By-Waseem bloch

�જુરાતી �યાકરણ

Lecture-2

- જ ેસમાસ ના બધા પદો એક જ મોભાના હોય અન ેવા� મા ંસમાન મહ�વ ધરાવતા હોય તને ેસવ� પદ�ધાન સમાસ કહ ેછેEx. ��� સમાસં - જમેા ંએક પદ �ધાન હોય અન ેવા� સાથ ેસીધો સબંધં ધરાવ�ું હોય, �યાર ેબીજ�ુ પદ પહલેા પદ સાથે�વભ��ત સબંધંથી �વશષેણ સબંધંથી ક ેઉપમાન-ઉપમયે સબંધંથી જોડાય તને ેઆધીન રહ�ેું હોય તેએકપદ�ધાન સમાસં છ.ે- Ex. ત���ુષ,કમ�ધારય,���,ુમ�યપં�લોપી, etc - આ સમાસ પ��તમા ંસમ�ત પદનો મોભો તનેા ઘટક�પ પદોના ંમોભાથી જદૂો હોય છ ેઅન ેત ેપોતાનીબહારના પદન ેઅધીન હોય છ.ે તને ેઅ�ય પદ �ધાન સમાસ �કાર કહ ેછ.ે - Ex. બહુ�ી�હ, ઉપપદ અ�ય�વભાવ સમાસ

સમાસની રચના ની પ��ત

- જ ેસમાસ�ું ઉ�રપદ ��યાધા� ુદશા�વ�ું હોય અન ેબ�ં ેપદ વ�ચ ે�વભ��ત સબંધં હોય તોતને ેઉપપદ સમાસ કહ ેછ.ે- આ સમાશ બ�ં ેપદો અ�યપદના �વશષેણ તર�ક ેઆવ ેછ.ે- આ સમાશ અ�યપદ�ધાન છ.ે. ઉદાહરણ - નમ�દા – નમ�ન ેઆપનાર- સવ�� – સવ�ન ે�ણનાર- માગ�દશ�ક – માગ�ન ેદશા�વનાર- �ગ�રધર – �ગ�રન ેધારણ કરનાર- અ��ણુા� – અ�ન ે�ણૂ� કરનાર

(5)ઉપપદ સમાસ

- �યાર ેસમાસ ના બ� ેપદો વ�ચ ે�વશષેણ-�વશ�ેય સબંધં હોય, ઉપનામ-ઉપમયે સબંધંહોય અથવા પર�પર �વભ��ત-સબંધં હોય અન ેતનેાથી બન�ેું સામા�યક પદ અ�ય પદના�વશષેણ તર�ક ેવપરા�ું હોય �યાર ેબહુ�ી�હ સમાસ બન ેછ.ે- આ સમાસનો �વ�હ કર�ય ે�યાર ેજનેો,જ�ેું,જનેા,જમેા,ંજ,ેજને,ેજનેાથી,જનેા વડ,ેજનેામાટ,ે જમેાથી જવેા સવ�નામો વપરાય છ.ે ઉદાહરણ ... - દ�ઘ���� – જનેી ��� દ�ઘ� છ ેત.ે- ગ�નન – જ�ેું �ખુ ગજ જ�ે ુછ ેતે- અમયા�દ – જનેી મયા�દા નથી ત.ે\- એકરાગ – જનેો રાગ એક છ ેત.ે

(6) બહુ�ીહ�

- �યાર ેસમાસના બ� ેપદોનો �વ�હ કરતી વખત ેસ�હૂનો ભાવ દશા�વ ે�યાર ે��� ુસમાસકહવેાય છ.ે- સમાસ�ું �થમ પદ સ�ંયાવાચક �વશષેણ હોય છ.ે એટલ ેક ે�થમ પદ સ�ંયા દશા�વ� ુહોયછ.ે- આ સમાસ એકપદ�ધાન છ.ે ઉદાહરણ... - નવરા�� – નવ રા��ઓનો સ�હૂ.- પચંત�ં – પાચં ત�ંીઓનો સ�હૂ.- ���વુન – �ણ �વુનનો સ�હૂ.- ચોમા�ું – ચાર માસનો સ�હૂ.’ll- નવર�ગ - નવર�ગનો સ�હૂ

(7)��� ુસમાસ

- જ ેસમાસના �થમ પદમા ંઅ�યય હઓય અન ેઅસર સમ� સમાસના પદ ઉપરથતી હોય �યાર ેતવેા સમાસન ેઅ�યયીભાવ સમાસ કહ ેછ.ે- આ સમાસના �વૂ�પદમા ંયથા,��ત,આ,ઉપર,સહ,અધો,સ જવેા અ�યયો આવેછ.ેઉદાહરણ - ��ત�ન – દરકે �ણે- અધો�ખુ – �ખુ ની�ું રાખીને- સ�વનય – �વનય સાથે- યથા�વૂ� – પહલેા �માણે

(8) અ�યયી ભાવ સમાસ

- “�યૂ��ખુીના” ખતેરો વઢાય �ય... રખેા�ંકત સમાસ નો �કાર જણાવો? (1)��� - (2) ત���ુષ (3)મ�યમપદલોપી- (4) કમ�ધારય - સમય “મ�યરા��” પછ�નો... રખેા�ંકત સમાસ નો �કાર જણાવો? (1)��� - (2) ત���ુષ (3)મ�યમપદલોપી- (4) કમ�ધારય - એથીય ે“કણ���ય” અવાજ તો દરૂથી બોલતા પખંીનો છ.ે.. રખેા�ંકત સમાસ નો �કારજણાવો....? (1)��� - (2) ત���ુષ (3)મ�યમપદલોપી- (4) કમ�ધારય

QUE...

- એની નીચ ેભગવાન ��ુ બઠેા છ.ે �યાન�નમ�... રખેા�ંકત સમાસનો �કાર જણાવો? (1)અ�યયીભાવ (2) ત���ુષ (3)મ�યમપદલોપી- (4) કમ�ધારય - મા�હતી-(અ): ‘માગ�દશ�ક’ એ ત���ુસ સમાસછે-(બ): ‘માથાબોળ” બહુ�ી�હ સમાસ છ.ે (1) બ� ેસાચા છે (2) ‘અ’ ખોટ�ુ છ ે‘બ’ સા�ું છે (3) ‘બ’ ખોટ�ુ છ ે‘અ’ સા�ું છે (4) બ� ેખોટા છે

QUE...

- સમાસના �વ�હ માટ ેનીચનેામથી � ૂજોડક�ુ સા�ું છ.ે - આગ વડ ેચાલતી ગાડ� – ��� - નવરા�� - કમ�ધારય - સ�તદ� – બહુ�ી�હ - મહા ��ુષ – કમ�ધારય - મા�હતી-(અ): ‘નમ�દા’એ ઉપપદ સમાસછે-(બ): ‘�નાનપાન’ ��� સમાસ છ.ે (1) બ� ેસાચા છે (2) ‘અ’ ખોટ�ુ છ ે‘બ’ સા�ું છે (3) ‘બ’ ખોટ�ુ છ ે‘અ’ સા�ું છે (4) બ� ેખોટા છે

QUE...

- સમાસના �વ�હ માટ ેનીચનેામથી � ૂજોડક�ુ સા�ું છ.ે - યથાશ��ત- ત���ુષ - �રુાણકાર – બહુ�ી�હ - હાથ �માલ– કમ�ધારય - પચંપા�– ���ુ - મહાદવે – મહાન એવો દવે - કમ�ધારય- મહા��ુષ- મહાન એવો ��ુષ- કમ�ધારય- મહાબાહુ – જનેા બહુ મોટા હોય તવેા-બહુ�ી�હ- મહારા�- મહાન એવો રા� - કમ�ધારય

QUE...

- “�શુળધાર” સમાસ નો �કાર જણાવો....? (1)ઉપપદ - (2) બહુ�ીહ� (3)��� ુ - (4)અ�યયીભાવ - “ભારપેગી” સમાસ નો �કાર જણાવો....? (1)ઉપપદ - (2) બહુ�ીહ� (3)��� ુ - (4)અ�યયીભાવ - “માથાફરલે” સમાસ નો �કાર જણાવો....? (1)ઉપપદ - (2) બહુ�ીહ� (3)��� ુ - (4)અ�યયીભાવ

QUE...

- “��ત�દન” સમાસ નો �કાર જણાવો....? (1)ઉપપદ - (2) બહુ�ીહ� (3)��� ુ - (4)અ�યયીભાવ - “આ�વન” સમાસ નો �કાર જણાવો....? (1)ઉપપદ - (2) બહુ�ીહ� (3)��� ુ - (4)અ�યયીભાવ - “ગામગેામ” સમાસ નો �કાર જણાવો....? (1)ઉપપદ - (2) બહુ�ીહ� (3)��� ુ - (4)અ�યયીભાવ

QUE...

- “ઉભયા�વયી” સમાસ નો �કાર જણાવો....? (1)ઉપપદ - (2) બહુ�ીહ� (3)��� ુ - (4)અ�યયીભાવ - “શા�કાર” સમાસ નો �કાર જણાવો....? (1)ઉપપદ - (2) બહુ�ીહ� (3)��� ુ - (4)અ�યયીભાવ - “ખબરદાર” સમાસ નો �કાર જણાવો....? (1)ઉપપદ - (2) બહુ�ીહ� (3)��� ુ - (4)અ�યયીભાવ

QUE...

- “પચંવટ�” સમાસ નો �કાર જણાવો....? (1)ઉપપદ - (2) બહુ�ીહ� (3)��� ુ - (4)અ�યયીભાવ - “પખવા�ડ�ું” સમાસ નો �કાર જણાવો....? (1)ઉપપદ - (2) બહુ�ીહ� (3)��� ુ - (4)અ�યયીભાવ - “ચોઘ�ડ�ું” સમાસ નો �કાર જણાવો....? (1)ઉપપદ - (2) બહુ�ીહ� (3)��� ુ - (4)અ�યયીભાવ

QUE...

www.studyiq.com