नैसर्गि��क आपत्तीपरि�स� भूकंप, ज्वालामुखी, वादळवा�े, पू�, ढगफुटी यासा�ख्या नैसर्गिग�क आपत्ती माणसाला पु�त्या हतबल करून टाकतात. त्यासाठी सतत सतक* �ाहावे लागते. या आपत्तींना तोंड देण्यासाठी विवशेष प्रशिशक्षणांनी युक्त माणसांना सज्ज ठेवावे लागते. त्यासाठी आंत��ाष्ट्रीय पातळीव� ऑक्टोब� मविहन्याचा दुस�ा बुधवा� �ाखून ठेवतात व या आपत्तींना आव� घालण्यासाठी क�ावयांच्या का�वायांची उजळणी क�तात. संयुक्त �ाष्ट्रसंघाच्या २२ विडसेंब� १९८९ च्या सव*साधा�ण अधिधवेशनात नैसर्गिग�क आपत्तींना आव� घालण्यासाठी प्रस्तुत दिदवसाची घोषणा झाली होती. १९९०-९९ हा काळ नैसर्गिग�क आपत्तींना आव� घालण्याचे दशक म्हणून घोविषत झाले होते व या काळात सद� दिदवसाचा सोहळा ऑक्टोब� मविहन्याच्या दुसर्‍या बुधवा�ी साज�ा होत गेला. नैसर्गिग�क आपत्तींमुळे जगभ�च्या विकतीत�ी लोकांची घ�ेदा�े नष्ट झाली आहेत. जीव प्राणास मुकले आहेत. काही आपत्तींमुळे त� देशांचा आर्थिR�क कणाच मोडून टाकला आहे. त्यासाठी या आपत्तीसंबंधी लोकांना शिशक्षिक्षत क�ावे, माविहतीची देवाणघेवाण व्हावी, या परि�स्थिVतींना तोंड देण्याचे प्रशिशक्षण धिमळावे याची संयुक्त �ाष्ट्रसंघाला प्रकषा*ने जाणीव झाली. यासाठी �ाष्ट्रकुलाने तया� केलेल्या बोधशिचन्हात पृथ्वीव�ील आपत्तीग्रस्त देश व त्यांच्याभोवती शांतीच्या दश*क असलेल्या ओशिलव्ह वृक्षाच्या फांद्या दाखविवलेल्या आहेत. सव*साधा�ण लोकांत सु�क्षिक्षततेची भावना रुजावी, आपत्तीग्रस्त लोकांना त्व�ीत आर्थिR�क, वैद्यकीय मदत धिमळावी, आपत्तीच्या काळात नीट व्यवVापन व्हावे या उदि`ष्टांनी प्रस्तुत दिदवसाचे प्रयोजन असते. दुदaवाची बाब म्हणजे जगातली ग�ीब लोकं या नैसर्गिग�क आपत्तीचे हमखास बळी होत. अशिलकडच्या काळातले त्सुनामी संकट, ज्वालामुखी, भूकंप ही त्याची ताजी उदाह�णे होत. या दिदवसासंबंधी जागृती व्हावी यासाठी देशोदेशीची स�का�े प्रसा�माध्यमांना हाताशी धरून एखादी घोषणा उदृ्यत क�तात व त्याची का�णमीमांसा जनतेला स्पष्ट क�तात. शिचत्रकला, विनबंध, फोटोग्राफी स्पधा* आयोजिजत करून विवद्याथ्याgत तसेच नागरि�कांमध्ये आपत्तीकाळात कसा प्रवितसाद द्यायचा यासंबंधी चालना देणा�े धडे विग�विवले जातात. सभापरि�षदांतून भूतकाळातील घटनांतून धिमळालेले धडे प्रशिशक्षणाR* वाप�ले जातात. छोट्या छोट्या गटांना एकवित्रत करून अल्प अR* सहाय्य क�ण्याची व त्याद्वा�ा उदध््वस्त झालेली जीवने उभा�ण्याची संकल्पना खूप उपयोगी ठ�ल्याचे दिदसून आले आहे. वितचे महत्त्व या दिदवशीच्या उपक्रमातून सकलांना पटवून दिदले जाते. संयुक्त �ाष्ट्रसंघाचे कॅविपटल डेव्हलप फंड आक्षिण विडपाट*मेंट ऑफ इकॉनॉधिमक्स ऍन्ड सोशल अफt अस* या शाखा हातात हात घालून या सोहळ्याचे जगभ� विनयोजन क�ीत असतात. लंडनच्या �ॉयल सोसायटीत आजच्या दिदवशी भलीRो�ली परि�षद आयोजिजत करून या विवषयाशी विनगविडत विवविवध बाबींचा उहापोह होत आहे. शेवटी काय त�, झीशvशपींळेप ळी लशींींींशी ींींह�प लीxश हेच तत्त्व याकामी जास्त कामाला येत असते.त्सुनामी (जपानी: 津波 ; �ोमन शिलपी: Tsunami ;) म्हणजे समुद्र किक�वा स�ोव�ातील पाणी वेगाने आक्षिण मोठ्या प्रमाणात Vानांत�ीत होते. त्यावेळी विनमा*ण होणार्‍या लाटांची माशिलका होय. भूकंप, ज्वालामुखीचा उदे्रक किक�वा उल्का यांमुळे त्सुनामी विनमा*ण होवू शकतात.त्सुनामी हा जपानी शब्द असून त्याचा अR* "बंद�ातील लाटा" ( त्सु 津- बंद�, नामी 波 - लाटा ) असा आहे. हा शब्द कोळ्यांत प्रचलीत होता. मासेमा�ी करून प�त आलेल्या कोळ्यांना संपूण* बंद� नाश पावलेले दिदसे, पण समुद्रात लाटा दिदसत नसत; त्यामुळे हे नाव देण्यात आले.विकनार्‍यापासून दू� समुद्रात या लाटांची उंची जास्त नसते पण त�ंगलांबी जास्त असते. त्यामुळे त्या दिदसून येत नाहीत. प�ंतु जेव्हा या लाटा विकनार्‍याला धडकतात त्यावेळी त्यांची उंची वाढते व त�ंगलांबी कमी होते, त्यामुळे पाण्यातील शक्ती विकनार्‍याव� आदळून नुकसान होते. खोल समुद्रामध्ये त्सुनामीची त�ंगलांबी २०० विक.मी. व त�ंगउंची १ मीट� असते. त्यावेळी वेग साधा�ण ताशी ८०० विक.मी. असतो.त्सुनामी विकनार्‍याला धडकताना त्यांचा वेग व ताकद धडक देते व नुकसान घडते.भूकंप - भूगभा*तील हालचालींमूळे प्रचंड प्रमाणात उजtचे उत्सज*न होते आक्षिण त्याची परि�णती "भूकंप लाटा" तया� होण्यात होऊन पृथ्वीच्या पृष्ठभागाची हालचाल होते. त्यामुळे जमीन R�R�णे, हलणे, जधिमनीला भेगा पडणे अशा गोष्टी घडतात. भूकवचामध्ये अचानक कंपन होणे अRवा भूकवच अचानक काही क्षण हाद�णे यास भूकंप म्हणतात. भूकंपामुळे भूपृष्ठाचा भाग मागे-पुढे किक�वा व�-खाली होतो. साहजिजकच त्यामुळे भूपृष्ठ हाद�ते.

भूगभा*त विनमा*ण होणा�े धक्के व लाटा जधिमनीच्या आत आक्षिण व�च्या पृष्ठभागाव� सव* दिदशांनी पस�तात. जधिमनीखाली असलेल्या भूकंपाच्या उगमVानास भूकंपनाभी म्हणतात भूकंपनाभीच्या अगदी व�, भूपृष्ठाव� असलेल्या किब�दूस भूकंपाचा कें द्रकिब�दू म्हणतात. तीव्र स्वरूपाच्या लाटा किक�वा हाद�े सव*प्रRम या कें द्रालगत येऊन पोहोचतात, त्यामुळे तेRे हानीचे प्रमाण सवा*त जास्त असते. भूकंपाचे हाद�े हे सौम्य किक�वा तीव्र अशा दोन्ही स्वरूपाचे असू शकतात. पृथ्वीव� होणार्‍या विवध्वंसक भूकंपांपेक्षा सौम्य भूकंपांची संख्या खूपच जास्त असते. भूकंपालेख यंत्रांव� धक्क्यांची नोंद आपोआप होत �ाहते.नैसर्गिग�क �ीत्या भूकंप होण्याची दोन प्रमुख का�णे आहेत. पृथ्वीव� ज्या दिठकाणी मुळातच भूकवचाव� भेगा आहेत, आक्षिण अशा भेगांखालचे खडकांचे R� किक�वा शिशलाखंडांच्या चकत्या जेव्हा एकमेकांव� घस�तात तेव्हा होणार्‍या अकस्मात हालचाली हे भूकंपाचे पविहले का�ण आहे. कॅशिलफोर्गिन�यातील सॅनफ्रान्सिन्सको येRील १९०६ मधील भूकंप, १८९७ चा आसामचा भूकंप, १९३४ चा विबहा�चा भूकंप व १९३५ मधील क्वेट्टाचा भूकंप हे या प्रका�चे भूकंप होते.दुस�े का�ण : ज्वालामुखीच्या उदे्रकामुळेदेखील भूकंप घडतात. १८६८ मध्ये हवाई बेटांमधल्या ’मौना लोआ’ ज्वालामुखीचा उदे्रक होण्यापूवx तेRे सतत सहा दिदवस वाढत्या तीव्रतेचे भूकंप होत होते. सामान्यत: ज्वालामुखीच्या उदे्रकांमुळे घडणा�े भूकंप हे मया*दिदत क्षेत्र व्यापणा�े व कमी विवध्वंसक असतात.