septermber 2014, lungdamna aw

Upload: thang-thawn-tuang

Post on 07-Feb-2018

230 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 7/21/2019 Septermber 2014, Lungdamna Aw

    1/16

    PostalRegd.

    No.

    MNP-73

    To: Fro

    m:

    LUNGDAMNAAW

    PostBox-30,

    JubileeHall

    NewLamka,

    Churachandpur,

    Ma

    nipur-795128,

    India

    Regd. No. 30984/76

    Edited and Published by the Editor for the Chin Baptist Association at ThawnSaau Printing Works

    (An Organ of the Chin Baptist Association)

    Lungdamna AwVol. XXXVIII No. 09 SEPTEM BER, 2014

    Editor: Rev. Dr. Sut Khan Thang

    2014 CBA Thulu:

    ngakzo, gualzo, khangnoIsaiah 40:30-31

    Dahpihna

    * Moreh CBA Pawlpi mi ahi Pa Suan Za Hang (66) h/o Nu.

    Man Za Vung in August 2, 2014 ni in hong nusia a, Moreh CBA

    Local Pastor a sem Pastor Cin Kam in vui hi.

    * Sinai CBA Pawlpi mi ahi Tg.Sawm Suan Mang (23) s/o Ngin

    Ngo Kap Tawmbing in August 11, 2014 in hong nusia a, Pastor

    Palet Thuomngell, CBA Lamka Khawk Sia in CYA hanmual ah

    vui hi.

  • 7/21/2019 Septermber 2014, Lungdamna Aw

    2/16

    SEPTEMBER, 2014 SEPTEMBER, 2014

    29

    EDITORIAL BOARD

    Editor:

    Rev. Dr.Sut Khan Thang

    Jt. Editor:

    Sia B. K. Shwanno

    Contributing Editors:

    Rev. Dr. J.M. Ngul Khan Pau

    Rev. Dr. H.S. Hatzaw

    Dr.Rev. Enn Za Sian

    Rev. S. Lang Kho Gin

    Rev. N. Pau Sian Lal

    Dr. S. Neng Ngaih Lian

    Sia S. Kap Za Mang

    Sianu Thangpui

    Sianu Lam Cing

    Circulation Managers:

    Sia Lian Cin Zam

    Pa Thual Za Khup Pa Nang Za Cin

    LAKMAN

    INDIA -`100.00

    MYANMAR -`100.00

    FOREIGN -$ 5.00

    PH. NO. 03874 - 233438 (O)e-mail: [email protected]

    Vol. XXXVIII No. 09 | September, 2014|

    Lungdamna(An Organ of the Chin Baptist Association)

    Thusuah khempeuh Editor ngaihsutna

    bang hikimlo hi

    Thu puaknuamte inEditor tungah puak ding. A tatna

    pia nuamte/khawl nuamte lehomna kilaihte in Circulation

    Manager zaksak ding hi. A la

    nuamte in kumkhat tat man piakmasak kul hi.

    Aw 20. Memcha Devi Yengkhom leh a pasal, Kakching Bazar, Manipur amissionary semten khamangthang tampi man a hong lawhcinna dingun

    thungetsak ni.

    21. IEM nasepna a kihel pawlpi leh mimalte hangin lungdam ko-in

    thungetsak ni.

    22. Police nasem mi khempeuh adingin thungetsak ni.

    23. Khualzin mite bittak leh khamuangtak a a khualzin theihna dingun

    thungetsak ni.

    24. Vanleng accident a om nawn lohna dingin thungen ni.

    25. Namsang leh mihausaten namniam leh mizawngte a nuaisiahna,

    nenniamna bei a amaute dopsang ahihna dingin thungen ni.

    26. Khristian nungak tangvalten a kibatpih uh Khristian koppih a muhna

    dingun thungen ni.

    27. Karnataka State, Hobi khuasung ah mi 34 in Jesu sang uh ahih manin

    lungdam ko-in, tuamun ah biakinn lam baih ahih theihna dingin i

    thungetna ah phawk ni.

    28. Punjab State a Pasian nasepna ah thu-ummi kibehlap zel in July 2014

    sungin mi 634 in Jesu sang uh ahih manin lungdam ko-in mission eld

    a om FMPB mi 5te a dingin thungetsak ni.

    29. CBA Hunbit nasem eld a omten cidam leh thahat a Pawlpi mite

    tawh Pasian na hong septoh theih zel man un lungdam ko-in amaute

    adingin thungetsak ni.

    30. Khangnote mun tuamtuam-ah Doctor/Nurse sin a omten cidam a hong

    zawh theihna ding un amaute adingin thungen ni.

    31. September 2014 khatawp ciang hong zang sak i biak Pasian tungah

    lungdam ko ni.

    Editorial....................................... 01

    Suahtakna Lem Panin

    Suahtakna Taktak Gam Ah ...... 04

    Ebola Virus Disease (EVD) ....... 12

    Leadership &

    Financial Management

    Training Nuamtak Kizo ............. 15

    Nupa Thalak Khopzia(Nupa Pankhawm

    A Poimawh Zia) ..........................17

    Ei Leh Ei Kitheihtelna ................22

    Mission Field Pan Laikhak ...... 24

    September 2014

    Thungetna Khawk ..................... 27

  • 7/21/2019 Septermber 2014, Lungdamna Aw

    3/16

    SEPTEMBER, 2014 SEPTEMBER, 2014

    0128

    "EditorialEfesa Pawlpi tawh kisai hih anuai abanginthu pawlkhat kingaihsun thei hi.1. Man g 2:1 sun gah Jes u in Efe sa Paw lpi te

    bangci bangin gen hiam?Efesa khua a Pawlpi pen Topavantungmi khatin kem ahihna tel takin kimu thei hi. Tu hun ciangin Topa

    vantungmi ahilo vangliatna anei veve pawlkhat Pasian thukimpihloh Pawlpi

    om thei ahihna hong phawksak hi. Hih thute hang mah zong hiding hiven

    Jesu in vantungmi zangin Ama nasem Johan tungtawnin Efesa Pawlpite

    Jesu Khris min hangin gimna leh haksatna thuak zo in, leh acihtakna

    hangun kipakta hi (cf.v. 2,3). Leitung siatna, gimna leh haksatna sungah

    nungta hinapi amaute tawh kizomlo, tuate in tumcip lo ahih manin Topa

    pahtak ngah ding mi Topa theihpih om ding, cih teltakin kimu thei hi.

    2. Jesu hihna taktak bang hi hiam?Jesu in bang hangin hibang

    hihna zang hi ding hiam?Jesu hihna taktak ahih leh a khutah aksi sagihte

    tawi in, kham kibawl meivakna lakah a pai kawikawi thei zah dong dingin

    vangliatna nei ahihna kimu thei hi. Hih in Jesu Khris pen Pasian ahihna

    pulakin kipsak hi (v.1). Pawlpi neitaktak pen Jesu Khris hi a, Pawlpiadingin Amah a lutang ahi hi. Aman Ama sisan bua in mawhna hong

    maisakin Pasian maipha ngah theihna dingin lampi hong lak aksipi hi a,

    Amite adingin Topa tawh kikal ah palai na nasem hi. Amah bekin leitung

    mite mawhna apua khia ding Pasian Tuuno hi a, a kigo paisan pawi Tuu

    hi takpi hi. Pasian leh leitung mihingte kikalah kizopna kahlei Jesu Khris

    ahi hi. Aman amite kitangsap thei in Topa kiangah hong thumsak hi (1

    Joh. 2:1).

    3. Efesa Pawlpi tawh kisai Jesu in bangci bangin gen hiam?Jesu in

    ama nasem ahi Sawltak Paul tungtawnin Efesa Pawlpi phuan a, zong kin

    hi. Jesu Khris in amaute sa leh kha tawh kisai in a dinmun, ahihna uh tel

    sitset ahih manin na pakta masa phot a, tua khit ciangin a mawhsakna thu

    khat om hi, na ci pan hi (v.4). Na khat peuhpeuh tawh kisai in mihingte

    etzia, muhzia leh Pasian zia kibatlohna kiciantakin hong lak hi.

    9. Department khempeuh in 2014 Projectte zo to thei zel uh ahih manin

    hong gualzawhpih i biak Pasian tungah lungdam ko ni.

    10. Tuni ciang i sepna ciat-ah Topan hong ompih in cidamna hong pia-in

    sepnate sunzom to thei zel i hih manin Pasian tungah lungdam ko ni.

    11. September 19-22, 2014 MBC Secretaries Conference GBA,

    Chiengkonpang a kinei ding ahih manin thungetna ah phawk ni.

    12. Tu khasung in CBA Relief & Development makaihna tawh Behiang

    khua a Medical Relief sai ding kisawm pen hoihtaka neih ahih theihna

    ding ngen in sum tawh hong huh CBCNEI vaisaite adingin zong

    thungetsak ni.

    13. World Vision a semte ading in thungetsak ni.

    14. A bawlsa mihingte ading leh khaicite adingin Pasian in guahtui a kisam

    bang a hong piakna dingin thungen ni.

    15. Jammu & Kashmir sunga FMPB nasepna ah biakna mun thak 50

    patkhiat a sawm uh (2014-2015 project) Pasian huhna ngen ni.

    16. North East India Mission, Adivasi mite lak a missionary Rev.

    Thanghaulian Suantak a nasepna ah hong lawhcin zelna dingin Pasian

    kiangah thungetsak ni.

    17. Mawtaw hawlpa Pa S.Nang Za Cin in damlohna khenkhat aneih manin

    zum kah zo nai lo ahih manin hong dambaihna dingin Pasian kiangah

    thungen ni.

    18. Bangladesh a missionary K.Kunjaraj & a innkuante a dingin thungetsak

    ni.

    19. Zato inn a sem doctor leh Nurse semten cidam leh kuhkal taka hong

    sep theih zelna dingun amaute thungetna ah phawk ni.

  • 7/21/2019 Septermber 2014, Lungdamna Aw

    4/16

    SEPTEMBER, 2014 SEPTEMBER, 2014

    2702

    Tua mawhsakna in amasa lai a kei na hong it bangun tu-in na hong

    it nawn kei uh hi, cih ahi hi. Jesu kin leh awlmawh Pawlpi kalsuanna sungah

    ahih leh ITNA nakibulphuh hi. Hih itna in Pasian hong itna mihingte in i it

    thuk theihna omsun in khat leh khat ki-it tuahna ahi hi. A kimu theilo Pasian

    ka it hi, ci kei napi in akimu thei a Khristian mipih itloh sese na gen hi.

    4. Banghangin Jesu in Efesa Pawlpi mite pakta hiam?Efesa Pawlpite

    in a hun masa lai un itna tawh na lim takin sem, awlmawhna leh veina

    takpi nei hi. Lungkiatna ding omtase leh Topa min tawh thuakzo, migilote

    leh akineih khem sia leh agamtat siate khahkhong lo, thu khat peuhpeuh

    kancian sitset masa uh hi. Lai Siangtho tawh kituak maw kituaklo cih

    nangawn encian in, mimal deihna sangin Topa deihna thupi sim penpen

    uh hi ding hi.

    Banghangin Jesu in Efesa Pawlpi mawhsak hiam?A tunga no. 3na

    a kigensa mah bangin ITNA masa amansuahna hang uh ahi hi. Itna bulphuh

    nasepna, gamtatna, a kim a sawm-a-khat puak ding Topa deihna hinapi

    in kim nawnlo, lai-natna tello in mission nasepna dinga piakkhiatna, thu

    kigente hul lua, thumna keugawp, citpiakna cihte bei lo napi in lungdam

    leh kiphal taka piakna tawmta hi. Minthannopna, minkidawk ding deihna,

    mite laka pahtak ding utna lungsim, pawltuam lungsim neihna, sa-utna,

    thutanglo a vaihawmna, deihsak tuam neihna, kizahtak tuahlohna, hazatna,

    kipumkhatlohna,Topa sangin beh-le-phung liatsakzawkna, ci-le-salunggulhna nasia mahmah cihnopna hikha ding hi. (2-4). Pawlpi khantohna

    dinga Topa deihna kanna sangin keima thu hilel phatmawhsaklohna in

    mite lungsim tuamcip hi ngelngel ding hi. Topa deihna banga nuntakna ahi

    migenthei huhna, piakkhiatna sangin midangten a tan zongin bangci leh

    ken tampi ngah thei ding ci-in ngahna thupi bawl zaw hi ding hi.

    5. Bang thuhilhna Jesu in gen hiam? Jesu in Efesa Pawlpi mite

    kiangah a lam pialna uh phawk ding in thuhilh hi (v.5). Topa deihna thei

    napi in mimal deihna thupisak zaw a kalsuanna in Ama thumanlohna hi a

    mawhna hong suak hi. Topa tawh kizomin Ama thu nuntakpih ding ahi hi.

    Tua sunga Ama hong itna banga khat leh khat ki-itna tawh kalsuanna kiam

    in tawm hi. Itna a omna munah Topa in nuamsa a, ama mizia zong ahi hi

    (cf. 1 Joh. 4:8). Itna bulphuh nasepna, gamtatna leh vaihawmna pen Topa

    lungkimna hi.

    SEPTEMBER 2014 THUNGETNA KHAWK

    1. I biak Pasian in September khathak hong muhsak lai manin lungdam

    ko-ni. Date 13-18 September 2014 sung Youth Secretary in Singngat

    Khawk van ding ahih manin thungetna ah phawk ni.

    2. September 3-5, 2014 sung MBC Mission Church Planting Training om

    ding thungetna ah phawk ni.

    3. Pasian hehpihna tawh Pawlpi hunbit nasemten khasum ahun maan a

    ngah thei zel uh ahih manin i sapnateng hongsik Jehovah Jireh tungah

    lungdam ko ni.

    4. Kum 2014 sung a sep leh bawl ding omte tuni ciang kisem toto thei zel

    ahih manin Pasian tungah lungdam ko-in projectte sep zawhna dingin

    Pasian tungah huhna ngen ni.

    5. Zingciang Septembr 6, 2014 ciangin Naupang Camp Retreat Programme

    CBA Central Church-ah om ding ahih manin cidam leh manphatak in

    i zat theihna dingun thungetna ah phawk ni.

    6. CBA-EC memberte leh zum a semten khawkvanna August 24, 2014

    panin a programme uh manpha taka a zat theih manun lungdam ko-in

    maban khawkvanna dingte ah Pasian kithuahpihna ngetsak ni.

    7. Khamtheih tuamtuam zuak a nekzongte Pasian in nekzonna ding dang

    a piakte tawh hong kivak theihna dingun amaute khempeuh a dingin

    thungetsak ni.

    8. September 9, 2014 ciangin Priscilla Home a dingin itna ankuang luina

    nitaklam nai 3:00 06:00 om ding ahih manin hun gelsa bang a zat a

    hihtheihna ding leh hih tawh kisai-a huhna piate hangin Pasian tungahlungdam ko ni.

  • 7/21/2019 Septermber 2014, Lungdamna Aw

    5/16

    SEPTEMBER, 2014 SEPTEMBER, 2014

    0326

    Biakpiakna lasakna, thugenna ah kithakiam gawp mawk in,

    thungetna leh Topa adinga kalsuanna kilawpzo taktak nawnlo hi. Lungsim

    takpi tawh piakkhiatna khat peuhpeuh kihah bawl nawnlo in a kilawmsakna

    vive suak mawk hi. Mi nasepna, gamtatna leh omzia khatpeuh phunsan

    den, kei hizen leeng ci in mite tawh kitehkak pong hi. Kei amah bangin

    hau leng tua sangin tam pia/thawh zaw ning, peuh ci zen dih hi.

    Jesu thuhilhna in lampialna panin ciahkik ding, kisik ding

    tawnkikkik lo ding cihna ahi hi. Midangte lampialna en loin nangma

    lampialna thei inla tua panin ciahkik dingin Topan hong hopih na hi gige

    hi. Bible sim nawnlo, thungen nawnlo, a mel mu nuam nawn peuhmah kei

    ing ci in biakinn kai nuam nawnlo cih bang zong na hi thei zanzan hi. Na

    lampi zuih hoih nasa hiam? Nata, natuten hong zui ding hileh phamawh

    kei na ci takpi ding hiam? ngaihsun pha in. Khamtheih guihtheih zu, za,

    kimawlna niin, numei-pasal kal thangtatna, na dinmun/hihna tawh kituaklo

    nuntakna leh adangdangte nutsiat hunta hilo hiam?

    Topa tung pan na ngah hamphatna nuamtakin na zeek ziahziah

    theih na dingin hih thuhilhna thupi sim ding ahi hi. Topa tawh meivak

    bangin kizopna khau a kitatsat loh ding ahi hi.

    6. Jesu in banghangin Efesa Pawlpi mite pakta hiam?Jesu in Efesa

    Pawlpite a pahtakna dang khat na om leuleu hi. Tua in Topa muhdahte mah

    muhdahna ahi hi (v.6). Topa in it ding, deih ding acihte it in, deih in, Ama

    muhdah pawlte khempeuh muhdahpah ding ahi hi. Tua hileh Topa in hong

    pakta ding hi. Topa pahtakna ngah taak dingin na gamtatna kilawm nasa hiam?

    7. Jesu in bang kamciam hiam? Jesu in Efesa Pawlpite tunga a

    kamciam ahih leh Pasian huan sunga om singgah nek theihna ahi hi (v.7).

    Hih in piancil sunga kigen nuntakna singkung pan agah ne in nuntak

    tawntungna kici pen hi ding hi (Pian. 3:22,24). Efesa Pawlpite tung bek a

    kamciam hi nawn loin Jesu Khris Gumpa leh Topa a sangin Kha Siangtho

    makaihna tawh Ama gualzawhna koppih mite ngah ding tawntung nuntakna

    hong phawksak hi.

    Topa pahtak hi in, Ama maipha ngah in, Ama kamciam nuntak

    tawntungna thupha thaman ngah dingte in mi hampha/thupha ngah ahi hi.

    Tua hamphatna ngahna dingin nutsiat dingte nusia ngam ding, lampialna

    pan lampi maan tawn a kalsuan kik ding ahi hi.

    3) Tandup Barchipate innkuan mi 18 pha uh

    4) Nawang Lapchang pa le innkuan mi -18 pha uh

    5) Dawa Cheojte innkuan mi- 5 pha uh

    6) Sonam Iopa & innkuante mi-14 pha uh

    7) Dorje Barongpa & innkuante mi -19 pha uh

    I Topa Jesu in note khempeuh cidamna leh nopna tatsat lo in hong pia ta

    hen. Note ading thungetna ka nei zel uh hi. Lungdam ung.

    Gal matong a om Khris galkap kote in deihsakna leh thupha kong khak

    uh hi.

    Lalmuan Langel & Ngaithianching

    ( Mb.09459341402)

    Kullu, Himachal Pradesh

    Lungdam KohnaKo Local Baptist Youth Fellowship, Agape CBA Pawlpi in 2012 pan

    in Keyboard project ka na nei uh a, hih tawh kisai a van hong kizuakte

    a tawm a tam ci lo-a sum tawh na hong lei sakna uh panin Keyboard

    kineitheita ahih manin hong huh khempeuhte tungah i Lungdamna

    Aw Magazine tungtawn in LUNGDAMTHU kong puak uh hi. Na

    nasep hoihnate uh i biak Pasian in a zah tampi in thupha hongpia ta

    hen cih ka thungetna uh ahi hi.

    Pasian gam ading a na seppihte uh,

    Sd/- G.Thong Khan Mang Sd/-L.Cin Lian Thang President Secretary

    Agape CBA Pawlpi Agape

    Lungdamna Aw tatman _______________________________

    Rs. ____________nong piaktheileh kilungdam mahmah ding hi.

    - Circulation Manager

  • 7/21/2019 Septermber 2014, Lungdamna Aw

    6/16

    SEPTEMBER, 2014 SEPTEMBER, 2014

    2504

    SUAHTAKNA LEM PANIN

    SUAHTAKNA TAKTAK GAM AHPa aw, neihsa kei ngah ding tang teng tu-in hong pia in ci-a tapa naupangzaw

    in a pa kiang a a nget mawk na ngaihsun kha ngei hiam? Tate kiang a a gotan ding

    uh hawmsakna hun ding pen pa in a cih hunhun hizaw ding ahi hi. Tate kicinlah

    ding hi het lo hi. Tapa naupangzaw in hih i thulu tawh kilehbulh takin pa angsung

    khamuanhuai mahmah nusia in a tunna ding vokkuang bul ahih lam a theih cian

    loh manin kipankhia hi. Amah a it omna nusia in a it ding a muh zawh lohna gam

    a na zuan hi. A tunna ding theician hileh a pa angsung nuam mahmah nusia het

    lo ding hi a maw.

    I thulu tawh kilehbulh hileh zong,

    a paidan i theihcian zawk semna dingun

    hih thu panin sin ni. Ama nutsiatsa gam

    pen nutsiat het loh ding gam na hi a, a

    zuatna gam zong zuat het loh ding gam

    na hi hi.

    Tapa naupangzaw in bang dinga

    a hun lo pi-a a gotan ding lak sawm

    mawk ahi diam? A pa innsung nuam a

    sak lohna ding khat ngaihsut pak theih

    om hi. A u bang a nasep taima a hih

    tuak kei a, ni tumtum a mawk vakvak,sep ding bawl ding bangmah ngaihsun

    lo hi ding hi. Tua man in inn ah a om

    leh zong om den khol lo hi mai ding hi.

    A pan iplah in a u inlah awi het lo zel

    ding hi. Bangmah zong sem ngap lo,

    meh limlim duh zong hikha mai ding

    hi. Mi zulhzau leh thadahte in innsung

    ah lungdamna nei lo nuam mahmah hi.

    Kisuanlahna leh khel nopna lungsim

    zong hong nei zel uh hi.

    Hih tapa naupangzaw pen zong tua

    bang hi ding hi a, a iplah den a pa leh a

    awi lo den a u angsung pana suahtakna

    pen nuam ding a hong ngaihsun hi ding

    a, tua manin nikhat a pa kiangah a gotanding piakhia ding in phut hi. A gotan

    ding zah thei hingei ding ahih manin a

    pan zong va it mawk ding hithei khol lo

    ding hi. Tua manin a pan a gotan ding

    uh hawm sak ta hi.

    Ni tawm khat khit ciangin a

    nauzawpa in ama neihsa teng zuakin

    a sum tawh inn panin a gamlapi-ah

    pai khia a, a sumte a pheeng zat gawp

    hi. (Lk.15:14) ci-in Lai Siangtho ah na

    kiciamteh hi. Suahtakna pen nopsakna,

    lungkimna leh lungdamna hi dingin um

    hi. Ahih hangin ki-ukna tel lo suahtaknain mun nuam leh hoih tun lo himhim hi.

    Suahtakna lem in koisan hong tun

    hiam?

    A banban in en ni, suahtakna lem,

    ki-ukna tel lo, a uk om lo, gamgi nei lo

    suahtakna in koisan tun hiam?

    Suahtakna:Kuama thunuai ah om nawn

    lo, kuama meltheihten mupha nawn lo,

    a thuhilh ding om nawn lo pen nuam

    leh kilawm maw? A thuthu himai ta hi.

    Ka thuthu cih kampau pen gitlohna

    khempeuh kipatna ahi hi. Tulai ta

    leh nau tampite in hih suahtakna pen

    ngaisang in kuama thunuai ah om lo,

    nopsak dandan a om mai, duhduh ne adawn mai, a kua tawh bang ci bangin

    5. May kha ciangin vukhalte hong tui deuh ta in Lalmuan leh Kullu panin

    hong pai Pynshailangte in singtang dawn ah va hawhin innkuan leh

    mimalte va kimuhpih uh hi. Himalaya mualtunga teng innkuan 4te ka

    va huh thei uh hi. Havai leh Betangte lo a acin pen uh leh a neek pen

    uh ahi hi. Innkuan bangzah hiamte ah zong thungetna ka nei thei uh hi.

    Pasian Phat Ni:

    1. Haksatna tampi omtaseleh Topan Oct.15,2013 panin June 2014 dong

    Lahaul a hong ompih manin i Topa Jesu in hoih takpi hi.

    2. Ka hatna uh ahi tatsat lo a nong thungetsak den manun.

    3. Khrismas Pawi nuamtak Dec.25,2013 ni-in innkuan 21te tawh tua lakah

    Buddhist-58 kihel a, hong kithuahpih manun. Halleluijah !!!

    4. Khuavot mahmah ahi degree 20 nuai Topa hong kepbitna a diakin ka

    nauneu uh Stephen Thangmawi a damna hangin

    5. Ka inn neipa uh ahi Gialchhan Bodh in inndei hong piak manin. Innkuan

    7 omte in ka taksap uh ahi singkhuah, allu, gah leh teh tuamtuamte leh

    bawngnawi (milk) siangtho hong puak den manun. Kha 7 sung anteh leh

    gah ahing kimu lo hi, hih munah.

    6. Khua mite lo nasepna uh ah ka huh theih manun.

    Thungen Ni:

    1. Gospel ka holimpih theih uh innkuante ading, Khrismas Pawi hong sim

    mite ading Lapchang a om Lahaul mi 12 ten 2014 kum beima ngei

    a Jesu gupna hong san theih nading leh Nipi Ni sim a biakpiakna neih

    theih nadingun.2. Lahaul mi 14 pan 20 in Jesu gupna sanga Kullu ah biakkikhopna kum

    2014 beima ngei a hong nei theih nadingun.

    3. Lahaulte laka Missionary nasemkhawm koten (Lalmuan, Ching,

    Stephen, Pynshailang, Luke leh Titus) Topa kepbitna tawh ka sep zom

    theih nadingun.

    4. August panin September 2014 sung Annual Leave a ka tenna uh ahi

    Manipur ah kong hawh t heih nadingun.

    5. October-2014 panin June 2015 sungin ka sepna uh ahi Lahaulah

    Biakpiakna Group hong om theih nadingin.

    6. Mite lakah pilna leh hatna tawh Pasian thu hilhsawn thei a, amauten

    zong gupna hong san theih nadingin.

    7. Thungetpihna in na sem hi, ci-a a um Namchi khua ateng Ashok

    Chemmed leh a innkuanpih uh mi 4te thungetsak ni.

    8. Lapchang khua a om hih innkuante ading thungetsak ni-

    1) Gialchan Bodhte innkuan mi -10 pha uh2) Urgian Iopa innkuan mi -5 pha uh

  • 7/21/2019 Septermber 2014, Lungdamna Aw

    7/16

    SEPTEMBER, 2014 SEPTEMBER, 2014

    0524

    thanghuai in om taleh kuaman mu

    lo, nidang lai dan a naupaai a zahlak

    ding cih lah om nawn lo, za (medicine)

    kivenna ding tam ta, vanzat hoih lah

    tam, kamsiathuai taka naupaai dinmun

    tun khak lelah doctor siamna a hih

    mang hiau ding cih khawng tulai a

    suahtakna lem tawh a kizom gitlohna

    lian mahmahte hi uh hi.

    Laisimte, khuapi ah om a nu leh

    paten haksa satak a sum hong zong a,

    hong khak uh nuamtalna a zang bei,

    tuadan a sawt zong om kisam lo, khuapi

    omdan hong theihcian cianga baihlam

    taktak a sum muhna tam ta, inn lam

    pana sum hong khak ding uh ngak kisam

    nawn lo, baihlam taka sum tampipi

    ngah, i siatna ding ahih lamtak thei lo-a

    suakta taka sum in a lei theih teng lei a

    nuamtak a om a kingaihsun, a tawpna

    ah zahlakna leh sihna tun ding ahih l am

    thei lo-a hun zang hong kibehlap lailai

    ding tawh kibang hi. Tulai in khuapite bek hi lo, khuata

    leh singtang khua ningtawng tanin

    leitung suahtakna thanghuai mahmah

    tung ta hi. Khangnote bek hi lo, pa lah

    hita tangval lai hun a suahtakna nusia lo,

    lungkhamhuai takin zi leh tate awlmawh

    lo a suakta kitam deuhdeuh hi.

    Nuamtaalna:Pheeng zat gawp hi cih

    i mu hi. Tulai hun tawh kibang veve in

    teh, na hoih lo pen nidang lai pan a na

    om hita hi. Pasian mit tung lo nuamtalna

    kici kum tul thum tul li malam a zong a

    om sa, tuni tan a kinak bawl deuhdeuh

    pen zumun nopna, numei leh pasal kal a

    thanghuaina, mit a muhnopna, kiliansaktak leh kithupisak taka nuntakna zat

    utnate ahi hi. Sum i neih peuh leh sum

    in a lei theih khempeuh a omsa banga

    ngaihsutna hita hi. Tulai nangawn in

    zong ei mite omdan pen, sum 100 nei

    in zuphung tawh enden pah, 1000 nei

    in numei tawh enden pah. A upan a pa

    kiangah, Na neihsa khempeuh numei

    paktatte tungah a zangmang khin ci-a

    a na gen zong a dik lo hi het lo hi.

    Tulai in eite lakah zong ki-encian

    a, kingaihsut thak kisam mahmah hi.

    Nuamta alna, a diakin zumun nopna

    pen bangtan haipih lai ding i hi hiam?

    Bazar leh lampi dung khawng a husa

    mahmahte thawm ah kuate pau a kiza

    tam pen a? Kilamdang mahmahta in

    kimu a, dahhuai tak mai in hih munte

    ah i tallang mahmah ta uh hi. Nidang

    sang in sum leh pai i hong nei ta a, ahih

    hangin Pasian dona lamah a tamzaw pai

    ding hileh kilawm hi. Khanlawh hun

    mahmah ta hi.

    Leitung khantohna khatvei thu ahong tung vat ah a na kiging man lo

    i hi pen hi. Cik mah a i tawi dinga i

    ngaihsut phakloh i khutsung ah i hong

    tawi ta a, Cell phone, ipad, laptop, video

    games, dvd players, electronic gadgets

    namkim, car nam tuamtuam, inn hoih

    pipite eite aa himai ta hi. Hileh zong

    khalam a i taksap laitak uh a hong tung

    ahih manin khalam ah kikep siang

    ding ngaihsun man lo liangin leitung

    noptalna tuamtuam i hong ngaisang

    uh a, tom lo sungin lut thuk in i hong

    kipialut uh a, paikhia kik mai lo ding

    zong kitam hi.

    TaksapnaNoptalna tawh kizui teiteizel pen taksapna ahi hi. Ut dandan a

    MISSION FIELD PAN LAIKHAK

    Himalaya gamkeu vot ahi Lahaul panin lai hong khak in a vanglian i Gumpa

    leh Topa min in kong nohsiat uh hi. Internet leh post omlohna munah kha 8

    vingveng ka om zawh un, lai kong khak theih manun ka nuam mahmah uh hi.

    Thungetna leh sum leh paii tawh nong huhnate uh hangin ka lungdam uh hi.

    IEM sunga i sep khawmnate hangin zong Topa min ka phat uh hi. North India a

    Topa gam a khanlet nadingin kote in zong note ading thu ka na ngen zel uh hi.

    1. Keimah Lalmuan in March 2010 akipan in IEM ah na ka sem hi. Ka zi

    Ngaithianching tawh ka kiten zawh uh May 2011 akipan in ka semkhawm

    uh hi. Ka tapa uh Oct.15, 2012 in pianga a min Stephen Thangmawi hi.

    2. Sanggampa Luke tawh Lapchang ah Oct.15,2013 paikhawm in tua

    munah Lahauli Buddha biate lakah ka sem uh a, tua mun pen pii 10,700

    a sangna mun ahi hi. Khuavot pen Dec.-March sungin degree 20 nuailam

    ahih manin vot mahmah a ka khatvei tuakna ahi hi. Ahizongin khuavot

    leh nattheihnate sung panin Pasian in hong kem ahih manin ka nuam

    mahmah uh hi. Topan kum 1 bek apha pan ka tapa uh zong hong

    kepsak hi. Thalakna leh tawldamna in June kha sung Kullu ah ka om

    zawh uh ciangin Lahaul ah ka kuan kik ding uh hi.

    3. Innkuan 16 bang omna ahi khua li ka enkhawm a, tua munah Buddhist

    makai Lama khat leh Nun 2 a om uh hi. Bhaga lui kiimah khua 10 bang

    om a tua munte vuk hong tui deuh ciangin va pai ka sawm uh hi. April

    kha tawp lamin lampi siangin May kha ci angin lo nasep sem uh hi. Khua

    sunga mite lo nasep ka hih theih bangun ka huh zel uh hi. Phalbi vot

    hun in inntunga vuk omte nilkhia in, a sapna uh tuamtuamte ah zong ka

    huh uh hi. Hih bang phalbi hun ciangin mi tawm thei mahmah zel 20%

    tang khawng bek om uh hi.

    4. December 25,2013 ni a ka Khrismas zat uh ciamtehhuai mahmah khat hi

    a, zingsang nai 11:00 panin nitak nai 4:00 dong Mahila Mandal Bhavan

    munah ka zang uh hi. Buddhist 58 in khuavot mahmah lakah hong uap

    uh hi. Hih hunah thu point 5 Jesu hong pai masak a thupha hong piak

    thu ka gen uh hi. Khuatualte in anhuan in an hong nekpih uh hi. Hih

    mite pen a beisa kum 16 akipan ka hopih dente ahi uh hi. Pupa biakna

    leh Buddha biaknate in kum 2000 val a dik leh a man Khris Jesu hongmuh nading panin na dal den hi.

  • 7/21/2019 Septermber 2014, Lungdamna Aw

    8/16

    SEPTEMBER, 2014 SEPTEMBER, 2014

    2306

    om pen eima deihtelna hi a, a gah hong

    tung teitei taksapna pen eima deihtelna

    hi nawn lo hi. Teel citciat kisam zong

    a hi kei a, ama pai dandan a hong tung

    ahi hi. Tapa naupangzaw pen zong, A

    sumte pheeng zat gawp a, a sum neih

    khempeuh zang mang khin hi cih i mu

    hi. Taksapna dinmun tun ding pen haksa

    lo hi, neihsa khempeuh zat beina tawh

    kizom pah a, a kal ah hun awng chih

    bang om tuan lo-a kizom paisuak hi.

    Tulai in hih taksapna kici pen sum

    leh pai bek hi nawn lo hi. Noptalna

    gahsuah taksapna in na tampi huam

    kha hi. Innsung kihotheihna hong tasam

    incin, tate in a hong muanna hong tasam

    incin, lungkimna leh khamuanna hong

    tasam incin, damtheihna hong tasam

    lai ding hi. Taksap vive taksap vive hi

    ta ding hi. Pasian tawh kigamlat pen

    taksapna kipatna ahi hi.

    I deihdeih uh sum in i lei zangzang

    uh a, i nei zangzang a, i neih zangzanglai in i taksap taktak uh sum a leitheih

    hong hi nawn lo ding hi. Sum leh pai a

    kilungkimsak sawm a sum bekbek sum

    bekbek ngaihsunte in taksapna lianpi

    hong nei ngeingei ding uh hi.

    Nidang a Muanna Aksi a hong

    kisuahsa khat, a kip a kawi a ka theih

    khiat zawh nawn loh ka theih lai dandan

    in hong gensawn ning.

    Sum in an lim mahmah, meh

    lim mahmah lei thei a, an

    duhna pen lei thei lo hi. Sum

    in za man tam pipite lei thei

    a, damtheihna pen lei thei lo

    hi. Sum in a lei theih tengdeihdeih lei thei a, lungkimna

    pen lei the i lo hi. Sum in

    lupna nuam taktak lei thei a,

    khamuangtak a ihmut theihna

    lei thei lo hi. Inn thupi taktak

    lei thei a, innsung nuam bel lei

    thei lo hi. Nupa a nuamtalna

    ding nam tuamtuam lei thei

    a, nupa hinkhua siangtho

    tak lei thei lo hi. Leitung a

    nuamtalna deih khempeuh lei

    thei a, sih kuan lupna tunga

    khamuanna bel lei thei lo hi.

    Sum in mithupi tampi tak tawh

    kihotheihna lei thei a, Pasian

    angsung lei thei lo hi. Sum in

    leitung a na thupi khempeuh

    lei thei a, van gam lei thei lo hi.

    Sum a leitheihte bek i buaipih a,

    tuate nei hilehang lungkim dingin i

    kingaihsun hi. Ahih hangin a tawpna

    ah taksapna lianpi nei i hihdan hong

    theikhia in zekai ta ding hi. Sum in

    i deih khempeuh lei thei leh zong, itaksap pen bel sum a leitheihte hi lo-a, i

    theihkhiat ciangin a zekai mahmah hita

    ding hi hang.

    Kithaman na sa hiam? Nuamtalna

    pen sawt zong hikha ding a, tom deuh

    zong hikha in teh. Hih tapa neuzawpa

    nuamtal sung kiciantakin kigelh lo

    hi. A puak khiatteng a bei hak leh bei

    baih thu ahi. Ahih hangin s awt in tom

    taleh taksap hun tung veve hi. Zukham

    tampite in a zukham sung uh a a

    zatmangte uh pammaih mahmah hi.

    Naupang deuh kahih laia papi

    khat in kiphasak tak a a gen thu khat

    puak nat huai mah mah ka the i denlai a, Zu ka dawn tengteng kigawm

    Min leh zaa deih lua lo: Amah leh amah a kitel mite in amau tawh a kilawm

    akituak lo min, zaa, panmun thupi, pahtawina leh hamphatna cihte deih tuan s e lo

    lel uh hi. 1948 kumin Israelte gam khatin hongdin uh ciangin Israel kumpi dingin

    Scientist mipilpa Albert Einstein a hopih uh leh Einstein in, Pasian in kumpi

    dingin kei hong seh zenzen kei , kei mun ding hi kei ci in na sang lo hi. Hih pen

    amah leh amah a kitel luat man ahi hi.

    Sen Prime Minister minthang Chou-En-Lai (1898-1976) in panmun khat kan

    deih ngei lo a, amite zong panmun khat kan pia ngei lo, ci in kigen hi. Hih zongamah leh amah akitel luat man ahi hi.

    Mi hawmthawh lo uh hi: Indiate paunak khat ah, Mi khatpeuh na hawmthawh

    ma in ama khedap sungah na khe thun masa phot in, cih khat om hi. Amah

    leh amah a kitel mite in midangte hawmthawh ngam lo uh a, amau leh amau

    kihawmthawh niloh den zaw uh hi.

    US mihaupa khat pen amah leh amah piakkhiat hat kisa, midangte hawmthawh

    niloh hi. A sumpi piakte koi mun ah kizang, cih a kan dingin Sen gam va zin hi.

    Khuano khatah tangval khat leh bawngtal khat in lo kaihna hakkol zawngin, lo

    kai khawm uh mu hi. Tua tangvalpa in bawngtal kap khat a neihna sung pan khat

    zuak a, a zuakman teng sumpi in khia hi. A zuak bawngtal mun ah amah l ut a, lo

    kai ahi hi. Hih danin a hingtangin a kipiakkhiatna amuh a kipan ama sumpi piak

    pen gentham sa nawn lo-a, midangte zong hawmthawh ngam nawn lo hi.

    Midangte mawhsak ngei lo uh hi:Zomite in mi thanemna kimuh siam deuh

    a, midangte kimawhsak nuam deuh se hi. Hih pen ei leh ei i kitel l oh man hi gige

    hi.

    Abeisa lai-in Pasian mizat minthang pen 7 (top seven) sunga a kihel Jimmy

    Swaggart hong minsiat ciangin Pasian nasem tampi in mawhsak ngeingai uh a,

    hopih nuam nawn lo uh hi. A tapa mahmah in zong nakpitakin mawhsak lai hi.

    Tua laitakin India gam Calutta khua AG Pastor Dr.Mark Buntain in, Keiman thu

    kong ngetsak khak loh man hi, ka mawhna hong maisak in ci in amah leh amah

    kimawhsak zaw hi. Billy Graham in zong mawhsak het lo hi.

    Galpi nihna lai in Jews mi awn 6 bang a that Adolf Eichmann, Israel Mosaic

    thukante in Argentina gam Buenos Aires khua ah va man uh a, Jerusalem khuapi

    ah hong ciahpih uh hi. Thukhenzum ah thu a kisit lai in Mosaic thukante khat in

    Jews biakna makaipi Rabbi khat kiangah, Hih pa mawhnei na sa hiam ci in a

    dot leh amah leh amah a kitel Rabbi pa in, Amah sangin hoihzaw tuan peuhmah

    keng, amah tawh kibangin mawhnei khat mah hi lel ing, ci in dawngkik hi.

  • 7/21/2019 Septermber 2014, Lungdamna Aw

    9/16

    SEPTEMBER, 2014 SEPTEMBER, 2014

    0722

    khawm leh hong taaimang zo in teh

    chi lawmlawm hi. Hici bang pate in

    innteen zong bawl thei lo zah dong in

    zu leh khamtheih tuamtuam suak leh

    sal in na tang den uh hi. Amau zong

    kisik zel mahmah un teh. Luvai hiaihuai

    kawm a laikap kapna munah zan khat thu

    a tulkhat tulsawm(1000, 10,000) a hih

    mangthangte uh ngaihsun lecin pacingkhat nasep dingin iplah huai mahmah

    uh hi. A om lam leh a bei lam thei lo-a

    sum zat theih hi lo-a, hong bei teitei zel

    hi. Tua hun ciangin taksapna a tung a

    kigente a tan ding uh hong hi zel mai hi.

    Kum sawmnih paisa khawng hita

    in teh. Camp khat ah lungsim hong

    khoih mahmah khat ka va tuak kha hi.

    Camper lak a piangthak bangzah hiamte

    in a zi leh tate uh kiangah ngaihdam

    nget ding ut uh a, hun hong ngen uh hi.

    Ngaihdam kingettuahna ding hunlem

    ka bawlsak a, kisikna leh lungdamna

    mitkhitui luang tam mahmah hi. Tuabang a kingaihdamtuahna hun ka zat

    laitak un ka counselor uh lak a mi khat

    a na mang hiau a, a hong tun takin

    hibang a program thupi tak a a kihel

    loh kamsia ka sak dan ka gen leh ka

    up loh lam takin hong dawng hi.

    Pa, kei adingin hibang a nupa

    ngaihdam kingettuahna program pen

    tel dan ding om lo hi, thuak zo lo ding

    ka hi hong ci a, Bang hang in maw?

    ka cih leh, Pa, ken ngaihdam ngen ut

    leng zong ka ngetna ding om nawn lo

    hi. Nisim in zu ka kham a, laithai ka

    kap a, nuamtalna munah thanghuaitak

    in hinkhua ka na zang a, ka zi lungkhamlua in a t awpna ah lungtang natna hang

    in sita hi. Ka tuilo uh lian mahmah ka

    pa lamsa ka zuak a, sawt zong ka ne

    tuan kei, ne bei pah ing.

    Ka motor ka zuak kik a, tua zong

    sawt lo-in ka ne zo pah hi. Lamka lamah

    bazar ah inn khat ka nei a, ka pan ka

    tate laisim in a ompih a, a theih loh

    kal uh a banda a ka tun ana hita. Ka

    kiciamna ni uh a hong tun takin tankhiazo nawn lo kahih manin ka pa kiangah

    va pai uh a, inn amau luah ta ding ahih

    dan uh va gen uh hi. Ka pa bangmah

    thei lo-in ama lamsa ngeingei inn ka

    nek bei hita cih a theih in khitui nul

    kawm in ka khua lam uh zuan ta hi. Kei

    tangthu hibang leltak ahi hi. Ngaihdam

    kingettuahna program ah om leng thuak

    zo lo ding ka hih manin gam lakah ka

    pai a, thungen a va om ka hi ci in hong

    dawng hi. Aw, na hina lawmlawm e

    maw! Suahtakna dik lo in mihingte hih

    tan hong tun zelzel hi mai hi.

    Lungkhamna leh vakvaihna

    Taksapna tawh kizom teitei pen

    lungkhamna leh vakvaihna ahi. Hih tapa

    naupangzaw, a pan duat tak a awsang

    a zong a ho ngam loh pen t uhun in bel

    a hehpih ding mi zong mu zo lo-in

    kuamah in nek ding pia lo in gilkial in

    a maban ding ngaihsun in l ungkham lo

    thei lo hita a, mi kongbiang khawnga

    dak in a mah hehpih ding kuamah mu

    lo-in leitung ah a hehpih ding om nawn

    lo bangin vakvai ta hi.

    Tulai in zong amah leh amah

    kibawl a lungkham leh Pasian belh

    ding ahih lam thei lo-a zumun lam

    zuan zaw a pil hun zong nei lo-a dawnkham den a nuntakna zangte in lungsim

    EI LEH EI KITHEIHTELNA

    GSPau

    Greek mipilpa Socrates kammal mangmawh khat in Nang leh nang kitheitel

    in (Know thyself) cih ahi hi. Amah leh amah a kitheitel mite omzia leh nuntakna

    a nuai a bangin kimu thei hi. Kineih lo uh hi:Amah leh amah akitheitel mite in kineihna zang lo uh hi.

    Pasian mai leh mite mai ah ahi bangbang in om lel uh a, a thanemnate uh zong

    ipbawl, seelbawl tuanse lo uh hi

    US President (37) na Richard Milhous Nixon in a zumkhan sung kawmtungah

    a galte min teng gelhsuak diudeu a, a tungnungpen nambat khatna ah ama min

    gelh se kici hi. Hih pen amah leh amah a kitel luat man leh kineihna a zat loh man

    ahi hi.

    Kipilsak lo uh hi:Mipil taktakte in cikmah hunin Kei pil ing ci nge i lo

    uh a, zong kipilsak se lo uh hi. Ahi zongin amau nuntakzia leh a nasepzia panin

    mipil ahih lam uh hong kilangkhia hi. Mihing a kipilsakteng pen a pil takpiteng

    hi khol lo zaw in, a pil laklawh teng peuh hizaw gige thei hi.

    Kiphasak ngei lo: Mipilpa John Flavel in, Amah leh amah a kitheitel mite

    cik mah hunin kiphasak ngei lo uh hi, ci in gen hi. Amah leh amah a kitel mitekiniamkhiat uh a, gennop mahmah lel uh hi. Mihingte i kiphatsak khak theihna

    leh i genhak theihna pen ei leh ei i kitel loh man ahi hi.

    Mi pawlkhat pen eima hihna taktaksangin ei leh ei i kisang koih zaw thei a,

    ei tawh kilawm kituak lo zah in i kiphasak gum thei hi. Ei leh ei i kisang koihna

    zah in midangte in hong sang koih loh uh teh kiheh nuam mikmek thei hi .Tua

    hangin mite neumuhna kithuak zaw thei hi.

    Kipuahphatna nei den uh: Amah leh amah akitheitel mit e in kipuahphatna nei

    den uh hi. Eima dinmun taktak i tel loh manin kipuahphat ding kisawm lo thei hi.

    Victoria kumpinu in a neu lai-in sangah lai kin vet lo hihtuak hi. A siate in a

    hanthot niloh hangun a kilamdan luatna om tuan lo hi. Nikhat a Siamate khat in,

    Ka tanu aw, nang pen nikhat ni teh England gam a uk kumpinu ding hi teh, ci

    in a gen teh Victoria zong amah leh amah a dinmun hong kitel a, tua akipan lai

    hong hanciam hi. A tawpna ah ni a tum ngei l o England gam a uk kumpinu hong

    suak takpi hi.

  • 7/21/2019 Septermber 2014, Lungdamna Aw

    10/16

    SEPTEMBER, 2014 SEPTEMBER, 2014

    2108

    hong nasak lo thei lo uh hi. Bang teng

    amau leh amau a kibawl uh ahih lam lah

    kithei mahmah uh a, kisuanlahna nei lo

    zong hi tuan lo uh hi. Hicih hun ciangin

    Pasian belh ding sangin Pasian gamlat

    deuhdeuh ding baihlam mahmah a,

    Pasian bek hi lo-a Pasian mite nangawn

    maingap nawn lo, kuamah in a theihpih

    phak loh uh bangin amau leh amau

    kikoih gamla deuhdeuh in taaitaai uha,

    kilehkik mai bel hoih zaw mahmah ding

    hiven.

    La khat a na kisa zel a, Bang

    hangin nangmah kiang pan taimang

    ding ka hiam? Gam mial ah gilkial ding

    lel in. Na galpan ka lungkham muleh

    lungdam in ka khitui muleh maitai ding

    hi ci-a, theician mahmah hi. A hong

    it Pasian na nutsiat a Ama galpa ana

    hiden Dawimangpa na zuih leh genthei

    tawpkhawk a hong bawlna dingin

    nop nasaksak ding hong pia incin, na

    duhduh ding hong pia incin ahizongina genthei tawp a hong koih sawm ahi hi.

    Theician hilecin Dawimangpa pen Jesu

    bel lote ading in hat leh pil mahmah hi

    a, a nasepdan i muhcian leh gilo petmah

    ana hi hi.

    Kum sawmnih cing panpan nungak

    khat khamtheih a kum khat leh a lang a

    buai khit in hici in a beidotna ana gelh

    hi.

    Kum sawmnih pha panpan

    nungak ka hi a, kum khat

    leh alang khamtheih hih

    zongsangte lampi mial tak

    ka na tawn hi. Tawpsan ka

    ut mahmah ta a, ka tawpsanthei tuan kei. Thong in hong

    bawlpha thei kei a, rehab in

    zong hong huh thei tuan lo

    hi. Doctor in ka innkuante

    kianga ana gen bel, Na tanu

    khamtheih ana pia pen in thau

    in a lu na sutuah hen la, a

    khuak ana kapzaak zaw leh a

    hehpih hi zaw mahmah ding

    hiven ana ci hi. Tua banga

    hong na hih hileh ka ci zaw

    mahmah. Aw Pasian, kaplup

    in ana omzaw hileng ci na

    lawmlawm ing e! Liangvai

    hina lawmlawm e maw! A

    kipat tung lai in bel suakta kisa

    mahmah ding hiven. Lawm

    leh gual tawh nuamtalna

    pana kipan hingei di ng hi a,

    suahtakna lem in lungkhamna

    guam thuk mial mahmah ah na

    paipih hi.

    Maban sih ding hita hi:Tapa naupangzaw

    tua dinmun a hong tun ciangin a mabansih ding himai ta hi. Mihausa khat a

    vabelh leh lo lamah vok-an pia dingin

    sawl hi. Amau hun lai in ganta kivak

    peuhmah khuasung ah kivak ngei lo

    hi. Topa Jesu a pian zanin tuu cingte

    omna ngaihsun lecin kician mai hi (Lo

    lam a vok vak pen eilam ah ciin ding

    bel hi lo ding hi, a nei tam lua ding ahih

    ciang). Amau hun lai in tuabang a ana

    vak zel uh ahi.

    A vabelhpa in hehpih het lo hi ding

    a, tuabang zah a gilkial nek ding pia lo-

    in vok-an pia ding in sawl hi. Tulai in

    zong hi veve, kihehpihna tawm mahmah

    ta. A hoihna tak khat bel om ei, a

    Mark bangzah na mu a le ? Na gen ngam diam ?

    15. Tate kepna ah: Pasian na i sepna ah hong hatsak khat tate hi in hong hatsak lo

    thei tate mah hi uh a, tate kepna ah i malak dan ah i kithukhat, i pangkhawm hiam?

    Gentehna in: 1. TV et na ah naupangte bek hi lo nu leh paten zong innsung a

    TV i neih uh ngaihsun dih ni. Nute in pate deih loh channel en ut se un a gah pen

    ihmut hun, zingthawh hun kibat lohna hipah hi.

    2. Horoscope: Khasima magazine pawl khatah a lothei lo a kisuaksak horoscope

    ahi hi. Horoscope pen khangno bangzah hiamte in Lai Siangtho sim s anga sim kala ngaklah uh khat ahi hi. Tua ni tua kha a piangte tuaci ding cih khawng khangnote

    kingakna himai ta hi a, nu leh paten lungkimhuai i sa na hiam? Pangkhawm a i do

    khawm uh poimawh ta hi. Workerte Pasian nasemte i hi uh a, innsung bawlhoihna

    dinga pan i lakkhawm kei leh bang ci in Pasian tuute i makaih thei dia?

    16. Genkhawmding:

    1. Ipasal/izi sepna i lunglutpih taktak hiam?

    2. Bang ci in i pangkhawm hoih zaw diak thei dia?

    3. Innkuan maitam neihna ah haksatna a om hiam?

    17. Innsung maitam bawl haksatna a san/hang.

    Pankhawmloh man Omkimloh man.

    Lengla neih man Denciang in cih man

    Pa/nu lunglutloh man Nuleh tate mawhpuakna a koih man

    Hun kibichilh sak man Khawlai leh pawlpi vai a buai man.

    Kilungkimsak loh man18. Nungak, tangval kik hilecin, na pasal/zi mah na teel kik diam ?

    [CBA Workers Spiritual Camp, June 29, 2014 ni-a Rev. Tongkhokap Gangte,

    Executive Secretary GBA Seminar paper ahi hi.-Ed.]

    Lungdampihna* CBA Lamka Khawk Sia Pastor Palet Thuomngell in tunai in

    CELERIO LXi Car thak liklek khat lei hi.

    * Shillong CBA Local Secretary Tg.Thang Sian Mungin tunai in

    Bike Pulsar 180 thak khat lei hi.

    * CBA Central Church Pawlpi mi ahi Tg. Zam Lian Mang s/o Upa

    Dr.T.Hatzaw in June 2014 in Ukraine panin MBBSzo hi.

  • 7/21/2019 Septermber 2014, Lungdamna Aw

    11/16

    SEPTEMBER, 2014 SEPTEMBER, 2014

    0920

    vabelhpa in na hehpih in taksap nei lo-

    in na koih in nuamtak in omsak leh a

    suak a om den mai ding dan ahi. Hong

    it taktak i Pa kiangah i kilehkik masiah

    hong it ding i muh loh zong ana hoih

    zaw hina e maw! Ka ngaihsun zel a,

    leitungah beidonna i na tuahte pen Pa

    kiang lamah hong piluttu ana hizaw zel hi.

    Hong itpa lemgelna dan pen theihkhiat zawh

    ding hi lo mah hi. Aw thuk in sang hina e,

    na hong itna leh lainatna cih late khawng

    a omzia hoihtak a ngaihsun in sasa lehang

    lungdamna mittui in hong tum den ding hi.

    A hong kitheih khiat phet in,

    Ka pa nasemte khempeuh in gaih

    zawhlohin an khamval nei uh a, tu-in hih

    lai-ah gilkialin a puksi ding ka hita hi

    hong ci thei ta hi. Halleluijah! Si ding

    ka hita cih kiphawk khiakna poimawh

    hina lawmlawm e! Dinmun siat dan

    kitheihkhiak pen innlam zuat kikna ding

    a kahlei masapen ana hi zel hi.

    A si ding lah hi, kitheikhia nai lobangzah i om diam aw! Hinna dingin

    a si ding hi ta ing cih kitheihna kisam

    teitei hi a. A hehpihhuai penpente bel si

    ding ahih lam kithei nai lote hi uh hi.

    Suahtakna Dik Ah Kilehkikna

    Suahtakna taktak pen mawhmaina

    nuai a hong itpa angsung a om kikna ahi

    hi. Suahtakna dik lo in sihna mun hong tun

    a, si ding ahih lam a kitheih manin tapa

    taimang in kilehkikna ding hong ngaihsun

    ta hi. Pa kiang a kilehkikna kahleite en ni

    in abanban in va sik ni in na zuih ut leh

    Pa kiang tung kik ding hi teh.

    Khanlawhna:A hong kitheih khiat phet

    in cih pen khanlawhna lungdamhuaimahmah ahi hi. Ni khat hici in ka

    ngaihsun a, ka thugenna masapen ah ka

    gen pah hi. Mihingte i hong khantoh

    laitak a ana kibawlbawlte kibawl to ciat

    hi. Na hoih lo zong i khoihkha ciat uh

    a, ahih hangin tawpsan ding ahihlam

    theite hing uh a, tawpsan ding ahih lam

    thei lote bel si den uh hi cih ahi. Tapa

    taimang tangthu a a hoih hong kipatna

    pen, hong kitheih khiat phet in cih ahi.

    Kitheihkhiatna neitheite in innlam zuat

    kik ding hun thei uh a, kisik a innlam

    zuante pen laklut a om teitei zel uh hi.

    Tapa taimang in gilkial mahmah a

    a om lai in a pa inn ah nekzawh loh om

    pen ngaihsun khia hi. A kitheihkhiatna

    ah theihkhiat ding a hoih mahmah pen

    hong theician a, Kei lah gilkial in a

    puksi ding ka hita a cih theih pen a

    kamphatna ahi. Si ding hita ing cih

    kitheihkhiatna pen hinna kipatna hi a,

    a kitheikhia lote pen a si dente hi zel uh

    hi.

    Kingaihsutna:Mihingte pen ganhingtebang kihi lo-a, kngaihsutna neitheite i hi

    uh hi. Pasian in mihing bawl in Ama mel

    sun i hihna uh khat pen ngaihsuttheihna

    i neih pen uh ahi. Hih ngaihsutna pen a

    hoih lam a zat theih, a sia lama zong zat

    theih ahi hi. Tua ni a tapa taimang in

    a hoih lamin zang thei a, Kipan khia

    ning hong ci thei hi. Pa kiang tunna

    dingah kipankhia dinga kingaihsutna

    masa teitei hi. I lungsim a i ngaihsut

    pen kis emk hia zel ahi h man in na

    kingaihsutna pen poimawh mahmah hi.

    Kingaihsutna panin tapa taimang

    in sep ding thei a, a nutsiat ding thei

    a, a paina ding lam thei a, a tunna ding

    11. Ki-awlmawhtuahna :Nupa i hihna bek hi loin Pasian nasem zong i hih lai

    manin na khempeuh ah ki-awlmawh tuah kisam mahmah hi. I taten i nupa a kipan

    in zil nei den uh hi cih i theih ding poimawh mahmah hi. Anuai a bangin en ni:

    [a].Damloh hunah: I damloh ciang in midang sangin i ki-awlmawh tuahna pen

    deih huai pen hi. Ki-awlmawh tuah lohna panin khasiatna om thei hi. Na kikepdan

    uh ah na lung a tung hiam?

    [b].Khualzin hunah: Atangpi in pasal pen khualzin mun zaw ahi a, bang ci-in na

    khakhia zel a? A poimawh dingte guan kim sak ding ahi; tua in pasal lungkimsakmahmah ding hi. A poimawh 1. Lai Siangtho , 2. Torch light 3. Mobile phone 4.

    Towel 5. Sathau 6. Samsih 7. Sleeper leh apoimawh dang dang. Inn lama pat in

    phone bawl zel hoih hi, khualzinna ah phone kibawltuah zel pen thangahna mahmah

    khat ahi hi. Inn a kipat paikhiat ding ciangin inn a om ding zawpen in a zin ding pen

    thungetna tawh khak khiat ngeingei ding ahi hi. I pasal khual a zin ciangin tulai

    leitung-ah kihomat theihna neita i hih manin ki-phone tuah zelzel lehang kimuhkik

    kal kingaklah mai ding ahi. Tua mah bangin vaitun hun in zong ki-awlmawh tuah

    poimawh mahmah a, kuan leh tun ciangin thungetna i nei zelzel hiam?

    12. Thu kingetsak tuah: Midangte adinga thungetna i limbawl a, eima innsung leh

    zi/pasal adinga thungetna limbawl zo lo deuh hilehang kilawm hi. Pasian thu a gen

    ding ciangin, khual a zin ding ciangin, ofce a kai ding ciangin thu i kingetsak

    tuah zelzel ding ahi hi.

    13. Kizepna: [I Pet 3:1-4].

    [1]. Sunggil/Ngaihsutna lama dikna.

    [2]. Sunggil/Ngaihsutna kingaihniamna.

    [3]. Nunnemna. Sarah in Abraham ka Topa acih bangin [1.Pet 3:7].

    14.Kipahtak tuahna; [I Pet 3:7]: ....Na zite uh zahtak bawl un. Tua hileh na

    thungetna uh bangmah in hong nawngkaisak lo ding hi I zite i pahtak kei leh i

    thungetna dala om mai ding dan ahi. Pahtakna kici a lian a neu in i ngaihnat uh hi

    a, i kipahtak tuah loh, i kilungkimsak tuah loh leh bang ci pankhawm a tha ngah

    thei ding? Tu ni in zite pakta zel bang zah peuhmah i om ding ale? Ahih kei leh

    bang teng sem in bawl l eh zong zite pakta ngei himhim lo bang zah i om ding

    ale? Pankhawmna dingin kihatsak tuah poimawh hi. Gentehna in i zi/ pasal in van

    hong leisak pen hoihsa khol kei lehang zong, Hong lei siam si cia, ka kilawmpih

    ding hong thei na cia kici tuah thei lehang bel a kik cianga a hoihzaw kinei mai

    ding dan ahi.

    Exercise: P.m. 10. Fm. 15, Ans, khat ah mark khat hiding.

    1. Paten na zi na tunga ahoihna/napahtakna na theih zahzah gelh sin aw.

    2. Nuten na pasal na tunga ahoihna/napahtakna na theih zahzah gelh sin aw.

  • 7/21/2019 Septermber 2014, Lungdamna Aw

    12/16

    SEPTEMBER, 2014 SEPTEMBER, 2014

    1910

    zong thei a, a pa kianga a gen ding

    zong thei hi. Kingaihsut pat himhim

    panin a banban a hong omto zel ahi.

    Na kipatna ding na theih masak kisam

    a, tuapen ngaihsutna kici hi. Mi a hong

    kingaihsut theih ciangin a huh ding Kha

    Siangtho in na ngak den hi. Pa kiang

    hong tunpih ut mahmah i neih manin

    kampha mahmah hi hang.Thukhensatna: Kingaihsutna pen

    thukhensatna in zui hi. Thukhensatna

    kici pen kuamah in hong sawl zong

    hi lo-a, eima utna leh deihtelna mah

    tawh, Hi ta ning, hibangin om ta ning,

    hibangin sem ning cihte ahi hi. Hici

    banga kingaihsutna panin thukhensatna

    bawl pen kuamah in alo thei lo-a hong

    bawlsak hi lo-in, ei t aang a kuamah in

    hong bawlsak theih zong hi lo, i theihloh

    kala ana om zong hi lo, eima ngaihsutna

    pana thukhensatna ahi hi.

    I kingaihsutna pen a taktak a

    semkhia ngeingei dinga kisakna hi

    a, ngimna kiciantak ahih ding ahi.

    Ngaihsun vangvang a deihtelna bawlna

    mun ahi. Sihna ding hiam hinna ding

    hiamah eima kingaihsut tawpna a hong

    kibawl pen ahi hi.

    Kipatkhiatna leh nutsiatna:

    Si ding cih kitheita a hinna lam zuan

    dinga kingaihsutna ah thukhensatna

    pen nase p in a zuih ngei ngei ding

    ahi. Tapa taimang in vokkuang bul a

    nutsiat kisam hi. Vokkuang bul a kipan

    ngaihdam ngetna om thei lo hi. Sihna

    ding mun pen nusia a kipat khiat kisam

    hi. Lungsim kikhelna diktak pen in

    nutsiat a neih a,zuat ding a neih teiteikisam hi. Pa kiang zuan ding ahih leh

    pa thu a man lohna hang a a tunna mun

    vokkuang bul a nutsiat kisam hi.

    Tulai mitampite in Pa kiang zuan

    nuam napi in vokkuang bul nusia ut lo

    uh a, thei napi in a hoih lo kikhenpih

    ngam loh pen Pa kiang tun ding kilamet

    loh mai ding ahi. Nutsiatsa gam om lo-

    in tunna mun kizuan thei lo hi. Nutsiat

    utna in a hoih deihna hong kilangsak hi.Thupha tawina :Lungsim kiheina diktak

    ah, Kei mawh ing ei cih nopna a

    om teitei kisam hi. Tapa taimang in

    apa kiang a a gen ding ngaihsut khit

    dimdiamsa in koih hi. Phuaktawm hi

    lo-in a lungsim sung takpi a kisikna

    genkhiatna ahih manin tua pen genkhiat

    kal ngaklah hi. Ka pa kiang ah, Pa

    aw, Pasian tung leh nangma tungah

    ka khialkhin hi. Na tapa cih dingin

    zong kilawm nawn lo ka hih manin

    na nasemte khat bangin hong bawl lel

    in ka ci ding hi cih pen a gen dinga

    ngaihsutsa a a koih ahi hi. Mi a kisik

    taktak leh a gen ding phuaksak kisam

    lo-a, a gen dinga kil awm hong genkhia

    mai hi. Midangte gen bangbang a gen

    a kisam kei a, ei gen dinga kilawm

    hong om mai hi. Tapa taimang in zong

    a kilawm thei ding pen gelhkhia hi t uan

    lo-a, a lungsim a om bangbang hong

    genkhia hizaw hi.

    Pa kiangah ngaihdamna om tawntung:

    Tapa taimang innlam zuan a hong pai

    lai in apan gamlapi panin na mupah hi.

    Bang hang a hi dia? Nisim in a hong

    ciahna ding lam en gige hi cih muhtheih

    hi. A tapa in leitung ah a pa banga it ding

    kuamah mu loding ahi cih a pan theimahmah hi. Tuaman in a hong ciahna

    poimawh pen hi tawntung hi. Leitung khualzinna ah a diakin Mission nasemte in

    haksatna i hong pal to-a, i kitenma tawh hong kibang nawn loin kua pankhawm

    naksang in lungkhamna vive in hong buak hi. Kikhen mai ding lah Mission nasem

    kihi, kitenden ding lah i lungsim kibang thei lo, hilehzong unaute, ei bek i hikei

    a, Pasian mizat thupi taktakten zong tuabangte mah ana thuak uh hi, hinapi in

    pangkhawm in haksatnate a na dokhawm uh hi.

    7. Sepna [mawhpuakna] ki-support tuah[kitawsawn tuah]: Milawhcing nungah

    numei khat om hi cih ahih bangin, kum 1849 in Nathanael Hawthorne a nasepna

    Custom apatin tawpsak in om a, beidongtak mai in a inn lam-ah kilehkik a, inn a

    tunciangin azi in pen leh laipek khat la-in a liang[shoulder] ah va kingaikawmin,

    Tu in tangthu gelh theih na hun na nei ta vele acih phet in amah zong hong

    halhkhia in laibu minthang mahmah The Scarlet Letter cih hong gelhkhia hi.[Ref.

    Christian encyclopedia,(mizo) p. 257 ]. Hih mah bangin Lai Siangtho a numei

    kigen Deborah lawhcinna thuguk pen bang hiam i cih leh pasal Lappidoth in

    nasiatakin ana tawsawn hi.[Thkna. 4:4]. Sepna/mawhpuakna kitawsawn [support]

    tuah theih loh pen thalak khawm theih lohna bulpi khat ahi hi. Pastor, Upa, Deacon,

    Missionary leh adangte in pawlpi a i mawhpuakna banah i omna localah zong

    eibek hi loin zite[wives] zong mite et in makai hihna nei ahi uh hi. Pasian biak

    [biakinn kai], innsung kikhop, thawhlawm piak, innsak innkhangte awlmawh cih

    khawng a pankhawm kisam hi.

    8. Innkuan maitam bawlna ah: Nisim a innsung maitam bawl pen poimawh

    mahmah hi. Hih in innsung bawl hoih nading, Pasian na i sepna uh ah i hatna

    thusim leh bulpi ahi hi. Tua loin hih pen picin nading in nupa a i pankhawm keileh innsung maitam bawl kici pen a mawkmawk hi lo hi.

    9.Nupa pen a kithutuak ding uh ahi:[Sawl. 18:3-4]. Prisilla leh Aquila-te nupa.

    Amaute nih ahih leh salam leh Lungdamna Thu a zong kipumkhat, NUPA

    PANGKHAWM, KITUAK mahmah hi uh a, puaninn bawl a kivak i n Pasian na

    sem uh hi. Nipini leh kikhopni khat peuhpeuh ah citaktak in thu gen zel uh a, upna

    thu ah, Pasian nasepna ah, naupang kepna ah, sum thu ah nupa kithutuak lo tam

    mahmah hi. Nupa kithutuak leh pangkhawmte in leitungah lungdamna sangpen

    nei uh a, a pangkhawm lote in lungkhamna leh liamna tuak den uh hi.-Elclon

    Joycee. Ei bang ci in i pangkhawm thei dia?

    10. Nupa pen a ki holim den di ng uh ahi:[Communication]. Upnathu, Pasian

    nasepna lam thu hitaleh haksatna leh lungdamna ah zong nupa pen a kiho den

    ding uh ahi. Sum zeekna ding a om leh zong nu pen in ana piak pah ding hi loin pa

    tawh a kihotuak phot ding uh ahi. Vak khiat sima second hand peuh va si ng den cih

    zong pasal ngaihsutna hikhol lo kha ding ahih manin kidot tuah leh kilungkimsaktuah ding pen poimawh mahmah hi.

  • 7/21/2019 Septermber 2014, Lungdamna Aw

    13/16

    SEPTEMBER, 2014 SEPTEMBER, 2014

    1118

    ding lam ana gal et den hi. A muh phet

    in kongkhak bul ah ngak mai lo-in va

    delh a, a pata un kibawhtuah hipen mai

    dingdan uh ahi. A tapa in a pa kiang

    a gen ding a cihteng nangawn gen zo

    man lo-in a pan a thugen lai bawhtan

    sak tawh kibang hi. La phuakpa khat in,

    Hong kilehkik in, hong kilehkik mai in,

    mitphiat kal sung ka hong ngak zong keiadingin sawt lua hi ana cih in Pasian

    lungsim gen lang mahmah hi.

    Kinawh taka a pan a hong genkhiat

    pen, Puan hoihpen hong la unla silhsak

    un. A khutme-ah zungbuh bulhsak un,

    ci in na vaidawn a, Ka hong ngaidam

    hi cih pen a thumal in a gen kei a, a

    nasep in kilangsak hi.

    A tan ding khempeuh kipuak khiat

    khin hi a maw? Innsung ah Kei aa

    cih ding peuhmah bang a nei lai diam?

    Ahih hangin hehpihna tawp ngei lo-a pa

    in a tapa kisik a hong kilehkik adingin

    na khempeuh nei lai hi. Apan hong pia

    un a cihteng a tapa in ana neih ngeisa

    vive hi a, a vahih mangthat vive ahi

    hi. A puanteng lah kek gawp khin, a

    khedap bulh lohna zong sawt ta hi ding,

    a zungbuh zong a va zuak mangkhit hi

    ding hi. Tapa khat in a neih ngeingei

    ding nate nei nawn lo-a a om pen a pa

    in en zo lo hi.

    Khamite hilhcian dan in puan in

    ngaihdamna bukim ensak a, zungbuh

    in ta hihna thuneihna ensak a, khedap

    in innsungmi hihna ensak a, sila kicite

    in khedap bulh ngei lo uh hi. Ama

    kinepna sang a sangzaw tapa a hihna

    dinmun ngeingei piakin om ta hi! Paitna thupi hina e maw? Hih itna mah

    in ahi Pa Pasian in nang leh kei hong it

    tawntungna. Patate tangthu mawkmawk

    a kigen hi lo-in nang mahmah in zong

    na taimangsan na Pa Pasian tangthu ahi!

    Halleluijah!

    Ngaihsun lehang, suakta mahmah

    ta ding hi. Pa angsung taisan a utdandan

    a om pen suahtakna nahi het lo-in sila/

    sal a lutna lel ahi. Hong itpa angsung ahkilehkikna ah suahtakna taktak om pan

    hi. Pa tawh tengkhawm a ama itna nuai

    a thumangtak a om sang a suahtakna

    nuamzaw om lo hi.

    A hong ki lehkik pen amah

    bek lun gda mna hi lo- in baw ngn o

    thau mahmah khat in nekkhawmna

    lungdamhuai mahmah bawl uh hi. Pa

    kianga i kilehkik ciangin a theiphatante

    adingin lungdamna leh nopsakna hi zel

    hi. Hong itpa kianga kilehkik pen hoih

    hina lawmlawm e maw!

    Sanggam, kingaihsun in, suahtakna

    lem om hi. Mi tampite in tua pen delh

    uh a, ahih hangin taksapna, gilkialna

    leh lungkhamna lel ahi. Kilehkik nopna

    nei lote si den lai ding uh hi. Van ah na

    pa kepna nuai ah khamuangtak in om

    sawm zaw in, tua pen suahtakna dik tak

    a hi.

    Hih san a ngaihdamna thupitak

    a tang tapa naupangzaw in leitung

    nuamtalna munah suahtakna taktak om

    lo hi cih theician a a hong kilehkik zawh

    in a hong nutsiatsa gam, vakvaihna,

    gilkialna, liangvaihna leh mualphona

    mun pen va zuan nawn lo ding hi. A

    hang bel Pa kiangah a deih khempeuh

    kicing hi.

    2.Abraham & Sarah.[Pian. 12: 1-4.18:12].

    Sarah in, Ka Topa a cih in na khempeuh kician lel hi l o hiam? A Topa huh loin

    om lo ding hi, eiten tua bang i ci thei diam? Abraham sap a a omlai in kum 70

    hita a, Pasian in, Na gam, nabeh, leh na pa inn panin nang kong lah ding gamah

    pai in. Thupha a ngah dingin minam lian khatin hong bawlin, thupha hong pia-

    in, na min kong liansak ding hi ci hi. Ei pawl in zong haksatna i tuak uh omna

    kisuan[transfer/posting] zong hiveh aw maw. Transfer i hih ciangin bangcibang

    ngaihsutna i nei zel a? Topan thupha hong pia ding hi cih sangin, i pasal bang zui

    nuam loin, i bial ah zong om utlo, vaihawmte bang i ngawh zaw zel uh a, Pastor/

    worker laka pahtak huai mahmahte zong i zite hang a pahtak kai zo nawn lo zong

    ommai thei i hi.

    3. Pianthakna: Nupa Pasian nasem dinga kipia khin i pankhawm theihna dingun

    apoimawh masa pen bel Pasian a pianthakna neih masak ding ahi hi. Pianthakna

    loin bangci-in Pasian gam adingin tha lakhawm [pangkhawm] thei ding i hia? I

    pasal/i zi sepna i lunglutpih taktak hiam?

    4.Lunggel[ngaihsut] kibang.: Lunggel cih ah ngaihsutna, ngimna[aim & object]

    huam khin hi. Nu in ka pasalin bang lunggel leh tup nei a, bangte deih hiam cih

    ngaihsut siam poimawh hi. Gentehna in, Pa in tate sanginn hoih deuh a kahsak

    ding ngimna nei a, nu in theihpih lo cih khawng pen pangkhawm lo uh hi cihna

    hi. Pasian biakna lamah zong workerte pen aneitu bang liang a miten hong et uh

    ahi hi. Pawlpi programme a om diakdiak ciangin diktak a pan lakkhawm kisam

    mahmah hi. Nupa pangkhawm lo makaite pen biakinn kikhop hunta, innnei nu

    vakkhia hong tung lo, Pastorpa lah thugen ding hilai, heh sim sa a biakinn lam zuanin a zi tawh hong kiton hileh kilawmtak pulpit a tut mai loh cih dan ding om lo.

    5.Pumkhat hihna: [Pian. 2:14. Efe. 5:20]. I theihsa uh bangin nupa pen pumkhat

    hi-a, hih pumkhat hihna pen na thum: Nusia, lenkip leh, pumkhat cihte ahi hi.

    Kilenkip thei lo pen kipumkhat hi thei lo, kipumkhat thei lo pen pangkhawm thei

    lo hi. Pawl khat in anunglam uh nusia thei loin, nutsiat gen loh a pasal theih loh

    kala anunglamte ana huh ekek bang om hi. A pasal pastorpa lah Lungdamna Thu

    gen a vakvak mai azi inlah a sep mel kithei lo, hibang mite bang ci-in kipumkhat

    thei ding uh hiam? Nupa pan khawmna leh kipumkhatna pen tate nangawn in

    zong a thik (hazat) theih l oh uh ahi. Nu in, Hih pen na pa nek/dawn ding ahi a

    cih leh a tate in zong bangmah gen thei lo ding uh a, tua bang mah a pa in zong

    a cih leh taten bangmah gen thei lo uh hi. Pumkhat hihna pen pankhawmna leh

    thahatna dinga bulpi/khuampi(foundation) ahi hi.

    6. Kingaihdam tuahna: I kihel lai-in mi muh loh mu leh demna ding bei tuak

    kimutuah i banga, i hong kiten tak tak ciangin ka up bangin bukim hi a ci a omding ka um kei hi. Ahih hangin pumkhat i hihtak manin kingaihdam tuah pen a

  • 7/21/2019 Septermber 2014, Lungdamna Aw

    14/16

    SEPTEMBER, 2014 SEPTEMBER, 2014

    1712

    EBOLA VIRUS DISEASE (EVD)-B.K.Shwanno

    Tua ciangin ka khuadak leh van ki m lai-ah muvanlai khat a len kawmin

    nakpi takin ham a, Vantung mi a dang thumte in a hong tum lai ding peengkulte

    hangin leitungah a teng mite tungah gimna, gimna, gimna lianpi hong tung ding

    hi, a cihna ka za hi (Mang 8:13).

    Leitung piancil a kipan tuni

    dong a leitung bup-a thupiangte i nungetkik ciangin kum zalom paisa bang

    tan hiam panin leitung ah natna lauhuai

    nam tuamtuam hong piang hi. Nidangin

    a za (medicine) omlo natna lauhuai

    pen a kigenPneumonia hi a, mi tampi

    in na sihlawh khin uh hi. A hih hangin

    misiamte in in kiven nading hi-in a

    damna ding hitaleh hong mukhia uh

    a, natna siahuai hinawn lo hi. Tua mah

    bangin a om cil lai a a za ding omlo

    natna Tuberculosis (Kumzawn natna),

    Malaria (Khuasik natna), Cancer,

    Hepatitis, Birdu leh a dangdang zong

    tuni ciangin a za om ta hi. HIV/AIDS

    i cih zong a za kimu nai lo hinapi in

    hih natna ngah khak loh nading dan

    nakpitak a kihilhna koimun peuh ah

    om den a, gina takin om peuh lehang

    kivei loin kikai lo ding hinapi nisim in

    kibehlap den lai hi. A diktak in cilehang

    Khristian piangthak khat adingin HIV/

    AIDS vei ding pen ol het lo hi. Pasian

    deihna tawh kituak a nuntakna zangte

    adingin HIV/AIDS a natna ding lampi

    om lo phial a, damlohna hanga sisan

    kilei a kikhai khak cih loh buang kai

    theih nading om lo hi. Nupi naupaai

    khat pen a sunga naungek ama sisan

    hangin a hing hi a, tua nupi pen HIVahih leh a nau ahong pian ciangin HIV

    kaisa in piang ding hi. Ahi zongin tuni

    ciangin HIV ahi nupi khat in nau a paaiciangin a sung a naungek a lawhsawn

    loh nadingin za (medicine) khat kisutna

    (injection) muhkhiat in om ta hi.

    Pasian in na khempeuh a

    poimawhna om a a bawl ahih manin

    hih natnate khempeuh Ama bawl hi lo

    hi kici thei lo-a, mihingte in i ngaihsut

    phak loh a kisapna a om mana Pasian

    in a bawl ahi hi ci-in ngaihsut huai

    hi. Natna dam thei lo, a za omlo khat

    hong om in a za ding a kimuh khit

    ciangin a dang khat hong piang to zel

    hi. Pasian nasep dan ngaihsun lehang

    computer bawlte tawh kibatna ciang

    nei hi. Computer bawlte in a hihsia

    ding virus bawl uh a, computer a siat

    ciang a bawlhoih nading anti-virus

    bawl in zuak uh hi. Pasian in natna khat

    om sak in tua natna a damsak ding za

    (medicine) mipilte tawnin hilh zel hi.

    I lauh mahmah HIV/AIDS a za ding a

    mupawl om a, ganhing tungah test bawl

    khin uh in mihing tungah bawl nai lo

    cih khawng thuthang kiza den hi. Mi

    khat bangin, HIV hik tawh hong sun

    (inject) un la, ka za muh khiat tawh

    ka kidamsak ding hi na ci hi. HIV/

    AIDS pen mi pilvangte, a kaikha nai

    lote ading a lauhuai in kiseh nawn khollo hita hi; bang hang hiam cih leh, vei

    NUPA THALAK KHOPZIA(NUPA

    PANKHAWM A POIMAWH ZIA) Tua ciangin TOPA Pasian in, Mipa amah guak a om ding hoih lo hi.

    Ama ading a kituak a huh ding ka bawlsak ding hi aci hi (Pian. 2:18).

    Thupatna:

    A tung a Lai Siangtho a kipatin Numei pen Pasian in Pasal huh dinga a

    bawl a hi ci-a, tua bang ahihleh nupa pen pangkhawm a leitung a khuasa ding lehPasian nasem ding ahi cih kician mahmah hi. Nupa pen damsung a anuam ahaksa

    a hingkhawm a kihuhtuah ding a Pasian in hong bawl hi a, i kitenni in Pastor i n,

    Pasian leh pawlpite mai-ah hong kiciamsak bang a om lo-a nupa tampi tulai

    leitung ah a ki-omtak manin innkuan kisia, nupa kikhen, innkuan keekzaak[broken

    family], cih khawng tam mahmah ta hi. Hih nupa kikhente lakah a diak in Pasian

    nasemte[Mission workers] pen nupa pangkhawm siam i hih uh poimawh mahmah

    hi. Pualam latdan beek a pangkhawm hih tantanna in hong bawl pha loin sunggil

    lama ki-itna thuktak a kipanin pualam a mit e muhtheih ding a hong kilangsak hi

    zaw zel hi. Gospel lungdamnathu in a hong bawl hoih kisam hi hang. Pasalte pen

    a hihi nahitaleh tuni in workerte zite pen leitung ah ut bangbang a om theihna

    muna pasal nei thei ding tampite lakah Topa nasem zi dinga Pasian in a hong

    sehna ah numei laklaka numei kampha nahi uh cih na kitheih ding uh ka hong deih

    hi. Tuaban ah i thupi nupa pangkhawm cihna ah mawhpuakna liantak i nei uh a, i

    tate taksa leh kha lamah a nuntakna uh ah zong nu leh pa pen a mawhpua pen ahi

    cih i theih ding uh ahi. Nupa a pangkhawm i hih theih nading i Lai Siangtho ahzi[wife] in gen hi, sem hi, cih pen bel a genna kimu lo-a, a nial hi cihna zong kimu

    tuan lo hi; tuabang ahih leh pangkhawm uh hi cihna hi. Lai Siangtho in, Hong do

    lo peuhmah keilam a pang ahi acih bangin[Mat.12:30]. A pasal thugen, thutheih

    nial loa a zuih leh apangkhawm hi uh hi. Ei pawl bel nial lo zui lo i hi pahpah uh

    hi. Lai Siangtho Thuciam Lui hunlai in Numei pen bangmah thu na dong ngei lo

    uh a, a huh bel ana hi mai uh a, tu Thuciam Thak hun a Paul in ana gen na ah

    Na pasalte kiangah kitulut un ci-in ana gen hi. Nupa kithutuak leh pangkhawm

    Lai Siangtho pansan in en ni hangin a kizep nading uh Thuciam Thak hun a kigen

    [1Pet 3:1-4] anuai a bang in en ni:

    1.Noah:[Pian..6:14ff]. Noah kiangah Pasian thu a tun lai-in leitung-ah guah zu

    loin ahi zongin a zi i n a thugen pen dawng in tembaw bawl hi ci in zong gen loin

    nial tuan loin apasal thutheih pen pompih a, tembaw bawlin mitampi a sih lai-un

    amau innkuan hutkhiat in om uh hi. I pasalte tungah hibang thu tung hileh i huh

    ding uh hiam? A thu uh i mang zo diam? Miten, Na pa uh bang bawl ahia? hongci le uh, Theikhang, a hai a hita ve ci maithei ding hi hang.

  • 7/21/2019 Septermber 2014, Lungdamna Aw

    15/16

    SEPTEMBER, 2014 SEPTEMBER, 2014

    1316

    khak loh nadinga kikepzia ding om

    ahih manin tua dan a zuite in hih natna

    ngah lo ding cihna hipah hi. HIV/AIDS

    a dam nading a omloh hangin a veite

    mihing ngeina dam tan a dam theih

    nading uh za(medicine) ART(Anti

    Retroviral Theraphy) kici om a, a vei

    nai lote in kikep ding zia baihlam tak

    om cih i thei hi. Tu in Ebola VirusDisease (EVD) kici hong om leuleu in

    a za(medicine) om lo khat hong piang

    leuleu hi. Hih EVD cih bang hi hiam cih

    Dr. Chinkholal Thangsing genna pan in

    tawm khat kawm ni.

    Ebola Virus Disease (EVD) natna

    Ebola Hemorrhagic ci-a na kiphuak

    natna lauhuai mahmah tulai leitung a mi

    tampi takin a nuntakna uh a na taanlawh

    na uh ahi. EVD natna a veikhate 90% in

    sihlawh uh hi. Africa lam gam Nzara,

    Sudan leh Yambuku, Congo ah 1976 in

    hih natna lungno (virus) kimukhia ahi

    hi. Congo a khua khat hih natna hanga

    mi tampi in a sihlawhna uh Ebola lui

    (river) kiang ahih manin Ebola virus ci

    in a min kiphuak hi.

    Ebola Virus Disease pen natna

    lauhuai mahmah tulai a kigen pen hi a,

    mi tampi in sihlawh ta uh hi. Leitunga

    natna lauhuai tampite laka khat hi in

    Filoviridae (Filovirus) natna lungno

    pawl pana hong piangkhia ahi hi. Ebola

    virus mihingte a na sak thei nam 5 om a,

    Bundibugyo ebolavirus (BDBV), Zaire

    ebolavirus(EBOV), Reston ebolavirus

    (RESTV), Sudan ebolavirus (SUDV)

    leh TanForest ebolavirus (TAFV) ahi hi.

    Ebola natna lungno (virus)in ganhing panin mihing lawhsawn

    hi a, mihing leh mihingte huih panin

    kilawhsawn thei hi. Hih virus ahihleh

    natna a neisa khat in ama pumpi tui

    (bloody uid) panin midang lawhsawn

    thei hi. Hibang natna veiten a sihna hang

    uh bleeding leh organ failurehi deuh hi.

    EVD bang ci kilawh sawn: A natna a

    vei (Ebola infected person) mite sisan,

    pumpi tui (body fluid) khua-ul , cil,citui(semen) panin kilawhsawn theih

    a, a nuai ate panin kilawhsawn theih hi.

    1) Nat na a vei sat e sis an leh

    pumpi pan a tui khat peuh pan.

    2) Natna veisa a kemte in damlo

    sisan leh damlo pana tui

    khatpeuh a khoih khakna pan.

    3) Sagote (butchers) in Ebola

    natna nei ganhing khat peuh a

    gawh na pan.

    4) Ebola natna vei dam zo lo

    misi pan a taksa tui khatpeuh

    khoihkhakna pan.

    Kuate adingin lauhuai diak hiam? Mi

    vak kawikawi, a diakin khualzinmite

    in ngah baih deuh hi. Hospital a damlo

    kikemte pan in (Damlo kemte pilvang

    zo lo leh siangtho zo lo ahih uh leh).

    Tuaban ah pumpi cidam lo, hat lo,

    zawngkhal HIV neite, zunkhum

    (diabetes) neite, kal leh sin natna neite

    adingin kaibaih deuh hi.

    EVD natna bangci theih (diagnose)

    ding: A kilatdan tuamtuamte: Naksi,

    kam leh bil pan a si luang, khuaasik

    leh adangdangte panin Ebola Virus

    tawh kibang sim natna kilatdante

    etkhiat ding. Malaria, Typhoid, Cholera,

    Shigeliosis, relapsing fever, meningitis,hepatitis leh viral hemorrhagic fever

    1stSession:Nimit 20 July 2014 zing nai 10:00 in kipan hi. Praise & Worship

    Ebenezer BYF in hong makaih in Sia Thang in, Pawlpi Makai Kizopnate

    cih thulu zang in Seminar paper hong hawm in a banban in hong sinpih

    hi. Hih hun ah Khristian makai i cih bang hiam? Pawlpi sungah kizopna

    tuamtuam leh kizopna in abul Jesu a hihna, kizopna a hoih ciang a a gahte,

    a hoih loh ciang a a gahte leh CBA sung kipuakzia a dawldawl leh Pawlpi

    sungah kizopnate ah Pasian kiang pan hong pai ITNA mah bulphuh ding

    hong hilh hi. Thusinna zawh ciang in Group 7 in hong khen in group khatciat pan kizopna tawh kisai- Bangcin kizopna hoih zaw piang sak ding,

    Pawlpi innkuan kipuahphat tuak a kulte, midang tawh kizopna ah taten

    hong zui leh na deih hiam? cih ngaihsutna kipia ciat a, manpha tak in hun

    masa kizo hi.

    2ndSession: Sum leh Pai Zeekna (Financial Manangement) cih thulu

    pansan in Sianu Thangpui in sinsakna hong nei hi. Seminar paper hawm

    in a banban in hong hilh hi. Hih hun sungah a diak in:

    Innsung ah innkuan budget limtak geel ding a kulna, pawlpi

    sungah sum ngahnate a mawk a ngah leh zeek a hih loh nadingin limtak

    budget geel a kulna hong hilh a, blackboard pansan in a gelh ding dan zong

    hong hilh hi. Sum zeekna ah Pasian deihna bang a sum zeek ding, leitung-

    ah i taksapte lei nading bek a sum zat ding, taksa sisak thei ding nate leina

    a zat loh ding, receipt, voucher, cash book maintain ding dan zong honghilh in kiphattuampih mahmah hi.

    20-07-2014 nitak kikhopna ah Rev.Dr.Sut Khan Thang in 1Thes.

    5:12-18 siksan in pawlpi mite hanthotna hong nei hi. Upa Cin Pau, Local

    Chairman in lungdamkohna leh training khakna hong neih sak in hun

    kicinglah leh khelah takin kihialbawl hi.

    Hih thusinna a picin nading a panla a mapang a diak in- sepna

    bawlna khempeuh tavuan hong laksak BYFte, zindona hong makaih Sia

    Cin Kam, hun sehna banga hong laksak huntangte khempeuh leh thusinna

    hong neihpih siate tungah genzawh loh lungdamna kong ko uh hi. Hih

    thusinna panin i pawlpi kipuahphatna in nei in Ama gam tangzai nadingin

    mimal kim hong zang ta hen!

    Sd/-Upa Cin Pau Sd/- Upa K.Thangkhenchin

    Local Chairman Local Secretary

  • 7/21/2019 Septermber 2014, Lungdamna Aw

    16/16

    SEPTEMBER, 2014 SEPTEMBER, 2014

    1514

    kicite Ebola Virus pan hipah lo hi cih

    zong theih ding kisam hi.

    Ebola natna theihcian nadingin

    Laboratory Investigation bawl nadingte:

    ELISA test, Antigen detection test,

    serum neutralization test, RT-PCR,

    Electron microscopy, Virus isolation

    leh sisan test (CBC), Bleeding time,

    clotting time, viral antigen test, Liverfunction test ahi hi.

    EVD natna kilatdan (symptom):

    Ebola Virus pennatna lauhuai mahmah

    leh kin mahmah ahi hi. Hih natna

    kilawhsawn ni pan in kal khat(one

    week), ahih kei leh ni 2 pan ni 21 sungin

    a natna hong kilang pah hi. A natna

    kilatdan pen khawsik, luna, luaksuak,

    lua, gilna, ciphual (rashes) dan in hong

    kilang hi. Kawngna, guhna, cikham leh

    na, cibawk leh sungsia in zui hi. A natna

    a hong nat deuhdeuh ciangin a nuai a

    bangin hong khawksia deuhdeuh hi.

    1. Nak siluang, kam leh bil pan

    siluang.

    2. Pumpi mawk nat, vun nangawn

    na sa.

    3. Mit san.

    4. Zahmawh lam bawk.

    5. Cibawk san siuhseuh pumpi

    a ci phual.

    Bang ci kikep ding: EVD Za (Medicine)

    pen tuni tanin kimukhia nai lo hi. A

    kuldan bang a supportive treatment piak

    ding, ORS leh IV uid a dehydration

    control ding, a kisap leh sisan piak ding,

    khawsik leh luakte a hong kilatdan a

    keptoh ding. Tua banah natna khat peuh

    a behlap theite (secondary infections)

    pan a ven bit ding leh complication dang

    om natna (pneumonia), sin lam diklohna

    (liver complications) hong om theite

    pana kikep ding ahi hi.

    Ebola Virus pan kiven theih ahi

    diam? EVD damlo kemte in Universal

    Standard Precautions hoihtak a zuih ding

    kisam hi. Tuate pen khut hoihtak a sil

    (hand hygiene), mask, glove bulh ding,kikapna phim a kisut khak lohna ding

    hoihtak a kiven ding, damlote sisan leh

    amau pan a tui khatpeuh (bodily uids)

    khoih khak het loh ding ahi hi.

    A za (medicine) kimu nai lo ahih

    manin hibang natna veite tawh kinaih

    a om loh ding. Kiven zia ding pen

    siangthona (Hygiene) poimawh pen

    hi. Hospital a damlo vaveh zo ahih

    kei leh va khoih khak khit cianga khut

    hoihtak a sil ding. Nek leh tak lam-tui

    siangtho leh tui hoihtaka suansosa dawn

    ding. A natna veisate pan a kikep dinga za(medicine) hoih pen ahi hi. Ebola

    Virus hang a site a kinthei pen a hoihtaka vuikhiat pah ding ahi hi.

    Tuni ciangciang-ah a za(medicine)kimukhia nai lo ahih manin kuamapeuhin a natna om dan theih a, siangtho taka om ding pen a kivenna om sun ahi hi.

    Lai Siangtho Mangmuhna 8:13sung khawng a kigente hong tungtungta hoh a himai ding hiam cih ngaihsutnaom thei a, Topa Jesu hong pai kik

    nading nai mahmah ta cihna zong hi

    ding in ki-um hi. Nam leh nam kidona,

    innkuan khat nangawn kituak nawn lo,

    Lai Siangtho a kigen tampite tungta

    ahih manin kuamapeuh kingaihsut hun

    mahmah ta hi.

    LEADERSHIP & FINANCIAL

    MANAGEMENT TRAINING

    NUAMTAK KIZOAmun: Ebenezer Church, Moreh. Ahun: 19-20 July, 2014

    Thumasa: A masa in hih bang hun manpha hong ngahsak i biak Pasian

    tungah lungdamna i ko hi. Topan i geelnate hong tangtungsak in hun

    sawtpi pana i lunggulh uh thusinna neih ding cih dated 19-21 July 2014

    sung teng Ebenezer Church Moreh CBA biakinn ah LEADERSHIP &

    FINANCIAL MANAGEMENT (Pawlpi makai kizopnate leh sum leh pai

    sai zia) cih thulu zang in kisinsakna nuamtak kinei-in kizo hi. Hih hunah

    Resource person dingin Rev.Dr.Sut Khan Thang, Executive Secretary

    CBA leh Sianu Thangpui, Accountant CBA kizang a, pawlpi mite in

    kiphattuampih in tha kingah mahmah a, zuih pah theih ding thu manpha

    tampi hong nusiat uh hi.

    Training Neih ding hong piankhiat zia: A paisa nimit 16/2/2014 ni-in

    Moreh CBA Pawlpi ah department khempeuh Joint Meeting kinei hi. Hih

    meeting thukimna tawh kizui-in tu kum sung peuhmah camp, crusade,

    cialpina, seminar khat teitei neih ding cih khensatna kinei hi. Hih thu

    khempeuh vaipuakna LCC in hong la hen ci-in thukimna kila hi. Hih thu

    mah kikum to zel in LCC 7vei tutkhopna thukimna bangin Pawlpi sungahmakai khat leh khat kizopna, a picing makaih zia leh pawlpi sungah

    sumzeek sumkepna ah kitangsapna tampi kimu ahih manin tua thute pansan

    in training khat neih ding cih kikhensat hi. Hih thute mah hong sinsak

    dingin Rev.Dr.Sut Khan Thang leh Sianu Thangpui kihopih pah a, amau

    zong hong nial het loin hong sangpah uh ahih manun hih thusinna hong

    piang thei suak pah hi.

    Hunzatna: Programme geelna tawh kituak in nimit 19 July 2014 nitak

    in hun kipan pah hi. Ebenezer BYF in Praise & Worship nuamtak hong

    neihpih in Rev.Cin Kam, Local Pastor in Training honna hong neihsak hi.

    Paunak 25:21 pansan in Sianu Thangpui in Innsung sum zeekzia ding leh

    i gotan thupipen tate kepna ah nu leh pate mawhpuakna, tate Pasian thu

    bek hi loin leitung thute, ci le sa pumpi kikepnate ah zong hilh a pattah

    ding a kulna hong hilh hi.