रॉबी डिसिल्व्हा त्यांचे युरोपातील...

ग्रािफक  िडझाईन आिण ग्रािफक आटर् आप याकड ेअजून अपिरिचतच आहे. जगातील 

एकूण कले या  िवकासा या  उ क्रांतीचा आढावा  घेताना आपण  या  दोन  यकले या 

ट यावर  येतो  ते हा  ितची  जडणघडण  आिदमानव  कालीन  िचत्रकलेपासून  तपासावी 

लागते.  थोडक्यात  मानवी  सं कृती  िविवध  थाराव न  जात  आज  अवकाशा या 

अतंराळातील प्रवा या या  ि थतीत आली आहे. अथार्त हा  वैज्ञािनक युगा या प्रगतीचा 

एक  भाग  परंतु  मानवी  आिदकालीन  िहसंक  मन  अिहसंक  झालेले  नाही.  िववेकी 

वृ ी/मानवता अजून खपू लांब या ट यावर आहे.  या  िवकासा या  वं वात ग्रािफक 

िडझाईन आिण ग्रािफक आटर् पु हा िच हे व प्रितमांची संिक्ष त पण अथर्पूणर्ता वापरत 

दो हीही  जोड याचे  मा वाचे  काम  करीत  आहे.  रॉबी  िडिस हा  या या  कामा या 

शोधातून  यां या िव वातील  या  यक्ती अ यासताना ग्रािफक िडझाईन आिण ग्रािफक 

आटर्चा हा मोठा पट मांडणे अशक्यच तरी थोडक्यात पिरचय घेत असताना आपण रॉबी 

िडिस हा  सारखे आजबूाजूस असतात  हेच  िवसरतो.  रॉबीनचा  दोष  ते अबोल असणे. 

कारण संवादा किरता कमीत कमी दोघाचंी गरज असते. हा वरील  िवचार शोध याचा 

लहानसा प्रय न आहे.

रॉबी िडिस हा  यांचे युरोपातील सहकारी आिण भरतातील समकालीन  यक्ती   एक अ यास रंजन रघुवीर इंदमुती जोशी

हा फोटो कोलाज  वतः या ह ताक्षरात प्र येकाची नावे िलहून रॉबी िडिस हानी आ हाला िदला. खरतर खपू मह वाचा द तावेज आहे. परंतु मी नेटवर शोध घेताना जॉन कमांडर, बोजेरी व पीटर िव बर 

रॉबीनची नोद घेताना िदसतात. अथार्त रॉबीन या कडील जपून ठेवलेली सवर् कागदपत्र ेमात्र सबळ परुावे  यां या  यासोबात या मैत्रीचे देतात. ते हा हा फोटो कोलाज रॉबीिन केला असावा असे वाटते.  या जगात ग्रािफक क्षेत्रातील गाजले यान बरोबरीने ते होत ेहे िस ध करते.  

िबयाट्रीस वाड: ज म स टबर २०,१९००-मृ यू १६ स टबर १९६९. रॉबी िडिस हा १९५६म ये जे हा इंग्लडंम ये पोहचले ते हा अचानकपणे भेटलेली मह वाची  यक्ती. प्रथम  यांना िह एक वृ ध  त्री टाईप फो ट घेऊन काय करते ते कळेना.  यांनी सहजपणे  वतःची ओळख देत सवंाद साधला आिण हळूहळू लक्षात आले िक िह कोणीतरी असामा य वृ ध  त्री आहे. शोध घेताच जगप्रिस ध हीच ती  यांना टाईपोग्राफी या अ यासात भेटलेली िबयाट्रीस वाड. 

िबयाट्रीस वाड  या सपु्रिस ध िब्रटीश लेिखका िबयाट्रीस बेकरची भाची.  या  यूयॉकर्  हेरा ड 

त्रायबुनचे गु ताव बेकर  यांची एकुलतीएक क या, जे  वतः क पोझर आिण िशक्षक होते. 

िबयाट्रीस वाड  यांचे िशक्षण बनार्डर् कॉलेज-कोल िबया येथे झाले. वया या अकरा या वषीर्च 

कॅलीग्राफी िवषयात रस वाटू लागला व पुढे अक्षरां या उ कारांतीचा इितहास अ यास याची 

इ छा झाली.  यातून बु्रस रॉजसर् या टाईपोग्राफी या तज्ञां या मदतीने ितने  यात पदिवका 

कर याचे ठरवले. पुढे अमेिरकन टाईप फॉउ डासर् कंपनीम ये हेन्री लेिवस  यांची सहा यक 

ग्रथंपाल  हणनू  ज ूझाली.  यातून ितने   वबळावर अ यासकरीत डॅिनयल बकर् ले, अपडीके 

आिण  यानले मोरीसन  यां या प्रभावात आिण सपंकार्त येत  यवसायीक्तेची नवी उंची 

गाठली.  यांचे फेिड्रक वाड  या गणुवान टाईपोग्राफी तज्ञांबरोबर िववाह झाला. ते १९२६ साली 

िवभग्त झाले. िबयाट्रीस वाड  यांचे िवचार आिण काम समज यासाठी “िद िक्र टल गोबलेट, 

ऑर िप्रटंींग शुड बी इं हीझीबल” हे मळुातून वाच या सारखे आहे.  

िबयाट्रीस वाड: वरील आिण खालील मुळ इंग्रजी मािहतीप्रमाणे  याचंावर खूप उपल ध आहे. तरी हे थोडक्यात असून  याव न  यां या कतृर् वाची क पना येऊ शकेल.    

जॅन टी चीओ ड ज म िलपीिझग-जमर्नी   येथे २ एिप्रल १९०२साली झाला तर मृ यू ११ऑग ट १९७४म ये ि वझलर्ंडम ये. रॉबी िडिस हा प्र यक्षात  यांना भेटले न हते   परंतु  यांनी टाईपोग्राफी आिण ग्रीड  िस टीमचे मांडलेले मलुभतू िवचार  यांना मागर्दशर्क ठरले. जॅन टी चीओ ड हे अक्षर आिण िच ह तयार करणार्या करागीराचे िचरंजीव  यामळेु लहानपणीच कॅलीग्राफीत (सुदंर ह ताक्षर) िनपुणता िमळवली.  यांचे समकालीन जे हा हॅ मेड कागदावर अक्षरे रेखाटत ते हा ते तयार अक्षरिखळे काळजीने िनवडून बाजारातील योग्य कागद िनवडून यावर मदु्रण करीत असत. १९३३ला िहटलर या जाचाला कंटाळून ि वझलर्ंडला पलायन केले. पेनरोज वािषर्का या आमतं्रणाव न आिण “पेग्वीन”चे टाईपोग्राफी 

आिण ग्रीड िस टीमचे कलािदग्दशर्क रौरई याक्लीन  यां या बरोबर  यांचे कामचाले या या किरता असे दोनदा इंग्लडंम ये वा त यास होते.  या कामा या िनिम ाने यांनी म यमयुगीन ह तिलिखतां या प्रमाणावर आधािरत आिण “गो डन सेक्शन”चा उपयोग केला. १९२३ म ये जे हा बाआहाउस प्रदशर्न पािहले व नवते या क पना  वीका  लागले. तरी पारंपािरक िखळेजळुवणीतून िनमार्ण होणार्या अक्षररचना सकं पनेत ते ठाम हेते.  यांनी िनमार्ण केलेला सोबतचा हा “साबोन टाईपफेस” िकवा “युिन हसर्ल टाईपफेस” िह जगात उ म मानली जातात. जॅन टी चीओ ड खूप अ यास यासारखी सजृनशील  यक्ती आहे. रॉबी िडिस हा अ या  यक्तीं या सं कारात वाढले.    

जॅन टी चीओ ड: 

जोसफ मु लर-ब्रोक्मान 

जोसफ मु लर-ब्रोक्मान हे ि वस-ग्रािफक िडझाईनर आिण िशक्षक.  यांचे िशक्षण  थाप यशा त्र, इितहास आिण िडझाईन िवषयात झुरीच येथे झाले. ९ म १९१४चा ि वझलर्ंड येथे ज म आिण ३० ऑग ट १९९६म ये मृ यू. ग्रीड िस टीम इन ग्रािफक िडझाईन व िह टरी ऑफ ि हजुअल क यूिनकेशन जगात नावाजलेली पु तके  यांनी िलिहलेली आहेत.  जगात यांनी ग्रािफक िडझाईनचे सोपे  प रंग,आकार आिण प्रभावी टाईपोग्राफी वारे िवकिसत केले आिण जगातील जवळपास सवर्च ग्रािफक िडझाईनअसर्  यां याशलैीतील बारकावे समजून घेत काम क  लागले. आजही हा प्रभाव िटकून आहे. खालील काही नमु याव न क पना करता येईल. रॉबी िडिस हा जरी  यां या प्र यक्ष संपकार्त न हते तरी  यां या शलैीचा प्रभाव ते आवजूर्न मा य करतात. 

जॉन कमांडर हे रॉबीना िब्रटन म ये असताना प्र येकवेळी प्रो ताहन देत असत. कला िदग्दशर्क बि डगं आिण मा सेल, “डी अॅ ड एडी”  या जगप्रिस ध ग्रािफक िडझाईन सं थेचे पिहले चेअरमनपदी असलेले तसेच लंडन या िडझाईनअसर् अॅ ड आटर् डायरेक्टरअसर् असोिशयनचे प्रमुखपदी  िह  याची मुख्य ओळख. वरील िचत्र अलीकडचे  या सं थेची ५० वष पणूर्      झा यािनिम ाने मुळचे आठ सं थापक एकित्रत दाखव याचा प्रय न. 

डिेनस बेली:  बोध/आशय िचत्रकार व ग्रािफक आिटर् ट. मािहती उपल ध नाही.

डिेनस बेली हे रॉबीनचे िमत्र     आिण उ कृ ट िचत्रकार वरील बाजूस 

पु तका या मुखपृ ठावरील िचत्र,शजेारील १९६३म ये केलेले 

पो टर,खाली शटार्चे आशयिचत्र आिण पिटगं या प्रदशर्नाची आमंत्रणपित्रका     

डरेेक ब र्सेल                 हे वकॅिफ ड,यॉकर् शायर येथे १ऑग ट १९३४म ये ज मलेले आतंररा ट्रीय कीतीर्चे िब्रटीशग्रािफक िडझाईनरआहेत. िद िकंग्सकूल,पोि तफ्राक्त, वकॅिफ ड कॉलेजऑफआ र्सआिण से ट्रल कूलऑफआ र्स अॅ डक्रा स,लंडन इ यादी सं थेतून िशकलेलेआहेत. से ट्रल कूलऑफआ र्स अॅ डक्रा स,लंडन येथे या यावर प्रभाव होताअंथोनी फॉरशोगआिण हबर्टर् पे सर यांचा, यांनी या िव या यार्ना संुदर अक्षरआिणअक्षररचना संक पन यातील फरक समजावूनसांिगतला.  वचछ, थेटपणेआिणअक्षर प टता हे दो हीतील मह वाचे गणुठसवले. डरेेक ब र्सेल पदिवका पूणर् क  शकले नाहीत तरी १९५०/१९६० या सुरवातीसउमेदीची वष िडझाईन के्षत्रातील अनुभवाने सुकेली.  यांनी ‘पिग्वन’ पु तकाचीमुखपृ ठे,’पायरील’ची कॅलडरअसर् तसेच ‘नोवा’ आिण मोिबलऑईलचे ‘पेगस’ सारखी मॅगिझनिडझाईन केली. येल सटर फॉर िब्रटीशआटर्, ‘टेट’, ‘िव अॅ ड ए’ व िब्रटीश कॉि सल साठीिडझाईनची कामे केली. हे करीत असतानारॉयल कॉलेजऑफआटर् म ये िडझाईनिशकवले.  यांनी “नो सऑन बुक िडझाईन” हेयेल युिन हिसर्टीने पु तक प्रकािशत केले. 

जॉजर् मे यू

जॉजर् मे यू यां या िवषयी मािहतीउपल ध नाही परंतु रॉबी िडिस हायांन या वरील           लेिखका वीणा गवाणकर िलिखतयां या पिरचया मक पु तकातूनकाही प्रमाणात कळते

जॉजर् डॉलबे िडझाईनरआिण “बीडीएमड लू असोिशयेट” या सं थापकापैकी एक सं थापक होते.        यांची कारकीदर् िब्रटीश िडझाईन या अ यंत सजृनशील काळातील होती. दसुरे महायु ध नुकतेच संपलेले सवर्त्रि थर थावर होत असताना नवी प्रकाशने आिण मािसके येत होती आिण न या बदलाचे वातावरण होते. िडझाईन हे एक सामािजक या सकारा मकता िनमार्ण करणारे उ म साधनआहे िह जाणीव तयार झालेली. जॉजर् डॉलबे यांचा ज म रीचम ड सरय येथील व िशक्षण चेि वक कंट्री कूलम ये झाले. १९५०म ये यांनीसे ट्रल कूलऑफआटर् म ये प्रवेश करीत यवसाियक जगात प्रवेश केला.     १९५३ला यांनी पु हा से ट्रलकूलऑफआटर् म ये प्रवेश घेतला कारण टाईपोग्राफी िह ग्रािफक िडझाईनची मुख्य बैठक असा िवचार यांनीकेला.  याच काळात मेटल टाईप (अक्षर जुळवणी)  यवसायात मह वाची होती.  याचं काळात यांनी अक्षरजुळवणी मुद्रण प धतीचा वापर करीत नवे मापदंड तयार केले ते आज सवार्ंनाच िदशादशर्कआहेत...         संधभर् “िद गारडीयन”‐१७ऑक्टोबर २००५ मधीलजॉजर् डॉलबे यां या नुक याच झाले या मृ यूवरीलआदराजंली वाहणारा लेख.

इंटरनेटवर  यां या मोटारीवरील ग्रािफक्सचे वरीलप्रमाणे केलेले काम पाहता येते. ग्रािफक्सचा हा नवा प्रकार  यांनी प्रथम िवकिसत केला. रॉबीनचे इंग्लंडमधील जवळचे सहकारी.

अॅलन जेराडर् लेचर यांचा ज म २७ स टबर १९३१ला नैरोबी‐केिनयात झाला. यांचे वडील सरकारी नोकरीत होत.े यां याप्रकृती या कारणा तव लेचर वया या पाच या वषीर्च नैरोबी सोडूनयां या आजोळी इंग्लंडम ये थाियक झाले. यांची कारकीदर्िब्रटन म येच बहरली व जगात ते िब्रटीश ग्रािफक िडझाईनरहणूनच ओळखले गेले. “िद डलेी टेलीग्राफ” या प्रिस ध िब्रटीशवृ पत्राने यां या मृ यूनंतर गौरव करताना हंटलेले आहे िक यािपढीचे आिण पुढे देखील याचंी ओळख अ यंत प्रभावशालीसजृनशील यक्ती हणूनच राहील. यांची दोन पु तके: “िद आटर्ऑफ लुिकंग साईड वज” आिण “बीअवेअर वेट पट” आज जगातवैचािरक या आिण किवचार समृ ध करणारे हणून मानलीगेली आहेत. से ट्रल कूल ऑफ आटर् येथे यांना प्रिस ध,टायपोग्राफर अॅनथोनी फोर ग  यांचे मागर्दशर्न िमळाले. तेथेचकॉली स फो जर्, िथओ क्रो बी, डरेेक बडर्सेल सारखे िमत्र िमळाले.तसेच से ट माटीर्नस व रॉयल कॉलेज ऑफ आटर्स म ये िशकत असताना झाले. येथे यांना पीटर लेक, डिेनस बेली सारखे नवे िमत्रिमळाले.  पुढे  यांना िशक्षण-िशशुवतृी िमळाली व ते येलयुिन हिसर्टीत दाखल झाले. तेथ अजून न या िमत्रांची भेट झाली.यात तेिथल मागर्दशर्क पॉल रॅ ड, याडबरी थॉ पसन सारखे िमत्रझाले. १९५६ म ये इटािलयन पोला यागीशी िह याशी िववाह झाला.याला यां यातील गरमागरम चचार्च कारणीभूत झाली. ती होतीऑरज आिण िपकं रंग वाईटच आहेत यावर! १९६२ म ये पुढेजगप्रिस ध झालेली “फे चर/फो जर्/िगल” यवसाियक िडझाईनसं था थापन केली. पुढील पानावर िदलेले यां या कामाचे काहीनमुने पाहूनच गणुव ापूणर् काम कसे असावे हे लक्षात येईल. अॅलनजेराडर् लेचर हे जगात ग्रािफक िडझाईन िवषयातील मोठेअ यास यासारखे आहे. मृ यू २१स टबर २००५ला िब्रटन येथे झाला. 

कॉलीन फो जर् हे िब्रटीश ग्रािफक िडझाईनर. रॉबी िडिस वाचे मागर्दशर्क!  यांचा ज म १९२८म ये लंडनम ये झाला.  यांचे िशक्षण से ट्रल कूल ऑफ आ र्स अॅ ड क्रा स,लंडन वतेथेच पढेु वया या २८ या वषीर् जे ठयप्रा यापक हणून जू. हबर्टर् पे सर याग्रािफक िडझाईनरआिण पत्रकारा या किरताकाम केले यामुळे िवचाराना चांगलीच िदशािमळाली. १९६०म ये यांनी िशक्षणके्षत्र सोडलेव १९६२ म ये पुढे जगप्रिस ध झालेली“फे चर/फो जर्/िगल”  यवसाियक िडझाईनसं था थापन केली. िगल १९६५ म ये वेगळेहोऊन िथओकॉसबी सामील झाले व याचेनामकरण कॉसबी/फे चर/फो जर् असे झाले. “पे टाग्राम” िह आजजगप्रिस ध सं था१९७२म ये फे चर/फो जर् यां या पुढाकारानेथापन झाली आिण कॉसबी/फे चर/फो जर्असे एकित्रत िडझाईन यवसायाचे नवे पवर् सुझाले. िचत्रकार,  थाप यिवशारद, संक पनाकार आिण िवकिसत झालेले ग्रािफकिडझाईन असे सम यवसाियक एकत्रीकरण हाप्रयोग क पकता उ योजगता असे नवे मॉडलेजगात ढ झाले.  यातून गुणव ेतून यवसायिह संक पना जली. कॉलीन फो जर् यांचेयोगदान रॉबी िडिस हा १९७२ म ये जे हाभारतात परतले ते हा येथे जव याचा प्रय नकेला. येथील पिरि थती व मानिसकता यासपोषक न हती. कॉलीन फो जर्ना यां याग्रािफक िडझाईन के्षत्रातील योगदानाब दल१९९१म ये “अमेिरकन ईन टीटयुट ऑफग्रािफक िडझाईनअसर्” स मािनत केले. 

“फे चर/फो जर्/िगल”

वर डा याबाजूला ितघांनी एकित्रतपणे िलिहलेले सुप्रिस ध पु तक. डी अॅ ड एडी, “पे टाग्राम” सं थेचे लोगोज यात फो सर् याचंे मोठे योगदान आिण खालील फो सर् या या कामाचा नमुना.

िपटर िव बगर् हे जगात “इनफोमार्शन ग्रािफक्स” तज्ञ आिण  यावरील अ यासपूणर् पु तकांब दल ओळखले जातात.  यांनी ‘टे्रडमाक्सर्’  या जागितक  थरावरील पु तकात केिमक स कंपनी या रॉबीिन केले या िस बोलचे प्रकाशन केले आहे. (सोबतचे िचत्र). रॉबी  यावेळी िब्रटन मधील प्रिस ध िडझाईनर  हणनू  यानसुार न द आहे. 

Antonio Boggeri

डावीकड ेमकॅ्स हुबर यांची कलाकृती रॉबीनचे मागर्दशर्क सहकारी याखाली अ डो कॅलब्रसी सहकारी आिण िमत्र  याचें पो टर आिण बोजेरीचे पो टर,उजवीकड ेवर वतःबोजेरी भाषण देताना तर बाजूला जगप्रिस ध बोजेरी पु तक  याखाली पूवीर्चे बोजेरी आिण खालील जगप्रिस ध ओलेिवती टाईप रायटसर् जािहरात. हा सवर् काळ रॉबीनी प्र यक्ष बरोबरचे कलािदग्दशर्क  हणून इटलीत घालवला.

अॅ टोिनओ बोग्गेरी(बोजेरी)नचा ज मएिप्रल १८,१९०० म ये पॅिवया‐इटली येथेझाला. वॉईलीन वादनाचे िशक्षण बालपणीचिमळाले. वया या १६ या वषीर् तंत्र िशक्षणसं थेतून को यक ४बाय४ फोमर्ट कॅमेरावापरात फोटोग्राफीचे िशक्षण पॅिवया‐इटलीयेथे घेतले, दोन वषार्ंनी याचंी अॅ टोिनओके्र सी यांची भेट झाली.  याचवेळी वॉईलीनवादनाचे िशक्षण सु होतेच. क्वत्रत पॅिवयासारख्या संगीत जल ये म ये भाग घेतअसत. अॅ टोिनओ के्र सीिन अ फेरी अॅ डलाकोरीक्स हे प्रिस ध मदु्रणालय िमलानयेथे िवकत घेवूनआणलेआिण अॅ टोिनओबोग्गेरी(बोजेरी) तथेे कामास ये याचीिवनंती केली. तेिथल अनुभवातूनच िमलानयेथे १९३३ला तिुदओ बोजेरीची थापनाकेली.  यानं ते को ड यांचा “ग्रािफककला यवसाय” अंकातील लेख वाचलाआिण बाहाउसची मािहतीतून पे्ररणा घेत१९३०म ये पुढे तुिदओ बोजेरीची थापनाकेली.  यां यावर मो टाज प धतीचा प्रभावहोता.  तुिदओ बोजेरीने उ म िचत्रकाराचंीिनवड केली यातआपले रॉबी िडिस हा हेबुन मु कोझी, बुन मनुारी, हबर्टर् काब नी, इम रेनर, झॅनटी ि वना की, मकॅ्स हुबरआिण अ डो कॅअबे्रसी असे अनेक िदग्गज. 

अॅलीयासं ग्रािफक इंटर याशनल ने १९५१पॅिरस ,लंडन १९५६आिण िमलम १९६१म येप्रदशर्नासाठी आमंित्रत केले.  यानंा ित्रनालेचे सवुणर्पदक व लाईफऑफअॅडवरताि झंग स मान १९६७म येिमळाला. १९८१ म ये हा तुिदओ बोजेरीबंद झाला. १० नो हबर १९८९म ये यंचेिनधनझाले.  या तुिदओ बोजेरीनेयुरोपातील ग्रािफक कलेत मह वाचे थानिमळवले. 

Boggeri and his colleagues paid tribute 

to the homegrown aesthetic of 

Marinetti's Futurism, but were firmly 

forward‐looking with their embrace of 

contemporary trends such as 

Photomontage, Collage and the 

ideology of the New Typography, while 

‐‐ in the spirit of inclusiveness ‐‐mixing 

in every other "Ism" of the 1930s 

Avant‐Garde. The exuberance of early 

Boggeri output got Mussolini's 

attention, and Il Duce followed the 

aesthetic leads of Hitler and Stalin by 

clamping down on the artistic diversity 

radiating out of Milan.

Studio Boggeri survived the was and 

quickly came to the the forefront of 

the postwar Italian design Renaissance, 

trading the Avant‐Garde stylings of the 

prewar years for the cool calculations 

of the Swiss through the fifties al the 

way into the eighties, all the while 

maintaining their essential spirit of 

levity.

Includes work by Walter Ballmer, 

Kathe Bernhardt, Antonio Boggier, Ezio 

Bonnie, Ado Calabresi, Erberto 

Carboni, Deberny & Peignot, Fortunato 

Depero,  Roby D'Silva, Franco 

Grignani, Honegger‐Lavater, Max 

Huber, Enzo Mari, Rene Martinelli, 

Armando Milani, Bruno Monguzzi, 

Remo Muratore, Marcello Nizzoli, Bob 

Noorda, Hazy Osterwalder, Irme 

Reiner, Ricas‐Munari, Roberto 

Sambonet, Leone Sbrana, Xanti 

Schawinsky, Max Schneider, Albe 

Steiner, and Carlo Vivarelli.

ित्रनाले

अ डो कॅअबे्रसी

झॅनटी ि वना की

मॅक्स हुबर

एफ. एच.के. हेिन्रओन-पिरपूणर् सकं पनाकार.  िब्रटीश ग्रािफक िडझाईन या इितहासात एफ. एच.के. हेिन्रओन  यांचे  थान कुणाशीिह तुलना न करता येईल असे उ च आहे.  यांची कायर्प धती अचूक व मुक्त िव तारणारी होती. यांचा ज म जमर्नीत झाला. टेक् टआईल िडझाईनर  हणनू सरुवात करीत उ कृ ठ पो टर िडझाईनर िह  यांची ओळख जगात कायम झाली. दसुर्या महायु धानंतर  यांनी सकंि पलेली मदु्रण-मा यम प्रकाशने, प्रदशर्ने,िन य उपयोगी घरगतुी व तू,दािगने अलकंरण आिण अतंगर्त सजावट  या सवार्मळेु १९६०म ये युरोपात नव कॉप रेट आयडनेडीटी प धतीचे जनक  हणनू ओळखू जाऊ लागले. यां याकड े यावेळी ग्रािफक िडझाईन हे कॉटेज इं ड टरी  व पात होते  यावेळी यां यातील उपजत वा तवतापूणर् जाणीवेचा गणु ग्रािफक िडझाईन िवकिसत कर यास कारणी भतू ठरला. एफ. एच.के. हेिन्रओन हे उ कृ ट सकं पन कला िशक्षण तज्ञ  हणनू देखील पिरिचत होते. सामािजक जाणीव ठेवत मू यांना जपत यवसाियक होते. िवसा या शतकातील टेट+लयल, केएलम,  लू सकर् ल िसमट आिण लेइब अशी अनेक गाजलेली कामे कालातीत हणनू ओळखली जातात. 

पुढील पानावरील  इ.स.१९०० या काळातील दरूदशीर्पणाने 

कमिशर्यल आटर् सेक्शन सु  करणारे सर जे.जे. कूल ऑफ 

आटर्चे इंग्रज डायरेक्टर कॅ. सालोमन बाजूला  यांना साथ 

देणारे  यांचे सहकारी िचत्रकार धुरंधर,खालील िचत्रातील 

चा सर् जेराडर्  यांनी पुढे खयार् अथार्नी उपयोिजत िचत्रकला 

िशक्षणाचा पाया भरतात रचला आिण नविचत्रकला  जवली 

तसेच ग्रािफक्स या जगाचा पिरचय भारताला क न िदला. 

यांचे कायर् प्रा. ही.एन.आडारकर  यांनी रॉबी िडिस हा 

सारख्यांना पुढे संधी देत आज जागितक थरावर सर जे.जे. 

उपयोिजत कला सं था, ई द तरीयल िडझाईनचे नवे जग 

भारतात िवकिसत हो याचा पाया रचला, कमिशर्यल 

आिटर् ट िग ड सारखी सं था  थापन केली. १९३५म ये 

जेराड व प्रा. ही.एन.आडारकर  यांनी भडसावळे सारखे 

िव याथीर् तयार केले.         

गोिवदं भडसावळे हे १९३५  या जािहरात कला वगार्चे  सर जे.जे.  कूल ऑफ आटर्चे पिहले िव याथीर्,   १९५४/५५ मधील  या िवभागाची मािहती देणारे हे िभ ीिचत्र आिण  याचं काळात इंग्लंडम ये जाऊन जागितक  थरावर स माननीय  यवसाियक  हणून नावाजलेले रॉबी िडिस हा हे आिशया व भारतातील           पिहले ग्रािफक िडझाईनर...  

यशवंत चौधरीनी भारतात परत यावर युरोिपयन ग्रािफक्सचे आिण भारतीय सं कृतीतील यघटकां या 

िम णातून नवी ग्रािफकची पिरभाषा िवकिसत कर याचा प्रय न केला. पुढील पानावर... 

यशवंत चौधरीनी भारतात परत यावर युरोिपयन ग्रािफक्सचे आिण भारतीय सं कृतीतील  यघटकां या िम णातून नवी ग्रािफकची पिरभाषा िवकिसत कर याचा प्रय न केला.  याची काही उदाहरणे.

भाई प की  यां या कामाचा एक नमुना भारतात  यांनी टाईपोग्रा-िफक्सचे नवजग िनमार्ण केले.

रॉबी िडिस हा  यां या कामाचा नमुना युरोपातील भारतातील. यशवंत  चौधरी, भाई प की  यां या गुणव े या पेक्षा कदािचत जा त असून तेवढे 

पिरिचत झाले नाही.

भाई प की यां या कामाचा एक नमुना   मागील पानावर....भारतात यांनी टाईपोग्रा-िफक्सच ेनवजग िनमार्ण केले.

रॉबी िडिस हानचा १९५६ला सु झालेला यकलेतील हा प्रवास “िद साउथिकंग टन िस टीम”ची ि हक्टोिरयनआटर्, आ र्स अडॅ क्रा स, बाहाऊस िडझाईनकूल, ि वस िडझाईनआिण पु हा १९६७पासनू भारतीय कभाषे या शोधातशातंीिनकेतन क भाषा असा होत पंधरा वषार्पूवीर् (इ.स.२०००) मखु्य प्रवाहातूनवेगळा होत गेला. आजवया या ८५ म ये यां या आवडीचे “िद माकर् ऑफआयडनेटीटी” म ये रमनू गेला आहे. अमेिरके या अरॅीझोना िव यापीठाने यां यागे या पाचंदशकातील याचं कमाब दल स मानीय डॉक्टरेट िदली आहे.