budizmde manastir hayati monasterys life in bouddhism

8/3/2019 Budizmde Manastir Hayati Monasterys Life in Bouddhism

1/99

T . e .

ANKARA DNivERSiTESiSOSYAL BiLiMLER ENSTiTDSU

FELSEFE VB DiN BiLiMLERi (DiNLER TARiHi)ANABiLiM DALI

Tez D am sm amDo~.Dr. Ahmet Hikmet ErogIu

HazrrlayanEmine Zebra Turan

ANKARA-2004


2/99

T . e .ANKARA DNiVERSiTESiSOSYLA BiLiMLER ENSTiTusDFELSEFE VE DiN BiLiMLERi(DiNLER TARiHi)ANA BiLiM DALI

BUDizM 'DE MANASTIR HAY ATIY tiksek L isans T ezi

T ez Jiirisi D y el,

Imzasi~\~

Tez Smav Tarihi .


3/99

BUDizM'DE MANASTIR HAYATI

i


4/99

c) Vajrayana Ekollme Bagh Manasnr Hayati .55

n.BOLUMBUDiST M ANASTIR HA Y ATININ M AHiYETi VE KURALLARI .57

A M AN AST IR H A Y AT IN IN (SA NG HA T ESK iLA TIN IN ) 57MAHiYETiB. M ANASTIR (SANGHA TESKiLATINDAKi) HAYATINDA Ki

KURALLAR. 611) Manasnra G~ Kurallan 632) M anasurdaki D iger Kurallar 653) Budist Kesislerin Hiyerarsisi, 694

C. m

4) Kesislerin Laiklerle Illskileri 85SO NU c : : : .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89. .BmLIYOGRAFYA 92

II


5/99

ONSOZ

Giiniimiizde Ban toplumlarmda Budizm'e cok biiyiik. ilgi vardir, Bu neden1e, Bandiinyasmda Budizm'le ilgili cahsmalar oldukca fazladir. Ancak:, Tiirkiye'de bu konudayapilan cahsmalann sayisi azdtr. Bunun bashca nedenlerinden biri Budizm'in kutsalkitaplannm Sanskritce ya da Palice olusu ve Tiirkiye'de Sanskrit ve Pali dill iizerinecahsan ilim adamlannm cok az olmasidir, Bu cahsmalarm Ban iilkelerine goreTiirkiye'de daha az olmasmm bir baska nedeni ise Bati'da Hint kiiltiiriiniin Tiirkiye'yegore daha iyi bilinmesi ve Hint kiiltiiriin Ban'da daha eskiden yerlesme imkambulmasidir. Halbuki Tiirkiye'de Budizm denildiginde akla ilk gelen yoga, meditasyon,pozitif enerbilinmemekt

Ttirl

oniinde cokBudizm'e bi

Budizm'i taruma noktasmdaki cahsmalar son derece snnrhdir. Ban'da Budizm'e ilgi 19.y.y'da baslarms ve 0 donemden itibaren bu konudaki eserler Ban dillerine cevrilmistir.Tiirkiye'de daha yeni yeni bu konunun iizerinde durulmaya baslanrmsnr.

Giiniimiizde Hint kiiltiirii ve benzer Dogu mistisizrni ile ilgili olarak Tiirkiye'debir cok yaym yapilmaktadir. Bu yaymlarda Budizm bir felsefe, bir yasam bicimi gibisunu1makta ve kamuoyu yanhs bilgilendirilmektedir. Bu sebeple Budizm'in objektifolarak arastmlmasr gerekmektedir.

Budizm dini cok eskiye dayanan bir gelenege sahiptir. En eski bekar rahiplerteskilan Budizm'de gorii1mii~tiir. Zoot bayatma oldukca onem veren Budizm'in, diger

III


6/99

dinlerin ziiht hayatma etki ettigi ileri siiriiJmektedir. Bu baknndan da Budizm'dekimanastir hayatmm bilinmesi onem arz etmektedir.

Budizm'i an lamak iyll, oncelikle Buda'nm hayatnu anlamak gerekmektedir.Buda'nm hayatmda ziiht yasannsr cok onemli bir yer tutmaktadtr. Zaten Sanghateskilatmt kuran kisi kendisidir. Buda'dan sonra bu te sk ila t g elismey e ve yayIlmayadevam etmistir, Buda'dan sonra Budizm'de farkh mezhepler ortaya y J k t l W - gibi, farkhmanastir ekolleri de kar snmza c ikmaktadi r,

Cahsmarmzda bir girls ve iki bOlfun bulunmaktadtr. Giriste konunun onemi,amaci, snnrlan, kapsann, kaynak1an ve metodu hakkmda bilgi verilmistir, BirincibOlfunde ise Budizm'de manasn r hayatmm ortaya yIkIl ve manasn r hayatmm ya~l ele

..;1.....; .. ,ventmisttr. manasnr ha:destek olan

babam Ahmet Turan'a da te~kkiirii bir bore bilirim.

IV


7/99

GiRiS:

A. KONUNUN AMACI VB ONEMi

Budizm inancmm temelinde "Buda'ya SlglD11'1II1, Dhamma'ya siguunm,Sangha'ya s18uurnn" ifadesi yer almaktadir. Aynca Budizm'in temel felsefesiNirvana'ya ulasmak ve onda yok olmaknr.

Budizm'e gore, bu dinin uy ana inane unsurundan biri olan Sanghateskils

onem

Nirvaiulasaryasan

kazarulmasmda ve ogrenilmesinde de rahiplerin rolil cok buyiiktiir. Bu nedenleSangha'yi anlamadan Budizm dinini anlamak oldukca zordur.

Mistik felsefe, yoga pratigl, meditasyon ve manastir hayati Budistgeleneginde yer a lan bashca konulardir. Bu konularIa ilgili Tiirkiye'de yaymlar vekitaplar basilmakta, konferanslar seminerler diizenlenmekte, hatta toplumeditasyon uygu1ama1an yaptlmaktadrr, Ancak, bunlarm tam olarak dini mahiyetiTiirk toplumu tarafindan bi1inmemektedir. Bu tiir uygu1amaIann Budizm'deki dinimahiyetinin anlasilmasma katki saglamak da tezimizin amaclanndandir.

1Dictionnaire du Bouddhisme, Albin Michel, Paris 1990, 4432 Maurice Percheron, Le Bouddha et le Bouddhisme, Bourges 1968, 45~46

1


8/99

Tezim izin am ac i sadec e m anasnr hayatm m yapisnn, kuraI1anru, isleviniortaya c ikarmak degil, aym zamanda Budizm 'i yayan, belirli n orm la ra o tu rta nSangha teskilanm anlayarak Budizm ' deki diger unsurlan kavram ada bir kopriirolil iist1enmektir.

Tezim izin baska bir am ac i cia, TUrk to plumuna , yoganm, meditasyonunsadece psikolojik olarak rahatlam a amaciyla yap i lan u yg ula ma la rd an ib are tolmadigi, b u u yg ula malarm aym zamanda dini bir ibadet oldugu da ortayakoymaktrr.

B . KO NUNUN KAPSAM I VB YO NTEM i

icinbOli inetmelkollru

Buda hayattayken herhangi bir bO liinm eye ma ruz ka lm ayan B ud izm ,onun vefatm dan sonra Hinayana ve M ahayana Budizm 'i oIm ak iizere iki biiyiikkola aynlrm snr. B iz bu iki koldan ayn ayn bahsetmek yerine genel a n 1 a m d a

manastir h ayatrm ele alm ayi terc ih ettik. A nc ak, bu teskilan i nc e le rk en mezhepl erarasmdaki farkhhklara da kisaca deginmeye ~ahtIk. C ok farkh mezheplerinmevcut oldugu Budizm'de he r m ez heb in Sangha teskilatmi ele a lmak yerinekurulusundan itibaren, Sangha teskilatm m tarihi seyrini kisac a inceledik. Busiirecte; teskila tm y ap ila nm asm i, ge nislem esin i ve yayilm asim arasnrdik. Bu

2


9/99

teskilatlanmanm zamanla hangi boyutlara geldigine baknk ve giiniimiizdekikonumuyla layaslamaya cahsnk.

Konumuzun iy i anlasihnasnn saglamak icin, oncelikle Buda'dan oncekidonemde Hindistan yoresinde dini ve siyasiyaptyi incelemeye cahsnk,

Budizm'de ki m a n a s n r hayati, buyfrkolyude bu dinin kutsal kitapIarmadayanmaktadir. Bu yiizden tezimizde Budsitlerin kutsal kitaplan olan Tripitakahakkmda da bilgi verdik. Bu cercevede, ozelliklemanastir hayanm dogrudan konuedinen Vinaya Pitaka'dan daha cok bahsettik. Vinaya Pitaka'nm Fransizcaderlemesindenfaydalamnaimkambulduk.

BudlziTnrkceserlereserleilayas Jkitaplardan yararlandik. Fransizca y~ eserlerden olan Andre Bareau, Lavoix du Bouddha ; Edward Conze, Le Bouddhisme; Bernard Faure, LeBouddhisme ; RAGard, Le Bouddhisme ; Denis Gira, Comprendre LeBouddhisme ; Joseph Masson, Le Bouddhisme; Kogen Mizuno, Les PrincipesFondamentaux du Bouddhisme ; Maurice Percheron, Le Bouddha et LeBouddhisme ; John Snelling, L'essentiel bu Bouddhisme; Lilian Silburn, LeBouddhisme; Albin Michel, Dictionnaire du Bouddhisme; Peter Harvey, LeBouddhisme; Jacques Brosse, Le Bouddha; David-Neel Alexandra, LeBouddhisme du Bouddha; Andre Migot, Le Bouddha ; Ananda K.Coomaraswamy

3


10/99

et i. B. Homer, La pensee de Gotama-Le Bouddha ; Edward Conze, Lebouddhisme; Mohan Wijayaratna, Les Moniales Bouddhistes isimli cahsmalankullandtk. Bunun dismda giiniimiiz Budizm'ini t annnak icin bu dinle ilgili baziinternet sitelerini de dolasnk. Aynca Budizm hakkmda yazilan makale vedergilere de goz atnk.Budizm'i bir felsefeden cok din olarak:, objektif bir sekilde ele aldik. Konuya

tarafsiz bir sekilde ya kla sa ra k, m an as tir hayanm ana esaslanyla ele aldik.Budizm'i ele ahrken deger yargrsi ortaya koymadik. Konuyu tasviri bir sekildeinceledik. Zaman zaman manstir hayan ile ilgili diger dinlerdeki anlayis ve

Budizm.'deki belli bash kavramlan anlayabilmek icin Hinduizm'dekikavramlardan da haberdar olmak gerekmektedir; ~iinkii ik i dinde de ortakkavramlar vardir, Budizm'de bulunan bu kavramlar Buda'nm sozleriylealakahdir.

1) Budizm'deki Temel KavramlarBudizm'de manasnr hayanm anlayabilmek icin her seyden once bu

dindeki belli bash bazi kavramlan ele almarmz gerekmektedir. C;iinkii Budizm'ianlayabilmek icln ele ahnmasi gerekli, olan bir cok kavram bulunmaktadrr.

4


11/99

Biz, konumuz acismdan ozellikle manasnr hayatiyla birinci derecedeilgili olan kavramIan burada ele aldik. Boylelikle bu kavramlarm her gectigiyerde ayn ayn bir aciklama yapmamayi hedefledik. Ciinkii manastir hayanmirdelerken bazi kavramIan tekrar etmek zorundayiz. Bu arada bazi kavramlarmhem Budizm'de hem de Hinduizm'de aym oldugunu belirtmek gerekmektedir.Ciinkii, bu iki dindebirbirineyakm kavramIan bulmak cok normaldir.

KavramIan aciklamarmzm diger bir nedeni de, Budizm'e yabanci olanherhangi birinin Budizm'in en azmdan mahiyetini anlamasmi saglayabilmektir,Ele alacagnmzkavramIann en onemlisl ve ilki "Buda" kavranndir.

anlarr

gelmebuldu

Budi2

kisidir. Budistler, gecmis diinya caglannda birkac Buda'nm buhmdugunu vegelecekte de yine diger Buda'larm var olacagnn kabul etmekle birlikte icindebuhmdugumuz diinya devrinde yalmzca bir Buda'nm, yani Gautama'nm varhgmibenimserler.f

Aynca Buda sozciigu Budizm'de bir mertebeyi anlatmaktadir. Ancakgenel gorii~e gore Buda kavrarm ile M.O 563-483 yillannda yasayan GautamaBouddha kastedilmektedir." Sakya kabilesinemensup olan prens Buda, Budizm'in

3 Bernard Faure, Le Bouddhisme, Evreux 1996, 15.4 Richard. A. Gard, Le bouddhisme, Geneve 1966, 13.5 Gard, 70-71.6 D.Gira, Comprendre Le Bouddhisme, Paris 1989,25.

5


12/99

kurucusu olup, Budizm'i ogretileriyle etrafina yaymis bir kisidir. Pall dilinde veTheravada mezhebinde Buda, diger kisilerden bilgi bakimmdan ve tannsal gii~lerbaknnmdan iistiin olan ~iye denilmektedir. 7

Dharma: Budizm'deki temel kavramlardan birisi de "dharma" dir. Palldilinde dhamma olarak telaffuz edilen, ama S an sk ritc e bir kelimeden geldigi kabuledilen dharma kavrann, kanun, kamat kanunu anIamma gelmektedir. Bu kavramHint dinlerinde cok a n 1 a m h bir kavramdtr. Hinduizm'de Dharma, geni an lamdaadet, fazilet, hak, vazife ve odev, dar an lamda is e ayin ve her kast i~in ongoriilenvazife i~in kullamhr. Budizm'de ise dharma, hem Buda'nm ogretilerini, hem devarhgt sartlandiran kuvvetleri ifade eder.

ve ViDharn

felsefBudizm'de Dharma'nm bir diger ismi de "Abu Dharma" dir, Nitekim

Budist kutsal kitaplarmm ikiye bOliindiigu varsayilrms ve Abu Dharma'nm bubOlUmlerden birisi oldugu soylenmistir. Abu Dharma denen bu bOliimde ytiksekablak, meditasyon ve basiret gibi konular yer almaktadir. 10

TUm bu farkh manalardan cikartacagirmz sonuc; Dharma, Buda'nmogretilerini toplayarak taraftarlarmm olusturdugu ogretidir. Boylelikle Dharma

7Gard,71.8 E dw ard C onze, Le B ouddhism e, P aris 1995, 32.9 G ard , 95 .lOBkz. M .P erc b ero n, 4 1.

6


13/99

hem teorik ogretiyi, hem de Buda'mn pratik ogretisini ifade etmektedir. KisacaDharma Budizm'in temel ogretisidir.

Sangha: Tezimizin an a konusunu teskil eden sangha da Budizm'in temelkavram1armdan birisidir. Samgha, sankha da denilen bu kavram pall dilinde veSanskritee'de aymdir ve Budist rahipler topluhigunu ifade etmektedir. Bu kavram,aym zamanda Budizm'de rahipler teskilatmm ozel ismidir, kes is le r top lu lugunaverilen ortak addir, Bu kavram Buda'mn yamnda olusan cemaatin zaman1a ozelbir ismi olmustur." Sangha bir toplulugu ifade ettigi gibi, ortak mekanizmaylahareket eden, farkh gelenekleri de ic in de b annd tra n bir ekoliin de semboliidiir.

Sanghkabul

evleriBudist rahiplerin yasam ta rzmm en belirgin ozelligidir.13

Cok a g t r kurallan ve sartlan kabul eden bu kesisler kurtulusa ulasmakiyin sangha'ya girmislerdir.i"

Sangha teskilan dort bOliimden olusmaktadir; erkek kesisler, kadmkesisler, laik erkekler ve laik kadmlar. Budizm'de erkek kesislere upasakas ( palldilinde bikkhu), kadm kesislere ise upasikas (pall dilinde bhikkhuni)denilmektedir; bikkhu terimi aym zamanda da diinya esya l a rmdan kopan ~i

11D.Gira, 88.12 Gard, 205.13 John Snelling, L'Essentiel bu Bouddhisme, Dorset (France) 1997, 30.14 Encyclopedie bu Bouddhisme, Paris 1999,445.

7


14/99

demektir . 15 S ang ha tesk ilan B udizm 'in elit tabakasidir b it b aknna, ~iinkii gercekmanadaki Budist ke~~ olandir." Laikler m anasnrlarm m addi desteklerinisa gla dik la n i~ in S an gh a'y a d ah ild irler. L aik le rin sangha te sk ila tmdak i y erin i ile rikibO liim le rd e u zu nc a e le alacagiz, Bazi ek olle rd e o zellik le d e Ma ha ya na e ko liin dela ik le r d e yUce ltil.tn i$ it.1 7 Kesisler g ru p h alin de yasamalanna ragm en laikler vek esisler arasm da tam bit kardeslik hakim di. ~iinkii kesislerin tiim maddiIh tiyac larm i karsilayan laik ler N irvana'ya u l a s m a s a l a r da kesislerin ulasm aortamIarun saglamak zorundaydilar."

Sangha teskilan kendi kendine, bagnnsiz bit sekilde yiiriiyen ve sadece

cekilei

denihr

Vihare

Ayncade kullamlmaktadrr.r" A ym zam anda vihara; B udistler ve C aynistlerc e kesislerinb it a ra ya g eld ik le ri v e g ez indik le ri h alle re v erile n a dd ir.

N irvana: Sanskritce b it kavram olan nirvana ac ilardan ve eylemdenkurtulma anlamma gelmektedir, Ancak bu kavrarru ifade etmek gii~tiir.Sanskritce'de "nir" olum suzluk edandir, "va" ise esinti dem ektir, Bu kavram Pall

15 M oha n W ija yara tna , L es M onia le s B oud dh iste s, P aris 19 91 , 13 .16 Conze, 62.17 F aure , 5 2.18 E .C onze, Le B ouddhism e dans son essenc e et son developpem ent, Paris 1911,61.19 P ete r H arve z, L e b oud dh ism e, P aris 1 99 0,2 58 .20 Sinasi G iindiiz , "V ihara", D in ve Inane S 5z lfi~ ii, K on ya 1 99 8, 3 84 .

8


15/99

dilinde nibbana seklinde kullamhr, Nibbana'nm kelime a n 1 a t r u ise iifleyerekserinlemek demektir. 21

Bu kavram siirekIi ohislann ya da kIsrrdongiilerin sona ermesini ifadeetmekle birlikte, tamamen kaybolus an lamma da gelmektedir. Ayru zamanda bukavram bir seyin ortadan kaybolup gitmesi an]arnmJ da ~rr.22

Buda'dan once bu kavram, oliimden sonra gerceklestirilecek bir ruhha1ini ifade etmekteydi. Nirvana bir balama tam bir bilinc halinde olmaknr,Aynca, Buda'nm kendisi nirvana'nm tanmmn yapmad~l i~in, nirvana'run ii~ ~e~ittannm vardtr. Bu t ammla rdan birincisine gore Nirvana, diinya hayatmdan

aIemi t

halidit

hayan.. ,tammlayanlar da vardir, Buna gore, ruhsal gelismenin bir neticesi olan Nirvana,kisinin mistik yollarla ulasabilecegl bir ruh halidir.26 Budizm'e gore Tannlar bileNirvana'ya ulasmak i~in insan bedenine girerler.27

Yukanda genel tarumlanm verdigimiz Nirvana kavranu Budizm'in ikibiiyiik mezhebi olan Hinayana ve Mahayana'da daha ozel bir an1am ifadeetmektedir. Hinayana mezhebine gore Nirvana yokluk demektir. Mahayana

21 D.Gira, 62.22 E nc yc lo pe dic du B ou dd hism e, 4 61 .23 Gard, 18.24 Faure, 116.25 Percheron, 63.26 C onze, 11 O .21 P erc he ro n, 4 2.

9


16/99

mezhebi ise Nirvanayi, ruhun kavustugu metafizik bir mutluluk olaraka lg ilamakt ad ir . N i rv ana bir c e sit a yn lmayi ifade etmekle birlikte, bu varhktan yokolma degildir, yok olan se y a rz u ve ihtiraslardtr. Nirvana, sadece kesislerin u1atlglbir derecedir ve Budizm'de nihai hedefi ifade etmektedir."

N irvana kavra mi Vedalar ve Upanisadlar gibi eski donem e ait Hindumetinlerinde gecmemekle birlikte, Bhagavad Gita'da ve Mahabharatadestanlarmda da yer almaktadtr. Buralarda 0, tannsa1 aIemle birlik icindeldkurtuhnus ruh1arm mekam an lammda kullamlmaktadrr.P

N irv an a k av ra rm son olarak da bir soniiii ifade eder. Sondttrtllen ~ey is earzular ve isteklerdir. Buda'ya gore

gelme

oldiirl

onceLka rma eylem, eylemler biitiinii a n 1 a n n n a gelir. Bu hayatla baska bir hayatmarasmdaki bagr ifade eden karma bir sebep-sonuc ilik:isidir.33 Karma kavrannHint dinlerinde ortak ku11am1maktadtr. Bu kavram hem Hinduizm'de, hem deBudizm'de vardir. Karma kavrami eski Vedalar devrinde goziikmez,Upanisadlarla ortaya cikar.

28 Gira, 65.29 Giindiiz, "Nirvana", 286.30 Gira, 63-64.31 Percheron, 62-63. Ayrmtilt bilgi icin Eugene Burnhouf, introduction a L'histoire du Bouddhismeindien, Paris 1876.32 Jean Varenne, "Budizm", Din Fenomeni (cev, Mehmet Aydin), Konya 1995, 363.33 Percheron, 9.

10


17/99

Karma, gelecek hayattaki sosyal farkhWdar, gelecekteki iyi-kotiikaderin oneeki hayatta yapilan iyi-kotii isle r so nu cu o lu stu gu nu ifade eden birkavramdir. Buda'dan onceki donemde karma boyle billnmekteydi. Buda'yagore, her sey yaptlan fiile, 0 da anlayisa baghdrr. Budizm'de karma, anlasilmasizor bedeni bir gUy olarak gortilmekte dir. B ud a, kast sistemini re dd ettig i ic inkarmayi iradi bir davramsa bag la rms t ir . 34

Trans: Trans, ah lak ve disiplin semboliidiir. Sanskrit dilince samadhi

olarak nitelendirilen bu kavram Budizm'de eok onemli bir yere sahiptir.Yunanca "synthesis" kavrannyla e sit go rt ll en samadh i yogunlasmak manasma

kavrarTranssteknik

alrrlar.37 Bunun iyin rub cok onemlidir. R o o farkh hallere gecerken kullamldig;iyin, bir OZ benlikten bahsedemeyiz. Viicud diinyadan kaybolsa bile rubSamsara'yi gercek lest irmeden kaybolmaz."

Samsara: Hintlilerde yaygm olan bu inarnsa gore, rub siirekli birkIsrrdongiiniin icerisinde olnp, siirekli goy halindedir. Samsara bir baknnaruhnn siirekli gOy etme olayidir. Bu sebeble ruhun kurtulusu icin ruhu, dogumve om carkmdan kurtarmak gerekmektedir. ROOu degismezliginden,

34 D.Gira,20.35 E .C onze, Le B ouddhism e dans son essenc e, 11536 B lo om field;C ain; Ja ffe; K ory; T ransand antal M editasyo n (c ev N ahit O ralb i), istanb ul 1975, 32-33.37 P erc h ero n, 7 4- 75 .38 P erc he ro n, 5 8.

11


18/99

tekranndan, bikkmhgmdan, karmasikhgmdan kurtannak gerekir." K im inego re Ta nn la r b ile b u k is ird ongud en kurtu lamamakta drrla r."

B ud izm 'd e s am sa ra k e1 im e sin i v ip ak a k elim e si ifa de e tm e kte dir. K i m : ik ayn ak lard a vip ak a tesad iifi b ir d og ustu r, e ylem le alak ah b ir e y d eg ild ir. Kimikaynaklarda ise dogru o la n e ylem in kars ih gid ir. 41

B udizm 'de tekrar varolusu gerc eklestirm ek ic in o len b iri olfuniiniinardmdan diinyaya geri gelir. Buda bu dirilm eyi belli b ir zam an dilim ineyaymarmsnr. Do layis iy la olen kisi hem en tekrar dogar ya da belli b ir zamandans on ra te kra r d og ar.42

toplursmif laolusm

dahil olmayanlara da "Parya" denilm ektedir. H int inancm a gore insanlar,yaranci T ann B rahm a'nm yeitli uzuvlarm dan yaranlnnsnr, Brahmanlar, kas tsistem in de en o nem li v e en listte tu tu lan k i ilerd ir.45 Kas t I a rda b ir d ig er k astageyi, diger b ir kastla evlilik m iinasebeti bu yolIarla herhangi b ir kansnnk esin lik le k ab ul e dilm e z. Kisinin hangi kasta ait oldugu dogum undan itibarenb ellid ir v e b unu y8 . 8l1 1boyu d eg istirm e im kam d a yo ktu r. Kas t s is tem i a str la r

39 Ek rem S ankc io g lu , Baslangictan G iin fu niiz e D in le r T arih i, Is pa rta 2 00 2, 1 91 .40 D .G ira , 20 .41 En cyc lo p ed ie d u B oud dh ism e, 462.42 Encyclopedie, 463.43 Percheron, 45.44 P lu rid ic tio nn aire L aro us se , N an cy 1 98 2, 2 35 .45 G.Tfune r-A .K i ic i ik , 9 9 .

12


19/99

boyu Hint toplumunun temel yapismi olusturmus ve varhgnu giiniimiize deginsiirdiirm~tiir. 46

Buda, kast sistemine karsi yIknu.ve kisinin N irvana 'ya u lasm asm da kastsistemini bir engel olarak gonn~. Nitekim Buda, kendi toplumunda kastsistemini tamamen ortadan kaldmmsnr.

Mahayana: Biiyiik yoI, ya da biiyiik araba an1amma gelen bu kavram birBudist mezhebine verilen addir." Biitiin toplumun kurtulusunu gaye edinenbu mezhebin ne zaman dogdugu bilinmemekle birlikte, mensuplan tarihselBouddha'yi tannlastmms; onun baslangictan beri var olan ilabi bir varhk

Maha;

olabileyaygtt

ve~

inamslann Budizm'e girmesine de neden olmustur." Mahayana mezhebindesamsaradan sadece Buda'nm metoduyla kurtulunur.V

Hinayana: Kiiyiik araba ya da kiiyiik yol an1amma gelen bu kavram,Budizm'in diger ikinci biiyiik mezhebinin ismidir.52 Muhafazakar ve gelenekcibir yapiya sahip olan bu Budist mezhebe gore, Buda acilardan kur tu Ima ve

46 Gtlnduz, "Kast ",215.47 E .C onze, L e b ouddhism e dans so n E ssenc e, 139~ 140.48 Tu rne r- K i i~ i 1k , 169.49 G lind flz , " M ah aya na "~ 2 42 .50 Percheron, 106.51 P er ch er on , 1 05 ~10 6.52 F au re , 1 14 .

13


20/99

aydmlanma yolunu ogreten bir rehberdir." Hinayana mezhebi bir 90k kolaaynlrms o1mak1abirlikte bunlardan en onem1i1eriTheravadin ve Servastivadinekolleridir. Giiniim:uzde Theravadin ekolii yaygm konumdadir. Hinayanamezhebi ozellikle Seylan, Tayland ve Burma'da yaygmdrr.54 Hinayanamezhebinin en onemli metinleri Pall dlllndedir." Hinayana mezhebi Buda'nmogretilerinin ah lak i yonfi iizerinde israr etmektedir." C i i n k i i onlara gore,insarun mutsuzlugu dunyevi arzulanndan fieri gelmekte ve bundan kurtulmanmtek yolu da , bu istegi yok etmektir.57 Hinayacilar, Bodhisatvalara ve rogerBudalara, varhklan Gautama'runki gibi ispat edihnedigii9in inanmazlar.58

Pitasekillenmistir. Bu yiizden kitaplarm olusumu ve i9erigi hakkmda bilgiverecegiz,

a) Tripitaka'nm OluU1DuKutsal kitaplarm toplanmasi ve yazilmasi Budizm'deki en t a r nsmah

ve en kansik konulardan bir tanesidir. Bu sebeple detaylara 90k fazlainmeden farkh gorii~lere yer vermeye cahsacagrz, Budist kutsal kitaplan

53 Fau re , 1 6.54 G fin diiz , " Hin ay an a m a dd es t" , 1 72 .55 Faure, 24.56 E .C onze, Le b ouddhism e dans son essenc e, 139-142.57 A yd m, 3 66 .58 Pe rcheron, 103.

14


21/99

toplannns ve bunlara Tripitaka denilmistir, Budistlerin kutsal kitaplarmmo lu sma si b elirli bir siirec icinde olmustur, Kutsal kitabm olusturulmasmdakien biiyi.ik sorun, Buda oldiikten sonra ortada yazili bir metninbulunmamasidir. Yazih bir metin olmadigt gibi Buda'nm zamanmdan kalmaherhangi yazih bir dokiimana da rastlamlmarmsnr, Buda'ntn Oliimiindensonra bir taknn rivayet hatalan olmus olsa da bu kitaplann Buda'nm hayanmve 0 donemdeki tarihi olaylan ele aldig; kabul edilmektedir. M.O 1. astrda

yapilan birinci konsil ile kutsal kitaplartn toplamp yazilmasi arasmda gecenzaman tam olarak bilinmemektedir. Ama U da bir gercek ki, 0 donemden

Bar]kurs _tarafindan halka ifahl bir sekilde aktanlrmstrr. Bunlar kulaktan kulagayillarca nakledilmistir. Bu ogretiler cok daha sonralan yaztya gecirilmistir.

Kutsal metinler Palice ve Sanskritce yazihmstrr. SanskritceHindistan'da kul1amlan yaygm, eski bir dildir, Palice ise Sanskritce'ye goredaha yeni bir dildir. Asltnda, Buda'nm konustugu dilin "Mahagdi" adialtmda Pali diline yakm bir dialekt oldugu da diiiiniilmektedir.62

59 Mizuno Kogen, Les Principes Fondamentaux du Bouddhisme, Vannes 2000,15.60 Aoka M.O 307 yilmda dogmus ve M.O. 264 yihnda Magadha krah olmustur. M.O 260 yilmda isekutsal kral Han edilen bu kisi M.O 250 yihnda Budizm'i kabul etmistir. Budizm'in yayilmasmda cokbiiyiik rol oynayan Aoka hakkmda bilgi icin bak Encylopedie du Bouddhisme, 48-49.61 Percheron, 85.62 Bkz Andre Migot, Le bouddha, Paris 1959, 87.

15


22/99

Hinayana mezhebinin kutsal kitaplan Pallce'dir. Mahayanamezhebininki ise Sanskritce'dir, Bu kitaplar konsillerde gelenekler iizereuygun bir sekilde derlenmistir, Bunun dismda bu kutsal kitapIarmyorumlannns sekilleri de vardir. Tripitaka'nm yorumlan arasmda en cokbilinen Bouddbaghosa'dir. "Milinda'nm sorulan" bu konuda ikinci sirayialmaktadir.f

Palice ve Sanskritce dilleri dismda kutsal kitaplar Cince ve Tibetce'yedaha sonralan ise Mogolca, Japonca, Kambocca ve Sengalce'ye decevrilmistir, Pall dilindeki kutsal kitaplar Theraslarm (yani eskilerin) kutsal

Rajagriha'da 500 rahip bulusmus ve bir konsil dtizenlenmistir, Yaptlan ilkBudist konsil'in bu oldugu samlmaktadrc/" Nitekim bir yak alime gore isePall dilindeki kutsal kitaplarm yaziya gecirilmesine yaptlan bu ilk konsildekarar verilmistir,

Coguna gore ashnda baslangieta bir tane sepet vardi, 0 da Suttalar'di,En son yazikltgi sarulan Abhidhamma Pitaka 3. konsilde, yani M.O 253'te

63 Migot, 86,64 Pe rcheron , 85.

16


23/99

Patalipoutra'da yapilan konsilde duzenlenm istir, A ma bu kitap sepeti miladiI. asra yakm bir zamanda yazrya g~irilmitir.65

B uda O l d iig iin de hanrasi haIa yaygm dt ve onun yanmda vakit gecirenkesisler hayattaydi, Bilgilerin taze ve Buda'ya yakm kesislerin ha la hayattao lma smdan do la yi, k es is le re inananlar arasm da herhangi b ir gorU ~ aynhgl dayasanmamaktaydi. AIDa zamanm gecmesi, otorite boshigu ve kutsalkitaplarm yazilmanus olm asi taru sm alan da beraberinde getirm istir, C;iinkii

B ud a herhang i b ir sekild e o gretisini sistem lestirm em istir, sad ec e kendisines ik s oru Ia n so ru lara c evap verm ekle yetinmistir, B ud a o ld iig iind e so ru nla r

basldokAmkitav iinL-bun la rm ku ts al k it ap landi r.

En ge~ anlam da kutsal kitaplann yaziya gecirilmesi M.S. I. asirdabaslarms ve iiy asrr kadar devam e tm is tir; y an i bu is lem , Buda'nm oliimiindenyaklasik do rt a sir s oma gerc e kle sm istir,

Kutsal kitabm olusumunda bir baska so run da Sanskritc e kutsalk ita pla rm d an e lim iz e b ir b iitiin ha lind e ulasmamis olmasi ve bize ulasanlannd a pa rc a pa rc a o lm a sid ir.

65 Pe rcheron, 85 .66 Gira, 115-116.

17


24/99

A sird an a sira sOzlii olarak nakledilen kutsal kitap gelenegi, M.S. 1.asirda Sri Lanka'da yazrya gecirilmistir, Theravadin mezhebindekilertarafindan ele a lman kitaplar Palice yazihmstir, Daha soma M.S. II . asirdaSanskritee olan kutsal kitaplar olusturulmustur, imparator KonishkaKasmir'deki konsilde bu kitaplan yaziya gecirtmistir,

SuttaIarm ilk seki ller i Sanskri tce 'den diger dillere ve farkh dialektlerecevrilmistir, En sonunda Sanskritce olan kutsal kitaplar otorite kabuled~tir.67 AIDa sunu belirtmek gerekir ki Tripitaka Theravada gelenegininkabul ettigi kutsal kitap biitilniidiir.

Vajr

Samkach

ekoI

sonralan bu kitaplar Sanskritce'den diger dillere yevrilmitir.68Metinler ilk etapta ezberleniyordu ve rabiplerin yazma gibi herhangi

bit dertleri yoktu. Nitekim kral Asoka'nm oglu Mahindra, Seylan'a birmanasnr kurmaya geldiginde orada bu metinleri ezbere okumus ve oradakikesislerden ezberlemelerini istemistir, Bu neden1e e1imizde bulunan en eskive en saglam kaynagm Seylan'dan kalan Tripitaka oldugunu savunango~ler bulunmaktadir. M.S.1. asirda Sri Lanka' h kesisler metinleri Palldilinde yazmislardir. Bu metinler son seklini ahncaya kadar birkae evreden

67 Ayrintrh bilgi icin bak J ac que s B ro ss e, L e Bouddh a, P ar is 1997.68 Gard, 51.53.

18


25/99

gecmis ve yi l lann gecmesiyle birlikte bu metinlerde bir takim degisiklikler de

Budist kutsal metinlerinden, Sutta PitakaIar'm orijinalliginikorudugusoylenmektedir, fakat yine de bazi Budistler bu konuda hemfikir degildirler.7oNitekim Buda'nm en yakm ogreneisi olan Ananda'nm bizzat kendisininBuda'dan aldlgl egitim sonueu Suttalar'i yazdig; da soylenmektedir."Sonradan bu kitaplan derlemek i~in bazi konsiller dtizenlenmistir. Bukonsillerde ifahi olarak konusulan ve kimi ke~ler tarafindan yazilnusdokiimanlar toplammsnr. Ayn bir gOrUe gore Buda Oliinee de

ogretinin cabuk ve genis bir sekilde yayilmasi i~in Buda, kesislerlne popiilerolan dialektlerde kutsal ogretisini yaymalanm da emretmistir. Buda, tiimHindistan'i dolasarak kurtulus ogretisini yaynnstir. 0, Ganj havzasmdan pekuzaklasmarmstir, ama onun mfuitleri gidebildikleri her bolgede Dhamma'yianlatnnslardir. donemde Hindistan'da bulunan bir cok dialekt Budist kesislertarafindan kullarulmaktaydi. Bu dialektler arasmda Pali dill Hindistan'm orta

69 Per ch er on , 8 6.70 Pe rche ron , 85 -86 .71 Pe rche ron , 85 .7 2 Mizuno, 14.

19


26/99

bOlgesinde kullaruhyordu. Dolayisryla Budizm'de yer alan bazi kelimeler vekavramlar Pall diliyle ve dialektlerle iC ice ~tir.73 Zamanla Budizm'egiren bu kavramlar dinin parcas i haline gelmistir, S W a m olarak: aktanlrms,daha sonra yaziya gecirilmis ve kurulan manasnrlarda ezbere okunmus budokiimanIar giiniimiize kadar ulasrmsnr. 74

Budizm'de her grubun kendine gore bir gelenek kitabi vardir. Bunabir de Budizm'in elastik yapismi eklersek kanon daha da genisler. v i i n k i iyeniliklere acik olan bu din her iilkenin konumuna gore sekillenmistir,Degisik kiiltiirlerden de etkilenen Budizm dini en cok Hindistan' da degisirne

Bubuhkunbelliulas _

Sangha teskilatmm en biiyiik gdrevlerinden birisi kutsal kitaplarmtoplanmasi ve yazilmasi olmustur. Kesisler once Pallce'de sonraSanskritce'de ve daha sonra da farkh dillerde olan kutsal kitaplanderlemislerdir. Bu derleme yillar, hatta asirlar siirmii~. M.S. II. asirdaSanskritce olarak: derlenen kitaplar daha sonra IV. ve V. astrda Cince ' yecevrilmistir ki, Cince terciimeler en eski ve en cok olan terciimelerdir. 77

73 Gard, 53-55.74 Gard, 51.75 aynntih bilgi icin bak Migot.76 B ro ss e, 1 37 .77 B ro ss e, 1 35 .

20


27/99

T ibet'e Budizm 'in girisi V II. a srrd a o lmu stu r, Bu nedenle Kutsalkitaplar Sanskritce 'den VII. ve V III. a sird a T ib etc e'y e cevrilmistir. Tibetceterciimeler daha nettir ve orijinal olan Sanskritc e'ye en yakm olanlardrr. A m aH in tli g ramer cile r klasik bir m odel otu rttuldan icin T ib etc e 'y e te rc iime le rkolaylasnnsnr, Bu terc funeler sayesinde de Budizm kutsal kitabi elimizek adar ~~ rr.7 8

b ) T r ip it aka ' run Boliimleri:Budizm'in ka no nik kita plar b iitilnii o la n T ripita ka daha once

bu kitap oldukca teferruathdrr. V inaya kitabma gore gercek Budistlerrahiplerdir; Ciinkii B udist kurallanm n tiim iiyle uyg ulanm asm a en cok onemve ren on la rd rr . 80

ba. Sutta PitakaSuttalar bes bOl i ime aynlnnstir: Dighanik ay a, Ma .tih imanik ay a,

S am yu tta nika ya , A ng utta ra nik aya , K hu dd ak an ik ay a, B u b O liim le rin ic erig inlsrrayla ele alac agiz. Suttalar Sanskritce de dort bO liim den, Palic e'de ise bes

78 M igo t, 87 .79 aynntih bilgi ic in A ndre B areau, R ec herc hes sur la B iographie du B ouddha dans les Sutta Pitaka etIe s V in ay a P itak a A nc ien s, P aris 1 96 3.80 D .G ira, 96"97; C onze, 62; F aure, 55.

21


28/99

bOliimden olusmaktadir, Suttalar uzunluk1arma gore dilzenlemistir. Kiminegore Sanskritce Suttalar kaybolmus , sadece Palice olanlar ~rr.81

Birinci b5liim: Dighanikaya, uzun dilimIerin ozeti manasma gelen burisale budist doktrinin anlatumyla baslamaktadir. Farkh meslek sahibik is il er in aydmlanmasi konusu islenen bu risalede statfinfin onemsizligindenbahsedilmektedir. Dighanikaya'da ikna edici bir iislupla ahlak ogretimi eleahnir. y~ olan felsefi dii~finceleri ele a lan bu kitap aynca g elm is g ec m iseski Budalan da a nla tm aktad ir. G erc ek bir Buda'da bulunmasi gerekenozellikler ele ahmr.82

ikinci b5liim: Majjhimanikaya Kitabrdrr ki Buda'mn konusmalanm

a s uiizeJolmen s

O~fincii bohlm: Samyuttanikaya Kitabi Buda'mn farkh konulardakivaazlanm icermektedir. Bu kitapta Buda'mn Benares'deki yaptig; meshurkonusma da bulunmaktadir. Buda, bu kitapta aydmlanmasmm nasilgerceklestigini ve orta yola nasil ulastigrm anlatmaktadir, Aynca Buda'mnaydmlanmasmdan sonra yaptlgl bir vaazi da bu risalede yer almaktadir.

Dordtmcu bOliim: Anguttaranikaya, Bu bir ek kitap seklindedir vediger kitapIara gore de cok eskidir. Budizm'in sistematik hale gelmesinianlatmaktadir. Buda'mn tavsiyelerinin de yer aldigi bu kitapta, kisinin daima

81 B ro ss e, 1 35 -1 36 .82 F ern ard C orn te , L es liv re s sa cre s, P aris 1 990 , 1 6-1 9.

22


29/99

~iiphe ic in de o lm as i gerektigi anlanlmaktadrr. Budist olan kisinin disandanyonetilemeyecegi, Nirvana'nm iy aIemde gereeklesecegi iizerinde durulur. 83

Besinci bOliim: Khuddakanikaya, En hacimli kitap koleksiyonuoImasma ragmen, Budistler Icindekilere pek fazla deger vermemektedirler.Bu kitabm 15 tane alt bOliimii vardir. Dhammapada en meshur ve en siirselolamdir. Buda'nm ah lak i ogretilerinin en onemli olanlanm ele a lan bu kitabmUdana bOliimiinde siirler, Hivuttaka bOliimiinde Buda'ya ait sozler,Suttanipata'da da Nirvana, yashhk ve oliim yer a lmakt ad ir. Khuddakanikayakitabmm alt bOliimlerden birisi de Vimanavatthu kitabidir. Vimfulavatthukitabmda ahlaki bikayeler ve e rd em in v urg ula nd ig i so zle r yet almaktadir ,PetkaIerdenge~geyirdigi anlatilmaktadir. Aynca illhikayesi de bu kitapta anlanlmaktadir.

Niddesa kitabi Sutralarm bir endeksi seklindedlr ve Buda'nm ilktalebelerinden olan Sariputta'nm yorumuna da yer vermektedir. Patisambhidakitabi Dharma'nm teorik anlanmidrr. Apadana'lar kitabi ise ilk miiritlerinpaylasim hikayelerini anlatmaktadir. Buddhavamsa ise Buda'nm kendihayanm anlattig; kitaptrr. Buda bu kitapta kendinden once gelmis olanBuda'lan anlatmaktadrr. En son olarak Car iya Pitaka is e g id is at sepetidir.Jataka'daki gecen hikayeleri ele almaktadir . Buda'nm elde etmis oldugu 10

83 Comte, 15-21.

23


30/99

biiyiik fazileti ( bonkoriiik, iyilik, terk, usluluk, eminlik, sabir, kararhhk,yardimlasma, ruhsa l e si tl ik , dog ru luk ) an la tmak tad rr ."

bb. Abhidhamma PitakaTripitaka'nm iiy sepetinden biri olan Abhidhatmna kitabi

M.O.V.y.y'da Budist gruplar a ra smd ak i c rk an an la smaz hk la r sonueu ortayay~trr. Her grubun kendine gore bir doktrin anlaytl v ar dir , F a rk h okullararasm da herhangi b ir derleme yapilmaksizm Tripitaka'nm iiyiincii sepeti olan

be. Vinaya PitakaDisiplin sepeti de denen bu kitapta manastir kurallan yer

almaktadrr, Bu kitap, ah1aki bir kurallar biitiiniidiir ve manasnr disiplinini

anlatmaktadir. Oze llik le ra hip ve rahibelerin uymalan gereken kurallan ihtivaetmektedir .

Vinaya Pitaka'da uzun hikayeler vardir ve koru rahiplerelestirilmektedir. Mesela kitapta koru rahipler denilen rahiplerle sunlar

84 Comte, 15-21.85 Conze, 189.86 Fernard Comte, 15-21.

24


31/99

kastedilmektedir. K~ istifadeei, disiplinsiz ve k6tfi ah lak i tasiyanlar,Vinaya Pitaka kendi icinde aynea b61funlere aynlmaktadir .f"

I.B61fun, Bhikkun'bhanga'drr. Bayan kes is le rle a lakah olan bukitapta Buda'nm klZ(itgl 227 bata yer almaktadrr. Zina, hirsizhk, adam61dfumek, meleklestigini iddia etmek bu batalardandrr. Bunlan yapanlartopluluktan anhr. Mastfirbasyon, bir kadmla ~kiye girme, oviiefi sozler,zinaya yaklasma, birini kfiyiik dfiUrme, yanl t yere ev yapma, iftira veaynmcihk gibi durumlarda rahibin gec ic i bir sUre i~in topluluktanatilmasmm gerektigi ifade edilir. Aynea bu bohrm de bir kadmla karsilasmak,

itiraf etmesi gerekmektedir. Bu kitapta bu itirafin nasil yaptldlSt anlanhr veogretilir. Kura ll arm bu lundugu kitap olan Patimokkha, manastir kurallarmmen eskisi olarak kabul edilir. Bu kitapta gfizel yasarnanm kurallan vekavgalan azaltmarun recetesi verilir.

Vinaya'nm II. bOlfimiinfin ismi Bhikkhunivibhanga'drr, bu kitaptabayan kesisleri ele ahr ve Bhikkuvihanga'nm iyerigi gibidir. Bu kitapbatalarm neler oldugunu icermektedlr. Hata kabul edilen eylemler coktur vekadmlara uygulanan eeza erkeklerlnkinden daba agrrdir, Buda kadm rahipleri

87 Comte, 16.88 Comte, 16.

25


32/99

teskilata a lma konusunda uzun stire tereddiit etmistir, Her ik i bOliimde de,anlanlan h atalar mutlaka ilginc, siiriikleyici ve yasannns bir olaydanalmrmstrr, Bununla verilen ve uygu1anacak olan kuraI1arm daha anlasir birs ek il de kes is le re u la snnlmasi h edef lenmi sti r. 89

Kitabm sonunda ibadetler, ortler, gelenekler, topluluktan aynhk vekopmalara dair hikayeler ve bu kopmalan engelleme yontemleri, ozeldurumlarda uygulanacak hukuki onlemler; suclu olan ke~~lerinbarmdmlmasi, kavgalan dindirme, farkh statiideki ke~~lerin odevleri,kesislerin torenlerden cikanlmalart, bayan kesislerin egitimleri ve secimlerigibi konular yer almaktadir."

89 Conze, 140~143.90 Comte, 16.

26


33/99

I. BOLUMBUDiZM'DE MANASTIR HAYATININ ORTAYA C;IKISI

VE YAYILISI

A. BUD iZM 'D E M ANASTIR HA Y ATIN IN O RTAYA C IK ISI

Budizm'de manastrr hayatmm ortaya ~~1D1 anlayabilmek icin ilkonce, bu dinin kurucusu olan Buda'nm dini telkinlere baslamadan oncekihayat siirecini bilmek gerekir. C i i n k i i Buda, sistemini, yaydIgI ve yet~igiortama, gecirdigi hayat tecriibelerine gore kurmustur, Budizm'in kurucusuBlB l00~a

insanlara da yaymayakarar vererek vaazma baslarmstir.Buda, ilk etapta ogretisini sazlii olarak yaymaya baslarmsnr. Zaman1a

onun etrafinda bir cok taraftar toplanrms, bunlardan bir kisrm onunla yoladevam etmis, bir kismr da gorii~lerini begenmeyip ondan aynlrmsnr,Boylece Budist Manasnr Hayati her seyi terk ederek Buda'nm etrafinatoplanrms olan rahiplerle baslannstir. Buda Dhamma 'y i cevresindekilereaciklamaklacevresindebir cemaat olusturmustur,

Buda'nm vaazlan sayesinde olusan taraftarlar ve rahipler toplulugu,onun inane ve diiiiuceleriniyaymaya devam ederek Budizm'i diinyamn

27


34/99

onemli dinlerinden biri haline getirmislerdir, Budizm'in yayilmasmda enetkili rolii Buda'nm olusturdugu bu kesi sl er t esk il at i yani Sangha teskilantistlenmistir,

Kesislik miiessesesi Budizm'de onemli bir yere sahiptir. C;iinkiigercek kurtulus yani aydmlanma ke~~ olmaktan gecmektedir. Manastirhayatma girmeyen yan Budisttir, tam Budist o lm us sa yilm az , Buda, hemBudizmin y ay ilm a si ic in , hem de D harnm a'nm do gru bir s ek il de anlanlmas ri~in kesislerinin her birini ayn yonlere gcndererek insanlara tebligdebulunmalanm lstemis ve bOylece Budizm hizla yayt lnusti r.

Fark gozetmeksizin tum insanlara hitap etmesinden ve yayilmayian

anyai b c

Budizm 2 yol iizerinden yayilmistir, bir Glmey-Ban'dan, bir de OrtaAsya'dan Cin'e dogru yayilnnsnr. M.S. I. y.y'da Kesmir'den yola cikarakPakistan' a ve Afganistan'a kadar yayilrmstrr, M.S.III.y.y'dan itibarenBudizm kiiltfuii Endonezya'da yayIlmaya baslamisnr, Budizm Cin'e IV.asirda girmis, oradan da Kore'ye geemistir. Budizm'in yayihrken en sikmn~ektigi iilkenin C in oldugu samlmaktadir. C;iinkii Cin'de Konflieyanizmmevcuttu ve Cin kiiltfuii Hindistan'dan tamamen farkhydi, V.y.y'daBirmanya ve Tayland'a, VI. y.y'da Japonya'ya giren Budizm, VII. y.y'da ise

28


35/99

Tibet'e girmis ve yayihrusnr." Boylelikle 7 J 3 r n a n l a ve kesisler sayesindeBudizm'in ogretisi biiyiik bir cografyada hak im duruma gelmistir,

Budizm'in yayilmasiyla birlikte, m anastir hayan da ona paralelolarak yayilrmsnr, Manastrr hayati her ne kadar Buda ile ba~~ olsa da ,tamamen Buda'nm eseri degildir. Buda'dan once de ziiht ve manasnr hayatiile ilgili fikir, inany ve uygulamalar vardi, Ancak snurlan tamamen yi.zihni$,kurallan sistematik hale getirilmis bir durumda degildi, Buda'nm yaptigi, buanlayislardan etkilenerek manasnr dii~iincesini kurumsal bir yapiyakavusturmaknr. Buda'nm aydmlanmasiyla ortaya cikan mistik yasamsadece Buda zamanmda degil Buda'dan sonra da gelismeye devame nuy

Budizm'in olusum siirecini irdelemek gerekmektedir. Budizm'de mevcutoIan bazi ~ ve uygulamalar diger dinlerden gecmistir, Mesela yoga vemeditasyon bu uygulamalardandrr. Zaten Buda, yeni bir din getirmek icinortaya y~, bir bakima eski dini (Brahmanizm'i) reforme ( 1 S 1 a h )etmek ic ln gelmisti r. 92

Budizm, Hindistan'daki dini yapiya biiyiik bir farkhhkkatmadigmdan, asm bir tepkiyle karsilasmadan 0 donemdeki Hint toplumutarafindan kabul gormiiir. Buda'dan onceki donemlerde 0 havzada da

91 L ilia n S iIb urn , L e b ou ddh ism e, P aris 1 97 7, 37 3-3 74.92 A nanda C oom arasw am y, H induizm ve Budizm ( c ev ism ail Taspm ar ), istanbul 2000, 73.

29


36/99

farkh dinler mevcuttu. Ozellikle Hindistan'm cok koklii ve cok eski bir dinig ecm is i v ard i, 93 Nitekim tamamen bir v azgec me sekli olan m anasnr hayenilk defa ortaya cikmarmstir. Boyle bir yasam sekli, Hindistan'da Buda'danonce de mevcuttu. Brahmanlar Vedalann ogrenimi iyin genclik yi l la rmda10 sene kadar dini bir riyazet egitiminden gecerler ve normal hayata oylebaslarlardi, Hatta hayatlarmm sonlanm meditasyon ve yahnzhkla gecirenBrabmanlar da vardi, B u egidm i aldiktan sonra oliinceye kadar ziiht hayanm

tercih eden Hindular da vardi, Brahman kesisler diinyadan tamamenvazgecerler ve dilencilikle gec in irle rd i ba sla rmda onlara yol gosteren, onlan

oldiikten soma yeni bir hayat daha yasamaktadir ,Biitiin bu inanislardan dolayi 0 donemdeki insanlar kurtulusu

Brahmanlarda aranuslardr, Brahmanlann farkh go revleri vardi; bunlarmarasmda en onemll gorevleri kurban kesmekti. Kurtulusa ulasmamn enonemli yollanndan biri olarak kabul edilen kurban kesme Brahmanlarmsiirekli yaptiklan bir gorevdi, Brahmanlar kurbanlart tannlanna adarlar vekurban keserlerken belli bash dualar okurlardi, 95

93 Coomaraswamy , 73.94 David-Neel Alexandra, Le Bouddhisme du Bouddha, Paris 1977. 225-227.95 D.Gira.21.

30


37/99

Brahmanlann kutsal saydiklan kitaplarmdan olan Vedalar,giiniimiizde Hinduizm'de ha Ia onemli bir yer tutmaktadir. OzellikleRigveda kitabi, kuzeyban Hindistan kiiltiiriine iliskin en onemlikaynakJardan birisidir.96 Buda'dan oneeki donemde Vedalar ilk kez yaziyagecirilmistir. Vedalara inananlar kurban keserlerdi, kurbanlan en giizelkesen1er ise Brahmanlardi, Bu yiizden Hindistan havzasmda din adam lan eliistiinde tutulurdu. Brahmanlar Veda kitaplanm kullamrlardi ve Tann ileinsanlar arasmda bir koprii vazifesi gordiiklerini iddia ederlerdi,

Brahmanizm'de kurban kesmenin amaclarmdan birisi de oliimdensonraki hayatlarmda daha iyi bir hayat sfuebilm.ekti Kurbanlan adarlarken1)

sistemidir. Bu sisteme gore belirli bir sosyal statUye bagh olan insanlarbelirli bir smrfa dahil edilmekteydi. Bunun dismda, Hinduizm inanemdavar olan samsara, karma, tenasiih, yoga gibi inanclar 0 donemde yasayantoplum tarafindan benimsenmisri, Yillardir Brahman yogiler meditasyonyapiyorlardi. Bu neden1e Budizm tum bu ortamlardan bagimsiz olarakortaya ctkmarmstir, Hinduizm'de var olan bazi inamslar Budizm tarafindanda kabul gormii~ ve devam ettirilmistir, Hint dinlerindeki ortakinam slard an karm a ve tenasiih Budizm'de de vardir. Cilecilik hayan ya da

96 Hermann Kulke und Dietmar Rothennund, Hindistan Tarihi (cev Miifit Giinay), Ankara 2001,58.

31


38/99

daha genis bir kapsamda manastir hayati Vedik Tannlarda veBrahmanizm'de zaten eskiden de mevcuttu. 0 donemde yogiler admdakikesisler meditasyon ve yoga yapiyorlardi. Kurtulus arayismda olanBuda'nm, evden kacm ca ilk etapta c ile ci kesislere gitmesi belki de bu.. d dir97y u z en .

Her ne kadar ka rma inaner Budizm'de bulunsa da Hinduizm'dekika rma inancmdan farkhhklar arz etmektedir. Hinduizm'de kast sisteminedayah bir ka rma bulunmasma karsihk, Budizm'de ise iradi davramsadayah, anlasilmasi ZOf bedeni bir giic olan bir karma inaner vardir."

Budizm 0 doneme cok ~Ir1 bir yenilik getirmemistir. Budizm

dI

h

foliimsiizliigii inaner ortaya cikrmstir. Ruhun oliimsiizliigii inancma gore iseruh bir bedenden cikmak yerine 0 ruh Oliimsiizliik kazanmaktadir. Ruhunkurtulusa ermesi oliimsiizliigiinii kazanmasi demektir. Budizm'de eger ruhNirvana'ya ulasrmssa sorun yoktur ve Oliimsiizliigiinii de bu sekildekazanmistir. Budizm'de onemli olan ruhun kurtulusudur. Budizm'den farkholan, tekamul inancma gore ise, ruh bir bedenden coop digerine gecis

97 P erc he ro n, 7 .98 T iim er - K iic fik , 1 92 -1 93.

32


39/99

yapar, gecmis hayatmda yasadiklan neyse simdiki hayatta da onunka r s i hgm ; abr.99

o doneme ait onemll diger bir nokta da Brahmanizm'de iki onemliunsurun buhmmasrydi; atman ve brahman. Atman, insarun icinde var olanbir diialitedir, insanm icinde var olan bir hayat ve bilim prensibidir.Brahman ise ilk etapta ilk gUytUr ve bu gUy kurbanlar sayesinde ortayacikmaktadir, Brahman kutsal sozliiklerle, kurbanla adeta ozde~le~~ir.Brahman Hrristiyanhk'ta soz konusu olan Kutsal Ruh'un vazifesinigormektedir.lO O

Budizm, Brahmanizm'den etkilenirken Brahmanlarm zayifhgmdan

Ba 1

Hkrallar kendi gUylerinin ellerinden gitmemesi icin, Brahmanlandesteklemeyerek Budizm hareketinin gtlclenmesini saglamislardir. '?'

Bunun dismda askerler de, gficlerinin ellerinden gitmesindenrahatsiz olduklan icin Brahmanlardan desteklerini eekmislerdir.

Budizm kast sistemine karsi oldugu iyin Brahmancihgr bit sekildeIalklestirmis oluyordu. Ciinkii kast sistemIerinde askerler ve krallar din

99 P erc he ro n, 6 -7 .100 Percheron, 8.101 Percheron, 6.

33


40/99

adamlarmdan daha alt seviyedelerdi. En list kasta Brahmanlar vardi, bu dakral1arm hosuna gitmemekteydi.

Kisaca ozetlemek gerekirse Buda'nm 0 hDIgeyi rahat bir sekilde etkisialtma almasmm nedeni, hem Brahmanlann otoritelerinin Budizm'in ~tktlglbelgelerde az olmasi, hem de askerle krallarm Brahmanlar'dan uzaklasipBudizm'i desteklemeleridir.

Budizm Brabmanizm'le i~ i~e olunca karma, samsara, yoga vemeditasyon gibi inamslarm ve uyguI ama la nn y ogun oldugu bir ortamdaortaya ciknnsnr. OnIardan farkh oIarak Buda kurbanlara, atmanlara, kastsistemine de karsi cikrmsnr,

yihrhOI!gelmektedir. Buda ozel bir ad degil, sadece bir sifattrr, Bundan dolayi SiddbartaGautama ilk Buda degildir; inamsa gore gecmiste ve gelecekte sayisiz Budavardir. Ama Budizm tarihinin tamdigi tek ve gercek Buda ise SiddhartaGautama' drr. 102

Budistler arasmda Buda'nm yaadlgl tarih konusunda gorU birligiyoktur. Ancak, kaynaklarm cogu Buda'nm M . O . 563-480 yillan arasmdayasadignn bildirmektedir.

102 Conze, 39 ; Gira, 30.

34


41/99

Gautama'run babasi, kimi kaynaklara gore Sakya yoresinin krah, kimikaynaklara gore ise Kapilavastu sehrinin yoneticlsiydi. Her ne olursa olsun,Buda bir ksatriya (aristokrat) kastma mensuptu. Buda'run dogumu bir efsaneseklinde anlanhr, Buna gore; Buda'run annesi Maya oghma hamileyken birriiya gormii~. Riiyasmda oglunun ileride c ok m eshur bir sa hsiy et o la ca gi onabildirilmistir, Hatta bir keresinde Maya, Bouddha'nm kendi karnma beyaz bir fi1seklinde girdigini de gormii~. Riiyaya gore Maya gokyiiziinde bnlutlannarasmdadir; kendisini muhtesem bir saraya gotUriirler, fi1 orada gogsiine girer,ama Maya h ic bir a cr c ekmem lstir, Vine bu rivayete gore, Maya dogumunu birincir agaci altmda yaprm snr. Tannlar, Buddha'yi bulm uslar ve onu beyaz

kor

esni n adiinyaya geldigi sam1an Gautama, eskiye ait yasannlan da bildigisoylenmekteydi.l '"

Baska bir rivayete gore Maya giizel bir ziiht hayan yasiyordu, Bundandolayi, kralice Maya cennete Tann tarafindan ~~rr. Cennette kaldlgl yedigii.n icinde Tannlar onu cok kutsal bulduklan icin, Gautama kendiligindenbabasiz olarak Maya'dan dogmustur. Hatta aym rivayete gore, hicbir tann onunbabasi olmayi kabul etmemistir.l'"

103 Percheron, 19"20.104 B kz G ard; G ira; C on ze ; A nd re B areau , L a vo ix du B ou dd ha , P aris 2000, 19.10 5 Percheron, 20.

35


42/99

isa dogdugunda Gautama gibi konustugu soylenmektedir. Gautama'runkendi kendine diinyarun en iyisi olacagnn soyledigi ve seytam yenecegine dairsOz verdigi rivayet edilmektedir. 106

Siddharta dogdugunda babasi falc:tlara damsnus ve oglunnn cok meshurbiri olacagmi, hatta Bouddha olacagmi ogre~ir. Babasi bunlara inanmayrpHimalayah bir sihirbaza damsnnsur, Sihirbaz, Gautama'da bulunan, Budaolacagma dair 32 isareti babasma sayrmsnr. Bunu ogrenen kral, oglununsaraydan cikmasma engel olmustur, Bu nedenle, sarayda oglunu hep zevk icindeyasatrmsnr. Btitiln diinya giizelliklerini yasamasma ragmen babasi Siddharta'yi

ogrenme yetenegine bayran k aln ns la rd ir .29 yasmdayken Gautama ailesini ve evini terk etmis ve ziiht hayanm

tercih etmistir. Ger~ek hayatm saray hayatmdan cok farkh oldugunu dii~ilnenBuda, aln yil boyunca agtr bir ziiht hayati yasannsnr, Fakat 0, asm ziihtbayatmdan tatmin olmamis ve "gerceg]" aramaya koyulmustur. Gautama'nm,once bir ihtiyarla, ardmdan bir hastayla ve en sonunda bir oliiyle karsdasmasthayatmda iz brrakan olaylardandtr.

106 Percheron,20.107 Percheron,21-32.

36


43/99

Yoida bir Bikkhuyla kar~I1a~~ olan Gautama, aradignn bulamaymeaBrahman kesislerden atman inamsmi ogrentrlitir. Ama Gautama aradigmi 0kesislerde de bulamaymea kesislerin her seyi zo rlas ti rd igmr dii~iinerek onlan daterk etmistir. Buda kar~I1a~tlgl kesislerden kiprrdamadan oturmayi, nefisterbiyesini ve orueu ogrentrlitir.

Buda a sil g er ce ge "Bo" agacmm altmda e~rni$ ve ta lim hayan dahacok bu olaym ardmdan baslarmstir.

Kimi Hiristiyan kaynaklara gore, Barlaam ve Josaphat'm tarihi hikayeleriBuda'nm hayat hikayesiyle benzerlik tasnnaktadir. Bu hikayeye gore PrensJosaphat da Hintli bir kralm ogluydu, sarayda herkesten uzak yasiyordu, Bir gunsayadi01

3 )Buda'mn Mana stIr HayatID ID Or ta ya ClkI~IDa Etkisive

ManastIr Hayatmm BaslangierBuda'nm yasamma iliskin hanralar kesin o1mamak1a birlikte, onun

hakkmdak i kimi rivayetler hikaye tarzm da, kim isi de efsane tarzmdakitaplarda anlanlmaktadir, Buda'nm yasamma dair oykiiler Vinaya ve SuttaPitakalar'da dagnnk sekilde bulunmaktadir. Buda'nm konusmalanm ve bukonusmalann Pall dilindeki yorumlanm iceren Tripitaka'larm Buda'yla

108 Faure, 11-12.

37


44/99

ilgili g iin iim iiz e u la ~m J~ e n e sk i k ayn ak o ld ug un u ile ri siire nle r v ard tr. Amagiiniim iizde Buda 'nm hayatm a en yakm sayilabilecek kaynak olarakAsvaghosa' nm Buddha car ita 's i go ste ri1mek ted ir.109

Buda'nm y~Igl tec riibelerin manasnr hay atma e tk is in i b elirtmekic in onun hayatm dan bazi k esitle ri tek rar hanrlatm ak g erek ir. 0, PrensGautama o larak saray eglenceleri i~inde yasarken yirmi dokuz yasmdagercek ac ilan ( yashhk, hastahk ve O liim ) kesfetti ve gercek hayatm sarayhayatm dan c ok daha fakh oldugunu anladr.! '" Bu neden1e yirmi dokuzyasmda saraydan kacn, Bir kesisten e tk ile nip , k im in e go re krrk dokuz gim,k im in e g ore alb ay, kim ine gore aln yil siiren b ir ziiht hayan yasadi. B uda,

d

arkadaslanna ilk vaazm i verm lstir.'! ' Buda, ogretisi olan D ham ma'yi 0giinden so nra c evresindekilere ac iklam aya b aslarm stir. B uda'nm vaaz landevam ettikce her m eslekten i n s a n 1 a r ona intisap etm eye baslanns veb oylelikle yavas yavas c evresinde, ileride S angha diye adlandirac agnm z b irc em aat o lusm ustur. Sangha Budist topluluguna verilen ad ve her inananmSlgmac$ ii~uns urd an d a b irid ir.112

109 B iiy iik L aro usse , S 5z 1iik v e A nsiklo pe di ,IV , L aro usse 1 98 6, 1 96 8.110 Gira, 32.11 1 Bareau, 35-36.11 2 Faure, 52.

38


45/99

Buda Dhamma'yi etrafina anlattikca cemaati cogalmisnr. Buda'nmetrafinda dolasan bu cemaat, zamanla orgiitl~ ve Sangha ismin ialrmsnr. Sangha teskilatmda hem erkek, hem de kadm rahipler yeralmaktadir. Erkek rabiplere kisaca "bkikkhu", kadm kesislere de"bhikkhuni" denrnektedir .113

Buda rahipler te skila nm k urmu s ve kendisi gezgin bir rahip gibigittigi yerlerde ogretisini anlatnusnr. Bunun dismda, 0, gidernedigi bazibolgelere de rnisyonerler gondermistlr. Bu misyonerler gittikleri yerlerdehem Dhamma ')'1 insan lara anlatrmslar hem de kendilerine ait binalarkurmuslardir. Zarnanla bu binalar manastirlara donii~mii~. 0 donemde

b

kt

budizmde manastir hayati monasterys life in bouddhism

Documents