;+3Lo ;+;b

k|ltlglw ;ef

cGt/f{li6«o ;DaGw ;ldlt

g]kfn jfo';]jf lgudsf] hxfh vl/b ;DaGwL

cWoog k|ltj]bg, @)&^

cGt/f{li6«o ;DaGw ;ldltsf] ;lrjfno

l;+xb/af/, sf7df8f}+

विषय सूची

परिच्छेद एक ............................................................................................................................................... 1

प्रािवभिक ................................................................................................................................................... 1

१.१ पृष्ठिूवि ..................................................................................................................................... 1

१.२ उपसविविको गठन....................................................................................................................... 2

१.३ उपसविवि गठनको उदे्दश्य .............................................................................................................. 2

१.४ उपसविविको अध्ययन के्षत्र ि सियािवि .......................................................................................... 2

१.५ अध्ययन विवि ............................................................................................................................ 3

१.६ अध्ययनको सीिा ....................................................................................................................... 4

१.७ प्रवििेदनको सिंचना .................................................................................................................... 4

परिच्छेद दुई ................................................................................................................................................ 5

विविन्न वनकायसगँको छलफल/अन्िवरि याबाट प्राप्त जानकािी िथा सविविको वनश्कषि ि वनदेशन .......................... 5

२.१ िहालेखा पिीक्षक (िलेप) को कायािलय ......................................................................................... 5

२.१.१ िहालेखा पिीक्षकको कायािलयबाट प्राप्त जानकािी .................................................................... 5

२.२ नागरिक लगानी कोष .................................................................................................................. 8

२.२.१ नागरिक लगानी कोषबाट प्राप्त जानकािी ................................................................................. 8

२.२.२ वनश्कषि िथा वनदेशन ............................................................................................................. 9

२.३ कििचािी सञ्चय कोष ................................................................................................................10

२.३.१ कििचािी सञ्चय कोषबाट प्राप्त जानकािी................................................................................10

२.३.२ वनश्कषि िथा वनदेशन ........................................................................................................... 11

२.४ साििजवनक खरिद अनुगिन कायािलय ........................................................................................... 12

२.४.१ साििजवनक खरिद अनुगिन कायािलयबाट प्राप्त जानकािी .......................................................... 12

२.४.२ वनश्कषि िथा वनदेशन ........................................................................................................... 13

२.५ िहान्यायावििक्ताको कायािलय ................................................................................................... 14

२.५.१ िहान्यायावििक्ताको कायािलयबाट प्राप्त जानकािी .................................................................. 14

२.६ िाइडबडी जहाज खरिदका बोलपत्रदािाहरु ................................................................................... 15

२.६.१ िाइडबडी जहाज खरिदका बोलपत्रदािाहरुबाट प्राप्त जानकािी ................................................... 15

२.७ नेपाल िायसेुिा वनगि ................................................................................................................ 15

२.७.१ नेपाल िायुसेिा वनगिबाट प्राप्त जानकािी ............................................................................... 15

२.७.२ नेिावनको प्रस्िाि िूल्याङ्कनकिािबाट प्राप्त जानकािी ............................................................. 16

२.८ ससं्कृवि, पयिटन िथा नागरिक उड्डयन िन्त्रालय ............................................................................. 17

२.८.१ ससं्कृवि, पयिटन िथा नागरिक उड्डयन िन्त्रालयबाट िाइडबडी (A330-200) जहाज खरिद सभबन्ििा

प्राप्त जानकािी ......................................................................................................................... 17

२.८.२ नेिावनले गिेको िाइडबडी (A330-200) जहाज खरिद सभबन्ििा वनश्कषि िथा वनदेशन .................. 19

२.८.२.१ िीि नपुगेको प्रस्िाि (Invalid Offer) ................................................................................... 19

२.८.२.२ िूल्य बृवि (Price Escalation) .............................................................................................. 21

२.८.२.३ Escrow Agent सभबन्िी .................................................................................................... 23

२.८.२.४ अविकिि उडान िाि क्षििा (Maximum Take-Off Weight) सभबन्ििा ........................................ 24

२.८.२.५ Airframe वनिाििा ि इवञ्जन वनिाििा Rolls Royce को सभबन्ििा .................................................. 25

२.९ न्यािोबडी (A320-200) जहाज खरिद सभबन्ििा ........................................................................... 25

२.१० वचवनयाँ जहाज खरिद सभबन्ििा ................................................................................................ 26

२.१०.१ वचवनयाँ जहाज खरिद सभबन्ििा नेिावनबाट प्राप्त जानकािी ...................................................... 26

२.१०.२ वनश्कषि िथा वनदेशन ........................................................................................................ 26

२.११ नेपाल सिकािलाई वनदेशन िथा सझुािहरु .................................................................................. 28

२.११.१ नेिावन व्यिस्थापन सभबन्िी .............................................................................................. 28

२.११.२ नेिावनको विविय व्यिस्था सभबन्िी .................................................................................... 30

२.११.३ आयोग गठन सभबन्िी ....................................................................................................... 30

अनुसचूी एक ............................................................................................................................................ 31

नेपाल िायुसेिा वनगिको विविय अिस्था .................................................................................................... 31

अनुसचूी दुई ............................................................................................................................................ 41

स्थलगि अध्ययन िथा अन्िवरि याका िस्िीिहरु ........................................................................................... 41

1

परिच्छेद एक

प्रािवभिक

१.१ पृष्ठिूवि

नेपाल सरकार संस्कृति, पर्यटन िथा नागररक उड्डर्न मन्त्रालर् अन्त्िगयि रहकेो नेपाल वार्सेुवा तनगम (नेवातन)

मलुकुको एकमार रातरिर् ध्वजावाहक तनकार् हो । र्सको स्थापना तव.सं. २०१५ सालमा तवतिन्त्न व्र्ति, एजने्त्सी िथा

संस्थालाई हवाई र्ािार्ाि सेवा उपलब्ध गराउने उद्दशे्र्का साथ िएको तथर्ो । र्सले Douglas DC-3 Dakota

नामक जहाजबाट आफ्नो हवाइ उड्डर्न र्ाराको शरुुवाि गरेको तथर्ो । समर् क्रमसँग ैर्सले ट्वीन वटर, न्त्र्ारो बडी,

वाइड बडी लगार्िका जहाजहरु खररद गरी वा िाडामा ल्र्ाई आफ्नो व्र्वसार् अगातड बढाइरहकेो पाउन सतकन्त्छ । हाल

अन्त्िरायतरिर् उडानका लातग तनगमसँग २ थान वाईड बडी जहाज, २ थान न्त्र्ारो बडी जहाज र १ थान बोईङ्ग जहाज रहकेा

छन ्िने आन्त्िररक उडानका लातग ३ थान ट्वीन वटर, २ वटा MA 60 र ४ वटा Y12E तवमानहरु रहकेा छन ्। उडानका

साथसाथै तनगमले नेपालमा आउने अन्त्िरायतरिर् वार्सेुवा कम्पनीहरुलाई ितूमस्थ प्रबन्त्ध सेवा (Ground Handling

Service) प्रदान गरररहकेो छ ।

र्सले गरेका धेरै जसो जहाज खररदका कार्यहरु तववातदि बन्त्द ैआएका पाइन्त्छन ्। पतछल्लो समर्मा तनगमबाट

गररएको दईुवटा वाइड बडी जहाजहरुको खररद कार्य समेि तववाद मिु हुन सकेन । उि खररद प्रतक्रर्ाका सम्बन्त्धमा

खासगरी महालेखा परीक्षकको ५५ औ ंप्रतिवदेनले रतुटहरु औलं्र्ाएपतछ प्रतितनतध सिाको बैठकमा समिे र्ो तबषर्ले

प्रवशे पार्ो । साथै सो तबषर्लाई रातरिर् स्िरका सञ्चार माध्र्म, तडतजटल सञ्चार माध्र्म र सामातजक सञ्जालहरुले

उच्च प्राथतमकिाका साथ प्रकाशन/ प्रशारण गरे । समाजका तवतिन्त्न िह र िररकामा र्स सम्बन्त्धमा चचाय पररचचाय हुन

थाले । आफ्नो कार्यक्षेरमा पने संस्कृति, पर्यटन िथा नागररक उड्डर्न मन्त्रालर् अन्त्िगयिको तनकार्ले गरेको खररद

प्रतक्रर्ाका सम्बन्त्धमा उठेको तववाद िएकाले र्स तवषर्ले संघीर् संसद, प्रतितनतध सिाले गठन गरेको अन्त्िरायतरिर्

सम्बन्त्ध सतमतिको ध्र्ानाकषयण गर् र्ो । िि ् पचाि ् सतमतिको तमति २०७५/०८/०७ मा बसेको बैठकमा उपरोि

मन्त्रालर्का मा. मन्त्री, सतचव, नेवातनका अध्र्क्ष र महाप्रबन्त्धक सतहिको सहिातगिामा नेवातनको जहाज खररद

प्रतक्रर्ामा उठेका तववादका सम्बन्त्धमा छलफल िएको तथर्ो ।

सतमतिले सरोकारवाला तनकार्हरुबाट जहाज खररद सम्बन्त्धमा सावयजतनक िएका कुराहरुका बारेमा प्रारतम्िक

जानकारी तलइसकेपतछ नेवातनले गरेको वाईड बडी जहाज लगार्ि अन्त्र् जहाजहरु (न्त्र्ारोबडी, तचतनर्ाँ) को खररद

2

प्रतक्रर्ा, नेवातनको सञ्चालन िथा व्र्वस्थापन लगार्िका तवषर्हरुमा गतहरो अध्र्र्न हुनपुने कुरा महशसु गरी सो

सम्बन्त्धमा अध्र्र्न गरी सतमतिमा प्रतिवदेन पेश गनय एक उपसतमति गठन गने तनणयर् गरेको तथर्ो ।

१.२ उपसविविको गठन

सतमतिको तमति २०७५/०८/०७ गिेको ११ औ ं बैंठकबाट सतमतिका सदस्र् मा. श्री प्रकाश मान तसंहको

संर्ोजकत्वमा मा. श्री नारद मतुन राना र मा. श्री रेनकुा गरुुË सदस्र् रहकेो िीन (३) सदस्र्ीर् नेपाल वार्सेुवा तनगमको

जहाज खररद सम्बन्त्धमा अध्र्र्न गनय उपसतमति गठन गरेकोमा सतमतिको २०७५/०८/१९ मा बसेको १२ औ ंबैठकले

र्सअतघ तमति २०७५/०८/०७ मा बनाएको उपसतमतिलाई पनुगयठन गद ैसतमतिका सदस्र् मा. श्री दीपक प्रकाश िट्टको

संर्ोजकत्वमा दहेार् बमोतजमको ५ (पाँच) सदस्र्ीर् नेपाल वार्सेुवा तनगमको जहाज खररद सम्बन्त्धी उपसतमति गठन

गरेको तथर्ो ।

मा. श्री दीपक प्रकाश िट्ट - संर्ोजक

मा. श्री तदव्र्मतण राजिण्डारी - सदस्र्

मा. श्री रेनकुा गरुुË - सदस्र्

मा. श्री सरला कुमारी र्ादव - सदस्र्

मा. श्री सदुन तकरािी - सदस्र्

१.३ उपसविवि गठनको उदे्दश्य

र्स उपसतमति गठनको मखु्र् उद्दशे्र् नेपाल वार्सेुवा तनगमको जहाज खररद सम्बन्त्धमा अध्र्र्न गरी सोको

प्रतिवदेन सतमतिमा पेश गनुय रहकेो तथर्ो ।

१.४ उपसविविको अध्ययन के्षत्र ि सियािवि

र्स उपसतमतिले तनधायररि उद्दशे्र् प्राप्त गनयका लातग नेपाल वार्सेुवा तनगमको जहाज खररद सम्बन्त्धी तवस्ििृ

कार्यप्रतक्रर्ा, सोसँग सम्बतन्त्धि काननूी प्रावधानहरु, सो खररदका लातग ऋण प्रदार्क संस्थाहरु - नागररक लगानी कोष र

कमयचारी सञ्चर् कोष, सो कार्यको लेखापरीक्षण गने महालेखा परीक्षकको कार्ायलर्, खररद कार्यको अनगुमन गने

सावयजतनक खररद अनगुमन कार्ायलर् लगार्ि महान्त्र्ार्ातधविाको कार्ायलर्, नेपाल वार्सेुवा तनगमका अवकाश प्राप्त

कमयचारीहरु, वाइडबडी जहाज खररदका बोलपरदािाहरुलाई आफ्नो अध्र्र्नको क्षेर बनाएको तथर्ो ।

र्स उपसतमतिको समर्ावतध एक मतहना िोतकएकोमा अध्र्र्न कार्य नसतकएको हुदँा उपसतमतिको म्र्ाद

२०७५/०९/२३ गिेको सतमतिको बैठकबाट १ मतहना, २०७५/१०/२७ गिेको सतमतिको बैठकबाट १ मतहना,

3

२०७५/१२/०१ गिेको सतमतिको बैठकबाट १ मतहना र २०७५/१२/२४ गिेको सतमतिको बैठकबाट थप १ मतहना गरर

जम्मा ४ पटक म्र्ाद थप गररएको तथर्ो ।

१.५ अध्ययन विवि

र्स उपसतमतिले आफ्नो अध्र्र्नका लातग दहेार् बमोतजमका तवतधहरु अवलम्बन गरेको तथर्ो ।

१.५.१ छलफल/अन्िवरि या

उपसतमतिले आफ्नो अध्र्र्नको तसलतसलामा अतख्िर्ार दरुुपर्ोग अनसुन्त्धान आर्ोगका प्रमखु आर्िु,

महान्त्र्ार्ातधविा, संस्कृति, पर्यटन िथा नागररक उड्डर्न मन्त्रालर्का पवूय मन्त्रीहरु एव ं पवूय सतचवहरु, मन्त्रालर्का

बहालवाला सतचव, नेपाल वार्सेुवा तनगमका कार्यकारी अध्र्क्ष, महाप्रबन्त्धक, पवूय प्रबन्त्ध तनदशेकका साथै नेपाल

वार्सेुवा तनगम, महालेखा परीक्षकको कार्ायलर्, नागररक लगानी कोष, कमयचारी सञ्चर् कोष, सावयजतनक खररद

अनगुमन कार्ायलर्, महान्त्र्ार्ातधविाको कार्ायलर्का पदातधकारीहरु, नेपाल वार्सेुवा तनगमका अवकाश प्राप्त

कमयचारीहरु, वाइड बडी जहाज खररदका बोलपरदािाहरु लगार्ि अन्त्र् सरोकारवालासँग छलफल/अन्त्ितक्रय र्ा गरेको

तथर्ो ।

१.५.२ विविन्न वनकायबाट प्राप्त विििण एिं सािाग्रीहरुको अध्ययन

अध्र्र्नको क्रममा उपसतमतिले संस्कृति, पर्यटन िथा नागररक उड्डर्न मन्त्रालर्, नेपाल वार्सेुवा तनगम,

कमयचारी सञ्चर् कोष, नागररक लगानी कोष, सावयजतनक खररद अनगुमन कार्ायलर्, महान्त्र्ातधविाको कार्ायलर्,

महालेखा परीक्षकको कार्ायलर् लगार्िका तनकार्हरुबाट प्राप्त तलतखि दस्िावजे िथा तववरणहरुको अध्र्र्न गरेको

तथर्ो ।

१.५.३ स्थलगि वनरिक्षण

अध्र्र्नको क्रममा उपसतमतिले तमति २०७५/१२/७ मा तरिवुन अन्त्िरायतरिर् तवमानस्थलमा रहकेो नेपाल

वार्सुेवा तनगमले खररद गरेको वाइड बडी जहाजको स्थलगि अवलोकन गरेको तथर्ो ।

१.५.४ विविन्न सिोकाििाला वनकायहरुसँग अन्िवरि या िथा स्थलगि भ्रिण

अध्र्र्नको क्रममा उपसतमतिले तवतिन्त्न तमतिमा तवमान खररदसँग सम्बतन्त्धि सरोकारवाला कार्ायलर्हरुको

भ्रमण गरी िि ्िि ्कार्ायलर्का पदातधकारीहरुसँग छलफल/अन्त्ितक्रय र्ा गरेको तथर्ो । र्स क्रममा उपसतमतिले तमति

4

२०७५/८/२४ मा नागररक लगानी कोष, सोहीतदन महालेखा परीक्षकको कार्ायलर्, तमति २०७५/८/२८ गिे कमयचारी

सञ्चर् कोषको कार्ायलर्, तमति २०७५/९/२५ मा सावयजतनक खररद अनगुमनको कार्ायलर् र तमति २०७५/१२/८ मा

नेपाल वार्सेुवा तनगमको केतन्त्िर् कार्ायलर्को भ्रमण गरेको तथर्ो ।

१.६ अध्ययनको सीिा

र्स अध्र्र्नमा अध्र्र्न सामाग्रीहरुको अिाव, तवज्ञिाको कमी, स्रोि साधनको कमी जस्िा सीमाहरु रहकेा छन ्।

१.७ प्रवििेदनको संिचना

र्ो प्रतिवदेनमा जम्मा दईुवटा पररच्छेद रहकेा छन ्। पररच्छेद एकमा प्रारतम्िक रहकेो छ र सो अन्त्िगयि अध्र्र्नको

पषृ्ठितूम, उपसतमतिको गठन, उपसतमति गठनको उद्दशे्र्, उपसतमतिको अध्र्र्न क्षेर र समर्ावतध, अध्र्र्न तवतध,

अध्र्र्नको सीमा र प्रतिवदेनको संरचना रहकेा छन ्। पररच्छेद दईुमा तवतिन्त्न तनकार्सँगको छलफल/अन्त्ितक्रय र्ाबाट प्राप्त

जानकारी िथा सतमतिको तनश्कषय िथा तनदशेन रहकेा छन ् ।

5

परिच्छेद दुई

विविन्न वनकायसगँको छलफल/अन्िवरि याबाट प्राप्त जानकािी िथा सविविको

वनश्कषि ि वनदेशन

र्स अध्र्र्न उपसतमतिले आफ्नो अध्र्र्नको तसलतसलामा नेपाल वार्सेुवा तनगमको जहाज खररदसँग

सम्बतन्त्धि तवतवध पक्षहरुका सम्बन्त्धमा सरोकारवाला तनकार्/व्र्तिहरुसँग तवतिन्त्न चरणमा छलफल गरेको तथर्ो । िी

तनकार्हरुबाट प्राप्त जानकारी एव ंतववरण दहेार् बमोतजम रहकेा छन ्।

साथै वाइडबडी, न्त्र्ारोबडी, तचतनर्ाँ जहाज, ट्वीन वटर लगार्िका जहाजहरुको खररद, प्रातप्त, सञ्चालन िथा

व्र्वस्थापन सम्बन्त्धी नेपाल वार्सेुवा तनगमबाट प्राप्त तववरण एव ंकागजािहरु, र्ी जहाजहरु खररद सम्बन्त्धमा उठेका

तवषर्हरुका बारेमा संस्कृति, पर्यटन िथा नागररक उड्डर्न मन्त्रालर्, नेवातन, कमयचारी सञ्चर् कोष, नागररक लगानी

कोष, सावयजतनक खररद अनगुमनको कार्ायलर्बाट प्राप्त मौतखक एव ं तलतखि जानकारीहरु, महान्त्र्ार्ातधविाको

कार्ायलर्को धारणा, नेवातनको तवतिर् िथा व्र्वस्थापकीर् अवस्थाका बारेमा प्राप्त तलतखि एव ंमौतखक तववरणहरु,

संस्कृति, पर्यटन िथा नागररक उड्डर्न मन्त्रालर्का पवूय मन्त्रीहरु, पवूय सतचवहरु, अतख्िर्ार दरुुपर्ोग अनसुन्त्धान

आर्ोगका प्रमखु आर्िु, महालेखा परीक्षक लगार्िसँग गररएको छलफलका आधारमा उपसतमति दहेार् बमोतजमको

तनश्कषयमा पगु्द ैसरोकारवाला तनकार्हरुलाई आवश्र्क तनदेशनहरु तदनका लातग तसफाररस गदयछ ।

२.१ िहालेखा पिीक्षक (िलेप) को कायािलय

२.१.१ िहालेखा पिीक्षकको कायािलयबाट प्राप्त जानकािी

मलेपको काम संतवधान बमोतजम सम्पणूय सरकारी तनकार्हरुको लेखापरीक्षण गरी सोको वातषयक प्रतिवदेन

रारिपति समक्ष पेश गने हो र सो प्रतिवदेन रारिपतिबाट संसदमा पठाउने व्र्वस्था रहकेो छ ।

लेखापरीक्षण प्रतक्रर्ााः सवयप्रथम लेखा पररक्षण गने, सो पचाि परीक्षणबाट देतखएका तवषर्हरुका सम्बन्त्धमा

सम्बतन्त्धि तनकार्सँग छलफल गने र प्रारतम्िक प्रतिवदेन उि तनकार्लाई तदने, ३५ तदनको समर्सम्म

प्रतिवदेनले औलं्र्ाएका कुराहरु सच्र्ाउन सतकने । त्र्स पचाि ्अतन्त्िम प्रतिवदेन िर्ार गररने, र्ो संतक्षप्त हुन्त्छ,

तवस्ििृ कुरा प्रारतम्िक प्रतिवदेनमा हुन्त्छ । पतरकामा आएका कुराहरुका आधारमा निई िथ्र्मा आधाररि िएर

लेखापरीक्षण गने गररन्त्छ ।

6

नेपाल वार्सेुवा तनगमले खररद गरेको वाइड बडी जहाज सम्बन्त्धमा मलेपको ५५ औ ंप्रतिवदेनले तवस्ििृ कुरा

औलं्र्ाएको तथएन, त्र्ो अपरुो तथर्ो । उि प्रतिवदेनमा आ. व. २०७३/०७४ सम्मको तस्थतिको

लेखापरीक्षणबाट दतेखएका कुराहरु मार उल्लेख गररएको तथर्ो । जहाज आउनिुन्त्दा अगातडका कुराहरुका

आधारमा मार लेखापरीक्षण गररएको तथर्ो । जहाज आएपतछ खररद प्रतक्रर्ा, ििुानी प्रतक्रर्ा, जहाजको िौल

लगार्िका तवस्ििृ कुराहरु आव ०७४/७५ को लेखापरीक्षण प्रतिवदेनमा आउनेछ । प्रतिवदेनमा जहाज A330-

200 लेख्नकुो मिलब लेखापरीक्षण गदाय तवमान आइसकेको तथएन । अब आउने प्रतिवदेनमा A330-243 को

बारेमा उल्लेख हुनेछ ।

मलेप प्रतिवदेनमा र्ो तवषर् उल्लेख हुनअुतघ नेपाल वार्सेुवा तनगम, अथय सतचव, पर्यटन सतचवलाई बोलाएर

छलफल गररएको तथर्ो ।

सावयजतनक खररद ऐनमा कमजोरी रहकेो िन्त्न ुिन्त्दा पतन सो ऐनको पालनामा कमजोरी दतेखएको छ । सावयजतनक

खररद ऐन, तनर्मावली अन्त्िरायतरिर् मापदण्ड बमोतजम रहकेो छ । सावयजतनक खररद ऐनको प्रस्िावनाको

िावनालाई समटेेर टेण्डर गरेको दाबी नेपाल वार्सेुवा तनगमको छ । िर टेण्डर ि वास्ितवक कुरामा आधाररि

िएर गनुयपर् थ्र्ो।

खररद ऐनमा नै टेन्त्डर गदाय खररद गररने ब्राण्ड खलुाउन ुहुदँनै िनेको छ । A330-200 तवमान नै चातहर्ो िनेपतछ

ि त्र्ो उत्पादन तवक्री गने एउटै कम्पनी छ, सोझ ैखररद गरेको िए हुन्त्थ्र्ो, टेण्डर तकन गनुयपथ्र्ो र ?

सावयजतनक खररद ऐन, २०६३ अनसुार वाइड बडी जहाजको खररद प्रतक्रर्ा तमलेको छैन । स्पेतशतफकेसन बनाउँदा

ब्राण्ड, प्र्ाटेन्त्ट, िेडमाकय उल्लेख गरेर बनाउन तमल्दनैथ्र्ो ।

ऐनले ब्राण्ड उल्लेख गनुयपने िए स्पेतशतफकेसनमा “सो सरह” उल्लेख गनुयपने िनेको छ, िर त्र्सो गररएन । “सो

सरह” उल्लेख गरेको िए बोइङ आउँथ्र्ो िन्त्ने नेवातनको िकय रहकेो छ । नेवातन को तनर्ि एर्रबसको जहाज नै

तकन्त्ने रहकेो दतेखन्त्छ ।

जहाजको खररद तनमायणकिाय एर्रबससँग निई िेस्रो पक्ष माफय ि गररएको छ । एर्रबसले आफ्नो वबेसाइटमा नै

तदने छुट, वारेन्त्टी लगार्िका कुराहरु उल्लेख गरेको हुन्त्छ ।

तनगमले एर्रबसबाटै जहाज खररद गनुयपने तथर्ो िातक उसलाई व्र्वस्थापन गनय सतजलो होस ्।

7

परुानो जहाज तकन्त्ने काननूी प्रावधान प्रर्ोग गरेर नर्ाँ जहाज तकतनएको छ । नर्ाँ जहाज खररद गनुयपदाय नेवातन को

खररद तवतनर्मावलीको तनर्म २३६(१) प्रर्ोग गनुयपने तथर्ो, िर र्हाँ परुानो जहाज तकन्त्ने तनर्म २३६(२) प्रर्ोग

गरेर नर्ाँ जहाज तकनेको दतेखन्त्छ ।

एर्रबसबाटै जहाज खररद गनुयपदाय सावयजतनक खररद ऐन, २०६३ को दफा ४१ ले अतधकार तदएको तथर्ो ।

आव्हान परमा एक हजार घण्टा उडान अवतध नकाटेको िनेपतछ एजने्त्टसँग तकन्त्न पाइने मनसार्ले कार्य गरेको

पाइन्त्छ।

नेपाल सरकारले पतन नर्ाँ जहाज तकन्त्ने िनेर नै जमानि तदएको छ । नर्ाँ जहाज तनमायिा कम्पनीसँग मारै तकन्त्न

पाइन्त्छ, अरुसँग पाईदंनै । नेवातनका कुराहरु तवरोधािाषी दतेखन्त्छन ्।

नर्ाँ तकन्त्नपुदाय तनमायिा कम्पनीहरुबीच प्रतिस्पधाय गराउनपुछय िन्त्ने ऐनमा व्र्वस्था छ ।

तसधै एर्रबससँग तकनेको िए उसँग कतमशन, ग्र्ारेन्त्टी, वारेन्त्टी लगार्ि अन्त्र् मोलमोलाई गनय सतकन्त्थ्र्ो । साथ ै

उसले ६ मतहना अगातड नै नेवातन को जहाजका कमयचारी र पाइलटलाई बोलाएर िातलम तदने व्र्वस्था समिे गने

गदयछ । िर त्र्सो नगदाय ममयिसंिार सम्बन्त्धी िातलममा करोडौं खचय िएको दतेखएको छ ।

HiFly र एर्रबस बीचको सम्झौिा अनसुार ज ेज ेिातलमहरु तदनपुने ितनएको छ, त्र्ो अनसुार नेवातनलाई

तदइएको छैन ।

सावयजतनक खररद ऐन अनसुार टेण्डर हाल्ने कम्पनीले धरौटी राख्नपुने व्र्वस्था छ िने र्ो तनर्म खररद प्रतक्रर्ामा

ि पतहले नै पैसा ििुानी गररएको छ । र्सरी हदेाय खररद ऐन राम्रोसँग पालना गररएको दतेखदंैन ।

सबै पैसा एर्रबसले पाएको हनुपुर् थ्र्ो । र्स अतघ न्त्र्ारोबडी खररद गदाय ४ दशेका राजदिूलाई अथय मन्त्रालर्मा

बोलाएर र्स प्रतक्रर्ामा कुनै अतनर्तमििा िएको छ/ छैन िनेर बझु्ने कार्य गररएको तथर्ो ।

जहाज नर्ाँ आएको छ िर प्रतक्रर्ागि रतुट हुनाले सरकारलाई घाटा िएको छ । तनगमले पाउनपुने सतुवधा पाउन

सकेन ।

र्ो जहाज ७/८ घण्टा उडेपतछमार रोतकनपुने हो िर अतहले छोटो दरूीमा उडान गरररहदँा िोतल तछटै्ट इतन्त्जनमा

समस्र्ा आउन सक्ने हुन्त्छ । छोटो दरूीमा मारै उड्दा इतन्त्जन सेट नै निएको हुनसक्छ, त्र्सैले जहाजमा बारम्बार

समस्र्ाहरु आइरहकेा छन ्।

बोलपर आह्वान (RFP) र सम्झौिा मा फरक फरक कुरा उल्लेख िएको दतेखन्त्छ, offer मा २४२ टन िनेको

छ िने सम्झौिामा २३० टन छ ।

8

र्ो खररद प्रतक्रर्ाका दौरान तवतिन्त्न तनकार्का ३१ जना कमयचारीहरुले तवदशे भ्रमण गदाय १ करोड ११ लाख

भ्रमण खचय िएको छ ।

तबलम्व शलु्क सम्बन्त्धमा असमान तकतसमको प्रावधान सम्झौिामा छ ।

नेवातन ले कमयचारी सञ्चर् कोष र नागररक लगानी कोषलाई पैसा तिनय सतक्दन ितनसकेको छ र सो का लातग

सरकारसँग गहुार मातगरहकेो छ ।

२.२ नागरिक लगानी कोष

२.२.१ नागरिक लगानी कोषबाट प्राप्त जानकािी

A330- 200 वार्रु्ान खररद गने िनेर २०७४/०१/०७ को नेपाल सरकार (मन्त्रीपररषद)् ले तनणयर् गरेको

तथर्ो ।

वाइडबडी तवमान खररदमा नागररक लगानी कोषबाट १२ अबय लगानी गररएको हो ।

एउटा जहाजमा नागररक लगानी कोषको १२ अबय लगानी र पतहलो हकदाबी रहने िन्त्ने छ िने अको जहाजमा

लगानी कोषको दोस्रो हकदाबी रहने िन्त्ने रहकेो छ ।

नेपाल सरकाले जमानी तदएको सरकारी संस्थामा कोषलाई लगानीको बन्त्दजे छैन ।

नेवातनले सबै तवतध परु् र्ाएर खररद गनय लागकेा छौं, िनेर तवश्वश्ि रहन अनरुोध गरेको तथर्ो ।

नेवातनले व्र्वसातर्क र्ोजनाको तवस्ििृ तववरण तदएको तथर्ो ।

फाइदा हुने नहुने कुरा चाटयर एकाउन्त्टेण्टसँग तवशे्लषण गराएका तथर्ौं र सो तवशे्लषणको आधारमा ऋण तदइएको

तथर्ो ।

ऋण िथा जमानि ऐन बमोतजम ऋण तदने िनेर नेपाल सरकारले र्स कोषलाई तनदशेन तदएको तथर्ो । नेपाल

सरकारको तनदशेन मान्त्न ुकोषको पतन कियव्र् हो ।

ऐनमा नागररक लगानी कोषले तदएको ऋण तफिाय गनय उसको तधिो कब्जा गनय सक्ने व्र्वस्था छ ।

9

ऋण तदने बेला पररर्ोजना तवशे्लषण गनुयपने र तवतिर् व्र्वस्थापनको चलन चल्िीको मापदण्ड अनसुार 70:30

को अनपुािमा नागररक लगानी कोष र नेवातन को लगानी हुनपुने तथर्ो । िर जोतखम अतलकति बढी नै तलइएको

तथर्ो ।

नेवातनले राम्रो व्र्ापार गरोस ्र कमाएर र्स कोषलाई पैसा तफिाय गरोस ्िन्त्ने नै कोषको चाहना हो । नेवातनले राम्रो

व्र्ापार गर् र्ो िने रारिलाई पतन तहि हुने तथर्ो ।

कोष नेवातनसँग सम्पकय म ैछ र कागजाि र आवश्र्क परहरु मागकेा छौं ।

प्रत्र्ेक रैमातसक मसान्त्िमा कोषलाई व्र्ाज तदनपुछय ।

शरुु प्रस्िाव एउटा जहाजको तथर्ो, रारि बैंकले ििुानीको बेला अको जहाजको गरेको दतेखन्त्छ ।

पनु:ििुानीको व्र्वस्था िइतदने हो िने कोषलाई सहज हुने तथर्ो ।

२.२.२ वनश्कषि िथा वनदेशन

नेपाल सरकारको जमानिमा नेपाल वार् ु सेवा तनगमलाई जहाज खररद गनय ऋण तददंा सो ऋण प्रस्िावको

तसलतसलामा पेश गररएको व्र्ापाररक र्ोजना, तविीर् प्रक्षेपण र व्र्ापार संिावनाका अवर्वहरु पतुि हुने आधारहरु नै

प्रिावकारी रुपमा तवशे्लषण गररएको पाईएन । साथ ैऋणको साँवा िथा ब्र्ाज ििुानी तनर्तमि रुपमा हुन सक्ने पतुि हुन े

तवश्वसनीर् आधारको रुपमा तलइने नगद प्रवाहको समतिगि एवम ्प्रिावकारी अध्र्र्न नै नगरी केवल नेपाल सरकारको

बढीमा रु १२ अबयसम्मको ऋण रकममा जमानि बस्ने प्रत्र्ाितूिको आधारलाई उच्चिम ्महत्व तदई ऋणको साँवा िथा

व्र्ाज ििुानी नहुने अवस्थाको जोतखमलाई ध्र्ान नतदई ऋण प्रवाह गरेको दतेखन्त्छ । र्सरी संस्थाले क्रतमक रुपमा पाउन ु

पने साँवा िथा व्र्ाज र त्र्सले संस्थाको तविीर् अवस्थामा पानय सक्ने प्रिावको अध्र्र्न नै नगरर संस्थाको तनके्षपकिाय,

लगानीकिाय र राजश्व संकलनको समिे तहि तवपरीि हुन सक्ने गरी जोतखममा कजाय प्रवाह गरी हलेचेक्र्र्ाईपंणूय िवरबाट

कार्य गरेको दतेखन्त्छ ।

साथै, नागररक लगानी कोषले आफ्नो तनक्षेपको कररब १० प्रतिशि रकम (कजाय प्रवाह हुदँाको अवस्था) ऋण

लगानी गदाय कोषको आफ्नै लगानी सीमाको नीतिको सैद्धातन्त्िक सामन्त्जस्र् गरेको दतेखदँनै । लगानी जोतखम बहन गरेको

दतेखन्त्छ ।

10

वनश्कषि

नेपाल सरकारको जमानीमा नेपाल वार्सेुवा तनगमलाई कजाय प्रवाह गदाय राम्रोसंग अध्र्र्न र तवशे्लषण नगरी

लगानी प्रवाह गरेको ितेटन्त्छ । र्सले कोषमा रकम जम्मा गने नागररक तनके्षपकिायको रकम ठूलो जोतखममा पनय गएको

दतेखन्त्छ । सो तनणयर् गदाय सम्बतन्त्धि तनणयर्किायको ध्र्ान नपगुकेो ठहररन्त्छ ।

वनदेशन

१. नागररक लगानी कोषको सञ्चालक सतमति िथा व्र्वस्थापनमा व्र्ापक सधुार गने । लगानी प्रवाह गदाय आवश्र्क

अध्र्र्न, अनसुन्त्धान, रातरिर् िथा अन्त्िरायतरिर् काननूी मातमलाको जानकार िथा तवज्ञहरुको सल्लाह तलई तनणयर्

गनय तनदशेन तदने ।

२. तनके्षपकिायको जीवनिरको कमाई तनके्षप संकलन गने संस्थाले हलेचेक्र्र्ाई ंनगरी तवस्ििृ अध्र्र्न गरी मार लगानी

गने िथा दक्ष, र्ोग्र् र व्र्वसातर्क व्र्तिहरुलाई कार्यकारी प्रमखु र सञ्चालक सतमतिका पदातधकारी तनर्तुि गनय

तनदशेन तदने ।

३. एक अबय रुपैर्ाँ िन्त्दा बढीको लगानी गदाय सम्बतन्त्धि तवषर्को तवज्ञ र परामशयदािाहरुको रार् तलई मार लगानी गने

व्र्वस्था गनय तनदशेन तदने ।

४. आम नागररकको रकम उि जोतखमर्िु लगानीमा गएकोले उि ऋण रकम नेपाल वार्सेुवा तनगमसँग उठाउन वा

व्र्वस्थापन गनय सबै प्रकृर्ा िरुुन्त्ि अगातड बढाउन तनदशेन तदने ।

२.३ कििचािी सञ्चय कोष

२.३.१ कििचािी सञ्चय कोषबाट प्राप्त जानकािी

न्त्र्ारो बडीको व्र्ाज र तकस्िा समर्म ैआइरहकेो छ, १५ वषय अवतध रहकेो छ ।

नेवातन को वातषयक कमाई हदेाय ४ अबय Ground Handling र ४ अबय जति अरु कमाई हुने गदयछ ।

नेवातन कोषको मखु्र् ऋणी हो ।

खररदको पाटोमा कोष प्रवशे नगरौं िन्त्ने लागरे त्र्िा लातगएन । नेवातनको कुरामा तवश्वास गररर्ो ।

11

नेवातनको व्र्ापाररक र्ोजना र ििुानी र्ोजना अध्र्र्न (Payment Plan Study) गररर्ो ।

एउटा जहाजको गन्त्िव्र् दोहा, बैंकक, बैंग्लोर, बम्बई रहकेो छ िने दोस्रो जहाज चाहीं व्र्ापाररक र्ोजना अनसुार

उडेको छैन िन्त्ने बतुझएको छ ।

कोषको उद्दशे्र् सरुतक्षि लगानी गने नै हो, सरकारको ग्र्ारेन्त्टीमा लगानी गररएको हो ।

खररद, ििुानी सञ्चालन सम्बन्त्धी ग्र्ारेन्त्टी पाएपतछ ऋण उपलब्ध गराइएको हो ।

सरकारको ग्र्ारेन्त्टी मार निएर जहाज र जग्गा तधिो सरुक्षण गरेर ऋण तदएको हो ।

२.३.२ वनश्कषि िथा वनदेशन

नेपाल सरकारको जमानिमा नेपाल वार्सेुवा तनगमलाई खररद गनय ऋण तददंा सो ऋण प्रस्िावको तसलतसलामा

पेश गररएको व्र्ापाररक र्ोजना, तविीर् प्रके्षपण आतदलाई व्र्वसातर्क ढंगले पररक्षण गरी कजाय माग गने तनकार्को

व्र्ापाररक र्ोजना, तविीर् प्रके्षपण र व्र्ापार संिावनाका अवर्वहरुबाट पतुि हुने आधारहरु प्रिावकारी दतेखएमा मार

कजाय स्वीकृि गने कार्य कमयचारी सञ्चर् कोषबाट िएको दतेखएन । ऋणको साँवा िथा ब्र्ाज तनर्तमि रुपमा ििुानी हुन

सक्ने िन्त्ने पतुि हुने तवश्वसनीर् आधार एव ंनगद प्रवाहको समतिगि एवम ्प्रिावकारी अध्र्र्न नै नगरी केवल नेपाल

सरकारको बढीमा रु १२ अबय सम्मको ऋण रकममा जमानि बस्ने िन्त्ने तनणयर्को आधारलाई उच्चिम महत्व तदई ऋण

िथा व्र्ाज ििुानी नहुने अवस्थाको जोतखमलाई ध्र्ान नतदई ऋण प्रवाह गरेको दतेखन्त्छ । र्सबाट संस्थाले क्रतमक रुपमा

पाउन ुपने साँवा िथा व्र्ाज र संस्थाको तविीर् अवस्थामा पानय सक्ने प्रिावको अध्र्र्न नै नगरी संस्थाका सञ्चर्किायको

समिे तहि तवपरीि हुनसक्ने गरर जोतखममा कजाय प्रवाह गरर लापरवातह गररएको स्पि दतेखन्त्छ ।

साथै, कमयचारी सञ्चर् कोषले आफ्नो तनक्षेपको कररब ७.५ प्रतिशि रकम (कजाय प्रवाह हुदँाको अवस्था) ऋण

लगानी गदाय कोषको आफ्नै लगानी सीमाको नीतिको सैद्धातन्त्िक सामान्त्जस्र्िा कार्म गररएको दतेखदंनै । लगानी जोतखम

बहन गरेको दतेखन्त्छ ।

वनश्कषि

कमयचारी सञ्चर् कोषले आफ्नो लगानीको सरुक्षाको लातग लगानी पवूय जोतखमका सबै पक्षहरुको अध्र्र्न गनुय

पनेमा सो नगरी नेपाल सरकारको जमानीलाई मार ध्र्ानमा राखी लगानी गरेको दतेखन्त्छ । A330-200 (वाइडबडी)

12

को जहाज खररदमा गरैतजम्मवेारपणूय ढंगले ठूलो रकम लगानी गरेको पाइन्त्छ । जसले गदाय लाखौं नेपाली नागररकको सञ्चर्

कोष जोतखममा परेको उपसतमतिको तनश्कषय छ ।

एउटै संस्थालाई २३ अबय लगानी गदाय त्र्सको आतथयक सक्षमिा, सम्पणूय सम्पति, दातर्त्वका साथै आम्दानी र

खचयको तववरणलाई समिे वास्िा नगरर ठूलो रकम जोतखममा पारेको दतेखन्त्छ । र्सलाई कमयचारी सञ्चर् कोषको

व्र्वस्थापनको व्र्वसातर्क कार्य मान्त्न सतकदनै । र्ो सवयसाधारण नेपाली जनिाबाट जम्मा िएको तनक्षेपमातथ िएको

ठूलो लापरवाही हो िन्त्ने उपसतमतिको ठहर छ ।

वनदेशन

१. कमयचारी सञ्चर् कोषको सञ्चालक सतमति र व्र्वस्थापनमा ब्र्ापक पनुसंरचना गनुयपने आवश्र्किा दतेखएकोले

अतबलम्ब सो कार्य गनय नेपाल सरकारको ध्र्ान आकषयण गने ।

२. नेपाल वार्सेुवा तनगमबाट आफ्नो रकम उठाउन काननू बमोतजम प्रकृर्ा अगातड बढाई आम सञ्चर्किायहरुको

लगानीको सरुक्षणका उपार्हरु अवलम्बन गनय तनदशेन तदने ।

३. कमयचारी सञ्चर् कोष नेपाल सरकारको अगं निई एक िि (Trust) िएकोले र्स संस्थाले एक अबय िन्त्दा बढीको

लगानी गदाय सम्बतन्त्धि के्षरका तवज्ञहरुको रार् सझुाव तलएर मार लगानी गनय तनदशेन तदने ।

४. र्स प्रकारको जोतखमलाई ध्र्ानमा राखी तवतिन्त्न संघ, संस्था र आर्ोजनाहरुमा िएका सबै ठूला कजाय र लगानीको

सकू्ष्म ढंगले पनुरावलोकन गनय आवश्र्क गहृकार्य गनय तनदेशन तदने ।

५. एक अबय रुपैर्ा ँिन्त्दा बढी कजाय तलने ऋणी वा कम्पनी वा आर्ोजनाहरुमा कार्यरि कमयचारीहरु मध्र्े खररद प्रतक्रर्ामा

संलग्न सबैलाई कजाय, लगानी र असलुीका बारेमा पर्ायप्त जानकारी तदन िातलमको व्र्वस्था गनय जरुरी छ । साथै

तविीर् परामशयदािा तनर्िु गनय आवश्र्क छ ।

२.४ साििजवनक खरिद अनुगिन कायािलय

२.४.१ साििजवनक खरिद अनुगिन कायािलयबाट प्राप्त जानकािी

वाइड बडी जहाज खररदमा सामान्त्र् तसद्धान्त्िको समिे प्रर्ोग िएको पाईदंनै ।

प्रचतलि खररद ऐन तनर्मावली बमोतजम खररद गररएको दतेखंदनै ।

13

उि जहाज खररद सम्बन्त्धी तवस्ििृ तववरण/जानकारी र्स कार्ायलर्बाट सो खररद कार्यका सम्बन्त्धमा अध्र्र्न

गरी िर्ार गररएको प्रतिवदेनमा रहकेो छ ।

नेपाल वार्सेुवा तनगमको तवतनर्मावली सावयजतनक खररद अनगुमन कार्ायलर्को सहमति तलएर बनाइएको

तथएन ।

सावयजतनक खररद ऐन, तनर्मावलीमा आवश्र्क संशोधनका लातग मतन्त्रपररषदमा पेश गरेका छौ ।

२.४.२ वनश्कषि िथा वनदेशन

वनश्कषि

सावयजतनक खररद अनगुमनको कार्ायलर्ले नेपाल वार्सेुवा तनगमको तवमान खररद प्रकृर्ा गलि िएको िथ्र्

उपसतमतिसंगको छलफलमा स्वीकार गरेको छ ।

नेपाल सरकार, प्रधानमन्त्री िथा मतन्त्रपररषदको कार्ायलर्, सावयजतनक खररद अनुगमनको कार्ायलर्को मतंसर

२०७५ को अनगुमन प्रतिवदेनलाई सकारात्मक पहलका रुपमा तलँद ैसो प्रतिवदेन बमोतजम सम्बतन्त्धि अतधकारीहरुलाई

काननूी दार्रामा ल्र्ाई छानबीन प्रकृर्ा अगातड बढाउन आवश्र्क दतेखन्त्छ ।

वनदेशन

१. सरकारी तनकार्मा हुने खररदलाई व्र्वतस्थि गनय बनाइएको सावयजतनक खररद ऐनलाई समर् र पररतस्थति

अनरुुप पररमाजयन गनय नेपाल सरकारलाई तनदशेन तदने ।

२. सावयजतनक खररद अनगुमन कार्ायलर्को अनगुमनको जवाफदतेहिा, तजम्मवेारी, काम, कियव्र् र प्रकृर्ा

तफिलो िएकोले सक्षम, सशि र पारदशी बनाउन नेपाल सरकारलाई तनदशेन तदने ।

३. आवश्र्किा बमोतजम खररद ऐन, तनर्मावली र तवतनर्मावलीहरुमा एकरुपिा ल्र्ाउन नेपाल सरकारलाई

तनदशेन तदने ।

४. सावयजतनक खररद ऐन अनरुुप प्रकृर्ा पारदशी बनाउन एक अबय िन्त्दा बढीको खररदमा के्रिा र तवके्रिा बीच

सेतमनार, गोष्ठी र अन्त्ितक्रय र्ा गराउन नेपाल सरकारलाई तनदशेन तदने ।

५. एक अबय िन्त्दा बढीको खररदमा एकल बोलपरदािा वा खररदकिाय िएमा तनरन्त्िर अनगुमन गरी डाटा बैंक

प्रणाली अपनाउने र तवकृति दतेखएको खण्डमा आवश्र्क कार्यवाही िरुुन्त्ि अगातड बढाउन नेपाल

सरकारलाई तनदशेन तदने ।

14

२.५ िहान्यायावििक्ताको कायािलय

२.५.१ िहान्यायावििक्ताको कायािलयबाट प्राप्त जानकािी

उपसतमतिले नेपाल वार्सेुवा तनगमले गरेको दईुवटा वाइडबडी जहाज खररद सम्बन्त्धमा महान्त्र्ार्ातधविाको

कार्ायलर्सँग छलफल गरी दहेार्का तवषर्मा काननूी रार्का लातग पराचार गरेको तथर्ो ।

जहाज तबक्रीकिाय कम्पनी तवश्व शरे्र माकेटमा सचूीकृि हुनपुने र जहाज १००० घण्टासम्म उडेको र सन ्२०१४

िन्त्दा पतछ बनेको हुनपुने िनी प्रस्िाव आह्वान गदाय नेपाल वार्सेुवा तनगमले राखकेो शियहरु सावयजतनक खररद

ऐन िथा िि ् सम्बतन्त्धि कानून अनरुुप निई खररद प्रतक्रर्ा पारदशी र प्रतिस्पधी निएकोल े उि वोलपर

आह्वानको प्रस्िाव बदर गरी पाऊँ िन्त्ने ररट नं. )&#—WH—)%@# को तनवदेन उपर सवोच्च अदालिको तमति

२०७४/०८/२० को माननीर् न्त्र्ार्ातधश डा. श्री आनन्त्द मोहन िट्टराई समेिको संर्िु इजलासबाट िएको

फैसला आदशेले तनवदेकले तजतकर तलएको तवषर्लाई सम्बतन्त्धि गरेको छ वा छैन ?

खण्ड (क) मा िएको फैसला ररट तनवदेनको ररटको हकमा मार लाग ूहुने वा नेपाल वार्सेुवा तनगमल ेखररद गन े

वाइड वडी जहाज प्रतक्रर्ाको समग्र तवषर्हरु जस्िै रकमको ििुानी, तबल िरपाई, जहाज खररद पतछको ग्र्ारेण्टी

लगार्िका अन्त्र् तवषर्हरुमा पतन आकतषयि हुने हो वा होइन ?

सो परका सम्बन्त्धमा महान्त्र्ार्ातधविाको कार्ायलर्को ldlt @)&%÷!@/)&, k=;+=)&%÷&^,

r=g+= (^@# sf] kqaf6 "सवोच्च अदालि संर्िु इजलासको ररट नं. ०५३-WO-०५२३. तमति २०७४/०८/२७

मा िएको आदशेमा ररट तनवदेकले तववाद उठाउनिुएको नेपाल वार्सेुवा तनगमले एअरवस खररद गनय आव्हान गरेको

२६ सेप्टेम्वर २०१६, को बोलपर काननूको अतख्िर्ारी तिर रहकेोले सो बोलपर बदर गरी पनुाः बोलपर आव्हान

गनुय िन्त्ने आदशे जारी गनय तमलेन, ररट तनवदेन खारेज हुन ेठहछय िन्त्ने समिे उल्लेख िएको छ । उि आदशे तनवदेकले

ररटमा उठाएको बोलपर आह्वान सम्बन्त्धी प्रश्नको सम्बन्त्धमा मार िएको दतेखएको व्र्होरा तनदशेानसुार अनरुोध छ"

िन्त्ने जवाफ प्राप्त िएको ।

15

२.६ िाइडबडी जहाज खरिदका बोलपत्रदािाहरु

२.६.१ िाइडबडी जहाज खरिदका बोलपत्रदािाहरुबाट प्राप्त जानकािी

जहाज खररदका लातग ग्लोवल टेण्डर आव्हान गररएको तथर्ो । िर आव्हानपरमा केही अप्ठेरा शियहरु रातखएका

तथए, जस्िो तक १००० घण्टा वा सो िन्त्दा कम उडेको हुनपुने, स्वातमत्व आफ्नै हुनपुने लगार्ि हुनपुने ितनएको

तथर्ो ।

नर्ाँ जहाज िरुुन्त्िै तकन्त्न नपाइने रहछे, बैनाको रकम तदएपतछ जहाज प्राप्त गनय केही समर् लाग्ने रहछे । हामीले

बझुदा सन ्२०२२ मा मार तदन सतकन्त्छ िनेको तथर्ो ।

तवतशतिकरण उहाँहरुको कुरा तथर्ो, िर बोलपर खोल्दा अरु बोलपरदािाहरुको प्रस्िावका सम्बन्त्धमा केही कुरा

बातहर जानकारी तदइएन । मार AAR Consortium को बोलपर स्वीकृि िर्ो िन्त्ने जानकारी तदइर्ो ।

२.७ नेपाल िायुसेिा वनगि

२.७.१ नेपाल िायुसेिा वनगिबाट प्राप्त जानकािी

तनगमले ३० वटा वार्ुसेवासँग प्रतिस्पधाय गरररहकेो छ ।

तनगमले श्वेि पर तनकालेको समर्मा पाइलट निएर घाटा दतेखएको हो ।

सावयजतनक खररद ऐन, तनर्म िथा ने.वा.तन. आतथयक तवतनर्मावलीको पालना गररएको छ ।

वाइडबडी जहाज खररदका समर्मा ६ मलुकुका ११ कम्पनीले बोलपर हालेका तथए ।

तवतनर्मावलीमा प्रि व्र्वस्था िए बमोतजम व्र्ापररक र्ोजना बनाएर नै जहाज खररद गररएको तथर्ो ।

बोलपर मलू्र्ांकनको मखु्र् आधार बोलपर आह्वान (RFP) नै हो।

मलू्र्ांकन गदाय कम मलू्र्को, नर्ाँ जहाज र तनगमले िोकेकै समर्मा आउने दतेखएपतछ AAR लाई तसफाररस

गररएको हो । नर्ाँ जहाज िएकाले परूा वारेन्त्टी पतन पाउन सतकने िर्ो ।

HiFly X , नेवातन र एर्रबस बीच नर्ाँ जहाज तकन्त्दा पाइने वारेन्त्टी लगार्ि अन्त्र् तवषर्मा तरपक्षीर्

सम्झौिा िएको तथर्ो ।

अतहले आएको जहाजको Maximum Take Off Weight (MTOW) क्षमिा 242 मतेिक टन (MT) न ै

हो िर र्हाँको अवस्था हरेरकन MTOW 230 सञ्चालन गदाय बढी फाइदा हुन्त्छ िनेर हामीले 230 मतेिक

16

टन (MT) रोतजएको हो । र्तद आवश्र्क हुन्त्छ िने र्ही जहाजलाई 242 मतेिक टन (MT) बनाउन सतकन्त्छ,

एर्रबसले सतटयतफकेट तदने व्र्वस्था हुन्त्छ ।

Law of England & Wales अनसुार Bill of Sales मा कम्पनीको छाप नचातहने व्र्वस्था छ।

मलू्र्ांकन गदायको समर्सम्म Consortium को कुरा तथएन, AAR लाई नै प्राथतमक बोलपरदािा मानेर

मलू्र्ांकन गररएको तथर्ो ।

तचतनर्ाँ जहाजमा मखु्र् समस्र्ा स्पेर्र पाट्यसको हो । र्ी जहाजमा समस्र्ा आइरहने िर पाट्यस चीनबाटै

तझकाउनपुने िएकाले बेला बेलामा समस्र्ा आउने गरेको छ ।

नागररक लगानी कोष, कमयचारी सञ्चर् कोषले सरकार ग्र्ारेन्त्टी/जमानि (guarantee) बस्र्ो िनेर मार ऋण

लगानी गरेको होइन, व्र्वसातर्क र्ोजना (business plan) अध्र्र्न गरेर नै लगानी गरेका हुन ्।

र्रुोतपर्न र्तुनर्नको कालो सचूीले गदाय गन्त्िव्र् प्राप्त गनय कतठनाई िइरहकेो छ ।

व्र्वसातर्क र्ोजना अनसुार राजश्व संकलन िर्ो िने वातषयक आठ अबय संकलन हुने र करीब ३ अबय ऋणको

तकस्िा तिनय कतठनाई नहुने ।

जहाज holding को समस्र्ाबाट धेरै नै पीतडि छौं, र्ो समस्र्ा समाधान गनय नेपाल नागररक उड्डर्न

प्रातधकरणसँग सल्लाह गरररहकेा छौं ।

२.७.२ नेिावनको प्रस्िाि िूल्याङ्कनकिािबाट प्राप्त जानकािी

वाइड बडी जहाज खररद गदाय तबक्रीकिायले 2016 को base price मा मलु्र् बतृद्ध लाग्ने कुरा उल्लेख गरेको तथर्ो

। एर्रबसको Standard Escalation Price को शरु प्रर्ोग गरेर बढेको मलू्र् (escalated price) तनकातलएको

हो । बढेको मलू्र् ित्कालको बजार मलू्र्ले तनधायरण गछय ।

र्ो दरमा गणना गदाय पतन दोस्रो बोलपरदािा िन्त्दा सस्िो पार्ौं ।

र्तद हामीले र्सलाई अस्वीकार गरेको िए २०१५ मा बनेको र परुानो जहाजलाई तसफाररस गनुयपथ्र्ो ।

खररद ऐनले समेि बोलपरदािासँग बोलपर खोलेपतछ सोधपुछ गनय नतमल्ने िनी उल्लेख गरेको छ ।

17

न्त्र्ारो बडी जहाज खररद गदाय एअरबसले सन ्२००८ को आधार मलू्र्मा मलू्र् बतृद्ध (Escalation Price) थप गरेर जहाज उपलब्ध गराएको तथर्ो ।

२.८ संस्कृवि, पयिटन िथा नागरिक उड्डयन िन्त्रालय

२.८.१ संस्कृवि, पयिटन िथा नागरिक उड्डयन िन्त्रालयबाट िाइडबडी (A330-200) जहाज खरिद

सभबन्ििा प्राप्त जानकािी

िाइडबडी जहाज खरिद प्रवरयाको शुरुिाि

नेपाल सरकारको आतथयक वषय २०७१/७२ को वातषयक बजटे बिव्र्मा नेपाल वार्सेुवा तनगममा तवमानहरु थप

गरी आगामी पाँच वषयमा आन्त्िररक उडान िफय १५ वटा र अन्त्िरायतरिर् उडान िफय ७ वटा नर्ाँ जहाज सञ्चालमा

ल्र्ाउने उल्लेख िएको तथर्ो ।

नेपाल सरकारको आतथयक वषय २०७२/७३ को वातषयक बजटे बिव्र्मा नेपाल वार्सेुवा तनगममा थप जहाजहरु

ल्र्ाउने प्रतक्रर्ा शरुु गररनेछ िन्त्ने उल्लेख िएको तथर्ो ।

नेपाल सरकारको, ित्काल सधुार कार्यर्ोजना २०७२ मा "अन्त्िरायतरिर् उडान सेवा तबस्िार िथा तवदशेी वार्सेूवा

कम्पनीहरुसँग प्रतिस्पधाय गनय िथा आन्त्िररक उडानलाई थप व्र्वतस्थि र प्रिावकारी बनाउन नेपाल वार्सेूवा

तनगमले आवश्र्किा अनसुार तवमानहरु खररद गरर सञ्चालनमा ल्र्ाउने" उल्लेख िएको तथर्ो ।

नेपाल वार्सेुवा तनगमको िीन वषय सधुार कार्यर्ोजना, २०७२ अनसुार २०७२ फाल्गनु तिर दईुवटा वाईड बडी

तवमान खररदको लातग वोलपर प्रस्िाव िर्ार पानुय पने उल्लेख िएको तथर्ो ।

नेपाल सरकारको आतथयक वषय २०७३/७४ को बजटे विव्र्मा "आगामी आतथयक वषयमा दईुवटा वाइडबडी

तवमान खररद गने व्र्वस्था तमलाइनेछ" उल्लेख िएको तथर्ो ।

नेपाल सरकार (उपप्रधान िथा अथय मतन्त्रस्िर) को तमति २०७३/०५/२९ को तनणयर्बाट नेपाल वार्सेुवा

तनगमलाई २ थान वाइडबडी वार्रु्ान खररदका लातग ऋण िथा जमानि ऐन, २०२५ को पररतध तिर रही नेपाल

सरकार उि ऋणको लगानीमा जमानि बस्ने तनणयर् िएको तथर्ो ।

18

जहाज खरिद प्रवरया

तमति २०७३/०१/०२ को तनगम सञ्चालक सतमतिको बैठकले तवमान खररद कार्य अतघ बढाउन तनर्मानसुार

सञ्चालक सतमतिका सदस्र्को संर्ोजकत्वमा ४ सदस्र्ीर् "वाइडबडी तवमान खररद उपसतमति" गठन गरेको

तथर्ो ।

उि उप-सतमतिको तनगम सञ्चालक सतमति समक्ष प्रतिवदेन पेश गरेको । सो प्रतिवदेनको आधारमा दईुवटा

वाइडबडी तवमान खररदका लातग RFP Document, व्र्ापाररक र्ोजना कार्ायन्त्वर्नको कार्यिातलका, बोलपर

(Request For Proposal) आह्वानको लातग प्रकातशि गने सचूनाको ढाचँा, संशोतधि िीन वष ेकार्य र्ोजना

लगार्ि पेश गनय व्र्वस्थापनलाई तनदशेन तदने तनणयर् गरेको तथर्ो ।

तमति २०७३/०६/०७ मा बसेको सञ्चालक सतमतिको बैठकले जहाज खरीद गने प्रर्ोजनका लातग

व्र्वस्थापनबाट प्रस्ििु बोलपर प्रस्िावलाई स्वीकृि गरी Rolls Royce Trent 772B Engine जहाज िएको

दईुवटा वाइडबडी तवमान A330-200 खररद गनय अन्त्िरायतरिर् स्िरको वोलपर आह्वान गरी सावयजतनक सचूना

प्रकातशि गनय व्र्वस्थापनलाई स्वीकृि तदएको तथर्ो ।

तमति २०७३/०६/१० मा दईुवटा वाइडबडी तवमान A330-200 खरीद गनय नेपालका तवतिन्त्न अगं्रेजी दतैनक

पतरका, तनगमको website मा बोलपर प्रस्िाव (Request for Proposal) को सावयजतनक सचूना प्रकातशि

िएको र सो को जानकारी नेपाल तस्थि तवतिन्त्न कूटनीतनक तनर्ोगहरुमा िथा तवदशे तस्थि नेपाली राजदिूावासमा

गराउन पररारि मन्त्रालर्मा समिे पराचार गररएको तथर्ो ।

सावयजतनक सचूना अनुसार िोतकएको म्र्ाद तिर तवतिन्त्न मलुकुका ११ वटा बोलपरदािाहरुबाट प्रस्िाव प्राप्त

िएको तथर्ो । प्राप्त प्रस्िाव मलू्र्ांकन गनय ११ सदस्र्ीर् मलू्र्ांकन सतमति गठन िएको । उि मलू्र्ांकन सतमतिले

तनर्मानसुार प्राप्त प्रस्िावहरु मलू्र्ांकन गरी सझुाव सतहिको आफ्नो प्रतिवदेन महाप्रवन्त्धकलाई २०७३ पौष २

मा बझुाएको जसमा RFP को शिय परुा िएको र कम मलू्र्मा नर्ाँ तवमान उपलब्ध गराउने गरी प्रस्िाव पेश गरेको

AAR Corporation सँग तवमान खररद सम्झौिा गनय तसफाररस गररएको तथर्ो ।

सञ्चालक सतमतिको तनणयर् बमोतजम तमति २०७३/१०/०२ मा AAR Corporation लाई तनगम व्र्वस्थापनले

तवमान खररद सम्बन्त्धी आशर्पर जारी गरेको तथर्ो । ित्पचाि ्सतमतिले AAR Corporation सँग MOU गनय

व्र्वस्थापनलाई स्वीकृि तदएको तथर्ो र व्र्वस्थापनबाट MOU िएको तथर्ो ।

19

सञ्चालक सतमतिको तमति २०७३/१२/२५ को तनणयर्बाट दईुवटा वाइडबडी ए३३०-२०० जहाज खररद गनय

खररद सम्झौिा (SPA) िथा Escrow Agreement तनणयर् गररएको तथर्ो र ित्पचाि ् व्र्वस्थापनले खररद

सम्झौिा गरेको तथर्ो ।

खररद तबतक्र सम्झौिा बमोतजम तनगमले तवके्रिालाई रकम ििुातन गरेको तथर्ो ।

जहाज प्रावप्त ि सञ्चालन

र्ी दवु ैजहाजको स्वातमत्व र सञ्चालन तनगमको रहकेो छ ।

पतहलो वाइडबडी तवमान A330-200, 9N-ALY अन्त्नपणूय तमति २०७५/०३/१४ (२८ जनु २०१८) मा

फ्रान्त्सको टुलजुबाट तरिवुन अन्त्िरायतरिर् तवमानस्थल, काठमाडौंमा अविरण गरेको र पतहलो व्र्ावसातर्क उडान

१ अगि २०१८ मा किारको दोहाबाट शरुु गरेको तथर्ो ।

दोस्रो वाइडबडी तवमान A330-200, 9N-ALZ मकालु तमति २०७५/०४/१० (२६ जलुाई २०१८) मा

फ्रान्त्सको टुलजुबाट तरिवुन अन्त्िरायतरिर् तवमानस्थल, काठमाडौंमा अविरण गरेको र पतहलो व्र्ावसातर्क उडान

२४ अगि २०१८ मा थाइलैण्डको बैंककबाट शरुु गरेको छ ।

२.८.२ नेिावनले गिेको िाइडबडी (A330-200) जहाज खरिद सभबन्ििा वनश्कषि िथा वनदेशन

२.८.२.१ िीि नपुगेको प्रस्िाि (Invalid Offer)

र्स उपसतमतिले नेपाल वार्ूसेवा तनगमका प्रतितनतधहरुसँग गरेको छलफल िथा पराचारबाट प्राप्त जानकारी

बमोतजम A330-200 जहाज खररद गदाय अवलम्बन गररएको प्रतक्रर्ामा AAR Global र HiFly Portugal को

संर्िु प्रस्िावमा नै तनम्न रटुीहरु रहकेो पाईर्ोाः

१. कम्पनीको प्रतितनतध तनर्तुि गन ेसम्बन्त्धमा संर्िु सम्झौिा (Consortium Agreement) पेश गरेको दतेखएन ।

२. संर्िु सम्झौिा पेश गन ेसम्बन्त्धमा कसैलाई पतन अतख्िर्ारी तदइएको दतेखएन ।

३. बोलपरमा प्रस्िाव गरे अनसुारको खररद गररने जहाजको स्वातमत्व सम्बन्त्धी कागजाि (Ownership

Document) पेश गरेको दतेखएन ।

४. तवमानका लातग इतन्त्जन तनमायण गन ेRolls Royce कम्पनीले तवमान तनमायिा एर्रबस (Airbus) मा AAR वा

कन्त्सोतटयर्मलाई इतन्त्जन तबक्री गनय तदएको अतख्िर्ारनामा -Authority Letter) र मलु्र् वतृद्ध (Price Escalation)

बारे कुनै कागजपर पेश गरेको दतेखएन ।

20

५. बोलपर पेश गदाय एर्रबसल ेHiFly Portugal सँग कुनै तबक्री सम्झौिा -Sales Agreement) वा अतख्िर्ारनामा

पेश गरेको दतेखएन ।

६. र्स खररद प्रतक्रर्ामा AAR, HiFly Aeros Portugal, HiFly X Ireland, German Aviation Capital

GMBH, Rolls Royce र Airbus का स्थानीर् प्रतितनतध (Local Representative) िएको वा निएको िन्त्ने

सम्बन्त्धमा केतह पि्ुर्ाई,ं जानकारी वा स्पिीकरण तलएको दतेखएन ।

७. मातथ उल्लेतखि कागजाि र प्रकृर्ा नै परूा नगरी अथायि रीि नै नपगुकेो प्रस्िाव -Offer) लाई वधै ठहर गरी

मलू्र्ाङ्कन (Evaluation) गरेर आशर्पर (Letter of Intent) तदई समझदारीपर र खररद–तबक्री सम्झौिा

(Sales Purchase Agreement) गरेको दतेखएकोले उि कार्य बदतनर्िपणूय रहकेो दतेखन्त्छ ।

८. तनगमल ेकाननूी सल्लाहकारहरुसंग तलतखि रार् समिे नतलईकन र्ति ठूलो रकमको खररद प्रकृर्ामा एकलौटी तनणयर्

गनुय प्रकृर्ागि रटुी र अनतुचि िएको स्पि हुन्त्छ ।

वनश्कषिः

र्सरी मातथ उल्लेतखि कागजपरहरुको अिावमा नेपाल वार्सेुवा तनगमका सञ्चालक सतमतिको सतचवालर्

प.सं. ०४/१४७/२०७३ तमति २०७३/१०/२ (१५ जनवरी २०१७) जसरी “४ वटा कम्पनीले पेश गरेका प्रस्िावहरु RFP

Specification को आधारमा तवशे्लषण गदाय सारििू रुपमा प्रिावग्राही हुन नसकेको”िनी तनणयर् िए अनसुार RFP

Specification को आधारमा अन्त्र् कम्पनीको प्रस्िाव पतन अस्वीकृि (Invalid) हुनपुने तथर्ो िन्त्ने र्ो सतमतिको तनश्कषय

रहकेो छ ।

वनदेशनः

तनगमको आन्त्िररक व्र्वस्थापनको सधुार र खररद प्रतक्रर्ाका बारेमा संसदीर् सतमतिले तदएको तनदशेन, समग्र

लेखा परीक्षण गने संवधैातनक तनकार् महालेखा परीक्षकको कार्ायलर् सतहि अतख्िर्ार दरुुपर्ोग अनसुन्त्धान आर्ोगबाट

प्राप्त तनदशेनहरु पालना गनय गराउन नेपाल सरकार, संस्कृति, पर्यटन िथा नागररक उड्डर्न मन्त्रालर् र तनगमको सञ्चालक

सतमतिलाई तनदशेन तदने ।

21

२.८.२.२ िूल्य बृवि (Price Escalation)

वनश्कषिः

नेपाल वार्सेुवा तनगमले खररद गरेको जहाजको मलू्र् बतृद्ध टेण्डरको सामान्त्र् प्रावधान िएको बिाएको छ । त्र्स

बारेमा AAR Corp. बाहकेका अन्त्र् बोलपरदािाहरुले र्सको बारेमा कुनै कुरा उल्लेख गरेको पाइएन । जहाजको

Airframe मा मलू्र् बतृद्धको औसि अनुमान गने आधार के हो, कसरी गररर्ो र मलू्र् बतृद्ध केमा आधाररि तथर्ो िन्त्ने

आधार प्रि पारेको दतेखदँनै । खररद प्रकृर्ामा सामले संर्िु समहू (Consortium) ले र्स सम्बन्त्धमा उल्लेख गनुयपने मलू्र्

बतृद्ध तनकाल्ने सरु -Price Escalation Formula) तकन उल्लेख गररएन, र्सबारे नेपाल वार्सेुवा तनगमको व्र्वस्थापनले

HiFly X, Ireland कम्पनीलाई मलू्र् बतृद्धको सहुतलर्ि माफय ि अतधक रकम ििुानी गरेको प्रमातणि हुन्त्छ ।

एर्रबसल ेसन ्२०१२, २०१३, २०१४ र २०१५ को मलू्र्ांकन र मलू्र् बतृद्धका सन्त्दियमा तदएका सचूनाहरु

अनौपचाररक दतेखएका छन ्। टेण्डरमा उल्लेख निएको र िर्ारी जहाज खररद गदाय र्ो शिय बन्त्दजे लाग ूनहुने िएकोले र्ी

सचूनालाई आधार मानी मलू्र्ांकन र ििुानीको प्रकृर्ा अपनाउन नसतकने स्पि दतेखन्त्छ । तनगमल े टेण्डरमा िर्ारी

अवस्थाको जहाज मागकेो हो । नर्ाँ जहाज खररदको लातग आदशे (Order) गरेर आपतूिय गन ेढंगले RFP िर्ार गरी

सावयजतनक निएकोल ेअन्त्र् बोलपरदािाहरुले मलू्र् बतृद्धको प्रावधान (Escalation Clause) उल्लेख गरेको पाइएन ।

मलूिाः िर्ारी बस्िकुो बजार मलू्र् नै अतन्त्िम मलू्र् हुने सवयमान्त्र् व्र्ापाररक तसद्धान्त्ि र प्रचलन रहकेो पाईन्त्छ । त्र्समा

मलू्र् बतृद्ध जोड्ने अवस्था रहदँनै । र्स खररद प्रकृर्ामा AAR Corporation सतहिको कन्त्सोतटयर्म र इतन्त्जन तनमायिा

Rolls Royce ले एर्रबसलाई मलू्र् बतृद्धको जानकारी गराउन आतधकाररक प्रतितनतधको रुपमा उल्लेख गरी तनर्िु

गरेको दतेखएन ।

र्ो खररद प्रकृर्ामा र्तद िर्ारी जहाज खररदको टेण्डर तथर्ो िने र्समा जहाजको बडीको ८३ प्रतिशि र

इतन्त्जनको १७ प्रतिशि मलू्र् िोक्ने अनमुान (Assumption) कसरी गरेको तथर्ो िन्त्ने तवषर्मा आवश्र्किा अनसुार

सम्बतन्त्धि कम्पनीसँग बझु्ने कार्य गरेको पाईएन ।

तविीर् प्रस्िाव (Financial Offer) मा सरोकार निएको िथा कुनै तजम्मवेारी (Accountability) निएको

एर्रबसको गरैतजम्मेवार ईमलेको आधारमा एकिफी ढंगले तबके्रिालाई अति फाइदा परु् र्ाउने उद्दशे्र्ले मलू्र् बतृद्ध गरी

थप रकम ििुानी गन ेतनगम व्र्वस्थापनको र्ो कार्य गरैकाननूी र बदतनर्िपणूय दतेखन्त्छ ।

22

एर्रबस कम्पनीले सन २०१६ दतेख ३३०-२०० तसररजका जहाजको ठाउँमा नर्ाँ मोडेलका जहाजमार बनाउन

थालेकोले र्ो तसररज परुानो हुनगई र्स तसररजका जहाजहरुको मलू्र् बतृद्ध ऋणात्मक हुने दतेखन्त्छ । अथायि, र्स तसररजका

जहाजहरुको मलू्र् अतघल्ला बषयहरुको िलुनामा घटेको दतेखन्त्छ । र्ी जहाजहरु मातथ उल्लेतखि तसररजका अतन्त्िममा

उत्पातदि जहाजहरु िएकोले मलू्र् कम िएको दतेखन्त्छ । र्सलाई गम्िीर रुपमा अनसुन्त्धान गनय राज्र्को अतख्िर्ार प्राप्त

तनकार्हरुल े सम्बतन्त्धि दशेमा रहकेा नपेालका कूटनीतिक तनर्ोगमाफय ि समिे अनसुन्त्धान प्रकृर्ा अगातड बढाउन ु

आवश्र्क दतेखन्त्छ ।

वनदेशन

१. मलू्र् बतृद्ध अन्त्िगयि ििुानी गरेको रकम तफिाय गराउन नेपाल सरकारलाई तनदशेन तदने ।

२. AAR Consortium ले आफ्नो प्रस्िावमा मलू्र् बतृद्ध बारे कुनै सरू वा तसद्धान्त्ि वा सन्त्दिय (Formula and

Reference) राखकेो छैन । िर तनगमको व्र्वस्थापनले आफै मलू्र् बतृद्धको सरू तनकाली ठूलो रकम थप गरी

ििुानी तदएकोले सो कम्पनीले तलएको रकम तफिाय तलन पहल गनय नेवातनलाई तनदशेन तदने ।

३. तनगमले एर्रबसलाई इतन्त्जन वापि आधार मलु्र् (Base Price) र मलू्र् बतृद्ध वापि Rolls Royce लाई कति

कति रकम ििुानी गरेको हो िन्त्ने कुरा स्पि नगराएकोले सो सम्बन्त्धमा आवश्र्क जानकारी उपलब्ध गराउन

तनगम र सम्बतन्त्धि मन्त्रालर्लाई तनदशेन तदने ।

४. AAR Corporation, German Aviation Capital, HiFly Aeros Portugal िथा Special Purpose

Company (SPC), HiFly X Ireland र Escrow Agent Norton Rose सबै कम्पनीले संर्िु वा अलग

अलग रुपमा पतन काननूी रुपमा तजम्मवेारी िथा जवाफदहेी रहने िएको जानकारी तनगमले गराएको तथर्ो । र्सरी

बोलपरदािाहरुले अस्पि मलू्र् बतृद्ध सम्बन्त्धी शियहरु उल्लेख गने र त्र्सैलाई आधार बनाई तनगमको मलू्र्ांकन

उपसतमतिले आफ्नै मलू्र् बतृद्धको सरू बनाई लाग ूगरेको पाईदंा खररदकिाय र तबके्रिाको बीच तमलेमिो िएको

दतेखन्त्छ । िसथय, र्ी सबै कम्पनीहरुसँग जहाज खररद सम्बन्त्धी बोलपरमा आवश्र्क पने आतथयक कारोबारको

प्रकृर्ाका सम्पणूय कागजािहरु पारदशी ढंगले अनसुन्त्धान गने सम्बतन्त्धि तनकार्लाई पेश गनय तनदशेन तदने ।

23

२.८.२.३ Escrow Agent सभबन्िी

वनश्कषि

१. वािायमा संलग्न टीमले स्ट्र्ाण्डडय चाटयडय वा ग्लोबल बैंकलाई एस्कु्र प्रतितनतध तनर्िु गनय तसफाररस गरेिापतन

तसफाररस लाग ूनगरी तबक्रीकिायलाई फाईदा पगु्ने गरी Norton Rose Fullbright लाई तबके्रिाकै तनदशेनमा

रकम ििुानी गने गरर तनर्ुति गरेको दतेखन्त्छ । िसथय एस्कु्र प्रतितनतधको तनर्तुिसँग ै तनर्म र शियहरु हदेाय

तबके्रिालाई फाइदा र तनगमलाई नोक्सानी गने कार्य िएको दतेखन्त्छ ।

२. एस्कु्र प्रतितनतधसँगको सम्झौिा अनसुार तनगमको महाप्रबन्त्धक िथा HiFly X Ireland Ltd को संर्िु

तनदशेनमा एर्रबस कम्पनीलाई ििुानी हुने व्र्वस्था िएको जानकारी तदइएको छ । र्सरी संर्िु तनदशेनमा

ििुानी हुदँा तनगमको व्र्वस्थापनले कुन कुन तमतिमा कति कति रकमको संर्िु तनदशेनको कागजपरहरुमा

हस्िाक्षर गरेको हो सो को प्रतितलतपहरु उपसतमतिबाट माग हुदँा उपलब्ध गराइएन । साथै एर्रबसले पेश गरेको

तबल तवजकको रकम र रकम प्रातप्तको रतसद उपसतमति समक्ष पेश गनय नेपाल वार्सेुवा तनगमको व्र्वस्थापन पतछ

हटेको दतेखन्त्छ ।

३. एर्रबसको तमति १२ जलुाई २०१८ को रकम प्रातप्त सम्बतन्त्ध परमा एर्रबसको जहाजको तसररर्ल नम्बर १८७२

को ििुानी प्राप्त िएको जानकारी गराएको दतेखन्त्छ िर तनगम र HiFly X Ireland को संर्िु तनदशेनबाट कति

रकम ििुानी गनय Norton Rose Fullbright लाई तनदशेन तदएको हो र एअरबसले कति रकम पाएको हो िन्त्ने

तवषर्मा तनगमले हालसम्म र्थाथय खलुाउन चाहकेो छैन ।

४. HiFly X Ireland Ltd. को तनदशेनको आधारमा मार एस्कु्र प्रतितनतधले एर्रबस िथा अन्त्र्

आपतूियकिायहरुलाई ििुानी गरेको अवस्था हो िने र्ो झन ्आपतिजनक छ र र्समा तनगमको व्र्वस्थापनको

तनर्ि गलि दतेखन्त्छ ।

वनदेशन

१. ििुानीको संर्िु तनदेशन तदने दईु मध्र्े एउटा पक्ष अथायि तनगमले के कति रकम कस कसलाई ििुानी गरेको

हो िन्त्ने तवषर् उपसतमतिलाई जानकारी नगराएकोले सबै सम्बतन्त्धि संस्थाको संग्लनिा र रकम ििुानी पारदशी

हुने गरी अनसुन्त्धान गनय तनदशेन तदने ।

24

२. र्स सम्बन्त्धमा भ्रिचार िएको हुन सक्ने हुदँा Escrow Agent ले खोलेको बैंक खािा Uni Credit Bank AG,

Icardinat Faulhaber-Str-14, 80333 Munich, Germany. A/C no: 15809044, IBAN:

DE68700202700015809044,BIC:HYVEOEMMXX / Airbus को Deutche Bank Trust

Company Americas, Swift BKTRUSS33, Global Transaction Banking, Floor 25, 60 Wall

Street, New York, NY USA सँग नेपाल रारि बैंकमाफय ि सचूना माग गनय तनदशेन तदने ।

२.८.२.४ अविकिि उडान िाि क्षििा (Maximum Take-Off Weight) सभबन्ििा

वनश्कषि

AAR सतहिको कन्त्सोतटयर्मको तविीर् प्रस्िावको िाग ३ को तविीर् सामग्रीको बुँदा न.ं ३ को अतधकिम

उडान िार क्षमिा Maximum Take Off Weight (MTOW) को तवकल्पमा "Included in aircraft

price" ितन जानकारी गराएको र िाग ४ को Technical Parameters of Proposed Aircraft को बुँदा नं.

२ मा Weight on Loading अन्त्िगयि MTOW 242,000 kg. िनी जानकारी गराएको दतेखन्त्छ । सोही आधारमा

तनगमको वािाय टोलीले मलू्र् घटाउन कोतशस गरेको िर AAR ले मलू्र् नघटाई झठूो तववरण तदएको र्थाथयलाई र्स

सम्बन्त्धी वािाय गने टोलीले ब्र्वस्थापन र महाप्रबन्त्धकको ध्र्ानाकषयण गराएको दतेखन्त्छ । िर तनगम व्र्वस्थापनले र्स

तवषर्मा वास्िा नगरी MTOW मा १२ टन घट्दा पतन २४२ टन MTOW जहाजको मलू्र्मा नै २३० टन MTOW को

जहाज खररद गने संझौिा गरर कार्ायन्त्वर्न गदाय तनगमलाई घाटा िएको दतेखन्त्छ । र्स सम्बन्त्धमा पटक पटक

व्र्वस्थापनसंग छलफल र पराचार गदाय प्रातवतधक आधारहरुबाट पि्ुर्ाउन खोज ेपतन २३० टनको MTOW को जहाज

खररद गने संझौिा गदाय मलू्र् नघटाएको बारे ठोस स्पिीकरण प्राप्त निएको दतेखन्त्छ ।

वनदेशन

1. तबके्रिा कम्पनीसँग MTOW १२ टन कम क्षमिाको जहाज ल्र्ाउँदा हुने मलू्र् अन्त्िर बराबरको रकम तफिाय

गराउन पहल गनय नेपाल सरकारलाई तनदशेन तदने ।

2. र्तद तबके्रिा कम्पनीले रकम तफिाय गनय नमानेमा सम्बतन्त्धि दशेका कूटनीतिक तनर्ोगहरुको सहर्ोगबाट भ्ररिाचार

सम्बन्त्धी उजरुी प्रकृर्ा अगातड बढाई सो रकम तफिाय गनय पहल गनय नेपाल सरकारलाई तनदेशन तदने ।

3. र्तद साँवा िथा व्र्ाजसतहि रकम तफिाय नगरेमा र्सरी तनणयर् गने व्र्तिहरुलाई नेपाल सरकारको काननू बमोतजम

कारबाही गनय तसफाररस गररन्त्छ ।

25

२.८.२.५ Airframe वनिाििा ि इवञ्जन वनिाििा Rolls Royce को सभबन्ििा

वनश्कषि

तनगमले खररद गरेका एर्रबस ३३०–२०० जहाजको Airframe र इतञ्जनका सम्बन्त्धमा पटक पटक गरेर

२१६.४ तमतलर्न अमरेरकी डलर सम्झौिा अनरुुप एस्कु्र प्रतितनतध (Escrow Agent) को खािामा रकम पठाए पतन

एर्रबसले कति रकम पाएको हो िन्त्ने िथ्र् हालसम्म खलेुको छैन । तनगमले पठाएको रकम परैू एर्रबसले पाएको िन्त्ने

जवाफ तदएको छ िर एर्रबसले Airframe, इतन्त्जन (Engine) र मलु्र् वतृद्ध (Price Escalation) वापि पैसा

पाएको रकमको उल्लेख िएको आम्दानी रतसद उपलब्ध गराएको छैन ।

वनदेशन

1. तवतिन्त्न तनकार्संग समन्त्वर् गरी एर्रबसले Airframe, इतन्त्जन (Engine) र मलु्र् वतृद्ध (Price

Escalation) वापि पैसा पाएको रकम उल्लेख िएको रतसद तझकाउन ुअतनवार्य छ । िसथय, Airbus ल े

पेश गरेको तबल तवजक र सो वापि प्राप्त ििुानीको रकम खलु्ने तववरण तझकाउन अनसुन्त्धान गने संस्थालाई

तनदशेन तदने ।

2. मलू्र् बतृद्धका हकमा एर्रबसका प्रतितनतध शील शकु्ला (Sheel Shukla) ले इमेल माफय ि पराचार गरेको

दतेखएकोले कूटनीतिक माध्र्मबाट एर्रबससंग पराचार गरर सम्बतन्त्धि व्र्तिसंग स्पिीकरण तलन सम्बतन्त्धि

तनकार्लाई तनदशेन तदने ।

3. एर्रबस ३३०–२०० को Airframe को तबक्रीमा एर्रबस र Rolls Royce नेपाल र अन्त्र् दशेहरुमा आफ्ना

प्रतितनतध वा सल्लाहकार वा अन्त्र् कुनै संस्था वा संस्थाको व्र्तिलाई प्रतितनतध तनर्िु गरी केही रकम ििुानी

गरेको वा नगरेको बारेमा स्पिीकरण तलने र र्स सम्बन्त्धमा तनगमको सञ्चालक सतमतिका अध्र्क्षलाई सो

सम्बन्त्धमा जानकारी उपलब्ध गराउन तनदशेन तदने ।

२.९ न्यािोबडी (A320-200) जहाज खरिद सभबन्ििा

न्त्र्ारोवडी (A320-200) जहाज खररद सम्बन्त्धमा अन्त्िरायतरिर् सम्बन्त्ध सतमतिले अध्र्र्न प्रतिवदेन िर्ार गरी

सम्बतन्त्धि मन्त्रालर्मा प्रतिवदेन, तनदशेन पठाउने अवस्थामा नेपाल वार्सेुवा तनगम तवरुद्ध सरस्विी थापाले एर्रबस 320

तवमान खररद सम्बन्त्धी तदएको ररटको फैसला मदु्दा नं. ०६९-WO-११९४ को सवोच्च अदालिबाट फैसला िएको

26

जानकारी प्राप्त िर्ो । सम्मातनि सवोच्च अदालिको उि फैसलाले सतमतिको प्रतिवदेन पेश गनय बाधा पन ेनपन ेकाननूी

रार् परामशयका लातग काननूी सल्लाहकारहरुको रार् तलई सतमतिको बैठकबाट तनणयर् गरी सरकारलाई तनदशेन तदने ।

२.१० वचवनयाँ जहाज खरिद सभबन्ििा

२.१०.१ वचवनयाँ जहाज खरिद सभबन्ििा नेिावनबाट प्राप्त जानकािी

तनगमले चीनबाट एक थान MA60 र िीन थान Y12E जहाज खररद गरेको तथर्ो । र्स सम्बन्त्धमा नोिमे्बर

२०१३ मा चीन सरकार र नेपाल सरकारका प्रतितनतधहरुबीच Framework Agreement on Provision of

Concessional Loan for Nepal between the Government of Nepal and the Government of the

People's Republic of China तवषर्क सम्झौिामा हस्िाक्षर िएको तथर्ो । उि सम्झौिाको धारा २ (Article II) मा

तनम्न व्र्वस्था रहकेो छ ।

ऋण व्र्वस्थाको लातग तनम्न शिय र तनर्महरु उल्लेतखि गररएको तथर्ोाः

1. The maturity period of the loan shall be 20 years, among which the grace period shall be

7 years.

2. The interest rate on the loan shall be 1.5% (one point five percent) per year.

उपरोि सरकारी सहुतलर्िपणूय ऋण सम्झौिाको धारा २.४ को प्रावधान अनरुुप नेपाल सरकार र नेपाल वार्सेुवा

तनगमबीच तमति २०७०/११/१४ मा एक थान MA60 र िीन थान Y12E वार्रु्ानहरु खररद गने आर्ोजना सम्बन्त्धी

सहार्क ऋण रकम RMB 218, 795, 850 को सम्झौिा िएको र सम्झौिाको हस्िाक्षर तमतिले साि वषय सम्म छुट

अवतध (Grace Period) सतहि बीस वषय तिरमा तनगमले सम्पणूय ऋण चिुा गररसक्नपुने प्रावधान रहकेो छ । तनगमले

नेपाल सरकार अथय मन्त्रालर्लाई समान अधयवातषयक पतहलो ऋण ििुानी तकस्िा २०७७ कातियक मसान्त्िमा RMB 84,

15, 225 र अतन्त्िम ऋण ििुानी तकस्िा २०९० वैशाख मसान्त्िमा बझुाउनपुने ििुानी िातलका रहकेो छ ।

२.१०.२ वनश्कषि िथा वनदेशन

चीनबाट प्राप्त जहाजहरु सम्बन्त्धमा नेपाल वार्सेुवा तनगमको व्र्वस्थापनसंगको छलफल िथा पराचार साथ ैप्राप्त

तविीर् तववरण अनसुार तमर रारि चीनबाट ल्र्ाइएका जहाजहरु सरुुदतेख नै घाटामा सञ्चालन िएको पाइर्ो । तनगमको

27

पर संख्र्ा सीडी १७ । ९०१ । ०७५/७६ र तमति २०७३।०१।०३ को अनसुार र्ी जहाजहरुका तवतिन्त्न समस्र्ाहरुका

बारेमा जानकारी हुन आर्ो । (जहाजहरु सम्बतन्त्ध तवतवध तववरण अनसुचूी एकमा रहकेा छन ्।)

वनश्कषि

तमर रारि चीनले तदएको अनदुान र सहुतलर्ि दरका जहाजहरुको खररद र सञ्चालन सम्बन्त्धमा तनगमको कुन ै

व्र्वतस्थि र्ोजना निएको दतेखर्ो ।

Y12E जहाज नेपालको पहाडी क्षेरको (STOL) प्रकृतिको तवमानस्थलमा उडानका लातग उपर्िु िएिापतन

तनगमको व्र्वस्थापनमा दरूदतशयिाको अिाव र चीन सरकार िथा जहाज तनमायिा कम्पनीहरुको Support Service

तविागसँग सहकार्य हुन नसकेको दतेखर्ो ।

जहाँसम्म MA 60 तवमानको बारेमा व्र्वस्थापनले उपतमतिलाई सचूना उपलब्ध गराउन चाहकेो दतेखएन िर

तनगमको तविीर् आकँडाबाट र्ी दईु जहाजहरुको सञ्चालनमा तनगमले धेरै घाटा व्र्होनुय परेको दतेखन्त्छ ।

वनदेशन

नेपाल र चीन सरकारका बीचमा Government to Government संझौिा अनरुुप र्ी तवमानहरु प्राप्त

िएकोले र्ी जहाजहरुको सञ्चालनको तनतम्ि तनम्न तनदशेन तदनेाः

1. चीन सरकार र सम्बतन्त्धि Export-Import Bank of China सँग िरुुन्त्ि नेपाल सरकार अथय मन्त्रालर्

िथा कूटनीतिक तनर्ोगमाफय ि नेपाल वार्सेुवा तनगमको आवश्र्किा अनसुार सतुवधा र सहर्ोग तनतम्ि पहल गन े

।

2. Y12E जहाजका लातग Pilot िथा Instructor Pilot को व्र्वस्था गनुयको साथ ैअन्त्र् जनशतिको लातग

आवश्र्क िातलमको लातग र्थाशीघ्र पहल गने ।

3. अरु Support Service का लातग कूटनीतिक तनर्ोगमाफय ि कार्यहरु अगातड बढाउने ।

4. MA 60 जहाजको हकमा र्तद नेपाल वार्सेुवा तनगमले सञ्चालन गनय सक्षम निएमा कसैलाई तबक्री गरर

आफ्नो लगानी उठाई ितवरर्मा हुनसक्ने घाटा कम गनय पहल गने ।

28

२.११ नेपाल सिकािलाई वनदेशन िथा सुझािहरु

२.११.१ नेिावन व्यिस्थापन सभबन्िी

हाल नेपाल वार्सेुवा तनगमको समग्र पक्षको तवशे्लषण गदाय तनगमको वियमान व्र्वस्थापन समहू संस्था सञ्चालन

गनय सक्षम दतेखएन । तनगमबाट प्राप्त आतथयक तववरणहरु अध्र्र्न गदाय तनगमको तवतिर् अवस्था नाजकु रहकेो पाईएको

छ । (र्स सम्बन्त्धी तववरणहरु अनसुचूी एकमा रहकेा छन ्।) आ. व. २०७५/७६ को श्रावण दतेख पौष सम्ममा तनगमलाई

आन्त्िररक उडानिफय जम्मा रु. २५२,८७७,३५४.८(अक्षरुपी पतच्चस करोड अठ्ठाईस लाख सिहिर हजार िीनसर् चौवन्त्न

रुपैर्ाँ असी पैसा) घाटा रहकेो दतेखन्त्छ िने सोही अवतधमा अन्त्िरायतरिर् उडानिफय जम्मा रु.

१,८५६,०५८,५६१.६८(अक्षरुपी एक अवय पचासी करोड साठी लाख अन्त्ठाउन्त्न हजार पाँचसर् एकसठ्ठी रुपैर्ाँ अठसठ्ठी

पैसा) घाटा रहकेो दतेखन्त्छ ।

चाल ुआ. व. २०७५/७६ को श्रावण दतेख पौष िथा र्सै आ. व. को श्रावण दतेख फाल्गनु सम्मका तववरणहरुबाट

तहसाब गदाय (माघ र फाल्गनु) दईु मतहनाको अवतधमा तनगमलाई तवतिन्त्न जहाजहरुबाट कूल २,०४०,४१५,४२४

(अक्षरुपी दईु अवय चार करोड चार लाख पन्त्र हजार चार सर् चौतबस रुपैर्ाँ) नोक्सान िएको दतेखन्त्छ । तनगमको अवस्थामा

व्र्ापक सधुार गरी र्सलाई उडान क्षेरमा सबैिन्त्दा बढी सरुतक्षि, र्ारामखुी, समर्तनि, तवश्वसनीर् र िरपदो सेवा तदन े

नाफामलूक, ख्र्ातिप्राप्त रातरिर् ध्वजावाहक कम्पनीको रुपमा तवकतसि गनय तनम्न कार्यहरु ित्काल सरुु गनय सझुाव तदइन्त्छाः

1. तनगमको सञ्चालक सतमतिको स्वरुपमा आमलू पररवियन गरी उच्च नैतिकिा र व्र्वसातर्क तनष्ठा िएका र

उड्डर्न के्षरमा तवशेष दखल राख्ने र्ोग्र् व्र्तिहरुलाई तनगमको सञ्चालक सतमतिको सदस्र् तनर्िु गन े

पररपाटी बनाउन ुपदयछ । सञ्चालक सतमतिमा रहनेमध्र्े कतम्िमा ५० प्रतिशि सदस्र्हरु तनगममा नै कार्यरि मध्र्े

हुनपुदयछ ।

2. तनगमको सञ्चालक सतमति र व्र्वस्थापनको कामलाई सघाउन र आवश्र्क सझुाव तदन अनिुवी व्र्तिहरु

रहकेो सपुरीवके्षक सतमति बनाउन ुपदयछ ।

3. सञ्चालक सतमति अन्त्िगयि रहने गरी तनगममा िीनवटा तिन्त्नातिन्त्नै र्तुनटहरु स्थापना गरी एक-एक जना प्रमखु

कार्यकारी रहने गरी तिनीहरुलाई स्विन्त्र, जवाफदहेी, उिरदार्ी बनाउँद ैसञ्चालन गने । प्रस्िातवि िीन तविागहरु

दहेार् बमोतजम हुन सक्दछन:्

29

(क) अन्त्िरायतरिर् तविाग

(ख) आन्त्िररक तविाग

(ग) ितूमस्थ सेवा तविाग

4. तनगमलाई रातरिर् र अन्त्िरायतरिर् दवु ैक्षेरमा अत्र्न्त्ि िरपदो, तवश्वसनीर्, समर्तनि, सेवामखुी, सरुतक्षि र प्रतितष्ठि

िथा तवश्वका धेरै दशेसम्म व्र्ापक सेवा तदन सक्षम संस्थाको रुपमा तवकास गनय नेपालको प्रचतलि ऐन काननू

अनसुार वदैतेशक लगानी तित्र्र्ाउन अनमुति तदने व्र्वस्था गने ।

5. कम्िीमा १० वषयको लातग रणनीतिक साझदेार ल्र्ाउने वा तनतचि लक्ष्र् हातसल गने कार्ायदशे सतहि तवदशेी तवज्ञ

व्र्वस्थापक ल्र्ाउने । साथै अन्त्िरायतरिर् ख्र्ातिप्राप्त वार्सेुवा सँग रणनीतिक साझदेारी र व्र्वस्थापनको व्र्वस्था

गने ।

6. प्रमखु कार्यकारी अतधकृिहरु (CEOs) र सञ्चालक सतमतिका पदातधकारीहरुमा ६५ वषयमातथका कोही पतन

तनर्िु नगने व्र्वस्था गन ेिर तवज्ञ, सल्लाहकार र सपुरीवके्षण सतमतिका हकमा र्ो व्र्वस्था लाग ूनहुने केही

लतचलो प्रावधान राख्ने ।

7. काननूतवद,् लेखातवज्ञ र उड्डर्न के्षरका तवज्ञहरुको परामशय तलएर तनगमको खररद सम्बन्त्धी तवतनर्ममा

व्र्वहाररक पररवियन गने । हाल िएका अव्र्वहाररक काननूहरु संशोधन गने ।

8. तनगमका कमयचारीहरुलाई बढी सचेि, प्रिावकारी र उिरदार्ी बनाउँद ैसुशासनका तवषर्मा जानकारी तदन र

सवु्र्वतस्थि ढङ्गले संस्थालाई सञ्चालन गने कार्यमा सघाउनका लातग कतम्िमा २ वषय ऋणदािा संस्थाहरुका

तविीर् तवज्ञ, कर कार्ायलर्का कर तवज्ञ, भ्रिाचार तवरोधी तनकार्का अनसुन्त्धान अतधकृिहरु सतहिका

व्र्तिहरुलाई तनर्तमि रुपमा तनगममा काममा लगाउने ।

9. तनगमको चिुा पूँजी बढाउनेाः अन्त्िरायतरिर् ख्र्ातिप्राप्त लेखा पररक्षक तनर्िु गरी तनगमको र्थावस्थाको अध्र्र्न

गने । त्र्सपचाि तनगममा नेपाली नागररक लगार्ि तवदशेी लगानीकिाय (NRN सतहि) लाई समिे लगानी गनय

आव्हान गने ।

10. नेपाल वार्सेुवा तनगमलाई तविीर् अवस्थाको वासलाि प्रत्र्ेक मतहनामा प्रकातशि गरी सावयजतनक गनुयपने

अतनवार्य व्र्वस्था गने ।

30

२.११.२ नेिावनको विविय व्यिस्था सभबन्िी

1. व्र्वसातर्क रुपमा सफल निएका, तनरन्त्िर खररद प्रतक्रर्ामा तववादमा रहकेा नेपाल वार्सेुवा तनगम जस्िा

संस्थान वा कम्पनी वा आर्ोजनाहरुमा ठूलो वा धेरै पटक लगानी गदाय एकल ऋणी सीमालाई पनुयतवचार गने र

ित्सम्बन्त्धी आवश्र्क नीति िजुयमा गनय नेपाल सरकारलाई तनदशेन तदने ।

2. तनधायररि समर्मा कजायको साँवा र व्र्ाज ििुानी गनय असमथय ऋणी िथा नेवातन लगार्िका कम्पनीहरुको

अनगुमन गनय तवशेष कार्यदल बनाउन नेपाल सरकारलाई तनदेशन तदने ।

3. सरकारी जमानिका सम्बन्त्धमा नेपाल सरकारले एक वा एकिन्त्दा बढी तविीर् संस्थाहरुलाई आफ्नो जमानि

तददँा तविीर् संस्थाहरुको कूल पूँजी िथा जगेडाको तनतचि प्रतिशि िन्त्दाबढी तदएमा तविीर् संस्थाको नगद

प्रवाहको जोतखम उच्च हुनसक्ने हुदँा नेपाल सरकारले तविीर् तवशे्लषण गरर तनतचि प्रतिशि िन्त्दाबढी जमानि

नतदने व्र्वस्था गनय नेपाल सरकारलाई तनदशेन तदने ।

२.११.३ आयोग गठन सभबन्िी

1. नेपाल वार्सेुवा तनगमको हालको समग्र अवस्था अत्र्न्त्िै दर्नीर् रहकेो र्ो उपसतमतिको ठहर छ । रातरिर्

स्वातिमानको समिे अनुितूि तदने रातरिर् ध्वजाबाहक तवमान सञ्चालक तनकार्मा कार्यरि झण्डै एक हजार छ

सर् कमयचारीको ितवरर्, अप्रत्र्क्ष रुपमा र्सले तसजयना गरेका काममा संलग्न कररब दश हजार जनाको रोजगारी,

नेपालको पर्यटन व्र्वसार्मा र्सले परु् र्ाउन सक्ने र्ोगदान, तनगमसँग कारोबार गने बैंक िथा तविीर् संस्था र

बीमा कम्पनीहरु, र्ससँग प्रत्र्क्ष िथा अप्रत्र्क्ष रुपमा जोतडएका तवदशेी संघ, संस्था, तनकार् र र्सले नेपाल

सरकारलाई तदन सक्ने राजश्वको समिे र्ोगदानलाई दृतिगि गरी तनगम र सरोकारवाला सबैको तहिलाई मध्र्नजर

गद ैतनगमको सवु्र्वस्थापन गरी प्रतिस्पधायत्मक रुपमा सञ्चालन गने अवस्थामा परु् र्ाउद ैर्सलाई नाफामलूक,

िरपदो, समर्तनष्ठ, तवश्वसनीर् र सरुतक्षि वार्सेुवा कम्पनीका रुपमा रुपान्त्िरण गनयका लातग तवशेष अध्र्र्न र

सझुाव पेश गनय एक उच्चस्िरीर् आर्ोग गठन गनय तनदशेन तदने ।

31

अनुसूची एक

नेपाल िायुसेिा वनगिको विविय अिस्था1

वनगिसँग िएका चाइवनज जहाजहरु Y12E ि MA60 सभबन्ििाः

क) वनगिले वचवनयाँ जहाजहरु प्राप्त गिेको विविः

वििान कल साइन प्राप्त विवि

MA60-Grant 9N-AKQ 27th April 2014

Y12E-Grant 9N-AKS 4th November 2014

MA60-Loan 9N AKR 26th January, 2017

Y12E-Loan 9N AKT 1st February, 2017

Y12E-Loan 9N-AKU 13th February 2018

Y12E-loan 9N-AKV 13th February 2018

एकथान MA60 ि िीन थान Y12E वििानको लागि

29 November 2012 मा सम्पन्त्न Commercial Agreement (Agreement No. : AVIC/ NPZ/

12M8053) को प्रावधान अनरुुप एक थान MA60 र िीन थान Y12E तवमानको मलू्र् RMB 218,795,850 रहकेो

तथर्ो ।

ख) Y12E ि MA60 जहाजको िुक्तानीको प्रकृया, हालसभिको ि अब िुक्तानी गनि बाँकी िकिः

नोिमे्बर २०१३ मा चीन सरकार र नपेाल सरकारका प्रतितनतधहरुबीच Framework Agreement on

Provision of Concessional Loan for Nepal between the Government of Nepal and the

Government of the People's Republic of China तवषर्क सम्झौिामा हस्िाक्षर िएको तथर्ो । उि सम्झौिाको

धारा २ (Article II) मा तनम्न व्र्वस्था रहकेो छ ।

ऋण व्र्वस्थाको लातग तनम्न शिय र तनर्महरु उल्लेतखि गररएको तथर्ोाः

3. The maturity period of the loan shall be 20 years, among which the grace period shall be

7 years.

4. The interest rate on the loan shall be 1.5% (one point five percent) per year.

1 श्रोत-नेपाल वायसेुवा ननगम

32

उपरोि सरकारी सहुतलर्िपणूय ऋण सम्झौिाको धारा २.४ को प्रावधान अनरुुप नेपाल सरकार र नेपाल वार्सेुवा

तनगमबीच तमति २०७०/११/१४ मा एक थान MA60 र िीन थान Y12E वार्रु्ानहरु खररद गने आर्ोजना सम्बन्त्धी

सहार्क ऋण रकम RMB 218, 795, 850 को सम्झौिा िएको र सम्झौिाको हस्िाक्षर तमतिले साि वषय सम्म छुट

अवतध (Grace Period) सतहि बीस वषय तिरमा तनगमले सम्पणूय ऋण चिुा गररसक्नपुने प्रावधान रहकेो छ । तनगमले

नेपाल सरकार अथय मन्त्रालर्लाई समान अधयवातषयक पतहलो ऋण ििुानी तकस्िा २०७७ कातियक मसान्त्िमा RMB 84,

15, 225 र अतन्त्िम ऋण ििुानी तकस्िा २०९० वैशाख मसान्त्िमा बझुाउनपुने ििुानी िातलका रहकेो छ ।

ग) वनगिको आ.ि. २०७३/०७४ िा वचवनयाँ जहाजहरुको उडानबाट िएको आभदानी ि खचि देहाय बिोवजि

देवखएको छः

S.N. Details MA60 Y12E Total

1 Total

Operating

Revenue

175,271,403.00 15,904,841.00 191,176,244

2 Total

Expenses

408,100,066.44 122,686,373.26 530,786,439.7

3 Net

Profit/Loss

(232,828,663.44) (106,781,532.26) (339,610,195.7)

घ) यसैगिी वनगिको आ.ि. २०७४/०७५ िा वचवनयाँ जहाजहरुको उडानबाट िएको आभदानी ि खचि देहाय

बिोवजि देवखएको छः

S.N. Details MA60 Y12E Total

1 Total

Operating

Revenue

206,463,849.00 25,111,611.80 231,575,460.80

2 Total

Expenses

522,873,041.48 284,872,461.65 807,745,503.13

3 Net

Profit/Loss

(316,409,192.48) (259,760,849.85) (576,170,042.33)

33

नेपाल िायु सेिा वनगिको विविय अिस्था

क. २०७५ पौष िसान्िसभि वनगिको विविन्न वनकायहरुसँगको दावयत्िहरु (सािा, व्याज, कि िथा अन्य)

(१) कििचािी संचय कोष

S.N. Loan Loan Outstanding Installment

outstanding Remarks

1 A 330-200 11,901,196,724.90 402,067,364.15 Not paid

2 A 320-200 8,670,496,632.78 330,955,281.43 Paid on Poush end

3 Revolving

Loan

1,308,071,991.06 33,490,226.73 Interest Outstanding

Total 21,879,765,348.74

(२) नागरिक लगानी कोष

S.N. Loan Loan Outstanding Installment

outstanding

Remarks

1 A 330-200 11,905,035,813.65 307,232,876.65 Paid Rs.94,964,186.35

Only

(३) नेपाल आयल वनगि

S.N. Particulars Amount

1 NOC 41,717,691.00

(४) नेपाल नागरिक उड्डयन प्राविकिण

S.N. Particualars Amount Remarks

1 Royalty to CAAN 140,293,681.00 Regular Payment as per aggreement, 35

installment paid out of 60 installment

(५) कििचािीहरु

1 Employee (Gratuity & Lumpsum) 1,616,562,543.00

34

(६) कि कायािलयहरु

S.N. Particulars Outstanding Amount Remarks

1 Full Audit 120,000,000.00 Estimated to pay

2 VAT & TDS 71,867,924.92 Paid on Poush end

(७) चाइवनज जहाजहरुको लावग चाइवनज बैंक

S.

N.

Loan Amount in

Renminbi

(RMB)

Exchange

Rate (as on

2075.11.01)

Amount in

NPR

Maturity

Period

Remarks

1 Export-

Import

Bank

of

China

218,795,850.

00

16.75

3,664,830,48

7.50

20 Years

with 7

years

discount

period

Agreement Date:

2070.11.14 Repayment

from : Kartik end 2077

Installment Basis : Half

Yearly (Kartik &

Baisakh end) Interest

Rate M 1.5% p.a. &

Service Charge : 0.25%

p.a.

(८) नेपालका विविन्न बैंकहरु

S.N

.

Name of

Bank

OD Limit Used Amount Unused

Amount

Rate Total NPR

1 HBL

0021

(NPR)

1,400,000,000.00 1,351,993,597.10 48,006,402.90 1.00 1,351,993,597.10

2 HBL

0048

(USD)

1,900,000.00 1,810,042.30 89,957.70 112.00 202,724,73.60

3 RBB

218802

(NPR)

710,000,000.00 708,906,595.30 1,093,404.70 1 708,906,595.30

Grant Total 2,263,624,930.00

35

(९) अन्य दावयत्ि

1. Details of Government Loan

S.N. Particulars Loan Amount

1 Government Loan No 1 53,092,178.00

2 CAAN Loan 287,451,718.00

3 Canadian Loan No 1 28,783,000.00

4 Spare Parts-(Custom) Loan for MA-60& Y-12E) 120,000,000.00

5 A-320 Custom Loan 100,000,000.00

Total

2. Miscellaneous

ख. २०७५ पौष िसान्िसभि वनगिको विविन्न वनकायहरुसँगको दावयत्ि ि िुक्तानीहरु (साँिा, व्याज, कि िथा

अन्य)

a. Long Term Loan

Details Amount(NPR)

Karmachari Sanchaya Kosh

A320 8,670,496,632.75

A330 11,966,130,287.58

Revolving Loan 1,308,071,991.00

Total 21,944,698,911.33

Nagarik Lagani Kosh (A330) 12,000,000,000.00

Government of Nepal Loan (1MA60 & 3Y12 aircraft loan included) 3,609,816,678.00

Total 37,554,515,589.33

Short Term Loan (Overdraft)

Bank Details Amount(NPR)

Himalayan Bank 1,254,886,700.00

Rastriya Banijya Bank 704,176,960.20

Nepal Investment Bank 250,000,000.00

Total 2,209,063,660.20

S.N. Particulars Amount

1 Miscellaneous 94,514,355.63

2 International Aviation Fuel 205,587,829.60

Total 300,102,185.23

Total Other Liabilities 889,429,081.23

36

b. Details of Government Loan

S. N. Date Loan Amount Interest Rate

1. Gov. Loan No. 1 53,092,178.00 6.5

2. CAAN Loan 287,451,718.00 8.00

3. Canadian Loan 28,783,000.00 8.00

4. Spare Parts-Custom 120,000,000.00 6.50

5. A-320 Custom 100,000,000.00 6.50

6. Soft Loan MA60 1,650,883,000.00 1.75

7. Soft Loan Y12E 1,369,606,782.20 1.75

Total 3,609,816,678.20

c. Payables as on Chaitra End 2075

Details Amount(NPR)

Fuel Suppliers 273,316,216.02

CAAN 82,908,444.00

Retirement Fund 1,576,562,543.00

Staff Payments 43,786,380.17

ST Aerospace Academy(LC) 22,200,000.00

SITA 146,339,819.68

AVIC International 159,972,756.00

Tourism Board 7,908,565.00

Soaltee 7,372,065.00

Tax & VAT 58,005,000.00

Interest Charges 330,,955,281.00

Sinking Fund A320 Installment 330,955,564,667.00

Sinkign Fund A330 Installment 1,513,564,667.00

Misc Payables 51,616,148.00

Total 4,289,695,511.87

d. Details of current Receivables (approx) as on 2075 Chaitra end.

Particulars Amount in NPR

ICH Airlines 193,821,567

NICH Airlines 140,790,229

37

BSP-HONGKONG 33,325,726

BSP-QATAR 123,248,050

BSP-THAILAND 3,911,328

BSP-INDIA 147,796,403

BSP-MALAYSIA 26,662,898

BSP-DUBAI 47,565,906

BSP NEPAL 199,094,096

916,216,203

ग. चालू आ. ि. २०७५/७६ िा श्रािण देवख पौषसभि वनगिको आभदानी, खचि ि नाफा/नोक्सान-

अ) नेपाल वार्सेुवा तनगमको Ground Handling Services बाट चाल ुआ.व. (श्रावण २०७५ – पौष २०७५ सम्म)

मा िएको आम्दानी र खचय दहेार् बमोतजम रहकेो छाः

आम्दानी (Operating Revenue) 1,847,921,590.85,

खचय (Operating Expenses) 1,326,181,706.04 र

नाफा (Operating Profit) 521,739,884.81 ।

आ) चाल ुआ.व. २०७५/०७६ को श्रावण दतेख पौष मतहना सम्ममा तनगमसँग रहकेा चाइतनज जहाजहरु (MA60 र

Y12E), Twin Otter (DHC6), न्त्र्ारो बडी (A320), वाइड बडी (A330) र बोइङ (B757) जहाजहरुको

आम्दानी र खचय िथा नाफा/नोक्सान तववरण दहेार् बमोतजम रहकेो दतेखन्त्छाः

र.सं. हिाइ

जहाज

आभदानी खचि नाफा/नोक्सान कैवफयि

1. MA60 106,455,091.75 210,163,662.44 (103,708,570.69) आन्त्िररक

उडानबाट 2. Y12E 38,925,235.80 132,389,975.08 (93,464,739.28)

3. DHC6 34,523,239.00 90,227,283.83 (55,704,044.83)

जभिा (A) 179,903,566,55 432,780,921.36 (252,877,354.8)

4. A320 2,311,873,629.00 2,428,576,958.68 (116,703,329.67) अन्त्िरायतरिर्

उडानबाट 5. A330 2,392,739,190.00 4,055,839,595.95 (1,663,100,405.95)

6. B757 144,524,441.00 220,779,267.06 (76,254,826.06)

जभिा (B) 4,849,137,260.00 6,705,195,821.68 (1,856,058,561.68)

कुल जभिा

(A+B) =

(2,108,935,916.48) आन्त्िररक +

अन्त्िरायतरिर्

उडानबाट

38

र्सरी हदेाय आ. व. २०७५/७६ को श्रावण दतेख पौष सम्ममा तनगमलाई आन्त्िररक उडानिफय जम्मा रु.

२५२,८७७,३५४.८ घाटा रहकेो दतेखन्त्छ िने सोही अवतधमा अन्त्िरायतरिर् उडानिफय जम्मा रु. १,८५६,०५८,५६१.६८

घाटा रहकेो दतेखन्त्छ । र्सरी हदेाय उि अवतधमा तनगमलाई मातथ उल्लेतखि जहाजहरुबाट कूल रु. २,१०८,९३५,९१६.४८

(अक्षरुपी दईु अवय दश करोड उनान्त्नब्बे लाख पैिँीस हजार नौ सर् सोह्र रुपैर्ाँ अड्चालीस पैसा) घाटा रहकेो दतेखन्त्छ ।

इ) तनगमको चाल ुआ.व. (श्रावण २०७५ – पौष २०७५ सम्म) को तवतवध आम्दानी र खचय तववरण दहेार् बमोतजम

रहकेो छाः

Details Total

Miscellaneous Income 46,237,708.39

Miscellaneous Expenses 5,000,000.00

घ. चालू आ. ि. २०७५/७६ िा श्रािण देवख फाल्गुनसभि वनगिको जहाजहरुबाट िएको आभदानी, खचि ि

नाफा/नोक्सान -

अ) तनगमको चाल ुआ.व. (२०७५ श्रावण- २०७५ फाल्गनु) मा आन्त्िररक उडानबाट िएको आम्दानी र खचय दहेार्

बमोतजम रहकेो छाः

चाल ु आ. व. २०७५/७६ को श्रावण दतेख पौष िथा र्सै आ व को श्रावण दतेख फाल्गनु सम्मका मातथ उल्लेतखि

तववरणहरुबाट तहसाब गदाय (माघ र फाल्गनु) दईु मतहनाको अवतधमा तनगमलाई तवतिन्त्न जहाजहरुबाट कूल

क्र.सं. हवाइ

जहाज आम्दानी खचय नाफा/नोक्सान कैतफर्ि

1. MA60 123,974,602.75 261147884.54 (137173281.79) आन्त्िररक

उडानबाट 2. Y12E 40,635,988.80 168214374.44 (127578385.64)

3. DHC6 51,315,088.00 120880448.35 (69565360.35)

जभिा (A) 215,925,679.55 550242707.33 (334317024.78)

4. A320 2,916,629,023.00 3,486,897,602.08 (570,328,579.08) अन्त्िरायतरिर्

उडानबाट 5. A330 3,197,666,746.00 6,332,216,826.15 (3,134,550,080.17)

6. B757 144,524,441.00 254,680,094.46 (110,155,653.46)

जभिा (B) 6,258,820,210.00 10,073,794,522.69 (3,815,034,312.69)

कुल जभिा

(A+B) =

(4,149,351,337.47) आन्त्िररक +

अन्त्िरायतरिर्

उडानबाट

39

२,०४०,४१५,४२४ (अक्षरुपी दईु अवय चार करोड चार लाख पन्त्र हजार चार सर् चौतबस रुपैर्ाँ) नोक्सान िएको

दतेखन्त्छ । जसलाई दहेार् बमोतजम प्रस्ििु गररएको छाः

ङ. नेपाल िायुसेिा वनगिको २०७५ चैत्र िसान्ि सभिको वस्थि/ अचल सभपविको विििण

Details of Fixed Assets Amount (NPR) Remarks

Land 7,527,825,108.69 Revalued Figure, Revaluation

Done FY 2072/73

Building 49,872,359.60 Book Value

Office Equipment, IT

Equipment

54,711,491.86 Book Value

Furniture & Fixture 15,028,985.82 Book Value

Aircraft and Aero Engine 36,260,629,430.52 Book Value

Motor Vehicle 100,732,990.30 Book Value

Ramp & Ground

Equipment

185,739,618.75 Book Value

Workshop and other

Equipment

11,260,331.11 Book Value

Total 44,205,800,316.65

च. नेपाल िायुसेिा वनगिको २०७५ चैत्र िसान्ि सभिको लगानीको विििण

Particulars Amount (NPR) Remarks

Hotel Soaltee Ltd. (Face

Value Rs. 60 Lakhs)

6,000,000.00 Reflected in face value

CRS Project (137 shares @

Rs. 10 each)

1,370.00 Book Value

Aeronautical Radio of

Thailand

141,250.00 Book Value

Sita Share 26,760.00 Book Value

Total 6,169,380.00

र.सं. हिाइ जहाज नोक्सान कैवफयि कूल घाटा

1. MA60 (33,464,711.1) आन्त्िररक

उडानबाट

(2,040,415,424.01)

2. Y12E (34,113,646.36)

3. DHC6 (13,861,315.52))

जभिा (81,439,672.98)

4. A320 (453,625,249.41) अन्त्िरायतरिर्

उडानबाट 5. A330 (1471449674.22)

6. B757 (33,900,827.4)

जभिा (1,958,975,751.03)

40

छ. वनगििा कायििि विदेशी नागरिकहरु सभबन्ििाः

नेपाल वार्सेुवा तनगमका कमयचारीहरुको सेवा, शिय सम्बन्त्धी तवतनर्मावली, २०५८ को तवतनर्म ३६ को

व्र्वस्था अनसुार व्र्तिगि करार िथा तनगमको आतथयक तवतनर्मावली, २०६५ को आधारमा कम्पनी माफय ि तनगमल े

दहेार् बमोतजमका तवदशेी कमयचारीहरु सेवा करारमा तलएको दतेखन्त्छ –

र.सं. वनगििा सेिा प्रिाह

गरििहेका विदेशी नागरिकको

संख्या

कायििि वििाग कैवफयि

१ २ जना अपरेशन्त्स तविाग व्र्तिगि करार

२ ९ जना अपरेशन्त्स तविाग FCI Company माफय ि

३ ९ जना कतन्त्टन्त्र्रू्ीङ एर्र

ओतदयनेन्त्स म्र्ानेजमणे्ट

तविाग

२ जना Airbus Company France, ४ जना

BCT Company, UK, ३ जना Avic

International Holding Corporation, China

41

अनुसूची दुई

स्थलगि अध्ययन िथा अन्िवरि याका िस्िीिहरु

1. उपसनमनतको बैठक

2. वाइडवडी जहाज

42

3. वाइडवडी जहाजको ननरीक्षणमा उपसनमनतका माननीय सदस्यहरु तथा सनमनतका सचिव

4. वाइडवडी जहाजनित्रको दृश्य

43

5. नेवाननको केन्द्रीय काययलयमा िएको छलफल

6. वाइडवडी जहाज