به نام خدا

دانشکده علوم اجتماعی

«اضطراب منزلتی»نقد فیلم

Alain de Botton بر مبنای کتابی با همین عنوان از

استاد راهنما

راغفرجناب آقای دکتر

پژوهشگر

محمد علی درخشان

1395 پاییز

2

مقدمهدر سال روایت می کندکه فیلم را نیز خود 1بر پایه کتابی با همین عنوان از آلن دی باتن« اضطراب منزلتی»مستند فیلم رابطه بین پول، منزلت اجتماعی و اضطراب انسان هاست.اصلی که در این فیلم دنبال می شود ساخته شده است. خط 2004

همیشه با پول نمی توان خوشبختی و آرامش چرا ، در این فیلم مدام این سؤال را در ذهن مخاطب فعال می کند کهنویسنده را خرید؟ و در عین حال سعی می کند از زوایای مختلف به این پرسش اصلی پاسخ دهد.

ه مثابه روایت گری باتن ب. دی نظر کمیاب و خوشایند است که چالش های فلسفی را در قالب فیلم مستند به تماشا بنشینیمبه ته گذشهای مراتب بیشتر از سطح اضطراب در نسل سطح اضطراب نسل حاضر بهبه ما یادآوری می کند ،از زندگی امروز

می باشد.این نوشتار به صورت خالصه به تحلیل و نقد این در فیلم به سه بخش علت ها، جلوه ها و راه حل ها تقسیم می شود.این

دقیقه ای می پردازیم. 140فیلم مستند

1 Alain de Botton

«اضطراب منزلتی»جلد کتاب صویر ت «اضطراب منزلتی» مستندفیلم جلد صویر ت

3

منزلتیاضطراب

است که در همان عمیق پرسشیآلن دی باتن، با ضرب آهنگی نسبتا سریع در پی یافتن اثر« اضطراب منزلتی» مستند فیلم

چرا همیشه پول نمی تواند خوشبختی و آرامش را آن را در ذهن مخاطب ایجاد می کند؛ چند دقیقه ابتدای فیلم

برای انسان ها به ارمغان بیاورد؟

ا از ابعاد مختلف تسعی در تبیین این مسأله دارد و تا انتها این خط را دنبال می کند متنوع ییبا رفتن به سراغ مثال هانویسنده

، اقتصادی، تاریخی، اجتماعی، بین المللی و... پاسخ را به بینندگان عرضه کند.روانشناختی

مثالرای ب ریشه یابی می کند.و روانشناختی مسأله را جامعه شناختی ، یاقتصاد ،ین با ارجاع به نوشته های فلسفیاین بر د

م را 1831در بازدیدش از ایاالت متحده در سال 2توکویل دو الکسیند فرانسوی، اندیشماثر « دموکراسی در آمریکا»کتاب از

ز جامعه سپس او حس حسادت بوده است.به میان می آورد و اینطور نقل قول می کند که آن زمان برابری آمریکایی قرین با

چطور پولدار شده است.انگیزشی مسیحی یا واعظ ان سخنر یک امروزی آمریکا مثال می زند که

، فیلسوف آمریکایی 3از ویلیام جیمزاین تئوری «انتظاراتشان است به نسبتموارد موفقیت آنان نفس انسان ها تابعی از عزت »

تبلیغات و به این دیدگاه، جامعه آمریکایی هر روز بااتوجه ود. بمی شنقل فیلم 20دقیقه در گماتیسم و بنیانگذار مکتب پرا

نفس بیشتر مدام در تالش برای به کز خرید و... انتظارات مردم را باال می برد، در نتیجه آنان برای کسب عزتاافزودن مر

شان ای و منزلت اجتماعی دست آوردن موفقیت های بیشتر هستند و این سیکل هر روز ادامه دارد تا در نتیجه عزت نفس

و این برای افراد اضطراب آور است. باشدستخوش تغییر دهمواره

عقیده نویسنده، هرچند راه های دستیابی به موقعیت اجتماعی برجسته در طول تاریخ تغییر کرده است اما پیامدهای موقعیت به

این ترتیب که افراد دارای موقعیت اجتماعی باال به ا در تمام جوامع و زمان های مختلف شبیه بوده است.اجتماعی باال تقریب

مشکل مهمترینکنیم دیگر مسأله اصلی تلقیماعی را به عنوان منزلت اجتهمواره از توجه و محبت جامعه لذت برده اند. اگر

وه برخورد بلکه این نح بخاطر میزان باالی پول شان محبوب نیستند تنها شغل های پردرآمدشغل های کم درآمد پول نیست و

منزلت اجتماعی یا موقعیت اجتماعی که شغل ها با افراد در موقعیت های شغلی است که برای آنان اهمیت زیادی دارد. پس

بحث را ادامه می دهد که چرا 4آدام اسمیت« ثروت ملل»با اشاره به کتاب و برای افراد ایجاد می کنند مسأله اصلی ما است.

آدم ها این کار را برای شأن و احترام انجام می دهند و نه ت کهاو بر این نکته استأکید وت اندوزی می کنند؟ انسان ها ثر

فقط بخاطر لباس های گران تر و خانه های بزرگ تر.

2 Alexis de Tocqueville

3 William James

4 Adam Smith

4

استفاده کرد، جامعه شناس و اقتصاددان آمریکایی « اجتماعی (منزلتموقعیت )نمادهای »که برای اولین بار از واژه کسی

نهادگرایی مکتب گذارپایه وی نوشت. 1899را در سال « تئوری طبقه مرفه»ه کنایه آمیز بود که کتاب فوق العاد 5تورستن وبلن

حال فراغت در نزدیکی محل زندگی اش در کنتیکت شگفت زده بود با مشاهده ثروتمندان در . او است اقتصاد علم حوزه در

نویسنده و اعی باالیشان خریداری می کنند.که چگونه ثروتمندان کاالهای لوکس خاصی را به عنوان نشانه ای از موقعیت اجتم

تکمیل می کند که دلیل اصلی رفتار آنها این است که میخواهند با ارزش تلقی شوند.اینطور

تمام جنبه های زندگی را در دنیای مدرن غرب ، نیز آمده است 1789سال دردر قانون اساسی آمریکا که شایسته ساالری ایده

مه اش که به قلم خودش است نوشته است که در تمام دوران شغلی اش در زندگی نا 6جفرسونتوماس تحت تأثیر قرار داد.

تا آنرا جایگزین اشرافیت بر پایه امتیاز و در بسیاری موارد حماقت نامیده گذرانده است« فیت استعداداشرا»در پی ایجاد آنچه را

معتقد به کمال پذیری نامحدود همه انسان ها بود.کند. او

انگلستان می رود که بصورت برهنه در محلی جمع بخش سوم فیلم که به راه حل ها می پردازد به سراغ گروه خاصی در در

شان است تا بتوانند به دور از کنار گذاشتن موقعیت های اجتماعی برایسعی نمادی از درآوردن لباس هایشان می شوند و

اضطراب های موقعیتی زمانی را آسوده باشند.

بودن به معنای داشتن شغل خاص گی می گوید. بوهمی به زند از دیدگاه متفاوت آنهاها 7با پرداختن به بوهمینفیلم سپس

یک حالت ذهنی است. جهان است. بوهمی یا خانه ای خاص نیست بلکه نوعی نگاه خاص به

هد. با تأکید بر موضوع مرگ به کاوش خود پایان می د فیلم با نقل حکایتی از هرودوت، نخستین تاریخ نگار یونانیرنهایت د

از بین ی، مستخدمین اسکلتی را بر روی تختادی بودندو در اوج شمصر باستان زمانیکه مردم در جشن ها حضور داشتند در

با این روش به یاد داشته باشند که فانی رسم با این هدف طراحی شده بود که خوشگذران ها این مل می کردند. میزها ح

عیت اجتماعی خویش است.عقیده نویسنده یاد مرگ سریع ترین روش برای راندن اضطراب از موقهستند. به

5 Thorstein Veblen

6 Thomas Jefferson

7 Bohemian

5

بندیجمع

ده بود بر اساس زندگی مدرن غربی تنظیم شاز گزارشی کوتاه از محتوای فیلم می توان اشاره داشت که نگاه فیلم بیشتر پس

یاری از می رسد در بس روپای غربی پرداخته بود. بنظرو با زیرکی به تحلیل ریشه های اضطراب های منزلتی مردم آمریکا و ا

ا بموارد آنچه آلن دی باتن می گوید به واقعیت نزدیک است اما شرایط در بعضی از جوامع شرقی قدری متفاوت است. البته

می شود اما هنوز در جهانی سازی ارزش ها و نگرش ها در دوره حاضر دیگر تفاوت کمی بین جوامع غربی و شرقی دیده

ت هایی نهفته است.تحلیل عمیق علت ها تفاو

یدن مثال کشبا نقل قول های فراوان از اندیشمندان مختلف و به تصویر « اضطراب منزلتی»نهایت می توان گفت فیلم در

به خوبی توانست رابطه بین پول )اقتصاد(، منزلت و موقعیت اجتماعی )جامعه( و ، جوامع غربیدر یهای مختلفی از زندگ

اضطراب و استرس های فردی )فرد( را تبیین کند.

سرنوشت د و می گویدی باتن در پایان با سکانسی که تماما در آرامستان بود با نوعی نا امیدی مخاطب را ترک می کند البته

تبدیل شدن به شکل آزادترین مواد هستی یعنی خاک داشتیم در نهایت در زندگی ه همه ما با هر موقعیت اجتماعی کیکسان

با تمامی هیچ ثروتی وجود ندارد جز زندگی،»جمع بندی خود را ارائه می دهد: 8اشاره به جمله معروف جان راسکینبا او است.

«عشق، شادی و شگفتی اش.قدرت

8 John Ruskin