન� છે�લો અન$ ��ળ� આ બધા� સરીંખ� ભોં�ગ$ લોઈ ચુ4ણી� બન��� લો$ �� . અડુધા� ચુમાચુ� આ ચુ4ણી�

સ�કરીં��ળ� દ4 ધા સ�થ$ સ��રીં- સ�, પી���થ� કમાળ� પી� ડુ� રીં�ગ, પ્રમા$હ અમા$ મા4 ત્રક: ચ્છે માટી$ છે$ . ધા�તું� પી� વિષ્ટ થ�ય છે$ .    - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 21/01/11દા�ડેમા- ૧ (Dadam-1)

અવિતુંસ�રીંન� ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ 'દ�ડુમા'. દ�ડુમાન� એક ગ�ણી છે$ 'ગ્ર�હ�' ગ્ર�હ� એટીલો$ માળન$ રીં�કન�રીં. ગ્ર�હ� ગ�ણી��ળ� ઔષાધા� માળન$ રીં�કતું� હ���થ� અવિતુંસ�રીં, સગ્રહણી� ,$�� રીં�ગમા� �પીરીં�ય છે$ . આ મા�ટી$ દ�ડુમાન� એક પી� ટીપી� ક પ્રય�ગ છે$ . પી�ક� દ�ડુમા પીરીં ચુ�કણી� મા�ટી�ન�

જાડુ� લો$પી કરીં� અમિગ્નામા� શે$ ક�� . બરીં�બરીં શે$ ક�ય પીછે� દ�ડુમા ઠું ડુ� પીડુ$ એટીલો$ મા�ટી� હટી��� દ�ડુમાન� રીંસ ક�ઢ� એક કપી ,$ટીલો� સ��રીં- સ�, પી���. પી�તુંળ� ઝા�ડુ�ન� બધા� વિ�ક: વિતુંઓ માટીશે$ . સ�P�તું$ મિત્રદ�ષાન�શેક બળ આપીન�રીં છે$ અન$ હૃદયન$ વિહતુંકરીં કહ્યું� છે$ . દ�ડુમા

શે� ક્રી�ધા� ક, મા$ધા�પ્રદ પીણી છે$ .  - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 22/01/11દા�ડેમા- ૨ (Dadam-2)

‘ ’ અવિતુંસ�રીં એટીલો$ ક$ પી�તુંળ� ઝા�ડુ� મા�ટી$ માર્હિહCષા શે� ગધારીં$ આપી$લો� લોઘી� દ�રિડુમા�ષ્ટક ચુ4ણી� આ પ્રમા�ણી$ છે$ . દ�ડુમાન� સ4 ક� દ�ણી� ૮૦ ગ્ર�મા, સ�કરીં ૪૦૦ ગ્ર�મા, તું,, તુંમા�લોપીત્ર અન$ એલોચુ�, આ ત્રણી$ થઈન$ ૪૦ ગ્ર�મા, સ4 ઠું ૪૦ ગ્ર�મા, મારીં� ૪૦ ગ્ર�મા અન$ લો�ડુ� પી�પીરીં ૪૦ ગ્ર�મા.

આ આઠું$ ઔષાધા�ન� બ�રીં�ક ચુ4ણી� કરીં� બ�ટીલો� ભોંરીં� લો$ ��. આ ચુ4ણી� રુંમિચુક�રીંક, ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રરિદપ્તા કરીંન�રીં, ગળ� - ક ઠુંન$ શે�g કરીંન�રીં, ઝા�ડુ�ન$ બ� ધાન�રીં, ખ�સ�, તું�� માટી�ડુન�રીં, ઝા�ડુ�ન� દદ��એ મા�ળ� અન$ તું�જી છે�શે સ�થ$ અડુધા�થ� એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� સ��રીં$ , બપી�રીં$

અન$ રીં�ત્ર$ પી��� જા$ઈએ.   - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 23/01/11દા�ડેમા-૪ (Dadam-4)

આપીણી$ ત્યાં� બ�ળક� અન$ ય� �ક�મા� નસક�રીં� ફt ટી��ન� ક$ સ �ધા�રીં$ જા$ �� માળ$ છે$ . નસક�રીં� એટીલો$ ન�કમા� થ� થતું� રીંક્તુંસ્રા��. આ નસક�રીં�ન� ઉંપીચુ�રીં મા�ટી$ માર્હિહCષા ચુરીંક$ એક સરીંળ ઔષાધા પ્રય�ગ આ પ્રમા�ણી$ આપ્ય� છે$ . દ�ડુમાન� ફt લો અન$ છે�લો તુંથ� લો�લો� તું�જી

Page 25: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

ધારીં�ન� રીંસ મિમાP કરીં� ન�કમા� ટી�પી� પી�ડુ� રીં: મા4 ક��થ� તુંરીંતું રીંક્તુંસ્ત્રી��બધા થ�ય છે$ . થ�ડુ���રીં$ રીં: લોઈ લો$�� . દ�ડુમાન� ફt લોન� રીંસ મા4 ક��થ� પીણી ફ�યદ� થ�ય છે$ . માસ�મા� થ� લો�હ� પીડુતું� હ�ય તું� દ�ડુમાન� છે�લોન� એક ચુમાચુ� ચુ4ણી� તું�જી છે�શે સ�થ$ પી���થ� ફ�યદ� થ�ય છે$ . -વૈ� દ્ય

માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 25/01/11 દા�રી/ હળદારી- ૧ (Daru Haldar-1) ‘ ’ અવિતું ઉંત્તમા ઔષાધા�મા� દ�રીં: હળદરીં ન� ગણીત્ર� થ�ય છે$ . આપીણી� દ$શેમા� થતું� હ���થ� પ્ર�ચુ�નક�ળથ� તું$ વિ�ણિભોંન્ન રીં�ગ�મા� અન$ ક રીં�તું$

�પીરીં�ય છે$ . દ�રીં: હળદરીંન� ક� ટી���ળ� �:ક્ષ� વિહમા�લોયમા� પી� ચુથ� તું$ રીં હજારીં ફt ટીન� ઊંચુ�ઈએ થ�ય છે$ . તું$ ન� લો�કડુ� હળદરીં ,$�� પી�ળ� હ���થ� દ�રીં: હળદરીં કહ$ ��ય છે$ . દ�રીં: હળદરીં સ્��દમા� તું�ખ�, કડુ��, રીં: ક્ષ, ગરીંમા શેરીં�રીંન� �ણી� - રીં ગ સ�ધા�રીંન�રીં, કફ વિપીત્તન� રીં�ગ�, ત્�ચુ�ન� રીં�ગ�, લો�હ�ન� રીં�ગ�, પ્રમા$હન$ શે� તું કરીંન�રીં, માચુક�ડુ અન$ ��ગ��થ� થતું� સ�જા$ માટી�ડુન�રીં, પી� ડુ� રીં�ગ અન$ વ્રણી માટી�ડુન�રીં,

આખન� , ક�નન� અન$ મા�ઢ�ન� રીં�ગ� અન$ સ�જા$ માટી�ડુ$ છે$ .- વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 27/01/11શ્વા�તુસ્ર�વૈ- લ્યા�કાં�દિરીયા�

આપીણી� ગ�,રીં�તુંમા� બ�રીંમા� સદ�મા� શે�ઠુંલો ન�માન� વિ�દ્વ�ન �w દ્ય થઈ ગય� તું$ માણી$ 'ગદવિનગ્રહ' ન�માન� ગ્રથ લોખ્ય� છે$ . તું$માણી$ સ્ત્રી�ઓન$ થતું� શ્વા$તુંસ્રા��- લ્યુ�ક�રિરીંય�ન� વિ�ક: વિતું મા�ટી$ એક સરીંળ ઉંપીચુ�રીં લોખ્ય� છે$ . ,$ ન�ધા� લો$ �� ,$�� છે$ . એક ગ્લો�સ પી�ણી�મા� એક ચુમાચુ� દ�રીં:

હળદરીંન� ભોં�ક્કુ� ન�ખ� ઉંક�ળ��� . બરીં�બરીં ઉંકળ$ ત્યાં�રીં$ ઉંતું�રીં� ઠું ડુ� પીડુ$ ત્યાં�રીં$ ગ�ળ�ન$ પી� ,�� . સ��રીં- સ�, આ તું�જા$ ઉંક�ળ� પી દરીં ��સ રિદ�સ પી���થ� શ્વા$તુંસ્રા�� માટી$ છે$ . દ�રીં: હળદરીંમા� રીં: ઝા લો����ન� ગ�ણી હ���થ� ય�વિનમા�ગ� ન� અન$ ગભોં��શેયન� મા�ખ પીરીંન� ચુ� દ� વ્રણી

માટી$ છે$ . આ ઉંપીરીંથ� કહ� શેક�ય દ�રીં: હળદરીં લ્યુ�ક�રિરીંય�ન� ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�Dt : 29/01/11

ઉ� દારી� (Undari) ઉં દરીં� ન�માન� રીં�ગ મા�થ�ન� ચુ�માડુ� પીરીં થ�ય છે$ . ઘીણી�ન$ દ�ઢ�, મા4છે અન$ ભ્રમારીં પીરીં પીણી થ�ય છે$ . તું$ સ્થ�નન� ત્�ચુ� ચુળકતું� અન$ શે� ષ્ક દ$ખ�ય છે$ . તું$ મા�નસિસક રીં�તું$ ત્ર�સદ�યક અન$ સ@દય� ન$ હ�વિનક�રીંક છે$ . આ રીં�ગન� એક ઉંપીચુ�રીં આ પ્રમા�ણી$ છે$ . દ�રીં: હળદરીંન$ ઉંક�ળ� તું$ ન�

ઘીન બન����મા� આ�$ છે$ . ,$ન$ રીંસ� તું� કહ$ છે$ . બજારીંમા� પીણી માળ$ છે$ . હ�થ�દ� તુંન� ક�લોસ� અન$ રીંસ� તું� સરીંખ�ભોં�ગ$ અજાદ4 ધામા� લોસ�ટી� ઘીટ્ટ બન$ ત્યાં�રીં$ સ�ગટી� બન��� લો$ ��. આ સ�ગટી� પી�ણી�મા� લોસ�ટી� ઉં દરીં���ળ� ત્�ચુ� પીરીં સ��રીં- સ�, લોગ�ડુ��થ� થ�ડુ�

રિદ�સ�મા� ઉં દરીં� માટી� જાય છે$ .- �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�Dt : 31/01/11ધૃ/ તુ-ઘુ�- ૨ (Dhrut-2)

(૧) આય��Q દમા� ઘી�ન� વિપીત્તશે�માક અન$ ક ઔષાધા પ્રય�ગ� છે$ . વિપીત્ત પી�તું�ન� ઉંષ્ણીતું� અન$ તું�ક્ષ્ણીતું�થ� દ�હ- બળતુંરીં� ઉંત્પીન્ન કરીં$ છે$ . ,$થ� પી$ ટીમા� , આખ�મા� , પીગન� તુંસિળય�, હ�થમા� , મા�ઢ�મા� માળ મા4ત્રમા�ગQ �ધાતું� ઓછે� પ્રમા�ણીમા� ક�ઈ પીણી સ્થ�ન$ બળતુંરીં� થ�ય છે$ . આ�� તુંકલો�ફ �ખતું$ પીગન� તુંસિળય$ ગ�યન� ઘી� ઘીસ��થ� શે� વિતું થ�ય છે$ . (૨) શેરીં�રીંન� ક�ઈ સ્થ�ન$ બળતુંરીં� થતું� હ�ય તું� એક એક ચુમાચુ� સ�કરીં અન$ શેતું��રીં�, બ$ ચુમાચુ� ગ�યન� ઘી�મા� જા$ સ��રીં- સ�, મિમાP કરીં� ચુ�ટી��મા� આ�$ તું� શે� વિતું થ�ય છે$ . આ ત્રણી$ ઔષાધા

દ્રાવ્ય� પીરીંમા વિપીત્તશે�માક છે$ .

Dt : 02/02/11ગૌ�ળ- ૨ (Gol)

એક �રીંસ ,4 ન� ગ�ળ રુંમિચુકરીં, અમિગ્નાદ�પીક, માળમા4ત્ર શે�ધાક, પીથ્ય, અવિતુંસ્��રિદષ્ટ, હૃદય મા�ટી$ વિહતું��હ, પી@વિષ્ટક, �,ન �ધા�રીંન�રીં, રીંસ�યન, મિસ્નગ્ધા, લોઘી� અન$ પીથ્ય છે$ . તું$ ��જીકરીં- માwથ� ન શેસ્થિક્તું �ધા�રીંન�રીં, ત્રણી$ દ�ષાન$ માટી�ડુન�રીં, સતું�પી રીંક્તું�લ્પીતું� પ્રમા$ હ અન$

Pમાન�શેક હ���થ� જ્�રીંહ�રીંક પીણી છે$ . ગ�ળમા� ક$ લોશ્યમા અન$ ફ�સ્ફેરીંસન� પ્રમા�ણી સ�રીં� પ્રમા�ણીમા� હ���થ� હ�ડુક� ન� પી� વિષ્ટ અન$ �:સિgમા�

Page 26: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

સ�રીં� ફ�ળ� આપી$ છે$ . આમા ગ�ળ શેરીં�રીંન� સ�તું$ ધા�તું�ઓન� રીંસ, રીંક્તું, મા�સ, મા$ દ, અસ્થિસ્થ, માજ્જા અન$ શે� ક્રીન� �:સિg કરીં$ છે$ . આમા ગ�ળ ગ�ણીક�ય� ન� દૃવિષ્ટએ ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ .

Dt : 03/02/11 જીરુ� (Jiru)

આપીણી� માસ�લો�મા� �પીરીં�તું� જીરું એ ઉંત્તમા ઘીરીંગથ્થ� ઔષાધા છે$ . આય��Q રિદય માતું$ જીરું તું�ખ� , ઉંષ્ણી- ગરીંમા, તું�ક્ષ્ણી, રુંમિચુક�રીંક, વિપીત્ત અન$ ,ઠુંરીં�મિગ્ના �ધા� ક છે$ . ઉંદરીંશે4ળ, આકડુ�- મારીં�ડુ, ગ$સન� શેમાન કરીંન�રીં, સ�ગ ધા�, કફ, ��ય� , દ� ગq ધા, ગ$સ- ગ�ળ�, ઝા�ડુ�, સગ્રહણી�, અન$ કરીંમિમાય�ન� ન�શે કરીંન�રીં છે$ . જીરું અન$ હરીંડુ$ ન� સમાભોં�ગ$ બન��$લો� ચુ4ણી� અડુધા�થ� એક ચુમાચુ�ન� મા�ત્ર�મા� સહ$ , ન�શે$ ક� પી�ણી� સ�થ$ લો$ ��થ� ��ય� અન$ માળન� શે� સિg થ�ય છે$ . ,$થ� પી$ ટીન� આકડુ� માળ અન$ અપી�ન��ય� ન� દ� ગq ધા, ઉંદરીંશે4ળ, ગ$સ અન$ આફરીં� માટી$ છે$ . ભોં4ખ લો�ગ$ છે$ . એટીલો$ , તું$ ન$ રીંસ�ડુ�મા� સ્થ�ન માળ્યું� છે$ .  

Dt : 04/02/11કાં�ચ�-ક્વૈચ- ૨ (Kaucha-2)

ઔષાધામા� ક@ચુ�ન� ચુ4ણી� , ચુ�ટીણી અન$ પી�ક રીં: પી$ ઉંપીય�ગ થ�ય છે$ . ક@ચુ� માwથ� ન શેસ્થિક્તું �ધા�રીંન�રીં, ��ય� ન� રીં�ગ�મા� વિહતુંકરીં, વિપીત્તન$ શે� તુંકરીંન�રીં, રીંક્તું લો�હ�ન� વિ�ક�રીં� માટી�ડુન�રીં, ન�� માતું પ્રમા�ણી$ ક@ચુ� જ્ઞા�નતું તું�ઓન$ બળ આપીન�રીં, મા�સિસક ધામા� વિનયમિમાતું કરીંન�રીં, મા�સિસક

ધામા� �ખતું$ થતું� દ�ખ���- કષ્ટ�તું� � માટી�ડુન�રીં તુંથ� શ્વા$તુંપ્રદરીં- લ્યુ�ક�રિરીંય� અન$ રીંક્તુંપ્રદરીંમા� વિહતુંકરીં છે$ . ક@ચુ�ન� બ�,ન� ચુ4ણી� અન$ તું�લો�માખ�ન�ન� ચુ4ણી� અડુધા�- અડુધા� ચુમાચુ� ચુ4ણી� એક ચુમાચુ� સ�કરીં સ�થ$ સ��રીં- સ�, દ4 ધા સ�થ$ લો$ ��થ� ધા�તું� પી� વિષ્ટ થ�ય છે$ .    - �w દ્ય

માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 05/02/11રીક્તુસ્ર�વૈ

આય��Q દમા� શેરીં�રીંન� ક�ઈ પીણી ભોં�ગમા� થ� થતું� રીંક્તુંસ્રા��ન$ માટી�ડુ��ન� એક સ�� સરીંળ ઉંપીચુ�રીં આ પ્રમા�ણી$ છે$ . શેતું��રીં�, ,$ઠું�માધા અન$ ચુ દન. આ ત્રણી$ ઔષાધા� સરીંખ� �,ન$ લોઈ ચુ4ણી� કરીં�. એક ચુમાચુ� આ ચુ4ણી�મા� એક ચુમાચુ� સ�કરીં મિમાP કરીં�ન$ એક ગ્લો�સ દ4 ધામા�

ન�ખ�, ઉંક�ળ�ન$ ઠું ડુ� પી�ડુ� સ��રીં- સ�, પી��� . શેરીં�રીંમા� થ� થતું� ક�ઈપીણી પ્રક�રીંન� રીંક્તુંસ્રા�� બધા થ�ય છે$ . આ ઉંપીચુ�રીં �ખતું$ ગરીંમા, તું�ખ� અન$ ખ�ટી� ચુ�જા$ બ ધા કરીં��. અથ�ણી� , પી�પીડુ, ક�ળ�મારીં�, ગ�ળ, સ4 ઠું, આદ� અન$ બ�,રીં�ન� ઉંપીય�ગ બધા કરીં��. ટી$ ન્શેન,

ગ�સ્સ�થ� બચુ�� .

Dt : 07/02/11 ગૌ�યાનુ�� દા# ધૃ (Gay nu Doodh)

આય��Q દન� માહ�ગ્રથ ચુરીંક સ વિહતું�મા� ગ�યન� દ4 ધાન� દસ ગ�ણી� આ પ્રમા�ણી$ દશે�� ��ય� છે$ .

સ્વૈ�દા� શ�તુ� મા/ દા� ષિસ્નુગ્ધૃ� બીહલ� શ્લેક્ષ્ણતિપચ્છુંલમા9 |

ગૌ� રુમા� દા� પ્રાસન્ના� ચ ગૌવ્યા� દાશ ગૌ� ણ� પયા8 | તુદા� વૈ� ગૌ� ણમા� વૈ� જ8 સ�મા�2યાદાન્વિભાવૈધૃ! યા� તુ | પ્રાવૈરી� જીવૈનુ�યા�નુ�� ક્ષં�રીમા� ક્તુ� રીસ�યાનુમા9 ||

અથ�� તું0 ગ�યન� દ4 ધા સ્��રિદષ્ટ, શે�તુંળ, ક�માળ, મિસ્નગ્ધા, પીચુ��મા� ભોં�રીં$ , મા દ અન$ સ્�ચ્છે હ�ય છે$ . આ ગ�ણી�થ� ય� ક્તું સ�મા�ન્ય રીં�તું$ ઓ,- ઇમિન્દ્રાઓન� બળન$ �ધા�રીંન�રીં, રીંસ�યન હ���થ� આય� , બળ અન$ બ� સિg �ધા�રીંન�રીં ગણી���ય�

Page 27: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

Dt : 12/02/11બી�રીસલ�- ૧ Borsil-2

‘ ’ આપીણી� એક સ� દરીં ઔષાધા �:ક્ષન� ન�મા છે$ બ�રીંસલો� આય��Q દમા� તું$ ન$ બક� લો કહ$ છે$ . ‘ ’ તું$ ન� માધા� રીં સ�ગ ધાન$ ક�રીંણી$ તું$ ન$ માધા�ગ ધા પીણી કહ$ છે$ . બ�રીંસલો� સ્��દમા� તું� રીં�, અન� ષ્ણી અથ�� ગરીંમા નથ�. પીચુ� ગય� પીછે� તું�ખ�, પીચુ��મા� ભોં�રીં$ , કફ, વિપીત્ત, ઝા$ રીં, સફ$ દ ક�ઢ, કરીંમિમાય�

અન$ દ� તુંન� રીં�ગ� માટી�ડુન�રીં છે$ . માર્હિહCષા ભોં��મિમાP$ લોખ્ય� છે$ ક$ , બ�રીંસલો� સ�ગ મિધાતું વિ�શેદ અન$ હૃદયન$ મા�ટી$ વિહતું��હ છે$ . તું$ તું4 રીં� રીંસન$ લો�ધા$ , શેરીં�રીંન� આતુંરિરીંક મા�ગ��ન$ શે�g કરીં$ છે$ . તું$ ન� તું� રીં� રીંસ કફન� ચુ�ક�શેન$ દ4 રીં કરીં$ છે$ . તું$ ન� છે�લોમા� પીણી આ , ગ�ણી છે$ .     

Dt : 14/02/11બી�રીસલ�- ૩ (Borsil-3)

આપીણી� ગ�,રીં�તુંમા� શે�ઢલો ન�માન� વિ�દ્વ�ન �w દ્ય થઈ ગય� તું$ માણી$ બ�રીંસલો�ન� ઉંપીચુ�રીં પ્રય�ગ� સ4ચુવ્ય� છે$ . (૧) બ�રીંસલો�ન� બ�,ન� ચુ4ણી� સ��રીં- સ�, દ� તું$ ઘીસ��થ� સ્થ�નચ્ય� તું દ� તું અચુલો- સ� દૃઢ બન$ છે$ . (૨) બ�રીંસલો�ન� મા4ળન� છે�લોન$ સ��રીં- સ�, ,મ્ય� પીછે�

ચુ����થ� હ�લોતું� દ� તું સ્થિસ્થરીંતું� પ્ર�પ્તા કરીં$ છે$ . (૩) બ�રીંસલો�ન� છે�લોન� દ� તુંણીન� ,$મા ચુ��ણી કરીં��થ� દ� તું �જ્રતું�લ્યુ મા,બ4તું બન$ છે$ . (૪) બ�રીંસલો�ન� મા4ળન� છે�લો દ4 ધા સ�થ$ લોસ�ટી� આ પી$સ્ટ પી$ ઢ� અન$ દ� તું$ ઘીસ��થ� �:g�ન� દ� તું પીણી મા,બ4તું બન$ છે$ . પી$ ઢ�ન� રીંક્તુંસ્રા��

બધા થ�ય છે$ .

Dt : 15/02/11 સિંસ5ધૃ�લ� ણ (Sindhalun)

આય��Q દમા� મા�ઠું�- નમાકન� પી� ચુ પ્રક�રીં દશે�� ��ય� છે$ . આ પી�ચુમા� થ� એક પ્રક�રીંન$ સિંસCધા�- સિંસCધા�લો�ણી કહ$ ��મા� આ�$ છે$ . તું$ ન� ગ�ણી� આ પ્રમા�ણી$ છે$ .

સ� 2ધૃવૈ� લવૈણ� સ્વૈ�દા� દિદાપનુ� પ�ચનુ� | લઘુ� ષિસ્નુગ્ધૃ� રુચ્યા� તિહમા� વૈ/ ષ્યા�

સ# ક્ષ્મા� નુ� ત્ર્યા ષિત્રદા�ષાહૃતુ9 || એટીલો$ ક$ સિંસCધા�લો�ણી સ્��રિદષ્ટ, ,ઠુંરીં�મિગ્નાન$ પ્રરિદપ્તા કરીંન�રીં આહ�રીંન� પી�ચુન કરીં��ન�રીં, પીચુ��મા� હળ�� - લોઘી� , મિસ્નગ્ધા અરુંમિચુ ઉંપીજા�ન�રીં,

ઠું ડુ� , શે�તુંળ, માwથ� નશેસ્થિક્તું �ધા�રીંન�રીં સ4 ક્ષ્મા ન$ ત્ર મા�ટી$ વિહતુંકરીં અન$ ��ય� , વિપીત્ત અન$ કફ ત્રણી$ દ�ષા�ન$ માટી�ડુન�રીં, આમા છેતું� ઉંમિચુતું મા�ત્ર�મા� , તું$ વિહતુંક�રીં� છે$ .

Dt : 16/02/11 દાદિરીયા�ઈ મા�ઠી�� (Dariyai Mithu-Salt) આય��Q દમા� પી� ચુ પ્રક�રીંન� મા�ઠું�ન� ઉંલ્લો$$ખ છે$ . આ પી�ચુ પ્રક�રીંન� દરિરીંય�ઈ મા�ઠું�- નમાકન� પીણી સમા��$શે થ�ય છે$ . તું$ ન� ગ�ણી� આય��Q દ

પ્રમા�ણી$ આ મા�,બ છે$ . સમા� દ્રા� માધૃ� રી� પ�કાં� સતિતુક્તુ� માધૃ� રી� ગૌ� રુ | નુ�ત્ય�ષ્ણ� દા�પનુ� ભા� દા� સક્ષં�રીમાતિવૈદા�તિહ ચ ||

શ્લેષ્માણ� વૈ�તુનુ� તિતુક્તુમારુક્ષં� નુ�તિતુશ�તુલમા || અથ�� તું0 દરિરીંય�ઈ મા�ઠું� માધા� રીં, પીચ્ય� પીછે� પીણી માધા� રીં, કડુ�� , ભોં�રીં$ , બહ� ગરીંમા નથ�. ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રરિદપ્તા કરીંન�રીં, ભોં$ દ�- માળ ઉંતું�રીંન�રીં, ખ�રીં�

રીંસ��ળ� , તું$મા, દ�હ ઉંત્પીન્ન કરીંન�રીં, કફ કરીંન�રીં, ��ય� ન$ માટી�ડુન�રીં અન$ કડુ�� છે$ . છેતું� રુંક્ષ નથ� અન$ �ધા�રીં$ ઠું ડુ� પીણી નથ�.

Dt : 16/02/11 ઉત્તાંમા ઔષાધૃ

આ,ક�લો હ�ઈ અથ�� લો� બ્લડુપ્ર$શેરીં એસિસરિડુટી�, અલ્સરીં, અહિંનCદ્રા�, રિડુપ્ર$શેન, પી�ચુનન� પ્ર�બ્લ$મા, હૃદયન� રીં�ગ�, આ બધા� તુંકલો�ફ�- વિ�ક: વિતુંઓ માનન� અશે� વિતુંમા� થ� ,ન્મા$ છે$ . દ��ઓન� આડુઅસરીંથ� પીણી થ�ય છે$ . નથ� શે� વિતું, નથ� વિનરીં� તું, નથ� સતું�ષા, અવિતું દ�ડુધા�મા,

ટી$ ન્શેન અન$ ઉંજાગરીં� હ�ય તું� આ�� રીં�ગ� ક$ મા ન થ�ય? એટીલો� મા�ટી$ , આય��Q દન� ગ્રથ�મા� અમા� ક આચુ�રીં- વિ�ચુ�રીં સદ્વતું� નન� વિનયમા� અન$ આહ�રીં- વિ�હ�રીંન� પીથ્યન� ઉંત્તમા પીથ- રીંસ્તું� બતું���ન$ કહ$ ��ય� છે$ ક$ માનન� શે� વિતું એ , ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . ક$ ટીલો�ક બ�બતું�

ઔષાધાન� ગરીં, સ�રીં$ છે$ . ક્રી�ધાથ� બચુ�� , સત્યાં બ�લો�� , સ�સ્કિત્�ક આહ�રીં, વ્યસન, અહ ક�રીંથ� મા� ક્તું બન�� .

Page 28: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

Dt : 16/02/11ઈ2દ્રાજવૈ- ૧ (Indrajav)

આપીણી$ ,$ન$ કડુ� કહ�એ છે�એ. તું$ ન$ આય��Q દમા� 'ક� ટી,' કહ$ છે$ . ક� ટી,ન� બ�, તું$ ઇન્દ્રા,�. ઇન્દ્રા,�ન� ગ�ણી� વિ�ષા$ લોખ�ય� છે$ . ઇ2દ્રાયાવૈ� ષિત્રદા�ષાઘ્નં� સ� ગ્રુ�હ� કાંટુ� શ�તુલ� |

જ્વૈરી�તિતુસ�રી રીક્તુ�શ�!વૈમા� તિવૈસપ! કાં� ષ્ઠંનુ� તુ | દા�પનુ� ગૌ� દાતિકાંલ�સવૈ�તુ�સ્ર શ્લે�ષ્માશ# લજીતુ ||

એટીલો$ ક$ ઇન્દ્રાય� ત્રણી$ દ�ષાન$ માટી�ડુન�રીં, માળન$ રીં�કન�રીં, તું�ખ� શે�તુંળ અન$ જ્�રીં, ઝા�ડુ�, રીંક્તું બગ�ડુ, અશે� - માસ�, ઊંલોટી�- રીંતું��, તુંથ� ક�ઢન$ માટી�ડુન�રીં છે$ તું$ મા, ,ઠુંરીં�મિગ્નાન$ પ્રરિદપ્તા કરીં$ છે$ . માળ મા�ગ� ન� રીં�ગ�, લો�હ���ળ� કફ અન$ શે4ળ માટી�ડુ$ છે$ . આ ઇન્દ્રા,�ન� છે�લો,

મા4ળ, ફt લો, ફળ, અન$ બ�, વિ�ણિભોંન્ન રીં�તું$ અન$ ક રીં�ગ�મા� �પીરીં�ય છે$ .    

Dt : 21/02/11 જ# નુ� મારીડે� (mardo)

આમાય� ક્તું- ચુ�કણી� ,4 ન� મારીંડુ�મા� આ ઔષાધા- ઉંપીચુ�રીં ઉંત્તમા પીરિરીંણી�મા આપી$ છે$ . દ$$ શે� બ��ળન� સ� ગ્ર�મા શે�ગ� લો��� તું$ ન$ પીચ્ચુ�સ ગ્ર�મા ફt લો��$લો� ફટીકડુ� સ�થ$ ખ4બ લોસ�ટી� ચુણી� ,$�ડુ� ગ�ળ�ઓ બન��� લો$��. ફટીકડુ� ક�ચુ� ��પીરીં�� નહ�. ફt લો��$લો� , ��પીરીં��. બ$

બ$ ગ�ળ�ન� મા�ત્ર�મા� આ ગ�ળ� સ��રીં- સ�, લો$��થ� ,4 ન� મારીંડુ� માટી$ છે$ . આ ઉંપીચુ�રીં સ�તું રિદ�સથ� �ધા�રીં$ કરીં�� નહ�. બ��ળન� આતુંરીંછે�લો લોસ�ટી� પી�ણી�મા�   ઉંક�ળ� ઠું ડુ� પી�ડુ�ન$ તું$ ન� ક�ગળ� કરીં��થ� મા�ઢ�ન� ચુ� દ� માટી$ છે$ . દ� તું અન$ માસ4 ડુ�- પી$ ઢ� મા,બ4તું થ�ય છે$ .

વિનષ્ક ટીક બ��ળન� પી� દડુ�ન� બ$ બ$ ચુમાચુ� રીંસ સ��રીં- સ�, પી���થ� સ�� પ્રક�રીંન�અવિતુંસ�રીં માટી$ છે$ .     

Dt : 22/02/11 સ� ગ્રુહણ� (Sangrahani)

‘ ’આ રીં�ગન$ આય��Q દમા� ગ્રહણી� , લો�ક વ્ય�હ�રીંમા� "સગ્રહણી�" અન$ આધા� વિનક મિચુવિકત્સક� "સ્પ્ર�" કહ$ છે$ . ,$મા� ખ�ધા$લો� આહ�રીંન$ ધા�રીંણી કરીં��ન� તું$ ન$ પીચુ����ન�, તું$મા, તું$મા� થ� સ�રીં ભોં�ગન$ ગ્રહણી કરીં��ન� શેસ્થિક્તું આપીણું� પી�ચુનતું ત્ર ગ�મા��� બ$સ$ છે$ . આ ક�રીંણીથ� ,મ્ય�

પીછે� આ રીં�ગમા� તુંરીંતું માળપ્ર�:સિત્તએ ,�� પીડુ$ છે$ . ઝા�ડુ� પી�તુંળ�, પીચ્ય� �ગરીંન� , થ�ય છે$ . પી�ચુન નબળ� પીડુ�� , �,ન અન$ લો�હ� ઘીટી�� . મા�ઢ�મા� ચુ� દ� પીડુ��, સ�જા$ ચુડુ�� અન$ ��રીં ��રીં માળપ્ર�:સિત્તએ ,�� . આ રીં�ગમા� ક� ટી, ઘીન�ટી� બ$ બ$ ગ�ળ� સ��રીં- સ�, અન$

ક� ટીજારિરીંષ્ટ ત્રણી ચુમાચુ� સ��રીં$ બપી�રીં$ અન$ રીં�ત્ર$ પી���. આ�શ્યક પીરીં$જી પી�ળ��.      - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 24/02/11ગૌ�ખરુ� - ૨ (Gokaru-2)

આય��Q દમા� ગ�ખરું ન� પ્રય�ગ� આ પ્રમા�ણી$ છે$ . (૧) ગ�ખરું અન$ સ�કરીંન� સમાભોં�ગ$ બન��$લો� ચુ4ણી� એક ચુમાચુ� લો$ ��થ� બધા� જાતુંન� પ્રમા$હ માટી$ છે$ . (૨) ગ�ખરું અન$ સ4 ઠુંન� ઉંક�ળ� સ��રીં- સ�, પી���થ� આમા��તું, કટી�શે4ળ અન$ સ� ધા�ન� દ�ખ��� માટી$ છે$ . (૩) ગ�ખરું , તુંલોન� ફt લો, માધા અન$ ઘી�ન$ સમા�ન ભોં�ગ$ લોસ�ટી� તું$ ન� લો$ પી કરીં��થ� ઉં દરીં� માટી$ જાય છે$ . (૪) ગ�ખરું ન� ચુ4ણી� અન$ માધા એક એક ચુમાચુ�

ઘી$ ટી� ક$ બકરીં�ન� દ4 ધામા� ન�ખ� સ��રીં- સ�, પી���થ� મા4 ત્રમા�ગ� ન� પીથરીં� માટી� જાય છે$ . (૫) ગ�ખરું ન� ચુ4ણી� સ�કરીંન� સ�થ$ લો$ ��થ� ધા�તું� પી� વિષ્ટ થ�ય છે$ . (૬) ગ�ખરું ન� પીચુ� ગન� ચુ4ણી� એક ચુમાચુ� સ��રીં- સ�, લો$��થ� માધા� પ્રમા$ હમા� ફ�યદ� થ�ય છે$ .    - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ

ગૌ�દા�નુ�

Dt : 26/02/11 બી� ઔષાધૃ�

(૧) મારિરીંચ્ય�રિદ ચુ4ણી� k આય��Q દન� આ ચુ4ણી�મા� ત્રણી ઉંત્તમા ઔષાધા� રીંહ$ લો� છે$ . મારીં�, મિચુત્રક અન$ સચુળ. આ ત્રણી$ન� સરીંખ� ભોં�ગ$ ચુ4ણી� બન��� લો$�� . પી� ચુમાચુ� ,$ટીલો� આ ચુ4ણી� સ��રીં$ અન$ સ�,$ પી�ણી� સ�થ$ લો$ ��થ� અજીણી� અન$ મા દ�મિગ્ના માટી$ છે$ . ઉંમિચુતું પીરીં$જી સ�થ$ આ

ચુ4ણી� છે�શે સ�થ$ લો$ ��થ� સગ્રહણી� અન$ અવિતુંસ�રીં માટી$ છે$ . (૨) એસ� ગ્ર�મા ગ�ળમા� મારીં� અન$ પી�પીરીંન� ચુ4ણી� દસ દસ ગ્ર�મા દ�ડુમાન� છે�લોન� ચુ4ણી� ��સગ્ર�મા, ,�ખ�રીં  આ બધા� ન$ લોસ�ટી� ચુણી� ,$�ડુ� ગ�ળ�ઓ બન���� આ થઈ મારિરીંચ્ય�રિદ�ટી�. આ ગ�ળ� ચુ4સ��થ�

સ4ક� અન$ કફ��ળ� ઉંધારીંસ અન$ શ્વા�સમા� ફ�યદ� થ�ય છે$ . 

Page 29: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

Dt : 28/02/11 બ્રા�હ્મી�ધૃ/ તુ (brahmidhrut)

આય��Q દમા� ઔષાધા� �ડુ$ સ�મિધાતું- સિસg કરીં$લો� ઘી�ન� વિ�શે$ ષા માહત્ત્� છે$ . આ�� ઔષાધા સ�મિધાતું ઘી�ન� ઉંપીય�ગથ� ,4 ન� રીં�ગ� દ4 રીં થઈ શેરીં�રીં વિનરીં�ગ� બન� પી� ષ્ટ થ�ય છે$ . તું$ ન� સ$ �નથ� આતુંરીંડુ� સવિક્રીય અન$ સબળ બન$ છે$ . અન$ આતુંરીંડુ�મા� ચુ�ટી$ લો� માળ� અન$ તું$ ન�

અ�રીં�ધા� દ4 રીં થ�ય છે$ . કબસિ,ય�તું માટી$ છે$ . આય��Q દમા� અન$ ક ઔષાધા સ�મિધાતું ધા:તું�ન� ઉંલ્લો$ખ છે$ . આમા�થ� એકન� ન�મા છે$ . ‘ ’બ્રા�હ્મી� ધા:તું આ ધા:તું બ@સિgક� મા�ટી$ , ઉંત્સ�હ, અપીસ્મૃ�રીં, સ્મૃ:વિતુંભ્રશે, રિડુપ્ર$શેન, હતું�શે�, વિનરીં�શે� અન$ મા�નસિસક રીં�ગ�મા� ખ4બ વિહતું��હ છે$ . તું$ ન� મા�ત્ર� બ$ બ$ ચુમાચુ� સ��રીં- સ�, લો$��.    

  - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 01/03/11રીક્તુ�તિતુસ�રી

આય��Q દમા� એક રીં�ગન� ન�મા છે$ . 'રીંક્તું�વિતુંસ�રીં.' આ રીં�ગન� મા� ખ્ય ક�રીંણી વિપીત્તદ�ષાન� પ્રક�પી ગણી���ય છે$ . વિપીત્ત પી�તું�ન� ઉંષ્ણી, તું�ક્ષ્ણી અન$ સ4 ક્ષ્મા ગ�ણી�થ� આતુંરીંડુ�મા� અલ્સરીં- ચુ� દ� પી�ડુ� દ$ છે$ . આધા� વિનક� આ રીં�ગન$ અલ્સરીં$ રિટી� ક�લો�યરિટીસ કહ$ છે$ . આ રીં�ગમા� ��રીં ��રીં

રીંક્તુંમિમાસિPતું ઝા�ડુ� થ�ય છે$ . અશેસ્થિક્તું પીણી આ�� જાય છે$ . આ�� દદ��ઓએ બધા� આહ�રીં બધા કરીં� મા�ત્ર બકરીં�ન� દ4 ધા પીરીં રીંહ$ �� જા$ઈએ, દ4 ધામા� સ�કરીં ન�ખ� ઉંક�ળ�ન$ , પી��� જા$ઈએ. ઔષાધામા� એક ચુમાચુ� કડુ�છે�લોન� ઉંક�ળ� સ��રીં- સ�, પી���. રીંક્તું પીડુતું� બ ધા

થ�ય પીછે� સ� પી�ચ્ય અન$ સ�દ� આહ�રીં પ્રય�,��.

Dt : 02/03/11 પ� તિ�કાં અલ્સરી

આમા�શેય વ્રણીન$ પી$ વિKક અલ્સરીં કહ$ છે$ . આ રીં�ગમા� હ�,રીં� પીરીં દ�ખ���, ,મ્ય� પીછે� બ$ - ત્રણી કલો�ક$ દ� ખ��� �ધા� ,��. ખ�ટી�, કડુ��, તું�ખ�, ઓડુક�રીં- ઉંછે�ળ�, ઉંબક�, ઉંલોટી� થ�ય થ�ડુ� થ�ડુ� ખ���થ� દ4 ધા, આઇસક્રી�મા, શેરીંબતુંથ� સ�રું લો�ગ$ . ઉંપીચુ�રીંમા� થ�ડુ� થ�ડુ�

��રીં$ સ�કરીં��ળ� દ4 ધા, દ4 ધાપી@આ લો$��. શેતું��રીં� ધા:તું ક$ શેતું��રીં� ચુ4ણી� એક એક ચુમાચુ� રિદ�સમા� ત્રણી��રીં દ4 ધા સ�થ$ લો$ �� . અન$ ન�રીં�ક$ લો લો�ણી ૨ ગ્ર�મા ,$ટીલો� સ��રીં- સ�, દ4 ધા સ�થ$ લો$ �� . તું�ખ�, તુંળ$લો�, ઉંષ્ણી, તું�ક્ષ્ણી, ખ�ટી� આહ�રીં બ ધા કરીં��. સપી4ણી� આરીં�મા કરીં��. માનન� શે� વિતું આન� ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ .

Dt : 04/03/11ભા�� ગૌરી�- ભા/� ગૌરી�જ (Bhangaro-Bhrungraj)

આય��Q રિદય ઔષાધા 'ભોં: ગરીં�,' ન$ આપીણી$ ભોં� ગરીં� કહ�એ છે�એ. �નસ્પીવિતુંશે�સ્ત્રીન� કw યદ$ � વિનઘી ટી� ગ્રથમા� ભોં� ગરીં�ન� ગ�ણી�ન� �ણી� ન છે$ . તું$મા� ભોં� ગરીં�ન$ તું�ખ�, કડુ��, રીં: ક્ષ, રીંસ�યન કહ્યું� છે$ . તુંથ� વિ�ણિભોંન્ન રીં�તું$ તું$ ન� ઉંપીય�ગ કરીં��થ� દ� તું, ત્�ચુ� અન$ ��ળન� રીં�ગ� માટી$ છે$ .

કફ, ��ય� , ખ�સ�, ક: મિમા, દમા, ક: ષ્ટ, સ�જા, પી� ડુ� અન$ આમા,ન્ય રીં�ગ�મા� તું$ ખ4બ વિહતું��હ છે$ . ભોં��પ્રક�શે ગ્રથમા� તું$ ન$ ન$ ત્ર અન$ મા�થ�ન� રીં�ગ�મા� વિહતું��હ કહ્યું� છે$ . ,4 , ઉં દરીં�, ખ�ડુ� માટી�ડુ$ છે$ . ભોં: ગરીં�, તું$લો મા�થ�ન� વિ�ક: વિતુંઓમા� ખ4બ વિહતું��હ છે$ . ભોં�ગરીં�ન� રીંસ બ$ બ$

ચુમાચુ� સ��રીં- સ�, પી���થ� બરીં�ળ અન$ લો��રીંન� રીં�ગ� માટી$ છે$ .

Dt : 05/03/11 બીહ� ડે� (Baheda)

આય��Q દમા�  ' અષ્ટ�ગ હૃદય' ગ્રથન� વિ�શે$ ષા માહત્ત્� છે$ . આ  ગ્રથમા� દમાન� પી� ચુ પ્રક�રીં�ન� ઉંપીચુ�રીં�મા� સિબભોં�તુંક (બહ$ ડુ�) ન� ઉંપીય�ગ બતું�વ્ય� છે$ . આ સિબભોં�તુંકન$ બ�ફ�ન$ લોસ�ટી�ન$ પી$સ્ટ ચુ�ટીણી ,$�� બન��� લો$ �� . એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� આ પી$સ્ટમા� એટીલો� , માધા મિમાP કરીં�

સ��રીં$ , બપી�રીં$ અન$ રીં�ત્ર$ ચુ�ટી� ,��થ� સ�� પ્રક�રીંન� દમા- શ્વા�સ અન$ ખ�સ�- ઉંધારીંસ માટી$ છે$ . ક�સ એટીલો$ ઉંધારીંસ અન$ લોખ�ય� છે$ ક$ ' સ�Qષા શ્વા�સક�સ$ ષા� ક$ �લો �� ણિભોંભોં�તુંકમા0 " અ��, બ$સ� ,��ન� વિ�ક: વિતુંન$ સ્�રીંભોંગ કહ$ છે$ . સ્�રીંભોંગ, ક�કડુ�, ગળ�ન� રીં�ગ�મા�

બહ$ ડુ�ન� ટી4 કડુ�ન$ ચુ4સ��થ� ફ�યદ� થ�ય છે$ .

Dt : 08/03/11

Page 30: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

ગૌ� લ�બી- ૧ (Gulab-1) આય��Q રિદય માતું$ ગ�લો�બ શે�તુંળ, હૃદયન$ વિહતું��હ, રુંમિચુ ઉંત્પીન્ન કરીંન�રીં, ��ય� , વિપીત્ત અન$ કફ આ ત્રણી$ દ�ષાન$ સમા�ન બન��ન�રીં, માળન$ સરીંક���ન$ ન�ચુ$ ઉંતું�રીંન�રીં, શેરીં�રીંન� રીં ગ સ�ધા�રીંન�રીં, માનન$ પ્રસન્ન કરીંન�રીં, ય� ન�ન� માતું$ ગ�લો�બ હૃદયન$ બળ આપીન�રીં, ઉંષ્ણીતું� ક$

વિપીત્તથ� થતું� સિશેરીંદદ� , ઊંલોટી�, ઉંબક�, બળતુંરીં�ન$ શે� તું કરીં$ છે$ . માન અન$ માગ,ન$ શે� વિતું માળ$ છે$ . ગ�લો�બન� સ$�નથ� માન, ફ$ ફસ�, આતુંરીંડુ�, મા4ત્ર�શેય અન$ ગભોં��શેયન$ બળ માળ$ છે$ . આતુંરીંડુ� અન$ માળ�શેયમા� ચુ�ટી$ લો� માળન$ ઉંખ�ડુ�ન$ ન�ચુ$ સરીંક��$ છે$ . એક ગ�લો�બન�

સ્�ચ્છે પી�ખડુ�ઓ એક ચુમાચુ� સ�કરીં સ�થ$ સ��રીં- સ�, ખ���.

Dt : 09/03/11દ્રા�ક્ષં- ૧ (drakah-1)

‘ ’ આય��Q દન� અષ્ટ� ગ હૃદય ગ્રથમા� દ્રા�ક્ષન$ ફલો�ત્તમા� ( ફળ�મા� ઉંત્તમા) કહ� છે$ . પ્ર�ચુ�નક�ળથ� આય��Q દમા� દ્રા�ક્ષન� ઔષાધારીં: પી$ ઉંપીય�ગ થતું� આવ્ય� છે$ . ‘ ’ આ દ્રા�ક્ષમા� થ� બન����મા� આ�તું� દ્રા� ઔષાધા દ્રા�ક્ષ�સ� ,$�� ઉંત્તમા ઔષાધા બન��ટી એ આય��Q દન� , મિચુવિકત્સ�

,ગતુંન$ અણીમા�લો ભોં$ ટી છે$ . માર્હિહCષા ચુરીંક$ દ્રા�ક્ષન� ગ�ણી�ન� આ રીં�તું$ ન�ધા ટીપીક��� છે$ . દ્રા�ક્ષ તું:ષા�, બળતુંરીં�, તું��, દમા, રીંક્તુંવિપીત્ત, ઉંરીંkક્ષતું, ક્ષય, ��ય� , વિપીત્તન� રીં�ગ�, ઉંદ��તું� , કબસિ,ય�તું, અ��, બ$સ� ,��, મા�ઢ� સ4 ક��� , કડુ�� થ�� , ઉંધારીંસ માટી�ડુન�રીં ક�માશેસ્થિક્તું

�ધા�રીંન�રીં અન$ પી@વિષ્ટક છે$ .     

Dt : 10/03/11દ્રા�ક્ષં-૨ (drakah-2)

અમ્લોવિપીત્ત પીરીં દ્રા�ક્ષ તુંથ� વિહમા$, સરીંખ� ભોં�ગ$ લોઈ આ બન$ ,$ટીલો� સ�કરીં લોઈ તું$ ન� બદ�મા ,$�ડુ� ગ�ળ�ઓ બન��� લો$ ��. સ��રીં$ , બપી�રીં$ , રીં�ત્ર$, એક એક ગ�ળ� લો$ ��થ� ઉંગ્ર અમ્લોવિપીત્ત, ગળ� અન$ હૃદયન� બળતુંરીં�, તુંરીંસ, ભ્રમા, મા દ�મિગ્ના તુંથ� આમા��તું માટી�ડુ$ છે$ . * ક�ળ� દ્રા�ક્ષ ,$ઠું�માધાન� ક�ઢ� પી���થ� તું:ષા�રીં�ગ માટી$ છે$ . * દ્રા�ક્ષ, સ�કરીં, માધા અન$ લો�ડુ�પી�પીરીં સરીંખ� ભોં�ગ$ મિમાP કરીં� એક ચુમાચુ�ન�

મા�ત્ર�મા� સ��રીં- સ�, લો$��થ� ધા�તું�ક્ષય માટી$ છે$ . * દ્રા�ક્ષ અન$ અરીંડુ4 સ�ન� ઉંક�ળ� પી���થ� શે4ળ માટી$ છે$ . * દ્રા�ક્ષ અન$ ગ�ખરુંન� ઉંક�ળ� સ��રીં- સ�, પી���થ� મા4 ત્રમા�ગ� ન� રીં�ગ� માટી$ છે$ .   - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�Dt : 11/03/11

કાંલ્યા�ન્વિણ ગૌ� દિટુકાં� (Kalayani gutika) આ ઔષાધાન� ન�મા છે$ . “ ” કલ્યુ�ણિણી ગ�રિટીક� ઘીરીં$ બન��� શેક� બ�, ક�ઢ$ લો� ક�ળ� દ્રા�ક્ષ સ� ગ્ર�મા અન$ હરીંડુ$ બસ� ગ્ર�મા બ ન$ ન$ ખ4બ ખ� ડુ� ન�ન� સ�પી�રીં� ,$�ડુ� ગ�ળ�ઓ બન��� લો$��. માર્હિહCષા શે�ઢલો$ આન$ કલ્યુ�ણિણી ગ�રિટીક� કહ� છે$ . દ્રા�ક્ષન� P$ષ્ઠ ગ�ણી� છે$ . વિપીત્તશે�માક અન$

માળ સરીંક��ન�રીં. એક કપી પી�ણી�મા� એક ગ�ળ�ન� ભોં�ક્કુ� ન�ખ� પી���થ� પ્રક�પી પી�મા$લો� વિપીત્તથ� થતું� લો�હ� બગ�ડુથ� થતું� ચુ�માડુ�ન� રીં�ગ�મા� વિહતુંક�રીં� બન$ છે$ . આ ઉંપીરીં� તું તું$ અપીચુ�, ગ$સ, અરુંમિચુ, અમ્લોવિપીત્ત, કબસિ,ય�તું, ��ય� , ઊંબક�, ઊંલોટી�, હૃદયરીં�ગ, પી$ ટીન�

રીં�ગ�, ખ�લો, ત્�ચુ�રીં�ગ માટી$ છે$ .

Dt : 15/03/11 વૈ�યા� નુ� રી�ગૌ�મા��

આય��Q દમા� કમારીંન� દ�ખ���, સ��q ગ સ મિધા��, સ્ન�ય�ઓન� ��, આમા��તું, સ�યરિટીક�, રીં�ઝાણી, એડુ�ન� ��. પી$ ટીમા� ગ�ળ�- ગ$સ થ��, આફરીં� થ��, પીડુખ� દ�ખ�� �ગ$ રીં$ ��ય� ન� વિ�ક�રીં�મા� ખ4બ વિહતું��હ એક ઉંક�ળ� આ પ્રમા�ણી$ છે$ . નગ�ડુન� લો�લો� તું�જા પી�નન� ��ટી�લો�

પી$સ્ટ એક ચુમાચુ�, સ4 ઠું પી� ચુમાચુ�, ત્રણી કળ� ��ટી$ લો� લોસણી. આ ત્રણી$ એક ગ્લો�સ પી�ણી�મા� ન�ખ� ઉંક�ળ��, ઉંકળતું� એક કપી દ્રા� રીંહ$ ત્યાં�રીં$ ઉંતું�રીં� ગ�ળ�ન$ ન�શે$ ક� ઉંક�ળ� સ��રીં$ પી���. થ�ડુ� રિદ�સમા� આ વિ�ક: વિતુંઓ માટીશે$ . આ ઉંપીરીં� તું કફન� રીં�ગ�, ઉંધારીંસ, શ્વા�સ, શેરીંદ� પીણી માટીશે$ . વિપીત્તન� રીં�ગ�મા� ઉંપીય�ગ કરીં�� નહ�.  

-          વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 17/03/11 બીટુ�ટુ� (Batata)

આપીણી$ ત્યાં� સ�� ત્ર સ�લોભોં શે�ક છે$ બટી�ટી�. આ બટી�ટી� એક ઉંત્તમા ઓષાધા પીણી છે$ . બટી�ટી� સ્��દમા� માધા� રીં, પીચુ� ગય� પીછે� પીણી માધા� રીં છે$ . માધા� રીંરીંસ��ળ� દ્રાવ્ય� વિપીત્તન$ શે� તું કરીં$ છે$ . આમા બટી�ટી� વિપીત્તશે�માક છે$ . શેરીં�રીંન� ક�ઈપીણી ભોં�ગમા� થ� રીંક્તુંસ્રા�� થતું� હ�ય તું�

Page 31: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

સ�કરીંમા� બન��$લો� બટી�ટી�ન� શે�રીં� ખ��� જા$ઈએ. પી�ઇલ્સન� રીંક્તુંસ્રા��મા� પીણી તું$ ફ�યદ� કરીં$ છે$ . મા$ દન� તુંકલો�ફ��ળ�એ, ડુ�ય�સિબટી�સમા� પી�ચુન નબળ� હ�ય અન$ ��ય� ��ળ�એ બટી�ટી� ખ��� નહ�. ક�ચુ� બટી�ટી�ન� પી$સ્ટ સ��રીં- સ�, લોગ�ડુ��થ� લો�લો� સ4 ક�

ખરીં,�� માટી$ છે$ .

Dt : 19/03/11 ક્ર�તિનુકાં ગૌ� સ્ટોc�ઇદિટુસ

‘ ’ ‘ ’ આય��Q દમા� �ણી���ય$લો જીણી� આમા�શેય શે�થ ન$ આધા� વિનક મિચુવિકત્સક� ક્રી�વિનક ગ$સ્ટx�ઇરિટીસ કહ$ છે$ . આ વિ�ક: વિતું થ��ન� ઘીણી� શે�રીં�રિરીંક મા�નસિસક ક�રીંણી� હ�ય છે$ . તું$ ન� લોક્ષણી�મા� આહ�રીં પીરીં અરુંમિચુ થ��, ઊંબક�- ઊંલોટી�, પી$ ટી ભોં�રીં$ થ�� . પી$ ટીમા� દ� ખ���, બળતુંરીં� થ�� �ગ$ રીં$ . તું$ ન� ઉંપીચુ�રીંમા� તું�ખ� , તુંળ$લો� , ખ�ટી� , અથ�ણી�, પી�પીડુ, ��સ�, ડુ� ગળ�, ગ�ળ, ગરીંમા માસ�લો� ખ��� નહ�. સ�તું-

આઠું રિદ�સ મા�ત્ર દ4 ધા-પી@આ, ખ�રીં, રીં�ટીલો�, પીરીં , રીંહ$ �� . ઔષાધામા� અવિ�પીસિત્તકરીં ચુ4ણી� અ�� અમ્લોવિપીતું� તુંક ચુ4ણી� અડુધા� અડુધા� ચુમાચુ� સ��રીં$ , બપી�રીં$ અન$ રીં�ત્ર$ લો$ �� .

Dt : 22/03/11જવૈ-યાવૈ- ૧ (Jav-1)

‘ ’ આય��Q દન� ય� એ , આપીણી� ,�. મા�ગસિલોક- મિધા�� માક પ્રસગ�એ હ�ન- અમિગ્નામા� ,� હ�મા��મા� આ�$ છે$ . આય��Q દમા� તું$ ન$ તું� રીં�, માધા� રીં, ઠું ડુ�, માળન$ ઉંખ�ડુન�રીં, ક�માળ, વ્રણી, ચુ� દ�, સ્�રીં મા�ટી$ વિહતુંકરીં રુંક્ષ, બ� સિg, અમિગ્ના પ્રરિદપ્તા કરીંન�રીં, બળ આપીન�રીં, પીચુ��મા� ભોં�રીં$

��ય� તુંથ� માળ �ધા�રીંન�રીં, �ણી� - રીં ગન$ સ્થિસ્થરીં કરીંન�રીં, ચુ�કણી� હ��� છેતું� મા$ દ- �,ન ઘીટી�ડુન�રીં, ડુ�ય�સિબટી�સ- કબસિ,ય�તુંમા� ખ4બ , વિહતુંકરીં, કફન� રીં�ગ�, ચુ�માડુ�ન� રીં�ગ�, વિપીત્ત, શેરીંદ�, શ્વા�સ, સ�થળન� ,કડુ�ઈ ,�� . રીંક્તુંવિ�ક�રીં, ત્�ચુ�રીં�ગ� અન$ તું:ષા�મા� અત્યાંતું

વિહતું��હ છે$ .       - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 23/03/11જવૈ-યાવૈ- ૨ (Jav-2)

આય��Q દમા� ,�ન� ક$ ટીલો�ક ઉંપીચુ�રીં�મા� * ,�ન$ અધાકચુરીં� ખ� ડુ� એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� આ ભોં�ક્કુ�ન� ઉંક�ળ� કરીં� સ��રીં- સ�, તું�જા$ , બન���ન$ પી���થ� મા4 ત્રમા�ગ� ન� પીથરીં� ઓગળ�ન$ ન�કળ� જાય છે$ . * ઘીઉં ન� સ્થ�ન$ ,�ન� રીં�ટીલો� ખ���થ� મા$ દ- ચુરીંબ� ઘીટી� જાય છે$ અન$

ડુ�ય�સિબટી�સ ક ટીx �લોમા� રીંહ$ છે$ . * ,�ન� ચુ4ણી� છે�શેમા� ન�ખ� ઉંક�ળ� તું$ મા� થ�ડુ� ,�ખ�રીં ન�ખ� પી���થ� પી�તુંળ� ઝા�ડુ� માટી� જાય છે$ . * ,�, તુંલો અન$ સ�કરીંન$ સરીંખ� ભોં�ગ$ લોઈ ચુ4ણી� કરીં� માધામા� મિમાP કરીં� ખ���થ� ગભોં� સ્થિસ્થરીં થ�ય છે$ . ગભોં�ન� સ�રીં� વિ�ક�સ થ�ય છે$ . અન$

ગભોં�પી�તું કસ����ડુ થતું� નથ�.

Dt : 24/03/11દા�ડેમા- ૪ (Dadam-4)

આપીણી$ ત્યાં� બ�ળક� અન$ ય� �ક�મા� નસક�રીં� ફt ટી��ન� ક$ સ �ધા�રીં$ જા$ �� માળ$ છે$ . નસક�રીં� એટીલો$ ન�કમા� થ� થતું� રીંક્તુંસ્રા��. આ નસક�રીં�ન� ઉંપીચુ�રીં મા�ટી$ માર્હિહCષા ચુરીંક$ એક સરીંળ ઔષાધા પ્રય�ગ આ પ્રમા�ણી$ આપ્ય� છે$ . દ�ડુમાન� ફt લો અન$ છે�લો તુંથ� લો�લો� તું�જી

ધારીં�ન� રીંસ મિમાP કરીં� ન�કમા� ટી�પી� પી�ડુ� રીં: મા4 ક��થ� તુંરીંતું રીંક્તુંસ્ત્રી��બધા થ�ય છે$ . થ�ડુ���રીં$ રીં: લોઈ લો$�� . દ�ડુમાન� ફt લોન� રીંસ મા4 ક��થ� પીણી ફ�યદ� થ�ય છે$ . માસ�મા� થ� લો�હ� પીડુતું� હ�ય તું� દ�ડુમાન� છે�લોન� એક ચુમાચુ� ચુ4ણી� તું�જી છે�શે સ�થ$ પી���થ� ફ�યદ� થ�ય છે$ .

Dt : 25/03/11કાં/ ષિમા- કાંરીષિમાયા� (Krumi)

આય��Q દમા� ૨૦ પ્રક�રીંન� ક: મિમાઓન� ઉંલ્લો$ખ છે$ . આમા�થ� ક$ ટીલો� ક પી$ ટી- પી�ચુનતુંત્રમા� રીંહ� �:સિg- વિ�ક�સ પી�માતું� હ�ય છે$ . આહ�રીં પીરીં અરુંમિચુ મા�ળ આ���, ઝા�ણી� તું��, ઉંદરીંશે4ળ, અ��રીંન��રીં ઝા�ડુ� થ��, પી$ ટી મા�ટી� થ�� , રીંક્તુંલ્પીતું�, સ�જા, માળમા�ગQ ખ,��ળ �ગ$ રીં$

ન�ન� મા�ટી� ક: મિમાન� લોક્ષણી� છે$ . ક: મિમાન� આય��Q રિદય ઉંપીચુ�રીં આ પ્રમા�ણી$ છે$ . (૧) ક: મિમા ક� ઠું�રીં રીંસ એક એક ટી$બ્લ$ટી સ��રીં- સ�, સ�તુંથ� આઠું રિદ�સ (૨) ક: મિમાઘ્ન ચુ4ણી� અડુધા� ચુમાચુ� સ��રીં- સ�, ૭થ� ૮ રિદ�સ (૩) ���રિંડુCગ ચુ4ણી� એક ચુમાચુ� રીં�, રીં�ત્ર$ ૧૦ રિદ�સ (૪)

હિંહCગ્��રિદ�ટી� એક એક સ��રીં- સ�, આઠું રિદ�સ. પીરીં$જી ગળપીણી મિમાઠું�ઈઓ, ચુ�કલો$ ટી, આઇસક્રી�મા, મા$ દ�ન� ચુ�જા$ બ ધા.   -�w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 26/03/11

Page 32: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

અક્કલકાંરી� (Akkalkaro) ‘ ’ અક્કુલોકરીં�ન$ આય��Q દમા� ક�મા�ત્ત$,ક કહ$ ��ય� છે$ . અન$ એટીલો$ , ��જીકરીંણી ઔષાધા�મા� તું$ ન� ઉંપીય�ગ થ�ય છે$ . તું$ એકલો� પીણી

પ્રય�જાય છે$ . ન�ન� �ટી�ણી�ન� દ�ણી� ,$ટીલો� અક્કુલોકરીં�ન� ચુ4ણી� એક ચુમાચુ� માધા સ�થ$ મિમાP કરીં� રીં�, રીં�ત્ર$ ચુ�ટી� ,��થ� શેરીં�રીંમા� ગરીંમા��� થઈ જાતું�ય ઉંત્ત$,ન� અન�ભોં��ય છે$ . ,$ બ�ળકન$ બરીં�બરીં બ�લોતું� આ�ડુતું� ન હ�ય, મા�ડુ� બ�લોતું� શે�ખતું� હ�ય અથ��

જીહ�� સ્થભોં હ�ય તું$માન$ મા�ટી$ અક્કુલોકરીં� વિહતુંક�રીં� છે$ . તું$ ��ય� , કફ અન$ સ�જા$ દ4 રીં કરીંન�રીં ઉંષ્ણી અન$ બ�ળ�ધા� ક છે$ . આ અક્કુલોકરીં�ન� �ટી�ણી�ન� દ�ણી� ,$ટીલો� , ઉંપીય�ગ કરીં��.      - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 27/03/11ભા�� ગૌરી�- કાં� શરી�જ (Bhangaro-Brungraj)

‘ ’ આય��Q રિદય ઔષાધા ભોં: ગરીં�, અથ�� ભોં�ગરીં�મા� થ� બન����મા� આ�તું� તું$ લો એ , ભોં: ગરીં�, તું$લો આ ભોં: ગરીં�,- ભોં�ગરીં�ન$ - ‘ ’ક$ શેરીં�, પીણી કહ$ છે$ . ક$ શેરીં�, એટીલો$ ��ળન� રીં�જા. કw યદ$ � વિનઘી ટી� ન�કતું��એ લોખ્ય� છે$ ક$ , ભોં�ગરીં� સ્��દમા� તું�ખ�, કડુ��, રીં: ક્ષ, ઉંષ્ણી, રીંસ�યન,

દ� તું, ��ળ અન$ ત્�ચુ� મા�ટી$ વિહતું��હ અન$ કફ, ��ઈ. ખ�સ�, ક: મિમા, દમા, ક� ષ્ઠ, સ�જા આમા અન$ પી� ડુ� રીં�ગન�શેક છે$ . ભોં��મિમાP$ તું$ ન$ શે�રીંશે4ળ અન$ ન$ ત્રપી�ડુ�મા� વિહતું��હ કહ્યું� છે$ . જીણી�જ્�રીં, મા$લો$ રિરીંય�, બરીં�ળ અન$ સિલો�રીંન� રીં�ગ�મા� વિહતું��હ છે$ . ભોં�ગરીં�ન� રીંસ એક

એક ચુમાચુ� સ��રીં- સ�, પી���.          - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�Dt : 28/03/11કાં�ળ�મારી�- ૧ (Karamari)

આપીણી� પ્ર�ચુ�ન ગ્રથ રીં�મા�યણીમા� પીણી ,$ન� ઉંલ્લો$ખ છે$ , એ મારીં�ન$ ગ�,રીં�તુંમા� ક�ળ�મારીં�, સ@રીં�ષ્ટxમા� તું�ખ� અન$ આય��Q દમા� ‘મારિરીંચુ’ કહ$   છે$ . અન$ તું$ આય��Q દન� ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . આય��Q દન� ગ્રથ�મા� તું$ માન� ગ�ણીકમા�� આ પ્રમા�ણી$ છે$ . તું$ સ્��દમા� તું�ખ�, તું�ક્ષ્ણી, ગરીંમા,

પીચુ��મા� હલોક�, રુંમિચુ કરીંન�રીં, ભોં4ખ લોગ�ડુન�રીં, ક: મિમાન�શેક, કફન�, ��ય� ન� તુંથ� હૃદયન� રીં�ગ�મા� વિહતું��હ છે$ . ય� ન�ન� માતું$ મારીં� ન�ડુ�ન$ બળ આપીન�રીં, ભોં4ખ લોગ�ડુન�રીં, આહ�રીં પીચુ��ન�રીં, યક: તું મા�ટી$ વિહતુંકરીં, ��ય� ન$ ન�ચુ$ ધાક$ લોન�રીં, મા4ત્ર અન$ મા�સિસકન$ પ્ર�:ત્ત કરીં��ન�રીં અન$ કફન$ બહ�રીં ક�ઢ$ છે$ .

Dt : 29/03/11કાં�ળ�મારી�- ૨ (Kalamari)

ઉંધારીંસ મા�ટી$ માર્હિહCષા ચુરીંક$ લોખ્ય� છે$ ક$ , ક�ળ�મારીં�ન� ચુ4ણી� માધા, ઘી� અન$ સ�કરીંન� સ�થ$ ચુ�ટી� ,��થ� બધા� પ્રક�રીંન� ખ�સ� માટી$ છે$ . એક ચુમાચુ� માધા, અડુધા� ચુમાચુ� ઘી�, એક ચુમાચુ� સ�કરીં અન$ અડુધા� ચુમાચુ� ક�ળ� મારીં�ન� ચુ4ણી� મિમાP કરીં� સ��રીં- સ�, ચુ�ટી��થ� ઉંધારીંસમા�

સ�રીં� ફ�યદ� થ�ય છે$ . દમા- શ્વા�સમા� પીણી ખ4બ સ�રીં� ફ�યદ� થ�ય છે$ . મારીં� ઉંષ્ણી અન$ તું�ક્ષ્ણી ગ�ણી� ધારીં��તું� હ���થ� તું$ શ્વા�સન� �હન કરીંતું� શ્વા�સનળ�ઓમા� ચુ�ટી$ લો� કફન$ ઉંખ�ડુ�ન$ ઉંધારીંસ દ્વ�રીં� બહ�રીં ક�ઢ$ છે$ . ,$થ� શ્વા�સ લો$�� મા4 ક��ન� મા�ગ� ચુ�ખ્ખ� થતું� શ્વા�સ માટી$ છે$ . ઉંધારીંસ માટી$ છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 30/03/11 માદિરીચ્યા�દિદાવૈટુ� (Marichyadivati)

‘ ’ આય��Q દમા� કફન� રીં�ગ� મા�ટી$ એક ઉંત્તમા ઔષાધાન� ન�મા છે$ મારિરીંચ્ય�રિદ�ટી� ઘીરીં$ પીણી બન��� શેક�. ક�ળ� મારીં� અન$ લો�ડુ�પી�પીરીંન� ચુ4ણી� બ$ બ$ ચુમાચુ�, દ�ડુમાન� છે�લોન� ચુ4ણી� ચુ�રીં ચુમાચુ�. ,�ખ�રીં એક ચુમાચુ�. આ બધા� ઔષાધા�ન� બ�રીં�ક ચુ4ણી� કરીં� એક સ� પીચુ�સગ્ર�મા

ગ�ળમા� ખ4બ લોસ�ટી�ન$ ચુણી�ન� દ�ણી� ,$�ડુ� ગ�ળ�ઓ બન��� લો$��. મારિરીંચ્ય�રિદ�ટી� બજારીંમા� તુંw ય�રીં પીણી માળ$ છે$ . દમા- શ્વા�સ, ઉંધારીંસ, એર્લિલોC,ક ઉંધારીંસ શેરીંદ�- સળ$ખમા �ગ$ રીં$ કફન� ન�� ,4 ન� રીં�ગ�મા� ખ4બ સ�રીં� ફ�યદ� કરીં$ છે$ .         - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 31/03/11 બી� ઉપચ�રી

1. આય��Q દન� પ્રસિસg ઔષાધા ચુ4ણી� ન� ન�મા છે$ . “ ” મારિરીંચ્ય�રિદ ચુ4ણી� મારીં�, મિચુત્રક અન$ સચુળ આ ત્રણી$ ઔષાધા સરીંખ� ભોં�ગ$ લોઈ બન��$લો� ચુ4ણી� ન$ મારિરીંચ્ય�રિદ ચુ4ણી� કહ$ છે$ . અડુધા� ચુમાચુ� ,$ટીલો� આ ચુ4ણી� સ��રીં- સ�, લો$��થ� અજીણી� , અપીચુ�, મા દ�મિગ્ના, માટી$

છે$ . સગ્રહણી� ન$ અવિતુંસ�રીંમા� પીણી લો�ભોંક�રીંક છે$ .

Page 33: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

2. એક કપી ,$ટીલો� દહ�મા� જા$ સ�પી�રીં� ,$ટીલો� ગ�ળ અન$ પી� ચુમાચુ� ક�ળ�મારીં�ન� ચુ4ણી� ન�ખ�ન$ સ��રીં- સ�, લો$��મા� આ�$ તું� ,4 ન� શેરીંદ� અન$ સળ$ખમા માટી� જાય છે$ . સ4 ઠું, મારીં� અન$ પી�પીરીં આ ત્રણી$ ઔષાઘી ન�ખ� દ4 ધાન� ઉંક�ળ� પી���થ� શેરીંદ� અન$ કફ

માટી$ છે$ .- વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 01/04/11મા� થ�- ૧ (Methi-1)

આપીણી$ ત્યાં� સ્ત્રી�ઓમા� ' પી�ણી� પીડુ�� ' અથ�� ' શેરીં�રીં ધા����� ' એ�� શેબ્દ�થ� ઓળખ�તું� શ્વા$તુંપ્રદરીંમા� ઔષાધારીં: પી$ મા$ થ�ન� ઉંપીય�ગ ખ4બ ફ�યદ�ક�રીંક છે$ . પ્રસ4 વિતું પીછે� ક$ ટીલો�ક સ્ત્રી�ઓન$ આ વિ�ક: વિતું ઘીરીં કરીં� ,તું� હ�ય છે$ . આ�� સ્ત્રી�ઓએ એક ચુમાચુ� મા$થ�ન� ચુ4ણી� , એક

ચુમાચુ� ઘી� અન$ સ�પી�રીં� ,$ટીલો� ગ�ળ સ��રીં$ અન$ સ�,$ ખ4બ ચુ���ન$ ખ�ઈ ,�� . તુંથ� મા$થ�ન� ચુ4ણી� એક ચુમાચુ� સ્�ચ્છે કપીડુ� મા� બ� ધા� આ પી�ટીલો� રીં�, રીં�ત્ર$ ય�ન�મા� મા4 ક��થ� થ�ડુ� રિદ�સ�મા� , ફ�યદ� થ�ય છે$ . પી�ટીલો�ન$ દ�રીં� બ� ધા� રીં�ખ��. ,$થ� પી�ટીલો� બદલોતું� �ખતું$ દ�રીં� ખ$ ચુ� પી�ટીલો�ન$ ક�ઢ� શેક�ય.

Dt : 02/04/11મા� થ�- ૨ (Methi-2)

આય��Q દન� વિ�શે$ષાતું� , એ છે$ ક$ , એન� સ�ધા� સ�દ� ઔષાધા પ્રય�ગ� એ�� છે$ ક$ , અચુ�નક એ ખ4બ , ઉંપીય�ગ� બન� જાય છે$ . ઊંબક�, અરુંમિચુ, આફરીં�, ��ય� , મા�ળ, ખ�ઠું� ઉંછે�ળ�, ઘીચુરીંક�, ��રીં ��રીં ઓડુક�રીં, બધા�ય� �ગરીંન� ક4 ચુ� પી$સ્ટ ,$�� માળ, પી$ ટીમા� ચુ4 ક આ���,

આ�� તુંકલો�ફ�મા� ઉંપીય�ગ� થ�ય એ�� એક ઔષાધાપ્રય�ગ આ પ્રમા�ણી$ છે$ . સ� ગ્ર�મા મા$થ� અન$ સ� ગ્ર�મા સ���દ�ણી� બ ન$ ન$ અધાકચુરીં� શે$ક� એન� ભોં�ક્કુ� કરીં� બ�ટીલો� ભોંરીં� લો�. ,રીં: રીં પીડુ$ ત્યાં�રીં$ એક ચુમાચુ� આ ભોં�ક્કુ� સ��રીં- સ�, પી�ણી� સ�થ$ ફ�ક� ,��. સ� ધા�ન�

દ�ખ���મા� પીણી ફ�યદ� કરીં$ છે$ .

Dt : 03/04/11 મા�ઢી�� નુ� ચ�� દા� (Modha na Chanda)

અ��રીં- ન��રીં ,$માન$ મા�ઢ� મા� ચુ� દ� પીડુતું� હ�ય, તું$માણી$ આ ઉંપીચુ�રીં ન�ધા� લો$ �� ,$�� છે$ . ��રીં ��રીં મા�ઢ� મા� ચુ� દ� પીડુ��ન� ઘીણી� ક�રીંણી� હ�ય છે$ . ,$�� ક$ સખતું કબસિ,ય�તું, મા દ�મિગ્ના, અજીણી� , આતુંરીંડુ�ન� રીં�ગ�, પી�ન- સ�પી�રીં� તુંમા�ક� ન� ટી$ �, આચુરીંક� ચુરીં ખ���ન� આદતું

�ગ$ રીં$ . આમા�થ� ,$ ક�રીંણી� હ�ય તું$ દ4 રીં કરીં�� જા$ઈએ. ચ્ય�નપ્ર�શે એક ચુમાચુ� સ��રીં- સ�, લો�. ગ્ર�ન સલો�ડુ, ફળ� અન$ દ4 ધાન� ઉંપીય�ગ �ધા�રીં�. રીં�, એક ��ડુક� કઠું�ળ લો�. મિત્રફળ�ન� ક��થથ� ક�ગળ� કરીં��. શેતું��રીં�, ,$ઠું�માધા, સ�કરીં અડુધા� ચુમાચુ� દ4 ધા સ�થ$ લો�.

Dt : 04/04/11 અજમા� (Ajmo) આય��Q દન� ખ4બ જાણી�તું� , મા�ન�તું� તું$ મા, ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . 'અ,મા�' આય��Q દમા� અ,મા� વિ�ષા$ લોખ�ય� છે$ ક$ , તું$ આહ�રીંન� પી�ચુન

કરીં��ન�રીં, ઉંષ્ણી, ��ય� ન� ન�શે કરીંન�રીં, સક�ચુ વિ�ક�સ પ્રવિતુંબધાક, ઉંત્તમા ઉંત્ત$,ક, બલ્યુ- બળ આપીન�રીં, શેરીં�રીંન� ક�ઈપીણી ભોં�ગમા� થતું� સડુ�ન$ અટીક��ન�રીં, દ� ગq ધાન�શેક, �ણી� માટી�ડુન�રીં કફ, ��ય� ન� રીં�ગ� માટી�ડુન�રીં, ગભોં��શેયન$ ઉંત્ત$,ન�રીં અન$ ક: મિમાન�શેક છે$ . ,$થ� તું$ અન$ ક રીં�ગ�ન� ઉંત્તમા ઔષાધા ગણી���ય છે$ . આ ઔષાધાન� અડુધા� ચુમાચુ� ચુ4ણી� તું$ ન�થ� અડુધા� સચુળ અન$ સિંસCધા�લો�ણી સ�થ$ સ��રીં-સ�, પી�ણી� સ�થ$ લો$ �� .         

- વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 05/04/11 આંફંરી� (Afaro)

આફરીં� પી�ચુનતું ત્રન� ક$ ટીલો�ક વિ�ક: વિતુંઓથ� થતું� હ�ય છે$ . તું$મા� ��ય� ન� ક�રીંણી$ પી$ ટી �ધાતું� ઓછે� પ્રમા�ણીમા� ફt લો� જાય છે$ . ક�ઈ પીણી ક�રીંણીથ� આફરીં� થય� હ�ય તું� એક�દ રિદ�સ ઉંપી��સ કરીં�� જા$ઈએ. ઉંપી��સ �ખતું$ મા�ત્ર ઉંક�ળ$લો�   પી�ણી� પી��� . ત્યાં�રીંપીછે� ધા�મા$ ધા�મા$

માગન� પી�ણી�, ,�ન� પી�ણી�, ન�સિળય$ રીંન� પી�ણી� તુંથ� આદ� , સિંસCધા�, લોસણી ન�ખ� બ�ફ$ લો� માગ ખ���. ઔષાધામા� લો�ણી ભોં�સ્કૃરીં ચુ4ણી�

Page 34: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

અડુધા�થ� એક ચુમાચુ� તું�જી મા�ળ� છે�શે સ�થ$ લો$ �� . અભ્ય�રિરીંષ્ટ ત્રણી ચુમાચુ� સ��રીં- સ�, લો�. રિદનદય�ળ ચુ4ણી� અડુધા� ચુમાચુ� રીં�, રીં�ત્ર$ લો�. આફરીં� માટી� ,શે$ .      - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 06/04/11જીરુ� - અજાજી (Jiru)

અ, એટીલો$ મા દ�મિગ્ના અથ�� અજીણી� , આ અજીણી� અથ�� મા દ�મિગ્નાન$ ,$ જીતું$ તું$ ઔષાધા અજાજી. અન$ અજાજી એટીલો$ આપીણું� જીરું . જીરીં�ન$ ખ� ડુ�ન$ તું$ ન� �સ્ત્રીગ�ળ ચુ4ણી� તુંw ય�રીં કરીં� લો$ �� . અડુધા� ચુમાચુ� ,$ટીલો� આ ચુ4ણી� તું$ ન�થ� બમાણી� સ�કરીં સ�થ$ મા$ળ�� સ��રીં-સ�,

વિનયમિમાતું ફ�ક� ,��થ� ,4 ન� મારીંડુ� અવિતુંસ�રીં, ક: મિમા, સગ્રહણી�, આફરીં�, ગ$સ, અજીણી� , અપીચુ�. મા દ�મિગ્ના �ગ$ રીં$ રીં�ગ�મા� ફ�યદ� થ�ય છે$ . જીરીં�ન� એક ગ�ણી છે$ . ‘ ’ ગ્ર�હ� ગ્ર�હ� એટીલો$ માળન$ બ� ધાન�રીં, ,$માન$ માળ ઢ�લો� ઉંતુંરીંતું� હ�ય તું$ માણી$ જીરીં�ન� શેરીંબતું સ��રીં- સ�, પી���

જા$ઈએ.

Dt : 06/04/11 શ�કાંભા�જી ખ�ઓ અનુ� સ� પ# ણ! ફં�ટુ રીહ�

તું�,$તુંરીંમા�   કરીં��મા� આ�$લો� �ધા� એક અભ્ય�સમા� તું$ બ�બતું સ�સિબતું થઇ છે$ ક$ , આહ�રીંમા� ય�ગ્ય પ્રમા�ણીમા� લો�લો� શે�કભોં�જીન� ઉંપીય�ગ કરીં��મા� આ�$ તું� વ્યસ્થિક્તું સ પી4ણી� પીણી$ રિફટી રીંહ� શેક$ છે$ . શેરીં�રીંન$ સ્�સ્થ રીં�ખ��મા� શે�કભોં�જીન� ભોં4 મિમાક� માહત્ત્�પી4ણી� હ�ય છે$ . �ટી�ણી�, ગ�,રીં, અન$ પી�લોક, ક�બ�, અન$અન્ય શે�કભોં�જી આપીણી� શેરીં�રીં મા�ટી$ ખ4બ ઉંપીય�ગ� છે$ . ક$ ટીલો�ક લો�ક� એ�� હ�ય છે$ ,$

ગમા$ તું$ ટીલો� પીણી ખ�ય તું� પીણી તું$માન� શેરીં�રીં પીરીં   અસરીં દ$ખ�તું� નથ�તું$ ન� સ�મા$ ક$ ટીલો�ક લો�ક� એ�� પીણી હ�ય છે$ ,$ ખ4બ ઓછે� ,મા$ છે$ છેતું� પીણી ખ4બ સ્�સ્થ રીંહ$ છે$ .

આરીં�ગ્યન$ લો�ગ$ �ળગ$ છે$ ત્યાં�સ� ધા� તુંમા�રીં� આહ�રીંમા� લો$ ��તું� શે�કભોં�જી અન$ અન્ય ખ�દ્યચુ�જા$ તુંમા�રીં� શેરીં�રીંન� તું�ક�તુંન$ જાળ�� શેક$ તું$ માહત્�ન� હ�ય છે$ . લો�લો� �ટી�ણી�ન� ક�રીંણી$ મા�ત્ર ક�ઇ શે�કન� સ્��દ , �ધાતું� નથ� પીરીં તું� તું$ મા� પ્ર�ટી�નન� પ્રમા�ણી પીણી ખ4બ �ધા�રીં$ છે$ .

એ�� ખ4બ ઓછે� શે�ક છે$ ,$ન�મા� આટીલો� પ્રમા�ણીમા� પ્ર�ટી�ન છે$ . આ ઉંપીરીં� તું દ4 ધા, ટી�ફ� , દહ�, સ�ય� પ્ર�ટી�નન� સ�સ� તુંરીં�ક$ છે$ . પી�તું�ન$ રિફટી રીં�ખ�� મા�ટી$ આ તુંમા�મા ચુ�જા$ન� ઉંપીય�ગ ખ4બ અસરીંક�રીંક રીંહ$ છે$ .

વૈટુ�ણ�,ગૌ�જરી,ટુ�મા� ટુ� કાં�બી�જ, પ�લકાં પ્રા�ટુ�નુ અનુ� તિવૈટુ�મા�નુનુ� મા�ટુ� સ્ત્રા�તુ

દા# ધૃ, દાહ�� અનુ� સ�યા� પણ તુમાનુ� સ્વૈસ્થ રી�ખ� છું� ગ�,રીંમા� પીણી વિ�ટી�મિમાન મા�ટી� પ્રમા�ણીમા� છે$ . ગ�,રીં તુંમા�રીં� આખ�ન� નબળ�ઈન$ દ4 રીં રીં�ખ$ છે$ . મા$થ�મા� પીણી વિ�ટી�મા�નન� મા�ત્ર� સ�રીં� હ�ય

છે$ . ઉંપીય�ગ કરીં� શેક�ય છે$ . મા$થ� ક�લો$સ્ટરીં�લો  ઘીટી�ડુ��મા� ઉંપીય�ગ� ન��ડુ$ છે$ . આ ઉંપીરીં� તું મા$થ� પી�ચુનમા� મા� પીણી ચુ���રૂપી ભોં4 મિમાક� અદ� કરીં$ છે$ . પી$ ટીન� ઇન્ફ$ ક્શેન અન$ મા�ઉંથ અલ્સરીં અન$ ડુ�ય�સિબટી�સ ,$�� તુંકલો�ફન$ રીં�ક��મા� પીણી તું$ ઉંપીય�ગ� છે$ .

પ્ર$ગન્સ� દરીંમિમાય�ન આન� ઉંપીય�ગ મા�તું� અન$ બ�ળક બન્ન$ મા�ટી$ ખ4બ ઉંપીય�ગ� સ�સિબતું થ�ય છે$ . ડુ� ગળ�મા� પીણી વિ�ટી�મિમાન સ� વ્ય�પીક

પ્રમા�ણીમા� છે$ . જા$ ક�ઇ ક�રીંણીસરીં ડુ� ગળ� ન ખ�તું� હ� તું� તું$ ન� ,ગ્ય�એ ��ટી બ્રા$ડુ, બ્રા�ન ફ્લો$ ક્સ અન$ બ્રા�ઉંન રીં�ઇસન� ઉંપીય�ગ કરીં� શેક�ય છે$ . આ તુંમા�મા ચુ�જા$ ફ�ઇબસ�થ� ભોંરીંપી4 રીં રીંહ$ છે$ . વિ�ટી�મિમાન સ� મા$ળ��� મા�ટી$ ટી�મા$ ટી� , સ્થિસ્�ટી લો�ઇમા, ઓરીં$,, બ$લો પી�પીસ� ,

ક�બ�,ન� ઉંપીય�ગ કરીં� શેક�ય છે$ . પી�લોકમા� ફ�ઇબરીં અન$ પી�ટી$ સિશેયમાન� પ્રમા�ણી રીંહ$ લો� છે$ .  ફ� લો��રીંન� ઉંપીય�ગ પીણી તું$ ન� વિ�કલ્પી તુંરીં�ક$ કરીં��મા� આ�� શેક$ છે$ .

Dt : 12/04/11

Page 35: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

સ#� ઠી(Sunth)

આય��Q દમા� સ4 ઠુંન$ રુંમિચુ ઉંત્પીન્ન કરીં��ન�રીં, આહ�રીં પીચુ��ન�રીં, પીચુ��મા� હલોક� અન$ ઉંષ્ણી કહ� છે$ . તું�ખ� હ��� છેતું� પીચ્ય� પીછે� માધા� રીં

બન$ છે$ . કફ અન$ ��ય� ન� રીં�ગ�મા� વિહતુંકરીં, માળબધા, પ્રસ4તું�ન� રીં�ગ�, સ્�રીંભોં$ દ, ઊંલોટી�, ઉંબક�, શ્વા�સ, ઉંધારીંસ, હૃદયન� રીં�ગ�, હ�થ�પીગ� , સ�જા, માસ�, ગ$સ, આફરીં�, અરુંમિચુમા� વિહતું��હ છે$ . એક સિલોટીરીં ઉંકળતું� પી�ણી�મા� દસ ગ્ર�મા સ4 ઠુંન� ચુ4ણી� ન�ખ� ઉંતું�રીં� ઢ� ક� દ$ �� . રિદ�સમા� બ$ - ત્રણી �ખતું આ પી�ણી� પી���થ� આફરીં�, ગ$સ, ઉંદરીંશે4ળ, મા દ�મિગ્ના, અરુંમિચુ, કબસિ,ય�તું, માળન� દ� ગq ધા માટી$ છે$ . પ્રસ4તું�ન$

મા�ટી$ આ પી�ણી�ન� ઉંપીય�ગ ખ4બ વિહતું��હ છે$ . વિપીત્તમા� આ ઉંપીચુ�રીં કરીં�� નહ�

Dt : 13/04/11

આંદા�� - ૧ (Adu-1)

આય��Q રિદય માતું$ આદ� આદ� ચુ�ટી$ લો� માળન$ તું�ડુન�રીં, ભોં�રીં$ , તું�ક્ષ્ણી, ઉંષ્ણી ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રરિદપ્તા કરીંન�રીં, તું�ખ� , પીચ્ય� પીછે� માધા� રીં, રુંક્ષ, ��ય� અન$ કફ માટી�ડુન�રીં, હૃદયરીં�ગ અન$ આમા��તુંમા� વિહતું��હ છે$ . ક�જી, સિંસCધા� અમાન$ મા�ઠું� સ�થ$ લો$ ��થ� પી�ચુક, અમિગ્નારિદપીક, માળન$

તું�ડુન�રીં અન$ આમા��તુંન�શેક છે$ . આદ� ન� રીંસ બ$ ચુમાચુ� એટીલો� , લો�બ� ન� રીંસ સિંસCધા� ન�ખ�ન$ લો$ ��થ� કકડુ�ન$ ભોં4ખ લો�ગ$ છે$ . મા�ખ અન$ હૃદયન� શે� સિg થ�ય છે$ . સ્�રીંભોં$ દ, અ��, બ$સ� ,��, ઉંધારીંસ, શ્વા�સ, અપીચુ�, અરુંમિચુ, માળ��રીં�ધા, સ�જા, કફ, ��ય� અન$ મા દ�મિગ્ના

માટી�ડુ$

Dt : 14/04/11આંદા�� - ૨ (Adu-2)

આદ� ન� ક$ ટીલો�ક ઉંપીચુ�રીં� આ પ્રમા�ણી$ છે$ . * આદ� ન� રીંસમા� લો�બ� ન� રીંસ અન$ સિંસCધા� ન�ખ� પ્ર�શેન કરીં�� . અજીણી� દ4 રીં થઈ ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રરિદપ્તા થ�ય છે$ . ��ય� માળબgતું� અન$ આમા��તું પીણી માટી$ છે$ . * આદ� ન� રીંસ માધામા� મિમાP કરીં� સ��રીં- સ�, લો$��થ� શ્વા�સ- ઉંધારીંસ અન$ કફન� રીં�ગ� માટી$ છે$ . * આદ� , અગરીં, સ4 ઠું, તું, અન$ ખડુ� સ�કરીંન� ઉંક�ળ� પી���થ� સળ$ખમા માટી� જાય છે$ . * આદ� ન� રીંસ માધા અન$ સ�કરીં સરીંખ�ભોં�ગ$ ચુ�ટીણી કરીં� સ��રીં- સ�, ચુ�ટી��થ� હૃદયરીં�ગમા� ફ�યદ� થ�ય છે$ . * આદ� ન� રીંસમા� ���રિંડુCગન� ચુ4ણી� ન�ખ� સ��રીં-

સ�, લો$��થ� પી$ ટીન� ક: મિમાઓન� ન�શે થ�ય છે$ .      - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 14/04/11લ��ડે�પ�પરી- ૧ (Lindipipar-1)

આય��Q દન� એક પ્રસિસg ઔષાધા છે$ લો�ડુ�પી�પીરીં. આ લો�ડુ�પી�પીરીં ગણીદ$ �� તુંરીંફ થતું� ઉંત્તમા ગણી���ય છે$ . લો�ડુ�પી�પીરીં ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રરિદપ્તા કરીંન�રીં, તું�ખ� પીણી ગરીંમા નથ�. મિસ્નગ્ધા, ��ય� તુંથ� કફન�શેક છે$ . પીચુ��મા� હલોક� અન$ સહ$ , રીં$ચુક છે$ . તું$ શ્વા�સ, ઉંધારીંસ, કફ અન$

પી$ ટીન� રીં�ગ�, જ્�રીં, ક�ઢ, પ્રમા$હ, ગ� ઠું, હરીંસ, શે4ળ તુંથ� આમા��તું માટી�ડુ$ છે$ . આ લો�ડુ�પી�પીરીંન� ચુ4ણી� વિ�વિ�ધા અન� પી�ન સ�થ$ વિ�ણિભોંન્ન રીં�ગ�મા� પ્રય�જાય છે$ . માધાન� સ�થ$ લો�ડુ�પી�પીરીં પ્રય�,��થ� કફન� રીં�ગ� અન$ મા$ દમા� ફ�યદ� કરીં$ છે$ . આદ� સ�થ$ પ્રય�,��થ� ભોં4ખ લોગ�ડુ$

છે$ . ઊંઘી લો��$ છે$ ��ય� �ધા�રીં$ છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 16/04/11 ચ�સઠી પ્રાહદિરી પ�પરી (Lindipipar-2)

Page 36: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

‘ ’ આય��Q રિદય મિચુવિકત્સ�મા� ચુ�સઠું પ્રહરિરીં પી�પીરીં ન� વિ�શે$ ષા માહત્ત્� છે$ . સ�રીં�, પી� ષ્ટ અન$ ઉંત્તમા લો�ડુ�પી�પીરીં લો��� તું$ ન$ ચુ�સઠું પ્રહરીં એટીલો$ ‘ ’ આઠું અહ�રીં�ત્ર� ઘી4 ટીતું� રીંહ$ ��થ� ,$ અત્યાંતું બ�રીં�ક ચુ4ણી� તુંw ય�રીં થ�ય તું$ ન$ ચુ�સઠું પ્રહરીં� પી�પીરીં કહ$ ��ય. સતુંતું ઘી4 ટી��થ� ઔષાધામા�

ગ�ણી�મિધાક્ય આ�$ છે$ . અન$ તું$ અન$ ક રીં�ગ�મા� ઝાડુપી� ફ�યદ� કરીં$   છે$ . ચુ�સઠું પ્રહરીં� પી�પીરીં ન�ન� પી� ચુમાચુ� ,$ટીલો� બ$ ચુમાચુ� માધામા� મિમાP કરીં� ચુ�ટી��થ� શેરીં�રીંમા� તુંરીંતું ગરીંમા��� આ�$ છે$ . અન$ કફન� રીં�ગ� શે� તું થ�ય છે$ . પી�ચુક�મિગ્ના પ્રરિદપ્તા થ�ય છે$ અન$ ભોં4ખ સ�રીં� લો�ગ$ છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 18/04/11લ��ડે�પ�પરી- ૪ (Lindipipar-4)

આય��Q દમા� લો�ડુ�પી�પીરીંન$ રીંસ�યન કહ� છે$ . ,$ ઔષાધાન� સ$ �ન કરીં��થ� રીં�ગ�ન� અન$ ��ધા�ક્યન� ન�શે થ�ય અન$ સ્�સ્થ રીં�તું$ દ�ઘી�જી�ન

જી�� શેક�ય, ,$ વિનત્યાં ય���ન રીં�ખ$ તું$ ઔષાધા રીંસ�યન કહ$ ��ય છે$ . સ� રીંતુંમા� બ�પી�લો�લો ન�માન� વિ�દ્વ�ન �w દ્ય થઈ ગય�, તું$માણી$ તું� લો�ડુ�પી�પીરીંન� એક સરીંળ રીંસ�યન પ્રય�ગ આ પ્રમા�ણી$ લોખ્ય� છે$ . અઢ�થ� ત્રણી ગ્ર�મા ,$ટીલો� લો�ડુ�પી�પીરીંન� બ�રીં�ક ચુ4ણી� લો�ખ ડુન� પી�ત્રમા�

ઠું�લો�� રીં�ખ�� . સ��રીં$ આ ઔષાધા એક કપી પી�ણી� સ�થ$ પી� ,�� . એક�દ �ષા� આ પ્રય�ગ કરીં��થ� જીણી�જ્�રીં, રીંક્તું�લ્પીતું�, શેરીંદ� અન$ કફન� રીં�ગ� માટી$ છે$ અન$ રીંસ�યન ફળ આપી$ છે$ .       

Dt : 20/04/11 સવૈ! રી�ગૌહદિરી (Sarva Rog Hari)

‘ ’ આય��Q દમા� ગળ�ન$ સ�� રીં�ગ હરિરીં કહ$ ��ય છે$ . તું$ ન� �$લો ઝા�ડુ પીરીં ચુડુ$ છે$ . લો�માડુ�ન� �:ક્ષ પીરીં ચુડુ$લો� ગળ� ઔષાધામા� ��પીરીં�� મા$ ટી$ P$ષ્ઠ ગણી��� છે$ . ગળ�ન� બ$ ચુમાચુ� રીંસમા� બ$ ચુમાચુ� માધા મિમાP કરીં� સ��રીં- સ�, લો$��થ� અમ્લોવિપીત્ત, અન$ સ�� પ્રક�રીંન� પ્રમા$હ તુંથ� કમાળ�

માટી$ છે$ . ગળ�, અરીંડુ4 સ� અન$ એરીં ડુમા4ળન� ઉંક�ળ�મા� એરીં રિડુય� ન�ખ� પી���થ� ��તુંરીંક્તુંન� ન�શે થ�ય છે$ . ગળ� અન$ મિત્રફળ�ન� ઉંક�ળ� ઠું ડુ� કરીં� તું$ મા� માધા અન$ લો�ડુ�પી�પીરીંન� ચુ4ણી� ન�ખ� સ��રીં- સ�, પી���થ� સ�� પ્રક�રીંન� ન$ ત્રરીં�ગ માટી$ છે$ .  

Dt : 23/04/11ગૌ�ખરુ� - ૩ (Gokharu-3)* ગ�ખરું ,  શેતું��રીં� અન$ એખરીં�ન� ચુ4ણી� સરીંખ$ ભોં�ગ$ લોઈ તું$મા� સ�કરીં મા$ળ�� દ4 ધા સ�થ$ સ$ �ન કરીં��થ� શે� ક્રીસ્ત્રી�� અન$ નપી� સકતું� દ4 રીં

થ�ય છે$ . તું$મા, શેરીં�રીં બળ��ન બન$ છે$ . * ગ�ખરું ન� ચુ4ણી� , સ�કરીં દ4 ધામા� ન�ખ� પી���થ� મા4 ત્રમા�ગ� ન� બળતુંરીં� માટી$ છે$ . * ગ�ખરું ન� ચુ4ણી� સ�કરીં સ�થ$ લો$ ��થ� પ્રમા$હ માટી$ છે$ . * ગ�ખરું ન� પીચુ�ગન� ઉંક�ળ� પી���થ� મા4 ત્રશે� સિg થઈ સ�જા માટી$ છે$ . * ગ�ખરું અન$ તુંલોન$ ��ટી� માધામા� ચુ�ટી� ઉંપીરીં દ4 ધા પી���થ� હસ્તુંદ�ષાન� નબળ�ઈ દ4 રીં થ�ય છે$ . * ગ�ખરું   અન$ સ4 ઠુંન� ઉંક�ળ� પી���થ� સ� ધા�ન� દ�ખ��� અન$

કરિટીશે4ળ માટી$ છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 25/04/11 ઊલટુ�ઓ (Ulti)

અન$ ક ક�રીંણી�ન$ લો�ધા$ ઊંલોટી�ઓ થઈ શેક$ છે$ . ,$મા ક$ દ4 મિષાતું અન્ન,ળન� સ$ �નથ�, વિ�ષામાય અન$ વિ�રુંg આહ�રીં અમ્લોવિપીત્ત અલ્સરીં, હ�,રીં�ન� સ�જા$ , ક­લો$ રીં�, ક: મિમા, કમાળ�, મારીંડુ�, ટી�ઇફ�ઈડુ, મા$લો$ રિરીંય�, વિકડુન�, સિલો�રીં અન$ વિપીત્ત�શેયન� રીં�ગ�, અજીણી� , આફરીં� �ગ$ રીં$

રીં�ગ�થ� ઊંલોટી�ઓ થ�ય. આમા�થ� ઊંલોટી�ન� મા4ળ ક�રીંણી શે�ધા� ઉંપીચુ�રીં પ્રય�જાય તું� ઊંલોટી�ઓ માટી� જાય. ઊંલોટી�ન� સ�મા�ન્ય ઉંપીચુ�રીંમા� ર્લિછેCદરીં�ય� �ટી�, સ��ણી�શે4 તુંશે$ કરીં રીંસ અન$ સજી�ન� �ટી� આ ત્રણી$મા� થ� એક એક ગ�ળ� સ��રીં$ બપી�રીં$ અન$ રીં�ત્ર$ લો$ ��.

ન�સિળય$ રીં પી�ણી�, સ�કરીંન� પી�ણી� અન$ ફળ�ન� રીંસ લો$��.

Dt : 26/04/11 ષિત્રફંળ� ચ# ણ! (Trifala)

Page 37: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

આય��Q દમા� હરીંડુ$ , બહ$ ડુ� અન$ આમાળ�ન� સમાભોં�ગ$ બન��$લો� ચુ4ણી� ન$ આય��Q દમા� મિત્રફળ� ચુ4ણી� કહ$ ��મા� આ�$ છે$ . આ ચુ4ણી� વિ�ષા$ લોખ�ય� છે$ ક$ ,

ષિત્રફંલ� કાંફં તિપત્તાંઘ્નં� મા� હકાં� ષ્ઠંહરી�સરી� | ચક્ષંlષ્યા� દા�પનુ� રી/ ચ્યા� તિવૈષામાજ્વૈરીનુ�બિશનુ� ||

મિત્રફળ� ચુ4ણી� કફ અન$ વિપીત્તન$ હણી$ છે$ . પ્રમા$હ તુંથ� ક�ઢન$ માટી�ડુ$ છે$ . માળન$ સરીંક��$ છે$ . ચુક્ષ�ન$ વિહતુંક�રીં� છે$ . ,ઠુંરીં�મિગ્નાન$ પ્રરિદપ્તા કરીં� અરુંમિચુ દ4 રીં કરીં$ છે$ . વિ�ષામાજ્�રીં માટી�ડુ$ છે$ મિત્રફળ�થ� સિસg કરીં$લો ઘી� બ$ બ$ ચુમાચુ� લો$��થ� રીંતું� ધાળ�પીણું� , આખ�ન� ખ,��ળ, બળતુંરીં�,

ઝા�ખપી, આ,ણી�, કબસિ,ય�તું માટી$ છે$ . અન$ તું$, �ધા$ છે$ .

Dt : 27/04/11 પ� ચકાં�લ (Panchcol Churna) આય��Q દન� એક દ�પીન- પી�ચુન ચુ4ણી� ન� ન�મા છે$ . ‘ ’પીચુક�લો ચુ4ણી� . દ�પીન એટીલો$ ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રરિદપ્તા કરીંન�રીં અન$ પી�ચુન એટીલો$ આહ�રીં

પીચુ��ન�રીં. તું$ ન� વિ�ષા$ આય��Q દમા� લોખ�ય� છે$ ક$ , તિપપ્પલ� ચવ્યાતિવૈશ્વા�હ્યા� તિપપતિપલ�મા# લ ષિચત્રકાં� 8 । પ� ચકાં�લ ષિમાતિતુ ખ્યા�તુ� રી/ ત્ય� દા�પનુ પ�ચનુમા9 ।।

આંનુ�હષિપ્લહ ગૌ� લ્માઘ્નં� શ# લશ્લે�ષ્મા�દારી�પહ� મા9 । એટીલો$ ક$ પી�પીરીં, ચુવ્ય, મિચુત્રક, સ4 ઠું અન$ ગ ઠું�ડુ� આ પી�ચુન$ પી ચુક�લો કહ$ છે$ . આ પી�ચુ$ ન� સમાભોં�ગ$ બન��$લો� ચુ4ણી� ન$ પી ચુક�લો ચુ4ણી� કહ$

છે$ . આ ચુ4ણી� આફરીં�- આન�હ, આફરીં�, ગ$સ, અજીણી� , બરીં�ળ �:સિg �ગ$ રીં$ રીં�ગ�મા� આ ચુ4ણી� અડુધા� ચુમાચુ�ન� મા�ત્ર�મા� સ��રીં-સ�, પી�ણી� સ�થ$ લો$ �� .   - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 28/04/11 એકાં ઉકાં�ળ� (Ukaro)

આય��Q દમા� એક ઉંક�ળ�ન� આ પ્રમા�ણી$ ઉંલ્લો$ખ થય$લો છે$ . તિવૈડે� ગૌ�તિતુષા�મા� સ્તુ� દા�રી/ પ�ઠી�કાંસિંલ5ગૌકાંમા9 ।

માદિરીચ� નુ સમા�યા� ક્તુ� શ�થ�તિતુસ�રી નુ�શનુમા9 ।। એટીલો$ ક$ ���રિંડુCગ, અવિતુંવિ�ષા�- અવિતું�ખન� કળ�, ન�ગરીંમા�થ દ$ �દ�રીં: પી�ઠું� અન$ ઇન્દ્રા,�ન� ઉંક�ળ� કરીં� તું$ મા� થ�ડુ� મારીં�ન� ભોં�ક્કુ� ન�ખ� પી���થ� સ�� પ્રક�રીંન� શે�થ અન$ અવિતુંસ�રીં માટી� જાય છે$ . ( શે�થ એટીલો$ સ�� પ્રક�રીંન� સ�જા અન$ અવિતુંસ�રીં એટીલો$ પી�તુંળ� ઝા�ડુ�)

મારીં� સિસ��યન� ઔષાધા� સરીંખ�ભોં�ગ$ લોઈ ઉંક�ળ� બન����. આ ઉંક�ળ�મા� મારીં�ન� ભોં�ક્કુ� ન�ખ� સ��રીં- સ�, પી���.         - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 29/04/11 ભાસ્મકાં રી�ગૌ (Bhasmak)

આય��Q દમા� પી�ચુનતું ત્રન� એક રીં�ગન� ન�મા 'ભોંસ્મૃક' છે$ . વિપીત્ત બગડુ��થ� 'વિ�દગ્ધા�જીણી� ' થય� હ�ય અન$ પીરીં$જી પી�ળ��મા� ન આ�$ તું� તું$ ન� વિપીત્તન� અમિધાક પ્રક�પી થ��થ� 'ભોંસ્મૃક' રીં�ગ થ�ય છે$ . આ પ્રક4 પી થય$લો� વિપીત્ત� હ�,રીં�મા� ગરીંમા� �ધા�રીં� દ$ છે$ . આ ક�રીંણીથ� ભોં4ખન�

પ્રમા�ણી �ધા� જાય છે$ . ��રીં ��રીં ખ��� છેતું� સખતું ભોં4ખ લો�ગ$ છે$ . ,$ટીલો� ખ�ય એટીલો� ઓછે� પીડુ$ છે$ . આહ�રીં �ધા�રીં$ લો$ �� છેક� ,દ�� દ4 બળ� પીડુ$ . જા$ આહ�રીં ન આપી��મા� ન આ�$ તું� ,ઠુંરીં�મિગ્ના તું$ ન$ ભોંસ્મૃ કરીંતું� હ���થ� આ રીં�ગન$ ભોંસ્મૃક રીં�ગ કહ$ છે$ . આ રીં�ગમા� ભોં$ સન�

દ4 ધા, ઘી�, ક$ ળ�, ખ,4 રીં મા���ન� મા�ઠું�ઈઓ પીચુ��મા� ભોં�રીં$ આહ�રીં આપી��.

Dt : 04/05/11 પલ�શ બી�જાદિદાચ# ણ! (Palash Bijadi Churna)

આય��Q દમા� પી$ ટીમા� થતું� કરીંમિમાય�ન$ 'ક: મિમા' કહ$ ��મા� આ�$ છે$ . આ ક: મિમા મા�ટી$ ન� એક ઉંપીચુ�રીં પ્રય�ગ આ પ્રમા�ણી$ છે$ . વિંકાં5શ� કાંસ્યા ચ બી�જાનુ� વિંનુ5બીબી�જ� તિવૈડે� ગૌકાંમા9 |

Page 38: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

ભા# તિનુમ્બી કાં�ટુજ� બી�જ� સમાભા�ગૌ�નુ� કાં�રીયા� તુ || તિનુષ્કાં� તિનુષ્કાં�ધૃ! મા�ત્ર� વૈ� વૈ�દિરીણ� કાં/ ષિમારી�ગૌહૃતુ ||

એટીલો$ ક$ ખ�ખરીં�ન� બ�, લો�માડુ�ન� લો�બ�ળ�, ���રિંડુCગ આ બધા� સરીંખ� બ�ગ$ લો��� ખ� ડુ�ન$ બ�રીં�ક ચુ4ણી� બન��� લો$ �� . આ થય� આય��Q દન� ' પીલો�શે બ�જારિદ ચુ4ણી� ' બ�ળક�ન$ પી� ચુમાચુ� અન$ મા�ટી�ન$ એક ચુમાચુ� આ ચુ4ણી� સ��રીં- સ�, આઠું- દસ રિદ�સ આપી��થ�

પી$ ટીન� ક: મિમાઓન� ન�શે થ�ય છે$ .

Dt : 05/05/11રી�ઈ- ૨ (Rai-2)

આય��Q રિદય માતું$ રીં�ઈ પીરીંસ$�� ઉંત્પીન્ન કરીં$ છે$ . ક�ઈ પીણી પ્રક�રીંન� તું��મા� ખ�સ કરીં�ન$ કફ,ન્ય તું��મા� પીરીંસ$��ન� સ્રા�તું� બ ધા થઈ જાય છે$ . રીં�ઈન� ઉંપીય�ગથ� તું$ ખ4લો� જાય છે$ અન$ પીરીંસ$ �� �ળ��થ� તું�� ઉંતુંરીં� જાય છે$ . કફજ્�રીંમા� ખ4બ , કફ થય� હ�ય તું� રીં�ઈન�

બ�રીં�ક ચુ4ણી� પી� ચુમાચુ�,  સિંસCધા�ન� ચુ4ણી� રીં�ઈથ� અડુધા� સ�કરીં એક ચુમાચુ� આ ત્રણી$ન$ મિમાP કરીં� સ��રીં સ�, લો$ ��થ� કફ તું$ ન� મા�ગ��મા� થ� છે4 ટી� પીડુ� ઉંધારીંસ દ્વ�રીં� ન�કળ� જાય છે$ . ચુ�રીં છે રિદ�સથ� આ ઉંપીચુ�રીં કરીં��થ� તું��, કફ,  ઉંધારીંસ માટી� જાય છે$ . ઉંદરીંશે4ળ

જા$ વિપીત્ત �ગરીંન� હ�ય તું� રીં�ઈન� પી� ચુમાચુ� ચુ4ણી� સ�કરીં સ�થ$ આપી��થ� માટી� જાય છે$ .  - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 06/05/11રી�ઈ-3 (Rai-3)

અચુ�નક ભોં4લોથ� પી$ ટીમા� ઝા$ રીં ગય� હ�ય અન$ �ધા�રીં$ ��રીં લો�ગ� ન હ�ય તું� એક ચુમાચુ� રીં�ઈન$ ઠું ડુ� પી�ણી�મા� લોસ�ટી�ન$ બ$ ગ્લો�સ પી�ણી�મા� ન�ખ� હલો���ન� ,લોદ� પી� ,�� . આ દ્રા� પી$ ટીમા� ,��થ� ઉંપીરીં�ઉંપીરીં� ઊંલોટી�ઓ થ��થ� ઝા$ રીં ન�કળ� ,તું� ઝા$ રીંન� મા�રીંકશેસ્થિક્તું ઘીટી�

,શે$ . આ ઉંપીચુ�રીં પ્રય�ગ   ન�ધા� લો$ �� જી�� છે$ .  લો�માડુ�ન� પી�નન� ઉંક�ળ�મા� રીં�ઈન� ચુ4ણી� ન�ખ� ડુx $ સિંસCગ કરીં��થ� બ�હ્યું બ$ ક્ટી$ રિરીંય�ન� ન�શે થ��થ� વ્રણી- ઘી� માટી� જાય છે$ . સિશેય�ળ�મા� ઠું ડુ� લો�ગતું� હ�ય તું� પીગન� તુંસિળય$ ક�ઈન� લો$ પી કરીં��થ� ઠું ડુ� ઓછે� થ��થ� ધ્રૂ4જારીં� માટી� જાય છે$ . કપી�ળ$ રીં�ઈન� લો$ પી કરીં��થ� સિશેરીંkશે4ળ,  મા�ઈગ્ર$ન માટી$ છે$ .- વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 07/05/11અજ� !નુ- સ�જડે- ૧ (Arjun-Sajad-1)

આય��Q દન� એક સ�પ્રસિસg ઔષાધા છે$  ‘ ’અ,� �ન .  ગ�,રીં�તું�મા� તું$ ન� �:ક્ષન$ સ�,ડુ ક$ સ�દડુ કહ$ છે$ . લો$ રિટીનમા� તું$ ન$  ‘ ’ર્ટિટીCમાન$ સિલોય� અ,� �ન કહ$ છે$ . આ �:ક્ષન� બહ�રીંન� છે�લો સફ$ દ અન$ એકદમા સ� ��ળ�- લો�સ� હ�ય છે$ . અ દરીંન� છે�લો લો�લો�શે પીડુતું� નરીંમા હ�ય છે$ . પી રિડુતું

ભોં��મિમાP$ અ,� �નન� ગ�ણી�મા� લોખ્ય� છે$ ક$ ,  અ,� �ન શે�તુંળ,  હૃદય મા�ટી$ વિહતું��હ, ક્ષતુંક્ષય,  વિ�ષા રીંક્તુંવિ�ક�રીં, મા$ દ,  પ્રમા$હ તુંથ� વ્રણી- ચુ� દ� માટી�ડુન�રીં છે$ . ચુક્રીદત્ત$ લોખ્ય� છે$ ક$ , ‘ ’અ,� �નસ્ય ત્�ચુ� સિસg ક્ષ�રીં ય�જ્યા હૃદ�માય$   અ,� �નન� છે�લોન� ક્ષ�રીંપી�ક હૃદયન� રીં�ગ�મા� આપી��થ�

ઉંત્તમા લો�ભોં થ�ય છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 09/05/11અજ� !નુ-સ�જડે- ૩ (Arjun-Sajad-3)

આય��Q દમા� ��સ પ્રક�રીંન� પ્રમા$હ બતું�વ્ય� છે$ . આમા�થ� એક પ્રમા$હન� ન�મા છે$  ‘ ’શે� ક્રીમા$હ . આ શે�ક્રીમા$હમા� મા4 ત્ર સ�થ$ શે� ક્રી- ��ય� ન� પીણી સ્રા�� થ�ય છે$ . માર્હિહCષા સ�P�તું$ આ શે� ક્રીમા$ હન� ઉંપીચુ�રીં મા�ટી$ સ4ચુવ્ય� છે$ ક$ ,  અ,� �ન અન$ ચુ દનન� પી� ચુ પી� ચુ ગ્ર�મા ચુ4ણી� એક ગ્લો�સ ,$ટીલો� પી�ણી�મા� ન�ખ� ઉંક�ળ�� . ઉંક�ળતું� ચુ�થ�ભોં�ગન� પી�ણી� ઊંડુ� જાય ત્યાં�રીં$ ઉંતું�રીં� ઠું ડુ� પી�ડુ� ગ�ળ�ન$ પી� ,�� . સ��રીં- સ�, આ ઉંક�ળ� ,માતું� પીહ$ લો� પી� ,��થ� થ�ડુ� રિદ�સ�મા� , શે� ક્રીમા$ હ માટી� જાય છે$ . ,$માન$ મા4 ત્રપ્ર�:સિત્ત બ ધા થઈ ગઈ હ�ય તું$ ધા�મા$ ધા�મા$ આ�તું� હ�ય તું$ માણી$ અ,� �ન અન$ ગ�ખરું ન� ઉંક�ળ� સ��રીં- સ�, પી���

Dt : 11/05/11અશ� બિળયા�- ૧ (Asheriyu-1)

અશે$ સિળય�ન� બ� ખ���થ� યક: તું- કલો$,� અન$ બરીં�ળમા� ક�ઈ પીણી ક�રીંણીથ� રીંક્તું ,મા�� થય� હ�ય તું$ દ4 રીં થ�ય છે$ . સ મિધા��, કમારીંન� દ�ખ���, સ� ધા�ઓન� દ�ખ���,  ગ�ઠુંણી ,કડુ�ઈ ,�� �ગ$ રીં$ વિ�ક: વિતુંઓમા� અશે$ સિળય�ન� બ�ન� રીં�બ કરીં�ન$ પી���થ� ફ�યદ� થ�ય છે$ .

Page 39: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

સ્ત્રી�ઓન$ પ્રસ4 વિતુંન� દદ� ઉંપીડુય� પીછે� તું$ ન$ ,લોદ� પ્રસ4 વિતું કરીં���� મા�ટી$ તુંથ� પ્રસ4 વિતું પીછે�ન� પી� વિષ્ટ મા�ટી$ તું$ ન� રીં�બ અપી�ય છે$ . લો�ક� સિશેય�ળ�મા� તું$ ન� રીં�બડુ� બન���ન$ ખ�ય છે$ . સિશેય�ળ� �સ�ણી�મા� તું$ ન� બ�, નખ�ય છે$ . અશે$ સિળય� ગરીંમા અન$ અન�લો�માન હ���થ�

ઊંલોટી� હ$ ડુક� માટી�ડુ$ છે$ .

Dt : 12/05/11અશ� બિળયા�- ૨ (Asheriyu-2)

ઔષાધામા� અશે$ સિળય�ન� બ� �પીરીં�ય છે$ . અશે$ સિળય� હ$ ડુક�, ��ય� , કફ, ઝા�ડુ� તુંથ� લો�હ���ન� રીં�ગ માટી�ડુન�રીં છે$ . તું$મા , તું$ બળ અન$ શેરીં�રીંન$ પી� વિષ્ટ આપીન�રીં છે$ . આય��Q દન� ગ્રથ�મા� અશે$ સિળય�ન$ પી�ચુનશેસ્થિક્તું સ�ધા�રીંન�રીં અન$ માw થ� નશેસ્થિક્તું આપીન�રીં ગણી�વ્ય� છે$ . આ મા�ટી$

અશે$ સિળય�ન� બ� એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� લો$��ય છે$ . તું$ ન� બ� ગરીંમા, કડુ�� અન$ પી@વિષ્ટક છે$ . તું$ ચુ�માડુ�ન� રીં�ગ, ��ય� અન$ ગ�લ્મા- ગ�ળ�ન� ન�શે કરીંન�રીં� છે$ . અશે$ સિળય�ન$ ��ટી� પી�ણી�મા� પીલો�ળ� રીં�ખ� તું$ પી�ણી� ગ�ળ�ન$ પી���થ� હ$ ડુક�, આમા�વિતુંસ�રીં અન$ મારીંડુ� માટી$ છે$ .

Dt : 13/05/11ઈસબીગૌ� લ- ૧ (Isabgul-1)

‘ ’ ‘ ’ ઓથમા�જીરું ક$ ઇસબગ�લોન$ ગ�,રીં�તુંમા� ઉંમાતું� જીરું ક$ ઘી�ડુ� જીરું પીણી કહ$ છે$ . અન$ ઉંત્તરીં ગ�,રીં�તુંમા� ખ4બ થ�ય છે$ . આ ઇસબગ�લો મા$થ� બ$ ક્ટી$ રિરીંય���ળ� મારીંડુ�ન� ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . અમા�બ� અન$ ઇ- હ�સ્ટ�સિલોક� બ$ ક્ટી$ રિરીંય�થ� થતું� મારીંડુ� પીરીં કડુ�છે�લો, ઇન્દ્રા,� સ�થ$

ઇસબગ�લો લો$��થ� અકસ�રીં ફ�યદ� આપી$ છે$ . મારીંડુ�, પીરીં: ��ળ� અન$ લો�હ���ળ� ચુ�કણી� ઝા�ડુ�ન� તું� એ ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . કબસિ,ય�તું��ળ�ન� માળ એ સરીંળતું�થ� ઉંતું�રીં$ છે$ . મારીંડુ�, કબસિ,ય�તું, આતુંરીંડુ�ન� ચુ� દ�, આતુંરીંડુ�ન� ગરીંમા� તુંથ� ��ય� ન� રીં�ગ�ન� ઉંત્તમા

ઔષાધા ગણી�ય છે$ .

Dt : 14/05/11ઇસબીગૌ� લ- ૨ (Isabgul-2)

આય��Q રિદય માતું$ ઇસબગ�લો માધા� રીં, વિપીસ્થિચ્છેલો થ�ડુ� , સગ્ર�હ�, ચુ�કણું� - મિસ્નગ્ધા, શે�તુંળ, ��ય� �ધા�રીંન�રીં, કફ અન$ વિપીત્તન�શેક, ઉંપીલો$પીક, મા4ત્ર �ધા�રીંન�રીં, જ્�રીં અન$ સ તું�પીન$ હરીંન�રીં, તુંરીંસ માટી�ડુન�રીં, �ધા�રીં$ પીડુતું� મા�સિસક, રીંક્તું�વિતુંસ�રીં, શે�ક્રીમા$હ, જીણી�માળ��રીં�ધા, ઊંલોટી�,

મા4ત્રદ�હ અન$ કફ �ગરીંન� સ4 ક� ઉંધારીંસ માટી�ડુ$ છે$ . મા4ત્ર મા�ગ� ન� ગરીંમા�, ગ�દ�ન� ખ,��ળ, બળતુંરીં�મા� તું$ મિસ્નગ્ધા અન$ શે�માકગ�ણી�થ� શે� વિતું આપી$ છે$ . ,4 ન� મારીંડુ�. સગ્રહણી� અન$ ,4 ન� કબસિ,ય�તુંમા� સ�રીં� ફ�યદ� કરીં$ છે$ . મા�ત્ર� બ$ ચુમાચુ� રીં�ત્ર$ પી�ણી� સ�થ$ .

Dt : 16/05/11તુ� લસ�- ૧ (Tulsi-1)

આય��Q રિદય માતું$ તું�લોસ�મા� સ$ કડુ� ઔષામિધાય ગ�ણી� રીંહ$ લો� છે$ . આ ક�રીંણીથ� , માર્હિહCષાઓએ દ�ઘી� દ્રાવિષ્ટ ��પીરીં�ન$ ઘી$ રીં ઘી$ રીં તું�લોસ� �����ન� રીં�તું પ્રચુસિલોતું કરીં�ન$ તું� લોસ�ન$ ખ4બ માહત્ત્� આપ્ય� છે$ . તું�લોસ�, તું�ખ�,  હૃદયન$ બળ આપીન�રીં, ઉંષ્ણી,  ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રરિદપ્તા કરીંન�રીં, એ

ક�ઢ,મા4ત્રક: ચ્છેx ,  પીડુખ�ન� શે4ળ,  લો�હ� બગ�ડુ તુંથ� કફ ��ય� ન� રીં�ગ�મા� ખ4બ વિહતુંકરીં છે$ . આ તું�લોસ�ન� પી�નન� ઉંક�ળ� સ��રીં-સ�, પી���થ� શેરીંદ� તું��, ફ્લ્યુ4, સ� સ્થિસ્તું, અરુંમિચુ, દ�હ, ��ય� તુંથ� ગરીંમા હ��� છેતું� વિપીત્તન� શે� વિતું કરીં$ છે$ . સ્��દ �ધા�રીં$ છે$ . અન$ ક રીં�ગ� દ4 રીં કરીં$

છે$

Dt : 17/05/11તુ� લસ�- ૨ (Tulsi-2)

આય��Q દમા� તું� લોસ�ન� પી�ન, મારીં�, સ4 ઠું અન$ ફ� દ�ન�ન� પી�ન તુંથ� થ�ડુ� ગ�ળ ન�ખ�ન$ બન��$લો� ઉંક�ળ� સ��રીં- સ�, પી���થ� શેરીંદ�, સળ$ખમા, ઉંધારીંસ અન$ શ્વા�સમા� ફ�યદ� થ�ય છે$ . * તું�લોસ�ન� મા4ળન� ઉંક�ળ� કરીં� સ��રીં- સ�, પી���થ� ક�ઢ, કરીં�સિળય�, ખરીં,�� , દ�દરીં

,$�� ચુ�માડુ�ન� રીં�ગ� માટી$ છે$ . * તું�લોસ�ન� રીંસમા� થ�ડુ� મારીં�ન� ચુ4ણી� અન$ ઘી� મા$ળ��ન$ પી���થ� ��તુંશે�ષા માટી$ છે$ * તું�લોસ�ન� પી�નન� રીંસ ચુ�પીડુ��થ� ક�ઢ, કરીં�સિળય� અન$ શે�ળસ માટી$ છે$ . * તું�લોસ�ન� રીંસન� ક�ગળ� કરીં��થ� મા�ઢ�ન� દ� ગq ધા માટી$ છે$ .

Dt : 18/05/11બી�વૈચ�- ૧ (Bavachi-1)

Page 40: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

આય��Q દન� ખ4બ , સ�પ્રસિસg ઔષાધા છે$  ‘ ’બ��ચુ� .  ,$ ભોં�રીંતુંમા� સ�� ત્ર થ�ય છે$ . બ��ચુ�ન� એક ન�મા ‘ ’ક� ષ્ઠમિઘ્ન  છે$ . ક� ષ્ઠમિઘ્ન એટીલો$ ક�ઠુંન� ન�શે કરીંન�રીં. આ ન�મા ઘીણું� , સ�થ� ક છે$ . તું$ ન� બ� ખ���થ� પી$ ટીન� ક: મિમા અન$ લો�હ� બગ�ડુથ� થતું� રીં�ગ� અન$ ક�ઢ માટી$ છે$ . બ��ચુ�

માધા� રીં,કડુ��,  પી�કમા� તું�ખ� અન$ રીંસ�યન ગ�ણી��ળ� છે$ . તું$ કબસિ,ય�તું માટી�ડુન�રીં ઠું ડુ�,  રુંમિચુ ઉંત્પીન્ન કરીંન�રીં,  માળન$ સરીંક��ન�રીં, હૃદયન$ મા�ટી$ વિહતુંકરીં,  તું$મા, કફ,  લો�હ� વિ�ક�રીં, વિપીત્ત, શ્વા�સ, ક�ઢ, પ્રમા$હ,  જ્�રીં અન$ ક: મિમાન$ માટી�ડુ$ છે$

Dt : 18/05/11બી�વૈચ�- ૨ (Bavachi-2)* આય��Q રિદય માતું$ બ��ચુ�ન� બ� અન$ દ�ડુમાન� દ�ણી� સ��રીં- સ�, દહ�મા� ��ટી� ખ���થ� ,4 ન� મારીંડુ� માટી$ છે$ . * રીં�ત્ર$ અડુધા� ચુમાચુ�

બ��ચુ�ન� બ�, પી�ણી�થ� ગળ� ,��. સ��રીં$ ક�ઢન� ડુ�ઘી� પીરીં બ��ચુ� તું$લો લોગ�ડુ� સ��રીંન� તુંડુક�મા� અડુધા� કલો�ક બ$સ��થ� ધા�મા$ ધા�મા$ ક�ઢ માટી$ છે$ . * બ��ચુ�ન� બ� સ�કરીં સ�થ$ ખ���થ� લો�હ� વિ�ક�રીં અન$ ચુ�માડુ�ન� રીં�ગ� માટી$ છે$ . * બ��ચુ�ન� દ�ણી� ક�રીં$લો�ન� રીંસ તુંથ� લો�માડુ�ન� પી�નન� રીંસ સ�થ$ ��ટી� સ��રીં- સ�, લોગ�ડુ��થ� ખસ, ખરીં,�� , દ�દરીં, ક�ઢ ન માટીતું� વ્રણી- ચુ� દ� માટી$ છે$ . - વૈ� દ્ય

માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 19/05/11 મા� થ� (Methi)

આપીણી� આહ�રીંમા� રીં�, થ�ડુ� કડુ��શે તું� હ��� , જા$ઈએ. કડુ��શે �ગરીં તું દ� રીંસ્તું� ,ળ��તું� નથ�. આ મા�ટી$ , તુંમા�રીં� રીંસ�ડુ�મા� મા$થ�ન$ સ્થ�ન અપી�ય� છે$ . ખ�ચુડુ�મા� ,  કઢ�મા� મા$ થ� નખ�ય. મા$થ� ��ય� ન� રીં�ગ� ભોંગ�ડુ$ છે$ . પી�ચુન સ�ધા�રીં� ભોં4ખ લોગ�ડુ� આહ�રીં

પીચુ���,  ગ$સ ભોંગ�ડુ�,  પી$ ટી સ�ફ લો��$ છે$ . રીં�, રીં�ત્ર$ એક ચુમાચુ� મા$થ�ન� ભોં�ક્કુ� ફ�ક��થ� આમા��તું, ��ય� ન� અન્ય રીં�ગ�, પ્રમા$હ, પી� ડુ� રીં�ગ,  સ� ધા�ન� ��, કમાળ�, ઉંન્મા�દ, અપીસ્મૃ�રીં, ��તુંરીં�ગ�, ઉંધ્��,ત્ર�રીં�ગ,  પ્રદરીં અન$ ડુ�ય�સિબટી�સમા� વિહતુંકરીં છે$ .- વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 19/05/11 દારીરી�જ ટુ�મા� ટુ�� ખ�ઓ અનુ� હ�ટુ! એટુ� કાંથ� બીચ� (Tameta)(Tomato)

ટી�મા$ ટી�ન$ આમાઆદમા� ભોંલો$ એક શે�કભોં�જી ક$ ફળ તુંરીં�ક$ મા4લો�તું� હ�ય પીણી જા$ દરીંરીં�, ભોં�,નમા� તું$ ન$ ખ���મા� આ�$ તું� તું$ હ�ટી� એટી$ કથ� બચુ��$ છે$ , તું$ �� તું�,$તુંરીંમા� હ�થ ધારીં�ય$લો� એક અભ્ય�સ પીરીંથ� જાણી�� માળ$ છે$ . દરીંરીં�, ટી�મા$ ટી� ખ���થ� લો�હ�મા� ક�લો$સ્ટરીં�લોન� પ્રમા�ણી ઘીટી$ છે$ અન$ બ્લડુ પ્ર$શેરીંન$ પીણી ક�બ4મા� રીં�ખ$ છે$ આન$ ક�રીંણી$ હ�ટી� ન$ લોગતું� ક�ઈપીણી રીં�ગથ� બચુ� શેક�ય છે$ .

એડુ�લો$ઈડુ ય� વિનર્હિ�Cસટી�ન� �ડુપીણી હ$ ઠુંળન� આતુંરીંરીં�ષ્ટx�ય ટી�મા દ્વ�રીં� એ�� દ��� કરીં��મા� આવ્ય� છે$ ક$ , ટી�મા$ ટી�મા� રીંહ$ લો� લો�લો રીં ગન� મા��� ક$ ,$ એસિ�ઓક્સિક્સડુ� છે$ અન$ લો�યક�પી$ ન તુંરીં�ક$ ઓળખ�ય છે$ તું$ શેરીં�રીંન$ તું દ� રીંસ્તું રીં�ખ��મા� અત્યાંતું ઉંપીય�ગ� છે$ . વિ�વિ�ધા દ$શેન� સશે�ધાક� દ્વ�રીં� છે$ લ્લો� ૫૫ �ષા�મા� હ�થ ધારીં��મા� આ�$લો� ૧૪ અભ્ય�સ�ન� તું�રીંણી છે$ ક$ , ટી�મા$ ટી�મા� રીંહ$ લો� લો�યક�પી$ નન$ ક�રીંણી$ લો�હ�મા� ક�લો$સ્ટરીં�લોન� પ્રમા�ણી ઘીટી$ છે$ અન$ બ્લડુ પ્ર$શેરીં પીણી ક�x�લોમા� રીંહ$ છે$ .

સશે�ધાક�ન� ટી�માન� આગ$��ન� લો$ન�રીં ડુ­. કરિરીંન રીં�ડુન� ,ણી�વ્ય� મા�,બ, જા$ દરીંરીં�, ૨૫ મિમાસિલોગ્ર�મા લો�યક�પી$ ન લો$��મા� આ�$ તું� તું$ ન� થ� એલોડુ�એલો ક�લો$સ્ટરીં�લોમા� ૧૦ ટીક�ન� ઘીટી�ડુ� થ�ય છે$ . ટી�મા$ ટી�મા� લો�યક�પી$ નન� પ્રમા�ણી મા�ટી� મા�ત્ર�મા� રીંહ$ લો� છે$ . જા$ દરીંરીં�, અડુધા� લો�ટીરીં ટી�મા$ ટી�ન� રીંસ પી���મા� આ�$ અથ�� તું� ૫૦ ગ્ર�મા ટી�મા$ ટી�ન� પી$સ્ટ ક$ મા��� ખ���મા� આ�$ તું� હૃદયન� તુંમા�મા પ્રક�રીંન� રીં�ગ� સ�મા$ રીંક્ષણી માળ$ છે$ .

Page 41: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

સશે�ધાક�ન� ,ણી�વ્ય� મા�,બ, ક�લો$સ્ટરીં�લો ઘીટી�ડુ�� મા�ટી$ લો�ક�ન$ ,$ દ�� આપી��મા� આ�$ છે$ તું$ ન� થ� માસલ્સમા� દ�ખ��� થ��ન� ક$ નબળ�ઈ આ���ન� અન$ જ્ઞા��નતું તું�ઓન$ ન� કસ�ન પીહ�ચુ��ન� શેક્યતું� રીંહ$ લો� છે$ .

તું�જા ટી�મા$ ટી�ન$ એમાન$ એમા ખ���ન$ બદલો$ તું$ ન$ પ્ર�સ$સ્ડ કરીં�ન$ ક$ રીં� ધા�ન$ ભોં�,નમા� લો$��મા� આ�$ ક$ ટી�મા$ ટી�ન� પી$સ્ટન� ખ���મા� ઉંપીય�ગ કરીં�ય તું� તું$મા� થ� �ધા�રીં$ લો�યક�પી$ ન માળ$ છે$ . લો�યક�પી$ નન� �ધા�રીં$ �પીરીં�શે કરીં��મા� આ�$ તું� તું$ ન� થ� વિક�� ડુઓ�સ્ક્ય�લોરીં રીં�ગ� થતું� નથ� અન$ નસ� �ધા�રીં$ જાડુ� થતું� ક$ હ�ટી� એટી$ ક ક$ સ્ટx�કથ� બચુ� શેક�ય છે$

Dt : 20/05/11ભા/� ગૌરી�જ- ભા�� ગૌરી�- ૧ (Brungraj-Bhangaro-1)

‘ ’ ’ આય��Q રિદય ઔષાધા ભોં: ગરીં�, ન$ આપીણી$ ભોં� ગરીં� કહ�એ છે�એ. ભોં�ગરીં� ત્રણી જાતુંન� ધા�ળ�, પી�ળ� અન$ ક�ળ� થ�ય છે$ . આમા� ક�ળ� ભોં�ગરીં� ઔષાધામા� P$ષ્ઠ ગણી�ય છે$ . ભોં�ગરીં�ન� રીંસ અડુધા� ચુમાચુ� ,$ટીલો� એક ચુમાચુ� માધા સ�થ$ સ��રીં- સ�, લો$��થ� યક: તુંન� વિક્રીય�ઓ

સ�ધારીં$ છે$ . કમાળ� યક: તું અન$ પ્લો�હ� �:સિg, અશે� અન$ ઉંદરીંરીં�ગ�મા� �પીરીં�ય છે$ . તું$ ન� રીંસથ� બન��$લો� તું$ લો ��ળન$ લો�બ� અન$ ક�ળ� કરીંતું� હ���થ� તું$ ન� બ�,� ન�મા ક$ શેરીં�, પીણી છે$ . તું$મા� રીંસ�યન ગ�ણી હ���થ� દ�ઘી�જી�ન આપીન�રીં ઔષાધા છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 24/05/11 અશ્વાગૌ� ધૃ� (Ashvagandha)

અશ્વાગધા�ન� ચુ4ણી� ��ય� ન� પ્રક�પીથ� ઉંત્પીન્ન થય$લો શે�રીં�રિરીંક અન$ મા�નસિસક દ� બ�ળતું�, અશેસ્થિક્તું અન$ તુંણી��મા� ખ4બ ઉંપીય�ગ� છે$ . પી@વિષ્ટક, �,ન �ધા�રીંન�રીં, ઊંઘી લો��ન�રીં, માwથ� ન શેસ્થિક્તું �ધા�રીંન�રીં, આમા��તું માટી�ડુન�રીં, બળ આપીન�રીં, સ્ન�ય�ઓન$ મા,બ4તું કરીંન�રીં અન$

�:g��સ્થ�ન� કમાજા$ રીં� દ4 રીં કરીં$ છે$ . ��ય� �ધા�રીંન�રીં આહ�રીં વિ�હ�રીંન� ત્યાં�ગ કરીં� એક ચુમાચુ� અશ્વાગધા� ચુ4ણી� + એક ચુમાચુ� સ�કરીં + એક ચુમાચુ� ઘી� આ બધા�ન$ એક ગ્લો�સ દ4 ધામા� ન�ખ� ઉંક�ળ�ન$ ઠું ડુ� પી�ડુ�, રીં�, સ��રીં$ અથ�� રીં�ત્ર$ પી��� .

-          �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 25/05/11મા�મા� જવૈ�- ૨ (Mamejavo-2)

આય��Q દમા� ડુ�ય�સિબટી�સન� ઘીણી� ઔષાધા� છે$ . આમા� મા�મા$,��ન$ ઉંત્તમા ગણી�વ્ય� છે$ . ડુ�ય�સિબટી�સમા� અડુધા� ચુમાચુ� મા�મા$,�� ચુ4ણી� ,મ્ય� પીછે� બપી�રીં$ અન$ રીં�ત્ર$ લો$ �� . મા�મા$,��ન� પીચુ� ગન� ચુ4ણી� અડુધા� ચુમાચુ� તું$ મા� મારીં� અન$ શે$ ક$ લો� જીરીં�ન� બ$ બ$ ચુપીટી� ચુ4ણી� મા$ળ��

રિદ�સમા� ત્રણી �ખતું$ ખ���થ� અપીચુ�ન� ઝા�ડુ� પી$ ટીન� ભોં�રીં$ પીણું� અન$ પી$ ટીન� ��ય� ન� પ્રક�પી- ગ�ળ� માટી$ છે$ . મા�મા$,��ન� બ$ બ$ ટી$બ્લ$ટી સ��રીં- સ�, લો$��થ� પી$ ટીન� ક: મિમાઓ માટી� જાય છે$ અન$ આહ�રીં પીરીંન� અરુંમિચુ માટી$ છે$ .

Dt : 26/05/11 જરીદા�લ�� (Jardalu)

આપી સ4ક�મા$ ��ન� ,રીંદ�લો� મા� તું� જાણીતું� , હશે�. ‘ ’ ‘ ’ તું$ ન$ આય��Q દમા� વિપીતું�લો� ક અન$ ઉંરીં: મા�ણી પીણી કહ$ છે$ . તું$ ન� �:ક્ષ� ક�શ્મા�રીં, પીજાબ અન$ વિહમા�લોયમા� થ�ય છે$ . ‘ ’ ફ�રીંસ�મા� ,દ�આલો� કહ$ છે$ . તું$ ન� પીરીંથ� ગ�,રીં�તું�મા� ,રીંદ�લો� શેબ્દ ઉંતુંરીં� આવ્ય� છે$ . ,રીંદ�લો� ખ�ટી� , માધા� રીં,

ગ�રું, મિસ્નગ્ધા, ગરીંમા, પી@વિષ્ટક, બળ આપીન�રીં ��ય� , વિપીત્ત, કફ ત્રણી$ દ�ષા હણીન�રીં છે$ . આટીલો� ગ�ણી���ળ� ,રીંદ�લો� ઉંત્તમા પી@વિષ્ટક આહ�રીં અન$ ઔષાધા છે$ . ‘ ’ સ�P�તું$ તું$ ન$ બ: હણી કહ્યું� છે$ . બ:હણી એટીલો$ �,ન �ધા�રીંન�રીં. આઠું દસ ,રીંદ�લો� પી�ણી�મા� ઉંક�ળ� પી���થ� હળ��

,� લો�બ થ�ય છે$ .

Dt : 06/06/11આંસ� ધૃ- અશ્વાગૌ� ધૃ�- ૨ (Aswagandha-2)

Page 42: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

* આસધા- અશ્વાગધા� એક ચુમાચુ� + સ4 ઠું અડુધા� ચુમાચુ�, આ બન$ ચુ4ણી� ઘી�મા� શે$ ક�, એક ચુમાચુ� સ�કરીં સ�થ$ , એક ગ્લો�સ દ4 ધામા� ન�ખ� ઉંક�ળ� ઘીટ્ટ થ�ય ત્યાં�રીં$ ઉંતું�રીં� ચુ�ટી��થ� સ� ધા�ન� દ�ખ���, સ�યટી�ક�, રીં�ઝાણી, કટી�શે4ળ શેરીંદ� માટી$ છે$ . * અડુધા� અડુધા� ચુમાચુ�

અશ્વાગધા�, �રીંધા�રીં� અન$ સ�કરીં એક ગ્લો�સ દ4 ધામા� ન�ખ� ઉંક�ળ�, ઠું ડુ� પી�ડુ� પી���થ� ��ય� ન� કમાજા$ રીં�, સ્�પ્નસ્રા��, સિશેમિથલોતું� દ4 રીં થ�ય છે$ . બ� સિg અન$ શેરીં�રીંન� ક્રી� વિતું �ધા$ છે$ . * અશ્વાગધા� પી�પીરીં અન$ માધા મિમાP કરીં� ચુ�ટી��થ� ક્ષય રીં�ગ�મા� શેસ્થિક્તું આ�$ છે$ .

- �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 07/06/11અરીડે# સ�-વૈ�સ�- ૧ (Ardusi-Vasa-1)અરીંડુ4 સ�- ��સ� એક ઉંત્તમા ઔષાધા� છે$ . આય��Q દન� ગ્રથ�મા� તું$ ન� ખ4બ પ્રશેસ� કરીં��મા� આ�� છે$ .

��સ�ય� વિ�દ્યમા�ન�ય� આશે�ય� જીવિ�તુંસ્ય ચુ ।

રીંક્તુંવિપીત્ત� ક્ષય� ક�સ�વિકમાથ�મા�સ�દવિતું ।।

અથ�� તું0 જી���ન� આશે� હ��� છેતું� ,  અન$ ��સ�- અરીંડુ4 સ� વિ�દ્યમા�ન હ��� છેતું� રીંક્તુંવિપીત્ત,  ક્ષય અન$ ખ� સ�ન� રીં�ગ�ઓ શે� મા�ટી$ પી�ડુ�ય છે$ ?  અરીંડુ4 સ� એન� ચુ�ક્કુસ ન�શે કરીં$ છે$ .

Dt : 08/06/11અરીડે# સ�-વૈ�સ�-2 (Ardusi-Vasa-2)

અરીંડુ4 સ� મા� ખ્યત્�$ કફન� ન�શે કરીંન�રીં,  રીંક્તુંસ્થભોંક અન$ તું�� માટી�ડુ$ છે$ . અરીંડુ4 સ� ઠું ડુ�,  હૃદય મા�ટી$ વિહતુંકરીં લોઘી� , તું�ખ�,  કડુ�� અન$ સ્�રીં તુંથ� ગળ� મા�ટી$ વિહતુંકરીં છે$ . તું$ ��ય� કરીંન�રીં અન$ માળન$ સરીંક��ન�રીં તું$ મા, કફ, રીંક્તું

ખ�સ�, તું��, ઊંલોટી�, પ્રમા$હ, ક�ઢ, કમાળ�, શે�ળસ, અરુંમિચુ,  તું:ષા� અન$ ક્ષય માટી�ડુ$ છે$ . આ બધા� , વિ�ક: વિતુંઓમા� બ$ - ત્રણી ચુમાચુ� અરીંડુ4 સ�ન� રીંસ એક ચુમાચુ� માધામા� મિમાP કરીં� સ��રીં સ�, પી���. ક્ષયમા� અરીંડુ4 સ�ન� લો�બ� સમાય સ$�ન કરીં�� .     

 - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 09/06/11અરીડે# સ�-વૈ�સ�-૩(Ardusi-Vasa-3)*  અરીંડુ4 સ�ન� ત્રણી ચુમાચુ� રીંસમા� એક ચુમાચુ� માધા ન�ખ� સ��રીં- સ�, પી���થ� કફન� રીં�ગ� માટી$ છે$ . * અરીંડુ4 સ�ન� પી�નન� તું$ ન� ફt લો�

સ�થ$ રીંસ ક�ઢ� તું$ મા� માધા ન�ખ� સ��રીં- સ�, પી���થ� કફ પી�તુંળ� થ��થ� દમા- શ્વા�સ માટી$ છે$ . * અરીંડુ4 સ�ન� ફt લો છે� યડુ$ સ4 ક�� ચુ4ણી� કરીં� એક ચુમાચુ� ચુ4ણી�મા� બ$ ચુમાચુ� માધા મિમાP કરીં� સ��રીં- સ�, લો$��થ� ઉંગ્ર રીંક્તુંવિપીત્ત માટી$ છે$ . * અરીંડુ4 સ�ન� મા4ળન$ છે� યડુ$ સ4 ક�� તું$ ન�

બ�રીં�ક ચુ4ણી� કરીં� અડુધા� ચુમાચુ� આ ચુ4ણી�મા� માધા મા$ળ�� પી���થ� સ્ત્રી�ઓન� શ્વા$તુંપ્રદરીં રીં�ગ માટી$ છે$ .  - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 07/06/11 (Divyabhaskar) મા�ત્ર 120 સ� કાં� ડે અનુ� વૈ��છું�નુ�� ઝે� રી દા� રી થઇ જશ� (Vinchhi) ઘીણી� ઝા$ રીં�લો� જી�ડુ� એ�� પીણી હ�ય છે$ ક$ જા$ તું$ઓ તુંમાન$ ડુ ખ$ તું� તું$ ન� ઝા$ રીં ઉંતું�રીં�� અઘીરૂ રીંહ$ છે$ . આમા�થ� એક છે$ ��છે�,

��છે�ન� ઝા$ રીં ઘીણું� ખતુંરીંન�ક હ�ય છે$ . તું$ ન� ડુ ખથ� આખ� શેરીં�રીંમા� બળતુંરીં� થ�ય છે$ અન$ તું$ ન� સિશેક�રીં બહ� ખરીં�બ રીં�તું$ તુંડુપી$ છે$ .

અહ� ક$ ટીલો�ક ન�ન� પીણી બહ� , ઉંપીય�ગ� એ�� ન�સખ� છે$ ,$ન�થ� ��છે�ન� ઝા$ રીંથ� બચુ� શેક�ય છે$ .

- એક પીત્થરીંન$ સ�રીં� રીં�તું$ સ�ફ કરીં� તું$ ન� પીરીં ફટીકડુ� સ�રીં� રીં�તું$ ઘીસ� દ�.

Page 43: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

જ્યા� ��છે�એ ડુ ખ મા�ય�� હ�ય તું$ ,ગ્ય� પીરીં લો$પી લોગ�ડુ� તું$ ન$ આગથ� થ�ડુ� શે$ ક� લો�.

ગમા$ તું$ �� ��છે�ન� ઝા$ રીં આ વિ�મિધાથ� મા�ત્ર બ$ , મિમાવિનટીમા� ઉંતુંરીં� ,શે$ .

- ઝા�ણું� પી�સ$લો� સિંસCધા� મા�ઠું� ન$ ડુ� ગળ� પીરીં ભોંભોંરીં��� ડુ ખ મા�રીં$લો� ,ગ્ય� પીરીં લોગ�ડુ��થ� ઝા$ રીં ઉંતુંરીં� ,શે$ . 

- – મા�મિચુસન� પી� ચુ સ�તું સળ�ઓન� માસ�લો� પી�ણી�મા� ઘીસ�ન$ ��છે�ન� ડુ ખન� ,ગ્ય�એ લોગ�ડુ�. આ લોગ�ડુતું� ન� સ�થ$ ઝા$ રીં ઉંતુંરીં�જાશે$ .

Dt : 10/06/11અષિBમા� થ-અરીણ�- ૧ (Agnimanth-Arani-1)

આય��Q દન� સ� પ્રસિસg ઔષાધા ‘ ’અમિગ્નામાથ   ન$ ગ�,રીં�તુંમા� અરીંણી� કહ$ છે$ . યજ્ઞા� ,$�� પીવિ�ત્ર ક�ય� મા� અરીંણી�ન� સ4 ક� લો�કડુ�ન� મા થન કરીં� અમિગ્ના પ્રગટી કરીં��મા� આ�તું� એટીલો$ , તું$ ન� ન�મા અમિગ્નામાથ અપી�ય� લો�ગ$ છે$ . ગ�,રીં�તુંમા� અરીંણી� સ��ત્ર થ�ય છે$ . અરીંણી�

તું�ખ�, કડુ��, તું4 રીં�,  માધા� રીં અન$ ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રરિદપ્તા કરીંન�રીં� છે$ . અરીંણી�  સ�જા, કફ, ��ય� ,  અન$ પી� ડુ� રીં�ગ માટી�ડુ$ છે$ . અરીંણી�ન� પી�ન, ફt લો, મા4ળ,  રીંસ �ગ$ રીં$ ઔષાધામા� વિ�ણિભોંન્ન રીં�તું$ ઘીણી� રીં�ગ�મા� �પીરીં�ય છે$ . અરીંણી�ન� રીંસ અન$ ઉંક�ળ� તું�,$તું�જા$ , ��પીરીં��.    

Dt : 11/06/11અષિBમા� થ-અરીણ�- ૨ (Agnimanth-Arani-2)

અરીંણી�ન� પી�નન� રીંસ બ$ ચુમાચુ� સ��રીં- સ�, પી���થ� શેરીં�રીંન� સ્થ4ળતું� (મા$ દ) ઓછે� થ�ય છે$ . * અરીંણી�ન� મા4ળન� ચુ4ણી� ઘી� સ�થ$ ચુ�ટી��થ� શે�ળસ શે� તું થ�ય છે$ . * અરીંણી�ન� ફt લો સ4 ઘી��થ� શેરીંદ� અન$ તું$ ન�થ� થતું� મા�થ�ન� દ�ખ��� માટી� જાય છે$ . * અરીંણી�ન�

મા4ળન� છે�લોન$ બકરીં�ન� દ4 ધામા� લોસ�ટી� તું$ ન� ઘીટ્ટ લો$પી કરીં��થ� મા�ઢ�ન� ક�ળ� ડુ�ઘી�ઓ માટી$ છે$ . * અરીંણી�ન� પી�નન� બ$ ચુમાચુ� રીંસ રીં�ત્ર$ પી��રીં����થ� બ�ળક�ન� પી$ ટીન� ક: મિમા અન$ ઉંદરીંશે4ળ માટી$ છે$ . * અરીંણી�ન� મા4ળન� ઉંક�ળ� પી���થ� માળન� દ� ગq ધા માટી$ છે$ . - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ

ગ@દ�ન�

Dt : 13/06/11શતુ�વૈરી�- ૨ (Shatavari-2)*  ઔષાધારીં: પી$ શેતું��રીં�ન� મા4ળન� રીંસ અન$ ગ�યન� દ4 ધા એકત્ર કરીં�ન$ સ��રીં- સ�, પી���થ� મા4 ત્રમા�ગ� ન� પીથરીં� માટી$ છે$ .  * શેતું��રીં� ચુ4ણી�

અન$ સ�કરીં એક એક ચુમાચુ� એક ગ્લો�સ દ4 ધામા� ન�ખ� ઉંક�ળ�ન$ ઠું ડુ� પી�ડુ� પી���થ� પ્રસ4તું� સ્ત્રી�ન� ધા��ણી �ધા$ છે$ . * શેતું��રીં�ન� રીંસમા� માધા ન�ખ�ન$ પી���થ� સ્ત્રી�ઓન� બળતુંરીં���ળ� વિપીત્ત,ન્ય શ્વા$તુંપ્રદરીં માટી$ છે$ . * એક- એક ચુમાચુ� શેતું��રીં� ચુ4ણી� અન$ સ�કરીં એક ગ્લો�સ

દ4 ધામા� ન�ખ� સ��રીં- સ�, પી���થ� ઉંગ્ર અમ્લોવિપીત્ત હ�ઈપીરીં એસિસરિડુટી� માટી$ છે$ .           -  �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 14/06/11 બી� ઔષાધૃ (Harde & Baheda)

*  હરીડે� : આ,ક�લો હ�ઈબલ્ડુપ્ર$સરીં,  લો� બ્લડુપ્ર$શેરીં, રિડુપ્ર$શેન, મિચુત્તભ્રમા,  ગ� ડુપીણીન� ક$ સ� �ધાતું� જાય છે$ . આ�� દદ��ઓન$ શેરીં: આતુંમા� , હ�મા$,- હરીંડુ$ + બ્રા�હ્મી�+ અશ્વાગધા� ખ���ન� સલો�હ આપી�એ છે�એ. ,$ લો�ભોંપ્રદ ન��ડુ$ છે$ . રીં�, રીં�ત્ર$ આ ત્રણી$ન� સરીંખ�ભોં�ગ$

બન��$લો� એક ચુમાચુ� આ ચુ4ણી� લો$ �� . *  બીહ� ડે�� : �w દ્ય� બહ$ ડુ� ન� ઉંપીય�ગ ઉંધારીંસ, શ્વા�સ, દમા,  ગળ�ન� રીં�ગ�,  ત્ર�સ,નક સતુંતું થતું� ખ�સ�મા� કરીં$ છે$ . અ��, બ$સ� ,�� �ગ$ રીં$ વિ�ક: વિતુંઓમા� અડુધા� ચુમાચુ� બહ$ ડુ�ન� ભોં�ક્કુ�મા� એક ચુમાચુ� માધા મિમાP કરીં�ન$ મા�ઢ�મા� રીં�ખ�

સ��રીં- સ�, ચુ4સ�� .           -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 15/06/11એરી� ડે�- ૧ (Arando-1; Erando-1)

Page 44: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

એરીં ડુ� ધા�ળ� અન$ રીં�તું� એમા બ$ જાતુંન� થ�ય છે$ . બન$ એરીં ડુ� માધા� રીં,  ગરીંમા અન$ ગ�રું ભોં�રીં$ છે$ . તું$ શે4ળ- સ�જા,  કમારીંન� પી�ડુ�, સ��q ગ સ મિધા��, મા4ત્ર�શેયન� પી�ડુ�,  મા�થ�ન� અન$ પી$ ટીન� ��ય� ન� દદ��,  કબસિ,ય�તું શ્વા�સ,  કફ આફરીં�, ઉંધારીંસ,  ક�ઢ અન$ આમા��તુંન$ માટી�ડુ$ છે$ .

એરીં ડુ� તું$ લોન� મા� ખ્ય ગ�ણી સ�રીંક છે$ . સ�રીંક એટીલો$ માળ અન$ ��ય� ન$ ન�ચુ$ સરીંક��ન�રીં. ટી4 કમા� એરીં ડુ� રીં$ચુક, શે�ધાક,  સ�રીંક અ�$ ��ય� ન$ હરીંન�રીં છે$ . ��ય� ન� ૮૦ પ્રક�રીંન� રીં�ગ� છે$ . એ દરીં$ કમા� એરીં ડુ� ફયદ� કરીં$ છે$ .     

Dt : 16/06/11તુ� લસ�- ૧ (Tulsi-1)

આય��Q રિદય માતું$ તું�લોસ�મા� સ$ કડુ� ઔષામિધાય ગ�ણી� રીંહ$ લો� છે$ . આ ક�રીંણીથ� , માર્હિહCષાઓએ દ�ઘી� દ્રાવિષ્ટ ��પીરીં�ન$ ઘી$ રીં ઘી$ રીં તું�લોસ� �����ન� રીં�તું પ્રચુસિલોતું કરીં�ન$ તું� લોસ�ન$ ખ4બ માહત્ત્� આપ્ય� છે$ . તું�લોસ�, તું�ખ�,  હૃદયન$ બળ આપીન�રીં, ઉંષ્ણી,  ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રરિદપ્તા કરીંન�રીં, એ

ક�ઢ,મા4ત્રક: ચ્છેx ,  પીડુખ�ન� શે4ળ,  લો�હ� બગ�ડુ તુંથ� કફ ��ય� ન� રીં�ગ�મા� ખ4બ વિહતુંકરીં છે$ . આ તું�લોસ�ન� પી�નન� ઉંક�ળ� સ��રીં-સ�, પી���થ� શેરીંદ� તું��, ફ્લ્યુ4, સ� સ્થિસ્તું, અરુંમિચુ, દ�હ, ��ય� તુંથ� ગરીંમા હ��� છેતું� વિપીત્તન� શે� વિતું કરીં$ છે$ . સ્��દ �ધા�રીં$ છે$ . અન$ ક રીં�ગ� દ4 રીં કરીં$

છે$ .-           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 17/06/11આ�ળ-૧ (Avar-1)

આ�ળન� ખ�સ ગ�ણી શે�થઘ્ન એટીલો$ ક$ સ�જા ઉંતું�રીંન�રીં અન$ ગ્ર�હ� છે$ . આ�ળ કડુ��, શે�તુંળ, આખન$ વિહતુંક�રીં અન$ વિપીત્તન�શેક છે$ . એ મા�ઢ�ન� રીં�ગ, ક�ઢ, ચુળ, ક: મિમા, શે4ળ, ગ4માડુ� , ઉંધારીંસ, વિ�ષા, માસ� , વિપીત્ત, કફ, તું��, સ�જા, રીંક્તુંવિ�ક�રીં, દ�હ, ઉંપીદ શે, તુંરીંસ,

ચુમા� રીં�ગ �ગ$ રીં$ ન$ માટી�ડુ$ છે$ . આ�ળન� ફt લો પ્રમા$હ ન�શેક, અન$ સ� �ણી� સમા�ન રીં ગ આપીન�રીં છે$ . ફt લોન� ક$ સરીં ઊંલોટી�, ક: મિમા, સ�� પ્રક�રીંન� પ્રમા$હ, ચુક્ષ�ષ્ય, રુંમિચુકરીં અન$ તુંરીંસ �ગ$ રીં$ ન$ માટી�ડુન�રીં છે$ . તું$ ન� ક� માળ� શે�ગ� ક: મિમાન�શેક છે$ .

Dt : 18/06/11આ�ળ- ૨ (Avar-2)

એક ચુમાચુ� આ�ળન� ફt લોન$ દ4 ધામા� પી�સ�, ગ�ળ�, તું$મા� એક ચુમાચુ� સ�કરીં મા$ળ��ન$ પી���થ� સગભોં�� સ્ત્રી�ઓન� ઊંલોટી�, ઉંબક� શે� તું થઈ જાય છે$ . આ�ળન� પી�નન� ફ� ટી ખ,��ળ, ખસ, ગ�માડુ�. પીગન� તુંસિળય� બળ�� �ગ$ રીં$ ચુ�માડુ�ન� રીં�ગ અન$ જીણી� જ્�રીં પીરીં

ફ�યદ�ક�રીંક છે$ . તું$ ન� મા4ળન� ઉંક�ળ� કરીં�ન$ પી���થ� પી$ ટીન� પી�ડુ�, ઝા�ડુ�, મારીંડુ�, ચુ4 ક �ગ$ રીં$ માટી$ છે$ . આ�ળન� ફt લોન� ઉંક�ળ� પી���થ� માધા�મા$ હ અન$ બહ� મા4 ત્રતું� માટી$ છે$ . આ�ળન� ફt લો�ન� ગ�લોક દ શ્વા$તુંપ્રદરીં માટી�ડુ$ છે$ .

- �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 20/06/11કાં�� વૈ�દિડેયા�- ચક્રમાદા! - ૨ (Kuvadio-chakramard-2)

* ક� ��રિડુય�ન� મા4ળન� ઉંક�ળ� ��સ�મા$ હ પીરીં ફ�યદ� કરીં$ છે$ .* ક� ��રિડુય�ન� ફt લો અન$ સ�કરીં એક એક ચુમાચુ� ભોં$ગ� ��ટી� લોસ�ટી� સ��રીં- સ�, ખ���થ� મા4 ત્રમા�ગ� ન� બળતુંરીં� માટી$ છે$ . * ક� ��રિડુય�ન� મા4ળ ચુ�ખ�ન� ઓસ�માણીમા� ��ટી�ન$ ખ���થ� સ્ત્રી�ઓન$ થતું� શ્વા$તું સ્રા��

લ્યુ�ક�રિરીંય� માટી$ છે$ . * ક� ��રિડુય� બ�, ક�જી અથ�� ખ�ટી� છે�શેમા� લોસ�ટી� આ પી$સ્ટ સ��રીં- સ�, લોગ�ડુ��થ� ક�ળ� ,4 ન� ન�� દ�દરીં અન$ ખરીં,�� માટી$ છે$ . * આ બ�, બ��ચુ�ન� તું$લોમા� લોસ�ટી� લોગ�ડુ��થ� સફ$ દ ક�ઢ માટી$ છે$ . - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 21/06/11કાં��ચ�- ૧ (Kaucha-1)

આય��Q રિદય માતું$ ક@ચુ�ન� મા� ખ્ય ગ�ણી ‘ ’ધા�તું� પી� વિષ્ટ   , છે$ . તું$ ન� બ�જા ગ�ણી� અડુદન� ,$�� હ�ય છે$ . ક@ચુ� ધા�તું� પી� વિષ્ટ મા�ટી$ સ���ત્તમા ગણી�ય છે$ . ક@ચુ�ન$ દ4 ધામા� બ�ફ� તું$ ન� ઉંપીરીંન� છે�લો ફ�તુંરીં� તુંથ� અ દરીંન� બ$ પીડુ �ચ્ચુ$ ન� અ ક� રીં ક�ઢ� ન�ખ��થ� તું$ શે�g થ�ય છે$ . ખ��� મા�ટી$

Page 45: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

ઔષાધા�ય ઉંપીય�ગમા� શે�g ક@ચુ�ન� , ઉંપીય�ગ કરીં��. ક@ચુ�ન� ‘ ’��નરીં��ટી�   ન�માન� ગ�ળ�ઓ બજારીંમા� માળ$ છે$ . તું$ ખ4બ , ધા�તું� પી@વિષ્ટક ગણી�ય છે$ . ક@ચુ� ��ય� ન$ શે� તું કરીંન�રીં તુંથ� અત્યાંતું ��જીકરીંણી- માwથ� નશેસ્થિક્તું �ધા�રીંન�રીં ગણી���ય છે$ .     - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 22/06/11કાં��ચ�- ૨ (Kaucha-2)

આય��Q રિદય માતું$ ક@ચુ� ��ય� ન$ ખ4બ �ધા�રીંન�રીં�, માધા� રીં,  પી� વિષ્ટ આપીન�રીં�. પીચુ��મા� ભોં�રીં$ , કડુ��,  ��ય� ન$ હરીંન�રીં� અન$ બળ આપીન�રીં� છે$ . એ કફ,રીંક્તુંવિપીત્ત,  વિપીત્તન� રીં�ગ� તુંથ� લો�હ�ન� બગ�ડુન� ન�શે કરીંન�રીં� છે$ . શે�g ક@ચુ�,  એખરીં� અન$ સ�કરીં ત્રણી$ સરીંખ� ભોં�ગ$ મિમાP કરીં� તું$ ન� ચુ4ણી� કરીં� એક ચુમાચુ� આ ચુ4ણી� સ��રીં- સ�, દ4 ધા સ�થ$ લો$ ��થ� ધા�તું� પી� વિષ્ટ થ�ય છે$ . શે�g ક@ચુ�ન� ચુ4ણી� ઘી� અન$ સ�કરીં ત્રણી$ એક એક

ચુમાચુ� સ��રીં- સ�, ચુ�ટી��થ� ફ$ ફસ�મા� ચુ�ટી� ગય$લો� કફ ન�કળ� ,��થ� શ્વા�સ શે� તું થ�ય છે$ .        

Dt : 23/06/11ભા�ડિંરી5ગૌણ�- ૧ (Bhoringani-1)

આય��Q રિદય ઔષાધા ‘ક ટીક�રીં�’  એ , આપીણી� ‘ભોં�રિંરીંCગણી�’  ઊંભોં� અન$ બ$ ઠું� એમા બ$ જાતુંન� ભોં�રિંરીંCગણી� થ�ય છે$ . આ બન$ ��ય� ન�,  કફન� અન$ તું��ન� ન�શે કરીં$ છે$ . બન$ ભોં�રિંરીંCગણી�ન� ફળમા� ��ય� વિ�રીં$ચુનન� ખ�સ ગ�ણી છે$ . ઔષાધામા� બ ન$ ભોં�રિંરીંCગણી� �પીરીં�ય છે$ . પીરીં તું� બ$ ઠું� ભોં�રિંરીંCગણી� વિ�શે$ષા �પીરીં�ય છે$ . બ$ ઠું� ભોં�રિંરીંCગણી�ન� એક પી$ ટી� જાતું ‘લોક્ષ્માણી�’  થ�ય છે$ . તું$ ન$    સફ$ દ ફt લો આ�$ છે$ . આ

ત્ર�જી ભોં�રિંરીંCગણી� ક્�મિચુતું , જા$�� માળ$ છે$ . પીણી ગભોં�સ્થ�પીન� થ��ન� એમા� વિ�શે$ષા ગ�ણી રીંહ$ લો� છે$ . એ�� કહ$ ��ય છે$ .-           �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�

Dt : 25/06/11ભા�ડિંરી5ગૌણ�- ૩ (Bhoringani-3)*  ભોં�રિંરીંCગણી�ન� ફળન� ઉંક�ળ� હિંહCગ અન$ સિંસCધા� મા$ળ�� પી���થ� ભોંય કરીં- તું�વ્ર દમામા� ફ�યદ� થ�ય છે$ . * ભોં�રિંરીંCગણી�ન� સ4 ક� ફt લોન� ચુ4ણી�

ચુણી� ,$ટીલો� અડુધા� ચુમાચુ� માધા સ�થ$ સ��રીં- સ�, ચુટી�ડુ��થ� બ�ળક�ન� �રીં�ધા શે� તું થ�ય છે$ . * ભોં�રિંરીંCગણી�ન� બ$ ચુમાચુ� રીંસ છે�શેમા� ન�ખ� પી���થ� મા4 ત્ર�ઘી�તું,  મા4ત્રકષ્ટ અન$ પીથરીં� માટી$ છે$ . * ભોં�રિંરીંCગણી�ન� પી ચુ�ગન� ચુ4ણી� અડુધા� ચુમાચુ� પી�પીરીંન� ચુ4ણી� માધા બ$ ચુમાચુ� મિમાP

કરીં� લો$ ��થ� ન્ય4 મા�વિનય�, દમા,  શેરીંદ� અન$ કફન� રીં�ગ�મા� ખ4બ ફ�યદ� થ�ય છે$ .             -  �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�

Dt : 27/06/11કાં�� કાંચ- ૨ (Kakach / Kankach-2)

આય��Q રિદય ઔષાધામા� ક� કચુન� બ�, �ધા�રીં$ �પીરીં�ય છે$ . ,$ન$  ‘ ’ક� ચુક�   કહ$ છે$ તું$ ન� ઉંપીરીંન� પીડુ મા,બ4તું હ�ય છે$ . તું$ ન$ શે$ ક�ન$ ઉંપીરીંન� પીડુ ક�ઢ�,  મા�,ન� ચુ4ણી� કરીં�. ઔષાધામા� �પીરીં�ય છે$ . શે$ક$ લો� ક� ચુક�ન� ચુ4ણી� ચુણી�ન� દ�ણી� ,$ટીલો� સ�પી�રીં� ,$ટીલો� ગ�ળ સ�થ$ રીં�, રીં�ત્ર$ સ�તું

રિદ�સ લો$��થ� પી$ ટીન� ક: મિમાઓન� ન�શે થ�ય છે$ . શે$ક$ લો� ક� ચુક�ન� ચુ4ણી� ચુણી� ,$ટીલો� એટીલો� , મારીં�ન� ચુ4ણી� સ�થ$ સ��રીં- સ�, લો$��થ� ��રીં ��રીં થતું� ટી�વિઢય� તું��- મા$લો$ રિરીંય� માટી� જાય છે$ . મા$લો$ રિરીંય�થ� બરીં�ળ મા�ટી� થઈ હ�ય તું� આ પ્રય�ગથ� માટી� જાય છે$ .        - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�

Dt : 28/06/11 દા� ગૌA ધૃ નુ�શકાં

આય��Q દમા� અ,મા�ન$  ‘ ’ક�થપ્રશેમાન   કહ$ ��મા� આવ્ય� છે$ . ક�થ એટીલો$ સડુ� અન$ પ્રશેમાન એટીલો$ શે� તું કરીંન�રીં,  શેરીં�રીંમા� ક�ઈ પીણી જાતુંન� દ� ગq ધા સડુ�થ� ઉંત્પીન્ન થ�ય છે$ . મા�ઢ�મા� થ� જા$ પી�ય�રિરીંય�ન$ લો�ધા$ દ� ગq ધા આ�તું� હ�ય,  ફ$ ફસ�ન� કફથ� શ્વા�સમા� દ� ગq ધા આ�તું�

હ�ય,  પી$ ટીમા� માળન� સડુ��થ� ��છે4 ટી ક$ માળમા� પીણી દ� ગq ધા આ�તું� હ�ય આ મા�ટી$    અ,મા� ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . અડુધા� ચુમાચુ� અ,મા� સ�પી�રીં� ,$ટીલો� ગ�ળ સ�થ$ ,મ્ય� પીછે� ખ���થ� આ�� દ� ગq ધાન� ન�શે થશે$ . અપી�ન ��ય� સરીંળતું�થ� છે4 ટી$ છે$ . ગભોં��શેયન� શે� સિg થ�ય

છે$ .   - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�

Dt : 01/07/11તિનુગૌ�A ડે�- નુગૌ�ડે- ૨ (Nadod / Nirgudi-2)

Page 46: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

*  આય��Q રિદય માતું$ નગ�ડુન� પી�નન� ઉંક�ળ� કરીં� તું$ મા� લો�ડુ�પી�પીરીંન� ચુ4ણી� ન�ખ� પી���થ� સિશેરીંkશે4ળ,  ક�નન� બહ$ રીં�શે, શેરીંદ�,  તું�� �ગ$ રીં$ માટી$ છે$ . * નગ�ડુન� પી�નન� રીંસ બ$ ચુમાચુ� સ��રીં- સ�, પી���થ� �� માટી$ છે$ . નગ�ડુન� રીંસમા� સિસg કરીં$લો� ઘી� ચુ�ળ��થ� પીણી �� માટી$ છે$ . *

નગ�ડુન� તું�જા મા4ળ અન$ પી�નન� રીંસ ક�ઢ� તું$ ન$ તુંલોન� તું$લોમા� ઉંક�ળ� આ તું$લોન� મા�સિલોશે કરીં��થ� ક પી��,  સ� ધા�ન� પી�ડુ� અન$ ��ય� ન� પી�ડુ� માટી$ છે$ . * નગ�ડુન� પી�નન� પી�ટીલો� બન��� તું�� પીરીં ગરીંમા કરીં� શે$ ક કરીં��થ� તું�વ્ર મા�થ�ન� દ�ખ���,  મા�યગ્ર$ન માટી$ છે$ .

            -  �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�

Dt : 01/07/11ઓમા9 - યા�ગૌ થ� રી�પ�થ� તુમા�મા તુકાંલ�ફં�નુ� અ� તુ (OM / Yog)

ય�ગ અન$ ય�ગન� આસન� હ�$ મા�ત્ર શે�રીં�રિરીંક ચુ� સ્તું�- સ્ફેtર્હિતુંC અન$ તું દ� રીંસ્તું� મા�ટી$ ન� પીરીં પીરીં�ગતું ઉંપી�ય� રીંહ્યું� નથ�. રિડુપ્ર$શેન, સ્કિસ્કૃઝા�ફ્રે$વિનય�, અલ્ઝા�ઈમારીં, ડુ�ય�સિબટી�સ ,$�� રીં�ગ� માટી�ડુ�� મા�ટી$ તું$ રીં�માબ�ણી ઇલો�, પી� રીં��રીં થઈ રીંહ્યું� છે$ . ન$શેનલો

ઈમિન્સ્ટટીય4 ટી ઓફ મા$�લો હ$ લ્થ એન્ડુ ન્ય� રીં� સ�યન્સન� અભ્ય�સમા� ,ણી�વ્ય� મા�,બ આખ� રિદ�સમા� મા�ત્ર ૪૫ મિમાવિનટી ઓમ્નો� ન�દ કરીં��મા� આ�$ અન$ ય�ગન� આસન� કરીં��મા� આ�$ તું� તું$ ન�થ� અન$ ક મા�નસિસક રીં�ગ� દ4 રીં કરીં� શેક�ય છે$ . સ�મા�ન્ય દ�� કરીંતું� પીણી

�ધા�રીં$ અકસ�રીં રીં�તું$ તું$ રિડુપ્ર$શેન,સ્કિસ્કૃઝા�ફ્રે$વિનય�, અલ્ઝા�ઈમારીં,  હ�યપીરીં ટી$ ન્શેન, મા$ દસ્��તું�,  હ�ટી� ન� રીં�ગ� અન$ ક$ ન્સરીં ,$�� રીં�ગ�ન$ માટી�ડુ$ છે$ . ય�ગન� ક�રીંણી$ શેરીં�રીંમા� બ�ય�લો�સિ,કલો ફ$ રીંફ�રીં� લો��� શેક�ય છે$ . દરીંરીં�, ૪૫ મિમાવિનટીન� પી$ ક$ ,થ� ક$ ટીલો�ક રીં�ગ� સ�મા$ રીંક્ષણી મા$ળ��

શેક�ય છે$ . સસ્થ�ન� ડુ�ક્ટીરીં� દ્વ�રીં� તું�,$તુંરીંમા� ય�ગન� લો�ભોં�લો�ભોં અગ$ ક્સિક્લોવિનકલો ટીx �યલો કરીં��મા� આ�� હતું�. ,$મા� એલો�પી$ મિથક દ��ઓન� સ�થ�સ�થ તુંબ�બ� દ્વ�રીં� ય�ગન� કસરીંતું કરીં��ન� ભોંલો�માણી કરીં��મા� આવ્ય� પીછે� દદ��મા� શે�રીં�રિરીંક ફ$ રીંફ�રીં� જા$�� માળ્યું� હતું�. ,� દ�

,� દ� સ્�રીં: પી$ ય�ગ કરીં��થ� રિડુપ્ર$શેન તું� માટી$ , છે$ પીણી મા�ટી� ઉં મારીંન� લો�ક�મા� જા$�� માળતું� ય�દશેસ્થિક્તું ગ�મા����ન� રીં�ગ પીણી દ4 રીં કરીં� શેક�ય છે$ અન$ ય�દશેસ્થિક્તું �ધા�રીં� શેક�ય છે$ . આ ઉંપીરીં� તું સ્કિસ્કૃઝા�ફ્રે$વિનય� અન$ અલ્ઝા�ઈમારીં તું$ મા, ડુ�ય�સિબટી�સ ,$�� રીં�ગ�ન$ અ ક� શેમા� રીં�ખ�� પીણી તું$ અકસ�રીં ઇલો�, પી� રીં��રીં થ�ય છે$ . સસ્થ�ન� એડુ��ન્સ સ$�રીં ફ�રીં ય�ગન� પ્ર�ગ્ર�મા રિડુરીં$ ક્ટીરીં ડુ�. બ�. એન. ગગ�ધારીંન�

,ણી�વ્ય� મા�,બ દદ��મા� ક$ ટીલો�ક રીં�ગ� દ4 રીં કરીં�� મા�ટી$ દ��ન� સરીંખ�માણી�મા� ય�ગન$ ક�રીંણી$ મા�ટી�પી�ય$ રીં�હતું થતું� જા$�� માળ� હતું�. રિડુપ્ર$શેન, સ્કિસ્કૃઝા�ફ્રે$વિનય�, અલ્ઝા�ઈમારીં,  ડુ�ય�સિબટી�સ ,$�� રીં�ગ� માટી�ડુ$ છે$

ક$ ટીલો�ક પ્રય�ગ� કરીં��મા� આવ્ય� પીછે� અન$ ક દદ��ઓમા� ય�ગન$ ક�રીંણી$ ક�ર્ટિટીCસ�લોન� પ્રમા�ણી ઘીટી�ડુ� શેક�ય� હતું� . ક�ર્ટિટીCસ�લો વ્યસ્થિક્તુંમા� સ્ટx$સ લો$�લો �ધાતું� આડુx $ નલો ગ્લો$ ન્ડુમા� થ� �છે4 ટીતું� સ્કિસ્ટરીં�ઈડુ હ�મા��ન્સ છે$ . ,$ બ્લડુ ગ્લો� ક�ઝા ઘીટી$ ત્યાં�રીં$ પીણી જા$�� માળ$ છે$ . ય�ગન$ ક�રીંણી$

માગ,ન� જ્ઞા�નતું તું�ઓ અન$ ચુ$ તું�તું ત્રન$ પી4 રીંતું� પ્રમા�ણીમા� પ્ર�ટી�ન માળ$ છે$ અન$ અલ્ઝા�ઈમારીંન� રીં�ગ દ4 રીં કરીં� શેક�ય છે$ . ય�ગથ� ટીય�મારીં ન$ ક્રી�સિસસ ફ$ ક્ટીરીં પીણી દ4 રીં કરીં� શેક�ય છે$ . આ ઉંપીરીં� તું ઓમ્નો� ન�દ કરીં��થ� સ્ટx$સ લો$�લો ઘીટી�ડુ�ન$ રિડુપ્ર$શેનમા� થ� મા� સ્થિક્તું મા$ળ�� શેક�ય છે$ . બ$ગલો�રીં અન$ સિ,ગ�ન� ખ�તું$ ક$ ટીલો�ક દદ��ઓ પીરીં પ્રય�ગ� કરીં��મા� આવ્ય� પીછે� ૨૧ રિદ�સન� ય�ગ થ$ રીં�પી�થ� ટી�ઈપી- �ન ડુ�ય�સિબટી�સન$

પીણી અક� શેમા� રીં�ખ� શેક�ય છે$ . પ્ર�ણી�ય�મા,  ય�ગન� આસન�,  શે� સિg વિક્રીય� અન$ ડુ$ ટી�ક્સ પીgવિતુંથ� ડુ�ય�સિબટી�સમા� ઘીણી� રીં�હતું માળ$ છે$ . માનન$ અન$ શેરીં�રીંન$ શે� વિતું માળ$ છે$ અન$ બ્લડુ સ�ગરીં ઘીટી�ડુ� શેક�ય છે$ . હ�યપીરીં ટી$ ન્શેન, મા$ દસ્��તું�,  હ�ટી� ન� રીં�ગ� અન$ ક$ ન્સરીં ,$�� રીં�ગ�ન$ માટી�ડુ� શેક�ય છે$

Dt : 04/07/11બી�લ�- ૧ (Bili-1)

આપીણી� ઔષાધા�મા� બ�લો�ન� ખ�સ માહત્ત્� છે$ . આ ખ4બ , જાણી�તું� ઔષાધાન� માધ્યમાકદન� ઔષાધા� ભોં�રીંતુંભોંરીંમા� થ�ય છે$ . તું$ ન� મા4ળ છે�લો, પી�ન,  ક�ચુ�પી�ક� ફળ બધા� , અગ� વિ�ણિભોંન્ન રીં�ગ�મા�    વિ�ણિભોંન્ન રીં�તું$ પ્રય�જાય છે$ . બ�લો�ન� ક�ચુ� ફળ,  પી�ક� ફળ કરીંતું� �ધા�રીં$

ગ�ણીક�રીં� હ�ય છે$ . બ�લો� કડુ�� તું� રું માળન$ રીં�કન�રીં, રુંક્ષ,  વિપીત્ત �ધા�રીંન�રીં,  ��ય� તુંથ� વિપીત્ત હરીંન�રીં,  ગરીંમા તુંથ� પી�ચુન કરીંન�રીં છે$ . ક�ચુ� બ�લો� માળ- ઝા�ડુ� રીં�કન�રીં ,ઠુંરીં�મિગ્ના �ધા� ક, મારીંડુ�,  સગ્રહણી� ,4 ન� મારીંડુ� અન$ ક�લો�યટી�સ માટી�ડુન�રીં છે$ .

Dt : 05/07/11કાંણજી- કાંરી� જ- ૧ (Kanji-Karanj-1)

આ ખ4બ , પ્રસિસg ઔષાધા કણીજી અથ�� કરીં , ભોં�રીંતુંમા� સ�� ત્ર થ�ય છે$ . �ષા��ઋતું� ન� શેરીં: આતુંમા� તું$ ન$ સહ$ , ગ�લો�બ� અન$ આસમા�ન� ઝા� ય��ળ� સફ$ દ રીં ગન� ફt લો�ન� કલોગ�ઓ આ�$ છે$ . આ ફt લો�મા� થ� ચુપીટી� શે�ગ� આ�$ છે$ . તું$ ન� પી�ક� સિંશેCગ�મા� થ� રીંતું�શે પીડુતું� ભોં4 રીં�

Page 47: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

રીં ગન� બ�, ન�કળ$ છે$ . આ બ�,મા� થ� તું$લો પીણી ન�કળ$ છે$ . તું$ ન$  ‘ ’કરીં સિ,ય� તું$ લો   કહ$ છે$ . તું$ ચુ�માડુ�ન� રીં�ગ� અન$ રીંક્તું બગ�ડુન� વિ�ક: વિતુંઓમા� �પીરીં�ય છે$ . કણીજીન� બ�, તું$લો, છે�લો,પી�ન,  મા4ળ આ બધા� અગ� વિ�ણિભોંન્ન રીં�તું$ ઔષાધામા� �પીરીં�ય છે$ .     

Dt : 06/07/11કાંણજી- કાંરી� જ-૨ (Kanji-Karanj-2)

આય��Q રિદય ઔષાધા કણીજી તું�ખ�, ઉંષ્ણી, ય�વિનદ�ષાન� ન�શે કરીંન�રીં, ક�ઢ, રીંક્તુંમા ડુલો, ઉંદ��� તું, ગ�ળ�, અશે� - માસ� વ્રણી, ક: મિમા, અન$ કફન$ માટી�ડુન�રીં છે$ . * કણીજીન� બ�,ન$ શે$ ક� ટી� કડુ� કરીં�ન$ ખ���થ� ઊંબક�- ઊંલોટી� માટી� જાય છે$ .* કણીજીન� છે�લોન� ઉંક�ળ� પી���થ�

હ�ડુક�ન� �� માટી$ છે$ . * કણીજીન� તું$લોન� મા�સિલોશે કરીં��થ� રીં�ઝાણી- સ�યરિટીક� માટી$ છે$ . * કણીજીન� તું$ લો લોગ�ડુ��થ� ખસ, ખરીં,�� , દ�દરીં, સ�રીં�યસ�સ અન$ ક�ઢ માટી$ છે$ . * કણીજીન� દ� તુંણી કરીં��થ� મા� સ�ફ થ�ય છે$ . મા�ઢ�ન� દ� ગq ધા માટી$ છે$ . અન$ દ� તું મા,બ4તું થ�ય છે$ .

Dt : 07/07/11ઉ� બીરી�- ૧ (Umbaro-1)

આય��Q રિદય ઔષાધા �:ક્ષ ઉંદ્મ્બરીં એ , આપીણી� ઉં બરીં�. ઉંમારીં� શે�તુંળ, રુંક્ષ, ગ�રું, માધા� રીં, તું� રીં�, વ્રણી- ચુ� દ� માટી�ડુ$ છે$ . એ વિપીત્ત, કફ અન$ લો�વિહન� વિ�ક: વિતુંઓ માટી�ડુન�રીં છે$ . તું$મા, તું$ ગભોં�સ્થ�પીક,  અસ્થિસ્થ સઘ્રા�નકરીં,  અવિતુંસ�રીંન�શેક અન$ ય�વિનન� રીં�ગ�મા� વિહતુંકરીં છે$ .

સરીંળતું�થ� બધા$ માળ� આ�ન�રીં ઉં બરીં� ઔષાધાન� દૃવિષ્ટએ ખ4બ , માહત્ત્�ન� છે$ . ઔષાધા તુંરીં�ક$ તું$ ન� ફળ, છે�લો, મા4ળ, ક્ષ�રીં- દ4 ધા અન$ પી�ન �પીરીં�ય છે$ . તું$ ન� પી�ક� ફળ મા�ઠું� લો�ગ$ છે$ . બ�ળક� તું$ ન$ હ�શે$ હ�શે$ ખ�ય છે$ . ઉં બરીં�ન� ક્ષ�રીં� �:ક્ષ�મા� ગણીતુંરીં� થ�ય છે$ .

-           �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�

Dt : 08/07/11ઉ� બીરી�- ૨ (Umbaro-2)

એક ચુમાચુ� ઉં બરીં�ન� દ4 ધામા� એક ચુમાચુ� સ�કરીં મિમાP કરીં� સ��રીં$ લો$ ��થ� આતુંરિરીંક ગરીંમા� દ4 રીં થ�ય છે$ . * ઉં બરીં�ન� મા4ળન� રીંસ એક ચુમાચુ�,  સ�કરીં ન�ખ� લો$ ��થ� વિપીત્ત જ્�રીં અન$ ક�લો$ રીં� માટી$ છે$ . ઉં બરીં�ન� દ4 ધા અન$ માધા એક ચુમાચુ� ચુ�ટી��થ� બધા� પ્રક�રીંન� રીંક્તુંસ્ત્રી��

બધા થ�ય છે$ . * રીં�, સ��રીં$ બ$ પી�ક� ઉં બરીં� ખ���થ� મા4 ત્ર મા�ગ� ન� બળતુંરીં� શે� તું થ�ય છે$ . * ઉં બરીં�ન� છે�લોન� ઉંક�ળ� કરીં� ઠું ડુ� પી�ડુ� પી���થ� મા�ઢ�ન� ચુ� દ� માટી� જાય છે$ . * ઉં બરીં�ન� મા4ળન� ચુ�રીં ચુમાચુ� રીંસ સ�કરીં મા$ળ�� પી���થ� મા4 ત્રમા�ગ� ન� પીથરીં� માટી$ છે$ .        - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�

Dt : 11/07/11ગૌરીમા�ળ�- ૧ (Galmaro-1)

ઉંત્તમા અન$ સ� દરીં �:ક્ષ�મા� ગરીંમા�ળ�ન� ગણીત્ર� થ�ય છે$ . તું$થ� તું$ ન� ન�મા ‘રીં�,�:ક્ષ’  પીડુ$લો� છે$ . તું$ ન� પી� ષ્પી� સ� �ણી� ,$�� હ���થ� તું$ ન$  ‘સ��ણી� �:ક્ષ’  પીણી કહ$ ��ય છે$ . ગરીંમા�ળ�ન� શે�ગન� ગ�ળ એક ચુમાચુ� લો$��થ� માળન$ સરીંક���ન$ બહ�રીં ક�ઢ$ છે$ . ગરીંમા�ળ� ભોં�રીં$ , માધા� રીં, શે�તુંળ,  ઠું ડુ� અન$ માળન$ ખસ$ ડુ$ છે$ . તું$ તું��, હૃદયરીં�ગ, વિપીત્ત,  લો�હ�ન� બગ�ડુ,  ��ય� ઉંદ��તું� અ�$ શે4ળન$ માટી�ડુન�રીં છે$ .

તું��ન� માળ��રીં�ધામા� તું$ અમા:તું સમા�ન છે$ . ગરીંમા�ળ�ન� ફt લો ��ય� કરીંન�રીં,  ગ્ર�હ� કડુ�� અન$ કફ તુંથ� વિપીત્તન�શેક છે$ .-           �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�

Dt : 12/07/11ગૌરીમા�ળ�-૨ (Galmaro-2)* ઔષાધામા� ગરીંમા�ળ�ન� શે�ગન� ગ�ળ માળન$ ખસ$ ડુન�રીં રુંમિચુ ઉંત્પીન્ન કરીં��ન�રીં તુંથ� ક�ઢ વિપીત્ત અન$ કફન$ માટી�ડુન�રીં છે$ . * ગરીંમા�ળ�ન�

ગ�ળ મા:દ� વિ�રીં$ચુક હ���થ� બ�ળક�ન� કબસિ,ય�તુંમા� અડુધા� ચુમાચુ� આપી� શેક�ય. * ગરીંમા�ળ�ન� ગ�ળ અન$ પી�ક� આમાલો�ન� ગરીં આપી��થ� વિપીત્તન� વિ�ક�રીં� શે� તું થ�ય છે$ . * ગરીંમા�ળ�ન� ગ�ળ શે$ રીંડુ�ન� રીંસ સ�થ$ લો$ ��થ� કમાળ� માટી$ છે$ . * ગરીંમા�ળ�ન� ફt લોન� ઉંક�ળ�

પી���થ� બહ� મા4 ત્રતું� માટી$ છે$ . * એક એક ચુમાચુ� ગરીંમા�ળ�ન� ગ�ળ અન$ ગ�લોક દ લો$ ��થ� શેરીં�રીંન� આતુંરિરીંક બળતુંરીં� માટી$ છે$ .

Dt : 13/07/11પ�પળ�- ૧ (Pipro-1 / Piplo-1)

Page 48: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

ઔષાધામા� પી�પીળ�ન� સ�� અગ� ઉંપીય�ગ� છે$ . ઔષાધારૂપી$ અવિતું પ્ર�ચુ�નક�ળથ� તું$ ન� ઉંપીય�ગ થ�ય છે$ . પી�પીળ�ન� �:ક્ષમા� બ્રાહ્મી�, વિ�ષ્ણું� અન$ માહ�દ$ �ન� ��સ હ���ન� માન�ય છે$ . તું$થ� તું$ ન$ શે� મિચુ દ્રા�મા, પીવિ�ત્રક, સ�ભોંદ્રા,  અચ્ય� તું��સ અથ�� ક$ શે���સ �ગ$ રીં$ ન�મા અપી�ય� છે$ .

પી�પીળ� સ�થ$ ધામા�ભોં��ન� જા$ ડુ�ય$લો� હ���થ� તું$ ન$ ક�ઈ ક�પીડુ� નથ�. બ�g ભોંગ��નન� જી�ન સ�થ$ સ કળ�ય$લો હ���થ� અઢ� હજારીં �ષા�થ� તું$ ન$  ‘ ’ બ�મિધા �:ક્ષ ન� ન�માથ� ઓળખ�ય છે$ . ઔષાધા ઉંપીય�ગમા� તું$ ન� મા�ફ� મા�ગ�ન$ , તું�ડુ�ય ક$ કપી�ય છે$ .  - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�

Dt : 14/07/11પ�પળ�- ૨ (Pipro-2 / Piplo-2)

ઔષામિધાય ગ�ણી�મા� પી�પીળ� પીચુ��મા� ભોં�રીં$ , શે�તુંળ, રુંક્ષ, તું� રીં�,  �ણી� સ�ધા�રીંન�રીં,  ય�વિન શે�g કરીંન�રીં અન$ કફ, વિપીત્ત,  વ્રણી અન$ લો�હ�ન� વિ�ક�રીં� દ4 રીં કરીં$ છે$ . તું$ ન� ફળ- પી$ પીડુ� વિપીત્તવિ�ક�રીં, રીંક્તુંવિ�ક�રીં, વિ�ષાપ્રક�પી, તુંરીંસ, બળતુંરીં�, �માન,  સ�જા અન$ અરુંમિચુન� ન�શે કરીંન�રીં

છે$ . પી�ક� ફળ હૃદય મા�ટી$ સ�રીં� ,  માળન$ સરીંક��ન�રીં,  રીંક્તું શે�g કરીંન�રીં અન$ શે�તુંળ છે$ . તું$ ન� લો�ખ કડુ��, તું� રીં�, મિસ્નગ્ધા, લોઘી� , બલ્યુ- બળ આપીન�રીં,  �ણી� સ�ધા�રીંન�રીં,  સ્ત્રી� રીં�ગ�મા� વિહતુંકરીં અન$ શે�તુંળ છે$ . ક� માળ� પી�ન સ�રીંક અન$ ઠું ડુ� છે$ .   - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�

Dt : 15/07/11પી�પીળ�-૩(Pipro-3 / Piplo-3) *  ઔષાધારીં: પી$ પી�પીળ�ન� ફળ, મા4ળ, છે�લો અન$ ક�માળ ડુ4 ખ� �ડુ$ સિસg કરીં$લો� દ4 ધા, સ�કરીં અન$ માધા મા$ળ��ન$ પી���થ� જાતું�ય સિશેમિથલોતું�

દ4 રીં થઈ ક�મા�ત્ત$,ન� ઉંત્પીન્ન થ�ય છે$ અન$ શેરીં�રીં બળ��ન બન$ છે$ . * પી�પીળ�ન� સ4 ક� ફળન� ચુ4ણી� સ્ત્રી�ઓન$ આપી��થ� મા�સિસક શે� સિg થ�ય છે$ અન$ ગભોં�ધા�રીંણી થ�ય છે$ . * પી�પીળ�ન� છે�લોન� બદ�મા ,$ટીલો� ચુ4ણી� સ��રીં- સ�, લો$��થ� ક�ઢ માટી$ છે$ . * પી�પીળ�ન� ક4 ણી� ક�માળ ત્રણી-

ચુ�રીં પી�ન સ�કરીં સ�થ$ લોસ�ટી� સ��રીં- સ�, ખ���થ� પી$શે�બ અન$ શેરીં�રીંન� આતુંરિરીંક બળતુંરીં� માટી$ છે$ .

Dt : 16/07/11અશ�કાં-આંસ�પ�લવૈ- ૧ (Ashok / Asopalav-1)

આસ�પી�લો�ન$ આય��Q દમા�  ‘ ’અશે�ક   કહ$ ��મા� આ�$ છે$ . આ અશે�ક- આસ�પી�લો� આય��Q રિદય માતું$ શે�તુંળ-ઠું ડુ�, તું�ખ�,  ગ્ર�હ� એટીલો$ માળન$ રીં�કન�રીં તુંથ� શેરીં�રીંન� �ણી�ન$ સ�રીં� કરીંન�રીં, અપીચુ�, તુંરીંસ, દ�હ, ક: મિમા, શે�ષા,  વિ�ષા તુંથ� લો�હ�ન� બગ�ડુન$ માટી�ડુન�રીં છે$ . તું$ ન� ખ�સ ગ�ણી તું� ગભોં��શેયન� વિ�ક�રીં�ન$ દ4 રીં કરીં��ન� છે$ . આસ�પી�લો�ન� રીંસ તું4 રીં�,  માધા� રીં અન$ કડુ�� છે$ . તું$ હૃદયરીં�ગ�મા� વિહતું��હ છે$ અન$

શેરીં�રીંન� ક� વિતું �ધા�રીં$ છે$ . આ ગ�ણી� આબ� ,$�� થતું� ઘી$ ઘી4 રીં આસ�પી�લો�ન� છે$ . બગલો�ન� દ���લો�એ ���તું� લોબ� આસ�પી�લો�ન� નહ�. 

-           �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�

Dt : 18/07/11લ�માડે�- ૧ (Limdo-1)

અલો@વિકક ગ�ણી�ન$ લો�ધા$ લો�માડુ� એ પી:થ્�� પીરીંન�  ‘ ’કલ્પીતુંરું   ગણી�ય છે$ . આય��Q દન� ઉંત્તમા ઔષાધા �:ક્ષ�મા� તું$ ન� ગણીત્ર� થ�ય છે$ . લો�માડુ� શે�તુંળ, લોઘી� ,  ઝા�ડુ�ન$ રીં�કન�રીં અન$ પી�કમા� તું�ખ� છે$ . તું$ અમિગ્ના, ��ય� , Pમા,  તુંરીંસ અન$ ઉંધારીંસ તું��, અરુંમિચુ, ક: મિમા, વ્રણી, ત્�ચુ�ન� રીં�ગ�, વિપીત્ત,કફ, ઊંલોટી�. મા�ળ- ઊંબક�, ક�ઢ,  લો�હ� બગ�ડુ અન$ સ�� પ્રમા$ હ�મા� વિહતું��હ છે$ . લો�માડુ� શે�ધાક, જ્�રીંઘ્ન,  ક: મિમાઘ્ન એ ક� ઠુંઘ્ન છે$ . ઔષાધામા� તું$ ન� પી� ચુ$ અગ� મા4ળ, છે�લો, પી�ન,  ફળ �ગ$ રીં$મા� વિ�ણિભોંન્ન રીં�તું$ ઘીણી� રીં�ગ�મા� �પીરીં�ય છે$ .    

-          Dt : 19/07/11લ�માડે�- ૨ (Limdo-2)

ઔષાધામા� લો�માડુ�ન� પી�ન ન$ ત્રન$ વિહતુંક�રીં�,  ��ય� કરીંન�રીં અન$ વિ�પી�કમા� તું�ખ� છે$ . તું$ સ�� પ્રક�રીંન� અરુંમિચુ, ક�ઢ, ક: મિમા, વિપીત્ત,  અન$ ઝા$ રીંન$ માટી�ડુ$ છે$ . * લો�માડુ�ન� છે�લોન� ઉંક�ળ� સ�� પ્રક�રીંન� ત્�ચુ�ન� રીં�ગ�મા� વિહતું��હ છે$ . * લો�માડુ�ન� પી�નન� રીંસ ત્રણીથ� ચુ�રીં ચુમાચુ�

રિદ�સમા� ત્રણી �ખતું લો$��થ� સ�� પ્રક�રીંન� તું��મા� ફ�યદ� થ�ય છે$ . * લો�બ�ળ�ન� તું$ લો લોગ�ડુ��થ� ખરીં,�� , ખસ,  દ�દરીં માટી$ છે$ . * લો�માડુ�ન� મા�રીં- ફt લો� ખ���થ� પી$ ટીન� રીં�ગ� શે� તું થ�ય છે$ . * લો�બ�ળ� ક�ચુ� ખ���થ� પી$ ટીન� ક: મિમા માટી$ છે$ .- �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�

Dt : 20/07/11બી�વૈળ- ૧ (Bavad-1)

Page 49: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

આપીણી$ ત્યાં� રીં�માબ��ળ, તુંલોબ��ળ,  બ��ળ� �ગ$ રીં$ ગણી� જાતુંન� બ��ળ થ�ય છે$ . સિશેય�ળ� ઊંતુંરીંતું� બ��ળન� ઝા�ડુમા� થ� લો�લો ગ� દરીં ન�કળ$ છે$ . તું$ ઘીણી� પી@વિષ્ટક છે$ . ઉંધારીંસ અન$ સ મિધા�� અન$ પ્રસ4 વિતુંમા� �પીરીં�ય છે$ . તું$ પી@વિષ્ટક હ���થ� શેરીં�રીં મા,બ4તું બન��$ છે$ .

સિશેય�ળ�ન� પી@વિષ્ટક પી�ક�મા� નખ�ય છે$ . બ��ળ ગ્ર�હ� એટીલો$ માળન$ રીં�કન�રીં,  ઠું ડુ� અન$ પી@વિષ્ટક છે$ . તું$ કફ, ક�ઢ,  ક: મિમા અન$ ઝા$ રીં માટી�ડુ$ છે$ . બ��ળન� પી�ન ઝા�ડુ�ન$ રીં�કન�રીં, રુંમિચુકરીં, તું�ખ�, ગરીંમા, અશે� , કફ,  ��ય� અન$ પી� ત્�ન� ન�શે કરીં$ છે$ .

-           �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�

Dt : 21/07/11બી�વૈળ- ૨ (Baval-2)

ઔષાધામા� બ��ળન� સ4 ક� પીરીંડુ�ન� ભોં4 ક�- ચુ4ણી� ન$ માધા અથ�� ગ�ળ સ�થ$ ગ�ળ� બન��� ચુ4સ��થ� ઉંધારીંસ માટી$ છે$ . બ��ળન� પી�ન, જીરું અ�$ શે�હજીરું એ ત્રણી$ન� એક ચુમાચુ� ચુ4ણી� લો$ ��થ� કફ��ળ� ચુ�કણી� ઝા�ડુ� માટી$ છે$ . બ��ળન� છે�લોન� રીંસ દહ�મા� મા$ળ�� પી���થ�

અવિતુંસ�રીં માટી$ છે$ . બ��ળન� ગ� દરીં અન$ ઘીઉં ન� રીં�� ઘી�મા� શે$ ક� ,� દ� ,� દ� શે$ ક�ન$ સ�કરીંન� ચુ�સણી�મા� પી�ક કરીં�ન$ ખ���થ� ધા�તું� પી� વિષ્ટ થઈન$ શેરીં�રીં પી� ષ્ટ થઈ બળ��ન બન$ છે$ . બ��ળન� છે�લો લોસ�ટી� ક�ઢ પીરીં લોગ�ડુ��થ� ફ�યદ� થ�ય છે$ .-           �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�

Dt : 22/07/11માસ�- પ�ઇલ્સ (Masa-Piles)

એક મા� ઠું� ક�ળ� તુંલો ખ4બ ચુ���ન$ ખ���. ઉંપીરીં એક કપી દહ� ખ��� . રીં�, સ��રીં$ આ પ્રય�ગ કરીં��થ� માસ�- પી�ઇલ્સ શે� તું થ�ય છે$ . છે�શેમા� બ�ફ$ લો સ� રીંણી ખ���થ� થ�ડુ� રિદ�સ�મા� , માસ� સ ક�ચુ�યન$ શે� તું થ�ય છે$ . સ4ક�$લો� સ� રીંણીન� ચુ4ણી� એક ચુમાચુ�, હળદરીં અડુધા�

ચુમાચુ�, મિચુત્રકમા4ળન� ચુ4ણી� ચુણી�ન� દ�ણી� ,$ટીલો� અન$ હરીંડુ$ અડુધા� ચુમાચુ� આ ચુ�રીં$ ઔષાધા એક કપી દહ�મા� ખ���થ� હરીંસ- માસ� શે� તું થ�ય છે$ . હરીંડુ$ અન$ હળદરીંન$ સરીંખ� ભોં�ગ$ લોઈ સહ$ , શે$ ક� ચુ4ણી� કરીં�. એક ચુમાચુ� આ ચુ4ણી� છે�શે સ�થ$ લો$ ��થ� દ4 ઝાતું� હરીંસ શે� તું

થશે$ .

Dt : 23/07/11 ચ� દ્રાપ્રાભા�દિદા ચ# ણ! (Chandraprabhadi Churna) આય��Q દમા� પી�ચુનતું ત્ર અન$ શ્વાસનતું ત્રન� રીં�ગ�ન� એક ઉંત્તમા ઔષાધા ચુ4ણી� આ પ્રમા�ણી$ છે$ .

આમાળ�, અક્કુલોકરીં�, સિંસCધા�લો4ણી, મિચુત્ર�, મારીં�,અ,મા�,  લો�ડુ�પી�પીરીં અન$ હરીંડુ$ આ દરીં$ ક દસ દસ ગ્ર�મા અન$ સ4 ઠું ��સ ગ્ર�મા આ બધા�ન� ચુ4ણી� બન��� તું$ મા� બ�જા$ રીં�ન� રીંસ પીલોળ$ એટીલો� ન�ખ�,  ખ4બ લોસ�ટી�ન$ ફરીં� ચુ4ણી� બન���ન$ ભોંરીં� લો$ �� . આ થય� ચુ દ્રા પ્રભોં�રિદચુ4ણી� તું$ ન$

અમા:તુંપ્રભોં�રિદ ચુ4ણી� પીણી કહ$ છે$ . બજારીંમા� પીણી માળ$ છે$ . આ ચુ4ણી� અડુધા�થ� એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� સ��રીં- સ�, લો$��થ� મા દ�મિગ્ના, અરુંમિચુ, ઉંધારીંસ, દમા, શેરીંદ�,  ,$�� પી�ચુન અન$ કફન� રીં�ગ�મા� ફ�યદ� કરીં$ છે$ .  - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�

Dt : 25/07/11 ઊ� દારી� (Undari)

આય��Q દમા� - સસ્કૃ:તુંમા� ,$ વિ�ક: વિતુંન$  ‘ ’ઇન્દ્રાલો�પ્તા   કહ$ છે$ તું$ ન$ આપીણી$ ગ�,રીં�તું�મા� ઊં દરીં� કહ�એ છે�એ. આ ઊંદરીં� એ ઘીણી� લોવિપીય� ,$�� અન$ ,લોદ� ન માટી$ એ�� વિ�ક: વિતું છે$ ,  આ વિ�ક: વિતુંમા� મા�થ�ન�, દ�ઢ�ન�,  મા4છેન� ��ળ તુંથ� શેરીં�રીંન� ક�ઈ પીણી ભોં�ગન� રું ��ડુ� ખરીં� જાય

છે$ ,  ,$ સ્થ�ન$ ઊં દરીં� થ�ય ત્યાં� ��ળ �ગરીંન� સ� ��ળ� ચુળકતું� ચુકરીંડુ� થઈ જાય છે$ . માર્હિહCષા શે� ગધારીં$ આન� ઉંપીચુ�રીં બતું�વ્ય� છે$ . તુંલોન� ફt લો અન$ ગ�ખરું સરીંખ� ભોં�ગ$ લોસ�ટી� આ પી$સ્ટ ઊં દરીં� પીરીં લોગ�ડુ�� અથ�� ગ�જારિદ ક$ લોસ� ન�રિદ તું$લો સ��રીં- સ�, લોગ�ડુ�� .  -           �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 26/07/11 લવૈ� ગૌ�દિદાચ# ણ! (Lavinadi Churna)

આય��Q રિદય માતું$ લોહિં�Cગ તું�ખ� , કડુ�� , હલોક� ,  ન$ ત્રન$ વિહતુંક�રીં�,  ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રરિદપ્તા કરીંન�રીં,  આહ�રીં પીચુ��ન�રીં,  ભોં�,ન પીરીં રુંમિચુ ઉંપીજા�ન�રીં અન$ કફ વિપીત્ત લો�હ�ન� રીં�ગ�, તુંરીંસ, ઊંલોટી�, આફરીં�, શે4ળ,  ઉંધારીંસ હ$ ડુક�,  શ્વા�સ અન$ ક્ષયન$ અ�શ્ય માટી�ડુ$ છે$ . આ લોહિં�Cગ અન$ બ�જા

ઔષાધા�થ� બનતું� આય��Q દન� એક ચુ4ણી� છે$ . “ ”લો�ગ�રિદ ચુ4ણી�   ,$ બજારીંમા� માળ$ છે$ . એક ચુમાચુ� આ ચુ4ણી� બ$ ચુમાચુ� માધા સ�થ$ સ��રીં-

Page 50: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

સ�, લો$��થ� કફન� રીં�ગ�, ઉંધારીંસ, હ$ ડુક�,  ગળ�ન� રીં�ગ�, શેરીંદ�, છે�ક�,  શ્વા�સ માટી�ડુ$ છે$ . ઘી� સ�થ$ લો$ ��થ� શેરીં�રીં પી� ષ્ટ થ�ય છે$ .- �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�

Dt : 27/07/11જવૈ- યાવૈ (Jav-Yav)

આય��Q દમા� સ�P�તું$ ,�ન$  ‘ ’કફવિપીત્તહ તું�   એટીલો$ ક$ કફ વિપીત્તન$ હણીન�રીં� કહ્યું� છે$ . કફવિપીત્તન� રીં�ગ�મા� ,�ન� સ$ �ન ઉંત્તમા છે$ . ,� ઉંધારીંસ, શેરીંદ�, કફજ્�રીં,  ચુ�માડુ�ન� રીં�ગ�મા� ઉંત્તમા છે$ . ડુ�ય�સિબટી�સમા� કબસિ,ય�તું રીંહ$ તું� હ�ય ,$ ,�થ� દ4 રીં થ�ય છે$ . મા�ટી$ ,� એ

ડુ�ય�સિબટી�સમા� અમા:તુંતું�લ્યુ છે$ . ‘ ’ય�પ્રઘી�નસ્તું� ભોં�$ ત્તપ્રમા$હ�   એટીલો$ ક$ ડુ�ય�સિબટી�સ��ળ�એ તું� ,�ન� રીં�ટીલો� ભોં�ખરીં� થ$ પીલો�, પીરીં�ઠું� પી4 રીં� ,$�� બન��ટી�ન� ઉંપીય�ગ કરીં��. મા$ દસ્�� વ્યસ્થિક્તુંઓન� મા$ દ ,�ન� ઉંપીય�ગથ� ઘીટી$ છે$ . ,$થ� બ$ચુ$ ન�, ગભોંરીં�માણી, અવિનદ્રા�, થ�ક માટી$ છે$ . - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 28/07/11 જીરુ� (Jiru)

આય��Q દમા� જીરીં�ન$ દ� ગq ધા અન$ ગ$સન�શેક કહ્યું� છે$ . જીરું અન$ હરીંડુ$ ન� સરીંખ�ભોં�ગ$ ચુ4ણી� બન��� ન�ન� વ્યસ્થિક્તુંએ અડુધા� ચુમાચુ� અન$ મા�ટી� વ્યસ્થિક્તુંએ એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� આ ચુ4ણી� ઊંક�ળ�ન$ ઠું ડુ� કરીં$લો� પી�ણી� સ�થ$ રીં�ત્ર$ ,મ્ય� પીછે� એક કલો�ક$ લો$ ��થ� માળન� અન$

��ય� ન� શે� સિg થ��થ� ઉંદરીંશે4ળ, ગ$સ- ��ય� , આફરીં�,  અન$ માળન� દ� ગq ધા માટી$ છે$ . ગભોં��શેયન� શે� સિg કરીંન�રીં� ઔષાધા�મા� જીરીં�ન� ગણીત્ર� થ�ય છે$ . પ્રસ4 વિતું પીછે� ગભોં��શેયમા� બગ�ડુ રીંહ� ન જાય એ મા�ટી$ જીરું ,  સ4 ઠું અન$ સ�કરીંન� ચુ4ણી� એક ચુમાચુ� સ��રીં- સ�, આપી�� .

-           �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�

Dt : 29/07/11 ચ� દાનુ�દિદા ચ# ણ! (Chandanadi Churna) આય��Q દન� P$ષ્ઠ- ઉંત્તમા ઔષાધા ચુ દન વિ�શે$ લોખ�ય� છે$ ક$ ,

  સ્વૈ�દા� તિતુક્તુ� કાંષા� તિપત્તાં�, છું� દા� રીક્તુ� તુનુ� સ�તુમા ।  ગ્રુ�ષિથકાં�ટુરી સ� યા� ક્તુ� , ચ� દાનુ� શ્રે�ષ્ઠં મા� ચ્યાતુ� ।। 

‘ ’ આ ચુદન અન$ બ�જા ઔષાધા�ન� મિમાPણીથ� બન����મા� આ�તું� ચુ દન�રિદ ચુ4ણી� એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� સ��રીં- સ�, પી�ણી� સ�થ$ લો$ ��થ� રીંક્તુંવિપીત્ત, શ્વા�સ, વિપીત્તન� રીં�ગ�, અગદ�હ, માસ્થિસ્તુંકદ�હ, ભ્રમા, કમાળ�, પ્રમા$હ અન$ વિપીત્તન� તું�� માટી$ છે$ . વિપીત્ત �ધા�રીંન�રીં આહ�રીં વિ�હ�રીંન�

ત્યાં�ગ કરીં��.

Dt : 30/07/11 કાંદિરીયા�તુ�� (Kariyatu)

આય��Q દન�  ‘ ’વિકરીં�તુંવિતુંક્તું   એ , આપીણું� કરિરીંય�તું� . આ કરિરીંય�તું� ભોં4ખ લોગ�ડુન�રીં,  આહ�રીંન� પી�ચુન કરીં��ન�રીં,  દ�હન� શેમાન કરીં��ન�રીં,પી@વિષ્ટક,  જ્�રીં માટી�ડુન�રીં માળન$ તું�ડુ�ન$ સરીંક��ન�રીં,  લો�હ� બગ�ડુ, હરીંસ, ખ�સ�, કબસિ,ય�તું,  સ�જા અન$ ક�ઈ પીણી પ્રક�રીંન�

તું��મા� ઉંપીય�ગ� છે$ . કરિરીંય�તું� , કડુ� , ક� ચુક�,  ક�ળ�જીરીં� અન$ ક�ળ�દ્રા�ક્ષ,  દરીં$ ક ઔષાધા અડુધા� ચુમાચુ� લોઈ તું$ ન� ભોં� ક� કરીં� એક ગ્લો�સ પી�ણી�મા� ન�ખ� ઉંક�ળ� કરીં� સ��રીં- સ�, પી���થ� ,4 ન� તું�� માટી$ છે$ અન$ માળ સ�ફ ઉંતુંરીં$ છે$ . - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�

Dt : 01/08/11અતિતુતિવૈષા- ૨ (Ativish-2)

અવિતુંવિ�ષા એ અવિતુંસ�રીં- ઝા�ડુ�ન� ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . આય��Q દ�ય માતું$ ક�ઈ પીણી પ્રક�રીંન� ઝા�ડુ�મા� દ�પીન,  પી�ચુન અન$ સગ્ર�હ� ઔષાધાન� ,રૂરીં હ�ય છે$ . અવિતુંવિ�ષામા� આ ત્રણી$ ગ�ણી છે$ . આમાન�શેક પીણી છે$ એટીલો$ ક$ ચુરીંક$ આમા�વિતુંસ�રીંમા� અવિતુંવિ�ષા અન$ સ4 ઠુંન� ઉંપીય�ગ

સ4ચુવ્ય� છે$ . આ બન$ ઔષાધા પી� ચુ પી� ચુ ગ્ર�મા લોઈ એક ગ્લો�સ પી�ણી�મા� ઉંક�ળ� કરીં� સ��રીંસ�, તું�જા$ બન��� પી���,  તું$મા� થ�ડુ� લો�બ� ક$ દ�ડુમાન� રીંસ ન�ખ� શેક�ય. આ ઉંપીચુ�રીંથ� આમાન� પી�ચુન થશે$ . ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રદ�પ્તા થશે$ અન$ ગ્ર�હ� હ���થ� સ�� પ્રક�રીંન� ઝા�ડુ� માટીશે$ .

-           �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�

Dt : 02/08/11

Page 51: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

જાતિતુફંલ�દિદા ચ# ણ! (Jatifaladi Churna) ઔષાધાન� ન�મા છે$ , ‘ ’જાવિતું ફલો�રિદ ચુ4ણી�   જાવિતુંફલો�રિદ એટીલો$ જાયફળ, લોહિં�Cગ, તું,, તુંમા�લોપીત્ર, એલોચુ�, 

ન�ગક$ સરીં, સ4 ઠું, મારીં�, કપી4 રીં, આમાળ�, તું�લો�સપીત્ર, હરીંડુ$ , તુંલો, ચુ દન,���રિંડુCગ, તુંગરીં, ��સકપી4 રીં,  શે�હજીરું અન$ મિચુત્રક આ દરીં$ક ઔષાધા દસ દસ ગ્ર�મા,  ભોં�ગ બસ� ગ્ર�મા અન$ સ�કરીં ચુ�રીંસ�ગ્ર�મા લોઈ આ બધા�ન$ ખ4બ , ખ� ડુ� બ�રીં�ક ચુ4ણી� કરીં� બ�ટીલો� ભોંરીં� લો$ ��.

આ ચુ4ણી� બજારીંમા� તુંw ય�રીં પીણી માળ$ છે$ . પી� ચુથ� છે ગ્ર�મા આ ચુ4ણી� માધા સ�થ$ સ��રીં- સ�, ચુ�ટી��થ� ,4 ન� શેરીંદ�, ઉંધારીંસ,  શ્વા�સ અન$ કફજ્�રીં માટી$ છે$ .

-           �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 04/08/11 મા� સળ� (Musali)

આય��Q રિદય ઔષાધા “ ”મા�સળ�   વિ�શે$ લોખ�ય� છે$ ક$  “ મા�સળ� માધા� રીં� �:ષ્ય� ��ય��ષ્ણી� બ: હણી� ગ�રુંવિતુંક્તું� રીંસ�યન� હ વિતું ગ�હજાન્યવિનલો ”તુંથ�   અથ�� તું0 મા�સળ� માધા� રીં ��ય� �ધા�રીંન�રીં, ઉંષ્ણી, શેરીં�રીંન$ પી� ષ્ટ કરીંન�રીં, ભોં�રીં$ ,  કડુ�� અન$ રીંસ�યન હ�ય. ગ�દ�ન� દદ�� અન$ ��ય� માટી�ડુ$

છે$ . આ મા�સળ�મા� થ� બન���તું� મા�સળ� પી�ક એકથ� બ$ ચુમાચુ� સ��રીં- સ�, લો$��થ� શે� ક્રીપ્રમા$હ ��ય� મા�ગ� ન� દ� બ�ળતું�, શે�રીં�રિરીંક ક્ષ�ણીતું�, દમા, ઉંધારીંસ,  સ�� ��તું રીં�ગ, પી� ડુ� રીં�ગ,  અરુંમિચુ અન$ અમિગ્નામા� દ્ય દ4 રીં કરીં$ છે$ . ક� વિતું,  શે�રીં�રિરીંક ક્ષમાતું� અન$ ગ�ત્ર� પી� ષ્ટ કરીં$ છે$ .            - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 05/08/11 મા�ઢી�નુ�� ચ�� દા�

અ��નરીંન�રીં મા�ઢ�મા� ચુ� દ� પીડુતું� હ�, તું$ ન$ આય��Q દમા�  ‘ ’મા�ખપી�ક   કહ$ છે$ ,  તું$ ન$ મા�ટી$ એક ઔષાધાપ્રય�ગ આ પ્રમા�ણી$ છે$ . ,$ઠું�માધા, આમાળ� ,  શેતું��રીં� અન$ સ�કરીં આ ચુ�રીં$ ઔષાધા સરીંખ� ભોં�ગ$ લોઈ ચુ4ણી� બન��� લો$ �� . એકથ� દ�ઢ ચુમાચુ� આ ચુ4ણી� સ��રીં$

અન$ રીં�ત્ર$ એક ગ્લો�સ ,$ટીલો� દ4 ધા સ�થ$ લો$ �� . દ4 ધા અન$ આ ચુ4ણી�    પીરીંમા વિપીત્તશે�માક છે$ એટીલો$ મા�ઢ�ન� ચુ� દ�,પી$ ટીમા� બળતુંરીં�, અમ્લોવિપીત્ત, અલ્સરીં,  આતુંરીંડુ� અન$ ય�વિનન� ચુ� દ�,  પીગન� તુંસિળય� અન$ આખ�ન� બળતુંરીં� �ગ$ રીં$ આ ઉંપીચુ�રીંથ� માટી$ છે$ .

વિપીત્તશે�માક આહ�રીં પ્રય�,��.-  �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 06/08/11 સગૌભા�! નુ� ઊલટુ�ઓ

આમા તું� મા�ટી�ભોં�ગન� સગભોં�� સ્ત્રી�ઓન$ સ��રીં$ ઊંઠુંતું� , ઊંબક�- ઊંલોટી�ન� �$ગ આ�$ છે$ ,  ,$ન$ મા�ર્નિંનCગ સિસકન$સ કહ$ છે$ . મા�ટી�ભોં�ગ$ ત્રણી$ક માવિહન� સ�ધા� થ�ય છે$ ,  તું� ક�ઈ સ્ત્રી�ન$ તું� છે$ ક ન�મા� માવિહન� સ�ધા� ચુ�લો$ છે$ ,  તું� ક�ઈન$ તું� થતું� , નથ�,  આન$ મા�ટી$ એક ઉંપીચુ�રીં પ્રય�ગ આ પ્રમા�ણી$ છે$ . ધા�ણી�, ન�ગરીંમા�થ,  સ4 ઠું અન$ સ�કરીં આ ચુ�રીં$ પી� ચુ પી� ચુ ગ્ર�મા લોઈ ખ4બ ખ� ડુ�ન$ તું$ ન� ઉંક�ળ� કરીં� કપીડુ� થ� ગ�ળ� પી� ,�� તુંથ� એક ગ્લો�સ ,$ટીલો� પી�ણી�મા� અડુધા� લો�બ� ન�ચુ��� સ�કરીં ન�ખ� પી��� . આ ઉંપીચુ�રીંથ� પીણી આરીં�મા થ�ય છે$ .

 -  �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 08/08/11કાં�� વૈ�રી- ૨ (Kuvar-2)*  અડુધા� ચુમાચુ� ક� ��રીંન� મા��� એક ચુમાચુ� સ�કરીં સ�થ$ મિમાP કરીં� સ��રીં- સ�, લો$��થ� આતુંરિરીંક બળતુંરીં� દ4 રીં થ�ય છે$ . * બ$ -ત્રણી

ચુમાચુ� ક� ��રીંન� પી�નન� રીંસમા� હળદરીં, સિંસCધા�, અન$ માધા મિમાP કરીં� પી���થ� કફ છે4 ટી� પીડુ$ છે$ . * ક� ��રીંન� પી�ન અગ�રીં� પીરીં શે$ ક� તું$ ન� રીંસ ક�ઢ� માધા સ�થ$ લો$ ��થ� કફન� રીં�ગ� શે� તું થ�ય છે$ . * બ$ ચુમાચુ� ક� ��રીંપી�ઠું�ન� રીંસ સ��રીં- સ�, લો$��થ� કમાળ� અન$ લો��રીંન� રીં�ગ�મા� સ�રીં� ફ�યદ� થ�ય છે$ . * ક� મા�ય��સ� ચુ�રીં ચુમાચુ� સ��રીં- સ�, પી���થ� મા�સિસક સબ ધા� વિ�ક: વિતુંઓમા� ફ�યદ� થ�ય છે$ .

            -  �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 09/08/11 અતિતુસ�રી નુ�શકાં (Atisar Nashak Churna)

Page 52: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

અ,મા�દ, મા�ચુરીંસ, સ4 ઠું, હળદરીં,  દ�રૂ હળદરીં,  ધા��ડુ�ન� ફt લો, લો�ડુ�પી�પીરીં,  કરીં ,ન� બ�, અન$ બ�જા$ રીં�ન� સ4 ક� છે�લો. આ બધા� ઔષાધા� ખ4બ ખ� ડુ� બ�રીં�ક �સ્ત્રીગ�ળ ચુ4ણી� બન��� બ�ટીલો� ભોંરીં� લો$ ��. આ થય� અવિતુંસ�રીં ન�શેક ચુ4ણી� સ��રીં$ ,  બપી�રીં$ અન$ રીં�ત્ર$ આ

ચુ4ણી� અડુધા�થ� એક ચુમાચુ�ન� મા�ત્ર�મા� વિનયમિમાતું લો$��થ� અવિતુંસ�રીં પી�તુંળ� ઝા�ડુ�,  રીંક્તુંમિમાસિPતું ઝા�ડુ�,  કફ મિમાસિPતું ચુ�કણી� ઝા�ડુ�,  પીચ્ય� �ગરીંન� ઝા�ડુ�, અપીચુ�, અરુંમિચુ, મા દ�મિગ્ના,  ગ$સ �ગ$ રીં$ માટી$ છે$ . ઝા�ડુ�મા� ��ય� વિપીતું�રિદ �ગ$ રીં$ ,$ દ�ષાન� પ્ર�ધા�ન્ય હ�ય તું$ પ્રમા�ણી$

પીરીં$જી પી�ળ�� જા$ઈએ.    - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 10/08/11 ત્વૈચ�રી�ગૌ નુ�શકાં (Tvacha Rog Nashak)

આમાળ� , હરીંડુ$ , બહ$ ડુ� , લો�માડુ�ન� સ4 ક�$લો� પી�ન, હળદરીં, દ�રૂહળદરીં, જીરું , ધા��ડુ�ન� ફt લો, લો�માડુ�ન� સ4 ક� લો�બ�ળ� આ દરીં$ક ઔષાધા દસ દસ ગ્ર�મા, અશ્વાગધા� ��સ ગ્ર�મા અન$ �રીંધા�રીં� ત્ર�સ ગ્ર�મા લોઈન$ આ બધા�ન$ ખ4બ ખ� ડુ� બ�રીં�ક �સ્ત્રીગ�ળ ચુ4ણી� બન��� બ�ટીલો� ભોંરીં�

લો$��. અડુધા�થ� એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� આ ચુ4ણી� સ��રીં- સ�, સહ$ , ગરીંમા ન�શે$ ક� પી�ણી� સ�થ$ જા$ લો$ ��મા� આ�$ તું� થ�ડુ� રિદ�સમા� સ�� પ્રક�રીંન� ક�ઢ તુંથ� ત્�ચુ�રીં�ગ�મા� ફ�યદ� થ�ય છે$ . રીં�ગન� પ્રક�રીં અન$ દ�ષા�ન� સ�રીં પીરીં$જી પી�ળ�� જા$ઈએ.

 - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 11/08/11 પગૌનુ�� ચ�રી� (Pag na Chira)

આય��Q દમા� આ રીં�ગન$  “ ”પી�દદ�રીં�   કહ$ છે$ . આ રીં�ગમા� ��ય� ન� અમિધાકતું� અન$ રુંક્ષતું�થ� પીગન� પી�ન�,  તુંસિળય� �ગ$ રીં$ મા� ચુ�રીં� પીડુ$ છે$ . ક�ઈન$ આ�� ચુ�રીં� હ�થન� હથ$ળ�મા� પીણી પીડુતું� હ�ય છે$ . આ�� દદ��ઓએ સ�રીં� જાતુંન� રીં�ળ, ગ4ગળ, સિંસCધા�લો�ણી

ગ$રું, ગ�ળ, ઘી�,  મા�ણી અન$ માધા આ દરીં$ક ઔષાધા પી� ચુ ગ્ર�મા લોઈ એક ��સણીમા� ન�ખ� મા દ તું�પી$ ઉંક�ળ�� . પીછે� ઠું ડુ� પી�ડુ� બરીંણી� ભોંરીં� લો$��. સ��રીં$ અન$ રીં�ત્ર$ ગરીંમા પી�ણી�થ� ધા�ઈન$ આ માલોમા લોગ�ડુ� પી�ટી� બ� ધા� દ$ ��. ક�દ�- ક�ચુડુમા� ચુ�લો�� નહ�. બ4 ટી પીહ$ રીં�� ��ય�

�ધા�રીંન�રીં આહ�રીં વિ�હ�રીં છે�ડુ� દ$ ��. - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 16/08/11 પ્રામા� હ (Prameh)

આય��Q દમા� પ્રમા$ હન� એક ઉંપીચુ�રીં આ પ્રમા�ણી$ છે$ . પ્રમા$હ એટીલો$ ઘી�ટી�,  ડુહ�ળ�ય$લો� પી$શે�બ ��રીં ��રીં કરીં�� ,�� પીડુ$ ,  આ વિ�ક: વિતું તુંકલો�ફમા� અડુધા� ચુમાચુ� હળદરીં ચુ4ણી� અન$ બ$ ચુમાચુ� ક�ળ� તુંલો ખ4બ ચુ���ન$ સ��રીં- સ�, ખ���થ� સ�રીં� લો�ભોં થ�ય છે$   અથ��

હળદરીં અન$ આમાળ�ન� સરીંખ� ભોં�ગ$ બન��$લો� ચુ4ણી� એક ચુમાચુ� સ��રીં- સ�, લો$��થ� પ્રમા$હ અન$ પી$શે�બન� અન્ય રીં�ગ� માટી$ છે$ . ચુ દ્રાપ્રભોં��ટી� એક ગ�ળ� અન$ ગ�ક્ષ�રીં ચુ4ણી� અડુધા� ચુમાચુ� ,$ટીલો� સ��રીં- સ�, લો$�� .    

- �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 17/08/11 જ# નુ� મારીડે� (Juno Mardo) અત્યાંતું મિચુક�શે��ળ�,  પીચ્ય� �ગરીંન� ઝા�ડુ� થતું� હ�ય,  ,4 ન� મારીંડુ� હ�ય પી$ ટીમા� ��રીં ��રીં ચુ4 ક- આકડુ� આ�તું� હ�ય અચુ�નક પી�તુંળ�

ઝા�ડુ� થઈ ,તું� હ�ય,  પી$ ટી ભોં�રીં$ રીંહ$ તું� હ�ય,  ગ$સ થતું� હ�ય પીરીં તું� તું$ છે4 ટીતું� ન હ�ય,  ભોં4ખ લો�ગતું� ન હ�ય,  તું$માણી$ શે$ ક$ લો� ક� ચુક�ન� મા�,, જીરું ,  �રિરીંય�ળ� આ ત્રણી$ પીચુ�સગ્ર�મા ભોં$ગ� ખ� ડુ� બ�રીં�ક ચુ4ણી� બન��� બ�ટીલો� ભોંરીં� લો$��. ��લોન� દ�ણી� ક$ બદ�મા ,$ટીલો� આ

ચુ4ણી� એન�થ� બમાણી� સ�કરીં સ�થ$ સ��રીં$ ,  બપી�રીં$ અન$ રીં�ત્ર$ લો$ ��થ� આ વિ�ક: વિતુંઓ શે� તું થઈ જાય છે$ . આ સ�થ$ ક� ટીજારિરીંષ્ટ ત્રણી ચુમાચુ� સ��રીં- સ�, પી���.  - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 18/08/11 શ્વા$તુંપ્રદરીં (Swet Pradar)

Page 53: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

આ,ક�લો સ્ત્રી�ઓમા� શ્વા$તુંપ્રદરીંન� તુંકલો�ફ સ�મા�ન્ય બન� ગઈ છે$ . શ્વા$તુંપ્રદરીંન$ પી�ણી� પીડુ�� , શેરીં�રીં ધા����� અન$ અગ્ર$જીમા� લ્યુ�ક�રિરીંય� કહ$છે$ . ગભોં��શેયન� સિશેમિથલોતું�, ગભોં��શેયન� મા�ખ પીરીં ચુ� દ�- વ્રણી ક$ ચુ�રીં�, ક$ ટીલો�ક ય@ન રીં�ગ�, ગભોં��શેયન� સ�જા$ , પ્રમા$હ �ગ$ રીં$થ� શ્વા$તુંપ્રદરીં

થઈ શેક$ છે$ . પ્રદરીંન� ક�રીંણી� ગમા$ તું$ હ�ય આન� ઉંપીચુ�રીંમા� મા$ થ� + હળદરીં + મિત્રફળ�ન� સમાભોં�ગ$ ચુ4ણી� કરીં� એક ચુમાચુ� ચુ4ણી� ન� સ્�ચ્છે કપીડુ� મા� પી�ટીલો� બન��� ગરીંમા પી�ણી�મા� ડુ4 બ�ડુ�, ક�ઢ�ન$ ઠું ડુ� પીડુ$ . રીં�ત્ર$ તું$ ન$ ય�વિનમા� મા4 ક��થ� થ�ડુ� રિદ�સ�મા� શ્વા$તુંપ્રદરીં માટી$ છે$ .

- �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 20/08/11એબિસદિડેટુ�

આય��Q દન� અમ્લોવિપીત્ત એ , એસિસરિડુટી�. અમ્લોવિપીત્ત એટીલો$ વિ�દગ્ધા થય$લો� વિપીત્ત. અમ્લોવિપીત્ત થ��ન� શે�રીં�રિરીંક અન$ મા�નસિસક અન$ ક ક�રીંણી� હ�ય છે$ ,  તું$ ન$ ઉંમિચુતું ઉંપીચુ�રીંથ� માટી�ડુ� શેક�ય. મા�નસિસક ક�રીંણી� દદ��ઓએ સ્�ય શે�ધા� દ4 રીં કરીં�� જા$ઈએ. શે�રીં�રિરીંક ક�રીંણી�મા� આહ�રીં અગત્યાંન� ભોં�ગ ભોં,�$ છે$ . અવિતુંશેય તું�ખ�, ખ�રીં�, ખ�ટી�, કડુ��,  રીંસ��ળ� આહ�રીંદ્રાવ્ય� અમ્લોવિપીત્ત ઉંત્પીન્ન કરીં$ છે$ . આ��

આહ�રીંન� ત્યાં�ગ કરીં�ન$ અવિ�પીસિત્તકરીં ચુ4ણી� એક ચુમાચુ�ન� મા�ત્ર�મા� સ��રીં$ ,  બપી�રીં$ અન$ રીં�ત્ર$ લો$ �� . સ�કરીં અન$ શેતું��રીં� દ4 ધામા� ન�ખ� પી���ય.       - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 23/08/11 માધૃ (Madh)

માધા એક એ�� ખ�દ્યપીદ�થ� છે$ ,$ન� એક્સપી�યરીં� ડુ$ ટી નથ�. મા�ઠું� �સ્તું� ન� સરીંખ�માણી� માધાન� સ�થ$ કરીં��મા� આ�$ છે$ . માધા મા�ઠું� તું� છે$ પીણી સ્��સ્થ્યન� દૃવિષ્ટએ ગ�ણીક�રીં� પીણી છે$ . માધાન� સ$ �ન કરીં��ન$ ક�રીંણી$ શેરીં�રીંમા� સ્ફેtર્હિતુંC,  શેસ્થિક્તું અન$ ઊંજા� ,ળ��ઈ રીંહ$ છે$ . માધાન$

ક�રીંણી$ શેરીં�રીં સ્�સ્થ,  સ� દરીં અન$ સ� ડુ�ળ બન$ છે$ . માધા મા$ દસ્થિસ્�તું� ઘીટી�ડુ��મા� માદદ કરીં$ છે$ . માધાન� ઉંપીય�ગન� ક�રીંણી$ રીં�ગ� વ્યસ્થિક્તું સ્�સ્થ થઈ શેક��ન� ક્ષમાતું� ધારીં��$ છે$ . એક ન,રીં માધાન� બ�જા ગ�ણી� અન$ લો�ભોં પીરીં...

માધામા� વિ�ટી�મિમાન એ,  બ� અન$ સ� રીંહ$ લો� છે$ . આ ઉંપીરીં� તું આયન� , ક$ મિલ્શેયમા, સ�રિડુયમા, ફ�સ્ફેરીંસ,  આય�રિડુન પીણી ભોંરીંપી4 રીં મા�ત્ર�મા� રીંહ$ લો� છે$ . તું$થ� રીં�, માધાન� સ$ �ન કરીં��મા� આ�$ તું� શેરીં�રીંમા� શેસ્થિક્તું,  સ્ફેtર્હિતુંC અન$ તું�,ગ� ,ળ��ઈ રીંહ$ છે$ . માધાન� વિનરીં તુંરીં ઉંપીય�ગન� ક�રીંણી$ રીં�ગપ્રવિતુંક�રીંક ક્ષમાતું�મા� પીણી �ધા�રીં� થ�ય છે$ . ગભોં�� �સ્થ� દરીંમિમાય�ન રીં�, માધાન� સ$ �ન કરીં�� વિહતુંક�રીં� મા�ન��મા� આવ્ય� છે$ .માધાન$ ક�રીંણી$ ત્�ચુ� વિનખરીં$ છે$ તું$ મા, ક� વિતું��ન બન$ છે$ . સ� દરીંતું� જાળ��� મા�ટી$ ગ�લો�બ,ળ,  લો�બ� અન$ માધાન� મિમાPણીન� ઉંપીય�ગ કરીં��

જા$ઈએ. માધામા� ઘીણી�બધા� ઔષાધા�ય ગ�ણી� રીંહ$ લો� છે$ . ,$ન$ ક�રીંણી$ તું$ બ�મા�રીં�ઓન$ દ4 રીં ભોંગ�ડુ��મા� માદદરીં: પી થ�ય છે$ . માધાન$ ક�રીંણી$ આખ�ન� દૃવિષ્ટ ઝા�ખ� નથ� પીડુતું�. તું$મા, મા�વિતુંય�સિંબCદ ,$�� બ�મા�રીં�ઓમા� પીણી માધા ફ�યદ�રીં: પી સ�સિબતું થ�ય છે$ . કફ અન$ અસ્થમા� ,$��

રીં�ગન$ માધાન� ઉંપીય�ગથ� દ4 રીં કરીં� શેક�ય છે$ . આદ� અન$ માધાન� રીંસ લો$��થ� લો�બ� સમાયથ� જા$ ખ�સ� પીરીં$શે�ન કરીંતું� હ�ય તું� તું$ ન$ દ4 રીં કરીં�શેક�ય છે$ .

Dt : 24/08/11સ�દિરીવૈ�- ૩ (Sariva-3)

અનતુંમા4ળ એટીલો$ ક$ સ�રિરીં��ન� ફ� ટી સ��રીં- સ�, પી���થ� મા4 ત્રહિંપીCડુ- વિકડુન�ન� સ�જા$ ,  પી$શે�બન� અ�રીં�ધા,  ,$�� તુંકલો�ફ� માટી� જાય છે$ . અનતુંમા4ળ,  ગળ� અન$ �રિરીંય�ળ�ન� એક એક ચુમાચુ� બ�રીં�ક ચુ4ણી� તુંપી$લો�મા� ન�ખ� ઉંપીરીં એક ગ્લો�સ ઊંકળતું� પી�ણી� રીં$ ડુ�ન$ ઢ� ક� દ$ �� . ઠું ડુ�

પીડુ$ એટીલો$ ગ�ળ�ન$ પી� ,�� . બન$ ટી�ઇમા તું�,� , બન���ન$ પી��� . ‘ ’’આ રીં�તું$ બન��$લો દ્રા�ન$ ફ� ટી   કહ$ છે$ . આ ફ� ટી પી���થ� ક ઈ , ન� કશે�ન થય� �ગરીં ચુ�રીંગણી� મા4ત્રપ્ર�:સિત્ત થ�ય છે$ . અન$ મા4 ત્રહિંપીCડુ�ન� વિકડુન�ન� તુંકલો�ફ� માટી$ છે$ . અનતુંમા4ળન� ફ� ટી મા4 ત્રહિંપીCડુન�- વિકડુન�ન� સ�જામા� તુંથ� સ ક�ચુનમા� ક ઈ , ન� કસ�ન કય�� �ગરીં અવિતું ગ�ણીક�રીં� છે$ .

-           �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 25/08/11સ�દિરીવૈ�- ૪ (Sariva-4)

અનતુંન4ળ એટીલો$ ક$ સ�રિરીં��ન� ચુ4ણી� ચુ�માડુ�ન� રીં�ગ�મા� ખ4બ વિહતું��હ છે$ . અડુધા� ચુમાચુ� ,$ટીલો� સ�રિરીં��ન� મા4ળન� છે�લોન� ચુ4ણી� સ��રીં સ�, પી�ણી� સ�થ$ ફ�ક� ,��થ� ચુ�માડુ�ન� રીં�ગ�મા� સ�રીં� ફ�યદ� થ�ય છે$ . સ�રિરીં��ન� સ$�નથ� ચુ�માડુ�ન� ન�� ક�ષા� ઝાડુપીથ� બન$ છે$ .

તું$ ન� રીં�ગપ્રવિતુંક�રીંક શેસ્થિક્તું �ધા$ છે$ . ચુ�માડુ�ન� ન�ચુ$ ન� રીંક્તું��વિહન�ઓન� વિ�ક�સ થ�ય છે$ . જા$ પી�ચુન નબળ� હ�ય અન$ ભોં4ખ , લો�ગતું�

Page 54: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

ન હ�ય તું� સ��રીં- સ�, અન તુંમા4ળન� તું�જા$ ફ� ટી પી���. એક ચુમાચુ� અન તુંમા4ળન� ચુ4ણી� તુંપી$લો�મા� ન�ખ�,  તું$ ન� ઉંપીરીં એક ગ્લો�સ ગરીંમા પી�ણી� રીં$ ડુ� ઢ� ક� દ$ �� . ઠું ડુ� પીડુ$ ત્યાં�રીં$ ગ�ળ�ન$ પી� ,�� .

-           �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 26/08/11ઇસબીગૌ� લ- ૧ (Isabgul-1)

આપીણી� વિ�દ$શેમા� વિનક�સ થતું� ઉંત્તમા ઔષાધાન� ન�મા છે$  ‘ ’ઇસબગ�લો   ઉંત્તરીં ગ�,રીં�તુંમા� ઊંઝા�,  સિસgપી� રીં આસપી�સ ઉંચ્ચુ ક�ટી�ન� ઇસબગ�લો થ�ય છે$ . ઇસબગ�લોન$ ભોંરીંડુ��થ� સફ$ દ સ� ��ળ� છે�તુંરીં�- છે�લોક� ,� દ� પીડુ$ છે$ ,$ ઔષાધારૂપી$ �પીરીં�ય છે$ . તું$ ન� લો$ રિટીન ન�મા

છે$ . “ પ્લો$�$ગ� ઓ�$ગ�.”  આ ઔષાધાન� ગ�ણીકમા�� આ પ્રમા�ણી$ છે$ . ઇસબગ�લો માધારીં, શે�તુંળ, ગ્ર�હ�, ચુ�કણું� ,  બળતુંરીં� તુંરીંસ માટી�ડુ$ છે$ . ક�મા�ધા� ક,  બધા� અવિતુંસ�રીં ક�લો�યરિટીસ,  ,4 ન� મારીંડુ�,  ,4 ન� કબસિ,ય�તું,  ઉંન�� માટી�ડુ$ છે$ . માળમા�ગ� ન� ચુ�રીં� અથ�� રિફશેરીંન� ઉંત્તમા

અકસ�રીં ઔષાધા છે$ .-           �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 27/08/11ઇસબીગૌ� લ- ૨ (Isabgul-2)

અમાન$ જા$ પી4છે��મા� આ�$ ક$ ,4 ન� ક$ ન�� મારીંડુ�ન� ઉંત્તમા P$ષ્ઠ ઔષાધા કય�?  તું� અમા$ તુંરીંતું કહ�એ ક$ ઇસબગ�લો. મારીંડુ�મા� જા$ ચુ4 ક- આકડુ� આ��ન$ ઝા�ડુ� થતું� હ�ય,  સ�થ$ ચુ�ક�શે અન$ રીંક્તુંસ્રા�� થતું� હ�ય તું� એ મા�ટી$ ઇસબગ�લો ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . બ$ ચુમાચુ�

ઇસબગ�લો અડુધા� ગ્લો�સમા� દ4 ધામા� ન�ખ� તુંરીંતું , સ��રીં- સ�, પી� ,�� . પી���મા� ��રીં લોગ�ડુ�� નહ�. ઇસબગ�લો ચુ�કણું� હ���થ� આતુંરીંડુ� ન� અ દરીંન� આળ� ચુ�માડુ�ન$ લો�પી�ઈ જાય છે$ . ચુ�માડુ�ન$ રીંક્ષણી અન$ આરીં�મા માળ$ છે$ ,  આન�થ� ,4 ન� મારીંડુ� અન$ રિફશેરીં

માટી$   છે$ .        - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 29/08/11આંકાંડે�- ૧ (Akado-1)અવિતુંપ્ર�ચુ�નક�ળથ� ‘ ’આકડુ�   ઔષાધારૂપી$ �પીરીં�તું� આવ્ય� છે$ . આય��Q દમા� આકડુ�ન$  ‘ ’અક�   કહ$ છે$ . અક� એટીલો$ સ4ય� . સ4ય� ન� ,$ટીલો� ન�મા� છે$ . એ બધા� આકડુ�ન� પીણી ન�મા� છે$ . આ આકડુ� તું�ખ�, કડુ��, ઉંષ્ણી,  માળન$ તું�ડુન�રીં,  પીરીંસ$�� લો��ન�રીં,  ઊંલોટી� કરીં��ન�રીં, ભોં4ખ લોગ�ડુન�રીં, ખ,��ળ, વ્રણી, ��ય� , સ�જા$ ,  ૧૮ પ્રક�રીંન� ક� ષ્ઠ, ક: મિમા,  બરીં�ળન� રીં�ગ, ગ�ળ�,હરીંસ,  કફ અન$ ઉંદરીંન� રીં�ગ�ન� ન�શે કરીંન�રીં છે$ . આકડુ�ન� ફt લો ક�મા�ધા� ક,  ,ઠુંરીં�મિગ્ના �ધા� ક, સળ$ખમા,  કફ અન$ શ્વા�સ માટી�ડુન�રીં ગણી�વ્ય� છે$ . �w દ્યન� મા�ગ� દશે� ન પ્રમા�ણી$ , ઉંપીય�ગ કરીં��. સ્�ય કરીં�� નહ�.        - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�

Dt : 30/08/11આંકાંડે�- ૨ (Akado-2)

આય��Q દન� માહ�ગ્રથ ‘ ’ અષ્ટ�ગહૃદય મા� મા�ઢ� પીરીંન� ક�ળ� ડુ�ઘી દ4 રીં કરીં�� મા�ટી$ ન� એક ઔષાધાપ્રય�ગ આ પ્રમા�ણી$ બતું�વ્ય� છે$ . હળદરીંન� બ�રીં�ક ચુ4ણી�મા� આકડુ�ન� ક્ષ�રીં- દ4 ધા મા$ળ�� ખ4બ લોસ�ટી� પી$સ્ટ બન���� . આ પી$સ્ટન� ડુ�ઘી� પીરીં લો$પી કરીં��. આ ઉંપીચુ�રીંથ� થ�ડુ�

રિદ�સ�મા� , મિચુરીંક�લો�દ્ભા� એટીલો$ ક$ લો�બ� સમાયથ� થય$લો� મા�ઢ�ન� ક�ળ�શે માટી$ છે$ . એમા માર્હિહCષા ��ગ્ભોંટી$ ખ4બ , ભોં�રીંપી4 �� ક ન� ધ્ય� છે$ . માર્હિહCષા શે� ગઘીરીં$ પીણી આ પ્રય�ગન� , ઉંલ્લો$ખ કય�� છે$ . આ ઉંપીચુ�રીં �ખતું$ ��ય� વિપીત્ત�રિદ દ�ષા�ન�સ�રીં પીરીં$જી પી�ળ��.

-           �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 31/08/11આંકાંડે�- ૩ (Akado-3)

આચુ�ય� સ�P�તું$ દમા- શ્વા�સ રીં�ગ મા�ટી$ બતું��$લો� એક ઉંપીચુ�રીં પ્રય�ગ આ પ્રમા�ણી$ છે$ . આકડુ�ન� ક4 માળ� પી�નન� રીંસમા� ,� પીલો�ળ�ન$ સ4ક�� લો$��. ચુ�રીં- પી� ચુ �ખતું આ રીં�તું$ પીલો�ળ�ન$ સ4 ક�$લો� ,�ન$ શે$ ક� ધા�ણી� બન���� આ ધા�ણી� સ��રીં- સ�, ત્રણી ચુમાચુ� ખ���થ�

Page 55: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

દમા માટી$ છે$ . આકડુ�ન� મા4ળન� ધા� મા�ડુ� સ4 ઘી��થ� આધા�શે�શે�- મા�ઇગ્ર$ન માટી� જાય છે$ . એક પીતું�સ� પીરીં આકડુ�ન� દ4 ધાન� બ$ ટી�પી� પી�ડુ� ૩થ� ૪ રિદ�સ રીં�, સ��રીં$ આપી��થ� દમા શ્વા�સમા� તુંથ� કફન� રીં�ગ�મા� ખ4બ ફ�યદ� થ�ય છે$ .

-           �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 02/09/11ઉપલ� ટુ-કાંઠી- ૨ (Uplet-Kath-2)

ઉંપીલો$ ટીન� કરીંકરીં� ભોં4 ક� મા�ટી�ન� પી�ત્રમા� ન�ખ�ન$ ધા�મા� તું�પી$ શે$ ક�� . શે$ક��થ� ભોં4 ક� ક�ળ� પીડુ� જાય પીછે� તું$ ન� ચુ4ણી� બન���� ,  પીછે� તું$ ન$ તુંલોન� તું$લોમા� લોસ�ટી� માલોમા બન����. આ માલોમા ખસ, ખરીં,�� , ગડુગ�માડુ,  દ�દરીં પીરીં લોગ�ડુ��થ� ખ,��ળ, પીરૂ, બળતુંરીં�, પી�ણી� ઝામા�� �ગ$ રીં$ માટી� જાય છે$ અન$ રુંઝા આ�� જાય છે$ . ઉંપીલો$ ટીન� બ�રીં�ક   ચુ4ણી� કરીં� બ�જા$ રીં�ન� રીંસમા� પીલો�ળ� રીં�ખ�� . સ�તું રિદ�સ થ�ડુ� થ�ડુ� બ�જા$ રીં�ન� રીંસ ન�ખ� સ4 ક�ય� પીછે� ચુ4ણી� બન��� લો$ �� . એક ચુમાચુ� આ ચુ4ણી�મા� ત્રણી ચુમાચુ� માધા મિમાP કરીં� તું$ મા�ઢ� પીરીં લોગ�ડુ�. થ�ડુ� રિદ�સમા� ચુહ$ રીં� તું$,સ્�� બનશે$ . 

- �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 03/09/11 મા� ડેલ કાં� ષ્ઠં (Mandal Kushth)

આય��Q દમા� ૧૮ પ્રક�રીંન� ચુ�માડુ�ન� રીં�ગ�મા� એક પ્રક�રીંન$  ‘ ’મા ડુલો ક� ષ્ઠ   કહ$ ��ય� છે$ . આ રીં�ગમા� ચુ�માડુ� પીરીં સફ$ દ, લો�લો, ઘીટ્ટ, સ� ��ળ�, ઉંપીસ$લો�, ફ�તુંરીં���ળ�,  એકબ�જા સ�થ$ જા$ ડુ�ય$લો� ઘી$ રીં�ય$ લો�,  ગ�ળ ચુક�મા�- મા ડુળ થ�ય છે$ . આ માડુળ ક� ષ્ઠન$

આધા� વિનક�ન� સ�રીં�યસ�સ રીં�ગમા� એકદમા સ�મ્યતું� છે$ . આચુ�ય� ચુરીંક માર્હિહCષાએ લોખ્ય� છે$ ક$ ,  ધા�ણી� અન$ ઉંપીલો$ ટી-કઠુંન�  લો$પી કરીં��થ� ‘ ’મા ડુલો ક� ષ્ઠ   ન�શે પી�મા$ છે$ . આ લો$પી- પ્રય�ગ સ�રીં�યસ�સન� દદ��ઓએ કરીં�� ,$�� છે$ . કઠું અન$ ધા�ણી�ન$ સરીંખ�ભોં�ગ$ લોસ�ટી�

તું$ ન� લો$ પી સ�રીં�યસ�સન� ચુક�મા� પીરીં કરીં��.-           �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 05/09/11 સપ્ત�� ગૌ ગૌ� ગૌ� લ (Saptang Gugal)

આય��Q દમા� લોખ�ય� છે$ ક$ ,  માળદ્વ�રીંન� રીં�ગ�મા� ( માસ� પી�ઇલ્સ સિસ��યન�) રીં�ગ�મા� સપ્તા� ગ ગ�ગળન� સ$ �ન કરીં�� જા$ઈએ. સ�તું ઔષાધાન� ય�ગથ� બનતું� હ���થ� આ ઔષાધાન$  ‘ ’સપ્તા� ગ ગ�ગ�લો   કહ$ ��મા� આ�$ છે$ . " ગ�ગ�લો� મિત્રફલો� વ્ય@ષા$ સમા�શે$ રીં� ,યય�મિચુતુંk ન�ડુ� દ� ષ્ટ વ્રણીશે4લો ભોંગ દરીં વિ�ન�શેનk । હરીંડુ$ , બહ$ ડુ�,  આમાળ� એટીલો$ મિત્રફળ� અન$ વ્ય�ષા એટીલો$ સ4 ઠું,  મારીં� અન$ પી�પીરીં આ છેન� સરીંખ� �,ન$ ચુ4ણી�

બન���, ચુ4ણી� ,$ટીલો� શે�g ગ�ગળ મા$ળ�� તું$ ન� ચુણી� ,$�ડુ� ગ�ળ� બન��� બ$ - બ$ ગ�ળ� રિદ�સમા� ત્રણી �ખતું લો$��થ� માળ મા�ગ� ન� ચુ�રીં�, ચુ� દ�, ભોંગ દરીં માટી$ છે$ .-           �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�

Dt : 08/09/11 પથ્યા�દિદા ગૌ� દિટુકાં� (Pathyadi Gutika) આય��Q દન� ક$ ટીલો�ક ક�ષ્ટ ઔષાધા� ખ4બ , ફ�યદ�ક�રીંક અન$ હ�વિનરીંવિહતું હ�ય છે$ . આમા� ન� એક ઔષાધા છે$ . ’પીથ્ય�રિદ ગ�રિટીક�   ,$ તુંમા$ ઘીરીં$

પીણી બન��� શેક�. હરીંડુ$ ત્રણીસ� ગ્ર�મા, દ તું�મા4ળ, મિચુત્રક ચુ�લો�સ- ચુ�લો�સ ગ્ર�મા, નસ�તુંરીં, પી�પીરીં,  દસ દસ ગ્ર�મા અન$ ગ�ળ ત્રણીસ� ��સગ્ર�મા લોઈ,  બ�રીં�ક ચુ4ણી� કરીં� ગ�ળન� પી�કમા� પી� ચુ પી� ચુ ગ્ર�માન� ગ�ળ�ઓ બન��� લો$��. આ થઈ આય��Q દન� પ્રખ્ય�તું ‘પીથ્ય�દ�

’ગ�રિટીક�   દરીંરીં�, એક એક ગ�ળ� સ��રીં$ ,  બપી�રીં$ અન$ રીં�ત્ર$ લો$ ��થ� ચુ�માડુ�ન� રીં�ગ� લો�હ� બગ�ડુન� વિ�ક: વિતુંઓ, શે�ળસ,  ખ,��ળ પી$ ટીન� વિ�ક: વિતુંઓ અન$ કબસિ,ય�તુંમા� ફ�યદ� થ�ય છે$ .       

- �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�

Dt : 09/09/11 રીસ�યાનુ ચ# ણ! (Rasayan Churna) આય��Q દન� એક પ્રસિસg ચુ4ણી� ન� ન�મા છે$  ‘ રીંસ�યન ચુ4ણી� .’   આ ચુ4ણી�  ‘ અમા:તું�માલોક�મિત્રક ટીક�ન� હવિ�ષા� શેક� રીં� વિનષા$ �ણી$ન. અ,રીં� અમારીં� અપી�ય� વિ�ય�� અવિતુંક$ શે� અરિદતું$ k સ� તું� અભોં4�ન.’ગળ�,  આમાળ� અન$ ગ�ખરું એ ત્રણીન� સરીંખ� ભોં�ગ$ બન��$લો� રીંસ�યન ચુ4ણી� ન� ઘી� અન$

Page 56: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

સ�કરીં સ�થ$ સ$ �ન કરીં��થ� અરિદવિતુંન� પી� ત્ર� (આરિદત્યાં�-દ$ ��) ઘીડુપીણી વિ�ન�ન�, અમારીં�, અખ4ટી ��ય� ��ળ�- શેસ્થિક્તું��ળ� અન$ ભોંમારીં� ,$�� ક�ળ� ��ળ��ળ� બન્ય� હતું�. આ ત્રણી$ ઔષાધા�ન� ચુ4ણી� એ , �wદ્ય�ન� રીંસ�યન ચુ4ણી� . એન� મા�ત્ર� છે$ ઉંમિચુતું પીરીં$જી સ�થ$ એક એક ચુમાચુ�

સ��રીં- સ�, ઘી� અન$ સ�કરીં સ�થ$ .-  �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 12/09/11 તુ�મ્બી# લ (Tambul) આય��Q દમા� ન�ગરીં�$લોન� પી�ન વિ�શે$ આ પ્રમા�ણી$ વિનરુંપીણી કરીં��મા� આવ્ય� છે$ :

તું�મ્બ4લો વિ�શેદ રુંચ્ય તું� �રીં સરીં �શ્ય વિતુંક્તું કટી� ક્ષ�રીં રીંક્તુંવિપીત્તકરીં લોઘી� બલોશ્લો$ષ્મા દ@ગq ધ્યમાલો��તુંPમા�હ . તું�મ્બ4લો પી�ન સ્�ચ્છે,  રુંમિચુ ઉંપીજા�ન�રીં, તું�ક્ષ્ણી, ગરીંમા, તું4રું ,  ઝા�ડુ�ન$ લો��ન�રીં,  �શે કરીંન�રીં, તું�ખ� , કડુ�� , ખ�રું , રીંક્તુંવિપીત્ત

કરીંન�રીં,  લોઘી� બળ આપીન�રીં, કફ,  મા�ખ દ� ગq ધા, માળ,  ��ય� તુંથ� Pમા માટી�ડુન�રીં છે$ . પી�ન ક�ણી$ ન ખ���  ?  એ વિ�શે$ લોખ�ય� છે$ ક$ ,  ન$ ત્રરીં�ગ, રીંક્તુંવિપીત્ત,  ક્ષતું વ્રણી, ��તુંવિ�ક�રીં, વિ�ષા, શે�ષા, માહ�ત્યાંમા, મા�હ,  મા4છે�� મા� લો$ �� નહ�.-  �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 13/09/11ઉધૃરીસ

એક કપી ,$ટીલો� અરીંડુ4 સ�ન� રીંસમા� પીલોળ$ એટીલો� હળદરીં ન�ખ� ખ4બ લોસ�ટી��. સ4ક�ઈ જાય એટીલો$ ફરીં� અરીંડુ4 સ�ન� રીંસ ન�ખ� લોસ�ટી��. આ�� રીં�તું$ હળદરીંન$ અરીંડુ4 સ�ન� રીંસન� સ�તું ભોં��ન� આપી� તું$ ન� ચુ4ણી� બન��� ભોંરીં� લો$�� . સ4ક� અથ�� કફ��ળ� ઉંધારીંસમા�

અડુધા� ચુમાચુ� આ ચુ4ણી� બ$ ચુમાચુ� માધામા� મિમાP કરીં� સ��રીં- સ�, ચુ�ટી�� . ન�ન� બ�ળકન$ ��લોન� દ�ણી� ,$ટીલો� એક ચુમાચુ� માધા સ�થ$ ચુટી�ડુ�� . ઉંધારીંસ, શેરીંદ�, સસણી�,  શ્વા�સ ,$�� રીં�ગ�મા� આ ચુ4ણી� ઉંત્તમા ફ�યદ� કરીં$ છે$ . હળદરીં,  અરીંડુ4 સ� અન$ માધા ત્રણી ઔષાધા

કફન�શેક છે$ .-           �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 14/09/11 લવિંવૈ5ગૌ (Laving)

અ��રીંન��રીં પી�તુંળ� ઝા�ડુ� થતું� હ�ય તું$ માણી$ લોહિં�Cગ ન�ખ�ન$ ઉંક�ળ$લો ઠું ડુ� પી�ણી� પી��� જા$ઈએ. મારીંડુ�, ઝા�ડુ�, ઉંદરીંશે4ળ, આફરીં�, ગ$સ,  માળન� દ� ગq ધા,  ,$�� વિ�ક: વિતુંઓમા� લોહિં�Cગ ઉંત્તમા છે$ . લોહિં�Cગમા� સ્પી�ઝામા- ચુ4 ક, દમા- શ્વા�સન� હ� માલો�

�ગ$ રીં$ માટી�ડુ��ન� ગ�ણી રીંહ$ લો� છે$ એટીલો$ , આધા� વિનક વિ�જ્ઞા�ન પીણી લોહિં�Cગન$ એસિ�સ્પી�ઝામા�રિડુક કહ$ છે$ . આય��Q દમા� તું� ‘ ’લોહિં�Cગન$ �$ દન�હરીં   કહ્યું� , છે$ . લોહિં�Cગ પી�ચુનપ્રવિક્રીય� પીણી સ�ધા�રીં$ છે$ . ખ�દ્ય સ�માગ્ર� સ�થ$ તું$ ન� ઉંપીય�ગથ� ગ$સ, માળન�

દ� ગq ધા, અરુંમિચુ, મા દ�મિગ્ના, ઉંબક�,  કફન� રીં�ગ� અન$ તુંરીંસ માટી$ છે$ .         - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 15/09/11 રીસ�નુ ક્ષં�પ�કાં (Rason Kshipak) આપીણી� પ્ર�ચુ�ન મા�ન્યતું� અન$ આય��Q દન� અમા� ક ગ્રથ�ન� માતું$ લોસણી અન$ દ4 ધા એ વિ�રુંg આહ�રીં ગણી�ય છે$ . પીરીં તું� ક$ ટીલો�ક મા�ન્ય

ગ્રથ�મા� ,  રીં�ગ�ન� ઉંપીચુ�રીં મા�ટી$ લોસણી અન$ દ4 ધા �પીરીં�ય છે$ . આ�� એક ઉંપીચુ�રીં પ્રય�ગ ‘ ’રીંસ�ન ક્ષ�રીંપી�ક  છે$ . રીંસ�ન એટીલો$ લોસણી અન$ ક્ષ�રીં એટીલો$ દ4 ધા. દસ કળ� ફ�લો$લો� લોસ�ટી$ લો� લોસણી એક ગ્લો�સ દ4 ધામા� ન�ખ� ઉંક�ળ�� . એમા� દ4 ધા ,$ટીલો� પી�ણી� પીણી ઉંમા$ રીં�� . ઉંકળતું�

પી�ણી�ન� ભોં�ગ ઊંડુ� જાય એટીલો$ ઠું ડુ� પી�ડુ� પી� ,�� . આ ઉંપીચુ�રીંથ� ‘ ’કષ્ટ�તું� �   એટીલો$ ક$ મા�સિસક �ખતુંન� દ�ખ��� માટી$ છે$ . તું$મા� સ�કરીં ન�ખ� શેક�ય.

- �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 16/09/11 કાં� સ# ડે� ખ�ખરી�- ૧ (Kesudo-Khakhro-1)

Page 57: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

આપીણી� સસ્કૃ:તું સ�વિહત્યાંન� અન$ આય��Q દન� ગ્રથ�મા� ક$ સ4 ડુ�ન� અન$ ક ,ગ્ય�એ ક�વ્યમાય ઉંલ્લો$ખ� છે$ . ક$ સ4 ડુ�ન$ ગ�,રીં�તું�મા� ખ�ખરીં� પીણી કહ$ છે$ . હ�ળ�ન� આસપી�સ તું$ ન� પી� દડુ� ખરીં� જાય છે$ અન$ રીંતું�શેપીડુતું� ન�રીં ગ� રીં ગન� ફt લો� બ$સ$ છે$ ,$ પી�પીટીન� ચુ� ચુ ,$�� હ�ય છે$ , તું$ ન� બ�,ન$ પીલો�શે બ�, કહ$ છે$ ,  એન$ ગ�,રીં�તું�મા� વિપીત્તપી�પીડુ� કહ$ છે$ . આ બ�, ગ ડુ� પીદ ક: મિમાન� ઉંત્તમા દ�� છે$ . ગ ડુ� પીદ ક: મિમાન$ રીં�ઉંન્ડુ �મા� પીણી કહ$ છે$ . એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� વિપીત્તપી�પીડુ�ન� ભોં4 ક� એક ગ્લો�સ પી�ણી�મા� ઉંક�ળ�,  એક કપી દ્રા� રીંહ$ ત્યાં�રીં$ ઉંતું�રીં� ઠું ડુ� પીડુ$ એટીલો$

પી� ,�� . રીં�, પી� ચુ છે રિદ�સ પી���થ� પી$ ટીન� ક: મિમાન� ન�શે થ�ય છે$ .- �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 17/09/11કાં� સ# ડે�- ખ�ખરી�- ૨ (Kesudo-Khakhro-2)

આય��Q દમા� ખ�ખરીં� ,ઠુંરીં�મિગ્ના �ધા�રીંન�રીં, ક�માશેસ્થિક્તું�ધા� ક,  માળન$ સરીંક��ન�રીં,  વ્રણી અન$ ��ય� ન� ગ�ળ�ન$ માટી�ડુન�રીં, સ�જા$ - ગ્રહણી�, અશે� - પી�ઇલ્સન� ન�શે કરીં$ છે$ ,  તું$ સ્��દમા� તું4 રીં�, તું�ખ�, કડુ��,  મિસ્નગ્ધા અન$ ગ�દ�ન� રીં�ગ� માટી�ડુન�રીં છે$ . તું$ ન� ફt લો (ક$ સ4 ડુ�) માધા� રીં, તું�ખ� ,  કડુ�� અન$ તું4 રીં� છે$ ,  તું$ શે�તુંળ- ઠું ડુ� , ��ય� ક�રીંક, કફ, વિપીત્ત, રીંક્તુંવિ�ક�રીં, મા4ત્ર��રીં�ધા,તુંરીંસ, બળતુંરીં�,  ��તુંરીંક્તું અન$

ચુ�માડુ�ન� રીં�ગ� માટી�ડુ$ છે$ ,  તું$ ન� બ�, વિપીત્તપી�પીડુ� ક�માન�શેક, લોઘી� , ઉંષ્ણી, પ્રમા$હ, ��ય� , કફ,  ક� ષ્ઠ અન$ ઉંદરીં રીં�ગ�મા� વિહતું��હ છે$$ . ખ�ખરીં�ન� અક� ન� ટી�પી� પી�ડુ��થ� આખન� રીં�ગ� માટી$ છે$ .

-           �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 19/09/11કાં�યાફંળ- ૨ (Kayfal-2)

આચુ�ય� સ�P�તું$ મા�થ�ન� તું�વ્ર દ�ખ���મા� ક�યફળન� ચુ4ણી� સ4 ઘી��ન� સલો�હ આપી� છે$ . ,$માન$ શેરીંદ�ન$ લો�ધા$ મા�થ�મા� કફન� સચુય થય� હ�ય ન�ક બ ધા થઈ ગય� હ�ય તું$ માણી$ સ��રીં$ અન$ સ�,$ ક�યફળન� ચુ4ણી� છે�કણી�ન� ,$મા સ4 ઘી��થ� ન�ક ખ4લો� જાય છે$ . સળ$ખમા, શેરીંદ� અન$ મા�થ�ન� દ�ખ��� માટી� જાય છે$ . આ ચુ4ણી� સ4 ઘી��થ� થ�ડુ� છે�ક� આ�$ છે$ . ,$થ� મા�થ� હલોક� થઈ જાય છે$ . માર્હિહCષા ચુરીંક$ માધા સ�થ$ આ ચુ4ણી� ચુ�ટી��થ� ઝા�ડુ� માટી� જાય છે$ એમા લોખ્ય� છે$ . ક�ઈ પીણી ક�રીંણીથ� શેરીં�રીં ઠું ડુ� પીડુ� જાય ત્યાં�રીં$ પીગન� તુંસિળય$ આ ચુ4ણી� ઘીસ��થ�

ગરીંમા��� આ�� જાય છે$ .-  �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 20/09/11કાં�યાફંળ-૩(Kayfal-3)

આતું�� એટીલો$ મા�સિસક બરીં�બરીં આ�તું� ન હ�ય,  છે4 ટીથ� આ�તું� ન હ�ય,  ક$ ઓછે� આ�તું� હ�ય તું� આ�� સ્ત્રી�ઓએ બ$ ગ્ર�મા ક�યફળ,  ત્રણી ક$ સરીંન� તું� તુંણી�,  દસ ગ્ર�મા ક�ળ� તુંલો અન$ સ�પી�રીં� ,$ટીલો� ગ�ળ આ બધા�ન$ લોસ�ટી� રીં�, સ��રીં$ અન$ સ�,$ ફ�ક� ,�� . બ$ - ત્રણી મા�સન� આ ઉંપીચુ�રીં પ્રય�ગથ� મા�સિસક પ્રમા�ણીસરીં આ�શે$ . આમા� ક�યફળ ગભોં��શેયન$ ઉંત્ત$સિ,તું કરીં$ છે$ . ,$થ� ગભોં��શેયન�

સક�ચુ વિ�ક�સન� વિક્રીય� સ�ધારીં$ છે$ ,  �ધા$ છે$ ,$થ� કષ્ટ�તું� �મા� પીણી ફ�યદ� થ�ય છે$ . કષ્ટ એટીલો$ દ�ખ��� આતું�� એટીલો$ મા�સિસક �ખતું$ પ્ર�:ત્ત થતું� રીંક્તું. આ દ�ખ���મા� આ પ્રય�ગ આશે���� દ સમા�ન છે$ .           

- �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 21/09/11 જવૈનુ�� પ�ણ� (Jav nu Pani / Jav Water) આય��Q દ અન$ આધા� વિનક મિચુવિકત્સ� પ્રમા�ણી$ મા4 ત્રમા�ગ� ન� રીં�ગ�મા� ,�ન� પી�ણી�ન� સ$ �ન ખ4બ , ફ�યદ�ક�રીંક છે$ . એક કપી ,$ટીલો� ,�ન$

અધાકચુરીં� ખ� ડુ� એક સિલોટીરીં ,$ટીલો�   પી�ણી�મા� ન�ખ� ઉંક�ળ��. બરીં�બરીં ઉંકળ$ એટીલો$ ઉંતું�રીં� ઢ� ક� દ$ ��. ઠું ડુ� થ�ય પીછે� પી�ણી� ગ�ળ� લો$�� . આ થય� ,�ન� પી�ણી�. એક�દ ગ્લો�સ ,$ટીલો� ,�ન� પી�ણી� સ��રીં- સ�, વિનયમિમાતું પી���થ� ઊંલોટી�, ઊંબક�,  પી�તુંળ� ઝા�ડુ�, સ�જા$ દ�ખ���, મા4ત્રદ�હ, મા4ત્ર��રીં�ધા,  મા4ત્રકષ્ટ પીથરીં�,  ક�ડુન�ન� સ�જા$ . દ�ખ��� �ગ$ રીં$મા� ફ�યદ� થ�ય છે$ . અન$ માળ સ�ફ ઉંતુંરીં$ છે$ .-           �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 22/09/11 એકાં ઉકાં�ળ� (Ukaro)

Page 58: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

આય��Q દમા� મા4 ત્રમા�ગ� ન� અન$ ક રીં�ગ� તું$ ન� પ્રક�રીં અન$ ઉંપીચુ�રીં વિ�શે$ સવિ�સ્તું�રીં �ણી�ન કરીં��મા� આવ્ય� છે$ . ,$મા ક$  ‘અમા:તું�ન�ગરીં ધા�ત્ર�,  ��જીગધા�મિત્રક ટીક�ન0 પ્રપી�બ$ દ્વ�તું રીં�ગ�તુંq સશે4લો� મા4 ત્રક: ચ્છેx ��ન. એટીલો$ ક$ ગળ�, સ4 ઠું, આમાળ�,  અશ્વાગધા� અન$ ગ�ખરું. આન� ઉંક�ળ� પી���થ� �$ દન� પી�ડુ� ય� ક્તું ��તું, મા4ત્રક: ચ્છેx ( મા4ત્રન� �$ દન� સવિહતુંન� અટીક��) દ4 રીં થ�ય છે$ . આ બધા� ઔષાધા�

સ� સ� ગ્ર�મા લો��� ભોં$ગ� ખ� ડુ� અધાકચુરીં� ભોં4 ક� કરીં�,  બ$ ચુમાચુ� આ ભોં4ક� એક ગ્લો�સ પી�ણી�મા� ન�ખ� ઉંક�ળ��. ઠું ડુ� થય� પીછે� ગ�ળ�ન$ પ્ર��હ� પી� ,�� . સ��રીં- સ�,.

-           �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 23/09/11વૈ� ગૌ-આંવૈ� ગૌ

આય��Q દમા� રીં�ગ� ઉંત્પીન્ન , ન થ�ય એ મા�ટી$ સ્�સ્થ માન� ષ્ય$ ધ્ય�નમા� રીં�ખ�� ક$ ટીલો� ક સ4ચુન� કય�q છે$ , આમા�થ� એક છે$ , ‘ ન �$ગ�ન ધા�રીંય$જ્જાતું� માન��$ગ�ણિન્�ધા�રીંય$ તું0 ન પી�ડુય$ દ ઇમિન્દ્રાય�ણી� ન ચુ$ તું�ન્યવિતુંલો�લોય$ તું’ એટીલો$ ક$ માળ, મા4ત્ર,  ��છે4 ટી ,$�� �$ ગ- આ�$ગન$ કદ�

રીં�ક�� નહ� પીણી ક�મા,  ક્રી�ધા�રિદ �$ ગ�ન$ અ�શ્ય રીં�ક�� તુંથ� જ્ઞા�ન$ મિન્દ્રાય�,  કમાQ મિન્દ્રાય�ન$ પી�ડુ�� નહ� તું$ મા, તું$ ન$ ખ4બ લો�ડુ લોડુ���� નહ�. ( તું$મા, માળ, મા4ત્ર, ��છે4 ટી, આસ� , બગ�સ� , છે�ક,  ઓડુક�રીં ,$�� શેરીં�રીંન� સ્��ભોં�વિ�ક �$ગ� રીં�ક��થ� વિ�ક: વિતુંઓ થ�ય છે$ મા�ટી$ આ��

�$ગ� રીં�ક�� , નહ�.)-  �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 24/09/11કાં�ળ�જીરી�-૧ (Kalijiri-1 / Karijiri-1)

ઔષાધાન� ન�મા છે$  ‘ક�ળ�જીરીં�’.  સસ્કૃ:તુંમા� તું$ ન$ અરીંણ્યજીરીંક,  �નજીરીંક અન$ તું�ક્તુંજીરીંક કહ$ છે$ . ક�ળ�જીરીં�ન� છે�ડુ ૩થ� ૫ ફt ટીન�,  ચુ�મા�સ�મા� અડુ�અડુ ,થ્થ�મા� પી� ષ્કળ ઊંગ� ન�કળ$ છે$ . ક� ગરીં�દ�રીં લો�બ� પી�ન અન$ આછે� જા બ� રિડુય� ફt લો�   બ$સ$ છે$ . ક�ળ�જીરીં� કડુ��, શે�તુંળ,  રુંઝા લો��ન�રીં અન$ આફરીં�ન� ન�શે કરીંન�રીં છે$ . તું$ ન$ ક: મિમાન�શેક,  જ્�રીં ન�શેક મા4ત્ર �ધા�રીંન�રીં, ધા��ણી �ધા�રીંન�રીં,  ખ,��ળ ત્�ચુ�ન� રીં�ગ� અન$ લો�હ� બગ�ડુન�રીં� રીં�ગ�મા� વિહતું��હ છે$ . ક�ળ�જીરીં�ન� લો$ પી કરીં��થ� પીગન� સ�જા ઊંતુંરીં� જાય છે$ . અન$ હૃદયન� રીં�ગ�મા� વિહતું��હ છે$ . - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 26/09/11કાં�ળ�જીરી�-૩ (Kalijiri-3 / Karijiri-3)ઉંધારીંસ,  શેરીંદ� અન$ કફન� ફરિરીંય�દ રીંહ$ તું� હ�ય એ�� બ�ળક�ન$ ઉં મારીં પ્રમા�ણી$ બ$ થ� પી� ચુ ચુ�ખ� ભોં�રીં ક�ળ�જીરીં�ન� ચુ4ણી� એક ચુમાચુ� માધા

સ�થ$ મિમાP કરીં� સ��રીં$ અન$ રીં�ત્ર$ ચુટી�ડુ�� . આ મિમાPણીથ� કફ પી�ક�ન$ છે4 ટી�� લો�ગ$ છે$ . જા$ કફન� સ�થ$ તું�� હ�ય તું� પીણી માટી$ છે$ . મા�ટી� બ�ળક� અન$ વિકશે�રીં�ન$ એકથ� બ$ ગ્ર�મા ,$ટીલો� આ ચુ4ણી� માધા સ�થ$ મિમાP કરીં� આપી� શેક�ય. પ્રસ4તું� સ્ત્રી�ન$ ક�ળ�જીરીં� આપી��થ� ઘીણી�

લો�ભોં થ�ય છે$ . તું$ ન�થ� ધા��ણી  �ધા$ છે$ અન$ તું$ પીચુ��મા� હલોક� અન$ ચુ�ખ્ખ� થ�ય છે$ . આ ધા��ણીથ� ન�જાતું બ�ળકન$ કફ અન$ તું��મા� ફ�યદ� થ�ય છે$ .    -  �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 27/09/11જાયાફંળ-૧ (Jayfal-1)

આય��Q દમા� જાયફળન$  ‘જાવિતુંફલો’  કહ$ ��ય છે$ . તું$ ન� ગ�ણીકમા�� આ પ્રમા�ણી$ છે$ . ‘ જાતું�ય ફલો રીંસ$ તું�ક્તું તું�ષ્ણી�ષ્ણી રીં�ચુનમા0 લોઘી� કટી� ક . રિદપીન ગ્ર�હ�,  સ્�યQ શ્લો$ષ્મા�વિનલો�પીહમા. વિનહ� તું$ મા�ખ�$ રીંસ્ય માલોદ@ગ� ન્ધ્ય ક: ષ્ણીતું� ક: મિમાક�સ�મિમાશ્વા�સ શે�ષાk પી�નસહૃદય, એટીલો$ ક$ જાયફળ

કડુ�� , તું�ષ્ણી, ઉંષ્ણી,  રુંમિચુ ઉંત્પીન્ન કરીંન�રીં,  પીચુ��મા� �ઘી� - હળ�� છે$ . તું�ખ� , ભોં4ખ- લોગ�ડુન�રીં,  માળન$ રીં�કન�રીં,  સ્�રીં મા�ટી$ વિહતુંક�રીં�, કફ, ��ય� ન�શેક,  મા�ઢ�ન� બ$ સ્��દપીણું� ,  માળન� દ� ગq ધા ક: મિમા, ઉંધારીંસ, ઊંલોટી�, ઉંબક�, શ્વા�સ,  શે�ષા સળ$ખમા અન$ અન$ હૃદયન�

દદ�� માટી�ડુ$ છે$ . -  �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 28/09/11જાયાફંળ-૨ (Jayfal-2)

આધા� વિનક માતું$ જાયફળ સ�ગ મિધાતું, દ�પીન,  ��તુંહરીં ઉંત્ત$,ક મા�દક,  �$ દન� માટી�ડુન�રીં,  આક્ષ$પી વિન��રીંક,  પી@વિષ્ટક અન$ ��જીકરીં છે$ . હ�,રીં� મા�ટી$ ઉંત્ત$,ક હ���થ� પી�ચુક રીંસ �ધા�રીં$ છે$ . જાયફળન$ પીત્થરીં પીરીં ઘીસ� તું$ ન� કપી�ળ પીરીં લો$પી કરીં��થ� મા�થ�ન� દ�ખ��� માટી� જાય છે$ .

Page 59: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

ગરીંમા દ4 ધામા� સ�કરીં અન$ ચુણી�ન� દ�ણી� ,$ટીલો� જાયફળન� પી�ઉંડુરીં ન�ખ� પી���થ� ઊંઘી સરીંસ આ�$ છે$ . ગ�યન� દ4 ધામા� જાયફળ ઘીસ�ન$    ચુ�ખ�ન� ધા��રીં�માણી સ�થ$ લો$ ��થ� ઊંલોટી�, હ$ ડુક�,  ઊંબક� માટી$ છે$ . જાયફળ ગ�યન� દ4 ધામા� ઘીસ�ન$ પી���થ� અજીણી� , અપીચુ�

માટી$ છે$ . જાયફળ ઘીસ�ન$ લોગ�ડુ��થ� ખ�લો માટી$ છે$ .-  �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 30/09/11કાંપ# રી- કાં�ચલ�-૧ (Kapur Kachali-1)

આય��Q દન� એક ઔષાધાન� ન�મા છે$  ‘ર્લિછેCદરિરીંપી� ’.  ર્લિછેCદ એટીલો$ ઊંલોટી� અન$ રિરીંપી� એટીલો$ દ� શ્માન. આમા ર્લિછેCદરિરીંપી� એટીલો$ ઊંલોટી�ન� દ� શ્માન આ ર્લિછેCદરિરીંપી� ન$ આપીણી$ ગ�,રીં�તું�મા�  ‘ કપી4 રીં ક�ચુલો�’ કહ�એ છે�એ. કપી4 રીં ક�ચુલો� એ ખરીં$ખરીં ઊંલોટી�ન� ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . માર્હિહCષા ચુરીંક$

હ$ ડુક�,  દમા અન$ ઊંલોટી�ન� ન�શે કરીંન�રીં� ઔષાધા�મા� કપી4 રીં ક�ચુલો�ન� સમા��$શે કરીં$લો� છે$ . કપી4 રીં ક�ચુલો�ન� ચુ�રીંથ� પી� ચુ ગ્ર�મા ચુ4ણી� એક ગ્લો�સ પી�ણી�મા� ન�ખ� એક કલો�ક પીછે� ગ�ળ� લો$�� . આ પી�ણી� થ�ડુ� થ�ડુ� ��રીં$ પી���થ� ઉંગ્ર ઊંલોટી�ઓ માટી$ છે$ . અન$ દમામા� તુંથ� કફન� રીં�ગ�મા� ફ�યદ� થ�ય છે$ .

- �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 03/10/11કાં�કાંડે�-૨ (Kakdi-2)

આય� ણિભોંષાક ગ્રથન� કતું��એ લોખ્ય� છે$ ક$ ,  ક�કડુ� મા4 ત્રલો છે$ . મા4ત્રલો એટીલો$ મા4 ત્ર પ્ર�:વિતું �ધા�રીંન�રીં તુંથ� મા4ત્ર��રીં�ધા અન$ અશ્મારીં� એટીલો$ પીથરીં�ન� ન�શે કરીંન�રીં કહ� છે$ . તું$માણી$ મા4 ત્ર�ઘી�તું ( પી$શે�બ બધા થઈ ગય� હ�ય) મા�ટી$ આ ઉંપીચુ�રીંપ્રય�ગ બતું�વ્ય� છે$ . ક�કડુ�ન� બ� એક

ચુમાચુ� ,$ટીલો� ખ4બ લોસ�ટી� એક ગ્લો�સ ,$ટીલો� પી�ણી�મા� ઉંક�ળ�� આ દ્રા� ઠું ડુ� પીડુ$ એટીલો$ ગ�ળ�ન$ પી� ,�� . અથ�� ક�કડુ�ન� બ�,ન� ચુ4ણી� પી� ચુ ગ્ર�મા,  જીરું પી�ચુ ગ્ર�મા અન$ સ�કરીં પી� ચુ ગ્ર�મા પી���ન� પી�ણી�મા� ખ4બ હલો��� કપીડુ� થ� ગ�ળ�ન$ સ��રીં$ ,  બપી�રીં$ અન$ રીં�ત્ર$ પી��� . ઉંપીરીં એક ક�ડુ�ન� રીંસ પી���.         

- �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 04/10/11 મા/ દા� તિવૈરી�ચકાં (Mrudu Vivechak)

આય��Q દન� મા:દ� વિ�રીં$ચુક ઔષાધા�મા� ક�ળ� સ4 ક� દ્રા�ક્ષ અન$ સ4 ક� ,રીંદ�લો� ન� સમા��$શે થ�ય છે$ . ,$ ઔષાધા ક�ચુ� દ�ષા�ન$ પીક��ન$ ��ય� ન� બધાન$ ભોં$ દ�ન$ ન�ચુ$ લોઈ જાય,  માળન$ ન�ચુ$ સરીંળ રીં�તું$ સરીંક��� ન�ખ$ તું$ ન$ મા:દ� વિ�રીં$ચુક અથ�� અન�લો�માન ઔષાધા કહ$ છે$ . હરીંડુ$ પીણી મા:દ�

વિ�રીં$ચુક ઔષાધા છે$ . દસ પી દરીં ક�ળ� સ4 ક� દ્રા�ક્ષ અન$ પી� ચુ છે સ4ક� ,રીંદ�લો� ન� ટી� કડુ� એક ગ્લો�સ પી�ણી�મા� સ��રીં$ પીલો�ળ� દ$ ��. સ�,$ તું$ ન$ એક �ખતું ઉંક�ળ� ઠું ડુ� પીડુ$ તું$ ન$ માસળ� શેરીંબતું બન��� પી��� . આ ઉંપીચુ�રીંથ� સ��રીં$ સરીંળતું�થ� ઉંતુંરીં� જાય છે$ . ન�ન� બ�ળક�ન$ આન�

અડુધા� મા�ત્ર� આપી��.         - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 07/10/11ચ�સઠી પ્રાહરી� પ�પરી (Choshath Prahari Pipar)

આય� પ્�$ રિદય ઔષાધા લો�ડુ�પી�પીરીંન$ ચુ�સઠું પ્રહરીં સ�ધા� ખરીંલોમા� ખ4બ લોસ�ટી� તું$ ન� બ�રીં�ક ચુ4ણી� કરીં� બ�ટીલો� ભોંરીં� લો$�� . આ ચુ4ણી� ન$  ‘ચુ�સઠું પ્રહરીં� પી�પીરીં’ કહ$ ��મા� આ�$ છે$ . પી�પીરીં એટીલો$ ‘ લો�ડુ� પી�પીરીં’  આ ચુ4ણી� ઘીણી� ફ�મા�સ� બન��તું� હ���થ� બજારીંમા� માળ$ છે$ . ચુણી�ન� દ�ણી� ,$ટીલો� આ ચુ4ણી� એક ચુમાચુ� માધામા� મિમાP કરીં�ન$ સ��રીં$ , બપી�રીં$ અન$ રીં�ત્ર$ વિનયમિમાતું લો$��થ� અરુંમિચુ, ખ�સ�, શ્વા�સ, શેરીંદ�,

ઉંધારીંસ, હ$ ડુક� માટી$ છે$ . તું$મા, ગળ�ન� રીંસ સ�થ$ લો$ ��થ� હૃદયરીં�ગ, મા$ દ�રીં�ગ, કમાળ�, ક્ષય, અમિગ્નામા� દ્ય અન$ જીણી�જ્�રીં માટી$ છે$ . ઘીરીંમા� રીં�ખ�� ,$�� ઔષાધા છે$ . - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 08/10/11અશ�કાં-૧ (Ashok-1)

આય��Q રિદય ઔષાધા અશે�કન� ઘી$ઘી4 રીં ઘીટી�દ�રીં આબ� ,$�� �:ક્ષ� થ�ય છે$ . તું$ ન� પીણી�� આબ�ન� ,$�� , હ�ય છે$ . આપીણી� પ્ર�ચુ�ન ગ્રથ�મા� એ�� મા�ન્યતું� છે$ ક$ જા$ ગભોં��તું� સ્ત્રી� અશે�ક�:ક્ષન$ લો�તું મા�રીં$ તું� અશે�ક�:ક્ષન$ પી� ષ્કળ ફt લો� આ��ન$ ફસિલોતું થ�ય છે$ . માર્હિહCષા ભોં��મિમાP$

અશે�કન� ગ�ણીકમા�� આ પ્રમા�ણી$ ,ણી�વ્ય� છે$ . અશે�ક શે�તુંળ, કડુ�� , ગ્ર�હ�, ( ઢ�લો� માળન$ બ� ધાન�રીં) �ણી� સ�ધા�રીંક, તું4રું , શે�ષા, ગળ�ન�

Page 60: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

ગ� ઠું�, તુંરીંસ, બળતુંરીં�, ક: મિમા,  સ�જા$ અન$ ઝા$ રીં તુંથ� લો�હ�ન� વિ�ક�રીં� માટી�ડુ$ છે$ . માર્હિહCષા શે�ઢલો$ અશે�કન� �:ક્ષન$ લો�હ��� માટી�ડુન�રીં કહ્યું� છે$ . લો�હ��� એટીલો$ રીંક્તુંપ્રદરીં.          - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 10/10/11આંદા� - આંદા!કાં (Adu-Adrak)

આય��Q દમા� લોખ�ય� છે$ ક$ , ભા�જનુ�ગ્રુ� સદા�પથ્યા� લવૈણ�દા! કાં ભાક્ષંણમા9  ।

અષિB સ� દિદાપનુ� રૂચ્યા� બિજહવૈ� કાં� ઠીતિવૈશ�ધૃનુમા9  ।। ભોં�,ન પીહ$ લો� લો4ણી- નમાક અન$ આદ� ખ��� એ સ�� ક�ળ પીથ્ય છે$ . ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રરિદપ્તા કરીં,  રુંમિચુકરીં અન$ જીભોં તુંથ� ક ઠુંન$ સ�ફ કરીં$ છે$ .

કાં� ષ્ઠંપ�� ડેવૈ�માયા� કાં/ ચ્છુંc � રીક્તુતિપત્તાંજ્વૈરી� વ્રણ�  । દા�હ� તિનુદા�ધૃશરીદા�નુ� ધૃ પ# બિજતુમા�દા! કાંમા9  ।।

એટીલો$ ક$ ક�ઠું, પી� ડુ� , મા4ત્રક: ચ્છે0 , રીંક્તુંવિપીત્ત, વ્રણી, જ્�રીં અન$ દ�હ હ�ય ત્યાં�રીં$ અન$ ગ્ર�ષ્મા,  શેરીંદમા� આદ� ખ��� એ સ�રું નથ�.-           �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 11/10/11વૈ�સ�- અરીડે# સ� (Vasa-Ardusi)

આય��Q દમા� લોખ�ય� છે$ ક$ , ‘��સ�’ (અરીંડુ4 સ�) ��ય� કરીંન�રીં, સ્�રીંન$ વિહતુંકરીં, કફ, વિપીત્ત અન$ લો�હ� વિ�ક: વિતું માટી�ડુન�રીં,  તું4 રીં� કડુ��, હૃદયન$ વિહતુંકરીં, લોઘી� , શે�તુંળ, તુંરીંસન� પી�ડુ�, દમા, ઉંધારીંસ, જ્�રીં, ઊંલોટી�. પ્રમા$હ, ક�ઢ તુંથ� ક્ષયમા� વિહતુંકરીં છે$ . બ$થ� ચુ�રીં ચુમાચુ� અરીંડુ4 સ�ન� રીંસ,  બ$ ચુમાચુ� માધામા� મિમાP કરીં� સ��રીં સ�, લો$��. અરીંડુ4 સ�, દ્રા�ક્ષ,  અન$ હરીંડુ$ ત્રણી$ન� સરીંખ� ભોં�ગ$ ભોં� ક� કરીં� બ$ ચુમાચુ� આ ભોં4ક�ન�

ઉંક�ળ� કરીં� સ��રીં- સ�, ઠું ડુ� થય� પીછે� માધા સ�કરીં ન�ખ� પી���થ� રીંક્તુંવિપીત્ત,ક્ષય, ઉંધારીંસ અન$ વિપીત્ત જ્�રીંન� ન�શે થ�ય છે$ . - �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 13/10/11કાં�ચકાં�- કાં� બી� રી�ક્ષં-૨ (kachaka-Kuberax-2)

આય��Q દમા� ક: મિમાન�શેક ઔષાધા�મા� ક� બ$ રીં�ક્ષ (ક�ચુક�) ન� ગણીત્ર� થ�ય છે$ . ક�ચુક�ન� ગ�ળ� ફ� લો� જાય એટીલો� શે$ ક�,  અ દરીંન� મા�, ક�ઢ� ચુ4ણી� બન��� લો$ �� . બ$થ� ત્રણી ગ્ર�મા ,$ટીલો� આ ચુ4ણી� એટીલો� , અ,મા�દ�રિદ ચુ4ણી� અથ�� ���રિંડુCગન� ચુ4ણી� સ�થ$ મા$ળ��ન$ સ��રીં-સ�,

આઠુંથ� દસ રિદ�સ ફ�ક�� . આહ�રીંમા� થ� ગ�ળ ખ� ડુ, મા�ઠું�ઈઓ,  ચુ�કલો$ ટી ત્યાં�જ્યા છે$ . આ મા�ત્ર� �યસ્કૃ વ્યસ્થિક્તુંન� છે$ . બ�ળક�ન$ અડુધા�મા�ત્ર� અન$ દ�ઢ �ષા�થ� ન�ન� બ�ળકન$ આપી�� નહ�. આ ઉંપીચુ�રીંથ� ગ$સ, આફરીં�, ગ�ળ�, ઓડુક�રીં, ક: મિમા �ગ$ રીં$ મા� હિંહCગ્��ષ્ટક ચુ4ણી�

સ�થ$ આપી�� .- �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 14/10/11ગૌ�જરી-૧ (Gajar-1)

આય��Q દમા� ગ�,રીંન$ માધા� રીં, સહ$ , કડુ��, તું4 રીં�, તું�ક્ષ્ણી,  ઉંષ્ણી ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રરિદપ્તા કરીંન�રીં અન$ પીચુ��મા� હલોક� કહ્યું� છે$ . �ળ� એ ગ્ર�હ� છે$ . ગ્ર�હ� એટીલો$ ઝા�ડુ�ન$ રીં�કન�રીં. આ ઉંપીરીં� તું રીંક્તુંવિપીત્ત,હરીંસ, સગ્રહણી�, ��ય� , કફ,  રીંક્તું�લ્પીતું� અન$ રીંતું� ધાળ�પીણી�ન$ માટી�ડુ$ છે$ .

માર્હિહCષા ચુરીંક લોખ$ છે$ ક$ સ�જા આવ્ય� હ�ય તું$ ન$ મા�ટી$ ગ�,રીંન� શે�ક વિહતુંકરીં છે$ . નમાક ન$ ખટી�શે �ગરીંન� ગ�,રીંન� શે�ક ખ��� . શ્વા�સ અન$ હ$ ડુક���ળ�એ ન�કમા� ગ�,રીંન� રીંસન� પી� ચુ- સ�તું ટી�પી� પી�ડુ��. ગ�,રીંન� શે�ક તુંલોન� તું$લોમા� બન��� દહ� ન�ખ� ખ���થ� હરીંસ શે� તું

થ�ય છે$ . -           �w દ્ય માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 15/10/11ગૌ�જરી-૨ (Gajar-2)

આધા� વિનક વિ�જ્ઞા�નન� દૃવિષ્ટએ ગ�,રીંમા� સ@થ� �ધા�રીં$ ધ્ય�ન ખ$ ચુ$ એ�� તુંત્ત્� છે$ ક$ રીં�ટી�નન� . આ ક$ રીં�ટી�ન યક: તું દ્વ�રીં� પી�ચુન થય� બ�દ તું$મા� થ� વિ�ટી�મિમાન ‘એ’ ઉંત્પીન્ન થ�ય છે$ . આ વિ�ટી�મિમાન એ શેરીં�રીં મા�ટી$ અત્યાંતું આ�શ્યક સ્��સ્થ્યપ્રદ દ્રાવ્ય છે$ . શેરીં�રીંન� આતુંરીં અન$

Page 61: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

બ�હ્યું ત્�ચુ�મા� એક આસ્તુંરીંણી ધા�તું� રીંહ$ લો� છે$ . વિ�ટી�મિમાન ‘એ’ આ ધા�તું� - પીડુન� રીંક્ષણી કરીં$ છે$ . ,$થ� મા�ખથ� માળદ્વ�રીં સ�ધા�ન� ત્�ચુ�, ગભોં��શેયન� આતુંરિરીંક પીડુ, શેરીં�રીંન� ચુ�માડુ� આખન� ડુ�ળ�ન� પીડુ, પીરીંસ$��ન� અન$ મા$ દગ્રમિથઓ �ગ$ રીં$ મા� ક$ રીં�ટી�નથ� ભોંરીંપી4 રીં ગ�,રીં ખ4બ

વિહતું��હ છે$ . -          વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 20/10/11 એરી� ડે હરી�તુકાં�

આય��Q દમા� એરીં રિડુય�ન$  ‘��તું�રિરીં’  કહ$ છે$ . ��તું�રિરીં એટીલો$ ��ય� ન� શેત્ર�. એ�� રીં�તું$ હરીંડુ$ ન$  ‘અભોંય�’  કહ$ છે$ . અભોંય� એટીલો$ ,$ન� સ$ �નથ� ક�ઈ પીણી પ્રક�રીંન� ભોંય રીંહ$ તું� નથ�.

‘ એરી� ડે તુ� લ સ� યા� ક્તુ� હદિરીતુકાં� ભાક્ષંયા� ન્નારી� તિવૈષિધૃવૈતુ9  । આંમા�તિનુલ�ર્તિતુ5 યા� ક્તુ� ગૌ/ ધ્રબિસવૈ/ ર્ધ્યિધ્યા5દાતુ� તિનુત્યમા9  ।।

એટીલો$ ક$ , એરીં ડુતું$લોન� સ�થ$ હરીંડુ$ ન� ચુ4ણી� આમા��તું, ગ:ધ્રૂસ�- રીં�ઝાણી �:સિg અન$ મા�ઢ�ન� લોક��મા� વિનત્યાં લો$�� જા$ઈએ. એક ચુમાચુ� હરીંડુ$ ન� ચુ4ણી� બ$ ચુમાચુ� રિદ�$લોમા� મા$ળ�� લો$��થ� ��ય� ન� રીં�ગ� શે� તું થ�ય છે$ .    

-  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 20/10/11માસ�-પ�ઈલ્સ (Masa-Piles)

આય��Q દમા� માસ�- પી�ઈલ્સન� એક ઉંપીચુ�રીં આ પ્રમા�ણી$ છે$ . તિપત્તાં શ્લે�ષ્માપ્રાશમાનુ� કાંચ્છું કાં� ડે# રી/ જાપ્રાહ� ।

ગૌ� દાજાનુનુ�શયાત્ય�શ� યા�બિજતુ� સગૌ� ડે� અભાયા� ।। ગ�ળન� સ�થ$ હરીંડુ$ ન� ચુ4ણી� ન� સ$ �ન કરીં��થ� ચુ� દ�- વ્રણી તુંથ� ખ,��ળન� ન�શે થ�ય છે$ . પ્રક� વિપીતું થય$લો� વિપીત્તન� અન$ કફન� ન�શે થ�ય

છે$ . માસ�- પી�ઈલ્સન� પીણી શે�ઘ્રા ન�શે થ�ય છે$ . �યસ્કૃ વ્યસ્થિક્તુંએ સ�પી�રીં� ,$ટીલો� ગ�ળ અડુધા�થ� એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� હરીંડુ$ ચુ4ણી� સ�થ$ રીં�, રીં�ત્ર$ લો$ �� . આહ�રીંમા� ��ય� વિપીત્ત�રિદ દ�ષા�ન�સ�રીં પીરીં$જી પી�ળ��.           - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 25/10/11દા�ડેમા (Dadam)

આય��Q દન� અવિતું ઉંત્તમા ફળ�મા�  ‘દ�ડુમા’ ન� ગણીતુંરીં� થ�ય છે$ . દ�ડુમા અરુંમિચુ, ઝા�ડુ�, મારીંડુ�, વિપીત્તપ્રક�પી, હૃદયરીં�ગ, ખ�સ� શેરીં�રીંન� બળતુંરીં�, અમ્લોવિપીત્ત માટી�ડુ$ છે$ . દ�ડુમામા� ‘ગ્ર�હ�’  ગ�ણી રીંહ$ લો� હ���થ� તું$ ઝા�ડુ� અન$ ઊંલોટી�મા� ખ4બ વિહતુંકરીં છે$ . તું$મા, તું$ વિપીત્તશે�માક,  સ્થભોંક અન$ ક: મિમાન� ન�શે કરીં$ છે$ . ��સ ગ્ર�મા દ�ડુમાન� ફળન� સ4 ક� છે�લોન� ભોં4 ક� અન$ પી� ચુગ્ર�મા અવિતુંવિ�ષાન� ભોં4 ક� એક

ગ્લો�સ પી�ણી�મા� ન�ખ� ઉંક�ળ�, ઠું ડુ� પી�ડુ� પી���થ� પી�તુંળ� ઝા�ડુ� મારીંડુ�,  માળન� ચુ�ક�શે માટી$ છે$ . આતુંરીંડુ�ન$ ન�� બળ માળ$ છે$ .       -વૈ� દ્ય  માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 29/10/11દ્રા�ક્ષં�દિદાચ# ણ! (Draxadi Churna)

આય��Q દમા� વિપીત્તન� રીં�ગ�ન� એક ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . ‘દ્રા�ક્ષ�રિદચુ4ણી� ’. ક�ળ� સ4 ક� દ્રા�ક્ષ, ,$ઠું�માધા, શેતું��રીં�, ��ળ�, ખ�રીં$ ક, સ4ક� સફ$ દ કમાળ, ��સ કપી4 રીં, ન�ગરીંમા�થ, આમાળ�, ગળ� સત્�, ચુ�ખ�ન� ધા�ણી�, ચુ દન, તુંગરીં, કઠું, ચુ�ન�ઇ કપી4 રીં, એલોચુ�, તું,, તુંમા�લોપીત્ર, ન�ગક$ સરીં,  ધા�ણી� અન$ ગ�ખરું . આ ઔષાધા� સરીંખ� ભોં�ગ$ લોઈ ચુ4ણી� બન��� લો$ �� . આ થય�  ‘ દ્રા�ક્ષ�રિદ ચુ4ણી� ’.  બજારીંમા� તુંw ય�રીં પીણી માળ$ છે$ . આ ચુ4ણી� એક એક ચુમાચુ� સ��રીં- સ�, લો$��થ� શેરીં�રીંન� આતુંરિરીંક ગરીંમા�, ક્ષય, અપીચુ�, અરુંમિચુ, એસિસરિડુટી�, વિપીત્તન� રીં�ગ� માટી$ છે$ .       - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 31/10/11 નુ�રી� ગૌ� (Narangi-Santara)

આય��Q દન� P$ષ્ઠ પી� ચુ ખ�ટી� ઔષાધા ફળ�મા� ન�રીં ગ�- સતુંરીં�ન� ગણીત્ર� કરીં��મા� આ�� છે$ . ન�રીં ગ� સ્��દમા� ખ�ટી�, માધા� રીં, હૃદયન$ બળ આપીન�રીં, પીચુ��મા� હલોક�, ભોં4ખ લોગ�ડુન�રીં, આહ�રીં પીચુ��ન�રીં, બળપ્રદ, બળતુંરીં� માટી�ડુન�રીં, Pમાહરીં, ��ય� ન�શેક, રુંમિચુપ્રદ, પી@વિષ્ટક, ��ય� પ્રક�પીક, ઉંદરીંશે4ળ અન$ ક: મિમા માટી�ડુન�રીં છે$ . તું$મા� આધા� વિનક માતું$ વિ�ટી�મિમાન સ� પ્રચુ4 રીં મા�ત્ર�મા� તુંથ� એ,  બ� અન$ ડુ� અલ્પી મા�ત્ર�મા�

Page 62: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

રીંહ$ લો� છે$ . ન�રીં ગ� ઉંત્ત$,ક અન$ પી@વિષ્ટક છે$ . સ��રીં- સ�, એક ન�રીં ગ�ન� રીંસ પી���થ� વિપીત્તન� શેમાન થ�ય છે$ . ,ઠુંરીં, આતુંરીંડુ�, મા4ત્રહિંપીCડુ� �ગ$ રીં$ શે�g થ�ય છે$ .      - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 01/11/11 મા�સ� બી� (Mosambi)

ઑસ્ટx$સિલોય�, અમા$ રિરીંક�,  ‘ ’�$સ્ટ ઇસિન્ડુઝા �ગ$ રીં$ દ$શે�ન� ,$મા ભોં�રીંતુંમા� મા�સબ�   પી� ષ્કળ પ્રમા�ણીમા� થ�ય છે$ . મા�સબ� એ લો�બ� ન� , એક જાતું છે$ . છેતું� ગ�ણી�ન� દૃવિષ્ટએ એ લો�બ� કરીંતું� અન$ કગણી� ચુરિડુય�તું� ગ�ણી� ધારીં��$ છે$ . આય��Q રિદય માતું$ મા�સબ� માધા� રીં, શે�તુંળ-

ઠું ડુ�, સ્��રિદષ્ટ, રુંમિચુક�રીંક, પીચુ��મા� ભોં�રીં$ , શેરીં�રીંન� સ�તું$ ધા�તું�ઓ �ધા�રીંન�રીં અન$ રીંક્તુંદ�ષા� દ4 રીં કરીં$ છે$ . તું$ પી@વિષ્ટક, હૃદય�ત્ત$,ક, આહ�રીં પીચુ��ન�રીં,  ભોં4ખ લોગ�ડુન�રીં,  તુંરીંસ શે� તું કરીંન�રીં અન$ શે�તુંળ- ઠું ડુ� છે$ . તું��- પી$ ટીન� રીં�ગ�,  ત્�ચુ�ન� રીં�ગ� અન$ પી$ ટીન� રીં�ગ�મા� ખ4બ ,

ફ�યદ�ક�રીંક છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 02/11/11ષિચત્રકાંમા# ળ- ૧ (Chitrakmul-1)

આય��Q દન� આ ઉંત્તમા ઔષાધાન� ન�મા છે$  'મિચુત્રકમા4ળ'. પીહ�ડુ�- ડુ� ગરીં�ળ પ્રદ$શેમા� મિચુત્રકન� છે�ડુ ઊંગ� ન�કળ$ છે$ . આ છે�ડુન� આગળ� ,$�ડુ� જાડુ� મા4ળ ઔષાધામા� �પીરીં�ય છે$ . તું$ ન� મા4ળન� છે�લોન� ઉંપીય�ગ કરીં��. માર્હિહCષા ચુરીંક$ મિચુત્રકન$ લો$ખન એટીલો$ ક$ દ�ષા�ન$ - માળન$

ખ�તુંરીંન�રીં,  ભોં$ દન એટીલો$ ક$ દ�ષાન$ તું�ડુન�રીં,  દ�પીન એટીલો$ ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રરિદપ્તા કરીંન�રીં, માસ�- પી�ઇલ્સ, ન�શેક, તું:ષા�શે�માક, શે4ળન$ શે� તું કરીંન�રીં,  માળમા�ગ� ન� સ�જા$ અન$ માસ�ન� દ�ખ��� શે� તું કરીંન�રીં� ઔષાધા�મા� મિચુત્રકમા4ળન$ P$ષ્ઠ કહ્યું� છે$ . સ�P�તું$ તું$ ન$ તું�ખ� , ઉંષ્ણી, લોઘી� કફઘ્ન, ��તુંઘ્ન,  રુંમિચુ�ધા� ક કહ્યું� છે$ .  - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 03/11/11ષિચત્રકાંમા# ળ- ૨ (Chitrakmul-2)

અશે� એટીલો$ ક$ માસ�- પી�ઇલ્સ મા�ટી$ માર્હિહCષા ચુરીંક$ મિચુત્રકન� એક ઉંપીચુ�રીં પ્રય�ગ બતું�વ્ય� છે$ . મિચુત્રકમા4ળન� છે�લોન� બ�રીં�ક ચુ4ણી� ત્રણીથ� ચુ�રીં ગ્ર�મા ગ�યન� દ4 ધામા� લોસ�ટી�,  તું$ ન$ મા�ટી�ન� ��સણીમા� અ દરીંન� ભોં�ગ$ ચુ�પીડુ� દ$ �� . પીછે� તું$ મા� એક વિકલો�- સિલોટીરીં દ4 ધા ન�ખ� મા$ળ�ણી

ઉંમા$ રીં� દહ� બન���� . પીછે� બ�જા રિદ�સ$ આ  દહ�ન� છે�શે બન��� માસ�ન� દદ��એ તું$ ન� ચુ�રીં ભોં�ગ કરીં� આ છે�શે રિદ�સમા� ચુ�રીં ��રીં પી���. થ�ડુ� રિદ�સમા� આ ઉંપીચુ�રીંથ� માસ� માટી� જાય છે$ . આ ઉંપીચુ�રીં પ્રય�ગથ� આમાય� ક્તું ઝા�ડુ�,  ,4 ન� મારીંડુ� અન$ અવિતુંસ�રીં માટી$ છે$

અન$ તું$ પી�ચુનતું ત્રન� વિ�ક: વિતુંઓમા� વિહતું��હ છે$ . .           - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 05/11/11જાયાફંળ-જાવૈ� ત્ર�-૧ (Jayfal / Javintri-1)

આય��Q દન� પ્રસિસg ઔષાધા જાયફળન� �:ક્ષ� મા�ટી� થ�ય છે$ . આ �:ક્ષન� ફળ� ગ�ળ�ક�રીં પીણી થ�ડુ� ક લો�બ� હ�ય છે$ . તું$મા� એકથ� દ�ઢ ઈ ચુ લો�બ� ઇડુ� ,$�� બ�, હ�ય છે$ . આ બ�, પીરીં આછે� પી�ળ� રીં ગન� પીડુ હ�ય છે$ . સ4ક�ય� પીછે� આ પીડુ ફ�ટી�ન$ બ�,થ� છે4 ટી� પીડુ� જાય

છે$ . આ બ�, એ જાયફળ અન$ છે4 ટી� પીડુ� ગય$લો પીડુ- આ�રીંણી એ જા�ત્ર�. આ જાયફળન� �:ક્ષ� દસિક્ષણી ભોં�રીંતુંમા� ખ4બ  થ�ય છે$ . જાયફળ સહ$ , કડુ�� , તું�ખ� , ઉંષ્ણી, તું�ક્ષ્ણી, રુંમિચુક�રીંક, પીચુ��મા� હલોક� , ભોં4ખ લોગ�ડુન�રીં, માળન$ બ� ધાન�રીં, સ્�રીં મા�ટી$ વિહતુંકરીં,

કફ��તુંન�શેક, દ� ગq ધા, ક�ળ�શે, ક: મિમા, ઊંલોટી�, શેરીંદ� માટી�ડુ$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 07/11/11જાયાફંળ- જાવૈ� ત્ર�- ૨ (Jayfal / Javintri-2)

આય��Q રિદય માતું$ જા� ત્ર� હલોક�, માધા� રીં, તું�ખ�, ઉંષ્ણી, રુંમિચુક�રીંક અન$ �ણી� સ� ધા�રીંક�રીંક છે$ . એ કફ, ખ�સ�, ઊંલોટી�, દમા, શ્વા�સ, તું:ષ્ણી�, ક: મિમા અન$ વિ�ષાન� ન�શે કરીં$ છે$ . આધા� વિનક માતું$ જાયફળ, હ�,રીં�મા� પી�ચુક રીંસન� સ્રા�� �ધા�રીં$ છે$ તુંથ� અધા���ય� ન� વિનષ્ક�સન કરીં$ છે$ .

જાયફળ �ધા�રીં$ ખ��ય� હ�ય તું� નશે� ચુડુ$ છે$ . જ્યા�રીં$ જા� ત્ર� �$ દન� સ્થ�પીન છે$ . પી$ ટીન� દ�ખ���, ઉં4બક�, અન$ અવિતુંસ�રીંમા� જાયફળન$ શે$ક�ન$ આપી��મા� આ�$ છે$ . મા�થ�ન�, ઢ�ચુણીન� કમારીંન� પી�ઠુંન� દ�ખ���મા� જા� ત્ર�ન� તું$લોથ� હળ�� મા�સિલોશે કરીં��થ� દ�ખ��� શે� તું થ�ય

છે$ .             - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 08/11/11

Page 63: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

જાયાફ્ળ -4 (Jayfal-4) અવિતુંસ�રીં એટીલો$ ક$ પી�તુંળ� ઝા�ડુ�મા� જાયફળ ફ�યદ�ક�રીંક છે$ . શે$ક$ લો� જાયફળન� ચુ4ણી� પી� ચુમાચુ�, સ4 ઠુંન� અન$ કડુ�છે�લોન� ચુ4ણી� પી� પી�

ચુમાચુ�,  આ ત્રણી$ મિમાP કરીં� માધા સ�થ$ સ��રીં- સ�, ચુ�ટી� ,�� . ઉંપીરીં તું�જી મા�ળ� છે�શે પી���. ઝા�ડુ� માટી� ,શે$ . મા�ઢ� બ$ સ્��દ� થઈ ગય� હ�ય,  આહ�રીં પીરીં અરુંમિચુ થતું� હ�ય, આહ�રીં પીચુતું� , ન હ�ય તું� શે$ ક$ લો� જાયફળન� ચુ4ણી� પી� ચુમાચુ�,  ક�ળ� મારીં�ન� ચુ4ણી� એક ગ્ર�મા,  સ�તું�પીલો�દ� ચુ4ણી� ૨ ગ્ર�મા,  આ ત્રણી$ ઔષાધા� આદ� ન� રીંસ અથ�� માધા સ�થ$ મિમાP કરીં� સ��રીં- સ�, ચુ�ટી� ,�� . રીં�ત્ર$ હરીંડુ$ ચુ4ણી� લો$�� , ,$થ� પી$ ટી સ�ફ આ�$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 09/11/11જાસ# દા-૧ (Jasud-1)

આય��Q રિદય ઔષાધા જાસ4 દન$ આય��Q દમા�  ‘,પી�’  કહ$ છે$ . અન$ એન� ફt લો ‘ ,પી� ક� સ� મા’  કહ$ ��ય છે$ .  ,પી� એટીલો$ ક$ જાસ4દ માળન$ રીં�કન�રીં, ��ળ મા�ટી$ વિહતુંકરીં, રીંક્તુંપ્રદરીંન�શેક, તું�ખ� , ગરીંમા ઉં દરીં�ન� ન�શે કરીંન�રીં, કફ અન$ ��ય� માટી�ડુન�રીં, મિસ્નગ્ધા, પી� વિષ્ટપ્રદ, ગભોં�ન� વિ�ક�સ

કરીંન�રીં, પ્રમા$હ અન$ માસ�ન� ન�શે કરીંન�રીં, ધા�તું�સ્રા��ન$ માટી�ડુન�રીં તુંથ� હૃદયન$ મા�ટી$ વિહતુંકરીં છે$ . આધા� વિનક માતું$ જાસ4 દન� કળ� રીંક્તું સગ્ર�હક,  �$ દન� સ્થ�પીન તુંથ� મા4ત્ર લો��ન�રીં હ���થ� સ�જા પીણી માટી�ડુ$ છે$ . પ્રમા$હ અન$ પ્રદરીંમા� તું$ ન� ઉંપીય�ગ કરીં��મા� આ�$ છે$ . તું$ ન� ફt લો

માનન$ શે� વિતું આપીન�રીં છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 10/11/11જાસ# દા-૨ (Jasud-2)

આય��Q દમા� મા�થ�મા� થતું� ઉં દરીં�ન$  ‘ ’ઇન્દ્રાલો� પ્તા   કહ$ છે$ . રીં�,મા�તુંq ડુ ગ્રથન� કતું��એ ઉં દરીં� મા�ટી$ એક ઉંપીચુ�રીં બતું�વ્ય� છે$ . જાસ4દન� ફt લો ક�ળ� ગ�યન� મા4ત્રમા� લોસ�ટી�ન$ ઉં દરીં� પીરીં સ��રીં- સ�, લોગ�ડુ��થ� ઉં દરીં� માટી$ છે$ . અન$ ��ળ ફરીં� ઊંગ�� લો�ગ$ છે$ . શે�ઢલો ન�માન� �w દ્ય$ પ્રદરીં મા�ટી$

જાસ4દન� એક ઔષાધાપ્રય�ગ બતું�વ્ય� છે$ . જા$ જાસ4 દન� ચુ�રીં- પી� ચુ કળ�ન$ દ4 ધામા� લોસ�ટી�ન$ પી���મા� આ�$ તું� સ્ત્રી�ઓન$ થતું� પ્રદરીં- લ્યુ�ક�રિરીંય� ન�માન� રીં�ગ માટી$ છે$ . ,$માન$ મા�ઢ�મા� ��રીં ��રીં ચુ� દ� પીડુતું� હ�ય, લો�ળ પીડુતું� હ�ય,  મા4ત્રમા� ચુ�ક�શે ,તું� હ�ય તું$માન$ પીણી આ

ઉંપીચુ�રીં ફ�યદ� કરીં$ છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 12/11/11નુ�બિળયા� રી-૧ (Nariel / Coconut-1)

આ દ$શેમા� પ્ર�ચુ�નક�ળથ� પીવિ�ત્ર- પી4,ન�ય ખ�દ્યપીદ�થ� અન$ ઉંત્તમા ઔષાધારૂપી$ ન�સિળય$ રીંન� ઉંપીય�ગ થતું� આવ્ય� છે$ . તું$મા� થ� અન$ ક ન�ન�- મા�ટી� ચુ�જા$ તું$લો, પી�ક,  શેરીંબતું બન���ય છે$ . ન�સિળય$ રીંન$ P�ફળ પીણી કહ$ છે$ . P� એટીલો$ લોક્ષ્મા�. એટીલો$ , તું$ ન� ધા�ર્મિમાCક, મા�ગસિલોક ક�ય� મા�

ઉંપીય�ગ થ�ય છે$ . P�ફળન$ માર્હિહCષા સ�P�તું$ ગ�રું,  મિસ્નગ્ધા વિપીત્તન�શેક, માધા� રીં, શે�તુંળ, બળપ્રદ, મા�સ�ધા� ક, પી�ષાક,  મા4ત્રશે�ધાક અન$ હૃદયન$ વિહતુંકરીં છે$ . ભોં��મિમાP$ ન�સિળય$ રીંન� પી�ણી�ન$ શે�તુંળ, હૃદયન$ વિપ્રય, ,ઠુંરીં�મિગ્ના�ધા� ક, શે�ક્રી�ધા� ક, તુંરીંસ, વિપીત્તશે�માક અન$ મા4 ત્ર�શેય શે�g કરીં$ છે$ .

-           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 14/11/11નુ�બિળયા� રી-૩ (Nariel / Coconut-3)

આય��Q દમા� ન�સિળય$ રીંન� દ4 ધાન$  ‘ ’ક્ષયહરીં   કહ્યું� છે$ . પી�ણી���ળ� ન�સિળય$ રીંન� ક�પીરીં�ન$ ખ4બ ખમાણી� ખ� ડુ�ન$ ન�ચુ��� લો$ ��થ� ,$ સફ$ દ દ્રા� ન�કળ$ તું$ ન�સિળય$ રીંન� દ4 ધા,  આ દ4 ધાન$ ક�ડુસિલો�રીં ઑઇલો સ�થ$ સરીંખ����મા� આ�$ છે$ . ,$ ક્ષય અન$ શેરીં�રીંન� હ્રા�સ કરીંતું� રીં�ગ�મા� શેરીં�રીંન�

પી� વિષ્ટ મા�ટી$ અપી�ય છે$ . ટીx �K�ફ$ ન અન$ લો�યસ�ન એ બ$ એમા�યન� એસિસડુથ� સમા:g છે$ . અષ્ટ�ગ હૃદય ગ્રથમા� ન�સિળય$ રીંન$ ક્ષયહરીં કહ્યું� છે$ . શે�ઢલો ન�માન� �w દ્ય$ ક્ષય રીં�ગમા� મા�થ� દ� ખતું� હ�ય તું� ન�સિળય$ રીંન� દ4 ધા સ�કરીં ન�ખ� પી��� સ4ચુવ્ય� છે$ . અમ્લોવિપીત્તમા� પીણી તું$ ખ4બ વિહતું��હ

છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 15/11/11નુ�બિળયા� રી-૪ (Nariel / Coconut-4)

‘ ’આય��Q દન� પી રિડુતું ભોં�� મિમાP$ શે4ળન� પ્રકરીંણીમા� પીરિરીંણી�મા શે4ળ   મા�ટી$ ન�રિરીંક$ લોક્ષ�રીંન� ઉંપીય�ગન� સ4ચુન કય�q છે$ . આહ�રીંન� પી�ચુન �ખતું$ પી$ ટીમા� શે4ળ ,$�� �$ દન� થતું� હ�ય તું$ ન$  ‘ ’પીરિરીંણી�મા શે4ળ   કહ$ છે$ . ,મ્ય� પીછે� બ$ - ત્રણી કલો�ક$ પી$ ટીમા� શે4ળ ,$�� �$ દન� થતું� હ�ય, આન�

ઉંપીચુ�રીં પ્રય�ગ આ પ્રમા�ણી$ છે$ . લો�લો� ન�સિળય$ રીંન� આખ ફ�ડુ� તું$ મા� મા�ઠું� , ભોંરીં�,  ઉંપીરીં કપીડુ� ��ટી� તું$ ન� પીરીં મા�ટી�ન� લો$ પી કરીં� અમિગ્નામા� શે$ ક�

Page 64: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

લો$�� . પીછે� અ દરીંથ� મા�ઠું�ન� ચુ4ણી� ક�ઢ� બ�ટીલો� ભોંરીં� લો$��. આ ચુ4ણી� પી� ચુમાચુ�,  ‘એક ચુમાચુ� અવિ�પીસિત્તકરીંચુ4ણી� સ�થ$ લો$ ��થ� પીરિરીંણી�મા ’ શે4ળ માટી$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 16/11/11નુ�બિળયા� રી- ૫ (Nariel / Coconut-5)

‘ ’આય��Q દન� ચુક્રીદત્ત   ન�માન� ગ્રથમા� ન�રિરીંક$ લો- ખડુપી�કન� પી�ઠું આપી��મા� આવ્ય� છે$ . ૫૦૦ ગ્ર�મા ક�પીરીં�ન$ ખ4બ ખ� ડુ� લોસ�ટી� સ� ગ્ર�મા સ�કરીં સ�થ$ ન�સિળય$ રીંન� પી�ણી�મા� ન�ખ� ઊંક�ળ� પી�ક થ�ય ત્યાં�રીં$ ઉંતું�રીં� ઠું ડુ� પીડુ$ ત્યાં�રીં$ તું$ મા� ધા�ણી�, પી�પીરીં, મા�થ, તુંમા�લોપીત્ર,

તું,,  એલોચુ� અન$ ન�ગક$ સરીં આ બધા� ઔષાધા�ન� પીચ્ચુ�સ પીચ્ચુ�સ ચુ�ખ�ભોં�રીં ચુ4ણી� મિમાP કરીં�� . આ થય� ન�રિરીંક$ લો ખ ડુપી�ક. આ પી�ક બ$થ� ત્રણી ચુમાચુ� સ��રીં- સ�, લો$��થ� શેરીં�રીંન� બળ અન$ �,ન �ધા$ છે$ . પી�રુંષા�તુંન, ક�મા$ ચ્છે� પ્રબળ થ�ય છે$ . અવિનદ્રા�,પીરિરીંણી�મા

શે4ળ, અમ્લોવિપીત્ત, રીંક્તુંવિપીત્ત,  ક: શેતું� માટી$ છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 17/11/11નુ�બિળયા� રી-૬ (Nariel / Coconut-6)

આપીણી� ગ�,રીં�તુંમા� શે�ઢલો ન�માન� �w દ્ય થઈ ગય�. તું$માન� ગદવિનગ્રહ ન�માન� ગ્રથમા� લોખ�ય� છે$ ક$ , ક્ષયરીં�ગમા� મા�થ� દ� kખ$ તું� ન�સિળય$ રીંન� દ4 ધા અથ�� ન�સિળય$ રીંન� પી�ણી� સ�કરીં ન�ખ� પી��� જા$ઈએ. ભોં��મિમાP$ સ4ય�� �તું� , આધા�શે�શે�- મા�યગ્ર$નમા� પીણી આ ઉંપીચુ�રીં , સ4ચુવ્ય� છે$ .

પી$શે�બ અટીક�ન$ આ�તું� હ�ય ટી�પી$ ટી�પી$ ઊંતુંરીંતું� હ�ય, દ�હ- બળતુંરીં� થતું� હ�ય,  એન$ મા�ટી$ તુંથ� રીંક્તુંવિપીત્ત મા�ટી$ ય�ગરીંત્ન�કરીં ગ્રથમા� એક પ્રય�ગ આપી��મા� આવ્ય� છે$ . ન�સિળય$ રીંન� પી�ણી�મા� ગ�ળ અન$ ધા�ણી�ન� ચુ4ણી� ન�ખ� સ��રીં- સ�, પી��� આપી�� .

-           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 23/11/11 માધૃ રી�ચનુ કાંહ� વૈ�યા છું� (Madh)

અરુંમિચુ દ4 રીં કરીં�� માધા ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . માધાન$ રીં�ચુન કહ$ ��ય� છે$ . રીં�ચુન એટીલો$ રુંમિચુ�ધા� ક. માધા મિત્રદ�ષાહરીં છે$ . મિત્રદ�ષાહરીં એટીલો$ ��ય� ,  વિપીત્ત અન$ કફ એ ત્રણી$ દ�ષાન$ હરીંન�રીં. માધા હ$ ડુક�, શ્વા�સ, કફ, ઉંધારીંસ, શેરીંદ�, ઝા�ડુ�, ઊંલોટી�, તુંરીંસ, શે�ષા, રીંક્તુંવિપીત્ત, ક: મિમા, પ્રમા$હ, મા4છે�� , થ�ક, બળતુંરીં�,  તુંથ� ક્ષતુંન$ દ4 રીં કરીંન�રીં છે$ . ન�� માધા પી� વિષ્ટદ�યક, સ�રીંક એટીલો$ ક$ માળન$ સરીંક��ન�રીં, રુંક્ષ તુંથ� ��ય� વિપીત્ત�રિદ દ�ષા�ન$

બહ�રીં ક�ઢન�રીં છે$ . ઘી� અન$ માધા સરીંખ� ભોં�ગ$ લો$ ��ય નહ�. માધાન$ ગરીંમા કરીં�ન$ પીણી લો$��ય નહ�. .- ઔષાધૃ- વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 24/11/11 માધૃનુ� ઉપચ�રી (Madh)

*  એક ગ્લો�સ ઠું ડુ� દ4 ધામા� બ$ ચુમાચુ� માધા મિમાP કરીં� પી���થ� શેસ્થિક્તું સ્ફેt�તું આ�$ છે$ . * એક એક ચુમાચુ� આદ� ન� રીંસ અન$ માધા મિમાP કરીં� સ��રીં- સ�, પી���થ� શેરીંદ� માટી$ છે$ . અન$ ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રરિદપ્તા થ�ય છે$ . * માધામા� ગ�ળન� રીંસ મા$ળ�� પી���થ� ઊંલોટી�- ઉંબક� માટી$ છે$ . * માધા

અન$ મા�ખણી મિમાP કરીં� ચુ�ટી��થ� તુંરીંતું , ઉંગ્ર હ$ ડુક� બ ધા થ�ય છે$ . બ$ ચુમાચુ� માધા એક ચુમાચુ� લો�બ� ન� રીંસ પી���થ� લો�હ�ન� દબ�ણી ઘીટી$ છે$ . * બ$ બ$ ચુમાચુ� માધા અન$ અરીંડુ4 સ�ન� રીંસ મા$ળ�� પી���થ� ઉંધારીંસ અન$ કફન� પ્રક�પી શે� તું થ�ય છે$ .-  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 28/11/11 મા� �દા�નુ� ઉપચ�રી (Mahendi)

*  આય��Q રિદય માતું$ મા$ દ� શે�તુંળ- ઠું ડુ� હ���થ� તું$ ન� પી�નન$ ખ4બ બ�રીં�ક લોસ�ટી� તું$ ન� લો$ પી કરીં��થ� હથ$ળ� અન$ પીગન� તુંસિળય�ન� બળતુંરીં� શે� તું થ�ય છે$ . * મા$ દ�ન� સિબય� ન$ બ�રીં�ક ��ટી� તું$ ન$ ઘી�મા� મિમાP કરીં� તું$ ન� ન�ન� સ�પી�રીં� ,$�ડુ� ગ�ળ�- લો�ડુ� ડુ� જા$ સ��રીં- સ�, ખ���મા� આ�$ તું� રીંક્તું�વિતુંસ�રીં માટી$ છે$ . * મા$ દ�ન� પી� દડુ� બ�રીં�ક ��ટી� તું$ ન� લો$ પી મા�થ� ધા�ય� પીછે� કરીં��થ� ખ�ડુ� અન$ તું�ળ��ન� બળતુંરીં� માટી$ છે$ . * મા$ દ�ન� પી� દડુ� બ�રીં�ક ��ટી� તું$ ન� જાડુ� લો$ પી કરીં��થ� ક�ચુ� ગ4માડુ� પી�ક�ન$ ,લોદ� ફt ટી� જાય છે$ . * બ$ ચુમાચુ� મા$ દ�ન� પી� દડુ�ન� રીંસ દ4 ધામા�

ન�ખ� પી���થ� ઉંષ્ણીપ્રમા$હ અન$ તું તું� પ્રમા$ હ માટી$ છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 29/11/11

Page 65: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

વૈદિરીયા�ળ�નુ� ગૌ� ણ (Variyari) અવિતું પ્ર�ચુ�નક�ળથ� આપીણી$ ત્યાં� �રિરીંય�ળ� મા�ખ��સ અન$ ઔષાધારૂપી$ �પીરીં�તું� આ�$ છે$ . �રિરીંય�ળ�ન$ આય��Q દમા� મિમાP$ય� મા�શે� અન$

માધા� રિરીંક� કહ$ છે$ . ગ�ણી�ન� દૃવિષ્ટએ તું$ માધા� રીં, તું�ખ�,  તું� રીં� અન$ સહ$ , , કડુ�� છે$ . તું$ શે�તુંળ, મિસ્નગ્ધા બરીં�ળન� રીં�ગ�, ક: મિમા, અમિગ્નામા� દ્ય, ખ�સ�, ય�વિનશે4ળ, હરીંસ, ક્ષય,  રીંક્તુંવિ�ક�રીં તુંથ� ઊંલોટી� માટી�ડુ$ છે$ . �રિરીંય�ળ�મા� ત્રણી ટીક� ઉંડુનશે�લો તું$લો રીંહ$ લો� છે$ . આ તું$લો પી�ચુન

સ�ધા�રીં� ��ય� ન$ દ4 રીં કરીં$ છે$ . પી$શે�બન� અન$ અમ્લોવિપીત્તન�, આખન� અન$ શેરીં�રીંન� બળતુંરીં�મા� સ�કરીં ન�ખ$લો �રિરીંય�ળ�ન� શેરીંબતું પી��� જા$ઈએ. -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 30/11/11 વૈદિરીયા�ળ�નુ� ગૌ� ણ (Variyari)

આય��Q રિદય માતું$ ભોં4ખ ન લો�ગતું� હ�ય,  આહ�રીં પીચુતું� , ન હ�ય અન$ સ4 ઠું, આદ� , મારીં�, પી�પીરીં ,$�� ઔષાધા� સહન ન થતું� હ�ય, તું$માન$ મા�ટી$ �રિરીંય�ળ� ખ4બ વિહતું��હ અન$ ઉંપીય�ગ� ઔષાધા છે$ . વિપીત્તપ્રક: વિતું��ળ�ન$ મા�ટી$ અમિગ્નામા� દ્ય અન$ અપીચુ�મા� �રિરીંય�ળ� ખ4બ , વિહતું��હ અન$ ઉંપીય�ગ� ઔષાધા છે$ . અમિગ્નામા� દ્ય, અમ્લોવિપીત્ત અન$ અપીચુ�થ� પી�ડુ�તું� દદ��ઓએ એક ચુમાચુ� �રિરીંય�ળ�,  અડુધા� ચુમાચુ� સ�કરીં સ�થ$

સ��રીં$ બપી�રીં$ અન$ રીં�ત્ર$ ખ4બ ચુ���ન$ ખ��� . જા$ અમ્લોવિપીત્તમા� ખ�ટી�- કડુ�� ઊંલોટી�ઓ થતું� હ�ય તું� ન�સિળય$ રીંન� પી�ણી�મા� �રિરીંય�ળ� અન$ સ�કરીં ન�ખ$લો શેરીંબતું પી��� -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 01/12/11ડે�� ગૌળ� (Dungari – Onion)

આપીણી$ ત્યાં� લોખન@ન� હિંકCગ જ્યા�,� મા$ રિડુકલો ક­લો$,ન� મા$ રિડુસ�નન� પ્ર�ફ$ સરીં ડુ�. ગ�પ્તા�ન� ક�ચુ� ડુ� ગળ� વિ�ષા$ ન� સશે�ધાન રિરીંસચુ� ન$ અમા$ રિરીંક� અન$ સિબ્રાટીનન� �wજ્ઞા�વિનક�એ પીણી મા�ન્ય રીં�ખ્ય� છે$ . ડુ�. ગ�પ્તા�ન� રિરીંસચુ� તું�રીંતુંમ્ય એ છે$ ક$ ડુ� ગળ� માગ, અન$ હૃદયન� નસ�મા� થતું�

થ્રો�મ્બ�સ�સન� હ� માલો�ન� સ�મા$ રીંક્ષણી આપી$ છે$ . ડુ� ગળ� લો�હ�ન� ચુરીંબ� ઓગ�ળ$ છે$ . અવિતું પ્ર�ચુ�ન ક�ળથ� ડુ� ગળ� આપીણી$ ત્યાં� આહ�રીં અન$ ઔષાધારીં: પી$ પ્રય�જાતું� આ�� છે$ . આપીણી$ ત્યાં� લો�લો આછે� ગ�લો�બ� અન$ સફ$ દ ડુ� ગળ� થ�ય છે$ . અમા�રીં� માહ� �� તુંરીંફન� ઓછે� ઉંગ્ર,

તું�ખ�, મા�ઠું� હ�ય છે$ . ન�સિસક તુંરીંફથ� સફ$ દ ડુ� ગળ� ઉંગ્ર,  તું�ખ� હ�ય છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 05/12/11 વૈ�વૈડે��ગૌ ગૌ� ણકાંમા! (Vavding) આય��Q રિદય માતું$ ���ડુ�ગ ��ય� ન$ ન�ચુ$ સરીંક��ન�રીં, ઉંત્તમા ક: મિમા ન�શેક, મા4ત્ર �ધા�રીંન�રીં, બળપ્રદ, ��ય� ન�શેક, માગ,ન$ બળ

આપીન�રીં,  લો�હ�ન� શે� સિg કરીંન�રીં અન$ રીંસ�યન છે$ . ���ડુ�ગ શેરીં�રીંન� બધા� વિક્રીય� પીરીં અસરીં કરીં$ છે$ . ���ડુ�ગ લો$��થ� ભોં4ખ સ�રીં� લો�ગ$ છે$ . આહ�રીં પીચુ�ન$ માળ સ�ફ આ�$ છે$ . �,ન �ધા$ છે$ ,  �ણી� સ� ધારીં$ છે$ . બ�ળક�ન� તું� રિદવ્ય ઔષાધા છે$ . ગ�ળ અન$ ચુપીટી� ક: મિમા મા�ટી$ દસ ગ્ર�મા ���ડુ�ગ ચુ4ણી� સ��રીં$ ખ�લો� પી$ ટી$ લો$ �� . ઉંપીરીં વિહમા$, ક$ હરીંડુ$ થ� ,� લો�બ લો$��. બધા� ક: મિમાન� ખ�તુંમા� થઈ ,શે$ . દસ ગ્ર�મા ચુ4ણી� �યસ્કૃ વ્યસ્થિક્તુંએ અન$ બ�ળક�એ ત્રણીથ� પી� ચુ ગ્ર�મા લો$�� . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 06/12/11 વૈ�વૈડે��ગૌનુ� ઉપચ�રી 

અમિગ્નામા�દ્ય, અરુંમિચુ, અપીચુ�, ઊંલોટી�, ઊંબક�,  શે4ળ અન$ આફરીં�મા� સ��રીં$ ,  બપી�રીં$ અન$ રીં�ત્ર$ ચુ�રીંથ� પી� ચુ ગ્ર�મા ,$ટીલો� ���ડુ�ગન� ચુ4ણી� છે�શેમા� મિમાP કરીં� પી� ,�� . ઉંત્તમા લો�ભોં થશે$ . વિપીત્તપ્રક: વિતું��ળ�એ ���ડુ�ગન� ઉંપીય�ગ કરીં�� નહ�. આધા�શે�શે�- મા�યગ્ર$ન મા�ટી$ ન� પ્રય�ગ આપીણી� ગ�,રીં�તુંમા� , થઈ ગય$લો� શે�ઢલો ન�માન� વિ�દ્વ�ન �w દ્ય$ આ પ્રમા�ણી$ બતું�વ્ય� છે$ . ���ડુ�ગ અન$ ક�ળ� તુંલો સરીંખ� ભોં�ગ$ લોઈ તું$ ન�

ચુ4ણી� બન���� . આ ચુ4ણી� રિદ�સમા� ત્રણીથ� ચુ�રીં �ખતું સ4 ઘી��થ� આધા�શે�શે�ન� દ�ખ��� માટી$ છે$ . આય��Q દમા� આ�� ઉંપીચુ�રીંન$ નસ્ય પ્રય�ગ કહ$ છે$ . -          વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 07/12/11શતુ�વૈરી� (Shatavari)

આય��Q દન� એક અન� પીમા ઔષાધા છે$   ‘ ’શેતું��રીં� વિપીત્તન� અન$ ક રીં�ગ�મા� �w દ્ય� આ ઔષાધાન� ઉંપીય�ગ કરીં�ન$ યશે અન$ ધાન મા$ળ�$ છે$ . ગ્ર�ષ્માન� આરીં ભોં$ ,મા�નમા� થ� ફt ટી� ન�કળતું� આ �$લોન$ ન�ન� ન�ન� અસખ્ય પીણી�� બ$સ$ છે$ . એટીલો� મા�ટી$ , સસ્કૃ:તું ભોં�ષા�મા� તું$ ન� એક ન�મા

Page 66: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

છે$  ‘ ’બહ� પીત્ર�   સિશેય�ળ�મા� તું$ ન$ સ� ગ મિધાતું ફt લો� અન$ પીછે� ફળ� આ�$ છે$ . ઔષાધામા� તું$ ન� મા4ળન� ઉંપીય�ગ થ�ય છે$ . ,$ ગ� ધા�ન$ ત્યાં� માળ$ છે$ . આ મા4 સિળય�ન$ સ્�ચ્છે કરીં�ન$ તું$ ન� બ�રીં�ક �સ્ત્રીગ�ળ ચુ4ણી� બન��� લો$ �� . આ થય� �w દ્ય�ન� મા�ન�તું�  ‘ ’શેતું��રીં� ચુ4ણી� . ,$ અન$ ક રીં�ગ�મા�

ઉંપીય�ગ� છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 09/12/11 શતુ�વૈરી� ક્ષં�રીપ�કાં (Shatavari) આય��Q દમા� શેતું��રીં� એ વ્રણી- ચુ� દ� મા�ટી$ ન� અકસ�રીં ઔષાધા છે$ . શેરીં�રીંમા� ક�ઈ પીણી સ્થ�ન$ અ દરીં ક$ બહ�રીં ચુ� દ� પીડુય� હ�ય તું� શેતું��રીં� ક્ષ�રીંપી�કન� ઉંપીય�ગ કરીં��. આશેરીં$ બસ� ગ્ર�મા દ4 ધા,  એટીલો� , પી�ણી�, દસગ્ર�મા શેતું��રીં�,  પી� ચુ ગ્ર�મા ,$ઠું�માધા અન$ બ$ ચુમાચુ� ખડુ� સ�કરીં

આ બધા�ન$ મિમાP કરીં� ધા�મા� તું�પી$ ઉંક�ળ��. પી�ણી�ન� ભોં�ગ ઊંડુ� જાય એટીલો� ઉંક�ળ� ઠું ડુ� પી�ડુ�ન$ પી� ,�� . આ શેતું��રીં� ક્ષ�રીંપી�ક તું�,$તું�જા$ સ��રીં- સ�, પી���,  ,$થ� મા�ઢ�ન�, હ�,રીં�ન�, ગળ�ન�, ય�વિનન� આતુંરીંડુ�ન�,  ગભોં��શેયન� ચુ� દ�- વ્રણી માટી$ છે$ . ગરીંમા માસ�લો�

બધા કરીં� દ4 ધા �ધા�રીં$ લો$ �� . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 12/12/11સરીગૌવૈ� (Sargavo)

સરીંગ��ન$ આય��Q દમા�  ‘ ’શે�ભોં�,ન   કહ$ ��મા� આ�$ છે$ . ,$ શે�ભોં�- સ દરીંતું�ન$ વ્યક્તું કરીં$ છે$ તું$ થ� શે�ભોં�,ન. શ્વા$તું પી� ષ્પી���ળ� સરીંગ��ન� પી� ષ્પી� ,$ણી$ જા$ય� હશે$ તું$ તું$ ન� શે�ભોં�ન� ,રૂરીં �ખ�ણી કરીંશે$ . સરીંગ��ન� પી�ન, ફt લો, શે�ગ�, મા4ળ,  છે�લો આ બધા�ન� વિ�ણિભોંન્ન રીં�તું$

ઔષાધામા� ઉંપીય�ગ થ�ય છે$ . તુંમા�મા પ્રક�રીંન� સ�જા માટી�ડુ��ન� પી� નન� ��- સ�ટી�ડુ� ,$ટીલો� , ક્ષમાતું� સરીંગ��મા� છે$ . સરીંગ��, માધા� રીં, તું�ખ�, કડુ��, તું� રીં�, ઉંષ્ણી, તું�ક્ષ્ણી, રુંમિચુકરીં, ભોં4ખ લોગ�ડુન�રીં, પી�ચુક માળન$ સરીંક��ન�રીં, હૃદય મા�ટી$ સ�રીં�, ચુ� દ�, ક: મિમા, આમા વિ�g� બરીં�ળ, સ�જા, ખ,��ળ, મા$ દ�રીં�ગ અન$ ન$ ત્ર મા�ટી$ વિહતું��હ છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 13/12/11 સરીગૌવૈ�નુ� ઉપચ�રી (Sargavo)

આધા� વિનક વિ�જ્ઞા�ન કહ$ છે$ ક$ ,  સરીંગ��ન� મા4ળમા� ઇફ�ડુx �ન રીંહ$ લો� છે$ . આ ઇફ�ડુx �ન દ્રાવ્ય દમા- શ્વા�સમા� સરીંસ પીરિરીંણી�મા આપી$ છે$ . તું$થ� દમાન� દદ��ઓ ઇફ�ડુx �નન� ટી�કડુ�ઓ ણિખસ્સ�મા� રીં�ખ$ છે$ . દમાન� દદ��ન$ કફ પી� ષ્કળ થતું� હ�ય તું� રીં�, સ��રીં- સ�, તું�,$તું�જા$ સરીંગ��ન� છે�લોન� ઉંક�ળ� પી��� જા$ઈએ. આન�થ� કફ છે4 ટી� પીડુ$ છે$ . ઝા�ડુ� પી$શે�બ છે4 ટીથ� થ�ય છે$ . જા$ હૃદયન� તુંકલો�ફન$ લો�ધા$ લો��રીં મા�ટી� થય� હ�ય, તું�

સરીંગ��ન� ઉંક�ળ� અથ�� સરીંગ��ન� બ�ફ$ લો� શે�ગન� સ4 પી પી���થ� હૃદય અન$ લો��રીં બ ન$ મા� ફ�યદ� થ�ય છે$ . મા4ળન� ઉંક�ળ� પીથરીં� માટી�ડુ$ છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 14/12/11શરીપ� ખ� (Sharpankho)

‘ ’ ’ ’ ‘ ’આય��Q રિદય ઔષાધા શેરીંપીખ અથ�� પ્લો�હશેત્ર� એ , આપીણી� ગ�,રીં�તું�મા� શેરીંપીખ� .  બરીં�ળન$ આય��Q દમા� પ્લો�હ અથ�� પ્લો�હ� કહ$ છે$ . બરીં�ળન� વિ�ક: વિતુંઓ શેરીંપીખ�થ� માટી$ છે$ . એટીલો$ , તું$ ન$ પ્લો�હશેત્ર� ન�મા અપી�ય� છે$ . શેરીંપીખ� કડુ��, તું4 રીં�, હલોક� તુંથ� બરીં�ળ અન$

લો��રીંન� રીં�ગ�, આફરીં�, ગ�ળ�, વ્રણી, ઉંધારીંસ, લો�હ� વિ�ક�રીં,  દમા અન$ તું�� માટી�ડુ$ છે$ . શેરીંપીખ�ન� આખ� છે�ડુ સ4 ક�� ચુ4ણી� બન���� . અડુધા�થ� એક ચુમાચુ� આ ચુ4ણી� માધા સ�થ$ લો$ ��થ� કફન� રીં�ગ� ઘી� સ�થ$ લો$ ��થ� વિપીત્તન� રીં�ગ� અન$ ��ય� ન� રીં�ગ� છે�શે સ�થ$ લો$ ��થ� માટી$

છે$ .-           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 15/12/11સ�કાંરી (Sakar)

અનન્ય મા�ઠું�શે��ળ� સ�કરીં ઔષાધા તુંરીં�ક$ ઘીણી� ઉંપીય�ગ� છે$ . માર્હિહCષા સ�P�તું$ સ�કરીંન$ વિનમા�ળ શે�તુંળ, મિસ્નગ્ધા માધા� રીં, ગ�રું ક�માશેસ્થિક્તું�ધા� ક,  તું:ષા� અન$ રીંક્તુંવિપીત્તન� શેમાન કરીં$ છે$ . સ�કરીં પી�ચુનમા� સરીંળતું� કરીંન�રીં, તુંરીંતું ર્સ્ફૂિસ્ફેtCતું- તું�,ગ� આપીન�રીં, Pમા- થ�કન$ દ4 રીં કરીંન�રીં, એનજી�- શેસ્થિક્તું આપીન�રીં, સડુ�ન� ન�શે કરીંન�રીં ક ઠું મા�ટી$ વિહતુંકરીં,  ડુ�ય�સિબટી�સ ન હ�ય તું� હૃદય મા�ટી$ વિહતુંકરીં છે$ . સ�કરીં એક

Page 67: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

ચુમાચુ�. હળદરીં અડુધા� ચુમાચુ� એક ગ્લો�સ પી�ણી�મા� તું$ ન� શેરીંબતું બન��� પી���થ� ગળ�ન� સ�જા$ ક�કડુ�,  કફન� રીં�ગ� તુંથ� સ્�રીંભોંગ માટી$ છે$ .-           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 16/12/11 બિસતુ�પલ�દિદા ચ# ણ! (Sitopaladi)

આય��Q દમા� સ�કરીંન� ઘીણી� ન�મા� છે$ . આમા�થ� સ�કરીંન� એક ન�મા છે$  ‘ ’સ�તું�પીલો� . સ�કરીં અન$ બ�જા ઔષાધા દ્રાવ્ય�ન� મિમાPણીથ� તુંw ય�રીં થતું� ‘ ’ સ�તું�પીલો�રિદ ચુ4ણી� એ આય��Q દન� ખ4બ જાણી�તું� ઔષાધા છે$ . ૧૬૦ ગ્ર�મા સ�કરીં, ૮૦ ગ્ર�મા �� સકપી4 રીં,  ૪૦ ગ્ર�મા લો�ડુ� પી�પીરીં,  ૨૦ ગ્ર�મા એલોચુ�,  ૨૦ ગ્ર�મા તું,. આ દરીં$કન�   અલોગ અલોગ �સ્ત્રીગ�ળ બ�રીં�ક ચુ4ણી� કરીં�,  ,� દ� ,� દ� બ�ટીલો�મા� ભોંરીં� લો$ �� . ��સકપી4 રીંન$ છે કલો�ક

લોસ�ટી� બધા� ચુ4ણી� મા$ળ�� છે કલો�ક ફરીં� લોસ�ટી�� . આ થય�  ‘ ’સ�તું�પીલો�રિદ ચુ4ણી� . આ ચુ4ણી� માધા સ�થ$ ચુ�ટી��થ� કફન� રીં�ગ� અન$ ક્ષય માટી$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 19/12/11કાં�કાંમા- વૈ/ ક્ષં�મ્લ (Kokam)

‘ ’ આય��Q રિદય ઔષાધા �:ક્ષ�મ્લો ન$ આપીણી$ ક�કમા કહ�એ છે�એ. આ ક�કમા પી�ક� પીચુ��મા� ભોં�રીં$ ,  માળન$ સ4 ક�ન�રીં, તું4રું , તું�ખ� , ખ�ટી� , હલોક� , ગરીંમા રુંમિચુ કરીંન�રીં, ,ઠુંરીં�મિગ્ના �ધા� ક, કફ અન$ ��ય� �ધા�રીંન�રીં છે$ . તું$ માસ�,  સગ્રહણી� અન$ હૃદય મા�ટી$ વિહતુંકરીં છે$ . તું$ પી�ચુન વ્ય�સ્થિસ્થતું

કરીંન�રીં, માળન� સડુ�,  દ� ગq ધા દ4 રીં કરીંન�રીં, આતુંરીંડુ� ન� વિક્રીય� સ�ધા�રીંન�રીં,  ક�કમાન� સ�કરીંમા� બન��$લો શેરીંબતું વિપીત્તન� બળતુંરીં�,  અવિનદ્રા� અન$ તુંરીંસ માટી�ડુ$ છે$ . આ શેરીંબતું ધા�મા$ ધા�મા$ પી���થ� વિપીત્તન� શેમાન થ�ય છે$ . દહ�ન� માલો�ઇ સ�થ$ લો$ ��થ� માસ� શે� તું થ�ય છે$ .

-       -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 20/12/11મા�ઠી�� - નુમાકાં (Mithu – Salt)

આપીણી� આહ�રીંમા� બ�જા માસ�લો� �ગરીં તું� ચુલો��� શેક�ય,  પીરીં તું� મા�ઠું� �ગરીં તું� ચુલો��� શેક�તું� નથ�. આ ક�રીંણીથ� , મા�ઠું�ન$ માસ�લો�ન� રીં�જા કહ$ ��ય છે$ . આય��Q દમા� મા�ઠું�ન$ ખ�રું , પીચુ��મા� ભોં�રીં$ , ,ઠુંરીં�મિગ્નાન$ પ્રરિદપ્તા કરીંન�રીં, આહ�રીંન� પી�ચુન કરીં��ન�રીં, ઝા�ડુ�

ઉંતું�રીંન�રીં, ખ�રું હ��� છેતું� દ�હ બળતુંરીં� ન કરીંન�રીં, કફન$ પ્રક� વિપીતું કરીંન�રીં,  ��ય� શે� તું કરીંન�રીં,  રુંમિચુ કરીં��ન�રીં,  હૃદય મા�ટી$ વિહતુંકરીં (થ�ડુ� લો$��થ�) શે4ળ ન�શેક અન$ સ્��રિદષ્ટ છે$ . તું$ �ધા�રીં$ પીડુતું� લો$ ��થ� બ�.પી�.�ધા�રીંન�રીં,  હૃદયન� નળ�ઓ બગ�ડુન�રીં,  ��ળ સફ$ દ કરીં$ છે$ . - વૈ� દ્ય

માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 22/12/11ધૃ�ણ� (Dhana)

આય��Q રિદય રીં�તું$ ધા�ણી�ન� ઔષામિધાય ગ�ણી�ન$ ધ્ય�નમા� રીં�ખ�ન$ , તું$ ન$ રીંસ�ડુ�મા� સ્થ�ન અપી�ય� છે$ . ધા�ણી� સ્��દમા� તું� રીં�, સહ$ , કડુ��, તું�ખ�, મા4ત્ર, ઉંત્પીન્ન કરીંન�રીં, ��ય� મા�ટી$ અવિહતુંકરીં, પીચુ��મા� હલોક�, ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રદ�પ્તા કરીંન�રીં, આહ�રીંન� પી�ચુન કરીંન�રીં, તું��મા� વિહતુંકરીં, માળન$ રીં�કન�રીં અન$ ��ય� વિપીત્ત�દ� ત્રણી$ દ�ષાન$ માટી�ડુન�રીં છે$ . તું$ તુંરીંસ, બળતુંરીં�, ઊંલોટી�, ઉંબક�, અરુંમિચુ, ઉંધારીંસ, શ્વા�સ- દમા, દ� બ�ળતું�,  વિપીત્તન� રીં�ગ� તુંથ� શેરીં�રીંન� આતુંરિરીંક ખ�ટી� ગરીંમા� માટી�ડુન�રીં છે$ . ધા�ણી� અન$ સ�કરીંન� શેરીંબતું પી$ ટીન� બળતુંરીં� અન$ એસિસરિડુટી�

માટી�ડુન�રીં છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 26/12/11લસણ (lasan)

અવિતું પ્ર�ચુ�નક�ળથ� લોસણીન� આહ�રીં અન$ ઔષાધામા� ઉંપીય�ગ થતું� આવ્ય� છે$ . આપીણી� ઋમિષા- મા�ન�ઓએ તું� લોસણીન$ તું� અમા:તું સ�થ$ સરીંખ��$લો છે$ . તું$ ન� ઉંત્પીસિત્ત પીણી અમા:તુંમા� થ� થય$લો� મા�ન��મા� આ�� છે$ . આય��Q દમા� તું$ ન$ ઉંત્તમા આહ�રીં દ્રાવ્ય અન$ પ્રસિસg રીંસ�યન

ઔષાધા કહ્યું� છે$ . તું$ શેરીં�રીંન$ પી� ષ્ટ કરીંન�રીં, ��ય� �ધા� ક, ઉંષ્ણી, મિસ્નગ્ધા, પી�ચુન કરીંન�રીં, માળ ઉંતું�રીંન�રીં, માધા� રીં અન$ તું�ક્ષ્ણી છે$ . જીણી�જ્�રીં,હૃદયરીં�ગ, શે4ળ, કબસિ,ય�તું, અરુંમિચુ, ઉંધારીંસ, સ�જા, અમિગ્નામા� દ્ય, શ્વા�સ, ��ય� અન$ કફન$ માટી�ડુ$  છે$ . -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Page 68: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

Dt : 27/12/11 લસણનુ� ઉપચ�રી (Lasan)

આધા� વિનક મિચુવિકત્સ�શે�સ્ત્રીમા� હૃદયન� રીં�ગ�મા� લોસણીન$ ઉંત્તમા ઔષાધા ગણી���ય� છે$ . લોસણીમા� ફક્તું એક ખ�ટી� રીંસ , નથ�. બ�ક�ન� પી� ચુ રીંસ� લોસણીમા� હ���થ� તું$ ��ય� વિપીત્ત અન$ કફથ� થતું� મા�ટી�ભોં�ગન� રીં�ગ�મા� વિહતું��હ છે$ . * લોસણી લોસ�ટી�ન$ સ4 ઘી��થ� આધા�શે�શે�ન�

મા�ઈગ્ર$નન� દ�ખ��� શે� તું થ�ય છે$ .* તુંલોન� તું$લોમા� કકડુ��$લો �સણી ખ���થ� મા�ઢ�ન� લોક�� શે� તું થ�ય છે$ અન$ સ� ધા�ન� �� માટી$ છે$ . * લોસણીન$ તુંલોન� તું$લોમા� કકડુ��� ઠું ડુ� પી�ડુ� તું$ ન� ટી�પી� પી�ડુ��થ� ક�નન� ધા�ક,  બહ$ રીં�શે અન$ પીરું માટી$ છે$ . * લોસણી ખ���થ� પી$ ટીન� ગ$સ

અન$ દ� ગq ધા માટી$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 29/12/11 મારી�નુ� ઉપચ�રી (Mari)

* અગ ,કડુ�ઈ ,તું� હ�ય તું$ સ્થ�ન પીરીં મારીં�ન$ ઠું ડુ� પી�ણી�મા� ખ4બ લોસ�ટી�ન$ બન��$લો� લો$ પી કરીં��થ� રીં�હતું થ�ય છે$ . * ચુ�રીં સફ$ દ મારીં� ઘી�મા� લોસ�ટી� ધા�મા$ ધા�મા$ ચુ�ટી��થ� શે�ળસ માટી$ છે$ . * ચુ�રીંથ� પી� ચુ સફ$ દ મારીં�ન� બ�રીં�ક પી�ઉંડુરીં કરીં� માધામા� મા$ળ�� ચુ�ટી��થ� શેરીંદ�-

ઉંધારીંસ માટી$ છે$ . * મારીં�ન$ કરીં , તું$લોમા� લોસ�ટી� તું$ ન� કપી�ળ પીરીં લો$પી કરીં��થ� મા�થ�ન� દ�ખ��� અન$ આધા�શે�શે� મા�ઈગ્ર$ન પીણી માટી$ છે$ . * ચુ�રીંથ� પી� ચુ મારીં�ન� ચુ4ણી� એક કપી દ4 ધામા� ઊંક�ળ�ન$ પી���થ� ઉંધારીંસ અન$ કફ માટી� જાય છે$ . * મારીં�ન� ભોં4 ક� ઘી� અથ�� માધા સ�થ$ થ�ડુ�

ચુ�ટી��થ� અ��, ખ4લો� જાય છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 30/12/11વિંહ5ગૌ- વૈઘુ�રીણ� (Hing / Vagayni)

‘ ’ ‘ ’ આપીણી$ ત્યાં� દ�ળશે�કન� �ઘી�રીંમા� �પીરીં�તું� હિંહCગ ન$ �ઘી�રીંણી� પીણી કહ$ છે$ . રીં�જી દ� �પીરીં�શેમા� હિંહCગ અરુંમિચુ, આફરીં�, પી$ ટીન� ગ$સ, પી$ ટીન� રીં�ગ�,  શે4ળ �ગ$ રીં$મા� ઘીરીંગથ્થ� ઔષાધારૂપી$ પીણી �પીરીં�ય છે$ . આય��Q રિદય માતું$ હિંહCગ રુંમિચુ�ધા� ક, આહ�રીં પીચુ��ન�રીં, વિપીત્ત�ધા� ક, તું$મા,

��ય� , કફ, આતુંરીંડુ�ન� ક: મિમા, દ� ગq ધા, મા દ�મિગ્ના માટી�ડુન�રીં, ,ઠુંરીં, આતુંરીંડુ� , ગભોં��શેય મા�ટી$ ઉંત્ત$,ક, માળન$ સરીંક��ન�રીં કહ� છે$ . ,$માન$ દ� તુંન� દ�ખ��� થતું� હ�ય,  મા�ઢ�મા� થ� દ� ગq ધા આ�તું� હ�ય તું$ માણી$ અડુધા� ચુમાચુ� હિંહCગ એક ગ્લો�સ પી�ણી�મા� ઊંક�ળ� ઠું ડુ� પી�ડુ� આ ન�શે$ ક� પી�ણી�થ� ક�ગળ� કરીં�� જા$ઈએ. -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 02/01/12એલચ� (Elchi)

‘ ’અત્યાંતું સ�ગ મિધાતું હ���થ� એલોચુ�  મા�ખ��સમા� , આહ�રીંમા� અન$ ઔષાધામા� �પીરીં�ય છે$ . ન�ન� અન$ મા�ટી� એમા બ$ પ્રક�રીંન� એલોચુ�મા� ન�ન� P$ષ્ઠ ગણી�ય છે$ . આય��Q રિદય માતું$ મા�ટી� એલોચુ� તું�ખ�,  ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રદ�પીક, ગરીંમા અન$ પીચુ��મા� હલોક� છે$ . તું$ કફ વિપીત્ત, લો�હ�ન�

બગ�ડુ, ખ,��ળ, દમા, ઊંલોટી�, ઊંબક�, મા4ત્ર�શેયન� રીં�ગ,  ઉંધારીંસ અન$ મા�ઢ�ન� રીં�ગ� માટી�ડુન�રીં છે$ . ન�ન� એલોચુ� તું�ખ�, ઠું ડુ�, પીચુ��મા� હલોક� છે$ . તું$ ��ય� ,  કફ, ઉંધારીંસ, શેરીંદ�, દમા, માસ�, પી�ઇલ્સ અન$ મા4 ત્રમા�ગ� ન� રીં�ગ� માટી�ડુ$ છે$ . લો�બ� સ�થ$ લો$ ��થ� ઉંદરીંશે4ળ માટી$ છે$ .

- વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 03/01/12તુજ (Taj)

આહ�રીંન$ સ્��દ અન$ સ�ગ ધા આપી�� અન$ મા�ખ શે� સિgકરીં હ���થ� મા�ખ��સમા� તું$ �પીરીં�ય છે$ . આય��Q રિદય ઔષાધા�મા� પીણી તું$ �પીરીં�ય છે$ . પી�તુંળ� છે�લોન� તું,ન� ઉંપીય�ગ કરીં��. આય��Q રિદય માતું$ તું, તું�ખ�,માધા� રીં, કડુ��, સ�ગ ધા�દ�રીં, ��ય� �ધા� ક, �ણી� સ� ધા�રીંન�રીં તું$ મા, ��ય� ,

વિપીત્ત,  મા�ખ શે� ષ્કતું� અન$ તુંરીંસ માટી�ડુન�રીં છે$ . તું, ઉંમિચુતું મા�ત્ર�મા� ક�મા�ત્ત$,ક અન$ અમિધાક લો$��થ� નપી� સકતું� લો��$ છે$ . પી� ચુમાચુ� ,$ટીલો� તું,ન� ચુ4ણી� પી�ણી�મા� ન�ખ� સ��રીં- સ�, લો$��થ� અજીણી� , ઊંબક�- મા દ�મિગ્ના, ઉંદરીંશે4ળ- આકડુ�,  ઉંદરીં રીં�ગ� માટી$ છે$ . ગભોં��શેય સ ક�ચુક

હ���થ� પ્રસ4 વિતું પીછે� વિહતું��હ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 05/01/12ગૌળ� (Galo / Garo)

‘ ’ આય��Q દમા� ગળ� ન� ઘીણી� ન�મા� છે$ . અમા:તું�, ગ�ડુ4 મિચુ, સિછેન્નરૂહ� માધા� પીણી�� �ગ$ રીં$ . આ ન�મા�ન� અથ�� પીણી  સમા,�� ,$�� છે$ . અમા:તું�- ન મા:તુંસ્ય�k,  ,$ન� સ$�નથ� પી�ડુ�ઈન$ મારીં��મા� નથ� આ�તું� . ,$મા� અમા:તું �સ$લો� છે$ . ગ�ડુ4 ચુ�- ગ�ડુ રીંક્ષણી,  ,$ આપીણું� રીંક્ષણી કરીં$ છે$ . સિછેન્ન

Page 69: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

રૂહ�- સિછેન્ન� અવિપી રીં�વિહતું. તુંમા$ એન� ગમા$ તું$ ટીલો� ટી� કડુ� કરીં� તું� પીણી મારીંતું� નથ�. તું$ ન� ટી� કડુ� ,મા�નમા� ન�ખ��થ� તું$ ઊંગ�ન$ �$ લો� તુંw ય�રીં થ�ય છે$ . ’તું$ ન� પી�ન મા�ઠું� હ���થ� તું$ ન� એક ન�મા ’માધા� પીણી��  છે$ . તું$ ન� ભોં�જી ખ4બ સ્��રિદષ્ટ છે$ . ,$ તું����ળ� મા�ટી$ ઉંત્તમા છે$ .

-           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 06/01/12ગૌળ�-સ� શમાનુ� (Galo / Garo)

‘ ’ ‘ ’’આય��Q દન� ગ્રથ રીં�,વિનઘી ટી� મા� ગળ�ન$ ણિભોંષાક વિપ્રય�   કહ� છે$ . ણિભોંષાક એટીલો$ �w દ્ય. �w દ્ય�ન$ વિપ્રય છે$ તું$ થ� ણિભોંષાક વિપ્રય� ગળ�ન� �$લો �:ક્ષ પી�સ$ હ�ય તું� તું$ �:ક્ષ પીરીં ચુડુ� જાય છે$ . લો�માડુ� પીરીં ચુડુ$લો� ગળ� સ���ત્તમા ગણી�ય છે$ . ઔષાધામા� એ ��પીરીં�. તું�જી લો�લો� ગળ�ન� ,

ઉંપીય�ગ કરીં��, ન માળ$ તું� સ4 ક� ��પીરીં��. ‘ ’ગળ�મા� ઉંત્કૃ:ષ્ટ ગ�ણી સશેમાન   રીંહ$ લો� છે$ . ,$ ��ય� વિપીત્ત�રિદ �ધા� ગય$લો� દ�ષા�ન$ ઓછે� કરીં$ અન$ ઓછે�ન$ સમા�ન કરીં$ તું$ સશેમાન- એટીલો$ ગળ�ન� એક ગ�ળ�ન� ન�મા ‘ સશેમાન� �ટી� છે$ ,  ,$ તું$ ન� સશેમાન ગ�ણીન$ લો�ધા$ અન$ ક રીં�ગ�મા� �પીરીં�ય

છે$ . -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 09/01/12 અરીડે# સ� કાંફંમા�� (Ardusi)

અરીંડુ4 સ� ક્ષયન� દદ��ઓ મા�ટી$ ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . ક્ષયન� આધા� વિનક દ��ન� ક�સ� સ�થ$ પીણી તું$ લોઈ શેક�ય. ઉંધારીંસન� એ ખ�સ દ�� છે$ . સ4ક� ક$ કફ��ળ� બ ન$ ઉંધારીંસમા� તું$ લોઈ શેક�ય. ફ$ ફસ� મા� અ��, કરીંતું� કફ છે4 ટીતું� ન હ�ય,  સસણી� બ�લોતું� હ�ય એમા� અરીંડુ4 સ� સ�રું ક�મા કરીં$ છે$ . અરીંડુ4 સ�ન� તું�જા , ક�ઢ$ લો� બ$ થ� ત્રણી ચુમાચુ� રીંસમા� બ$ ચુમાચુ� માધા મા$ળ�� સ��રીં- સ�, પી���થ� ખ�સ� માટી$ છે$ . કફ ,લોદ� છે4 ટી� પીડુ$ છે$ . કફન� ન�� રીં�ગ કરીંતું� ,4 ન� રીં�ગમા� �ધા�રીં$ ફ�યદ� કરીં$ છે$ . ન�ન� બ�ળક�ન� સસણી�- �રીં�ધામા� અરીંડુ4 સ�ન� રીંસ અડુધા� ચુમાચુ�

,$ટીલો� એટીલો� , માધામા� મા$ળ�� આપી��. -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 10/01/12 અરીડે# સ� ઉપયા�ગૌ (Ardusi) અરીંડુ4 સ�ન� અ�લો$હ- ચુ�ટીણી એટીલો$ ��સ��લો$હ. બજારીંમા� માળ$ છે$ . ખ�સ�, દમા- શ્વા�સ,  સસણી� �ગ$ રીં$મા� આ ચુ�ટીણી ઉંપીય�ગ� છે$ . અરીંડુ4 સ�ન� કફ છે4 ટી� પી�ડુ��ન� ખ�સ ગ�ણી ધ્ય�નમા� રીં�ખ�� ,$�� છે$ . એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� આ ચુ�ટીણી સ��રીં- સ�, લો$�� . ન�ન� બ�ળક�ન$ અરીંડુ4 સ�ન� રીંસ પી� ચુ- છે ટી�પી� અડુધા� ચુમાચુ� માધા સ�થ$ સ��રીં- સ�, લો$�� . ,$થ� કફ અન$ સસણી� માટી$ છે$ . ,$માન� શેરીં�રીંન� પીરીંસ$ �� ખ4બ

, ગધા�તું� હ�ય તું$ માણી$ અરીંડુ4 સ�ન� રીંસ બ$થ� ત્રણી ચુમાચુ� સ��રીં- સ�, પી��� અન$ અરીંડુ4 સ�ન� સ4 ક� પી�નન� ચુ4ણી� શેરીં�રીં$ ચુ�ળ�ન$ સ્ન�ન કરીં�� . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 12/01/12 આંકાંડે�નુ�� ક્ષં�રી (Akado)

આકડુ� વિ�શે$ લો�સિંલોCબરીં�, લોખ$ છે$ ક$ , ભોંગ�ન ભોં�સ્કૃરીં, ક્ષ�રીં પી�મા�હ અણિભોં��ધ્ય$  ।

યત્ર દ$શે$ ભોં��ન પ્ર�પ્તાk તુંદ્શે ન વ્રજામ્યહમા0  ।।હ$ ! ભોંગ��ન ભોં�સ્કૃરીં ક્ષ�રીં ( એટીલો$ ક$ આકડુ�ન� દ4 ધા) હ� પી�મા� ( એટીલો$ ક$ ખસ ખ�,લો�, ખરીં,�� ) આપીન$ અણિભોં��દન કરું છે� . જ્યા� જ્યા�

આપી સિબરીં�જા$ છે�,  ત્યાં� ત્યાં� હ� પી�મા� કદ� ,તું� નથ�. આકડુ� ��ય� અન$ કફન� ન�શે મા�ટી$ પ્રસિસg છે$ ,. તું$મા લો�હ� અન$ ત્�ચુ�ન� રીં�ગ�મા� અત્યાંતું ઉંપીય�ગ� છે$ . શેરીં�રીંમા� ગમા$ તું$ �� ખ,��ળ- ખ4,લો� હ�ય તું� આકડુ�ન� પી�નન� રીંસમા� હળદરીં મા$ળ�� લોગ�ડુ��થ� માટી� જાય છે$ .

-           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 17/01/12 ગૌ�ખરૂનુ� ગૌ� ણ (Gokharu)

Page 70: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

આધા� વિનક માતું$ ગ�ખરૂમા� ૧૫ ટીક� ક્ષ�રીં, તું$લો તુંથ� રીં�ળ માળ$ છે$ . ગ�ખરૂ ચુ�કણી�, �$ દન� શે�માક, મા4ત્ર �ધા�રીંન�રીં, સગ્ર�હક, બળ આપીન�રીં�,  ઠું ડુ� તુંથ� મા4ત્રહિંપીCડુ ઉંત્ત$,ક છે$ . �ધા�રીં$ લો$ ��થ� પી$ ટી સ�ફ આ�$ છે$ . સ�� પ્રક�રીંન� પ્રમા$હ,  મા4ત્ર�શેય અન$ પ્ર�સ્ટ$ટીન� સ�જામા�

અપી�ય છે$ . મા4ત્રન� અવિતું અમ્લોતું�મા� ,�ખ�રીં સ�થ$ અપી�ય છે$ . વિકડુન�ન� સ�જામા� ,  મા4ત્ર ��સ��ળ� અન$ મા$લો� ડુહ�ળ� હ�ય તું� ગ�ખરૂન� ઉંક�ળ�મા� સિશેલો�જીતું ન�ખ� અપી�ય છે$ . ગ�ખરૂ,  તુંલો અન$ માધા એક એક ચુમાચુ�, બકરીં�ન� દ4 ધામા� ન�ખ� પી���થ� નપી� સકતું� માટી$ છે$ .

-  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 19/01/12 ધૃ�તુ� પ�તિ@કાં ચ# ણ! (Dhatu Paushtik Churna)

‘ ’ આય��Q દન� એક ચુ4ણી� ન� ન�મા છે$ ધા�તું� પી@વિષ્ટક ચુ4ણી� આ ચુ4ણી� સ4 ઠું, ક�ળ� મા4સળ�, ગળ�, ગ�ખરીં: , આમાળ�, ક@ચુ�, અશ્વાગધા�, એખરીં�, ,$ઠું�માધા,  જાયફળ અન$ હરીંડુ$ આ દરીં$ ક ઔષાધા ��સ ��સ ગ્ર�મા તુંથ� એલોચુ�, લો��ગ અન$ જાયફળ ત્ર�સ ત્ર�સ ગ્ર�મા લોઈ બધા� ભોં$ગ�

ખ� ડુ� ચુ4ણી� બન��� લો$ �� . આ ચુ4ણી� અડુધા�થ� એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� ગ�યન� ન�શે$ ક� દ4 ધા સ�થ$ લો$ ��થ� શેરીં�રીંન� રીંસ, રીંક્તું, મા�સ, મા$ દ�રિદ સ�તું$ ધા�તું�ઓન� પી� વિષ્ટ થ��થ� શેરીં�રીં ઋષ્ટ- પી� ષ્ટ થ�ય છે$ . �,ન �ધા$ છે$ . ,$થ� બળ,  ઉંત્સ�હ અન$ સ્ફે�ર્હિતુંCમા� �ધા�રીં� થ�ય છે$ .

-           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 23/01/12લ��બી� (Limbu / Lemon)

અત્યાંતું ખ�ટી� હ��� છેતું� લો�બ� ખ4બ , ગ�ણીક�રીં� અન$ ઉંપીય�ગ� ઔષાધા ફળ છે$ . આય��Q દન� અન$ ક ઔષાધા�ન� બન��ટીમા� તું$ ન� રીંસન� ખ�સ ઉંપીય�ગ થ�ય છે$ . તું$ ન� છે�લો પીણી ઔષાધા�ય ગ�ણી�થ� ભોંરીંપી4 રીં છે$ . આય��Q રિદય માતું$ લો�બ� , ખ�ટી� , તું�ક્ષ્ણી, ��ય� ન�શેક, આહ�રીં

પીચુ��ન�રીં, ભોં4ખ લોગ�ડુન�રીં, પીચુ��મા� હલોક� , ઉંદરીંરીં�ગ�,  ક: મિમાન� ન�શે કરીંન�રીં, ઊંલોટી�, અમિગ્નામા� દ્ય, અરુંમિચુ, આફરીં�, ક�લો$ રીં�, ગળ�ન� રીં�ગ�, ઉંધારીંસ અન$ કફ દ4 રીં કરીંન�રીં છે$ . ન�રીં ગ�, ચુક�ત્ર�, સતુંરીં�, મા�સબ�, પીપીનસ બ�જા$રું �ગ$ રીં$ લો�બ� ન� જાતું છે$ અન$ બધા� ઔષાધામા�

�પીરીં�ય છે$ .- વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 24/01/12લ��બી� (Limbu / Lemon)

આપીન$ ભોં4ખ ન લો�ગતું� હ�ય તું� લો�બ� ન� શેરીંબતુંમા� થ�ડુ� મારીં� અન$ લોહિં�Cગન� ચુ4ણી� મિમાP કરીં� પી���. ભોં4ખ ઉંઘીડુ� ,શે$ . અરુંમિચુ માટીશે$ અન$ આહ�રીં પીચુ� ,શે$ . * લો�બ� આદ� અન$ સિંસCધા�ન� શેરીંબતું પી���થ� તું�વ્ર ભોં4ખ લો�ગશે$ . * લો�બ� ન� એક ગ્લો�સ શેરીંબતુંમા� સ�કરીં ન�ખ� પી���થ� ઉંગ્ર અમ્લોવિપીત્ત,  દ�હ દ�ઝારીં� માટી$ છે$ . * લો�બ� ન� અન$ ડુ� ગળ�ન� રીંસન� સ�કરીંમા� ન�ખ� બન��$લો� શેરીંબતું પી���થ� પી�તુંળ� ઝા�ડુ�

અન$ ક�લો$ રીં�મા� રીં�હતું થ�ય છે$ . * લો�બ� ન� રીંસમા� હળદરીં ન�ખ� તું$ ન� આછે� લો$પી કરીં��થ� મા�ઢ�ન� ક�ળ�શે માટી$ છે$ . -    વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 31/01/12શતુ�વૈરી� (Shatavari)

આય��Q દન� ઉંત્તમા ઔષાધા�મા� શેતું��રીં�ન� ગણીતુંરીં� થ�ય છે$ . શેતું��રીં� બ$ જાતુંન� થ�ય છે$ . (૧) માહ� શેતું��રીં� (૨) ન�ન� શેતું��રીં�. માહ� શેતું��રીં� ણિભોંલો�ડુથ� મા�બઈ સ�ધા�ન� દરિરીંય�વિકન�રીં$ �ધા� થ�ય છે$ . તું$ ન� મા4ળ અગ4ઠું� ,$ટીલો� જાડુ�,  રીંસદ�રીં અન$ આઠુંથ� દસ ફt ટી લો�બ� થ�ય

છે$ . દ��મા� આ મા4 સિળય� , ��પીરીં�� ,$ બજારીંમા� માળ$ છે$ . તું$ ન�ન�ન� મા4 સિળય� , હ�ય છે$ . ન�ન� શેતું��રીં� રીં$ તું�ળ ,મા�નમા� સ�� ત્ર થ�ય છે$ . જા$ મા�ટી� શેતું��રીં� માળ$ તું� તું$ ન� , ચુ4ણી� ��પીરીં�� . જા$ રીંક્તુંસ્રા��� માસ� હ�ય તું� સમાભોં�ગ$ બન��$લો� સ�કરીં અન$ શેતું��રીં�ન� ચુ4ણી� સ��રીં-

સ�, લો$�� . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 02/02/12શતુ�વૈરી� (Shatavari)

આપીણી$ ત્યાં� ક$ ટીલો�ક પ્રસ4તું� સ્ત્રી�ઓન$ ધા��ણીન� તુંકલો�ફ રીંહ$ તું� હ�ય છે$ . ક$ ટીલો�ક સ્ત્રી�ઓન$ ધા��ણી ઓછે� , તું� ક$ ટીલો�કન$ સ�� , ઓછે� આ�તું� હ�ય છે$ . આ�� સ્ત્રી�ઓએ માહ�શેતું��રીં�ન� તું�જા$ રીંસ બ$ - બ$ ચુમાચુ� લો$�� અથ�� તું� એક ચુમાચુ� શેતું��રીં� ચુ4ણી� એટીલો� , સ�કરીં

Page 71: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

એક ગ્લો�સ દ4 ધામા� ન�ખ�,  ઉંક�ળ� ઠું ડુ� પી�ડુ� સ��રીં- સ�, પી���થ� ધા��ણીન� દ�ષા� દ4 રીં થશે$ અન$ ધા��ણી �ધાશે$ અથ�� તું$ ન� ખ�રીં બન���ન$ ખ���. શેતું��રીં� રીંસ�યન ઔષાધા છે$ .  રીંસ�યન ઔષાધા� ,4 ન� હઠું�લો� રીં�ગ�મા� સ�રીં� ફ�યદ� કરીં$ છે$ .-   વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 02/02/12 હળદારી કાં� ન્સરી માટુ�ડેવૈ�નુ� અકાંસ�રી દા�શ� ઇલ�જ (Haldar) મા�ન��ન� લો�ળ દ્વ�રીં� માગ, અન$ ગળ� સ�ધા� પીહ�ચુ�ન$ ક$ ન્સરીં ન�તુંરીંતું� ક�ષા� અન$ જી��ણું�ઓન$ અટીક���� મા�ટી$ દ$શે� ઇલો�, હળદરીં

અકસ�રીં હ���ન� ય�સ�એલોએન� ,$ન્સન ક�મિમ્પ્રહ$ સ્થિન્સ� ક$ ન્સરીં સ$�રીંન� સશે�ધાક� દ્વ�રીં� દ��� કરીં��મા� આવ્ય� છે$ . 

રીં�,બરીં�,ન� ભોં�રીંતું�ય રીંસ�ઈમા� તું$જાન� તુંરીં�ક$ ઉંપીય�ગમા� લો$ ��તું� હળદરીંથ� ક$ ન્સરીં સ�મા$ રીંક્ષણી માળતું� હ���ન� સશે�ધાક�ન� દ��� છે$ . હળદરીંન� વિનયમિમાતું ઉંપીય�ગથ� માગ, અન$ ગળ�ન� ક$ ન્સરીં સ�મા$ રીંક્ષણી માળતું� હ���ન� સશે�ધાનમા� ,ણી�ય� છે$ .

હળદારી માગૌજ અનુ� ગૌળ�નુ�� કાં� ન્સરી સ�મા� રીક્ષંણ આંપ� છું�

શેરીં�રીંમા� સ�જા$ અન$ એસ�ડુ�ટી� �ધા�રીંતું� ક�ષા� સ�યટી�વિકન્સ લો�ળ સ�થ$ ભોંળ�ન$ માગ, અન$ ગળ� સ�ધા� પીહ�ચુ$ છે$ અન$ ક$ ન્સરીંન� ગ� ઠુંન$ વિ�કસ��મા� માદદ કરીં$ છે$ તું$ મા ડુ­. મા$ રિરીંસિલોન �� ગ$ ,ણી�વ્ય� હતું� . લો�ળમા� રીંહ$ લો� ક$ ન્સરીંન� જી��ણું�ઓ તું$મા, અન્ય જી��ણું�ઓન� ન�શે કરીં��મા� હળદરીં ગ�ણીક�રીં� છે$ . ,$ ક$ ન્સરીંન$ �ધાતું� રીં�ક$ છે$ .

હળદરીંન� અન$ ક ઘીરીંગથ્થ� ઉંપીચુ�રીં� પીણી છે$ . તું$ ન� સ$ �નથ� શેરીં�રીંમા� જ્યા� ઘી� લો�ગ્ય� હ�ય તું� તું$ ન$ રૂઝા���મા� અન$ લો�હ� ન�કળતું� રીં�ક��મા� પીણી હળદરીં અસરીંક�રીંક પી� રીં��રીં થય� છે$ . આ ઉંપીરીં� તું શેરીંદ�ન$ ભોંગ�ડુ��મા� દ$શે� ઉંપીચુ�રીં તુંરીં�ક$ સદ�ઓથ� તું$ ન� ઉંપીય�ગ થતું�

આવ્ય� છે$ . વિ�વિ�ધા રીં�ગ� માટી�ડુ�� હળદરીંન� ઉંપીય�ગન$ આથ� , ડુ�શે�મા�ન� �w દ� તુંરીં�ક$ ઓળખ��મા� આ�$ છે$ .

હળદરીં ક� દરીંતું� એસિ�સ$ વિKક છે$ ,$ન� ઉંપીય�ગથ� ઘી�મા� રીંસ� થતું� અટીક$ છે$ . તું$ ન�થ� �,નમા� પીણી ઘીટી�ડુ� થ�ય છે$ . જા$ ક�લો�ફ્લો��રીં સ�થ$ તું$ ન$ ખ���મા� આ�$ તું� તું$ ન�થ� પ્ર�સ્ટ$ટી ક$ ન્સરીં થતું� અટીક$ છે$ . બ્રા$સ્ટ ક$ ન્સરીં અન$ ફ$ ફસ� ન� ક$ ન્સરીંન� જા$ખમા તું$ વિન��રીં$ છે$ . ન�ન� બ�ળક�મા� થતું� લ્યુ�ક$ મિમાય� ન�માન� રીં�ગ પીણી તું$ ન�થ� રીં�ક� શેક�ય છે$ . આ ઉંપીરીં�તું લો��રીંમા� રીંહ$ લો� ઝા$ રીં� તુંત્ત્��ન� તું$ ન�શે કરીં$ છે$ . માગ,ન� ક�ષા�ન$

વિ�કસ���ન$ અલ્ઝા�ઈમારીંન� રીં�ગ સ�મા$ તું$ રીંક્ષણી આપી$ છે$ . શેરીં�રીંન� દ�ખ���મા� તું$ રીં�હતું આપી$ છે$ . હળદરીંન� સ$�નથ� રિડુપ્ર$શેન અન$ મા�નસિસક તુંન�� પીણી દ4 રીં થ�ય છે$ . આથ�રીં�ઈરિટીસ અન$ સ� ધા�ન� દ�ખ���મા� તું$ રીં�હતું આપી$ છે$ . પી$ મિન્ક્રીઆરિટીક ક$ ન્સરીંન� જા$ખમા વિન��રીં$ છે$ .

સ�રિરીંય�સિસસ અન$ ચુ�માડુ�ન� અન્ય રીં�ગ�ન$ પીણી તું$ દ4 રીં કરીં$ છે$ .

Dt : 02/02/12 શ� ખનુ�દા કાંરી�, રી�ગૌ ભાગૌ�ડે� (Shankhnad)

જા$ તુંમાન$ ખ�સ�, દમા, પી�ળ�ય� ક$ બ્લડુ પ્ર$શેરીં અથ�� હૃદય રીં�ગ સબ મિધાતું સ�મા�ન્યથ� લોઈન$ ગભોં�રીં બ�મા�રીં� હ�ય તું� એન�થ� મા� સ્થિક્તું મા$ળ��� મા�ટી$ એક સરીંળ  અન$ સ�લોભોં રીંસ્તું� છે$ ક$ , દરીંરીં�ડુ શેખ �ગ�ડુ��. શેખન�દથ� તુંમા�રીં� આસપી�સન� નક�રીં�ત્મક ઊંજા�ન� ન�શે

થ�ય છે$ , તુંથ� સક�રીં�ત્મક ઊંજા�ન� સચુ�રીં થ�ય છે$ . શેખથ� ન�કળન�રીં� ધ્�વિન જ્યા� સ� ધા� જાય ત્યાં� સ� ધા� બ�મા�રીં�ઓન� જી��ણું�ઓન� ન�શે થ�ય છે$ . 

શેખન�થ કરીં��થ� સક�રીં�ત્મક ઊંજા�ન� સ,�ન થ�ય છે$ . ,$મા� આત્મબળમા� �ધા�રીં� થ�ય છે$ . શેખમા� પ્ર�ક: સિત્તક ક¾ મિલ્શેયમા, ગધાક અન$ ફ­સ્ફે­રીંસથ� ભોંરીંપી4 રીં હ�ય છે$ . દરીંરીં�, શેખ ફt ક��થ� ગળ� અન$ ફ$ ફસ�ન� રીં�ગ� દ4 રીં ભોં�ગ$ છે$ . શેખથ� મા�ન� તુંમા�મા રીં�ગ� ન�શે પી�મા$ છે$ .

શેખ �ગ�ડુ��થ� ચુહ$ રીં�, શ્વાસનતુંત્ર, P�ણીતુંત્ર તું$ મા, ફ$ ફસ�ન$ પી4 રીંતું� વ્ય�ય�મા થઈ જાય છે$ . શેખ ��દનથ� ય�દશેસ્થિક્તુંમા� સતુંતું �ધા�રીં� થતું� જા$�� માળ$ છે$ . આમા, શેખન�દથ� શે�રીં�રિરીંક તું$ મા, આધ્ય�સ્કિત્મક લો�ભોં થ�ય છે$ . 

Dt : 04/02/12 સ# યા! નુમાસ્ક�રી (Surya Namaskar)

સ4ય� નમાસ્કૃ�રીં એ શેરીં�રીંન$ ચુ4 સ્તું� અન$ ર્સ્ફૂિસ્ફેtCતું આપીતું� સદ�ઓ પી� રીં�ણી� કસરીંતું છે$ ,$ન� ક�રીંણી$ ક�ઈપીણી વ્યસ્થિક્તું �,નમા� ઘીટી�ડુ� કરીં� શેક$ છે$ અન$ ડુ�ય$ રિંટીCગ વિ�ન� શેરીં�રીંન$ તું દ� રીંસ્તું અન$ સ તું� સિલોતું રીં�ખ� શેક�ય છે$ . ધ્ય�ન અન$ ય�ગ કરીંતું� પીણી તું$ માનન$ અન$ માગ,ન$ સ્�સ્થ રીં�ખ$

Page 72: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

છે$ . ઉંગતું� સ4ય� ન$ પી4,��ન� ય�ગન� આ �ષા�� ,4 ન� પ્ર�ચુ�ન પીરીં પીરીં� આખ� વિ�શ્વામા� લો�ક� અપીન��� રીંહ્યું� છે$ . વિ�શ્વાન� અન$ ક સ$ સિલોસિબ્રાટી�ઝા તું$માન� શેરીં�રીંન$ ચુ4 સ્તું અન$ ર્સ્ફૂિસ્ફેtCતુંમાય રીં�ખ�� સ4ય� નમાસ્કૃ�રીં કરીં��ન� પીસ દ કરીં$ છે$ .

સ4ય� નમાસ્કૃ�રીંથ� ડુ�ય$ રિંટીCગ કય�� વિ�ન� �,નમા� ઘીટી�ડુ� થ�ય છે$ . તું$ શેરીં�રીંન� બ� ધા�ન$ સ� ડુ�ળ રીં�ખ$ છે$ અન$ કમારીં આસપી�સન� ચુરીંબ� ઘીટી�ડુ�ન$ માસલ્સન$ મા,બ4તું બન��$ છે$ . સ4ય� નમાસ્કૃ�રીંન� અન$ ક ફયદ� છે$ . જા$ તું$ ન$ ય�ગ્ય રીં�તું$ કરીં��મા� આ�$ તું� તું$ ન�થ� શેરીં�રીંન� તુંમા�મા

અગ�ન$ કસરીંતું માળ$ છે$ અન$ શેરીં�રીં કસ�ય છે$ . સ4ય� નમાસ્કૃ�રીં કરીં��ન� ૧૨ સ�ઈકસિલોકલો પીgવિતું છે$ ,$ન$ અન�સરીં��મા� આ�$ તું� તું$ શેરીં�રીં

મા�ટી$ ગ�ણીક�રીં� છે$ .

ડે�યા� ડિંટુ5ગૌ તિવૈનુ� શરી�રીનુ� તુ� દા� રીસ્તુ� બીક્ષં� છું� શરી�રીનુ�� તુમા�મા અ� ગૌ�નુ� કાંસરીતુ થ�યા છું�

અલોબત્ત ,$ લો�ક� હ�ટી� ન� રીં�ગ�,  આથ�રીં�ઈરિટીસ ક$ સ્થિસ્લોપી રિડુસ્કૃથ� વિપીડુ�ય છે$ તું$ માણી$ સ4 ય� નમાસ્કૃ�રીં તું$ માન� ફ$ મિમાલો� ડુ­કટીરીંન� સલો�હ લોઈન$ કરીં�� ,રીં: રીં� છે$ . સ4ય� નમાસ્કૃ�રીં ઉંતું��ળ$ ક$ ઝાડુપીથ� કરીં��ન� ,રીં: રીં નથ�. ,$ લો�ક� મા�ટી� ઉં મારીંન� છે$ તું$ માણી$ પીહ$ લો� તું$ માન� શેરીં�રીંન� તુંમા�મા

માસલ્સન$ સવિક્રીય કરીં��ન� અન$ છે4 ટી� પી�ડુ��ન� હળ�� કસરીંતું� કરીં�� જા$ઈએ અન$ પીછે� ધા�મા$ ધા�મા$ સ4 ય� નમાસ્કૃ�રીં કરીં�� જા$ઈએ. સ4ય� નમાસ્કૃ�રીં પીહ$ લો� તુંમા�રીં� શેરીં�રીંન$ સ્ટ$મિમાન� માળ$ તું$ પીણી ,રીં: રીં� છે$ .

શેરીં�રીંન� ક$ ટીલો� ક રિફટીન$સ લો$ �લો ,ળ��ય તું$ પીછે� તુંબક્કુ���રીં સ4ય� નમાસ્કૃ�રીં શેરીં: કરીં�� જા$ઈએ. પીહ$ લો� તુંબક્કુ�મા� ત્રણી પીછે� પી� ચુ પીછે� દસ એમા ધા�મા$ધા�મા$ સ4 ય� નમાસ્કૃ�રીંન� સ ખ્ય� �ધા�રીંતું� ,�� જા$ઈએ. સ4ય� નમાસ્કૃ�રીં શેરીં: કરીંતું� પીહ$ લો� થ�ડુ� ��મા� - અપી કસરીંતું� કરીં�� ,$થ� સ4ય� નમાસ્કૃ�રીં �ખતું$ શેરીં�રીંન$ �ધા�રીં$ Pમા પીડુ$ નહ�. સ4ય� નમાસ્કૃ�રીંથ� ડુ�ક,  હ�થ અન$ ખભોં�, પીગન� ગ�ઠુંણી, પી$ ટી અન$ કમારીં તું$ મા, પી�ઠું, પીગ

�ગ$ રીં$ ન� આપી�આપી કસરીંતું થ�ય છે$ .

સ4ય� નમાસ્કૃ�રીં કરીંતું� પીહ$ લો� ક$ ટીલો�ક ��મા� - અપી કસરીંતું� કરીં��ન� ,રીં: રીં છે$ ,$ ન�ચુ$ મા�,બ છે$ .

ડુ�કન� કસરીંતું �k ડુ�કન� કસરીંતુંમા� પીહ$ લો� ઊં ડુ� શ્વા�સ લોઈન$ ડુ�કન$   ,માણી� બ�,� લોઈ જા� અન$ પીછે� ધા�મા$ ધા�મા$ શ્વા�સ છે�ડુ�ન$ પી�છે� અસલો સ્થિસ્થવિતુંમા� આ�� જાઓ. પીછે� ઊં ડુ� શ્વા�સ લોઈન$ ડુ�કન$ ડુ�બ� તુંરીંફ ફ$ રીં��. ડુ�કન$ ફરીં� માધ્યમા� રીં�ખ�ન$ શ્વા�સ લો�. આ રીં�તું$ ત્રણી

�ખતું ડુ�કન� કસરીંતું કરીં�. ડુ�કન$ પીહ$ લો� ક્લો�ક��ઈઝા અન$ પીછે� એસિ� ક્લો�ક ��ઈઝા ફ$ રીં��.

હ�થ અન$ ખભોં�ન� કસરીંતું �k હ�થન$ તુંમા�રીં� છે�તું�ન$ સમા� તુંરીં ખ$ ચુ�. અન$ હથ$ળ� ઉંપીરીં ન�ચુ$ ફ$ રીં��. હ�થ અન$ ખભોં�ન$ પીહ$ લો� ક્લો�ક��ઈઝા અન$ પીછે� એસિ� ક્લો�ક��ઈઝા ફ$ રીં��. હ�થન$ હળ�� કરીં�� મા�ટી$ હથ$ળ�ન$ ખભોં� સ�ધા� ખ$ ચુ� અન$ પીછે� ક્લો�ક��ઈઝા અન$

એસિ� ક્લો�ક��ઈઝા તું$ ન$ ફ$ રીં��.

પીગન� ગ�ઠુંણી �k પીગન� પીજા સ�ધા� પીગન� ગ�ઠુંણીન$ ��ળ� અન$ બ ન$ પીગન� ગ�ઠુંણી ભોં$ગ� કરીં�ન$ તું$ ન$ આગળ પી�છેળ ધાક$ લો�. ગ�ઠુંણીન$ ક્લો�ક��ઈઝા અન$ એસિ� ક્લો�ક��ઈઝા ફ$ રીં��.

પી$ ટી અન$ પી�ઠું �k  હ�થન� આગળ�ન$ એકમા$ કમા� પીરીં���ન$ તું$ ન$ છે�તું� સ�ધા� ખ$ ચુ�. આ પીછે� હ�થન$ ધા�મા$ ધા�મા$ ઊંચુ� કરીં�. પીછે� ઊં ડુ� શ્વા�સ

લોઈન$ તુંમા�રીં� પીગન� આગળ� પીરીં ઊંભોં� રીંહ�. આ સ�ઈકલો ત્રણી �ખતું કરીં�.

Page 73: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

પીગ અન$ કમારીં �k  ઊંભોં� રીંહ�ન$ પીગન$ ,$ટીલો� ખ$ ચુ�ય તું$ ટીલો� ખ$ ચુ�. પીછે� ,માણી� હ�થ$ ડુ�બ� પીગન� આગળ�ઓન$ પીકડુ� અન$ ડુ�બ� હ�થ$ ,માણી� પીગન� આગળ�ઓન$ પીકડુ�. આ કસરીંતું કરીંતું� �ખતું$ પીગન� ગ�ઠુંણી સ્થિસ્થરીં રીં�ખ�.

Dt : 09/02/12 માહ�રી�સ્નુ�દિદા ક્વૈ�થ (Maharasnadi Kvath)

આય��Q રિદય માતું$ ૮૦ પ્રક�રીંન� ��ય� ન� રીં�ગ� થ�ય છે$ . આ�� એટીલો$ ક$ ��ય� ન� રીં�ગ� મા�ટી$ આય� �Q દન� એક ઔષાધાન� ન�મા છે$  ‘માહ�રીં�સ્ન�રિદ ’ક્��થ   આ દ્રા� ઔષાધા દરીં$ ક ફ�મા�સ�ઓ બન��તું� હ�ય છે$ . આ ઔષાધાથ� સ��q ગ ��ય� , કબ્,ત્�, પીક્ષ�ઘી�તું- લોક��, ગ:ધ્રૂસ� સ�યટી�ક�,

આમા��તું, હ�થ�પીગ�, આફરીં�, અપીતું�નક, સ� ધા�ઓન� પી�ડુ�,  કમારીં પીકડુ�ય- ,કડુ�ઈ ,��, અડુરિદય� �� એટીલો$ ક$ ક્શ્યલો પી$ રીં�લો�સ�સ, સ��q ગ સ મિધા�� અન$ ��ય� થ� થતું� � ધ્યત્�ન� વિ�ક�રીં�મા� સ�રીં� ફ�યદ� થ�ય છે$ . ઉંમિચુતું પીરીં$જી સ�થ$ ચુ�રીં- પી� ચુ ચુમાચુ�ન�

મા�ત્ર�મા� માહ�રીં�સ્ન�રિદ ક્��થ સ��રીં- સ�, પી���. -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 13/02/12કાં�સ� 2દ્રા� (Kasundro)

“ ”આપીણી� ગ�,રીં�તુંન� ક�સ� દ્રા�ન$ આય� �Q દમા� ક�સમાદ� કહ$ ��મા� આ�$ છે$ . સસ્કૃ:તું શેબ્દ ક�સમાદ� સમા,�� ,$�� છે$ . ક�સ એટીલો$ ઉંધારીંસ અન$ માદ� એટીલો$ માદ� ન- ન�શે કરીંન�રીં.  આમા ક�સ� ન્દ્રા�ન� અથ� થ�ય ખ�સ�ન� ન�શે કરીંન�રીં. ,$માન$ ખ� સ�- ઉંધારીંસ હ�ય. દમા- શ્વા�સ

હ�ય,  તું$માણી$ ક�સ� ન્દ્રા�ન� ભોં�જી ખ��� જા$ઈએ. આ વિનદ��ષા ભોં�જી છે$ એટીલો$ ખ���મા� ક ઈ �� ધા� નથ�. ક�સ� ન્દ્રા�ન� બ�,ન� ક�ફ� બન���ય છે$ . આ ક�ફ�થ� તું�� ઊંતુંરીં� જાય છે$ . કચ્છેમા� ,યક: ષ્ણી ઇન્દ્રાજી ન�માન� માહ�ન �નસ્પીવિતુંશે�સ્ત્રી� થઈ ગય�. તું$ઓ પી�તું�ન� દદ��ઓન$ આ

ક�ફ� આપીતું� અન$ તું$ઓ પી�રીંબ દરીંમા� રીંહ$ તું� હ���થ� તું$ ન� ન�મા ‘ ’ સ� દ�મા� ક�ફ� રીં�ખ$લો.

Dt : 13/02/12 ઘુરીમા�� રી�ખવૈ� જ�વૈ�� ઔષાધૃ સ#� ઠી (આંયા� વૈ� દા) (Sunth)

આય��Q દન� ક$ ટીલો� ક ક�ષ્ઠ ઔષાધા� તું$ ન� વિ�શે$ ષા ગ�ણીન$ લો�ધા$ �w દ્ય�મા� અન$ સ�મા�ન્ય લો�ક�મા� �ધા�રીં$ વિપ્રય થઈ ગય� છે$ . આ�� ઔષાધા�મા� હરીંડુ$ પીછે� ‘ ’ સ4 ઠું ન� ગણીતુંરીં� કરીં� શેક�ય. સ4 ઠુંન� આય��Q દમા� - સસ્કૃ:તુંમા� ઘીણી� ન�મા� છે$ . આમા� ન� એક ન�મા ‘ ’વિ�શ્વાભોં$ષા,   માન$ ખ4બ ગમા$

છે$ . અહ� ભોં$ષા,ન� અથ� થ�ય છે$ ઔષાધા અન$ સ�ચુ$ , સ4 ઠું એ વિ�શ્વાન� ઉંત્તમા ઔષાધા બન� શેક$ એટીલો� ઉંત્તમા ક્ષમાતું� એમા� રીંહ$ લો� છે$ . સ4 ઠું એ શેરીં�રીંન� વિ�ક: તું થય$લો� પી�ચુનતું ત્રન� વિક્રીય�ઓ સ�ધા�રીં$ છે$ . તું$ જી�નશેસ્થિક્તું અન$ રીં�ગપ્રવિતુંક�રીં શેસ્થિક્તું �ધા�રીં$ છે$ . હૃદય, માગ,, રીંક્તું સમાગ્ર

પી�ચુનતુંત્રન� રીં�ગ�, કફન� રીં�ગ�, સ� ધા�ન� રીં�ગ�,  મા4ત્રહિંપીCડુ �ગ$ રીં$ ઘીણી� વિક્રીય�ઓન$ અન$ અગ� પીરીં ઔષાધારૂપી$ અન� ક4 ળ પ્રભોં�� પી�ડુ$ છે$ અન$ આ અગ�મા� ઉંત્પીન્ન થય$લો� વિ�ક: વિતું અન$ અવ્ય�સ્થ�ન$ દ4 રીં કરીં$ છે$ . આય��Q દ�ય રીં�તું$ �પીરીં�તું� સ$ કડુ� ઔષાધા ય�ગ�મા� (ક�મિમ્બન$શેન) તું$

�પીરીં�ય(પ્રય�જાય) છે$ . આમા� ન� ખ4બ , પ્રખ્ય�તું, ‘ ’પ્રચુસિલોતું ઔષાધા ય�ગન� ન�મા છે$ મિત્રકટી� . આ મિત્રકટી� એટીલો$ સ4 ઠું + મારીં� + પી�પીરીંન� સમાભોં�ગ$ ,  સરીંખ� �,ન$ બન��$લો� ઔષાધાય�ગ અથ�� ચુ4ણી� . સ4 ઠું ઉંષ્ણી અન$ ��ય� ન� ન�શે કરીંન�રીં હ���થ� તું$ સ�� પ્રક�રીંન� ��ય� ન�

રીં�ગ�મા� પ્રય�જાય છે$ . જીણી� સ મિધા�� અથ�� ક્રી�વિનક આથ�� ઇરિટીસ રૂમા$ રિટીઝામા �ગ$ રીં$ મા� ખ�સ કરીં�ન$ પ્ર@ઢ અન$ �:g માન� ષ્ય�મા� થતું� આ રીં�ગમા� સ4 ઠું અન$ મા$ થ�થ� મા�ટી� ક�ઈ , ઔષાધા નથ�. સ� ધા�ન� ��મા� ,$ લો�ક� દદ��ઓ ક�ટી��સ�નન� અન$ ક ઔષાધા ય�ગ� ��પીરીં� ચુ4ક્ય� છે$

અન$ ક્ષણિણીક રીં�હતું સિસ��ય ક ઈ , ફ�યદ� મા$ળ�� શેક્ય� નથ�. આ�� લો�ક�ન$ આ સિસg સફળય�ગ ��પીરીં��ન� ખ�સ ભોંલો�માણી કરૂ છે� . સ4 ઠું ઉંષ્ણી અન$ તું�ક્ષ્ણી ગ�ણી��ળ� હ���થ� ઉંત્તમા કફન�શેક છે$ . સ4 ઠુંમા� એક ભોં$ દન ન�માન� ઉંત્તમા ગ�ણી રીંહ$ લો� છે$ ભોં$ દન એટીલો$ ચુ�ટી$ લો�

�સ્તું� ન$ ઉંખ�ડુ� ન�ખ��. આ ભોં$દનન� ગ�ણીન$ લો�ધા$ , તું$ સમાગ્ર પી�ચુતું ત્રન$ સ� ધા�રીં$ છે$ . પી$ ટીમા� આફરીં� રીંહ$ તું� હ�ય, ભોં4ખ લો�ગતું� , ન હ�ય, અરૂમિચુ ,$�� રીંહ$ તું� હ�ય,  માળપ્ર�:સિત્ત વિનયમિમાતું ન હ�ય એન$ મા�ટી$ સ4 ઠુંન� ઉંપીય�ગ વિહતું��હ છે$ . આતુંરીંડુ� ન� અ દરીંન� દ���લોન$ ચુ�ટી$ લો� દ�ષા

ક�ચુ� આમાન$ - માળન$ સ4 ઠું ઉંખ�ડુ� ન�ખ$ છે$ . આપીણી$ ત્યાં� પીહ$ લો� ન� �ખતુંમા� પ્રસ4 વિતું પીછે� સ4 ઠું ખ���ન� રિરીં��, હતું�. એ શે� મા�ટી$ ખબરીં છે$ ?  સ4 ઠુંમા� ગભોં��શેયન� સ ક�ચુન કરીં��� તું$ મા� રીંહ� ગય$લો� દ�ષા� દ4 રીં કરીં��ન� ઉંત્તમા ક્ષમાતું� છે$ .  પ્રસ4 વિતું પીછે� ગભોં��શેય અન$ તું$ ન�

આ,� બ�,� ન� ભોં�ગ�ન� ય�ગ્ય સ ક�ચુન થ�� જા$ઈએ. જા$ આ ય�ગ્ય સ ક�ચુન ન થ�ય તું� ત્યાં� મા$ દ અન$ ��ય� ,મા� થ��થ� પી$ ડુ� ફt લો� જાય. પી$ ડુ� ન� આ સમાગ્ર ભોં�ગન� સ ક�ચુન કરીં��ન�રીં ઔષાધા�મા� સ4 ઠું , ઉંત્તમા છે$ . એટીલો� મા�ટી$ , આપીણી$ ત્યાં� પ્રસ4 વિતું પીછે� સ4 ઠું ન�ખ$લો� પી�ક ક�ટીલો� ખ�ડુ����ન� રિરીં��, હજારીં� �ષા��થ� ચુ�લ્યુ� આ�$ છે$ . સ4 ઠુંન� ત્રણી- ચુ�રીં ઉંપીચુ�રીં પ્રય�ગ�ન� વિનરૂપીણી કરીં� આ લો$ખ પી4 રીં� કરૂ છે� .

૧૦ ગ્ર�મા સ4 ઠું + ૨૦ ગ્ર�મા ગ�ળ +  ૩૦ ગ્ર�મા ચુ�ખ્ખ� ઘી� મિમાP કરીં� રીં�ખ�� . આમા�થ� દ�ઢથ� બ$ ચુમાચુ� ,$ટીલો� ચુ�ટીણી સ��રીં$ અન$ રીં�ત્ર$ ,મ્ય� પીછે� અથ�� પીહ$ લો� લો$ ��મા� આ�$ તું� ક�નમા� તુંમારીં� ,$�� અ��, આ���, માગ, ખ�લો� લો�ગ�� , ચુક્કુરીં આ���,

શેરીં�રીંન� અગ� ,કડુ�ઈ ,�� , હ�થ- પીગન� ક પી, મા દ�મિગ્ના, અરૂમિચુ,  ગ$સ અન$ ગભોં��શેયન� દ�ષા� દ4 રીં થ�ય છે$ . ખ4બ ,4 ન�-ક્રી�વિનક

Page 74: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

શેરીંદ� હ�ય અન$ ��રીં ��રીં ન�ક બધા થઈ ,તું� હ�ય તું$ણી$ બકરીં�ન� દ4 ધામા� સ4 ઠું ઘીસ� તું$ ન� ચુ�રીં- પી� ચુ ટી�પી� બ ન$ ન�કમા� સ��રીં$ અન$ રીં�ત્ર$ ન�ખ�� જા$ઈએ.

સ4 ઠું અન$ હરીંડુ$ ન$ માધામા� ઘીસ� ચુ�ટીણી તુંw ય�રીં કરીં�� . આ ચુ�ટીણી એક ચુમાચુ�ન� મા�ત્ર�મા� રિદ�સમા� ત્રણી �ખતું લો$��થ� કફન� રીં�ગ� દ4 રીં થ�ય છે$ .

દસ ગ્ર�મા સ4 ઠુંન� ચુ4ણી� +  દસ ગ્ર�મા મા$થ�ન� ચુ4ણી� મિમાP કરીં� તું$ ન� છે પીડુ�ક� બન����. આમા�થ� એક એક પીડુ�ક� રિદ�સમા� ત્રણી ��રીં ચુ�રીં ચુમાચુ� ,$ટીલો� ગળ�ન� રીંસમા� લો$ ��થ� સ મિધા�� અન$ જીણી� જ્�રીં માટી$ છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 15/02/12 કાંફંમા�� સ# પ (Khansi / Udharas)

આય��Q દન� માહ�ગ્રથ ચુરીંક સ વિહતું�મા� દમા- શ્વા�સન� અધ્ય�યમા� એક ઉંપીચુ�રીં ખ�સ ધ્ય�ન ખ$ ચુ$ એ�� છે$ . કાં�સમાદા! પત્ર�ણ�� યા# ષા શ�ભા�� જનુસ્યા ।

શ# ષ્કાંમા# લકાંયા# શ્ચતિહક્ક� શ્વા�સતિવૈકાં�રીનુ� તુ ।। એટીલો$ ક$ ક�સ� દ્રા�ન� પી�નન�,  સરીંગ��ન� પી�નન� અન$ મા4ળ�ન� પી�નન� ,ય4 ષા એટીલો$ ક$ સ4 પી. આ ત્રણી$ન� સ4 પી શ્વા�સ- અસ્થમા� ક�સ- ખ�સ� વિહક્કુ� એટીલો$ ક$ હ$ ડુક�મા� અન$ કફન� વિ�ક�રીં�મા� ખ4બ ઉંપીય�ગ� છે$ . આ ત્રણી$ન� ભોં$ગ� અથ�� અલોગ સ4પી બન��� ઉંપીય�ગ કરીં� શેક�ય.

-    વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 16/02/12શ� ખપ� ષ્પ� (Shankhpushpi)

‘ ’ઔષાધાન� આય� �Q રિદય ન�મા છે$ શેખપી� ષ્પી� .  ગ�,રીં�તુંમા� તું$ ન$ શેખ��લો� ક$ શેખ��ળ� કહ$ છે$ . ગ�,રીં�તુંમા� બધા$ થ�ય છે$ . સમા� દ્રાવિકન�રીં$ �ધા�રીં$ થ�ય છે$ . તું$ ન� પીણી�� સ� ન�મા�ખ� ,$�� અન$ ફt લો� શ્વા$તું ગ�લો�બ� થ�ય છે$ . તું$ ન� ન�ન� પી� ષ્પી� શેખ આક�રીંન� હ���થ� શેખપી� ષ્પી� કહ$ ��ય છે$ .

આય��Q દમા� તું$ ન$ ઉંત્તમા મા$ ધ્ય કહ$ ��ય છે$ . મા$ ધ્ય એટીલો$ બ� સિg �ધા�રીંન�રીં. એટીલો$ , મા�નસિસક રીં�ગ� ગ� ડુપીણી, હતું�શે�,  વિનરીં�શે� રિડુપ્ર$શેન, અવિનદ્રા�, એપી�લો$ પ્સ�મા� પ્રય�જાય છે$ . આશેરીં$ બ$ થ� ત્રણી ચુમાચુ� એન� તું�જા$ રીંસ અથ�� એક ચુમાચુ� ચુ4ણી� સ�કરીં સ�થ$ મિમાP કરીં� સ��રીં-

સ�, લો$��ય. - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 18/02/12 સ�રી�વૈ� ગૌ� ણકાંમા! (Sariva) ‘ ’ આય��Q રિદય ઓષાધા સ�રીં��� ન$ આપીણી$ ગ�,રીં�તુંમા� ઉંપીલોસરીં� કહ�એ છે�એ. સ�રીં���ન� પી�ન ક�બરીં ચુ�તુંરીં� હ���થ� તું$ ન$  ‘ ’ક�બરીં�  પીણી

કહ$ છે$ . સ�રીં���ન$ સ@રીં�ષ્ટxમા�  ‘ ’કપી4 રીં�માધા� રીં�   કહ$ છે$ . તું$ ન� મા�ઠું� સ�ગ ધા અન$ કપી4 રીં ,$�� સફ$ દ રીં$ખ�ઓન$ લો�ધા$ કપી4 રીં� માધા� રીં� ન�મા અપી�ય� લો�ગ$ છે$ . સ�રીં���ન$ અન તુંમા4ળ પીણી કહ$ છે$ . સ�રીં��� માધા� રીં, ગ�રું, મિસ્નગ્ધા, �ણી� તું$ મા, ક ઠું મા�ટી$ વિહતુંક�રીં�, બળતુંરીં� શે� તું કરીંન�રીં, ઝા�ડુ�ન$

બ� ધાન�રીં, ધા��ણી શે� સિgકરીં, ��ય� , વિપીત્ત, કફ મિત્રદ�ષા, રીંક્તુંવિ�ક�રીં, તું��, ચુળ, ક� ષ્ઠ, પ્રમા$હ, અરુંમિચુ, દ� ગq ધા, અમિગ્નામા� દ્ય, ત્�ચુ� રીં�ગ� અન$ અવિતુંસ�રીં માટી�ડુ$ છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 21/02/12વૈરીણ�- વૈરૂણ (Varun / Varno)

‘ ’ આય��Q દન� ઉંત્તમા ઔષાધા�મા� �રીંણી� ન� ગણીત્ર� થ�ય છે$ . ‘ ’તું$ ન$ ��ય�રીંણી� અન$ આય��Q દમા� �રૂણી   કહ$ ��મા� આ�$ છે$ . તું$ ન� પી�ન બ�લો� ,$�� મિત્રદળ હ�ય છે$ તું$ ન$ �wશે�ખ- ,$ઠુંમા� ન�� પી�ન આ�$ છે$ . તું$ ન� પી�નન� ભોં�જી થ�ય છે$ . પી�ન કડુ�� હ���થ� તું$ મા� ડુ� ગળ� ન�ખ�� પીડુ$

છે$ . તું$ ન� છે�લો ગરીંમા હ���થ� દ�ખ��� પીરીં તું$ ન� લો$ પી કરીં��મા� આ�$ છે$ . શેરીં�રીંન� ક�ઈપીણી ભોં�ગમા� ગ� ઠું� થઈ હ�ય તું$ ન� પીરીં �રીંણી�ન� છે�લોન� લો$ પી કરીં��થ� ગ� ઠું� બ$સ� જાય છે$ . બરીં�ળ અન$ લો��રીંન� સ�જા પીરીં �રીંણી�ન� છે�લોન� ઉંક�ળ� સ��રીં- સ�, પી���થ� સ�જા$ માટી�

જાય છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Page 75: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

Dt : 22/02/12 વૈરીણ�નુ� ઉપયા�ગૌ (Varno / Varun / Saragavo) આય��Q રિદય માતું$ �રીંણી� અન$ સરીંગ�� ગ�ણી�મા� સમા�ન છે$ . �રીંણી�ન� એક સસ્કૃ:તું ન�મા ‘ ’ અશ્મા�રિરીંઘ્ન છે$ . અશ્મારીં� એટીલો$ પીથરીં�- સ્ટ�ન

અશ્મારિરીંઘ્ન એટીલો$ પીથરીં�ન� ન�શે કરીંન�રીં,  �રીંણી� અન$ સરીંગ��ન� છે�લોન� ઉંક�ળ� પી���થ� મા4 ત્રમા�ગ� ન� પીથરીં� અન$ મા4 ત્રમા�ગ� ન� રીં�ગ� માટી$ છે$ . મા4ત્ર��રીં�ધા, મા4ત્રદ�હ, મા4ત્રકષ્ટ �ગ$ રીં$ મા� �રીંણી�,  સરીંગ�� અન$ ગ�ખરૂન� સરીંખ� ભોં�ગ$ બન��$લો� ઉંક�ળ� પી��� જા$ઈએ. �રીંણી� અન$

સ�ટી�ડુ�ન� ઉંક�ળ� પી���થ� આતુંરીંડુ� ન� સ�જા$ , એપી$ સિન્ડુસ�યરિટીસ, ફ$ રીં�જાયસિ�સ,  પી$ રીં�ક�યરિટીસ માટી� જાય છે$ . હળદરીં ન$ �રીંણી�ન� લો$ પી કરીં��થ� લો�પી�રિટીય� - મામ્ક4 સ માટી$ છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 23/02/12 વૈરીણ�નુ� ઉપયા�ગૌ (Varno / Varun / Saragavo) આય��Q રિદય માતું$ �રીંણી� ઉંષ્ણી- ગરીંમા હ�ય છે$ . તું$થ� તું$ મા દ�મિગ્નાન$ માટી�ડુ� ભોં4ખ લોગ�ડુ$ છે$ અન$ આહ�રીં પીચુ��$ છે$ . તું$ પી$ ટીમા� થતું� આહ�રીંન�

સડુ� અન$ માળ તુંથ� ��છે4 ટીન� દ� ગq ધા માટી�ડુ$ છે$ . ,$ન$ ઉંધ્�� ��ય� થ� આહ�રીંન� ઉંછે�ળ� અન$ ઓડુક�રીં આ�તું� હ�ય,  પી$ ટી ફt લો� ,તું� હ�ય તું$ ન$ �રીંણી� સ�રીં� ફ�યદ� કરીં$ છે$ . યક: તુંન� વિક્રીય�ઓન$ સ�ધા�રીંન�રીં હ���થ� વિપીત્તસ�રીંક ગણી�ય છે$ તું$ થ� તું$ વિપીત્ત�શેયન� પીથરીં�મા� ખ4બ વિહતું��હ છે$ .

સ4ક� ક$ રીંક્તુંસ્રા��� માસ�મા� �રીંણી�ન� ઉંક�ળ� સ��રીં- સ�, પી���થ� ખ4બ સ�રીં� ફ�યદ� થ�ય છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 27/02/12ભા�� ગૌરી�- ભા/� ગૌરી�જ (Bhangaro-Bhrungraj)

આય��Q રિદય ઔષાધા ભોં�ગરીં� ભોંમારીં� ,$�� ક�ળ� હ���થ� ભોં: ગરીં�, કહ$ ��ય છે$ . તું$ સ્��દમા� તું�ખ�, તું�ક્ષ્ણી, રૂક્ષ, ઉંષ્ણી, કફ��તુંહરીં છે$ . ��ળ, ચુ�માડુ�, દ� તુંન� રીં�ગ�, કરીંમિમાય�, શ્વા�સ, ઉંધારીંસ, સ�જા, પી� ડુ� , ક�ઢ, ન$ ત્રરીં�ગ, બરીં�ળન� રીં�ગ�, લો��રીંન� રીં�ગ� અન$ કમાળ� માટી�ડુ$ છે$ .

ભોં�ગરીં�ન� અડુધા� ચુમાચુ� રીંસ,  એક ગ્લો�સ દ4 ધામા� મા$ળ�� સ��રીં$ અન$ સ�,$ ૧૫થ� ૨૦ રિદ�સ પી���થ� કફથ� થતું� રીં�ગ� ��રીં ��રીં થતું� મા$લો$ રિરીંય�, બરીં�ળન� �:સિg, જીણી� જ્�રીં,  ત્�ચુ�ન� રીં�ગ� માટી$ છે$ . ભોં�ગરીં�ન� રીંસ ૧૦ થ� ૧૫ ટી�પી� ઘી� સ�થ$ ચુ�ટી��થ� સ્�રીં સ�રીં� થ�ય છે$ .- વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 29/02/12નુગૌ�ડે- તિનુગૌ�A ડે� (Nagod / Nirgudi)

આય��Q રિદય ઔષાધા નગ�ડુન� પી�ન માસળ��થ� એક પ્રક�રીંન� વિ�સિશેષ્ટ ગધા આ�$ છે$ . નગ�ડુ નદ� વિકન�રીં$ ખ4બ થ�ય છે$ . ગમા$ તું$ �� ભોંરીં હિંનCગળ ગ�માડુ� થય� હ�ય, તું� તું$ ન� ઉંપીરીં નગ�ડુ ��ટી�ન$ તું$ ન� લો$ પી લોગ�ડુ��મા� આ�$ તું� ગ�માડુ� પી�ક�ન$ ફt ટી� જાય છે$ . નગ�ડુમા� થ� બન����મા� આ�તું� તું$લોન$ વિનગ�q ડુ� તું$લો કહ$ ��મા� આ�$ છે$ . આ તું$લોન� મા�સિલોશેથ� સ�યરિટીક�, કમારીંન� દ�ખ���, સ� ધા�ન� દ�ખ���,  અન$ સ્ન�ય� ન� દ� ખ��� માટી$ છે$ . પ્રસ4તું� સ્ત્રી�ન$ નગ�ડુન� પી�નન� શે$ ક કરીં��થ� કમારીંન� દ�ખ��� માટી$ છે$ અન$ ગભોં��શેય તું$ ન� મા4ળ સ્થિસ્થવિતુંમા� આ�� જાય છે$ .

-  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 01/03/12અજ� !નુ (Arjun)

આપી$ પી�લોનપી� રીંથ� આગળ બ�લો�રીં�માન� , ગલો જા$ય� હશે$ . ત્યાં� અ,� �નન� ગગનચુ�બ� �:ક્ષ� થ�ય છે$ . ત્યાં� ન� લો�ક� તું$ ન$  'અરીં,ણી�ય�'  કહ$ છે$ . તું$ સસ્કૃ:તુંન� અ,� �નન� અપીભ્રશે છે$ . અ,� �નન� અથ� થ�ય છે$  'સફ$ દ'.  અ,� �ન �:ક્ષન� થડુ સફ$ દ હ�ય છે$ એટીલો$ તું$ તુંરીંતું ઓળખ�ય છે$ . આ

�:ક્ષન� છે�લો હૃદયરીં�ગન� ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . લો� બ્લડુપ્ર$શેરીંમા� સ�રું પીરિરીંણી�મા આપી$ છે$ . અ,� �નન� છે�લોમા� ક$ મિલ્શેયમાન� પ્રમા�ણી સ�રું છે$ ,$થ� તું$ રીંક્તુંસ્રા�� ,લોદ� બ ધા કરીં$ છે$ . એક ચુમાચુ� અ,� �નન� છે�લોન� ઉંક�ળ� સ��રીં- સ�, પી���થ� હૃદય સ્�સ્થ રીંહ$ છે$ .

      -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 02/03/12 અજ� !નુ ઉપચ�રી (Arjun)

આય� ષ્યન$ સ્�સ્થ રીં�ખ�� ઈચ્છેન�રીં હૃદયરીં�ગ�એ સ��રીં- સ�, એક ચુમાચુ� અ,� �નન� ઉંક�ળ� પી��� જા$ઈએ. હૃદયરીં�ગ ઉંપીરીં� તું ક્ષય, જીણી�જ્�રીં, રીંક્તુંવિપીત્ત, માસ�, રીંક્તુંસ્રા��,  મા4ત્ર��રીં�ધા માટી$ છે$ . અ,� �ન રીંસ�યન ગ�ણી ધારીં��ન�રીં હ���થ� તું$ બળ આપીન�રીં અન$ આય� ષ્યપ્રદ

Page 76: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

છે$ . અ,� �ન અન$ પી� નન� ��- સ�ટી�ડુ�ન� એક એક ચુમાચુ� ચુ4ણી� ન� ઉંક�ળ� સ��રીં- સ�, પી���થ� સ�જા માટી$ છે$ . મા4ત્રમા�ગ� ન� રીં�ગ� માટી$ છે$ . હૃદયરીંગમા� વિહતું��હ છે$ . ચુ4ણી� ક$ ઉંક�ળ� ન ફ��$ તું� અ,� �ન�રિરીંષ્ટ ક$ અ,� �ન�સ� પી� શેક�ય. બજારીંમા� માળ$ છે$ .           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ

ગૌ�દા�નુ�

Dt : 03/03/12ઉમારી�- ઉમારીડે� (Umaro / Umardo)

ઉંમારીં� ક$ ઉંમારીંડુ�ન� �:ક્ષન$ આય��Q દમા� ઉંદ� મ્બરીં કહ$ ��મા� આ�$ છે$ . આ �:ક્ષ બ�રીં$ મા�સ ફળ� આપીતું� હ���થ� તું$ ન$  ‘ ’ સદ�ફલો કહ$ ��મા� આ�$ છે$ ,  તું$ ન� લો�કડુ� યજ્ઞા�મા� �પીરીં�તું� હ���થ� ‘ ’ યજ્ઞા�ફલો પીણી કહ$ છે$ . ઉંમારીંડુ�, પી�પીળ�, પી�પીરીં, �ડુ,  જા બ� બધા� એક , �ગ� ન� �:ક્ષ�

છે$ . આ પી�ચુ$  ‘ ’પીચુ�લ્ક્લો  કહ$ ��ય. પી� ચુ$ ન� છે�લો ઔષાધામા� �પીરીં�ય છે$ . તું$ ન� ઉંક�ળ�થ� મા�ઢ�ન� ચુ� દ�,  દ� તુંન� માસ� ડુ� પી�ક��, ગળ�ન� સ�જા$ , જીભોં ક$ તું�ળ�� આળ� થ�� �ગ$ રીં$ માટી$ છે$ . આતુંરીંડુ�ન� ચુ� દ�, ચુ�કણી� ઝા�ડુ�, ક�લો�યટી�સ માટી�ડુ$ છે$ .   વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 05/03/12અઘુ� ડે�- અપ�મા�ગૌ! (Adhero)

અઘી$ડુ� ચુ�મા�સ�મા� ,  પી�ણી���ળ� ��ડુ�ઓમા� બ�રીં$ મા�સ થ�ય છે$ . ગ�માડુ�ન� લો�ક� તું$ ન$ સ�રીં� રીં�તું$ ઓળખ$ છે$ . પી�ન લોબગ�ળ, છે$ ડુ$ અણી���ળ�,  તું$ ન$ લો�બ� સળ� પીરીં મા�,રીં આ�$ છે$ . તું$ ન� ફt લોન� મા� ન�ચુ$ ન� તુંરીંફ અન$ બ�, અણી���ળ� હ�ય છે$ . અપી�મા�ગ� એટીલો$ ક$

અઘી$ડુ�ન� મા4ળ, બ�,, પીચુ� ગ,  ક્ષ�રીં �ગ$ રીં$ ઔષાધામા� �પીરીં�ય છે$ . રીંક્તુંસ્રા��� માસ�મા� અઘી$ ડુ�ન� બ�, ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . અઘી$ડુ�ન� બ�,ન� અડુધા� ચુમાચુ� ચુ4ણી� ચુ�ખ�ન� ધા���ણી સ�થ$ લો$ ��થ� માસ�મા� પીડુતું� લો�હ� બ ધા થ�ય છે$ . તું$ ન�   ચુ4ણી� સ4 ઘી��થ� છે�ક� આ�$ છે$ અન$ મા�થ�ન�

ઘીણી� રીં�ગ� માટી$ છે$ . -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 06/03/12બી�વૈળ (Bavad)

આપીણી� ઔષાધા �:ક્ષ�મા� બ��ળન� ગણીતુંરીં� થ�ય છે$ . બ��ળન$ આય��Q દમા�  'બબ્બ4લો'  કહ$ ��મા� આ�$ છે$ . આ દ�તુંણી�ય� બ��ળન� ��તું છે$ . ગ� ડુ� બ��ળન� નહ�. તું$ ન� શે�ગન$ પીw ડુ� કહ$ ��મા� આ�$ છે$ . તું$ ન� �:ક્ષમા� થ� સફ$ દ ગ� દરીં બન$ છે$ . તું$ ન� કમારીંન� દ�ખ���મા� અન$ પી�ક

�સ�ણી�મા� ઉંપીય�ગ થ�ય છે$ . મા�ઢ�મા� અ��રીંન��રીં ચુ� દ� પીડુતું� હ�ય. દ� તુંન� માસ4 ડુ� ફt લો� ,તું� હ�ય, લો�હ� ન�કળતું� હ�ય, ગળ� લો�લો રીંહ$ તું� હ�ય. ઊંઘીમા� મા�ઢ�મા� થ� લો�ળ પીડુતું� હ�ય, તું� બ��ળન� પી�ન અન$ છે�લોન� ઉંક�ળ�થ� ક�ગળ� કરીં��થ� માટી$ છે$ .

- વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 07/03/12 બી�વૈળ ઉપયા�ગૌ (Bavad) આ,ક�લો સ્ત્રી�ઓમા� શ્વા$તુંપ્રદરીં- લ્યુ�ક�રિરીંય�ન� પ્રમા�ણી પીહ$ લો� કરીંતું� �ધા�રીં$ જા$ �� માળ$ છે$ . અન$ તું$ થ��ન� ક�રીંણી� દરીં$ ક દદ��મા� વિ�ણિભોંન્ન જા$��

માળ$ છે$ . આ�� દ� ષ્ટ શ્વા$તુંપ્રદરીંમા� બ��ળન� પી�નન� ઉંક�ળ� �ડુ$ વિપીચુક�રીં�થ� ય�વિન ધા���થ� શ્વા$તુંપ્રદરીં માટી$ છે$ . ,$માન$ આમાણી બહ�રીં આ�તું� હ�ય તું$માણી$   આ ઉંક�ળ�થ� છે�લોક� મા�રીં� આમાણી ધા���થ� આ તુંકલો�ફ માટી� જાય છે$ . આ છે�લો રૂઝા લો��તું� હ���થ� મારીંડુ�, માસ�,

ભોંગ દરીં, રીંક્તું�વિતુંસ�રીં- અલ્સરીં$ રિટી� ક�લો�યટી�સ માટી$ છે$ . ગભોં��શેય અન$ ય�વિન મા�ગ� સિશેમિથલો થય� હ�ય તું� તું$ માટી$ છે$ .- વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 09/03/12આંધૃ�શ�શ� (Adhashishi)

‘ ’ આય��Q રિદય ઔષાધા મા� ડુ� ન$ આપીણી$ ગ�,રીં�તુંમા� ગ�રીંખમા� ડુ� કહ$ છે$ . તું$ ન� ગ�ણીકમા�� વિ�ષા$ લોખ�ય� છે$ ક$ ,  રીસ� મા�� ડેયા� સકાં�ષ્ણ� વૈ� માદિરીચ� રીવૈધૃ# બિલતુ8 ।

જ્યે�ત્સપ્તદિદાનુ�ભ્યા�સ�� ત્સ#યા�! વૈતુ�! ધૃ! ભા� દાકાં� ।। એટીલો$ ક$ ગ�રીંખમા� ડુ�ન� રીંસ ,રીં� સરીંખ� ગરીંમા કરીં� તું$ મા� મારીં�ન� ચુ4ણી� ન�ખ� સ��રીં$ સ�તું રિદ�સ સ�ધા� પી���થ� સ4ય�� �તું� રીં�ગ, અધા�� �ભોં$ દક એટીલો$ ક$ મા�યગ્ર$ન માટી$ છે$ . મા�યગ્ર$ન એટીલો$ આધા�શે�શે�. - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 10/03/12

Page 77: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

ધૃ�2યાપ� ચકાં ( આય��Q દન� એક ઔષાધાન� ન�મા છે$ . “ ” ધા�ન્યપીચુક આ ધા�ન્ય પીચુક વિ�ષા$ લોખ�ય� છે$ ક$ ,

ધૃ�2યાકાં� નુ�ગૌરી� મા� સ્તુ� વૈ�લકાં� બિબીલ્વૈમા� વૈ ચ । આંમાશ# લ� તિવૈબી� ધૃ�ષિB પ�ચનુવૈતિહનુ દિદાપનુ�  ।।

ધા�ણી�, સ4 ઠું, ન�ગરીંમા�થ, સ�ગ ધા���ળ�,  બ�લો�ન� ગરીં ( આ પી�ચુ ઔષાધા ધા�ન્યપીચુક ન�માથ� ઓળખ�ય છે$ .) આ પી�ચુ$ ઔષાધાન� સમાભોં�ગ$ બન��$લો� ચુ4ણી� ન� અથ�� ઉંક�ળ�ન� સ��રીં- સ�, ઉંપીય�ગ કરીં��થ� આમાદ�ષા, ઉંદરીંશે4ળ, ક�ષ્ઠબgતું�- કબસિ,ય�તું માટી$ છે$ . ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રદ�પ્તા

થ�ય છે$ . આહ�રીં પીચુ$ છે$ .-           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 12/03/12 પ� ટુનુ� તુકાંલ�ફં� (Pet / Stumak)

આહ�રીંમા� આ�$લો� �w વિ�ધ્યન$ લો�ધા$ લો�ક�મા� પી$ ટીન� તુંકલો�ફ� ધા�મા$ ધા�મા$ �ધા� રીંહ� છે$ . આ�� તુંકલો�ફ�મા� અપીચુ�. અરૂમિચુ, મા દ�મિગ્ના, આફરીં�, ગ$સ, કબસિ,ય�તું, અમ્લોવિપીત્ત, ઓડુક�રીં, હ$ ડુક�, ઉંદરીંશે4ળ, ઉંબક�,  ઊંલોટી� �ગ$ રીં$ થ�ય છે$ . આ�� તુંકલો�ફ�મા� એક સસ્તું� અન$ સરીંળ

ઉંપીચુ�રીં અપીન���� ,$�� છે$ . દસ દસ ગ્ર�મા મા$થ� અન$ સ� ��દ�ણી� અધાકચુરીં� ખ� ડુ�ન$ થ�ડુ� શે$ ક� લો$ ��. અડુધા�થ� પી�ણી� ચુમાચુ� આ મિમાP ચુ4ણી� સ��રીં- સ�, લો$��થ� ફ�યદ� થ�ય છે$ . મા$થ� અન$ સ� ��દ�ણી� પી$ ટી મા�ટી$ ઉંત્તમા ઔષાધા� છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 13/03/12નુ�ગૌકાં� સરી (Nagkesar)

અજીણી� માટી�ડુન�રીં� અન$ આમાન� પી�ચુન કરીં��ન�રીં� આય��Q દન� ઉંત્તમા ઔષાધા�મા� ન�ગક$ સરીંન� ગણીતુંરીં� થ�ય છે$ . ,4 ન� મારીંડુ�, આતુંરીંડુ� મા� સ�જા$ ક$ ચુ� દ� પીડુ� ગય� હ�ય મા દ�મિગ્ના,  આમાન� પી�ચુન થતું� ન હ�ય તું$ માણી$ પી� ચુમાચુ� ,$ટીલો� શે�g ન�ગક$ સરીં અન$ ઇન્દ્રા,�ન� બ�, સ��રીં- સ�, ,મ્ય� પીછે� ન�શે$ ક� પી�ણી� સ�થ$ લો$ ��. થ�ડુ� રિદ�સ�મા� , ઉંત્તમા ફ�યદ� થશે$ . હરીંસ- પી�ઈલ્સમા� જા$ રીંક્તુંસ્રા�� થતું� હ�ય. અડુધા� ચુમાચુ� શે�g ન�ગક$ સરીં, એક ચુમાચુ� સ�કરીં અન$ મા�ખણી સ�થ$ સ��રીં- સ�, લો$�� . -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 15/03/12કાંવૈચ-કાં��ચ� (Kavach / Kaucha)

આય��Q દન� ��જીકરીંણી ઔષાધા�મા� ક�ચુન� મા4ળન$ P$ષ્ઠ ગણી�વ્ય� છે$ . ��જીકરીંણી એટીલો$ ક�માશેસ્થિક્તું�ધા� ક-��ય� �ધા� ક. એટીલો$ , આય��Q દન� ગ્રથ�મા� ક�ચુ મા4ળન� ,� દ� ,� દ� ઘીણી� ઔષાધાય�ગ�- મિમાPણી�ન� �ણી�ન કરીં��મા� આવ્ય� છે$ . ,$મા ક$ અષ્ટ� ગ સગ્રહક�રીં$ ઉંત્તરીંતું ત્રન� ૪૦મા�

અધ્ય�યમા� ક�ચુમા4ળન� ચુ4ણી� ન$ સહ$ , ઘી�મા� શે$ ક� લોઈન$ દ4 ધામા� મા$ળ�� માધા સ�થ$ પી���થ� પ્રચુ ડુ �$ ગ- પ્રહષા� પ્ર�પ્તા થ�ય છે$ ,  એમા કહ� ક�ચુન� મા4ળન� પ્રબળ ��જીકરીંણી શેસ્થિક્તું દશે�� �� છે$ . -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 17/03/12નુગૌ�ડે (Nagod / Nirgudi)

આપીણી� ગ�,રીં�તુંમા� નગ�ડુન� �:ક્ષ� ઘીણી� થ�ય છે$ . નગ�ડુન$ આય��Q દમા� વિનગ�q ડુ� કહ$ છે$ . આ નગ�ડુમા� થ� બન����મા� આ�તું�  ‘વિનગ�q ડુ� ’તું$લો   ��ન� દ�ખ���ન� ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . એટીલો$ ક�ઈ પીણી પ્રક�રીંન� ��ય� ન� દ� ખ��� પીરીં આ વિનગ�q ડુ� તું$લો સહ$ , ગરીંમા કરીં�ન$ હળ�� હ�થ$ ધા�મા$ ધા�મા$ મા�સિલોશે કરીં��થ� ફ�યદ� થ�ય છે$ . સ�યરિટીક�- રીં�ઝાણી અન$ ખભોં� ,કડુ�ઈ ,��- ફ્રે�ઝાન શે�લ્ડુરીંન� તું$ P$ષ્ઠ ઔષાધા છે$ . ક�યમા�

શેરીંદ�,  ન�ક બધા રીંહ$ �� �ગ$ રીં$ મા� વિનગ�q ડુ� તું$લોન� ત્રણી- ચુ�રીં ટી�પી� ન�કમા� મા4 ક��થ� રીં�હતું થ�ય છે$ . કણી�સ્રા�� અન$ શે4ળમા� ક�નમા� ટી�પી� પીડુ�ય.  - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 19/03/12ગૌજપ�પરી (Gajpipar)

આય��Q દન� પી રિડુતું ભોં��મિમાP$ ગ,પી�પીરીં વિ�શે$ લોખ્ય� છે$ ક$ , ચ તિવૈકાં�યા� ફંલ� પ્રા�જ્ઞાં�� કાંષિથતુ� ગૌજપ�પ્પલ� ।

Page 78: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

ગૌજકાં/ ષ્ણ� કાંટુ� વૈ�! તુ શ્લેષ્માહૃતુ વૈતિહનુવૈધૃ! નુ� ।। ઉષ્ણ� તિનુહ� ત્ય�તિતુસ�રી� શ્વા�સકાં� ઠી�માયાકાં/ ષિમાનુ ।

ચુ�કન� ફળન$ વિ�દ્વ�ન� ગ,પી�પ્પીલો� ક$ ગ,પી�પીરીં કહ$ છે$ . ,$ તું�ખ�, ��ય� , કફન$ હરીંન�રીં�, ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રદ�પ્તા કરીંન�રીં� તું$ મા , ઉંષ્ણી હ���થ� શ્વા�સન$ ,  કફન� રીં�ગ�,અવિતુંસ�રીં, ક ઠુંન� રીં�ગ� અન$ ક: મિમાઓન$ માટી�ડુન�રીં� છે$ .- વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 21/03/12 તિપપલ્યા�દા� ચ# ણ! (Pipalyadi)

‘ ’ આપીણી$ ,$ન$ સગ્રહણી� કહ�એ છે�એ,  ‘ ’ ‘ ’તું$ ન$ આય��Q દમા� ગ્રહણી� અન$ અગ્ર$જીમા� સ્પ્ર�   ન�માથ� ઓળખ��મા� આ�$ છે$ . આ સગ્રહણી�ન� તુંકલો�ફ ઘીણી� સમાયથ� માટીતું� ન હ�ય,  તું� તું$ ન$ મા�ટી$ એક આય��Q રિદય ઔષાધાન� ન�મા છે$ . ‘ ’ વિપીપીલ્યુ�દ� ચુ4ણી� પી�પીરીં, સિંસCધા�, સચુળ,

સિબડુલો�ણી, �ડુ�ગરુંમા�ઠું� , સ�દ� મા�ઠું� . ઊંભોં� ભોં�યરીં�ગણી�, જ્�ખ�રીં, કચુ4 રીં�, ઇન્દ્રા,�,  મિચુત્રક કપી4 રીં� મા�ધા� રીં� અન$ ક�ળ�પી�ટી આ બધા� ઔષાધા� સરીંખ� �,ન$ લોઈ ચુ4ણી� બન���� , અડુધા�થ� એક ચુમાચુ� દ�ષા�ન� સ�રીં અન� પી�ન સ�થ$ લો$ �� . -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 22/03/12 અજમા�દા�દા� ચ# ણ! (Ajmodadi Churna)

આય��Q દન� એક ઔષાધાન� ન�મા છે$ . ‘ ’અ,મા�દ�દ� ચુ4ણી�   ,$ ��ય� ન� રીં�ગ�ન� અકસ�રીં ઔષાધા છે$ . અ,મા�, ���રિંડુCગ, સિંસCધા�, મિચુત્રકમા4ળ, ગ ઠું�ડુ�, દ$ �દ�રીં, લો�ડુ�પી�પીરીં,  �રિરીંય�ળ� અન$ ક�ળ�મારીં�. આ દરીં$ક ઔષાધા દસ દસ ગ્ર�મા, હરીંડુ$ ૫૦ ગ્ર�મા,  �રીંધા�રીં� સ� ગ્ર�મા અન$ સ� ગ્ર�મા સ4 ઠું. આ બધા�ન� ચુ4ણી� બન��� લો$ �� . આ અ,મા�દ�દ� ચુ4ણી� અડુધા�થ� એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� સ�ખ�ષ્ણી ,ળ સ�થ$ સ��રીં- સ�, લો$��થ� સ�જા, આમા��તું, સ મિધા��, સ�યટી�ક�,  કટી�શે4ળ અન$ ��ય� થ� થતું� દ�ખ��� માટી$ છે$ . -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 23/03/12પ�લ�� (Pilu)

આપીણી$ ત્યાં� પી�લો� બ$ જાતુંન� થ�ય છે$ . ખ�રીં� જાતું અન$ મા�ઠું� જાતું. તું$ ન$ ન�ન� પી�લો� અન$ મા�ટી� પી�લો� પીણી કહ$ છે$ . તું$ ન� �:ક્ષ� ૧૫ ફt ટી ઊંચુ�,  �� ક� ચુ4 ક�, સ�માસ�મા� તું$ ન$ જાડુ� અન$ લો�લો� પી�ન હ�ય છે$ . સ્��દમા� તું�ખ�,  તું�ક્ષ્ણી ફt લો પી�ળ�શે પીડુતું� લો�લો� રીં ગન� હ�ય છે$ . ફળ

ચુણી� ,$�ડુ� રીં�તું�, ક�ળ�, સફ$ દ રીં ગન� તું�ક્ષ્ણી,  તું�ખ� અન$ સહ$ , ગળ્યું� હ�ય છે$ . સ્��રિદષ્ટ હ���થ� મા�ઢ�ન� મા�ળ માટી�ડુ$ છે$ . નમા� દ� નદ�ન� આસિલોય�બ$ ટીન� પી�લો� ન� ટી�પીલો� ભોંરીં�ન$ હ� સ�ટીમા� �$ ચુ��� આ�$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 24/03/12 પ�લ�� તુ� લ (Pilu)

આપીણી� કચ્છે સ@રીં�ષ્ટxમા� પી�લો� ન� �:ક્ષ� ખ4બ થ�ય છે$ . પી�લો� મારીં: ભોં4 મિમાન� �:ક્ષ છે$ . મા�રીં��ડુ અન$ સિંસCધામા� ખ4બ થ�ય છે$ . પી�લો� ન� બ�,ન� તું$લોન$  ‘ ’ખ�ખણી   કહ$ છે$ . ,$ બજારીંમા� માળ$ છે$ . ક�કમાન� તું$લો ,$�� જામા� ગય$લો� હ�ય છે$ . સ મિધા��ન� સ�જા પીરીં, પી�ડુલો�ઓન� ગ�ટીલો� ચુડુ� ,��,  પીડુખ�ન� શે4ળ પીરીં આ પી�લો� ન� બ�,ન� ખ�ખણી તું$લો લોગ�ડુ��મા� આ�$ છે$ . ગ્ર�મ્ય વિ�સ્તું�રીંમા� મા� સ્થિસ્લોમા લો�ક� પી�લો� ન� દ� તુંણી પીણી કરીં$ છે$ . સગ્રહણી�, અશે� , અવિતુંસ�રીં, ��ય� ન� રીં�ગ�મા� પી�લો� ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 26/03/12 બી�લ�નુ� મા# ળ (Bili Fal) આય��Q દમા� માસ્થિસ્તુંષ્ક- મા�નસિસક રીં�ગ�ન� ઔષાધા�મા� બ�લો�ન� મા4ળન� ગણીત્ર� થ�ય છે$ . બ�લો�ન� મા4ળ જ્ઞા�નતું તું�ઓન� શે�માક ઔષાધા છે$ . એ

હૃદયન$ બળ આપીન�રીં, તું��� ધાબક�રીં�ન� શેમાન કરીંન�રીં, ઉંદ�સ�નતું�, અવિનદ્રા�, હતું�શે�, રિડુપ્ર$શેન,  ઉંન્મા�દમા� ઉંત્તમા છે$ . ��ય� અન$ ન��સ સિસસ્ટમાન� રીં�ગ�મા� બ�લો�ન� મા4ળન� ચુ4ણી� ફ�યદ� કરીં$ છે$ . લોક��મા� પીણી ફ�યદ�ક�રીંક છે$ . એ મિત્રદ�ષાન�શેક હ���થ� ��ય� ન�, વિપીત્તન� અન$

કફન� રીં�ગ�મા� રિદ�$લો,  ઘી� અન$ માધાન� દ�ષા�ન�સ�રીં અન� પી�નથ� અપી�ય છે$ . ચુ4ણી� મા�ત્ર� અડુધા� ચુમાચુ�.- વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 26/03/12 લસણ હ�ઈપરી ટુ� 2શનુ માટુ�ડેવૈ�નુ� અક્સ�રી ઈલ�જ (Lasan)

Page 79: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

રીંસ�ઈન$ સ્��રિદષ્ટ બન���� મા�ટી$ �પીરીં�તું� લોસણીન� આમા તું� �ષા��થ� ક� દરીંતું� ઔષાધા તુંરીં�ક$ ઉંપીય�ગ કરીં��મા� આ�� રીંહ્યું� છે$ પીણી

તું�,$તુંરીંમા� સશે�ધાક� દ્વ�રીં� કરીં�ય$લો� અભ્ય�સ પીરીંથ� પી� રીં��રીં થય� છે$ ક$ ઘીરીંન� રીંસ�ડુ�મા� હ મા$શે� હ�થ�ગ� રીંહ$ તું� લોસણી હ�ઈપીરીં ટી$ ન્શેનન$ માટી�ડુ�� મા�ટી$ ન� અક્સ�રીં ઈલો�, છે$ .

ધ્ય�ન અન$ ય�ગ કરીંતું� ક$ ટીલો�ક દદ��ઓ પીરીં તું$ ન� પ્રય�ગ� કરીં��મા� આવ્ય� હતું� ,$મા� લોસણી અન$ લોસણીન� પી$સ્ટન� ઉંપીય�ગ હ�ઈપીરીં

ટી$ ન્શેન માટી�ડુ�� મા�ટી$ અસરીંક�રીંક અન$ ગ�ણીક�રીં� હ���ન� ,ણી�ય� હતું� . ,$માન� બ્લડુપ્ર$શેરીં ઊંચુ� રીંહ$ તું� હ�ય તું$ માન$ પીણી લોસણીન� પ્રય�ગથ� રીં�ગમા� રીં�હતું માળ� હ���ન� ,ણી�ય� હતું� . અગ�ઉં આ�� પ્રય�ગ� કરીં�ય� ત્યાં�રીં$ એ�� ,ણી�ય� હતું� ક$ લો�હ�મા� �ધાતું� ક�લો$સ્ટરીં�લોન$ અ ક� શેમા� રીં�ખ�� મા�ટી$ અન$ હ�ઈ બ્લડુપ્ર$શેરીંન$ ઘીટી�ડુ�� મા�ટી$ પીણી તું$ ન� સ�રીં��રીં ક�રીંગતું સ�સિબતું થઈ શેક$ છે$ .

ઓસ્ટx$સિલોય�ન� એરિડુલો$ઈડુ ય� વિનર્હિ�Cસટી�ન� સશે�ધાક�ન$ તું�,$તુંરીંન� અભ્ય�સમા� ,ણી�ય� હતું� ક$ સતુંતું ૧૨ અઠું��રિડુય� સ� ધા� દરીંરીં�, લોસણીન� ચુ�રીં ક$ પ્સ્ય�લ્સ ખ���મા� આ�$ તું� તું$ ન�થ� હ�ઈ બ્લડુપ્ર$શેરીંમા� અન$ હ�ઈપીરીં ટી$ ન્શેનમા� રીં�હતું માળ� શેક$ છે$ ,  ,$માન$ સ�રીં��રીંમા� લોસણી

આપી��મા� આ�તું� હતું� તું$ �� દદ��ઓન� સિસસ્ટ�સિલોક બ્લડુપ્ર$શેરીંમા� ઘીટી�ડુ� થય� હતું�.

હ�લો ,$ દદ��ઓ હ�ઈપીરીં ટી$ ન્શેન માટી�ડુ�� મા�ટી$ અન્ય દ��ઓ લો$તું� હ�ય તું$ માન$ લોસણી આપ્ય� પીછે� તું$ ન� ક$ �� અસરીં થ�ય છે$ તું$ ન� પ્ર�થમિમાક

અભ્ય�સ કરીં��મા� આ�� રીંહ્યું� છે$ . દદ��મા� તું$ ન� ઉંપીચુ�રીંન� સહનશેસ્થિક્તું અન$ શેરીં�રીંન� અ�ય�� દ્વ�રીં� તું$ ન� સ્��ક: વિતુંન� અભ્ય�સ કરીં�ઈ રીંહ્યું� છે$ . લોસણી લો�હ�ન$ પી�તુંળ� બન��તું� હ���થ� ડુ­ક્ટીરીં�ન� સલો�હ લો�ધા� પીછે� તું$ ન� દ�� તુંરીં�ક$ ઉંપીય�ગ કરીં�� આ�ક�ય� છે$ .

Dt : 28/03/12 લ�લ��બીરી�જ ચ# ણ!

આય��Q દન� વિ�દ્વ�ન �w દ્ય લો�લો�બરીં�,$ પી�તું�ન� લોઘી� ગ્રથ ‘ ’ ‘ ’ �w દ્ય જી�ન મા� પી$ ટીન� તુંકલો�ફ� મા�ટી$ એક લો�લો�બરીં�, ચુ4ણી� ન� ઉંલ્લો$ખ કરીં$લો� છે$ ,$ ઘીરીં$ પીણી બન��� શેક�ય. સ4 ઠું ૫૦ ગ્ર�મા,  પી�પીરીં ૪૦ ગ્ર�મા, અ,મા� ૩૦ ગ્ર�મા,  અ,મા�દ ૨૦ ગ્ર�મા અન$ હરીંડુ$ ૧૫૦ ગ્ર�મા લોઈ બધા� મિમાP

કરીં� બ�રીં�ક ચુ4ણી� બન��� લો$ �� . દરીંરીં�, અડુધા�થ� એક ચુમાચુ� આ ચુ4ણી� લો$ ��થ� પી$ ટીન� ગડુગડુ�ટી, આકડુ�, ગ$સ, આમા, કબસિ,ય�તું, પી$ ટીન� દ�ખ��� માટી$ છે$ . ભોં4ખ લોગ�ડુ$ છે$ . પી�ચુન કરીં$ છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 30/03/12 પ�પળ�નુ� પ્રાયા�ગૌ (Piparo)

આય��Q દમા� પી�પીળ�ન� એક ��જીકરીંણી પ્રય�ગ સ�P�તું સ વિહતું�મા� બતું�વ્ય� છે$ . એમા� પી�પીળ�ન� મા4ળ,  થડુન� છે�લો, પી�ન,  ફળ અન$ શે: ગટી�શે�ઓ આ પી�ચુ$ અગ� સમા�ન ભોં�ગ$ સ4 ક�� ચુ4ણી� બન��� લો$ �� . આ ચુ4ણી� અડુધા�થ� એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� સ��રીં- સ�, દ4 ધામા� ન�ખ�

તું$મા� માધા, સ�કરીં,  ઘી� એક એક ચુમાચુ� મા$ળ�� પી��� . આ ��જીકરીંણી પ્રય�ગથ� સભોં�ગ શેસ્થિક્તું �ધા$ છે$ . આ સ�દ� પ્રય�ગ ��જીકરીંણી ઉંપીરીં� તું ટી�વિનક પીણી છે$ . પી�પીળ�ન� ક�માળ ફળ, સ�રિદષ્ટ, શે�તુંળ અન$ પી@વિષ્ટક છે$ . સ�ક�રીં�, અરુંમિચુ, દ�હ માટી�ડુ$ છે$ . -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ

ગૌ�દા�નુ�

Dt : 03/04/12રી�હણ- રી�હણ� (Rohan / Rohani)

ઔષાધાન� ન�મા છે$ રીં�હણી અથ�� રીં�હણી�. “ મા�સ રીં�હ્યુંતું� ઇવિતું ,$ મા�સન$ ,  વ્રણી ક$ ઘી�ન$ ,લોદ� રૂઝા�$ છે$ . આ �:ક્ષ લો�માડુ� ,$�� , ગલોમા� થ�ય છે$ . ઔષાધામા� તું$ ન� છે�લો �પીરીં�ય છે$ . તું$ બળ આપીન�રીં રીંક્તુંવિપીત્ત પ્રસ�દન, તું4 રીં�, શે�તુંળ, ક ઠુંશે� સિgકરીં, રુંમિચુક�રીંક, સ�રીંક, ��જીકરીં,

માધા� રીં,  ��ય� અન$ ક: મિમાન�શેક છે$ . એક ચુમાચુ� છે�લોન� તું�જા$ , ઉંક�ળ� સ��રીં- સ�, પી���થ� ચુ�માડુ�ન� રીં�ગ�, ઘી�-વ્રણી, ગ� ઠું� માટી�ડુ$ છે$ . તું$ ન� ઉંક�ળ�, લો$પી અન$ ચુ4ણી� �પીરીં�ય છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Page 80: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

Dt : 04/04/12વૈડે- વૈડેલ� (Vad)

આય��Q દમા� ક$ ટીલો�ક ઔષાધા �:ક્ષ� એ�� છે$ ક$ ,  ,$ન� બધા� , અગ� ઔષાધારૂપી$ �પીરીં�ય છે$ . આ�� �:ક્ષ�મા� ‘ ’ �ડુ ન� ગણીત્ર� થ�ય છે$ . �ડુ એટીલો$ �ડુલો�. �ડુન� તુંમા�મા અગ� ઔષાધામા� �પીરીં�ય છે$ . ક�માળ �ડુ��ઈઓ, પી�ન, ટી$ ટી�-ફળ, છે�લો, ક્ષ�રીં- દ4 ધા અન$ શે: ગ ટી�શે�ઓ દ��મા� �પીરીં�ય છે$ . �ડુન� ક�માળ �ડુ��ઈઓ ચુ�ખ�ન� ઓસ�માણીમા� લોસ�ટી� તું$ મા� સ�કરીં ન�ખ� પી���થ� પી�તુંળ� ઝા�ડુ� અન$ રીંક્તુંમિમાસિPતું ઝા�ડુ�

માટી� જાય છે$ . મા4ત્રમા�ગ� ન� રીંક્તુંસ્રા��મા� પીણી સ�રીં� ફ�યદ� કરીં$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 08/04/12 ખ� રી�સ�નુ� અજમા� (Ajamo)

આય��Q દમા� ત્રણી જાતુંન� અ,મા�ન� ઉંલ્લો$ખ માળ$ છે$ . ખ� રીં�સ�ન� અ,મા�,  દ$શે� અ,મા� અન$ વિકરીંમા�ણી� અ,મા�. ખ� રીં�સ�ન� અ,મા�ન$ આય��Q દમા� પી�રીંસ�ક ય��ન� પીણી કહ$ છે$ . ,$ સ્ત્રી� રીં�ગ�ન� ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . ૫૦ ગ્ર�મા ખ� રીં�સ�ન� અ,મા� અન$ ૧૦૦ ગ્ર�મા સ�કરીં મિમાP કરીં�

ચુ4ણી� બન��� લો$ �� . અડુધા� ચુમાચુ� ,$ટીલો� આ ચુ4ણી� રીં�, રીં�ત્ર$ લો$ ��થ� સ્ત્રી�ઓન� મા�સિસક �ખતુંન� તું�વ્ર પી�ડુ�, અવિનયમિમાતું મા�સિસક, �ધા�રીં$ પીડુતું� મા�સિસક ઓછે� મા�સિસક �ગ$ રીં$ તુંકલો�ફ� માટી$ છે$ . -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 10/04/12ગૌ�ળ (Gor / Gol)

આય��Q દ પ્રમા�ણી$ ગ�ળ બ$ પ્રક�રીંન� હ�ય છે$ . ન�� ગ�ળ અન$ ,4 ન� ગ�ળ. ,4 ન� એટીલો$ એક �ષા� ,4 ન�. ,4 ન� ગ�ળન$ આય��Q દમા� પીચુ��મા� હલોક�, પી@વિષ્ટક, �,ન �ધા�રીંન�રીં, માધા� રીં, ,ઠુંરીં�મિગ્ના �ધા�રીંન�રીં, રુંમિચુ�ધા� ક, બળ આપીન�રીં, લો�હ�, રીંક્તુંદ�ષાન�શેક, હૃદય મા�ટી$ વિહતુંકરીં, ��ય� , વિપીત્ત,  કફ ત્રણી$ દ�ષા દ4 રીં કરીંન�રીં, Pમાહરીં,  પીથ્ય અન$ તુંરીંતું શેસ્થિક્તું આપીન�રીં છે$ . પ્ર��સ પીરિરીંPમા ક$ ઉંજાગરીં�મા� ગ�ળન� શેરીંબતું

પી���થ� તું�,ગ� આ�$ છે$ .-  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 11/04/12અશ્વાગૌ� ધૃ� (Ashwagandha)

આય��Q દમા� ક્ષયન� એક ઉંપીચુ�રીં પ્રય�ગ આ પ્રમા�ણી$ છે$ : એક ગ્લો�સ બકરીં�ન� દ4 ધામા� એટીલો� , પી�ણી� ઉંમા$ રીં� તું$ મા� એક એક ચુમાચુ� અશ્વાગધા�ન� ચુ4ણી� અન$ સ�કરીં ન�ખ� ઉંક�ળ�� . પી�ણી�ન� ભોં�ગ ઊંડુ� જાય અન$ એક ગ્લો�સ દ્રા� બ�ક� રીંહ$ ત્યાં�રીં$ ઉંતું�રીં� ઠું ડુ� પી�ડુ� પી� ,�� .

સ��રીં- સ�, આ પ્રય�ગ ક્ષયન� રીં�ગ�ઓ ક્ષયન� મા� ખ્ય ઔષાધા� સ�થ$ કરીં$ તું� ક્ષય ,લોદ� માટી$ છે$ અન$ �,ન પીણી �ધા$ છે$ . અશ્વાગધા�ન� એક વિ�શે$ષા ગ�ણી 'બ: હણી' છે$ . બ: હણી એટીલો$ �,ન �ધા�રીંન�રીં અન$ પી@વિષ્ટક. -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 12/04/12અતિતુતિવૈષા (Ativish)

‘ ’ આય��Q દ પ્રમા�ણી$ અવિતુંવિ�ષા ન� કળ� દ�પીન,  પી�ચુન અન$ સગ્ર�હ� છે$ . તું$ ન� આ ગ�ણી�ન$ લો�ધા$ , અવિતુંવિ�ષા ઝા�ડુ�ન� ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . આમાન�શેક હ���થ� આચુ�ય� ચુરીંક$ આમા�વિતુંસ�રીંમા� એટીલો$ ક$ પીચ્ય� �ગરીંન� ઝા�ડુ�મા� અવિતુંવિ�ષા અન$ સ4 ઠુંન� ઉંપીચુ�રીં સ4ચુવ્ય� છે$ . આ બન$

ઔષાધા�ન� અડુધા� અડુધા� ચુમાચુ� ,$ટીલો� ચુ4ણી� પી�ણી�મા� ન�ખ� ઉંક�ળ�� . પીછે� તું$ મા� લો�બ� ન�ખ� સ��રીં- સ�, પી���થ� આમાન� ન�શે થ�ય છે$ . ઝા�ડુ� બ ધા�ઈન$ આ�$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 13/04/12કાં�ઠી�� (Kothu)

આય��Q દમા� ક�ઠું�ન� સસ્કૃ:તું ન�મા છે$ . ‘ ’કવિપીત્યાં .  કવિપી એટીલો$ �� દરીં�. ક�ઠું�ન� �:ક્ષ પીરીં �� દરીં� બહ� બ$સ$ છે$ . અથ�� �� દરીં�ઓન$ ક�ઠું� બહ� ભોં��$ છે$ . એટીલો$ તું$ ન� ન�મા કવિપીત્થ પીડુય� હશે$ . ‘ ’ક�ઠું� ખ�ટી� હ���થ� તું$ ન$ દમિધાક4 લો   પીણી કહ$ છે$ . ક�ઠું� માધા� રીં, ખ�ટી� , તું4રું , સહ$ , કડુ�� , શે�તુંળ છેતું� ક�માશેસ્થિક્તું �ધા� ક, માળન$ રીં�કન�રીં તુંથ� વિપીત્ત,  ��ય� અન$ વ્રણીન� ન�શે કરીં$ છે$ . ક�ચુ� ક�ઠું� ક ઠું મા�ટી$ વિહતુંકરીં, પી�ક� ક�ઠું� માધા� રીં, ખ�ટી� તુંથ�

સ�ગ ધા� છે$ . તું$મા� જ્�ખ�રીં,  ક$ મિલ્શેયમા અન$ લો�હન� ક્ષ�રીં હ�ય છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Page 81: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

Dt : 14/04/12ઔષાધૃ (Kothi)

આહ�રીં પીરીં રુંમિચુ ઉંત્પીન્ન , થતું� ન હ�ય, તું$માન$ ,માતું� પીહ$ લો� ધા�મા$ ધા�મા$ ક�ઠું�ન� ચુટીણી� ચુ�ટી�� આપી��. ચુટીણી�મા� આદ� , મારીંચુ� , ક�થમારીં�, ફ� દ�ન�, �રિરીંય�ળ�,  ગ�ળ �ગ$ રીં$ ન�ખ��. આ ઉંપીચુ�રીંથ� રુંમિચુ �ધાશે$ . ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રરિદપ્તા થશે$ . ક�ઠું�ન� પી� દડુ� હ�થમા� માસળ�ન$

સ4 ઘ્ય� કરીં��થ� ઉંગ્ર હ$ ડુક� બ ધા થ�ય છે$ . ક�ઠું�ન� ગરીંમા� મિત્રકટી� ચુ4ણી� મા$ળ�� ખ���થ� કફન� ઊંલોટી�ઓ બધા થ�ય છે$ . ક�ઠું�ન� પી�નન� ચુ�રીં પી� ચુ ગ્ર�મા ચુટીણી� દહ�મા� મા$ળ�� ખ���થ� ન�� ,4 ન� મારીંડુ� માટી$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 14/04/12ચ�કાં�કાં�ઈ (Chikakai / Shikakai / Hair)

ચુ�ક�ક�ઈન� ન�મા ક�ઈ નહ� સ�ભોંળ્યું� હ�ય ? ઔષાધારૂપી$ તું$ ન� સ�ધા� ઉંપીય�ગ ખ4બ , ઓછે� પ્રમા�ણીમા� થ�ય છે$ , પીરીં તું� ��ળન� વિ�ક: વિતુંઓ મા�ટી$ ,$�� ક$ ��ળ ખરીં� ,��,  ��ળ બટીક� ,��, ખ�ડુ� થ��, ઉં દરીં� થ��,  ��ળન� �:સિg અટીક� ,�� �ગ$ રીં$મા� અમા$ �w દ્ય� ��ળન�

સ્�ચ્છેતું� મા�ટી$ એટીલો$ ક$ ��ળ ધા��� મા�ટી$ ચુ�ક�ક�ઈન� ઉંપીય�ગન� ખ�સ સ4ચુન� આપી��ન� ,. ચુ�ક�ક�ઈમા� અરીં�ઠું� ,$�� , તુંત્ત્�� હ�ય છે$ ,  તું$થ� મા�થ�ન� ��ળ ધા��� મા�ટી$ તું$ ન� ઉંપીય�ગ અરીં�ઠું�ન� ,$મા , કરીં� શેક�ય. ચુ�ક�ક�ઈમા�

સ�બ� ,$�� ��ળન$ ન� કસ�ન કરીં$ એ�� દ�હક અન$ રુંક્ષ ગ�ણી� હ�તું� નથ�. તું$મા� શે�તુંળ અન$ મિસ્નગ્ધા ગ�ણી� હ���થ� ��ળન$ રીં$શેમા ,$�� સ� ��ળ� બન��$ છે$ . સ�બ�મા� રીંહ$ લો ક�સ્કિસ્ટક સ�ડુ� તું$ ન� દ�હક ગ�ણીથ� ��ળન� ઉંપીરીં સ4 ક્ષ્મા ઉંઝારીંડુ� પી�ડુ$ છે$ ,  ,$થ� ��ળન� મા,બ4તું�ઈ ઘીટી$ છે$ . ચુ�ક�ક�ઈમા� એક બ�જા$ વિ�શે$ ષા ગ�ણી ‘ ’ , તું� ઘ્ન રીંહ$ લો� હ���થ� તું$ મા�થ�ન�

ત્�ચુ�ન� વિ�ક: વિતુંઓ ,$�� ક$ ઉં દરીં�, તુંપી�રિડુય�, ખ�ડુ�, માસ�,  ખ,��ળ �ગ$ રીં$ ન$ માટી�ડુ$ છે$ . સ�બ�મા� આ ગ�ણી હ�તું� નથ�. આ ગ�ણીન$ ધ્ય�નમા� રીં�ખ�ન$ , અમા$ �w દ્ય� તું$ ન� ઉંપીય�ગન� સલો�હ આપી�એ છે�એ. દસિક્ષણી તું$મા , ઉંત્તરીં ભોં�રીંતુંમા� આ ચુ�ક�ક�ઈન� �:ક્ષ� ઝા�ડુ�ન� રૂપીમા� ઊંગ� ન�કળ$ છે$ . દસિક્ષણી ભોં�રીંતું કરીંતું� ઉંત્તરીં ભોં�રીંતુંમા� થતું�

ચુ�ક�ક�ઈન� સિંસCગ� ગ�ણીન� દૃવિષ્ટએ ઉંત્તમા ગણી���ય છે$ . ઔષાધારૂપી$ તું$ ન� સિંસCગ� અન$ પી�ન બ ન$ �પીરીં�ય છે$ . ચુ�ક�ક�ઈન� સિંસCગ�ન� સ્��દ અરીં�ઠું� ,$�� સહ$ , ખ�ટી�,  સહ$ , કડુ�� અન$ �ધા�રીં$ પીડુતું�

તું�ખ� હ�ય છે$ . ચુ�ક�ક�ઈન� પી�ન આમાલો� ,$�� ખ�ટી� અન$ રુંમિચુ ઉંપીજા�ન�રીં� છે$ . ચુ�ક�ક�ઈમા� બ�જા ઘીણી� ઔષાધા�ય ગ�ણી� રીંહ$ લો� હ�ય છે$ . ,$�� ક$ ,  ચુ�ક�ક�ઈન� સિંસCગ કફન$ દ4 રીં કરીંન�રીં અન$ ��ય� ન� અન�લો�માન કરીં$ છે$ . અન�લો�મા એટીલો$ ન�ચુ$ ન� ગવિતું. ઊંલોટી�ઓ કરીં���� પીણી

મા�ટી$ ચુ�ક�ક�ઈન� સિંસCગ�ન� ઉંપીય�ગ કરીં��મા� આ�$ છે$ . ન�ડુ�ન� ગવિતું મા દ પીડુ� ગઈ હ�ય એ �ખતું$ તું$ ન� ઉંપીય�ગ કરીં��મા� ચુ�આ�$ તું� ન�ડુ�ન� ગવિતું ઉંત્ત$જાઈન$ તું�વ્ર બન$ છે$ . તું$ ન� ઉંપીય�ગથ� મા4ત્રપ્ર�:સિત્ત �ધા$ છે$ . તું$થ� , �w દ્ય� મા4 ત્રક: ચ્છેx , મા4ત્ર�ઘી�તું,  સ�જા$ અન$ પીથરીં�ન� રીં�ગમા�

તું$ ન$ ��પીરીં$ છે$ . તું$ ન� પીણી�� ખ�ટી� હ���થ� આમાલો�ન� ,ગ્ય�એ �પીરીં�ય છે$ . તું$ ન� પીણી��ન� ઉંપીય�ગથ� યક: તું એટીલો$ ક$ લો��રીંન� વિક્રીય�ન$ ઉંત્ત$,ન માળ$ છે$ . તું$

,મા��મા� રુંમિચુ ઉંત્પીન્ન કરીં$ છે$ અન$ તું$ ન�મા� અન�લો�માન કરીં����ન� ગ�ણી� હ���થ� તું$ માળ પ્ર�:સિત્ત સ�ફ લો��$ છે$ . ચુ�ક�ક�ઈ વિ�શે$ �w દકન� પ્ર�ચુ�ન ગ્રથ� ચુરીંક અન$ સ�P�તુંમા� તું$ ન� ઉંલ્લો$ખ થય� છે$ ,  પીરીં તું� તું$ ન� ન�મામા� હ,� માતુંભોં$ દ પ્ર�તુંQ છે$ . ક�ઈ એન$

સપ્તાલો� ગણી$ છે$ અન$ ક�ઈ એન$ થ�રીંન� જાતું ગણી$ છે$ . આપીણી$ એ માતુંભોં$ દમા� પીડુ��ન� ,રૂરીં નથ�.ચુરીંક- સ�P�તુંમા� તું$ ન� ઉંપીય�ગ ��ય� ન� અન$ ઉંદરીંન� રીં�ગ�મા� થય� છે$ . તું$ મા4 ત્રલો એટીલો$ ક$ મા4 ત્ર પ્ર�:સિત્ત �ધા�રીંન�રીં અન$ માળન� સશે�ધાન કરીંન�રીં છે$ . વિપીત્તન� ક�ઠું���ળ� અથ�� મા:દ� ક�ષ્ટ��ળ� તું$ ન� મા4ળન$ સ4 ઘી$ તું� પીણી રીં$ચુ લો�ગ� જાય છે$ .

અરીં�ઠું�ન� ,ગ્ય�એ મા�થ�ન� ��ળ સ�ફ કરીં�� મા�ટી$ ચુ�ક�ક�ઈ �પીરીં�ય છે$ . ચુ�ક�ક�ઈન� સ�બ� પીણી બજારીંમા� માળ$ છે$ , પીરીં તું� સ@થ� ઉંત્તમા ઉંપીય�ગ તું� તું$ ન� ઉંક�ળ� બન���ન$ ��પીરીં��ન� ગણી���ય છે$ .

તું$ ન� સિંસCગ�ન� ભોં4 ક�ન� ક્��થ- ઉંક�ળ� બન��� સ્ન�ન કરીં��થ� મા�થ�ન� ��ળ સ્�ચ્છે,  સ� ��ળ� અન$ લો�બ� બન$ છે$ . તું$ ન� ઉંપીય�ગથ� મા�થ�ન� ખ�ડુ�, ,4 , લો�ખ, ઉં દરીં�,  ખરીં,�� �ગ$ રીં$ દ4 રીં થ�ય છે$ . ખ�ડુ�ન$ ,ડુમા4ળથ� માટી�ડુ�� મા�ટી$ તું$ ન� વિનયમિમાતું ઉંપીય�ગ વિહતું��હ છે$ .

તું$ ન� ઉંક�ળ� બન����ન� રીં�તું આ મા�,બ છે$ . આશેરીં$ ચુ�રીં ગ્લો�સ પી�ણી�મા� ૫૦ ગ્ર�મા ચુ�ક�ક�ઈન� સિંસCગ�ન� અધાકચુરીં� ભોં4 ક� ન�ખ� તું$ ન$ ઉંક�ળ�. ઉંક�ળતું� જ્યા�રીં$ પી�ણી� બરીં�બરીં ઊંકળ$ એટીલો$ તું$ ન$ ન�ચુ$ ઉંતું�રીં� ઠું ડુ� પી�ડુ�. પીછે� આ ઉંક�ળ�થ� સ્ન�ન કરીંતું� �ખતું$ મા�થ�ન� ��ળ ધા���. આ ઉંક�ળ�થ� જાણી$ સ�બ�થ� મા�થ� ધા�તું� હ�ઈએ એ�� ફ�ણી �ળ$ છે$ .

એકાં બી�જા� ઉપયા�ગૌ ચુ�ક�ક�ઈન� પી�ન ��ટી�, મારીં�ન� ચુ4ણી� સ�થ$ આપી��થ� કમાળ� અન$ લો��રીંન� રીં�ગ� માટી$ છે$ ,  તું$ વિપીત્તન� વિ�રીં$ચુન કરીં��$ છે$ . તું$થ� કમાળ�ન�

દદ��ન$ ચુ�ક�ક�ઈન� પી�ન વિહતું��હ છે$ . ક�રીંણી કમાળ�મા� વિપીત્તન� મા�ગ��મા� સ�જા$ આ���થ� તું$ બહ�રીં પી�ચુનતું ત્રમા� આ�� શેકતું� નથ� અન$ તું$ અ�રુંg થય$લો� વિપીત્ત લો�હ� સ�થ$ ભોંળ��થ� કમાળ�ન� દદ��ન� આખ, નખ, જીભોં,  ત્�ચુ� �ગ$ રીં$ પી�ળ� પીડુ� જાય છે$ . આમા ચુ�ક�ક�ઈ વિપીત્તન�

વિ�રીં$ચુન કરીં��તું� હ���થ� કમાળ�ન� દદ��ન$ મા�ટી$ વિહતું��હ છે$ . ( ઉંપીય�ગમા� મા�ત્ર પી�ન , લો$��). માર્હિહCષા ચુરીંક$ તું$ ન� વિ�રીં$ચુન દ્રાવ્ય�મા� ઉંલ્લો$ખ કય�� છે$ . સ�P�તુંમા� તું$ ન� અન$ ક રીં�ગ�મા� ઘીણી� ,ગ્ય�એ ઉંલ્લો$ખ થય$લો� છે$ .

Page 82: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

સગ્રહણી� ,$�� કષ્ટસ�ધ્ય રીં�ગ�મા� તું$ ન� ક્ષ�રીં દ્ય:તુંન� પ્રય�ગ ઉંત્તમા પીરિરીંણી�મા આપી$ છે$ .ખ�લો, ખરીં,�� ,  દ�દરીં અન$ ત્�ચુ�ન� રીં�ગ�મા� તું$ ન� ક્ષ�રીંદ્ય:તુંન� પ્રય�ગ ઉંત્તમા પીરિરીંણી�મા આપી$ છે$ .ખ�લો, ખરીં,�� ,  દ�દરીં અન$ ત્�ચુ�ન� રીં�ગ�મા� તું$ ન� ઉંપીય�ગ સ્ન�નમા� કરીં�� એ �ધા�રીં$ વિહતું��હ ગણી�ય.

આંપનુ� પત્ર માળ્યો� �w દ્યP� માન�ભોં�ઈ,

બ$ માવિહન� પીહ$ લો� માન$ શેરીંદ� થય$લો�. છે�ક� આ���,  ��રીં ��રીં ટી�ઢન� ચુમાક�રીં� લો�ગ��, મા�થ� દ� kખ�� , તું�� આ���,  ઉંધારીંસ સતુંતું આ��� �ગ$ રીં$ લોક્ષણી� છે- સ�તું રિદ�સ ચુ�લો$લો�. પીછે� શેરીંદ� તું� માટી� ગઈ, પીરીં તું� ઉંધારીંસ હ,� પી�છે� છે�ડુતું� નથ�. ખ�સ� પીણી ક$ �� ? ખ4બ , આ�$ .

ગળ� બળ$ અન$ ઊંલોટી� ,$�� થઈ જાય. તું� આ મા�ટી$ આપી ક�ઈ એ�� આય��Q રિદક ઉંપીચુ�રીં અન$ સલો�હ આપી� ક$ ,$થ� મા�રીં� ઉંધારીંસ માટી� જાય.-  માહ$ ન્દ્રાભોં�ઈ દ�$ (સ� રીં$ ન્દ્રાનગરીં)

ભોં�ઈP� માહ$ ન્દ્રાભોં�ઈ, એક બ�બતું ય�દ રીં�ખ�, ખ�સ�- ઉંધારીંસ એ કફન� પ્રધા�નતું���ળ� વિ�ક: વિતું ગણી���ય છે$ . ઉંધારીંસ શે�થ� થ�ય છે$  ?  તું$ ન� ક�રીંણી� વિ�શે$ અહ�

વિનરુંપીણી કરીંતું� નથ�. આપી આ પ્રમા�ણી$ ઉંપીચુ�રીં કરીં�. આપીન� ઉંધારીંસ આ ઉંપીચુ�રીંથ� અ�શ્ય માટી� ,શે$ .* સ4 ઠું,  મારીં� અન$ લો�ડુ�પી�પીરીં આ ત્રણી$ ઔષાધા� સ�રીં� જાતુંન� લો���, ખ4બ ખ� ડુ�, બ�રીં�ક ચુ4ણી� કરીં� બ�ટીલો�મા� ભોંરીં� લો�.*  એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� સ�તું�પીલો�દ� ચુ4ણી� સ��રીં$ , બપી�રીં$ અન$ રીં�ત્ર$ લો�.*  ��સ�સ� ચુ�રીંથ� છે ચુમાચુ�ન� મા�ત્ર�મા� સ��રીં$ , બપી�રીં$ અન$ રીં�ત્ર$ લો�

Dt : 15/04/12 કાં�ળ�નુ� ગૌ� ણ (Koro)

આપીણી� રીં�તું�- ક$ સરીં� ક�ળ�ન$ અગ્ર$જીમા� 'પીમ્પીક�ન'  કહ$ છે$ . ક�ળ�ન� રીં�ગણી�ન� ,$મા અસખ્ય જાતું� છે$ . આપીણી$ ત્યાં� ઉંપીય�ગમા� લો$ ��તું� રીં�તું� ક�ળ� રુંમિચુ�ધા� ક, શે�તુંળ, શે�ક્રી�ધા� ક અન$ પી� વિષ્ટદ�તું� છે$ . તું$મા� સ�કરીંન� પ્રમા�ણી ચુ�રીં ટીક� હ���થ� તું$ ન$   સ�કરીં ક�ળ� પીણી કહ$ છે$ . આ

ઉંપીરીં� તું ક�ળ�મા� ફ�સ્ફેરીંસ લો�હ, સ�રિડુયમા, ક$ મિલ્શેયમા, પ્ર�ટી�ન પીણી છે$ . ક�ળ� સિશેતુંળ હ���થ� ,$ન$ શેરીં�રીંમા� આતુંરિરીંક ગરીંમા� રીંહ$ તું� હ�ય, મા દ તું�� રીંહ$ તું� હ�ય, તું$માણી$ ક�ળ�ન� શે�ક ખ��� . તું$ ન� શેરીંબતું પી��� . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 19/04/12 કાં��ચ� ઉપચ�રી (Kaucha)

આય��Q દમા� બળ આપીન�રીં� ઉંત્તમા દસ ઔષાધા�મા� ક@ચુ�ન� ગણીત્ર� કરીં��મા� આ�� છે$ . ક@ચુ�ન� બ�,ન� ફ�ડુ �ચ્ચુ$ ન� અ ક� રીં ક�ઢ$ લો� પી� ચુ ગ્ર�મા ક@ચુ�ન� ચુ4ણી� ન$ બસ� ગ્ર�મા દ4 ધામા� ન�ખ� ઉંક�ળ��. ઉંક�ળતું� પી�ણી�ન� ભોં�ગ ઊંડુ� જાય ત્યાં�રીં$ ઉંતું�રીં�ન$ તું$ મા� સ�કરીં ન�ખ� પી� ,�� .

આ ઉંપીચુ�રીંથ� થ�ડુ� રિદ�સ�મા� ક�મા- માwથ� નશેસ્થિક્તું �ધા$ છે$ . અન$ શે� ક્રી, તું� ન� �:સિg થ�ય છે$ . ,$માન$ શેરીં�રીં હૃષ્ટપી� ષ્ટ કરીં�� હ�ય,  તું$માણી$ આ પ્રય�ગ સ��રીં- સ�, રિદ�સમા� બ$ ��રીં કરીં��. અલો��રિડુસ્ચુ�,� માટીશે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 20/04/12ખ� રી- ખદિદારી (Kher / Khadir)

આય��Q દન� માર્હિહCષા ચુરીંક$ લોખ્ય� છે$ ક$ ' ખરિદરીંk સ�� ક� ષ્ઠ�ઘ્રા� ન�મા P$ષ્ઠ�.'  ચુ�માડુ�ન� રીં�ગ�ન� ન�શે કરીંન�રીં� ઔષાધા�મા� ખરિદરીં એટીલો$ ક$ ખ$ રીં સ���ત્તમા છે$ . માધ્યમા કદન� ખડુબચુડુ� છે�લો��ળ� ક� ટી�દ�રીં ખ$ રીંન� �:ક્ષન$ પી�ળ� રીં ગન� પી� ષ્પી� થય� પીછે� ભોં4 રીં� રીં ગન� સિંશેCગ થ�ય છે$ . પી�નમા� �પીરીં�તું� ક�થ� આ ખ$ રીંન� લો�કડુ�મા� થ� બન$ છે$ . ખ$ રીં શે�તુંળ,  દ� તું મા�ટી$ વિહતુંકરીં, ખ,��ળ, ખ�સ� ગળ� બ$સ� ,�� , ગળ�ન� સ�જા$ ,

અરુંમિચુ, ક: મિમા, ક�ઢ, પ્રમા$હ,  મા�ઢ�ન� ચુ� દ�, આમા,  વિપીત્ત અન$ રીંક્તુંન� રીં�ગ� માટી�ડુ$ છે$ . ખ$ રીં કડુ�� , તું4રું , મા$ દન�શેક છે$ .-           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 21/04/12 ખ� રીનુ� ઉપયા�ગૌ (Kher / Khadir) અમા�રીં� ૫૧ �ષા� ન� મિચુવિકત્સ� વ્ય�સ�યન� અન�ભોં� પીછે� કહ� શેક� ક$ ,  ખ$ રીંન� છે�લોન� ચુ4ણી� ચુ�માડુ�ન� રીં�ગ�મા� ઉંત્તમા પીરિરીંણી�મા આપી$ છે$ .

ચુ�માડુ�ન� ક�ઈપીણી વિ�ક�રીંમા� ખ$ રીંન� છે�લોન� ચુ4ણી� ત્રણીથ� ચુ�રીં ગ્ર�મા ,$ટીલો� રિદ�સમા� ત્રણી��રીં લો$�� જા$ઈએ. આખ� , શેરીં�રીં$ તુંકલો�ફ હ�ય

Page 83: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

તું� ખ$ રીં છે�લોન� ઉંક�ળ� સ��રીં- સ�, પી��� અન$ એ , ઉંક�ળ� પી�ણી�મા� ન�ખ� સ્ન�ન કરીં�� . માર્હિહCષા ચુરીંક$ લોખ્ય� છે$ ક$ , ક�ઢ��ળ� વ્યસ્થિક્તુંએ રીં�ગમા� ક્તું થ�� હ�ય તું� સ્ન�નમા� ,  પી�નમા� અન$ આહ�રીંમા� ખરિદરીંન� , ઉંપીય�ગ કરીં�� જા$ઈએ. -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ

ગૌ�દા�નુ�

Dt : 21/04/12હ�થ�પગૌ�મા�� (Hathipago / Kher / Khadir)

આપીણી� ગ�,રીં�તુંમા� શે�ઢલો ન�માન� વિ�દ્વ�ન �w દ્ય થઈ ગય�. તું$માણી$ હ�થ�પીગ�ન�- ફ�યલો$ રિરીંય�ન� ઉંપીચુ�રીં મા�ટી$  'ખ$ રીંસ�રીં' ન� ઉંપીચુ�રીં પ્રય�ગ બતું�વ્ય� છે$ . ખ$ રીંસ�રીં એક પ્રક�રીંન� ક�થ� , છે$ . ,$ ખ$ રીંન� �:ક્ષન� જીવિ�તું સ્થિસ્થવિતુંમા� ઝા�ડુન� �ચુમા� ક� દરીંતું� રીં�તું$ તુંw ય�રીં થ�ય છે$ . તું$ ન� રીં ગ

ક�થ� ,$�� પીણી રિફક્કુ� હ�ય છે$ . હ�થપીગ�ન� દદ��એ સ��રીં$ ,  બપી�રીં$ અન$ રીં�ત્ર$ પી� ચુમાચુ� ખ$ રીંસ�રીં એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� માધા સ�થ$ ચુ�ટી� ,�� . લો�બ� સમાયન� આ ઉંપીચુ�રીંથ� સ�રું પીરિરીંણી�મા માળ$ છે$ . -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 22/04/12ભા�જા� રુ� (Bijora)

એક ફળ ઔષાધાન� ન�મા છે$  'બ�જા$રું . P$ષ્ઠ ખ�ટી� ફળ�મા� તું$ ન� ગણીત્ર� થ�ય છે$ . બ�જા$રું ખ�ટી� ,  સ્��રિદષ્ટ અન$ ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રરિદપ્તા કરીં$ છે$ . પીચુ��મા� હલોક� , રીંક્તુંવિપીત્ત, હૃદયરીં�ગ, ખ�સ�, અરુંમિચુ,  ઊંલોટી� અન$ તુંરીંસન� ન�શે કરીં$ છે$ . પી�ક$ લો� બ�જા$રું મા�ઠું� હ�ય છે$ . બ�જા$રું ગરીંમા

હ���થ� બરીં�ળન� તુંકલો�ફ,  લો��રીંન� રીં�ગ� અન$ પી� ચુનન� તુંકલો�ફ�મા� ઉંત્તમા છે$ . થ4 ક, ઊંલોટી�, ઊંબક�, ગ�ળ�, હરીંસ આફરીં�, સગભોં�� ન� ઊંબક� �ગ$ રીં$ મા� બ�જા$ રીં�ન� કળ�ઓ સહ$ , મા�ઠું� ન�ખ� અપી�ય છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 24/04/12ગૌળ�- અમા/ તુ� (Garo / Galo / Amruta)

આય��Q દમા� ગળ�ન$  'અમા:તું�' કહ$ છે$ . ગળ�ન� �$લો, લો�માડુ�,  બ��ળ ક$ આબ� પીરીં ચુડુ$લો� હ�ય તું$ ગ�ણીક�રીં� ગણી�ય છે$ . લો�માડુ�ન� ગળ� સ�� P$ષ્ઠ ગણી�ય છે$ . ગળ�ન� તું�જા$ રીંસ અન$ ચુ4ણી� ઔષાધામા� �પીરીં�ય છે$ . ચુ4ણી� ન� મા�ત્ર� એક ચુમાચુ� અન$ તું�જા$ રીંસ બ$ ચુમાચુ� સ��રીં-સ�,

પી���ય. આય��Q રિદય માતું$ ગળ� તું�ખ�, કડુ��, પીચ્ય� પીછે� માધા� રીં, રીંસ�યન,  માળન$ રીં�કન�રીં, તું4 રીં�, પીચુ��મા� લોઘી� , બળ આપીન�રીં, અમિગ્ના પ્રરિદપીક, મિત્રદ�ષાહરીં, પ્રમા$હ, ક�ઢ. ઉંધારીંસ, કમાળ�, ��તુંરીંક્તું, ક: મિમા, ઊંલોટી�, માસ�, રીંક્તું બગ�ડુ માટી�ડુ$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 25/04/12ગૌ� ઠી�ડે�- પ�પરી�મા# ળ (Pipali mul / Piprimur))

આય��Q દ�ય માતું$ ગ ઠું�ડુ� (પી�પીરીં�મા4ળ) ,ઠુંરીં�મિગ્નાન$ પ્રરિદપ્તા કરીંન�રીં, તું�ખ�, ઉંષ્ણી, રીં: ક્ષ, વિપીત્ત કરીંન�રીં અન$ માળન$ તું�ડુન�રીં તું$ કફ, ��ય� , ઉંદરીંરીં�ગ�, બરીં�ળન� વિ�ક: વિતું, ગ$સ, ક: મિમા- આફરીં�,  શ્વા�સ અન$ ક્ષયમા� વિહતું��હ છે$ . માગ,ન� વિનબ�ળતું�, ઉંન્મા�દ, ��તુંપ્રક�પી, પ્રસ4તું�ન� રીં�ગ�,  મા�સિસક ઓછે� આ��� , વિનદ્રા�ન�શે, ઉંધારીંસ,  શેરીંદ� �ગ$ રીં$મા� વિ�ણિભોંન્ન રીં�તું$ પ્રય�જાય છે$ અન$ અન$ ક આય��Q રિદય દ��ઓમા� �પીરીં�ય છે$ .

ગ ઠું�ડુ�ન� પી� ચુમાચુ� ચુ4ણી� એક ચુમાચુ� માધામા� મિમાP કરીં� ચુ�ટી��થ� કફન� રીં�ગ� અન$ પી�ચુનતું ત્રન� રીં�ગ� શે� તું થ�ય છે$ .-           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 26/04/12 મા� થ�નુ� ભા�જી (Methi)

આય��Q દન� ઉંત્તમા ઔષાધા�મા� મા$ થ�ન� ગણીતુંરીં� થ�ય છે$ . જા$ મા$થ�ન� ભોં�જી માળ� શેકતું� હ�ય તું� ન� પીણી��મા� ભોંગ��ન$ સ4 ય� ન� ભોંગ� - તું$, ભોંરીં$લો� છે$ . આય��Q રિદય માતું$ મા$ થ�ન� ભોં�જી રીં�, ખ��� ,$�� છે$ . લો�લો� ભોં�જી તું� અઠું��રિડુય�મા� ચુ�રીં- પી� ચુ ��રીં ખ��� જા$ઈએ. આ ભોં�જી

કડુ��, વિપીત્તહરીં, માળ સરીંક��ન�રીં, તું$મા, ��ય� ન$ શે� તું કરીંન�રીં છે$ . તું$મા� લો�હતુંત્ત્�, ક$ લોશ્યમા વિ�ટી�મિમાન્સન� પ્રમા�ણી સ�રું છે$ . ડુ�ય�સિબટી�સ, સ� ધા�ન� ��, લોક��, રીં�,ણી- સ�યટી�ક�,  એડુ�ન� દ�ખ���, કરિટીશે4ળ,  કબસિ,ય�તું �ગ$ રીં$ મા� મા$ થ�ન� ભોં�જી ખ���. -          વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 27/04/12આંવૈળ (Avar)

Page 84: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

આ�ળ ભોં�રીંતુંમા� સ�� ત્ર થ�ય છે$ . પીરીં તું� સ@રીં�ષ્ટx,  કચ્છે અન$ રીં�,સ્થ�નમા� ખ4બ , થ�ય છે$ . તું$ ન� પી�ળ�- સ�ન$ રીં� ફt લો�થ� તુંરીંતું ઓળખમાઈ જાય છે$ . ઔષામિધાય ઉંપીય�ગ મા�ટી$ તું$ ન� ફt લો�ન� પી�ખડુ�ઓન� સ�કરીંમા� ગ�લોક દ બન��� ઉંપીય�ગ કરીં� શેક�ય. આ ગ�લોક દ પી$શે�બન�

ત્�ચુ�ન� અન$ પી$ ટીન� રીં�ગ�મા� સ�રીં� ફ�યદ� કરીં$ છે$ . તું$ શેરીં�રીંન� રીં ગ- �ણી� સ� ધા�રીંન�રીં છે$ . આ�ળ કડુ��,  શે�તુંળ અન$ આખ�ન$ વિહતુંક�રીં� છે$ . એક ચુમાચુ� આ�ળન� ફt લોન� પી�ખડુ�ઓ સ�કરીં સ�થ$ ચુ����થ� સગભોં�� ન� ઊંલોટી�- ઊંબક� બધા થ�ય છે$ .

-           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 28/04/12રૂરીણ� (Rurani / Arani)

આપીણી$ ,$ન$ 'અરીંણી�' કહ�એ છે�એ.  તું$ ન$ આય��Q દમા� 'અમિગ્નામાથ'  કહ$ ��મા� આ�$ છે$ . " અગ્નિંગ્નાC માથ્ના�વિતું માન્થ વિ�લો�ડુન$ અગ્ના$ય માથ્યતું$ �� ઈવિતું અમિગ્નામાથ"  યજ્ઞા�ન� પ્ર�રીં ભોં$ બ$ લો�કડુ� ઘીસ�ન$ મા થન કરીં�ન$ અમિગ્ના પ્રકટી����મા� આ�તું� તું$ થ� અમિગ્નામાથ કહ$ ��ય� . અરીંણી� તું�ખ�, માઘી� રીં, કડુ��, તું4 રીં�, અમિગ્નારિદપીક છે$ . તું$ ��ય� , સળ$ખમા, સ�જા, પી�ઈલ્સ, આમા��તું, મા$ દ,  કબસિ,ય�તું અન$ પી� ડુ� રીં�ગન� ન�શે કરીં$ છે$ . અરીંણી�ન� પી�ન

��ટી� તું$ ન� લો$ પી કરીં��થ� સ�જા અન$ મા�ઢ�ન� ક�ળ�શે માટી$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 29/04/12રૂરીણ� (Rurani / Arani)

અરીંણી�ન� એક ઔષાધા પ્રય�ગ મા$ દ ચુરીંબ���ળ�ઓ મા�ટી$ ખ4બ સ�રીં� છે$ . અરીંણી�ન� મા4ળન� અડુધા� ચુમાચુ� ચુ4ણી� અથ�� તું$ ન� ઉંક�ળ� એમા� ચુણી� ,$ટીલો� શે�લો�જીતું ન�ખ� સ��રીં- સ�, પી���થ� મા$ દ ઓગળ$ છે$ . �,ન ઘીટી$ છે$ . અરીંણી�ન� પી�નન� તું�જા$ રીંસ બ$ ચુમાચુ� એમા� ચુણી� ,$ટીલો� શે�લો�જીતું ન�ખ� સ��રીં- સ�, પી���થ� મા$ દ- �,ન ઘીટી$ છે$ . આ પ્રય�ગન$ આય��Q દમા� સ્થ@લ્યુહરીં સ્થ4ળતું�હરીં કહ્યું� છે$ . અરીંણી�ન�

મા4ળ પી�ણી�મા� ઘીસ� તું$ ન� લો$ પી કરીં��થ� મા�ઢ�ન� વ્યગ- ક�ળ� ધા�બ� માટી� જાય છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 30/04/12રીસવૈ� તુ� (Rasavanti)

આય��Q દન� એક ઔષાધાન� ન�મા છે$ . 'રીંસ� તું�''.  તું$ દ�રીં: - હળદરીંમા� થ� બન$ છે$ . બજારીંમા� માળ$ છે$ . દ�રીં: હળ�દન� આખ� છે�ડુન� રીંસવિક્રીય� અથ�� ધાન એ , આપીણી� રીંસ� તું�. આ બજારીં: રીંસ� તું�મા� અશે� સિgઓ હ�ય છે$ . એટીલો$ તું$ ન� ઉંપીય�ગ કરીંતું� પીહ$ લો� તું$ ન$ પી�ણી�મા�

ઉંક�ળ�,  કપીડુ� થ� ગ�ળ� ફરીં� ઘીટ્ટ કરીં� લો$ ��. પીછે� , તું$ ન� ઔષાધારીં: પી$ ઉંપીય�ગ કરીં��. રીંસ� તું� તું�ખ�, ઉંષ્ણી, કડુ��,  તુંથ� રીંસ�યન ગ�ણી ધારીં��$ છે$ . કફન� રીં�ગ�, ન$ ત્રન� રીં�ગ� તુંથ� વ્રણી માટી�ડુ$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 02/05/12 રીગૌતુ રી�તિહડે�

આય��Q દમા� ' રીંગતું રીં�વિહડુ�' ન� રીં�વિહતુંક, પ્લો�હશેત્ર�, દ�રિડુમા પી� ષ્પીક �ગ$ રીં$ ન�મા છે$ . પ્લો�હન શેત્ર� ઇવિતું પ્લો�હશેત્ર�,  પ્લો�હ� એટીલો$ ,$ બરીં�ળન� રીં�ગ�ન� શેત્ર� છે$ . તું$થ� પ્લો�હશેત્ર�. દ�રિડુમા�તું પી� ષ્માસ્ય ઇવિતું દ�રિડુમાપી� ષ્પીક. ,$ન� પી� ષ્પી� દ�ડુમાન� પી� ષ્પી� ,$�� , હ���થ� દ�રિડુમા પી� ષ્પીક.

રીંગતુંરીં�વિહડુ� એ બરીં�ળન� ઉંત્તમા દ�� છે$ . બરીં�ળ એટીલો$ ક$ પ્લો�હ� મા�ટી� થઈ ગઈ હ�ય રીંગતુંરીં�વિહડુ�મા� થ� બન����મા� આ�તું� દ��'રીં�વિહતુંક�સ�'  બ$થ� ત્રણી ચુમાચુ� સ��રીં- સ�, લો$��થ� બરીં�ળ ન�મા�લો બન� ,શે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 03/05/12મા�લકાં�� ગૌણ�

ઔષાધાન� ન�મા છે$ . 'મા�લોક� ગણી�'.  તું$ ન$ જ્યા�વિતુંષ્માતું� પીણી કહ$ છે$ . ,$ન� �$લો� મા�ટી� અન$ ફt લો પી�ળ�શે પીડુતું� લો�લો� રીં ગન� ,$ઠું મા�સમા� આ�$ છે$ . તું$ ન� ફળ અષા�ઢ P��ણીમા� પી�ક$ છે$ . તું$ ફ�ટી��થ� ક$ સરીં� રીં ગન� બ�, ન�કળ$ છે$ . બ�,મા� થ� તું$લો ન�કળ$ છે$ . ,$ન$ મા�લોક� ગણી�ન�

તું$લો કહ$ ��મા� આ�$ છે$ . ,$ મા�સિલોશે અન$ પી��� મા�ટી$ �પીરીં�ય છે$ . આ તું$લો ��ય� ન� રીં�ગ�, ઉંદરીં રીં�ગ�, સ�જા$ , મા4ત્ર��રીં�ધા,  મા દબ� સિg અન$ ,ળ�દરીંમા� સ�રું પીરિરીંણી�મા આપી$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 04/05/12 મા�લકાં�� ગૌણ� પ્રાયા�ગૌ

Page 85: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

ઔષાધારૂપી$ મા�લોક� ગણી�ન� બ�, બ� સિg�ધા� ક તુંથ� ��ય� ન� રીં�ગ� હટી��ન�રીં હ���થ� તું$ ન� ચુડુતું� મા�ત્ર�મા� રીં�, ગળ��મા� આ�$ છે$ . એક બ�,થ� શેરૂઆતું કરીં� રીં�, એક બ�, �ધા�રીંતું� ,�� . ત્ર�સમા� રિદ�સ$ ત્ર�સ બ�, ગળ�� પીછે� રીં�, એક એક બ�, ઘીટી�ડુતું� ,�� . આ પ્રય�ગથ� મા દબ� સિg અન$ મા દ ય�દશેસ્થિક્તું��ળ�ન$ સ�રીં� ફ�યદ� થ�ય છે$ . ઉંદ્વ$ગ,  મિચુત્તભ્રમા રીંહ$ તું� હ�ય તું$ માન$ સ�રીં� ફ�યદ� થ�ય છે$ . ,ળ�દરીંમા�

રીં�, મા�લોક� ગણી� તું$લોન� ૨૫ ટી�પી� આપી��થ� મા4 ત્ર�મિધાક્ય થ��થ� ,ળ�દરીં માટી� જાય છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 05/05/12અતિતુબીલ�-ખપ�ટુ (Atibala)

અવિતુંબલો� અથ�� ખપી�ટીન� છે�ડુ આખ� ગ�,રીં�તુંમા� થ�ય છે$ . ફt લો પી�ળ� રીં ગન� બપી�રીં પીછે� ઉંઘીડુ$ છે$ . તું$ ન� બ�, ક�ળ� ભોં4 રીં� હ�ય છે$ . ,$ન$ બળબ�, કહ$ છે$ . આ ખપી�ટીન� છે�લો મા4ત્ર�મિધાક્ય કરીં��$ છે$ . તું$થ� મા4 ત્ર��રીં�ધા અન$ મા4 ત્રમા�ગ� ન� રીં�ગ� માટી�ડુ$ છે$ . મા4ત્રદ�હ,મા4ત્રક� ષ્ટ,

મા4ત્ર��રીં�ધા, સ્ટ�ન, પીથરીં� પ્રમા$હ,  પીરીંમિમાય� માટી�ડુ$ છે$ . ખપી�ટીન� બ�,ન$ આય��Q દમા� ધા�તું� પી� વિષ્ટકરીં કહ્યું� છે$ . લો�હ���, ધા�તું� ,��, અશેસ્થિક્તું- નબળ�ઈ ,�� વિ�ગ$ રીં$મા� ખપી�ટી- અવિતુંબલો� ,રીં: રીં ��પીરીં��. -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 19/05/12 પદિરીણ�મા શ# ળ (Parinam Shul / Shur)

આય��Q દમા� પી�ચુનતું ત્રન� એક રીં�ગન� ન�મા છે$ .' પીરિરીંણી�મા શે4ળ'.  આ પીરિરીંણી�મા શે4ળમા� ,મ્ય� પીછે� જ્યા�રીં$ આહ�રીંન� પી�ચુન થતું� હ�ય ત્યાં�રીં$ પી$ ટીમા� દ� ખ��� થ�� લો�ગ$ છે$ . ,$ન� આય��Q રિદય ઉંપીચુ�રીં આ પ્રમા�ણી$ છે$ . સ4 ઠું,  ગ�ળ અન$ તુંલોન� કલ્ક ( ખ4બ લોસ�ટી�ન$ પી$સ્ટ ,$�� ) કરીં� તું$ ન� દ4 ધામા� ઉંક�ળ� પી�ક કરીં��. આન� સતુંતું સ�તું આઠું રિદ�સ સ��રીં$ ,  બપી�રીં$ અન$ રીં�ત્ર$ સ$ �ન કરીં��થ� ઉંગ્ર પીરિરીંણી�મા શે4ળ પીણી માટી$ છે$ . (એક ચુમાચુ� સ4 ઠું,  બ$ ચુમાચુ� ગ�ળ અન$ ચુ�રીં ચુમાચુ� તુંલો લોસ�ટી� એક ગ્લો�સ દ4 ધામા� ઉંક�ળ�,  ઠું ડુ� પી�ડુ� પી��� .)

-           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 21/05/12 ખજ# રી (Khajur) આપીણી$ ત્યાં� મા�ટી� ભોં�ગન� લો�ક� ખ,4 રીંન$ ગરીંમા મા�ન$ છે$ . પીરીં તું� એ મા�ન્યતું� તુંદ્દન ખ�ટી� છે$ . ખ,4 રીં ગરીંમા નહ� શે�તુંળ ઠું ડુ� છે$ . ખ,4 રીં અવિતું

પી@વિષ્ટક,  વિ�ય� �ધા� ક અન$ બળ�ધા� ક હ���થ� અવિતું પ્ર�ચુ�ન સમાયથ� આપીણી� દ$શેમા� ખ,4 રીંન� ઉંપીય�ગ થતું� આવ્ય� છે$ . ખ,4 રીં ઠું ડુ�, સ્��રિદષ્ટ,  માધા� રીં હૃદય મા�ટી$ વિહતુંકરીં, �,ન �ધા�રીંન�રીં, રીંક્તું �ધા� ક, પીચુ��મા� ભોં�રીં$ માળ રીં�કન�રીં, ગરીંમા દ4 ધા સ�થ$ લો$ ��થ� માળ સ�ફ લો��ન�રીં, રીંક્તું�લ્પીકતું�,  લો��રીંન� રીં�ગ� તુંથ� બરીં�ળન� રીં�ગ�મા� વિહતુંક�રીં� છે$ અન$ સ્ફે�ર્હિતુંC �ધા�રીંન�રીં છે$ . -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 22/05/12 તુલ (Tal)

આય��Q દમા� તુંલો ક�ળ�,  સફ$ દ અન$ રીં�તું� એમા ત્રણી પ્રક�રીંન� ગણી�વ્ય� છે$ . સ�� પ્રક�રીંન� તુંલોમા�  ' ક: ષ્ણી P$ષ્ઠ તુંમાસ્તું$ ષા� '   એટીલો$ ક$ સ�� પ્રક�રીંન� તુંલોમા� ક�ળ� તુંલો P$ષ્ઠ છે$ . આય��Q દ તું� આહ�રીં અન$ ઔષાધામા� ક�ળ� તુંલોન$ , અગ્રસ્થ�ન આપી$ છે$ . તુંલોન� બધા� , પ્રક�રીં સ્��દમા� માધા� રીં, તું�ખ�,  કડુ�� અન$ તું4 રીં� હ�ય છે$ . તું$ ચુ�કણી�, ગરીંમા,  કફ અન$ વિપીત્ત કરીંન�રીં�, બળ આપીન�રીં�, ��ળ મા�ટી$ વિહતુંકરીં, ધા��ણી

�ધા�રીંન�રીં�, બ� સિgપ્રદ, માળ બ� ધાન�રીં� છે$ . તુંલો વિનયમિમાતું ખ���થ� દ� તું હલોતું�,  દ�ખતું� ક$ પીડુતું� નથ�. -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 23/05/12 ગૌ�ળ (Gor / Gol)

આય��Q દન� માર્હિહCષા ભોં��મિમાP ગ�ળન� ગ�ણી�થ� પ્રભોં�સ્થિસ્�તું થઈન$ લોખ$ છે$ ક$ , " દ�ષાત્રય ક્ષય કરીં�ય નમા� ગ�ડુ�ય" એટીલો$ ��ય� ,  વિપીત્ત અન$ કફ આ ત્રણી$ દ�ષા�ન� ન�શે કરીંન�રીં ગ�ળન$ મા�રીં� સ�દરીં પ્રણી�મા છે$ . ગ�ળ આદ� સ�થ$ લો$ ��થ� કફન$ ,  હરીંડુ$ સ�થ$ લો$ ��થ� વિપીત્તન$ અન$ સ4 ઠું સ�થ$

લો$��થ� ��ય� ન$ માટી�ડુ$ છે$ . ગ�ળ બળ આપીન�રીં, �ય� અન$ �,ન �ધા�રીંન�રીં, શ્વા�સ, મા4છે�� , દ� બ�ળતું�મા� ખ4બ વિહતુંકરીં, પીથરીં�, જીણી�જ્�રીં, રીંક્તુંવિપીત્ત, બળતુંરીં�, તુંરીંસ, ક્ષયમા� ગ�ળ વિહતુંકરીં છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 24/05/12

Page 86: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

ગૌ�જરી (Gajar) આય��Q રિદય માતું$ ગ�,રીં સ્��દમા� માધા� રીં,  સહ$ , કડુ��, ગરીંમા તું�ક્ષ્ણી,  હલોક� (પીચુ��મા� ) ,ઠુંરીં�મિગ્નાન$ પ્રદ�પ્તા કરીંન�રીં, માળન$ રીં�કન�રીં,

ગ�,રીંન� રીંસ બ�ળક� મા�ટી$ ખ4બ , વિહતુંક�રીં�,  તું$ ન$ વિનયમિમાતું આપી��થ� બ�ળકન$ દ� તું સરીંળતું�થ� આ�$ છે$ અન$ દ4 ધા હ,મા થ�ય છે$ . શે�રીં�રિરીંક અન$ બ@સિgક વિ�ક�સ મા�ટી$ પીણી ગ�,રીંન� સ$ �ન વિહતુંક�રીં� છે$ . શેરીં�રીંન� વિ�ક�સ મા�ટી$ ,રૂરીં� એ�� ઘીણી� પી�ષાકતુંત્ત્�� માળ$ છે$ .

તું$મા� થ� માળતું� ક$ રીં�ટી�ન દ્વ�રીં� વિ�ટી�મિમાન 'એ' માળ$ છે$ . અન$ રીંક્તું�લ્પીતું� માટી$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

http://religion.divyabhaskar.co.in/article/pain-is-go-by-the-tulsi-leaf-smile-know-ayurvedic-solution-3312731.html?LHS-

- ન�રીં ગ� ખ���થ� ઘી�� ઝાડુપીથ� ભોંરીં�ઈ જાય છે$ .

- વિનયમિમાતું રૂપી$ અગ�રીં ખ���થ� ઘી�� ઝાડુપીથ� ભોંરીં�ઈ જાય છે$ .

- સરીં ગ��ન� પી�નન$ પી�સ�ન$ લો$ પી કરીં��થ� પીણી ઘી�� તુંરીંતું સ�રીં� થ�� લો�ગ$ છે$ .

- ગ�,રીંન$ ઉંક�ળ�ન$ તું$ ન� લો�ગદ� બન��� લો�. તું$ ન� ઘી�� પીરીં લોગ���, ઘી�� ઝાડુપીથ� સ�રીં� થઈ જાય છે$ .

- એરીં ડુ�ય�ન� તું$ લો ઘી�� પીરીં લોગ��� પીટ્ટ� બ� ધા� દ$ ��થ� લો�ભોં થ�ય છે$ .

- પી�સ$લો� હળદરીંમા� ઘી�, તું$લો મા$ળ�� ગરીંમા કરીં� તું$ મા� રૂ પીલો�ળ� ઘી�� પીરીં રીં�, પીટ્ટ� બ� ધા��થ� ઘી�� ભોંરીં�ઈ જાય છે$ .

- માધાન� પીટ્ટ� બ� ધા��થ� આરીં�મા માળ$ છે$ .

- તું�લોસ�ન� સ4ખ� પી�નન$ પી�સ�ન$ સ� ઘી��થ� ઘી��ન� પી�ડુ� ઓછે� થ�ય છે$ .

- ઘી�� થ��થ� ઠું ડુ� પી�ણી�થ� પીલો�ળ$લો કપીડુ� બ� ધા� દ�.

- એક કટી�રીં� પી�ણી�મા� એક ચુમાચુ� દ$શે� ઘી� ન�ખ�ન$ ગરીંમા કરીં�. આ પી�ણી�થ� રૂન$ પીલો�ળ� ન�ચુ��� ઘી�� પીરીં ન�ખ�. ઉંપીરીંથ� ન�ગરીં�$લોન� પી�ન રીં�ખ� પીટ્ટ� બ� ધા� દ�.

- એક ભોં�ગ લોસણીન� રીંસ અન$ બ�જા$ ભોં�ગ પી�ણી� મા$ળ�� રૂ પીલો�ળ� ઘી�� પીરીં લોગ����થ� ઝાડુપીથ� લો�ભોં થ�ય છે$ .

Page 87: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

Dt : 25/05/12 ટુ�મા� ટુ�� (Tomato / Tameta)

એક ��તું સ્પીષ્ટ છે$ ક$ 'ટીમા$ ટી� ' ભોં�રીંતુંમા� સ�� ત્ર થતું� હ��� છેતું� ,  તું$ મા4ળ ભોં�રીંતું�ય નથ�. તું$ ન� �તુંન અમા$ રિરીંક� છે$ . અન$ અગ્ર$જા$ તું$ માન� સ�થ$ ભોં�રીંતુંમા� લો�વ્ય�. ટીમા$ ટી� પી�ષાકતુંત્ત્��થ� ભોંરીંપી4 રીં સ્��દમા� ખ�ટી�, સ્��રિદષ્ટ, ભોં4ખ

લોગ�ડુન�રીં, આહ�રીં પીચુ��ન�રીં, માળન$ સરીંક��ન�રીં, રીંક્તુંન� �:સિg અન$ શે� સિg કરીંન�રીં, પી� ડુ� રીં�ગ, હરીંસ, મા દ�મિગ્ના, અરુંમિચુ, ઉંદરીંરીં�ગ, મા$ દ��:સિg, જીણી�જ્�રીં માટી�ડુ$ છે$ અન$ ટીમા$ ટી� પીથરીં� કરીંન�રીં� પીણી છે$ . સ�રીંક હ���થ� કબજીય�તું માટી�ડુ$ છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 26/05/12 અ� જીરી (Anjir) આપીણી$ ત્યાં� સ4 ક� અજીરીં બ�રીં$ મા�સ માળ$ છે$ . ,$ લો�લો� અજીરીંન$ સ4 ક��ન$ બન����મા� આ�$ છે$ . લો�લો� અજીરીંમા� લો�હ, તું�મ્ર,

ક$ મિલ્શેયમા,  વિ�ટી�મા�ન્સ સ�રીં� પ્રમા�ણીમા� રીંહ$ લો� છે$ . સિસઝાનમા� માળ$ ત્યાં� સ� ધા� લો�લો�, પી�ક�,  તું�જા અજીરીં ખ��� જા$ઈએ. લો�લો� અન$ સ4 ક� બન$ અજીરીં માળ અન$ મા4 ત્ર સ�ફ લો��ન�રીં, પી@વિષ્ટક, રીંક્તું�ધા� ક, પી� ડુ� રીં�ગ, દ� બ�ળ વ્યસ્થિક્તુંઓ, ર્મિગCભોંણી�, બ�ળક�,  �:g� સ@ન$ વિહતુંક�રીં� છે$ . રીં�, સ��રીં- સ�, બ$થ� ત્રણી અજીરીં ખ��� અન$ એક ગ્લો�સ દ4 ધા પી��� . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 29/05/12ગૌ�રીખમા�� ડે� (Gorakhmundi)

આપીણી$ ત્યાં� પી દરીંથ� ��સ ટીક� �:g�ન$ અવિષ્ટલો�ગ્રમિથન� સ�જા$ આ�$ છે$ . ,$ન$ આધા� વિનક� એન્લો�,�મા$� ઓફ પ્ર�સ્ટ$ટી કહ$ છે$ . ગ�રીંખમા� ડુ� પ્ર�સ્ટ$ટીન� સ�જાન� ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . આ રીં�ગમા� ��રીં ��રીં પી$શે�બ કરીં�� ,�� પીડુ$ છે$ . ડુ�ક્ટીરીં� આમા� ઑપીરીં$શેનન� સલો�હ આપી$ છે$ . જા$

પી$શે�બ બધા થઈ જાય તું� તુંરીંતું ઑપીરીં$શેન કરીં�� પીડુ$ છે$ . પીરીં તું� આ રીં�ગન� શેરીં: આતુંમા� , જા$ ગ�રીંખમા� ડુ�ન� ઉંક�ળ� સ��રીં- સ�, એક માવિહન� પી���મા� આ�$ તું� પ્ર�સ્ટ$ટીન� સ�જા$ માટી$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 30/05/12 ગૌ�રીખમા�� ડે� રીસ�યાનુ (Gorakhmundi)

આય��Q દમા� ગ�રીંખમા� ડુ�ન$  'રીંસ�યન'  કહ$ ��ય છે$ . ગ�રીંખમા� ડુ�ન� પી ચુ� ગન$ છે� ય�મા� સ4 ક�� બ�રીં�ક ચુ4ણી� બન��� લો$ �� . અડુધા�થ� એક ચુમાચુ� આ ચુ4ણી� દ4 ધા સ�થ$ લો$ ��થ� શેરીં�રીંપી� ષ્ટ થ�ય છે$ . અન$ વિનરીં�ગ� રીંહ$ છે$ . માધા ક$ ઘી� સ�થ$ ચુ�ટી��થ� શેરીં�રીં પી� ષ્ટ થ�ય છે$ , શેસ્થિક્તું આ�$ છે$ . તુંમા�મા

રીંસ�યન ઔષાધા�મા� આ ગ�ણી રીંહ$ લો� હ�ય છે$ . આ ગ�રીંખમા� ડુ�ન� પીચુ� ગથ� પીક�$લો� તુંલોન� તું$ લો ગ�ળ�ક�રીં$ મા�સિલોશે કરીં��થ� સ્તુંન સ� દૃઢ અન$ ભોંરીં��દ�રીં બન$ છે$ .

     -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 31/05/12 કાં�� વૈ�રીપ�ઠી�� (Kuvarpathu)

'ક� ��રીંપી�ઠું�' ન$ આય��Q દમા� ક� મા�રીં�, ગ:હક� મા�રીં�,  કન્ય� ,$�� ન�મા અપી�ય� છે$ . અગ્ર$જીમા� તું$ ન$ ય$ લો� પ્લો�� ય$લો���રીં� કહ$ છે$ . 'ક� મા�રીંયવિતું વિક્રીડુતું$ સ્�લ્પી$ મા�ન� જ્લો$ ન શે�તુંલોત્��તું'  શે�તુંળતું�ન$ લોઈન$ ,$ થ�ડુ� પી�ણી�થ� પીણી જી�$ છે$ . રીં$ તું�ળ ,મા�નમા� તું� એ બહ� સ�રીં� થ�ય છે$ .

દરિરીંય�વિકન�રીં$ તું� એ બહ� , ફt લો$ ફ�લો$ છે$ . આમા તું� એ બધા$ , થ�ય છે$ . પીણી સ@રીં�ષ્ટx અન$ કચ્છેમા� ખ4બ થ�ય છે$ . ,મા�ન ક$ ક� ડુ�મા� તું$ ન� છે�ડુ જામા� ગય� પીછે� તું$ ન� જાડુ�- દળદ�રીં વિકન�રીં�એ ક� ટી���ળ� ચુ�રીં$ બ�,� �ધા$ છે$ . તું$ ન� પી�નમા� ગભોં� - ઘી�ટી� ,$લો� ,$�� રીંસ ભોંય�� હ�ય

છે$ . -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 01/06/12કાં�� વૈ�રીપ�ઠી�� - અથ�ણુંl� (Kuvarpathu)

આ ક� ��રીંપી�ઠું�ન� છે�ડુન� �ચ્ચુ$થ� ચુ�મા�સ�મા� એક દ� ડુ� ન�કળ$ છે$ . ,$ન� ન�રીં ગ� રીં ગન� અ દરીંથ� પી�ળ�શે પીડુતું� ફt લો આ�$ છે$ . તું$ ન� ગ ધા ઉંગ્ર હ�ય છે$ . પીણી તું$ સ�કરીં ,$�� મા�ઠું� હ�ય છે$ . તું$ ન� દ� ડુ�ન$ શે$લોડુ� કહ$ છે$ . આ શે$લોડુ�- દ� ડુ� અન$ પી�ન બ ન$ ન� અથ�ણી� થ�ય છે$ . આ

અથ�ણી� લો��રીંન� રીં�ગ�ન� ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . ભોંરીં: ચુ બ�,� ,� ��રીંન� પી�ક સ�થ$ આ અથ�ણું� ખ��ય છે$ . આ ક� ��રીંપી�ઠું�ન� રીંસન$ સ4 ક��ન$

Page 88: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

તું$ ન� એસિળય� બન����મા� આ�$ છે$ . ,$ ઔષાધામા� �પીરીં�ય છે$ . જાફરીં�બ�દન� એસિળય� સ�રીં� ગણી�ય છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 02/06/12 કાં�� વૈ�રીનુ� ગૌ� ણ� (Kuvarpathu) આય��Q રિદય માતું$ ક� ��રીં શે�તુંળ કડુ��, માદગધા�, અમિગ્નારિદપીક, ભોં$ દક, માધા� રીં, પી� વિષ્ટકરીં બળકરીં અન$ �:ષ્ય છે$ . તું$ કફ, વિપીત્ત, દમા, ઉંધારીંસ,

કમાળ�, લો��રીં અન$ બરીં�ળન� રીં�ગ�, ક�ઢ, ગ�લ્મા��તું,  સ્ત્રી�ઓન� મા�સિસક સબ ધા� વિ�ક: વિતુંઓ, લો�હ� બગ�ડુ,  ચુ�માડુ�ન� રીં�ગ�, ત્�ચુ� ક: ષ્ણીતું�, ,ળ�દરીં,  વિ�સ્ફે�ટી અન$ રીંક્તુંવિપીત્ત ,$�� રીં�ગ�મા� વિ�ણિભોંન્ન રીં�તું$ પ્રય�જાય છે$ . ક� ��રીંન$ અગ�રીં� પીરીં ળ$ ક� તું$ ન� બ$ ચુમાચુ� રીંસમા�

એટીલો� , માધા ન�ખ� સ��રીં- સ�, લો$��થ� કફન� રીં�ગ� શે� તું  થ�ય છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 04/06/12 વૈદિરીયા�ળ� (Variyari / Variyali)

આપીણી� ગ�,રીં�તુંમા� બ$ થ� ચુ�રીં ફt ટી ઊંચુ� છે�ડુ થ�ય છે$ . ઉંત્તરીં ગ�,રીં�તુંમા� તું$ �ધા�રીં$ થ�ય છે$ . આય��Q રિદય માતું$ �રિરીંય�ળ� સ્��દમા� માધા� રીં, પીચુ��મા� હળ��, તું�ક્ષ્ણી વિપીત્ત કરીંન�રીં�, સહ$ , તું�ખ�, સ્��રિદષ્ટ, ,ઠુંરીં�મિગ્ના �ધા� ક છે$ . તું$ ��ય� , કફ, શે4ળ, ન$ ત્રરીં�ગ�, ઝા�ડુ�, ઊંલોટી�, ઊંબક�,

અરુંમિચુ માળમા�ગ� ન� માસ�,  દ�હ અન$ આમાદ�ષાન$ દ4 રીં કરીંન�રીં છે$ . ગરીંમા હ��� છેતું� �રિરીંય�ળ� સિશેય�ળ� ,$ટીલો� , ઉંન�ળ�મા� ખ4બ , વિહતુંક�રીં� છે$ . પી$ ટીન� રીં�ગ�મા� �રિરીંય�ળ� સ�રું પીરિરીંણી�મા આપી$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 05/06/12 વૈ�વૈડિંડે5ગૌ (Vavding)

આચુ�ય� ચુરીંક$ તું$ માન� માહ�ગ્રથ ' ચુરીંક સ વિહતું�' ન� સ4ત્રસ્થ�નન� પીચ્ચુ�સમા� અધ્ય�યમા� લોખ્ય� છે$ ક$ , ' ક: મિમાન�શેક ઔષાધા�મા� ���રિંડુCગ સ��P$ષ્ઠ છે$ . એટીલો$ , તું$ ન$ આય��Q દમા� - સસ્કૃ:તુંમા�  'ક: મિમાઘ્ન' કહ$ ��મા� આ�$ છે$ . ક: મિમાઘ્ન એટીલો$ ક: મિમાઓન� ન�શે કરીંન�રીં. ���રિંડુCગ તું4 રીં�, તું�ખ�, તું�ક્ષ્ણી,  ઉંષ્ણી અન$ રુંક્ષ છે$ . આ ઉંપીરીં� તું તું$ ,ઠુંરીં�મિગ્ના�ધા� ક શે4ળ, આફરીં�, ઉંદરીંરીં�ગ, ��ય� અન$ કબસિ,ય�તું માટી�ડુ$ છે$ . એક ચુમાચુ�

���રિંડુCગન� ચુ4ણી� સ��રીં- સ�, દસ રિદ�સ લો$��થ� પી$ ટીન� ક: મિમાઓન� ન�શે થ�ય છે$ . -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 06/06/12 દ્રા�ક્ષં�સવૈ (Drakshasav)

આય��Q દન� ખ4બ , પ્રશેસ�પ્ર�પ્તા દ્રા� ઔષાધા છે$ . 'દ્રા�ક્ષ�સ�'  અડુધા� કપી ,$ટીલો� દ્રા�ક્ષ�સ� એમા� એટીલો� , પી�ણી� ઉંમા$ રીં� ,માતું� પીહ$ લો� બપી�રીં$ ક$ રીં�ત્ર$ પી��� જા$ઈએ. દ્રા�ક્ષ�સ�ન� વિનયમિમાતું સ$�નથ� બળ અન$ ક� વિતુંન� �:સિg થ�ય છે$ . �,ન �ધા��થ� શેરીં�રીં પી� ષ્ટ થ�ય છે$ .

શેરીં�રીંન� રીં�ગપ્રવિતુંક�રીં શેસ્થિક્તુંમા� પીણી �ધા�રીં� થ�ય છે$ . તું$મા, માળમા�ગ� ન� માસ�- પી�ઈલ્સ શે� તું થ�ય છે$ . અરુંમિચુ, મા દ�મિગ્ના, પી� ડુ� રીં�ગ, હૃદયરીં�ગ, લો��રીંન� રીં�ગ,  કબસિ,ય�તું �ગ$ રીં$ મા� ઘીણી� ફ�યદ� થ�ય છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 07/06/12 દ્રા�ક્ષં�વૈલ� હ (Drakshavleh)

આય��Q રિદય ઔષાધા 'દ્રા�ક્ષ��લો$હ'  એ ચ્ય�નપ્ર�શે ,$�� , પ્રક�રીંન� ઔષાધા છે$ . એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� મા�ત્ર�મા� સ��રીં$ ,  બપી�રીં$ અન$ રીં�ત્ર$ લો$ ��થ� રીંક્તુંસ્રા�� સબ મિધાતું વિ�ણિભોંન્ન રીં�ગ� ન�સ�- ન�કન� રીંક્તુંસ્રા��,  શેરીં�રીંન� ક�ઈ પીણી ભોં�ગમા� થતું� બળતુંરીં�,  અમ્લોવિપીત્ત તુંથ� તું:ષ્ણી� રીં�ગમા� લો�ભોંક�રીંક છે$ . તું$ ન� મા� ખ્ય અન$ ઉંત્તમા ફ�યદ� એ છે$ ક$ ,  તું$ ન� સ$ �નથ� માળશે� સિg થઈન$ ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રરિદપ્તા થ�ય છે$ . ભોં4ખ સ�રીં� લો�ગ$ છે$ અન$

�,ન પીણી �ધા$ છે$ . તું$ ન� સ�રીંક ગ�ણીથ� માળ સરીંળતું�થ� ઉંતુંરીં$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 08/06/12 તુરીબી# ચ (Tarbuch) આપીણી� વિપ્રય ઉંન�ળ� ફળ 'તુંરીંબ4ચુ'  વિ�ષા$ ક$ ટીલો�ક બ�બતું� જાણી�� ,$�� છે$ . તુંરીંબ4ચુ બળ આપીન�રીં, માધા� રીં,  તું:વિપ્તાક�રીંક અન$ કફ �ધા�રીંન�રીં

છે$ . ગ્ર�ષ્માન� ક�ળઝા�ળ ગરીંમા�મા� તુંરીંબ4ચુન� બધા� ગ�ણી� માન� ષ્ય દ$ હ મા�ટી$ આશે���� દ સમા�ન છે$ . ગ્ર�ષ્મામા� શેરીં�રીંન$ ,ળન� �ધા�રીં$ ,રૂરીં રીંહ$ છે$ અન$ તુંરીંસ લો�ગ$ છે$ તું$ તુંરીંબ4ચુથ� તું:પ્તા કરીં� શેક�ય છે$ . તુંરીંબ4ચુન� સ$�નથ� એક વિ�સિશેષ્ટ પ્રક�રીંન� સ તું�ષા, શે�તુંળતું� અન$ આહ્લા�દકતું�

અન�ભોં�� શેક�ય છે$ . કફન� રીં�ગ�મા� તુંરીંબ4ચુ ત્યાં�જ્યા છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�

Page 89: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

Dt : 09/06/12તુરીબી# ચ (Tarbuch)

આય��Q રિદય માતું$ તુંરીંબ4ચુ ઉંત્તમા ખ�દ્ય અન$ ઉંત્તમા ઔષાધા પીણી છે$ . મા4ત્રમા�ગ� ન� રીં�ગ�ન� એ ઉંત્તમા દ�� છે$ . મા4ત્રક: ચ્છે, મા4ત્રદ�હ, પીથરીં�, સ�જા, મા4ત્ર��રીં�ધા, મા4ત્ર�લ્પીતું�મા� તુંરીંબ4ચુ ઉંત્તમા ફ�યદ� કરીં$ છે$ . હથ$ળ�, પીગન� તુંસિળય$ ,.  આખમા� બળતુંરીં� થતું� હ�ય તું$માણી$ તુંરીંબ4ચુન� ઉંપીય�ગ કરીં��. તુંરીંબ4ચુન� રીંસમા� જીરું ન�ખ� પી���થ� મા4 ત્ર ખ�લો�સ�થ� આ�શે$ . ગરીંમા� દ4 રીં થશે$ . તુંરીંબ4ચુન� બ�,ન� ગરીં અવિતું પી@વિષ્ટક છે$ . બ�,ન�

ગરીં બ$થ� ત્રણી ચુમાચુ� રીં�, ખ���થ� �,ન �ધા$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 11/06/12 ખ�ટુખટુ�� બી�નુ� ગૌ� ણ�

એક��તું ડુ�ય�સિબટી�સન� દદ��એ ય�દ રીં�ખ�� ,$�� છે$ . માધા� પ્રમા$ હમા� ક$ ટીલો�ક��રીં પી�ઠું�- ક�બ� ન્કલો થ�ય છે$ અન$ મા�ટી� ગ�માડુ� ન� ,$મા પી�ક$ છે$ . આન� ઉંપીરીં ખ�ટીખટી� બ�ન� પી�ન બ� ધા��થ� પી�ઠું� ,લોદ� રું ઝા�ઈ જાય છે$ . નસક�રીં� ફt ટી$ ત્યાં�રીં$ તું$ ન� પી�નન� ટી�પી� ન�કમા� પીડુ��થ� તુંરીંતું ,

રીંક્તુંસ્રા�� બધા થ�ય છે$ . ચુ�ટી ��ગ��, મા4 ઢમા�રીં, ગ� ઠું,  વ્રણી પીરીં આન� પી�ન સહ$ , ગરીંમા કરીં� બ� ધા��થ� સ�જા$ અન$ દ� ખ��� માટી� જાય છે$ . આન� છે�ડુ બ�રીં$મા�સ લો�લો� રીંહ� શેક$ છે$ . તું$ ન� પી�ન મા�ટી�મા� - ક� ડુ�મા� ખ�સ��થ� છે�ડુ તુંw ય�રીં થ�ય છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ

ગૌ�દા�નુ�

Dt : 12/06/12 નુ�ગૌલ� દા# ધૃ� લ�

આ ઔષાધાન� છે�ડુ ચુ�મા�સ�મા� સ�� ત્ર ઊંગ� ન�કળ$ છે$ . અન$ બ�રીં$મા�સ આ �નસ્પીવિતું માળ� શેક$ છે$ . આ ન�ગલો� દ4 ધા$ લો� દમા-શ્વા�સમા� ઉંપીય�ગ� ઔષાધા છે$ . ક$ ટીલો�ક દદ��ઓન$ તું� ચુમાત્કૃ�રીં ,$�� ફ�યદ� કરીં$ છે$ . તું$ ન� પી� ચુથ� સ�તું પી�નન� રીંસ ક�ઢ�,  એટીલો� , માધા સ�થ$ મા$ળ��

સ��રીં- સ�, લો$��થ� શ્વા�સનળ�ઓ ખ4લો$ છે$ અન$ કફ છે4 ટી� પીડુ$ છે$ અન$ દમામા� રીં�હતું થ�ય છે$ . બ�,� આ �નસ્પીવિતુંન� રીંસ લોગ�ડુ��થ� દ�દરીં માટી� જાય છે$ . આ છે�ડુ એક ફt ટી ,$ટીલો� ઊંચુ� થ�ય છે$ . પી�ન લો�બ� લોબગ�ળ ટી$ રીં�� અણી���ળ�, સપી�ટી� પીરીં લો�લો� ન�ચુ$ થ� લો�લો હ�ય છે$ .

   -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 13/06/12 થ�રી (Thor)

આય��Q રિદય ઔષાધા 'સમાતુંદ� ગ્ધા�'  અથ�� સ્ન$ હ�ન$ આપીણી$ ગ�,રીં�તું�મા� થ�રીં કહ�એ છે�એ. ' સમાતુંદ� ગ્ધા� સમાતું�તું દ� ગ્ધામાસ્થ'   ,$મા� બધા$ , દ4 ધા છે$ . થ�રીંન� પ્રત્યાં$ક ભોં�ગ દ4 ધાથ� ભોંરીં$લો� છે$ . તું$ ન� દ4 ધા તું�વ્ર રીં$ચુક છે$ . એટીલો$ મિચુવિકત્સકન� સલો�હ �ગરીં તું$ ન� ઉંપીય�ગ સ્�ય કરીં�� નહ�.

,ળ�દરીંન� અન$ પીગન� ��વિઢય�ન� એ ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . ,ળ�દરીં મા�ટી$ મિચુવિકત્સકન� સલો�હ લો$��. આઠું ચુમાચુ� થ�રીંન� દ4 ધામા� બ$ ચુમાચુ� તુંલોન� તું$ લો અન$ સહ$ , સિંસCધા� મા$ળ�� ગરીંમા કરીં�� . ઉંકળતું� થ�રીંન� દ4 ધા બળ� જાય ત્યાં�રીં$ ઉંતું�રીં� ઠું ડુ� પી�ડુ� આ તું$લો પીગન� ચુ�રીં� પીરીં

લોગ�ડુ��થ� ચુ�રીં� માટી$ છે$ .     -   વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 14/06/12 ટુ� �ટુ�

આય��Q રિદય શેબ્દ 'ટી ટી� ક' ઉંપીરીંથ� ગ�,રીં�તું� શેબ્દ 'ટી$ ટી� ' થય� છે$ . ટી$ ટી� એ દશેમા4ળમા� ન� એક ઔષાધા છે$ . ,$ સ મિધા��ન� ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . તું$ ન� છે�લો ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . અન$ પીરીંસ$ �� દ્વ�રીં� આમાવિ�ષાન$ બહ�રીં ક�ઢ$ છે$ . બસ્થિસ્તુંરીં�ગ એટીલો$ મા4 ત્ર�શેયન� રીં�ગ�ન� પીણી એ ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . તું$ ન� છે�લોમા� સ�રિડુયમા સ$ સિલોસિસલો$ ટ્સ સ�રીં� પ્રમા�ણીમા� છે$ . એટીલો$ એ સ મિધા��મા� ઘીણું� , સ�રું ઔષાધા છે$ . એક ચુમાચુ� છે�લોન� તું�જા$

ઉંક�ળ� સ��રીં- સ�, પી���થ� સ મિધા�� માટી$ છે$ . ટી$ ટી� ન� છે�લો માળન$ રીં�ક$ છે$ , કબસિ,ય�તું��ળ�એ ��પીરીં�� નહ�. -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 15/06/12 ભા��યા રી��ગૌણ� (Bhoy Ringani)

આપીણી� ભોં�યરીં�ગણી�ન$ આય��Q દમા� 'ક ટીક�રીં�' કહ$ છે$ . તું$ ન� પી�ન થડુ, ડુ�ળ� દરીં$ ક પીરીં ક� ટી� હ���થ� ક ટીક�રીં� કહ$ ��ય છે$ . તું$ ન� ફt લો જા બ� રિડુય� રીં ગન�, ફળ ક�ચુ� લો�લો� રીં ગન� અન$ પી�ક� પી�ળ� રીં ગન� થ�ય છે$ . તું$ સ્��દમા� કડુ��, તું� રીં�, તું�ખ�, ઉંષ્ણી, પી�ચુક, લોઘી� , સ�રીંક છે$ .

Page 90: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

તું$ કફન� રીં�ગ�, ઉંધારીંસ, દમા-શ્વા�સ, ખ,��ળ, ક: મિમા,  હૃદયરીં�ગ અરુંમિચુ અન$ પી�શ્વા�શે4ળ માટી�ડુ$ છે$ . આ સરીંળતું�થ� માળ$ એ�� , ઔષાધા છે$ . એટીલો$ માળ$ તું� લો�લો� ભોં�ય રીં�ગણી�ન� , ઉંપીય�ગ કરીં��. ન માળ$ તું� લો�લો�ન$ બદલો$ તું$ ન� સ4 ક� પી ચુ� ગન� , ઉંપીય�ગ કરીં��.

   -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 16/06/12ભા��યા રી��ગૌણ� (Bhoy Ringani)

આ,$ શેરીંદ� અન$ ખ�સ� આ બ$ દદ�� એટીલો� સ�મા�ન્ય થઈ ગય� છે$ ક$ ન પી4છે� ��તું. ક�યમા મા�ટી$ શેરીંદ�,ઉંધારીંસ, કફ,  જીણી� જ્�રીં રીંહ$ તું� હ�ય તું$માન� મા�ટી$ ભોં�ય રીં�ગણી�ન� પીચુ� ગ સ�થ$ આખ� છે�ડુ સ4 ક�� તું$ ન� અધાકચુરીં� ભોં4ક્કુ� કરીં� લો$ ��. બ$ ચુમાચુ� આ ભોં4ક્કુ�ન� ઉંક�ળ�

બન��� સ��રીં- સ�, તું�,$તું�જા$ પી���થ� શેરીંદ�, સળ$ખમા, દમા-શ્વા�સ, સસણી�- �રીં�ધા ,$�� કફન� રીં�ગ�, ક: મિમા તું��,  હૃદયરીં�ગ �ગ$ રીં$ માટી$ છે$ .      -    વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 18/06/12 – જીવૈ� તુ� ડે�ડે� (jivanti / Dodi)

આય��Q રિદય ઔષાધાન� ન�મા છે$ 'જી�તું�'  જી�નન$ મા�ટી$ વિહતુંકરીં એ જી�તું�. જી�નન$ વિનરીં�ગ� રીં�ખન�રીં, પ્ર�ણીશેસ્થિક્તું અપી� ન�રીં એ જી�તું�. આ જી�તું�ન� એક બ�,� ન�મા છે$  'શે�કP$ષ્ઠ�.'  શે�ક મા�ત્રમા� ,$ P$ષ્ઠ છે$ . જી�તું�ન� ગ�,રીં�તું� ન�મા� છે$ દ�ડુ�, ડુ�ડુ�,  ખરીંખ�ડુ� �ગ$ રીં$ . ડુ�ડુ�ન� �$લો

��ડુ પીરીં થ�ય છે$ . ,$ બ�રીં$ મા�સ લો�લો�છેમા રીંહ$ છે$ . તું$ ન� ડુ�ળ�-પી�ન, ફt લો, શે�ગ�,  બધા� , માધા� રીં હ�ય છે$ . પીણી�� તું� સ�ધા� , તું�ડુ�ન$ ખ��ય છે$ ,$ માધા� રીં- સ્��રિદષ્ટ હ�ય છે$ . ડુ�ડુ� માધા� રીં- મા�ઠું�, બળ આપીન�રીં, શે�તુંળ, રીંક્તુંશે� સિgકરીં, વિપીત્તશે�માક, બળતુંરીં� શે� તું કરીંન�રીં, લો�હ���-

રીંક્તું�� માટી�ડુન�રીં છે$ .       -   વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 19/06/12જીવૈ� તુ� – ડે�ડે� (jivanti / Dodi)

આય��Q દમા� જી� તું�ન$ બલ્યુ� કહ� છે$ . બલ્યુ� એટીલો$ બળ આપીન�રીં. એન$ �:ષ્ય� પીણી કહ� છે$ . �:ષ્ય� એટીલો$ માw થ� નશેસ્થિક્તું �ધા�રીંન�રીં એ રીંસ�યન� પીણી છે$ . રીંસ�યન� એટીલો$ સ�તું$ ધા�તું� �ધા�રીં� જી�નન$ લોબ��ન�રીં. ડુ�ડુ�ન� મા4ળ સ4 ક�� ચુ4ણી� બન���� . અડુધા� ચુમાચુ� આ ચુ4ણી�

સ��રીં- સ�, સ�કરીં ન�ખ$લો� દ4 ધા સ�થ$ પી���થ� માwથ� નશેસ્થિક્તું અન$ �,ન �ધા$ છે$ . જી�તું� અબ�લો�:g સ@ લોઈ શેક$ . ડુ�ડુ�ન$ ચુક્ષ�ષ્ય� એટીલો$ આખન$ મા�ટી$ વિહતુંકરીં. તું$મા� વિ�ટી�મિમાન 'એ' રીંહ$ લો� છે$ . એટીલો$ રીંતું� ધાળ�પીણું� માટી�ડુ$ છે$ .        -   વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 20/06/12 નુ�ગૌરીવૈ� લ (Nagarvel)

આય��Q રિદય માતું$ ન�ગરીં�$લોન� પી�ન સ્��દમા� તું�ખ� , કડુ�� , તું4રું , તું�ક્ષ્ણી, ગરીંમા,  રુંમિચુ ઉંપીજા�ન�રીં માળન$ સ�ફ લો��ન�રીં, લો�હ� તુંથ� વિપીત્ત કરીંન�રીં, બળ આપીન�રીં, કફ, મા�ઢ�ન� દ� ગq ધા, માળ,  ��ય� અન$ થ�ક દ4 રીં કરીંન�રીં છે$ . ન�ગરીં�$લોન� પી�ન કફન�શેક છે$ . એટીલો$ આ પી�નમા�

અડુધા� ચુમાચુ� ,$ટીલો� માધા તુંથ� હળદરીં અન$ આદ� ન� એક એક ન�ન� ટી� કડુ� મા4 ક� ખ4બ ચુ���ન$ રિદ�સમા� ત્રણી ચુ�રીં ��રીં ખ���થ� શેરીંદ�, સળ$ખમા, ઉંધારીંસ,  ,$�� કફન� રીં�ગ� માટી$ છે$ . એ અસ્થમા�મા� - દમામા� રીં�હતું થ�ય છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 21/06/12 અગૌત્સ્યા હરી�તુકાં�

આ ચુ�ટીણી અગત્સ્ય ઋમિષાએ બન�વ્ય� હ���થ� આય��Q દમા� તું$ ન$  ' અગત્સ્ય હરીં�તુંક� અ�લો$હ'  ન�મા અપી�ય� છે$ . એકથ� બ$ ચુમાચુ� સ��રીં- સ�, ખ�લો� પી$ ટી$ લો$ ��થ� ક્ષય રીં�ગ, શ્વા�સ, ઉંધારીંસ, શેરીંદ�, એલોજી� કફન� રીં�ગ�, ગ્રહણી�,  પી�ચુનન� રીં�ગ�મા� વિહતુંક�રીં� છે$ . ઉંત્તમા રીંસ�યન

હ���થ� ત્�ચુ�મા� કરીંચુલો�ઓ પીડુ��, અક�ળ$ ��ળ શ્વા$તું થ��, ��ળ ખરીં��, �ગ$ રીં$ વિ�ક: વિતુંઓમા� વિહતું��હ છે$ . તું$ બળ અન$ ��ય� ન$ �ધા�રીંન�રીં,  �ણી� સ� ધા�રીંન�રીં ગણી���ય� છે$ . દ4 ધા ક$ ઘી� સ�થ$ સ$ �ન કરીં�� . લોગભોંગ બધા� ફ�મા�સ�ઓ બન��તું� હ���થ� બજારીંમા� માળ$ છે$ .-           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 22/06/12

Page 91: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

બી� ઔષાધૃ પ્રાયા�ગૌ(૧) આ ચુ�રીં$ ઔષાધા ફt લો��$લો� ટી કણીખ�રીં, ,�ખ�રીં, લો�ડુ�પી�પીરીં,  અન$ હરીંડુ$ સરીંખ� ભોં�ગ$ લોઈ ચુ4ણી� બન��� લો$ �� . આ ચુ4ણી�થ� બમાણી�

�,નન� ગ�ળ લોઈ તું$ ન� પી�ક બન��� ચુણી� ,$�ડુ� ગ�ળ�ઓ બન��� લો$��,  આ ગ�ળ� રિદ�સમા� ત્રણી �ખતું બ$ બ$ ચુ4સ��. ,$ન�થ� કફન� રીં�ગ�, ગળ�મા� કફ થ��. તું$મા, હ$ ડુક�, શ્વા�સ, શેરીંદ�,  શે4ળ માટી$ છે$ . (૨) જા�ત્ર�ન� ચુ4ણી� દશે ચુ�ખ�ભોં�રીં,  અન$ જાયફળન� ચુ4ણી� સ�તું

ચુ�ખ�ભોં�રીં એક ચુમાચુ� માધામા� ચુ�ટી��થ� ઉંપીય�� ક્તું કફન� રીં�ગ�  માટી$ છે$ .  ��ય� થ� થતું� સ4 ક� ઉંધારીંસ શે� તું થ�ય છે$ .-  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 25/06/12 સ્નુ�નુ : ઔષાધૃ જ�ટુલ�� માહત્ત્વૈ

આય��Q દમા� સ્ન�નન$ ઔષાધા ,$ટીલો� , માહત્ત્� અપી�ય� છે$ . પતિવૈત્ર� વૈ/ ષ્યામા�યા� ષ્યા� શ્રેમા સ્વૈ� દામાલ�યાહમા ।

શરી�રી બીલ સ� ધૃ�નુ� સ્નુ�નુમા�જસ્કરીમા પરીમા ।। સ્ન�નથ� પીવિ�ત્ર થ��ય છે$ . તું$ ��ય� �ધા� ક અન$ આય� ષ્ય �ધા�રીંન�રીં છે$ . સ્ન�ન કરીં��થ� Pમાથ� થતું� થ�ક, સ્�$ દ- પીરીંસ$�� તુંથ� શેરીં�રીંન�

માળન� ન�શે થ�ય છે$ . શેરીં�રીંન� બળ અન$ ઓ, �ધા�રીં$ છે$ . આ ઉંપીરીં� તું સ્ન�ન ઇમિન્દ્રાય�ન$ સવિક્રીય કરીંન�રીં,  તું� વિષ્ટક�રીંક અન$ પી� સત્��ધા� ક, ,ઠુંરીં�મિગ્ના�ધા� ક અન$ રીંક્તુંશે� સિgક�રીંક છે$ .

       -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�ક$ ટીલો�ક એ�� ચુ�જા$ , ,$ ભોં�,નમા� ક$ મા નથ� ખ��તું� એક સ�થ$ ?

1. દ4 ધાન� સ�થ$ અડુદ તુંથ� માગન� દ�ળ સ�થ$ ન ખ��� જા$ઈએ. જ્યા� સ�ધા� થઈ શેક$ ઉંપીરીં ,ણી����મા� આ�$લો ચુ�જા$ન� સ�થ� ખ���થ� બચુ�� જા$ઈએ નહ� તું� એ આપીન$ ન� ક્શેઆન પીહ� ચુ�ડુ� શેક$ છે$ . તું$ ન� સ�થ$ ખ���થ� આપીન$ કબજીય�તુંન� સમાસ્ય� થઈ શેક$ છે$ .

2. બટી$ ટી� અન$ ભોં�તું એક સ�થ$ ન ખ��� જા$ઈએ. ક�રીંણી ક$ ભોં�તું અન$ બટી$ ટી� બન્ન$ ��ય� ન� ક�રીંક છે$ અન$ જા$ બન્ન$ એક સ�થ$ લો$ ��મા� આ�$ તું� શેરીં�રીંમા� કબજીય�તું થ�ય છે$ . કબજીય�તુંથ� થતું� ગ$શે હૃદયન$ પીણી ન� ક્શે�ન કરીં$ છે$ . મા�ટી$ આ બન્ન$ સ�થ$ ન ખ��� જા$ઈએ

3. ક�લ્ડુરિડુx ક્સ પી�તું� પીહ$ લો� ફt દ�ન�ન� ચુ�જા$ બન્ન$ન$ સ�થ$ ન ખ��ય ક�રીંણી ક$ તું$ ઝા$ રીં સમા�ન ક�ય� કરીં$ છે$ . આથ$લો� �સ્તું�ઓ પીણી ક�લ્ડુx �ક્સ સ�થ$ ખ��તું� નથ�.

4. દ4 ધામા� લો�બ� ક$ સ તુંરીં�ન� ટી�પી� પીણી જાશે$ તું� દ4 ધા ફ�ટી� જાય છે$ . બન્ન$ન� એક સ�થ$ સ$ �ન કરીં��થ� એસ�રિડુટી� થઈ જાય છે$ .5. આઈસ્ક્રી�માન પીછે� તુંરીંતું પી�ણી�પી4 રીં� ન ખ��� જા$ઈએ. આઈસ્ક્રી�મા ઠું ડુ� હ�ય છે$ ન$ પી�ણી� પી4 રીં�ન� તું�ખ� રીંસ પી$ ટીન� આતુંરીંડુ�મા�

વિ�રૂg અસરીં ઉંભોં� કરીં$ છે$ .6. રીં�ગણી�ન� ઓળ� અન$ દ4 ધાન� બન$લો� ક�ઈ ચુ�, ખ��� ન જા$ઈએ તું$ શેરીં�રીંમા� વિ�ક�રીં ઉંત્પીન્ન કરીં$ છે$ .

ન�નકડુ� ઇલો�યચુ�થ� કરીં� આ 7 મા�ટી� પ્ર�બ્લ$માન� આસ�ન ઈલો�,1. કબસિ,ય�તુંk- જા$ ક$ ળ�ન$ �ધા� ખ�ઈ લો�ધા� હ�ય તું� તું�ત્કૃ�સિલોક એક ઈલો�યચુ� ખ�ઈ લો�. ક$ ળ� પીચુ� ,શે$ અન$ પી$ ટી હલોક� થઈ

,શે$ .2. મા�ન� છે�લો� - મા�ખમા� છે�લો� પીડુ� ગય� હ�ય તું� મા�ટી� ઈલો�યચુ�ન$ પી�સ�ન$ તું$ મા� ખ� ડુ મા$ળ��ન$ મા�મા� રીં�ખ�. તુંરીંતું , આરીં�મા

માળશે$ .

Page 92: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

3. ખ�રીં�શેk- જા$ અ��, બ$સ� ગય� હ�ય ક$ ગળ�મા� ખ�રીં�શે હ�ય તું� સ��રીં$ ઊંઠુંતું�ન� સ�થ$ , ક$ રીં�તુંન� સમામાય$ ન�નકડુ� ઈલો�યચુ� ચુ���ન$ ખ�ઓ તુંથ� ન�શે$ ક� પી�ણી� પી� લો�.

4. સ4,નk- જા$ ગળ�મા� સ4,ન આ�� ગઈ હ�ય તું� મા4ળ�ન� પી�ણી�મા� ન�નકડુ� ઈલો�યચુ� પી�સ� સ$�ન કરીં��થ� લો�ભોં થ�ય છે$ .5. ખ�સ�k- સરીંદ�-ખ�સ� અન$ છે�ક આ�$ તું� એક ન�નકડુ� એલો�યચુ�, એક ટી� કડુ� આદ� , લોહિં�Cગ તુંથ� પી� ચુ તું�સ�ન� પીત્ત� એક�

સ�થ$ રીં�ખ�ન$ ખ�ઓ..

6. ઉંબક� આ���k- ખ4બ લો�બ� ય�ત્ર� દરીંમિમાય�ન બસમા� બ$સ��મા� આ�$ તું� ચુક્કુરીં આ�$ છે$ તુંથ� ઊંબક� આ�$ છે$ . તું$ ન�થ� છે� ટીક�રીં� મા$ળ��� ઈલો�યચુ� મા�ખમા� રીં�ખ� લો�.

7. ઊંલોટી�ઓk- મા�ટી� ઈલો�યચુ� પી� ચુ ગ્ર�મા લોઈ અડુધા� લો�ટીરીં પી�ણી�મા� ઉંક�ળ� લો�. જ્યા�રીં$ પી�ળ� એક ચુ�થ� ભોં�ગન� રીંહ� જાયતું� ઊંતું�રીં� લો�. આ પી�ણી� ઊંલોટી�ઓ રીં�ક��મા� ક�રીંગરીં સિસg થ�ય છે$ .

Dt : 26/06/12 સ# યા! નુમાસ્ક�રી (Surya Namaskar)

આંદિદાત્યસ્યા નુમાસ્ક�રી� યા� કાં� વૈ! ન્વિ2તુ દિદાનુ� દિદાનુ�  । જ2મા�2તુરીસહસ્ત્રા�ષા� દા�દિરીદ્રાયા� નુ�પજાયાતુ�  ।।

,$ માન� ષ્ય� પ્રવિતુંરિદન સ4ય� નમાસ્કૃ�રીં કરીં$ છે$ તું$ઓ ,ન્મા ,ન્મા� તુંરીં સ�ધા� દરિરીંદ્રાતું�ન$ પી�માતું� નથ�. સ4ય� નમાસ્કૃ�રીં એ દw વિ�ક વ્ય�ય�મા છે$ . આસન પ્ર�ણી�ય�મા એ ય@મિગક વ્ય�ય�મા છે$ . બ�જા બધા� શે�રીં�રિરીંક વ્ય�ય�મા છે$ . શે�રીં�રિરીંક વ્ય�ય�મા કરીંતું� ય@મિગક અન$ દw વિ�ક વ્ય�ય�મા ઉંત્તમા ફળ આપીન�રીં� છે$ . ક�રીંણી ક$ તું$ શેરીં�રીંન$ અન$ માનન$ બ ન$ ન$ સ્�સ્થ રીં�ખ$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 27/06/12 ષિત્રફંલ� ચ# ણ! (Trifala)

આય��Q દમા� આખન� રીં�ગ�મા� ' મિત્રફલો� ચુ4ણી� ' ન� વિ�શે$ ષા માહત્ત્� છે$ . અડુધા� ચુમાચુ� મિત્રફળ� ચુ4ણી� જા$ સ��રીં- સ�, એક ચુમાચુ� માધા અથ�� ઘી� સ�થ$ ચુ�ટી��મા� આ�$ અન$ ઉંપીરીં એક ગ્લો�સ દ4 ધા પી���મા� આ�$ તું� આખન� રીંતું�શે, આખ આ���, આ,ણી� થ��, બળતુંરીં�

થ��,  ખ,��ળ આ���,  ઝા�ખ� દ$ખ��� . પી�ણી� પીડુ�� . સ�જા$ થ�� �ગ$ રીં$ મા� ફ�યદ� થ�ય છે$ . મિત્રફળ� ચુ4ણી� ન� ઉંક�ળ�ન$ ઠું ડુ� કરીં� વિનતું�રીં�ન$ આ પી�ણી� સ��રીં- સ�, આખ પીરીં છે� ટી��થ� પીણી ઉંપીય�� ક્તું રીં�ગ�મા� ફ�યદ� થ�ય છે$ .            -    વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 28/06/12કાં� ટુકાં�યા�! વૈલ� હ

આય��Q દન� ક ટીક�રીં�ન$ આપીણી� ગ�,રીં�તુંમા� ભોં�યરીં�ગણી� કહ$ છે$ . આ ભોં�યરીં�ગણી�ન� પીચુ� ગ સ�થ$ મા�ત્ર�ન�સ�રીં બ�જા વિ�ણિભોંન્ન ઔષાધા�ન� મિમાPણીથ� ,$ ચુ�ટીણી તુંwય�રીં કરીં��મા� આ�$ છે$ તું$ ન$  'ક ટીક�ય�� �લો$હ'  કહ$ ��મા� આ�$ છે$ . અન$ મા�ટી� ફ�મા�સ�ઓ બન��તું� હ���થ� બજારીંમા�

ઉંપીલોબ્ધા છે$ . એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� ક ટીક�ય�� �લો$હ સ��રીં- સ�, લો$��થ� તું�વ્ર હ$ ડુક�, એલોજી�ક બ્રા�ક�યટી�સ એટીલો$ ક$ દkસ�ધ્ય દમાન� રીં�ગ ,4 ન� શેરીંદ�, કફન� રીં�ગ� અન$ ��ય� થ� થતું� સ4 ક� ઉંધારીંસ માટી$ છે$ .         -    વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 29/06/12 ગૌ� ઠી�ડે� (Piplimul)

આય��Q રિદય ઔષાધા 'પી�પ્પીલો�મા4લો' એ , આપીણી� 'ગ ઠું�ડુ�'.  આ ગઠું�ડુ� એ અહિંનCદ્રા�ન� ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . આય��Q રિદય માતું$ ��ય� ન� પ્રક�પી થ��થ� ઊંઘી ઊંડુ� જાય છે$ . અન$ કફન� પ્રક�પી થ��થ� ઊંઘી �ધા�રીં$ આ�$ છે$ . ��ય� ન� શે� વિતું મા�ટી$ અન$ કફન� શેમાન મા�ટી$ ગ ઠું�ડુ� ઉંત્તમા છે$ . ગ ઠું�ડુ�ન� બ�રીં�ક ચુ4ણી� પી� થ� અડુધા� ચુમાચુ� ,$ટીલો� એન�થ� બમાણી� ગ�ળ સ�થ$ ખ4બ ચુ���ન$ રીં�ત્ર$ ,મ્ય� પીછે� ખ��� અન$ ઉંપીરીં ભોં$ સન� દ4 ધા

પી��� . આ ઔષાધા ઉંપીચુ�રીંથ� ઊંઘી સ�રીં� આ�$ છે$ . કફન� રીં�ગ�મા� ખ4બ રીં�હતું થ�ય છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Page 93: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

મા�ઢી�મા�� પ�ણ� લ�વૈ� દા� તુ� વૈ� લસણનુ� સ# કાં� ચટુણ� (Lasan ni Chatani)સ�માગ્રુ�:-1/4 વિક.ગ્ર�. ક�શ્મા�રીં� આખ� મારીંચુ�; 2 સ4ક� લોસણીન� કળ�ઓન� ગ� ઠું�; 1 મા�ટી� ચુમાચુ� ધા�ણી�; 1 મા�ટી� ચુમાચુ� સફ$ દ તુંલો; 1 ન�ન� ચુમાચુ� જીરું; મા�ઠું� સ્��દ�ન�સ�રીં

રી�તુ:-- લોસણી સિસ��યન� દરીં$ ક સ�માગ્ર� ભોં$ગ� કરીં� ��ટી� લો�. - લોસણીન� કળ�ઓ અલોગથ� સ�ફ કરીં� ��ટી� આગળન� ��ટી$ લો� સ�માગ્ર� સ�થ$ ભોં$ગ� કરીં� લો�. - સ્��દ�ન�સ�રીં મા�ઠું� ભોં$ળ��� . આમા કરીં��થ� સ4 ક� લોસણીન� ચુટીણી� બનશે$ . - આ ચુટીણી�ન� ઉંપીય�ગ આપી ક�ઈપીણી �સ્તું� મા� કરીં� શેક� છે�

Dt : 30/06/12 આંમાવૈ�તુ (Aamvat) આધા� વિનક�ન� રૂમા$ ટી�ઈડુ આથ્રો�યટી�સ રીં�ગન� લોક્ષણી� દશે�� ��ય� છે$ . તું$ આય��Q દન� 'આમા��તું' રીં�ગન$ માળતું� આ�$ છે$ . આ આમા��તુંન�

ઉંપીચુ�રીં મા�ટી$ , વિંહ5ગૌ� ચવ્યા� તિવૈડે� શ�� ઠી� કાં/ ષ્ણ�જાજી સપ�ષ્કાંરીમા9  ।

ભા�હ�ત્તાંરીષિમાદા� ચ# ણ! પ�તુ� વૈ�તુમાજીદા9 ભાવૈ� તુ9  ।। એટીલો$ ક$ શે$ ક$ લો� હિંહCગ, ચુવ્ય, બડુલો�ણી,  સ4 ઠું ક�ળ�જીરીં� અન$ પી� ષ્કરીં મા4ળ ઉંત્તરીં�ત્તરીં બમાણી� ભોં�ગ$ ચુ4ણી� કરીં�ન$ લો$ ��થ� આમા��તું નષ્ટ

થ�ય છે$ .         -    વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 02/07/12 કાં�ળ� જીરી� આપીણી$ ,$ન$ ક�ળ� જીરીં� કહ�એ છે�એ તું$ એક ઉંત્તમા 'ક: મિમાઘ્ન'  ઔષાધા છે$ . આય��Q દમા� તું$ ન$ અરીંણ્યજીરીંક અથ�� �નજીરીંક કહ$ છે$ . ક�ળ�

જીરીં� 'જ્�રીંઘ્ન'  પીણી છે$ . જ્�રીંઘ્ન એટીલો$ તું��ન� ન�શે કરીંન�રીં અન$ ક: મિમાઘ્ન એટીલો$ ક: મિમાઓન� ન�શે કરીંન�રીં. ન�ન� બ�ળકન$ સ�પી�રીં� ,$ટીલો� ગ�ળ ખ�રીં��� ચુણી�ન� દ�ણી� ,$ટીલો� અન$ મા�ટી�ન$ પી� ચુમાચુ� ,$ટીલો� ક�ળ� જીરીં�ન� ચુ4ણી� સ��રીં- સ�, સ�તું- આઠું રિદ�સ આપી��થ� પી$ ટીન�

ક: મિમાન� ન�શે થઈ જાય છે$ .-           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

પ� રુષા�નુ� કાંમાજા� રી�નુ� માટુ�ડે� છું� આંયા� વૈ� દાનુ� આં છું ઉપ�યા1. આબળ�ન� ચુ4ણી�મા� મિમાP� પી�સ�ન$ મા$ળ�� આ પીછે� દરીંરીં�, રીં�તુંન� સ4 તું� પીહ$ લો� લોગભોંગ એક ચુમાચુ� આ મિમાસિPતું ચુ4ણી� ન�

સ$ �ન કરીં�. આ પીછે� થ�ડુ� પી�ણી� પી���2. આ પ્રક�રીંન� પીરીં$શે�ન�મા� આબળ� �ધા�રીં$ ફ�યદ� ક�રીંક હ�ય છે$ . આથ� દરીંરીં�, રીં�તું$ ગ્લો�સમા� થ�ડુ� સ� ક� આબળ�ન� ચુ4ણી�

લોઈ અન$ તું$ મા� પી�ણી� ભોંરીં� દ�. સ��રીં$ ઉંઠ્ય� પીછે� આ પી�ણી�મા� હળદરીં મા$ળ�� ગ�ળ�ન$ પી���3. દ�ડુમાન� છે�લોન$ સ4 ક�� દ� અન$ પીછે� પી�સ�. આ પીછે� દરીંરીં�, સ��રીં અન$ સ�,ન� એક ચુમાચુ� ચુ4ણી� ન$ ખ���. ન�ધાk દરીં$ કન�

તું�સ�રીં અલોગ પ્રક�રીંન� હ�ય છે$ . આ ઉંપી�ય� વિનષ્ણી� તુંન� સલો�હ અન�સ�રીં કરીં��.4.  ક$ ળ� પી�રુંષાન� શેસ્થિક્તું �ધા�રીંન�રીં ફળ છે$ . દરીંરીં�, ક$ ળ� ખ��� તુંથ� શેક્ય હ�ય તું� ક$ ળ� ખ�ધા� પીછે� દ4 ધા પીણી પી��� .5. રીં�, રીં�તુંન� લોસણીન� બ$ કળ�ઓ રીં�તુંન� સ� તું� પીહ$ લો� ગળ� ,��. આ પીછે� થ�ડુ� પી�ણી� પી� લો�.6.  ,$ લો�ક�ન$ �ધા�રીં$ સ્�પ્નદ�ષા થ��ન� સમાસ્ય� છે$ તું$ ન$ દરીંરીં�, આબળ�ન� મા� રીંબ્બ� ખ��� જા$ઈએ.

Page 94: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

Dt : 03/07/12બ્રા�હ્મી�- મા� ડે# કાંપણ� (Brahmi)

આપીણી$ ,$ન$ 'બ્રા�હ્મી�' કહ�એ છે�એ,  તું$ ન$ સસ્કૃ:તુંમા� 'મા ડુ4 કપીણી��'  કહ$ છે$ . પીણી બ્રા�હ્મી� આથ� ણિભોંન્ન �નસ્પીવિતું છે$ . પીરીં તું� બ્રા�હ્મી� અન$ મા ડુ4 કપીણી�ન� ગ�ણી� સરીંખ� , છે$ . બ્રા�હ્મી� ,મા�ન પીરીં ફ$ લો�તું� લોતું� છે$ . ગ� ડુપીણી પીરીં બ્રા�હ્મી�ન� અસરીં સ�રીં� છે$ . બ્રા�હ્મી�ન� ચુ4ણી� ક$ રીંસ એક

ચુમાચુ� સ��રીં- સ�, ઘી� સ�થ$ ચુટી�ડુ�� . બ્રા�હ્મી� માધ્ય એટીલો$ ક$ બ� સિg�ધા� ક, ગ� ડુપીણીમા� વિહતું��હ તુંથ� મા�નસિસક રીં�ગ�, અરુંમિચુ, અવિનદ્રા�,  પ્રમા$હમા� વિહતુંકરીં છે$ . તું$ કડુ��, તું4 રીં�, તું�ખ�, ઠું ડુ�, �યસ્થ�પીક એટીલો$ �ય સ્થિસ્થરીં કરીં$ છે$ . -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

ધૃ�ણ� (Dhana)1. આખ� મા�ટી$ ધા�ણી� ખ4બ , ફ�યદ�ક�રીંક છે$ . થ�ડુ� ક�થમા�રીંન� પી�નન$ પી�ણી�મા� ઉંક�ળ�ન$ પી�ણી� ઠું ડુ� થ�� દ�. ત્યાં�રીં બ�દ મા�ટી�

કપીડુ�થ� ગ�ળ�ન$ પી�ણી� એક બ�ટીલોમા� ભોંરીં� દ�. તું$ ન� બ$ ટી�પી� આખ�મા� ન�ખ��થ� આખન� બળતુંરીં�, દ�ખ��� તુંથ� પી�ણી� પીડુ�� ,$�� સમાસ્ય� દ4 રીં થઈ જાય છે$ .

2. લો�લો� ધા�ણી� ૨૦ ગ્ર�મા અન$ એક ચુપીટી� કપી4 રીં મા$ળ��ન$ પી�સ� લો�. ત્યાં�રીં બ�દ બધા� રીંસ ક�ઢ� લો�. આ રીંસન� બ$ ટી�પી� ન�કન� બ ન$ તુંરીંફ ટીપીક����થ� તુંથ� રીંસ મા�થ� પીરીં લોગ����થ� લો�હ� તુંત્કૃ�ળ બધા થઈ જાય છે$ .

3. ધા�ણી�ન� લો�લો� પી�નમા� લોસણી, ડુ� ગળ�, ગ�ળ, આબલો�, આમાચુ4ળ, આબળ� , લો�બ� , ફ� દ�ન� �ગ$ રીં$ ઝા�ણી� પી�સ�ન$ ચુટીન�ન� રૂપીમા� ભોં�,નમા� લો� તું� પી�ચુનવિક્રીય� સ�રીં� રીંહ$ છે$ . તું$ ન�થ� ભોં4ખ પીણી ઊંઘીડુ$ છે$ .

4. સ�મા�ન્ય ચુ�માડુ�ન� રીં�ગ� તુંથ� ઋતું� બદલો�તું�ન� સ�થ$ ખ,��ળન� સમાસ્ય� શેરૂ થ�ય છે$ . ત્યાં�રીં$ તું$ સ્થ�ન$ લો�લો� ધા�ણી� પી�સ�ન$ લોગ����થ� ખ,��ળમા� રીં�હતું થ�ય છે$ .

5. કફ �ધા� જાય ત્યાં�રીં$ લો�લો� ક$ પી�ળ� ઊંલોટી�ઓ થ�� મા� ડુ$ છે$ . આ સ્થિસ્થવિતુંમા� લો�લો� ધા�ણી�ન� રીંસ ક�ઢ� તું$ મા� ગ�લો�બ ,ળ ભોં$ળ��ન$ પી���થ� લો�ભોં થ�ય છે$ .

Dt : 05/07/12કાંરીમા- કાં/ ષિમા (krumi)

એક બ�,��ળ� ખ�ખરીં�ન$ પીહ�ળ� સિંશેCગ થ�ય છે$ . રીંતું�શે પીડુતું� આ લોબગ�ળ બ�,ન$ પી� ચુ છે કલો�ક પીલો�ળ� તું$ ન� છે�લો ઉંખ�ડુ� બ�, સ4ક�� લો$��. તું$ ન� ચુ4ણી� બન��� બ�ટીલો� ભોંરીં� લો$��. કરીંમિમાય�- ક: મિમાન� આ અકસ�રીં ઔષાધા છે$ . અડુધા�થ� એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� આ ચુ4ણી� ન� ઉંક�ળ� પી���થ� કરીંમા- ક: મિમા ન�કળ� જાય છે$ . ગ�ળક: મિમા એટીલો$ ક$ રીં�ઉંન્ડુ �મા� મા�ટી$ આ સ�રીં� ઔષાધા પ્રય�ગ છે$ . આ બ�,ન$ માધામા� લો�સ�ટી� ચુ�પીડુ��થ� ય�વિન દૃઢ બન$ છે$ અન$ ઊંઠુંતું� બ$સતું� થતું� પીટીપીટી અ��, બધા થ�ય છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

મા�ઠી�� માધૃનુ� ગૌ� ણ� (Madh / Hunny)1. દરીંરીં�, 25 ગ્ર�મા માધા ,રૂરીં લો� પીણી માધા એકલો� નહ� દ4 ધા ક$ પી�ણી� સ�થ$ , લો�. -જા$ રીં�તું$ સ4 તું� પીહ$ લો� દ4 ધાન� સ�થ$ માધા

લો$��મા� આ�$ તું� ખ4બ , સ�રીં� ઊંઘી આ�$ છે$ અન$ અવિનદ્રા�ન� સમાસ્ય� પીણી દ4 રીં થ�ય છે$ .2. ગ્લો�ઈ ગ સ્કિસ્કૃન મા�ટી$ પીણી આપી માધાન� ઉંપીય�ગ કરીં� શેક� છે�. -બ$સન, માલો�ઈ માધામા� મા$ળ�� ત્�ચુ� ઉંપીરીં લોગ���. થ�ડુ���રીં

પીછે� ચુહ$ રીં�ન$ ધા�ઈ લો�. ચુહ$ રીં� ચુમાક� ,શે$ . 3. ત્�ચુ�ન� રીં�ગ હ�ય ક$ કપી�ય$લો� ક$ બળ$લો ભોં�ગ હ�ય તું� માધા લોગ��� તું� જાદ� ,$�� અસરીં થશે$ . 4. ત્�ચુ� ક�ઈપીણી પ્રક�રીંન� રીં�ગ દ4 રીં કરીં�� અક્સ�રીં છે$ માધા5. દ4 ધામા� ખ� ડુન� ,ગ્ય�એ માધા લો$ ��થ� ગ$સ નથ� થતું� અન$ પી$ ટીન� ક�ડુ�ઓ ન�કળ� જાય છે$ . 6. ખ�સ� થ�ય ત્યાં�રીં$ માધાન� ભોં�પી લો� અન$ તું$ પી�ણી�થ� , ક�ગળ� કરીં�. 7. દરીંરીં�, ન�શે$ ક� પી�ણી�ન� સ�થ$ માધા લો$��થ� મા$ દસ્��તું�મા� ઘીટી�ડુ� થ�ય છે$ .8. માધાન$ દ� તુંન� પી$ ઢ� ઉંપીરીં લોગ����થ� પી�ય�રિરીંય� નથ� થતું�.9. ન�ન� બ�ળક�ન$ દ4 ધા પીહ$ લો� માધા ચુટી�ડુ��મા� આ�$ ત્યાં�રીંબ�દ દ4 ધા પી��ડુ����મા� આ�$ તું� આ રીં�ગ પ્રવિતુંક�રીંક ક્ષમાતું� �ધા�રીં$ છે$ .

Page 95: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

10. બ�ળક�ન� જ્યા�રીં$ દ� તું વિનકળતું� હ�ય ત્યાં�રીં$ બ�ળકન� પી$ ઢ� ઉંપીરીં માધા ઘીસ� તું� આસ�ન�થ� દ� તું ફ� ટી� વિનકળશે$ .

Dt : 07/07/12બીલ�- ખરી�ટુ� (Bala / Khareti)

આય��Q દમા� આ ઔષાધાન� ન�મા છે$ 'બલો�'.  ગ�,રીં�તું�મા� આપીણી$ તું$ ન$ બળ બળબ�,,  ખરીં$ટી� �ગ$ રીં$ ન�મા�થ� ઓળખ�એ છે�એ. તું$ ન� છે�ડુ��ઓ ચુ�મા�સ�મા� ઊંગ� ન�કળ$ છે$ . ઔષાધામા� તું$ ન� આખ� છે�ડુ �પીરીં�ય છે$ . પીરીં તું� મા4ળ,  પી�ન અન$ બ�, �ધા�રીં$ �પીરીં�ય છે$ . ફt લો પી�ળ�

રીં ગન�,  બ�, ઝા�ણી� ક�ળ� ,$ બજારીંમા� માળ$ છે$ . ,$ન$ 'બળદ�ણી�'  કહ$ છે$ . ,$ પી@વિષ્ટક પી�ક�મા� �પીરીં�ય છે$ . ગ�ણી�ન� દૃવિષ્ટએ બલો�- ખરીં$ટી� પી@વિષ્ટક, ઠું ડુ� મિત્રદ�ષાઘ્ન, ક�મા�ત્ત$,ક,  ઓ, �ધા�રીં$ છે$ .        -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 08/07/12બીલ�-ખરી�ટુ� (Bala / Khareti)

આ ઔષાધા બલો�ન� મા4ળમા� 'ઇફ�ડુx �ન'  ન�માન� તુંત્ત્� રીંહ$ લો� હ�ય છે$ . અન$ દમાન� દદ��ઓ ઇફ�ડુx �નન� ટી�કડુ�ઓ પી�તું�ન� પી�સ$ રીં�ખતું� , હ�ય છે$ . અથ�� તું0 દમા��ળ� મા�ટી$ આ બલો�ન� મા4ળ ઉંક�ળ�ન$ રીં�, પી���. અથ�� મા4ળન� ચુ4ણી� કરીં� રીં�, લો$�� એ ખ4બ , વિહતુંક�રીં� છે$ .

ઔષાધામા� તું$ ન� બ�, અન$ મા4ળ �પીરીં�ય છે$ .  બન$ પી@વિષ્ટક છે$ . ��ય� ન$ હરીંન�રીં છે$ . બધા� ��જીકરીં અન$ ધા�તું� પી� વિષ્ટ કરીંન�રીં� છે$ . શે�તુંળ અન$ બળપ્રદ છે$ . ક્ષયમા� ખ4બ , વિહતુંકરીં છે$ . બલો� રીંક્તુંસ્થભોંક અન$ વિપીત્તન� ઝા�ડુ� તુંરીંતું માટી�ડુ$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ

ગૌ�દા�નુ�

Dt : 09/07/12 આંદા�� (Adu)

આય��Q દન� માહર્મિષાCઓએ ઔષાધા�ન� ન�મા પી�ડુ��મા� કમા�લો કરીં� છે$ . આદ� ન� આય� �Q રિદય ન�મા 'વિ�શ્વાભોંwષા,' છે$ . વિ�શ્વા એટીલો$ દ� વિનય� અન$ ભોંwષા, એટીલો$ ઔષાધા. આમા વિ�શ્વા ભોંwષા, એટીલો$ દ� વિનય�ન� ઔષાધા અન$ ખરીં$ખરીં આદ� મા� આ ક્ષમાતું� રીંહ$ લો� છે$ . ગ�ણી�ન� દૃવિષ્ટએ આદ� ભોં4ખ

લોગ�ડુન�રીં, માળ અન$ ��ય� ન$ સરીંક��ન�રીં, આહ�રીં પીરીં રુંમિચુ કરીંન�રીં, ક ઠું અન$ કફન� રીં�ગ�, સ�જા, ��ય� , શે4ળ, માળબધા, મા દ�મિગ્ના, ઉંબક�,  ઊંલોટી�મા� ફ�યદ� કરીં$ છે$ . આદ� તું�ખ� છે$ . તું�ખ� રીંસ �ધા�રીં$ ખ���થ� કમાજા$ રીં� આ�$ છે$ . એટીલો$ આદ� મા�પીસરીં , ખ��� .-           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 10/07/12 આંદા�� નુ� ઉપયા�ગૌ (Adu)

આમાન� પી�ચુન મા�ટી$ આદ� અન$ સ4 ઠું ઉંપીય�ગ� ઔષાધા છે$ . આમા એટીલો$ ક�ચુ� ,  �ગરીં પીચુ$લો� અન્ન- પીચ્ય� �ગરીં લો�બ� �ખતું$ આ અન્ન અન$ ક વિ�ક�રીં� ,ન્મા��$ છે$ . આદ� સ4 ઠું એ ઉંત્તમા આમાપી�ચુક ઔષાધા� છે$ . આય��Q રિદય માતું$ ,$ન� ,ઠુંરીં�મિગ્ના સ�રીં� તું$ ન� બ� સિg સ�રીં�. એટીલો$

,ઠુંરીં�મિગ્નાન� રીંક્ષણી મા�ટી$ સ��ધા�ન રીંહ$ �� . પી$ ટી ડુફ રીંહ$ તું� હ�ય,  આહ�રીં પીચુતું� ન હ�ય, ��છે4 ટી થતું� ન હ�ય,  મા�ટી� ઓડુક�રીં આ�તું� હ�ય તું� ૩થ� ૪ ચુમાચુ� આદ� ન� રીંસમા� સ�પી�રીં� ,$ટીલો� ગ�ળ મિમાP કરીં� ,મ્ય� પીછે� લો�. -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

વૈ�ળ નુહ�� ખરી� અનુ� ખરી�લ� વૈ�ળ આંવૈવૈ� લ�ગૌશ� , અજમા�વૈ� (Hair / Var / Bal)

1. લો�લો� ધા�ણી�ન� લો$ પી ,$ સ્થ�ન પીરીં ��ળ ખરીં� જાય છે$ તું$ સ્થ�ન પીરીં લો$ પી કરીં��થ� ��ળ આ��� લો�ગ$ છે$ .2. જ્યા�થ� ��ળ ખતુંરીં� જાય તું� ડુ� ગળ�ન� રીંસ ઘીસતું� રીંહ$ ��થ� ��ળ આ��� લો�ગ$ છે$ . ��ળન$ લો�માડુ�ન� તું$ લો

લોગ�ડુ��થ� રીં�હતું માળ$ છે$ .3. - ક$ ળ�ન� છે� દ�ન$ લો�બ� ન� રીંસમા� પી�સ� લો� અન$ લોગ���, તું$ ન�થ� લો�ભોં થ�ય છે$ . દ�ડુમાન� પી�નન� પી�ણી�મા� પી�સ�ન$ મા�થ�

પીરીં લો$ પી કરીં��થ� ટી�લો દ4 રીં થ�ય છે$ .4. મા�ન્ડુ� ન� મા� દ્રા�ન� વિ�મિધા – આ બ�મા�રીં�થ� છે� ટીક�રીં� મા$ળ��� મા�ટી$ ય�ગ શે�સ્ત્રીમા� મા�ન્ડુ� ન� મા� દ્રા� સ@થ� P$ષ્ઠ ઉંપી�ય

,ણી����મા� આ�$ છે$ . આ મા� દ્રા� કરીં�� મા�ટી$ ક�ઈ શે� તું તુંથ� સ્�ચ્છે ��તું��રીંણી ��ળ� સ્થ�નન$ પીસ દ કરીં�. શે� વિતુંમા� ક�ઈ

Page 96: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

પીણી સ� વિ�ધા�,નક આસનમા� બ$ ઠું� જા��. હ�$ મા� બ ધા કરીં� જીભોંન$ તું�ળ��મા� ફ$ રીં��� જા$ઈએ અન$ તું�ળ��થ� ટીપીકતું�ટી�પી�ન$ જીભોંથ� પી�ન કરીં�. આ મા�ન્ડુ� ક� મા� દ્રા� છે$ . તું$ ન�થ� ��ળ સ�રીં� થ�ય છે$ અન$ ન�ન� ઉં રીંમા� ટી�લો પીડુતું� નથ�.

5. - ��ળન� સ�ધા� સબ ધા પી$ ટીથ� હ�ય છે$ . જા$ પી�ચુન તું ત્ર બરીં�બરીં ન હ�ય તું� ��ળન� મા4ળ નબળ� પીડુ� ,શે$ અન$ તું$ તું4 ટી�� લો�ગશે$ . આ મા�ટી$ ખ�ન-પી�ન અ પી$ ટીન$ સ�ફ રીં�ખ��ન� હ મા$શે� ધ્ય�ન રીં�ખ�.

6. - ��રીં ��રીં ��ળન$ ઓળ�વ્ય� ન કરીં� તું$ થ� �ધા�રીં$ ખરીં$ છે$ . અડુદન� દ�ળ ઉંક�ળ�ન$ પી�સ� લો�. તું$ ન$ સ4 તું� સમાય$ મા�થ� પીરીં તું�લોન� ,ગ્ય�એ લો$પી કરીં�.

7.  ઓછે�મા� ઓછે� અઠું��ડુ�ય�મા� એક રિદ�સ આબળ�, અરીં�ઠું� અન$ શેખપી� ષ્પી�થ� બન$લો સ�ચુ� અન$ શે�g ચુ4ણી� થ�ડુ� પી�ણી�મા� મા$ળ�� ��ળન� મા4ળ લો�ગ�ડુ� શેક�ય છે$ .

Dt : 13/07/12 હળદારીનુ� ઉપચ�રી (Haldar)

આય��Q રિદયમાતું$ હળદરીં તું�ખ�, કડુ��, તું4 રીં�, ગરીંમા, �ણી� સ� ધા�રીંક,  સ્ત્રી�ઓન$ વિપ્રય, રૂક્ષ અન$ શે� સિgકરીં છે$ . શે$ક$ લો� હળદરીંન� ટી� કડુ� ચુ4સ��થ� સ4ક� ઉંધારીંસ, ટી�ન્સ�લો અન$ સ્�રીંભોં$ દ માટી$ છે$ . હળદરીં અન$ મા�ઠું�ન� લો$ પી કરીં��થ� માચુક�ડુન� સ�જા$ માટી$ છે$ . હળદરીં અન$ આમાળ�ન� સરીંખ� ભોં�ગ$ બન��$લો� ચુ4ણી� ડુ�ય�સિબટી�સ અન$ મા4 ત્રમા�ગ� ન� રીં�ગ�મા� વિહતું��હ છે$ . હળદરીં અન$ લો�ધારીંન� સરીંખ� ભોં�ગ$ બન��$લો લો$પી કરીં��થ�

સ્તુંનન� રીં�ગ�મા� ફ�યદ� કરીં$ છે$ . ગ�લો�બ,ળ સ�થ$ હળદરીંન� લો$ પી ખ�લો માટી�ડુ$ છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 13/07/126 દા�શ� રી�તુ�, માગૌજ નુ મા�ત્ર ચલ�વૈશ� પણ દા�ડે�વૈશ�

1. અખરીં�ટી – અખરીં�ટીમા� રીંહ$ લો� એ��ઓક્સ�ડુ$ ન્ટ્સ તુંથ� વિ�ટી�મિમાન ઈ ભોંરીંપી4 રીં મા�ત્ર�મા� મા$ળ���મા� આ�$ છે$ . એ��ઓક્સ�ડુ$� શેરીં�રીંમા� રીંહ$ લો પ્ર�ક: વિતુંક રીંસ�યણી�ન� ન�શે થતું� રીં�ક�ન$ માગ,ન$ લોગતું� રીં�ગ�ન$ રીં�ક��ન� ક�મા કરીં$ છે$ . તું$મા� થ� ઉંચ્ચુ મા�ત્ર�મા� પ્ર�ટી�ન રીંહ$ લો હ�ય છે$ . રીં�,ન� અખરીં�ટીન� સ$ �નથ� ય�દશેસ્થિક્તું �ધા$ છે$ .

2. બદ�મા – બદ�મામા� રીંહ$ લો પી�ષાક તુંત્�� ય�દશેસ્થિક્તું �ધા�રીં�� મા�ટી$ પીણી સ�રીં� હ�ય છે$ . આય��Q દ અન�સ�રીં દરીંરીં�, સ��રીં$ 5 બદ�માન$ પીલો�ળ� ખ���થ� ય�દશેસ્થિક્તું મા,બ4તું થ�ય છે$ .

3. બ્રા�હ્મી� – બ્રા�હ્મી�ન� રીંસ ક$ ચુ4ણી� પી�ણી� ક$ સ�કરીંન� સ�થ$ લો$ ��થ� ય�દદ�શ્તું તું$, થઈ જાય છે$ . બ્રા�હ્મી�ન� તું$ લોન� મા�સિલોશેથ� માગ,ન� નબળ�ઈ દ4 રીં થ�ય છે$ .

4. ફળ –લો�લો અન$ ન�લો� રીં ગન� ફળ�ન� સ$ �ન પીણી ય�દશેસ્થિક્તું �ધા�રીં��મા� માદદરૂપી થ�ય છે$ . ,$મા ક$ સફરીં,ન અન$ સ્ટ�બ$ રીં� ખ���થ� ભોં4લો��ન� બ�મા�રીં� દ4 રીં થ�ય છે$ .

5. ચુ� – રિદ�સમા� કમાસ$ કમા બ$ કપી ચુ� ,રૂરીં પી���. ચુ� ભોંરીંપી4 રીં મા�ત્ર�મા� એ��ઓક્સિક્સડુ$� મા$ળ���મા� આ�$ છે$ . તું$મા� થ� મા$ળતું� પી�લો�રિફન�લો માગ,ન$ સ તું� સિલોતું કરીં��ન� સ�થ$ , માગ,ન$ તું$,બન��$ છે$ .

6. શે�કભોં�જી – રિંરીંCગણી�ન� પ્રય�ગ કરીં�. તું$મા� મા$ળ���મા� આ�$લો� પી�ષાક તુંત્�� માગ,ન� રિટીશે� ન$ સ્��સ્થ્ય રીં�ખ��મા� માદદરૂપી થ�યછે$ . બ�ટી અન$ ડુ� ગળ� પીણી માગ,ન� વિ�ક�સમા� અન�ખ� ક�મા કરીં$ છે$ .

બ્રા�હ્મી� (Brahmi)1. જા$ હ�ઈ બ્લડુ પ્ર$શેરીંન� ક�ઈ વિ�શે$ષા ક�રીંણી ન હ�ય તું� બ્રા�હ્મી�ન� તું�જા પીત્ત�ન� સ્�રીંસ 2-5 મિમાસિલોગ્ર�મા મા�ત્ર�મા� માધામા� લોઈ સ$ �ન કરીં�, તું$ ન�થ�

બ્લડુ પ્ર$શેરીં વિનય મિત્રતું રીંહ$ શે$ . આ તું� સ�મા�ન્ય ન�સખ� છે$ આ સિસ��ય પીણી બ્રા�હ્મી�ન� અન$ ક રીં�ગ�મા� ઉંપીય�ગ કરીં��મા� આ�$ છે$ .2. બ્રા�હ્મી� 2.5 ગ્ર�મા, શેખપી� ષ્પી�-2.5 ગ્ર�મા, બદ�મા 5 ગ્ર�મા, ન�ન� ઈલો�યચુ�ન� પી��ડુરીં-2.5 ગ્ર�મા, આ બધા�ન$ પી�ણી�મા� સ�રીં� રીં�તું$ મિમાPણી કરીં�

ગળ� લો� અન$ ખ� ડુ મા$ળ�� સ��રીં-સ�, એક ગ્લો�સ પી���. તું$ ન�થ� ખ�સ�, તું��મા� લો�ભોં માળ$ છે$ સ�થ$ , ય�દશેસ્થિક્તું પીણી તું�વ્ર થ�ય છે$ .

Page 97: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

3. બ્રા�હ્મી� અન$ બદ�માન� મિમાPણીન$ એક-એક ભોં�ગ, ક�ળ� મારીં�ન� ચુ�રીં ભોં�ગ લોઈ તું$ ન$ પી�ણી�મા� પીલો�ળ� ન�ન�-ન�ન� ગ�ળ�ઓ બન��� એક-એક ગ�ળ� વિનયમિમાતું રીં�તું$ દ4 ધા સ�થ$ સ$ �ન કરીં��થ� માગ,ન� સ્ફેtર્હિતુંC બન� રીંહ$ છે$

4. જા$ તુંમાન$ ��ળ સબ મિધાતું ક�ઈ સમાસ્ય� હ�ય ,$મા ક$ ��ળ ખરીં� ગય� હ�ય તું� પીરીં$શે�ન ન થ�ઓ, બ્રા�હ્મી�ન� પી� ચુ અગ� અથ�� તું0 પી ચુ�ગન� ચુ4ણી� લોઈ એક ચુમાચુ�ન� મા�ત્ર�મા� લો� અન$ લો�ભોં ,� ઓ

5. બ્રા�હ્મી�ન� 5 મિમાસિલોગ્ર�મા સ્�રીંસન$ 2.5 ગ્ર�મા ક4 ઠુંન� પી��ડુરીં અન$ માધાન� સ�થ$ સ�તું રિદ�સ સ�ધા� સ$ �ન કરીં��થ� પી�ગલોપીણી�ન� અન$ અન્ય મા�નસિસક બ�મા�રીં�મા� પીણી લો�ભોં માળ$ . છે$ .

6. બ�ળક�ન� ય�દશેસ્થિક્તું �ધા�રીં�� મા�ટી$ સ� ગ્ર�માન� મા�ત્ર�મા� બ્રા�હ્મી�, પીચુ�સ ગ્ર�માન� મા�ત્ર�મા� શેખપી� ષ્પી�ન� સ�થ$ ચુ�રીં ગણું� પી�ણી� મા$ળ�� તું$ ન� અક� ક�ઢ� લો� અન$ વિનયમિમાતું રીં�તું$ પ્રય�ગ કરીં�. બસ ધ્ય�ન રીં�ખ�� ક$ ખ�ટી� �સ્તું�ઓ ન ખ�ઓ તુંમાન$ ઝાડુપીથ� ફ�યદ� થશે$ .

7. ઊંઘી ન આ���ન� સમાસ્ય� હ�ય તું� તુંમા$ બ્રા�હ્મી�ન� તું�જા$ રીંસ ક�ઢ� અન$ તું$ ન$ અડુધા� લો�ટીરીં ગ�યન� ક�ચુ� દ4 ધામા� માળ�� લો� અન$ સ�તું રિદ�સ સ�ધા� વિનયમિમાતું સ$�ન કરીં�ન� ,� ઓ, તુંમા$ તુંણી��મા� ક્તું થઈ સ�રીં� ઊંઘી લો$ �� લો�ગ� ,શે�.

8. પી$શે�બમા� તુંકલો�ફ હ�ય ક$ પી$શે�બ રીં�ક�ઈ રીંહ્યું� હ�ય તું� બસ બ્રા�હ્મી�ન� બ$ ચુમાચુ� સ્�રીંસમા� ખ� ડુ મા$ળ�� દ�. તું$ ન�થ� પી$શે�બ ખ�લો�ન$ આ�શે$ .

Dt : 14/07/12 કાંચ# રી� (Kachuro) ઔષાધાન� ન�મા છે$ 'કચુ4� રીં'  ,$ન$ કચુ4 રીં� અથ�� ષાટીકચુ4 રીં� પીણી કહ$ છે$ . તું$ સ્��દમા� કડુ�� અન$ તું�ખ�,  પીચુ��મા� હલોક� અન$ ગરીંમા હ���થ�

કફ અન$ ��ય� ન$ શે� તું કરીં$ છે$ . કચુ4 રીં� શેરીંદ�, ઉંધારીંસ, હ$ ડુક� અન$ દમા ,$�� રીં�ગ�ન� અકસ�રીં ઔષાધા છે$ . કચુ4 રીં�, અવિતુંવિ�ષા�, સ4 ઠું, ન�ગરીંમા�થ, ક�કડુ�સિંશેCગ�, હરીંડુ$ ,  હિંહCગ અન$ સિંસCધા�ન� સરીંખ� ભોં�ગ$ ચુ4ણી� બન���� . એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� આ ચુ4ણી� એટીલો� , માધા સ�થ$

રિદ�સમા� ત્રણી �ખતું સ��રીં$ , બપી�રીં$ અન$ રીં�ત્ર$ ચુ�ટી��થ� ઉંપીય�� ક્તું રીં�ગ�મા� ફ�યદ� થ�ય છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 16/07/12 ડે�� ગૌળ�નુ� ગૌ� ણકાંમા! (Onion / Dungari) આય��Q રિદય માતું$ ડુ� ગળ� બળક�રીંક, તું�ખ�, સહ$ , મા�ઠું�, માwથ� ન શેસ્થિક્તું �ધા�રીંન�રીં, પીચુ��મા� ભોં�રીં$ ,  રુંમિચુક�રીંક મિસ્નગ્ધા, ઊંઘી લો��ન�રીં, ભોં4ખ

લોગ�ડુન�રીં, ક્ષય, હૃદયરીં�ગ, ઊંલોટી�, અરુંમિચુ, રીંક્તુંવિપીત્ત,  ��ય� ન� માસ�, સ�જા,  રીંક્તું બગ�ડુ તુંથ� ક�લો$ રીં�મા� ખ4બ વિહતું��હ છે$ . ડુ� ગળ�મા� ઉંગ્ર ગધા� તું$લો અન$ ગ ધાક છે$ . તું$ ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રરિદપ્તા કરીં$ છે$ . રીંસ, રીંક્તું, મા�સ,  મા$ દ�રિદ સ�તું$ ધા�તું� ન� સ્થિસ્થરીંતું� કરીં$ છે$ . ડુ� ગળ� પીચુ� ગય� પીછે� તું$

માધા� રીંતું�મા� પીરિરીંણીમા$ છે$ . કફ અન$ વિપીત્તહરીં તુંથ� ઊંલોટી�,  ઊંબક� અટીક��$ છે$ . ડુ� ગળ�ન� દહ�મા� બન��$લો રીં�યતું� ખ��� .-  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 17/07/12 ઇ2દ્રાજવૈ (Indrajav) ઔષાધામા� કડુ�ન� છે�લો ,$ટીલો� , તું$ ન� બ�, પીણી ગ�ણીક�રીં� છે$ . કડુ�ન� ઝા�ડુન$ ક� ટી, કહ$ છે$ . તું$ ન� બ�, ,� ,$�� હ���થ� 'ઇન્દ્રા,�'

કહ$ ��ય છે$ . ઇન્દ્રા,� કડુ��, સહ$ , તું�ખ�, ગરીંમા, ભોં4ખ લોગ�ડુન�રીં, ક: મિમા, મારીંડુ�, તું��, સગ્રહણી�, ગ$સ- આફરીં�,  રીંક્તુંવિ�ક�રીં� માટી�ડુ$ છે$ . ઇન્દ્રા,� અન$ ન�ગરીંમા�થન� સરીંખ� ભોં�ગ$ બન��$લો� ચુ4ણી� અડુધા�થ� એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� સ��રીં- સ�, પી�ણી� સ�થ$ લો$ ��થ� ઉંગ્ર રીંક્તુંમિમાસિPતું

ઝા�ડુ� માટી$ છે$ . તું�ખ�, તુંળ$લો�, ઉંષ્ણી આહ�રીં દ્રાવ્ય� ત્યાં�જ્યા છે$ . -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 18/07/12 ગૌજપ�પરી (GajPipar)

ઔષાધાન� ન�મા છે$ 'ગ,પી�પીરીં'. ,$ લો�ડુ�પી�પીરીં કરીંતું� મા�ટી� હ�ય છે$ . ,$ સ્��દમા� તું�ખ�,  ભોં4ખ લોગ�ડુન�રીં, ખ4બ , ગરીંમા અન$ કફ ��ય� ન� ન�શે કરીં$ છે$ . ઉંગ્ર દમા- શ્વા�સ રીં�ગન� ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ .  પી� થ� અડુધા� ચુમાચુ� ,$ટીલો� ગ,પી�પીરીંન� ચુ4ણી� એક ચુમાચુ� આદ� ન� રીંસ અથ�� માધા સ�થ$ સ��રીં- સ�, લો$��થ� દમા- શ્વા�સન� હ� માલો� બ$સ� જાય છે$ . અથ�� અડુધા� ચુમાચુ� ,$ટીલો� તું$ ન� ચુ4ણી� ન�ગરીં�$લોન� પી�નમા� મા4 ક� સ��રીં- સ�, ચુ��� ,��થ� દમાન� હ� માલો� બ$સ� જાય છે$ . કફન� રીં�ગ� શે� તું થ�ય છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 18/07/12તુજ (Taj)

Page 98: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

આય��Q રિદય માતું$ તું, તું�ખ�,  વિપીત્ત કરીંન�રીં,   ક ઠુંશે� સિgકરીં ઉંષ્ણી છે$ . તું$ કફ, ઉંબક�, ��ય� , ઉંધારીંસ,  ખ,��ળ,  હૃદયરીં�ગ, આમા, શેરીંદ�,ક: મિમા અન$ કફન� રીં�ગ�મા� વિહતું��હ છે$ . તું$ મા દ�મિગ્નાન� P$ષ્ઠ ઔષાધા છે$ . તું,,  તુંમા�લોપીત્ર અન$ એલોચુ�ન� દ�ણી�. આ ત્રણી$ન� સરીંખ� ભોં�ગ$ ચુ4ણી�

બન��� લો$�� ,  આ થય�  ' મિત્રજાતું ચુ4ણી� '.  આ ચુ4ણી� પી� ચુમાચુ� ,મ્ય� પીહ$ લો� માધા સ�થ$ ચુ�ટી� ,��થ� અમિગ્નામા� દ્ય, અરુંમિચુ અન$ આમાન� ન�શે કરીં$ છે$ . કફન� બધા� રીં�ગ�મા� વિહતું��હ છે$ . દ તુંમા,ન કરીં��થ� દ� તુંન� રીં�ગ� માટી$ છે$ . -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 20/07/12ષિચત્રકાં- ષિચત્ર� (Chitrak)

આ,ન� ઔષાધાન� ન�મા છે$  'મિચુત્રક'. આપીણી$ તું$ ન$ મિચુત્ર� કહ�એ છે�એ. તું$ અત્યાંતું ઉંષ્ણી,  તું�ક્ષ્ણી અન$ તું�ખ� હ�ય છે$ . આ મિચુત્ર� એ ગ્રહણી� (સગ્રહણી�) રીં�ગન� ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . આ રીં�ગમા� આતુંરીંડુ�ન� શે�થ�લોતું�ન$ લો�ધા$ ક્ય�રીં$ ક પી�તુંળ� ઝા�ડુ� તું� ક્ય�રીં$ ક કબસિ,ય�તું થય� કરીં$ છે$ .

મિચુત્ર� આતુંરીંડુ�ન� વિક્રીય� સ�ધા�રીં$ છે$ . મિચુત્રકન� છે�લો, હરીંડુ$ ,  સિંસCધા� અન$ ગ ઠું�ડુ�ન� સરીંખ� ભોં�ગ$ ચુ4ણી� બન��� લો$�� . પી� ચુમાચુ� ,$ટીલો� આ ચુ4ણી� તું�જી મા�ળ� છે�શે સ�થ$ લો$ ��થ� ઉંપીરીંન� તુંકલો�ફ� માટી$ છે$ . -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 21/07/12આંકાંડે�- અકાં! (Akado)

આય��Q રિદય ઔષાધા 'અક� ' ન$ આપીણી$ આકડુ� કહ�એ છે�એ. તું$ ન� મા4ળન� અતુંરીંછે�લો દ�પીન,  પી�ચુન અન$ કફન�શેક અન$ પી$ ટીન� રીં�ગ�ન� ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . આકડુ�ન� મા4ળન� અતુંરીંછે�લોન� દસ ગ્ર�મા ભોં4ક� એક ગ્લો�સ ઊંકળતું� પી�ણી�મા� ન�ખ� પી દરીં મિમાવિનટી પીછે� પી�ણી� ગ�ળ�

લો$�� . બ$થ� ત્રણી ચુમાચુ� ,$ટીલો� આ પી�ણી�મા� સિંસCધા� મા$ળ�� રિદ�સમા� ત્રણી��રીં લો$��થ� અજીણી� , ઓડુક�રીં, ગ$સ, પી$ ટીન� ગડુબડુ, આફરીં� અન$ કબસિ,ય�તું ,$�� પી$ ટીન� ,4 ન� તુંકલો�ફ માટી$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 23/07/12 ચ� દાનુનુ� ઉપચ�રી (Chandan)

*  આય��Q રિદય માતું$ ચુ દન અન$ ��ળ� લોસ�ટી� તું$ ન� કપી�ળ$ લો$ પી કરીં��થ� મા�થ�ન� દ�ખ���,  આધા�શે�શે� અન$ બળતુંરીં� માટી$ છે$ . * સ�ખડુન$ લો�બ� ન� રીંસમા� લોસ�ટી� લો$ પી કરીં��થ� ખસ માટી$ છે$ . * જા$ ચુ�ખ�ન� ધા��રીં�માણીમા� ચુ દન ઘીસ� તું$ મા� માધા અન$ સ�કરીં ન�ખ� પી���થ�

રીંક્તું�વિતુંસ�રીં, બળતુંરીં�, તુંરીંસ અન$ મા$ હન� ન�શે થ�ય છે$ . * ચુ દન ધા�ણી�,  ��ળ� ગ�લો�બ,ળમા� લોસ�ટી� લો$ પી કરીં��થ� અળ�ઈ માટી$ છે$ . * ચુ દનન� ગ�લો�બ,ળમા� શેરીંબતું પી���થ� મા4 ત્રમા�ગ� ન� ગરીંમા�- બળતુંરીં� માટી$ છે$ , -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 24/07/12 ચ� દાનુ�સવૈ (Chandan)

આય��Q દન� એક પ્રસિસg દ્રા� ઔષાધા છે$ 'ચુ દન�સ�'. ઉંત્તમા દ્રા� ઔષાધા�મા� તું$ ન� ગણીત્ર� થ�ય છે$ . ચુ દન મા� ખ્ય ઔષાધા હ���થ� તું$ ન� ન�મા ચુ દન�સ� અપી�ય� છે$ . આ ચુદન�સ� ચુ�રીંથ� છે ચુમાચુ�ન� મા�ત્ર�મા� એમા� એટીલો� , પી�ણી� મા$ળ�� સ��રીં- સ�, પી���થ� હૃદય મા�ટી$

વિહતુંક�રીંક, ,ઠુંરીં�મિગ્ના સ રિદપીક, બલ્યુ એટીલો$ ક$ બળ આપીન�રીં, શેરીં�રીંન$ પી� ષ્ટ કરીંન�રીં,  શે�ક્રીમા$હન� ન�શે કરીંન�રીં. શેરીં�રીંન� આતુંરિરીંક ગરીંમા�ન$ દ4 રીં કરીંન�રીં તુંથ� મા4ત્રમા�ગ� મા�ટી$ વિહતુંકરીં છે$ . માગ,ન$ શે� તું રીં�ખ$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 27/07/12 ઉપલસરી� (Upalsari)

અનતુંમા4ળ એટીલો$ ઉંપીલોસરીં�. આ  ઉંપીલોસરીં�મા� એક વિ�શે$ ષા ગ�ણી રીંહ$ લો� છે$ . તું$ ન� ઉંપીય�ગથ� ત્�ચુ�ન� ન�ચુ$ રીંહ$ લો� રીંક્તું��વિહન�ઓ પીહ�ળ� વિ�સ્ફે�રિરીંતું થ�ય છે$ . ,$થ� ત્�ચુ�મા� રીંક્તુંન� પીરિરીંભ્રમાણી ય�ગ્ય રીં�તું$ થ�ય છે$ . રીંક્તુંન� અ દરીંન� બગ�ડુ પીણી તું$ ન$ લો�ધા$ બહ�રીં ન�કળ�

જાય છે$ . એટીલો$ તું$ રીંક્તું અન$ ત્�ચુ� સબ ધા� રીં�ગ�ન� તું$ P$ષ્ઠ ઔષાધા છે$ . ઉંપીલોસરીં�ન� મા4ળન� ઉંક�ળ� પી���થ� થ�ડુ� રિદ�સ�મા� રીંક્તુંન� વિ�ક: વિતુંઓ,  ત્�ચુ�ન� રીં�ગ� ,$�� ક$ ખસ, ખરીં,�� , દ�દરીં, ખ,��ળ,  ક� ષ્ટ વિ�સપી� માટી$ છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 28/07/12 સપ! ગૌ� ધૃ� (Sarpagandha).

Page 99: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

ઔષાધાન� ન�મા છે$ . 'સપી�ગ ધા�'.  આખ� ભોં�રીંતુંમા� આ દ�� થ�ય છે$ . સપી�ગ ધા�ન� છે�ડુન$ લો�લો ફt લો� આ�$ છે$ અન$ ઔષાધામા� તું$ ન� મા4ળ �પીરીં�ય છે$ . ,$ કડુ�� હ�ય છે$ . આ મા4ળ લો�હ�ન� ઊંચુ� દબ�ણીમા� , ગ� ડુપીણીમા� , અહિંનCદ્રા�મા� ખ4બ , ઉંપીય�ગ� છે$ . હ�ઈ બ્લડુપ્ર$શેરીંમા� ઉંપીય�ગ�

હ���થ� ઘીણી� ફ�મા�સ�ઓ સપી�ગ ધા� ટી$બ્લ$ટી બન��$ છે$ . સપી�ગ ધા� ઉંત્ત$,ન� શે�માક હ���થ� ઊંઘી સ�રીં� આ�$ છે$ . લો� બ્લડુપ્ર$સરીંન� દદ��એ આ દ�� અવિનદ્રા� હ�ય તું� પીણી લો$�� નહ�. ગભોં�� �સ્થ�મા� તું$ ન� ઉંપીય�ગ કરીં�� નહ�. - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 30/07/12 શ�લ�પણ�! (Shaliparni)

આય��Q દમા� લોઘી� પી ચુમા4ળ ન�મા$ પી� ચુ જાતુંન� �નસ્પીવિતુંઓન� મા4ળ દ��મા� �પીરીં�ય છે$ . આમા�થ� એકન� ન�મા છે$  'શે�સિલોપીણી��'. �લોસ�ડુ, ડુ� ગ,  સ4 રીંતું અન$ ગ�રીંન� , ગલોમા� થ�ય છે$ . આ શે�સિલોપીણી�� ઉંમાદ� ઔષાધા છે$ . માહર્મિષાC ચુરીંક$ તું$ ન$ �:ષ્ય માwથ� ન શેસ્થિક્તું �ધા�રીંન�રીં અન$ ��ય� , વિપીત્ત,  કફ ત્રણી$ દ�ષા હરીંન�રીં છે$ . એમા લોખ� તું$ ન� પ્ર�ણીપ્રવિતુંષ્ઠ� કરીં� છે$ . પ્રક� ડુ પી રિડુતું ભોં�� મિમાP$ 'બ: હણી�'  અન$ રીંસ�યન� કહ� છે$ . બ: હણી�

એટીલો$ શેરીં�રીં પી� ષ્ટ કરીંન�રીં અન$ રીંસ�યન� એટીલો$ જી�ન લોબ��ન�રીં હ���થ� તું$ ન� મા4ળન� સ$ �ન દ4 ધા સ�થ$ કરીં�� .-           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 31/07/12 સ# રીણ (Suran)

આય��Q દમા� સ4 રીંણીન� ત્રણી ન�મા છે$ . સ4 રીંણી,  અશે�ઘ્ન અન$ ક દન�યક. સ4ય� તું$ હિંહCસ્યતું$ અશે� k પ્લો�હ ગ�લ્મા@ ચુ વિ�શે$ષા�તું અન$ ન સ4 રિરીં હિંહCસ�ય�મા$ . ,$ન� �ડુ$ અશે� - પી�ઈલ્સ, બરીં�ળ,  ગ�લ્મા �ગ$ રીં$ ન� ન�શે થ�ય છે$ . તું$થ� સ4 રીંણી અશે� - માસ�ન$ હણી$ છે$ . તું$થ� અશે��ઘ્ન ક દસ્ય ન�યક

ક દ�ન� ન�યક છે$ . તું$થ� ક દ ન�યક સ4 રીંણીન� ટી� કડુ� સ4 ક�� ચુ4ણી� કરીં� લો$ �� . એક ચુમાચુ� આ ચુ4ણી� સ��રીં- સ�, લો$��થ� માસ� માટી$ છે$ . દહ� સ�થ$ લો$ �� �ધા�રીં$ સ�રું . ઘી�મા� તુંળ$લો� ક$ છે�શેમા� બ�ફ$ લો� સ4 રીંણી ખ���થ� માસ� માટી$ છે$ . -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 01/08/12 ઇસબીગૌ� લ (Isabgul)

ઇસબગ�લો માધા� રીં,  વિપીસ્થિચ્છેલો,  શે�તુંળ,  મિસ્નગ્ધા-ચુ�કણું� , ગ્ર�હ�,  થ�ડુ� ��ય� ક�રીંક,  કફવિપીત્ત હરીંન�રીં,  મા4ત્રલો, તું:ષા�હરીં,  ,�રીં સતું�પીહરીં, લો�હ�ન� ઝા�ડુ�, ક�લો�યટી�સ, મારીંડુ�, અત્યાં�તું� �,  સિ,ણી� માળ��રીં�ધા, ઊંલોટી�, ઊંબક�, સ4ક� ઉંધારીંસ,  પી$શે�બન� ગરીંમા� અન$ પ્રમા$ હમા� વિહતુંક�રીંક છે$ . ઇસબગ�લો એક ચુમાચુ� રીં�ત્ર$ પી�ણી�મા� પીલો�ળ�,  સ��રીં$ માસળ�,  ગ�ળ� તું$ મા� થ�ડુ� બદ�માન� તું$ લો અન$ સ�કરીં ન�ખ� પી���થ�

માળ સ�ફ ઉંતુંરીં$ છે$ અન$ પી$ ટીન� શે� સિg થ�ય છે$ . -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 03/08/12 અજમા� (Ajamo)

ફt ટી ઊંચુ� તું$ ન� ઝા�ડુ થ�ય છે$ . તું$મા� થ� એક સત્ત્� ક�ઢ��મા� આ�$ છે$ ,  તું$ ન$ અ,મા�ન� ફt લો કહ$ છે$ . તું$ પીણી ઘીણી� ઔષાધામા� �પીરીં�ય છે$ .  અ,મા� તું�ખ�, કડુ��, રુંમિચુકરીં, ઉંષ્ણી, ,ઠુંરીં�મિગ્ના�ધા� ક, પી�ચુક, વિપીત્ત�ધા� ક, તું�ક્ષ્ણી, લોઘી� ,  હૃદયન$ વિહતુંકરીં, માwથ� ન�ધા� ક,માસ�, કફ, ઉંદરીંશે4ળ, આફરીં�, ક: મિમા,  પ્લો�હ� રીં�ગ,  દ્વદ અન$ આમા��તુંન� ન�શે કરીં$ છે$ . અ,મા�ન� ફ�ક� લો$ ��થ� ઉંદરીંશે4ળ માટી$ છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 06/08/12નુગૌ�ડે-તિનુગૌ�A ડે�

આપીણી$ ત્યાં� નગ�ડુન� �:ક્ષ� ખ4બ થ�ય છે$ . આય��Q દમા� તું$ ન$ વિનગ�q ડુ� કહ$ છે$ . નગ�ડુ સ્��દમા� તું�ખ�, કડુ��, ગરીંમા, પીચુ��મા� હળ��, ય�દશેસ્થિક્તું �ધા�રીંન�રીં, કફ, ��ય� , ક: મિમા, બરીં�ળન� રીં�ગ�, ખ,��ળ, ખ�સ�, શે4ળ, ��ય� ન� રીં�ગ�, પ્રદરીં અન$ પી$ ટીન� ગ$સ- ઓડુક�રીંન� ન�શે

કરીં$ છે$ . ��ય� થ� થતું� કમારીંન�, ખભોં�ન� અન$ સ્ન�ય�ઓન� દ�ખ���, રીં�ઝાણી- સ�યરિટીક� માટી�ડુ$ છે$ . એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� નગ�ડુન� પી�નન� ચુટીણી�ન� તું�,$તું�જા$ ઉંક�ળ� બન��� સ��રીં- સ�, પી���. -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 08/08/12 તુ�� દાળજા� (Tandarjo)

Page 100: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

આય��Q દમા� તું� દળજાન� તું ડુ4 લો�ય, મા$ઘીન�દ,  પીથ્યશે�ક એમા ત્રણી ન�મા અપી�ય� છે$ . વિપીત્ત,  લો�હ� અન$ કફન� વિ�ક�રીં�ન$ ભોંગ�ડુ� મા4 ક�� ,$ન� ગ,�ન� મા$ઘીન� ,$�� છે$ તું$ થ� 'મા$ઘીન�દ' કહ$ ��ય�. તું$ ન� ભોં�જી સ@ન$ મા�ટી$ બધા� રીં�ગ�મા� પીથ્ય હ���થ� પીથ્યશે�ક કહ$ ��ય�. તું$ ઠું ડુ�, રીંક્તું અન$ વિપીત્તન� રીં�ગ�મા� વિહતુંકરીં છે$ . તું� દળજામા� એક ખ�સ ગ�ણી છે$ તું$ પી$શે�બ અન$ માળન$ સ�ફ ઉંતું�રીં$ છે$ . તું� દળજામા� વિ�ટી�મિમાન 'એ' હ���થ�

આખ અન$ ત્�ચુ�ન� રીં�ગ�મા� તુંથ� પી$ ટીન� રીં�ગ�મા� ખ4બ , વિહતુંકરીં છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 09/08/12 તુ�� દાળજાનુ� ઉપયા�ગૌ (Tandarjo)

આપીણી$ ત્યાં� તું� દળજાન� ભોં�જી બ�રીં$ મા�સ માળ$ છે$ , ખ��ય છે$ . આ ભોં�જી વિ�ષા હરીંન�રીં�,  દ��ન� આડુઅસરીં દ4 રીં કરીંન�રીં� છે$ . ઉંગ્ર દ��થ� એસિસરિડુટી� ક$ અલ્સરીં થ�ય તું� આ ભોં�જીન� એકદમા તું�જા$ રીંસ સ��રીં$ ,  બપી�રીં$ અન$ રીં�ત્ર$ પી��� જા$ઈએ. સ્ત્રી�ઓન$ થતું� પ્રદરીં અન$ લો�હ���મા� તું� દળજાન� રીંસ ચુ�ખ�ન� ઓસ�માણીમા� મિમાP કરીં� પી���. ન ભોં��$ તું� સ�કરીં મિમાP કરીં�ય. તું� દળજાન� રીંસ ખરીં,�� પીરીં લોગ�ડુ��થ� માટી$ છે$ . ધા��ણી �ધા�રીંન�રીં હ���થ� તું� દળજાન� રીંસ પ્રસ4તું�એ પી���. -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 11/08/12 તુ�� દાળજાનુ� ઉપચ�રી (Tandarjo)

આય��Q રિદય માતું$ શેરીં�રીંન� ક�ઈ પીણી ભોં�ગમા� થ� લો�હ� પીડુતું� હ�ય,  તું� તું� દળજાન� તું�જા$ રીંસ ક�ઢ� તું$ મા� સ�કરીં ન�ખ� સ��રીં- સ�, પી���. તું� દળજાન� આખ� છે�ડુ મા4ળ સ�થ$ ખ$ ચુ�,  ધા�ય� પીછે� છે4 દ�- લોસ�ટી� તું$ ન� ઉંક�ળ� એક કપી ,$ટીલો� પી���. ,$થ� દ4 ઝાતું� હરીંસ-

પી�ઈલ્સ,  લો�હ��� માળમા4ત્રમા� લો�હ� પીડુ�� ,  શેરીં�રીંમા� બળતુંરીં� થ�� આ બધા�મા� આ ઉંપીચુ�રીં ફ�યદ� કરીં$ છે$ . આય��Q દન� દ�� ચુ�લોતું� હ�ય ત્યાં�રીં$ તું� દળજાન� ભોં�જી ન ખ��ય એ�� લો�કમા�ન્યતું� છે$ . એમા� કશે� તુંથ્ય નથ�. પીથ્ય શે�ક- ભોં�જી હ���થ� ખ�ઈ શેક�ય.

-           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 13/08/12 કાં�ળ�નુ� ઉપયા�ગૌ (Koru / Kolu) આય��Q દમા� ભોં4 રીં� ક�ળ�ન� રીંસ ઉંન્મા�દ માટી�ડુન�રીં કહ$ ��ય� છે$ . બ્રા�હ્મી�, શેખપી� મિષ્પી,  વ્ર, ,$�� મા$ ધ્ય- બ� સિg �ધા�રીંન�રીં ઔષાધા�ન� ,$મા ભોં4રું

ક�ળ� પીણી મા$ ધ્ય છે$ . મા�નસ રીં�ગ�ન� ઔષાધા છે$ . એક કપી ,$ટીલો� ભોં4 રીં� ક�ળ�ન� રીંસમા� માધા ન�ખ� પી���થ� ઉંન્મા�દ અન$ બ�જા મા�નસ રીં�ગ� માટી$ છે$ . લો�હ���મા� ભોં4 રીં� ક�ળ�ન� પી�ક ખ���થ� ફ�યદ� થ�ય છે$ . તું$ રીંસ�યન છે$ ,  બળ આપીન�રીં છે$ , રીંક્તુંવિ�ક�રીં� માટી�ડુ$ છે$ . મા�થ�મા� ,

તું�ળ�$ , પીગન� તુંસિળય$ ક�ળ�ન� ગરીંન� લો$ પી કરીં��થ� બળતુંરીં� માટી$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 14/08/12અતિતુતિવૈષા- વૈખમા� (Ativish)

અવિતુંવિ�ષા ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . તું$ ન� �:ક્ષ વિહમા�લોય અન$ તું$ ન� આસપી�સન� પીહ�ડુ� પીરીં થ�ય છે$ . આપીણી$ તું$ ન$ �ખમા� પીણી કહ�એ છે�એ. તું$ ન� ધા�ળ�,  ક�ળ� અન$ પી�ળ� એ�� ત્રણી પ્રક�રીં છે$ . ઔષાધામા� ધા�ળ� �પીરીં�ય છે$ . ઔષાધામા� તું$ ન� મા4ળ-ક દ- કળ� �પીરીં�ય છે$ . તું$ અત્યાંતું કડુ��

હ���થ� સ�� પ્રક�રીંન� તું��ન� ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . તું$ બ�ળક�ન� બ�લોઘી4 ટી�મા� �પીરીં�ય છે$ . તું$ ઉંષ્ણી, તું�ક્ષ્ણી, ગ્ર�હ�, કફવિપીત્ત જ્�રીં, આમા�વિતુંસ�રીં, ઉંધારીંસ, વિ�ષા, ઊંલોટી�, તું:ષા�, ક: મિમા, અશે� , સળ$ખમા, શેરીંદ� માટી$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 17/08/12 અ� જીરી (Anjir) અજીરીંન� ઝા�ડુ ગરીંમા પ્રદ$શે�મા� અરીંબસ્તું�ન, ઇરીં�ન,તું� ક� સ્તું�ન, ગ્ર�સ,  દસિક્ષણી આવિફ્રેક� અન$ હ�$ તું� આપીણી� દસિક્ષણી ભોં�રીંતુંમા� પીણી થ�ય

છે$ . ઉં બરીં�ન� જાવિતુંન� �:ક્ષ છે$ . અજીરીંન$ ઉં બરીં�ન� ,$મા ફt લો આ�તું� નથ�. અજીરીં શે�તુંળ,  સ્��રિદષ્ટ અન$ પીચુ��મા� ભોં�રીં$ છે$ . રીંક્તુંદ�ષા,બળતુંરીં�, ��ય� અન$ વિપીત્ત માટી�ડુ$ છે$ . અજીરીંન� ક�ચુ� ફળ�ન� શે�ક થ�ય છે$ ,  પીરીં તું� ખ�સ સ્��રિદષ્ટ હ�તું� નથ�. અજીરીંન� મા� રીંબ્બ�

થ�ય છે$ . ,$ સ્��રિદષ્ટ, વિપીત્તશે�માક અન$ રીંક્તું�:સિgકરીં છે$ . અશેક્તું લો�ક�એ તું$ ન� ઉંપીય�ગ કરીં��. -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 18/08/12 અ� જીરીનુ� ઉપચ�રી (Anjir)

Page 101: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

*  અજીરીં બ$ પી�ક� લો��� તું$ મા� ચુ�રીં� કરીં� એક ચુમાચુ� સ�કરીંન� ચુ4ણી� ભોંરીં� દ�રીં� બ� ધા� ચુ� દન�મા� મા4 ક� રીં�ખ� સ��રીં$ ખ4બ ચુ���ન$ ખ���,  ,$થ� લો�હ� અન$ �,ન �ધા$ છે$ . * સ4ક� અજીરીંન� ટી� કડુ� અન$ બદ�માન� ટી� કડુ� સ�કરીં ન�ખ� રીં�, ખ���થ� �,ન �ધા�રીં� શેક�ય છે$ . * જા$ અજીરીંન� ટી� કડુ� રીં�ત્ર$ દ4 ધામા� ઉંક�ળ� લો$��મા� આ�$ તું� સ��રીં$ માળ સ�ફ ઊંતુંરીં$ છે$ . * ગ�રીંખ આમાલો�ન� દળ બ$ ચુમાચુ�,  અજીરીં સ�થ$

ખ4બ ચુ���ન$ સ��રીં- સ�, ખ���થ� દમા માટી$ છે$ . * અજીરીંન� સ$�નથ� સ�તું$ ધા�તું� ન� પી� વિષ્ટ થ�ય છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 22/08/12 અજ� !નુ� નુ� ઉપચ�રી (Arjun)

*  ગ�માડુ� પી�કતું� હ�ય તું� તું$ ન� પીરીં અ,� �ન$ ન� છે�લો લોસ�ટી�ન$ લો$ પી કરીં��થ� ગ�માડુ� પી�ક�ન$ ફt ટી� જાય છે$ . * એક ચુમાચુ� અ,� �ન$ ન� છે�લોન� ઉંક�ળ� કરીં� પી���થ� હૃદયરીં�ગમા� ફ�યદ� થ�ય છે$ . * જા$ અ,� �ન$ - સ�,ડુન� છે�લો દ4 ધામા� ��ટી� માધા ન�ખ� સ��રીં- સ�, પી���મા� આ�$ તું�

રીંક્તું�વિતુંસ�રીં એટીલો$ ક$ લો�હ�પીરું��ળ� મારીંડુ� માટી$ છે$ . * જા$ અ,� �ન$ ન� છે�લો અન$ હળદરીંન$ ગ�લો�બ,ળમા� લોસ�ટી� લોગ�ડુ��મા� આ�$ તું� ખ�લો માટી$ છે$ . * અ,� �ન$ ન� છે�લોન� ચુ4ણી� દ4 ધા સ�થ$ પી���થ� અસ્થિસ્થભોંગ ,લોદ� સધા�ય છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ

ગૌ�દા�નુ�

Dt : 23/08/12 અરીડે# સ� (Ardusi) અરીંડુ4 સ�ન� છે�ડુ સ��ત્ર થ�ય છે$ . અરીંડુ4 સ� ક�ળ� અન$ ધા�ળ� એમા બ$ જાતુંન� થ�ય છે$ . ધા�ળ�ન� રીં ગ ધા�ળ� અન$ ક�ળ�ન� રીં ગ ક�ળ� હ�ય

છે$ . ક�ળ� �ધા�રીં$ ગરીંમા છે$ . અરીંડુ4 સ�ન$ સફ$ દ ફt લો� આ�$ છે$ અન$ તું$ આઠું- દસ ફt ટી ઊંચુ� થ�ય છે$ . અરીંડુ4 સ� ક�ળ� ઉંષ્ણી, હૃદય મા�ટી$ વિહતુંકરીં, તું�ખ�, કડુ�� અન$ સ્�રીં- અ��, મા�ટી$ વિહતુંકરીં છે$ . તું$ ઉંધારીંસ, કમાળ�, શે�તુંવિપીત્ત, વિ�ષા, જ્�રીં, કફન� રીં�ગ�, શ્વા�સ, પ્રમા$હ, ક્ષય, તું:ષા�, અરુંમિચુ,  ઊંલોટી� અન$ ક�ઢન� ન�શે કરીં$ છે$ . કફન� રીં�ગ�મા� ક�ળ� અરીંડુ4 સ� ઉંત્તમા છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 24/08/12 અરીડે# સ�નુ� ઉપચ�રી (Ardusi)

*  અરીંડુ4 સ�ન� પી� દડુ� ન� ફt લો�ન� સ�થ$ , રીંસ ક�ઢ� બ$ થ� ત્રણી ચુમાચુ� આ રીંસ એટીલો� , માધા સ�થ$ મિમાP કરીં� સ��રીં- સ�, લો$��મા� આ�$ તું� દમા, ઉંધારીંસ, શેરીંદ� અન$ કફ ક્ષય માટી$ છે$ . * અરીંડુ4 સ�ન� પી�નન� ફt લો� સવિહતું રીંસ ક�ઢ� તું$ મા� સ�કરીં અન$ માધા ન�ખ� સ��રીં-સ�,

લો$��થ� કફવિપીત્તજ્�રીં,  રીંક્તુંવિપીત્ત અન$ કમાળ� માટી$ છે$ . * અરીંડુ4 સ�ન� મા4ળન� રીંસ માધા ન�ખ� સ��રીં- સ�, લો$��થ� સફ$ દ પી�ણી�ન� તુંકલો�ફ માટી� જાય છે$ . * અરીંડુ4 સ�ન� રીંસમા� હળદરીં મા$ળ�� લોગ�ડુ��થ� ખસ, ખરીં,�� ,  દ�દરીં માટી$ છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 27/08/12 અરી�ઠી�નુ� ઉપયા�ગૌ (Aritha)

*  અરીં�ઠું�થ� મા�થ� ધા���થ� ��ળ સ� ��ળ�,  લો�બ� અન$ ક�ળ� થ�ય છે$ . ખ�ડુ�- ડુ$ ન્ડુx ફ માટી$ છે$ . * અરીં�ઠું�ન� ફ�ણીમા� ઘીરીં$ણી� અન$ ��સણી ધા���થ� ચુળક�ટી �ધા$ છે$ . * અરીં�ઠું� લો�બ� ન� રીંસમા� ઘીસ� તું$ ન� ત્રણી ટી�પી� ન�કમા� પી�ડુ��થ� અપીસ્મૃ�રીંન� અન$ આધા�શે�શે� (મા�ઈગ્ર$ન) માટી$

છે$ . * પીગન� તુંસિળય$ બળતુંરીં� થતું� હ�ય ક$ પીરીંસ$�� ખ4બ થતું� હ�ય તું� અરીં�ઠું�ન� ફ�ણી લોગ�ડુ��. * પી$ ટીમા� ગ$ સ થ��થ� પી$ ટી ફt લો� ગય� હ�ય તું� પી$ ટી પીરીં અરીં�ઠું�ન� ફ�ણી લોગ�ડુ��. -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 28/08/12 અસ�બિળયા� (Asariyo)

અસ�સિળય�ન� છે�ડુ ખ�નદ$શેમા� થ�ય છે$ . અસ�સિળય�ન� રીં ગ રીં�તું� હ�ય છે$ . તું$ બ�રીં�ક અન$ ચુપીટી� હ�ય છે$ . તું$ ઉંષ્ણી,  કડુ�� અન$ પી� વિષ્ટદ�યક છે$ . ત્�ચુ�ન� દ�ષા,  ��ય� અન$ ગ�લ્માન� ન�શે કરીં$ છે$ . * અસ�સિળય�ન� ખ�રીં ��ય� ન�શેક,  ધા�તું� પી� વિષ્ટકરીં અન$ કમારીં મા,બ4તું કરીં$ છે$ . ધા��ણી

�ધા�રીં�� આ ખ�રીં પ્રસ4તું�ન$ અપી�ય છે$ . * લો�હ� ગ ઠું�ઈ ગય� હ�ય તું� તું$ ન� પીરીં અસ�સિળય�ન� લો$ પી કરીં��. * કટી�શે4ળ અન$ રીં�ઝાણી- સ�યરિટીક�મા� અસ�સિળય�ન� ખ�રીં ખ���થ� માટી� જાય છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 29/08/12અળવૈ�- કાંચ�લ�� (Alovi / Kachalu)

Page 102: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

અળ��ન$ કચુ�લો� , કચ્ચુ�,  કચ્ચુ� પીણી કહ$ છે$ . અળ��ન� ઘીણી� જાતું� છે$ . આમા� ક�ળ� અળ�� ઉંત્તમા છે$ . તું$ ન� પી� દડુ� એ , પી�ત્ર�ન� પી�ન કહ$ ��ય છે$ . તું$ ન� પી�ત્ર�, ભોં�જી અન$ ભોંસિ,ય� પીણી થ�ય છે$ . તું$ ન� ક દન� શે�ક થ�ય છે$ . બ�ફ�ન$ ખ��ય છે$ . અળ�� શે�તુંળ, ,ઠુંરીં�મિગ્ના

પ્રદ�પીક, માલો��ષ્ઠભોંક- માળ રીં�કન�રીં, બળ અન$ �,નન� �:સિg કરીંન�રીં, પ્રસ4તું�ન� ધા��ણી �ધા�રીંન�રીં, અળ��ન� સ$ �નથ� માળમા4ત્ર સ�ફ થ�ય છે$ . આ ક દ ધા�તું� �ધા�રીંન�રીં, રીંક્તુંવિપીત્તન�શેક, શેસ્થિક્તું�ધા� ક અન$ ��ય� ન� �:સિg કરીં$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 30/08/12 ‘પથરી�નુ� પથ્થરી� ચ# રી- ’ ચ# રી થઈ જશ� , ઘુરી� જ બીનુ�વૈ� 10 દાવૈ� (Pathari / Kidany Stone)

1. ડુ� ગળ�ન� રીંસમા� ખ� ડુ મા$ળ��ન$ શેરીંબતું બન��� અન$ પીથરીં�ન� દદ��ન$ પી��ડુ���. આ રીંસ ખ�લો� પી$ ટી$ , પી���. મા4ત્ર�શેય ��ટી$ પીથરીં� ન�ન�-ન�ન� કણી રૂપી$ બહ�રીં વિનકળ� ,શે$ . પીરીં તું� એક ��તુંન� ધ્ય�ન રીં�ખ�� ક$ આ રીંસન� સ$�ન �ધા� ન કરીં�� .

2. કળથ�ન� સ�પી બન��� તું$મા� ચુપીટી� સ� રીં�ખ�રીં મા$ળ�� પી���થ� પીથરીં� ઓગળ� જાય છે$ અન$ પીથરીં�ન$ લો�ધા$ થતું� ભોંય કરીં પી�ડુ� માળ$ છે$ . કળથ�ન� બ�જા$ ઉંપી�ય છે$ ,$મા� કળથ� 50 ગ્ર�મા રીં�ત્ર$ પીલો�ળ� રીં�ખ�, સ��રીં$ માસળ�, ગ�ળ� એ પી�ણી� રીં�, સ��રીં$ પી���થ� પીથરીં� માટી$ છે$

3. મા4ળ�ન� બ� ચુ�રીં તું�લો� લોઈ અધા�� શે$ રીં પી�ણી�મા� ઉંક�ળ�, અરીંધા� પી�ણી� બ�ક� રીંહ$ ત્યાં�રીં$ ઊંતું�રીં�ન$ તું$ પી�ણી� પી���થ� પીથરીં� ઓગળ� જાય છે$ .

4. ચુ�રીં ગ્ર�મા ગ�ખરુંન� ચુ4 રીંણી માધામા� મા$ળ��ન$ સ��રીં-બપી�રીં-સ�, ચુ�ટી�� અન$ એન� ઉંપીરીં એકથ� દ�ઢ કપી ઘી$ ટી�ન� દ4 ધા પી���થ� એક સપ્તા�હમા� પીથરીં� તું4 ટી� જાય છે$ . આ પ્રય�ગ ફક્તું સ�તું રિદ�સ કરીં��ન� હ�ય છે$ .

5. પીથરીં�ન� રીં�ગમા� દદ��ન$ પીપીwય�ન� થડુન� 20 ગ્ર�મા છે�લોન$ 200 ગ્ર�મા પી�ણી�મા� લોસ�ટી�, ��ટી�ન$ ગળ� લો�. દદ��ન$ જ્યા�રીં$ જ્યા�રીં$ તુંરીંસ લો�ગ$ ત્યાં�રીં$ આ પી�ણી� આપી�. આ પ્રય�ગ સતુંતું 21 રિદ�સ કરીં��થ� પીથરીં� આપી�આપી ભોં�ગ�ન$ ભોં4ક્કુ� થઈ બહ�રીં વિનકળ� ,શે$ .

6. માક�ઈન� દ�ણી� ક�ઢ� લો�ધા� પીછે� ખ�લો� ડુ�ડુ�ન$ બ�ળ�, તું$ ન� ભોંસ્મૃ બન���, ચુ�ળ�ન આ ભોંસ્મૃ 1 ગ્ર�મા ,$ટીલો� સ��રીં-સ�, પી�ણી� સ�તું$ લો$��થ� પીથરીં�ન� દદ� અન$ પી$શે�બન� અટીક�યતું દ4 રીં થ�ય છે$ .

7. લો�બ� ન� રીંસમા� સિંસCધા�-મા�ઠું� મા$ળ��ન$ ઊંભોં�-ઊંભોં� પી���થ� પીથરીં� ઓગળ� જાય છે$ . ગ�યન� દ4 ધાન� છે�શેમા� સિંસCધા�-મા�ઠું� ન�ખ�ન$ રીં�, ઊંભોં�-ઊંભોં� સ��રીં$ 12 રિદ�સ સ�ધા� પી���થ� પીથરીં� પી$શે�બ ��ટી$ બહ�રીં વિનકળ� જાય છે$ અન$ આરીં�મા થ�ય છે$ .

8. ઘીઉં અન$ ચુણી�ન$ સ�થ$ ઉંક�ળ�ન$ આ ઉંક�ળ�મા� ચુપીટી� સ4 રીં�ખ�રીં ન�ખ� ઉંક�ળ�ન$ પી���થ� પીથરીં� ભોં�ગ�ન$ ભોં4ક્કુ� થઈ જાય છે$ અન$ પી$શે�બ ��ટી$ બહ�રીં વિનકળ� જાય છે$ .

9. ન�રિરીંય$ળન� પી�ણી�મા� લો�બ� ન� રીંસ મા$ળ��ન$ પી���થ� પીથરીં�ન� તુંકલો�ફમા� રીં�હતું થ�ય છે$ . રિંરીંCગણી�ન� શે�ક ખ���થ� પી$શે�બન� છે4 ટી થ�ય છે$ . શેરૂઆતુંન� ન�ન� પીથરીં� ઓગળ� જાય છે$ .

10. ક�રીં$લો� ન� રીંસ છે�શે સ�થ$ પી���થ� પીથરીં� માટી� જાય છે$ . પી�લોકન� ભોં�જીન� રીંસ પી���થ� પીથરીં� ઓગળ� જાય છે$ . ક�ળ� દ્રાક્ષન� ઉંક�ળ� પી���થ� પીથરીં� ઓગળ� જાય છે$ . દ4 ધા�ન� બ� પી$શે�બ સ�ફ લો��$ છે$ અન$ પીથરીં� તું�ડુ��મા� માદદ કરીં$ છે$ .

Dt : 01/09/12 આંકાંડે�નુ� ઉપચ�રી (Akado)

*  ��ય� થ� અગ ક$ સ� ધા�મા� સણીક�- પી�ડુ� થતું� હ�ય તું� તું$ સ્થ�ન પીરીં આકડુ�ન� પી�ન મા4 ક� શે$ ક કરીં��. * આકડુ�ન� મા4ળન$ ચુ�ખ�ન� ધા��રીં�માણીમા� ઘીસ� તું$ ન� એક ટી�પી� ન�કમા� મા4 ક��થ� કમાળ� માટી$ છે$ . * આકડુ�ન� સ4 ક� મા4ળન� ધા4 મા�ડુ� સ4 ઘી��થ� આધા�શે�શે�- મા�ઈગ્ર$ન માટી$

છે$ . * માચુક�ડુન� સ�જા પીરીં આકડુ�ન� પી�ન મા4 ક� પી�ટી� બ� ધા��. * પીતું�સ� પીરીં આકડુ�ન� દ4 ધાન� બ$ ટી�પી� પી�ડુ� ખ���થ� શ્વા�સ માટી$ છે$ . * આકડુ�ન� પી�ક$ લો� પી� દડુ� લોમાણી� પીરીં મા4 ક� પી�ટી� બ� ધા��થ� મા�થ�ન� દ�ખ��� શે�ઘ્રા માટી$ છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Page 103: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

Dt : 02/09/12 આંમાલ�નુ� ગૌ� ણકાંમા! (amli / Ambali)

આમાલો� જ્યા�રીં$ પી�ક$ ત્યાં�રીં$ માધા� રીં, માળ સરીંક��ન�રીં, હૃદયન$ મા�ટી$ સ�રીં�, ખ�ટી�, માળન$ તું�ડુન�રીં, રુંમિચુક�રીંક, ભોં4ખ લોગ�ડુન�રીં, ઉંષ્ણી, રુંક્ષ અન$ બસ્થિસ્તુંશે�ધાક છે$ તુંથ� વ્રણી-ચુ� દ�, કફ,  ��ય� અન$ ક: મિમાન� ન�શે કરીં$ છે$ . ન�� આમાલો� ��ય� અન$ કફ કરીંન�રીં છે$ . એક �ષા� ,4 ન�

આમાલો� ��ય� અન$ વિપીત્તશે�માક હ�ય છે$ . આમાલો�ન� ફt લો તું� રીં�, ખ�ટી�, સ્��રિદષ્ટ, વિ�શેદ, ,ઠુંરીં�મિગ્ના પ્રદ�પીક તુંથ� ��ય� , કફ અન$ પ્રમા$ હન�શેક છે$ . ક�ચુ� તું� ��ય� અન$ વિપીત્તક�રીંક છે$ .- વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 04/09/12

આંમાલ�નુ� ઉપચ�રી (amli / Ambali)*  આમાલો�ન� ઉંપીરીંન� ખરીંબચુડુ� છે�લોન� ચુ4ણી� ગ�યન� દહ�મા� એક ચુમાચુ� ,$ટીલો� સ��રીં- સ�, ખ���થ� માસ�- પી�ઈલ્સ માટી$ છે$ . * ભોં4ખ

લો�ગતું� ન હ�ય ક$ આહ�રીંન� પી�ચુન થતું� ન હ�ય તું� એક કપી ,$ટીલો� પી�ક� આમાલો�ન� સ�કરીંમા� ક$ ગ�ળમા� બન��$લો� તું�,� શેરીંબતું પી��� . * આમાલો�ન� શેરીંબતું પી���થ� ભોં� ગન� નશે� ઊંતુંરીં� જાય છે$ . કચુ� ક�ન� પી�ઉંડુરીં અન$ હળદરીંન� લો$ પી કરીં��થ� માચુક�ડુ માટી$ છે$ . * આમાલો�ન�

પી�નન� ચુટીણી� બન��� ખ���થ� ભોં4ખ ઓછે� થ�ય છે$ . -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 05/09/12 કાં�નુમા�� દાદા! થ�યા તુ� આં ઘુરી�લ� દાવૈ�ઓનુ� ઉપયા�ગૌ કાંરી� (Kan / Ear)

1. તુંલોન� તું$લોk- ક�નમા� પી�ણી� ,તું� હતું$ તું� તુંલોન� તું$લો ગરીંમા કરીં� ક�નમા� ન�ખ� તું� ફ�યદ� થશે$

2. રિફટીકડુ�k-ક�નમા� ક�ડુ� ચુ�લ્યુ� જાય તું� તું$ ન$ લો�ધા$ ક�નમા� સ4 રીં-સ4 રીં થ�ય તું� ફટીકડુ�ન� પી�ણી� ભોં$ગ� કરીં�ન$ ક�નમા� ન�ખ�.

3. તું�લોસ�k-તું�લોસ�ન� પીત્ત�ન� રીંસ ગરીંમા કરીં�ન$ ક�નમા� ન�ખ��થ� દ�ખ��� સ�રીં� થ�ય છે$ . ક�ન �હ$ તું� હ�યતું� લોગ�તું�રીં થ�ડુ� રિદ�સ સ�ધા� ન�ખ��થ� લો�ભોં થ�ય છે$ .

4. આદ� k- ઠું ડુ� લો�ગ��થ�, મા$લો જામા��થ�, ફt સ� વિનકળ$ ત્યાં�રીં$ , ચુ�ટી લો�ગ$ ત્યાં�રીં$ ક�નમા� દદ� થ�ય તું� આદ�ન� રીંસ કપીડુ� થ� ગળ�ન$ ગળ�ન$ ન�શે�ક� ગરીંમા કરીં�ન$ ત્રણી-ચુ�રીં ટી�પી� ક�નમા� ન�ખ��થ� દદ� સ�રું થઈ જાય છે$

5. સરીંસિસય�ન� તું$લોk- સરીંસિસય�ન� તું$લો ગરીંમા કરીં�ન$ ન� ક��થ� લો�ભોં થ�ય છે$ . ક�નમા� ક�ડુ� ,તું� રીંહ્યું� હ�ય, ક�નમા� અ��, આ�તું� હ�ય,

બહ$ રીં�શે હ�ય તું� સરીંસિસય�ન� તું$લો ક�નમા� ન�ખ�.

6. લો�માડુ�k- લો�માડુ�ન� પીત્ત�ન$ પી�ણી�મા� ન�ખ�ન$ ઉંક�ળ�. તું$ ન� ભોં�પી ક�નમા� લો$��થ� ક�નન� મા$લો વિનકળ� જાય છે$

આંવૈળ (Aval / Avar) આપીણી� ગ�,રીં�તુંમા� આ�ળ ખ4બ થ�ય છે$ . તું$ ન� છે�ડુ ત્રણીથ� ચુ�રીં ફt ટી ઊંચુ� થ�ય છે$ અન$ એકદમા પી�ળ� રીં ગન� ફt લો�ન� ગ�ચ્છે� આ�$ છે$ .

સિંસCગ ચુપીટી� અન$ �$ તુંભોંરીં લો�બ� હ�ય છે$ . એન� છે�ડુ ગ�માડુ� મા� પીડુતુંરીં ,મા�ન અન$ રીં�ડુન� વિકન�રીં$ સ્�ય ઊંગ� ન�કળ$ છે$ . તું$ ન� છે�લો ચુ�માડુ� રીં ગ��ન� ક�મામા� આ�$ છે$ . આ�ળ કડુ��,  શે�તુંળ અન$ આખ�ન� મા�ટી$ વિહતુંકરીં છે$ . તું$ વિપીત્ત, દ�હ, મા4ત્રરીં�ગ, ક�ઢ, ક: મિમા, , તું� ,

અવિતુંસ�રીં, કબસિ,ય�તું, સ�જા, શે4ળ, વ્રણી અન$ તું��ન� ન�શે કરીં$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Page 104: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

Dt : 06/09/12આંવૈળ (Aval / Avar)*  આ�ળન� ફt લોન� પી�ખડુ�ઓ એક ચુમાચુ�, ગ�યન� દ4 ધામા� એક ચુમાચુ� સ�કરીં સ�થ$ લોસ�ટી�ન$ ખ���થ� સગભોં�� ન$ થતું� ઊંબક�, ઊંલોટી�

બધા થ�ય છે$ . * આ�ળન� ફt લો�ન� ગ�લોક દ એક ચુમાચુ� રીં�ત્ર$ ગરીંમા દ4 ધા સ�થ$ લો$ ��થ� કબસિ,ય�તું માટી$ છે$ અન$ માળ સ�ફ ઊંતુંરીં$ છે$ . * ઢ�ચુણીન� સ�જા પીરીં આ�ળન� પી�ન મા4 ક�,  પી�ટી� બ� ધા� શે$ ક કરીં��થ� દ�ખ��� અન$ સ�જા$ માટી$ છે$ . * જા$ આ�ળન� ફt લો�ન� ચુ� ક$ ઉંક�ળ�

પી���મા� આ�$ તું� માધા� મા$ હ ક�બ4 મા� આ�$ છે$ . -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 08/09/12 અશ્વાગૌ� ધૃ�નુ� ઉપચ�રી (Ashwagandha)

* અશ્વાગધા� ચુ4ણી� ,  ઘી� અન$ માધા વિ�ષામા ભોં�ગ$ દ4 ધામા� ન�ખ� પી���થ� ��ય� �:સિg થ�ય છે$ . * એક ચુમાચુ� અશ્વાગધા� ચુ4ણી� ન� ક�ઢ� પી���થ� સગભોં�� ન� પી� વિષ્ટ થ�ય છે$ અન$ બ�ળક સશેક્તું ઉંત્પીન્ન થ�ય છે$ . * આસધાન� ચુ4ણી� દ4 ધા સ�થ$ પી���થ� ઘીડુપીણી ,લોદ� આ�તું� નથ�. *

આસધાન� ચુ4ણી� માધા અન$ ઘી� સ�થ$ ચુટી�ડુ��થ� બ�ળક સશેક્તું- પી� ષ્ટ થ�ય છે$ . * આસધાન� ચુ4ણી� તું$ લો સ�થ$ ચુ�પીડુ��થ� ચુ�માડુ�ન� રીં�ગ� માટી$ છે$ . * આસધાન� ચુ4ણી� કપી�ળ$ ચુ�પીડુ��થ� આધા�શે�શે� માટી$ છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 11/09/12 ઉમારી�નુ� ઉપચ�રી (Umaro)

*  ઉંમારીં�ન� પી�ક� ફળ� માધા સ�થ$ ખ���થ� રીંક્તુંવિપીત્ત માટી$ છે$ . * ઉંમારીં�ન� દ4 ધા ,કડુ�ઈ ગય$લો� અગ પીરીં લોગ�ડુ� તું$ ન� ઉંપીરીં રૂ ચુ�ટી�ડુ��થ� સ�રું થ�ય છે$ . * લો�પી�રિટીય� પીરીં ઉંમારીં�ન� દ4 ધા લોગ�ડુ� રૂ મા4 ક��થ� લો�પી�રિટીય� માટી� જાય છે$ . * ઉંમારીં�ન� મા4ળન� એક ચુમાચુ� પી�ણી� આપી��થ�

લો�હ���ળ� ઝા�ડુ� માટી$ છે$ . * પીતું�સ� પીરીં ઉંમારીં�ન� દ4 ધાન� ત્રણી- ચુ�રીં ટી�પી� પી�ડુ� ખ���થ� ચુ�કણી� ઝા�ડુ� માટી� જાય છે$ . * ઉંમારીં�ન� પી�ક� ફળ ખ���થ� �ણી� સ�રીં� થ�ય છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 13/09/12 એલચ�નુ� ઉપચ�રી (Elchi)

એલોચુ�ન� ક$ ટીલો�ક ઉંપીચુ�રીં આ પ્રમા�ણી$ છે$ . * એલોચુ�ન� ચુ4ણી� માધા સ�થ$ ચુ�ટી��થ� કફન� રીં�ગ�મા� ફ�યદ� થ�ય છે$ . * એલોચુ� દ�ણી� હળદરીંન� ટી� કડુ� સ�થ$ ચુ4સ��થ� ક ઠું રીં�ગ�મા� ફ�યદ� થ�ય છે$ . સ્�રીં સ� રીં�લો� થ�ય છે$ . * એલોચુ� અન$ હિંહCગન� મિમાP ચુ4ણી� ત્રણી ચુણી�ન� દ�ણી�

,$ટીલો� ઘી� સ�થ$ દ4 ધામા� ન�ખ� પી���થ� મા4 ત્રરીં�ગ� અન$ શે� ક્રી દ�ષામા� ફ�યદ� થ�ય છે$ . * એલોચુ� દ�ણી�ન� ચુ4ણી� ઘી� સ�થ$ ચુ�ટી��થ� ધા�તું� પી� વિષ્ટ થ�ય છે$ .  મા4ત્ર રીં�ગ�મા� વિહતું��હ છે$ . * એલોચુ�ન� ફ�તુંરીં� ચુ4સ��થ� ઊંલોટી�- ઊંબક� માટી$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ

ગૌ�દા�નુ�

Dt : 14/09/12 કાંપ# રી (Kapur)

આપીણી� દ$શેમા� ક$ ળન� જાતુંન� એક ઝા�ડુ છે$ . તું$મા� થ� 'કપી4 રીં' ક�ઢ$ છે$ . આ ઝા�ડુન$ ' કપી4 રીં ક$ ળ' કહ$ છે$ . કપી4 રીં બન����ન� રીં�તું ,� દ� ,� દ� દ$શેમા� ,� દ� ,� દ� હ�ય છે$ . કપી4 રીં એ ઝા�ડુન� ગરીંમા� થ� ન�તુંરીંન�રું અન$ પી�તું�ન� મા$ળ$ ઘીટ્ટ થતું� મા4ળન� નw ર્લિસCગક તું$લો છે$ . કપી4 રીંન� ત્રણી પ્રક�રીં

છે$ . (૧) ભોં�માસ$ન� કપી4 રીં (૨) પીત્ર� કપી4 રીં અન$ (૩) ચુ�ન� કપી4 રીં. કપી4 રીં સહ$ , માધા� રીં, કડુ�� , શે�તુંળ, ચુક્ષ�ષ્ય, ��જીકરીં, મા:દ� , માદક�રીંક, કફ, દ�હ, તુંરીંસ, ક ઠું રીં�ગ, મા�ળ, દ� ગq ધા માળ- ગ$સન� દ� ગq ધા, ઉંદરીં શે4ળ, મા4ત્રક: ચ્છેx અન$ પ્રમા$ હમા� વિહતું��હ છે$ .- વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 15/09/12 કાંપ# રીનુ� ઉપચ�રી (Kapur)

*  મા�સિસક �ખતું$ દ�ખ��� ખ4બ , થતું� હ�ય તું� એક ચુ�ખ�ભોં�રીં કપી4 રીં સ��રીં- સ�, લો$�� . * સ� ધા�ઓમા� સખતું �$ દન� થતું� હ�ય તું� કપી4 રીંન� તું$લોથ� મા�સિલોશે કરીં�� . * સ્ત્રી�ઓન$ સ�મારીં�ગમા� ��રીં ��રીં મા4 ત્ર પ્ર�:સિત્ત થતું� હ�ય તું� એક ચુ�ખ�ભોં�રીં કપી4 રીં પી�ણી�મા� ન�ખ� પી��� . *

હ�થ$ - પીગ$ ખ�લો� ચુડુ$ તું� કપી4 રીંન� પી�ણી� ઘીસ��થ� ફ�યદ� થ�ય છે$ . * ચુ�ખ�ભોં�રીં કપી4 રીં સ�પી�રીં� ,$ટીલો� ગ�ળ સ�થ$ ખ���થ� પી$ ટીન� ક: મિમા માટી� જાય છે$ . * સડુ$લો� દ� તું પીરીં અડુધા� ચુ�ખ� ,$ટીલો� કપી4 રીં મા4 ક��થ� દ�ખ��� માટી� જાય છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Page 105: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

Dt : 17/09/12 કાંદિરીયા�તુ�નુ� ઉપચ�રી (Karu Kariyatu)

*  રીં�ત્ર$ અડુધા� ચુમાચુ� કરિરીંય�તું�ન� અધાકચુરીં� ભોં4 ક�, અડુધા� કપી પી�ણી�મા� પીલો�ળ� રીં�ખ��. સ��રીં$ આ પી�ણી� ગ�ળ� તું$ મા� એક ચુ�ખ�ભોં�રીં કપી4 રીં, બ$ ચુ�ખ�ભોં�રીં શે�લો�જીતું,  એક ચુમાચુ� માધા ન�ખ� સ$�ન કરીં��થ� આમા��તું,  જીણી� જ્�રીં,  વિપીત્તન� રીં�ગ�,  ઉંદરીં રીં�ગ� માટી$ છે$ . *

કરિરીંય�તું� પી� ચુમાચુ� બ$ ચુમાચુ� સ�કરીં સ�થ$ લો$ ��થ� આતુંરિરીંક ગરીંમા� માટી$ છે$ . * કરિરીંય�તું�ન� લો�લો� પી�નન� અડુધા� ચુમાચુ� રીંસ પી���થ� માળ વિ�ક�રીં માટી$ છે$ . * કરિરીંય�તું�ન� પી� ચુમાચુ� ચુ4ણી� સ�પી�રીં� ,$ટીલો� ગ�ળ સ�થ$ રીં�ત્ર$ ખ���થ� ક: મિમાઓન� ન�શે થ�ય છે$ .

- વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 18/09/12 કાંમાળ (Kamal / Lotus) આપીણી� દ$શેમા� 'કમાળ'  ખ4બ થ�ય છે$ . કમાળન� ઉંત્પીસિત્ત તુંળ��,  સરીં��રીં અથ�� સ્થિસ્થરીં ,ળસમા4હમા� થ�ય છે$ . કમાળ સફ$ દ, રીં�તું�, ગ�લો�બ�

અન$ ક�ળ� થ�ય છે$ . ફt લો� સ�ગ મિધાતું અન$ સ� દરીં હ�ય છે$ . કમાળન� ફt લો શે�તુંળ, દ�હશે�માક, હૃદય બળ�ધા� ક, હૃદય સ રીંક્ષક, રીંક્તુંસગ્ર�હ�, મા4ત્ર�ધા� ક,  રીં ગ સ�ધા�રીંક અન$ ગ્ર�હ� છે$ . કમાળન$ ન�ન� ચુપીટી� સમા4હમા� ફળ આ�$ છે$ . તું$ ન$ કરીંમાદ� ,$�� ફળ હ�ય છે$ ,$ન$  'કમાળક�કડુ�' કહ$ છે$ . તું$ ન� અ દરીં ધા�ળ� માગ, હ�ય છે$ . ,$ માધા� રીં, સ્��રિદષ્ટ અન$ પી@વિષ્ટક હ�ય છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 19/09/12કાંમાળ (Kamal / Lotus)*  કમાળક�કડુ�ન� સફ$ દ મા�,મા� થ� ન�ન� અ ક� રીં ક�ઢ� લો$ �� . પીછે� મા�,ન� ચુ4ણી� , સ�કરીં, ઘી� અન$ દ4 ધાન� ખ�રીં બન��� ખ���થ� ક: શે શેરીં�રીં પી� ષ્ટ

બન$ છે$ ,  �,ન �ધા$ છે$ . * કમાળન� ન�ન� ક�માળ પી�ન સ�કરીં સ�થ$ ખ���થ� ગ�દ ભ્રશે- આમાણી તુંથ� ગભોં��શેય ભોં:શે માટી$ છે$ . * સફ$ દ કમાળન� ક દ સ4 ક�� તું$ ન� ચુ4ણી� માધા સ�થ$ ક$ ઘી� સ�થ$ ચુ�ટી��થ� તુંણીણિખય� પ્રમા$હ માટી$ છે$ . * સફ$ દ કમાળન� કળ�,  ,$ઠું�માધા અન$ ખડુ� સ�કરીંન� ક�ઢ� સ��રીં- સ�, પી���થ� ઉંગ્ર અમ્લોવિપીત્ત માટી$ છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 20/09/12કાંરી� જ- કાંણઝે� (kananj / Nananji)

આય��Q રિદય ઔષાધા 'કરીં ,' ન$ આપીણી$ 'કણીઝા�'  કહ�એ છે�એ. આ , ગલો� ઝા�ડુ છે$ . એન� છે� યડુ� સ�રીં� હ���થ� રીંસ્તું�ન� બ ન$ બ�,� ઉંગ�ડુ�ય છે$ . તું$ ન� છે�ય� ઘીણી� શે�તુંળ અન$ ઘીટ્ટ હ���થ� લો�ક�ન$ ગમા$ છે$ . કણીઝા�ન� પી�ન ભોં$ દ�,  પી�કક�ળ$ કડુ��, ગરીંમા, વિપીત્તકતું�� અન$

હલોક� છે$ . તું$ કફ, ��ય� , હરીંસ, પ્રમા$હ, ક: મિમા અન$ ક�ઢન� ન�શે કરીં$ છે$ . કરીં ,ન� બ�,, તું$લો,  છે�લો અન$ પી� દડુ� ઔષાધામા� �પીરીં�ય છે$ . તું$ ન� મા�ત્ર� બ$ થ� પી� ચુ ગ્ર�મા છે$ . ક$ ટીલો�ક લો�ક� કરીં ,ન� દ�તુંણી કરીં$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 24/09/12 કાંરી�ણનુ� ઉપચ�રી (Karen)

*  સફ$ દ અન$ લો�લો કરીં$ણીન� પી�ન અન$ મા4ળન� લો$ પી કરીં� સ��રીંન� તુંડુક�મા� બ$સ��થ� ક�ઢ,  દ�દરીં અન$ ખરીં,�� માટી$ છે$ . * કરીં$ણીન� મા4ળ ��ટી�- લોસ�ટી� તું$ ન� લો$ પી કરીં��થ� મા4ળ વ્ય�મિધા માટી$ છે$ . * લો�લો કરીં$ણીન� ફt લો અન$ ચુ�ખ� લોસ�ટી� તું$ ન� લો$ પી કરીં��થ� વિ�સપી� અન$ ખરીં,��

માટી$ છે$ . * ધા�ળ� કરીં$ણીન� મા4ળ લોસ�ટી� તું$ ન� લો$ પી કરીં��થ� દ�ખ��� માટી$ છે$ . * જા$ ��છે� ક$ ઝા$ રીં� જી�ડુ� કરીંડુ$ તું� તું$ ન� ડુ ખ પીરીં સફ$ દ કરીં$ણીÆ ન� મા4ળન� લો$ પી કરીં��થ� માટી� જાય છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 26/09/12 લસણ (Lasan)

આય��Q દન� P$ષ્ઠ ઔષાધા�મા� લોસણીન� ગણીતુંરીં� થ�ય છે$ . રીંસ�ન, લોશે�ન, મ્લો$ ચ્છેક દ �ગ$ રીં$ લોસણીન� સસ્કૃ:તું ન�મા� છે$ . 'લોશે�ન અશ્ના�વિતુંહૃદરીં�ગ�રિદન અશેન� તું$ �� રીંસ�યન�રિદ ગ�ણી�ન યશે ભોં�,ન$ .'  હૃદયન� રીં�ગ�ન$ ,$ ખ�ઈ જાય છે$ , રીંસ�યન�રિદ ગ�ણી�ન$ ,$ હ,મા કરીં$

છે$ ,  તું$થ� લોશે� ન. લોસણી બ$ જાતુંન� થ�ય છે$ (૧) એક કળ�ન� (૨) સ�દ� લોસણી ��ય� પ્રક�પીન� અન$ હૃદયન� રીં�ગ�મા� સ�રું પીરિરીંણી�મા આપી$ છે$ . લોસણી મા$ધા��ધા� ક, �ણી� સ� ધા�રીંન�રીં, આખ� અન$ હૃદયન$ વિહતુંકરીં, ગ$સ, અજીણી� , મા દ�મિગ્ના, કબસિ,ય�તું, કફ, શ્વા�સ, શેરીંદ�મા� વિહતુંકરીં છે$ .

-  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Page 106: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

Dt : 27/09/12લસણ (Lasan)

આપીણી$ ત્યાં� ખ�ટી� મા�ન્યતું� છે$ ક$ ,  લોસણી બ� સિgન�શેક છે$ . આ મા�ન્યતું� ભ્ર�માક છે$ . માહર્મિષાC સ�P�તું$ તું� લોસણીન$ બ� સિg�ધા� ક કહ્યું� છે$ . તું$ ન$ રીંસ�યન કહ�,  તું$ ન� કલ્પી� આપી� તું$ ન� પ્ર�ણી પ્રવિતુંષ્ઠ� કરીં� છે$ . માહર્મિષાC કશ્યપી$ લોસણી કલ્પીન� પી�ક લોખ� ,ણી�વ્ય� છે$ ક$ ,  લોસણી ખ�ન�રીં સ્ત્રી�ઓન� રૂપી કદ� બગડુશે$ નહ�. તું$ ન� સ્તુંન� ઢ�લો� પીડુશે$ નહ� અન$ માw થ� ન પીછે�ન� અશેસ્થિક્તું ,ણી�શે$ નહ�. શેક લો�ક� લોસણીન$ ભોં�રીંતુંમા�

લો�વ્ય�. શેક સ્ત્રી�ઓન� અપ્રવિતુંમા સ@દય� લોસણીન$ આભોં�રીં� હતું� . દસ કળ� લોસણી ઘી�મા� �ઘી�રીં� માધા સ�થ$ ખ��� . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 28/09/12લસણ (Lasan)

આય��Q રિદય માતું$ લોસણીમા� અન$ ક ગ�ણી� રીંહ$ લો� છે$ . લોસણી ઉંષ્ણી, પીચુ��મા� હલોક� , રુંમિચુ ઉંત્પીન્ન કરીંન�રીં, ભોં4ખ લોગ�ડુન�રીં, આહ�રીંન$ પીચુ��ન�રીં, ��ય� ન�શેક, ક: મિમા હણીન�રીં, ગ$સ અન$ દ� ગq ધા હણીન�રીં, સડુ� અટીક��ન�રીં, કફ છે4 ટી� પી�ડુન�રીં, કફન� રીં�ગ�મા� P$ષ્ઠ, માwથ� ન શેસ્થિક્તું �ધા�રીંન�રીં, બળ આપીન�રીં, મા4ત્ર �ધા�રીંન�રીં, સ�જા ઉંતું�રીંન�રીં, લોસણીમા� રીંહ$ લો� ઉંડુનશે�લો તું$લો શ્વા�સ, ચુ�માડુ�, ��છે4 ટી,  સ્�$ દ અન$ વિકડુન�

દ્વ�રીં� બહ�રીં ન�ળ$ છે$ . આ તું$લો કફ અન$ ��છે4 ટીન� દ� ગq ધાન� ન�શે કરીં$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 01/10/12 ઊભા� ભા�રી��ગૌણ� (Bhoringani)

ઊંભોં� ભોં�રીં�ગણી�ન� છે�ડુ � તું�કડુ�ન� છે�ડુ ,$�� , હ�ય છે$ . તું$ ન$ , ગલો� રીં�ગણી� પીણી કહ$ છે$ . છે�ડુ બ$ - ત્રણી હ�થ ઊંચુ� થ�ય છે$ . તું$ ન$ સ�પી�રીં� ,$�ડુ� પી�ળ� ફળ� આ�$ છે$ . તું$ ન� મા4ળન� દશેમા4ળન� ઉંત્તમા ઔષાધામા� ગણીતુંરીં� થ�ય છે$ . તું$ તું�ખ�, કડુ��, ઉંષ્ણી, પી�ચુક, હૃદયન$

વિહતુંકરીં, કફ, ઉંધારીંસ, શ્વા�સમા� વિહતુંકરીં, કફ, ��ય� , તું��, ક�ઢ, અરીં�ચુક, ઊંલોટી�, ક: મિમા, ખ,��ળ, વિ�રીંસતું�, શે4ળ,  હૃદયરીં�ગમા� તું$ ન� પીચુ� ગન� ઉંક�ળ� ત્રણીથ� ચુ�રીં ચુમાચુ� ,રૂરીં� પીરીં$જી સ�થ$ સ��રીં- સ�, પી���. -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 02/10/12 ઈસબીગૌ� લ (Isabgul)

ઈસબગ�લો એ , આપીણું� ઓથમા�જીરું . મા4ળ મિમાસરીં દ$શેન� �તુંન� હ�$ ઉંત્તરીં ગ�,રીં�તુંમા� ખ4બ થ�ય છે$ . ઊંઝા�મા� તું$ ન� મા�ટી� મા�કQ ટી છે$ . * જ્�રીં�વિતુંસ�રીં, રીંક્તું�વિતુંસ�રીં, જીણી�� વિતુંસ�રીં, માસ�, કબસિ,ય�તું,  રીંક્તું�શે� �ગ$ રીં$મા� એકથ� બ$ ચુમાચુ� ઈસબગ�લો રીં�ત્ર$ અથ�� સ��રીં$ લો$ ��થ�

ફ�યદ� થ�ય છે$ . માળ તુંકલો�ફ �ગરીં સરીંળતું�થ� ઊંતુંરીં$ છે$ . * ઈસબગ�લો અન$ ખડુ� સ�કરીં એક એક ચુમાચુ� ચુ���ન$ ખ���થ� બ�ળકન� રીંક્તું�વિતુંસ�રીં અન$ આમા�શે- મારીંડુ�મા� ફ�યદ� થ�ય છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 03/10/12 એખરી� (Ekharo)

આય��Q રિદય ઔષાધા 'ક�વિકલો�ક્ષ' એ , આપીણી� 'એખરીં�.' એન� બ� એ , 'તું�લો�માખ�ન�.' એન� બ�ન$ પી�ણી�ન� સ્પીશે� થતું� , રીંસદ�રીં બન$ છે$ . એખરીં� ઉંત્કૃ:ષ્ટ, શે�તુંળ, �$ દન�હરીં, બળદ�યક, મા4ત્ર,નન છે$ . તું$ ન� બ� ચુ�કણી�, મા4ત્ર,નન,  ઠું ડુ� અન$ ,નન$ મિન્દ્રાય ઉંત્ત$,ક છે$ . *

તું�લો�માખ�ન�ન� ચુ4ણી� દહ�મા� ��ટી�ન$ ખ���થ� અવિતુંસ�રીં માટી$ છે$ . * તું�લો�માખ�ન�ન� ચુ4ણી� સ�કરીં સ�થ$ દ4 ધામા� પી���થ� ધા�તું� પી� વિષ્ટ થ�ય છે$ . * તું�લો�માખ�ન� દ4 ધામા� બ�ફ� ખ���થ� પ્રમા$હમા� ફ�યદ� થ�ય છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 04/10/12 કાંપ# રીકાં�ચલ� (Kapurkachali)

આય��Q રિદય ઔષાધા 'કપી4 રીંક�ચુલો�' ન�ગ�લો$ ન્ડુમા� થ�ય છે$ . એન� �$લો� થ�ય છે$ ,  તું$ ન� પી� દડુ� ખ�ખરીં�ન� પી�ન ,$�� થ�ય છે$ . તું$ ન� �$લો�ન� વિ�સ્તું�રીં ઘીણી� હ�ય છે$ . ,$ અગ4ઠું� ,$ટીલો� જાડુ� હ�ય છે$ . કપી4 રીંક�ચુલો� તું�ક્ષ્ણી, દ�હક, તું�ખ�, કડુ��, તું4 રીં�, શે�તુંળ, ઉંધારીંસ, શે4ળ, હ$ ડુક�,

અરુંમિચુ, દ� ગq ધા, ઊંલોટી�, ઊંબક�,  કરીં�સિળય� માટી$ છે$ . સ�� પ્રક�રીંન� ઊંલોટી� અન$ ઊંબક�મા� ચુણી� ,$ટીલો� કપી4 રીંક�ચુલો�ન� ચુ4ણી� સ��રીં-સ�,

Page 107: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

લો$��થ� શે� વિતું થ�ય છે$ . ચુણી� ,$ટીલો� કપી4 રીંક�ચુલો�ન� ટી� કડુ� ચુ4સ��થ� હ$ ડુક� શે� તું થ�ય છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 05/10/12 આં� બી�હળદારી (Amba Haldar)

આય��Q રિદય ઔષાધા '�નહરિરીંદ્રા�' એ , આપીણી� 'આબ�હળદરીં.'  એન� છે�ડુ હળદરીંન� ,$�� , પીણી એન� મા4ળ મા�ટી� હ�ય છે$ અન$ ઔષાધામા� એ �પીરીં�ય છે$ . એ તું� રીં�, સ�રીંક, ખ�ટી�, રુંમિચુપ્રદ, કડુ��, ભોં4ખ લોગ�ડુન�રીં, ઉંધારીંસ, દમા, આચુક�, શે4ળ, ��ય� , ત્�ચુ� રીં�ગ�,

ખ,��ળ,  વ્રણી તુંથ� રીંક્તુંરીં�ગ� અન$ મા�ખ રીં�ગ� માટી�ડુ$ છે$ . આબ�હળદરીં અન$ ક�ળ�જીરીં�ન� ચુ4ણી� તું$લોમા� ખરીંલો કરીં� લોગ�ડુ��થ� ખરીં,�� , દ�દરીં, ખસ માટી$ છે$ . તું$ ન� ચુ4ણી� ન� લો$ પી માચુક�ડુ અન$ સ�જા$ માટી�ડુ$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 06/10/12કાંરીમાદા�- કાંરીમાદા� (Karamada / Kera)

આ ક� ટી�ળ� ઝા�ડુ છે$ . ડુ� ગરીં�મા� , , ગલો�મા� ,  બગ�ચુ�ઓમા� થ�ય છે$ . તું$ ન$ ગ�ળ,  ઝા�ણી� અન$ લો�લો� ,  લો�લો ક$ ક�ળ� તું$ ન� જાતું પ્રમા�ણી$ ફળ આ�$ છે$ . લો�લો� ક�ચુ� ફળ�ન� અથ�ણું� થ�ય છે$ . ફળ પી�ક$ લો� હ�ય તું� પીણી ખ�ટી� લો�ગ$ છે$ . લો�લો� કરીંમાદ�

કડુ��, ,ઠુંરીં�મિગ્ના�ધા� ક,  વિપીત્તક�રીંકસ માળ રીં�કન�રીં,  ખ�ટી� ઉંષ્ણી અન$ રુંમિચુપ્રદ છે$ . પી�ક� કરીંમાદ� માધા� રીં, ખ�ટી�, રુંમિચુક�રીંક, લોઘી� અન$ શે�તુંળ છે$ . વિપીત્ત, રીંક્તુંવિપીત્ત, ��ય� ,  મિત્રદ�ષા અન$ વિ�ષા ન�શેક છે$ . કડુ�� કરીંમાદ� પીણી થ�ય છે$ . તું$ ન� રીંસ લોગ�ડુ��થ� ચુ�માડુ�ન� રીં�ગ� માટી$ છે$ .

-           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 07/10/12 કાંદા� બી/ (Kadamb)

આય��Q રિદય ઔષાધા 'કદ બ' ન� ઝા�ડુ મા�ટી� થ�ય છે$ . તું$ ન� �:ક્ષ� સ�� ત્ર પ્રસિસg છે$ . તું$ ન� પી�ન મા�ટી� અન$ પીહ�ળ� હ�ય છે$ . તું$ ન� �:ક્ષન$ ગ� દરીં આ�$ છે$ . કદ બન� �:ક્ષ� ગ�માન� નજીક હ�ય છે$ . તું$ ન� અ ક� રીં તું� રીં�, શે�તુંળ, અમિગ્નાદ�પીક, હલોક� તુંથ� અરુંમિચુ,  રીંક્તુંવિપીત્ત અન$ અવિતુંસ�રીં દ4 રીં

કરીંન�રીં છે$ . તું$ ન� ફળ રુંમિચુક�રીંક, ભોં�રીં$ , ઉંષ્ણી��ય� અન$ કફક�રીંક છે$ . પી�ક� ફળ કફ કરીંન�રીં,  વિપીત્ત કરીંન�રીં અન$ ��ય� ન�શેક છે$ . ફળ ગ�ળ લો�બ� ,$�� અન$ સ�ગ મિધાતું હ�ય છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 07/10/12 કાંલ��જી જીરુ� (Jiru)

આય��Q રિદય ઔષાધા ' કલો�જી જીરું '  પીણી ક�ળ�જીરીં� પ્રમા�ણી$ , હ�ય છે$ . તું$ ન� ન�ન� ઝા�ડુ પીણી તું$�ડુ� , હ�ય છે$ . ઉંત્તરીં ભોં�રીંતુંમા� તું$ ન� વિ�શે$ષા ઉંત્પીસિત્ત થ�ય છે$ . તું$ ન� ઝા�ડુ બગ�ચુ�મા� �����થ� પીણી થ�ય છે$ . આ કલો�જી જીરું કડુ�� , તું�ખ� , ઉંષ્ણી, અમિગ્નાદ�પીક, �:ષ્ય,

અજીણી�ન�શેક,આફરીં�- ગ$સ માટી�ડુન�રીં અન$ ગભોં��શેયન$ શે�g કરીંન�રીં છે$ તું$ મા , ગ�ળ�, રીંક્તુંવિપીત્ત, ક: મિમા, આમાદ�ષા, ��ય� તુંથ� શે4ળ માટી�ડુ$ છે$ . અડુધા� ચુમાચુ� કલો�જી જીરીં�ન� ઉંક�ળ� અજીણી� , અમિગ્નામા� દ્ય, શે4ળ અન$   આમા માટી�ડુ$ છે$ . -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 09/10/12 કાંળથ� (Kalthi)

આય��Q રિદય ઔષાધા 'ક� સિલોત્થ' એ , આપીણી� 'કળથ�.'  આ કળથ�ન� છે�ડુ સ�� ત્ર થ�ય છે$ . તું$ ન� પી� દડુ� અન$ છે�ડુ અડુદન$ માળતું� આ�$ છે$ . તું$ ન� સિંસCગ સહ$ , �� ક� અન$ ચુપીટી� હ�ય છે$ . કળથ�ન� બ�, ચુપીટી� અન$ કથ્થઈ- રીં�તું� હ�ય છે$ . કળથ� માધા� રીં, તું�ક્ષ્ણી, સ�રીંક, ઉંષ્ણી, પીચ્ય� પીછે� ખ�ટી�, તું�ખ�, વિ�દ�હ�, તું� રીં�, વિપીત્તક�રીંક અન$ પીચુ��મા� હલોક� છે$ . હ$ ડુક�, શ્વા�સ, પીથરીં�, શેરીંદ�, ઉંધારીંસ, આફરીં�, મા$ દ,

ક: મિમા,  સ�જામા� વિહતું��હ છે$ . કળથ�ન� ઉંક�ળ� સ��રીં- સ�, પી���થ� પીથરીં� માટી$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 09/10/12કાં� કાં�ડે�- કાં� ટુ�લ� (Kantola)

આય��Q રિદય ઔષાધા 'કક��ટીક�'  એ , આપીણી� ક ક�ડુ�-ક ટી�લો�. એન� �$લો� ��ડુન� આPય$ ફ$ લો�ય છે$ . �રીંસ�દ પીડુતું� તું$ ન� ક દમા� થ� �$ લો� ફt ટી� ��ડુ પીરીં દસ- બ�રીં ફt ટી ,$ટીલો� ફ$ લો�ય છે$ અન$ એન$ અષા�ઢ માવિહન�મા� લો�લો� રીં ગન� ન�ન� ક� ટી���ળ� ફળ� આ�$ છે$ . આ ફળ� એ ,

Page 108: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

ક ક�ડુ�. આ ક ક�ડુ�ન� શે�ક ખ4બ , પીથ્ય અન$ સ્��રિદષ્ટ હ�ય છે$ . આ ક ક�ડુ� લોઘી� , કડુ��, પી�કક�ળ$ તું�ખ�, તું$મા , ગ�ળ�, શે4ળ, મિત્રદ�ષાહરીં, કફ, ક�ઢ, ઉંધારીંસ, માધા�મા$ હ, દમા, જ્�રીં, ક: મિમા, અરુંમિચુ, હૃદયરીં�ગમા� વિહતું��હ છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 11/10/12 કાં�રી�લ� (Karela)

આય��Q રિદય ઔષાધા ક�રીં$લો�ન� �$લો� થ�ય છે$ . તું$ ન� ફળ� એ , ક�રીં$લો�. એન� શે�ક થ�ય છે$ અન$ ઔષાધામા� �પીરીં�ય છે$ . ક�રીં$લો� ઘીણી� કડુ�� હ�ય છે$ . ભોં�રીંતુંમા� સફ$ દ અન$ લો�લો� બ$ જાતુંન� ક�રીં$લો� થ�ય છે$ . ક�રીં$લો� કડુ��, સહ$ , તું�ખટી, અમિગ્નાદ�પીક,  ��ય� ઘીટી�ડુન�રીં, માળન$

તું�ડુન�રીં, રુંમિચુક�રીંક, પીચુ��મા� લોઘી� ,  ��તુંલો અન$ વિપીત્તન�શેક છે$ . તું$ રીંક્તુંદ�ષા, અરુંમિચુ, કફ, શ્વા�સ, વ્રણી, ત્�ચુ� રીં�ગ, કફ, ક: મિમા, ક�ઢ, ક� ષ્ઠ, જ્�રીં, પ્રમા$હ, આફરીં� અન$ કમાળ�ન� ન�શે કરીં$ છે$ . ડુ�ય�સિબટી�સમા� ખ4બ વિહતું��હ છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 13/10/12 કાં�� ચનુ�રી (Kachnar)

આ ક�ચુન�રીંન� �:ક્ષ ઘીણું� , મા�ટી� થ�ય છે$ . આશે�દ્રા� ,$�� દ$ખ�ય છે$ . એન� પી� દડુ� પીણી એન� ,$�� , હ�ય છે$ . એમા� ધા�ળ�,  ક�ળ� અન$ પી�ળ� એ�� ત્રણી જાતું હ�ય છે$ . ક� ચુન�રીં શે�તુંળ, સ�રીંક, અમિગ્નાદ�પીક, તું� રીં� અન$ ગ્ર�હક છે$ . તું$ વિપીત્તક્ષય, પ્રદરીં,  ઉંધારીંસ અન$ રીંક્તુંવિ�ક�રીંન� ન�શે કરીં$ છે$ . * ક� ચુન�રીંન� છે�લોન� ઉંક�ળ� પી���થ� ગ ડુમા�ળ માટી$ છે$ . * ક� ચુન�રીંન� છે�લોન� રીંસ જીરીં�ન� ચુ4ણી� ન�ખ� પી���થ� દ�હ

(બળતુંરીં�) માટી$ છે$ . * ક�ઈ પીણી પ્રક�રીંન� ગ� ઠું પીરીં ક� ચુન�રીંન� છે�લોન� લો$ પી ખ4બ રીં�હતું આપી$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 15/10/12 કાં�કાંડે�નુ� ઉપચ�રી (Kakadi)

*  ક�કડુ�ન� બ� બ$ ચુમાચુ� ��ટી� તું$ ન� પી�ણી�મા� ઉંક�ળ� કરીં� તું$ ન$ ગ�ળ�ન$ તું$ મા� જીરું અન$ સ�કરીં ન�ખ� પી���થ� મા4 ત્રદ�હ અન$ મા4 ત્ર��રીં�ધા માટી$ છે$ . * ક�કડુ�ન$ લોસ�ટી� ગરીંમા કરીં� બ� ધા��થ� ગ�ઠુંણીન� સ�જા$ અન$ દ�ખ��� માટી$ છે$ . * ક�કડુ�ન� બ�,ન� ચુ4ણી� જા$ ,�ન� ઉંક�ળ�મા�

પી���મા� આ�$ તું� પીથરીં� માટી� જાય છે$ . * ક�કડુ�ન� બ�, અન$ કમાળક�કડુ�ન� ગરીં એક એક ચુમાચુ� સ��રીં- સ�, લો$��થ� શ્વા$તુંપ્રદરીં માટી$ છે$ . * ક�કડુ�ન� અન$ હળદરીંન� લો$ પી કરીં��થ� મા�ઢ�ન� ખ�લો અન$ ક�ળ�શે માટી$ છે$ . -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 18/10/12 કાં�જ� (Kaju)

આ ઝા�ડુ આવિફ્રેક� અન$ ભોં�રીંતુંમા� થ�ય છે$ . માલોબ�રીં, ગ�મા� તુંક અન$ કણી�� ટીકમા� તું$ ન� ઝા�ડુ થ�ય છે$ . ક�,� ન� ફળ ક�માળ હ�ય છે$ અન$ ફળન� આગળ તું$ ન� બ� હ�ય છે$ . તું$ ન� છે�લો કઠુંણી હ�ય છે$ . છે�લોન� અ દરીં ,$ ગ�ળ� હ�ય છે$ તું$ ન$ ક�ભોં4 (ગ�ળ�) કહ$ છે$ . આ ગ�ળ� સ્��રિદષ્ટ હ�ય

છે$ . સ4ક�ય$લો� બ�ય� સ�કરીંન� પી�કમા� ન�ખ� તું$ ન� મા�ઠું�ઈ કરીં$ છે$ . ક�,� સ્��દમા� મા�ઠું�, તું� રીં�, ઉંષ્ણી, લોઘી� અન$ ધા�તું� �ધા� ક છે$ . એ ��ય� , કફ, ગ�લ્મા, જ્�રીં, ક: મિમા, �:ણી, અમિગ્નામા� દ્ય, ક�ઢ, સગ્રહણી�, માસ� અન$ આન�હન� ન�શે કરીં$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 19/10/12 જાયાફંળ (Jayfal)

1. જાયફળ પી$ ટી મા�ટી$ વિ�શે$ષા રૂપી$ ફ�યદ�ક�રીંક છે$ . પી$ ટી મા�ટી$ ઉંત્ત$,ક થ��થ� પી$ ટીમા� પી�ચુક રીંસમા� �ધા�રીં� કરીં$ છે$ , ,$ન�થ� ભોં4ખ લો�ગ$ છે$ . - જાયફળ આપીન� પી$ ટીન� સમાસ્ય�ઓન$ દ4 રીં કરીં$ છે$ . શે� તુંમા$ જાણી� છે� જાયફળ ત્�ચુ� મા�ટી$ પીણી �ધા�રીં$ માહત્�પી4ણી� છે$ . ત્�ચુ�ન$ વિનખ�રીં�� મા�ટી$ જાયફળન� ખ�સ ઉંપી�ય છે$ . - જાયફળન� ઉંપીય�ગથ� ત્�ચુ� પીરીં પીડુન�રીં� કરીંચુલો�ઓ સરીંળતું�થ� દ4 રીં થઈ જાય છે$ .

Page 109: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

2. જા$ આપી ઈચ્છે� છે� ક$ આપીન� આખ�ન� ન�ચુ$ ક�ળ� ક� ડુ�ળ� પીડુ$ અન$ આપીન� આખ�ન� તું$, �ધા� જાય, તું� આપીન$ જાયફળન� ઈલો�, કરીં�� જા$ઈએ. - ભોં4ખ ન લો�ગતું� હ�ય તું� ચુપીટી�ભોંરીં� જાયફળન� કરીંચુ ચુ4સ�. તું$ ન�થ� પી�ચુક રીંસ�ન� �:સિg થશે$ , ભોં4ખ �ધાશે$ અન$ ખ���ન� પીણી સ�રીં� રીં�તું$ પીચુશે$ . - જાયફળન� ચુ4ણી� ન$ માધાન� સ�થ$ ખ���થ� હૃદય મા,બ4તું થ�ય છે$ .

3. દ� તુંમા� દદ� થ��થ� જાયફળન� તું$લો, દ�ખતું� દ� તું પીરીં લોગ���, દદ� તુંરીંતું સ�રું થઈ ,શે$ . જા$ દ� તુંમા� જી��ણું�ઓ થઈ જાય તું� પીણી સ�રું થઈ જાય છે$ . - પી$ ટીન� દ�ખ��� થતું� હ�ય તું� જાયફળન� તું$લોન� 2-3 ટી�પી� એક પીતું�શે� સ�થ$ ખ�ઈ લો�. ઝાડુપીથ� આરીં�મા થઈ ,શે$ . - જાયફળન$ પી�ણી�મા� ઉંક�ળ�ન$ તું$ પી�ણી�થ� ક�ગળ� કરીં�. મા�ખન� ચુ� દ�, ગળ�ન� સ�જા મા�ટી$ પીણી રીં�હતું આપીતું� ઉંપી�ય છે$ .

4. જાયફળન$ દ4 ધામા� ઘીસ�ન$ સ��રીં-સ�, ચુહ$ રીં� પીરીં લોગ���. ખ�લો દ4 રીં થઈ ,શે$ . - ક�નન� પી�છેળ જા$ સ�જા$ હ�ય ક$ ગ� ઠું હ�ય તું� જાયફળન� પી�ણી�મા� ઘીસ�ન$ સ�જા��ળ� સ્થ�ન પીરીં લોગ���. સ�જા$ સ�રીં� થઈ ,શે$ . - સરીંસ�ન� તું$લો અન$ જાયફળન� તું$લો 4-1 ન� મા�ત્ર�મા� મા$ળ��ન$ રીં�ખ� લો�. આ તું$લોથ� રિદ�સમા� 2-3 ��રીં શેરીં�રીંન� મા�સિલોશે કરીં�. સ� ધા�ન� દ�ખ���, સ�જા$ , માચુક�ડુ �ગ$ રીં$મા� રીં�હતું માળશે$ . ફ�ટી$ લો� એડુ�ઓમા� જાયફળન� તું$લો ઘીસ� સ�રું થઈ ,શે$ .

5. પ્રસ�ન� સમાય$ દ�ખ���થ� દ4 રીં થ�� મા�ટી$ જાયફળન� પી�ણી� ઘીસ��થ� ક$ કમારીં$ તું$ ન� લો$પી કરીં��થ� લો�ભોં માળ$ છે$ . - જાયફળ, સ4 ઠું અન$ જીરીં�ન$ પી�સ�ન$ ચુ4ણી� બન��� લો�, આ ચુ4ણી� ન$ ભોં�,ન કરીંતું� પીહ$ લો� પી�ણી�ન� સ�થ લો�. ગ$સ અન$ આફરીં�ન� પીરીં$શે�ન� દ4 રીં થશે$ .

Dt : 19/10/12 કાં�યાફંળ (Kayfal) આય��Q રિદય ઔષાધા કટ્ફલો એ , 'ક�યફળ.'  એન� ઝા�ડુ ક�કણીમા� ખ4બ થ�ય છે$ . રીં�તું� ક�યફળન� ઝા�ડુ ઔષાધામા� ઘીણું� ઉંપીય�ગ� છે$ . એન�

છે�લોન$ ક�યફળ કહ$ છે$ . ક�યફળ તું�ખ� , ઉંષ્ણી, તું�રું તુંથ� તું$ ગ્ર�હક છે$ અન$ ��તું, વિપીત્ત, જ્�રીં, દ�હ, કફ, રીંક્તું�વિતુંસ�રીં, વિ�ષા,  ય�વિનદ�ષા એ ક: મિમાન� ન�શે કરીં$ છે$ . * ક�યફળન� ઝા�ડુન� છે�લોન� રીંસ માધામા� એકત્ર કરીં� પી���થ� ઉંધારીંસ માટી$ છે$ . * ક�યફળન� છે�લોન� રીંસમા� પી� ચુમાચુ� રીં�ઈ લોસ�ટી� ચુ�ટી��થ� દમામા� ફ�યદ� થ�ય છે$ . * આ ક�યફળન� છે�લોન� ઉંક�ળ� પી���થ� ઝા�ડુ� માટી$ છે$ . -          �w દ્ય

માન�ભોં�ઈ ગ@દ�ન�

Dt : 19/10/12 કાં�કાંડે�નુ� ઉપચ�રી (Kakadi / Kakdi)

*  ક�કડુ�ન� બ� બ$ ચુમાચુ� ��ટી� તું$ ન� પી�ણી�મા� ઉંક�ળ� કરીં� તું$ ન$ ગ�ળ�ન$ તું$ મા� જીરું અન$ સ�કરીં ન�ખ� પી���થ� મા4 ત્રદ�હ અન$ મા4 ત્ર��રીં�ધા માટી$ છે$ . * ક�કડુ�ન$ લોસ�ટી� ગરીંમા કરીં� બ� ધા��થ� ગ�ઠુંણીન� સ�જા$ અન$ દ�ખ��� માટી$ છે$ . * ક�કડુ�ન� બ�,ન� ચુ4ણી� જા$ ,�ન� ઉંક�ળ�મા�

પી���મા� આ�$ તું� પીથરીં� માટી� જાય છે$ . * ક�કડુ�ન� બ�, અન$ કમાળક�કડુ�ન� ગરીં એક એક ચુમાચુ� સ��રીં- સ�, લો$��થ� શ્વા$તુંપ્રદરીં માટી$ છે$ . * ક�કડુ�ન� અન$ હળદરીંન� લો$ પી કરીં��થ� મા�ઢ�ન� ખ�લો અન$ ક�ળ�શે માટી$ છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 02/11/12 કાં� ળ�� નુ� ઉપચ�રી

*  ક$ ળ� ન� અ દરીંન� ક$ સરીંય� ક્તું ભોં�ગ ક�ઢ� તું$ મા� મારીં�ન� ચુ4ણી� ભોંરીં� આખ� રીં�તું રીં�ખ�� . પ્ર�તુંkક�ળ$ આ ક$ ળ� ધા�મા� તું�પી$ શે$ ક�ન$ ખ���થ� કફન� રીં�ગ� અન$ શ્વા�સ માટી$ છે$ . * ઘીઉં ન� કણીક અન$ પી�ક� ક$ ળ� પી�ણી�મા� મા$ળ�� ગરીંમા કરીં�,  ઠું ડુ� પી�ડુ� સ�જા પીરીં લો$પી કરીં��થ� સ�જા ઊંતુંરીં� જાય છે$ . * ક$ ળ� ઘી� સ�થ$ ખ��� અથ�� ક$ ળન� રીંસન� પી�ણી� પી���થ� ભોંસ્મૃક રીં�ગ માટી� જાય છે$ . * પી�ક$ લો� ક$ ળ� માધા સ�થ$

ખ���થ� કમાળ� માટી� જાય છે$ . * પી�ક� ક$ ળ� મા�ળ� દહ� સ�થ$ સ4 ય��દય પીહ$ લો� ખ���થ� જીભોંન� ચુ�રીં� ક�તુંરીં� માટી� જાય છે$ . - વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Page 110: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

Dt : 03/11/12 કાં�કાંમા (Kokam)

એન� ઝા�ડુ ક�કણી અન$ કણી�� ટીકમા� પી� ષ્કળ થ�ય છે$ . તું$ ન� ફળ�ન$ 'ક�કમા' કહ$ છે$ . તું$ ન� રીં ગ રીં�તું� અન$ આક�રીં ન�રીં ગ� ,$�� હ�ય છે$ . તું$ ન� બ�ય� મા� થ� તું$લો ન�કળ$ છે$ તું$ ન$ ' ક�કમાન� તું$ લો' કહ$ છે$ . તું$ ખ���મા� અન$ ઔષાધામા� �પીરીં�ય છે$ . તું$ ન� ફળન� છે�લો સ4 ક�� ક�કમા બન���ય

છે$ . ,$ આમાલો� કરીંતું� પીથ્યક�રીંક છે$ . ક�કમા માધા� રીં, રુંમિચુક�રીંક, ગ્ર�હક, તું�ખ�, લોઘી� , ઉંષ્ણી, ખ�ટી�, તું4 રીં�, રુંક્ષ અન$ ભોં4ખ લોગ�ડુ$ છે$ . કફ, ��ય� , તુંરીંસ, આમા�વિતુંસ�રીં, સગ્રહણી�, આમા��તું, વિપીત્ત, માસ�, શે4ળ, વ્રણી, ક: મિમા, હૃદયરીં�ગ અન$ ��તું�દરીંન� ન�શે કરીં$ છે$ .- વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 10/11/12 નુ�ગૌરીવૈ� લનુ�� પ�નુ (Nagarvel)

આય��Q દન� ગ્રથ�મા� ન�ગરીં�$લોન� પી�નન$ કફન� રીં�ગ�ન� ઉંત્તમા ઔષાધા કહ$ ��મા� આવ્ય� છે$ . ન�ગરીં�$લોન� પી�ન રુંમિચુક�રીંક, ઉંષ્ણી, તું�ક્ષ્ણી, �શેક�રીંક, તું�ખ� , તું4રું , દ� ગq ધાન�શેક, તું$ આહ�રીં પીચુ��ન�રીં છે$ . અ��, બ$સ� ,��,  ક�કડુ�ન� સ�જા$ ,  ગળ�મા� કફ ચુ�ટી��,  અરુંમિચુ અન$

થ�ક દ4 રીં કરીં$ છે$ . ન�ગરીં�$લોન� એક પી�નમા� એક લોહિં�Cગ, અડુધા� ચુમાચુ� આમાળ�ન� ચુ4ણી� ,  એક લોહિં�Cગ મા4 ક� ખ4બ ચુ���ન$ ખ���થ� ઉંપીય�� ક્તું લો�ભોં માળ$ છે$ તુંથ� તુંમાક શ્વા�સ, શ્વા�સ��રીં�ધા, સળ$ખમા અન$ શેરીંદ� માટી$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 17/11/12 કાં�રી�લ� (Karela)

આય��Q રિદય માતું$ ક�રીં$લો� ઉંત્તમા ઔષાધા છે$ . આહ�રીંશે�સ્ત્રીન� માતું$ તું� એ ઉંત્તમા પીથ્ય આહ�રીં છે$ . ક�રીં$લો� સ્��દમા� ભોંલો$ કડુ�� હ�ય, પીરીં તું�   ગ�ણી�મા� તું$ અવિદ્વતું�ય છે$ . અવિતું પ્ર�ચુ�ન સમાયથ� તું$ ન� આહ�રીં અન$ ઔષાધામા� ઉંપીય�ગ થતું� આ�$ છે$ . ક�રીં$લો� ખ�સ કરીં�ન$ માધા� પ્રમા$ હ-ડુ�ય�સિબટી�સ,લો��રીં, બરીં�ળ, રીંક્તું અન$ ચુ�માડુ�ન� રીં�ગ�મા� ખ4બ , વિહતું��હ છે$ . તું$ પી$ ટીન� રીં�ગ�, ક: મિમા, ��ય� -ગ$સ,  અપીચુ� અન$

કબસિ,ય�તુંમા� ફ�યદ� કરીં$ છે$ . આ ક�રીં$લો�ન� રીંસ અન$ ઉંક�ળ� તું�,$તું�જા$ અન$ ન�ન� ક�રીં$લો�ન� પી���. -          વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 17/11/12 ઉત્તાંમા ચ# ણ! (Uttam Churna)

આ,ક�લો માwથ� ન સિશેમિથલોતું�ન� ક$ સ ખ4બ જા$�� માળ$ છે$ . આધા� વિનક રીંહ$ ણી�કરીંણી�,  અવિતું તુંગ �સ્ત્રી� અન$ અસ�મા�ન્ય ફ�સ્ટફt ડુન� અવિતું ઉંપીય�ગથ� તું$ ન� પ્રમા�ણી પીહ$ લો� કરીંતું� �ધ્ય� છે$ . આ મા�ટી$ એક ઉંત્તમા ઔષાધા ચુ4ણી� આ પ્રમા�ણી$ છે$ . અશ્વાગધા�, શેતું��રીં�, ��રીં�વિહક દ, સ4 ઠું,

સફ$ દ મા4સળ�, ક�ળ� મારીં�,  શે�g ક@ચુ�બ�, અન$ સ�કરીં આ બધા� , સરીંખ� ભોં�ગ$ લોઈ ચુ4ણી� બન��� લો$ �� . અડુધા� ચુમાચુ� ,$ટીલો� આ ચુ4ણી� સ��રીં- સ�, એક ચુમાચુ� ઘી� સ�થ$ લો$ �� . ઉંપીરીં દ4 ધા પી���થ� ક�માસિશેમિથલોતું� માટી$ છે$ . -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 20/11/12 આંહ�રી શ� બિ�

આપીણી� માહ�પી�રુંષા ચુ�ણીક્ય લોખ� ગય� છે$ ક$ ," દ�પી� ભોંક્ષય તું$ ધ્�� તું કજ્જલો ચુ પ્રસ4યતું$  ।

યદન્તું ભોંક્ષય$ મિન્નત્યાં જાયતું$ તું�દ્રા�શે� પ્રજા ।। એટીલો$ ક$ દ�પીક અધાક�રીં ખ�ય છે$ અન$ ક�,ળ પી$ દ� કરીં$ છે$ . એ�� , રીં�તું$ ,$�� ખ�શે� એ�� પ્રજા થશે$ . અન્નન� પ્રભોં�� શેરીં�રીં અન$ માન પીરીં

પીડુ$ છે$ એ�� આય��Q દ પીણી કહ$ છે$ . આહ�રીં શે� સિg સત્ત્� શે� સિg. જા$ આહ�રીં શે�g હ�ય તું� , શેરીં�રીંન� રીંસ, રીંક્તું, મા�સ, મા$ દ�રિદ સ�તું$ ધા�તું� અન$ આ સ�તું$ ન� સ�રીં ભોં�ગ 'ઓ,' શે�g રીંહ$ .

-           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 21/11/12આંહ�રી-ઔષાધૃ

આય��Q દ પ્રમા�ણી$ આહ�રીં, ઔષાધા સમા�ન , છે$ .

Page 111: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

ન આહ�રીં સમા હિંકCમિચુદ0 ભોંw ષાજ્યા મા�પીલોભ્યતું$ । શેક્ય તું$ પ્યન્ન�મા�ત્ર$ણી નરીંk કતું�� વિનરીં�માયk ।।

એટીલો$ ક$ આહ�રીં ,$�� ક�ઈ ઔષામિધા નથ�. ઔષાધા એટીલો$ ભોંwષા,. આહ�રીં વિનયમાન દ્વ�રીં� માન� ષ્યન$ ન�રીં�ગ� કરીં� શેક�ય. એ�� , રીં�તું$ કહ$ ��ય� છે$ ક$ ,  જા$ ઔષાધા લો$��ય, પીરીં તું� આહ�રીં સબ ધા� બ$ દરીંક�રીં� કરીં�ય તું� ક ઈ નહ� �ળ$ . એટીલો� મા�ટી$ , આહ�રીં માહ�ન ઔષાધા કહ$ ��ય

છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

Dt : 24/11/12ચ� દાનુ- સ� ખડે (Chandan / SUkhad)

આય��Q દન� ઔષાધા�મા� 'ચુ દન' ન� (સ�ખડુન� ) વિ�શે$ષા માહત્ત્� છે$ . ચુ દનન� ઉંપીય�ગ શેરીંબતું, ચુ�ટીણી, ચુ4ણી� , તું$લો, લો$પી,  આસ� એમા વિ�ણિભોંન્ન રીં�તું$ થ�ય છે$ . એ સ્��દમા� કડુ�� , શે�તુંળ, રુંક્ષ, દ�હશે�માક, વિ�ષાઘ્ન, ગ્ર�હ�, હૃદય સ રીંક્ષક, �ણી� સ� ધા�રીંક, ખ,��ળ ન�શેક, માwથ� ન

�ધા�રીંન�રીં,  મા4ત્ર �ધા�રીંન�રીં, આહ્લા�દક, ય�વિન મા�ગ� ન� રીં�ગ�, સ�જા, દ� ગq ધા માટી�ડુન�રીં,  Pમાથ� થતું� થ�ક અન$ સ્ન�ય� ન� ત્ર�ડુ-કળતુંરીં માટી�ડુન�રીં છે$ . ચુ દનન� ચુ�ટીણી અથ�� શેરીંબતું પી���થ� રીંક્તું�વિતુંસ�રીં અન$ આતુંરિરીંક દ�હ- બળતુંરીં� માટી$ છે$ . -           વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ

ગૌ�દા�નુ�

Dt : 20/12/12 ખજ# રીનુ� ઉપચ�રી (Khajur)

*  ગરીંમા પી�ણી�મા� ખ,4 રીં માસળ� રીં�ત્ર$ પી���થ� માળ સ�ફ- સરીંળ ઊંતુંરીં$ છે$ . * ખ�રીં$ કન� બ�, ખ� ડુ� ગરીંમા પી�ણી�મા� ખ4બ લોસ�ટી� તું$ ન� કપી�ળ પીરીં લો$ પી કરીં��થ� મા�ઈગ્ર$ન શે�રીંkશે4ળ માટી$ છે$ . * રીં�, પી� ચુ- સ�તું ખ,4 રીં ખ���થ� આમા��તું અન$ રીંક્તું�લ્પીતું� માટી$ છે$ . * ખ,4 રીંપી�ક

ખ���થ� બ�ળક�ન� �,ન �ધા$ છે$ . * ખ,4 રીં ઘી� સ�થ$ ખ���થ� માwથ� નશેસ્થિક્તું �ધા$ છે$ . * ખ,4 રીંન� શેરીંબતું પી���થ� દ�રૂન� નશે� ઊંતુંરીં$ છે$ . * ખ,4 રીં માધા સ�થ$ ખ���થ� રીંક્તુંવિપીત્ત માટી$ છે$ . -  વૈ� દ્ય માનુ� ભા�ઈ ગૌ�દા�નુ�

પથરી�નુ� જડેમા# ળથ� દા# રી કાંરી� નુ�ખ� છું� આં અમા/ તુમાયા ઔષાષિધૃ

પીથરીં� એક કષ્ટદ�યક રીં�ગ છે$ , સ�મા�ન્ય રીં�તું$ 30 થ� 60 �ષા� ન� ઉં મારીં ધારીં��તું� લો�ક�મા� આ દદ� જા$�� માળ$ છે$ . તું$મા� ય પી� રૂષા�મા� સ્ત્રી�ઓન� સરીંખ�માણી�મા� પીથરીં�ન� સમાસ્ય� થ��ન� સભોં��ન� ચુ�રીં ગણી� �ધા�રીં$ હ�ય છે$ . આ,$ ભોં�રીંતુંન� 2000 પીરિરીં��રીં�મા� થ� એક પીરિરીં��રીંન� સભ્ય�ન$

આ સમાસ્ય� હ�ય છે$ . પીરીં તું� દ� kખન� ��તું એ છે$ ક$ આમા�થ� ઘીણી� ઓછે� લો�ક� એ�� હ�ય છે$ તું$ ન� ય�ગ્ય ઇલો�, કરીં��� શેક$ છે$ . એલો�પીથ�મા� ઓપીરીં$શેન , તું$ ન� એકમા�ત્ર ઉંપીચુ�રીં છે$ . પીરીં તું� આય�� �$ દમા� ક$ ટીલો� ક એ�� ઉંપીચુ�રીં અન$ �નસ્પીવિતું છે$ ,$ન� માદદથ� તુંમા$ પીથરીં�ન� દદ� મા� રીં�હતું

મા$ળ�� શેક� છે�.

પીથરીં�ન� દદ� મા� ક� લોથ� એક ખ�સ દ�� છે$ , તું$ ન$ ગ�,રીં�તું�મા� ઘી�ડુ� ગ્ર�મા તુંરીં�ક$ ઓળખ��મા� આ�$ છે$ . ક� લોથ�ન� દ$ખ�� અડુદન� દ�ળ ,$�� હ�ય

છે$ અન$ તું$ ન� રીં ગ લો�લો હ�ય છે$ . ક� લોથ�ન$ આય�� �$ દમા� પીથરીં�ન�શેક ગણી��મા� આ�� છે$ . ક�ડુન� અન$ વિપીત્ત�શેયન� પીથરીં� મા�ટી$ ફ�યદ�ક�રીંક

ઔષામિધા છે$ . આય�� �$ દન� ગ�ણીધામા� અન�સ�રીં ક� લોથ�મા� વિ�ટી�મિમાન એ જા$�� માળ$ છે$ . આ શેરીં�રીંમા� વિ�ટી�મિમાન એન� પી4 ર્હિતુંC કરીં�ન$ પીથરીં�ન$ રીં�ક��મા� માદદરૂપી છે$ . બજારીંમા� આ ક�ઇ પીણી કરિરીંય�ણી�ન� દ� ક�નમા� આસ�ન�થ� માળ� શેક$ છે$ . 

પ્રાભા�વૈ 

ક� લોથ�ન� સ$ �નથ� પીથરીં� તું4 ટી�ન$ અથ�� ન�ન� કણી થઇ જાય છે$ , તું$ ન�થ� પીથરીં� સરીંળતું�તું� મા4ત્ર�શેયમા� ,ઇન$ પી$શે�બન� રીંસ્તું$ થ� બહ�રીં આ�� જાય છે$ . માત્રલો  ગ�ણી હ���ન� ક�રીંણી$ આન� સ$ �નથ� પી$શે�બન� મા�ત્ર� અન$ ગવિતું �ધા� જાય છે$ , તું$ ન�થ� રીં�ક�ય$લો� પીથરીં�ન� કણી પીરીં દબ�ણી

�ધા�રીં$ પીડુ��ન� ક�રીંણી$ પીથરીં� ન�ચુ$ ન� તુંરીંફ ખસ�ન$ બહ�રીં થઇ જાય છે$ . 

ઉપયા�ગૌ 

Page 112: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

1 સ$ સિ�મા�ટીરીંથ� ન�ન� પીથરીં�મા� આ સફળ ઔષામિધા છે$ . 25 ગ્ર�મા ક� લોથ�ન$ 40 મિમાસિલોમા�ટીરીં પી�ણી� બ�ક� રીંહ$ �� પીરીં 50-50 મિમાસિલોલો�ટીરીં સ��રીં

સ�, એક મા�સ  રીં�ગ�એ પી���થ� પી$શે�બન� સ�થ$ વિનકળ� જાય છે$ . આ ઔષામિધા લો$��ન� પીહ$ લો� અન$ ત્યાં�રીંબ�દ તુંમા�રીં� તુંપી�સ કરીં��� લો�, તું$ ન�થ� પીરિરીંણી�મા સ�મા$ આ�� જાશે$ . તું$ ન$ સ�મા�ન્ય દ�ળન� મા�ફક પીણી ખ�ઇ શેક�ય છે$ . ક� લોથ� 25 ગ્ર�મા લોઇન$ મા�ટી� મા�ટી� દળ� લો�, હ�$ તું$ ન$

16 ગણી� પી�ણી�મા� પીક���. ચુ�થ� ભોં�ગન� પી�ણી� બ�ક� રીંહ$ �� પીરીં તું$ ન$ ઉંતું�રીં�ન$ છે�ણી� લો�. તું$મા� થ� 50 મિમાસિલોમા�ટીરીં સ��રીં સ�, લો$તું� રીંહ� અન$ સ્��દ મા�ટી$ તું$ મા� થ�ડુ� સિંસCધા� નમાક મા$ળ�� શેક� છે�. 

 

ફંરી�થ� પથરી� નુહ�� થ�યા 

,$ વ્યસ્થિક્તુંન$ પીથરીં� એક��રીં થઇ જાય છે$ , તું$ઓન$ ફરીં�થ� પીણી પીથરીં� થ��ન� ભોંય રીંહ$ લો� હ�ય છે$ . તું$થ� પીથરીં� વિનકળ� ગય� બ�દ પીણી રીં�ગ�એ

ક્ય�રીં$ ક ક્ય�રીં$ ક તું$ ન� સ$ �ન કરીંતું� રીંહ$ �� જા$ ઇએ. ક� લોથ� પીથરીં�મા� અમા:તું સમા�ન છે$http://www.divyabhaskar.co.in/article-hf/HNL-healing-treatment-of-stomach-stone-4507495-PHO.html?seq=1

Page 113: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

કાં� ટુલ�કાં હ�થવૈગૌ� દાવૈ�ઓ અશ્વાગધા�થ� ક�ર્ટિટીCસ�લો ન�માન� સ્ટx$સ- હ�મા��નન� પ્રમા�ણી ઘીટી$ છે$ . ક�ર્ટિટીCસ�લોન� સ્તુંરીં �ધા� હ�ય તું� અહિંનCદ્રા�, થ�ક, પી�ચુનન� સમાસ્ય�, નબળ� રીં�ગપ્રવિતુંક�રીં શેસ્થિક્તું

નબળ� તુંથ� પી$ ટીમા� ચુ�ક�શે થ�� ,$�� તુંકલો�ફ થ�ય છે$ . ધા�ણી�, અખરીં�ટી અન$ ઓલો�� ઓઈલોથ� એચુડુ�એલો ક�લોસ્ટx�લોન� પ્રમા�ણી �ધા$ છે$ અન$ હૃદયરીં�ગન� હ� માલો� આ�તું� નથ�. દરીંરીં�, સ��રીંન� નરીંણી� ક�ઠું$ ૧/ ૨ ચુમાચુ� સ4 ઠુંન$ માધામા� મિમાક્સ કરીં� લો$ ��થ� શેરીંદ�- ઉંધારીંસ થશે$ નવિહ. તુંથ� કબસિ,ય�તું,

અન$ ��ય� ન� સમાસ્ય�મા� પીણી રીં�હતું થશે$ . શેરીં�રીંમા� પી�ણી�ન� ભોંરીં���ન� તુંકલો�ફ હ�ય તું� ૧ ચુમાચુ� જીરું અન$ ૧ ચુમાચુ� મા$ થ�ન$ રીં�તુંન� એક કપી પી�ણી�મા� પીલો�ળ� સ��રીં$ ખ�લો� પી$ ટી$ લોઈ લો$��.

બ�ફ$ લો� સફરીં,ન અન$ દ�ડુમાન� દ�ણી�ન� રીંસથ� ઝા�ડુ�ન� તુંકલો�ફ દ4 રીં થ�ય છે$ . અ��રીંન��રીં થતું� ઝા�ડુ�ન� સમાસ્ય�થ� છે4 ટીક�રીં� મા$ળ��� મા�ટી$ વિનયમિમાતું ૧ ચુમાચુ� દહ�ન$ એક ગ્લો�સ પી�ણી�મા� ન�ખ� �લો���. તું$મા� મા�ઠું� , શે$ક$ લો� જીરીં�ન� ભોં4 ક� તુંથ� બ$ ચુમાચુ� ઈસબગ�લો ન�ખ�ન$ પી���થ� રીં�હતું થશે$ . અન�નસન� રીંસમા� બ્રા�મા$લો�ન ન�માક પી�ચુકરીંસ હ�ય છે$ . આન�થ� એસિસરિડુટી� અન$ ��ય� ન� સમાસ્ય�મા� થ� છે4 ટીક�રીં� માળશે$ . ક�ચુ� આબ� હળદરીંન$ ખમાણી� ઉંપીરીંથ�

ક�થમા�રીં ન�ખ�ન$ ખ���થ� લો��રીંન� તુંકલો�ફ દ4 રીં થશે$ . મા$થ�ન� દ�ણી� રીં�તુંન� પીલો�ળ�� અન$ સ��રીંન� નરીંણી� ક�ઠું$ લો$ ��થ� સ મિધા��ન� તુંકલો�ફ ઓછે� થ�ય છે$ . મા�સબ�ન� રીંસમા� પી�ટી$ સિશેયમા હ�ય છે$ એટીલો$ તું$ ડુ�ય� રીં$ ટી�ક તુંરીં�ક$ ક�મા કરીં$ છે$ .http://www.gujaratsamachar.com/index.php/articles/display_article/some-handy-medicines

પ�યા�દિરીયા� જ�વૈ� ગૌ� ભા�રી સમાસ્યા�મા�� થ� છું# ટુકાં�રી� મા�ટુ� અકાંસ�રી ઇલ�જલ�માડે�  લો�માડુ�ન� પી�નન$ ધા�ઇન$ સ4 ક�� લો� અન$ ત્યાં�રીંબ�દ તું$ ન$ એક ��સણીમા� રીં�ખ�ન$ બ�ળ� લો�. જ્યા�રીં$ પી�ન બળ� જાય તું� તું$ ��સણીન$ ઢ� ક� દ� અન$ પીછે� આ રીં�ખમા� સિંસCધા� મા�ઠું� ઉંમા$ રીં� લો�. આ મિમાPણીન$ શે�શે�મા� ભોંરીં�ન$ સ4 ક��ન$ ભોંરીં� લો�. આ ચુ4 રીંણીન� ત્રણીથ� ચુ�રીં �ખતું મા,ન કરીં�. મા�ઠી�� અનુ� હળદારી  થ�ડુ� સ�દ� મા�ઠું� અન$ હળદરીંમા� ચુ�રીં પી� ચુ બ� દ સરીંસ�ન� તું$લો મા$ળ��ન$ આગળ�થ� દ� તું પીરીં લોગ���ન$ 20 મિમાવિનટી સ�ધા� રીં�ખ� અન$ લો�ળ આ��� પીરીં થ4 કતું� રીંહ�.

જામાફંળ  ક�ચુ� જામાફળ ઉંપીરીં થ�ડુ� મા�ઠું� લોગ���ન$ ખ���થ� પી�ય�રિરીંય�ન� ઉંપીચુ�રીંમા� સહ�યતું� માળ$ છે$ , ક�રીંણી ક$ તું$ મા� થ� વિ�ટી�મિમાન સ�ન� ઉંમાદ� સ્ત્રી�તું છે$ . ,$ દ� તું મા�ટી$ લો�ભોંદ�યક સ�સિબતું થ�ય છે$ . ઘુ� અનુ� કાંપ# રી  ઘી�મા� કપી4 રીં મા$ળ��ન$ દ� તું પીરીં લોગ����થ� પી�ય�રિરીંય�થ� બચુ��મા� સહ�યતું� માળ$ છે$ . મારી�  મારીં�ન� ચુ4 રીંણીમા� થ�ડુ� મા�ઠું� મા$ળ��ન$ દ� તું પીરીં ઘીસ��થ� પી�ય�રિરીંય�ન� દદ� થ� છે4 ટીક�રીં� મા$ળ���મા� માદદ માળ$ છે$ . આં� બીળ� 

Page 114: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

આબળ� બ�ળ�ન$ સરીંસ�ન� તું$લો મા$ળ��, તું$ ન$ પી$ ઢ� પીરીં ધા�રીં$ ધા�રીં$ લોગ���. સ# કાં� માસ�લ�  જીરું , સિંસCધા� મા�ઠું� , હરીંડુ$ , દ�લોચુ�ન�, દસિક્ષણી સ�પી�રીં�ન$ સરીંખ� મા�ત્ર�મા� લો�, તું$ ન$ બ ધા ��સણીમા� બ�ળ�ન$ પી�સ� લો�, આ મા,નન� વિનયમિમાતું ઉંપીય�ગ કરીં�. ડે�� ગૌળ�  ડુ� ગળ�ન� ટી� કડુ�ન$ તું�� પીરીં ગરીંમા કરીં� અન$ દ� તુંન� ન�ચુ$ દબ���ન$ મા�ઢ� બ ધા કરીં� લો�. આ પ્રક�રીં$ 10 થ� 12 મિમાવિનટીમા� લો�ળ મા�મા� એકઠું� થઇ ,શે$ . તું$ ન$ મા�મા� ચુ�રીં$ તુંરીંફ ફ$ રીં�� અન$ પીછે� થ4 ક� દ�. રિદ�સમા� 4 થ� 5 �ખતું આ પ્રય�ગ 8/10 રિદ�સ સ�ધા� કરીં�, પી�ય�રિરીંય� ,ડુમા4ળથ� ખતુંમા થઇ ,શે$ . આ પ્રય�ગથ� દ� તુંન� ક�ડુ� પીણી મારીં� ,શે$ અન$ પી$ ઢ� પીણી મા,બ4તું બનશે$ . 

Page 115: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

રૂમા� દિટુકાં આંથ! રી�ઈદિટુસ એટુલ� સ�� ધૃ�નુ� દા� ખ�વૈ� મા�ટુ� ઘુરીગૌથ્થ� ઉપચ�રીરૂમા$ રિટીક આથ� રીં�ઈરિટીસ ઘીણી� , કષ્ટદ�યક રીં�ગ છે$ . આ રીં�ગન$ આમા��તુંન� ન�મા$ પીણી જાણી��મા� આ�$ છે$ . આ રીં�ગમા� હ�ડુક� ન� સ� ધા�ઓમા� ભોંય કરીં પી�ડુ� સ�થ$ સ�જા$ પીણી આ�� જાય છે$ . રીં�ગ �ધા� જાય ત્યાં�રીં$ રીં�ગ�ન$ તુંકલો�ફ સહ$ �� મા� શ્ક$ લો થઈ જાય છે$ . તું�વ્ર રૂમા$ રિટીઝામાન� અ�સ્થ�મા� સ્થિસ્થવિતું �ધા� ગભોં�રીં બન� જાય છે$ . રૂમા$ રિટીડુ આથ� રીં�ઇરિટીસ માવિહલો�ઓમા� �ધા�રીં$ જા$ �� માળ$ છે$ .

લક્ષંણ રીં�ગ�ન$ બધા� સ� ધા�ઓમા� દ� ખ��� થ�� મા� ડુ$ છે$ . રીં�ગ� જ્યા�રીં$ સ��રીં$ ઊંઠું$ છે$ ત્યાં�રીં$ તું$ ન$ ,કડુનન� અન�ભોં� થ�ય છે$ એટીલો$ સ��રીંન� સમાય �ધા� કષ્ટક�રીંક હ�ય છે$ . સિશેય�ળ� અન$ ચુ�મા�સ�ન� ઋતું� મા� રીં�ગ�ન$ �ધા� મા� શ્ક$ લો� નડુ$ છે$ . રીં�ગ�ન� આગળ�ઓ, પીજા અન$ ઘી4 ટીણી�મા� સ�જા$ આ�� જાય છે$ અન$ રીં�ગ�ન� આગળ�ઓ �� ક�ચુ4 ક� થઈ જાય છે$ . રીં�ગ�ન$ હરીં�� ફરીં��મા� અગ�ડુ પીડુ$ છે$ . જા$ રીં�ગ �ધા� જાય તું� હરીં�� ફરીં�� મા�ટી$ રીં�ગ� લો�ચુ�રીં થઈ જાય છે$ . પીલોગ પીરીં પી�સ� ફ$ રીં�તું� �ખતું$ પીણી રીં�ગ�ન$ કષ્ટ થ�ય છે$ . રીં�ગ�ન$ ધ્રૂ�જારીં� સ�થ$ તું�� ચુઢ$ છે$ . રીં�ગ�ન$ ઊં ઘી ઓછે� આ�$ છે$ . પી$શે�બ �ધા� આ�$ છે$ . રીં�ગ�ન$ રિદલોન� બ�મા�રીં� અન$ કબસિ,ય�તું થઈ જાય છે$ .

ઘુરીગૌથ્થ� ઉપ�યા

100 ગ્ર�મા હળદરીં, 100 ગ્ર�મા મા$ થ� દ�ણી�, 100 ગ્ર�મા સ4 ઠું અન$ 50 ગ્ર�મા અશ્વાગધા� લોઈ ચુ4ણી� બન���. આન$ 1-1 ચુમાચુ� ન�સ્તું� સ�થ$ તુંથ� સ� ,$ ,મ્ય� પીછે� હ4 ફ�ળ� પી�ણી� સ�થ$ લો$ ��થ� સ� ધા�ન� દ� ખ���, કમારીંદદ� અન$ ગરિઠુંય�ન� રીં�ગમા� ફ�યદ� થ�ય છે$ .

લોસણીન� 1 થ� 3 કળ� ખ�લો� પી$ ટી પી�ણી� સ�થ$ લો$ ��થ� સ� ધા�ન� દ�ખ���મા� લો�ભોં થ�ય છે$ . મા�થ� ઘી�સન� થડુ ,$ એક ગ� ઠું ,$�� હ�ય છે$ , તું$ ન� પી�ઉંડુરીં બન��� 1 થ� 2 ગ્ર�મા સ��રીં-સ�, પી�ણી� ક$ દ4 ધા સ�થ$ લો$ ��થ� સ� ધા�ન� દ� ખ��� અન$

ગરિઠુંય� રીં�ગમા� આરીં�મા માળ$ છે$ .

યા�ગૌ ]�રી� ઉપચ�રીતું�� હ�ય ત્યાં�રીં$ ભોં4લોથ� પીણી વ્ય�ય�મા ક$ ય�ગ�સન કરીં�� નહ�. આ અ�સ્થ�મા� પીથ�રીં� પીરીં વ્ય�ય�મા કરીંતું� ઊં ડુ� શ્વા�સ, ઉંચ્છે��સ, પ્ર�ણી�ય�મા અન$ વ્ય�ય�મા કરીં�. તું�� ઊંતુંરીં$ ક$ ન હ�ય ત્યાં�રીં$ બધા� પ્રક�રીંન� �� રીં�ગ�મા� વ્ય�ય�મા અન$ પ્ર�ણી�ય�મા બહ� , લો�ભોંદ�યક છે$ .

 

રી�જ દિદાવૈસમા�� એકાં નુ�નુ� ચમાચ� હળદારીનુ� ફં�યાદા� છું� ઘુણ��પ્ર�ચુ�ન સમાયથ� , હળદરીંન$ આય��Q દમા� માહત્ત�ન� મા�ન��મા� આ�$ છે$ . તું$ ન� ઘીણી� ફ�યદ�ઓ છે$ . તું$ ન$ આપીણી$ પી�તું�ન� રીંસ�ડુ�મા� તું� રીં�ખ�એ , છે$ ઉંપીરીં� તું તું$ ન� પીરીં પીરીં�ગતું વિ�ધા�,સ્��સ્થ્ય અન$ સ� દરીંતું�મા� પીણી માહત્�ન� સ્થ�ન છે$ . તું� આ,$ આપીણી$ જા$ઈએ ક$ એક ન�ન� ચુમાચુ� હળદરીં આપીણી� સ્��સ્થ્ય મા�ટી$ ક$ ટીલો� દમાદ�રીં મા�ન��મા� આ�$ છે$ .

દરીંરીં�, સ��રીં$ ખ�લો� પી$ ટી$ એક ન�ન� ચુમાચુ� હળદરીંન� ફ� ક� લો$ ��થ� લો�હ� પી�તુંળ� રીંહ$ છે$ , ગ$સન� સમાસ્ય� દ4 રીં થ�ય છે$ , ક�લો$સ્ટx�લો વિનય ત્રણીમા� રીંહ$ છે$ , સ� ધા�ન� દ� ખ���મા� ઝાડુપી� રીં�હતું માળ$ છે$ , શેરીંદ� ઉંધારીંસન� સમાસ્ય� ક્ય�રીં$ ય થતું� નથ�.

હળદરીંન� સ$ �નથ� શેરીં�રીંમા� રીંક્તુંશે� સિg થ�ય છે$ . જા$ તુંમા$ ખ4બ મા$ દસ્�� છે� તું� તુંમા�રૂ �,ન ઓછે� કરીં��મા� પીણી તુંમાન$ ફ�યદ� કરીંશે$ હળદરીં.

Page 116: 1 Aaj Nu Aushadh Sandesh

હળદરીં માધા� પ્રમા$ હ, મા4 ત્રમા�ગ� અન$ ચુ�માડુ�ન� રીં�ગ�, રીંક્તુંવિ�ક�રીં, બરીં�ળ અન$ લો��રીંન� રીં�ગ�, કમાળ�, સગ્રહણી�, શે�ળસ, દમા, ઉંધારીંસ, શેરીંદ�, ક�કડુ�, ગળ�ન� રીં�ગ�, મા�ઢ�ન� ચુ� દ� , અ��, બ$સ� ,�� �ગ$ રીં$ રીં�ગ�મા� ખ�બ , ફ�યદ�ક�રીંક છે$ . આ ઉંપીરીં� તું હળદરીં �ણ્ય� એટીલો$ દ$ હન� રીં ગ સ�રીં� કરીંન�રીં, માળન$ ઉંખ$ ડુન�રીં, ખ,��ળ માટી�ડુન�રીં, કફ, વિપીત્ત, અરુંમિચુ, ક� ષ્ટ, વિ�ષા, પ્રમા$ હ, વ્રણી, ક: મિમા, પી� ડુ� રીં�ગ અન$ અપીચુ�ન� ન�શે કરીંન�રીં છે$ .

ઈન્ગ્લો$ ન્ડુમા� તું�,$તુંરીંમા� થય$લો� સશે�ધાન મા�,બ હળદરીંમા� રીંહ$ લો� કરીંક્ય�મા�ન ન�માન� રીંસ�યણી ઈસ�ફ$ જ્યાલો ક$ ન્સરીંન� ક�ષા�ન� પીણી ન�શે કરીં$ છે$ . શે$ ક$ લો� હળદરીંન� ચુ�ણી� અન$ ક� ��રીંપી�ઠું�ન� ગભોં� સમા�ન ભોં�ગ$ લો$ ��થ� હરીંસ માટી$ છે$ . આન$ ભોં$ગ� કરીં� લો$ પી કરીં��થ� માસ� નરીંમા પીડુ$ છે$ . માધા સ�થ$ ક$ ગરીંમા દ� ધા સ�થ$ હળદરીં મા$ળ�� લો$ ��થ� ક�કડુ�, ઉંધારીંસ, સળ$ખમા �ગ$ રીં$ માટી$ છે$ . કફન� અન$ ગળ�ન� રીં�ગ�મા� અડુધા� ચુમાચુ� હળદરીંન� ચુ�ણી� બ$ ચુમાચુ� માધા સ�થ$ ચુ�ટી�� . એકથ� બ$ ચુમાચુ� લો�લો� હળદરીંન� ટી� કડુ� સ��રીં-સ�, ખ�બ ચુ���ન$ ખ���થ� કફપ્રક�પી, ચુ�માડુ�ન� રીં�ગ�, પ્રમા$ હ, રીંક્તુંન� બગ�ડુ, સ�જા, પી� ડુ� રીં�ગ,

ચુ� દ� -ઘી�, ક�ઢ, ખ,��ળ, ��ષા, અપીચુ� �ગ$ રીં$ માટી$ છે$ . વિનયમિમાતું વ્ય�ય�મા અન$ પી@વિષ્ટક આહ�રીં સ�થ$ એક ચુમાચુ� હળદરીં પી��ડુરીં રિદ�સમા� બ$ ��રીં લો$ તું� રીંહ$ ��થ� �,ન ઘીટી�ડુ��મા� સફળતું� પ્ર�પ્તા થ�ય છે$ . અડુધા� ચુમાચુ� હળદરીંન� ચુ�ણી� , અરીંડુ� સ�ન� રીંસ ત્રણી ચુમાચુ� અન$ એક ચુમાચુ� માધા સ��રીં-સ�, લો$ ��થ� કફન� રીં�ગ�-ઉંધારીંસ, શેરીંદ�, દમા �ગ$ રીં$ માટી$ છે$ . આમાળ� અન$ હળદરીંન� સમા�ન ભોં�ગ$ બન��$લો� ૧-૧ ચુમાચુ� ચુ�ણી� સ��રીં-સ�, લો$ ��થ� તુંમા�મા પ્રક�રીંન� પ્રમા$ હ માટી$ છે$ . સ� તું� �ખતું$ શે$ ક$ લો� હળદરીંન� ટી� કડુ� ચુ�સ��થ� ઉંધારીંસ, ક�કડુ� અન$ ગળ�ન� રીં�ગ�મા� લો�ભોં થ�ય છે$ . હળદરીં, ફટીકડુ� અન$ પી�ણી� મા�P કરીં� રીં�ગગ્રસ્તું ચુ�માડુ� પીરીં લોગ�ડુ��થ� ચુ�માડુ�ન� મા�ટી� ભોં�ગન� રીં�ગ� માટી$ છે$ . હળદરીં, મા�ઠું� અન$ પી�ણી� મા�P કરીં� લો$ પી કરીં��થ� માચુક�ડુન� સ�જા$ માટી$ છે$ . હળદરીં અન$ લો�ધારીંન� લો$ પી કરીં��થ� સ્તુંનન� સ�જા$ માટી$ છે$ . હળદરીં અન$ સ�કરીં ચુ�સ��થ� અ��, ખ�લો$ છે$ , સ્�રીં સ�રીં� થ�ય છે$ . માધા સ�થ$ હળદરીં ચુટી�ડુ��થ� આ શ્લો$ષ્મા ત્�ચુ� રુંક્ષ બન$ છે$ . એટીલો$ કફન� સ્રા�� ઓછે� થ�ય છે$ . કફન� રીં�ગ� ,$�� ક$ શેરીંદ�-સળ$ખમા, ફ્લ્યુ�-કફજ્�રીં,

ઉંધારીંસ �ગ$ રીં$ મા� ગરીંમા દ� ધામા� હળદરીં ન�ખ� પી���થ� લો�ભોં થ�ય છે$ . આમાળ� અન$ હળદરીંન� ઉંક�ળ� બન��� સ��રીં-સ�, સ$ �ન કરીં��થ� શેરીં�રીંમા� થતું� બળતુંરીં�મા� તુંરીંતું રીં�હતું માળ$ છે$ અન$ સતુંતું સ$ �ન કરીં��થ� આ

સમાસ્ય� ,ડુથ� દ4 રીં થ�ય છે$ .