inflation in marathi

11
चचचचचच च चचचचच : अअअअअअअअअअअअअअअ अअअअअअअअ अअअअअ अअअअअअ अअअ अअअअ, अअअअअअ ‘अअअअअअअअअ अअअ अअअ अअअअअअअ. अअअअअ अअअअअअअअ अअअअअ अअअअअअ अअअ अअअअ, अअअअअअ ‘अअअअअअअअ अअअ अअअ अअअअअअ. अअअअअअ अ अअअअअ अअअअ अअअअअअअअ अअअअअअअअ अअअअ अअअ, अअ अअअअअ अअअअअअ अअअअअअअअअअअअअअअअअ अअअअअ अअअअअअअ अअअअअअअ अअअअ. अअअअअ अअअअअअअअअअअ अअअअअअअअअअअअअअअअ अअ अअअअअअअअअअअअ अअअअअअ अअअअअअअअअअअ अअअअअअअ अअअअ, अअ अअअअअअ अअअअअअ अअअअअअअअ अअअअअअअअअअअ अअअअअअअअ अअअअअ. अअ ‘अअअअअअ अअअअअअअअअअअ ‘अअअअअ अअअअअअअअअ. अअअअअ अअअअअअअअअ अअअअअअ अअअअअअअअअअअ अअ अअअअ अअअअ. अअअअअ अअअअअ अअअअअअअअअअअ अअअअअअअअअअ अअअअअअ अअअअअअ अअअअअअअअ अअअअअअअ अ अअअअअअ अअअअअअअअ अअअअअअअ अअअ अ अअअअ अअअअअअअअ अअअअअ अअअअअ, अअ ‘अअअअअ अअअअअअअअअ. अअअ अअअअअअअअअअअ अअअअअ अअअअअअअ अअअअअअ अअअ अअअअअअ अअअअ. अअअअअअअअअअ अअअअअअअअअ अअअअअअ अ अअअअअअअअ अअअअअ अअ अअअअअअअअअ अअअ अअअअअअ अअअअअअ अअअ. अअअअअअअ अअअअअअअअअअअअअ अअअअ अअअअअअ अअअअअअअअअअअअ अअअअअ अअअअअअ अअअअअअअअ अअअअअअ अअअअअअ अअअअअअअअ अअअअअअ अअअअअअअ. अअअअअअअअअअअअ अअअअ अअअअअअअअअअअ अअअअअअअ अ अअअअअअ अअअ अ अअअअ, अअअअअअ अअअ अअअ अअअअअअअ ‘अअअअअअअअअअअअअअअअअअअ अअअअ. अअ अअअअअअ अअअअअअ अअअअअअअअअअ अअअअअअअ अअअअ. अअअअअ अअअअअ अअअअअअअअअअअ अअअअअअअअअ अअअअअअ अअअअअअ अअअअ अअअअअअ, अअअअअअ ‘अअअअअअअअअअअअअअअ अअअअ. अअअअअअ अअअअअअ अअअअ अअअअअअअ अअअअअअअ अअअ अअअअअअअअ अअअ अअअअअ. अअअअअअअअअअअअ अअअअअअअ अअअअअअ, अअअअअअअअअ अअअअअअअ अअअ, अअअअअ अअअअअअअअ अअअअअअअअअअअअअअअ अअअअअअ अअअअअअ अअअअअअअ अअअअ अअ अअअअअअ अअअअअ. अअ अअअअअअ अअअअअअ अअअअअअअअअअ अअअअ अअअअअअअअ अअअअअ अअअअअअ अअअअ. चचचचचच : अअअअअ अअअअअअअअअअअअअअ अअअअअअअअअ अअअअअअअअ अअअअअअ अअअअअअअ. अअअअअअअअअअअ अअअअअअअअअ अअअअअअ ‘अअअअअअअअ, ‘अअअअअअअअ, ‘अअअअअअअअअअअअ ‘अअअअअअअअअअअ. अअअअअअ अअअअअअअअ अअअअअअअ अअअअअअ अअअ अअअअअ अअअअ. अअअअअअअअ अअअअअअ अअ अअअअअअअअअअअ अअअअअअअ अअअअअअअअ अअअअअ अअअअअअ अअअअ. अअअअअअअ अअअअअ अअअअअअअअअ अअअअअ अअअअअअअअअअअ अअअअअअअ अअ अअअअअअअअअअअ अअअअअअअअअअअअअअअअ अअअअअअ अअअअअअ अअअअअअअ अअअअअअअ अअअअ. अअअअअअ अअअअअअ अअअअअअअअअअ अअअअअअ. अअअअअअअ अअअअअअअअअअअअअ अअअअअअ, अअअअअअअअअ, अअअअअ अअअ अअअअअ अअअअअ अ अअअअअ अअअ अअअअअअअअ १९४४-४६ अअअअअ अअ अअअअअ अअअ अअअअ.

Upload: junaid

Post on 12-Dec-2015

365 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

free

TRANSCRIPT

Page 1: Inflation in Marathi

चलनवा�ढ वा चलनघट : अर्थ�व्यवस्थे�तील किं �मतीची पा�तीळी�  जे�व्हा� चीढती जे�ती�, ती�व्हा� ‘चीलनव�ढ’ हा�ती आहा� असे� म्हाणती�ती.

या�उलट  किं �मतीची पा�तीळी� जे�व्हा� घटती असेती�, ती�व्हा� ‘चीलनघट’ हा�ती आहा� असे�  सेमजेती�ती. चीलनव�ढ व चीलनघट ह्या� सेव�स्व चीलनविवषया घटन�  हा�ती, हा� विवची�र जे�गविती महा�म*दी�पाया,तीच्या� �ळी�ती म�न्याती� पा�वल�ल� हा�ती�. पार*ती/ � न्सेप्रणती विवची�रसेरणप्रम�ण� जेर अर्थ�व्यवस्थे� अपा1ण�  र�जेग�र�च्या� अवस्थे�ती असे�ल, तीर पा2शा�ची� पा/रवठा� व�ढल्या�से  किं �मतीबर�बर र�जेग�रहा व�ढती�. हा ‘अपा1ण� चीलनव�ढ’ किं �व� ‘से7म्या  चीलनव�ढ’ हा�या. पा1ण� र�जेग�र�ची अवस्थे� ग�ठाण्या�से�ठा9 ती पा�ष ठार � . या�उलट पा1ण� र�जेग�र�च्या� पारिरस्थिस्थेतीती पा2शा�ची� पा/रवठा� व�ढल्या�से  उत्पा�दीन व र�जेग�र या�*मध्या� �णतीहा व�ढ न हा�ती� किं �मतीची पा�तीळी�  व�ढती�, हा ‘पा1ण� चीलनव�ढ’ हा�या. या�ची पारिरस्थिस्थेतील� खऱ्या� अर्थ��न� चीलनव�ढ असे� म्हाटल� जे�ती�. द्रुतीगतीन� व�ढण�ऱ्या� किं �मती व अवितीरिरक्त  म�गण हा चीलनव�ढ�ची दी�न प्रम/ख लक्षण� हा�ती. अविव सिसेती  अर्थ�व्यवस्थे�ती �हा म1लभू1ती अडर्थळ्या�*म/ळी� पा1ण� र�जेग�र नसेती�न�हा पा2शा�ची� पा/रवठा� व�ढल्या�से चीलनव�ढ उदीH भूवती�. चीलनव�ढविवर�धी उपा�या  या�जेल्या�म/ळी� उत्पा�दीन व र�जेग�र म न हा�ती�, किं �मती म हा�ती  असेल्या�से ‘चीलनवJद्धिLर�धी’ विनम��ण हा�ती�. हा स्थिस्थेती आर्थिर्थ� स्थे2ऱ्या�ल�  विहाती �र असेती�. म�त्र पा1ण� र�जेग�र�च्या� पा�तीळी�ख�ल जे�व्हा� किं �मती घसेरू ल�गती�ती, ती�व्हा� ‘चीलनघट’ अस्तिस्तीत्व�ती या�ती�. या�व�ळी� किं �मती  घसेरती असेती�न�ची उत्पा�दीन आणिण र�जेग�रहा म हा�ती�ती.  चीलनव�ढविवर�धी धी�रण�ची� अवितीर� , पा/रवठ्या�ती म�लची व�ढ, किं �व� प्रविती 1 ल व्य�पा�रशा�ष�म/ळी� पा2शा�ची विवदी�शा विनऱ्या�ती हा�ऊन हा आपात्ती  ओढवती�. हा स्थिस्थेती आर्थिर्थ� स्थे2ऱ्या�ल� घ�ती असेल्या�न� ट�ळीण�  आवश्या असेती�. 

प्रका�र : विवविवधी दृष्टिY �ण�*ती1न चीलनव�ढ�ची� व�गव�गळी� प्र �र  से*भूवती�ती. भू�वव�ढ�च्या� व�ग�न/से�र चीलनव�ढ ‘सेरपाटण�र’, ‘रपा�टण�र’, ‘धी�वण�र’ किं �व� ‘उसेळीण�र’ असेती�. चीलनव�ढ सेरपाटण�र असेल्या�से भू�वव�ढ म*दी गतीन� हा�ती�. रपा�टण�र चीलनव�ढ हा भू�वव�ढ�च्या� से*भू�व्य  धी�क्या�ची� इशा�र� दी�ण�र असेती�. उसेळीण�र किं �व� अवितीचीलनव�ढ पा1ण� र�जेग�र�च्या� अवस्थे�ती व� तीत्पा1व\हा द्रव्यपा/रवठ्या�ची� प्रची*ड अवितीर�   झा�ल्या�से अन/भूव�से या�ती�. या�व�ळी� किं �मती क्षण�क्षण व�ढती�ती. पाविहाल्या� महा�या/L�न*तीर जेम�न, ऑस्ट्रिस्aया�, रसिशाया� आणिण पा�ल*ड या�*न� व चीनल� आणिण हा*ग�रल� १९४४-४६ मध्या� हा� अन/भूव आल� हा�ती�. जेम�नमध्या�  अवितीचीलनव�ढ आपाल्या� उच्चतीम किंब�दूल� असेती�न� या/L�पा1व\च्या� ए   म� � ची किं �मती १९२३ मध्या� १,०००,०००,०००,००० म� � इती l  झा�ल हा�ती. किं �मती, म�गण व पा/रवठा� या�*वर सेर �र ड1न �णतीहा  विनया*त्रण� नसेल्या�न� भू�वव�ढ म/क्तपाण� घडती असेल्या�से ती ‘से/व्यक्त  चीलनव�ढ’ आणिण त्या�*वर विनया*त्रण घ�ल1न भू�वव�ढ दीडपाण्या�ची� प्रयात्न  � ल्या�से ती ‘दीबविवल�ल चीलनव�ढ’ हा�या. भू�वव�ढ�ची� अन/भूव  अर्थ�व्यवस्थे�च्या� सेव�ची क्ष�त्र�*ती या�ती असेल्या�से ती ‘व्य�पा चीलनव�ढ’ आणिण �हा क्ष�त्र�*पा/रती�ची मऱ्या�दिदीती असेल्या�से ‘विवरल चीलनव�ढ’ हा�या. ती/ट�च्या� अ*दी�जेपात्र �*ची� अवल*ब रून चीलनफु/ गवट� � ल्या�से ‘ती1ट- प्र�रिरती चीलनव�ढ’ उदीH भूवती�; �मग�र�*न� त्या�*च्या� उत्पा�दीनक्षमती�पा�क्ष� अष्टिधी व�तीन दिदील्या�न� ‘व�तीन-प्र�रिरती चीलनव�ढ’ हा�ती� व उत्पा�दी �*च्या� नफु� ष्टिमळीविवण्या�च्या� प्रयात्न�ती1न ‘नफु�-प्र�रिरती चीलनव�ढ’ अस्तिस्तीत्व�ती  या�ती�. अवितीरिरक्त म�गणच्या� दीब�व�म/ळी� उदीH भूवण�ऱ्या� चीलनव�ढ�से  म�गणसे�पा�क्ष चीलनव�ढ’ म्हाणती�ती. उत्पा�दीनखची��ती व�ढ झा�ल्या�म/ळी�   भू�वव�ढ घड1न आल्या�से वितील� ‘व्यया-प्र�रिरती चीलनव�ढ’ से*ब�धीती�ती.  ए 1 ण म�गण �याम र�विहाल, तीर एख�द्या� विवसिशाY क्ष�त्र�ती व�ढल�ल्या�  म�गणम/ळी� अन/भूव�से या�ण�ऱ्या� भू�वव�ढ�से ‘क्ष�त्रया चीलनव�ढ’ असे�  म्हाणती�ती. या/L �लन, या/L�त्तीर �लन व शा�*तीती� �लन चीलनव�ढ  असे�हा वग\ रण � ल� जे�ती�. मा�पन : विवसिशाY म/दीतीती किं �मतीती झा�ल�ल्या� बदील�ची� ती7लविन   प्रम�ण म�जेल� असेती�, चीलनव�ढ�ची व चीलनघट�ची तीव्रती� सेमजे1  शा ती�. त्या�से�ठा9 म1ल्याविनदीqशा�* �*ची� व�पार � ल� जे�ती�. म�त्र या�मध्या�  �हा अडचीण आहा�ती. ‘ग्रा�हा म1ल्याविनदीqशा�* ’ l ‘घ�ऊ   म1ल्याविनदीqशा�* ’ व�पार�व� हा� प्रश्न पाडती�. विनदीqशा�* �ती �हा र्थ�ड्या�  वस्ती1*च्या� किं �मतीuवरून पा2शा�ची� सेव�से�धी�रण म1ल्या म�जेल� जे�ती�, हा�  अव�स्तीव आहा�. विनदीqशा�* �ची� व�पार रती�न� वस्ती1*च्या� दीजे��तील फुर , व्यसिक्तगती खची��च्या� पाLतीतील फुर इत्या�दीv ड� दुल�क्ष � ल� जे�ती�.  � न्या या�*न म�*डल�ल्या� ‘चीलनव�ढ�ची� अ*तीर’ व ‘चीलनघट�ची� अ*तीर’ या�  ल्पान� या� दृYन� अष्टिधी म1लग�म आहा�ती. चीलनव�ढपा1व� किं �मतीन/से�र  उपालब्ध उत्पा�दीन�च्या� पा2शा�तील म1ल्या�पा�क्ष� अपा�णिक्षती खची��ची� व�ढ�व�  म्हाणजे� ‘चीलनव�ढ�ची� अ*तीर’ हा�या. उपालब्ध उत्पा�दीन हा�

Page 2: Inflation in Marathi

ती�*वित्र ज्ञा�न  आणिण र�जेग�र�ची पा�तीळी� या�*वर अवल*ब1न असेती� आणिण अपा�णिक्षती खची�  हा� उपाभू�ग, बचीती प्रवJत्ती आणिण ररचीन� या�*वर अवल*ब1न असेती�.  उपालब्ध उत्पा�दीन व अपा�णिक्षती खची� या�*मधील तीफु�वती जे�वढ� असे�ल, तीवरून चीलनव�ढ�ची व चीलनघट�ची तीव्रती� सेमजे1 शा ती�. पा2शा�तील  उत्पान्ना�ची� किं �मतीच्या� पा�तीळी�वर से� पारिरण�म हा�ती� हा� स्पY  रण्या�बर�बरची उपाभू�ग, बचीती व ग/*तीवण1 प्रवJत्तीuवर प्रत्याक्ष व�  अप्रत्याक्षपाण� पारिरण�म घडविवण�र� आर्थिर्थ� धी�रण आख1न चीलनव�ढ�ल�/चीलनघट�ल� आळी� घ�लण� सेर �रल� शाक्या आहा�, हा�हा � न्सेन� दी�खव1न  दिदील� आहा�. 

 का�रणे� : पा2शा�तील उत्पान्ना�म/ळी� विनम��ण हा�ण�र वस्ती1*ची म�गण  आणिण वस्ती1*ची उपालब्ध पा/रवठा� या�*च्या� प्रवि|या�ती1न चीलनव�ढ�ची� दीब�व  विनम��ण हा�ती�. पा2शा�ची� पा/रवठा� व�ढल्या�से व्यसिक्तगती उत्पान्ना व�ढ1न वस्ती1*ची  म�गण व�ढती�. सेर �र ड1न ती/ट�ची� अर्थ�भूरण�, ब} �* ड1न पातीपा2शा�ची�  अवितीरिरक्त पा/रवठा� आणिण उपाभू�गप्रवJत्ती व�ढल्या�न� पा2शा�च्या� भ्रमणव�ग�ती  व�ढ, या� �रण�*म/ळी� पा2शा�ची� ए 1 ण पा/रवठा� व�ढती�. र�*मध्या� सेवलती  ष्टिमळी�ल्या�, र�ष्ट्रीया उत्पान्ना व�ढल� व बचीतीप्रवJत्ती म झा�ल, तीर खची��से�ठा9  उपालब्ध उत्पान्ना व�ढती�. से*सिचीती बचीती व हाप्त्या�न� वस्ती1 ष्टिमळीण्या�च्या�  से�याम/ळी� खची�प्रवJत्ती व�ढती�. विवदी�शा म�गण व�ढल्या�से दी�शा�*तीग�ती  उपाया�ग�से�ठा9 वस्ती1*ची� से�ठा� म हा�ती�. उत्पा�दीनव�ढ�ल�हा �हा व�ळी  ल�गती� आणिण अन� अडचीण उदीH भूवती�ती. पा1ण� र�जेग�र असेल्या�से  अष्टिधी उत्पा�दीन अशाक्या असेती�. या� �रण�*म/ळी� चीलनव�ढ से*भूवती�  सिशाव�या भूविवष्या �लन पारिरस्थिस्थेतीविवषयाच्या� अपा�क्ष�हा भू�वव�ढ�ल�  ची�लन� दी�ती�ती.चलनवा�ढ�च� सि�द्धां��त : (१) म�गणसे�पा�क्ष चीलनव�ढ :  अवितीरिरक्त म�गणच्या� दीब�व�म/ळी� चीलनव�ढ उदीH भूवती�, असे� �हा  अर्थ�शा�स्त्रज्ञा प्रवितीपा�दीती�ती. पा2शा�ची� पा/रवठा� व�ढल्या�से म�गण व�ढ1न  किं �मती व�ढती�ती. सेर �र खची��ती व�ढ, नजे च्या� भूविवष्या �ळी�ती  उत्पान्ना, नफु� व किं �मती व�ढण्या�ची अपा�क्ष� असेल्या�न� उपाभू�ग व ग/*तीवण1   प्रवJत्तीuती व�ढ, व्य�जे�ची� दीर म झा�ल्या�न� ग/*तीवण/ lती व�ढ इत्या�दीvम/ळी�   खची� बचीतीरूपा�न� म�ग� र�हाती� आणिण उरल�ल्या� भू�ग�म/ळी� पा1ण� र�जेग�र�च्या�  पारिरस्थिस्थेतीती चीलनव�ढ हा�ती�.

(२) व्ययप्र�रिरत चलनवा�ढ : अवितीरिरक्त म�गणच्या� अभू�वहा  चीलनव�ढ उदीH भूव1 शा ती�. उत्पा�दीनखची��ती व�ढ झा�ल्या�म/ळी� भू�वव�ढ�ल�  ची�लन� ष्टिमळीती�. उत्पा�दीनखची��ती सेव��ष्टिधी व�ट� व�तीनखची��ची� असेती�.  �मग�र से*घटन�*च्या� दीब�व�म/ळी� व�तीनखची� व�ढती�. या� दिठा �ण �मग�र  से*घटन�*न ष्टिमळीविवल�ल व�तीनव�ढ उत्पा�दीनक्षमती�तील व�ढ�पा�क्ष� अष्टिधी   असेती�, असे� गJहाती धीरल� आहा�. व�ढल�ल� खची� भूरून �ढण्या�से�ठा9  उत्पा�दी किं �मती व�ढविवती�ती.

(३) क्षे�त्री�य चलनवा�ढ : म�गणची� दीब�व व� व्ययाप्र�रण� या�*च्या�  अभू�वहा चीलनव�ढ हा�ऊ शा ती�. ए 1 ण म�गण �याम र�हून म�गणची�  स्वरूपा म�त्र बदीलती� आणिण किं �मती व व�तीन म हा�ऊ शा ती न�हाती  असे� गJहाती धीरल्या�से, म�गण व�ढल�ल्या� क्ष�त्र�ती उत्पा�दीनव�ढ�से�ठा9 से�धीनसे�मग्राची म�गण व�ढती�. त्या�*च्या� प्र�प्तीसे�ठा9 जे�स्ती किं �मती द्या�व ल�गती�. म�गण म झा�ल�ल्या� क्ष�त्र�तील घट �*से�ठा9हा त्या�म/ळी� अष्टिधी   किं �मती दी�ण� भू�ग पाडती�. म्हाणजे�, म�गण व�ढल�ल्या� क्ष�त्र�ती प्रर्थम भू�वव�ढ  अन/भूव�से या�ती� व त्या�या�ग� म�गण म झा�ल�ल्या� क्ष�त्र�ल�हा ती� व्य�पा1न  जे�ती�.

परिरणे�मा : चीलनव�ढ�म/ळी� म1ल्याविनणि�तीची प्रवि|या� विबघडती�. चीलनम1ल्या उत्तीर�त्तीर घसेरती जे�ती असेल्या�न� बचीती प्रवJत्ती म हा�ऊन भू�*डवलपा/रवठा� म हा�ती�. श्रीम*ती�* डल पा2से� व�ढल्या�म/ळी�   से/खसे�याच्या� व ची2नच्या� वस्ती1ची अष्टिधी तीया�र हा�ती�ती. वस्ती/म�ल�ची�  दीजे�� घसेरती�. उत्पा�दी अल्पा �लन ग/*तीवण/ lवर लक्ष � दिद्रती रती�ती.  म�ल�ची� से�ठा� रून J वित्रम ट*ची�ई विनम��ण � ल जे�ती�. �ळ्या� ब�जे�र�ल�  ऊती या�ती�. श्रीम*ती व अस्थिस्थेर उत्पान्ना�च्या� वग�,ची� (ॠण �, उत्पा�दी व  विव|� ती�, मजे1रवग�, शा�ती रवग� इ.) फु�यादी� हा�ती�. स्थिस्थेर उत्पान्ना�च्या� वग�,ची�  (धीन �, ब/द्धिLव�दी� पाग�रदी�र, ग/*तीवण1 रण�र� इ.) ती�ट� हा�ती�.  चीलनव�ढ म्हाणजे� अविव सिसेती र�ष्ट्री�*च्या� आर्थिर्थ� विव �से�च्या� म�ग��तील  ए धी�डची ठारती�. चीलनव�ढ तीव्र असेल्या�से आर्थिर्थ� विवषमती�ची दीर  रुं* दी�वती�, नवितीमत्ती�ची� ड�ल�ट हा�ती� व ख�लच्या� र्थर�तील ल� �*मध्या�  श्रीम*ती व से*ष्टिधीसे�धी1 वग��बद्दलची द्वे�षभू�वन� फु�फु�वती�. हा पारिरस्थिस्थेती  से�म�द्धिजे व र�जे lया बदील�*से पा�ष ठारती�.

Page 3: Inflation in Marathi

 चीलनघट�म/ळी� उत्पा�दी �*ची� ती�ट� हा�ती� व ती� उत्पा�दीन आणिण र�जेग�र  म रण्या�ची� प्रयात्न रती�ती. र�ष्ट्रीया उत्पान्ना घटती�, मजे/र�*ची ब� �र  व�ढती�, उत्पा�दीनसे�धीन� पाड1न र�हाती�ती व दी�रिरद्रHया�ऱ्या�वस्थे� बळी�वती�. या�म/ळी�   औद्या�विग क्ष�त्र�ती विनर�शा� पासेरून �ल�*तीर�न� आर्थिर्थ� म*दी�ची� उगम  हा�ती�. धीन �, ग/*तीवण1 रण�र�, जेमनदी�र, पाग�रदी�र आदी� विनणि�ती  उत्पान्ना ष्टिमळीविवण�ऱ्या� वग�,ची� म�त्र ल�भू हा�ती�.

उप�यय जन� : चीलनव�ढविवर�धी धी�रण वितीहा�र असेती�. (१) मा"द्रा�न�त� : मध्यावती\ ब} महा�ग पा2शा�ची� धी�रण अन/सेरती�. त्या�या�ग�  चीलनसे* �ची व पातीविनया*त्रण�ची� म�ग� ची�ख�ळील� जे�ती�ती. पाऱ्या�या धी�रण  म्हाणजे� प्रचीसिलती चीलनव्यवस्थे� पा1ण�तीया� रद्द रून नवन चीलनव्यवस्थे�  विनम��ण रण�. जेम�न, रसिशाया�, पा�ल*ड, या1ग�स्ल�स्ट्रिव्हाया� वग2र� र�ष्ट्री�*न हा� धी�रण अ*ग �रल� हा�ती�.  (२) र�जका षी�य न�त� : सेर �रची� अ*दी�जेपात्र व�ढ�व्य�ची�  र�खण्या�च्या� हा�ती1न� सेर �र खची��ती या�ग्या ती पा�ती रून ए 1 ण ररचीन�  अष्टिधी व्य�पा व सेख�ल � ल जे�ती�. स्व�च्छे�च्या� व सेक्तlच्या� बचीती  या�जेन� �ऱ्या�स्ट्रिन्वती हा�ती�ती. दी�घ�म/दीतीची जेq उभू�रल जे�ती�ती. जेरूर  भू�सेल्या�से, चीलन�ची� अवितीम1ल्यानहा � ल� जे�ती�.

(३) मा"द्रा�तर न�त� : पा/रवठ्या�तील मतीरती� दूर रण्या�से�ठा9  उत्पा�दीन से�धीन�*ची� पा1ण� उपाया�ग, भू�*डवलग/*तीवण/ lसे उत्ती�जेन, मक्त� दी�रविवरुंL उपा�या, ती�*वित्र से/धी�रण�, औद्या�विग शा�*तीती� या�* ड�  लक्ष दिदील� जे�ती�. व�तीनव�ढ�म/ळी� चीलनव�ढ�ल� मदीती हा�ऊ नया� म्हाण1न  व�तीन ग�ठाविवण�, व�तीन�ची� उत्पा�दीन�शा से*ब*धी जे�डण�, व�तीनव�ढ�ची रक् म  �ल�*तीर�न� दी�ण� वग2र� उपा�या या�जेती�ती. तीसे�ची महात्त्व�च्या� वस्ती1*च्या� म�ल  किं �मती ठारव1न त्या�*च्या� विनया*वित्रती व�टपा�ची स्वती*त्र या*त्रण� �ऱ्या�स्ट्रिन्वती  हा�ती�.   चीलनघटविवर�धी धी�रण�न� म�गणल� उत्ती�जेन ष्टिमळीती�. त्या�से�ठा9  स्वस्ती पा2शा�ची� धी�रण अन/सेरती�ती. मध्याम व गरब वग�,तील ल� �*ची  खची� प्रवJत्ती अष्टिधी असेल्या�न� त्या�*च्या� ड� अष्टिधी तीम पा2से� र�ख�व�  ल�गती�. म्हाण1न श्रीम*ती�*वर उदीH ग�म पाLतीन� र-आ �रण, गरिरब�*न�  र�*पा�से1न सेवलती व विवविवधी प्र �र� आर्थिर्थ� से�हा�य्या, व्य�जे�च्या� दीर�ती  घट, सेर �र क्ष�त्र�तील ग/*तीवण1 , से�व�जेविन विहाती�ची �म�, ती/ट�ची�  अर्थ�भूरण� इत्या�दीvची� अवल*ब रून अर्थ�व्यवस्थे�ती आशा�दी�या   व�ती�वरण विनम��ण र�व� ल�गती�.   म/द्र�नती, र�जे �षया नती आणिण म/द्र�तीर नती या�*ची� या�ग्या ती�  म�ळी से�धी1नची चीलनव�ढ आणिण चीलनघट या�*वर पारिरण�म �र विनया*त्रण  ठा�वण� शाक्या असेती�. सेर �र धी�रण याशास्व हा�ण्या�से�ठा9 न�गरिर �*च्या�  सेमजे1तीदी�रपाण�ची व सेहा �ऱ्या�ची जे�डहा ल�भू�व ल�गती�. चीलनव�ढ  र�खण� से�पा�, पार*ती/ चीलनघट�ती से/धी�रण� घडविवण� अवघड असेती�. आर्थिर्थ�   स्थे2ऱ्या�च्या� दृYन� दी�न्हाहा प्रवJत्तीuन� र्थ�र� न दी�ण� हा�ची ए * दीरती विहाती�वहा  ठारती�.

चलनवा�ढ काशा�मा"ळे� हो त�?ग�ल्या� �हा मविहान्या�*पा�से1न महा�ग�ईच्या� प्रश्न�न� भू�रती�ची� सेम�जेजेवन पा1ण�पाण� ढवळी1न विनघ�ल� आहा�; �रण महा�ग�ई हा� आपाल्या� दी2न*दिदीन जेवन�ल� भू�डसे�वण�र� प्रश्न आहा�. म्हाण1नची या� प्रश्न�ची से�*ग�पा�*ग चीची�� व्हा�याल� हाव.

>> याशाव*ती पा*विडतीर�व ( आसिर्थ � विवश्ले�ष )

चीलनव�ढ, भू�वव�ढ व भ्रY�ची�र या� वितीन्हा ग�Y पारस्पर�*शा विनगविडती आहा�ती. चीलनव�ढ झा�ल l भू�वव�ढ अपारिरहा�या�ची. महा�ग�ई झा�ल l भ्रY�ची�र ब� �ळीती�. वस्ती1*ची व� से�व�ची मतीरती� झा�ल व ती वस्ती1 व� से�व� अत्या�वश्या असे�ल तीर गरजे1 जे�स्ती पा2से� म�जे1न ती ष्टिमळीव1 पा�हाती�.

हा ट*ची�ई विनम��ण हा�ण्या�ची दी�न प्रम/ख �रण�. ए , आपाल ए 1 ण र�ष्ट्रीया उत्पा�दीन व विवतीरण प्रवि|या� पा/र�शा �या�क्षम न�हा व सेम�जे�णिभूम/खहा न�हा. दुसेर�, ल� से*ख्या�व�ढ विनया*वित्रती झा�ल�ल न�हा. त्या�म/ळी� सेम�जे�पाया�ग वस्ती1 व से�व� अपा/ऱ्या� पाडती�ती. अर्थ�व्यवस्थे�ती सेव�ची वस्ती1 व से�व� या� न� त्या� प्र �र� से*ब*ष्टिधीती असेती�ती- उत्पा�दीन�ती व विवतीरण�ती. विडझा�लची� व� पा�a�लची� भू�व व�ढल� l ज्या� वस्ती1 व� से�व� व�हाती/ lशा विनगविडती असेती�ती त्या� महा�ग हा�ती�ती व मग भू�वव�ढ हा�ती�. म�विड ल सिशाक्षण महा�ग झा�ल� l त्या� खची��ची वसे/ल पा�शा*ट ड1न � ल जे�ती�. या�ती1नची सिशाक्षण सेम्रा�ट, दूधी सेम्रा�ट, ती�ल-व�ळी1 म�विफुया�, विबल्डर ल�ब तीया�र हा�ती�. ती� ग्रा�हा �*न� व गरजे1*न� न�डती�ती व हा� न�डल� ग�ल�ल�

Page 4: Inflation in Marathi

ल� आपा�पाल्या� क्ष�त्र�ती जेम�ल त्या� म�ग��न� भ्रY�ची�र रती�ती. र्थ�डक्या�ती, भ्रY�ची�र�ची ए से�खळी� सेम�जे�ती विनम��ण हा�ती�. या�ती1नची सेम�जे�ची� न2विती अधी:पा�ती हा�ती� जे� आजे आपाल्या� दी�शा�ती झा�ल�ल� आहा�.

चीलनव�ढ�वर विनया*त्रण आण�याची� तीर चीलनव�ढ हा�ती� शा, हा� सेमजे1न घ�तील� पा�विहाजे�. ग�ल्या� शाती �च्या� दुसेऱ्या� दीशा �पाया,ती बहुती� दी�शा�*ती चीलन�ची� पा/रवठा� हा� दी�शा�तील से�न्या�च्या� से�ठ्या�शा विनगविडती हा�ती�; �रण से�न� ती�रण म्हाण1न ठा� वल� जे�ई. चीलनव�ढ�वर ती� ए अ* / शाची हा�ती�. त्या�म/ळी� त्या� �ळी�ती भू�वव�ढ�ची सेमस्या� तीव्रती�न� भू�सेल न�हा. ती�त्पा/रती� पा�चीप्रसे*ग ट*ची�ईम/ळी� उद्भवती. पार*ती/ दुसेऱ्या� महा�या/L�न*तीर बहुती� दी�शा�*न वि न्सेची� नव� अर्थ�शा�स्त्र स्व �रल� व से�न्या�शा असेल�ल� चीलन�ची� से*ब*धी से/टल�. त्या�व�ळी� प्रभू�व असेल�ल्या� विवची�र�न/से�र उत्पा�दीन व�ढल� l र�जेग�र व�ढती�. पारिरण�म म�गण व�ढती�. त्या�म/ळी� पा/न्हा� उत्पा�दीन�ल� ची�लन� ष्टिमळीती�. म्हाण1न से�र� खट�ट�पा उत्पा�दीनव�ढ�ची� हाव�. त्या�ल� अडर्थळी� आणण�ऱ्या� से�ऱ्या� ब�ब दूर र�, मग से�र� से/रळी�ती ची�ल�ल. हा� सिसेL�*ती वि न्सेन� न� �रल� व र�जेग�र विनष्टिमती\ व व�ढ या�से�ठा9 जे�णवपा1व� प्रयात्न हाव�ती व त्या�से�ठा9 शा�सेन�न� ती/ट�ची� अ*दी�जेपात्र से�दीर रून ख�सेग व शा�से lया ग/*तीवण1 र�व. त्या�ती1नची आसिर्थ � से* ट ट�ळीती� या�ईल. भूल� र्थ�ड चीलनव�ढ हा�ईल. वि न्सेच्या� या� अर्थ�शा�स्त्र�न� सेत्ती�धी�ऱ्या�*न� ती/ट�ची� अ*दी�जेपात्र से�दीर रण्या�ची� पारव�न�ची ष्टिमळी�ल�. सेत्ती�धी�र बलव�न झा�ल� व से�aल ब� दुय्याम झा�ल. ती1ट भूरून �ढण्या�से�ठा9 न�ट� छा�पाण्या�ची� ब� � ल� आदी�शा ष्टिमळी�ल�.

वि न्सेन� चीलनव�ढ�ची� म�फु ड�से अर्थ�व्यवस्थे�ल� ब1स्टर म्हाण1न द्या�व� असे� प्रवितीपा�दीन � ल� हा�ती�. शा�सेन � त्या�न ती� पाथ्या न पा�ळीती� सेरसेहा� त्या�ची� ख/र� ची से/रू � ल�. या�म/ळी� भू�वव�ढ�वर विनया*त्रण ठा� वण� ठा9ण झा�ल�. एख�द्या� वस्ती1ची� भू�व व�ढल� l ती� सेहासे� म हा�ती न�हाती म्हाण1न आजे भू�वव�ढ�वर विनया*त्रण रण� ठा9ण झा�ल� आहा�. चीलनव�ढ�न� से/रुंव�तील� उत्पा�दीन�ल� विनणि�तीपाण� ची�लन� ष्टिमळीती�, पाण मग पा/ढ� चीलनव�ढ व विव �से या�ची� गणिणती व्यस्ती हा�ती�. मनम�हान सिंसे�ग�*च्या� नव्य� अर्थ�शा�स्त्र�न� से/रुंव�तील� विव �से�ची� दीर २-३ टक्क्या�*वरून ९-१० टक्क्या�*वर ग�ल�. पाण मग हाळी1हाळी1 भू�वव�ढ हा�ती ग�ल. चीलनव�ढ हा�ण� व विव �से /* दिठाती हा�ण� या�ल� ष्टिमल्टन फ्रीlडमन या�*न ह्याह्लड्डद्दद्घद्याड्डह्लद्बशाH¢�ठ्ठ म्हाटल� आहा�. भू�रती�ची व�टची�ल झापा�ट्या�न� त्या� दिदीशा�न� हा�ती�न� दिदीसेती�.

से�म�न्याती: चीलनव�ढ पा�ची �रण�*न हा�ती�. (१) शा�सेन ती/ट�ची� अ*दी�जेपात्र से�दीर रती�, ती�व्हा� हा ती1ट भूरून �ढण्या�से�ठा9 रिरझा�व्हा ब� � ल� न�ट� छा�पाण्या�ची� आदी�शा दी�ती�. २) पारदी�शा�ती �म रण�र� भू�रतीया न�ती�व�ई �*न� पारती�व� पा�ठावती�ती. (३) ज्या� भू�रतीया�*ची� पारदी�शा�ती उद्या�ग असेती�ती, ती� झा�ल�ल� नफु� स्वदी�शा�ती पा�ठावती�ती. ४) पारदी�शा भू�*डवलदी�र भू�रती�ती ग/*तीवण1 रती�ती, ती चीलन�ती दी�खल हा�ती�. ५) �हा दी�शा�*ती भू�रतीया चीलन�च्या� न ल न�ट� छा�पा1न भू�रतीया अर्थ�व्यवस्थे�ती घ/सेवल्या� जे�ती�ती. या� �रण�*न चीलनव�ढ हा�ती� व त्या�ची� प्रत्याक्ष पारिरण�म म्हाण1न भू�वव�ढ हा�ती�. या�च्या� न�म � उलट भू�रती�ती तीस् र रून आणल�ल्या� चीरसे, ग�*जे� वग2र� पादी�र्थ�,से�ठा9 दिदील�ल� पा2से� पारदी�शा�ती जे�ती�. हाव�ल� a�ड हा�हा प्र �र ची�ल1 असेती�. ची*दीन�ची व� दुष्टिमळी� वस्ती1*ची तीस् र ची�लती�. वि त्या� व�ळी� भू�रती�ती ग2र म�ग�,न ष्टिमळीवल�ल� र ची/ वण्या�से�ठा9 पारदी�शा ब� �*ती ग/*तीवल� जे�ती�. त्या�म/ळी� नक् l चीलन दी�शा�ती वि ती आहा� हा� � वळी ढ�बळी म�न�न� से�*गती� या�ती�. �हा ल� अज्ञा�न�पा�ट� से�*गती�ती l पारदी�शा�ती ग/*तीवल�ल� �ळी� पा2से� र�ष्ट्रीया से*पात्ती म्हाण1न घ�विषती रून भू�रती�ती आण�व�, पाण तीसे� � ल� तीर चीलनव�ढ एवढ� हा�ईल l ल� �*न� जेगण� म/स्तिश् ल हा�ईल. �ळी� पा2से� भू�रती�ती से� आण�व� या�ची� से�र�से�र विवची�र रूनची पा�ऊल उचील�व� ल�ग�ल. सिशाव�या रुंपाया�ची म1ल्यावJL� झा�ल तीर पारदी�शा विनया��तीहा धी�क्या�ती या�ईल. चीलनव�ढ�ची� ए स्पY �रण म्हाणजे� सेत्ती�धी�ऱ्या�*न ल�ग1 � ल�ल्या� अव्यवहा�या� व अन/त्पा�दी या�जेन�. अशा� या�जेन�*ती फुक्त पा2से� व�टल� जे�ती�, उत्पा�दीन व�ढती न�हा. अपारिरहा�या� पारिरण�म म्हाणजे� चीलनव�ढ व भू�वव�ढ. अशा� या�जेन�*ची� गरजे1*न� नव्हा�, तीर फुक्त ठा� � दी�र, दील�ल व मध्यास्थे�*न� फु�यादी� हा�ती�.

Page 5: Inflation in Marathi

भू�रती�ती म�ठा9 ल� से*ख्या� ग्रा�मण क्ष�त्र�ती विवख/रल�ल आहा�. �णती�हा उत्पा�दीन व� से�व� अ*वितीम ग्रा�हा �पाया,ती पा�ची�पाया,ती अन� मध्यास्थे�*द्वे�र� हा�ती�ळील जे�ती� व त्या� त्या� मध्यास्थे�ची� खची� वस्ती1च्या� वि मतीवर चीढवल� जे�ती�. म्हाण1न म1ळी वि मतीच्या� ती/लन�ती अ*वितीम ग्रा�हा म1ल्या ख1पाची व�ढल�ल� असेती�. हा�हा भू�वव�ढ�ची� ए �रण आहा�. विव सिसेती दी�शा�*ती ब� � द्वे�र� किं �मती ची/ वण्या�च्या� पाLतीम/ळी� भू�वव�ढ विनया*वित्रती र�हाती�. भू�रती�ती र�खच्या� व्यवहा�र�म/ळी� म्हाणजे� चीलन जेवळी ब�ळीगण्या�च्या� गरजे�म/ळी� जे�स्ती चीलन ल�गती�. त्या�ची गतीहा जे�स्ती असेती� व प्रत्याक्ष ग/*तीवण/ lसे�ठा9 पा2से� अपा/र� पाडती�. भू�रती सेर �रन� १.४४ टक् � चीलनव�ढ विनदीqसिशाती सेर �र र�ख� २०२३ या�*ची रुं. १०० �ट� (न�मम�त्र) एवढया� अष्टिधीसे1सिचीती र म�ल� सिलल�व�च्या� आधी�र� विव|l रण्या�ची� जे�हार � ल� आहा�. हा� सिलल�व सेम�न किं �मती (या/विनफु�म� प्र�ईसे) पाध्दीतीन� � ल� जे�ईल व रिरझाव� ब� � च्या� म/*बई या�र्थल �या��लया�तीफुq दिदी. २५ जे1न २०१३ (म*गळीव�र) र�जे आया�द्धिजेती � ल� जे�ईल.

सेर �र प्रवितीभू1ती या�*च्या� सिलल�व�ब�बती ब�ल से/विवधी�से�ठा9च्या� या�जेन�न/से�र पा�त्र असेण�ऱ्या� व्यक्तl व से*स्थे� या�*न� र�ख्या�*च्या� विव|lच्या� अष्टिधीसे1सिचीती २० टक्क्या�*पाया,ती, व�टपा � ल� जे�ईल.

सिलल�व�*तील स्पधी��त्म व विवन�स्पधी�� अशा� दी�न्हा ब�ल भू�रतीया रिरझाव� ब� � च्या� �अर ब� ¦ग से�ल्या1शान्से (इ- / ब�र) सिसेस्ट्रिस्टम या�वर इल�क्a�विन नम1न्या�ती से�दीर र�व्य�ती. विवन�स्पधी�� ब�ल से �ळी� १०.३० ती� से �ळी� ११.३० पाया,ती आणिण स्पधी��त्म ब�ल से �ळी� १०.०० ती� दुपा�र १२.०० दीरम्या�न से�दीर र�व्य�ती. सिलल�व�ची� विन �ल दिदी. २५ जे1न २०१३ र�जे जे�हार हा�ईल व याशास्व ब�लदी�र�*ची� भूरण� दिदी. २६ जे1न २०१३ (ब/धीव�र) र�जे हा�ईल.

सेर �र अर्थ�से* ल्पा�तील वष� २०१३-१४ से�ठा9ची� जे� उभू�रण �या�|म (रुं. ५७९,००० �ट�) या� अ*तीग�ती वष� २०१३-१४ च्या� विनदीqसिशाती ब�जे�र या�ग्या ̈ल�डर ती�रख�न/से�र या� र�ख्या�*ची विव|l हा�ती आहा�.

चीलनव�ढ�ची� दीर 10.16 टक् क् या�*पाया,ती ग�ल्या�न� सेर �र सिंची�ती�ग्रास्ती झा�ल� असेती�न�ची चीलनव�ढ ख�द्यावस्ती1*च्या� दीरव�ढ�म/ळी� नसेल्या�ची� दी�व� सेर �रतीफुq रण्या�ती आल� आहा�. खविनजे ल�हा व पा�ल�दी, च्च� �पा1से व ती�ग या�*से�रख्या� वस्ती1*मधील ती�जे या� चीलनव�ढ�ल� �रणभू1ती असेल्या�ची� सेर �रची� म्हाणण� आहा�. चीलनव�ढ दी�न आ ड झा�ल�ल असेल, तीर औद्या�विग उत्पा�दीन�ती व�ढ झा�ल्या�न� व जेवन�वश् या वस्ती1*ची� महा�ग�ई विनदीqशा�* स्थिस्थेर�वल्या�बद्दल म�त्र सेर �रन� सेम�धी�न व्यक्त � ल� आहा�.

अर्थ� म*त्र�लया�ची� म/ख्या आर्थिर्थ� सेल्ल�ग�र 7सिशा बसे1 या�*न अन7पाची�रिर व�ती��ल�पा�ती सेर �रच्या� या� भू1ष्टिम � वर प्र �शा

ट� ल�. म�ची�मध्या� चीलनव�ढ�ची टक् � व�र 11.06 असेल्या�न� त्या�तील उती�र हा �हाशा दिदील�शा�ची ब�ब असेल्या�ची� से�*ग1न ती� म्हाण�ल�, l ख�द्या�न्नाविवषया चीलनव�ढ किं �व� महा�ग�ई विनदीqशा�* �ची न�व्हा�बर 2009 पा�से1नची आ ड�व�र लक्ष�ती घ�ती� म�पाया,ती � वळी 0.2 ती� 0.3 टक् क् या�*चीची व�ढ झा�ल�ल आढळीती�. महा�ग�ई विनदीqशा�* किं �व� महा�ग�ई स्थिस्थेर�वल्या�ची� हा� लक्षण म�नल� जे�ती�. अर्थ�व्यवस्थे�से�ठा9 हा� ची�*गल� लक्षण आहा�. ग�ल्या� सेहा�-से�ती मविहान्या�*ती सेर �रन� ख�द्यावस्ती1*ची महा�ग�ई म रण्या�से�ठा9 � ल�ल्या� व�गव�न उपा�याया�जेन�*ची� पारिरण�म आती� दिदीसे1 ल�गल� आहा�. त्या�म/ळी� ख�द्यावस्ती1*ची उपालब्धती� असेण्या�बर�बरची वि मतीदी�खल स्थिस्थेर�वती आहा�ती.

J ष क्ष�त्र�ब�बती सेर �र पा�तीळी�वरल सिंची�ती� �याम आहा�. या� क्ष�त्र�ची� विव �सेदीर ची�र टक् क् या�*वर पा�चीती न�हा, ती�पाया,ती हा सिंची�ती� �याम र�हाण�र असेल्या�ची� सेर �रची� म्हाणण� आहा�. शा�ती उत्पा�दीन�ती व�ढ हा�ण� आत्या*विती गरजे�ची� आहा�. ती� हा�ती नसेल्या�न�ची सेर �रपा/ढ� ख�द्या�न्ना�ब�बतीची� से* ट �याम आहा�. धी�न्याखर�दी� या*त्रण� ची�*गल असेल, तीर विवतीरण�ची किं �व� धी�न्यासे�ठा� ख/ल� रण्या�ची या*त्रण� पा/र�शा� प्रम�ण�ती प्रभू�व किं �व� पारिरण�म �र नसेल्या�ची�हा सेर �रची� मती आहा� आणिण तीदी�खल ए

Page 6: Inflation in Marathi

सेर �रल� भू�डसे�वण�र सिंची�ती� आहा�.भू�*डवल म�ल आणिण ग्रा�हा �पाया�ग वस्ती1*च्या� उत्पा�दीन�ल� �हाशा गती ष्टिमळीती�न� आढळीती आहा�. अर्थ�व्यवस्थे�च्या� व�ढ�च्या� दृYन� हा� ए ची�*गल� लक्षण म�नल� जे�ती�. या�म/ळी� ब�जे�र�ती म�गण विनम��ण हा�ण� अपा�णिक्षती आहा� आणिण म*दी�च्या� पा�श् व�भू1मवर आती� त्या�से �हा प्रम�ण�ती � हा�ईन�, से/रव�ती झा�ल�ल आहा�.

प�ट्रा�सिलयमा वा�ढ�च� का�य?

चीलनव�ढ दी�न आ ड झा�ल्या�न*तीर पा�a�सिलयाम पादी�र्थ�,च्या� वि मती विनब,धीम/क्त रण्या�च्या� सेर �रच्या� विनण�या�ची� �या, असे� प्रश् न पा/न्हा� चीचीqती आहा�. पार*ती/ हा� विनण�या धी न� धी र�व� ल�गण�रची आहा�. �रण या�म/ळी� ती�ल * पान्या�*ची� ती�ट� बऱ्या�ची प्रम�ण�ती आट�क् या�ती या�ईल. ती�ट्या�म/ळी� सेर �रच्या� वितीजे�रवर पाडती असेल�ल� असेह्या ती�णहा म हा�ईल. या�म/ळी� र�जे �शाया किं �व� विवत्तीया ती1ट म हा�ऊन अर्थ�व्यवस्थे� से/स्थिस्थेतीती या�ऊ ल�ग�ल. या�न*तीर सेर �रन� या� पादी�र्थ�,से�ठा9 ठार�विव वग�,पा/रत्या�ची सेवलती मया��दिदीती प्रम�ण�ती द्या�व्य�ती. या�म/ळी� अर्थ�व्यवस्थे�वर पा1ण� ती�ण पाडण�र न�हा. से�व�वित्र सेबसिसेडम/ळी� � वळी उच्चवग\या�*ची� फु�यादी� हा�ऊन गरब वग� या� सेवलतीuपा�से1न व*सिचीतीची र�हाती�ती, अशा मम�*से�हा � ल जे�ऊ ल�गल आहा�.