unit 9 program bersepadu sekolah sihat

7/22/2019 Unit 9 Program Bersepadu Sekolah Sihat

1/29

241Program Bersepadu Sekolah Sihat

PROGRAM BERSEPADUSEKOLAH SIHAT

Program Kesihatan

Sekolah

PBSS Dalam

Pendidikan

Integrasi PBSSdalam Pendidikan

PBSS di Sekolah

Pelaksanaan

Pemantauan

Penilaian

UNIT 9

PROGRAM BERSEPADU SEKOLAH SIHAT

HASIL PEMBELAJARAN

Di akhir unit ini, anda diharap dapat:

1. Membandingkan pendekatan tradisional kepada pendidikan kesihatan melalui

program yang dirancang.

2. Membincangkan peranan yang dimainkan oleh pihak berkaitan bagi mengintegrasikanProgram Bersepadu Sekolah Sihat ke dalam pendidikan

3. Mengenal pasti inisiatif yang boleh menggalakkan dan mempromosi Program

Bersepadu Sekolah Sihat.

PETA KONSEP TAJUK


2/29


PENGENALAN

Kesihatan yang baik dan pemakanan adalah input dan hasil penting dalam pendidikan asas.

Kanak-kanak perlu berkeadaan sihat dalam usaha untuk menyertai sepenuhnya dan mendapat

faedah maksimum daripada pendidikan. Program penjagaan awal kanak-kanak dan sekolah

rendah yang meningkatkan kesihatan dan pemakanan boleh menjadi pemangkin terhadap

hasil pembelajaran dan pendidikan mereka. Di samping itu, persekitaran sekolah yang sihat,

selamat dan terjamin boleh membantu melindungi kanak-kanak daripada bahaya kesihatan,

penyalahgunaan dan perlakuan yang dilarang.

Agensi antarabangsa seperti WHO, UNICEF, UNESCO dan Bank Dunia percaya bahawa

terdapat strategi yang efektif bagi mewujudkan sekolah sihat untuk kanak-kanak seterusnyamenyumbang kepada pembangunan sekolah mesra kanak-kanak. Agensi-agensi ini telah

melancarkan satu pendekatan baru untuk pendidikan kesihatan dipanggil FRESH (Focusing

Resources on Effective School Health).

Memastikan bahawa kanak-kanak yang sihat dan dapat belajar adalah merupakan komponen

penting dalam sistem pendidikan yang berkesan. Perkara ini amat relevan dengan usaha-

usaha untuk mencapai matlamat pendidikan untuk semua (education for all) terutama bagi

kanak-kanak daripada kawasan yang serba kekurangan. Ramai kanak-kanak miskin dan

kurang bernasib baik memperoleh manfaat dan peluang mendapatkan pendidikan kesan

daripada kesihatan yang lebih baik. Program kesihatan sekolah yang berkesan, yang

dibangunkan melalui perkongsian komuniti merupakan landasan yang paling kos efektif

sebagai sebahagian daripada cara mempromosikan amalan hidup sihat.

Meningkatkan kesihatan dan pembelajaran kanak-kanak sekolah melalui kesihatan berasaskan

sekolah dan program pemakanan bukanlah suatu konsep yang baru. Banyak negara

mempunyai program kesihatan sekolah, dan banyak agensi yang telah sekian lama

berpengalaman melaksanakannya. Hasil daripada pengalaman yang telah dilalui, telah

mendorong kepada cadangan untuk tindakan bersepadu melalui perkongsian dan kerjasama

antara agensi untuk meluaskan skop program kesihatan sekolah dan menjadikannya lebih

berkesan.


3/29


ISI KANDUNGAN

Kepentingan Promosi Kesihatan Sekolah

Tumpuan kandungan dalam pendidikan kesihatan tradisional lazimnya melibatkanpembelajaran tentang tubuh manusia, pemakanan seimbang, kepentingan senaman, masalah

rokok, dadah dan alkohol. Topik-topik tersebut sebenarnya merupakan perkara yang penting.

Walau bagaimanapun, belajar 'tentang' kesihatan semata-mata adalah tidak mencukupi. Untuk

lebih efektif, pendidikan kesihatan perlu belajar melangkaui 'tentang' kesihatan yang

merangkumi pendekatan secara menyeluruh yang melibatkan kedua-dua kurikulum formal dan

tersembunyi di sekolah. Atas dasar inilah WHO memberi tumpuan kepada program pendidikan

kesihatan sekolah dengan melalui apa yang dipanggil Promosi Kesihatan Sekolah.

Definisi Promosi Kesihatan Sekolah berbeza-beza di antara sekolah-sekolah, daerah, dan

negara-negara mengikut keperluan tempatan dan keadaan. Walau bagaimanapun, secara

amnya, Promosi Kesihatan Sekolah boleh disifatkan sebagai sebuah sekolah yang sentiasa

mengukuhkan kedudukannya sebagai persekitaran yang sihat untuk hidup, belajar dan

bekerja.

Promosi Kesihatan Sekolah:

memupuk kesihatan dan pembelajaran dengan / melalui semua langkah - langkahyang ada.

melibatkan pegawai-pegawai kesihatan dan pendidikan, guru-guru, kesatuan guru,pelajar, ibu bapa, penyedia perkhidmatan kesihatan dan pemimpin masyarakat dalam

usaha menjadikan sekolah tempat yang sihat.

Berusaha untuk menyediakan persekitaran yang sihat, pendidikan kesihatan sekolahdan perkhidmatan kesihatan sekolah bersama-sama dengan projek-projek sekolah /

masyarakat dan jangkauan, program-program promosi kesihatan untuk program-

program keselamatan kakitangan, nutrisi dan makanan, pendidikan fizikal dan

rekreasi, dan program-program untuk kaunseling, sokongan sosial dan promosi

kesihatan mental.

Melaksanakan dasar dan amalan yang berkenaan kesejahteraan individu,menyediakan pelbagai peluang untuk berjaya, dan mengiktiraf usaha-usaha dan niatyang baik serta pencapaian peribadi.


4/29


Berusaha untuk meningkatkan kesihatan kaki tangan sekolah, keluarga dan ahli-ahlimasyarakat serta murid; dan bekerjasama dengan pemimpin-pemimpin masyarakat

untuk membantu mereka memahami bagaimana masyarakat menyumbang kepada

kesihatan dan pendidikan.

Program Kesihatan Sekolah

Program ataupun Rancangan Kesihatan sekolah (RKS) telah dimulakan di sekolah sejak tahun

1967 lagi. Ia bertujuan untuk mengukur status kesihatan kanak-kanak sekolah dan mengenal

pasti masalah kesihatan kanak-kanak, ibu bapa, guru dan komuniti. Dalam tempoh tiga tahun

RKS dijalankan, dunia secara am dan Malaysia secara khusus telah mengalami banyak

perubahan dari aspek kesihatan dan tren penyakit.

Penilaian yang dijalankan oleh Kementerian Kesihatan Malaysia dan Kementerian Pendidikan

Malaysia mendapati program - program kesihatan dapat menggalakkan pembentukan

persekitaran sekolah yang selamat dan sihat dan juga dapat mewujudkan kerjasama di antara

sekolah dan komuniti dalam mempromosikan gaya hidup sihat.

Antara program berkaitan kesihatan yang dilaksanakan di sekolah adalah Perkhidmatan

Kesihatan Sekolah, Perkhidmatan Pergigian, Rancangan Makanan Tambahan (RMT), Program

Susu Sekolah (PSS), Pendidikan Pencegahan Denggi, menjadikan sekolah kawasan larangan

merokok, menyediakan pertolongan cemas dan bilik khas kesihatan (sickbay), mewujudkan

Program Sihat Tanpa AIDS untuk remaja (PROSTAR), mengadakan program bebas dadah

dan kempen cara hidup sihat. Program-program Ad hoc - berdasarkan masalah kesihatan

semasa seperti program anti Rubella, Program Pencegahan Taun dan sebagainya.

Untuk menambahkan lagi keberkesanan proses pengajaran dan pembelajaran (P&P) pada

peringkat pendidikan rendah terdapat beberapa program sokongan yang disediakan.Programsokongan meliputi pelbagai jenis program dan skim yang disediakan oleh Kementerian

Pendidikan Malaysia (KPM) untuk meningkatkan taraf kesihatan, keselamatan, disiplin, dan

kesejahteraan pelajar bagi mencapai pendidikan berkualiti.Matlamat pembangunan pendidikanprogram sokongan adalah untuk:


5/29


menyediakan program dan skim yang boleh membantu menyediakan program

berkualiti bagi membolehkan pelajar lebih bersedia ke sekolah;

meminimumkan kadar keciciran;

meningkatkan kecemerlangan pendidikan pelajar terutamanya daripada keluarga

berpendapatan rendah di kawasan bandar, pinggir bandar, luar bandar, pedalaman,

dan pulau;

memastikan pelajar terutamanya daripada keluarga berpendapatan rendah mendapat

peluang pendidikan yang setara dengan pelajar lain; dan

memastikan pengurusan program sokongan lebih cekap dan berkesan. (KPM, 2001)

Program Bersepadu Sekolah Sihat (1998) yang dahulunya dikenali sebagai Rancangan

Kesihatan Sekolah dijalankan dengan kerjasama Kementerian Kesihatan bertujuan

memastikan pertumbuhan fizikal, kesihatan mental, dan kesihatan umum pelajar sekolah

rendah dan menengah adalah baik dengan:

menyediakan perkhidmatan untuk mengesan pelajar pada peringkat awal yang

memerlukan rawatan perubatan termasuk pelalian, rawatan mata, dan rawatan

pergigian; dan

menyediakan program pencegahan dan pengawalan penyakit berjangkit.

Antara program sokongan yang berkait secara langsung dalam topik yang dibincangkan dalam

unit ini adalah: Program Bersepadu Sekolah Sihat - bertujuan untuk memastikan pertumbuhan fizikal,

kesihatan mental, dan kesihatan umum murid sekolah rendah;

Program Pemakanan Sekolah (PPS) - untuk meningkatkan taraf kesihatan murid

melalui pemakanan yang sempurna dan amalan kesihatan yang baik; dan

Program Susu Sekolah (PSS) - program sokongan kepada Program Pemakanan

Sekolah yang dikhaskan kepada murid termiskin dan miskin sahaja.

Program Pemakanan Sekolah (PPS) merangkumi dua program iaitu Rancangan Makanan

Tambahan (RMT) dan Program Susu Sekolah (PSS). Program ini bertujuan untuk

meningkatkan taraf kesihatan murid sekolah rendah khasnya pelajar termiskin dan miskin

melalui pemakanan yang seimbang dan amalan pemakanan yang baik. Pada tahun 2000,


6/29


seramai 494 000 (16.5%) orang pelajar sekolah rendah di seluruh negara daripada golongan

termiskin (pendapatan isi rumah yang terdiri daripada lima orang tidak melebihi RM400.00

sebulan) mendapat manfaat daripada RMT. Pelajar diberikan makanan tambahan selama 120

hari persekolahan. Makanan tambahan yang disediakan adalah atas kadar 80 sen sehari bagi

pelajar sekolah rendah di Semenanjung dan 90 sen sehari bagi pelajar di Sabah dan Sarawak

yang melibatkan peruntukan sebanyak RM51.6 juta.

PSS yang merupakan program sokongan kepada RMT dikhaskan kepada pelajar termiskin dan

miskin sahaja. Pelajar termiskin diberi satu kotak susu seminggu kerana mereka sudah

mendapat makanan tambahan sementara pelajar miskin diberikan dua kotak susu seminggu

secara percuma. Pada tahun 2000, peruntukan sebanyak RM7.4 juta kepada PSS telah

memanfaatkan 45 000 orang pelajar miskin di Semenanjung dan Sarawak. Pelajar di Sabah

menerima program susu ini daripada kerajaan negeri Sabah.

Pprogram Rancangan Makanan Tambahan (RMT) telah diperkenalkan pada tahun 1989 di

semua sekolah rendah. Program ini bertujuan untuk memperbaiki status pemakanan kanak-

kanak dengan membekalkan makanan tambahan sebanyak 1 /4 - 1 /3 daripada jumlah

keperluan kalori harian mereka.

RMT telah dapat meningkatkan taraf kesihatan kanak-kanak, mengurangkan infeksi penyakit-

penyakit tertentu dan meningkatkan pencapaian akademik kanak-kanak. Selain itu, mata

pelajaran pendidikan kesihatan dan jasmani (PJK) telah diperkenalkan dan diwajibkan untuk

kanak-kanak sekolah rendah. Ia bertujuan untuk melahirkan pelajar yang sihat, aktif dan

berpengalaman dengan pemupukan kemahiran, nilai, amalan serta pengalaman asas

kesihatan dan pergerakan fizikal melalui proses pembelajaran yang bersepadu.


7/29


A

Perkhidmatan Kesihatan Sekolah yang dijalankan dengan kerjasama Kementerian

Kesihatan memberikan manfaat kepada murid-murid di sekolah.

Terangkan LIMA manfaat yang boleh murid peroleh daripada Perkhidmatan Kesihatan

Sekolah.

1. _________________________________________________________________________

________________________________________________________________________.

2. _________________________________________________________________________

________________________________________________________________________.

3. _________________________________________________________________________

________________________________________________________________________.

4. _________________________________________________________________________

________________________________________________________________________.

5. _________________________________________________________________________

________________________________________________________________________.

Sejarah Perkembangan Program Bersepadu Sekolah Sihat (PBSS)

Pada tahun 1996, Kementerian Kesihatan Malaysia dengan kerjasama Kementerian

Pendidikan Malaysia telah melaksanakan projek perintis Health Promoting Schoolsdi enam

buah negeri di Malaysia iaitu, Johor, Kedah, Melaka, Sarawak, Selangor dan Terengganu.

Projek ini adalah berdasarkan konsep Health Promoting Schools yang diperkenalkan oleh

Pertubuhan Kesihatan Sedunia ( WHO ) berteraskan Ottawa Charter For Health Promotion.

Piagam Ottawa yang ditandatangani hasil daripada siri persidangan WHO di Kanada pada

1986, bersetuju bahawa syarat asas dan sumber untuk kesihatan termasuk;

Keamanan

Perlindungan

Pendidikan

Makanan

Pendapatan

Ekosistem yang stabil


8/29


Sumber Mampan

Kesaksamaan Sosial dan keadilan

Bagi memastikan bahawa setiap individu mempunyai hak untuk sumber-sumber kesihatan,

Piagam Ottawa telah menggariskan lima strategi seperti berikut:

1. Membangunkan Dasar Kesihatan Awam

kesihatan sebagai pertimbangan utama dalam semua dasar dan undang-undang

(contohnya pengangkutan, alam sekitar, perumahan, pendidikan, perkhidmatan sosial)

kerana semuanya mempengaruhi kesihatan.

Membina kerjasama antara kerajaan dan pembuat dasar dalam semua sektor dan di

semua peringkat untuk mempertimbangkan aspek kesihatan dalam setiap keputusan

yang diambil dan menerima tanggung jawab mereka terhadap kesihatan.

2. Mewujudkan Persekitaran Menyokong

Membina tanggung jawab bagi semua negara, wilayah, masyarakat dan individu untuk

prihatin antara terhadap satu sama lain dan persekitaran semula jadi mereka.

Memulihara sumber asli dan melindungi persekitaran semula jadi dan binaan. Menjana hidup yang selamat, memuaskan dan menyeronokkan dan persekitaran

pekerjaan.

Menyokong gaya hidup sihat.

3. Memperkukuhkan Tindakan Komuniti

Memperkasa komuniti.

Memperkukuh penyertaan awam dan komuniti dan kawalan ke atas ke arah perkara-

perkara berkaitan kesihatan.

Menyediakan akses penuh kepada maklumat, pembiayaan dan sokongan.

4. Membangunkan Kemahiran Peribadi

Menyokong pembangunan peribadi dan sosial.

Menyediakan maklumat, pendidikan dan meningkatkan kemahiran hidup.

5. Orientasi semula Perkhidmatan Kesihatan

Memperluas peranan perkhidmatan kesihatan daripada bersifat autoritatif dan

individualistik kepada tanggungjawab dan perkongsian untuk kesihatan, dan beralih


9/29


daripada dominasi klinikal dan rawatan kepada sesuatu yang menekankan kepada

langkah-langkah pencegahan dengan memberi tumpuan kepada komponen sosial,

politik, ekonomi dan alam sekitar yang berkaitan dengan kesihatan.

Hasil daripada Persidangan Health Promoting Schools yang telah diadakan pada bulan

Disember 1996 di Melaka telah mencadangkan supaya Rancangan Kesihatan Sekolah yang

telah dilaksanakan sejak 1967 diselaraskan dan diberi fokus baru sebagai Program

Bersepadu Sekolah Sihat. Pelancaran PBSS telah disempurnakan dengan rasminya pada 22

September 1997 di Negeri Terengganu Darul Iman. Sesuai dengan perubahan itu amat wajar

RKS dikaji semula untuk membentuk satu jentera pelaksanaan kesihatan sekolah yang lebih

komprehensif.

PBSS diwujudkan bagi menyatupadukan dan menyelaras semua aktiviti berkaitan kesihatan

sekolah yang mampu meningkatkan kesihatan warga sekolah. Matlamat PBSS adalah untuk

meningkatkan pengetahuan mengenai amalan kesihatan diri, menggalakkan amalan cara

hidup sihat dan memastikan persekitaran sekolah yang bersih, ceria, selamat dan sihat.

Perkhidmatan kesihatan di bawah PBSS termasuklah menilai status kesihatan murid, memberi

khidmat rawatan dan rujukan, memberi bimbingan dan kaunseling, memberi penjagaan

rawatan/ kecemasan. Mencegah dan mengawal kejadian penyakit serta mendiagnosis dan

membantu penempatan kanak-kanak berkeperluan khas.

KPM telah mengeluarkan beberapa pekeliling, ikhtisas, surat siaran dan buku-buku panduan

seperti Garis Panduan AmalanKebersihan Sekolah 1997, Panduan Pelaksanaan PBSS, BukuPanduan PROSTAR dan Modul Latihan PROSTAR, Garis Panduan Rancangan Makanan

Tambahan, Garis Panduan Program Susu Sekolah dan Panduan Pengurusan Pendidikan

Pencegahan Denggi di Sekolah 2005.


10/29


Keperluan PBSS Dalam Pendidikan

Rasional PBSS

Pewujudan Program Bersepadu Sekolah Sihat ( PBSS ) adalah berdasarkan rasional berikut:

Pelarasan program kesihatan sekolah sedia ada di bawah satu program kesihatan

yang bersepadu.

Pewujudan suatu program kesihatan yang lebih terbuka, fleksibel, inovatif dan kreatif

yang menjurus kepada keperluan sekolah berlandaskan kepada keperluan semasa.

Mewujudkan program kesihatan yang berupaya melahirkan rasa bertanggungjawab

dan komitmen di kalangan warga sekolah.

Meningkatkan kesefahaman dan kerjasama antara sekolah dengan masyarakat dalamisu kesihatan.

Menyelaras usaha yang lebih teratur dan berfokus ke arah amalan kesihatan

melalui program yang terancang dan bersepadu.

Matlamat PBSS Dalam Pendidikan

Matlamat PBSSMatlamat PBSS adalah untuk melahirkan warga sekolah dan persekitaran yang selamat, sihat

dan berkualiti ke arah pencapaian wawasan negara.

Visi PBSS

Generasi yang berilmu, sihat dan progresif

Misi PBSS Sekolah

Sekolah sebagai institusi yang mempromosikan dan model kesihatan

Objektif PBSS Sekolah

Objektif PBSS adalah agar setiap warga sekolah dapat;

Memelihara, memulihara serta meningkatkan persekitaran sekolah yang lebih sihat,

bersih, ceria, dan selamat.


11/29


Mewujudkan suasana persekitaran sosial sekolah yang berupaya menggalakkan

amalan cara hidup sihat.

Mempertingkatkan pengetahuan, sikap bertanggungjawab, dan amalan murni yang

berkaitan dengan kesihatan agar setiap warga sekolah sentiasa prihatin terhadap

penjagaan kesihatan diri, keluarga dan masyarakat.

Memperkukuh kerjasama serta penglibatan komuniti sekitar sekolah di dalam program

kesihatan yang dianjurkan oleh pihak sekolah.

Menyediakan Perkhidmatan Kesihatan Sekolah bagi:

Menilai taraf kesihatan murid.

Memberi khidmat rawatan dan rujukan.

Menggalakkan bimbingan dan kaunseling berdasarkan keperluan dan masalah

kesihatan murid.

Memberi penjagaan / rawatan kecemasan terhadap penyakit- penyakit di sekolah.

Mencegah dan mengawal kejadian penyakit.

Mengenal pasti, merujuk dan membantu penempatan kanak-kanak kurang upaya.

Dari dahulu lagi kerajaan telah menyedari bahawa kesihatan merupakan salah satu

unsur utama dalam pembangunan modal insan. Mengapa Rancangan Kesihatan Sekolah

(dahulu) dan PBSS (kini) terus menjadi keutamaan dan agenda pendidikan dan dilaksanakan

secara berterusan? Tuliskan satu atau dua ayat anda sendiri.

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________


12/29


Teras Utama PBSS Sekolah

Enam teras PBSS telah digariskan untuk mewujudkan satu pendekatan bersepadu di antara

warga sekolah, PIBG, sektor awam, sektor swasta, badan bukan kerajaan serta masyarakat

setempat ke arah melahirkan sekolah yang sihat.

1. Polisi Kesihatan Sekolah

Suatu pernyataan yang menentukan tindakan dan keperluan bagi mempromosikan

kesihatan. Ia berfungsi untuk menyediakan piagam sekolah sebagai panduan

warganya serta komuniti luar, dan merancang dan mengawasi pelaksanaan polisi

kesihatan. Antara polisi yang boleh dibentuk oleh pihak sekolah adalah seperti polisi

keselamatan makan di kantin, polisi pertolongan cemas, polisi keselamatan sekolah

dan sebagainya.

Persekitaran Fizikal Sekolah

Persekitaran yang sihat dan selamat perlulah mempunyai kemudahan asas dan fizikal

yang bertujuan dan berfungsi untuk mewujudkan persekitaran fizikal yang bersih dan

selamat, bebas dari risiko penyakit berjangkit, mencukupi dan dalam keadaan yang

bersih, ceria, selamat dan sihat.

Persekitaran Sosial Sekolah

Merupakan persekitaran yang menggalakkan pembentukan sikap dan amalan,

membina sahsiah, dan dapat menghadapi cabaran mental atau fizikal. Pewujudan

persekitaran sosial ini mampu menyediakan suatu persekitaran yang kondusif untuk

perkembangan mental yang sihat. Di samping itu juga, persekitaran sosial yang sihat

mampu menyokong perkembangan dari segi jasmani, emosi, rohani dan intelek (JERI)

yang seimbang.

Perkhidmatan Kesihatan Sekolah

merangkumi promosi kesihatan dan pemakanan, penjagaan kesihatan, rawatan,

rujukan, dan sebagainya demi mencapai matlamat kesihatan optimum untuk semua

warga sekolah

Kemahiran Kesihatan Diri

Merupakan satu usaha dalam membentuk sikap positif ke arah gaya hidup sihat

melalui aktiviti-aktiviti yang dijalankan secara formal dan tidak formal.


13/29


Penglibatan Komuniti

satu bentuk kerjasama antara warga sekolah dengan ibu bapa dan masyarakat untuk

meningkatkan tahap kesihatan warga sekolah. Fungsi-fungsi penglibatan tersebut

adalah seperti:

penglibatan aktif dalam semua aktiviti kesihatan melibatkan diri melalui atau dalam bentuk tenaga kepakaran / bahan /

kewangan

memberi dorongan / sokongan moral sebagai role model amalan hidup sihat.

Teras-teras ini perlu diterjemahkan kepada strategi-strategi dan kaedah pelaksanaan yang

lebih khusus supaya mudah difahami dan dapat dilaksanakan oleh semua warga sekolah.

PBSS memberi ruang untuk tindakan bersepadu yang mengambil kira:

kurikulum sekolah

keadaan fizikal dan sosial sekolah

perkhidmatan kesihatan sekolah

peraturan dan garis panduan yang memberi impak kepada kesihatan.

Ianya melibatkan semua warga sekolah termasuk pentadbir sekolah, guru, pelajar,

pekerja dan masyarakat setempat.

Jika kita mengimbau kembali Kempen Cara Hidup Sihat yang pertama kali dilancarkan pada

1991, kita akan dapati bahawa ia dilaksanakan mengikut fasa dan temanya yang tersendiri.

Misalnya, pelaksanaan kempen fasa 3 (2003 - 2007) telah menumpukan kepada 2 komponen

utama, iaitu komponen memupuk kesedaran dan komponen mempromosi perubahan tingkah

laku.

Komponen memupuk kesedaran akan dijalankan secara berterusan setiap tahun menerusi

media massa dengan matlamat meningkatkan pengetahuan dan menggalakkan masyarakat

Malaysia untuk mengamalkan tingkah laku asas kesihatan ini (Makan Secara Sihat, Aktiviti

Fizikal dan Senaman, Tidak Merokok, dan Menangani Stres). Promosi perubahan tingkah laku

pula akan ditumpukan di setting-setting tertentu, seperti di sekolah, tempat kerja, kemudahan

kesihatan dan komuniti, untuk memastikan mesej dan intervensi kempen dapat disalurkankepada penghuni setting berkenaan secara berfokus dan berkesan.


14/29


Kempen pada tahun tersebut telah memilih setting sekolah sebagai titik permulaan Kempen

Cara Hidup Sihat fasa 3.Ini akan diikuti dengan settingtempat kerja, kemudahan-kemudahankesihatan dan akhirnya komuniti.Kementerian Kesihatan Malaysia mempunyai justifikasi yangbaik dalam menetapkan sekolah sebagai tempat pertama kempen ini dimulakan. Kanak-kanak

sekolah merupakan populasi yang besar dan penting kepada masa depan negara. Mereka

inilah yang kelak menjadi orang dewasa dan juga pemimpin negara.

Oleh yang demikian, di peringkat yang muda inilah nilai-nilai yang murni dan baik harus

diterapkan, termasuk Cara Hidup Yang Sihat. Selain daripada itu, institusi sekolah memang

telah diiktiraf sebagai satu setting yang penting untuk promosi kesihatan oleh kedua-dua

Kementerian Pendidikan dan Kementerian Kesihatan. Ini terbukti dengan adanya kerjasama

melalui Program Bersepadu Sekolah Sihat (PBSS) sejak tahun 1996. Sesungguhnya kempen

ini akan menyokong dan memperkukuhkan lagi program PBSS.

Integrasi PBSS Dalam Pendidikan: Peranan Siapa?

Selaras dengan matlamat PBSS untuk melahirkan warga dan persekitaran sekolah yang

selamat, sihat dan berkualiti, maka usaha untuk merealisasikan hasrat tersebut terletak pada

semua kelompok masyarakat. Prestasi kesihatan yang tinggi akan memastikan masyarakat

yang lebih produktif, agresif, dan berdaya saing dalam semua bidang seterusnya mampu

mencapai wawasan negara.

Dalam perkara ini, setiap individu mempunyai peranan masing-masing dalam apa juga aktiviti

atau program berteraskan kesihatan. Setiap peranan yang dipertanggungjawabkan perlu

dilaksanakan dengan penuh kesedaran, kejujuran, dedikasi, dan sebagainya bagi memastikan

apa juga aktiviti yang dijalankan mendatangkan kesan positif kepada kesihatan. Kesihatan diri

dan keluarga amat penting kepada pembangunan masyarakat dan seterusnya negara kerana

kesejahteraan rakyat dalam pelbagai bidang sama ada dalam bidang ekonomi, politik, dan

sosial adalah dipengaruhi secara langsung oleh tahap kesihatan.

Kesejahteraan masyarakat banyak bergantung kepada kesejahteraan individu dan keluarga

dalam semua aspek kesihatan. Daripada individu-individu yang kemudiannya keluarga

membentuk kelompok masyarakat yang sihat dalam aspek fizikal, mental, emosi, rohani,


15/29


sosial, ekonomi, dan sebagainya. Aspek kesihatan hanya boleh dicapai melalui amalan gaya

hidup sihat setiap anggota masyarakat dalam semua peringkat umur.

Apakah peranan yang boleh dimainkan oleh individu?

Kesihatan diri dan keluarga serta masyarakat merupakan aspek pengurusan diri yang baik

berkaitan dengan pengetahuan dan amalan menjaga kebersihan, pemakanan, dan sebagainya

demi kesejahteraan yang berpanjangan. Setiap individu terutamanya anak-anak memainkan

peranan serta tanggung jawab yang besar dalam amalan gaya hidup sihat terutamanya kepada

diri sendiri. Selain itu, individu turut berperanan dalam mempengaruhi amalan gaya hidup sihat

kerana individu itu sendiri sebahagian daripada komuniti dalam masyarakat. Golongan remaja

biasanya mempunyai peranan yang besar dalam amalan gaya hidup sihat, misalnya:

Menerima dan mengatasi perubahan fizikal, mental, dan emosi semasa dengan positif Menjaga kebersihan diri dan kesihatan tubuh badan serta penampilan diri Menggunakan khidmat kaunselor, rakan, ahli keluarga, dan guru dalam mengatasi

permasalahan secara perbincangan

Mengelakkan diri daripada terjebak ke dalam situasi yang memudaratkan sepertiketagihan arak atau dadah, dan masalah sosial

Memastikan keadaan kesihatan terjaga dengan membuat pemeriksaan kesihatanberjadual (3 bulan sekali) dengan doktor yang bertauliah di klinik atau hospital

Memberi penjelasan (hebahan) tentang kepentingan amalan gaya hidup sihat kepadarakan, keluarga, dan masyarakat

Melibatkan diri dalam kegiatan kemasyarakatan yang berkaitan dengan amalan gayahidup sihat misalnya gotong-royong membersihkan kawasan sekeliling kediaman,

senamrobik, sukaneka peringkat kampung/taman perumahan, dan sebagainya.

Apakah peranan yang boleh dimainkan oleh keluarga?

Institusi keluarga terbentuk hasil daripada perkahwinan antara individu lelaki dengan perempuan

secara sah daripada sudut agama, undang-undang, serta budaya setempat sesebuah

masyarakat. Institusi keluarga yang hidup aman sejahtera perlulah mengambil beberapa langkah

yang sepatutnya demi menjamin kesihatan yang berpanjangan.


16/29


Keluarga yang sihat sejahtera bukan sahaja bermaksud mempunyai kesihatan yang baik semata-

mata, malahan juga sejahtera daripada segi ekonomi, kasih-sayang yang sejati sesama anggota,

saling memahami dan bertolak-ansur, bertimbang rasa, berterima kasih sesama anggota, saling

memaafkan dan yang paling utama adalah saling mempercayai antara satu sama lain. Ibu bapa

berperanan sebagai sumber kasih sayang, perlindungan dan keselamatan, menyediakan

makanan seimbang, pendidikan keduniaan dan kerohanian, serta nilai-nilai sosial yang baik

kepada anak-anak dengan menjadi contoh dan teladan yang terbaik kepada anak-anak dalam

semua segi.

Keluarga yang harmoni merupakan asas kepada kemajuan sebuah masyarakat dan negara dalam

bidang sosial, pendidikan, politik, dan juga ekonomi. Institusi keluarga berperanan dalam

mencorakkan gaya hidup sihat kepada kalangan anggotanya terutama anak-anak. Bimbingan

serta perhatian yang khusus serta berkualiti amat perlu demi menjamin keluarga yang sejahtera.

Misalnya berekreasi bersama, melancong sekeluarga, saling membantu, dan sebagainya

merupakan amalan yang lumrah dalam sesebuah keluarga. Meluangkan masa berkualiti

bersama-sama keluarga bukan sahaja mengeratkan hubungan kekeluargaan malah dapat

mengelakkan masalah keruntuhan rumah tangga.

Keluarga perlulah mampu melindungi serta mengelakkan ahli keluarga daripada terdedah kepada

risiko terpengaruh dengan penyalahgunaan bahan terlarang dan tingkah laku yang

memudaratkan. Masalah penagihan dadah, rokok, alkohol, pil khayal, dan sebagainya merupakan

pola tingkah laku yang akan merosakkan keharmonian sesebuah keluarga. Misalnya, penagihan

alkohol telah mendatangkan banyak kesan memudaratkan terutamanya kepada kesihatan dan

keselamatan. Berdasarkan laporan Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO) pada 2011;

Dianggarkan 2.5 juta orang dengan komposisi 6.2% lelaki dan 1.1% perempuan yangmeninggal adalah berpunca daripada alkohol.

Kira-kira 55% orang dewasa mengambil alkohol. 4% daripada keseluruhan kematian di seluruh dunia yang diakibatkan kecederaan,

kanser, sakit jantung, dan paru-paru berpunca daripada alkohol.

Tahun 20012005 menunjukkan bahawa purata individu serendah umur 15 tahun danke atas telah meneguk alkohol tulen dalam kadar 6.13 liter setahun.


17/29


Seterusnya, keluarga juga menjadi sumber mendapatkan makanan yang secukupnya bagi anak-

anak dengan mengutamakan makanan seimbang dan berzat. Adalah menjadi lumrah ketua

keluarga menyediakan makanan secukupnya kepada ahli keluarganya untuk meneruskan aktiviti

harian dengan bertenaga. Walau bagaimanapun, beberapa pertimbangan perlu diambil misalnya

mengelakkan pengambilan makanan yang boleh menyebabkan perut kembung seperti bir,

alkohol, minuman karbonat, dan sebagainya. Makanan yang berlemak dan kandungan gula yang

tinggi juga harus dielakkan bagi mengurangkan risiko penyakit jantung, darah tinggi, kencing

manis, serta obesiti. Makan bersama juga dapat mengeratkan ikatan atau hubungan kekeluargaan

secara tidak langsung.

Peranan Masyarakat

Masyarakat turut memainkan peranan dalam memastikan gaya hidup sihat diamalkan oleh

komuniti mereka. Masyarakat yang mengabaikan tanggungjawab terhadap gaya hidup sihat

hanya akan menyebabkan wujudnya budaya yang tidak sihat misalnya menyebabkan penularan

wabak penyakit sehingga menurunkan kualiti kesihatan penduduk. Dengan yang demikian, amat

jelas bahawa masyarakat tidak patut meletakkan tanggungjawab menjaga kepentingan kesihatan

di tangan individu mahupun institusi keluarga kerana gaya hidup sihat yang diwar-warkan oleh

Kementerian Kesihatan Malaysia merupakan tanggungjawab bersama.

Kesukaran mendapatkan makanan berzat, serta tempat tinggal yang teruk, kotor dan tiada

infrastruktur asas menjadi antara faktor timbulnya masalah malnutrisi, kebuluran, ketinggalan

dalam pendidikan serta masalah sosial yang lain. Lazimnya, masyarakat daripada negara-negara

miskin ataupun yang mengalami bencana atau perang saudara dikenal pasti terlibat dengan

masalah tersebut. Justeru, peranan masyarakat dalam menghulurkan sumbangan kebajikan akan

dapat menjamin kesejahteraan sesebuah komuniti serta pembangunan sosial negara seperti yangdimaksudkan. Masyarakat yang prihatin akan isu-isu sosial di sekitarnya merupakan masyarakat

yang dapat menyumbang kepada budaya hidup sihat sejahtera.

Dengan merujuk kepada negara kita, Kementerian Kesihatan Malaysia (KKM) juga merupakan

sebahagian daripada institusi masyarakat mempunyai peranan yang amat besar dalam mendidik,

serta memberikan kesedaran kepada seluruh warga Malaysia tentang kepentingan amalan gaya

hidup sihat. Sehubungan dengan itu, KKM telah menjalankan beberapa program khidmat

komuniti seperti:


18/29


B

Perkhidmatan doktor bergerak atau doktor udara (di Sabah dan Sarawak) Perkhidmatan pergigian di sekolah-sekolah Perkhidmatan pendidikan melalui pameran, ceramah, serta pengedaran risalah-risalah

berhubung kesihatan serta isu semasa melalui media massa seperti media cetak dan

elektronik selain bergerak dari rumah ke rumah

Perkhidmatan rawatan percuma untuk beberapa jenis penyakit seperti suntikan BCG,HPV, polio, dan sebagainya kepada bayi, kanak-kanak, serta remaja di sekolah-sekolah

Membekalkan ubat-ubatan percuma kepada wakil yang terpilih dan terlatih bagi kawasan-kawasan di pedalaman Sarawak bagi memudahkan urusan rawatan sesetengah simptom

seperti sakit kepala, sakit perut, gatal-kudis, cedera ringan, gigitan serangga, demam

selesema, dan sebagainya dengan pemantauan daripada pegawai yang

dipertanggungjawabkan dari semasa ke semasa.

Kesimpulannya, setiap individu, keluarga, dan masyarakat mempunyai peranan dan memikul

tanggungjawab dalam memastikan kesejahteraan hidup yang berpanjangan melalui amalan gaya

hidup sihat. Kesedaran dan pengalaman tentang gaya hidup sihat perlu dititikberatkan dalam

semua peringkat dan aspek kehidupan manusia.

Individu, keluarga, dan masyarakat harus saling bekerjasama dan menyokong usaha untuk

meningkatkan dan mengekalkan aspek kesejahteraan hidup dalam mengharungi arus globalisasi

yang serba mencabar. Kesedaran sosial dalam diri anggota masyarakat juga merupakan antara

aspek penting dalam kejayaan pelaksanaan aktiviti gaya hidup sihat di negara kita. Dengan

adanya kesedaran dan sikap saling bekerjasama, maka hasrat untuk merealisasikan pelaksanaan

sesuatu dasar berkaitan dengan kesihatan dapat dilaksanakan dengan berkesan.

PBSS boleh dilaksanakan melalui pendidikan kesihatan secara formal dan tidak

formal. Ia melibatkan pelbagai pihak yang bertanggungjawab.

1. Berikan TIGA peranan seorang guru di dalam PBSS.2. Cadangkan TIGA peranan yang boleh dimainkan oleh ibu bapa dalam menjayakan

PBSS.


19/29


Perlaksanaan PBSS Sekolah

Pelaksanaan PBSS pada dasarnya melibatkan seluruh warga sekolah dan masyarakat setempat.

pendidikan kesihatan hendaklah dilaksanakan secara formal atau tidak formal dalam pelaksanaan

PBSS ini. Untuk memastikan program yang telah dirancang dapat dilaksanakan dengan efektif,

usaha-usaha secara bersepadu perlu digembleng bukan sahaja oleh pengetua sebagai

pengurus sekolah tetapi juga seluruh warga sekolah termasuk guru, pelajar, ibu bapa, dan PIBG,

dan komuniti setempat. Jawatankuasa PBSS di peringkat sekolah dianggotai oleh guru-guru dan

pasukan kesihatan.

Pemantauan dan Penilaian PBSS

Pemantauan merupakan suatu tanggung jawab pengurusan yang dilakukan secara

berterusan selepas pelaksanaan sesuatu program PBSS. Pemantauan mempunyai

kebaikannya dan bertujuan untuk mendokumentasikan pelaksanaan semua aktiviti program

yang telah dirancang. Pada masa sama, ia berguna untuk mengukur sejauh mana program

yang dirancang memenuhi keperluan peserta dan memenuhi perancangan yang dibuat

melalui data-data mentah yang telah diproses. Seterusnya, melalui data mentah yang telah

diproses, ia digunakan untuk menyampaikan maklumat yang diperoleh kepada pihakberkepentingan.

Aspek yang diberi perhatian oleh pemantau melibatkan perjalanan sesuatu program yang

sedang dilaksanakan, mengukur dan melaporkan tentang kemajuan program berkenaan.

Secara lebih khusus, tujuan pelaksanaan pemantauan ini adalah untuk memastikan setiap

aktiviti dilaksanakan mengikut perancangan, mengenal pasti sebarang masalah dan

keperluan program semasa supaya tindakan segera / serta merta dapat diambil secara

sistematik semasa program sedang berjalan bagi memperbaiki sebarang kekurangan yang

telah dikenal pasti.

Penilaian program pula merupakan satu proses sistematik mengumpul, menganalisis dan

mentafsir data untuk membuat keputusan mengenai keberkesanan program yang telah

dilaksanakan. Pemantauan dijalankan sepanjang pelaksanaan kursus manakala penilaian

pula dilaksanakan setelah program tamat atau hampir selesai dilaksanakan. Pemantauan

dan penilaian program PBSS akan dilakukan oleh secara berterusan oleh Pegawai


20/29


Pendidikan Daerah (PPD) dan Pegawai Kesihatan Daerah (PKD). Penilaian dibuat dengan

menggunakan Borang Anugerah PBSS dan Penyeliaan ke sekolah-sekolah.

Penganugerahan tahunan diberi berdasarkan tahap usaha dan pencapaian sekolah dalam

menggalakkan kesihatan di sekolah masing-masing.

Penilaian dilaksanakan untuk melihat keberkesanan dan manfaat program bagi menentukan

sama ada program tersebut boleh diteruskan atau tidak. Selain itu, penilaian dilaksanakan

untuk melihat kekuatan dan kelemahan program bagi tujuan perancangan masa depan.

Secara lebih khusus lagi, penilaian bermatlamat untuk mengenal pasti kesesuaian program,

faktor-faktor mempengaruhi kesesuaian program, keberkesanan program dan faktor

mempengaruhi, dan kecekapan pelaksanaan program.

Pemantauan dan penilaian kesihatan di sekolah adalah penting untuk memastikan

objektif PBSS tercapai. Proses ini dijalankan berjadual dan mengikut keperluan. Borang

penilaian perlu diisi selepas sesuatu program untuk dijadikan rekod sekolah.

Apakah komponen yang dinilai?

Pemantauan dan penilaian PBSS dilakukan melalui borang yang berdasarkan tahap usaha

dan pencapaian sekolah dalam menggalakkan kesihatan di sekolah. Borang yang sama

digunakan untuk memantau dan menilai apa-apa sahaja program kesihatan yang dijalankan.

Sebagaimana yang telah dijelaskan oleh perkara di atas, pihak yang menjalankan

pemantauan akan membuat penilaian berdasarkan kepada 7 komponen yang terdapat

dalam borang pemantauan / penilaian tersebut.

1. Pengurusan PBSS2. Pelaksanaan PBSS yang ditetapkan oleh Jawatankuasa PBSS kebangsaan3. Persekitaran fizikal sekolah (3K)4. Persekitaran sosial (iklim dan budaya sekolah)5. Penglibatan komuniti dalam PBSS6. Kemahiran kesihatan diri7. Kemudahan kesihatan di sekolah.


21/29


pengurusan PBSS

penubuhan

jawatankuasa

penetapanpolisi

kesihatansekolah

pelaksanaanpolisi

kesihatansekolah

pemantauandan penilaian

pelaksanaanaktiviti

pelaporan

Pengurusan PBSSJika kita perhatikan komponen-komponen tersebut, kita akan dapati bahawa

pemantauan dan penilaian tersebut dibuat secara menyeluruh. Maksudnya,

penilaian dijalankan demi untuk melihat pelaksanaannya berjalan sebagaimana yang

telah dihasratkan oleh kerajaan. Justeru, komponen pertama yang dinilai adalah dari

aspek pengurusannya. Pengurusan menjadi kritikal apabila ia melibatkan dasar-

dasar dan polisi kesihatan yang hendak dicapai. Oleh itu, penubuhan jawatankuasa

PBSS adalah antara langkah awal yang diperlukan untuk menjayakan pelaksanaan

setiap program kesihatan di sekolah. Keseluruhan lima elemen yang dinilai dalam

komponen ini membawa sejumlah 26 markah. Lain-lain aspek yang dinilai dan

dipantau bagi komponen pengurusan PBSS ini adalah seperti rajah di bawah:

Pelaksanaan PBSS mengikut ketetapan Jawatankuasa PBSSkebangsaan

Bagi komponen pelaksanaan PBSS yang ditetapkan oleh jawatankuasa PBSS

kebangsaan, kita dapati bahawa penilai akan melihat kepada pelaksanaan program

yang telah ditetapkan oleh pihak kementerian. Program-program tersebut berkait

dengan program sokongan oleh pihak kerajaan seperti yang telah dibincangkan

pada awal unit ini. Misalnya, program RMT dan PSS, merupakan antara aspek yang

dinilai dari segi jawatankuasa, kriteria pemilihan murid untuk menerima bantuan,

jadual kedatangan murid dan perlu ada pelaporannya. Kesemua enam aspek dalam

komponen ini memperuntukkan sebanyak 26 markah.


22/29


Pelaksanaan PBSS yang ditetapkan olehJawatankuasa PBSS kebangsaan

rancanganmakanantambahan

sekolah rendah

program sususekolah rendah

perkhidmatankesihatansekolah

perkhidmatanpergigiansekolah

programkeselamatan,

kebersihan dankeindahan alamsekitar sekolah

sekolahkawasanlaranganmerokok

Persekitaran fizikal sekolah (3K)

kantin tandas bilik khas bilik darjahsistem

pelupusansisa pepejal

Persekitaran fizikal sekolah (3K)Persekitaran fizikal yang dinilai dan dipantau adalah melibatkan kebanyakannya

persekitaran binaan. Maksudnya, pihak penilai akan memberikan perhatian ke atas

bangunan-bangunan atau premis di sesebuah sekolah. Antara perkara yang dilihat

adalah dari segi kebersihan, fungsi, hiasan dalaman dan luaran, pencahayaan dan

pengudaraan dan sebagainya. Kesemua aspek yang dipantau sebenarnya

merupakan antara faktor-faktor yang mempengaruhi suasana atau persekitaran yang

kondusif untuk pembelajaran murid. Apabila persekitaran sekolah mencapai apayang dihasratkan dalam pelaksanaan PBSS ini, maka secara tak langsung ia akan

dapat meningkatkan tahap kesihatan, kesejahteraan dan keselamatan anak-anak

murid di sekolah.

Sebanyak 14 markah diperuntukkan dalam komponen ini dengan tandas dan kantin

mewakili jumlah markah yang paling banyak iaitu 4 markah. Manakala bagi aspek

yang lain, setiap satunya membawa sejumlah 2 markah.


23/29


Persekitaran sosial (iklim dan budaya sekolah)

tanggapan awal landskappenggunaan

kawasan

programbimbingan dan

kaunseling

Persekitaran sosial (iklim dan budaya sekolah)

Jika anda sebagai pihak yang bertanggungjawab untuk membuat pemantauan dan

penilaian PBSS, apakah yang akan anda perhatikan dari aspek tanggapan awal

terhadap persekitaran sosial sekolah?. Sudah pastinya kita akan melihat kepada

kebersihan kawasan luar sekolah, hiasan pintu masuk ke sekolah dan suasana

persekitarannya yang terkawal. Elemen-elemen tersebut membawa tiga markah

daripada keseluruhan 10 markah. Antara lain, persekitaran sosial atau lebih tepat iklim

atau budaya sekolah ini turut menyumbang atau menyokong kepada persekitaran

fizikal sekolah. Dengan kata mudah, kedua-dua komponen ini sebenarnya saling

berkait antara satu dengan lain. Bezanya, persekitaran fizikal lebih kepada

penyediaan, manakala persekitaran sosial pula menekankan kepada pengisian danpenggunaannya.

Penglibatan komuniti dalam PBSSPenglibatan lima pihak seperti rajah di bawah akan dinilai dalam menentukan

keberkesanan pelaksanaan PBSS di sekolah. Hakikatnya, kerjasama, sumbangan

dan penglibatan pihak-pihak tersebut yang akan menentukan kejayaan program

kesihatan di sekolah. Kesannya bukan sahaja dapat dilihat melalui peningkatan taraf

kesihatan pelajar malah turut memberikan pengaruh terhadap pencapaian akademik

mereka. Kerana itu, setiap program kesihatan yang dirancang dan dilaksanakan

mempunyai justifikasinya yang tersendiri.

Peranan dan penglibatan pihak-pihak seperti Persatuan Ibu Bapa dan Guru (PIBG),

agensi kerajaan seperti Pihak Berkuasa Tempatan, Bomba, Polis dan sebagainya,

agensi swasta, NGO mahupun individu sangat memberikan sumbangan terhadappelaksanaan PBSS di sekolah. Justeru, ia dimasukkan ke dalam penilaian program.


24/29


Kemahiran kesihatan diri

ceramahmengenaikemahiran

kesihatan diri

kelab / persatuanmenggalakkan

kemahirankesihatan diri

pamerankesihatan secara

formal

kuiz / hari /minggu / kem

kesihatan

Penglibatan komuniti dalam PBSS

PIBG

agensi

kerajaanselain KPMdan KKM

agensi swasta NGO / badansukarela individu

Kemahiran kesihatan diriKomponen kemahiran kesihatan diri yang dipantau dan dinilai lebih melibatkan

kepada bentuk kempen-kempen kesedaran tentang kesihatan diri. Misalnya, panel

penilai akan melihat kepada jumlah ceramah mengenai kemahiran kesihatan diri

yang dijalankan di sekolah. Sekiranya dalam satu tahun persekolahan, pihak sekolah

telah menjalankan lebih daripada 10 ceramah, maka sekolah tersebut akan diberikan

markah penuh (3 markah). Begitu juga dengan kelab atau persatuan yang

menggalakkan kemahiran kesihatan diri. Markah penuh, juga 3 markah diberikan

kepada sekolah yang mempunyai jumlah melebihi 10 buah kelab atau persatuan.

Menyedari tentang kepentingan memupuk kesedaran kepada semua warga sekolah,

maka pameran kesihatan secara formal yang diadakan di sekolah turut dimasukkan

ke dalam aspek penilaian. Begitu juga dengan program-program seperti kuiz

kesihatan, minggu atau kem kesihatan yang diletakkan kepentingannya dalam

keberkesanan program kesihatan di sekolah. Program sebegini dilihat sebagai

usaha berterusan oleh setiap warga sekolah amnya untuk mencapai matlamat

kesihatan yang optima dan menyeluruh dalam kalangan warganya.


25/29


Kemudahan kesihatan di sekolah

bilik / ruang sakit peti pertolongan cemas

bilik pemeriksaan

kesihatan / pergigian

Kemudahan kesihatan di sekolahKemudahan kesihatan yang dipantau dan dinilai adalah bilik / ruang sakit (sick bay),

peti pertolongan cemas dan bilik-bilik kesihatan iaitu bilik pemeriksaan kesihatan dan

pergigian. Antara perkara utama yang perlu dilakukan oleh pihak sekolah adalah dari

segi penyediaan kemudahan dan kelengkapan tersebut. Justeru, dengan adanya

fasiliti sedemikian, maka penjagaan kesihatan pelajar sekolah akan lebih terjamin.

Antara aspek yang dititikberatkan dalam penilaian kemudahan bilik atau bilik

kesihatan adalah dari sudut kebersihannya. Penyediaan kelengkapan lain seperti katil,

kipas, dan peralatan lain juga merupakan perkara yang akan diperhatikan oleh panel

penilai program kesihatan. Aspek penyelenggaraan juga turut dimasukkan ke dalam

kriteria pemarkahan. Oleh itu, dapat dikatakan bahawa penilaian dan pemantauan

yang dilakukan ke atas komponen ini adalah bertujuan sebagai sokongan untuk

pelajar mendapatkan rawatan awal jika di timpa penyakit. Samalah halnya dengan

bilik-bilik kesihatan yang dinilai perlu memiliki kriteria apabila bilik khas / kesihatan

disediakan apabila perlu.

Berdasarkan kepada penerangan di atas, dapatlah kita rumuskan bahawa PBSS merupakan

suatu program yang bersifat bersepadu dan menyeluruh. Bagi memastikan pelaksanaan yang

efektif, perlu ada mekanisme untuk memantau dan menilainya. Matlamat dan objektif PBSS

ini seharusnya dihayati dengan mendalam agar kita semua warga sekolah amnya beroleh

manfaat yang bukan sahaja membawa kebaikan kepada diri sendiri, bahkan dapat

mewujudkan masyarakat yang sentiasa sihat, sejahtera dan selamat.


26/29


RUMUSAN

Program-Program Kesihatan sekolah yang dilaksanakan secara terancang dan tersusun akan

memberi impak yang efektif dan berkesan terutamanya kepada murid-murid dan sekolah

secara amnya. Suasana dan persekitaran sekolah yang bersih dan ceria pasti akan

mewujudkan suasana pembelajaran yang kondusif serta menyeronokkan.

Penekanan Program Pendidikan Kesihatan Sekolah yang bukan sahaja ditujukan kepada

murid-murid, malah secara keseluruhannya kepada pihak pentadbir sekolah, guru-guru, staf

sokongan, pekerja swasta, pengusaha kantin, ibu bapa dan komuniti sekitar sekolah sudah

pasti akan mewujudkan budaya sekolah yang sihat, bersih, ceria dan selamat. Pihak sekolah

juga boleh memohon bantuan dan pertolongan daripada komuniti luar seperti daripada

golongan ibu bapa yang mempunyai latar yang berkaitan kesihatan. Sudah pastinya mereka

sudi membantu pihak sekolah dalam program-program yang berkaitan kesihatan yang

dilaksanakan di sekolah. Di samping itu, peranan agensi-agensi luar sama ada swasta atau

kerajaan juga boleh membantu pihak sekolah dalam usaha sekolah untuk menjadikannya satu

amalan dan budaya.

Program Pendidikan Kesihatan Sekolah bukan setakat memberikan kefahaman danpengetahuan tentang pentingnya amalan kesihatan yang betul malahan perlaksanaannya

yang merangkumi pelbagai aktiviti atau program dalam usaha menjadikan satu cara hidup

yang baik berupaya mendatangkan impak besar dalam melahirkan generasi dan masyarakat

baru Malaysia yang lebih sihat, cergas, berilmu dan kreatif, inovatif serta produktif.

KATA KUNCI

Kemahiran Kesihatan Diri

Perkhidmatan Kesihatan Sekolah

Persekitaran Fizikal Sekolah

Persekitaran Sosial Sekolah

Polisi Kesihatan Sekolah

Program Kesihatan Sekolah


27/29


PENILAIAN KENDIRI

1. Mengapakah Program Bersepadu Sekolah Sihat (PBSS) diwujudkan?2. Apakah objektif PBSS?3. PBSS bermatlamat untuk?

RUJUKAN

Bahagian Kawalan Penyakit dan Bahagian Pendidikan Kesihatan, Kementerian KesihatanMalaysia

Dzulkifli et.al. (2007). Pendidikan Jasmani dan Pendidikan Kesihatan [Sekolah Kebangsaan]Tahun 6, KBSR. DBP: Kuala Lumpur

http://pmr.penerangan.gov.my/index.php/penafian/6858-hfmdpenyakit-jangkitan-virus.html

http://www.omnimedicalsearch.com/im_BCG+vaccine+picture.html?&start=3

http://www.utusan.com.my/utusan/info.asp?y=2006&dt=0312&sec=Kesihatan&pg=kn_01.htm

http://www.sarawak.health.gov.my

www.moh.gov.my

www.myhealth.gov.my


28/29


A

JAWAPAN SERTA MAKLUM BALAS

1. Perkhidmatan Kesihatan Sekolah yang dijalankan dengan kerjasama KementerianKesihatan memberikan manfaat kepada murid-murid di sekolah.

TIGA manfaat yang boleh murid peroleh daripada Perkhidmatan Kesihatan Sekolah

i. Membina kefahaman dan kesedaran mengenai kepentingan kesihatan optimumdan amalan cara hidup sihat.

ii. Rancangan khas seperti rancangan makanan tambahan dan program sususekolah kepada murid dilaksanakan dengan sempurna.

iii. Menyediakan khidmat pertolongan cemas dan rujukan kepada warga sekolah.iv. Mengesan masalah kesihatan, merawat dan merujuk kes yang memerlukan

perhatian serta tindakan lanjut.

v. Mencegah dan mengawal kejadian penyakit

2. PBSS boleh dilaksanakan melalui pendidikan kesihatan secara formal dan tidakformal. Ia melibatkan pelbagai pihak yang bertanggungjawab.

a. TIGA peranan seseorang guru di dalam PBSS.i. Memahami teras-teras utama PBSS yang terdiri daripada Polisi Kesihatan

Sekolah, Persekitaran Fizikal Sekolah, Persekitaran Sosial Sekolah,

Penglibatan Komuniti, Kemahiran Kesihatan Diri, dan Perkhidmatan Kesihatan

Sekolah.ii. Menyokong, melaksana, dan memperkukuhkan aktiviti-aktiviti PBSS yang

dirancang oleh Jawatankuasa PBSS peringkat sekolah.

iii. Bertanggungjawab dalam memastikan aktiviti-aktiviti PBSS dapatdilaksanakan oleh Jawatankuasa PBSS peringkat sekolah.

iv. Menjadi contoh kepada murid dalam mengamalkan cara hidup sihat.v. Menggalakkan murid menyertai aktiviti PBSS dengan aktif.


29/29


B

b. TIGA peranan yang boleh dimainkan oleh ibu bapa dan masyarakat dalammenjayakan PBSS.

i. Melibatkan diri secara aktif dan menyokong aktiviti PBSS yang dirancang olehsekolah.

ii. Memberi sumbangan dari segi kepakaran, kewangan, tenaga dan peralatanserta kerjasama kepada pihak sekolah untuk menjalankan aktiviti-aktiviti

PBSS.

iii. Memberi galakan kepada anak-anak untuk menyertai aktiviti-aktiviti PBSS.iv. Menjadi contoh kepada anak-anak dalam mengamalkan cara hidup sihat.v. Memberi cadangan aktiviti atau program yang boleh dilaksanakan oleh

sekolah.

unit 9 program bersepadu sekolah sihat

Documents