वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२]...

37
वेदानता अखणड तिचदाानदवावातमना च आताामखखााशेरयऽभीतशे १॥ अथरनरऽशवशाानदावीयात मुरााश वेदानतााड व�शे शथा� २॥ वेदाननप�ाषतारड दुपकाा�मर शाा�ाकतू ताद��ा ३॥ असश वेदानकारतवा च द�शीत एव अाुबनाीत वताीतेथमाखनाशात ४॥ अाुबनान अ�ाका�ा�वषशतमबनाशना�५॥ अ�ाका� �व�ावदावेदवेदावमतवेाापानर�ामामख- वेदाथ�रिसाच न�ा नानाे वा कामश�ा�षवरापु ातताड �ातशाीितकाशिरतनपातााुऽसाेा �ामर�ामखखककषशा �ाान�ारखसवानत तााुऽभशतमपनााा ६॥

Upload: others

Post on 20-Apr-2020

18 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

वदानताा

अखणड तिचदाानदवावातमना च ।

आताामखखााााााशरयऽभीतश ॥ १॥

अथर नरऽशवशाानदाावी याात ।

मराााााश वदानतााड व�श शथा� ॥ २॥

वदानन ाानप�ाषतारड दपकाा�मर

शाा�ाकतताद��ा ॥ ३॥

असश वदानकारतवा च द�शीत एव अाबनाीत

वताीतत ा पथमाखनाशात ॥ ४॥

त अाबनान ाा अ�ाका�ा�वषशतमबनाशनाा�ा ॥ ५॥

अ�ाकाा� �व�ावदावदवदावमतवाापानर�ामामखख-

वदाथ�रिसा च न�ा नाना वा कामश�ा�षवरापातताड

�ातशाीीितकाशिरतनपाताााऽसााा �ामर �ामखखककषशा

�ाान�ारखसवानत ताााऽभशतमपनात ाा ॥ ६॥

Page 2: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

कामशा�ा - सवमारद�ऽभताााा�ा जशन�ऽभनाद��ा ॥ ७॥

�ा�षा�ा - ााकाश�ाऽभताााा�ा बारराााद��ा ॥ ८॥

�ातशा�ा - अकार तशवाशताााा�ा तनाशावनदााद��ा ॥ ९॥

ाीीितका�ा - पतनाशाबना�ा ाऽशाद��ा ॥ १०॥

ाशिरता�ा - पाप�शताााा�ा ानाशराद��ा ॥ ११॥

उपाताा�ा - तमरबर�वषशााताशापाारपामर

शािणकश�वशाद��ा ॥ १२॥

एषाड �ातशाद�ााड ब�श�त पाड शनापातााााड

�तीकााशड ``ातााड वदाावाा बाररा

�व�व�दषिन श�ा” (ब उ ४.४.२२] इतशा�द ात

``पता ककषड िन” (ा १२ - १०४]

इतशा�द स र ॥ १३॥

�ातशाीीितकशनत उपातााााड तववानातखड

�पखनकततशखनकािऽत

``कररा �पखनकत �वशशा दवखनकत” (ब उ १-५-१६]

Page 3: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

इतशा�दात ॥ १४॥

ताााा�ा - �ातशा�ातशवस�ववकाताथरतखयनम�वााम-

शा�दषकतमपित �तवा�ा ॥ १५॥

�ातशा�ातशवस�ववकसाव बरीव �ातशड वस

नरनशदमखख�ातशी� �ववा च ॥ १६॥

ऐ�काााड सनदाव�ाा�द�वषशयनमाााड

कर नशशा�ातशतववदािऽकाराऽश ा�द-

�वषशयनमााा�ातशशा भशन �ाााड �वा�त -

इाताथरतखयनम�वाामत ॥ १७॥

शादशस - शदनपा����ाताााााादशात ॥ १८॥

शसाव च - ावरा�दाश��ा�वषशभशन ातन �ागत ॥ १९॥

दत - बारशिनशाराड ाश��ा�वषशभशन �ावरा च ॥ २०॥

�ाव� र ाााषाड ाश��ा�वषशभश उपारपा�ाथवा

�व�ाााड करराड �व�ााा प�ातशामत ॥ २१॥

Page 4: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

���ा - शनऽरा�दवनवत�ऽरा ॥ २२॥

�ाम �सश ातत ावरादा दामर�वषश

ता�ात - ताााा च ॥ २३॥

मरप�दऽभवदानवाशष �वरवातत - ाा ॥ २४॥

�तव च - न�चा ॥ २५॥

एवमय त ाा�ाकाा� ``शानन दानत”

(ब उ ४.४.२३) इतशा�दात । उत -

``शान�ताश ििनशाश

�रदनषाश शथनका�ार ।

मरािनवाशाामाश तवरदा

दश च तड �व ॥ २६॥”

(उपदशतास ३२४.१६.७२)

�वषशत - वबरी शड श ीनशड शड

त एव वदानाााड ातपशार च ॥ २७॥

तमबनास - दीशशसश त�पादकनप�ाषतारसश

बनाशबनाकयावत ॥ २८॥

Page 5: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

शनाड - दीशशमा�ाा�ावितत

सवसवरपाानदावािऽर ``ा� शनक च आत�व च

(ाड उ ७.१.३)

इतशा�दात” बर�व बरीव यव� ``

(ण उ ३.२.९)

इतशा�दार ॥ २९॥

अश�ाकाा� ााारा�दतडतााााखतनऽन द�ऽीशाा

खााीशीवनपाापामरत ानरतशड बर�ाऽसड मरपततश

ाता� ``�व�ाााथथ त मरवाीयमच च तीतपामरत

ानरतशड बर�ाऽस च” (ण उ १.२.१२)

इतशा�दात ॥ ३०॥

त मरत पाकपशााशाानपापवादनशाशाीाप�दश�

``सी त �ववाापतनाशा तमशकच

शान�ताश शािनवाश ।

शाा�ाड परषड वद ततशड

नवा ाड ततवन बर�वशा च ॥”

(ण उ १.२.१३)

इतशा�दात ॥ ३१॥

Page 6: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

अतपरय ाशाड ाजा तपारानपव च वस�ा अवसतवाानपत - अाशाानपत ॥ ३२॥

वस - तिचदाानदवशड बर अ�ााा�दतकखत नरवस ॥ ३३॥

अ�ााड - तदतभशा�ावर ाशड रतमरातकड �ाा�वान�ा

यावरपड शितकित�द� वदनतश� इतशाशायवा च ``दवातशिड

सवमरी�ारमगा च” (रव उ १.३) इतशा�दार ॥ ३४॥

इद�ााड तिऽभाशऽशीयाशरीकाकी� ाशव��श ॥ ३५॥

था� शथा व�ाराड तऽशीयाशर वाीतशकतवाशपदशन

शथा वा खाााड तऽशीयाशर खाशश इ� था ाााातवा

�याताााााड वमा�ाााााड तऽशीयाशर दकतवाशपदशत

``अाकाड” (रव उ ४.५) इतशा�दात ॥ ३६॥

इशड तिऽभरतकऽभनपा�ाशा �वश तततवाााा ॥ ३७॥

एदप�ड ीनशड तवर�तवतवसरवातवतवर�ाशनतवा�दमरकाशनशार

मतकााररवा इ� ाशप�दरश तकखा�ााावयातकतवा च ।

Page 7: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

``शत तवर�त तवर�व च” (ण उ १.१.९) इ� ात ॥ ३८॥

ईरवासशशड तिऽभामखखकाारतवातकाारशा�ााानदातवा-

तकनशवदाचादकतवाचाानदशकनशत तव�पातवा-

ततषिऽा एव सथखत�पतखशसथााी� उचश ॥ ३९॥

शथा वासश ाशऽशीयाशर व�ा इतशाकतवाशपदशन शथा वा खाशशसश

ाशऽशीयाशर खाा� था�ाासश ाशऽशीयाशर

दाकतवाशपदशत ``इनन ाशाीयत पररप ईश” (ऋगवद ६.४७.१८)

इतशा�दात ॥ ४०॥

अत ाशसतसाशा�पतवा ाशिऽभतिऽभााशपदशत ॥ ४१॥

इशड ाशिऽभ�ारकऽभनपा�ाशा ीखातततवाााा ॥ ४२॥

एदप�ड ीनशकप�तवाारवातवा�दमरकड ा�

इतशचश एका�ााावयातकतवा च ॥ ४३॥

असश ा�तवसपऽभनपा�ाशाा�काशकतवा च ॥ ४४॥

असशापशवकााा�दकाारतवातकाारशा�ााानद-

ातवातकनशवदाचादकतवाचाानदशकनशत

Page 8: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

तव�पातवाततषिऽा एव सथखत�शा�ापत-

खशसथााी� उचश ॥ ४५॥

दााावरवाा�ा ीनशद�ऽाीया�त�ाीय-

ा�ाावितीयााानदायवत ``आानदयकच नखत

ा�त” (ाण उ ५) इ� ात तखवाऽत च

ा �कितदव�दषीमशितथसशपााश�पपतर ॥ ४६॥

अाशनत तिऽभाशऽशनवराव�शन�ाव खाशश-खशन�ाव वायदत ॥ ४७॥

एदप�शना�रवाा�शना�प वाव�ाविचनााकाशशन�ाव

खाशशखम�रबमबाकाशशन�ाव वायदत ``एष तवसरवा

(एष तवर� एषनरनशारमशष शन�ात तवरसश यवाऽशशा �

य ााा च)” (ाण उ ६) इतशा�द ात ॥ ४८॥

वाव�दविचनााकाशशनरखाशशखम�रबमबाकाशशन-

वाराााय ााप�ाकाशवदाशना�ाादप�ीनशशन-

ाााााय ड शदाप�ड ीनशड ता�शीतशचश

``शानड ीशववी ड थथ नशन (त आता त �व�शत)”

(ाण उ ७) इतशा�दात ॥ ४९॥

इदव ा�शड श ीनश�ााा�ददप�ीनशाभशाड ऽाशत

Page 9: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

�पणवद�व�वड तनावाशसश वाचशड �व�वड तकख�शी� नचश ॥ ५०॥

असशा�ाासशावार�व�पााकिस शिवश च ॥ ५१॥

आवारशिसावदकपनर�प घनराकशनााशा�दतश-

णखवखनक�शाशापथ�पााशकशा शथाचादशव

था�ााड प�ािचनाऽशातााप�ािचनातडता�ार-

वखनक�शब��पााशकशाचादशव ादशड तामशर च ।

द ड - ``घाचनादिऽभघराचनाकथ शथा

नश �ाऽयड ा�गत । था बवधा� शन गदऽभत

त �ातशनपखििासवरपनराता ॥” इ� (साखक च १०) ॥ ५२॥

अाशा आव सशातात करतवयनतवतमखतवदतमखतवा�दतडताातमयावाा�प

यव� शथा सवा�ााााव ाशाड ाजजवाड तपरतवतमयावाा ॥ ५३॥

�व�पशिस शथा ाजजव�ााड सवाव ाजा सवशतशा

तपार�दकधावशतशव�ाा�प सवाव ात�ा

सवशतशाररकाशा�दपतधावश�

ादशड तामशर च । द च - ``�व�पशिीखरवमा�द बराणानड

म च त च” इ� । (वाशताा १३) ॥ ५४॥

शिवशवद�ाानप�ड ीनशड सवाााशा �ाीतड

Page 10: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

सवनपा�ााााशनपादााड यव� ॥ ५५॥

शथा ख ा नकाशथ � सवाााशा �ाीतड

सवशा�ााााशनपादाात यव� ॥ ५६॥

तााा�व�पशिद�ाानप�ीनशादाकाश

आकाशावाशवारशनािगाागााापनरभशत प�थव

नतपश ``एसादाता आकाशत तमय त”

(ी उ २.१.१) इतशा�दात ॥ ५७॥

ष ाडशा�ाशदशरााततााानशड तकाारसश ।

दााड तततवासाडीत काारमरर

ऽवाकाशा�दषतपशन ॥ ५८॥

एानशव त�य ा�ा नाताणशपतका�ा नचशन ॥ ५९॥

एभशत त�शा�ाामर सथखय ा�ा नतपशन ॥ ६०॥

त�शा�ाामर तऽदशावशवा�ा ीखवमशा�ाामर ॥ ६१॥

अवशवास �ाािनशपतकड ब�ात क सिनशपतकड

वाशपतकड � ॥ ६२॥

Page 11: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

�ाािनशामर ानततव�िररवािारादशा�ा ॥ ६३॥

एानशाकाशाद�ााड तािततवकाडशभशन ाशसभशत

पथकच पथकच रनतपशन ॥ ६४॥

ब�ाार �ारशाितकानतकारवितत ॥ ६५॥

ान ाा तवककप�वककपाितकानतकारवितत ॥ ६६॥

अाशनाव �तावकााशनानयारवत ॥ ६७॥

अातनााााितकानतकारवितत �त च ॥ ६८॥

अीयाााितकानतकारवितत अवकाात ॥ ६९॥

ए पाााकाशा�दमतािततवकाडशभशन ीीखभश उतपशन ॥ ७०॥

एषाड काशातकतवाततािततवकाडशकाशरतव च ॥ ७१॥

इशड ब��ारािनशीत त�ा �व�ााशकनशन यव� ॥ ७२॥

अशड करतवयनतवतमखतवदतमखतवाशीयाातवाखनकपाखनकमा

Page 12: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

ाशवा�ाकन व इतशचश ॥ ७३॥

ास �ाािनशीत त�ड तनानशकनशन यव� ॥ ७४॥

क सिनशामर वापामरपादपाशपसथादशा�ा ॥ ७५॥

एा�ा पाााकाशाद�ााड ा�शभशन ाशसभशत पथकच पथकच

रनतपशन ॥ ७६॥

वाशवत ारापाााशाानदाातााात ॥ ७७॥

ारन ाा ागमावानाातागसथाावस ॥ ७८॥

अपाान ााावागमावानपापवा�दसथाावस ॥ ७९॥

ाशाान ाा �वऽवगमावाामखखशा�ावस ॥ ८०॥

उदाान ाा कणससथााश ऊावरमावाातरवाशत ॥ ८१॥

ताान ाा शा�ााशमाीशपानाा�दतकारकात ॥ ८२॥

तकारन प�ापाककारड ातर�ााश पा�षा�दकारी� शाव च ॥ ८३॥

Page 13: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

क�त ाामकरककखदवदताातशादशात पतानश

वाशवत तन� वदिन ॥ ८४॥

त ााम उ�मारकात । कर उनखाकात । ककखत �तकात ।

दवदतन मयरकात । ाातशत पनषरकात ॥ ८५॥

एषाड ारा�दऽवनयारवातारादशत पतीव� क� च ॥ ८६॥

एतारा�दपतकाकाशा�दमा�शभशनीीखभश उतपश ॥ ८७॥

इदड ारा�दपतकड क सिनशीत त�ड ततारशकनशन यव� ।

असश �शातकतवा ा�शकाशरतव च ॥ ८८॥

एष कनशष ाश �व�ााशन �ााशिाा च कररपत ।

ानश इचाशिाा च काररपत ।

ारशत �शाशिाा च काशररपत ।

शनगशतवादवषाड �वयाम इ� वररशिन ।

एतकनशतशड ीीखड ततत�शा�ाीतशचश ॥ ८९॥

अताऽशमखखत�शा�ाकब��वषशशा वावजखाशशववा

तिऽभााकब��वषशशा व�वजखववा ाशिऽभा�प यव� ॥ ९०॥

Page 14: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

एततऽशप�ड ीनशड तताता �ाणशमयरत ाररतशचश

तवरताासश तवाज�ााचा�शाशिदप�तवाच ॥ ९१॥

असशीषा तिऽभत सथखपताप�शा त�तवातत�शा�ाड

�व�ााशा�दकनशतशड ागवातााशतवातसवऽानरएव

सथखपतखशसथााी� नचश ॥ ९२॥

एाशऽशप�ड ीनशड ी तन यव� नशानतकारनप�तवा च ॥ ९३॥

असशापशड ाशिऽभत सथखशा�ााप�शा त�तवा�द� नाव

त�शा�ाड �व�ााशा�दकनशतशड ागवातााशतवातसवऽानरएव

सथखशा�ाखशसथााी� नचश ॥ ९४॥

एा तताती ता दााड ानवितीयत त��वषशााायवत

``�व�वय ी तत” (ाण उ ३) इतश�दात ॥ ९५॥

अता�प तिऽभाशऽशनसदप�तताती तशनवराव�वतदव-

िचनााकाशवच खाशशखवतम�रबमबाकाशवचायदत ॥ ९६॥

एवड त�शा�ानतपितत ॥ ९७॥

सथखय ा�ा पतका�ा ॥ ९८॥

Page 15: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

पतकारड तवाकाशा�दपतसवकी कड �वाा तड �वयजश

ष दशत यामष ाथीकानपतयामानतशकड

ाार तड �वयजश षाड राथ यामाााड

सवसव�वशाारयामप�ातशामा यामानाष शना च ॥ ९९॥

द च -

``�वाा �वााश ीकी कड ाार थड पात ॥

सवसवा�वशाडशीश�ाातपत पत ॥” इ� ॥ ॥ १००॥

असशाााणशड ााशवकाशड रतवतकारात

पतकारसशाऽशपख�रतवा च ॥ १०१॥

पताााड पतातकतव ताार�प ष

``वीशऽशात वादसवादत” (ब त २.४.२२)

इ� नशाशााकाशा�दाशपदशत तमयव� ॥ १०२॥

दाााकाश शिदनरीयाशजश वाशा शिदसपशारवगाा

शिदसपशररपाणशऽत शिदसपशररपातात प�थाशाड

शिदसपशररपातमनाार ॥ १०३॥

Page 16: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

एभशत पतकभशन य भशन ययरवतसवर रासपतततश-

ीतशनााकााापशरप�ा�वशाााााख�वखत खाताख-

खाखाखपााखााकाााानरान�वशाााााड

खनकाााड बराणसश दनमर �वरासथखशा�ााराड

द�ााानापाााद�ााड नतपितयरव� ॥ १०४॥

�वराशा�ाामर ााश ाणसवदन�धजादशा�ा ॥ १०५॥

ााश ा�ा ााशभशन ाा�ा ाऽशपरवाद��ा ॥ १०६॥

अणानशणभशन ाा�ा प��पनामाद��ा ॥ १०७॥

सवदा�ा सवदभशन ाा�ा शकशकाद��ा ॥ १०८॥

उ�धजा�ा यी�धश ाा�ा खाव�ाद��ा ॥ १०९॥

अता�प �वरातकखसथखशा�ाकााकब��वषशशा

वावजखाशशववा तिऽभवर�वजखववा ाशिऽभा�प यव� ॥ ११०॥

एततऽशप�ड ीनशड वीरवााान �वाा�तशचश

तवराााीया�ातवा�व�वाड ाााातवाच ॥ १११॥

Page 17: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

असशीषा तिऽभत सथखशा�ाना�वकाातवादनाशकनशत

सथखयनमाशातवाच सथखशा�ाड ाग�द� ाशप�दरश ॥ ११२॥

एाशऽशप�ड ीनशड �वरव इतशचश त�शा�ााीयााप�ातशजश

सथखशा�ाा�द�वऽभतवा च ॥ ११३॥

असशाऽशषा ाशिऽभत सथखशा�ाना�वकाातवादव

नानाशकनशन ाग�द� नचश ॥ ११४॥

दााा �वरववीरवाााा �दगवााकर वररािरवीयत

ािनाशिनता ानताद�िनशपतका

ाचिदसपशररपातमनााागाननपनशाप�ीयत

ािनाशिनता वामाद�िनशपतका

ावाादाामा�वतमारानदाडरन रखशवकााचश ीत

ािनाशिनता ानब ाशवकाा�तादशाानािनशऽकर

ाततवककप�ारशावकाशर ीताडर तवारााा च

सथख�वषशााायवत ``ाम�ासथाान ब�त�त” (ाण उ ३)

इतशा�दात ॥ ११५॥

अताऽशाशनत सथखाशिऽभतऽशनसदप��वरववीरवाााशनर

वाव�वतदविचनााकाशवच खाशशखवतम�रबमबाकाशवच

Page 18: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

पवरवदयदत ॥ ११६॥

एवड पतकपतय भशत सथखपतनतपितत ॥ ११७॥

एषाड सथखत�काारपतााा�प तिऽभाकन

ानपतन यव� शथावानावााााड तिऽभाकड वाड यव�

शथा वावानाखाशशाााड तिऽभाकन ाा च खाशशत ॥ ११८॥

एदप�ड वीरवााााद�रवापशरनड ीनशऽशवानावााविचनााकाशवदवाना

खाशशम�रबमबाकाशवचीकव ॥ ११९॥

आभशाड ापतदप�ी नशाभशाड ऽाश�पणवद�व�वड

तदाप�ड ीनशड ``तवथ खिकवदड बर” (ानद उ ३.१४.१)

इ� (ा) वाशसश वाचशड यव� �व�वड तकख�श�प यव� ॥ १२०॥

एवड वसनशवसतवाानपनराशाानपत ताानशा दीशर त ॥ १२१॥

इदााड तशमातादीदशशाानपश� �वशष उचश ॥ १२२॥

Page 19: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

अ�ाकस ``आता वी ाश पतत” इतशा�दात सविसिनाव

पतर�प दशराातपत पऽभ ाऽभ ाव पऽभन ाऽभरतशाशायवाच

पत आत� वद� ॥ १२३॥

ावारकस ``त वा एष परषनरनाातशत” (ी उ २.१.१) इतशा�दात

द�ऽम ातसवपतड प�ातशजशा�प सवसश �ामर दशराातसथखनर ड

कशनरीतशाशायवाच सथखशा�ाात� वद� ॥ १२४॥

अपारावारकत `` ारात ाप� ड �पातशनत” (ा उ ५.१.७)

इतशा�दा�ािनशारायाव शा�ाखाायावातकारनर ड

ब�ाानरीतशाशायवाचिनशाणशात� वद� ॥ १२५॥

अपारावारकत ``अनशनरना आता ारशत” (ी उ २.२.१)

इतशा�दात ारायाव इिनशा�दखााशनमादशााशावाा ड

�पपातावा�ातशा�द अायवाच ार आत� वद� ॥ १२६॥

अनशस ावारकत ``अनशनरना आता ानशत” (ी उ २.३.१)

इतशा�दा राीत तऽ ारादायावाद ड तवककपवाा ड

�वककपवा�ातशाशायवाच ा आत� वद� ॥ १२७॥

बास ``अनशनरना आता �व�ााशत” (ी उ २.४.१)

इतशा�दात करायाव कारसश शतशयावाद ड कार ड यनतशाशायवाच

Page 20: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

ब�ाात� वद� ॥ १२८॥

ायाकाा�कर का ``अनशनरना आताानदशत” (ी उ २.५.१)

इतशा�दाबर ाशाद�ाा�ाा खशदशरााद�नर�ाातशाशायवाचा�ााात� वदत ॥ १२९॥

याटस ``�ााघा एवाानदशत” (ाण उ ५) इतशा�दात तषऽा

काशाकाशतधावाना ड ा ााातशाशायवाचा�ाानप�ड

ीनशात� वद� ॥ १३०॥

अपान बात ``अतदवदग आत च” (ा उ ६.२.१)

इतशा�दात तषऽा तवारयावाद ड तषऽा ाातीतशितथसश

सवायावपााशर�वषशाायवाच शनशात� वद� ॥ १३१॥

एषाड पताद�ााााततवचश ॥ १३२॥

एीा�ाका�दवा�दीयरष ा�श तशायवायातष

पवरपव�ा�श तशायवायातााातानताा�श तशायवायाती-

ााततवबाादशराातपताद�ााााततवड सपऽभव ॥ १३३॥

�कत तशमसथखनर�ाारनराा अकार ीनशड �नातड

त�दतशा�दबखा��वानाादसश पता�दशनशपशरनसश सश

ीनशयासशतवा घभा�दवद�ातशतवाद ड बर�

Page 21: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

�ववदायवाबकशाच तचच�श तशायवयाताााड

बा�ातवाद�प पता�दशनशपशरनमखखाातीव ॥ १३४॥

असतधातकड �ातशश ब ततशसवयावड

तशीनशवातविसतव� वदान�ववदायवत ॥ १३५॥

एवाशाानपत ॥ १३६॥

अपवादन ाा ाज�ववरसश तपरसश ाजाततवववस�ववरसशावसानर�ााादत

पतसश वस ाततव च ॥ १३७॥

द च -

``तततवनरनशथाथा �वकाा इतशद��ात ।

अततवनरनशथाथा �ववर इतशद��ात ॥” इ� ॥ १३८॥

था� एधनमाशाड �वरातकखसथखशा�ााड

यनगशरपानापााा�दकदाशाय याा�ददरशयवाानशदाशाय ड

बराणड ीततवर षाड कााररपड पतकय ातड यव� ॥ १३९॥

Page 22: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

एा�ा शिदा�द�वषशत�ा�ा पतका�ा य ा�ा त�शा�ााड

ीततवर षाड कााररपापतकय ातड यव� ॥ १४०॥

एा�ा तततवा�दमरत�ानशपतकानशतपित-

ाशतरीतकाारय ा�ाानप�ीनशातड यव� ॥ १४१॥

एद�ाा�ाानप�ड ीनशड रवाा�दकदाााा-

य ााप�ीनशरपड ा�शड बरातड यव� ॥ १४२॥

आभशााशाानपापवादाभशाड ततवमपदाथरशनाा�प

ीत ड यव� ॥ १४३॥

था� - अ�ााा�दतिऽभादप�ड तवर�तवा�द�वीशऽभड

ीनशदाप�ड ीततशड ऽाशत�पणवदकतवाावयातााड

तपदवाचशाथ� यव� ॥ १४४॥

एदपााशप�ााााय ाप�ड ीनशड तपदख�शाथ� यव� ॥ १४५॥

अ�ााा�दाशिऽभादप�ाकप�तवा�द�वीशऽभीनश-

दाप�ड ीततशड ऽाशत�पणवदकतवाावयातााड

तवमपदवाचशाथ� यव� ॥ १४६॥

Page 23: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

एदपााशप�ााााय ाप�ड तशमाानदड

ा�शड ीनशड तवमपदख�शाथ� यव� ॥ १४७॥

अथ ावाशाथ� वणशर । इदड ततवीतवाशड

तमबनातशराखणाथरबनाकड यव� ॥ १४८॥

तमबनातशड ाा पदशनत ताााा�ाकाणशड

पदाथरशन�वरशषर�वशऽशयावत तशमात-

ख�रशनखर�शख�रयावर� ॥ १४९॥

द च -

``ताााा�ाकाणशड �वशषर�वशऽशा ।

ख�शख�रतमबनात पदाथर तशमाताा च ॥” इ� ॥ १५०॥

ताााा�ाकाणशतमबनासावशथा तनरशड दवदत इतशिसनवाश

तकाख�वीशऽभदवदतवाकतशिदसशी तकाख�वीशऽभदवदत-

वाकाशडशिदसश ीकिसिनपण ातपशरतमबनात । था

ततवत� वाशर�प पान�तवा�द�वीशऽभीनशवाकतपद-

सशापान�तवा�द �वीशऽभीनशवाकतवमपदसश ीकिसडरीनश

ातपशरतमबनात ॥ १५१॥

�वशषर�वशऽशयावतमबनास शथा तीव वाश

Page 24: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

तशिदाथर तकाख�वीशऽभदवदतसशाशडशिदाथतकाख�वीशऽभदवदतसश

ानशननशयदाशावरकशा �वशषर�वशऽशयावत । थाता�प वाश

तपदाथरपान�तवा�द�वीशऽभीनशसश तवमपदाथारपान�तवा�द�वीशऽभीनशसश

ानशननशयदाशावरकशा �वशषर�वशऽशयावत ॥ १५२॥

ख�शख�रतमबनास शथा तीव तशिदाशडशिदशनसदथरशनवार

�वरतकाखी तकाख�वीशऽभतवप�ातशामाा�वरदवदता त ख�शख�रयावत ।

थाता�प वाश ततवमपदशनसदथरशनवार �वरपान�तवापान�तवा�द-

�वीशऽभतवप�ातशामाा�वरीनशा त ख�शख�रयावत ॥ १५३॥

इशव यामख�रतशचश ॥ १५४॥

अिसनवाश ाखतपखी� वाशववाशाथ� ा तवमच ॥ १५५॥

त ाखपदाथराखमरसशनतपखपदाथ�तपखाशसश

शाकशपभा�दयदाशावरकशानशननश�वशषर�वशऽश-

रपतडतमरसशानशा�वीशऽभसशानशासश दीशसश वा

वाशाथरतवावमकाा ाराना�वानाायावातवाशाथरत

तवमच ॥ १५६॥

अत तपदाथरपान�तवा�द�वीशऽभीनशसश

तवमपदाथारपान�तवा�द�वीशऽभीनशसश ानशननशयदाशावरकशा

Page 25: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

�वशषर�वशऽशयावतडतमरसशानशा�वीशऽभसशानशासश

दीशसश वा वाशाथरतवावमकाा तश�ा�दार�वानाावाशाथ�

ा तवमच ॥ १५७॥

द च -

``तडतम� वा �वीशऽभन वा वाशाथ� ाात तमत ।

अखणीकाततवा वाशाथ� �वदषाड त ॥” इ� (पतदश ७.७५) ॥ १५८॥

अत मवमाशाड घनषत �वत�वाशवजकख�रा�प ा तवमच ॥ १५९॥

त मवमाघनषशनाााााााशयावख�रसश वाशाथरसशाशषन

�वरतवावाशाथर शषत प�ातशजश ततमबिनााख�राशा

श तवाजकख�रा तवमच ॥ १६०॥

अत पान�ापान�ीनशीकतवख�रसश

वाशाथरसश यामात �वानााधामाना�प

प�ातशजशानशख�राशा अश तवाजकख�रा

ा तवमच ॥ १६१॥

ा मवमापदड सवाथरप�ातशामा ापदाथथ

शथा ख�श� था तपदड तवमपदड वा

सवाथरप�ातशामा तवमपदाथथ तपदाथथ वा

Page 26: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

ख�शतवत कन कख�रा ा तवमच

इ� वाचश च ॥ १६२॥

त ापदाावरा दथारा ख�रशा

ततशप�ाशा�प ततवमपदशनत ाशारतवा

दथर ा ख�रशा पाानशापदाानशा-

पदाथर तशप�ायावा च ॥ १६३॥

अत शनरन ााव�वाशवदकख�रा�प ा तमयव� ॥ १६४॥

त शनरमरमाख�रसश वाशाथरसश

�वरतवातदप�ातशामा दााशारवा�दख�रशा

�वानाप�ााातमयवादकख�रा तमयव� ॥ १६५॥

अत पान�तवापान�तवा�द�वीशऽभीनशीकतवसश

वाशाथरसश �वरतवातदप�ातशामा ततमबिनाान शसश

कसश�दथरसश ख��तवर�प �वानाप�ाााातमयवा-

दकख�रा ा तमयवतशव ॥ १६६॥

ा तपदड तवमपदड वा सवाथर�वराडशप�ातशामााड-

शानात�ड तवमपदाथथ तपदाथथ वा ख�शतवत

कथड कााानार यामख�रावमकारी� वाचश च ॥ १६७॥

Page 27: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

एका पदा सवाथाथशपदाथारनानयशख�राशा

अतमयवातपदानार दथर ा ख�रशा

पासततशप�ायावाच ॥ १६८॥

साशथा तनरशड दवदत इ� वाशड दथ� वा

तकाखी तकाख�वीशऽभदवदतख�रसश वाशाथरसशाडश

�वानाा�वरतकाखी तकाख�वीशऽभाडशड प�ातशजशा�वर ड

दवदताडशातड ख�श� था ततवत�वाशड दथ� वा

पान�तवापान�तवा�द�वीशऽभीनशीकतवख�रसश

वाशाथरसशाडश �वानाा�वरपान�तवापान�तव�वीशऽभाडशड

प�ातशजशा�वरखणीनशातड ख�श� ॥ १६९॥

अथाााा ड बरािस (ब उ १.४.१०)

इतशायववाशाथ� वणशर ॥ १७०॥

एवााशसरााशाानपापवादपातताड ततवमपदाथद

शना�शतवा वाशााखणाथसरवबन�ार�ाका�ारनर ड

�ातशश ब ततशसवयावपााानदाानावशड

बरासतशखणाकाााका�ाा �तवितरद� ॥ १७१॥

ता �त�रबमबत�ा त तशमीयना�ाड पामबर

Page 28: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

�वषशकतश मा�ााव बाा दा पभकाारनदा

पभदावदमखखकाारर�ाा बा�ा त� तकाशरसशामखखसश

बा�ातवातदनयर ाखणाकाााका�ाा �तविता�प बा�ाा यव� ॥ १७२॥

त �रबिमबड ीनश�प शथा द�पया�दतशयावयाताातथार

त शाीयय ा यव� था सवशमकाशाातशमीयनापाबरावयातााा रशा

ााीयय ड त च सवनपा�ाय ाखणवतबार�ातवातपररायाव

ख�रबमबसश खाततववततशमीयनापाबरातड यव� ॥ १७३॥

एवड त� ``ातीवाा ऽभाश च” (ब उ ४.४.१९)

``शनाता ा ा ”

(क उ १.५) इतशाशनत ातशना�वानान विताशाऽशतवावमकाार

तखाशाऽशतव�षा�पादाा च ॥ १७४॥

द च -

``तखाशाऽशतववासश शासतक�ध�ारवा�ा च ।

बरणश�ााााशाश विताशािऽाप��ा ॥” इ� (पतदश ६.९०) ॥ १७५॥

``सवशमकाशाातवानाायात उपशजश ।” इ� (पतदश ६.९२) ॥ १७६॥

पदाथारकाााका�ा�तवत�वरशषनरिस ॥ १७७॥

Page 29: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

था� । अशड घभ इ� घभाकाााका�ा�तविता�ाड घभड

�वषशकतश मा�ाा�ाातापातताड सवम�दायाता

ड घभ�प यातश� ॥ १७८॥

द ड -

``ब�तसथ�दायाता वाव�प ाशाऽा न घभ च ।

ता�ााड �ाशा ारशदायाता घभत सता च ॥” इ� । (पतदश ७.९१) ॥ १७९॥

शथा द�पयाणखनदकाामड घभपभा�दकड �वषशकतश

मानाकाा�ाातापातताड सवयशा द�प यातश� ॥ १८०॥

एवड य सवसवरपीनशता�ातकाापशरनड ावराा-

�ा�दाशातातााशाऽसाासशाप��तवातर�प दरशरन ॥ १८१॥

ावरड ाा षड�वाीखवमीाशषवदानााा�वशवस�ा

ातपशारवााार च ॥ १८२॥

ीखवमा�ा पनपतड ाााभशातापवर ातखाथरवादनपपततशादशा�ा ॥ १८३॥

Page 30: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

द च -

``उपनपतड ााावभशातनरपवर ातख च ।

अथरवादनपपत ीखवमड ातपशर�ाररश ॥” ॥ १८४॥

कार�पाशसशाथरसश दाशनशनरपपादापनपतड ााा ।

शथा ानदनगश षऽसााशाश कार�पाशसशा�वशवसा

``एकवा�वश च” (६.२.१) इतशादा ``ऐदातमशीदड तवर च” (६.८.७)

इतशन �पादा च ॥ १८५॥

कार�पाशसश वसासनाश पाातपनशा

�पादाभशातत । शथा तीवा�वशवस�ा ाश

ततवत� ावकतवत �पादा च ॥ १८६॥

कार�पाशसशा�वशवसात ारानाा-

�वषशकारपवर ा । शथा तीवा�वशवसान

ााानाा�वषशकार च ॥ १८७॥

तखड कार�पाशसशात�ाासश दाऽसाासश

वा त त ाशारड शना च । शथा त ``आाशरवानपरषन

वद सश ावदव �ाड शावना �वन�शथ तमपतसश” (६.१४.२)

इतश�वशवस�ाासश तािऽत शनाड ाश ॥ १८८॥

Page 31: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

कार�पाशसश त त शडताथरवादत ।

शथा तीव ``उ ादशा�शन शाााड ाड यवतशड

�व�ाड �व�ा च” (६.१.३) इतश�वशवस शडता च ॥ १८९॥

कार�पाशाथरतााा त त ाशारा शिरपपितत । शथा

त ``शथा तामशीका ितपणा तवथ नशड �व�ाड

सशावााामयरड �वकाान ाााशड ितकतशव ततश च” (६.१.४)

इतशादाव�वशवसतााा �वकाासश वााामयराततव शित ाश ॥ १९०॥

ााड ासशा�वशवसान वदानाामरशिीयाावाा�ना च ॥ १९१॥

�वाशदा�दतशशा�ा�वशवसताशतशशवान �ा�दाशाता च ॥ १९२॥

ता�ार�व�वात त�वककपकन �ा�वरककपर� ॥ १९३॥

त त�वककपकन ाा �ा�ााा�द�वककपखशााप�शा�वशवस�ा

दाकाााका�ााशािरतवतावसथाा च ॥ १९४॥

दा णशमा�दयाार�प धाावनवी याारऽशवी ड वस यात ॥ १९५॥

द च -

``दीशसवरपड ममानपड पा च

Page 32: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

तक�वयाड तवक�ा च ।

अखपकड तवरमड शदवश च

दव ा ड तड �व न च ॥” इ�

(उपदशतास ७३.१०.१) ॥ १९६॥

�ा�वरककपकस �ा�ााा�द�वककपखशाप�शा�वशवस�ा

दाकाााका�ााशािरतवता�ााकमयावाावसथाा च ॥ १९७॥

दा खाकाााका�ाखवराावयाता खातावयातवद�वश-

वसतवाकाााका�ा�तवततशावयाताा�वशवस ातवयात ॥ १९८॥

रासश तषऽरायदशवका ा यव� । उयशत वततशयाा

ताार�प ततधावातधावातरााशनयसदनपपतत ॥ १९९॥

असशावमा�ा श�ाशातााराशातशाााााारााशाातााशत ॥ २००॥

त ``अ�डताततशासशबरशारप�ागा शात” ॥ २०१॥

``शातननषपतसवााशाशरवामराााा�ा �ाशात” ॥२०२॥

काारा�दतडसथाा�वशषख�रा�ा पदसविसकाद�नशाताा�ा ॥ २०३॥

Page 33: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

ाकपाककमयकख�रात ार�ागनपाशात ाराशाात ॥ २०४॥

इिनशाराड सवसव�वषशभशत तशाारड तशााात ॥ २०५॥

अ�वशवसनशन�ािनशााारड ााारा ॥ २०६.।

ता�वशवस�ा �विचश �विचशान�ािनशवितवान ाशाा च ॥ २०७॥

ता�ास त त�वककपक एव ॥ २०८॥

एवसशाव�मान �ा�वरककपकसश खश�व�पकषाशातासवादख�रारतवाान

�वघाात तमयविन ॥ २०९॥

खशसावदखणवसावखमबाा �तवत�ार ा ॥ २१०॥

अखणवसतवावखमबाा �तवतानशावखमबाड �व�पत ॥ २११॥

खश�व�पायावर�प �तवताारमा�दवाताशा

सिायावादखणवसतवावखमबाड कषाशत ॥ २१२॥

अखणवसतवावखमबााा�प �तवतत त�वककपकाानदासवादाड

ातासवादत । तााशाामयतश त�वककपकाानदासवादाड वा ॥ २१३॥

Page 34: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

अाा �वघाऽभशा �वा�ड �तड �ावारद�पवदखड

तदखणीनशातव�ऽस शदा दा �ा�वरककपकत

ता�ा�ातशचश ॥ २१४॥

शद च -

``खश तमबनाशिचड �व��ऽड शशतपात ।

तकषाशड �वााशातताऽड ा ाखश च ॥

ाासवादशतड त �ाततवमत �शा यव च” इ�

(मापादका�ाका ३.४४-४५)

``शथा द�पन �ावासथन ावम तनपा स ा” इ�

(मा ६ - १९) ॥ २१५॥

अथ वन ख�रचश ॥ २१६॥

वन न ाा सवसवरपाखणबर�ााा

द�ााबााावााा सवसवरपाखणबरमर

ता�ातकर�ाातकाशरतितकरतडशश�वपशरशाद�ाा�प

Page 35: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

बा�ातवादमखखबनाा�न बर�ाऽसत ॥ २१७॥

``ीयश हदशगिनथिरशन तवरतडशशात ।

�शन ासश कारमर िसनदऽभ पाावा ॥”

इतशा�दात (ण उ २.२.८) ॥ २१८॥

अशड ाशतथाातश ाडतशनमरतपा�षा�दयााा

शा�ारानाशानशापभतवा�दयााािनशगाराशाा-

�पपाताशनकना�दयाााानतकारा पवरपवरवाताशा

�शारा�ा कारमर यजशााा�ा �ााा�वराािातखा�ा

परशना�प बा�ातवातपााथर न ा परश । शथनाखी�

�ाावाडस�दनाखड परशना�प पााथरीदी� ा परश� ॥ २१९॥

``त�ा��ाव तकर�रकरर इव” इतशा�दात ॥ २२०॥

उत -

``तषऽवजाग� शन ा परश�

वशड परशना�प ावशतवत ॥

था कवरना�प �ािऽशर शत

त आत�वनाानश इ �ारशत ॥” इ� (उपदशतास ५) ॥ २२१॥

Page 36: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

अथ �ााातपवथ �वशााााावााा�वाााद�ााावितव-

चयवाताााावाावितयरव� शयाशयशनाादातनशड वा ॥ २२२॥

द च । -

``ब ावी तततवसश शथऽभााारड श�द ।

शााड ततवदशातीव कन यदनरश�य�र ॥ इ� (ाीऽकमशरीत�त ४.६२)

``बर�वतड था तवा त आत�न ा ात ॥)” इ� (उपदशतास ११५) ॥ २२३॥

दााा�ातवाद��ा �ााताााानशवऽटतवादशत तमराराखवकाावदावरन ॥ २२४॥

द च -

``उतपनाातावबनासश रशवऽटतवादशन मरात ।

अशतान यवनतशसश ा तााार�परत ॥” इ� (ाीऽकमशरीत�त ४.६९) ॥ २२५॥

�कड बााशड दशातााताथरीचा�ाचा-

पाचाा�पा�ा तखदतखख�रानशाािा-

तखानशायवनानतकारायाताद�ाावयातकत

तडसदवताा तशमाानदपाबरमर ार ख�ा

ततश�ाातकाशरतडसकााारा�प �वााशातपाकी वकश-

ाानदीकातमखखयद�याता�खणबराव�ऽस ॥ २२६॥

``ा सश ारा उतािन” (ब उ ४.४.६)

Page 37: वेदान्ताा · व व दषिन् श ेा” (बृ उ ४.४.२२] इतशा द ा्े

``अतीव तवाशन” (ब उ ३.२.११)

``�व र �वचश” (कस उ ५.१) इतशा�दात ॥ २२७॥

इ� तदाानद शनमन �वा�न वदानताााा गनथत ताऽत ।