पर्यावरण आपल्र्य आजूबयजूलय असणय-र्य सवा गोष्टी जसे की झयडे, प्रयणी, पशु, पक्षी, डोंगर, नदर्य, वयरय, भूमी हर्य सवा म्हणजेच पर्यावरण. पण आपल आरु्ष्र्यत पर्यावरणज्ञचे एवढे महत्व कय आहे?कयरण मयणसयने ककतीही प्रगती केली तरी ककतीही उच्च झयलय तरी आपण सवा सुध्दय र्य पर्यावरणयचयच एक भयग आहोत.

आपण असय भयग आहोत जो पर्यावरणयची रक्षय सुध्दय करण्र्यस समर्ा आहोत आणण नष्ट करण्र्यस सुध्दय पण ददेुवयची गोष्ट कह आहे की, आपल्र्यतील बरेच जण पर्यावरणयची रक्षय करण्र्यपेक्षय कळत नकळत हयनीच करत असतयत पण एक गोष्ट लक्षयत ठेवय की, आपणही र्यच पर्यावरणयचय एक भयग आहोत व पर्यावरणयसोबतच आपण हळूहळू नकळत आपलयही ववनयश करत आहोत. आपण पथृ्वीवरच कय रयहतो? इतर ग्रहयांवर कय नयही? र्यचे कयरण आहे की, आपल्र्य सौरमयलेतील सवा ग्रहयांपैकी फक्त पथृ्वीवरच असे पर्यावरण आहे. ककत्रे्क वर्ष,े अनेक शयस्त्रज्ञ सांशोधन करत आहेत. पण कोणीही आजतयगयर्त असय ग्रह शोधू शकले नयही की, ज्र्यवर मयणूस वस्ती करु शकतो. खोलवर ववचयर करुन बघय, आपल्र्यलय एखयदे घर नयही आवडले, ककां वय ततरे् कयही अडचणी असतील जसे की, पयणी पुरवठय होत नयही, वीज नयही तर आपण दसुरे घर घेऊ शकतो. पण आपल्र्य पथृ्वीवरील नैसतगाक सांसयधने सांपली ककां वय दवुर्षत झयली तर आपण दसु-र्य ग्रहयवर रयहयर्लय जयऊ शकतो कय? नयही नय, म्हणूनच आपल्र्यलय आपल्र्य पथृ्वीची कयळजी घेतली पयकहजे. इर्ल्र्य पर्यावरणयलय जपले पयकहजे, नयहीतर आपल्र्य पुढच्र्य वपढीसयठी आपण खूप मोठे सांकटे तनमयाण करुन ठेऊ. ज्र्यसयठी ती वपढी आपल्र्यलय कधीही मयफ करणयर नयही. आधुतनक तांत्रज्ञयन रे्ण्र्यपूवी लोक अततशर् सयधेपणयने आरु्ष्र् जगत होते. जयस्त लोभ नव्हतय, जयस्त हयवही नव्हती. पण जस जशी मयणसयची प्रगती होत गेली. तस तसे मयणसयने दसु-र्यपेक्षय वरचढ होण्र्यची स्पधया सुरु केली. प्रगतीच्र्य नयवयखयली पर्यावरणयचय –हयस करयर्लय सुरुवयत केली. पर्यावरणयचे सांतुलन वबघडवण्र्यस मयणसयची हयव हे सवयात मोठे कयरण आहे. आपण आज ज्र्य प्रकयरे जगतो आहोत. ज्र्यप्रकयरे पथृ्वीवरील तसतमत असलेली सांसयधने झपयटर्यने सांपवतो आहोत. ही भववष्र्यतील एकय मोठर्य सांकटयची नयांदी आहे हर्य सांकटयची सुरवयत झययलेली आहे हे आपल्र्यलय बयतम्र्य बघतयनय समजू शकेल. कमी होत जयणयरी पयण्र्यची पयतळी, पयवसयची अतनर्तमततय, वयढणयरय ओलय व सुकय दषु्कयळ, वयरांवयर रे्णयरी वयदळे हे सवा पर्यावरणयच्र्य असांतुलनयचे पररणयम आहेत. मयणसे जांगलतोड करुन शहरे वसवू लयगल्र्यने जांगलयतील प्रयण्र्यांचे आर्ुष्र् धोक्र्यत आले आहे गेल्र्य कयही दशकयत अनेक प्रयणी जयती दतुमाळ झयल्र्य आहेत ककां वय नष्ट झयल्र्य आहेत. प्रदरु्षण हय पर्यावरणयसयठी खूप मोठय धोकय आहे व हे प्रदरु्षण फक्त मयनवच करतो आणण मोठर्य प्रमयणयवर करतो. प्रदरु्षणयचे पररणयम मयकहत असूनही प्रदरु्षण कमी करण्र्यसयठी आपण

कोणतेच ठोस पयऊल उचलत नयही. वयढत्र्य लोकसांख्रे्च्र्य गरजय पुरववण्र्यसयठी कयरखयने वयढत चयलले आहेत. हे कयरखयने हवेत अनेक प्रकयरचे अनैसतगाक वयर्ू सोडतयत. ज्र्यमुळे कदवसेंकदवस वयर्ू प्रदरु्षण वयढत चयलले आहे आपण जर गच्चीवर उभे रयहून दरूवर नजर टयकली तर आपणयस लयांबच्र्य इमयरती ककां वय टेकडर्य खूप धूसर कदसतयत. पण जर गच्चीवर उभे रयहून दरूवर नजर टयकली तर आपणयस लयांबच्र्य इमयरती ककां वय टेडर्य खूप धूसर कदसतयत. पण जर एखयद्यय गयवयलय जयऊन दरूवर पयकहल्र्यस दरूचे डोंगरही स्पष्ट कदसतयत. र्यवरुन आपणयस समजू शकते की शहरयत ककती मोठर्य प्रमयणयवर वयरू् प्रदरु्षण आहे. कयरखयने फक्त वयरू् प्रदरु्षणच करतयत असे नयही तर ते जलप्रदरु्षण ही खूप मोठर्य प्रमयणयवर करतयत, कच-र्यमुळे शहरयतील नद्यय, खयडर्य ककनयरे र्यमधील पयणी तनतळ न कदसतय कयळे कदसते. प्रदरु्षण फक्त कयरखयनेच नयही करत तर सयमयन्र् मयणसेही प्रदरु्षण करण्र्यत मयगे नयहीत. आजकयल ब-र्यच लोकयांच्र्यकडे गयडर्य असतयत. कयही जणयांकडे एकयपेक्षय जयस्त गयडर्य वयपरल्र्य जयतयत. गयडर्यांच्र्य अततररक्त वयपरयमुळे पेटोल, कडझेल सयरखी मौल्र्वयन सांसयधने तर सांपतयतच पण प्रदरु्षण सुध्दय होते. पर्यावरणयलय वयचववण्र्यसयठी सवयांनी तमळून प्रर्त्न केले पयकहजेत. कयरण आपण पूणापणे पर्यावरणयवर अवलांबून आहोत. सवयात सोपय उपयर् म्हणजे वकृ्षतोड र्यांबववणे व जयस्तीत जयस्त झययले लयवणे. झयडे लयवल्र्यमुळे प्रदरु्षण कमी होण्र्यस मदत होईल व पर्यावरणयचय –हयस कमी होईल. शहरयांमध्रे् सुध्दय झयडे लयवण्र्यसयठी जयगय ठेवली गेली पयकहजे व शयळयांच्र्य मदतीने ततरे् झयडे लयवून ववद्यथ्र्यांनय झयडयांचे सांगोपन करण्र्यसयठी प्रोत्सयहन कदले पयकहजे, र्यमुळे रे्णयरी वपढी पर्यावरणयबयबत जयगरूक रयहील. तसेच वयहनयांमुळे होणयरे प्रदरु्षण सुध्दय कमी करण्र्यवर भर कदलय पयकहजे. र्ोडर्यच अांतरयवर जयर्चे असेल तर पयर्ी चयलत जयवे ककां वय सयर्कलचय वयपर करयवय. शक्र् तेरे् बस व रेल्वेचय वयपरयवर भर द्ययवय. ज्र्यमुळे प्रदरु्षण कमी करण्र्यस मदत होईल. कयरखयन्र्यांवर सुध्दय प्रदरु्षणयांसांबधी कयरवयई केली गेली पयकहजे आणण र्ोग्र् पर्यार्ी मयगा उपलब्ध करुन कदले गेले पयकहजेत. जेव्हय पथृ्वीवरील सवा देश, त्र्य देशयांतील सवा लोक पर्यावरणयबयबत जयगरुक होतील तेव्हयच आपली पथृ्वी पुन्हय एकदय सुजलयम, सुफलयम होईल.

मगु्धय तमतलांद गयांगरकर॰ इर्त्तय९वी [क]

Kavita Rajsi 8a

जीवनयत हयस्र् हे हवेच !

धयवपळीच्र्य, गोंधळयच्र्य जीवनयत कधीतरी र्ोडर्यवेळयसयठी मनशयांती तमळेलही आस.........

तोच त्र्यवेळचय मोकळय श्वयस..........! 'सखुपयहतयजवयपडे।दुुःखपवातयएवढे'भयगवतधमयाच्र्यमांकदरयवरकळसचढववणयरेसांततशरोमणीतु

कयरयममहयरयजयांचेहेबोलआहेत.आर्षु्र्यतप्रत्रे्कयलयदुुःखयचेडोंगरपयरकरयवेलयगतयत,

तेव्हयअल्पअसेसखुत्र्यांचयवयट्र्यलयर्ेते.

मयनवीजीवनयतीलपवातयएवढ्र्यदखुयणेभरडूनजयतयनयववनोदयचयआधयरमोलयचयठरतो. ववनोदयमळेुहयस्र्तनमयाणहोते ; आणण 'हयस्र्'हीमयणसयचीसहजप्रवतृ्तीआहे.

म्हणूनचतरमयनवीजीवनयतववनोदयचेमहत्वअनन्र्सयधयरणआहे.कुठेहीनयहीऐवढयहयस्र्यचयप्रचांडसयर्तुमच्र्यआमच्र्यजीवनयतआणणसभोवतयलीअसते;परांतुतीबघण्र्यचीदृष्टीआपणयजवळनयहीतीतनमयाणझयल्र्यसआपलेजीवनएकदमबदलनूजयईल.

आतयहसयर्लयकोणयलयआवडतनयही? पणइरे्वेळकोणयकडेआहे ?

चयरक्षणतनवयांततमळतीलतरशपर्.सगळर्यांचेचजीवनधयवपळीचेझयलआेहे .

इरे्हसयर्चेम्हांटलेतरीलोकयांच्र्यजीवयवरर्ेतेकयहीांनयतरहसयर्चेम्हांटलेकीरडयर्लयचर्ेते !

सखुीवआनांदीअसयवअेसेवयटणेस्वयभयववकआहेपरांतुवयस्तवयततसेहोतनयहीआणणवयस्तवससुह्यफक्त

'ववनोद'चकरूशकतो. कयरणहसल्र्यनेतनभाळआनांदतमळतोआणणमनयचेआरोग्र्उत्तमरयहते .

तयणतणयवकमीकरण्र्यचेकधीहीआणणकुठेहीउपर्ोगीपडेलअसेसयधनम्हणजेववनोद!

ववनोदयलयकोणीबयपनसतोपणतेसवाऔरसअसतयत.अगदीएकशब्दयनेहीहयस्र्यचफुेलोरयउडतयनयआपणककत्र्केदयअनभुवलेअसेल.

ककां वयएखयदर्यववनोदयलयआपण'क्र्यटयर्तमांगहैबॉस'अशीकॉणम्ललमेंटदेऊनहीगेलेलोअसेल.

कयहीववनोदसचूकपणचयवटअसतयत.तेसयांगणयऱ्र्यच्र्यतोंडयपेक्षयऐकणय−र्यच्र्यकयनयतअतधकफुलतयत.

द'हेअमरअसेसयकहत्र्आहेत्र्यमळेुसवयांच्र्यमयलकीचेआहे

ध्रे्ककतीहीचयांगलयबॉलटयकलयवतोखेळपट्टीच्र्यबयहेरपडलयवकदशयहीनपडलयतरत्र्यलयवयईडबॉलम्हणतयत. त्र्यचप्रमयणेस्र्ळ,कयळववेळनपयहतयकेलेलयकोणतयहीववनोदककतीहीचयांगलयअसयलयतरी दयदतमळवशूकतनयहीकयरणत्र्यलय 'वयईडजोक' म्हणतयत.

कयहीववनोदसोज्वळकहअसतयततरकयहीववनोदएखयदर्यव्र्क्तीच्र्यव्र्ांगयवरकेलेलेअसतयतत्र्यवरलोकहसलेतरीत्र्यांनयचयांगलेववनोदम्हणतयर्णेयरनयही.

कयहीलोकयांनयतरववनोदकेलेलेचसमजतनयहीतहयहीएकमोठयववनोदचआहेम्हणय. ववतचत्रपणयककां वयववसांगतीमळेुखूपववनोदहोतयतआणणअशयववसांगतीमयणसयांच्र्यजीवनयतठयसनूभरलेल्र्यअसतयत.

आजचेजीवनखूपचतयणतणयवयचेझयलेआहे.त्र्यवरजयलीमआणणएकमेवउपयर्म्हणजेववनोद.ह्ययनेजीवनसहजआणणसुांदरबनते.

आर्षु्र्यतीलदुुःखयचेहसनूववस्मरणकरणेहयखरयववनोदयचयउदे्दशआहे.

ज्र्यववनोदयतहयस्र्आणणअश्रएूकत्ररे्तयततोववनोदम्हणजे 'सवाश्रषे्ठववनोद'.

हयस्र्ववनोदम्हणजेमोठयमयनवधमाआहेत्र्यमळेुचतकुयरयममहयरयजयांनीम्हांटलेआहे

'मनकरयरेप्रसन्नसवातसद्धीचेसयधन'.

णजरे्णजरे्तणयवआहेततरे्ववनोदयचयगयजरआहे. ववनोदयमळेुरक्तयलयउसळीतमळते.

नसयनसयांतूनवीजसळसळतेमेंदतूल्लखबनतोआणणशरीरव्र्वस्र्यठीकठयकबनते.देवयनेमयणसयलयज्र्यदेणग्र्यकदल्र्यआहेतत्र्यतीलएकमौल्र्वयनदेणगीम्हणजेववनोद.

कवीमांगेशपयडगयवकरम्हणतयत 'र्यजन्मयवरर्यजगण्र्यवरशतदयप्रेमकरयवे !’आणणहेफक्तववनोदयमळेुचशक्र्आहे .

जीवनयलयप्रवयहीपणयर्ऊेनजीवनयचयआनांदखऱ्र्यअर्यानेखेळकरपणयनउेपभोगण्र्यचीलज्जतवयढते,म्हणूनच 'ववनोद' हेजीवनयचेमहत्वयचेअांगआहे.

‘ह आणणलठ्ठव्हयहयचसखुीजीवनयचयमांत्रआहे’.

''तरलोकहोहसयसौख्र्भरे !''

सांस्कृतीसांजर्सयळवी॰ इर्त्तय८वी [ब]

जंक फ़ू ड का स्वास्थ्य पर असर

हम सभी को पता है जंक फ़ू ड क्या होता है । यह रसायन और अन्य हाननकारक पदार्थों

से तैयार नकया जाता है। यह भोजन भले ही स्वाद में काफी अच्छा होता है पर हमारे शरीर

को अंदरुनी तरीके से नुकसान पहुँचाताहै। इस नकस्म के खाने में पौनिक तत्ो ंकी मात्रा

कम होती है इनमें वसा की मात्रा अनिक होती है जो मोटापे का कारण बनता है।

आजकल मेरे उम्र के बच्ो ंमें जंक फ़ू ड खाने की आदत बढ़ते जा रही है जो काफी

हाननकारक है ।नपज़्जा हट , मक्डॉनल्ड काफी मशहूर जंक फ़ू ड हैं इनका खाना प्रते्यक

नदन लाखो ंलोग खाते हैं पर क्या वो इस खाने के रसायन के बारे में जानते हैं ? यह खाना रसायन से भरा है और शरीर को

हानन पहुँचाता है । ये हमारी पाचन शक्ति को कमजोर भी करता है और कम पौनिक तत् प्रदान करता है इससे मोटापा

बढ़ता है । चाइनीज खाने में बहतायत में इसे्तमाल नकया जाने वाला ‘अजीनोमोटो’ एक ऐसा ही हाननकारक पदार्थथ है जो

काफी बीमाररयो ंको बुलावा देता है।

वही ंद़ू सरी तरफ अगर हमारे घर के बने पारम्पररक खाने की बात करें तो यह खाना पौनिक तत्ो ंसे भरप़ूर होता है और

हमारे शरीर को स्वस्र्थ रखता है। दाल चावल सबसे ज़्यादा और पौनिक खाना है नजसे नवश्व के वैज्ञाननको ं

ने भी काफी अनुसंिानो के बाद स्वीकार नकया है । यह भोजन हमें एक बार में प्रोटीन , नवटानमन , नमनरल्ज़ और

काबोहाइडर ेट आनद प्रदान करता है जो नकमानव शरीर के नलए आवश्यक होता है । हम घर में हमेशा ताजा और फलो ं

और सक्त़ियो ंका प्रयोग करते हैं।

माुँ के हार्थो ंके बने प्यार से बने घर के खाने को मैंने इन पंक्तियो ंमें व्यि करने की कोनशश की है :

मााँ की हाथो की

रोटटयो ं की नरमी और दाल में झलकता प्यार ,

हमेशा याद टदलाएगा मुझे वही ममता और दुलार ।।

क्या खाना टिर होगा नसीब जो मैंने हैं खाया आज ??

खुशट़िस्मत हाँ मैं आज भी भोजन है मेरे पास,

टजसमें भरा है मााँ का प्यार भरा अहसास ।।

आप सभी से मैं उम्मीद करुँ गी नक आप अपने सेहत का ध्यान रखें , घर का बना खाना खाएुँ , और जंक फ़ू ड कम से कम

खाएं । हमें हमेशा ही ताजे साफ सक्त़ियो ंऔर फलो ंका इसे्तमाल करना चानहए । -------------------------------------------------xx------------------------------------xx------------------------------------------------

कु० टदशा िुलोरा

कक्षा: 9th-A

वाह रे धरती त ूकुछ नहींबोलती

वाह रे धरती, त ूकुछ नहीं बोलती

तरेे लहरात ेखतेों में अब अनाजकी

जगह बदंकेू हैं उगती,

वाह रे धरती, त ूकुछ नहीं बोलती

तरेे जमीन के टुकडो के ललए दनुनय ह ैलङती,

वाह रे धरती, त ूकुछ नहीं बोलती

तरेे हरे-भरे जगंलों की जगह, अब

ऊँची इमारत ेह ैबनती

वाहरे, धरती त ूकुछ नहीं बोलती..

तरेे साफ- सथुरे समदु्र में अब

मछललयों की जगह प्लास्टिक ह ैतरैती,

वाहरे धरती त ूकुछ नहीं बोलती..

फूलों की खाललयानो की

जगह कचरो के ढरेो,की बदब् ूह ैआती, -

वाहरे धरती, त ूकुछ नही बोलती .

तरेी शदु्ध हवाओं, में अब फैकटररयों

स ेननकली जहर ह ैनमलती,.

वाह रे धरती, त ूकुछ नही बोलती .

आधनुनक मशीनों न ेगरमी बढादी,

वाहरे धरती त ूकुछ नहीं बोलती..

इनसानों के हर जलु्म को सहती,

वाहरे धरती त ूकुछ नहीं बोलती..

नमसबा सययद

Vlll A