“he lehkhabu hi kum tam tak pathian nena leng dun, leh

137

Upload: others

Post on 02-Feb-2022

59 views

Category:

Documents


1 download

TRANSCRIPT

Page 1: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh
Page 2: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

“He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, khawvel huap mission rawngbawlna leh khawvel hmun hrang hranga kohhrante nena thawhhona atanga buatsaih, finnaa khat a ni. George Verwer-a aw chu ama mimal chanchin karah fiah takin a langa, chu chuan Kristian nuna hriatfiah theih loh thil, natna leh buaina kara Pathian nena hmalam pan zel turin min ko. Heng zawng zawng kara Pathian hnathawh dan chu ngaihnawm taka tarlan a ni. Khawvel huap mission hruaitu ropui kutchhuak lehkhabu puitling tak a ni. Chhiar ngei ngei chi.”

-Most Rev. Dr. Joseph D’souza, Bishop ModeratorGood Shepherd Church of India

“George nena video kan laka, kan zina, kan thawhho laia ‘Tui nung far te te (Drops of Living Water)’ nitina min hrilh kha ka tan chuan malsawmna a ni chiang hle. Kan inbiakna mai ni lovin, nitina a nun danah a lang. Vannei ka inti hle a, a lo chhiar vete pawhin malsawmna dawngin cho harh leh fuih an ni ve ngei ang. Tin, George thahnemngaihna – khawvelin an hriata, keinin Isua kan an deuh deuh theihna tur hi an man thiam ngei ang.”

-Malcolm Turner, Executive DirectorChristian Television Asociation (CTA)

Page 3: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh
Page 4: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

Tui Mal Far Tam Zawk

Page 5: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

Hlanna(Dedication)

OM a lo thawk tawh leh thawk mek te, an nun kalphung duhthusam lote, hnenah he lekhkhabu hi ka hlan e. Ruahmanna A emaw ruahmana B emaw nilovin, ruahmanna M a awm an nih hmel zawk mah. Anni ka kawm reng rengin, ruahmanna M-ah an awm tiin ka hnem a, khawngaihna mak chu pawm tlata, hmalam pan zel turin ka fuih thin. Hei hi ka hrechhuak nawn fo thin: “Anin kan tan a nun a pekah hian hmangaihna chu kan hreta. Keini pawhin unaute tan kan nun kan pe ve tur a ni” (1 Johana 3:16).

Page 6: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

Tui Mal Far Tam Zawk

Thil Inthup - Zahngaihna - Hnawkna

George Verwer

Page 7: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

More Drops (Mizo)by George Verwer

Copyright © 2015 by George Verwer

All rights reserved .No part of this publication may be reproduced in any form or

by any means, electronic, or mechanical, including photocopying, recording, or any information storage and retrieval system, without permission in writing from the

publisher.

Published byGood Shepherd Books

Logos Bhavan, Suchitra Junction, Secunderabad 500 067, Telangana.

www.christianstore.in

Good Shepherd Books is an imprint of Good Shepherd Media,the publishing division of OM Books Foundation.

Page 8: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

A Chhunga Thu Awmte

Lawmthu Sawina 09

Thuhmahruai 11

Khuhhawnna 13

1.Kangthelhna, Lehkhabu leh Thufingte 17

2.Danglamna Kara Inlungrualna 27

3.Inkawlkalh Rem tlat Si, Khirhkhan, Thil Inthup,

leh Hnawkhnai Chu 33

4.Kohhran, Mission-te, leh Hollywood 43

5.Khawng Tlat Tur Kan Ni Em? 49

6.Inngaihzawn, Inneih, Pawisa leh Zahngaihna Tam Tak 55

7.Sual Chauh Ni Lovin, Tihsual Pawhin Nghawng A Nei 67

8.Pathian Hman Hruaitute (Enge Hruai Dan Tha Ber?) 75

9.Pathian Chibai Buk, Kal, leh Hawikual Vel 83

10.Nat I Duh Loh Chuan, Rugby Khel Suh 91

11.Rum reng, Phunnawi, Daltu, leh Ngaihtuahna Thim Neitute 95

12.OM Inneihna Lian – Khawtlang Ngaihtuahna leh Puihna Nena

Puan Chhuah 103

13.Phurrit leh Hmathlir Danglam Ngai lo 113

14.Hetatangin Khawnge Kan Kal Ang? 119

Thu Belh: Hnawksiology 129

Page 9: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh
Page 10: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

9

Lawmthu Sawina (Acknowledgement)

He lehkhabu a taka chantir tura min puitu zawng zawng chungah lawmthu ka sawi duh a. Chu aia nasa chuan ka nuna thlarau lama nasa taka min kaihruaitu (tape emaw lehkhabu kal tlangtein) mi za tel hnenah pawh lawmthu awm sela, a bik takin thlarau lama ka pa Billy Graham, leh a dawta ka nuna nghawng nei nasa ber Kristian hruaitu, Dr. Oswald J. Smith. Ka farnu Barbara, ka nu leh pa, leh ka nupui Drena leh ka chhungte zawng zawng avangin Pathian hnenah a bikin lawmthu ka sawi duh bawk a ni.

Page 11: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh
Page 12: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

11

Thuhmahruai

George Verwer hian thil a hmu chikim teuh tawh hle; Kristian zinga thil kal sual thei zawng zawng leh kal sual ta, emaw tawih ta chu kohhran leh pawl hrang hrangah a hmu a ni. A finna hmantlak tak chuan kohhran tam tak, kohhran pawl tam tak, leh mission pawl hrang hrang zinga Pathian mite nena a thil tawn hlimthla a ti lang.

Amaherawhchu, Verwer hi kum 50 chuang, remna siamtu, misualte thian, leh finna hmantlak pechhuaktu engah a tang tawh a ni. He lehkhabu nihna chu – thil hlauhawm ngaihnawm taka ziak ni lo, fianrial atana hman tur ni lo, mahse Bible a taka nunpuina leh tawnhriat atanga ziak, nun kawng daipelh theihna laka a chhiartute veng thei a ni.

HNAWKNA kan han tih maiah hian, Bible a innghat finna khurpui a awm. Lalpa tih lawm tum tlat Pathian chhiahhlawh chuan, bung tinah hian finna hman mai theih a hmu anga, midangte a pe chhawng thei ang.

Entirna thenkhat chu hengte hi an ni:Thawklehkhata Krista hnena mi thahnem tak an

lo kal reng rengin, thil hnawk satliah lo, hnawk turu tak a awm chawk.

Pathian chuan dan vauchherna hmunah pawh hna a thawk thei tih kum za tam finfiah a ni tawh.

Kan tunlai kohhran chetvel dan phungah hian

Page 13: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

12 Tui Mal Far Tam Zawk

Biak In ropui dangdai te hi hrisel lo khawpin an ngaina hian ka hre thin. Ka tan chuan harsatna thlentu a ni a, mahse Pathian chuan engah vak a ngaiin ka hre lo.

Hmangaihna tello chuan engmah kan ni lo tih Pathian Thu zirtirna chiang tak hi kan hmachhawn tak tak ngai angem le? Rinna danglam nei, a bikin Bible chu Pathian Thu dik tak a ni tih pawmtu leh ringtute thu ngaihthla nasa leh ngaisang an awm thei angem le.

Kan pawla tel ve an nih avanga mite ngaihsaka, hmun danga an insawn hnua an hming pawh hre mang tawh lo nge kan nih dawn khawiah pawh kal se kan ngaihsakin kan hmangaih ang tih thutlukna kan siam dawn?

Dawhtheihna ka tlachham hi ka dam chhunga ka harsatna tawh a ni. Sual leh chapona hrang hrang ka huatna hian inngaitlawm leh sim vat turin min pui thin. Pathian nena kan lendun tirh laia thinrimna laka min chhanchhuaktu khawngaihna mak chu Kristian hrang hrang leh Operation Mobilisation ka hruaina kawnga min puitu lian tak a ni.

Kum 53 rawng ka bawl chhunga “hmalam pana” ka kal theihna, mi ka hliamte nena kan inrem leh theihna leh mi tam tak ka chawikan theihna chhan chu Verwer fuihna hre theia khawngaihna ka dawn vang leh tihtak zeta ka zawm avang a ni thin. Han chhiar zel la, nang pawh “chutiang chuan ti ang che.”

Rev. Dr. Greg LivingstoneDintu, Frontiers

Page 14: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

13

Khuhhawnna (Introduction)

Kum engemawzah chhung chu lehkhabu ziak leh tur hian ka inngaihtuah nasa a, tawngtaina hun pawh ka hmang nasa ngang mai. Lehkhaziak thiam ka in ti lova, ziakna hun pawh ka nei tam lova, chuvang chuan hma han lak mai aharsa zual em em a ni.

Ka pianthar tirh atanga lehkhabu ka atchilhna hi chu midang lehkhabu chungchangah a ni thin. Kristian ziakmi tam tak lehkhabu chhuah leh thehdarh chu ka damchhung hna a ni. Keima lehkhabu ziak ngei ka han thlirlet reng rengin an thatna lai ber pakhatah chuan chhiartute lehkhabu dang chhiar tur tam tak ka kawhhmuhna lai hi a ni. Ka lehkhabu ziah dang I nei tawh a nih ngai chuan, hei pawh hi engahnge I luhchilh lovang?

Maktaduai chuang, ka lehkhabu ziak ngei, tawng 50 vela lehlina khawvel hmun hrang hranga thehdarh an ni hi mak ka ti. Ka ziah hmasak pawl, “Come Live Die” tih chu “Hunger for Reality” tia a hming thlak avangin lehkhathawn 25,000 chuang ka dawng tawh. Ka kalna apiangah ka lehkhabuin a tanpui nasat zia min hrilhtu ka tawng thin. Min fuihtu nasa takah an tanga, Pathian hnena lawmthu sawi bak tih theih ka nei lo.

Ka ziak hmasak, “Drops from a Leaking Tap”, a bung

Page 15: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

14 Tui Mal Far Tam Zawk

pakhat chiah chuan ka nuna chona ka neih len ber leh OM dinchhuah dan tarlan a tum a. Kan rawngbawlna pawimawh ber zinga khawtlang ngaihtuahna leh khawtlang tana thawhchhuah pawmna a ni. He lehkhabuah hian chumi chu sawi zau ka duh a, kum kalta atanga ka hriat chian tak chu a khirh zia leh harsatzia leh buainain min chimbuai awlzia hi a ni.

Pathian leh a mite atanga ka zirchhuah zawng zawng chu thangtharte hnena pek chhawn chakna nasa tak ka nei. “Drops from a Leaking Tap“ angin, he lehkhabua bung tin mai hi a mala ding thei an ni. Ka hriatna a chak loh avangin ka lehkhabu danga lang tawh a awm maithei. Thil tul leh pawimawh tak vawi hnih chhiar nawn chuan min tina lem hran lovang chu.

Ka sawi thiam chiah lova, mahse hruaitu tam tak, a bikin Kristiante chuan an nun leh rawngbawlnaah tih dik loh lian tak an nei thinin ka hria. Kei pawhin tihsual ka neih ve nual avangin, ka thil sawi hian chung tihsual lakah a ven che u ka beisei. Mi tihsual ka hmuh atanga ka zir chu: tihsual thenkhatah chuan mahni leh Krista taksa nasa taka tina lova han in vai chhuah ngaihna a awm lo. Kum 18 vel ka nih hian, kang thelhna lama ka la sumdawn laiin, Grand Canyon hawiin khawthlang lam ka pana, Tirhkohte Thiltih hi ka chhiar pah a ni. Hetih laia ka nun kaihruatu atana chang thlanah min hruai lut a, chu chu Tirhkohte Thiltih 20:24 – Lalpa Isua hnen ata ka hmuh rawngbawl hna thawh tur ka hmabak, Pathian khawngaihna Chanchin Tha puan darh tur hi ka hlen theih phawt chuan, ka nun pawh hi thlakhlelh tlakah ka ngai lo.

Tunah, Kristaa kum 58 ka awm tawhna ka han thlirlet hian, hei hi nitin deuh thaw a thleng tih ka sawi thei. Ka tawngtaina chu, kum ka la neih ang angah hian hei hi lo

Page 16: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

15Khuhhawnna/Introduction

thleng zel rawh se tih a ni. He chang takna leh duhthawhna I hre thei em? Han chhiar la, I nunin a tum leh hlenchhuah tumah I hmang thei em? I thei a nih chuan, he lehkhabu hi kawng khat aia tama I hman tangkai ngei ka ring. Dik tak chuan, ka tawngtaina chu he lehkhabu hian ka lehkhabu ziak dangte chhiar emaw chhiar nawn leh duhna a pek hi a ni; a tawpah kan tarlang hlawma, hmun tam takah a thlawnin a neih theih. Ka tawngtaina dang lehah chuan he thu hi theh darh tura tam takin min zawm nan a ni. Ka thu ziak dan hi, kawng thenkhatah chuan, thenkhat tan chuan a “dangdai” viau mai theia, mahse a lehlamah chuan a tluangtlamin hriat thiam a har lo, a bik takin thlarau mit a mena thil nih dan phung hriatthiam mai theihna an nei a nih ngai chuan.

Tchaikovsky, Mozart, leh Beethoven rimawi siam mawi tak, piano-a tum ngaithla pahin he lehkhabu hi ka chhu a ni. Hmanni khan Drena, ka nupui, chu Royal Albert Hall, London-ah concert ropui ngaithla turin ka hruai a. Ka tawngtaina chu ka thu ziak tlem tal, a bikin ngaihdamna leh khawngaihna chungchangte hi, I thlarau hriatna atan rimawi mawi tak a niha, he lehkhabu I chhiar avanga tun aia I nun chu rimawi mawi leh zual a lo nih theih nan tih hi a ni. David Platt-a ziak “Radical” tih leh Charles Swindoll-a ziak “Grace Awakening” tih bua danglam bik Zirtir (radical discipleship) an ziak chu inbuk rem tawkin kan khawvel mil tawka hruai luh ka tum ang. Ka belh duh chu hei hi a ni, a man chu engpawh lo ni se khawvel pum huap mission leh evangelism vei turin leh khawvela mi zawng zawngin Chanchin Tha an neiha, hnam tin zingah kohhran din a nih theih nan, tih hi a ni.

Page 17: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh
Page 18: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

17

Bung 1

Kangthelhna, Lehkhabu leh Thufingte

Kan fanu Christa piancham a ni a, he bung hi a hnenah ka hlan duh a ni. Kan inneihtirha ka tlinlohna tam tak zinga mi chu Leigh, Lancashire damdawi ina a pian laia ka awm lo kha a ni. Drena chu a awm! Ram pawna ka meeting neih atangin ka lo haw meka ka nang hman ta lo a ni.

Christa Fisher, East Germany ni thin a mi, Ray Eicher nupui hming chawia kan phuah a ni. Kum tam tak chhung chu Alfy Frank-te nupa nen India a rawngbawlna hmahruaitu an ni thin. Christa chu Madrid khawpuia kan rawngbawlna atanga Isua nei ta a ni. Chu chu Europe khawmuala kan awmna hmasa ber a ni, kum 1960 chawhnu lam a ni a, kan fapa upa ber Ben pawh chumi hnu lawka piang a ni nghe nghe.

1957 nipui lai a ni a, Mexico ramah lehkhate sema mite hnena Chanchin Tha thlentir chu kan thianzaho pathumin kan tum a. Dale Rhoton chu Wheaton nipui schoola a zir avangin July thla laihawl hma chu kan kal thei lova, chumi kan nghah chhung chuan Walter Borchard, Maryville College-a ka room luahpui thin, nen chuan in tin fang chhuakin kan awmna New Jersey hmarchhak lamah chuan Kristian lehkhabu kan hralh thin

Page 19: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

18 Tui Mal Far Tam Zawk

a. Kangthelhna hi kum engemaw zah chhung chu chumi vengah chuan ka hralh thina, hralh a tla hle mai a. Mi in hmaah hian thir thleng chungah mei ka chhema, ka thil zawrh Presto kangthlehna ngeia ka timit lai min en thin. Tichuan midang tam tak ka hnuaia zuarchhawngtu ka nei thuai a, wholesale leh a mal pawhin hlawkna tam tak telin ka hralh a ni. Pu Finklestein, Manhattan mi, Juda mi ni bawk chu ka pu a nia, kum 16 mi lek tan chuan amah va hmuh chu thil ropui tak a ni. Ka hralh danah a lawm lutuka, Bergen Veng (county) atan agent awmchhunah min siama, ka company Bergen County Sales Company tih chu dan ang thlapin ka register ve ta a ni. Isua ka nuna a lo luha, “Chatuan Mei Tihmihna” sumdawnnaa min hruai luh hma chu, ka sumdawnna a tluang em em a ni. 1955 leh 1956, ka pianthar hnu lawk chuan, kangthelhna ka hralh a, mahse 1957 a lo thlen meuh chuan, Bible leh Kristian lehkhabute a ni ta a, Send the Light tih mission chu ka din thuai dawn a ni.

1957 nipui lai a ni a, Walter Borchard leh Dale Rhoton nen Mexico rama Pathian thu hril (evangelize) tura kal turin kan in puahchah a. Spanish tawng chu high sikul leh college kum khatnaah ka zira, chutah chuan ka room luahpui Walter leh Dale te nen kan intawng a, Pathian lama min kaihruaitu chak tak a ni thuai a.

Dale chu Wheaton nipui sikulah a awm a, tichuan keini New Jersey-ah Kristian lehkhabu chu in tinah kalin kan zuara, chanchin thehdarh leh kan kalna tur tuak nan kan ti a ni. Nu pakhat ka la hriat chian em em chu, North Haledon-a awm, lehkhabu tam tak a lei avanga min ti lawm em emtu a ni. Mexico rama kalna pawisa hlawhchhuah kan tum a. Thahnemngaihna lamah ka chak em em a, mahse finna lam ka tlachham tih a hria niin ka

Page 20: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

19Kangthelhna, Lehkhabu leh Thufingte

hria a, tichuan “finna” bu Thuthlung Hluia Thufingte tih bu chhiar turin min cho ta a ni. Thuthlung Hlui ka chhiar chho mek chu a ni a, mahse ka la thleng lovin ka hria. Ka la theihnghilh miah loh thil a sawia, “Ni khata Thufing pakhat zelin Diabola chu a hnawt bo ang” a ti a, tichuan bung 31 a awm tih min kawhhmuh a, nitina bung khat chhiar tur a daih chiah a ni. Chuta chin chu Thufingte ka chhiar fo mai. Pathianin ka hmaa a dah leh he Bible Bu atanga fuihna leh finna chuan kum 46 chhunga “Send the Light”, Europe khawmuala Operation Mobilisation ni ta, hruaitu nihna kawng ka zawh chhunga min pui nasat tur zia ka hre phak lo hle a ni.

Min khawih zualtu chu eng laite nge ni le? A thu tlangpui thenkhatte chu hengte hi an ni.

1. Tisa Chakna laka Hnehna: Mipat hmeichhiatna lam chungchang Bible-ah a tam khawp maia, a then chu mak tak leh ngaihtuah loh lam daih an ni, Thufingte 5: 18,19 ang te: “I tuihna chuan malsawmna dawng sela, i tawn tirh nupui chu hlim nan hmang rawh. Zukla nalh tak, saza tuai ang a ni, a tang nemah tlei la, a hmangaihna chuan zial che rawh se.”

Kristian la naupang tak, Pathian tana riltam leh Isua leh a Thua thahnem ngai tak ka nihnaah ka hriat loh chu hei hi ka dam chhunga ka do reng tur a ni. Ka pianthar hma chuan tlem tlemin helamah hian a tha lo nia ring reng chungin ka inhnamhnawih thin a, mahse ka pianthar hnu chiahin hneh theihnan chakna ka nunah ka nei a ni. Chutih hunah chuan zahmawh ngailngan lem pawh ka hmuh awm ka la hre lo, mahse Isua nei ta lo ila, chumi kawng chu ka zawh ngei ka ring. Thufingte bung 5,6, leh 7 ka chhiar nawn fova, hetiang lam hawi chang leh zirtirna Bible hmun hrang hranga mi nen, tichuan chu chuan ka

Page 21: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

20 Tui Mal Far Tam Zawk

dam chhunga tisa chakna ka dona kawngah innghahna lungphum nghet tak min siam a ni: “Bawngpain an talhna tur hmun a pan ang leh Thalin a thin a rawn chhun zawk hma chu, kar hmaa sakhi a ter et et ang leh thang lam pana sava a thlawk ang hian a zui lut ta a… mi tam tak chu a tichhe tawh a, mi tam tak chuan an thih phah tawh a ni. A in i pan vaih chuan Seol i thleng ang a, mitthi khaw kawng pumpelh tawi ber a ni.” (Thufingte 7:22,26,27).

Hetih hunah hian Bible sem darhtu lian ber pawl leh he thu kaihnawih lam lehkhabu tawng chi hrang hranga, khawvel hmun tina sem darhtu kan ni ngai ang tih ngaihtuah ngaihna kan la hre lo. Ka lehkhabu, Drops from a Leaking Tap, a hemi chungchanga bung khat ka ziak kha magazine-a rawn chhuak hmasa a ni a, ka thil chhut chhuah a har pawl tak a la ni.

2. Lei Sualnate hi Thufingte lehkhabu thupui langsar zinga pakhat chu a ni. Heng changte hi han bih chiang teh!

Chhanna nemin thinrim a tireh a, aw vinin thinur a titho. Mi fing thu sawi chuan hriatna a tiduhawm a, mi mawlten thu a an phuh chhuak thin. Lalpan hmun tin a hmu a, mi sual leh mi tha a thlir kim vek a ni. Aw dam chuan mi a tingui. (Thufingte 15:1-4)

Mi a chu a tawng loh chuan finga ngaih a ni a, I hmui chip la, fin I hlawh ang. (Thufingte 17:28)

I hmui leh I lei veng la, Buaina I pumpelh ang. (Thufingte 21:23)

Kei ang mi tan thu thalovin mi a tihnat theih zia a khirh zawng takin ka hmuchhuak a, ka nupui, kum 55 chhung ka neih tawh chu ka tih nat ber a ni. Ka nuna Pathian

Page 22: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

21Kangthelhna, Lehkhabu leh Thufingte

khawangaihna avangin, nupui ka neih hma pawhin, ka tawngkam hi ka sum ve thei khawp thin a, “Revolution of love” tih ka ziak pawh keimahah a takin a chang mek a ni. Calvary Road tih lehkhabu Roy Hession ziahte leh Humility tih Andrey Murray ziak leh a dang tam tak ka chhiar atangin inngaihtlawm dan, inlamlet (repent), leh ngaihdam dil dan ka zir a ni.

Chapona hian hetiang tih theihna min dal thin a ni tih hi ka hrechhuak a, ka la naupan viau laiin chapona chi tin lakah INDONA ka puang a ni. Galatia 2:20 angte chu ka thlarau nun nihna (spiritual DNA) a ni ta a, kohhran thenkhat leh hruaitu thenkhat thlenga he thu hi uar a ni ta lo hi tunlai chaklohna ka manganpui ber a ni. Keima nun pangngaia nung ka ni tawh lo va; keimahah hian Krista chu a nung tawh zawk a ni. Tuna tisaa ka nung hi, mi hmangaiha ka tana nun petu, Pathian Fapa ringa nung ka ni. (Galatia 2:20).

Billy Graham hian nasa takin min pui leh a, a thusawi “Sual Hlauhawm Pasarih (The Seven Deadly Sins)” leh radio-a a sermon thenkhat ziaka ka neih ka chhiar leh semte chuan min pui nasa a ni. “Sual Hlauhawm Pasarih” tih hian min hneh lutuka, ka chhiar hun leh hmun ka hrilh thei che: 8 Tasso kawng, Fulham, London a ni. Hetah hian, mut pindan (bedroom) pakhat nei inte, Hoise Birk chuan a chanchin a ziakna (autobiography), A New Man tiha a sawi kan awmna hmasa ber a ni. February 1962 a ni a, UK ram kan thleng chiaha, Operation Mobilisation tih hming chu hman hmasak berna a ni.

3. Thatchhiatna: India rama OM Conference 1967 vela kan neiha an harsatna lian ber sawi tura ka tih khan thatchhiatna an tih ka la hria. Khua a lum lutuk vangin harsatna lian a tling leh zual niin ka hria, keimah ngei

Page 23: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

22 Tui Mal Far Tam Zawk

pawn ka tawn ve avangin. Thufingte ka chhiar thin bawk chuan innghahna (foundation) tha min lo siam a, kum 20 ka tlin hmain inthunun lohna leh kawng hrang hranga thatchhiatna lakah indona pumhlum ka lo puang tawh a ni. Heng changte hi han bihchiang ve teh!

Taima apiangin thu an nei ang a, thatchhiate erawh chu chhiahhlawh an ni mai ang. Mi thatchhia chuan a duhzawng a nei anga, Taima erawh chu a pung thur thur ang (Thufingte 12: 24, 27).

Mahni hnaa dawngdah ching chu tichhetua unaupa a ni (Thufingte 18:9).

Mi thatchhia chuan mut an duh a, mi dawngdah chu a tam ngei ang. Mi thatchhia chuan thleng zen chu a peih a, mahse a bar peih lo (Thufingte 19:15,24).

Thatchhia chuan, ‘Pawnah sakeibaknei a awm, ka chhuah chuan min seh mai ang, a ti thin.Mi themthiam chu lalin a ruai ang a, mi naranin an chhawr phak ve lo vang (Thufingte 22: 13,29)

Ka vanneia, ka naupan laiin ka pa hi pa taima leh thawkrim a ni a, chu Bible zirtirna chu min zirtir tha hle. Chutiang zirtirna dawng ve lote laka dawhtheih leh an tan chuan ni khat ringawt pawh rim taka thawh a harsat zia hriatthiampui hi harsa taka ka zir a ngaih phah a ni. Hna thawh leh inthununna chungchang uar lutuk pawh hian mihring hi a dera nun emaw nun dan chi hnih neihnaah a hruai lut thei. Tuma hmuh loh laia awm dan leh midang, a bikin an pawl zinga mite tute maw awm laia awmdan an nei hrang thin. A hnuah thiamlohna neiin an inhre leh si a, chu chuan thlarau leh rilru lama harsatna a siam thei.

Page 24: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

23Kangthelhna, Lehkhabu leh Thufingte

Hemi avang tak hian a ni kan chet vel dan zawng zawng, ka nun ngei pawh hi Khawngaihna danglam tak (radical) chuan min chhanchhuah nawn fo thin ni. Randy Alcorn lehkhabu ziak, The Grace and Truth Paradox hi i chhiar ngei ngei dawn nia.

4. Thinrimna: Insual hi ka hrat hma khawp a, tum khat pawh hmeichhia nen kan insuala, min la hneh deuh leh nghal. Kan awmna Wyckoff, NJ ah pawl tereuhte ka din ve hi ka la hre reng. Kum 12 vel ka ni ang. Thing rah, acorn an tih mai, rawn tla hian kan in do thin. Albert chuan pawl dang a hruaia, hmelma kan ni thin. Tum khat chu khang hun laia thu tha lo lar ber berte chu an in var lian tak pangah chuan rawng dum hian ka ziaka. An thenawm naupang, Shirley, hian min lo hmu a ka pa a lo hrilh a ni ang. Ka thu ziak avang chuan a lawm lo nasa khawpa, rawng ka va hnawih that vek a ngai ta a ni. A nuihzatthlak hmel viau a, mahse thinrimna hi a nuihzatthlak lova, kan nun a tichhe vek thei hial ang.

Pa pakhat pawh mi a thah avanga jail tang ka tlawh hi ka la hre reng. A bialnu inah hrilh lawk lovin a va kal thut a, midang nen a va hmu ta si a. A thinrimin chu pa chu a that ngal a. Kan in tawn chuan Isua atanga ngaihdamna a lo chang tawh a, a rinna chu a tanna jail-ah chuan midangte a lo hrilh thin.

He thil pawimawh takah hian hnehna ka chang sang viau nain, ka hneh loh chang pawh vawiinah hian ka la hre chiang viau mai. Ka naupan lai pawn ka thinlung chhungril takah chuan midang emaw thil nung reng reng tihnat ka duh ngai lo. Thehlei ka BB silai nge ka thal khan ka hre chiang ta lo, ka kah hlum palh pawh khan hrehawm ka ti lutuk. Hrehawm ka tih em avangin urhsun deuhvin ka vui ta ringawta, ka phum thlap a ni. Dawhtheihlohna,

Page 25: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

24 Tui Mal Far Tam Zawk

thinrimna nena inkawp fo hi thil hmachhawn ka chin dan, ka chaklohna pakhat a ni a, mahse ka beidawng ngai lova, ka bei tang tanga chutah chuan 1 Johana 1:8-10 hi a takin ka hre ta a ni: “Sual ka nei lo,” kan tih chuan mahni kan inbum a, thutak chu keimahniah a awm lo va ni. Kan sualte kan puan erawh chuan, ani chu a rinawmin a dik si a, kan sualte min ngaidamin kan dik lohna zawng zawng min then faisak dawn a ni. “Thil sual ka ti lo,” kan tih chuan ani chu dawtheiah kan chantir a, a thu pawh keimahniah a awm lo a ni.

A bung 2-na (2:1 &2) ah chuan: Fate u, thil sual in tih loh nan heng thu hi in hnenah ka ziak a nih hi. Amaherawhchu, tu pawh lo sual ta sela, Pa hnena min sawipuitu mi fel, Isua Krista chu kan nei. Ani chu kan sual ngaihdamna a ni, keimahni sual chauh ni lovin, khawvela mi zawng zawng sual ngaihdamna pawh a ni.

Hei hi ka ngaihpawimawh em em avangin mi reng reng chu thinrimna chunga hnehna an chan loh chuan nupui pasala nei lo turin ka chah thin. Miin tunhmaa thinrimna avanga harsatna an neih thin chuan, inneih hnua a lo lanchhuah theihna a sang em ema, intihthiamlohna a thleng awlsam hle. Inchhungkhura inrikrapna (domestic violence) hi Lalpa zuitu anga insawi zingah pawh, Rawngbawltu, Upa, emaw Pastor an nih phei chuan langsar taka mite hriat si lohvin a thleng thin. Hemi kawnga hnehna i chang lo zing viau a nih chuan, tanpuina i mamawh a ni. Thufingte chhiar ringawt a tawk lovang. Simna leh enga kalna tel ngei tanpuina i mamawh a ni.

He thu hi amah atanga kan hriat leh in hnena kan puan chu a ni: Thuchah a hnen ata kan hriat kan hrilh chhawn che u chu hei hi a ni: Pathian chu eng a ni a, amahah chuan thim reng a awm lo tih hi. “Amah nen

Page 26: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

25Kangthelhna, Lehkhabu leh Thufingte

kan inpawl,” kan tiha, thima kan awm si chuan dawt kan sawi a, thutak kan zawm lo va ni. Amah enga a awm angin enga ana wm ve erawh chuan, kan inpawl ho va, A Fapa Isua thisenin kan sual zawng zawng min tlen faisak thin a ni.”(1 John 1:5-7)

Hetiang thu pawimawh tak tak hi a tam zawk he lehkhabuah hian a la awm a, he bungin a tum ber chu nitin chhiar tir che a, tichuan Lalpan i hnena a sawi apiang rinna nena hmachhawn tura fuih che a ni. Hetianga ti ngei thenkhat atanga thu dawn ka inbeisei, hetah hian ([email protected]). 2 Timothea 2:2 hi i chhiara, i thil zirchhuah chu midang hnena i sawia, annin midang hnena an pek leh chhawn ka beisei bawk. Mi tam tak hriata ka zirtirna i ngaihthlakte kha zirtir chhawng zel thei tur nia i mi rin tawkte hnenah hrilh chhawng zel ang che.

Tun hnai khan Thufingte bu chanchin TV-a chhuah thin tur hi Richard Bewes leh Paul Blackham nen kan siam a, DVD pawn a chhuak ang, he lehkhabu kan tlangzarh huna lei theih turin. Tam takin in en theih ka beisei. Kuminah bawk hian film dang, ka nun chungchang chu chhuah a ni dawna, he lehkhabu kal tlanga share ka tum nen pawh a inmil tha khawp mai. Ka thilziak tam zawk hi Thlarau Thianghlimin a tihnun leh hman nasat leh zual ka beisei.

En Dikna Turte:A. Thufingte 6:6-11; 20:4B. Thufingte 6:8; 30:24-25C. Thufingte 6:8; 10:4D. Thufingte 6:9; 24:30-34; 26:13–16E. Thufingte 6:10; 24:33; Thuhriltu 4:5F. Thufingte 6:10–11; 20:13; 24:30–34

Page 27: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh
Page 28: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

27

Bung 2

Danglamna Kara Inlungrualna

He bung ka chhut lai hian Germany rama hmun danglam takah ka awm. Deaconess Movement of Aidlingen Nu In (Mother House) tia an koh thingtlang khuaah hian ka awm. Kum 40 chhung vel ka lo kal thin tawh a. Chawlhkar reilote hnuah an ram chhung theuvah puan in lian tak an zar anga, he rama thalaiho punkhawmna lian ber pawl an nei anga, thalai 8000 chuang an ram hmun hrang hranga mi lo kal khawmin Pathian thu leh Kristian rimawi tha tak tak an ngaithla dawn a ni. Kumin chu kan OM mi Bill Drake ngei chu thusawitu a ni dawn a. Kum engemawzah kal ta a heta thu ka sawi lai kha ka la hre reng mai, thalai khati zozai thinlunga Pathian hnathawh han hmuh kha mak ka la ti tawp thei lo. Heng kan unaunu duhtakte hian thianghlim tura thutiamna an nei a, Germany rama Lutheran Kohhran mi leh sa ni mah se mithenkhatte chuan Protestant Nuns tiin an ngai thin. USA mi, Kristian la naupang tak ka nih lai khan hetiang mi hi an awm ngai tih reng reng ka hre ngai lo. Tunah erawh chuan heng, Isuaa ka farnute hi thian hnai taka ka nei ta hi vannei pawh ka in ti. Helai ramhnuai nuam tak hi ka hun hman dan tidanglama, tawngtainaa inhlan leh thu ziaka, han vah velna atana ka hmun duh berte zinga mi a ni. Pathian Thu te ka sawipuia, chaw tui tak min hlui eiho pahin inpawlna tha tak kan nei thin. Isua

Page 29: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

28 Tui Mal Far Tam Zawk

an hmangaihna thuk tak leh a Thu leh khawvel mission an duh zia chu a lang chiang em em a ni.

Kum 60 dawn chhunga ram 100 dawn ka tlawhnaah hian thil danglam tak tak, kohhran leh mihring chi hrang hrang ka tawn nasat zia hi i ngaihtuah thiam angem? Kan lawng lian Logos Beiseina-ah ringawt pawh hian ram 40 vela hnam hrang hrang te chu he lawng pakhat maiah pawh hian I hmu thei ang. Tawngtai zan chu ngaihnawm dangdai lo chi hi a ni lo reng reng.

Wisley Gardens, London khaw pawn, Heathrow thlawhna tumhmun (Airport) bula awm hi ka hmun duh berte zinga mi a ni bawk. Ka thian tha tak Danny Smith, Calcuttaa kum 50 lek lek liam taa ka hmuh hmasak bera Isua hnena inpe chu hetah hian a khawsa a ni. Rail chawlhna hmuna min rawn hmuak turin a inpeih renga, he huan pangpar chi hrang sang tam tak awmnaa min hruai hi a duh reng a ni. Helaiah hian kea vaka Bible thu ngaihthla emaw phone-a mi be chungin ka kal fo tawh a. He huan zau tak hian khawvel hmun hrang hranga kohhran pawl 40,000 chuang awm tawh min ngaihtuahtir a, an la awm belh chak em em bawk lehnghal!

Wisley-a ka duh ber lai pakhat chu Cactus awmna hi a ni. Chi hrang hrang heti takin an tam tih ka lo hre ngai lo reng reng; Pathian mite tam tak, khawvel hmun hrang hranga ka tawn tawhte min hriatchhuahtir thin.

Ka hruaitu zah em em thenkhatin pawl thenkhat chung chang a hnawm zawnga an sawi ka hre tawh a, chutiang rilru chu hmanah ka pu ve tawh thin mahna. Mahse, Lalpan Bible-a a mihring hmante danglam zia leh arsi leh vana thil awmte chi hrang hrang tamzia ka han hmuh hian, a tlangpui chuan a thain a lawmawm ah ka ngai. Engtizia nge Kohhran pakhata lawi za kan nih

Page 30: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

29Danglamna Kara Inlungrualna

loh (thlarauah chuan kan ni na a) tih hi a chhan a harin ka hre lo. Pathianin a Lal Ram din a tum dan a ni lo a ni ang (Chu chu mi hrang hrang tan awmzia a nei hrang ang tih ka hria); tichuan he inanlohna ropui tak hi kan pawm thiam a tul a ni. Pawl thenkhat kaldan hi chu Pathian Thu nen a inmil meuh lote pawh a ni, chuvangin Lal Ram chhunga rinluh chi an ni ve lovang. Chu pawh ni se an buarchuarna karah pawh ringtu dik tak pakhat tal chu hmuh tur an awm maithei asin. Kohhran pawl tam zawk chu an phel tawh a, khawvel pum huap inthenna chu Bible hi Pathian Thu dik tak a ni tih ringte leh a ringlo teah a ni. “Fundamentalist” tih thumal hi Bible hi Pathian Thu a ni tih awih bur leh awih lo thliarhran nana lo chhuak a ni. A awih bur lo chu “liberals” tia hriat an ni fo (politics nena inhnamhnawihna awm lo). Tun hnaiah chuan “evangelical” tih thumal hi “Fundamentalist” nih duh chiah si lova mahse Bible-a rinna chelh tlattute sawi nan a lo chhuak leh a ni. “Fundamentalist” tih chu dan lekkawh luat, mi chunga rorel ching, leh sakhaw thenkhat firfiak nena tehkhinte a nih fo vangin chutianga inhnamhnawih an duh lova, “evangelical” tih phuah chhuah a ni ta a. Kohhran sang tam leh pawl za tam tak chu WEA (World Evangelical Alliance) emaw an rama chutiang pawl nen chuan an inzawm. Kei pawh WEA ah chuan ka tela, ka naupan deuh lai chuan ka inhmang nasa ve viau mai. Khawvel huap thil kan huaihawtna atanga kan zir chu Pathian hnathawh dan chi hrang hrang zah hi a ni, Kohhran pawl hrang leh Kohhran pawna pawl din hrang hrangteah hian.

Chhungte angin ka en a, chhungkua kaltlangin Pathian chuan a hna tam tak hi a thawk tih ka ring tlat a ni. Keimah anga kohhran pawl bik thlei lo an nih loh chuan

Page 31: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

30 Tui Mal Far Tam Zawk

ka ei lo em em thina, tunah chuan a ni tawh love. Isua an hriata, Pathian leh tualchhung kohhran, an kohhran pawla an rinawm chuan, Lalpa chu ka fak mai. An tualchhung kohhranah khan Krista an tawngin, rinnaa seilian an ni ngei ang. An tan chuan hei hi a pawimawh a an thlarau nun leh thiltih tam zawk chu an chhungkuaah a ni ang tih chu thil pangngai tak a ni.

Kohhran thanlenna leh khawtlang ngaihsakna leh thil tih chu hemi avang a ni tih hi kan pawm a tul a ni. Ni e, Pathian chuan kohhran thlei bik awm lova huhova hmalakna hi a hmang ve ngei a Kohhran emaw hetiang pawlho chauh ngaihsan tlurna lak ata kan zalen a tula, Pathian chu mi hrang hrang nunah a thawhdan a dang thin tih kan pawm a ngai a ni.

Pathian fak leh chibai buk leh Chanchin Tha hriltu kan neih tam theih poh leh a tha a ni mai. Inhmangaih tawnna tak tak tel lo chuan keimahni leh kan kohhran emaw pawl ngei pawh hi kan lo dodal thei chiang mai a. Pathian chuan khawtlang zia, tawng, mihring, dinhmun, leh thil thleng hrang hrang kal tlangin hna a thawk thin a ni. Kohhran leh pawl tam zawk chu, kum 2000 vel chhung hian, hma thlir tha tak nei hruaitute bul tan an ni deuh zel a, chutiang chu sang tam tak sawi tur an awm. Martin Luther hma lamah kha chuan inthenna lian tham a awm mang lo, mahse chutih rualin Catholic Kohhran chuan an hnuaia Pawl hrang hrang chu danglamna hman tangkai nana hman an zira, chuvangin an hnuaiah pawl chi hrang hrang kan hmu tam em em a ni: entir nan Jesuit, Fanciscans, Sisters of Mary tihte. (Chung hun lai leh tun thlenga kohhrana tihsual nasa tak lo thleng chungchang ziakna hmun a ni lo.) A let sawmin “hnawk” a pung awm e, mahse

Page 32: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

31Danglamna Kara Inlungrualna

chutiang hunah pawh chuan Pathian hi engmah ti lo kan ti thei dawn em ni.

Kohhran leh pawl hrang hrang hi tunlai Catholic ho hian an sawisel nasa em em a, mahse Wisley huanah han kal ve se a tha ang. Pathian chuan kan mihring tluchhe tawh leh kan mihrinna kaltlangin hna a thawk thina, tichuan mihringin kan khawih apiang, kohhran chen hian, chaklohna, diklohna leh a chang chuan, sawi atana lungchhiatthlak zirtirna firfiak leh diklo te pawh a nei thin. Thil mak zawng zawng zinga mak ber chu kan Pathian ropui takin Kross-a Isua Krista hnathawh avanga thil ropui tak tak a la tih chhunzawm zel dan hi a ni. Khawvel hmun hrang hranga, Tualchhung kohhran tam tak atangin kan Pathian ropui thiltih hi kan lawm nasa lehzual tur a ni. A hnenah chuan chawimawina leh ropuina chu awm rawh se!

Thianghlimna, takna, hnehna leh he lehkhabu leh ka lehkhabu danga ka sawite chu neih tam zawk nan kan indona te chu dahthat tur tihna a ni lo. Sakeibaknei hahum angin a bum theih zawngin Setana chu a vak ruai tih kan theihngilh tihna a ni lo. A changin eng vantirhkoh angin a in lar thin. Thlarau indona nihphung chu Ephesi 6:10-18 a tarlan chu a chiang khawp mai.

Kohhran leh Kohhran pawl thenkhat chu an thih loh pawn, an thi tep a ni tih kan hre theuh awm e. A then chu kal fawr lutuka zirtirna diklo vanga kawng dik pen bosan an awm. Kan vain indona thaah chuan kan indo ngei a ngai. Sual leh atna avangin insawifel loh tur, mahse inchhira inlamlet lehin thil siam dik leh tum tur a ni. Kawng tluanin thudik inbuk rem tlat hi kan mamawh a ni.

Ka lehkhabu, Drops from a Leaking Tap-ah hian kohhran leh kohhran pawn lama pawl (para-church tiha

Page 33: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

32 Tui Mal Far Tam Zawk

koh) inkara boruak khi chungchang ka khel bikna a awma, chu bung chu i chhiar ngei ka beisei.

Page 34: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

33

Bung 3

Inkawlkalh Rem Tlat Si, Khirhkhan, Thil Inthup, leh Hnawkhnai Chu

He lehkhabu ka ziah hian, ringtu thalai tam tak chuan an chhiar anga, ti lutukah min ngaiin a ngaihna hriatthiam har an ti ang tih chu ka hre chiang khawp. Chu chu thleng thei ni mahse kohhran, mihring, leh Kristian pawl kal fawr tak leh hriatthiam har tak emaw, chu aia nasa mah chu an tawn hun a la awm ngei dawn si a. Kristian rawngbawlna leh thil tih hrang hrang chungchanga ka ngaihdan i han chhiarin, eng anga lungchhiatthlak emaw mak leh dik loh hmel pawh ni se, he lehkhabu tum bulthut chu, kan tana Kross a Isua Krista hnathawh avanga Pathian ropuizia leh zahngaihna a ni. He lehkhabu hi engemaw chen theihnghilha John Stott-a ziak Basic Christianity emaw Billy Graham ziak Peace with God tihte hi i chhiar duh maithei. E-mail min thawn la, Kristian la naupang deuh tana he lehkhabu aia tha lehkhabu dang a thlawn liau liauvin ka lo thawn ang che.

Kohhran, OM emaw Kristian rawngbawlna danga i thil hmuh emaw tawnte avanga a ngaihna hrelo emaw hnual phah tawh Kristian thalai i ni maithei. Chutiang i nih chuan, khawngaihtakin chhiar zel ang che. Khawngaihtakin ka sawi tum hi hmuh thiam tumin chhiar rawh. Ka thinlung leh rilrua ka harsatna thenkhat, min tihnuala beiseina ti bo

Page 35: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

34 Tui Mal Far Tam Zawk

leh rinhlelhna leh rinna ti bo hial khawpa min hruaitu ka tarlang duh a ni.

He thil ka ziah nachhan pakhat nia ka hriat chu, Kristaa kum 60 ka awm chhungin Kristiante, Kristian hruaitute thenkhatte pawh, Kristian dangte emaw, kohhran dang leh pawl sawisel nasa em emte thu leh hla ka ngaihthlak thin vang a ni. Ka mi zah takte leh hmangaihte pawh an bang lo, anmahni atangin zir ka nei bawk tho a ni. Ka ngaihmawh chu inhmangaihna leh inngaihsakna tlachham leh a changa an thu hriat belhchian a lo dawl lo fo thinte, leh a nihna ang lo taka thil an thlir thin hi a ni. Kum 50 kal ta khan Leading with Love lehkhabu leh If You Bite and Devour tih Alex Strauch-a, OM-a thawk thin leh ka mi ngainat tak thuziak te hi lo nei ila ka ti. Chutiang lehkhabu thenkhat chu kan nei ngeia, OM ah chuan chhiar ngei ngei tur a nih kha ka lawm em em a ni. Heng lehkhabute hian kan inngahna kha kan hriat aia nasaa tinghet turin min pui a ni. Calvary Road Roy Hession-a ziak leh Love is the Answer Theodore Epp-a ziak te an tel. Chumi hnu lawkah chuan Revolution of Love tih ka ziak a, zirtirna, kal sualna leh a tawk chiaha kal dan lehkhabu te chuan an zui a ni.

Hei hi han sawi chiang phawt ila, hruaitu la naupang ve tak ka nih lai chuan, hruaitu dang, kohhrante leh pawlte sawisel peih pawl tak ka ni thin. A eng zawnga thil thlir chu zawi zawiin ka zira, mahse Pathian thawh dan leh a thawhpuite chung changa thlirna dang ka neih hnuah chauh mihringte, kohhrante leh pawlte kal tlanga thil tha tih a nih dan hi ka hmu thei chauh a ni: a hmaa fuh lo emaw tih dan diklo neia ka hriatte ngei pawh. Randy Alcorn chuan a lehkhabu, Grace and Truth Paradox hian Thutak tan tlatna, kei pawhin ka neih thin hi, neih theih a ni tih min kawhhmuh a, chu chauh ni lovin hmangaihna

Page 36: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

35Inkawlkalh Rem Tlat Si, Khirhkhan, Thil Inthup, ...

leh khawngaihna nun a neih cheu theih tih min hriattir a ni. Chuvangin thil a nihna tak hmufiah lova sawisel kan hrat lo sawt ang. Thil nihna tak zawnchhuah hi har tak a ni.

Chutih rualin Pathian Thu chuan rinna chu tan tlat turin thu min pe si a. Johana bu hnihna leh thumna hi han bel chiang ta ila kan vaiin min pui thei ngei ang.

He bungah hian a ngaihnahriatlohna leh harsatna min thlentu hmun thenkhat ka tarlang duh a ni.

Books, leaflet, and What I Called the Printed Page tih 1. hi Thlarau bo manna lama ka lehkhabu hmasa ber, chhut tawh loh a ni. Kum hnih lek Kristian ka nih hnuah in tina kalin lehkhabu ka hralh tan a. 1957 nipui laiin, Mexico rama kan kal hma khan, Floodtide tih CLC tihchhuah chanchinbu chu ka dawng nawlh mai a, tichuan ka pianthar hma pawha Pocket Testament League a ka inhmanna nen chuan thuziak hmanga rawngbawlna kawngah, a bikin Bible, Thuthlung Tharte, leh, Gospel hmang-tea rawngbawlnaah min hruai hle a ni. Kristian lehkhabu leh thuziakna te ka chhiar atangin malsawmna ka dawnga, tih tak zetin midang pawh, chu malsawmna chu pek ka duh a ni. In tina kala lehkhabu ka zawrh atangin naupang lehkhabu chu hralh a kal ber tih ka hmu chhuaka, chuti lamah pawh chuan ka inhmang ta bawk a. Lehkhabu hrang hrang leh zirtirna hrang hrang ka hmuchhuak thuai a, a then chu an ti lutuk niin an langa, thudiklo (dawt thu) thleng pawhin hmuh tur an awm. Lehkhabu nena ka nun ka han thlir let chuan, “Pathianin lehkhabute a hmang,” tih ka sawi thei anga, mahse i hriat duh loh maitheih chu Pathianin lehkhabu tha lo a hmang thei

Page 37: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

36 Tui Mal Far Tam Zawk

a diabola pawn a hmang thei tih hi. Ka hralh duh loh leh ka lehkhabu duh loh then chu Pathianin mi tanpui nan a hmanga, mithenkhat Krista kan Chhandamtu hnenah a hruaithleng tih ka hmu. Lehkhabu tha i tih loh em em hmanga tuemawni tanpui leh malsawm an nih chu engtia dawnsawn chi nge ni ta ang? A ziaktu chu uirena sual emaw a aia nasa suala a tluk tawh hnu pawha Pathianin a lehkhabu a hman te hi engtin nge i sawifiah ang? Chu aia khirh chu Pathian mi ropui, a hmei a pain, kan hmangaih leh zahte an inhniala, an ngaihdan a inan loh a, a then phei chu thu pawimawh deuhvah pawh a nih hian a ni. Kan chhiar zauva mi chi hrang hrang ngaihsan kan neih tam hnu chuan kan thinlungin rin tur ber engtin nge a dapchhuah tak ang? Ringtu la naupang deuh tan a la awlsam deuh mahna, ka tupa ang te hi kei aiin thurin chung changah leh thu khirh tak tak chung changah rin dan mumal siam a awlsam zawk. Ka awm tawh lo hnu, tuna ka kum ang zat thlen hun hian eng ang tak rawn ni zel ang maw? tiin ka ngaihtuah thin. Thil hi hnawkhnai tih chang riau ka neia, chuvang chuan a ni ang “Hnawksiology” (Messiology) ka zirtir tak. Hnawk karah Pathian chuan a khawngaihna, zahngaihna, leh a mak danglamnain thil ropui tak a ti fo. Kan tana thil ngaihpawimawh lutuk tur chi a awm maithei – Pathian tan pawh – mahse Kros-a Isua thiltih chuan Pathian tan chuan pawimawh hmasa dang a siamsaka, chu chu mi hrang hrang, kohhran leh thil thleng hrang hrang a chhanlet danah a lang a ni.

Khawvel Kristian thuziak hi a khirhkhan kan tih chuan, 2. TV leh YouTube, Internet, FaceBook leh a dangte

Page 38: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

37Inkawlkalh Rem Tlat Si, Khirhkhan, Thil Inthup, ...

pawh han hmang mai la. Min hrethiam la, “ka rilru a rawn deng” tlat a ni. Zirchhiana, keima zirna ngei pawh hian, a bikin a thenkhatin kan ngaihtheih loh leh en leh ngaihthlak kan peih mang loh TV-a thuhriltute hian sang tam tak ni lovin, sing tam tak Krista hnenah khawvel pum huapin an hruai tlat a ni. Mi thenkhat chuan, “piangthar dik tak pawh an ni hlawm lovang”, an ti maithei a ni. Tichuan Chanchin Tha nihna duhtui taka hrilin fir takin simna chung chang leh Lal Isua Lalna sawiin Bible sawi ang taka piantharna dik a nih lohzia min sawikhum thin. Hetiang hi ngeih loh tam tak ka nei, mahse hetiang mi hi khawvel hmun hrang hrangah kum 50 chhung khan ka tawng tawh a ringtu dik tak an ni tlat. Tam tak chu Pathianin Krista hnenah mi hruai turin a hmang mai pawh ni lovin, kohhran sang tam an din a ni. Khawvelin a hriat chinah Pathian tana buh seng tam ber hun laiah kan awm tih hre reng rawh. Billy Graham, ka dam chhunga thuhriltu sawisel hlawh ber pawl kal tlanga piangthar ka nih angin, hetiang inkhawmnaa thutlukna siamtute hi chhandam an ni tak tak lo, lu chin chauh piangthar tia sawiselna kara thanlen a tul a ni. Ka hriatthiam theih loh chu engtizia nge mi thenkhat hian chhandamna tak tak chang zat chu tlemte anga sawi hi nuam an tih hmel em em le? tih hi a ni.

Lal Isua Kristaa an rinna an nghah hian khawngaihnaa chhandam an ni kan ti a, mahse kan awm danah chuan dan leh dun zawm chu Kristian tak tak tih hriatna niin kan tilang leh lawi si. Extreme Righteousness tih Tom Hovestol ziak chu khawngaihin chhiar tum teh, tichuan keimah angin, keini thutaka chak taka rinna nghat hian Pharisai

Page 39: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

38 Tui Mal Far Tam Zawk

nihphung kan inbel awl em em dan i hmu thei ang. Charles Swindoll ziak Grace Awakening han sawi leh ila, “Graciously Disagreeing and Pressing On” tih bung khan nasa takin min pui a ni. Mi thenkhat, lar deuhte pawh an ngaihdan tawmpui thei lovin ka indah hrang thin, tichuan mi kal fawrte dona lehkhabute ka sem thin: entirnan, hausakna lama zirtirna uchuak ang te hi. Thurin der leh kal fawr deuhte do zawngin ka ziakin thu ka la sawia, mahse Pathian, Pathian nung hnenah chuan chutiang mite hawisan turin ka ngen ngai lovang. Mihring chaklo leh tawp chin nei ka ni. Ani chu Pathian ropui vana mi a ni a, inkalh rem si, khirh leh hriatthiam loh karah pawh thil ropui a ti niin a lang. Kei chuan “Hnawk-siology (Messiology) ka ti a, mahse i duh duhin i sawifiah ve thei ang.

3. Ka ziah lan duh pathumna chu rimawi (music) chung chang leh Pathianin a hman dan kawng mak tak te, rimawi leh hla chang chi hrang hrang hmanga Isua hnena mi a hruai dan emaw Pathian chibai buk nana mi a puih dan hi a ni. Hei hi kum 55 chhunga thil khirhkhan tak ka tih a ni. Thil mak ni lek lek chu a tir atang deuh thawin “tunlai rimawi (contemporary music)” an tih tak hi tha ka ti tlat mai hi a nia. Thuthlung Thar chuan rimawi chung chang a sawi tam lova, Thuthlung Hlui lahin rimawi leh lam lam a sawi tam viau niin a lang. Hemi atanga inhnialna a chhuah nasatzia leh khawvel hmun hrang hranga kohhran sang tam an inthen tak dan hi awih harsa ka la ti. Kawng khatah chuan a then chuan, thu tawi ziak thlengin, khuang (drums) hi Setana atanga chhuak a ni an ti (a thu ziak ka la kawl). Hman lai chuan tape (cassette) ka ngaithla thin… aw,

Page 40: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

39Inkawlkalh Rem Tlat Si, Khirhkhan, Thil Inthup, ...

ka la ngaithla ka motor hlui tak hian tape chhuahna chauh a nei sia. Thuziak tawi pawh ka chhiar. Ka mi ngaihsan tak tak tena an lehkhabu meuha, Pathianin ropui taka a rimawi hmante an demna ka hmuh hian a rapthlak (shocking) ka ti. Pathian ka hmuh dan, a hmangaihna leh a hnathawh dante lo danglam hman viau lo se chu hei hian min tihnual viau thei ang. Pathian chuan a fate awm dan a en hian fiamthu hriatthiamna a nei sang viau ang. Hei hi thil te thama i ngai emaw a reh tawha i ngai a nih chuan kohhran zau zawka thil thleng i hre lo ka ti ang. Thenkhat phei chuan an rinna an hlauh a, Kristian kohhran an chhuahsan a ni, rimawi chungchanga thusawi uchuak lutuk leh na tak avangin. A tawpah chuan tunlai rimawi leh rimawi thar hian hnehna a chang niin a langa… mahse a la tawp lo. A rin zawng hian harsatna thar a thlena, kei pawh hian ka beng hnawhpinna hi ka kalna apiang deuh thawah ka keng tih ka puang e. Rimawi tumtu pawimawh engemawzat mipat hmeichhiatnaa tlu emaw inthen hian thil a ti buai leh zual. Tichuan rimawi tumtu thenkhatin rimawi tumtu dang chung changa na taka tawngkam an hman pawhin a pui lem lo. Mi thenkhat chuan Kristian rimawi khawvel (Christian music industry) hi an hnawl titih niin a lang, duhamna, chapona, leh nun inthlahdahna chungchang thu tam tak an ziah atangin. Kei chuan hei hi thil tih diklo leh pawi tak niin ka hria. A chhan chu Pathian chuan hna ropui tak a lo thawk mek si a, tam takin Lalpa an lo hre mek si a.

Keini chhiar zau deuh, a bikin Kristian chanchinbu chhuahtute hi Kristian chanchin rapthlak leh report tha lo kan hre nasa mah mah ang. I sawi tum tih chian

Page 41: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

40 Tui Mal Far Tam Zawk

nana a thim zawnga thil sawi chiam lakah inveng ang che. Kan mihrinna leh thil buarchuar tak kara Pathian hnathawh ropui tak thleng si thin hmuh hmaihna a ni. Rom 8:28 hi kan vawn theuh a ngai: Pathian hmangaihtu, ama ruat anga a kohte tan chuan, an thatna turin engkimin a thawhsak thin tih kan hria.

Heng zawng zawngah hian khawnge Pathian a awm? Kei chuan a lai takah ka ti – hmangaihin, ngaidamin, chhandamin, leh Bible a “hlum bel” tiha a kohte hmangin a thil tum chu a hlenchhuak a ni. Hahdam takin awm rawh, i kohhran lawina i chhuahsan a ngai lo, kawng dang zawhte dem chiam kha duh tawk mai rawh. Kum 60 leh 70 rala awm, ka pawlte hnena ka sawi duh chu hei hi a ni “Rimawi ngaihthlak nuam kan tih nge pawimawh zawk thalai zawktena Isua an hriata chibai an buk?” HillSong kohhrante ang leh an rimawi hmanga Pathian hnathawh hi kan hrethiam pha tak tak em? Hei hi 1000 velin han puntir la kan Pathian hian khawvel hmun hrang hranga rimawi chi hrang hrang leh mi hrang hrang hmanga a thiltih chu i man tan mahna. I ngaithla peih lo a nih pawhin beng hnawhna (earplugs) lei la, hmalam pan zel mai rawh.

4. A palina atan chuan Pathian mite politics a inhman chungchang ka ziak duh: thla dinglam, thla veilam, thla nei lo (Right Wing, Left Wing, No Wings). USA-ah chuan, tunah, hei hian inhnialna tam tak a chawk chhuaka, Pathian mite zingah inthenna chhan lian tak a ni a, a ni telin a nasa a ni. Ka rin dan nghet tak pakhat chu hei hi a ni, Pathian chuan kohhran inthenhrangho kal tlangin hna a thawk thei (Krista Taksa pum chung chang ka sawi) a chu chu hman tura a hmuh chhun a

Page 42: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

41Inkawlkalh Rem Tlat Si, Khirhkhan, Thil Inthup, ...

ni tlat si a. Thuthlung Thar lehkhathawn pakhat han chhiar teh aw? Amaherawhchu, chumi avang chuan hmangaihna tlakchham emaw sual dang chhuanlam a tling lo. Buaina tam tak chu mi thenkhatin “Kristian ram tundin” an thupui laiin a thenin a ring si lo a ni. Kei chuan “Kristian ram tundin theih hi ka ring lova, mahse a ringate hi ka hmangaih a ni. Ram leh hnam zawng zawng hi sual nasa tak chimbuai loh an awm ngai lo. Hei hi nakinah chuan a la danglam vek dawn tih ringtu chu bumin an awma, mahse ka hmangaih tho a ni. Pathian thu zirna Moody Bible Institute, Chicago-a ka insawn hma chuan history hi ka subject pui ber a ni. Chumi avang chuan Pathian Thu ka zir hnu pawhin history chu ka la zir reng a. History atang hian zir tur tam tak kan nei. Thlir dan hrang hrang han chhiar hi a har em em a, enge thleng chiah leh thil thleng dik tak hmuh chhuah hi a har leh zuala, chuvangin history zirlai reng reng chu a lo berah an inngaihtlawm a ngaia, ngaihdan nghet neih loh deuh pawh a ngai. Kristiante hi tawngkam huatthlala leh thuziak huatthlalaawm hmang tur leh theh darh tur an ni em? Ka ring thei lova, an lo ti a nih pawhin kan Pathian ropui tak chuan ka duh ai nasain a la hmangaih tho mai thei a ni. Chuvangin, he lai thil buaithlak tak leh sawrkara diklo emaw hi intihhnual nan hmang suh. Pathianah i mit kha len zawk la, chumi kara a thiltih hmuh tum zawk ang che. Kum sang tam tak hnawk leh buai kara Pathian thiltihtheihna lanna history chu kan nei. Nova chanchin film thar lar tak va en kan ngai a ni mahna.

Hetianga ka tih avangin chi leh eng ni tur kan nih hi kan ring lo tihna a ni lova, Kristiante chu politics

Page 43: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

42 Tui Mal Far Tam Zawk

lama inhmang tur kan ni lo tihna a ni lova, ram leh hnam hmangaih takte tan hmun a awm lo tihna a ni hek lo. Pathian chuan khawtlang nunphungah hna a thawh avangin chungte chu khawtlang leh ram tana thil pawimawh leh tel tlatte an ni. Kristian nihna dik tak khawtlangah kan hmuh tam poh leh, keimahni khawtlang ngeiah pawh, a tha deuh deuh a ni maia, mahse Kristinna chu kan barhluiin danah kan siam thei lo. Sawrkar leh kohhran kan chawhpawlh tur a ni lo. Enna puandarh aia thim do kan tam mah mah thin. Thimna tihkian tum chu indona beidawnthlak a ni. Ngaihpawimawh hmasak tur siam dik a ngai. Chu ai chuan, Pathianin mi hrang hrang leh kohhran hrang hrang hi kawng hrang hrangin a hruai thin tih hi zah takin pawm mai ila. Han kal thui leh hlek ila, Pathianin midang a hruai dan hi i zah sak ang u hmiang? Heng ngaihdan chung changah hian kan inlungrual ngai lovanga, mahse Pathianin eng dinhmunah pawh thil ropui a ti thei tih kan pawm tlan ka beisei, tlanchhiatsan daih kan duh tur dinhmun ngeih angah pawh hian mawle.

Page 44: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

43

Bung 4

Kohhran, Mission-te, leh Hollywood

A hma bungahte khan thil khirh leh hnawk awmna thenkhat ka tarlang zuai tawh a. Hetiang lam hawi zawng chu i chhiar duh ka ring tawh lova, mahse thil tlemte ka han tarlang leh lawk ange. Heng zawng zawng hi ka thil chhiar leh mi ka kawmna atanga ka hmuhte an ni a, kum 50 chhung vel a nih tawh avangin tlemin min han ngaithiam leh hram teh u. Hemi i hriatthiam theih chuan, khawngaihnaa i harha, i thinlung leh ngaihdamna tinasa tura a puih che ka ring. Dinhmun harsa paltlang turin finna leh hriatthiamna nasa zawk i neih ka ring, hruaitu i nih ngat phei chuan.

Kohhran Inrelbawlna: Kristian ka nih tirh khan kohhran hruai dan chi hrang tam zia leh Pathianin mal a sawm theuh si zia hi ngaihtuah ngaihna pawh ka hre lo. Tihdan phung zawm bik I neih pawhin danglam turin ka ngen lem lo che, mahse I tihdan kha tihdan awm chhunah ngai bur lovin i seh nghet lutuk lo deuh ang chu. “Kawnghmang pakhat a nia” tih hi ching ila, “hei chiah hi kawnghmang awmchhun” tih ai chuan awmzia a nei zawk ngei ang.

Tunah chuan a huhova khalh kal kohhrante kan nei

Page 45: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

44 Tui Mal Far Tam Zawk

a, he hruai dan kawng hi upate-hruai tih pawhin sawi a ni bawk; hei hi Brethren Movement, a hun laia chak tak ni thin kha a ni a, tunah pawh, hmun thenkhatah chuan a la ni. Dale Rhoton, Mexico kan kal hmasak ber tuma kal ve, Maryville College-a ka tawn kha chu movement zawmtute zingah chuan a tel ta a, Thuthlung Thar Tih Dan tih lehkhabu lian vak lo a ziak nghe nghe a ni. He inhruai dan dangdai tak hi an zinga Mexico khawpuia ka inkhawm hmasak ber tum khan ka hrethiam tan chauh a ni. William MacDonald, chutih laia Emmaus Bible College, Chicago khawpuia awm President chu ka thian leh min tanpuitu a ni bawk. A lehkhabu, Zirtir Nihna Dik (True Discipleship) tih chu he chetlakna atana nghawng nei lian tak a ni. Bethany Chapel, Wheaton-a Dale chuan hnimphum ngeia min baptis chhan tam tak a awm. Amaherawhchu, chutih huna ka nunah chuan kohhran pawl bik nei lo tak ka ni a, Moody Bible Institute chuan hemi kawngah hian min hruai hle a ni. Ekhai, tichuan Baptis mi nupuiah ka nei ta a ni.

Dale leh mi thenkhat chu an Assembly atanga OM-a thawk tura recommend an ni a, kan tawngtai chhannaah kan ngai. Kum engemawzah a liam hnuah UK-ah Brethren Movement a piana, chak taka a kalna hmunah hna ka tan ang tih kan la hre der si lo. Kan hruaitu thenkhat chu, kum kal ta ena kan UK Director hmasa ber tiamin, Keith Beckwith leh a hnuah Peter Maiden, ka Associate Director ni ta leh min thlaktu ni ta bawk chu, he pawl nen hian an inzawm a ni. Brethren Movement chu vawi tam tak an inthen tawh; assembly tin deuhthawah hian inthenna chu vawi khat tal an hmachhawn ngei ang, mahse Pathian chuan hna a la thawk zel a, hrisel takin khawvel pum a la fan mek a ni. Tam takin min pawmna, an hruaitute thiltihnaah speaker

Page 46: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

45Kohhran, Mission-te, leh Hollywood

hial ka ni te khan min fuih nasa em em a ni. A then chuan team member ni chunga hruaitu nih tum pastor an nei ta a. A then chuan chutiang ngaihtuahna ringawt pawh rapthlak an tih avangin inthenna a piang leh bawk. A dik tak chuan, Pathian hnathawhdan kan hriatthiam phak loh kawngah hian, inthenna hi kohhran than dan pakhat a ni tlat. Sual leh awm dan thalo sawimamna a ni lo a nia. Pathianin hnawk karah pawh hna a thawk tih hi hmaihma ngeiah hian a chiang leh tlat thin.

Kohhran hruai dan hrang hrang a chipchiara sawi nan hmunin min daih lovang. Mak kan tih khawpin India rama kan hnathawhnaah chuan a rammite hruaina hnuaiah ngei Brethren, Baptist, Methodist, leh Anglican inkaihhruai dan chawhpawlh leh charismatic tlem chawhpawlh a ni tlat mai. The Good Shepherd Church of India chu kan hun kal taa kan rawngbawlna rah lian ber pakhat a ni a, mahse an kawng kan zawn hmuhtir a ngaia, hetah hian kan Pathian hna thawh dana ka ngaihdan ka thlak danglam avangin nasa takin hriatthiamna ka neih phah a ni. Ka pawm vekin ka hrethiam vek tihna ni chuang lovin, ka tawiawm tha tlat thung a ni. Mi tam takin a huhova Krista an lo pan hian, a buai ni mai lovin buai namen lovin buaina lian tham a awm thin. Chuvangin chu hna ropui leh a anpui te chu tawngtaina nen nasa taka kan dawmkan a ngai reng a ni. Hetianga chak taka thanlenna avangin tihsual pawi zia kan zirchhuak a ni. Diabola leh amah puitute chuan se se a thulak hi hna khawihchhiat nan an hman dan pawh kan zir belh bawk a ni. Pathianin kawng tam taka kohhran hrang hrang, inhruaidan kalhmang chi hrang hrang hmanga hna a thawh dan chung chang hi a eng zawngin kan thlir theuh thei mai lo maw?

Page 47: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

46 Tui Mal Far Tam Zawk

Hollywood leh Kristian ennawm (films): Ka naupan lai chuan film tha hi ka duh thei khawpa (tha lo thenkhat nen), chuvangin ringtu la naupang tak ka nih khan film leh cinema reng reng chu diabola atanga chhuak vek an ni tih min hrilh chuan min barakhaih hle a ni. Moody-ah chuan film ka en lovang tih lehkha ka sign thlap a ngai. Isua leh khawvel huap mission tana inhman ka chak em avangin ka zawm ve mai a. Mahse, a hnuah chuan dan hmachhuan lutukna (legalism) chikhat a ni tih ka hrethiam ve chauva, a bawihah chuan ka awm ta thuai bawk a. Thil pakhat chiang em em mai chu, dan changchawi luatna khawvelah pawh Pathianin hna a thawk thei a ni tih chianna kum za tam kan nei a ni. Mahse Bible chuan hei aia kawng tha a awm tih a zirtirin ka hria. Hei hi chu khawtlang inrelbawlna leh hnam kalphung nen leh chutiang hmun eng angah pawh Pathian a inrawlh theih dan hi a inzawm viauvin ka hria. Texas mi chhandam a nih chuan, Texas mi a nihna a bo chuang lo. Boston-a Kristian thenkhat chu a ni lo zawngin a khawih mahna, mahse Pathian nung tan chuan thil lian tham a ni lo. State, ram, leh khaw kara inhriatthiamlohna tam tak hi Pathian a laia kan dah a, a hnathawh dan mak kan hriatthiam deuh chuan chinfel an nih ka ring.

Kan movement chu Kristian Film Movement, Ken Anderson leh midang tam tak hruaina hnuaia kal nen a in ruala. 1963 pawh khan kan truck (motor lian) tam takah chuan projector kan phur a ni, Europe khawmuala maktaduai tam tak hnena Pathian Thu kan thehdarh lain. Film, video, tichuan DVD thlengin chutatang chuan kan hmang nasa em em a ni. Heng film kan chhuah tam zawk hi sawisel an ni tih ka hmu thuai, a bikin film chinchang hriate atangin. Sum neih loh avangin duh ang chuan kan tichhuak thei lo fo. History leh Vanram chuan heng film

Page 48: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

47Kohhran, Mission-te, leh Hollywood

kaltlanga Isua hre ta maktaduai tel an tilang thei ang. Heng ringawt atang pawh hian Pathian ngaihtuahna leh kan ngaihtuahna inan lohzia a ti lang mai lo maw? Thil ropui leh film tha zawk chu ka thlahlel ngei mai, mahse tha vak lo emaw kan hnawl mai awm tam tak hi Pathianin a la hmang mek tlat. Pathian nung aiin kan duh tuiin, kan rilru a te zawk fe lo maw? Tunge danglam mamawh zawka i ngaih le?

Biak In (Church Buildings): Mi tam tak riltam vanga thi leh rethei taka nung an tam em em laia Biak In sak nana sum chhung luh teuh teuh hi mi tam tak hriatthiam loh a ni. Kum zabi 19na vela class system a ken tel phei chu tunlaia kan Kristian tam takte hriatthiam phak loh a ni. Salvation Army leh Methodists pawh hetiang duh loh vanga piang an ni. Hengte leh a dang tam tak chuan khawvel hmun hrang hrangah an rinna chu an thehdarha, tichuan vawiin India leh Pakistanah pawh building lian tak tak dan lama buaina nei, hlui tak leh mawi tawh lo em emte kan nei a ni. Ni e, heng building thenkhata mihring zingah Pathianin hna a thawk tawh lo i ti dawn a nih chuan fimkhur ang che. Tunlaia kohhran thar inlar lian berte pawh hian bulding nalh leh tha tak hmangaihna hrisello ka tih mai hi an la neiin ka hre thin. Ka tan chuan harsatna siamtu a ni a, mahse Pathian tan chuan thil liantham niin ka hre lo. Ka sawi tum i hre thei em? Thenkhat chu Biak In hlui hralh a nih hian an lungnilo thin, Mosque (Muslim Biak in) a han nih zui phei chuan. Kei chuan Biakin hlui ai chuan mihring kha Pathian chuan a ngaihven daih zawk ka ring, Muslim te chen chuan. Kan Muslim thenawmte hi hmangaihin tizia nge Pathian Thu kan hrilh loh le, Pathian chuan gospel chungchang min zawt nasa zawk awm si a. Biak In khar tak thenkhat chu kum tam tak thlarau lama

Page 49: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

48 Tui Mal Far Tam Zawk

thi tawh leh Pathian thu kum tam tak kal ta atanga hawisan tawhte an ni a, tizia nge kan lo mangan em em? UK angah pawh Biak In thar tam tak kan nei a, Kristian pawl hrang hrang nen; chu chu tuna Pathian thinlunga awm chu a ni zawk mai lo maw. Biak In chuan hmun a nei ngei maia, building hrang hrang pawn an nei ngei ang, mahse Pathian chuan mi hrang hrang chu kawng hrang hrangin a hruai anga, tlemte chauh an hun lai nun leh kohhran nun chuan a nghawng ang. Kei chuan ka ngaimawh fo, mahse Pathian tan chuan thil lian tham a nih ka ring lo.

Page 50: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

49

Bung 5

Khawng tlat tur kan ni em?

Keini Kristian luhlul, inpe tak, leh Bible ring tlut tan chuan danglam a va har em! Mahse kan diklohnaah chuan inher danglam thei nih a ngai si. Ni e, thil thenkhat tihdanglam loh chuan thlarau lamah kan tangin, kawngro kan su tawh lo thei, thalai nen phei chuan kan inpawh lo viau thei nghe nghe a ni. Danglamna tel lo chuan thangtharte hnena hmathlir leh rawngbawlna hlan chhawn a har thin.

Kohhran pawl khat (denomination) emaw theological college emaw Bible college-a zirtir tawh kan nih chuan, chu chuan keimahniah nasa takin hmun a luah ang. Keini zirchhuak tawhte chuan kan thurin chu nghet taka neiah kan in ngai thei. Engkim atana chhanna kawlah kan in ngai thei, Pathian Thu leh nun kawnga zawhna harsa ber ber thlengin. Keia tan chuan hei hi tihsual lian tak a ni. Kan zir renga, kan thang reng tur a ni, chu chuan a ken tel chu kan diklo a ni tih pawm chang neih hi a ni. Kristian rinna bulthut (basics) ah chuan kan nghet bur tur a ni, khawih chet rual lohvin, mahse thil dang tam tak hrilhfiahna hrang hrang awm theiah chuan khawng tlat loh a tha zawkin ka hria. Kan luhlul viau a nih chuan, Bible-ah “Midangte chu keini aia felah ruat rawh,” tih a ni si a, midangte thusawi ngaithla turin kan inhawng anga,

Page 51: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

50 Tui Mal Far Tam Zawk

inher danglam tur pawhin kan in ring tur a ni tih hi ka ngaihdan a ni.

Kum tam tak chhung khan Lal Isua ringtu leh a khawngaihnaa chhandam ka nihna lampang ngaihsak vak lo ka tawng tam hle. Reformed emaw Charismatic, emaw Armenian, emaw Baptist, eng emaw, ka nih an ngaihven zawk niin a lang thin. A thenin hun tawp chung changa ka ngaihdan emaw Juda mi chungchang emaw eng Bible lehlin nge ka hman tih an hre duh thin. Heng zawng zawng hian awmzia an nei lo ka tihna a ni lo, mahse hei hian Lalpa hi a ti lawm tak tak em? Hetiang rilru sukthlek hian Pathian a ti ropui em; hei hi kan zawn nasat ber tur a ni lawm ni? Keimah ang putar, kum 60 dawn Bible zira, Bible thurin leh, ni e, theology pawh zir hnunah eng ber nge thudik tih hriat mai theih loh la nei tan beiseina a awm em; ka ngaihsan zawng tak hruaitu ropui leh an lehkhabu ka chhiar tawhte ber an inlungrual lohva, an inhnial nasat viau laite hian.

Theology zir tam tak kawng bova Bible chu Pathian Thu a ni tih ring tawh lo an awm hi tun thleng hianhriatthiam har Ka tiin, min la tibuai reng mai. “Liberal theology” tia kohte pawh a ni a, 1920s leh 1930s chho vel khan a chak em ema, seminary leh college-ah a nasa em em a ni. Ram hrang hrang Germany, Switzerland, the Netherlands, leh, ni e, Sri Lanka leh India, leh USA ngei pawh hi hei hian a nghawng dan hi hriat pawh kan hre thawi pha dawn em ni le. Hemi engah hian, Bible ring tlat tute hi thunawi te te avanga inthen darh lovin, ding tlang tlat ila a tha lo maw? Hemi kawngah chuan kan chhangchhiatna lai hi pawm thlap ila min pui ngei ang.

Ngaih dan hrang hrang awm theihna leh thil te thamah chuan rintlutna-nasa tak ai chuan inngaihtlawmna han

Page 52: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

51Khawng tlat tur kan ni em?

tam ta se, rinlohnaa tlu an tlem zawk ang. A tawpah chuan thurin atchilh lutuk chuan an rinna an hloh der thei a ni. History kan en chuan hei hi a ti chiang em em a, kei pawh an zinga mi ka lo ni der maithei a ni. Enge ka beisei tak chu? Thil thlirdan tihdanglam? Ni e.Inngaihtlawmna nasa zawk? Ni e, Pathianin keimahni leh kan rilru a duh dan thlirna tlang dang a ni ngei ang. Thlarau Thianghlim rah nasa zawk leh thurin rin dan neih bur (dogmatic) avanga tawngkam mawilo leh hawihhawm lo chhakchhuah loh a duh ngei ang. Hmangaihna tello chuan engmah kan ni lo tih hi chiang takin kan pawm thei ngai angem? Ngaihthlakna uar lehzual leh rindan danglam nei, Bible hi Pathian Thu a ni tih ring an nih phei chuan inzahderna hi a awm theih dawn lawmni.

Tun hnai khan, thuhriltu leh lehkhabu ziaktu thurin nei hmanlai leh thurin atchilhtu pakhat chuan a lehkhabuah Kum 2000 chhunga kohhran history zawng zawngah movement lian ber pawl, Pentecostal leh Charismatic zawng zawng chu a hnawl vek a ni. Mak deuh mai chu, zirtirtu/pastor leh theologian ropui tak dang leh chuan chu lehkhabu chhanletna atan lehkhabu dang a ziak ve leh a. An pahnih hian ka duh em em a ni. Chhiar manhla tak an ni. A bu hnihna chuan Pathian thinlung leh thutak a hnaih zawkin ka hria. Holy Fire tih a ni a, R.T. Kendal ziak a ni.

Hleihluak taka thil tih reng reng hi ziakin ka do ziaha, Pentecostal mi Lee Grady, Charisma chanchinbu ami, leh mi dang tam tak pawn an lo ti ve tawh thin a ni, mahse Krista Taksaah chuan hei hi thil him lo tak ani. Mahse, ka hmuh dan chuan movement rinawm pawl tak (denomination leh kohhran chi hrang hrang awihawm loh khawpa tam an nei), Bible hi Pathian Thu a ni ti

Page 53: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

52 Tui Mal Far Tam Zawk

leh Chanchin Tha rinawm taka hriltute an niin ka hria. Chuvang chuan maktaduai tam tak chu an thawhrimna leh tawngtaina chhanna avangin Isua hnenah an lo kal a ni.

Ni e, zirtirna dang an belh fova, a then chu dikin ka hre lo. Mahse kohhran hrang hrang leh movement hrang hrangah pawh hei hi chu a awm deuh vekin ka hria. Pathian chuan, a ngilneihnain, heng zawng zawng karah hian mihring a la chhandam zel chu a ni lawmni? Mihring chhandam hi Pathian thinlunga lian ber zawk chu niin ka hria. Kan zirtirna dang thehdarh turin, Pentecostal thiam zawng tak, chhandamna ROPUI tak hi a pawimawhzia leh thil a tihtheihzia kan man fuh loh phah fo a ni. Mahse ka Pentecostal leh Charismatic thiante hi miin an beih vak hian anmahni ngei pawh Bible-a thil chiang tak ni lem si lo, kum za tam tak ringtu hmasa a hmei a paa an lo inhnial tawhna thil, mahni tihdan a nih avanga seh ngheh tlatnaah an daipelh ve leh tho thin.

Pawl khat hian pawl dang bei nana an hman fo chu mi lar chung chang thu rapthlak pui pui, an tlinlohna leh sual lian taka an tluk chung chang ang chi sawi hi (a bikin TV amiten an ching). Hetiang Kristian chanchin thalo rapthlak tak hi thil nihna dik tak a nemnghet hran lo tih hi ka thlirdan reng a ni. Pathian chuan “a dik leh tha leh thangmawi apiang” ngaihtuah tam zawk turin min fuih a ni (Philippi 4:8). Rinna vuan nghet tak Mission society lar leh hmahruaitu pakhatah chuan an thawktu thenkhat naupang khuaikhem chungchanga manchhuah leh jail-a tang ta an awm. Mahse chumi avang chuan thawktu dangte an khawlo vek tihna a ni chuang lo. Tukin mai khan Davida, Saula leh Solomona chungchang ka zira. Gordon Mac Donald lehkhabu tha em em, Rebuilding Your Broken World, tih i chhiar chuan Thuthlung Hluia

Page 54: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

53Khawng tlat tur kan ni em?

mithianghlimte zawng zawng deuhthaw hi an “khawvel nun keh chhe ve tak tak tawhte” an ni tih I hre thei ang. Ni e, chak tak leh tihsawn theihloh khawpa nghet kan nihna tur lai a awma mahse inngaitlawm, zirtir theih, leh a tul huna danglam theiin awm reng ila, KRISTA ANG TULH TULH ang u.

Kan hna a nih vang ringawtin nge kan thinlunga KHAWNGAIHNA hnathawh vangin mite kan ngaihsak thin le? Hei hian zawhna dangah min hruai lut a. Kan pawla awm ve midang hi thawkho kan nih vang ringawtin ami kan ngaihsakin kan hriat thin? Min chhuahsan hnua hun a han liam deuh chuan an hming pawh kan hre zui mang tawh lovem aw? Ngeni, khawiah pawh kal ta se kan hmangaihin kan ngaihsak ang kan ti thei em? Ka han zirchiannaah chuan mi tam tak chu, rawngbawlna emaw an thawhna pawl an chhuahsan hnu chuan, theihnghilh niin an inngai. Aw, Diabola hian hei hi a va han hmang thiam tak em! An thawhnate khan hmanrua atan chauh an duh nia hriattir a tum thin. Mi tam zawk chuan chutiang zat mi nena inbe zui reng turin hun an nei lo an ti a, mahse mi nun ka han zirchian hian hun an khawral nasat zia ka hmu a, ka rilru hi mak tihnain a khat. Keimahni indah lalna lutuknaah hian nun nung tak, ngaidamna tel, leh hmangaihna awmze nei kan tlakchham zia hi pawm kan va harsat tak em. Hei hi keima tan ngei pawh ka ziak a ni, thlarau nunkawng zawh mek, tling lo leh zir mek ve bawk ka ni e.

Page 55: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh
Page 56: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

55

Bung 6

Inngaihzawn, Inneih, Pawisa leh Zahngaihna Tam Tak

Kum sawmpathum ka tlin chuan, nulat tlangval thilin ka nunah hmun a awh nasa ta berin ka hria, inkhelh leh sum siam nen an inpawimawh chhawk. Ka hmeichhe kawmfal ve hmasak ber chu ka bialnu a ni ta ngei a. Lam kan zir zawh hnu ni tain ka hria Quo Vadis film kan va en kha, chu film chuan ka nun la naupang taka nghawng a neih dan chu chatuan thlen hunah chauh a sawi theih ang. Chumi hun vel lai tho chuan Pi Clapp-i, ka High Sikul kalna ral lehlama awm chuan ka hming chu a “Thlarau Thianghlim Changtur list”-ah a lo dah a, Kristian ka nih nan mai tawngtai lovin, missionary ka nih nan a lo tawngtai a ni. Ekhai, keimah pawh min sawipui lo reng reng! Kei chuan tum hran ka nei nasa mai si a. Ka sumdawng sa tawh a, chutianga eizawnna chu ka ngaihtuah lam a ni.

Lynn-i, hmeichhe tha tak zet mai chu ka nun kaihruaitu tha tak a ni. Baptist Kohhranah a lawi a, chu chu enge a nih pawh ka hre lo reng reng. Baptisma channa hmun min entir kha ka tan chuan thil thar mak tak a ni. A nu leh pa pawh ka hmelhriata, fel ka ti em ema, an vaiin ka nun kaihruaitu tha tak an ni. Lynn nen chuan kan lam dun thina, a chang chuan kan in fawp nasa ve khawp mai, mahse chu bak kan ti ngai lova, ka han thlirlet hian ka lawm khawp mai. Kan

Page 57: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

56 Tui Mal Far Tam Zawk

inban hnuah chuan ngaihzawng angreng hi ka ngah maia, chutih lai chuan lungngaihthlak takin, mipat hmeichhiatna lamah ka lut tana, mipat hmeichhiatna khawvelah ka tlu tan ta a ni. Chutia ka awm lai tak chuan Pi Clapp leh a fapa Danny min thawn, Chanchin Tha Johana ziak chuan ka nun a luhchilh ta a. Ka kohhran lawina Reformed Church, liberal ve deuh hlekah chuan Sunday Sikul zirtirtu Pathian mi tak, Jehovah’s Witness ni tep, ka nei bawk a. Mahse Dr. DeHaan radio rawngbawlna atangin ka piangthara, min hneh em em a ni. Ka pianthar hnu chuan ka damchhung thian tur, Fred Gnade, nen kan intawng ta a ni. A farnu la naupang ve tak Shirley, kan naupan lai atanga Van Houten Ave, Wyckoff, New Jersey-a kan thenawm phei chu ka la hre reng. Ka hmeichhe fawh hmasak ber a ni a, kum ruk vel kan niin ka hria.

ISUA KRISTA, MADISON SQUARE GARDEN LEH BILLY GRAHAM leh March 3, 1955 chuan danglamna zawng zawng an siam ta. Khami zan khan chunglam atangin ka piang ta a, engkim a danglam tan ta a ni. Chumi hun chungchang tlem chu OM history ziakna Spiritual Revolution Ian Randell ziakah i chhiar thei ang. Pathian chhungkuaah chuan ka la thar em ema, an danglam zia leh inkaihhruaina tam tak chu ka la hre dawn chauh a ni. Infawh leh lam pawh phal a ni tawh lo niin a langa, mahse Bible chang chutiang khapna ka hmuh loh avangin ka la ching tho.

Chutih lai chuan kum 17 mi niin Henry J car ka nei a (ka va upat hmel em), pawl 12 ka zir lai a ni a, kei aia naupang daih hmeichhe pakhat, Margo, chu ka duh ta em em mai a ni. Amah chu Episcopalian Kohhrana lawi a ni a. Pathian chuan a thu ka chhiar chuan min umzui nasa em ema, kan sikulah chuan Pathian Thu ka hril thina, kan

Page 58: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

57Inngaihzawn, Inneih, Pawisa leh Zahngaihna Tam Tak

zirlai pawl (student council) President-ah te min thlang tling ve a ni. National Honour Society ah chuan ka at leh fiamthu thawh peih lutuk avangin ka tel thei lo pek a, mahse chumi kum chuan ka nun a danglam tak em avangin, min pawm ta a, chutih hun lai chuan thil lian tham tak leh ropui tak a ni. Thil mawlthlak tak ka ti ta; kawng sir, ngaw hnuai titihah ka motor ka ti dinga, Margo nen chuan kan in fawp tan ta a tichuan thil dang tih zel ka tum lai tak chuan, police hian tukverh an rawn chum ta dawt dawt mai. A thil sawi ber pawh ka hre fumfe lo tih I ring thiam mai ang. Ka hlauthawng lutuk chuan motor chu kawrah ka back luta, ka chhuak thei ta lo. Chu zan chu ka tleirawl chhunga zan hrehawm ber a ni ang. A pa chu min chhanchhuak turin a lo kala, zu a in deuh vang pawh a ni ang, kan tih loh thleng thlengin min rawn puh ta a, kan inthen ta thuai a ni. He hmeichhia la naupang tak rilru hliama, a chinchang pawh ka hriat zui tak loh avang khan hrehawm ka la ti reng thin,

Chutiang deuh chu biak In motor dahnaah ka tawng leh a, chu chuan mipat hmeichhiatna lama ka tlan nasat lutukna min tih tawp sak ta a, min tawngtaisaktute avang a nih ka ring tlat a ni. Hmeichhia reng reng (ka lukham tih loh chu) tumah kawmfal loh leh tumah fawp lo tura mahni inthunun tlat ka tum ta a, kum hnih dawn heti hian ka in thunun a ni. Ka hmeichhia kawp leh hmasak ber chu Drena a ni a, ka nupuiah ka nei ta a ni.

Maryville College a kal ka thlanga, a chhan pakhat chu chhun chaw ei zawh apiangin lamna hun an neih thin vang a ni. Mahse chutah chuan ka lam ngai lova, hmeichhia pawh ka kawmfal ngai lo. Chumi hmun chu ka Kristian nuna ka than tanna chu a ni ta a. “Isua tan ka alhchhuak” mi thenkhat chuan an ti ang. Lehkha ka

Page 59: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

58 Tui Mal Far Tam Zawk

zir loh apiangin ka tawngtai a nih loh pawn Pathian thu hrilin ka chhuaka, Pathian Thu ka chhiar a nih loh pawn Kristian inpawlhonaah ka kal thin. Mak tak maiin thingtlanga Baptist pastor pakhatin a kohhrana thusawina hun min pe a. Tichuan Blount County Jail-a rawngbawlna kawng a inhawnga, kum 18 lek ka nih laiin, Nashville State Penitentiary-ah thu sawina hun ka hmang ta a ni.

Lehkhabu tha tak tak Passion for Souls Oswald Smith ziak leh Through Gates of Splendour tih Elizabeth Elliot ziak leh a dang tam tak chu ka nunah an lo lut ta a. Krista hnena midang hruai dan te chu ralkhat atangin ka zir ve a, min hneh hle a ni. Kha Baptist pastor bawk khan ka mission conference telna hmasa ber, Tennessee Temple tih Bible College, Chattanooga-ah min hruai a, ka danglam chho ta zel a ni. Chanchin Tha Johana ziak leh Pocket Testament League pawlinan siama an semchhuah avanga ka pianthar hma pawh khan, hmun tina mi zawng zawng ten kha lehkhabu ropui tak kha nei se ka duh tawh a ni. Kristian ka nih tirhte pawh khan High Sikula ka kalpui 1000 lai chu chhiar ngei ngei turin ka intiam tir tawh a ni. Ram hrang hrang chung chang ka han hriat zauva, Chanchin Tha la thlen lohna tam zia ka han hriat zel chuan Krista hrelote tan, a bikin Mosolman tan, hmathlir thui tak ka rilru leh thinlungah a inmun tan ta a. Sum mamawhna a nasa tih ka han hriat chhoh chuan, ka theih apiang ka hralha, world missions tan ka pe thin a ni. Kan college restaurant-ah pawh ka pek tam lehzual theih nan ka thawk thin a ni.

Hemi hun lai hian ania 1957 nipui laia Mexico-a kan kal hmasak ber ni. Spanish tawng chu ka thiam sawlh sawlh thuai a, chuta ka thil hmuh leh thil hrang hrangin ka college kalna Liberal Arts Maryville College chu

Page 60: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

59Inngaihzawn, Inneih, Pawisa leh Zahngaihna Tam Tak

chhuahsana Moody Bible Institute, Chicago-a Pathian thu zir chakna min pe ta a. Khawpui liana chena Chanchin Tha hril chu ka chak ta ber a ni. Chutiang chu Ka chenna in bula New York khawpui lei hnuai rail velah Pathian thu ziakna bute ka sem thin khan tlem ka lo tem tawh a. Tichuan Billy Graham campaign lar takah khan 1957, nipui lai Mexico rama kan kal hma chiah khan ka lo tel ve bawk a. Khawlaiah te thu ka lo sawi hial tawh bawk a ni.

Moody Bible Institute ka thlen chuan min barakhaih angreng riauva, nula hmeltha hmuh tur an lo tam mai a. Kar khat ka awm tirhte chhung ringawt pawh khan engemawzat chu ka lo duh hman nualin ka hriaa, mahse inngaihzawn lama ka insumna chu ka la kalpui zel. Ka thlirlet hian pakhat kha fawh han tum ta ila an King James bible lian tak khan min vaw duh mai awm mange ka ti hnuhnawh. Moody chuan dan bu a nei thlap a, engkim atan dan khauh tak mai hi a awm ni mai e.

Pathian thu hril ka tuipui lutukna chuan Moody Institute of Science office, chhawng 7-na nge 8-na atangin film la turin min hruai a ni; hei hi ka nun pum inthlak danglamna tur a ni. Drena chuan dawhkana thuin chu office chu a lo enkawl a. Ka han hmu chiah chu inngaihzawnna lama ka insum tumna chu a tawp zo ta a. Ka tan chuan “vawi khat hmuhnaa hmangaihna” a ni. Engmah chu a thleng lem lova, mahse inhmu turin thu min tiam a. Chutah chuan tihian ka hrilh a, “Kan inkarah engmah a thleng lo maithei, mahse lo thleng ta se, innei ta ang ila, i hriatthiam tur chu hei hi a ni: khawvel hmun kilkhawrah missionary ka ni dawn a, New Guinea anga hring ei mite chuan an ei mai thei che tih hi.” Min nei tura a intiam dan chu thawnthu thui tak a ni, Mexico khawpuia nipui harsa tak te, chuan Moody-a kan kir leha ka kalsan tih te pawh a awm. Hemi

Page 61: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

60 Tui Mal Far Tam Zawk

tum hian Mexico-a ka thian tha berin a lo hmangaih ve hmana, phone-a min rawn biain a pawi em a rawn ti. Khai aw, tih tak zetin chaw ngheiin ka tawngtai ta. Drena ka phone ta a, Chicago panin bus kalkawng thui tak chu a rawn zawh ta a ni.

Heng zawng zawngah hian hmangaihna a taka lantir ka thiam lohzia leh hriatthiamna ka neih lohzia ka inhmuchhuak nasa a ni. Drena chu amah a inhre tan chauhva, a mamawhte nen. Isua nena a room-a amah chauhva a awm laia a thil tawn, Isua chu engkima engkim a nihna thuk taka hriatna nei lo se chu kan inhualna pawh a titawp maithei a ni. Hemi tum avang hian taksa natna leh harsatna hun rei tawh tak a neihte chu tih damin a awm bawk.

January 31, 1960 chu kan theihnghilh ngai lovang; kan inneih ni a ni miau a. Drena pahrawn, Henry, chu Kristian a ni loh avangin kan inneihna pawh ropui takin kan ti lem lo. A hnu fea a pianthar vena chu Pathian hnena lawmthu kan sawina a ni kumkhua tawh ang. Lake Drive Baptist Church-ah Sunday zing inkhawm hawn hnu lawkah inneih inkhawm chu kan nei a. Biak In an neih loh avangin sikul hall-ah kan innei a. Walter Borchard chu ka thianah ka hmang a. Chicago atangin kan thiante phurin bus pakhat a lo kala, Moody zirlai deuh vek an ni. Dale chuan mo lawmnaah chuan ropui takin thu a sawia, kan tana an tih theih ber chu tawngtai a ni tih kha a sawi tel a ni. Hei hi a chhan a sawi chu khawvel missions atana kan thilpek dawn zawng zawng kan hralh a rin vang a ti bawk. A thusawi awmna tape kha lo ti bo lo ila ka va ti em.

Kum 55 kan inneih chhung kan thlirlet hian, enge hemi chhiartute tana tangkai tur kan han sawi theih ang? 1970 daih tawh khan inneih chungchang lehkhabu ziah

Page 62: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

61Inngaihzawn, Inneih, Pawisa leh Zahngaihna Tam Tak

ka tum a, The Revolutionary Marriage tiha koh tumin a ruangam pawh ka nei vek tawh. Mahse, dik takin ziah ai chuan keimahni inneihna kha siamthat leh vawn nun dan ka la zir a tul zawk a ni. Kan inneih chhunga ka thil zir thenkhatte chu hengte hi an ni.1. Bible-a innghah: hei hi kan inneihna atana kan bulthut

(foundation) a ni, Krista chu engkimah a laia dah duhna hi. Mexico khawpui lehkhabu dawr hnunga kan khawsak lai khan kan harsatna tawh atangin inneih chu intihthianghlimna atana Pathian doctorate program a ni tih rang takin ka zir a ni. Inchhungkhura Harhna tih kan chhiar a, Calvary Road bu-a bung khat Roy Hession ziak kan chhiar bawka, kehsawmna, inngaihtlawmna leh thlarauva khat, nun khenbeh chungchang kan zir belh a ni. Kum a han liam zel a, ka kawppui dik tak ka nei a ni tih ka hre nawn fo maia, tichuan Pathian khawngaihna zarah kan rinawm tawn em em a ni, tunlaiah thenkhat tan thil nuihzatthlak ni mahse. Bible kan en chuan kawng dang kan hmu lo. Mihring bo tak leh Chanchin Tha an mamawhna chu a laiah han dah ila, hei hian nitin mai hian min nghawng a ni.

2. Hmangaihna Danglam tak chungchang kan ziaha kan sawi thin leh nunpui kan tum, 1 Korinth 13 leh Pathian thu dangte pawh innghahnaah kan hmanga, inneihna atana pawimawh ber pawh a ni reng mai. Kei phei chu tih lutukna leh midang ngaihchan nachang hriatlohna lam ka awn thin a, Pathian chuan min tikehsawmin min buaipui a ngai thin. Nghahhlelhna hi ka damchhunga ka harsatna a ni bawk. Sual ka huatna leh chapona tinreng ka huatna chuan inngaihtlawmna leh simnaah

Page 63: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

62 Tui Mal Far Tam Zawk

min hruai lut thuai thin. Pathian nena kan len dun tirh khan khawngaihna mak chuan thinrimna atangin min chhuah zalen a, chu chu kan lendunna leh hruaitu ka nihnaa min kaihruaitu lian tak a ni. Tluk changa inchhira sim vat a tul chang a awm ngei mai, mahse vawiin ni thleng hian ka nupui leh a hnuah ka fate tawngkam dengkhawng emaw thinrim thut avanga ka tihnat avangin ka la lungngai. Spain, kan fapa upa ber pianna, atanga England ram kan thleng chu kan tan chhinchhiah reng tur thil a ni. Chumi hun chuan min ti tlawmtu lehkhabu pawimawh tak, Seven Deadly Sins, Billy Graham ziak chu ka chhiar a, he lehkhabu avang hian Pathian chungah ka va lawm em. Kristian ka nih tirh khan radio-a a thusawi hi ka chhiar fo thin. Peace with God leh The Secret of Happiness tih a ziakte pawh ka nun innghahna bulpui chabi pawimawh tak an ni.

3. Kan velah leh khawvel hmun hrang hranga Pathian Thu mite hnena thlen hi kan duh ber a ni a, missionary movement thar tan nena han kawp chuan sum leh pai lamah harsatna a thleng renga. Chu chuan, Pathian pawhin a hman ve tho phei chu a ni nain tihlutuknaah min hruailuta, mahse mi thenkhat, ka nupui tiamin, a tibuai a ni. Luka 14:33 chu ka changchawia – chutiang bawkin nangni zingah hian tu pawh, a neih zawng zawng kalsan lo apiang chu ka zirtir a ni thei lo vang. He chona avang hian kan neih zawng zawng deuh thaw kan hralh tawh a ni. Midang pawn kan hnung an rawn zuia, mahse a chang chuan sum khawhral mai mai anga langte demna a hring thin. Philippi 4:19 in a rawn buk dikna kan mamawh a ni. Thil tha tak

Page 64: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

63Inngaihzawn, Inneih, Pawisa leh Zahngaihna Tam Tak

anga lang hian thatlohna a nei thei tih kan zir tan a ni. A dum leh var chiah kan khawvela awm thin kha, a pahnih inkarah rawng dang a lo lang tana, a pung ta telh telh a ni, vawiin ni thlengin. Rom bung 11 chang tawpnate hi kan tana an pawimawh em em thin chhan in ring thei em? “Pathian finna leh hriatna ngahzia chu a va thuk em! A rorelnate chu hriat theih rual leh, a kawngte chu chhui theih rual a va ni lo em! Lalpa rilru chu tuin nge hria? Tu nge a remruatsaktuah pawh tang tawh? A rulh leh tur pawhin a hnenah tuin nge thil pe hmasa? Amah atang leh, amah avang leh amah atan thil zawng zawng hi a lo awm a ni si a; a hnenah chuan chatuanin ropuina chu awm rawh se. Amen.”

4. Inneihna kawng kan zawh laia thil mak ber chu sawi chhuah pawh nuam lo khawpa tawngtai chhanna kan hmuh loh changte hi an ni. Beidawnna nasa takin min beina chu kan do tan taa, hnualna nen a inzawm fo bawk. India rama kum engemawzat naupang pathum nena kan awmte, Kathmandu, Nepala kan awm kumte leh Logos-a kan awm leh zawng zawng chhung chuan zirdun leh thandunna remchang min pe nasa em em mai a. Chumi chhung zawng zawng chuan Drena tanpuina leh thlawpna chu ka nei a, indona kan bei nasat ber lai pawhin sawiselna ka hre tlem em em a ni.

5. 70s lai hawl vel khan Drena nunah depression a lo luta, min barakhaih hle. Chumi hun lai chuan nu pakhatin min hmachhawna, harsatna siamtu zinga mi ka nih thu min hrilh a ni. Pathianin min ti kehsawm a, ka nuna tihdanglam ngaite min hmuhtira, pasal leh pa ka nihna laia ka awm dan thlak ngaite nen. Kum

Page 65: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

64 Tui Mal Far Tam Zawk

khat hnuah Drena chu he hun thim ata a lo chhuak ta a, vawikhatmah a kir leh tawh lo. Kristian thenkhat leh lehkhabute pawn hetiang harsatna khirhkhan leh hriatthiam har chhanna awlsam tak an pek hian harsatna min siamsak thin. Ka ngaihdan chuan tihdam chungchanga zirtirna uchuak lutuk hian (Pathian hian mi a tidam tih chu ka ring ngei chungin) mi tam tak a ti nain, Krista Taksa pawh a pumpuia lakin kan hriat phak bak hian a ti nain ka ring a ni. USA-a kohhran pakhat phei chu a tawpkhawk thlengin, doctor khap hmakin, an kala anmahni thlanmual bik pawh neiin, kum 25 kal taah pawh khan mi 70 chuang phum an ni tawh a, a tam zawk chu naupang an ni.

6. Sawiselna dawn thiam hi hruaitu nihnaa thil pawimawh tak a ni a, kei chuan harsa tih chang neiin, a chang chuan ka mimal min beinaa ngaiin ka na thin. Kan inneih chungchang emaw ka nupui chungchangah chuan sawiselna ka hre vak lova, mahse midang atanga kan hriat thenkhat-, hi dawnsawn thiam har kan ti thin. Hruaitu nihna tam zawk leh Pathian nena len dunna chu in inneihna sawisel a nih rualin fiahin a awm ang. Pathian zahngaihna avangin, sawiselna leh se se a thulak tha lo ber ber chu kan hriat ngai loh ka ring, khawvela Chanchin Tha thehdarh tumnaa chak taka tlanna kawng i zawh phei chuan. Dale Rhoton leh Peter Maiden te anga mi rinawm ka nei hi malsawmna nasa tak ka dawn an ni. Anni leh midang pawh min lo tan tlat thintu an awm a ni. Chutiang thian leh thawhpui rinawm nei lo tan hian a harsa leh zual em em a ni.

Ka thlirlet hian min sawiseltute leh thian hnai ka

Page 66: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

65Inngaihzawn, Inneih, Pawisa leh Zahngaihna Tam Tak

ruala Enga leng dunpuitena ka nun leh rawngbawlnaa tihdanglam ngai an hmuha min hrilh atangin thil ka zir nasat zia ka hmuchhuak a ni. Pathian chuan A Thu leh lehkhabute atangin sawiselna tel lovin engmah a tih theih loh tih min hmuh. Min sawiseltute hi hmangaih kan tum tlata, Pathian malsawmna kan dilsak thin. Se se a thusawi thiltihtheihna hi mak kan ti ve ngai lo. Dik tak chuan kan hlimin kan lungawi tawk tlangpui a ni. Tunah chuan kum upa lam kan ni a thil tam tak a lo danglam ta a, a bikin hriselna lampangah. Min tawngtaipuitu kan ngah hi kan vannei hle a, hemi chhiartu thenkhat pawh min tawngtaipuitu zingah in tel a ni. Kan thinlung zawng zawngin lawmthu kan hrilh che u a, in tawngtai zel pawh kan beisei a ni.

7. Thil reng reng a inbuk tawka tih hi kan nuna thil pawimawh berte zinga mi a ni chho ta a. Hna leh chhungkaw inkara in buk tawka nun thiam. Pek leh dawn chungchanga inbuk tawk (balance). Mi tam zawk thleng tura tiam chin bak la kal tang tangna leh chhungkuaa hun hman leh hun hlimawm hman inbuk tawk taka hman thiam. Ka Bible hluiah chuan chutianga nun inbuk tawk atana thawk tha ziah tlar thlakna ka nei a. Ka lehkhabu pakhat pawh a bu hming hmasa ah chuan Revolution of Love and Balance tih a ni.

8. Fate leh Tute hian i nun tidanglam turin an pui ngei ngei che. Kan fate pathum leh tu panga avangin Pathian chungah kan lawm em em a. Tunah tak hian an vaiin Lal Isua an zui lova, mahse kan hmangaih a, nu leh pa tha ber, tunah pi leh pu thaber, kan phak tawkah, nih kan tum. Hun hlimawm leh nuam tak kan neiho thina,

Page 67: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

66 Tui Mal Far Tam Zawk

hmun dang tlawh emaw chhuti hmang ho hrim hrimin. Dik tak chuan kan tlinlohna kan hre chianga, tlinphak baka min tichhetu duhthusam suangtuahna ka tih mai hian hriat loh kara min lo ei chhiat zia ka hmu. Tum kan neih san lutuk chuan, kan hlawhchham ang. Kristian ni lo thenkhat chuan a then hi chu hlawhchhamnaah an ngai lo maithei. Phillip Yancey ziak What’s so Amazing About Grace leh Charles Swindoll ziak The Grace Awakening tih lehkhabute hi hei vang tak hian kan tan an pawimawh em em a ni. Ragamuffin Gospel tih Brennan Manning, hmanni lawka Lalpa hnena min chawlhsan ta, ziak pawh thlifim ang a ni. Khang hun, a bikin kan din tirh hunte khan, dan dah pawimawhna (legalism) chu kan pawlah leh kan inahte a lo luta, tihchhiat tlem chu a nei hman. 1 Petera 5:7 hi nunpui kan zir a ngai: “anin a ngaihsak thin che u avangin, in manganna zawng zawng ama chungah nghat vek rawh u.” Ama chunga nghah a, a ngaihdamna dawn kan zir a ngai. Ngaihdamna TURU TAK (radical forgiveness) lo chuan, zirtirna turu tak (radical discipleship) chu a hlawhtling ngai lovang.

Page 68: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

67

Bung 7

Sual Chauh Ni Lovin, Tihsual Pawhin Nghawng A Nei

Ka naupan lai khan ka nu leh pa khan Isua chu hre em em lo mahse, Kristian nun dan tha tam tak an neia, thil dik leh dik lo min zirtira, nasa takin an lakah bat ka nei a ni. Naupan lai atangin rim taka hnathawh zir turin min fuiha, Isua hnen ka pan hma atangin innghahna pawimawh tak chu chuan a siam a ni. Sikula hah taka thawh, sports leh Boy Scout thiltihte pawhin ka inhriat phak bakin min pui bawk. Scouts chuan Advanced Leadership Training Course atana ka la naupan viau lain min tir a. Ka ngaihtuah phak ngai loh tur atan Pathianin min lo buatsaih lawk tih hi min pawmpui em?

Tihsual chuan man a nei a, kawng khat aia tam harsatna a thlen thei tih hi ka zir thuai a. Ka naupan laia ka tihsual pakhat chu ka hnarah pawisa thir hi ka dah a, ka dawlh palh ta a ni. Ka nu chuan inthiar ka duh apianga sikul atanga haw ziah turin amin hrilh a. Washington Primary Sikul chu kan in, 243 Van Houten Ave, Wyckoff, NJ nena in hnaih te a ni a, tichuan chu pawisa thir chu kan hmu let a ni! Ka tihsual dang leh chu vura tleng hun lai hian dil vurin a bawh khah vek chungah vur karah ka tla a ni. Mi pakhat hian min mana min pawt chhuak mai a. Chutianga

Page 69: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

68 Tui Mal Far Tam Zawk

tihsual palh avanga thi ta chanchin kan chhiar tawh a ni.Ka dam chhungin, Isua zuitu ka nih hnu phei chuan,

lehkha chhiar hi ka tuipui em em a. Ka thil chhiarte chu lehkhabu, newspaper, magazine, thuziak tawi leh tunah chuan email a thil thawn tam tak, he lehkhabu ziak kawnga min puitute an ni. Film leh DVD, a bikin documentaries en nasat pawh hi nasa taka min puitu a ni bawk. Bible aia lehkhabu pawimawh a awm lova, Pathian Thu a ni tih ka awih tlat a ni. Bible chu hlawtlinna ropui lanna thawnthu leh hlawchhamna ropui lanna thawnthu in a khata, a pahnih atanga zir tur kan ni.

Engpawh chhiar la, mi thil tihsual chungchang i chhiar reng niin a lang. Isua ringtute kan nih angin, tihsual zawng zawng hi suala ngaih loh a pawimawhin ka hria. Mihring tluknain a hrinchhuah ani thei e, mahse sual thuk tak sim nghal ngai tak chi an ni kher lo. Setana hian kan tihsualte hmanga min tihhnual emaw mahni inhmuhhniamtir hi nuam a ti. Kan beidawn emaw han hnual rawih chang hian sual leh ngaihdan diklo leh awmdan diklo lamah kan in hawnga, tichuan kan thlarau nun chuan harsatna a tawk nasa zual sauh thin. Chuvangin, kan zir tur chu, kan zuan let vat a tul thin, kawng dang zawn vata hmalam pan hram hram tur. Viv Thomas ziak Second Choice tih hian min tanpui theih vek ka ring.

History kan en chuan tihsualin nghawng a neih dan leh tihsual pakhatin a danga a hrinchhuah zel dan kan hmu thei. Kan lawng hmasa Logos chu kan hlohva (chu lawng kaltlanga kum 17 lai rawngbawlna pawimawh tak avangin Lalpa kan lawm e, kan chhungkaw tan in a ni thin bawk), Beagle channel, Chile leh Argentina chhim tawpah tui hnuaia lung pawn lam atanga hmuh theih si loh kan sut vangin a chhia a. Zirchianna chuan mi hrang

Page 70: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

69Sual Chauh Ni Lovin, Tihsual Pawhin Nghawng A Nei

hrang tihsual avanga chumi ni 1988 kum a thil thlen dan a ti lang a. Pathian zahngaihna kan changa, thi kan awm lo hlauh. Tin, kan chetsualna avanga chanchin thara kan lanna, a bikin UK ramah, chuan lawng tha zawk, Logos II, leh mihring kan neih theih nan sum Lalpan min hmuhtir a, Logos Hope tih pawh a hnuah kan lei leh theih phah a ni. Kum 56 chhunga motora chetsualna te chungchang erawh chu ka sawi tawh lo mai ang; mahse, ni e, i ring dik e, TIHSUAL palh vang an ni.

History chuan mitinin tihsual an nei thin tih a ti langa, TIHSUAL TLEM CHU A THA ZAWK tih pawh a chiang. Pathian thuneihna chungchanga kan rindan emaw “hnawk-siology” tia ka phuah chuan thil dik ti tura inpekna lakah min dal suh se, tihsual a tlem thei ang bera kan neih nan. Bible College-a ka luh lai khan nun harzia leh harsatna leh buaina kan tawn nasat turzia kha min hrilh lawk se ka ti thin. Jakoba bung 1 leh 1 Petera bung 1 leh bung hrang hrang chhiar nawn fo a ngai. Mi tam tak tana eitur leina pawisa neih ringawt pawh thil lian tham a nih zia leh inthununna leh thawhrimna a tulzia ka hre phak ngai lo.

Tawngtaina, rinna, leh thlarau nun hi kan changtchawi lutuk niin a lang thin, OM ah pawh a ni. Hei hian thlir dan dik chiah lo, heng thilte kan neih that phawt chuan thil dang zawng zawng a fel vek dawn emaw min tihtir thin. Tunah chuan, Kristaa ka nun chhung kum 60 vel ka thlir letin, an hnung ka lo zui tawh mi thenkhat nunah chuan engkim A RAWN INHER DIK VEK LO! Rinna, tawngtaina leh thlaraubo vei nun nena OM a hun an hman hnu ah, an han haw a hna an hmuh theih loh emaw hna nghet hmu thei lo an awm thin tlat. OM-a intawng innei ta thenkhat chu an inthen anih loh pawn an nupa nun a hlim lo. A chhan ni bera lang chu harsatna an la tawh turte an thlir thiam loh

Page 71: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

70 Tui Mal Far Tam Zawk

vang a ni. Hengte leh awlsam taka tihsual kan neih thinte han dah khawm chuan buaina chhuahna formula i nei ang, buaina lian tham ni fo. Tam tak chu an rawngbawlna emaw hna lamah emaw inneihnaah emaw an hlawhtling lo. Heng mite hi ka tawng fova, “khawngaihna danglam tak (radical grace)” chu ka hrilh ve thin. “i hlawhchham nasat tawha, i thil tum hmasa (Plan A) a nih anga a chhuah loh chuan, i tum pahnihna (Plan B) chu a tluka tha a nih theih avangin Lalpa chu fak ang che,” ka ti thin. A then chuan tihsual an ngah tawhin, hlawhchhamna an tawk nasa tawh lutuka, an thil tum pariatna emaw sawmpathumna hial (Plan H emaw M) ah awmin an in hre maithei. Chung hnenah chuan “A Aw B-a letter 25 awmte avangin Lalpa chu fak rawh,” ka ti thin. Hetia han sawi hian an nuih a za thin, mahse a nuihzatthlak lo. Heng tihsualte hi pumpelh theih an ni. Keimahni leh midang pawh harsatna tam tak lakah kan chhan thei. A nih nih ni mai rawh se tihna rilru chu, eng ang pawhin lo lut mahse, kan hnawl tur a ni. Bible zirtirna zawng zawng hi kan la tak tur a ni a, thlarau lamah leh a taka hman theih a tam a ni, ni lo se Thufingte bu hi engatan nge kan neih ang?

Sual chu, kawng tam takin, a thalo zawka, mahse kan tihsual hi sual leh mawlna inkawp a ni fo mai. A dam deuh zawngin han sawi ila, finna leh thil hriatthiamna tlakchham vang a ni. Ka chhiar zau em em chhan pakhat chu midang tihsual emaw hlawhchhamna atanga zir ka duh vang a ni a, ka dam chhung hian sang tam tak ka chhiar tawh a ni.

Engtin nge tihsualna kan pumpelh theih ang?

1. Pathian Thua inchiah, tawngtaina leh kawng tinrenga Pathian nena kan lendunnaa inpek a ni. Ka lehkhabu dang zawng zawngah pawh hei hi ka sawi. Phal takin

Page 72: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

71Sual Chauh Ni Lovin, Tihsual Pawhin Nghawng A Nei

a thlawnin ka thawn thei.2. Inthununna chu kawng tinrengin zir la – mahse danin

a phuar beh lutukna (legalism) lakah fimkhur rawh.3. Chhiar leh nasa taka lehkha zir chu inzir rawh. Thil

pawimawh hriat reng dan kawng dap rawh.4. Thil ziahthlak zir rawh. I zin chuan, i theihnghilh loh

tur list nei rawh. Tunlai phone chhuak thar leh hmanraw dangte pawhin an pui thei che, mahse inthununna chu a la tul tho.

5. Hmathlir nei la Luka bung 14 tawp lama min fuih angin, i thil tum chu a man chhut rawh. Hemi thil pawimawh tak chungchang ringawt pawh bung khat ka ziak thei ang. Thil tihsual ka hmuh lian berte pawh hemi kawngah hian a ni. Mi hrang hrang ka hnenah lo kalin an hmathlir leh tih chak ropui tak takte min hrilh ve a, mahse a tam zawk chuan a tak ram an thleng lo a nih loh pawhin a daih rei thin lo. A man an chhut lo tlangpui emaw a man pe turin an inrin loh vang a ni thin.

6. Hun i neih veleh i thil tih tum i tih hmain a nghawng theih a tha lam leh tha lo lam ngaihtuah tum ang che.

7. Thurawn petu hmuh tum rawh. Hei hian kan nuna thil dang tam tak angin thatlohna lai a nei, thurawn tha lo i dawn theih avangin. Mahse mimal hrilhlawkna (personal prophecy) lakah fimkhur hle rawh.

8. A theih ang angin inbuatsaih lawk ang che. Hun zawng zawng chu ennawn la, tum anga thil a kal tluan lohva i hmachhawn dan turte chhut tum rawh. Tum pahnihna (Plan B) chu i rilru kil khatah ruahman ang che. Rela

Page 73: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

72 Tui Mal Far Tam Zawk

ka zin chuan a hun chiah chiaha thleng tur aiin chhuak hma deuhvah chuan ka tum thin.

9. Kan tihsual tam tak chu kan zinvah laia kan siam an ni. Kawng khatah chuan zin mi nih zir a ngai, kan tihsual leh midang tihsual atanga zirin. Frankfurt Train Station-a keimah chauhva ka awm tumin ka briefcase chu minit khat pawh tlinglo ka hawisana! A bo daiha, ka hmu tawh lo reng reng. Vanneihthlak takin ka laptop emaw thil hlu dang an la tam lova. Mahse a theih ang angin thil hlu chu nangmaha ken dan ngaihtuah ang che. Pawisa bawm kawnga hren chi emaw kawnga hren chi bag te hi maw? Lungchhiatthlak takin, heng zawng zawngah hian hmeichhe tan mipa aiin nun a hahthlak zawka, chumi chung chang chu hmeichhe ziahah ka dah e. Credit cards passport leh thil pawimawh dang chu photocopy nei ngei ngei ang che.

10. Engtikah emaw chuan thil pawimawh theihnghilh kan nei veka, chutiang ti lo turin ruahmanna kan siam a tul. Entirnan, room i chhuahsan hnuin kir leha, theihnghilh a awm leh awm loh ennawn hi a tha. Phone emaw charger electric plug-a awm leh awm loh check ngei ngei a tha. Heng zawng zawngah hian mahni chauh ai chuan pahnih tal nih a tha, a theih ang angin. In check tawn leh inzir tawn a tha. Chapona chu tihhluma inngaihtlawmnaa kal a tha, chaklohna sawi a tul huna sawi thuai turin.

11. Ruahmanna tha tak nei ang che address, phone number ilo vel zawng zawng vawn thatna. Thil dah that dan tha neih tur. Ka laptopa ka folder hi ka nuna hmun pawimawh tak luahtute an ni. Pathian hna

Page 74: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

73Sual Chauh Ni Lovin, Tihsual Pawhin Nghawng A Nei

thawhna kawnga hmanraw tha a va ni tak em. Phone number ziah thlakna bu dumte ka nei bawka, ka hman nasatzia in ngaihtuah phak lovang. Mi kan hmangaih tak taka, kan fuih duh chuan, an chanchin pawimawh chu kan kawl ang. INREMFELNA! INREMFELNA! INREMFELNA! Gordon MacDonald lehkhabu “Nangma Khawvel Remfel (Ordering Your Private World) chuan mi tam tak a pui tawh a ni. I chhiar zau phawt chuan kan nun kawng tinrengah thurawn hmantlak tak tak tamzia i hmu anga, chutiang atanga zir loh chu tihsual lian tak a ni.

12. “Inralrinna Thlarau Thianghlim” hi zir ang che. Missionary tha tak pakhat chu England tlang ramah kein a kala, mahse a pheikhawk bunin a zir lova, kham bul hnaih deuhva a kal chu, a tawlha a tla hlum ta a ni. A tuka he ka thian tha tak thih thu phone-a ka dawng chu ka theihnghilh tawh ngai lovang. Ka missionary thian dang nupui pawh tlang pakhat khamah bawk a tla hlum. Hetiang ang thawnthu za vel han sawi ila, he lehkhabu leh a bikin he bung ziak tura hun ka seng hi i hrethiam zual sauhvang. Heta ka ziak hi miin an bengkhawn chuan nunna chhanhim ka nei ang tih ka chianga, chutiang tih chu nuam ka tih zawng tak a ni.

Nangma list chu i siam ve thei anga, mahse kei chuan hmun ka awh nasa lutuk duh lo. Hei hi Krista nun leh a zirtirna ngaihtuah chuan pawimawh i ti vak lo maitheia, mahse chutianga thlarau lam leh nun phung pangngai (practical life) thliarhranna hi kan ngaihtuahnaa tihsual lian tak a ni. Thlarau Thianghlim thiltihtheihna leh kaihhruaina hnuaia ken khawm vek tur a ni. Pathian anpuia siam kan ni. Thuthlanna kan neia, mihring zawnah chuan kan nih tur

Page 75: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

74 Tui Mal Far Tam Zawk

kan thlang ang. I kalna tur leh i awm dan tur chu darkar tin i thlang fel ang. Kan nun kawng tinrengah puitlin lam kan pan tur a ni.

Kan nun chhung hian thil zir hi a tawp thei lova Bible zirtirna ropui, hman nghal theih si hi kan mihrin hun a lo danglam zel hian zir thar leh zel a lo ngai. Tha taka nun a tawk lova, mahse zira tha taka thi tura inpeih hi a pawimawh. Kan upat telh telh hian SSS tih laka inven a tul thin. Hmanni khan chumi awmzia min zawt an awm. E, ka ti a, “Senior Stupidity Syndrome (Upat lam mawlna hri)”, tiin ka chhang a. Thil buaithlak tak mai chu kan tunlai nunah chuan kum bithliah awm lovin an vei ta sup sup mai hi a ni.

He bung khar nan hian Jakoba 1:22-a thu ropui tak kan hmang ange: Nimahsela, thu ngaithlatute mai ni lovin, zawmtute lo ni zawk rawh u; chuti lo chu, mahni inbum in lo ni dah ang e. Jakoba bu tih tak zeta zir hi ka rawn duh bawk che.

Page 76: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

75

Bung 8

Pathian Hman Hruaitute (Enge Hruai Dan Tha Ber?)

He bung hi Wales ram khawthlang lam hmun special deuh atanga ka chhut a nia. A hmun chu Hookses tih a ni a, kum zabi 20-na chhunga Kristian hruaitu ropui zinga mi Dr. John Stott, ka thian hnai tak lo ni ta, pawhin a thu ziak tam tak a ziahna hmun a ni. Dr. John Stott lehkhabute chu vawiin thleng hian khawvel huapa nghawng nei an la ni. I la chhiar ve hlawm ngei ka beisei. Lungngaihthlak ka tih thin chu, a bikin USA-ah, John hming han sawi hlek ila meidil a awm lo a tih thu an sawi ziaha, a bikin chatuan hremna awm a rin loh thu, hei hi a dik lo reng reng. Krista tel lova awmte chu mi bo an niin a ngai. Mimal tak pawn hemi chungchang hi ka sawipui tawh a ni. A lehkhabu pakhatah chuan, liberal theologian zawhna har tak tak an zawh chhanna atana a ziak, tihchimihna (annihilation) kawng khat chungchang a ziak a, chu pawh chu mimal takin kan sawi dun a ni. Pathian mi ropui tak tak pawn, a hmei a pain, meidil awm dan chiah chung changah harsatna an lo nei ve nual a ni. Billy Grahan chuan “Pathian laka awm hran” a ni deuh ber a tih hi ka hre reng thin.

Page 77: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

76 Tui Mal Far Tam Zawk

Ka pianthar hnu hian he thudik enga nun hi ka tum nitin thina, mahse ka la hrethiam famkim lo. Pathian rorelna dik chungchanga ngaihtuahna ka seng hian min pui viau. Universalism, engkim inzawmkhawma dik leh dik lo awm vak lohna, hi a lar telh telha, mahse John Stott chuan chu kawng chu a zawh ve lova, a chhan pakhat nia ka chian viau chu khawvel huap mission lama a inpek em vang a ni. Mission thusawi ropui a sawi tuma a sawi ka hriat chu, tunlai kohhran indona beih mek lian tak pakhat chu huap zim gospel hi a ni, a ti. “Isuan a hnenah, “Keimah hi kawng leh thutak leh nunna ka ni; keimaha kal lo chu tu mah Pa hnenah an thleng ngai lo” (Johana 14:6).

He bung tum berah hei hian min hruai lut ta a ni. Pathianin hruaitu nihna kawnga, a hmei a pain, mi chi hrang hrang a hman tamzia hre tura ngenna a ni. Ka hruaitu hmuh zat leh thu ka sawina kohhran zat i ngaihtuah pha em? Heng zawng zawngah hian hruaitu hrang hrang mission pawl leh pawl dangtea ka tawn han belh teh. Ni e, a sang tel teh meuh an ni a, tichuan thusawi sang tam ka ngaithla tawh a, tam tak chu tape emaw ngaithlak theihna dang atangin an ni. Chu bakah chuan, Bible-a hruaitu kan hmuh lian tak tak chanchin ka chhiar vek bawk.

Hruaitu nihna chungchang lehkhabu chi hrang kan ngah khawp a, anmahniin an chanchin an ziahna leh midangin an chanchin an ziahna lehkhabu tam tawk tak kan nei bawk a ni; Pathian mite chanchin, hmeichhia leh mipa, a tirte atangin. Ka chhiar teuhva, an chanchin ziakna pawh ka nei nuala, chu aia tam ka hmu tawh bawk. Tunah hian tun hma zawng aiin kan hnen an lo

Page 78: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

77Pathian Hman Hruaitute (Enge Hruai Dan Tha Ber?)

thleng chaka, ka rawngbawlna pawimawh tak pakhat pawh hruaitute hnena thusawi leh hruaitu nihna kawnga puitu tha tak tak sem hi a ni. Tuna ka lehkhabu hralh kal ber pahnih chu Oswald Sanders ziak Spiritual Leadership tih leh Alex Strauch ziah Leading with Love tihte an ni.

Grace Awakened Leadership tih ka lehkhabuah khan ka ngaihdan chu chak takin ka ziaka; tin he lehkhabu hi ka lehkhabu ziak hmasak Out of the Comfort Zone tiha bung hnih pawimawh em em atanga lakchhuah a ni.

Ka ti leh teh ang, “Hnawk-siology” tia ka koh kha i pawm a nih loh chuan, heta ka thil sawi tum hi i ngaihdan a ni ve kher lovang. Pathian hian nasa takin hruaitu chi hrang hrang leh hruai dan hrang hrang hmangin hna ropui takin a thawk a ni tih hi ka pawm nghet em em a ni.

Bu thenkhat leh zirtirtu thenkhat chuan hruaitu nihna atan beisei an nei sang em em a, a then chuan chu ngaihdan chu tihdanglam theih loh khawpa nghetin an pawma chuvangin hruaitu nih dan dang reng reng chu an demin an hmu hniam em em thin a ni. Kei chuan chhiatna thlentu duhthu samna laka fimkhur turin mi ka fuih thin; a chhan chu khawngaihna danglam tak (radical grace) hmuh kanin, a tawpah chuan mi a ti hnuala, a ngaihna hrelovin a siama, a chang phei chuan a ti bo hmiah thei a ni. History-in a diklohzia a ti lang bawk. Hruaitu chi hrang hrang leh hruaitu pawl hrang hrang chu nasa taka malsawm, zirtir, leh a mite mana mi maktaduai teh meuh Lal Isua hnena hruai nan khawvel hmun tina hman an ni. Chua Wee Hian lehkhabu

Page 79: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

78 Tui Mal Far Tam Zawk

Learning to Lead tih semtu pawimawh tak kan ni a; IFES movement-a khawvel huap hruaitu a nih hnua kum tam tak London khawpuia a kohhran din pawimawh tak a hruai dan hmutu kan ni. He lehkhabu hi David Lundy ziak Servant Leadership for Slow Learners nen han dahkawp la, lehkhabu inkawp dangdai tak i nei ngei ang. Hruaitu tam tak, thil tam tak ti hlawhtlingin chu hruai dan style chu an zawm lo tih ka hmu. Chu ai chuan an inti thu zawkin, a then phei chu inti thuneihna pumbilh emaw mi hnuaichhiah thlenga puh an ni bawk. Hruaitu Nihna hman sual chungchang ka chhiara, chuta ka hmuh dan chuan, Isua an thinlung zawng zawng, an rilru, thlarau leh chakna zawng zawnga hmangaih tura hruaitu nung takin mi hneh tura a han bei tak tak chuan thuduh nih an hlawh fo thin. Thenkhat chuan, chutiang mi an tawnin, thu khauh tak chu an pawm duh lova, a then phei chuan thuhriltuah chuan chaklohna an zawng thin. Dik taka kan tih chuan, chang tam tak, a ria kan han chhiar hian, ngaihthlak nuam lo tak tak mi hnuaichhiahna ni awm tak a lang. Hengte hi “I thil tihte ka hria, i vawh hek lohva, i lum hek loh hi; i vawh emaw, i lum emaw ka duh a ni. Chutichuan, lum si lova, vawt si lova, i lum chang chang avangin ka ka ata ka chhak chhuak dawn a che” (Thupuan 3:15-16). Tichuan Luka 14:33 – “Chutiang bawkin nangni zingah hian tu pawh, a neih zawng zawng kalsan lo apiang chu ka zirtir a ni thei lo vang.”

“Abusive” tih tawngkam na tak kan hman danah hian finna kan mamawh nasa hle. Hmana, kum tam tak liam ta a nu pakhat kan team ami chu inneih a hmanhmawh ka ti hle a, nghak rih deuh tura ka rawn khan a awmdan

Page 80: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

79Pathian Hman Hruaitute (Enge Hruai Dan Tha Ber?)

‘control’ tumah min puh ta a. Chumi kan inbiakna hrehawm tak hnuah chuan, ka theih anga tawiawmin an inneihna leh mo lawmnaah te hial ka kala, mahse kum reilote hnuah an inthen leh si a ni.

Kum 60 chhunga hruaitu nihna eng eng emaw ka chelh ve hnua ka sawi theih ber chu, thil har tak a ni. Keini hruaitu reng reng chu mi famkim lo, chaklohna nei kan ni a, a chang chuan chu chaklohna chuan sual chiang takah min hruai lut thin. Kan hruai tum leh tanpui tum chuan chaklohna an nei ve bawk a, an chaklohna avanga suala lutte an ni a, tichuan enge a tawpah thleng dawn? Hnawk lian tak a ni fo! Mihring na, thinlung kehsawn leh tum ang hmuhloh avanga pawitihna a thlen thin. Tunah chuan hliam nasa tak tuar, a chang chuan mipat hmeichhiatna lamah khawih khawlohte, kan hruai tur zingah an tam ta a, hruai leh puih an har khawp mai. Hruaitu tam tak chu an buaia, an inpe leh lutuk thin. Hei hi hmangaih tumna leh Isua leh a mite rawng bawl tum vang a ni fo. Chutah Chanchin Tha hrila, ringlo mi tam tak thiana siam han belh la, thil theih loh i hmu ang. Thil a kal diklo ngei ang. Mite hliamin an awm ang. Chuvang chuan a ni, ka tan chuan 1 Korinth 13 kan thinlunga luang liama chumi ken tel inngaihtlawmna leh kehsawmna lo chuan, hmalam pan a theih thin loh. Hruaitu za tam inngeih ta lo ka hmu tawh a, an chanchin ka chhiar bawk. Hruaitu thachhangdawltuin hruaitu luber paih thlak tuma a bei ka hmu tawh. Hruaitu nupuite emaw, hmeichhe hruaitu chung changah chuan an pasalte an in rawlh chuan a namai lo leh zual thin.

Thawkho tur chuan thlarauva sang tak leh rilru chak

Page 81: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

80 Tui Mal Far Tam Zawk

tak nei hruaitu nih a tul. Hruaitu nihna lehkhabu then chuan Kross leh khenbeh nun hi an hmaih thin (Galatia 2:20).

Thenkhat sawi ka hriat chu, kohhran than chhan chak ber chu kohhran inthenna a ni an ti. Pathian chuan kan pawla sual a awam chuan hna a thawk thei lo tih hi a that hmel viauva, Thuthlung Hlui thawnthu pawh a nemngheh nan a awm ngei mai. Mahse harsatna lian tak pakhat a awm. A dik tlat lo. Kum 2000 chhung Kohhran history chuan Pathianin thil ropui a ti a mi tam tak sual leh dinhmun hnawk tak karah a chhandam thin tih min hmuhtir.

Pathianin mite kaltlanga a thawh danah hian ngaihdan zim lutuk lakah fimkhur ang u. Kan hruai dan turah ngaihdan nghet tak kan nei thei, mahse hruaitu thenkhat hruai dan kawng dang neite sawisel lamah i hmanhmawh lovang u. Kohhran hrang hrang hian hruai dan hrang hrang an nei. Ni e, kei pawn thenkhat tha zawk tih chu ka nei ngei mai, mahse tunhmaa ka ngaihdan ai chuan han teh dik mai hi har ka ti tulh tulh. Kohhran emaw Kristian Mission emaw pawl reng reng hnawk emaw harsat buaina nei lo an awm mang lova, ni e, thil tihsual a ni ngei mai. A chang chuan inhnukdawka, kir leh tawh lo turin chiang takin thutlukna ka siam. Mahse Pathian nung chu hawisan turin ka hrilh thei lo. Hruaitu chi tinreng, dinhmun chi tinrenga a hman dan hi mak kan la ti reng ang, hnawk leh buai em em te ngei pawh. Ni e, “Hnawksiology” pui tham tak a ni.

Chhiartu thenkhat chu ka hmin kher lovang che u, mahse thutpui che uin hmaichhanah ngei sang aia tam thil ka hmuh leh chhiar hemi kawnga min hruaitu ka

Page 82: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

81Pathian Hman Hruaitute (Enge Hruai Dan Tha Ber?)

hrilh che u chuan kei ai mahin hnehin i awm ka ring. I la naupan viau chuan harsa leh hriatthiam har i ti ang. Mahse khawngaihtakin, heng zirtirna hlu takte hi i upat huna zirah dah suh ang che. Hruaitu nihna chungchang ziakna lehkhabu tha tak tak chhiar la, Bible hian bul tan ngei ang che.

Page 83: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh
Page 84: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

83

Bung 9

Pathian Chibai Buk, Kal, leh Hawikual Vel

Hookes velah hian ka vak vela, Pathian chibai ka buk zo chiah. Hetah tho hian John Stott pawn hetah chiah hian kea kala tawngtaiin savate pawh a en ve mai mai fo thin ngei ang. Hun duhawm tak a hman thinna ni awm tak inte leh office te ka va ena. A lehkhabu tam tak chu chhuarahte chuan an lo awma, a chanchin ziakna bu hnih pawh an lo awma. Tichuan lehkhabu thar ka la hmuh loh, Langham Partnership hruaitu nita leh he hmun neitu Chris Wright-a edit ka hmu hlauh bawk a. John Stott–A Portrait by His Friends tih a ni a, han thuta chhiar vek ka chak hle mai.

Pembrokeshire Tuipui kamah chuan ka thian bik Welsh ram a mi Wayne Thomas nen kein kan kal fo a, Doug Burton min hmelhriattirtu a nia, hetatanga hla vak lo Pembroke khuaa The Haven tih dintu a ni. Wayne chuan Pathian a hlat em ema, khawvel taka nun hmangin zu in leh a kaihhnawih zawng zawng nen a ti thin. The Haven ah chuan cake a rawn daha, USA ami Chuck Cox, action film vela thil hlauhawm titu (stunt man) atana an rawih thin a nia, he hmun a tlawh avang chuan a piangthar ta a. Doug chuan Carmarthen

Page 85: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

84 Tui Mal Far Tam Zawk

khuaa kan inkhawmna pakhata kal turin thurawn a pe a, inkhawm banah chuan Quantockes hmuna farm-ah, Taunton khaw pawnah chuan a motor-in min dah a. Hemi hmun hi a nia Drena nen kum tin deuh thaw hahchawl tura kan kalna chu, Dave leh Mary Hawthorne, kan thian hnai tak ni tate ta a ni bawk a. Kan damchhunga inthianna bul intanna a lo ni der mai. Heng tuifinriat kam velah hian kein kan kal fo thina. Wayne chuan OM rawn zawmin kan thawk dun ta a, chutah chuan OM-a thawk fel tak mai chu France-ah a tawng ta a. Hilary nen chuan an innei ta nghe nghe a, kan OM Retreat/Conference Centre, West Watch, West Sussex-ah chuan hruaitu leh enkawltu an ni ta a ni. Tunah chuan an fanu puitling tawh pahnih nen kan USA hmunpui Tyrone, Georgia-ah rawng an bawl a ni.

Kea kal leh, tlan hneng hneng hian kum engemaw zat chhung chu ka nunah hmun pawimawh tak an luah a ni. Pathian fak, tawngtai, leh chibai buk nen ka kawp fo mai. Pathian thil siam zinga chibai buk hi, building chhunga mi tam tak nena chibai buk ai chuan awl ka ti zawk thin. Mahse a pahnihin a tha tih chu ka pawm ngei mai. Pathian nena mahni chauhva hun hman hi ka hruaitu nihna avanga harsatna leh rilru hahna leh hrehawmna tam tak ka hmachhawn theihna chhan lian tak a ni. Tui, kawr thuk tak leh tuifinriat bul chhengchhe tak tak hian min hip hle.

Ka hmun ngainat berte, Swiss Alps (Switzerland Tlangte, a bikin rel chuang paha lehkhathawn tur midang ziak tura han sawina) nena ka khaikhin reng te chu Utah chhim lam leh Arizona hmar lama (USA) State Parkte, Bryce, the Arches, Zion, leh Grand Canyon te chu an ni.

Page 86: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

85Pathian Chibai Buk, Kal, leh Hawikual Vel

A khawngaihna leh hmangaihna avangin Pathian chuan heng hmunte hi vawi tam tak tlawh theiin min siama; mi hrang hrang nen ka tlawh a ni, ka fate leh tute nen lam.

Tunah tak hian tukverh chhunglampang rela thuin tuipui kam mawi tak ka thlira, Milford Haven rala awm Logos lawng ina kum sawm tam liamtaa a tlawh hmun pawh ka hrechhuaka. The Logos Story, leh The Doulos Story tih lehkhabute hi in la chhiar nan ka tawngtai a, tunah Logos HOPE chu a zinchhuak mek a ni. Lalpan he lawng rawngbawlna a hman dan hi mak i ti hle ang. Lawngah chuan rawng i la bawl lovang tih pawh tunge sawi thei? Logos II-a John Stott nena London khawpuia rawng kan bawl hun lai min tihrechhuak a. Kan inanglo hle a, 1960s tawp lam vela Urbana hmuna ka thusawi a ngaihthlak hmasak ber chuan ka thusawinaa Bible thu tello lutuk chuan a ti lung ni lo em em a (ka testimony ka sawi ber a). Min han zilh chuan ka tap ta a ni. Kan damchhung inthianna bul tanna a ni tih kan hre der lo. Kan han inbiak tam leh rawng kan bawlho tam poh leh kan inanna kan hre tam tawlh tawlha, OM tantu tha tak leh ropui tak a lo ni ta a ni. Tunhnaia All Souls Church, hruaitu leh pastor (rector) kum tam tak a lo nihna hmuna thu han sawi chu a va hlimawm em. Hei hi ka thailan chhan ber chu midang chu an nunah thil inbuktawk nei turin fuih se ka ti a ni. Ka lehkhabu dangah pawh a then hi chu i chhiar ka beiseia, mahse a pawimawhzia hi ka sawi seng lo. A bik takin hnathawh leh rawngbawlna kara a dikchiaha inbuktawk hi; i insenralna leh intuaitharna hi a inbuktawk dik tur a ni.

Bible i zirnaah pawh Pathian thu chiang tak pawh

Page 87: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

86 Tui Mal Far Tam Zawk

hmun danga Pathian Thu tho hmun dang ami hmangin a nihna diktak hmuh chhuah a ngai thin. A nihna ang chiah lo deuhva chang thenkhat, a bikin Thuthlung Hlui a mi, laka mite chhut nana hman hi kal dan tur a ni lo. Pathian Thu hmansual, a bikin Thuthlung Hlui, hian mak tihnain min tikhat thin. Keini chuan, kan chang duh zawng kan la a, a bak kan duh loh emaw hriatthiam loh chu kan kalsan zel chu a nih hi. Thiante leh ringtu tam tak hi kal fawr lutuk emaw a penga an kalsual hian na ka ti thin. Mite chu thlirna kal fawr tak tak, an email-a thu thawn kalkhat deuh mai, thawnthu lehlam chauh tarlanga, a pumpui tilang chiang si lovahte chuan an buai thin.

Hetiang mi ka tawn hian an thinrimin, a kawi zawnga thil lain, khakna leh huatnain an khat duh hle. Hetiang ka kawm hian thu chhiar bik (thil reng reng pakhat lam chauh chhiar) hi chhiar miah loh aiin a pawi zawk tih min tihre thin. Lehkhathiam leh tawnhriat nei reng reng chuan an thil chhiar zawng zawng awih chi a ni lo tih an hre mai thin, Kristian lehkhabu, chanchinbu, leh lehkha te pawh hian uar leh lutuk leh tih dikloh chang an nei ve. Chanchinbu lian ber ber thenkhatah pawh thlirna kil khat chauhvin ro a rel thei. Cult leh Kal sual pawl chhiar sen loh an awmin, khawvel hmun tinah an “thil” rin chu an thehdarh nasa hle. Ngaihdam dilna hi tihlan chang a awma, mahse a chang chuan a ziak a te lutuka, mi tam zawk chuan an hmuh hmaih thin. Email leh blog lar tak, ngaihven hlawh tak thenkhat pawh an dik lo hulhual a ni tih finfiah an ni tawh. Inphiarna chungchang leh ngaihruatna a leng nasa a, a then chu hmana mi tawh an nia, a then la thar deuh. Hriselna, Sakhuana, leh Politics

Page 88: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

87Pathian Chibai Buk, Kal, leh Hawikual Vel

thilah te hian thil ni anga sawi leh rikngawtna, thu dik chanve, tihluatna leh awmze mumal nei lote a tam mai. Political party pakhata mi an inkalh tlat hian (a diklo kher lo), lehlam party chungchang thil tha emaw an thil tihthat sawi hi an thei lo reng reng. Hetiang ngaihtuahna fim lo leh inbukhlei lutuk thil sawi thin hi, pathian thusawi tam tak ka ngaihthlakte pawh tiamin, ka hmu fo mai.

Mite hian an rilru sukthlek zawng leh an natna hian an ngaihdan leh thil sawite a nghawngzia hi an hrethiam lo fo thin. Hetiang mite hi khawvel, rawng uk leh a dangte tam tak awmna hmuna a dum leh var chauh thliarhran chingte an ni duh hle. Isua ringtu leh a Thu-a innghatte hian a dum leh var thliar dik thuah buaina kan tawk fo. A dum leh a var thliarfel theih kan mamawh chang a awm. Entir nan, Tual That Suh, tih ang chi te; mahse hetah pawh, Kristian thenkhat chu an inthurual chuang lo, a bikin indona leh indona ralthuam chungchangah. Mi thenkhat ka ti lungnilo fo a ni, kei pawn. A chang chuan an ngaihdan ropui tak an han chhawpchhuah hnuah, chutiang aia khirh a nihzia ka kawhhmuh thin. Kum 60 chhung chu zirin, chhiarin, rawngbawlin Biak In tam tak, ram 100 tling lek lekah ka hun ka hman tawhna pawh hian awmzia a nei tlem thinin a lang. Hlauhthawnawm em em chu kawng uchuak miin an zawh thlak zel hian, rilru chian lohna lam an hawi a, a then chu an chiangkuang lo mek bawk, a lungchhiatthlak thin hlawm a ni. Kohhran chhungah hian Pharisai chi dang kan piantir hian ka hria a, ka hlauthawng thin. Chung chuan inthenna, hriatthiamlohna, leh a tawpah chuan hnualna leh rinna hial hlohna a thlen ang. Chhungkaw

Page 89: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

88 Tui Mal Far Tam Zawk

chhungah pawh a awm thina, kohhranah pawh sawi ngai lovin a awm. Chiang tawk hle ni a kan inhriatna karah hian inngaitlawmin, kan dik lo thei a ni tih kan inhriat ve tho a theih lawm ni? Thil thleng reng rengah pang hnih a awm tih kan hmuin kan hre thei lovem ni? (Text min lo thawn teh tihna khawvel rang tawh takah chuan hna hautak tak chu a ni e). Lehkhathiamte atangin zir a tha lawmni, a bikin Pathian mite, khawvela zirna peng hrang hrang an ziak leh sawi atang te hian? Muslim a huhova kan hmuh dante (hnam ang chi a awm dangte pawh) hian inhmuhsakhina leh huatna tawngkam a keng tel fo te hi kan zavai atana ngaihtuah chian tham a ni. Lehkhabu thenkhat chuan he mei hi an chawm alh a, mi hrang hrang hian Islam chungchang hre em em angin an in sawi. Ka dik lo mai thei, mahse chapona, dawhtheihlohna, leh induhna ka hmu nasa hle a, Isua inngaihtlawmna leh kehchhiatna a tlem hle.

Heng hnam hrang hrangte hnena Chanchin Tha thlen turin hei hi daltu lian tak a nih chang a awm. An ngaihdan kan tawmpui loh mi kan tawnin, politic emaw thurin lampangahte, an ngaihdan thlaktir nge kan tum zawk Isua hnena hruai? Emaw ringtu an nih chuan, hmangaihna, inunauna, leh an chanchin ngaihthlak sak a ni em? Mi thenkhatin thian an neih tlem chhan pakhat chu mi an hmangaih tak tak lova, an thu an ngaihthlak sak loh vang emaw a ni thin. An khawvel te ah cheng ringawtin, anmahni thurualpui lo chu an enhniam thin. Kum 50 kal taa Revolution of love tih lehkhabu leh lehkhabu dang ka ziah chhan a ni tih i hre tawh mahna; Calvary Road tih lehkhabu pawh kum 56 hnuah kan la zawrh chhan pawh a ni. Hei bawk hi Charles Swindoll

Page 90: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

89Pathian Chibai Buk, Kal, leh Hawikual Vel

ziak The Grace Awakening chu mi tam tak nunah lehkhabu pawimawh ber zinga mi a nih tak chhan a ni. Tunlaia mi duh aia tam nuna thumal kim lo chu Inchhir/Sim tih hi a ni a, chu chuan nun inlet thawk leh inthlak danglam a keng telin ka hria.

Nun inthlakdanglam tak chungchang DVD te hian rinna an siam thei tih chu ka ringa, mahse Bible mil si lo leh beisei san lutukna a thlen thei bawk. Ngaihtuahna thar a ni tak tak lo. Inawpbehna theology chuan a tih leh lutukna lamah rin a hlawh ta lo niin ka hria. Tun hma chanchin chuan ram pumpui emaw khawpui pakhat ringawt pawh kan thlak danglam thei lo tih a ti lang chiang hle. Khaw te deuhte hi an awlsam zawka mahse hetah pawh sual chu a vei thuak thuak thova, pawnlam danglamna hian inan tlanna, a hming chauhva kristianna leh vervekna tinrengah a nam lut thin. Kohhran history hi kum 56 chhunga ka subject duh ber a lo ni tawh a, ka thil sawi tumah hian bul kan tan leh teh ang. Ka tan chuan Chi leh Eng Nghawng nei nasa ber chu thawnthu hran a ni a, Inthlakdanglamna theology-a kan lak luh chuan a pui hle a ni. Charismatic leh evangelical thil chin chu thu uar hi a ni a, hei hian Pathian hnathawh a tichhe thei. Ka hnawksiology theology chuan kei chu hetih karah hian a eng lama thil thlir lamah min pui mai pawh a. Europe ram chu Kristian a nih avanga a lo ropui em em tih ngaihdanah chuan belhchian dawl lo tam viau mahse thu dik ropui tak tak a inphum bawk. Thuziak thenkhatin an chhuah dan ai chuan a harsa daih zawk a ni! Inthlakdanglamna nasa tak kan duh chuan, keimahni nun ngei kan bih chian a tul a ni. Chumi hnuah chuan Pathian chu kawng hrang hrangin a thawk anga,

Page 91: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

90 Tui Mal Far Tam Zawk

diabola chu a let hnihin a lo che nasa ang.Harhna ropui, danglamna beiseina petute chungchang

history-a an ziak ka chhiara - chung chuan khawtlangah nghawng an nei ngei mai – mahse a then chu a nihna baka sawi an nia, a nihna tak sawi kim a ni lo bawk. Thil khirh tak kara thil awlsam kan thlakhlehna hian buai zualnaah min hruai mai bawk si.

Kan chhehvela thil hnawk kan hmuhte karah hian, kohhran leh Kristian pawlte thlengin, engtin nge hmalam kan pan zel anga, kan in fuih harh zel anga, engtin nge a eng zawnga thil kan thlir zel ang le? Lehkhabu leh thuhril tam tak he zawhna chhanna hi a awm ngei mai, mahse ka tan chuan hnawksiology (messiology) hi a tel a tul tlat, chu chu a mite zinga Pathian hnathawh hmuh dan danglam a ni. Kristian hruaitu ka nihna atang chuan Pathian ka hmuh dan leh a mite zinga a thawh dan nia ka hriat chu a diklo tih a har ngei mai. Nang enge i dinhmun le?

Page 92: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

91

Bung 10

Nat I Duh Loh Chuan, Rugby Khel Suh

Wales rama pastor, Paul Dando, nen chhun chaw ka ei a. Narberth khuaa kohhran pakhat, thu ka sawi fo tawhna a hruaitu a ni a; chutah chuan ka tupa, Charlie, nena kan kal tum pawh ka la hria. Charlie tan chuan ka rawngbawlnaa min tawiawm vawikhatna a ni a, miin pawisa min pek zawng zawng kan nei thei lo chu mak a ti a ni.

Paul chuan restaurant te pakhat, Little Haven khua a awmah chuan ka thawnthu sawi tur hi a sawi a. Hruaitu inhmuhkhawmna a ni a, hruaitu thenkhat chu harsatna leh an kohhran mite a vanga na mek an awm a ni. Thusawitu upa lam, South Africa ram atanga lo kal chuan thu a sawi hma chiah hian pakhat chuan tawngtaina hun a hmanga, a bikin na mekte tan a tawngtai a ni. He hruaitu hlun tawngtai thu hmasa ber chu hei hi a ni, nat i duh loh chuan rugby khel suh. A va han dik tak em! American chuan i nat duh loh chuan football khel suh an ti duh mahna.

Khawvel hmun hrang hrangah, a bikin hruaitute hnenah chuan nat i duh loh chuan i awm lohna tur planetah I awm a ni tih hi ka sawi thin. He khawvel tlu

Page 93: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

92 Tui Mal Far Tam Zawk

tawh leh sual tak kalphung a ni tlata, chumi karah pawh chuan hmalam pan talh talh kan zir a ngai. Kohhran tha ber leh hrisel berah pawh, lei mihring kan nih chhung hi chuan tihsualte an awm ngei ang. Mihring chu sualah an tlu anga, tanpui an ngai ang. Diabola chu, sakeibaknei rum thin angin ei tur zawngin a phi ruai thin tih hriatna hian a ti awl phah lem lo (1 Petera 5:8).

Mi tam tak, a hmei a pain, natna leh harsatna hrang hrang kara ngaihdamna hmanga hmalam an panna hian min puiin min cho nasa thin em em a ni. Chutih rualin keini, hruaitu nihna nei chuan, Thlarau Thianghlim chenna kan nihna chu a taka kan nunpui chuan mi tlemte chauh kan tina ang tih ka ring. Ka thil sawi emaw tih chuan mi a tina em tih hriat tumin ka bei thina, ka lo tina a nih chuan thupha chawiin ngaihdam ka dil bawk thin. Ka tihpalha pawi ka ti hle mai, min ngaidam ang che, tih hi thinlung leh tihtak zetin vawi engzat nge kan sawi, kan in zawh thin a tul. Kan thinlung leh tawngkauchheh bulpui tur a ni lo maw?

Inhriatthiamlohna hi he khawvel nun nena inzawm tlat an ni. (Khawvel dang chungchang ka sawi thei lem lo bawk a). Chutiang chu sang tam tak ka hmu tawh, a te leh a lian tiamin. Insawichhiatna chu sual lang chiang tak vang ni lovin, inhriatthiamlohna emaw hriatthelh vanga chhuak a ni fo. Drena nen hian kan inneih chhung hian hei hi kan la buaipui. A tam zawk chu a thu a te a mahse kan hmelma chuan buaina, natna, leh hrehawmna thlen turin hman a tum thin. Ngaihthlak that zawkna leh thusawitu hriatthiam tumlehzualna emaw an chanchin an sawia te hriatthiam tum zualna hian hneh kan zir a tul.

Page 94: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

93Nat I Duh Loh Chuan, Rugby Khel Suh

Khawvel danin mi chu a thiamlo tih chiang taka finfiah a nih hma chuan a thiam tih hi a pawimawh em em a ni. Heng dante hi miin an paihchhuaka an chakna ringa an kal ka hmuhte hian ka thinlung chu a kehchhe thin.

Tawngtai leh tawngtai inkhawm emaw, hetiang lam hawi reng reng chu i nunna hnukpuiah nei turin ka ngen duh che. Kristian la naupang tak ka nih laia ka thil zir pawimawh ber pakhat chu tawngtai dan leh tawngtai inkhawm dah pawimawh ber a ni a, Pathian zarah kan la kalpui ve reng a ni. Tawngtai chungchanga lehkhabu ziak za tam a awma, midang sawi tawh sawi nawn ka duh lo, mahse chhiartute hriatchhuah tir ka duh chu tawngtailohna nun chuan harsatna, buaina, leh natna tam tak tan kawngka a hawng ang. He thu chungchanga Drops from a Leaking Tap tih lehkhabu ka ziaka bung pahnih ka ziakte an chhiara, a takin an hmang tih hria ila chuan nasa takin min fuih ang.

Hei hian Pathian nena kan lendunna kawnga thil pawimawh berte zinga mi sawi duhna min pe, chu chu min tihnat avanga midang huatna hi nei lo tura chona a ni. A khawngaihna a zarah mi ngeina/huatna nei chunga mut ka la nei lo, miin min ti nain, ka beiseina ti bo fo mahse. Ka tan chuan loh theih loh a ni. Kan ngaihdama, theihnghilh kan tum a tul. Kan hmelmate hmangaih tura min fuihna changte hian midang laka huatna/ngeina leh thinrimna vawnnun tlat diklohzia leh atthlakzia an ti lang chiang hle. Eng kawng pawha phuba lak phei chu hmangaihnaa khat leh nung Lalpa zirtirteah hmun a nei lo. Hemi avang hian inpawlhona emaw thawhhona tha

Page 95: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

94 Tui Mal Far Tam Zawk

tak a awm ngei ang tihna a ni lo. Hei hi thil harsa leh khirh a ni fo thin. Kan rinnaa puitlin lam kan pan zel chuan, ka tan chuan hei hi a har em em, inlaichinna khirh tak leh chinfel loh nei chunga hmalam pan zel dan kan zir ang. Inthurual lovin engtin nge mi pahnih an len dun theih ang? Hei hi hmangaihna, inzahna, leh ngaihdamna pawnlang nena in ang lo tak a ni. Taksa pakhat chauh a awm tih inhrilh nawn fo a ngai. Ni e, Krista taksa kan ni. Khawvel a Chanchin Tha hrila hnam zawng zawng zinga kohhran din chu harsatna leh fiahna tel lova din turin engtin nge kan ngaihtuah theih zawk le, a then phei chuan Krista avangin nunna hial an chan. Kan rawngbawlnaa martar kan neihte hian kan zinga an rawngbawltu tam zawkah hian nghawng lian tak neiin AMA ROPUINAN tih hmasak tur dah danah nasa takin min pui a ni. Gary Witherall lehkhabu ziak Total Abandon chu Lebanon rama a nupui a martyr hnua ziak a ni a, chhiar turin ka ngen che u. Hemi rual hian RT Kendall lehkhabu, Total Forgiveness tih pawh khawngaihin chhiar tum teh. Pathian khawvel huap sipai pawla rawngbawl chu Rugby emaw Football ai chuan a har ngei ang. 2 Timothea 2:3 hi hre reng ang che, Krista sipai rinawm angin hrehawm mi tuarpui ve rawh, tichuan i ti rau rau a nih chuan, a bung pumpui hi han chhiar teh le.

Page 96: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

95

Bung 11

Rum Reng, Phunnawi, Midang Daltu, leh Ngaihtuahna Thim Neitute

Khaile, he bung thupui hian i chanchin a tarlang em? A tarlan loh ka beisei – Kawng hlauhawm tak a ni a, a zawhtu hi an tam mah mah. Kristian ka nih tirha ka nihna thenkhat a niin ka hriaa, pasal ka nihna, pa ka nihna leh Kristian hruaitu ka nihnaah pawh hetiang ka nih chin hi a awm bawk. Kawng tam takah chuan a eng zawnga thil thlir thin ka ni fo, mahse a lehlam zawnga ngaihtuah ka ching tho bawk. Pathianin a hnial zawnga ka thil sawi thenkhat, a bikin Kohhran dinhmun chungchang leh Kristian pangngai chungchangah, a hmang nia a lan hian a khirh chho thin hian ka hria. Khawng auha zirtirnihna kawngpuiah kan awm a. Kum 1950, ’60 chho vel khan David Platt lehkhabu “tihrumrutna” tiha a ziak kha a takin kan hmang mek a.

Khawng auha zirtir nihna chu KHAWNGAIHNA khawng tak tel lo chuan mi a tinaa, buaina kawng pingah min hruai tih a harsa zawngin kan zira, mahse kan tihluatna, kan chaklohna, leh kan hlawhchhamnaah Pathianin thil ropui takte a ti a ni.

Kum 40 kal taa Pakistana hna kan tan hnu lawka Pakistan rama ka awm lai ka la hre chiang khawp

Page 97: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

96 Tui Mal Far Tam Zawk

mai. Khawpui lian ber zinga Biakin (Cathedral) lian taka meeting pawimawh nei turin kawng a inhawng hlauh mai a. Kohhran hruaitu pawimawh tak tak an lo kal dawna, Pakistan kohhran Bishop tiamin. Kei chu thusawitu bera ruat ka ni a, OM hruaitu pawimawh pakhatin ka thusawi huna ka thil sawi fimkhur turin min chah hi ka la hria. Mi huat zawng emaw thil sawi awm loh hi ka thusawinaa sawi ka chin zia a hria a niang chu ka ti maia. Ka theih tawp ka chhuah ang tiin ka hrilh ta niin ka hria. Tichuan midangin inchei tha turin min lo rawn leh bawk. Suit leh tie hi khatih laia Pakistan kohhranah leh tun thleng pawhin an ngai pawimawh em em a ni. Inchei nalha hriat ka ni ngai lova mahse a tukah chuan le, suit leh tie nen ngei chuan ka kal a. Mitthi sawngbawltu ang mai niin ka inhria. Hun thim leh harsa berah pawh thil reng reng a eng zawnga thlir ka tum hun lai tak a ni a. Pathian chuan ka nun tidanglam turin hun harsa min pe duh a ni, a chhan chu ka thusawi lai chuan ka chungah parva a thlawka ka suit banah tak chuan a rawn e ta a. Bishop leh khati zozai mipui hmaah chuan a va zahthlak em, tam tak chu ka thusawi an vawikhat ngaihthlakna a ni bawk si. Mahse Pathian chuan thil thar a ti a, heti hian ka ti ta a, “Sai em ka chung zawna a rawn thlawh loh avangin Lalpa chu fakin awm rawh se.” Mipui chu an nui nasa hle.

Ni e, dinhmun thaloah i awm a ni thei e, mahse Lalpa chu lawmthu hrilh chungin fak ang hmiang, chu aia dinhmun tha lo zawkah kan awm thei asin. Miin an harsatna leh rilru natna te an hrilh lai chein ring takin Lalpa fak tur tihna a ni lo. Chumi hunah chuan he chang hi hre reng ang che, “Tap te tahpui la, lawm te

Page 98: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

97Rum Reng, Phunnawi, Midang Daltu,...

lawmpui rawh.” Chutih rualin dinhmun rapthlak atanga Pathianin thil mawi tak a parchhuahtir theih avangin kan thinlungah chuan kan lawm thei. Hanna Miley (OM-a thawk thin) lehkhabu, a naupan lai chanchin, ka chhiar mek. Chutah chuan Germany ram atanga, Juda tih mang tumna a thlen hmaa, naupang rawn hruai thin rail hmingthang tak England rama a lo kal chungchang a chuang a ni. A bu chu A Garland for Ashes tih a ni a, a nu leh pa leh midang tam tak, indona rapthlak tak laia Germany-a concentration camp hmanga nun latute nena an inremna chanchin a ni. Hetiang lehkhabu tam tak hi an awma, kan nun tidanglam turin Lalpa hmantir ila a tha hle.

Eng vangin nge Bible ringnghet em emtu tam tak (keimah tiamin) hi thil sawiselna lamah kan chak em em le? Thu kimchang chiang tak an hriat hma hauhvin a ni fo lehnghal. Engtizia nge Kristian tam tak hi thil tam tak avanga an ruma an phun le… a bikin an sawrkar chungchangah? Philippi 4:4-7 hi engtin nge kan tih tak ang le? Lalpaah chuan lawm fo rawh u, ka sawi nawn leh thin ang, lawm rawh u. In dawhtheihzia mi zawng zawng hriat ni rawh se. Lalpa chu a hnai e. Engah mah mangang suh u, eng thilah pawh tawngtaiin, in mamawh chu Pathian hnenah thlen ula, lawmthu hril zel chungin dil rawh u. Tichuan, mihring hriat sen rual loh Pathian thlamuanna chuan, in thinlung leh in rilrute chu Krista Isuaah chuan a venhimsak ang che u.

Pathian chuan riatnawi reng, phunnawi reng, a hnialkalh zawnga ngaihtuah ching, leh lawm lo mi kan nih a duh lo. Han ngawi lawk teh keimah ang hian, tichuan i thinlung leh nunah Thlarau Thianghlim chu hna

Page 99: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

98 Tui Mal Far Tam Zawk

thar thawhtir ang che. Thufingte chungchang ka ziakna bungah khan hemi chungchang hi ka ziak tawha mahse hetah chuan a hel zawnga thil thlir mi emaw thinchhe tak nihna nena a inzawmna rawn tarlan ka duh a ni. Ringtu ka nih tirh khan, khawvel laka hel thinlung ka nei tih hriat ka harsat hle. Tum khat chu ka thil sawiah he ka thinlunga awm hi ka hmu a, inchhirin ngaihdam ka dil nghal. Ka motor khalhnaah a lang nasa bik thina, rela kal hian a zia tih ka hmuchhuak.

Khawiah pawh awm la, i velah chuan riatnawi leh phunchiar an tam zel ang. Hei hian eng chiah nge a thlen le? Ka tan chuan hmasawnna duh vanga sawisel (constructive criticism) nen a in ang lo hle. Lehkhabu pakhat, Tough Minded Optimist, tih Dr. Norman Vincent Peale-a ziak ka chhiara, hetiang zawnga ziah lehkhabu ka chhiar bawk a, ka ngaihtuah dan tidanglam turin min pui hle.

Hetiang mihring bulah hian hun i hmang tam em? Anmahni ang mai I nih ve hun a thleng ngei ang, in kaichhawn awl tak a ni! A thim lam hmu ziah mi chu mi chapo, thil hre veka inngai an ni duh chawka mahse chu chapona chu mahni inrintawklohna nen a inkungkaih duh hle a, chutiang inkawp chu a hlauhawm hle a ni. Hmanni khan Kristiante phunna leh sawi sep sep thenkhat ka hriatte ka type chhuaka.

“Awi, rimawi (music) a ring lutuk,” an ti.“Aw, Bible lehlin diklo an hmang.”“Awi, engtin nge sawtiangin Biak Inah an inchei theih le?”“Awi, pastor khan thu a sawi rei lutuk.”“Awi, an nu chu tizia nge sawtianga a inchei parh em em

Page 100: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

99Rum Reng, Phunnawi, Midang Daltu,...

le, engtin nge a hun a hman thin le?”“Awi, Siami chu a thau mah maha, Liani lah a tawng tam mah mah.”“Awi, Sanga chu inkahrimtuina a hman theihnghilh ziah.”“Awi, pastor car thar man to tak saw i hmu ve em?”“Awi, hmanni lawkah kohhran upa pakhat bar-ah ka hmu.”“Awi leh, Lalpa zanriaha no an semah a uaiin an hmang.”“Awi, kan pastor fapa khan beer no a dawm lai ka hmu nia.”

Ringthar ka nih laiin Kristian thenkhat chuan hmeichhe hmuihnawihsen hmang leh mipa sam sei an ngaihtheih loh zia ka la hria. Han sawi zel ila a sei viau anga, belh tur a awm zel ang. Hetianga kan ngaihtuahna kan hmana kan awm hian, chatuan atana tangkai enge a sawngsawhlawtna le? Kan sukthlek leh kan ngaihtuahna pawimawh zia kan hre lo em ni? Charles Swindoll lehkhabu “The Grace Awakening” tih hi chhiar turin mi ka fuih leh thin. Tawng hrang hranga lehlin a ni tawh. Khawngaihna chungchang tho lehkhabu thar ka chhiar meka, Pharisectomy tih Peter Haas-a ziak a ni a, a thupui te zawk atan “How to Joyfully Remove Your Inner Pharisee and Other Religiously Transmitted Diseases (I chhungril pharisaina leh kaichhawn sakhuana hri hlim taka tihbo dan)’’ tih a ni. A chhung thu chu a ngaihruat theih tawh mai ang chu. Pathian chuan kan thusawi leh thiltih piah lamah, kan ngaihtuahna pawh a ngaipawimawh tih kan hriat fo a tul thin. Isua nena kan lendunna kawngah hian kan rilru puthmang hi a pawimawh hle.

Dinhmun tin leh mitin deuhthawah hian thil tha leh

Page 101: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

100 Tui Mal Far Tam Zawk

eng a awma, chumiah chuan kan insawrbing nasat lehzual a tha. He chang pawh hi hria ila a tha, “Kan rorelna lek chhuah hi kan rorelna dawn chu a ni.” He dan ropui hi le – “Chutichuan, thil eng pawh miin in chunga an tih in duh tur ang apiang chu, mi chungah pawh ti ve rawh u; chu chu Dan leh zawlneite thu a ni reng si a” (Mathaia 7:12). Ni e, Hmangaihna Puanchhuahah bawk kan kir tih ka hria a, i thinlung leh thiltih zawng zawngah i vawn tlat ka beisei. Bible hian hei hi a nemnghetin a uar hle a ni. Engtin nge kan hmuhthelh theih le? 1 Thesalonika 5:16 han chhiar teh, “Lawm fo ula.” A eng zawnga thlir han sawi chuan, Philippi 4:8 zawm theih hi a har a ni: A tawp berah chuan unaute u, a dik leh zahawm apiang, a fel leh thianghlim apiang, a duhawm leh thangmawi apiang, a thata, fak tlak a nih phawt chuan, chung chu ngaihtuah rawh u.

Zirna khawvela ka thian pakhat chuan “daltu” awmzia min hrilhfiaha, ka tana thu thar a nih avangin. Hetiang mi chu engkim, a bikin an thil tih leh zirtirna tha tawk ti; hemi ngaihtuahna hian thil inthlakdanglamna a dal thin. Kan than zela, Pathianin ni tura min duh kan nih dawn chuan, kan zir zela, kan inthlakdanglam ngam zel a tul si a.

Mahni kawppui laka phunnawi reng leh sawisel reng hi inlaichinna tichhetu a ni fo. Pathian khawngaihna azarah, kei chuan midang hmaah ka nupui ka sawisel ngai lova, kan pahnih chauhva kan awm pawn ka ti zen zen lo. Amaherawhchu ka thil sawi avanga a ngaithlatu emaw chhiartuina ka nupui chanchin a ni lo zawnga an lo hriat chang avanga pawitih chang chu ka nei ngei mai. Ka hriat pakhat chu ka thusawi tum khata ka nupui

Page 102: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

101Rum Reng, Phunnawi, Midang Daltu,...

ka zahna leh ngaihsanna thu ka sawi pawh sawiselna ka hlawh phah! A chang chuan kan nunah hian hnehna chan theih miah lohna dinhmuna awmin i inhre ngai em? Awi leh, thim zawnga thil thlir ka chinna a lo inlar leh ta. Aw, Lalpa chuan kan zavaia chungah a zahngaihna lantir mawlh rawh se.

Page 103: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh
Page 104: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

103

Bung 12

OM Inneihna lian – Khawtlang Ngaihtuahna leh Puihna Nena

Puan Chhuah

Kum 60 nih hnuah nun leh Pathian Thu lakdanah thil inthlak lian ber a thleng thei em? Thei e, ka hnenah a thleng ngei a, ka pawl din Operation Mobilisation chungah pawh a thleng bawk. Ka lehkhabu hmasa Drops from a Leaking Tap (Tui Herhhawna Chhia Atanga Tui Far) ah khan hemi chung chang hi bung khat chiah ka ziaka, chu danglamna lian tham tak a thlen achinah kum 12 vel a lo liam leh tawh bawk a ni.

John Stott, Billy Graham leh 1974-a Lausanne, Switzerland rama Khawvel huap Evangelism Khawmpuiah kan kir a tul tlat: chutah chuan Kristian hruaitu sang tam tak, khawvel aiawhin an inhmukhawm a ni. “Ziaka Chanchin Tha Hril (Literature Evangelism)” tih thupui hmangin seminar ka la ve a, thusawi pawimawh tak thenkhat chu ka ngaihthlak loh phahin ka hria. Heng pahnih, khawtlang ngaihtuahna tih leh Chanchin Tha Puan Chhuah tih hi an inrem dan tur chungchangah inhnialna ropui a lo thleng a ni awm a, a tawpah chuan Lausanne Document lar tak chuan an

Page 105: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

104 Tui Mal Far Tam Zawk

kal kawp a tul tih a puang chhuak ta a ni. Thu tawi ziak leh lehkhabu pawh hemi thu duh leh duhlo ten an ziaka, mahse hemi Congress leh lehkhabute leh pawlten history an ti danglam a ni. Kohhran thenkhat leh missionary thenkhat chuan heng rawngbawlna peng hnih hi kawpin hma an lo hruai tawh tih hre bawk ila. General William Booth leh Salvation Army te hi en ta che. Khami atang khan zirtur a awm ngei a, mahse a tha lam vek a ni lo.

Hemi atanga kum tam tak liam taah khan Operation Mercy chu Bertil Engqvist, OM hruaitu lian Sweden ram ami, hnuaiah bul tan a lo ni tawh a. Hemi chungchanga hmalak ka “rem tih” thu pawh ka la hria, Sweden atanga sum mamawh tam zawk hmuh beiseiin.

Afghanistan chu ram pawimawh zinga a tir atanga kan hmathlirin a dah kha a ni a, he ramah hian chutiang rawngbawlna chauh a neih theih nghe nghe a ni. Ramri lehlam Pakistan rama raltlan zingah pawh hetiang rawngbawlna lo hi chu a rem lova, Gorden Magney (heta kan rawngbawlna bul tantu, tuna Kabul khawpuia phum tak) leh a nupui Grace chuan an chhunzawm zel a ni. Tisa lam mamawh hrang hrang enkawlna hnathawhna chu an nei ropui hle a, chutih rualin Chanchin Tha hril an tum reng bawk thin. Thil awl ai tak chu a ni lo.

Joseph D’souza, India rama kan hnathawh hruaitu chu he thil danglam thlen tura hma hruaitu pakhat a ni. Good Shepherd rawngbawlna, khawpui hmun tawpa mi rethei awmnaa thawk, chuan inentirna (clinic) leh school an nei a, hengte hi kan pawl tan chuan hriatreng tur thil a ni ta a ni. Tunah chuan school lian zawk 110

Page 106: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

105OM Inneihna lian – Khawtlang Ngaihtuahna leh Puihna ...

aia tam India ram hmun hrang hrangah a awma, a bikin Dalit naupang zirna mumal neih phalsaklohte tan.

Maktaduai 250 chuang chu India ramah hian khawihthianglova (untouchables) ngaih an ni. Dalit tia koh an ni fo. Tam tak chuan sal neih dan chikhatah an ngai. Hnam hnuaihnung satliah (caste) kan sawi lo (chutiang chu maktaduai za tam an la awm). Kan sawi chu caste pawh nei lo, pawnlama hnawhchhuah ang chi zawk hi an ni. Heng mite kan vei leh ngaihsakna chuan kan pawl chanchin leh kalphung a her danglam lawih a ni. Khawvela ram zalen (democracy) zinga lian bera ngaihah chuan thil awm atana inhmeh lo tak a ni a, mahse thudik a ni miau si a, tichuan Pathian hnathawh mak chu khawvela dinhmun hnawk berte zingah a lang ta a, hetiang mi sang za tamtak chuan Isua lam an pan ta a ni. Ka thuziak pakhat hetah hian han tarlan ka duh.

Enge Kan Tu leh faten An Sawi Ang?

Sal neih khap a nih hnu chhuan hnih thum a han liam chuan, sal nei thin, sal neih thlawp tlat leh chung thila inhnamhnawihte ngei chuan engtin nge an mit a lo dela an mawl em em theih tih hi an ngaihtuah a ni.

Insawizawi nana kea ka kal laiin Philip Yancy lehkhabu ziak What’s so Amazing About Grace (Khawngaihna Chung Chang Mak Em Em Chu) ka ngaihthla thin a, a bikin inthliarna chung chang. Tunah chuan hmana kan pi leh pute kha engtin nge an mit a lo dela, hnam inthliarna an neih nasat theih

Page 107: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

106 Tui Mal Far Tam Zawk

em ema (Kristian intite thlengin), inhuatna a nasat em em theih tih hi. Thil tak tak ni lo anga ngaih mai kha a awl ta zawk mah.

South Africa a thangtharte chuan hmanlaia an nu leh pate thil pawmzam leh thiltih (a ti lo tlem avangin Isua chu fakin awm rawh se), chi in thliarna (Apartheid an tih) chu mak an ti em em a ni. Ennawm an en emaw history an chhiarin rin har an ti a, an zak fo a ni. Hetih laiin, sal neih leh chi inthliarna sawimawi pawl tlem tal an awm thin a. Europe khawmualpui hmun thenkhatah phei chuan hetianga chi inthliarna leh inawpbehna hi an tharthawh leh mek a ni. Neo-Nazi pawl hi an nung tha em emin an pung chak em em a ni, a bikin USA ah.

Chhiartu zawng zawng ka zawh duh chu hei hi a ni. Vawiin a kan nun danah hian kan thlahten awihawm loh an tih khawp tur diklohna enge awm? Kan mitdelna, inrinchhiatna, thatchhiatna leh mawlna mak an la tih em em tur an nei angem? Ka rei leh, min kawktu kut zungtang a awm ta e.

Khawihthianlohna dan hian sal chikhatah thenkhatte chu a chantira, Chi inthliarna hian inlakbingna nasa tak a thlen bawkin ka hria. Hun a kal zel hian mihring maktaduai 2000 chuang a nghawnga, India ram ami an ni tlangpuia – ram dang pawh an tel.

He thu chung changah hian khawnge i din ve? Nang leh kei hian siam tha turin enge kan tih ve? Nitin Chanchinbu ka chhiara, TV Chanchin thar ka ngaihthla bawka, khawtlang kil tina milar leh mi langsar za tam (khawnge nang i tel ve) ka sawi chhuak theia, khawvel natna leh diklohna thlak danglam tura thawk ka sawi

Page 108: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

107OM Inneihna lian – Khawtlang Ngaihtuahna leh Puihna ...

thei mang lo. An chanchin engtin nge an fate leh tuten an sawi ang, tih hi in zawt ve mai rawh se.

India ramah ka awm chhungin thil a danglam hman lova mahse min kaiharhtute avangin Pathian hnenah lawmthu ka sawi a, tunah chuan hemi tihdanglam hi ka nun chhunga ka thil tum lian tak pakhat zinga mi a ni ta a ni.

Thenkhat tana rahbi inchhawp chu Joseph D’souza lehkhabu ziak, Dalit Freedom Now and Forever (Dalit Zalenna Tunah leh Kumkhuain) tih chhiar a ni mahna. An address min thawn apiang hnenah he lehkhabu hi a thlawnin kan thawn thei ang. Ka email chu [email protected] a ni. Lehkhabu i duh thu i sawi pahin khawngaihin i address thawn tel ang che.

1998-a kum tina kan neih thin kan main leaders’ conference chu South Africa ramah kan nei a, chutah chuan kum 5 a lo ral leh chuan kan pawla International Hruaitu nihna atanga inhnukdawk tawh tur nia ka inhriatna ka puang a ni. 2003 nipui laiin chumi chu a lo thleng ta a, Peter Maiden chu kan Pawl chuan (hun rei tak chhungin, tluang lutuk lovin) an thlang ta a, ani chuan kum 10 chhung hruaitu nihna a chelh ta a ni. Tunah chuan Lawrence Tong, Singapore mi chuan Singapore a thuin a hruai mek a ni.

Hruaitu nihna ka chhuahsan dawn chuan a then chuan VERWER CHU CHANCHIN THA HRIL (EVANGELISATION) LEH THU PUAN RAWNGBAWLNA A NEIH THIN ATANGIN A DANGLAM NGAI LOVANG an ti. Pathianin he rawngbawlna theology pawm tura min khawih chet chuan mak an ti hle a ni. Bible leh history-ah ka hmu

Page 109: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

108 Tui Mal Far Tam Zawk

chiang em em a ni. Hei hian ka ngaihtuah dan, tawng dan, leh nun dan a ti danglam a ni. A bik takin ka hun leh sum sen danah danglamna a thlen nasa a ni. Hemi chungchang chu (Drops From a Leaking Tap)- a ka ziak zulzuiin sermon tam tak ka sawi tawh. Peter Maiden leh OM hruaitu dangten kan Special Project Ministry a hruaitu ka nih tula an hriat avangin ka chelh ta a. Chutah chuan khawvel hmun hrang hranga khawtlang ngaihtuahna kawngah kan inhmang tam ta tulh tulh a, AIDS buaipuina atanga khawvel huapa tui intur thianghlimlo harsatna leh retheihna avanga buaina hrang hrangah te. Mihring dinhmun humhalhna leh ngaihsakna kawnga ka pen thui poh leh la pianglo te dinhmun humhalhna ken tel a tul tih ka hrechiang ta tulh tulh a ni. Patrick Dixon nena inzawmin a lehkhabu AIDS Action tih chu tawng hrang hrangin sang tam kan luanchhuahtir a ni. Randy Alcorn nen tawng hrang hrang bawkin Why Pro Life tih lehkhabu chu sing tam tak kan thawndarh bawk a ni. Tawng thenkhatah chuan he thupui hmanga Kristian lehkhabu an neih hmasa ber a ni. Pathian chuan he thu puanna hun hi khawvel hmun hrang hrangah min hawnsak ta nuala, TV leh radio thlengin; tichuan ka website georgeverwer.com leh internet-a hmun hrang hrang hmangin he thu hi a darh nasa em em a ni.

He lehkhabuah chuan kan harsatna tawh leh kan insiam rem dan chipchiar taka tarlan chi a ni lova, hmun pawhin min daih seng lovang. Inneihna awlai tak zawng a ni lova, mahse, inneihna hi a khat khawp mai. A then chuan Chanchin Tha hril hna chu sira hnawl angah an ngaia, khawtlang tana thawh leh chhawmdawlna hna

Page 110: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

109OM Inneihna lian – Khawtlang Ngaihtuahna leh Puihna ...

chuan kan pawl a chiah hneh hle niin an hria.Inhnialna te neih a ni a, lehkhate ziah a ni bawk.

Rawngbawlna pumpui chu a hnawk sawtin a khirh sawt hlein a lang. Mamawh hrang hrang leh harsatna hrang hrang atana sum tuak tura nawrna chu a ngaihna awm lo khawpin a sangin a lang ta a. Han thlir let hian, khatianga rawngbawlna ropui atana sum Pathianin min pek kha tawngtaina chhanna a ni tih a chiangin, mak ka la ti reng. Thenkhatin “hman lai” an tih huna kan kum khat budget leh tuna kan budget in thlauh dan hria an awm em tih chu ka hre lo. Vawi engemaw zat a letin a pung tih erawh ka hria. Chanchin Tha thehdarh nana hmanrua tinreng hmanga maktaduai tam tak gospel thlentir a nihna atan chuan kan rawngbawlna a la inbuk tawk (balanced) viauvin ka hria a, chu chu a hnuk la niin ka thinlungah phei chuan a ni ngei mai. OM lehkhabu leh ennawm/rimawi (audio visuals) tihchhuah hian a ti lang chiang hle. Entirnan, keima rawngbawlna bik leh Special Projects-ah chuan heng zawng zawng chung chang hi ka sawi thin, mahse OM sum lakluh ngaihtuah chuan kei chu a tlem em avangin, a tam zawk hi chu Chanchin Tha hril nan leh kohhran phun nana rawngbawlna lama hman thain ka hria.

Ship ministry hian mite hnena gospel a thlentir dan hian min fuih phur bik hle mai, an hna pawimawh ber a nihna leh an rawngbawlna kalpui dan hian. Thu ziak hi an hmang uar hle. Maktaduai 40 chuang chuan an lawng an tlawh tawha, maktaduai tam tak anmahni zu kala thuhril rawngbawl hna leh kohhran rawngbawlna hmangin gospel an hril bawk.

Hemi lam zawh turin engin nge min nawr le? A

Page 111: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

110 Tui Mal Far Tam Zawk

hmasain Pathian Thu, Thuthlung Hlui leh Thar, thuk leh zuala zirchianna atangin a ni. Engemaw chen chu pawimawh tihna ka nei a, mahse pawl dang – TEAR Fund, World Relief leh World Vision te hian khalam kha chu an hma turah ka lo dah a. Pathian mi John Stott, Hookes-a retreat neihna inte-a a thutna ngeia ka thu, leh hetiang rilru pu midangten nasa takin keimahah nghawng an nei a. Ka rilrempui ni chiah lo thenkhat pawhin ka thinlung bih chiang tur leh danglamna nasa tak atana inring turin min ti a ni.

Ni e, OM chu tun hma aiin a tluangtlam lovin a khirh tawh a, thenkhat chuan min chhuahsana, mahse he hna hi hmalam panpui turin midang koh an ni reng, a bikin thalai atangin. He pawl chungchanga min fuih thartu ber pakhat chu hruaitu naupang zawkte, ram 100 dawn atanga Pathianin a rawn chawisan, kan hmathlir leh hnathawh hmalam panpui tute hi an ni.

Drena, kei leh kan thawhpui tlemte te nun pawh a lo khirh ta. Tunhmaa nuam kan tih, thlawhnaa ennawm en ang te kha kan ti hman ta lo riau niin a lang. Keima pualin laptop ka nei a, email za engemaw zat a awm thina, chu chu kan dah hmasa a. He kawng kan zawh naah hian min daltu leh min tihdarh tum kan hmu fo mai, mahse a tawpah chuan Pathianah kan innghat a ni, kan tih reng thin angin. Tawngtai chhanna mak tak tak kan hmu a, lehkhabu tha tak tak kan hriat thenkhat avangin tawngtai chhanna kan hmuh loh pawh hmachhawn dan kan thiam phah. Peter Greig, 24/7 tawngtai pawl dintu pawh lehkhabu thar a lo ziak leh ta, Pathian Biak Pawp Theihloh Hunah (When God Is on Mute). Ka la chhiar tam lova, mahse a kawm ringawt pawh ka hlawkpui,

Page 112: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

111OM Inneihna lian – Khawtlang Ngaihtuahna leh Puihna ...

Yancey ziak Pathian Laka Beidawnna (Disappointment with God) leh Ron Dunn ziah Vanram a Ngawih Reng Hunah (When Heaven is Silent) te angin.

He lehkhabu chhiartu thenkhatin he hmathlir ropui leh hna thawk tura min zawm ve ka beisei. Email ka dawn reng reng chu keimah ngeiin ka chhang thina, han tum ve chhin teh: [email protected]

Page 113: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh
Page 114: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

113

Bung 13

Phhurrit leh Hmathlir Danglam Ngai lo

Ka pianthar hma atangin Bible hmangaihna hi ka nei. 1953 nipui laia Chanchin Tha Johana ziak daka ka dawn leh March 3, 1955 a Billy Graham thusawi chuan ka nun kawng a her danglam lawih a ni. Ramsey High School Bible Club ah vawi engemaw zat ka kal ve a, chuvang pawh a ni mahna Chanchin Tha Johana ziak leh a hnuaia lehkhathawn hi ka dawn ni.

Word of Life CampSchroon Lake, New York

July 15, 1953

Bible Club Member duhtak:

Nipui chu a intan ta tak tak chu a nia, nuam taka i lo hman ka duhsak a che. Hna i thawk emaw i chawl emaw, hun awl tlem tal chu i neih ka ring. Bible Club president ka nih angin, kan member tinte hian Bible then tal chu an chhiar ka duh a. School kan neih lai kha chuan lehkhazirin kan buai viauva, mahse tunah hunawl i neih deuh lai hian, Pathian Thu ka rawn thawn che, Chanchin Tha Johana ziak hi lo chhiar turin ka sawm a che.

I chhiar ka duh chhan engemaw zat an awma, tawitein kan sawi ange. A hmasa berin Bible hian “Pathian Thu hi Zir”

Page 115: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

114 Tui Mal Far Tam Zawk

turin a hrilh che a, hei hi Johana 5:39 ah i hmu thei ang. Hei hi Pathian thupek pakhat kan zawm ngei tur a ni. Tin, Bible-ah hian thilmak leh ngaihnawm, mi tawnhriat tak tak thawnthu chhiar tur tam tak a awm a, Johana 17:17 a kan hmuh angin – “i thu chu thutak a ni”. Chubakah chuan Bible hi mi tam tak tan lawmna leh malsawmna a ni tawh a, keima tan ngei pawh hian a ni. He lehkhabuah chauh hian a ni kan nun leh keimahni tana Pathian kaihhruaina kan hmuh ni.

He bu tawi te chhiar nana hun hman hi a hlawkthlakin a tiphur ang che. He bu tawite ah hian Bible thu tak tam zawk a awm; hlimna, thlamuanna, leh hlawtlinna dik tak hmuhna kawng awmchhun a ni.

Tun nipui chhung hi i thil tih azirin a hlawhtling dawn chuahva. He Pathian Thu tawite chhiar hi a manhla hle anga, i tana lawmna leh malsawmna hnar a nihnan ka tawngtai e. Zawhna emaw harsatna i tawnna kawnga ka pui thei che a nih chuan, min lo hriattir dawn nia. Lawm takin ka lo pui ang che.

A kawng i zawhnaah Lalpan malsawm che rawh se.

I rintlak,Daniel Clapp

He lehkhathawn ka hmuh hma pawh khan Pocket Testament League tih pawl hi ka zawm ve a, Thuthlung Thar hi ka ak reng thin a ni. Chanchin Tha an hril lai leh Chanchin Tha Johana ziak an sem lai an lantirna ka hmu a. Chutichuan khawvela mi zawng zawngin Pathian Thu hi nei se tihna chi chu keimahah tuh tanin a awm ta a ni.

Mi tam zawk chuan Pathian hnathawh hrang hrangah ka inhnamhnawih tih an hriaa, pawl hrang hrang leh kohhran hrang hrang, khawvel huapa Pathian hmanruate, hi ka ngaisangin ka zah em em tih an hre bawk. Ka rawn tarlan tur hi ka damchhunga rawngbawlnaa ka inhmanna

Page 116: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

115Phhurrit leh Hmathlir Danglam Ngai lo

atanga ngaihtuahna ka hman leh ka thinlung chhungril atanga lo chhuak a ni.

India rama ka kal tawpnaah khan mi tam tak ka kawma, thil ka chikin ka zir bawka, chutah chuan rawngbawlna tha tak tak, tam tak, a huho hnena Pathian Thu hril, radio, TV, ennawm (film shows), ziaka rawngbawl, etc., awm mah se mi maktaduai za tamin Gospel an la hre lovin a chhiar pawh an la chhiar lo tih ka hmu chhuak a ni (Gospel film en tiamin). Tin, pawl tam tak chu huapzo rawngbawlna, Dalit zinga school kan neih ang, lamah an kala hun leh sum tam tak a mamawh a ni. Chanchin Tha hril leh kohhran phun hna nasa takin an kalpui thei bawka, an thawhrah avangin Lalpa chungah kan lawm a ni.

Dalit ho hi India rama hnam Chanchin Tha ina a thlenchilh nasat ber an ni thuai anga, mahse 250,000,000 zingah zaah engzat chiah nge Pathian Thuin a thlen chiah le, tam takin chhiar an thiam si lova? Hnam hnufual (Backward castes (OBC) dang maktaduai 300 emaw aia tam an awm tih hriattir kan ni bawka, engzatin nge Krista chhandamna Chanchin Tha vawi khat pawh la hre lo le? Hei hi, vawikhat chauh hriat a tawk lo titu atanga zawhna a ni.

India ramah hian Muslim ringawt hi maktadual 170 chuang an awm. A eng zawnga thlir chuan maktaduai engemaw zat chu Gospel film an hmu emaw Thuthlung Thar an dawng emaw Chanchin Tha bu engemaw ber an lo dawng tawh emaw gospel radio an lo ngaithla tawh emaw TV ah an lo hmu ni ta se. Maktaduai 70 pawh ni se? Maktaduai 100 vel an la awm tihna a ni! Ka sawi tum chu i man em? China hi chanchin tharlam ka hre lova, mahse an thang nasa hle chungin, maktaduai za tamin vawikhatmah an la hre lo tih hi tuman an hnial lovang.

Page 117: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

116 Tui Mal Far Tam Zawk

Tun hnai hian Bible emaw Bible bu thenkhat hi tawng tina let tura hmalakna nasa tak ka hmu. Tawng thenkhat hi chu mi tlemte hman a ni; a tha a, ka pawm a ni. He rawngbawlna atan hian dollar maktaduai chuang pek emaw pe tura intiam a ni tih han chhiar hi a lawmawm takzet. Mahse hemi avang tak hian maktaduai za tam (a then chuan billion an ti ang), kan vela mi an tawnga lehlin tawh (Thuthlung Thar, lehkha tawi, DVD, bu te, CD, etc) te hi engmah kan la pe lo hi hriatthiam har ka ti. KAN TAN CHUAN AWMZIA A NEI LO. Hemi hmu tuemaw berin min lo pui thei mahna.

Tuten emaw maktaduai khat Lal Isua hnenah kan hruai thuai dawn tih chu a lutuk deuh theiin ka hriaa, mahse hmun thenkhatah kohhran a than duan em avangin, tunge a ni lovang tih hre tak tak le! Thu dik erawh chu, chu chuan maktaduai za tam, Chanchin Tha dawngsawng tha duh lo emaw hetianga Pathian hnathawhna hmun atanga hla taka awmte, zingah chuan nghawng a nei tlem hle ang. Entirnan, Indiaa Dalit Kristiante hian Brahmin ho zingah Chanchin Tha an thlen thei angem?

Hei hi ka ngenna chu a ni, heng maktaduai tam takin Chanchin Tha an lo hriat ve theih nan, tih hi. Hetiang rawngbawlna atana sum pekchhuah a nih theih nan i tawngtai ve duh lawm ni? Sum lama kan than nasat chuan a mamawh hnathawktute hnenah Chanchin Tha hrilna hmanrua tam zawk kan pe thei ang. Pawisa hi a ber chu a ni lo, mahse a ber a nih chang chuan, ka rawngbawlnaah chuan a ni fova, engtin emaw hmuh i tum ang! Pawl khat emaw kohhran khat chauhvin hei hi a tihlawhtling thei lovanga, mahse a bul atanga tanin rawngbawlna danga inhmangmekte zingah pawh, an vela mi maktaduai tam

Page 118: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

117Phhurrit leh Hmathlir Danglam Ngai lo

tak thlen duhna an nei ang. Kohhran thar tina ring thar tinte chu an vela mibote huikhawm tura zirtir turin kan theihtawp kan chhuah a tul – hei hi thui taka hmalam panna a ni ngei ang.

He rawngbawlna hawizawng hian ka hun tam zawk ka pe dawna, tupawhin mi, khawi hmunah pawh, hetiang vei mi in hriat chuan, a mimala biak ka duh khawp mai. Heti thleng i chhiar chu ka lawm hle a, min rawn be pawp la ka lawm lehzual ang.

Kum tlem kalta khan maktaduai 100 vel hnena Gospel thlen tawh rawngbawlna chhinchhiah turin thu tlukna ka siam a. Maktaduai Za Pawl (The Hundred Million Club) tiin ka vuah. I duh chuan Pawl emaw Rawngbawlna 50 vel list ka thawn thei che. Ram thenkhat leh hnam thenkhat chuan Chanchin Tha hi vawi tam tak an ngaithlain an hre tawh. A then chuan Gospel an nei del dula, lehkha tawi ziak, emaw lehkhabu te an dawn te. Mahse maktaduai za tamin engmah an la dawng ve lo.

Lawmthu sawina tur leh lawmna tur tam tak kan nei ngei mai, mahse tih tur pawh kan la ngah hle.

He hmathlir (vision) leh rawngbawlnaa i lo tel ngei kan beisei.

Page 119: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh
Page 120: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

119

Bung 14

Hetatangin Khawnge Kan Kal Ang?

Ka khawpui ngainat ber daifemah, in mawi tak, ka thian duh tak inah ka awm a, Belfast khawpui, Northern Ireland ram pawn a ni a, hei hi UK rama bet a la ni. Hetah hian vawi 100 vel ka lo kal tawh, Ireland rama hmun dangte ka tlawh tiamin. Pathianin kum sawm tam tak chhunga Europe-a hnawk lian leh rapthlak ber zinga hna thawh dan hmuh chuan a mak hle a ni.

Heng kum chhung hian Kohhranin hma an lak tawk loh vanga sawiselna ka ngaithla tam hle. Kohhran puh hi a va han awlsam tak em! Kohhran chu heti khawpa a thatloh chuan, engtizia nge Pathian nung chuan heta kohhran hi a la hman cheuva buai kara mi tam tak a chhanchhuah si? An Mission thiltih lian ber leh pawimawh ber zinga thu sawi tura zau taka kawng min hawnsaktu hmasa pawl an ni. UK chhunga hma la chak ber an ni ta a ni, OM tan chauh ni lovin mission pawl dang tam tak atan pawh. Engtin nge Pathianin mi emaw kohhran, entirnan, Catholic mite entleuna chu, a hman theih le? He indaidanna lungchhiatthlak tak mai chu he ramah hian vawiin ni thlengin a awma, harsa ka ti em em a ni… mahse Pathian nung chuan a hmang thei niin

Page 121: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

120 Tui Mal Far Tam Zawk

a lang. Pathian Ropui tak chu mihringin an ti lungngai thei a, chutih rualin mal a sawm thei. Ni e, hei hi a ni mi hnawkhnaite kaltlanga Pathian hnathawh thleng tlat thin “Hnawksiology(Messiology)” ka tih chu ni.

Hei hi ka bung tawpna chu a ni a, ka thinlung leh rilru chu ka thil tarlan duhin a khat. Thil thleng thenkhat chungchang tlem ka tarlang leh duh a, khawngaihin i ngaihtuahna lo seng ve ang che. He lehkhabuah hian mission chungchang leh a bikin thlarau bo chanchin rin aiin a tam lo maithei, mahse ka lehkhabu danga ka ziak tawh ziah nawn ka duh lo a ni. Chung lehkhabutea ka tarlan tawh atangin ka han belhchhah a, a la chhiar lote tan pawha awmzia a neih ka beisei. Kum 10 chuang chu OM chanchin a awm tawh a, Thlarauva Harhtharna (Spiritual Revolution) tih lehkhabu, Ian Randall ziak a ni. Hei hian ka rin tam tak leh ka nun leh OM-a Pathian hnathawh a tarlang tha em em a ni. He lehkhabu hi Pathianin mi hrang hrang mak tak taka a hman dan chungchang kan zir theih nan uluk taka chhiar turin ka chah che u a ni. Lawng hmanga rawngbawlna chungchang lehkhabu pawh engemawzat an awma, Debbie Meroff Tuifinriat atanga Sam te (Psalms from the Sea) tih tiamin.

A tawpna atan missionary rawngbawlnaa lut turin ka ngen duh che. A then chuan missionary tih hi an duh lova, chuvangin hun puma Krista Palai (Ambassador) ram hrang hrang hnenah han ti ila enge a an? Drena nena kan intawn hma atanga hei hi kan thutlukna a ni a, kum 55 chhung rawng kan bawl dun leh kan thawh dunna kan thlirlet a ni. Drena chu, kum 76 ah pawh a hun pumin missionary a la ni a, a langsar lo chiin darkar

Page 122: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

121Hetatangin Khawnge Kan Kal Ang?

rei tak tak a la thawk a ni. Danglamna tam tak kan nei tawh, mahse LAL rawngbawlnaah chawlh (pension/retirement) awmin ka ring lo. Khuma ka Blackberry phone leh laptop nena mu chunga ka hna tam tak ka la thawh theih dan ruahmanna ka nei diam tawh.

Kohhran tam tak chuan Tirhkohte Thiltih 13 hi hnawlin hun pum atana missionary an tir chhuak ta lo hi a lungchhiatthlak hle. Hetah hian Kohhran tha tak tak ka ngaihsan em emte an tel tlat. Missionary chungchanga thu hriat nuam lo tak tak sawi hi chu ka hre ve ngei mai (a then chu an dik ngei bawka); hetiang avang hian Kristian hruaitu hriat lar tak tak pawh ngaihdan diklo a puttir. Ka hmangaih leh Pathian hman em em pakhat chuan thinlung tinaa tikeh thei ber zinga lehkhabu a ziak tlat. A lehkhabuah chuan hnam dang zinga missionary tirchhuak tawh lo turin min ngen, a bikin American missionaryte. Drena nen Indiaa kal miah lo tur kan lo ni reng em ni? Missionary kan tirhchhuah avanga mi maktaduai tam tak Krista hnen an pan hi miin an hre pha reng reng em? Hetiang hmun thenkhat chuan an mamawh tawh lova, mahse ram dang a la tam lutuk, a tlem berah 40. Hengte hian tawng zira, hun rei tak inpe missionary an mamawh ngawih ngawih a ni. Puanin Siam (Tentmakers) pawh hi tha ka ti, hna thawkin emaw sumdawngin an in todelha, Pathian rawng an bawl. Mahse hei hi chu ka hmuh fo danin an hna hian hun a heh lutuka, a bikin chhungkua an nih chuan, Chanchin Tha hril emaw Kohhran phun turin hun an nei tlem tawh thin. Hetiang ni lova thahnem ngai taka hma laa rawngbawl avang erawh chuan kan lawm em em a ni.

OM chu hun rei lote atana mission hringtu pawl lian

Page 123: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

122 Tui Mal Far Tam Zawk

zinga ngaih a ni thina, mahse chu chu a tira ka ngaihtuah dan a ni lo reng reng. A tir atangin an DAMCHHUNG hun pe thei tur kan zawng a ni.

Lalpan short-term mission a hman ropui theih dan chu Mexico ah kan hmu nghal a, Europe ah kan hmu nasa lehzual. Khawvel hmun hrang hrangah a darh thuai a, a za tel te a sang tel te Lalpa Rama hruai luh an ni. Ni e, a kalkawngah chuan tihsual kan ngaha, a hnawk reng a ni.

Heng zawng zawngah hian kan zir chu mihring aiin pawisa hmuh a har zawk fo. Sum chungchangah chuan tawngtai chhanna ropui kan hmu thina; Hudson Taylor, C.T. Studd, leh midang tam tak pawl dinte rual chuan OM chu Rinna Mission Pawl (Faith Mission Movement) ah kan hriat lovin an lo chhiar tela. George Mueller, a langa pawisa dil ngai lo, mahse a hna pumpui chu fahrah te zingah rinna leh tawngtainain a thawk. Brethren pawl dintu pakhata ngaih a ni bawka, a dam chhung la la pawh khan he pawl hi a hnawk/buai riauva, a dintu dang pakhat, J.N. Darby nen an intithiamlo ta a, history-a hnawk ber leh ropui ber pawl pakhat chu a ding a ni.

Ka mimal zirchiannaah chuan George Muller chu, an hunlai atan chuan, pawisa tuak thiam tak a ni a, a tihdan zui ka tum ve ta a. Tawngtaia, OM leh rawngbawlna dang sum mamawh han hmuh kha ka nun min nawr kaltu leh hlimawm lai tak pakhat chu an ni. Hetiang chanchin hi lehkhabua chhuah tur pawh ka ziak thei ang mahse chu aia thil tha la hmachhawn turin ka la tawngtai mek. Thuthlung Tharah chuan heti hian kan hmu a, tawngtaina nen midangte hriatthiam theih tura thu

Page 124: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

123Hetatangin Khawnge Kan Kal Ang?

sawi, inhawnna, rinawmna leh dikna (communication, openness, honesty, and integrity) sang thei ang ber kan mamawh. He chanchin ziakna lehkhabu thenkhat kan sawi tawha, mahse tun hnaia min puitu chu John Rinehart ziak Gospel Patrons tih a ni. Sumdawng mite chanchin a tarlanga, sum dehchhuah lama thilpek leh theihna neite Pathian hnathawhnaa an pawimawhzia a tilang. Pathian hriakthih leh thil danga thilpek dawngte Pathianin a hmanna kawnga hetiang mihausa an tangkai dan a ni ber ang chu.

Khawngaihna, thil Inthup leh Zahngaihna chungchang heng phekah te hian i hmuh loh chuan ka hlawhtlinglo a ni. Chhiartu thenkhat chuan Lal Isua rin leh i sual avanga a thih rinna avanga Pathian Chhandamna thilthlawnpek in la dawng lova. Tunah chu chu i dawn ngei ngei a ngai.

He piantharna leh khawngaihna chang tawh thenkhat chuan anmahni an la inngaidam lo. Hei hian an nunah leh rawngbawlnaah harsatna leh buaina tam tak a thlen thin. Pathian chu amah tilungngaitu hmun hnawkah a thawk mai ni lovin, mihring khawloah pawh a thawk a ni. A HMANG DUH CHE, harsatna leh hlawhchhamna eng ang zat pawh i nunah nei tawh mah la a hmang duh che a ni. Sual leh atna avangin i bai a ni mahna, mahse i la kal thei kha a pawimawh lai chu a ni. Kal i tum ngai miah lohna hmunah a kaltir mai thei che. Hemi chungchangah hian i tawngtai tal thei lawmni?

Chhiartu thenkhat chuan midang ngaihdam tak tak theih loh an nei mahna, a bikin anmahni tinatu, ti beidawngtu emaw phatsan tute. An rilru chuan an

Page 125: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

124 Tui Mal Far Tam Zawk

ngaidam tawh a ni mahna, mahse a takah an ngaidam si lo. Buan chhoh zel a ngai a ni maithei, mahse bul tan chu a ngai si.

Ka thil tarlan atanga i hnenah Pathianin thu a sawi a nih chuan, he thu hi i rilru atanga i thinlung leh i ke ler thleng tura a taka i pen theihna tur kawng i ngaihtuah ka duh a ni.

1. Thil reng reng a eng zawng leh a tha zawnga ngaihtuah ching turin thutlukna siam la, tichuan Pathianin i velah leh khawvel hmun hrang hranga a hnathawh ropui tak thenkhat midang hnena hrilin bul tan ang che.

2. Ram dang leh thlarau bo hnamte thlur bing tawngtai pawl pakhat tal zawm ang che. Tualchhung kohhran tawngtainaah i tel ka beiseia mahse a dang pakhatah tal i tel ka beisei. E, tawngtai pawl din la a tha mahna.

3. Nangman i tangkaipui tawh ngei lehkhabu, DVD emaw internet hmun thenkhat (sites) chu midang pe chhuak ve ang che. Chung chuan Pathian Thu (scripture) thenkhat an keng tel tur a ni. Tin, Isua film (Jesus DVD) pawh i mi hriat emaw tawn, Lalpa la hre lo te hnenah i pe thei mahna.

4. Mission field-ah hun rei lo te tal a rang thei ang berin hmang ang che. I rinna i sawi theihna leh mihring nena inpawlna i neih theihna hmun thlan tum ngei ang che. Mirethei zinga thawh tum la, tan i lak tak tak a ngaihna hmunah cheng ang che.

Page 126: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

125Hetatangin Khawnge Kan Kal Ang?

5. I bula hnam dangte hmelhriat tum tlat ang che. Tawng dang pakhat tal zir tan rawh. High school ka kal laia Spanish ka zir anga tawng dang i zir tawh a nih chuan, thiam nal zual tum ang che. A rang thei ang berin, chu tawng hmangte zingah chuan chen tum ang che. Kawng harsa chu thlang lui hram ang che.

6. I hun hman tangkai zawk dan zirin hmang nghal rawh. En tlema thil tih tam chu i thupui a nih a ngai. TV thang, games thang, leh inbiak rengna thang lakah fimkhur rawh. Heng zawng zawng leh thil dang tam tak tan hmun a awm ngei mai. Ni e, thil nuam thlengin, mahse kan hun tlemte chauh an la tur a ni. Fate emaw tute i nei a ni erawh chuan chu hun chu tam deuh hman a ngai ngei mai. Thian ringlo mite bulah rilru fim lo, mi nasa, leh inhmuam up lutuk anga lan loh tum hram tur. 1 Korinth 9:22-a tirhkoh Paula kha hre reng ang che, “Mi chak lote ka lak theih nan an zingah chak lo angin ka awm thin. Chutiang chuan, eng emaw ti tala mi thenkhat ka chhandam theih nan mi tin zingah kawng hrang hrangin ka awm thin.”

7. Bible College-a kal te ngaihtuah ang che. (Engatinge Bible College-ah Kal a Tul (Why Go to Bible College) tih bu te ka ziaka. Hei hi ral atang pawhin a tih theih. Capernwray Fellowship nen kum 53 chhung inthlunzawmna kan nei tawha, khawvel hmun hrang hrangah Bible zirna tawi an nei a ni. Pathian Thu nen hun tam zawk hman i mamawh a ni, engti kawng zawng pawhin. Pathian Thu vawng

Page 127: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

126 Tui Mal Far Tam Zawk

turin ka chah duh bik che u; ka pianthar hma atanga ka nun tidanglamtu a ni. Ni e, Boy Scout Pathian leh Ram Lawmman (Boy Scout God and Country Award) dawng turin Pathian Thu vawn a ngai. Rom 8 kha kan vawn chu a nia. Hmanni chu kha lawman ka dawng lai thla ka hmu.

8. Thutlukna siam la, nitina lawm zir rawh. Tunhnaiah thil petu che an awm em? Lehkhabu, thingpui no khat, emaw i kal duhnaa hruai? Lawmthu i hrilh em? Mi lawmthu hrilh peih lutuk nia lang thian pakhat hi ka nei a. Ani ang hi an awm ve an-gem? Lehkhabu hi ka sem nasa. Mi tam zawk chuan ka kut ngeiin ka pe a nih loh chuan lawmthu min hrilh ngai lo. Ka kut ngeia pek chu lawmthu min hrilh a rem deuh a ni mahna. Mahse lawmthu min hrilhna lehkha emaw thuziak tawite pawn min barakhaih hle ang. Ka lawm tawk loh emaw midang chunga hmangaihna nena lawmna ka tih lan tawklohna avanga min ngaihdam avangin Isua hnenah lawmthu ka sawi thin.

9. Mut that, ei tur dik ei, leh insawizawi lamah tan la ang che. Hei hi ka chin dan a ni a, midang tih atan ka duh khawp mai. Chanchin Thara ka tana chang thiltihtheihna nei pawl tak chu 1 Korinth 9:24-27 hi an ni. Intlansiakna chu theihtawp chhuahin an tlan thin a; mahse, pakhat chauhvin lawman a hmu thin tih in hre lawm ni? Chutiang chuan lawman hmu ngei turin tlan rawh u. Intlansiaknaa tel turte chu kawng engkimah an insum thin, chawimawina lukhum chhe mai thei hmu turin an bei a, keini erawh chuan chawimawina lukhum chhe thei lo hmu turin

Page 128: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

127Hetatangin Khawnge Kan Kal Ang?

kan bei a ni. Chutiang tak chuan kei pawh pan nei ranin ka tlan a, boruak mai hnek lovin keimah ka inhnek thin, ka taksa hi ka sawi zawi a, ka thunun a; chutilo chuan, mite hnena Chanchin Tha hriltu ni siin kei hi hnawlin ka awm hlauh dah ang e.

10. Mi tam zawk nena inhmelhriat tum turin thutlukna siam ang che, tawngtaina nen chawhpawlhin. Tih dan hrang hrang hmang la, mahse coffee, tui, emaw thingpui in dun hi a tha ber. Midang tana hmangaihna nena rawngbawl dun pawh a tha leh zual mahna. Email leh FaceBook hi ka duh viau nain, ka phone hman a khawih tlata, midang aw ngei hriat kha a lawmawm dangdai bikin ka hria. Aw, Skype leh hetianga inbiakpawhna hrang hrang awm avangin Pathian chu ka fak ngei mai. Mahse ngaihdamna nena inpawlh a ngai, midang i beisei anga an awm loh chang a awm theia, hnawl nia inngaihna te i neih theih avangin. Tihsual lian ber chu bul tan loh hi a ni. Sum mamawhtu tam tak nen kan inbepawh renga, hetiang mite tana dah hran (fund) ka nei bawk. Chu chu Special Projects kan ti a, mahse tam takin pawisa an dawn ngai lo chhan i ring chhin duh em? AN DIL NGAI LOVA. Sum tuak dan min kawhhmuhtu lehkhabu tha tak tak an awm tak asin. Heng avang hian malsawmna ka dawng nasa mai. A bikin Funding the Family Business tih Myles Wilson ziah leh Friend Raising tih Betty Barnett ziak hi han chhiar chhin teh.

11. Kaihhruaina leh mawhphurhna engemaw tal neih tum rawh, duhthusam a ni lo emaw a chang chang

Page 129: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

128 Tui Mal Far Tam Zawk

atan chauh pawh ni mahse, neih hrim hrim hi a pawimawh. Nupui/Pasal nei tawh i nih chuan, i nupui/pasal leh chhungte nena hun nei tam tawk turin ruahmanna siam ang che. Thil awlai turah ngai suh. Drena nen hian kan la chai reng, a bikin tawngtaina hun hman dun tam zawk dan hi. Tisa chakna leh zahmawh lemchan (pornography) lama harsatna lian tak i chai mek a nih chuan, tanpuitu i pan ngei ngei a tul a ni.

Ka tan chuan he lehkhabu ziah zawh hi thui tak tlan ang a ni a, mahse a zawhna ka hmu pha ta a, ka tlanna kawnga chunglam atanga tanpuina ka dawn zawng zawng avangin ka lawm takzet a ni. Pathian mi tha tak tak kum 77 ka damchhunga ka nun nghawngtu leh min kaihruaitu zawng zawng avangin ka lawm em em a, Lalpa hmaah inngaitlawm taka lawm chungin chibai ka buk e.

Page 130: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

129

Thu Belh: Hnawksiology(Appendix: Messiology)

Out of the Comfort Zone tih ka ziak hmasak ber chuan, ka phurrit lian ber pakhat chu khawvel huap missiona inhmangte zinga khawngaihnaa-harhna hmuh hi a ni. “Khawngaihna” tih bung kha “Hruaitu” nihna chungchanga bung ka ziak nen inkawpin, Khawngaihna Kaihharh Hruaitu Nihna (Grace Awakened Leadership) tih lehkhabu pan te, kan sem theih tura siam a ni. Dik tak chuan, dinhmun thenkhat chu an thalo zualin a lang. Mahse, chutih rualin inlaichinnaa hmasawnna thu kan hre fo bawk.

Khawvel pumpuia Chanchin Tha thlentir tumtute zingah hian boruak rit leh inpawhna a awm chungchang kan hre ta fo mai. Tualchhung kohhran tam tak pawhin inthenna rip tak leh khirh tak an tawng niin a lang.

Tunhmaa ka thu ziak hian, ka ngaihdan chuan, ka “hnawksiology” theology hi a tarlang zo lova, chu chu tunah hian tih ka tum. Keima thu ngei, mahse Pathian chungchang leh Pathian hnathawh dan chungchang a ni zawk maha, kum sang tam a lo thawh dan a ni.

A lehlamah chuan, Bible hi zirtirnain a khata, Pathian tih nun nei tura fuihna a tam bawk. Dik tak leh

Page 131: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

130 Tui Mal Far Tam Zawk

tak taka Pathian duhzawnga nun dan min kawhhmuh a ni. 1 Korinth 13 hi kan zui chuan kan nun leh kan kohhrante a ti danglam vek ang. Ka lehkhabu hmasa The Revolution of Love tihah pawh hei hi ka tarlang.

A lehlamah chuan “dinhmun hnawk” ka tih maiah pawh Pathian hnathawh kan hmu a, hei hi ka phuahchawp thumal “hnawksiology” (Messiology) tih ka phuahna chhan a ni. Kum tam tak chu keima thufing hi ka sawi thin, “Ama hminga mi pahnih emaw pathum an kalkhawm chuan, engtiklai emaw ber chuan hnawk a la awm ang.” Ngaithlatute hi an la nui deuh ziah. Tichuan zawhna ka zawt leh a, engzatin nge tawng tawh tih hi; ban an phar deuh vek. Hetia ka tih hnu chuan “hnawksiology” chu ka han sawifiah ta thin a ni. A dawhtheihna, zahngaihna leh thahnemngaihna a Pathianin ama hnena mi a hruai duh avangin hetiang ‘hnawk’ karah thil ropui tak a tih thin hi a ni. Chu chu sual, hlawhchham, emaw buaina/hnawk siamna chhan tur chhuanlam a tling lova, Kristian tin ten chumi letling chu kan duh tur an ni a, mahse fel leh hnawk hi pawisa hmai lehlam ve ve ang an ni..- Pathian hnathawh dan a ni. Tirkohte Thiltih tam zawk leh Thuthlung Thara lehkhathawn (epistles) tam zawkin hei hi an ti lang a ni.

Gordon MacDonald lehkhabu, Rebuilding Your Broken World, leh lehkhabu ropui dang tam takin he ngaihdan leh rinna siam turin min puia, ka thinlungah a nghet ta viau mai. Pathian leh a hnathawh hriatthiamna kawngah thil dang zawng aiin min pui a tih theih mai awm e. Hei hi “khawngaihna chung chuang” (radical grace) tiin ka sawi thin.

Page 132: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

131Thu Belh: Hnawksiology/Appendix: Messiology

Kum 57 chhungin, ram 90 chuangah, kohhran sang tam leh pawl dangah, hnawk/buai engemaw tal ka hmu fo mai. A chang chuan sual chiang tak a in hnamhnawiha, inchhira sim ngai a ni. A chang leh thil ho emaw Pathian fate awm dan i sawifiah duh dana zir a ni ang. Kei chuan, eng anga Thlarau Thianglima khat pawh ni ila, mihring kan la ni tlat tih hi ka ngaihdan nghet tak a ni. Kan mihrinna hian mawina a nei ngei anga, hnawk/buai lam pawh a nei ang.

Kristian hruaitu tam tak hi ka ngaisanga, kaihharh khawngaihna rilru an laka put vek ka tum thina, mahse heng kum 57 chhungin Kristian hruaitu, missionaryte tiamin, thil awm ang lo deuh deuh ti leh thil ho tak sawi ka hmuin ka hria… a chang chuan keimah ngei hi a titu/sawitu chu ka ni bawk. Mahse, ka han zirchian hian, chumi karah chuan Pathian hnathawh ka hmu thin. Hei hi chhiar i hreh maithei, mahse suala nung chiang tak mi Pathianin a hman tam tak ka hmu. Pathian hman tak pastor, anmahni avanga piangthar, kohhran thang leh mi zirtira siam kan hmua, a hnuah uirena leh rinawmlohna sualah an lo awm reng tih kan hrechhuak leh lawi si. Nupui/pasal leh fanaute nei tawh chungchang a ni ka sawi ni. Hun engemaw chen hnu chuan an sualin a umpha a, an hna atanga ban an ni fo; a chang chuan an inthen bawka, chu aia thil thalo pawh an chungah a thleng thin. Kum tam tak hnua an nupui thar nena in hmuhin, rawngbawlnaa hman tak a ni tih a lo ni leh thin. Lehkhabu ziak ta ila, hetiang entirna ziah tur hi za tam ka nei ang. Engtin nge kan sawi fiah ang le? Hnawksiology! (MESSIOLOGY!)

Thu pawimawhfal dang leh chu Thil Inthup (mystery)

Page 133: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

132 Tui Mal Far Tam Zawk

leh Zahngaihna (Mercy) te an ni. Rom 11:33 hian vawi tam tak min tanpui a ni. “Pathian hausakzia, a finna leh a hriatna chu a va thuk em! A rorel dan chu hriat phak rual loh, a kawngte chu chhui theih rual loh a ni!”

Thenkhat, a bikin hruaitu, tana thil har ber chu, Pathianin theology diklo keng kaltlanga hna ropui tak a thawh hi a ni. Engtin nge hei hi a nih theih? TV thusawitu/evangelist thenkhat leh chu khawvel danglam leh khirh tak ngeih lo leh ngaitheilo mi ka tawng fo mai. Tam tak chuan en pawh an duh loh thu min hrilh. Kristian TV thenkhat sawiselna pawh ziakin a awm fova, an sawi thenkhat chu ka thlawp ve ngei mai. Kristian TV-a ka hmuh leh hriat thenkhat chuan tah an ti chhuak, a bikin sum an tuak nasat dan chungchangah hian. Mahse, heng rawngbawlna thenkhat atanga Krista nena intawk sang tam vanrama i tawh chuan, mak ti reng reng suh. Tirhkoh Paula ngaihdan Philippi 1:15-18 a kan hmuh hi kan mamawh em? Pathian chuan rawngbawlna leh mihring kan pawh duh miah loh a hmang ve tih chu a chianga, mahse pawm a har thin a ni. ₤5 emaw $5 emaw €5 pawh ka pek duh lohna tur rawngbawlna pawh a hmang niin a lang thin. Kan hriatthiam zawnga sawifiaha, han dahrem kan tum thina, mahse a leng thei si lo! A chhanna – hnawksiology a ni mai. A chipchiara sawifiah tur chuan bu hran a ngai ang. Ziak mi pahnih chu lehkhabu ziak tura min pui duh ka nei renga, mahse kan ziah ka ring lo. A hnawk lutuk ang!!

Thil pawimawh tak mahse hnawk/buai awm duh em emna chu sum lampangah leh mission field a pawisa thawn chungchang hi a ni. In sawithaihna hmangin kan duh duh hi kan “finfiah” thei; chuvangin fielda

Page 134: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

133Thu Belh: Hnawksiology/Appendix: Messiology

pawisa hman diklohna chungchang chu insawithaih nan thenkhatin an hmanga, pawisa an thawn ngam loh phah fo. “Inrinchhanna” tih hi vawrh lar a ni a, lehkhabu leh thuziak tawi pawh dengkhawng taka ziak an ni hial thin. Hei hian buaina a thlen zawkin ka hria. History hian thilphalna leh hmun hla taka project (sikul angte) atana inpekna hi Chanchin Tha hmalam panpuina leh Kohhran dinnaa thil pawimawh a nihna a la tilang ang tih hi ka ring bur mai a ni. Hun leh hetiang lama thilpek neiha lehkhabu ziak ka chak thin.

Thenkhatin sikul thar emaw hetiang lam project hi an dawmkang (support) duh lo thin, a intodelh nghal dan an hmuh loh chuan. Hei hi thil tihsual lian tak a ni, a bikin India ram angah chuan. Mahni intodelh sikul hi kum tam tak chhunga India rama an thil uar a ni a, hei vang hian mirethei tak tak tan sikul tha a vang em em a (Dalit mi leh Tribal an ni tlangpui) mahse a man chawi thei tan chuan sikul sang tam a awm (chu chu a diklo ka ti chuang lo). Retheih lutukna lam atanga en chuan, amah a intodelh theih hmaa insen nual huam a tul thin. Sikul chungchangah chuan kum sawm tam a liam phawt a tul mahna, chumi sikul chhuakte’n hna tha an thawha, an rawn ngaihven hun a thlen hma chu. India a kan thil hmachhawn hi mi hian an hrethiam pha tak tak em le? Mi maktaduai 300 lek lek retheih lutukna leh khawih thianglo (untouchable) an nihna avanga tang awmnaah hian? Heng dinhmun bik (special situations), khawvel hmun hrang hrangah a tam hle, hian mi thilphal tawpkhawk an mamawh. Mahni intodelh thei lawk lo tur tih vela in sawithaihna hi daltu nasa tak a ni thei. Hemi avang hian kan finna leh hriatfiahna, he

Page 135: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

134 Tui Mal Far Tam Zawk

rawngbawlna chhuizauna te (discernment and research) kan thilpek chungchangah kan hmang lovang tihna a ni lo. A taka field-a sum chungchang leh project enkawl chungchanga thawktu dik tak rawih hi thil pawimawh ber a ni. Amaherawhchu, thil tlem te pawh a kal dikloh pawn hnawk/buai kan nei thin. History chuan hetiang hnawk/buai kara Pathian hnathawh hi a hun laia kan hriat aiin a nasa daih zawk tih a ti lang. Mihring, kohhran emaw pawl thenkhat chuan project fuh lova pawisa khawhral angah an in ngai a ni mahna, mahse vanram an thlen hunah chuta an sum thawh rah tha tak an hmuh maithei a ni.

Heng zawng zawngah hian finna leh remhriatna (common sense) kan mamawh a, a bikin chhiatna thlenthei duhthu samna (destructive idealism) ka tih mai laka fimkhur a pawimawh. He duhthu samna hi duhtuina chi khat (idealism and perfectionist streak), tam takina kan neih, nena kan kawp chuan hnualna, inlungruallohna leh buai nuai nuaina tam tak a thlen thei. Hetiang a nih avangin tu emaw zirtirna emaw thil tum vawrh chhuak leh midang, kohhran dang, leh pawl dang thil thih leh an nihna diklo taka pholanna lehkhabu tam tak a awm a ni. Hei aia tam finna, dawhtheihna leh inngaihtlawmna chuan thil tak tak ropui zawk leh hnehna nunah thui tak min hruai thei ang.

He bung ka han ziah zawh rualin mission leh kohhran hruaitu zingah hian ka damchhunga ka hriat zawng zawng aia thuinhmuhlohna a nasa a ni. Bible ring mi leh Pathian ram zauna ngaipawimawh mi (evangelical) angah miten hmu se tih duh pawl lian tak an awm a, mahse hriattham mang lova kan rinna laimu thenkhat

Page 136: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

135Thu Belh: Hnawksiology/Appendix: Messiology

hnawl anga lang leh si an ni. Entirnan, Krista tellova awmte bo zia leh kan aia Krista a thihna leh thurin pawimawh tak evangelical hruaitu leh pawlte kum za tam chhunga an innghahna leh rinna an ngaipawimawh lo.

Lehkhabu tam tak hian Kohhran leh tuna khawvel huap evangelical thli tleh hi an sawisel nasa hian ka hria. He thli tleh hian khawvel ram zawng zawng deuh thaw leh mi maktaduai za tam a huam tel si a. Hudson Taylor, John Stott, Billy Graham, John Calvin, Watchman Nee, Bakht Singh, William Carey, Dr. Francis Schaeffer, Charles Spurgeon, D.L. Moody, Festo Kivengere, William Booth, John Wesley, Amy Carmichael, Augustine of Hippo leh mi za tam dangte, he thli tleh hi vawiin nia a nihna thlentirtute hian an tidiklova, an lo thelh e an ti niin a lang. Chutiang chiah chuan sawi lo mahse, an thuziakin chutiang chu a kawk si a. An lehkhabu lar tak takah hian thil tha tam tak an sawi, mahse thudik atanga tihsualah an pakai an pakaia, a chhiartute chu ringhlel leh buaiin a siama Krista taksaah nasa takin inremlohna a thlena, kohhran engemawzatah inthenna a thlen phah a ni. A rahchhuah chu anmahni lawina kohhran emaw pawl (church or denomination) sawiselna a ni fo. Tichuan Bible thutaka innghat ni si lovin tam takin an kohhran chhuahsanin kohhran thar an dina. Ka tan chuan hnawkna (Messiology) sang lehzuala pakainaah ka ngai. Chumi karah chuan finna, hmangaihna leh hriatfiahna kan mamawh zual sauhvin ka hria. Harsatna leh chona kara “kan mitin Isua en tlat” chunga hmalam pan kan mamawh.

Ka lehkhabu hi hemi thleng i chhiar tawh chuan,

Page 137: “He lehkhabu hi kum tam tak Pathian nena leng dun, leh

136 Tui Mal Far Tam Zawk

i hnen atanga email dawn ka duh khawp mai. I nuna Pathian hnathawh min hriattir la ka ti. Ka lehkhabu ziak dangte i chhiar leh chhiar loh min hrilh la min pui nasa viau ang: Revolution of Love, Literature Evangelism, Hunger for Reality (originally Come Live Die), No Turning Back leh ka ziah hnuhnun ber Drops from a Leaking Tap. Kan tihral zawng hi maktaduai chuang, tawng 50 velin a ni tih hi awih har ka ti.

He lehkhabu atanga engtikawng zawng emawa malsawmna i dawng a nih chuan, min hriattir la ka duh hle. He email address ah hian min hriattir dawn nia: [email protected]