अस्पृश्यांचा लष्करी पेशा

अनकरमणिका


असपशयाचय लषकरी पशय

लखक : चया. भ. खरमोड

महयरयषर रयज सयहहत आहि सासकती माडळ, म ाबई.


परथम आवतती : व‍ िती आवतती : फबर वयरी १९९२ तती आवतती : २००२ परकयशक : सहचव, महयरयषर रयज सयहहत आहि सासकती माडळ, म ाबई मरयठी गराथसागरहयल इमयरत, हतसरय मजलय, १७२, म ाबई मरयठी गराथसागरहयल मयरग, ियिर, म ाबई -४०० ०१४. © परकयशकयधीन : म दरक : ‍वसथयपक, शयसकी फोटोझिको म दरियल व गराथरयर, ५, फोटोझिको पथ, प ि-४११ ००१. झकमत : र. ४०/-


अपगि पहिकय

मयि हिवारत हपतयजी कषियजी बयबयजी रयकवयड (धयरवयड)

यानय कतजञतयपवगक अपगि –दवयरकयबयई


हनविन

डॉ. बयबयसयहब आाबडकरयाच हवसतत चहरि हलहहियर शरी. चयारिवरयव खरमोड यानी डॉ. आाबडकरयाचय चहरियचय नव‍य खाडयमध “असपशयाचय लषकरी पशय” असय मथळय िऊन महयरयाचय लढयऊ परापरहवषी मयहहती िियर आठव परकरि समयहवषट कल होत. अशपश समजलय जयियऱय जयतीनय लषकरयत परवश िऊन ईसट इाहडय का पनीन आहि नातर हबरटीश रयजकतानी तयाचय ररज भयसल त‍हय उपोर करन घतलय होतय आहि ररज सापली की महयर पलटिीच हवसजगनही कल होत. असपश समजलय जयियऱय जयतीनी रियारियवर रयजवलल शौग आहि हनषठय लकषयत घऊन इागरज रयजकतानी तयानय लषकरयत प नहय परवश दययवय यसयठी रोपयळबयबय वलारकर, हशवरयम जयनबय कयाबळ याचयपरमयिच १९२८ सयलयनातर डॉ. बयबयसयहब आाबडकरयानी सतत परतन कल. तय परतनयाची ऐहतहयहसक पयश वगभमी सपषट ‍हयवी महिन चयारिवरयव खरमोडयानी य परशनयसाबाधीचय अससल कयरिपियाच साकलन करन जवळजवळ स‍वयश पयनयाच एक परकरि हलहहल होत. य परकरियत १९७० सयलयपगनतचय कयळयतील महयर पलटिीचय शौाची कहयिी खरमोडयानी सयाहरतली होती.

य हवषयच महततव लकषयत घऊन महयरयषर रयज सयहहत आहि सासकती माडळयन हडसबर, १९८७ मध म ळयतल ह नव‍य खाडयतील आठव परकरि सवताि प सतक महिन परकयहशत कल होत. तयची पहहली आवतती सापलयम ळ तयच प सतकयची ही ि सरी आवतती वयचकयानय उपलबध करन हिली जयत आह. वयचकयानय आवडललय य प सतकयचय ि सऱय आवततीसही पवीसयरखयच परहतसयि हमळल अस वयटत. . हि. फडक म ाबई, अधकष, १५ ज ल, १९९१ महयरयषर रयज सयहहत आहि सासकती माडळ.


परसतयवनय

क. चयारिव खरमोड यानी हलहहललय “असपशयाचय लषकरी पशय” य प सतकयत ईसट इाहडय

का पनीचय नोकरीत असललय महयर सहनकयाचय त कडयाचय व इ. स. १९४१ मध उभय कललय महयर रहजमट मधील महयर सहनकयाचय बहयि रीचय व कतग‍परयितचय मयनयन उललख कलय आह.

भयरतयलय सवयतातर हमळयलयनातर जय अनक लहयन मोठयय लढयय ियलय तय सवग लढययत

महयर पलटिीनी उल लखनी कतगबरयरी ियखहवली ह नमि करतयनय मलय फयर आनाि वयटतो, व महयर रहजमटचय प षकळ वष कनगल कमयाडाट रयहहलयकयरियन तयचय रवग पि वयटतो.

परथम महयर रहजमट मध फकत महयर जयतीचय जवयनयानयच परवश हमळत अस. पि थोडयच वषात

इतर जयती जमयतीचय जवयनयानय पि परवश हमळ लयरलय. स रवयतीलय सपश-असपश हय भिभयव थोडय परमयियात होतय यत कयही शाकय न‍हती पि फयरच लौकर हय भिभयव नषट ियलय व आतय तर तयच नयवहनशयिस दधय रयहहल नयही. जय जय लढयईत महयर पलटिीनी भयर घतलय तय सवग लढययत तय फलटिी तलय सपश-असपश जवयनयानी उततम कयमहररी ियखहवली. तयम ळ महयर रहजमट नयव भयरती सनयत फयर वरचय िजालय पोचल आह. महयर कय झकवय इतर जयतीच जवयन कय याचयमध आमही कसलयही फरक करीत नयही झकवय भिभयव ियखवीत नयही. आमचय दषटीन महयर रहजमट मध नोकरी करियरय मर तो कोिी असो आमही तयलय महयरच समजतो.

इ. स. १९५० सयली उततर कोरीय व िहकषि कोहरय य िोन िशयत दध स र ियल. उततर

कोहरयचय मितीलय चीन व रहशय ह िश आल व िहकषि कोहरयचय मितीलय नयटड नशनसच परचाड सन लढयईत उतरल. ही घनघोर लढयई १९५३ सयली थयाबली. आहि हहचयत स मयर सततर हजयर चीनी व उततर कोहरन सहनक नयटड नशन कमयाडचय हयती सयपडल. तसच २००-३०० इागरज, अमहरकन व िहकषि कोहरन सहनक उततर कोहरन सनयचय तयबयत रललढयई थयाबलयनातर य दधकदययानय आपआपलय िशी पयठहवणयची वळ आली त‍हय िोनही बयजचय य कदययानी सविशी जयणयस सयफनकयर हिलय. त‍हय य कदययाच कय करयवयच हय परशन उभय रयहहलय. प षकळ वयटयघयटी नातर Neutral Nations Repatriation Commission व तयाचय मितीलय Indian Castodian Force कोहरयलय पयठहवणयत आलय. तयाचय कमयाडर महिन मयिी नमिक ियली. मी मयझय पयच हजयर सनयची ज ळवयज ळव करतयनय हतसऱय महयर पलटिीचय “बी” का पनीचय मयझय सनयत समयवश कलय मलय सयारयवयलय आनाि वयटतो की, य का पनीन कपटन बकषी याचय अहधपतयखयली फयरच उततम कयमहररी कली. तयाचय कयगकषमतच अहभनािन सवग रयषरयानी म कत का ठयन कल.

य प सतकयच नयव जरी “असपशयाचय लषकरी पकषय” ह आह, तरी यत महयरयाचय खरीज इतर

असपश जमयतीचय हनिश नयही. य इतर जयतीचयही हवशषतः मयार, रयमोशी व चयाभयर जयतीचय लषकरी पशयशी साबाध होतय. छिपती हशवयजी महयरयज रयमोशी व मयार जयतीचय हकलयाचय बयहरील पहरसरयच सारकषि करणयसयठी नहमी उपोर करीत. ि सऱय महय दधयत चयाभयर जमयतीची एक फलटि उभी कली होती. हतनपि चयारली कयमहररी कली होती. एका िरीत महयर, मयार रयमोशी व चयाभयर जयतीचय असपशयानी लषकरयत ईमयन इतबयर व उललखनी कयमहररी बजयवली यत शाकय नयही. तयाचय वाशजयानय यचय रवग वयटलय पयहहज.


कोलहयपर शा. पय. पय. थोरयत

२४-८-८७


हिरत

ह प सतक महिज मयि पती शरी. चया. भ. खरमोड हलहखत डॉ. भीमरयव रयमजी आाबडकर याचय

चहरि खाड ९ वय, यमधील एक परकरि आह. समगर चहरि खाडयाची हजयरो पयन सवगसयधयरि वयचकयानय वयचिकठीि कमग आह. महिन महततवयची परकरि जर सवतािपि प वसतकचय रपयन कयढतय आली तर तय तय हवषयाची आवड असियऱयानय उप कत होतील, ही दषटी ठऊन कयही प वसतकय परकयहशत करणयच ठरहवल. तयपकी ही एक प वसतकय परकयहशत होत आह.

‍कतीलय आपल जीवन सवयहभमयनयन, तयठ मयनन जरयवस वयटत. तय ‍कतीलय आपलय

पवगजयाचय, परिशयचय व पहरवसथतीचय इहतहयस मयहीत असि आवशक असत. हनकषट पहरवसथतीत ज‍हय जरिच म षकील होत त‍हय इहतहयसयचही तयच भयन हरपत. पि तयतनही एखयिय हरीचय लयल जनम घतो व पहरवसथती बिलणयचय जीवयपयड परतन करतो. तयच परतन सयकयर करणयसयठी तय समयजयलय, रतहतहयस जयिन घणयची जररी भयस लयरत. रतहतहयसयतन सवयहभमयनयचय सफ झलर परजवलीत करणयसयठी सतयचय शोध घऊन लखन करि आवशक असत. यच हतन ‘असपशयाचय लषकरी पशय’ ही प वसतकय हलहहली रली आह.

ह परकरि सवतािपि प वसतकचय रपयन परकयहशत करणयची (लखकयचय इचछन रप) हवनाती मी,

महयरयषर रयज सयहहत आहि सासकती माडळयलय कली. माडळयच मयननी अधकष डॉ. स रदर बयरझलर यानी ती मयन कली.

य हवषयशी तयियतम पयवलल व जयाचय लखनयचय आधयर घतलय आह अशय जनरल एस. पी.

पी. थोरयतयानी य प वसतकलय परसतयवनय हलहयवी अशी मी तयानय हवनाती कली. मयननी शरी. थोरयत याच व लकषयत घऊनही ही कयमहररी तयाचयवर सोपहवतयनय खपच अवघड वयटल. परात य प सतकयलय परसतयवनय हलहहणयस ोग अशी, तयाचय खरीज अन ‍कती स चचनय!

खयललय मीठयलय जयरन शौग रयजवयव आहि प ढील हपढयानय-वाशजयानय तोच वयरसय ठवयवय व

सवयहभमयनयन जरणयची वयट मोकळी करयवी; य हतन ह हलखयि कलल आह. तयचय उपोर समयजयन करन िशहहत सयधयव आहि आतमोननती करन घयवी.

य प सतकयचय व इतर (शरी. खरमोड याचय लखनयच) परकयशनयात वळोवळी मलय प षकळयाच

मयरगिशगन घयव लयरल. तयपकी, परय. नहलनी पाहडत, डॉ. हव. रो. खोबरकर, परय. डॉ. . हि. फडक, परय. डॉ. पी. टी. वोरयळ, शरी. एन. डी भाडयर, शरी. त . हह. महयि, शरी. स . सोनयवि. इतयिीचय आवजगन उललख करयलय हवय य व इतर मितरयरयाची मी आभयरी आह.

शर वीरयाचय परयकरमयची रयथय वयचतयानय, वयचियऱयानय व ती शरवि करियरयानय सफरि वो व त

सवतःचय व िशयचय हहतयचय कयरिी लयरो ही इचछय ‍कत करन मी ह हिरत सापहवत.


‘चाचल व‍हलय’, १४७-अ, झहि कॉलनी, ियिर, म ाबई ४०००१४. दवयरकय खरमोड ११-७-१९८७


(परय. न. र. फयटक याच चहरिकयरयाचय रौरव करियर पि)

नवी भटवयडी करॉस लन म ाबई – ४.

तय. ८-५-६५ शहनवयर

शरी. चयारिव भवयनरयव खरमोड याचय एकसषटीचय समयराभयचय अधकष महिन आपलय सतकयर

सहमतीन कललय पयचयरियबददल मी मयि आभयर मनःपवगक ‍कत करतो. हललीचय जीवनकलहयात एखयदययलय सयठयव वषग सापन एकसषटयव वषात ियखल होणयचय ोर

लयभयवय ही खरोखरीच अहभनािन करणयसयरखी घटनय असन तयाचय जयहीर सतकयर करि ह एक समयजयच कतग‍ आह. तयतलय तयात शरी. खरमोड ह जय महयरयषरी समयजहवभयरयत जनमल, तय समयजयची आजतयरयतची ि ःवसथती हवचयरयत घतलयस त तर एकसषटीहनहमतत जयसतच अहभनािनी ठरतयत, शरी खरमोड यानी (उचच) हशकषि घतल, हनवाहयचय ‍वसय कलय, समयजयचय परतक घटक हच करतो. परात तयानी डॉ. भीमरयव रयमजी आाबडकर हवसतीिग चहरि हलहहणयच कयम हयती घतल हय तयाचय आ षयतील महतवयचय भयर आह व तयचय ोरयन शरी. खरमोड याच नयव महयरयषरयत हचरसमरिी होऊन रयहील. तयानी हलहहलल चहरि ह कवळ आाबडकर य एकय ‍कतीच नसन अहखल महयरयषरयचय अवाचीन इहतहयसयच एक नव अार सपषटपि जनतचय हनिशगनयस आिियर त एक महतकयग आह. य चहरि गराथयच परहसदध ियलल खाड जोकोिी आसथन दषटीखयली घयलील तयलय शरी. खरमोड याचय कलशकयरक पहरशरमयाची सहज कलपनय करतय ईल. तयात आललय पि‍वहयर हय कयलयातरयन महयरयषरयतील सयमयहजक समतचय इहतहयसयच बह मोल सयधन समजलय जयईल. चहरियसयठी जवळचय पि ‍वहयर जतन करि आहि इतरयाचय हमळहवि ह कयम सोप नयही; फयर हजहकरीच, सहनशीलतच, सततव पहयियर असत. त कयम शक तवढ जयसतीत जयसत शरी. खरमोड यानी पयर पयडलल आह. तयाचय चहरिलखनयन मरयठी चहरिसयहहतयत उततम परकयरची भर पडल यात साश नयही.

शरी. खरमोड याचय लखनकयाकड पयहहल महिज साधी हमळयलयस जो समयज असपशतचय

हशकषन हजयरो वष इतर समयजयपयसन िर पडलय होतय, जयलय हवदयपयसन सकतीन िर ठवल होत तय समयजयतील ‍हकत कय कर शकतयत, यच ह एक डोळयत भरणयजोर उियहरि शरी. खरमोडयनी हनमाि कलयबददल शाकय रयहयत नयही. रयजकी र लयमहररीहन शकडो पटीन ि धगर असललय सयमयहजक र लयमहररीन सतत हपडत असललय िशबयाधवयाचय समह आतय क ठ थोडयसय तय भाकर र लयमहररीचय कयटरी बाधनयातन स टणयचय पाथयस लयरलय आह. ही स टकय हनरथगक नयही.अशी स टकय िशयचय एका िर उतकषालय हयतभयर लयवील. य भहवत‍यच एक परसयि-हचनह महिज शरी. खरमोड याच लखन. तयाची एकसषटी रौरवपवगक सयजरी करियरयात ज तरि होतकर असतील तयानी शरी. खरमोड याचय हकततय हररवणयचय साकलप य परसारी करयवय. थ हकततय महटल तो फकत लखनयचयच न‍ह. सवग परकयरचय लोकोपोरी उदयोरयचय हकततय य शबियत अातभाव आह. जयचय जो हवष असल तयन तय हवषयची हसदधी हमळवन हतचय लयभ सयमयन जनतस िणयच ध बयळरयव हय थ हकततय हररहवि य शबियाचय अथग आह. शरी. खरमोड यानी लखिीचयदवयरलोकसवय चयलहवली आह. हवदययथी झकवय हवदययसापननयनी हनरयळ सयधन हयती घयव. पि आपलयवर समयजयच ऋि आह व त सयमयहजक हहतयचय उदयोरयन फडल पयहहज ह शरी. खरमोड याचय कयमहररीच तयतपग आह.


मी शरी. खरमोड यानय आहशवाि ितो की, तयानय उिाड आ ष लयभयव, त आ ष स खयच, हनरोरी आहि कयगकषम असयव, तयाचय हयतन सिव लोकसवय होत रयहयवी; आहशवाि हिलय, तयचबरोबर एक लहयनशी सचनय करयवीशी वयटत की आशीवाि उततजन ितो, पि कयाच सयफल ह जयचय तयचय शरमयवर अवलाबन असत ह हवसर न.

मलय उपवसथत रयहि शक नयही महिन हय लखन परपाच कलय आह. ‘जथ धमग तथ ज’ नययन

जथ र िरौरव तथ मी शरीरयन नसलो तरी मनयनउपवसथत आह अस समजयव. सतकयर सहमतीन म ाबई मरयठी सयहहत साघयचय सहकयाची अपकषय धरली ती य आशीवाियन पिग करयवी अशीही एक य आशीवाियमयर भयवनय आह, कळयव.

आपलय हहतयकयाकषी,

न. र. फयटक


अनकरमणिका निवदि .......................................................................................................................... 5

परसताविा ....................................................................................................................... 6

हदगत .......................................................................................................................... 8

असपशााचा लषकरी पशा ................................................................................................... 13


असपशयाचय लषकरी पशय

असपश समयज मळचय कषयिवततीचय होतय. फयर परयचीन कयळयत तयाची रयज महयरयषरयत होती. ती

आगसासकतीचय वसयहतवयलयानी नषट कली. त बौदध धमाच अन यी होत. बौदध धमग सोडन बरयहमिी आग धमग सवीकयरणयच यानी नयकयरल, इतरयानी (हललीच मरयठ) बौदध धमग सोडन बरयहमिी आग धमग सवीकयरलय, महिन आानी तयानय कषहि विात जयरय हिली, अस कयाही गराथकयरयाच मत आह. य सािभात “The Martial Race of India”by Lieut. General Cir George MacMann, K.C.B., K.C.S.I., D.S.O., Colonel Commandant, The Royal Artillary, य गराथयतील खयलील उतयरय हवचयर करणयसयरखय आह:-

“The Maharattas are certain folk of semi-Aryan extraction who own and cultivate the

land of the coastal plains and hills north and south of Bombay, the spurs and valleys of the wall of Western Ghats, and the uplands known as the Deccan, more properly Dekhan, and the lower lands and jungles of the Konkan. Because some Aryan or Jat race, because they were men of thaws and hearts and because they were prepared to leave Buddhism, and came back to the Brahmin fold, therefore, they were admitted to have something, it is not quite clear what of Rajput status…… (pp. 97-98) असपशयानी बौदध धमग सोडन बरयहमिी धमग सवीकयरणयच नयकयरलयनातर तयाचयवर बरयहमिी धमातील शयसतयानी इतकी बाधन लयिली की शवटी त लोक असपश, अदश वरर पियलय जयऊन पोहोचल, तरी इमयनियरीबददल त महशर होत.

आग धमाची सि हयलहवियर बरयहमि आहि तयाचय ताियन चयलियर कषहि, वश आहि शदर यानी

असपशयावर जी कडक बाधन घयतली व ती पयळणयसयठी तयानी असपशयाचय जो अनवनवत छळ कलय, तयचय म ख हत हय की, असपशयानय उतपननयची सवग कषि बाि करन तयानय कयमच िहरदरी करयवयच व तयाच जीवन सवगसवी सविाचय म ठीत ठवयवयच; अस ियल महिज असपश लोक लयचयरीन सविाचय सवत (र लयमहररीत) जीवन का ठीत रयहतील. अशय ि घगट पहरवसथतीलय तोड िऊन असपश लोक, म सलमयनयाचय झहि सतयनवर सवयऱय होऊ लयरणय अरोिर, हजयरो वष आपल लयचयरीच जीवन जरत होत. म सलमयनी सततचय पयय झहि सथयनयत रजहवणयस जय झहि ाचय जयती कयरिीभत ियलय तयात असपशयातील जयती, हवशषतः महयर, मयार व चयाभयर याचय भरिय अहधक होतय.

झहि धमातील चयत वगण हसदधयातयपरमयि फकत कषहियानी शसत हयती धरयवीत, असय िाडक होतय. बरयहमि, वश व शदर यानय शसत वयपरणयची मनयई होती. शदरयतील अहतशदर-असपश यानी शसत घि, ह तर महय धमगभरषटयकयर समजल जयई. य धमगभरषटयकयरयस हशकषय िहयतयाची अस. झहि समयजयतील खयलचय थरयतील जयतीनय जर शसत वयपर हिली तर त तयाची उननती करन घतील व अशय तऱहन तयाचय सयमयहजक िजाही वयढल, ही भीती चयत वगियचय रकषकयानय होती. शदर-अहतशदर याचय हयती शसत आली तर त जयहतभियहवरदध सशसत बाड करतील आहि सवग उचचविी झहिाचय हशरचछि करतील ही य चयत वगि सारकषकयानय जबरिसत भीती वयटत असलयम ळ तयानी शदरहतशदरयानय शसत वयपरणयची मनयई करियर धयरममक कयि आपलय ‘समती’ मध घयतल. तयाची अामलबजयविी झहिरयज धयरममक भयवनन करीत होत. म सलमयनयानी झहि सथयनयवर सवयऱय कलय, त‍हया तयानय शदरयहतशदरयाची िनयवसथय हिसन आली. य लोकयानय आपलय छियखयली आिल तर त आपलय सयमरयजयसयठी लढ शकतील, ह तयानी हरल.


म सलमयनयानी आपलय सनयत शदरयहतशदरयाची भरती कली. य सहनकयानी म सलमयनी सयमरयजयची पयळम ळ झहि सथयनचय भमीत रजहवणयस मोठययपरमयियात मित कली. शदरयहतशदरयाचय हयतयात शसत आली, ती वाशपरापरन तशीच तयाचय हयतयात रयहहली. झहि ाचय धयरममक हनबधयनय ती शसत शदरयहतशदरयाचय हयतयातन कयढन घणयच सयमथग रयहहल न‍हत. कयरि बरयहमिी धमाच पयठीरयख झहिरयज इतक समथग न‍हत. मरयठ आहि पशव याचय कयरकीिीत शदरयहतशदरयानय शसत वयपरि आहि समरयत लढि शक ियल. यच कयरि मरयठ व पशव यानय म सलमयन आहि इागरज याचयहवरदध लढणयसयठी मोठ मन षबळ हव होत. म सलमयनयाचय सनयवर टहळिी करि, हकललयतील लोकयानय जळि व रवत-वरि प रहवि आहि चोरिरवयज व र पतभ यर सारकषि (कोियलयही याची मयहहती न ितय) करि वरर कयमयसयठी हशवयजी महयरयजयानी महयरयाचय उपोर सनयातील व रयवपाढरीतील नोकर महिन कलय. महयरयाचय म सलमयनीसनयात परवश जय परमयियात ियलय होतय तवढय परमयियात मरयठययाचय सनयात ियललय न‍हतय. (“CHHATRAPATI SHIVAGI employed the MAHARS to watch jungles at foot of the hill forts, act as scouts and kept the forts supplied with wood and folder. The Mahar recruits came from the provinces of BOMBAY Presidency and MADHYA PRADESH” The Regimental History of the MAHAR M. G. Regiment, by Colonel Major General S. P. P. Thorat, DSO (1954), PAGE 3).

शरी. छिपहत हशवयजी महयरयज यानी महयरयानय जारलयतील मयरग, डोररहकललयवर जयियर र पत उघड मयरग याचयवर िखरख करि आहि डोररी रडयतील लोकयानय जळि व वरि प रहवि, य कयमयवर नमलल होत. ही कयम महिज लषकरयचय सारकषियचय नयडय होतय. तय छिपहत हशवयजी महयरयजयानी महयरयाचय हयती हिलय होतय. यवरन ह सपषट होत की, महयरयज महयर जयतीचय इमयनियरीची हनःशाकपि किर करीत होत. यहशवय रडमयचीवर महयरयाची वसती ठवि, हयही महयरयजयानीच पयाडय पयडलय. ही अवघड कयम करणयसयठी महयरयजयानी जस महयर क ट ाबयनय वहडलोपयजीत नोकरीवर ठवल तसच तयानी हजयरो महयर तरियानय सहनक महिन रियारियवर शिहवरदध लढहवल. परात यसाबाधीच सपषट उललख उचच विी बखरकरयानी आपलय बखरीत कलल नयहीत. परात , महयरयजयाचय नातरचय मरयठशयहीचय कयळयत हजयरो महयरयानी ज शौग रयजहवल तयबददल तयानय हठकहठकयिी इनयमी जहमनी, सरियरकी व पयटीलकी हिलयच प रयव अवसततवयत असलयच हिसन आल. सपशविी बखरकरयानी हय महयरयाचय बयबतीत जो अनय कलय, हततकय तीवरतन इागरज गराथकयरयानी कललय नयही. कयरि, तयानय ऐहतहयहसक दषटी होती. आहि त जरी रयजकत होत तरी सद र ियाच चहयत होत, महिन तयानी सवतःचय इागरज लढवययाबददल जस सयगर विगन कलल आह तस इागरजतर लढवययाबददल जरी कल नयही, तरी तयानय अन लखयन मयरलल नयही. बऱयच महयर शर लढवययाबददल तयानी रौरवपर हलहन ठवलल आह.

लाडनमधील कयाही ‍यपयऱयानी पवकडील झहि सथयन व इतर िश याचयत ‍यपयर करणयसयठी ‘िी का पनी ऑफ मचटस ऑफ लाडन रझडर अनट िी ईसट इाहडज” य नयवयची सासथय सथयपन कली. तय सासथलय एहलियबथ रयिीन ३१ हडसबर १६०० रोजी ‍यपयरयची सनि हिली. का पनीन झहि सथयनयात ‍यपयरयची क दर, स रत, म ाबई, मदरयस वरर हठकयिी बसहवली.

स रत थ कयरखयनय स र करणयसयठी का पनीलय हिललीचय बयिशहयन, ११ जयनवयरी १६१३ लय का पनीचय परहतहनधी कपटन वसट यचय हयती, हिलली िरबयरयत सनि हिली. १६४० पतचय कयळयत का पनीन म ाबई व मदरयस परयातयत ‍यपयरयची क दर उघडली, मदरयस थ एक हकललय बयाधणयची का पनीन परवयनरी


हमळहवली आहि तथ ‘फोटग सट जॉजग’ हकललय बयाधलय. का पनीन बारयलमध कयरखयनय स र करणयसयठी शहयजहयन बयिशहयकडन १६३४ सयली सनि हमळहवली. यपरमयि म ाबई, मदरयस व बारयल य परयातयत का पनीन पननयस वषाचय कयळयत (१६०१-१६५०) ‍यपयरयच जयळ पसरहवल य ‍यपयरयचय सारकषियसयठी का पनीन लाडनहन आिललय नोकरयानय लषकरी हशकषि िऊन तयर कल. (The Army in India and its Evolution, Government of India Publication, 1924, page 2).

पोत गरीज रयजयची कनय ‘कथरयईन ऑफ बररािय’ हहचय हववयह लाडनचय रयजय चयलगस यचयबरोबर १६६२ मध ियलय; त‍हय हतलय म ाबई बट आािि िणयत आल. पोत गरीज र‍हनगर आतय ि सऱय चयलगसचय परहतहनधी महिन रयह लयरलय, व तयचय हिमतीलय रोपयतील बह वाशी हशपययाच सन िणयत आल. य सवाचय खचग खप होत अस व तयतन फयिय कयहीच होत नस. हशवय म ाबई बटयचय र‍हनगर व स रतत रयहियरय का पनीचय अधकष याचय आपयपलय हकक व मयनपयनयबददल नहमी खटक उडत. परतकजि महि मयिी ोगतय जयसत. य िोघयाचय तकरयरी लाडनलय जयत. य सवग कटकटीनय लाडनच रयजकत व का पनीच डयरकटर का टयळन रल, त‍हय रयजयन म ाबई बट वषालय १० पौड य िरयन का पनीकड रहयि ठवल, का पनीन म ाबई बटयचय तयबय २७ मयचग १६६८ लय घतलय, आहि तयचय कयरभयर स रतचय अधकषयकड सोपहवलय. म ाबईत डप टी र‍हनगर नमणयत आलय. रयजयच बटयतील सहनक का पनीचय अहधपतयखयली आल. २ रनसग, २१ तोफय, ५ अहधकयरी, १३९ हशपयई व ५४ टोपसी अस सन होत. हशपयई रोपयतल होत आहि टोपसी पोत गरीज वडील व झहिी आई याच प ि होत. का पनीचय मयलकीची लढयऊ सनय ही अशी अवसततवयत आली. (हकततय पयन ३)

म ाबईत िोन रजपत का पनय १६८३ मध उभयरणयत आलय. परतक का पनीत एक रजपत अहधकयरी आहि १०० रजपत हशपयई असत. का पनीचय झहिी सनचय पयय हय असय घयतलय रलय. का पनीचय एजाट चयलसग आयर यन हचटटन टटी थील का पनीचय कयरखयनयच सारकषि करणयसयठी हकललय बयाधयवयस १६९६ मध नबयबयची सामती हमळहवली. तो हकललय ‘फोटग हवहलम’ य नयवयन साबोधणयत ऊ लयरलय. लाडनमधील कयाही ‍यपयऱयानी झहि सथयनयत ‍यपयर करणयसयठी ि सरी एक का पनी कयढली व हतलय रयजयकडन १६९८ लय सनि हमळहवली. य का पनीलय पहहलय का पनीपकषय जयसत सवलती हमळयललय होतय. य िोन का पनयाचय झहि सथयनयत बरयच साघषग ियलय. नातर तयतील समजतियर लोकयानी हयय िोन का पनय एकि करणयची ोजनय आखली व ती शसवी करन १७०८ मध ‘ नयटड का पनी ऑफ मचगटस ऑफ इागलाड रझडर ट िी ईसट इाहडज’ ही का पनी अवसततवयत आिली. य का पनीच ह भल थोरल नयव मयर पडन परचयरयत ‘ईसट इाहडय का पनी’ हच नयव वसथर ियल. ईसट इाहडय का पनीन म ाबई, मदरयस व बारयल यानय इलयखयच रप हिल व परतक इलयखयतील ‍यपयरीकषियचय सारकषियसयठी सन तय इलयखयचय परहसडटचय अहधपतयखयली ठवल. यपरमयि का पनीची इलयखयतील सनय तयर ियली.

य सनत रोहपन सहनक व अहधकयरी, रोवयनीज टोपसी व झहिी हशपयई याचय भरिय होतय. टोपसी व झहिी हशपययाच अहधकयरी टोपशी व झहिीच असत. ह हशपयई आपल कपड व हतयर सवतःचच वयपरीत असत. का पनी तयानय फकत नकत परयर ित अस. (हकततय पयन ४-५). १७४१ मध म ाबईमध एक रहजमट होती. तीमध ९३१ टोपसी (रोवयनीज हशपयई) अकरमयस झहिी होत. (हकततय पय. ६).


का पनीन परतक इलयखयतील सनत, घोडिळ, पयिळ आहि तोफखयनय वरर हवभयरयत जयसत लोकयाचय भरिय कलय आहि १७४८ मध मजर वसरारर लॉरनस यलय का पनीचय सनचय परम ख सनयपती (कमयाडर-इन-चीफ) महिन नमलय (हकततय पय. ७-८).

रोपमध आपल वचगसव परसथयपीत करयव महिन इागलाड व फरयनस ह िश परसपरयशी १७०० त

१७५० चय कयळयात एकसयरख लढत होत. य वळस तयाच वमनस झहि सथयनयातही चयल होत. रोपमधील लढययासयठी परतकयानय आपयपलय परिशयातील लोकयाची सनयत भरती करि भयर पडल. तथील सहनक झहि सथयनयत मोठयय साखन पयठहवि िोनही िशयानय शक न‍हत. अशय पहरवसथतीत फर चयाचय झहि सथयनयतील परम ख ‘ड पल’ यन झहि सथयनयतील आपल वचगसव वयढहवि व हटकहवि य उददशयन झहिी लोकयाची सनयात भरती करणयची ोजनय हयती घतली. तयन मदरयस परयातयत म सलमयनयाची फलटि १७४८ मध उभयरली. (The Armies of India, p. 4 by Major G. F. McMunn 1911) ईसट इाहडय का पनीचय बारयलमधील सनयपती रॉबटग कलयइ‍ह यनही झहिी सनय उभयरणयची ोजनय १७५७ सयली हयती घतली. जय पकषयकड जयसत झहिी सहनक व हतयर, तो पकष झहि सथयनयत परबळ होियर ह इागरज व फर च य िोघयनयही पटलल होत. महिन परतक पकषयन झहिी सहनकयाची आपयपलय सनयत भरती करणयचय सपयटय चयलहवलय. तयानय नव रिवश व पयशचयत पदधतीची हतयर िऊन तयाचय वयपर कसय करयवयचय यच हशकषिही हिल व तयनय तयात तरबज कल. (The Army in India and its Evolution, p. 9). १७९६ मध का पनीचय सनयत १६००० रोहपन सहनक व ५७००० हजयर झहिी (बारयल २४०००, मदरयस २४०००, म ाबई ९०००) सहनक होत. (हकततय पय. ११) का पनीन झहि सथयनयत परिश झजकि, आहि झजकललय परिशयवर सततय चयलहवि, आिखी नव परिश झजकि, य परचाड कयासयठी का पनीलय, आपलय सनयत वळोवळी वयढ करयवी लयरली. ही वयढ झहि सथयनयतील सवग धमाचय व जयतीचय लोकयातन करणयत आलली होती. हशवयजी महयरयज आपलयसवरयजयचय सथयपनसयठी सवग जयतीतील सहनकयाचय सहयययन लषकरी ज हमळवीत होत, त‍हया ईसट इाहडय का पनीचय वखयरी व कयरखयन याचय सारकषियसयठी, लषकरी अहधकयरी, झहि धमातील भरती होणयस तील तय लोकयाची आपलय लषकरयत भरती करीत. तयाचय बळयवर वखयरी व कयरखयनयानय स रहकषततय हमळ तयाचय लषकरयात जयहतभि फयर कयटकोरपि पयळलय जयत नस. मरयठ व बरयहमि हशपयई, महयर हशपययाचय पाकतीलय बसन जवत. अाथरियलय अाथरि लयऊन िोपत. का पनीचय लषकरयात मरयठ व बरयहमि हशपययापकषय महयर हशपययाचय भरिय अहधक होतय. महयर हशपयई इतरयापकषय जयसत लढयऊवततीच होत, अस तयवळचय लषकरी अहधकयऱयानी लखी मत पररट कली होती. (‘5. The rise of MARATHA power under the leadership of Shivaji (1645) coincides with the rising of the first bodies of sepoy troops by the East India Company for the defence of their factories, whilst the MAHATHA power embraced all castes and creeds in their army. Writing in the eighteenth century JOHN JACOB could say, “In the Bombay Army, the Brahmin stands shoulder to shoulder in the ranks, nay, sleeps in the same tent with his Purwariee fellow soldier and dreams not of any objection to this arrangement. If this subject be mentioned to a Brahmin sepoy, the ready answer is, “What do I care? Is he not the soldier of the State?” The early Bombay Army of the eighteenth and nineteenth centuries was not predominantly composed of MAHARAS, RICHARD BURTON himself an officer in a Bombay Regiment at the turn of eighteenth century, took the Parwaree as the typical sepoy” (The Mahar Regiment, p.3).


हशवयजी महयरयजयाचय लषकरयत महयरयनय असपश मयनल जयत नस. पि प ढ पशवयईचय कयळयत लषकरयतील लोकयात उचचनीच-जयहतभियच थमयन जयसत मयजल. मरयठययाचय पयिळयत असपश वरातील सहनक होत. य पयिळ सहनकयानय ‘पयईक’ महिन साबोधणयत त अस. य पयईकयापकी ज महयर असत तयानय (‘नयईक’ झकवय ‘नयक’ चय अपभराश) ‘नयक’ ह नयवयप ढ लयवत असत, व ज मयार जयतीच होत तयानय ‘रयऊत’ ह उपपि लयवत असत. मरयठययाचय लषकरयचय तोफय बलरयडीतन समरयारियवर नत असत, य तोफय बलरयडीवर चढहवि, बलरयडय समरयारियवर नि तथ तोफयाची ‍वसथय लयवन तय डयरि व उडहवि ही कयम महयर व मयार पयईकयानय नमन हिलली होती. पयिळयतील सपश वरी अहधकयरी घोडयवर बसन समरयारियवर जयत असत. परतक अहधकयऱयचय हिमतीलय िोन असपश पयईक असत. एक घोडयचय मोतददयरव ि सरय घोडयलय ियियचयरय घयलियरय. सपशवरी अहधकयरी व सहनक ह जयहतभियचय व उचचनीचतचय भयवनन पछयडलल होत. त असपश-पयईकयानय चयारलय तऱहन वयरवीत नसत. तरीही असपश-पयईक ही मयनहयनी करन तथच रहयत, नोकरी सोडन जयत नसत. कयरि, हय एकच तयानय पोटयपयणयचय ‍वसय होतय आहि जयाच आपि मीठ खयतो तयाचयकरतय आतमपगि करणयची हनहतमततय असपश समयजयचय अारी बयिलली होती. हशवय पयिळयतील नोकरी ही महयरयाची जवळ जवळ वाशपरापरयरत हककयची बयब ियलली होती. तयम ळ लषकरी नोकरी महिज असपशयाची हमरयसियरी, असय एक सयमयहजक दवषभयव दढमल ियललय होतय. (An impression persists in the minds of many that only the dregs of Indian society would take service as soldiers in theBombay regiments of the East India Company. And there may be a prima facieground for such an opinion; for in the armies of the Maratha Chiefs all the infantry were men of lower castes and were treaded with disdain. The pure Maratha warrior rode on horse back; and for each horseman there were two foot soldiers, one who attended to the animal and another who cut grass or fodder for it, there foot soldiers or paiks must have been of the Mahar and Mang castes.

The Mahar footman was known as Nak, and the Mang footman as Raut. The Maratha artillery was dragged along by large teams of bullocks, and there many have been room for outcastes by the yokes of those teams. A field officer of the British Army describes the Maratha soldiers of the armies which joined the Bombay Army under Major General Abercomley in the campaign against Seringapatan in 1791. They were remarkably plain but neat in their appearance. Mild in their aspect, humane in their disposition, polite and unaffected in their address, they were distinguished by obedience to their chiefs and attachment to their country…… The Maratha infantry…… is composed of black Christians and despicable poor wretches of the lowest caste, uniform in nothing but the bad taste of their musquest, none of which are either clear or complete;and few are provided with either ammunition or accountrements. They are commanded by half-caste people of Portuguese and French extraction, who draw off the attention of spectators from the bad clothing of their men by profusion of antiquated lace of their own……… The Marathas do not appear to treat their infantry with more respect than they deserve, as they ride through them without any ceremony on the march, and on all occasions evidently consider them as foreigners, and a very inferior class of people and troops.” (The Mahar Flock, page 59-60).


फर च आहि इागरज याचय सनयत जी भरती होती ती इागलाड, फरयनस, वरर िशयातन झहि सथयनयात आललय लोकयाची! यात िरोडखोर, ख नी, वरर लोक होत. हशकषय च कहवणयसयठी त झहि सथयनयात पळन आलल होत. रोहपन सनयाचय पलठिीतन कयाही कयरियम ळ परयरािय ियलल लषकरी व आरमयरी हशपयई याचयही भरयिय झहि सथयनयातील फर च आहि इागरज याचय पलटिीत होतय. ईसट इाहडय का पनीन सवग जयतीचय लोकयाची भरती आपलय पलटिीत करन घतली. का पनीच अहधकत लषकर इ. स. १७५४ सयलयात परचाड रपयन उभ कल रल. (The Armies of India, page 5). १७९६ चय पवी का पनीचय लषकरयत हहनिी लोक बऱयच मोठयय परमयियात मोठयय जयरवर अहधकयरी होत. तयाचय हयतयखयली कयम करियर रोहपन अहधकयरी व सहनक हहनिी अहधकयऱयाचय वचगसवयहवरदध तकरयरी करीत. १७९६ मध का पनीचय लषकरी शरषठीनी लषकरयची प नरगचनय करन ह शल कमी करणयच कयग कल, त हहनिी अहधकयऱयानय हळ हळ रोहपन अहधकयऱयाचय हयतयखयली आिि व हहनिी अहधकयऱयाचय हयतयखयली आिि आहि रोहपन अहधकयरी रोहपन अहधकयऱयाचय हयतयखयली आिि ह हो, य धोरियलय हहनिी अहधकयरी व सहनकयानी खप हवरोध कलय, पि का पनीचय लषकरी शरषठीनी तयाचय हवरोध धयबयवर बसहवलय यचय पहरियम झहिी सहनकयानी वलोर (मदरयस) थील लषकरी छयविीत बाड करणयत ियलय. ह बाड का पनीचय लषकरी शरषठीनी मोडल व हहनिी सहनक व अहधकयरी याचयवर कडक नजर ठवली इ. स. १८२४ मध ह धोरि जयहीर कल व झहिी सहनकयानय वरचय (अहधकयरयाचय) जयरय िणयच धोरि रदद कल यम ळ हहनिी सहनकयात असातोषयचय अवगन घ मसत रयहहलय; आहि १८५७ चय बाडयत असात षट सहनकयानी परतकष वय अपरतकषपि भयर घतलय. बाडयचय मोड ियलयनातर पयलगमटन का पनीचय लषकरी अहधकयऱयानय धयरवर धरल. झहिी लषकरयची प नरगचनय करणयसयठी हशफयरस करणयचय हवचयरहवहनम करणयसयठी पयलगमटन पील कहमशन’ १८५८ मध नमल. झहिी सहनक आहि रोहपन सहनक याचय परसपरयमधील चयल असललय दवष, साश वरर रोषटीची जयिीव कहमशनलय ियली त‍हया तयन झहिी सहनकयानय, बाि कय, तलवयरी व इतर शसत वयपरतय ऊ नत महिन तयाची भरती अरमटलरीमध कर न, अशी एक हशफयरस सिर कहमशनन कली. ि सरी अशी होती की सहनकयाच परमयि झहिी २ व रोहपन १ (२:१) य परमयियत असयव. हनरहनरयळय जयतीचय पलटिी झहिी अहधकयऱयाचय हयतयखयली न ठवतय हबरहटश अहधकयऱयाचय हयतयखयली ठवय‍य महिज हनरहनरयळय जयतीचय पलटिीनय परसपरयहवरदध खळहवणयच सि हबरहटशयाचय हयतयत रयहील, अशी तीसरी हशफयरस होती. ही पहरवसथती पयहन रयजय रयम मोहन रॉयानी लषकरयच झहिीकरि ियल पयहहज अशी सरकयरकड मयरिी कली. य मयरिीलय इाहडन नशनल कागरसन पहहलय तीन अहधवशनयात पयझठबय हिलय. लो. हटळक व नयमियर रोखल यानीहह य मयरिीलय पयझठबय हिलय होतय. पि हबरहटश सरकयरन य मयरिीलय सामती हिलय नयही. १९१४ लय पहहल जयरहतक दध स र ियल त‍हया सरकयरलय झहिी लोकयाचय मितीची ररज वयट लयरली, त‍हया झहिी लोकयानय वरचय अहधकयरयचय जयरय िणयच धोरि तयन जयहीर कल. (The Rise of The Indian Army – by Victor Longer, The Times of Indian, 26-1-1969, Page I).

१८५७ सयली इागरजयाच लषकर ३,११,५३८ हशपययाच होत. (हकततय, पय. ३५) तयात रजपत, जयट, मरयठ, बरयहमि, पठयि, मोरल, र रख, शीख, महयर, चयाभयर वरर लोक होत. शीखयातील महजबी (ियडवयल) य असपश जमयतीन आपलय लढवयय वततीन इागरजयानय फयर खष कल. य महयजबीनी, र र तरबहयिर (र र रोझविझसर नातरचय ि सरय र र) यच म सलमयनयानी हछनन हवहछनन कलल शरीर, म सलमयनी सहनकयाचय तयबयतन, लढन अमतसरलय आिल होत. (The Armys of India, page 131).


मदरयस परयातयत हमशनऱयानी हिसती कलल पयहरय जयतीच लोक इागरजयाचय पलटिीत हशरल. रॉबटग कलयई‍हन ३०० रोहपन आहि ३०० पयहरय सनयहनशी अकाटचय हकललयवर हललय कलय आहि परयिपियन तो झजकलय. पयहरय सहनक भयतयची पज पीत व रोहपन सहनकयानय भयत खयवयस ित अशय रीतीन लढयई शसवी कली; अशी आखयहकय आह. (The Martial Race of India, pages 144 and 169). महयरयाचय अनक लढवययानी लढययात मि गमकी रयजवन का पनीचय लषकरयात अामलियरयचय जयरय हमळहवललय होतय. १७८७ सयली म ाबईचय पहशचम सम दर हकनयऱयवर जी लढयई ियली तीत मरीन बटयहलन मधील हहवलियर मिनयकसनयक यन मि गमकी रयजहवली. महिन तयलय जमयियर करणयत आल. तयच लढयईत स बियर वयहनयक यन शौाची शथग कली.महिन तयलय चयािीचय हबललय आहि सयाखळी बकषीस िणयत आली, आहि तयलय हहवलियर करणयत आल. १८१० मध इागरज व फर च याचय आरमयरयाची जी लढयई झहिी महयसयररयत ियली तीत महरन बटयहलन मधील धोडनयक प लनयक यन मोठ शौग ियखहवल. महिन तयलय रपयच पिक बकषीस हिल आहि तयलय लफ नाट हहवलियर महिन बढती िणयत आली. (हकततय पय. ४).

जयाचय नोकरीत महयर लोक रहयत तय धनयशी त अतात इमयनियरीन वयरत असत. परयि साकटयत असल तरी त धनयशी बईमयन होत नसत. त शिाच किी ियल, आहि तयानी हकतीही मोठी आहमष ियखहवली, झकवय तयाचय खप छळ कलय तरी त महयर लढवय, शिनय सयमील होत नसत झकवय शरि जयत नसत. तयच एक नम नियर उियहरि, मरयठययाचय ि सऱय दधयचय वळी हबरहटशयानय पहयवयस हमळयल. फर च अहधकयरी इागरजयाचय सहनकयानय कित चयारल वयरवीत. तयानय चयारल अनन, कपड व पस ित आहि इागरजयाची नोकरी सोडन फर चयाची नोकरी पतकरय महिन मन वळहवणयचय परतन करीत. मरयठययाचय ि सऱय दधयच वळी फर चयाचय य आहमषयलय प षकळ हबरहटश सनयतील किी बळी पडल. आरमयरयतील आरीश,

मदरयसी व बारयली लोकही तयलय बळी पडल पि म ाबईच महयर हशपयई पयघळल नयहीत, उलट ज फर चयाच हसतक होऊन चयारल कपड घयलन फर चयाच सहनक महिन हमरवीत होत तयानय ह म ाबईच महयर क िी सहनक उघडपि हश‍य ित असत. ह सवयहभमयनयच, महयर कदययाच वतगन पयहन फर चयानी तयाचय खप छळ कलय, त‍हया तयतील बरचस महयर सहनक फर चयाचय त रा रयतच मल. फकत १२ क िी हजवात रयहहल. हबरहटशयनी ज‍हय फर चयाचय पयडयव कलय त‍हय ह १२ महयर सहनक तयनय परत हमळयल. हबरहटशयानी तयाचय जयहीरपि रौरव कलय, आहि तयानय १९१० मध खयस पिक बहयल कली (हकततय पय. ४५).

ि सर बयजीरयव पशव आहि इागरज याच मिीच साबाध फयर हिवस हटकल नयहीत. तयाचयतील वमनस कयही कयळ ध मसत रयहहल, आहि शवटी १८१७ चय नो‍हबरमध तयचय सफोट ियलय. पश‍याचय सनयन इागरजयाचय प णयतील वहकलयतीवर ज‍हया हललय कलय त‍हया वहकलयतीच सारकषि करणयत कनगल बर यनी खप परतन कल पि पश‍याचय परचाड सनप ढ परथम तयाच परतन हनषफळ ियल. नातर इागरजयाचय मयऱयप ढ पश‍याच सन प णयचय उततर हिशकड पळन रल. बयजीरयवयन सनयची नीट जमवयजमव करन प नः एकिय कनगल बर यचय सनयवर (प णयतील इागरज वहकलयतीवर) हललय कलय. यवळी सका ड बटयहलन फर गट रहजमट बॉमब नहट‍ह इनफा री, हहचय म ककयम प णयचय वय‍स ३८ मलयवर असललय हशरर रयवयत होतय, हतचय परम ख कप टन फरयवनसस सटॉटन हय होतय. कनगल बरलय, पश‍याचय परचाड सनयलय ि सऱयािय तोड िि अशक वयटलयम ळ तयन कपटन सटाटनलय प णयचय वहकलयतीचय सारकषियकरतय मितीस णयबददल तयतडीन सािश पयठहवलय. कपटन सटाटन हशररहनप णयकडजयणयस सका ड बटयहलनलय घऊन ३१ हडसबर १८१७ लय रयिौ ८ वयजतय हनघयलय. हहचयत बह साख सहनक महयर होत. कपटन सटाटनबरोबर ५०० पयिळ, ३०० घोडिळ, ५ बटयहलन ऑहफससग, २०६ पौऊडर तोफय


आहि तय चयलहवियर २४ हबरहटश सहनक, एवढय लवयजयमय होतय. स मयर २५ मलयचय रयिी परवयस कलय. तयनातर ही बटयहलन पहयटस भीमय निीचय तीरयवर आली. त‍हय पश‍याच परचाड सन निीचय ि सऱय तीरयवर सजज असलल हिसल. तयाचय सनयत ५ हजयर पयिळ व २५ हजयर घोडिळ होत. पश‍याचय सनयन आपियलय खतम कल तर कनगल बरलय त खतम करतील आहि ह पयहन मध झहि सथयनयातील झशि, होळकर व भोसल ह जनरल वसमथलय मोडन टयकतील, आहि यम ळ हबरहटश रयजयचय झहि सथयनयतील पयच उखडलय जयईल, ह भहवष इागरज लषकरी अहधकयऱयानय हिसत होत. महिन कपटन सटाटन पश‍याचय सनयचय कसय पयडयव करतय ईल यचय ‍ह रचीत होतय. तयन पश‍याचय सनयलय ह लकयवणय िऊन कयररयाव खडयत परवश कलय. य रयवयलय मयतीच क स होत. ह क स आहि रयवयतील घर यम ळ पश‍याचय घोडिळयलय रयवयत हशरन लढयई करि कठीि होत, ह सटाटन हरन, रयव आपलय तयबयत घतलय, आहि भीमय निीचय हकनयऱयवर आहि हशररलय जयियऱय रसतयवर, जथन पश‍याचय सनयवर अचक मयरय करतय ईल अशय हठकयियवर तयन िोन तोफय डयरलय. रयवयचय मधभयरी जी रढी होती हतचयवर तयन तोफ डयरली नयही. तयम ळ पश‍याच सन रयवयत हशरतयानय तयवर तोफच रोळ ियडन तो सनयचय गरयमपरवश थयाबव शकलय नयही. तयम ळ रयवयतील चकमकीत तयलय आपल बरचस सहनक रमवयव लयरल. (हकततय ५-६)

पश‍याचय सनयात अरब, रोसयवी आहि मरयठ याचय भरिय होतय. तही चयारल लढवय होत. तयाचय मयऱयप ढ इागरज सहनकयनी अनक वळय कच खयलली. तयाची िोप उडयली, तहयनभक हरपली आहि त शिलय शरि जयऊा य महिन ओरड लयरल. लफटनाट हचशोलम आहि इतर अहधकयरी सटाटनलय प नः प नः स चव लयरल. घनघोर दधयात तरि अहधकयरी लफटनाट पहटनसन आहि लफटनाट हचशोलम ह य लढीत कयमी आल. हचशोलमचय िहयच शिनी त कड त कड कल होत. तयकड लकष वधवन, सटाटन आपलय सहनकयानय सयारत होतय की त मही जर शिलय शरि रलयत तर त मचय हकती छळ करतील ह त मही य त कड करणयवरन लकषयात घय व परयिपियन लढय; मरि पतकरय पि शरि जयऊ नकय, मर इागरज सहनकयानी हनकरयन हलल चढहवल. आहि १ जयनवयरी १८१८ लय रयिी ९ वयजतय पश‍याचय सनयन पळ कयढलय. इागरज सहनकयानी तयाचय पयठलयर कलय तो भीमय निीपत. निीतील पयिी हपऊन तयानी आपली २५ तयसयाची तहयन भयरहवली. पश‍याचय सनयलय पळ कयढयवयस लयवियरी जी परम ख त कडी होती ती सवग महयर सहनकयाची होती. तयानी आपलय ४० पट साखन असललय पश‍याचय सनयलय पळवन लयवल.ह महयरयाच शौग पयहन बयकीचय, पश‍याचय सनयचय धीर खचलय व सवगच सन पळ लयरल. इागरजयाचय एका िर ८३४ (सहनक व अहधकयरी) लढवययपकी २७५ लढवय मल अरर जखमी ियल. आहि पश‍याच स मयर ६०० लोक कयमयस आल. (हकततय ६-७)

कोररयवचय हवजयबददल भीमय निीचय तीरयवर इागरजयानी हवजसताभ उभयरलय. तयाचय एकय बयजलय जखमी व कयमयस आललयाची नयव इागरजी व मरयठी भयषत कोरलली आहत आहि तयचय पहशचमचय बयजवर इागरजीत हवज लख कोरललय आह तो असय:-

THIS COLUMN

Is erected to commemorate the defence of Koregam by a Detachment Commanded by Captain Staunton of the Bombay Establishment which was surrounded on the 1st of January 1818 by the Peshwas’ whole army under his personal command, and withstood


throughout the day a series of the most obstinate and sanguinary assault of his best troops. Captain Staunton, under the most appalling circumstances preserved in his desperate resistance, and seconded by the unconquerable spirit of his detachment, at length achieved the single discomfiture of the enemy and accomplished one of the prodest triumphs of the British Army in the East.

TO PERPETUATE The memory of the brave troops in whose heroic firmness and devotion it owes the

glory of that day, The British Government has directed the names of their Corps and of the killed and wounded to be inscribed on this momument.

MD CCCXII (The Mahar M.G. Regiment, Pages 7-8).

इ. स. १८२६ मध कयहठयवयड, १८४६मध म लतयन आहि इ. स. १८८० मध का ियहयर थ जय

लढयय इागरजयनी कलय तयात महयर लढवययानी आपलय शौाचय िडय उभयरलय. इ. स. १८८० मध ि सर अफरयि दध ियल; तयात अफरयहिसथयनयात असललय इागरजयाचय ‘ड बरो’ थील तळयवर शिानी हललय कलय, त‍हया तय तळयच सारकषि करतयनय १९ वी बाब इनफरी (पयिळ) न शौाची कमयल कली. १९ ‍य म ाबई पयिळयात बह साख लढवय महयर होत. य लढयईत १६ एहपरल १८८० रोजी हवशष रार आलय. तो असय की एकय मयऱयचय हठकयियवर शिानी हललय कलय, त‍हया तथीलइागरजसहनकयानी मयघयर घतली. पि तयतील हतघयानी मयि पय रोवन, तय हठकयिी शि लय तोड हिल. शि ाची साखय ३०० होती. तय साखप ढ य हतघयाचय हनभयव लयरियर नयही महिन सहकयऱयानी तयानय मयघयर घणयस सयाहरतल. पि त हतघ शर वीर जयरवरन हयलल नयहीत. तय हतघयानी तीन तयस लढत हिली व तीनश शिपकी बऱयच जियानय मसिनयस पयठहवल. ज‍हया तयाचय जवळची कयडत स सापली त‍हया त शिाचय घोळकयत हशरन बाि कीचय उपोर लयठी सयरखय करन शिलय िोडप लयरल. लढतय लढतय त धयरयतीथग पडल. त तीन महयवीर महिज मजर हसडन जमस वॉडबी, परय‍हट इलयही बकष आहि परय‍हट सोननयक तयननयक! (महयर, हशवयजी महयरयजयाचय सनयत होत त‍हयापयसन तयाचय नयवयप ढ नयक ह उपपि लयवणयत त अस. तीच परथय प ढील कयळयात इागरजी अमियनीतही चयल रयहहली.) य शर वीरयाच समहतहचनह महिन म ाबईहतल रोहपन हजमखयनय जवळचय रसतयलय ‘बॉडबी रोड’ ह नयव िणयात आल, आहि आलकियडरय रलगस

हयसकलचय झभतीत एक हशलयलख ठवणयात आलय. तो हशलयलख असय:-

“This Road is named after Major Sidney James Waudby, who with Elahi Bux and Private Sonnak Tannak (nak was a characteristic suffix to Mahar names that dates from their service in Shivaji’s armies) all of the 19th Bombay Infantry, fell on the 16th April 1880, in fence of Dubro, post in Afganistan which, when warned that an attack in force was imminent, they refused to abandon and most gallantly held for three hours against three hundred of the enemy, many of whom were slain. Eventually when all their ammunition was expended they dashed into the amidst of their foes and died fighting. The odds are even greater than at


Koregaon and the heroes were of the same castes, a Europen, a Muslim and the Mahar, who had made up the Bombay Regiments from the start”.

(The Mahar MG Regiment, pp. 8-9)

म ाबई इलयखयात ईसट इाहडय का पनीन इ. स. १८५७ पत आहि तयनातर हबरहटश सरकयन जय लषकरी पलटिी उभयरलय तयत बह साख महयर होत. रतनयहररी हजलहययतन २१८० महयर सहनक पलटिीत १८८० चय अरोिर होत. (हकततय : ४) इतर हजलहययतनही महयर सहनकयाची साखय बरीच मोठी होती. य पलटिीची साखय २९ होती. तयाचयात जी वसथतातर वळोवळी ियली ती अशी:-


Previous Name of unit Present Name of unit Remark 1) 1st Bombay Native

Infantry 1) 1st BN The Grenadiers –

2) 2nd -do- 2) 2nd-do – 3) 3rd -do- 3) 1st BN The Maratha Light Infantry – 4) 4th -do- 4) 1st BN The Rajputana Rifles – 5) 5th -do- 5) 2nd BN The Maratha Light Infantry – 6) 6th -do- 6) 6) Disbanded 7) 7th -do- 7) 7) Disbanded 8) 8th -do- 8) 3rd BN the Grenadiers 8) – 9) 9th -do- 9) 4th -do- 9) – 10) 10th -do- 10) 3rd BNThe Maratha Light Infantry 10) – 11) 11th -do- 11) 111 Maratha in World War 1914-18 11) Disbanded 12) 12th -do- 12) 12) Disbanded 13) 13th -do- 13) 13) Disbanded 14) 14th -do- 14) The Maratha Light Infantry Centre 14) – 15) 15th -do- 15) 15) Disbanded 16) 16th -do- 16) 4th BN The Maratha Light Infantry 16) – 17) 17th -do- 17) 5th -do- 17) Disbanded 18) 18th -do- 18) 18) Disbanded 19) 19th -do- 19) 2nd BN the Jat Regiment 19) – 20) 20th -do- 20) 2nd BN the Jajputana Rifles 20) – 21) 21th -do- 21) (THEN 121st Pioneers) 21) Disbanded 22) 22th -do- 22) 3rd BN The Rajputana Rifles 22) – 23) 23rd -do- 23) 4th BN The Rajputana Rifles 23) – 24) 24th -do- 24) 24) Disbanded 25) 25th -do- 25) 5th BN The Rajputana Rifles 25) – 28) 28th -do- 28) (THEN 128th Pioneers) 28) – 29) 29th The Bombay

Marine BN 29) 29) Disbanded

(The Mahar MG Regiment Appendix C, page 95)


य सवग बटयहलनसमधन अनक महयर सहनकयानी हनरहनरयळय रिकषियत शौग रयजहवल आहि कयाही जि उचच िजाच लषकरी पियवर हवरयजमयन ियल. तयापकी कयाही अहधकयऱयाची नयव मी खयली ित आह.

१) फसटग गरनहडर बाब ईनफ री : स भियर ररनयथ महयिनयक, स भियर परसनयक, स भियर घोडनयक आहि जरियर रिनयक परसनयक.

२) सका ड गरनहडर बाब ईनफ री : स भियर मजर धमगनयक सबनयक, स भियर इटटनयक, स भियर हरनयक भयरनयक, स भियर ररनयक िवनयक, जमियर भयरनयक रारनयक, जमियर हशवनयक रौनयक, जमियर भयरनयक व जमियर इटटनयक.

३) फोथग बाब रयफलस : स भियर हशवनयक चयारनयक, स भियर हशवनयक पयाडनयक, स भियर रारनयक आहि बयपनयक रारनयक, जमियर रारनयक रपनयक, जमियर स िनयक रयमनयक, जमियरकटनयक ि लनयक, जमियर कषिनयक, जमियर हशवनयक.

४) हफफथ बाब लयईट इनफा री : स भियर चयारनयक रयमनयक.

५) हसकसथ बाब इनफा री : स भियर मजर रयमनयक नयमनयक, स भियर मजर सखनयक, स भियर जननयक रयमनयक, स भियर रारनयक नयमनयक, स भियर धमगनयक रयमनयक, स भियर रयमनयक महयिनयक, जमियर सखनयक रयमनयक, जमियर अज गननयक लकनयक, जमियर लकनयक रयमनयक.

६) स‍हनथ बाब इनफा री : स भियर रयमनयक मयलनयक (डॉ. आाबडकरयाच हपतयजी), स भियर िवनयक चयारनयक, स भियर रवोरनयक ियिनयक, स भियर महयिनयक मयलनयक.

७) एट थ बाब इनफा री : स भियर मजर चयारनयक, स भियर रोडनयक इटटनयक, स भियर स िनयक, स भियर इटटनयक.

८) नयइनथ बाब इनफा री : स भियर मजर आहि सरियर बहयिर इटटनयक हभकनयक, स भियर चयारनयक रोिनयक, जमियर लकनयक हभकनयक, जमियर सकनयक हभकनयक, जमियर इटटनयक.

९) टनथ बाब इनफरी : स भियर लकनयक

१०) ट वलथ बाब इनफरी : स भियर मजर आहि बहयिर रारयनयक सजयनक, स भियर कसनयक रोिनयक.

११) थटीनथ बाब इनफनरी : स भियर धमगनयक िवनयक, जमयियर तयननयक.


१२) फोटीनथ बाब इनफरी : स भियर हहरनयक जमियर लकनयक सोननयक.

१३) हफवफटनथ बाब इनफनरी : स भियर इटटनयक लकनयक, जमियर अज गननयक िवनयक, जमियर धमगनयक.

१४) स‍हनटीनथ बाब इनफनरी : स भियर हभकनयक जननयक, स भियर रपनयक, स भियर बयबनयक चयारनयक, स भियर रिनयक मयननयक, स भियर रोिनयक रिनयक, स भियर रिनयक बयळनयक, स भियर कयननयक, स भियर मयननयक, जमियर रारयनयक रिनयक.

१५) एटीनथ बाब इनफनरी : स भियर हभवनयक रोिनयक.

१६) नयइनटीनथ बाब इनफनरी : स भियर बहयिर, रारयरयम कषियजी (याच आडनयव भयतनकर), स भियर रयमनयक लकनयक, स भियर कषिनयक बयपनयक, स भियर सोमनयक जयवनयक, स भियर रयमनयक रारयनयक (म लतयनचय लढयईत शौग रयजहवल.) स भियर इटटनयक मलहयरनयक, स भियर सोमनयक शाकरनयक, स भियर भयरनयक रयमनयक, स भियर रोवयरनयक कयळनयक, जमियर सोननयक त लनयक, जमियर कयळनयक, जमियर इटटनयक, जमियर लकनयक, जमियर जयननयक, जमियर पयाडनयक.

१७) ट वहटएथ बाब इानफरी : स भियर मजर रयमनयक चयारनयक, स भियर लकनयक हरनयक (तलवयर बहयिर), स भियर सोननयक हहरनयक (तलवयर बहयिर) स भियर सकनयक.

१८) ट वहटफसगट मरीन : स भियर मजर िहहवडकर, स भियर स िनयक कमळनयक, स भियर िवनयक र ाडनयक, स भियर जनयक हरनयक, स भियर रयमनयक, बबनयक, स भियर ि लयबनयक, स भियरकमळनयक, स भियर हशवनयक हहरनयक, स भियर जननयक बयळनयक, जमियर बयळनयक कयळनयक, जमियर जननयक रिनयक, जमियर रोडनयक रयमनयक, जमियर बयळनयक रयमनयक, जमियर नयरयि, जमियर सयरयावकर (सपसग अड मयनसग ऑडगर ऑफ महरट.)

१९) ट वटी फोथग बाब इनफनरी : स भियर सनयक ियिनयक. २०) ट वटी हसकसथ बाब इनफनरी : स भियर िवनयक मयलनयख. २१) ट वटी एट थ बॉमब इनफनरी : स भियर मयननयक सनयक, जमियर अमतनयक.


(हशवरयम जयनबय कयाबळ-चहरि, पय. १४७-१४९). ईसट इाहडय का पनीचय वीस इानफरी रहजमटस आहि एक महरन कोर यमध आठ स भियर मजर, बततीस स भियर आहि चौतीस जमयियर महयर जयतीतील होत, अशी मयहहती अलकियाडर बटगसन यानी THE MAHAR FOLK य गराथयत (पय. ५९) हिलली आह.

ईसट इाहडय का पनीतील हशपयई कमलनयक हवटनयक यलय १ जयनवयरी १८४७ लय जमियर महिन

आहि ५ एहपरल १८५० लय स भियर महिन बढती हमळयली, त‍हय म ाबईचय र‍हनगरकडन तयलय जी परशासयपि हमळयली ती अशी होती:-

The photostate certificate of the grant of the rank of Jamadar and Subedar to

KAMALNAC VITNAC (CUMBLENAK WITNAC) are reproduced as under:–

THE GOVERNOR IN COUNCIL OF BOMBAY The Cumblenac Witnac Greating by Virtue of the power and Authority to us given. We

do hereby constitute andappoint you Cumblenac Witnac to be a Jamadar in the Service of the East India Company, on the Bombay Establishment. You are therefore carefully and diligently to discharge the Duty of Jamadar by doing and performing all and all manner of things there unto belonging; and you are to observe and follow such orders and Directions, from time to time, as you shall receive from us the Governor in Council for the time being or any other your superior officer, according to the Rules and Discipline of War; and you are to rank as Jemadar on the list of Jemadar on the Bombay Establishment, from the First day of January One thousand Eight Hundred and Forty Seven Dated in BOMBAY CASTLE, this first day of June One Thousand Eight hundred and forty seven.

Registered, by Order, in the Secretary’s

Office, Military Department Sd।-

Lieut Col. Sd।-

Secretary to the Government Sd।-

Military Department Sd।-

(The MAHAR MG Regiment, page 91)

THE GOVERNOR IN COUNCIL OF BOMBAY

To Kamalnac Vitnac Greating by Virtueof the Power and Authority to us given we do

hereby constitute and appoint you Kamalnac Vitnac to be Subedar in the Service of the East India Company, on the Bombay Establishment. You are therefore carefully and diligently to discharge the Duty of Subedar by doing and performing all and all manner of things thereunto


belonging, and you are to observe and follow such Orders and Directions, from time to time as you shall receive from Us the Governor in Council for the time being, or any other your Superior officer, according to the Rules and Discipline of War : and you are to rank as Subedar on the List of Subedar on the Bombay Establishment, from the Fifth day of April One thousand Eight Hundred and Fifty dated in Bombay Castle, This thirtieth Day of December One thousand Eight hundred and Fifty.

Registered by order in the Secretary’s office

Military Department Sd|-

(The MAHAR MG Regiment, page 93).

इ. स. १८५७ चय बाडयत ईसट इाहडय का पनीचय सनयत ज लोक हशरल तयात पशयसयठी लढियऱय सपश आहि असपश वरी सहनकयाचय भरिय होतय. (‘How eagerly the sepoy flocked to the Company’s service both mercenaries, descendants the low caste men, and now the high caste yeomen, is one of the glories of the British memories’ — The Armies of India, pp. 173). इ. स. १८५७ धयमध मीत इागरजयाशी इमयन ठवन ज सहनक लढल, तयत रजपत, मरयठ, शीख, र रख, असपश हिसती, महयर आहि चयाभयर ह परम ख होत. कवळ यच सहनकयाचय शौाम ळ इागरजयाच सयमरयज बाडखोर हशपययाचय तयवडीतन सहीसलयमत हटक शकल.

इ. स. १८५७ चय नातर झहिी लषकरयची प नरगचनय करणयत आली. पवी बारयल, हबहयर, उततर परिश आहि पाजयब य परयातयतील बरयहमियहि जयतीतील हशपययाची लषकरयात वाशपरापरन जयिय भरती होत अस. ती प नरगचनत कमी करणयात आली. पठयि, शीख, म सलमयन, डोगरय, र रखय, मरयठ, िहकषिी म सलमयन, महयर, मदरयसी हिशचन (असपश), इतयहि जयतीतील तरियाचय भरिय करणयात आलय. १८५८ पयसन का पनीचय कयरभयर इागलाडचय रयिीकड आलय. तयम ळ का पनीच लषकर रयिीच ियल. १८७९ मध झहिी लषकरयची साखय २ लयख (६५ हजयर हबरहटश आहि १ लकष ३५ हजयर झहिी) ियली. (The Army in India and its Evolution, page 21). १८८७ मध ह सनबळ २,२५,६९४ (७२,६०२ हबरहटश आहि १५३,०९२ झहिी) एवढ ियल. (हकततय पयन १९८) झहिी सनयत उततर व िहकषि भयरतयतील सपश सहनकयाचय भरिय बरयच होतय आहि असपश सहनकयाची साखय कमी होती.सपश सहनकयाचय मनयात १८५८ त १८९० चय कयळयात जयहतशरषठतवयची आर उफयळली. असपश सहनक अहधकयऱयाचय हयतयखयली कयम करि त कमीपियच मयन लयरल. बडचय पथकयात बह साख सहनक व अहधकयरी महयर होत. तयानी वयजहवलली वयदय तोडयत धरन वयजहवि, ह धमगभरषटपियच हो ही जयिीव सपश सहनकयानय ियली. तयम ळ त हबरहटश अहधकयऱयकड तकरयरी कर लयरल. इतर लढयऊ पथकयतील सपश सहनकही अशयच परकयर असपश अहधकयऱयचय हयतयखयली कयम करि कमीपियच मयन लयरल. धमाधतन ‍गर ियलल ह सपश वरी सहनक आपयपलय असपश वरी सहकयऱयबरोबर आहि असपश वरी अहधकयऱयबरोबर कयाही नय कयाही कयरियाम ळ ताड-बखड मयजव लयरल. ही पहरवसथती अशीच चयल ठवली तर झहिी सहनकयानय इ. स. १८५७ चय बाडयची नवी प नरयवतती करणयची ब दधी होईल, आहि तस ियल तर आपल भयरतयतीलसयमरयज धोकयात ईल. अशी भीती हबरहटश हमहलटरी अहधकयऱयानय वयट लयरली महिन तयानय झहिी लषकरयची प नरगचनय करणयच ठरहवल. परतक जयतीची सवताि पलटि हनमाि कली तर झहिी सहनकयातील


जयहतवमनसयचय कयटय उपटन टयकलय जयईल. अस अहधकयऱयानय मनोमन पटल. महिन भयरती लषकरयची प नरगचनय जयती पययवर १८८५ मध करणयात आली. पि ही ोजनय हनवीघनपि पयर पडणयच लकषि हिसनय. सपश वरी सहनक ह असपश वरी सहनक व अहधकयरी याचय हवरदध उघडपि तयठययनवयर लयरल. लषकरी हशसतीपरमयि य सपश सहनकयानय हशकषय करन वठिीवर आिि, हय एक उपय हबरहटश अहधकयऱयाचय हयती होतय. पि सवगच सपश सहनक असपश सहनकयाशी व अहधकयऱयाशी बजबयबियरपि वयर लयरलल पयहन सवग अपरयधयानय हशकषय करि महिज १८५७ चय बाडयचय प नरयवततीलयच आमािि िणयसयरख होत. त‍हया झहिी सनयची प नः प नरगचनय करि, हबरहटश अहधकयऱयानय जरर वयट लयरल. परथम तयानी अस पयऊल उचलल की सनयत नवीन असपशयाची भरती करि बाि कल. ि सर पयऊल तयानी अस टयकल की, सनयत जय असपशयाचय पलटिीत व ज असपश अहधकयरी इतर सपश पलटिीत होत, तयानय नोकरीतन कयढन टयकि. १८९३ मध जय इलयखय पलटिी होतय तय बाि कलय, व तयाची प नरगचनय, रजपत, हशख, मरयठय वरर उचच विी जयतीचय पययवरन कली.

ई. एच. एच. कोहलन, सकरटरी ट िी र‍हनगमट, हमहलटरी हडपयटगमट, यानी पि करमयाक २८३२ –बी, हिनयाक १५ ऑकटोबर १८९०, हसमलय, िी सकरटरी ट िी र‍हनगमट ऑफ इाहडय,, हमहलटरी हडपयटगमटलय पि पयठवन सयाहरतल की, मधवती सरकयर १८८७-८८ पयसन नहटव आमीची लढयव परवतती कोितय उपययानी स धयरयवी (efficiency of the Native Army by improving the material of which it is Composed), यबददल म ाबई सरकयरन आपल हवचयर परिरमशत करयवत, (Vol. 13। 1891, Military Deptt., pages 1-2). म ाबई सरकयरन ठरयव ना. २०२२, हमहलटरी हडपयटगमट, २० ऑकटोबर १८९१ यात आपल हवचयर परिरमशत कल. तयबरोबर म ाबई सरकयरन १४ पयनयाचय छयपील ममोरडम जोडलय होतय. (Memorandum – Improvement of the fighting efficiency of the Native Army. Recruiting and reorganization of the Bombay Army).हि. १ जयनवयरी १८९० लय म ाबई इलयखयतन मरयठ ६,७३७, परवरी (मयार व रयमोशी धरन) १८७३ आहि इतर झहि (बह साख कहनषट जयतीतील) १०७५ एकि ९,६८५ हशपयई होत. अशी मयहहती सिर ममोरडममध हिलली होती. (Analysis of caste return of the Bombay Army, dated 1st January 1890).(Vol. 13 । 1891, Military Deptt., pages 9-22).य ममोरनडमचय २९ ‍य पहरचछियात म ाबई सरकयरन अस मत परिरमशत कल की, धड, परवरी आहि इतर कहनषठ जयतीनय मऱहयटय का पनीत म ळीच परवश िऊ न. (’29 The enlistment Maratta Companies should be strictly caste men in the of ‘Dhers’ ‘Purwaris’ and other low forbidden). य व इतर म ददययसाबाधी कमयाझडर ऑहफससग याची मत मयरहवणयात आली. शवटी िी ॲडज टाट जनरल यानी परतक म ददययवर आपल मत परिरमशत कल की [(Confidential) Now it has been declared as non-Confidential)] letter No. 1712/335. Dated 3rd May 1892, Mahabaleshwar, to the Secretary to the Government, Military department Mahabaleshwar. Pages 65-73, Vol. 13/18 Military Deptt.)कनिषट जातीतील लोकाािा लषकरात परवशबादी घालावी, या मदयावर ॲडजयटाट जिरलि पाठिबा नदला. कलास का पनया उभारावयात या मदयालाही तयाि पाठिबा नदला. सवव मदयावर ज निरवय ॲडजयटाट जिरलि घतल तयाािा कमााडर-इि-चीफ याि पाठिबा नदला. (Confidential Resolution, Military Department, Bombay Castle, No. 01009। 24-C, dated 1st June 1892, page 91, Vol. 13/1891 Military Deptt.) या सवव निरवयााचा शवटचा निकाल लावणयासािी एक कनमटी िमली नतच अधयकष आनर ज गटरकर निगनडयर-जिरल आनर अल नजिॉि कर ह होत. व डबलय. सी. बललक लफिनट किवल मबसव ह होत. या कनमटीि नद. ९ म १८९२ चया बिकीत सदर निरवयावर मत परदरशशत कली. ममोराडमचया पनरचछद २९ व ३० यावर कनमटीि जी मत नदली ती अशी:


‘29. The total number of Maratta Companies proposed in the memorandum is 54, giving a total of about 5.600/-men. As we have now in our ranks 6,258 Marattas (Konkanis and Dekhanis), and three regiments which formerly enlisted a proportion of Marattas are being, or are about to be, converted into Frontier regiments, it is believed that even if men of the inferior classes (so called Marattas following trades, C) be debarred enlistment in future, there will (page 122) be no great difficulty in obtaining the required number; but to make them up we shall have to take Konkani Marattas of the approved classes. It is stated that the class of Maratta which it is most desirable to obtain is the short, sturdy man from the hill country at the edge of the Ghats, and that it is understood that these hill Maharattas or Mawalis are the only portion of the race who retain any martial spirit worth consideringIt is also recommended that every endeavour be made to induce them to enlist. Now the district locally called ‘Mawal’s is the strip of hilly ground which lies above and to the east of the Ghats, and approximately, extends from Bhor in the South to Bhima Shunkar in the north. This tract of country is small, and it is improbable that anything like the large number of men required will be forthcoming for enlistment, even though the standard of height has been lowered to 5’-41/2They are spoken of as the descendants of Shivaji’s swordsmen. If they were drawn from the area above defined, his swordsmen must have composed a very small portion of his army; but the strip of hill country at the edge of the Ghats extending from Juner to Kolhapur. History however, informs us that Shivaji’s army was composed of all classes, including Maharattas of the Konkan and Dekhan and ‘Mawals’, also Parwaris, Mangs, & C (in fact very much as the Maharatta portion of the Bombay Army now) the Brahmins and Maharattas of the best families however, generally holding the highest offices and positions as leaders, Hitherto, very few of the Mawali Class have entered the Bombay Army. The lowering of the standard; or height may possibly result in the enlist of a larger, though not of the required number. There are probably amongst the Mawalis more Kunbis in proportion to their number than there are amongst the other Mahrattas of the Konkan and Dekhan, and it is anticipated that some Kunbis, if of good physique, will have to be taken to make up the number of Mahrattas required.

30. The enlistment of Dhers, Parwaris and other low caste men, except Baidurs, whose enlistment has been recommended by the Government of India, should not be generally permitted in future; however, it has been pointed out that a certain number of these classes are necessary as musicians and buglers; and it would be the better arrangement that these few men should be posted to the ‘Mahratta’ companies than to others’. Pages 122-23 of Vol 13| 1891, Military Deptt.)

शवटी म ाबई सरकयरन ठरयव करमयाक ४७८, हमहलटरी हडपयटग, हि. २३ मयचग १८९५ परहसदध करन अस जयहीर कल की, परवयरी, मोची, वरर कहनषट जयतीतील लषकरी नोकरयानय पनशनीत कयढयव. यसयठी तयाचय लषकरी नोकरीचय कमी जयसत कयाळ लकषयत घऊ न. वरर, (पय. ६६५, Vol. 13 । 1891, Military


Deptt.).य ह क मयम ळ लषकरयतील असपश वरी सवग हशपयई, अहधकयरी वरर यानय पनशन िणयत आल. य घटनचय सवग असपश वरी लषकरी पशयातील अहधकयरी व हशपयई लोकयावर अहनषट पहरियम ियलय. हबरहटश सरकयरन आमचय उपोर सवतःच सयमरयज बळकट करणयसयठी कलय व शवटी आमहयालय वयऱयवर सोडन हिल, अशी तयाची भयवनय ियली. तोडचय घयस कयढन घतलयम ळ य लोकयाचय सरकयरहवरदध जळफळयट, तडफडयत ियलय. ‘य अनययहवरदध बाड कर य’ अशी तरियाची बडबड चयल. तयलय वसकर व अन भवी माडळी लरयम घयलत असत; शवटी सरकयरप ढ लयचयरीन अजग करणयच सि य माडळीनी स र कल. तयचय इहतहयस प ढीलपरमयि आह.

सरकयरलय, पहहलय अजग सयतयरय हजलहययतील महयर सहनक व अहधकयरी याचयमयफग त सयतयरय शहरयतन २१ जन १८९४ रोजी पयठहवणयत आलय. ि सरय अजग रतनयहररी हजलहययतील ‘अमयग िोषपहरहयरक माडळी’ तफ अधकष रारनयक साजनयक आहि अ. िो. प. माडळीच सभयसि यानी ११ एहपरल १८९५ लय पयठहवलय.

सयतयरय हजलहययतील महयर सहनकयानी म ाबईचय र‍हनगरलय २६ जन १८९४ व १४ हडसबर १८९४ लय ज अजग पयठहवल तयानय उततर न आलयम ळ तयानी र‍हनगरलय समरि पि जयनवयरी १८९५ मध पयठहवल. त पि हमहलटरी हडपयटगमट, बॉमब कसल, ऑहफसन, पि करमयाक ६३/S हिनयाक २४ जयनवयरी १८९५, हबररहडर जनरल, सकरटरी ट र‍हनगमट (म ाबई) यानी हहज एकसलनसी िी कमयाडर इन चीफ याचय ह क मयवरन हरपोटग मयरहवणयसयठी पयठहवल. Vol. 77।1895 Rev. Deptt., page 257). तो हरपोटग हि. ११ फबर वयरी १८९५ लय ॲडज टाट जनरलचय ऑहफसरन हमहलटरी हडपयटगमट, म ाबईसरकयर, यानय पयठवन हिलय व कळहवल की म ाबई पयिळ यात ोग ती स धयरिय घडवन आिणयचय हतन मधवती सरकयरन ज हनिग घतल होत त सरकयरचय ठरयव नाबर २३५५/४८ –C हिनयाक ८ हडसबर १८९१ यात नमि कलल आहत. त हनिग महिज लढवय जयती व समयज यतनच लषकरयत भरती कली जयईल, आिी महिन धड, परवयरी व इतर हनकषट जयती, यतील मयिसयानय लषकर भरती बाि ठवली जयईल. यलय अपवयि ज आहत त सरकयरचय ठरयव, नाबर २१५२ बी, हिनयाक १० ऑरसट १८९४, यातील पहरचछि (पयरय) ८ यात नमि कलल आहत. (ॲडज टाट जनरलच ऑहफस, ना. १९९३/१२३६, हिनयाक ११ फबर वयरी १९८५, र‍ह न हडपयटगमट, ‍हॉल म ना. ७७/ १८९५, पय. २६६) यबददलचय ह कम र‍हनगमट ऑफ इाहडय इन िी आमी हडपयटगमट, जनरल ऑडगर नाबर ९८१. तयरीख २६ ऑकटोबर १८९४ चय ह क मयनव इलयखय इलयखयतील सनयघटक बाि करणयत आल, आहि सवग झहि सथयन-सनसयठी चयर हवभयर करन तय सनलय तय तय हवभयरयची नयव िणयत आली. (पाजयब, बारयल, मदरयस व म ाबई) (The Army of India and its Evolution, pages 23-24).

लॉडग हकचनर, ह कमयाडर-इन-चीफचय जयरवर २८ नो‍हबर १९०२ रोजी रज ियल. तयानी झहि सथयनयतील सनची परत प नरगचनय करणयच ठरहवल. तयाची ोजनय १ जयनवयरी १९०३ लय अवसततवयत आली तय ोजनपरमयि वय‍सरहददीकड सारकषिसयठी जयसत सनय ठवणयत आली. बयकीची सनय अातरगत सवयसथयसयठी हठकहठकयिी ठवणयत आली. (हकततय पय. २६-२७). १९०३ मध सनयळब, हबरहटश ७७,०७५; आहि झहिी १,४१,८९० अस होत. हबरहटश आमी व इाहडन आमी य िोनही हवभयरयत, हबरहटश व झहिी अहधकयरी असत. (हकततय पय. २१८) य ोजनत असपशयानय अहजबयत घतल न‍हत. तयपरमयि असपशयानय लषकरयतन हकचनरचय कयरहकिीत अधगचादर हमळयलय.


“21 But the MAHAR was gradually disappearing from the army. In 1863 came the abolition of the old Presidency Armies — a reform long overdue — and the institutions of caste companies and Battalions — a reform which had been introduced in the Northern Army largely as a measure greater safety. No such precaution was required in the old Bombay Army and it served only to close valuable sources of recruitment. It was principally due to the growing intolerance of the true MARATHAS, who had been for years asserting their superiority in the social scale. Originally the Konkan and Ratnagiri MAHARS had enlisted freely and had fought gallantly and at this time the Deccan MARATHAS had no tradition for enlistment at all. To go back further, Shivaji’s Army had been truly national or at least regional. All castes had been welcomed, and indeed, at that time the Maratha did not consider himself greatly superior to others who shared the country with him. The introduction of class companies destroyed this excellent system as the Maratha became specially caste conscious. Not only did he despise the outcaste, but claiming Kshattriya descent, he ought to dissociated himself from classes such as mali and Dhangar who were undoubtedly his own brethren. Along with this there was the industrial development of Bombay which raised a formidable competition for the manpower of Konkan and the Deccan. After 1895 the MAHAR virtually ceased to exist as a power in the Indian Army, only a few being recruited as a bandman or syces. 22. In 1897, however, class composition of the MAHARS was abolished on account of their untouchability and from this time onwards upto 1916 the number of MAHARS in the Army was too meagre to be mentioned. (The MAHAR M.G. Regiment, pp. 9-10.).

असपशयानय लषकरी नोकरीतन िर ठवणयचय सरकयरी ह क मयचय हवरदध असपशयातील लषकरी पशयचय लोकयानी सरकयरकड अजग हवनातय करणयच परतन कल. य साबाधीची मयहहती मलय महयरयषर सरकयरचय िपतरयत जी हमळयली ती मी खयली ित आह. TO,

His Excellency the Right Honourable Governor of Bombay in Council.

Humble petition of the undersigning Mahars or Parwaries. May it please.Your Excellency’s Lordship. Beg most humbly and respectfully, to solicit

the favour of your Excellency’s Kindly taking the most miserable lamentable and piteous circumstances of all the Mahars or Parwaries in the Konkan and Deccan into most kind and favourable consideration. They are as follows: —


Since the time of the English has come to India myriads of Mahars or Parvaries have lost their lives in doing every thing good in their powers for the benefit of the Government which they are living now.

1.In olden times when the present Government fought against Native kings they took every opportunity of fighting against the Native kings side by side of their brothers the British Soldiers and acquired so large a kingdom for the present Government. At that time they were called men from the fighting class. The Government also lost no oppor-tunily of getting them enlisted in the Army and rising them to the Regimental highest ranks. Thousands of Parwaries were raised to high ranks such as Jamadar and Subedars. They were granted with every kind of hope of their being enlisted in the Regiments and of raising them to Military high ranks.

2. At the time of any war they got themselves enlisted very willingly and joined their brother Soldiers the British Soldiers in fighting and (page 223), acquiring the territory for their most kind and brave British Government It is not only that they joined the Army willingly but they were forced to do so at the time of army war.

3. Formerly every requirement of the Bombay Army contained mere than four hundred Parwaries at least but now to their greatest misfortune it is most difficult to find a requirement containing even eighty Parwaries nearly.

4. They were appointed as clerks or peons in offices although they know very little at that time but now although they are well educated they are appointed neither as a hand nor a peon in any Offices or Court.

5. Formerly about all the regiments this presidency had a School Master Parwari by

caste but now it is strictly forbidden that they might be appointed as School Master or enlisted as School Masters and for this they consider themselves the most unfortunate people in this world.

6. Formerly as the Government were in need of men to fight to acquire territory for

them they enlisted them in the Army at that time and did not call them men from uneffective caste, but supported them as their children and gave them every kind of hope for their promotion and every good position in the Army. They took every possible care to get them educated and learned but now they on the contrary are hated by the present Government and this is one of their greatest misfortunes.

7. At the time of Afghan war several men from the caste of Parwari were forced to join

the Army in the battle field in the capacity of Dooly-bearer and (page 224) Drivers. They were


practised oppression on to join the Army as Sepoys at that time, but it is about fifteen years since that it is not allowed that men from this caste may be promoted to high ranks or enlisted in the Regiments of the Bombay Army. It is unfortunate enough for them that they are enlisted under the sanction of the Commander-in-Chief as bandsmen.

8. Recruit boys who are strong and tall and discharged from the service if they won’t

learn to play any Musical Instrument. 9. Boys who may be under the height standard are discharged although they may be

well educated and can carry out the work of Regimental offices or School-Masters. But the Boys from the Castes of Marathas and Mussalmans are not so dealt with although they may be under the standard size even.

10. If boys may be enlisted as a Recruit boys and attain the age of eighteen years and

wish to be Sepoys the Commanding Officers of their Regiments express the greatest sorrow that they are not able to transfer them to ranks only because Mahars or Parwaries are not allowed to be enlisted.

11. Thousands of Parwaries whose fathers have left their homes for the services of the

Government are not being allowed to enter the regiments in the ranks of sepoys are to perish for the want of food for they have neither lands to cultivate nor they allowed to be engaged in any Office or Court as peon or clerk or in any position even.

12. List of men who died in the battle-fields will show if it will please your Excellency to

(page 225) look at it that a far greater number of men from the caste of the Parwari lost their lives. Certainly they were never troublesome to the present and brave and kind British Government nor they even did disobey the laws and Regulations framed by the ever Government of India.

13. They were never found guilty of any riotous act or of anything against law. They in

the case of any riotous act tried their utmost, every moment, to assist the Government in quelling the riot and catching out the persons who tried to do that troublesome act. In the riots of Bombay the Mahars in the Marine Battalion exhausted every means in their power to put down the riots, and for this it is heard that a Government Gazette has been published that they should be engaged in Police.

14. In the year 1857 the purdeshis raised a mutiny for they thought that the Cartridges

were greased with cowfat, but. the Mahars, persons obedient to their superiors, did not do that way but on the other hand they exerted their power in quelling the mutiny. For this act it is


known to all. that hundreds of purdeshies were, hanged at a time but the Mahars were granted with high positions by the Government. They think it is very unfortunate for them that they are not favoured by the Government although they have assisted the Government as much as it lay in the power of the parwaries in the time of need. Further begs to write that Government have been beating them like goats i.e. a man keeps a got, feeds it, and when it grows fat (page 226) the master of it cults it down. So the Government also supported the Mahars in every manner and when they are ready to offer their services which the Government may kindly be pleased to accept, them at their lands, won't accept them viz. they won't allow them to be engaged in the Army. –or–

If a beggar asks, the alms of a gentleman who places something before the beggar

but when the beggar proceeds to take it the gentleman takes the thing back from him and give a rap in his cheek in the like manner they have been being treated by the Government.

It has lately taken place, that the officer Commanding 10th Regiment Bombay Light

Infantry recommended two Boys, namely, Babnak Ittnak and Vishramnak Sadnak, for their being instructed as school master but the superintendent of Schools of Bombay Army asked the Adjutant General of the Army if he would take any objection if the boys were to be trained as school masters. And he said in return that it was not desirable that the men of this class should be instructed as school masters, and certainly this is very lamentably that the scale of the fortune of Parwaries have turned and this is why the Government are unfavourable to them. In the Battle of Koregaon hundreds of Patwari officers were died (dead) and now their children are obliged to beg for their maintenance. They (were) in the (impression) that their children might be well treated by Government bled for them but very sorry that their children are not so dealt with but the Marathas who were on hostile terms with Government at that time are favoured greatly. As (page 227) they cannot get employment they are dying for food. As they joined the Army of British Government and fought against the Native Kings, the Marathas who composed the Army of the kings got angry with them and now they do not allow them to have their access in any Department or Army for they joined the Army of British Government and did not join their Army, and as the Marathas are appointed clerks, etc., they induce the British officers and every officer not to employ the Parwaries even as peons and thus they are brought down in every respect as far as can be traced there were some one or two hundred men from this caste promoted from the year 1857 to Commissioned officers and no doubt before that year there were many men who were promoted to the ranks of Commissioned officers a small list is here with attached for Your Excellency’s information but now they are not allowed even to be enlisted in that Army. They have no hope that they will see their better days.


After all they beg to write that they are at the bottom of the wheel and beg to take them up and for that act of kindness they with all their families shall ever pray. They solicit the favour of Your Excellency’s kindly allowing them to turn to Civil Department.

1. Every duty relating to villages is to be carried out by the Mahars or Parwaries.

2. From the day on which the Government have landed in India the Mahars or (page 228) Parwaries have been serving them as Beggari Palkiwala, Butler, Ramoshi, Syce, etc. They accompanied them although they had no means with them to save themselves from the enemy of Government, into several battle fields without thinking of their momentary life with the hope that if they would assist the Government in their times of need they would be favour-ed by the Government in their times of prosperity.

Day and night they are busy in performing their duties to Villages and Government. One Mahar and one Taral (a man who performs the duties of Taralki called so) are detailed for the Guard of a Village. For service to Government eight Mahars are detailed daily.

If a Mamlatdar visit any village 16 Mahars are detailed to attend him and if any

Collector visits the same double of the number of the Mahars attending the Mamlatdar are detailed to serve the Collector. If a vaccinating Doctor visit any village on inspection duty he is to be attended to by eight Mahars; besides these they have many duties relating to their villages to perform. This shows that, every duty and work is to be done by the Mahars without getting anything for their maintainance (maintenance).

They have to carry out these works without thinking of their lives.

3. If a Collector or Mamlatdar were to reach any village at midnight on visit or on any

duty, the Mahars, the only people in the village, who have to attend them, must (page 229) without any hesitation, although they may be ill or enjoying the wordly happiness and sexual pleasure with their young wives, one of the dearest things in the world, or their parents or some other relatives or the dearest and lies on this earth may be dangerously ill and on the point of death they must not think, a little, of them but attend their duties.

They do not care that their/ young wives may be induced by some naughty persons, with a bad view in mind,to leave their husband’s house. This shows how careful, obedient and honest they are in carrying their duties out, yet they are not favoured and will (be) treated by the Government either in Military or Civil Department.


4. On any kind of urgent business they are to be detailed for they are Mahars. They also do not hesitate to carry it out, come what may. They never think that they would be killed on their way to the place to which they have to travel on that urgent business.

5. As they have to do the services of the village they are to get Baiten Paden and

Madhen from the villagers. They have Sanads written by Former Mohomedan Emperors in India. The(y) also raised the Mahars to high positions in their courts for they did their work honestly and trustfully and now also they are doing that way. It is a custom of long standing that they should be given the above things by the villagers.

5A. As Padhen, Madhen and Baithen could not answer the purpose of the Mahars

property the Emperors granted them Divan Baiten which also given to Mahars by all the villagers till many years but it is nearly ten or twelve years since the villagers do not give respects to the customs which are prevailed and of (page 230) long standing. This ventures to show that Mahars have to do their duties to the villages which they live without getting any thing to live on.

5B. Formerly no land taxes were levied on the Mahars for they were honest servants to

old Mohamedan Emperors but now they and all the Inamdars have to pay one-fourth of the product of the land they cultivate as tax. Thus it is evident that they get no Baiten Paden and Madhen and have to pay taxes and to do the services to villages and Government for nothing.

6. Once, in the times of Mohomedan Emperors, it happened that Akbar Badshah was fallen in love with a widow of some Mussalman Emperor. She was anxious to see him in a lonely place to have some sexual pleasure enjoyed with Akbar Badshah but she had no means to do so for she was carefully guarded by her nobles according to her late husband’s orders to the nobles. Akbar Badshah determined to bring her to his city. For this purpose he caused to be tom-tomed that he who would go and bring the widow would be highly rewarded. At this Mahar’s the faithful servants to their Government, and now also they are promised to do it.

At this Badshah was very glad and he ordered them to undertake the work. On the day previous to their departure for the city in which the widow was living, they went to Akbar Badshah and requested him to keep a box in which they said that they had their money. Akbar Badshah complied with their request. They went to the city where the widow was living and brought her to the Badshah. The distance between the widow’s (page 231) and Badshah’s cities took the Mahars two years nearly to go and bring the widow. When the widow was brought to Akbar Badshah’s city he suspected that the Mahars might have treated the widow bad way (i.e. there might have sexual intercourse between the widow and


the Mahars). He ordered the Mahars to be hanged up at once. At this they asked the reasons of their being thus treated. Akbar Badshah said that if a man sees a woman he tries to swerve her from the right path in no time then it is doubtless that they might have treated her accordingly. At this the Mahars begged him to order that their box may be brought to the court and opened. This was done at once. When the box was opened he found to his greatest amazement their one of the limbs which tends the man to sexual pleasure with them and granted them Paden, Madhen, Baiten and Divan Baiten as heridetory (hereditary) re-wards. This shows how honest and trustworthy they are.

7. In Military Department a treasure chest is guarded by an escort but on Civil Department that is not the case. Only the whose turn it is to carry the money of taxes (Land rev.) carry it on his shoulders to the city or village where the court of Mamlatdar may stand. Thus it seems that they care a bit of their lives but carry out their duties honestly. A man who has got money but not guarded is sure to be killed by thieves.

8. Formerly Governments of Bombay and India were respecting the rights of Mahars and treating and pleasing them like their own children, and forced the subjects to respect the Rights (page 232) of the Mahars. But it is nearly ten or twelve years since they are not taken care at all by both the Governments for which they think themselves the most ill-luckiest fellows in the world and do not know what kind of fault they are found with by the Governments.

9. They implore Your Excellency that they may be taken pity on and given a proper decision and favoured as they were done formerly, during the period not later than three months.

Subjects may be most kindly ordered to give Baiten Paden, Madhen and Diven Bailen they may be engaged in every Department both the Civil and Military, in this Presidency and India...

If they were not fortunate enough to be granted with the requests mentioned in this humble petition they think they will have no power in them to do their services to Government for they get neither, Baiten, Paden, Madhen nor any Employment in any Department, and when they have nothing to live on, their death is certain.

9A. They beg that either they may be treated as they were done formerly during the periods not later than six months or put at once to death at Your Excellency’s hand and relieved from the further pain and destruction which is certain like the death.


All the Mahars in the world with their families are day and night praying to God to bring every kind of success and blessing upon Her Most Exalted Majesty the Queen ofEngland– Empress of India and to make Her Majesty the Sole Empress of the world for they have been (page 233) protected and saved from every difficulty oppression in her Majesty’s Kingdom.

They pray to Your Excellency that they be enlisted in the Army raised to high ranks (Reg. H) given places in offices, appointed in every department as dpothecary (daftarkari?) as the case was formerly, and they requested that they may be allowed to have their access in every Government school.

Signatures of all the petitioners are herewith submitted.

Beg to request that the reply may be directed to the address of Shivram Govind Waikar Master Saddar Bazaar,Biggarkhata, Satara?

For this act of kindness and benevolence all the Mahars under Your Excellency’s kind control shall ever pray to God for Your Excellency’s long and happy life and to bring every kind of success and highest positions upon Yours Excellency.

Beg to remain, Patron of the Mahars andpoor, Your Excellency’s Most Obedient and humble petitioners.

Satara, Shivram Govind Waiker Master.”

21st June 1894. Page 234).

List of Native officers in the caste (s) of Parwari from the year1857.

Rank and Names

1st Grs. BOMBAY INF.

1. Subedar Ragnak Mhadnak

2. Jamdr. Sadanak Kamalnak

3. Jamdr. Vittnak Gannak

4. Jamdr. Mownak Nownak

2nd Grs. P.W.D.


5. Sub.M. Dhamamnak Subnak

6. Subedar Ittnak Gannak

7. Subedar Bhagnnak Gannak

8. Subedar Soknak Malnak

9. Subedar Changnak Ramnak

10. Jamdr. Bhagnak Ittnak

11. Jamdr. Harnak Bhalnak

12. Jamdr. Bhagnak Gangnak

13. Jamdr. Ittnak Dhondnak

14. Jamdr. Sakarnak Maniknak

15. Jamdr. Sewnak Gangnak

4th BOMBAY RIFLES

16. Subedar Sewnak Pandnak

17. Subedar Sudaknak Ramnak

18. Subedar Balnak Subarnak

19. Subedar Cootanak Doonnak

20. Subedar Gangnak Ratannak

21. Subedar Kootnak Dharmanak

22. Jamdr. Gangnak Roopnak

23. Jamdr. Sewnak Changnak

24, Jamdr. Mannak Gannak

5th BOMBAY L.I.


26. Jamdr. Har Sewnak

6th BOMBAY INFANTRY

27. Sub-Maj. Chanknak Ramnak

28. Subedar Ramnak Mhadnak

29. Subedar Jamnak Ramnak

30. Subedar Dharamak Ramnak

31. Subedar Satnak Namnak

32. Subedar Kedarnak Ramnak

33. Jamdr. Ragnak Ramnak


34. Jamdr. Lakhnak Ramnak

7th BOMBAY INFANTRY

35. Subedar Ramnak Malnak

36. Jamdr. Governak Dadnak

37. Jamdr. Ittnak Dewnak

8th BOMBAY INFANTRY

38. Sub-Maj. Ittnak Kalnak

39. Subedar Dhasnak Kalnak

40. Subedar Dharmnak Ittnak

41. Subedar Gondnak Ittnak

42. Subedar Gondnak Yemnak


9th BOMBAY INFANTRY

44. Sub-Maj. Ittnak Bhicknak

45. Subedar Changnak Sonnak

46. Jamdr. Changnak Godnak

47. Jamdr. Lokhnak Bhimnak

10th BOMBAY INFANTRY

48. Subedar Sonnak Gangnak

49. Subedar Lakhnak Isnak

50. Subedar Pandnak

51. Jamdr. Sujjannak Etnak

52. Jamdr. Mayanak(Page 236)


53. Subedar Kasnak Bhiknak

54. Subedar Kasnak Dhondnak

55. Jamdr. Satnak Ragnak


56. Sub-Major Gangnak Sajannak

57. Jamdr. Ramnak Lakhnak

58. Jamdr. Changnak Sonnak

59. Jamdr. Haulnak Ittnak


60. Jamdr. Kasnak Ittnak


61. Subedar Dharamnak Dewnak

62. Subedar Ratanak Bhannak

63. Jamdr. Bhiknak Yesnak

64. Jamdr. Ramnak Harnak


65. Subedar Saknak Somnak

66. Jamdr. Lakhnak Sonnak

15th BOMBAY INFANTRY 67. Subedar Bh (a) gnak Kalnak 68. Jamdr. Dharmnak Gannak 69. Jamdr. Babnak Bhaunak

16th BOMBAY INFANTRY 70. Jamdr. Ramnak Ittnak

17th BOMBAY INFANTRY 71. Subedar Bhiknak Jannak 72. Subedar Gondnak Mannak 73. Subedar Lakhanak Gangnak 74. Subedar Gondnak Gangnak 75. Subedar Ittnak Roopnak 76. Jamdr. Gangnak Balnak 77. Jamdr. Bapnak Bhiknak 78. Jamdr. Babnak Changnak

18th BOMBAY INFANTRY 79. Subedar Gangnak Mongnak 80. Jamdr. Bhiknak Gosnak

19th BOMBAY INFANTRY 81. Subedar Krishnak Bapnak 82. Subedar Ragnak Nannak 83. Subedar Saknak Namnak 84. Subedar Ramnak Gangnak 85. Subedar Ittnak Masnak 86. Subedar Governak Kalnak 87. Subedar Gangnak Krishnak 88. Jamdr. Annak Saknak 89. Jamdr. Bhagnak Ramnak


90. Jamdr. Pandnak Yednak 20th BOMBAY INFANTRY

91. Sub-Maj. Ramnak Changnak 92. Subedar Babnak Bhivnak

21st BOMBAY INFANTRY 93. Subedar Sudaknak Kamalnak 94. Subedar Ittnak Gangnak 95. Subedar Fooknak Jewnak 96. Subedar Jayanak Harnak 97. Subedar Tannak Gannak 98. Subedar Doolabnak Sonnak 99. Jamdr. Ramnak Babnak 100. Jamdr. Soodaknak Bhagnak 101. Jamdr. Babnak Ramnak 102. Jamdr. Ramnak Babnak 103. Jamdr. Devnak Gandnak(Page 236)

22nd BOMBAY INFANTRY 104. Jamdr. Godnak Ramnak 105. Jamdr. Goornak Gandnak

24th BOMBAY INFANTRY 106. Jamdr. Synak Sownak 107. Jamdr. Ramnak Dadnak

26th BOMBAY INFANTRY 108. Sub-Maj. Lakhnak Sutnak 109. Jamdr. Ragnak Malnak 110. Jamdr. Lakhnak Dewnak

28th BOMBAY INFANTRY 111. Subedar Mamnak Yesnak 112. Jamdr. Bhamnak Ramnak

29th BOMBAY INFANTRY 113. Subedar Governak Kannak 114. Subedar Ramnak Doolnak 115. Subedar Ramnak Dhondnak 116. Jamdr. Dharamnak Ittnak

30th BOMBAY INFANTRY HOR. MIS. GUN ARTILLERY

117. Subedar Ramnak Sonnak(Page 237) Page 237


Mark X of Sidu Walad Yesu Village Wai

-do- Bhagwata Wahad Daji -do-

-do- Samthoo w.d. Takhnak Village Karad

-do- Nama w.d. Pirnak -do-

-do- Pira w.d. Natha Village Nemisar, Tal. Khataw

-do- Krishna w.d. Rama -do-

-do- Ramu w.d. Kalu Village Koregaon

-do- Sadu w.d. Yessoo -do-

-do- Bhiwa w.d. Dharma Taluka-Koregaon

-do- Sadoo w.d. Dadoo -do-

-do- Sadu w.d. Satu Kasbe Tarale, Tol. Patan

-do- Navaloo w.d. Vitto -do-

-do- Keru w.d. Kondi Village Umraz, Tal. Karad

-do- Joti w.d. Navaloo -do-

-do- Nama w.d. Mahadu -do-

-do- Nilu Sadu -do-

-do- Kalu Gangoo Village Pali, Tal. Karad -do- Dhondi Bhavani -do- -do- Joti Shiva Village Wadgaon, Tal. Karad -do- Naru Bapu -do- -do- Shiva Joti -do- -do- Laku Rama Village Patkal, Tal. Satara -do- Davalata Vittoo -do- -do- Lakhu Limba -do- -do- Genoo Joti -do- -do- Bayaji Ketroo Vil. Kadve Budruk, Tal. Patan -do- Tatia Joti -do- -do- -do- Kondi Laxman Vil. Asangaon, Tal. Satara -do- Shiva Hari -do- -do- -do- Ranoo Shaikoo -do- -do- -do- Savala Ravaji -do- -do- -do- Bapu-Janak Village Kumthe, Taluka Satara -do- Bhau Rama -do- -do- -do- Hanmanta Kusa Village Nivade, Taluka Patan -do- Satu Mhadoo -do- -do-


-do- Govind Khandoo Village Jehe, Taluka Satara -do- Kondu Samboo -do- -do- -do- Mari Jooka -do- -do- -do- Koosa Rama -do- -do- -do- Gopal Malnak Vil. Devokgurh, Tal. Patan -do- Kedari Koosa -do- -do- -do- Kondi. Bhawani Satara -do- Mari-Bapu -do- -do- Sakharam Nama Vil. Kerali, Tal. Khanapur -do- Pira Naba Vil. Wangi, Tal. Khanapur -do- Narsoo Khandoo -do- -do- -do- Satu Avaji Vil. Arale, Tal. Satara -do- Mania Bapu -do- -do- Vittoo Rama Village Warne. Tal. Satara -do- Ganoo Soobhana Vil. Koosawade, Tal. Satara -do- Sidu Manaji Village Khed, Tal. Satara -do- Krishna Avaji -do- -do- -do- Maloo Manaji Village Mandve. Tal. Satara -do- Lakhuran Limba -do- -do-


Mark X of Krishna Laksman Village Shendur, Tal. Wai

-do- Ravaji Joti Village Kumh, Tal. Koregaon

-do- Pandu Seti -do--do-

For the above petitioners,

Shivram Govind Waiker Master Mukhtiar Vakil Zilla Satara,” (Page 239)

(Rev. Deptt. Vol. 77/1895, Pages 237-239. Satara 14th Dec. 1894.

To

His Excellency the Right Honorable Governor of Bombay in Council May it please Your Excellency’s Lordship. We the undersigned beg most humbly to lay the following few lines with a request that

they will reach YOURExcellency’s kind and favourable consideration. (I) That we had sent an application on the 21st June 1894, and it was received by Your Excellency’s Head Clerk D. J. Leas on the 22nd June 1894, with the request that Your Excellency will be graciously pleased to make arrangements and give sanction for the enlistment of Parwaries or Mahar in every Regiment and their being appointed in every department as others are dealt with. 2.And that an order may be issued that we may be given Baiten, Balotey, Paden (page 243) and Madhen by the Villagers. II. We had at the same time entreated that Your Excellency will be pleased to grant our request within a period of three months, but alas, to our greatest misfortune, we are not up to present moment granted our request. The period expired in September last and two months more even elapsed but no hope of getting an answer. III. We are crying every day for employment what’s the use? We are dying, dying for want of food, to obtain which we had been able if we had any employments or land, which we have, now, but scanty and some of us have no even.


IV.Alas! We see our neighbour the men from other castes, higher than our one, prosper as we were doing formerly but now our destiny failed us and made us to perish for the want of food. V.We beg that Your Excellency will be graciously pleased to give sanction for our access in every department and Bombay Presidency as soon as possible and save us from every Regiment of Infantry, Cavalry and Artillery in the dying (page 244). VI.We prefer immediate death to this kink of misfortune, sufferings etc. VII.We thank very much that Government was favourable to us in every parts, but, sorry do not know what was made them unfavourable to us now. VIII.We beg that Your Excellency will be graciously pleased to move the Govt, of India in this matter but in the meantime in order to save us from this misfortune. Your Excellency were pleased to make necessary but immediate specific arrangements. IX.We beg, to entreat the favour of Your Excellency’s kindly replying this petition at Your Excellency's earliest Convenience if possible. X.In conclusion (we) beg to entreat Your Excellency that if the grant of Mahars or Parwaries’ access in the Bombay Army is in Power of His Excellency the Right Honorable Governor General of India. Your Excellency will be highly pleased to permit us to address the Govt. of India on the same subject. We beg Your Excellency will be pleased to reply this within a fortnight, for the Mahars are anxious to get themselves rid of (page 246) distruction which is to come on them. We beg to entreat that Your Excellency will be pleased to direct the answer to ShivramGovind Waikar Master, C/o Kushabai Bigar Khata. Sardar Bazar, Satara.

We beg lo end this petition with an entreaty that Your Excellency will be pleased to forgive us for this trouble.

Pray, to remain our Lord, Our Lord's Obedient Servants, The mark of and signatures of petitioners.

(In Modi Script)

1. Nishani Sautu Abaji Mahar Yanche Hatcha Ase (Modi).


2. Nishani Janu Kalu Mahar Yanche Hatcha Ase (Modi). 3. Nishani Sidu Venkat Mahar Yanche Hatcha Ase (Modi). 4. Nishani Sadu Jana Mahar Yanche Hatcha Ase (Modi).

5. Shivaram Govind Waikar Master (English), (page 246).

(Rev. Dept., Vol. 77 of 1895 pages 243-246). To

His Excellency the Right Honorable Governor in Council Bombay. The Mahars in the Satara District. Most humbly sheweth (servents).

That we sent petitions to Your Excellency on the 26th June 1894 and a reminder to that

on 14th December 1894.

In those petitions we prayed to Your Excellency that orders to all concerned may be given to enlist Parwaries in the army and employ them in all Departments but to our greatest misfortune.We did not receive any answer to them.

2. Although it was published in the Proclamation by the Queen in Council to the Princes Chiefs and People of India:–

“Firmly relying ourselves on the truth of Christianity, and acknowledging with gratitude the solace of Religion. We disclaim alike the right and the desire to impose Our Conviction on any of our Subjects. We declare it to be out Royal will and Pleasure that none be in anytime favoured, none molested or disquieted, by reason of their religious faith or observances, but that all shall alike enjoy the equal and impartial protection of the Law and We do strictly charge and enjoin all those who may be in authority under Us, that they abstain from all interference with the Religious Beliefs or Worship of any of our subjects, on pain of our highest displeasure.”


“And it is Our further will that so far as may be, Our Subjects, of whatever Race or Creed, be freely and impartially admitted to offices (page 259) in Our Service, the duties of which they may be qualified, by their education ability, and integrity, duty to discharge.”

And although they helped the Government and their forefathers bled in acquiring the Kingdom in India. Yet they do not know why they are not entitled in the Army and Employed in all Departments.

We beg that Your Excellency will be pleased to reply their petitions within a fortnight and if Your Excellency is not pleased to do any thing will Your Excellency be pleased to kindly return their petitions?

If Your Excellency is not pleased to give reply to them within a fortnight we beg to inform Your Excellency that we will pray to the Government of India on this subject for we (are) dying for the want of food which we cannot get unless we are enlisted in the Army and employed in all Departments as others are dealt with.

Will Your Excellency kindly direct reply to ShivaramGovind Wakil Waikar Master C/o Koosabai, Sardar Bazar Satara Begar Khata near Mahalaxmi Temple.

For this they shall ever pray to God for Your Excellency’s prosperity and long and happy life (page 260) Etc.

(24 Sattara. 24th January 1895 Rev. Depts., Po077 $ 1895 pages 259-261).

ह हनिग म ाबई सरकयरन हरिोल शन (ठरयव) नाबर २४३९, हिनयाक २६ मयचग १८९५ न परहसदध कल. तो ठरयव असय:-

“Petitions: Complaints of Mahars regarding their enlistment in the Army.

No. 2439

Revenue Department, Bombay Castle, 26th March 1895.

Petition from Shivaram Govind Waikar Master and others, Mahars or Parwaries of the

Konkan and Deccan, dated 21st June 1894 — Praying for reasons given (1) that the rayats may be compelled to give them certain perquisites which were formerly enjoyed by them, but


were subsequently discontinued, and (2) that they may be allowed to enlist in the Native Army.

Petition from Shivram Govind Waikar Master and Others, Mahars of the Deccan,

dated 14th December 1894. Memorandum from the Military Department of the Secretariat, No. 174-A.G., dated

19th February 1895 — Retransferring the papers together with a report No. 1993-1236, dated 11th idem, from the Adjutant General. RESOLUTION — The petitioners should be informed that as the Government of India have decided that men of their castes are no longer to be recruited for the Native Army, this Government are unable to interefere on their behalf or to comply with their requests. Any grievances which they may have in respect of the non-receipt by them of any perquisites to which they may be entitled by custom in their villages should be brought to the notice of the local officers.

Sd|-

Chief Secretary to Government.

To

The Commr, C. D., The Collector of Satara, The Adjutant General, The Petitioners (by memorandum).

(Rev. Dept. Pol. 77 । 1895 page 273). —×—

“Petitions– Complaint regarding the exclusion from the Native Army of certain so-called low caste Hindus.

General Department No. 3414

Bombay Castle, 17th August 1895.

Memorandum from the Revenue Department, No. 5519, dated 22nd July 1895–


Transfer a petition Gangnak Sanjnak and others Chairman and Members, &c, of the Anarya Doshpariharak Mandali, held at Dapoli in the Ratnagiri District, dated 11th April 1895, praying with reference to the sanctioned scheme for the re-organization of the Bombay Army that in consideration of the past services rendered by men of their castes Government will see that they are not denied the privilege of enlisting in the Army. Transfers also-a report by the commissioner, S.D., No. 2373, dated 29th June 1895, with accompaniments offering remarks with reference to the petition.

Resolution.—The following letter to be addressed to the Secretary to the Government of India, Military Department:—

“1. I am directed to forward, for the consideration and orders of His Excellency the Governor General in Council, the accompanying petition on the subject of the exclusion from the army of men of the so-called low castes. A petition on the subject herewith also appended was previously madeto this Government on behalf of the persons of the Mahar and cognate castes in the Satar, but as it was ascertained that the Government of India had decided that men of these castes should no longer be recruited for the Native Army, the petitioners were informed that this Government were unable to interfere on their behalf. It appears, however, to His Excellency the Governor in Council on further consideration, that there is a serious economic side to the question, and I am desired to communicate the following remarks with regard to it.

“2. A reference to page 1340 of the supplement to the Gazette of India of 1888 will show that the Ratnagiri District, from which the latter petition comes, is generally very infertile and is overpopulated. A considerable proportion of the inhabitants are very poor, and some are unable to earn enough for proper sustenance. The pressure is greatest on these so-called low castes. Now the Army was one of the few careers upon to enterprising men of these classes, and the sudden exclusion of them from it is calculated to inflict a substantial hardship and to give rise to discontent. These remarks are especially applicable to the Ratnagiri District, but are also applicable to the Satara and other districts. I am to add that many pensioned officers of the Mahar and cognate castes have cherished the hope of seeing their sons in their old regiments, and the disappointment caused to them must be severe.

“3. This Government will leave it to the Government of India to decide whether the reasons for prohibiting the enlistment of men of the Mahar and other low castes are. sufficiently strong to outweigh the economic consideration in favour of the employment of members of these castes । It is however, the Governor in Council believes becoming yearly mere difficult to obtain recruits in this Presidency from the better Classes of Mahrattas and Musalmans, who in the days of Native rule, constituted the principal elements in the forces of


the Native Chiefs. In respect of physique and powers of endurance the men of the low castes, such asMahars, Mangs and Ramoshis, are as a rule superior to, whilst, in regard to mere pluck and courage, they are atleast the equals of, the bulk of the men of better caste and higher social status, and their loyalty and devotion are unquestioned and have been established incontestably in many historical instances. An admixture of these low caste men in at least some Infantry regiments would appear to be for various reasons distinctly (page 15) advisable. It is understood that the Marine Battalion of Bombay was, when at its best, mainly composed of such men, and many members of these Classes have by good service risen to the higher rank of Native officers.”

Sd।-

Secretary to Government.

To. The Commissioner, S.D., The Collector of Ratnagiri, The Deputy Adjuttant General, Bombay Command, The Commissioner, C.D., The Secretary to Government, Revenue Department, (with compilation No. 831 of 1895) The Petitioners (by memorandum)” (Vol. 77/1896, Rev. Dept., pages 15-16).

Resolution No. 4904, dated 4th November 1896,… letter from the Secretary to the

Government of India No. 2463-B, dated 13th October 1896, Organization — NativeArmy, ह उद धत करन सरकयरन र‍हनगर जनरल इन कौवनसलचय हनिग समयहवषट कललय आह, ‘महयर वरर जयतीनय लषकरयात परवश िऊ न’ असय जो पवी ह कम कयढललय होतय तो बिलतय त नयही, अस प नहय जयहीर कल. (Vol. 77/1896, Rev. Dept., page 19).

लषकरयचय नोकरीम ळ हकतक महयर व चयाभयर क ट ाब सधन, स हशहकषत व स सासकत ियलली होती.

तयाचय वाशपरापरयरत चयलत आललय लषकरी पशयलय नषट करणयत आलयम ळ हकतक क ट ाब २०/२५ वषात ध ळीस हमळयली. कयरि य क ट ाबयतील प रषयानय लषकरय‍हतहरकत नोकरी हमळतही न‍हती व मज री करि कमीपियच वयट लयरल; त वहडलोपयरमजत हमळकत व मयलमततय घरी सवसत बसन उधळ लयरल. जयानय पोटयसयठी नोकरी करि भयर होत तयानय तयाचय असपशतम ळ सवगि नोकऱय हमळत नसत. कयाहीजियानय रोऱय अहधकयऱयाचय हशफयरशीन जमतम क ट ाब चयलहवतय ईल अशय तऱहची खयजरी नोकरी हमळ. तयाचयवर अवलाबन रयहियऱय नयतवयईकयानय रोऱय अहधकयऱयाकड बटलर वरर सयरखय नोकऱय


हमळत. य व अशय तऱहचय नोकऱयाम ळ तयानय आपली आरमथक पहरवसथती स धयरतय आली नयही. तयम ळ तयानय हशकषि व सासकती यानय वाहचत होऊन हीन िजाच असपशतच जीवन का ठि भयर पडल.

असपशयाचय लषकर भरतीवर हनबध घयतललय य सरकयरी अनययहवरदध हवनाती अजग करणयची चळवळ लषकरयातन कमी कललय लोकयानी व पनशनरयानी हनरहनरयळय हठकयियहन हयती घतली. य चळवळीच परम ख सिधयर शरी. रोपयळबयबय वलारकर ह होत. तयची अलपशी मयहहती मी डॉ. भी. रय. आाबडकर चहरिचय पहहलय खाडयत (पयन १९८-९९) हिलली आह. तयानी १८९४ चय ज लमध म ाबईचय र‍हनगर सयहबयानय ‘अनयग िोष पहरहयरक माडळ’ ियपोली, य सासथतफ अजग पयठहवलय. असपश लोकयानी का पनी सरकयरच रयज झहि सथयनयात सथयपन करणयसयठी हकती ियस कयढल व सवयथगतयर कलय, यची महहती िऊन अस स चहवल की, सरकयर सपश वरीयाचय सललयलय बळी पडल, ह तयस कमीपियच हो. सरकयरन, असपशयाची अत ल सवय लकषयात घऊन तयानय लषकरयात प नः नोकरीस ठवयव! पि य हवनाती-अजानय सरकयरन झकमत हिली नयही.

यनातरचय कयळयात असपश वराचय, हवशषतः महयरयाचय जय सभय होत तयत लषकरी परवशयसाबाधयन हवनाती ठरयव माजर करन सरकयरकड पयठहवणयत त. य सभयपकी एक परचाड सभय शरी. हशवरयम जयनबय कयाबळ यानी जज री थ ५ एहपरल १९१० रोजी पनशनर स भियर बहयददर रारयरयम कषियजी भयतनकर, पनवल, याचय अधकषतखयली भरवन तय सभतही उपहनहिषट सवरपयचय ठरयव कलय. तयानी भयरत मािी यानय १४ हडसबर १९१० लय एक छयपील अजगही पयठहवलय (खाड १ लय पय. २०१-२९२) य सभयाचयतफ पयठहवललय हवनाती अजानयही सरकयरन वयटयणयचय अकषतय लयवलय

१९१४ सयली इागलाड जमगनी याच दध स र ियल य दधयत लषकरी नोकर (सहनक) महिन कयम करणयची आमहयलय साधी दयय, अशी असपशयानी सभय भरवन ओरड स र कली. य सभयापकी एक जारी सभय ८ ऑकटोबर १९१६ लय बळरयाव थ रयिी १० वयजतय शरी. झलरयय नयड याचय अधकषतखयली भरहवणयात आली. शरी. हशवरयम जयनबय कयाबळ, शरी रिपत रोझवि रोकड (नरर), रयवसयहब पयपननय जयहलय (बळरयाव) यानी हडव‍हजन कहमशनरकड अजग कल. महयरयाचय तीन-चयर रहजमटस उभयरय‍यत अशय तऱहचय परचयर करि १९१४ त १९१६ पगनतचय महयरयाचय चळवळीच म ख सि होत. यच कयळयात पहहलय महय दधयमध जमगनीची कयाही आघयडयवर सरशी होत आह. आहि हवशषतः झहि सथयनयातील बह तक पलटिी रियारियवर रलय असलयम ळ झहि सथयनचय सारकषियसयठी जयिय पलटिी उतपनन करि जरर पडल; महिन सरकयरन न‍य पलटिी हनमाि करणयच ठरहवल. सह‍वीस परम ख असपश समयजसवक आहि लषकरयतील पनशनर यानी १० हडसबर १९१६ लय रयवबहयिर आर. जी. नयईक याचय मयफग त एक अजग हम. एल. ज. मयऊनटफोडग कहमशनर मध हवभयर, याचयकड पयठहवलय होतय. तयलय २५ जयनवयरी १९१७ लय उततर आल की, असपश वरातील अमिवयरयानय लषकरयत भरती होतय त. महयरयानय लषकरयत घयव, असय ह कम सरकयरन (म ाबई) ६ फबर वयरी १९१७ लय कयढलय. यनातर लौकरच महयरयाचय (१११ महयर बटयहलन) िोन पलटिी उभयरणयात आलय. म ाबई इलयखयतील सन भरतीची मयहहती सरकयरी पिकयवरन कसरीन ५ मयचग १९१८ चय अाकयत हिली होती ती अशी.


‘परयाहतक सन भरती’

रलय सहयमयहीत सनभरतीचय परयाहतक बोडान कय कयम कल यची तपशीलवयर हकीकत म ाबई सरकयरन आपलय परसनोटमध न कतीच हिली आह. झहि सथयन सरकयरचय हशफयरशीवरन ह बोडग सथयपन होणयपवीच परयाहतक सरकयरन हम. कमबल यात सनभरतीचय कयमी नमल होत. बोडाची पहहली सभय तय. ७ ऑरसट १९१७ लय ियली. तयपवी सन भरती खयली हिलयपरमयि ियली होती

म ित एका िर साखय फकत मरयठ

१-८-१९१४ त ३१-७-१९१५ ३४६७ २४७५

१-८-१९१५ त ३१-७-१९१६ ४८०१ ३५४०

१-८-१९१६ त ३१-७-१९१७ ८२१२ ६१९३

१-८-१९१७ त ३१-७-१९१८ २०६२५ ६६१४

पहहलय तीन साखयात कयाही, वऱहयड व हनजयमकडील भरती होती. शवटचय साखत रलव व नयहवक

कयमयकरतय लयरियऱय कयरयहररयाचीही रििय आह, तय कयमी इलयखयान ४९०० मयिस प रहवली पहहजत असय अहधकयऱयाचय तरयिय आह. पि इतकी साखय अजन ियली नयही. सन भरतीत मरयठययानीच हवशष भयर घतलय, ह तयनय भषियवह आह. मसयपोटहमयत तयाची चयारलीच वयहवय ियली. कट थ जरी तयाचयत परयिहयनी प षकळ ियली तरी तय ोरयन तयाचयकडन होियऱय भरतीत कयही नन पडल नयही. तयपकी प षकळस रतनयहररी, क लयबय व सयवातवयडी थील आहत. अहलकड कोलहयपर व िहकषि महयरयषरयतनही बरच मरयठ, सनयात ऊन हमळयल. सयतयरय, प ि व नरर थील, आहि एकिय, कषयितज रयजहवललय क लयबयतन फयरस मरयठ आल नयहीत. इतर हजलहययतन त फयरस आलच नयहीत, अस महटल तरी चयलल. ३३९० लढयऊ सहनक िरमहय प रहवल पयहहजत अशी य इलयखयकड सरकयरची मयरिी आह, महिन सनभरतीच कयम जोरयन चयलहवल पयहहज. िहकषिी-म सलमयन तर अरिीच थोड हमळयल आहत. कोकिी महयरयानी मयि आपल नयव रयखल व तयाची आतय ि सरी पलटि तयर होत आह. िकषीिी महयर अरहिच थोड आल. बरयहमियाची एक का पनी फयर हिवसयापवीच माजर ियली होती, पि तयात प रस लोक आल नयहीत. ज आल त मयि उतकषट व चलयख ब दधीच आहत. भाडयऱयाची एक डबल का पनी तयर ियली असन आिखी एक उभयरत आह. िहकषिी कोळयानी छिपती हशवयजीचय वळी आपल कषयि तज चमकयहवल होत, व १८५७ चय बाडयचय वळपगनत तयाच प षकळ लोक लषकरयात होत. पि आतय मयि एकय डबल का पनीची स दधय भरती ियली नयही. बरड, झलरयत ह अरिी थोडथोड त आहत, कयठवयडयतील एक पलटिहह कियहचत तयर होईल. र जरयथतन मयि सनयत मज रयाची प षकळ भरती ियली आह. मयार व चयाभयर याचयात परतन करन पहयवयच आहत. म ाबई इलयखयपकी तलर माडळही एक का पनी उभयरणयचय हवचयरयत आह.

हयय सनभरतीचय कयमी कोलहयपरच महयरयज रयजषी छिपती शयह यानी फयर मोठ कयग कल. तयानी तयबददल फयर कळकळ ियखहवलयम ळ सरकयरन तयाच व कयरलकरयाच अहभनािन कल आह. कोलहयपरहन प षकळ लोक हमळयलयस तयाची एक पलटिच सरकयर माजर करील. हबन लढयऊा चय साखत रलय तीन महहनयात स रतन पहहलय नाबर हमळहवलय आह. व यच शर हम. कोठवलय यास आह. झसध मधन लढयऊ लोक फयरस हमळयल नयहीत. पि मजर मयि प षकळ हमळयल. पाजयब व सा कत परयातयशी


त लनय कली तर म ाबई अदययप फयर मयर आह व महिन हयय पकषय अहधक सनभरती तवरीत ‍हयवी व इलयखयच नयव रहयव, एतिथग अहधक परतन करि जरर आह.’ (कसरी, ५-३-१९१८).

पहहलय महय दधयात (१९१४-१९१८) महयर सहनकयाची जी भरती ियली, हतचयबददलची मयहहती The Mahar MG Regiment य गराथयत हिलली आह ती अशी :-

पहहलय महय दधयाचय परयराभीचय कयळयत महयर लोक पलटिीतील कयमरयर महिन पलटिीत घतल रल. ॲडज टाट जनरलन २३ जयनवयरी १९१७ लय भयरत सरकयरच म ख हचटिीस यानय कळहवल की, महयरयाचय िोन खयस का पनय उभयरणयच परतन करि इषट आह. परतक का पनीत २१८ महयर सहनक रयहतील. एक का पनी हसका िरयबयिची ६३ वी पयिळ आहि ि सरी का पनी सट थॉमसची ८८ वी पयिळ यानय जोडणयत ईल. २३ एहपरल १९१७ पत २१८महयर फलटिीत आह. यच शर सन भरतीलय ज लोक मित करतयत तयानय हिल पयहहज. य लोकयात रयवबहयिर आर. जी. नयईक एम. बी. ई. आहि रिपत रोझवि (रोकड) ह परम ख आहत. ज ल १९१७ मध १११ वी महयर बटयहलन उभयरणयत आली (पय. १०)

१९१६ व १९१७ सयलयत िोन महयर बटयहलनस उभयरणयात आलय. तयानय वय‍ सरहददीवर व तयही पलीकड झहि सथयनचय हतकडील सीमयरकषियसयठी ठवणयात आल. य खडकयळ कयटरी व हहम परिशयात इतर बटयहलनसनय चयारलय तर धरतय आलय न‍हतय. महयर बटयहलनन वहिहरसतयनचय लढयात शौाची कमयल कली. पवीचय जय इतर बटयहलनस थ होतय तयानय पठयियाचय प ढ हयत टकयव लयरल होत. पठयियानी तयाचयपयसन बाि कय व कयडत स ल टन नली होती. महयर बटयहलन कडन तयानय एकही बाि क ल टतय आली नयही.

भयरतीयानी फलडसग, मसयपोटहमय, पलसटयईन, आहफरकतील जारल आहि रहलपोलीचय टकडय य रिभमीवर, पहहलय महय दधयात अत ल परयकरम कलयवर अकरय शर ोदधयानय व‍हकटोहरय करॉसस िणयात आल. ह करॉसस पवी झहिी लढवययानय हमळत नसत. १९१७ सयलयात झकगज कहमशन झहिी तरियानय िणयच ठरल, पवी तही तयानय हमळत नस.

१११ वी महयर बटयहलनलय समरयारियात फयर कयळ रयहतय आल नयही. कयरि १९१७-१८ चय कयळयात दध बरच माियवल हत. त‍हया १११ ‍य महयर बटयहलन मधील उमदयय सहनकयानय हलकय कयमरयरयाची कयम करि भयर पडल. १९२० मध ती पलटि वय‍ लरहददीवर सहय महहन होती. तयनातर हतची बिली एडनलय ियली. थ ती, ७१ वी पाजयबी बटयहलनलय जोडणयात आली. हतलय १९२२ मध एडनहन झहि सथयनयात आिन व हतच हवसजगन करणयत आल. (It returned to INDIA in 1922 for disbandment, as no place in the post-war army could be found for a single class battalion; especially such a young battalion on untried under a modern war conditions.’ The Mahar MG Regiment, page. 10), [Colonel Major General S.P.P. Thorat DSO] महयर बटयहलन बाि कलयम ळ लषकरी पशयच महयर समयजसवक यानी य कतयबददल हनषध ‍कत करणयची चळवळ स र कली. तयानी समय भरहवलय व सभतील ठरयव म ाबईच र‍हनगर सयहब व हमहलटरी ऑफससग याचयकड पयठहवणयचय सपयटय चयलहवलय.


शरी. रिपत रोझवि रोकड ह हमहलटरी अकौनटस खयतयात अहमिनरर थ नोकरीवर होत. तयानी कयाही लोकयाचय सयहययन एक अजग (इागरजी) छयपन घऊन तो झहि सथयनच सनयपहत, हसमलय यानय १० ऑरसट १९२२ लय पयठहवलय. तयात तयानी १११ महयर बटयहलनचय रौरवपर कयाचय उललख कलय आह. ती मयहहती अशी :

१) १११ महयर बटयहलनलय १९१७ त १९१२२ चय कयळयत १४ हठकयिी लढयऊ व हबन लढयऊ कयम करयवी लयरली.

२) १९१४-१८ य कयळयात महयर तरियानय परय‍हट, मल डरय‍हसग, आर. ए. डपो, एस. अड टी. कोर, एम . डबल. एस; लबर कोअर, रोऱय अहधकयऱयाच खयजरी नोकर महिन लषकरी पशयातील हनरहनरयळय रहजमटसमध परवश हमळयलय. तयानी हिलली आपयपली कतग‍कम चोख बजयवली, व ती बजयवीत असतयानय हकतकयानी परयियपगि कल. (३) १११ ‍य महयर बटयहलनन िोब, वहिरीसतयन वरर हठकयिी परयकरमयची कयम कली. यबददलच लषकरी खयतयचय िपतरयतील कयही प रयव अस आहत.

(Extracts from correspondence on Mahar Battalion). ‘Farewell message of the Commandant Zhob Forces, wherein the 111th Mahars were serving : Head Quarters, Zhob. Zoralai, No. 23/49/Z.O. Dated, at Zoralai, 7th October 1920.

On the departure of the 111th Mahars from Zhob Forces, the Commandant, Zhob,

wishes to thank Lieut. Colonel Dyke, the British and Indian Officers, N.C.O.s and men of the Battalion for the good work they have done during the time they formed part of the Zhob Force.

It is entirely due to the energy and hard-work 111th Mahars that the Murgha-Lakaband

Sector has become a model Sector the Harnai Fort, Sandeman line. Although frontier conditions’ were at the outset strange to the personnel of the

Battalion, officers and men quickly adapted themselves to their new surroundings and by their determination and hard work rapidly assimilated the Special training requisite for Mountain Warfare.

The Lakaband Column has during the past summer been of the greatest value to Zhob

Force safeguarding the raiders routes from Zhob towards Murgha and Musa Khel. This detachment has made for itself a name in the Lakaband are a where the inhabitants have learnt to show the greatest respect of the 111th Mahars.


The attitude of a small picketting party suddenly attacked near Zorazai showed that the Regiment is imbued with the spirit of the offensive.

The Commandant, Zhob, bids farewell to the Mahars with regret at their leaving his Command and wishes all ranks God speed and the best of luck in Mesopotemia.

Sd| - W. W. Brindley, Captain’.

Letter, No. 23/50/Z.O., dated 7th October 1920, from the Commanding Head

Quarters, Zhob, Zorarai to the General Staff, 2nd Indian Division, Quetta. ‘On the departure of the 111th Mahars from Zhob, I wish to bring forward to the notice

of the G. O. C., 2nd Indian Division, the excellent behaviour of this Battalion. The Battalion has suddenly brought from the peaceful life of down country station to

the semi-war condition of the Indian Borderland. All ranks have shown the greatest energy and determination to assimilate frontier conditions.

The Battalion has proved itself imbued with the proper offensive spirit by the single

instance when a weak detachment proceeding enroute picketting (picquetting) duty was suddenly attached by outlaws. The N. C. O. in charge immediately fixed bayonets, charged an routed their assaultants who were numerically superior to them. The Battalion seized every opportunity to make itself really efficient fighting Unit and benefitted much by forming its one Mountain Warfare school at Lakaband.

The 111th Mahars have improved the Lakaband-Murgha Sector very much. The posts

are now clear, comfortable and securely wired, Murgha Post and surroundings are now clean and complete with facilities for the training and comforts of soldiers (e.g. Musketry, Range, Bothing Pool, etc.) which have been construed entirely by the Battalion.

The excellent marching power of the battalion has been shown by the frequent

operations carried out by the Lakaband column by day and by night. The good state of discipline is evident from the behaviour of the smallest detachment along the road.

I am indebted to Lieut. Colonel Dyke, Captain Grant M.C. and Lieut. Boyce, M.C.,

M.M., for the way in which they have worked and made the Battalion into a good fighting Unit which has, during its tour in Zhob turned the attitude of the inhabitants from what at the outset was bordering on contempt into, as it is now, one of deep respect.


Sd |- D. Baird, Colonel Commanding Zhob.’

Letter, No. 353/8-G.S., dated 26th October 1920, from G.O.C. 2nd Indian Division,

to the General of the Staff, Poona, Distt. No. 11965|10|G of 1-11-1920. “I have great pleasure in forwarding a report by the Commandant : Zhob, the excellent

behaviour of the 111th Mahars while servicing under my Command. I had opportunity while touring recently in the Zhob of testing thoroughly, the

possibilities of this Battalion and fully endorse all the Colonel Baird says of their soldierly spirit and high standard of military efficiency.

The three officers mentioned by Colonel Baird have done sterling work, both which in

Zhob and in producing this satisfactory work.

Sd |- A. Campbell Major General Commanding,

2nd Indian Division.”

शरी. रोकड यानी आपलय १०-८-१९२२ चय अजासोबत शरी. हशवरयम जयनबय कयाबळ याचय १४ हडसबर १९१० चय छयपील अजाची परत पयठहवली होती. रोकड यानी सिर अजग मध हवभयरयच र‍हन कहमशनर, हम. एल. ज. मयऊा टफोडग याचय मयफग त सरसनयपतीकड पयठहवतयानय जो शरय हिलय तयतील १११ वी महयर बटयहलन ठवणयबददलचय भयर असय होतय.

“According to the Officer Commanding, the Regiment has shaped well. It is free from all political influences. It is animated by a spirit to do well so as to justify the claim of the untouchables to respect in the eyes of other castes and it bears with it the traditions of the memories of the 2nd Battalion of the First Regiment, afterwards the 1st Grenadiers who fought and died for us at Koregaon in 1818. I can see nothing more calculated to uplift the low caste Mahars than the retention of the Regiment.” (Revenue Commissioner, Montford’s recommendation to Govt. of India on Mahar appeal to retain Mahar Battalion)

११ वी महयर बटयहलनच हवसजगन करा न, य साबाधयत ि सरय अजग सर, सनयपतीनय २८ ऑरसट १९९२ लय रयवबहयिर आर.जी.नयईक, शरी. झलरय-नयड आहि शरी. पयपननय जयहलय थि यानी बळरयावहन िहकषि हवभयरयच कहमशनर हम पी. आर कडल (C.S.I., C.I.E., I.C.S.) याचय मयफग त पयठहवलय. कहमशनरयानी य परशनयसाबाधी पवी जय सभय भरहवलय होतय तय साबाधी अन कल मत परिरमशत कलल होत. ३१-१२-१९२१ लय भरललय बळरयावयतील सभची तयानी अस मत परिरमशत कल की, महयर, य सरकयरबददल रयजहनषठ आहत व तयातय पलटि चयल ठवि ह सरकयरच कतग‍ आह. [“The Mahars


have been proverbial for their loyalty to the existing Government and such a body of men can be absolutely relied upon’. (Speech of P. R. Cadel, Governor of Bombay, at Belgaum Mahar meeting on 28-8-1922)].

य अजानय १३-९-१९२२ च [No. A |15369|1 (A.G.6), Army Head Quarters, India, Adjustant General’s Branch Simla]. ॲडज टाट जनरलन उततर पयठहवल की, महयर १११ ‍य पलटिीबददल सरकयरन पवी हनिग घतललय आह तो बिलतय त नयही. फसगट सपसग अड मयनसग यात डरय‍हसग महिन आहि इाहडन हसगनल कोअरमध महयर उमिवयरयानय नोकऱय हमळतील. परात य हिललय वचनयपरमयि महयरयानय लषकरी पशयात परवश हमळयलय नयही. य परमयि असपशयाचय लषकरी पशयचय तयतप रतय कय होईनय शवट ियलय.

हिललोतील मधवती कयिमाडळयात १४ मयचग १९२५ लय अथग मािी ऑ. सर आलकियाडर म हडम यानी जयहीर कल की, झहिी तरियाची लषकरयत जयसत परमयियत भरती ‍हयवी व तयबददल तयानय झहि सथयनयतच हशकषि िणयच कॉलज स र करयव, य बददल हवचयर हवहनम करणयसयठी भयरत सरकयर, एक माडळ नमणयचय हवचयर करीत आह तयनातर जनमध ह माडळ नमणयत आल. त इाहडन साधसगट (अरर सकीन) कहमटी य नयवयन परहसदध आह. तयच अधकष लफटनाट जनरल सर अडरय सकीन क. सी. बी., क. सी. आ. ई., एम. जी., चीफ ऑक. िी जनरल सटयफ, आहि सभयसि :- १) पाहडत मोतीलयल नहर एम. एल. ई. २) शरी. एम. ए. जीनय एम. एल. ए ३) ऑनरबल सरियर जोरदर झसर, हमहनसटर ऑफ ॲहगरकलचर, पाजयब सरकयर ४) िी ऑनरबल सर हफरोज सटनय, मबर ऑफ िी कौवनसल ऑफ सटट, ५) हिवयि बहयिर रयमचादररयव एम. एल. ए. ६) नवयब सर सयहहबजयिय अबिल कवयम सी. सी. आ. ई, एम. एल. ए. ७) स भियर मजर अड ऑनररी कपटन हहरय झसर, सरियर बहयिर एम. बी. ई. एम.एल. ए. (१६ वी रयजपत) ८ ) डॉ. हियउददीन अहमि, सी. आ. ई., एम. एल. सी., परो‍हयईस चनसलर, अहलरड म वसलम हन‍हगहसटी; ९) कपटन ज. एन. बयनजी, बयर-ॲट-लॉ, १०) मजर ठयकर िोरयवर झसर, एम. सी. चीफ

सकरटरी कौवनसल ऑफ ॲडहमहनसरशन, भयवनरर सटट (झहिी सासथयनचय परहतहनधी) ११) हरसयलियर मजर अड ऑनररी कपटन हयजी र लनवॉज खयन, सरियर बहयिर (१८ वी लयसगन) १२) मजर बयळयसयहब डफळ, ७ वी रजपत रहजमट, आहि (१३) हम. ई. बडगन, सी. एस. आ., सी. आ. ई., आ. सी. एस, सकरटरी ट िी र‍हनमनट ऑफ इाहडय इन िी आमी हडपयटगमनट ह होत. पा. मोतीलयल नहरा नी ११ मयचग १९२६ लय रयजीनयमय हिलय. य माडळयन जय हशफयरसी कलय तयतनच डहरयडनलय हमहलटरी कॉलज, (The Prince of Wales’ Royal Indian Military College, Dehra Dun) प ढ कयढणयात आल. १९१८ चय पवी झहिी मयिसयलय झकगज कहमशन िणयात त नस. त फकत रोऱय लोकयानय हिल जयत होत. ि सऱय महय दधयात झहिी लोकयानय स रवयतीलय ‘‍हयईसरॉज’ व नातर ‘झकगज’ कहमशन िणयात ऊ लयरल. (Report of the Indian Sandhurst Committee, 1927).

य कहमटीचय हशफयरसी झहिी समयजयतील स वसथहततील झहि व इतर जमयतीतील तरियानय अहधकयरी महिन हनमाि करि, यकड दषटी ठवन कललय होतय. असपश समयजयातील लोकयाचय लढयऊ वततीलय य कहमटीन म ळीच महततव न हिलयम ळ असपशयानय लषकरयात परवश हमळयवय व तयाचयतन लषकरी अहधकयरी हनमाि ‍हयवत य साबाधी कहमटीन अहवयलयात एक चकयर शबिही हलहहलय नयही.


सरकयर असपशयाचय लषकर भरतीस उततजन ित नयही, ह पयहन असपशयाच समयजसवक व हमहलटरी पनशनसग यानय फयरच वयईट वयटल; परात तयानी प नः प नहय परतन करणयच आपल वरत सोडल नयही. त एकसयरख सभय भरवन तीत, यसाबाधी ठरयव पयस करन त वहरषठयाकड पयठवीत असत. अशी हमहलटरी पनशनसगची एक सभय तय. ८-६-१९२८ लय ियमोिर हॉल, परळ, म ाबई थ भरली होती. य सभच अधकष डॉ. बयबयसयहब आाबडकर, होत. यात पनशनसगनी महयरयानय हमहलटरीत भरती करवन घणयबददलची मोठी कळकळीची व सरकयरची अजगवी करियरी भयषि ियली. नातर बयबयसयहबयाच भयषि ियल. तयानी आपलय भयषियत, सरकयरचय कतघनपियचय इहतहयस सयारन सरकयरचय धोरियवर परखर टीकय कली. यबयबतीत सर सनयपतीकड एक हशषटमाडळ नणयत यव; असय ठयरयव य सभत माजर करणयत आलय. पि अस हशषटमाडळ हनमाि ियल नयही आहि सरसनयपतीकडही रल नयही.

सयरयाश, महयर सहनकयानी रिकषियात अद भत परयकरम कल व हबरहटशयाच सयमरयज भयरतयत वयढहवणयस इतर जयतीतील झहिी सहनकयापकषय किभर जयसतच परतन कल; परात सापिग झहि सहनक व अहधकयरी याचयतील जयतीभियचय दवषयगनीप ढ हबरहटशयानय महयर वीरयानय थयरय िि ि रयपयसत ियल. कवळ हबरहटश सयमरयजयत १८५७ ची हदवती आवहतत, महयर व चयाभयर सहनकयाचय लषकरयतील अवसततवयम ळ होऊ न, हीच भयवनय रयजकताची असलयम ळ तयानी असपशयानय लषकरयत भरती िि बाि कल. (“There are no Mahars in the Indian Army now, unless they be employed as sais in the field of artillery or as motor mechanics in the armoured car units. But an attempt was made during the great world war to embody a battalion of such men. The response to the recruiting officer was slow, present case as in the past who enlisted. Two companies of them were trained alongside of two companies of Punjab Christians. They formed 71st-111th Regiment; but they were not required on any battlefield though they attained a high standard of discipline and of athletic efficiency. In education and physique the two wings of the regiment were unequal. It is significant that the Army could find comradeship for the Mahars only among Christians. The regiment was disbanded at the end of the war.

Well, may a disinterested student of Indian History ask. Why did the Bombay regiments cease to recruit Mahars? The answer which comes most readily to mind is that caste prejudice on the part of Maratha soldiers made it difficult to maintain discipline and esprit de corps and commissariat efficiency in a complex modern army, if untouchables be in the ranks. But the easy and obvious answer is not the whole truth; and the spirit of history demands that the truth be faced.

The facing of the truth demands a retrospective of the history of the Bombay regiments. . . . . What European Officer’s of the Company’s service in 1796 did to Indian officers of that time, King’s Army Officers at a later period did to the Company’s officers. That is to say, the amount of military service may have increased in India, but the amount of understanding in the Sepoy mind did not increase; and there was dwindling number of Indian officers who had reason to be proud of their British connection. Wise soldier-statesmen like the friends, Sir Thomas Munrao and Sir John Malcum, both of whom began their Indian


career before they were twenty years of age, and advanced through labour and fighting from rank to rank until they were Governors of Madras and Bombay respectively, foresaw this trend of military officers had protested vigorously against the superseding of responsible and honorable Indian officers. There seems to be little about that if the temper of such statesmen, their manners and their sympathetic understanding of the mind of the Indian people, had been copied and the Sepoy revolt of 1857 might have never been happened.

While changes were taking place in the Commissioned ranks of the India regiments, there was going on a change in the esprit de Corps of those regiments. It has always been the policy of officers of the Bombay regiments to have men of a number of castes in their ranks. During the war with the Peshwa there was a marked increased in the proportion of Rajput and Hindustani Sepoys in the Bombay regiments, and after the defeat of the Peshwa the Bombay Army came more and more into touch with the northern regiments. In the Hindusthani regiments the men put caste before the regiment. In the old Bombay units soldiers belonged to a regiment rather than to caste. As the change in the character and the experience of the officers was taking place, there was working in the Bombay regiments a change of devotion from the corps to caste. This was almost inevitable since the warlike classes who used to form both an army and a caste must needs find employment in Bombay units.

Along this line of study will be found the main reason for the exclusion of Mahars from the ranks of Bombay regiments when after 1857 the Imperial Government found it desirable for reasons of economy and of military policy to reduce the number of Indian regiments.

Furthermore there happened in the Civil Government a process parallel to that which occurred in the Bombay Army. The direct officer who does the real work of administration and who knows the people because he moves among them and listens to their petitions, has occasion to appreciate the local knowledge possessed by the Mahar and his mental quickness. But there has been a tendency to honour the Secretariate staff more than the man in the district. The officer who spends his days sitting at a bureau cannot be expected to see any political power in a caste of field labourers and weavers and village messengers and masons and roadmakers, even though they have a fine military record. One has heard over and over again the remark that the Mahar has no political significance. The remark just prove that the maker of it has little memory and little understanding of such events as the battle of Koregaon. The mind which suffers from such frailties is hardly fitted to retain the empire given to it.


But circumstances are changing rapidly in the political world, and rival communities, Moslems, Hindus, Sikhs see in the Mahar vote something of potential value when the form of Government is democratic.

Mahar Sepoys had not a little to do with the establishment of British dominion in India,

as Mahar servants had not a little to do with the possibility of European domestic life in India. The British failure to remember this may not be a cause or even an occasion, but it is manifestly a concomitant of the decline of that dominion. (The Mahar Folk, page 63-66).

१९२३ त १९२६ पतचय कयळयात महयर हमहलटरी पनशनसग आहि समयज-सवक यानी

असपशयवरील परवशबािी िर करय अशय अथाच अनक हवनाती अजग म ाबई व मधवती सरकयर याचयकड पयठहवल. परात तयतन कयाही हनषपनन ियल नयही.

लषकरी नोकरी ही असपशयाचय उपहजहवकच आहि सयमयहजक परहतषठय (िजा) वयढहवणयच ि हरी

सयधन आह, ह बयबयसयहब खयजरी बठकीतन बोलत असत. समयजयातील लोकयाचय त टप ाजय धडपडीकडही तयाच लकष होत. ह ि हरी सयधन असपशयानय कशय रीतीन उपलबध करन ितय ईल यबददल तयाच तय बयबतीत सखोल झचतन चयलल होत. त उपलबध करन िि, ह एक तयानी आपलय आ षयच ध ठरहवलल होत. महिन तयानय ज‍हया ज‍हया व जथ जथ य बयबतीत उघड वय आडन परतन करणयच परसार हमळत त‍हया त तयाचय चयारलय उपोर करीत असत. तयाचय य परतनयानय १९४२ सयली श हमळयल. तयबददलचय इहतहयस प ढ ईलच.

१९१७ सयलयात झकगज कहमशन झहिी तरियानय िणयच ठरलयनातर तयाचयसयठी सढसगट थील

लषकरी कॉलजमध िहय जयरय रयखन ठवलय. एसथर कहमटी हरपोटग १९१९ लय परहसदध ियलय, तयात झहिी लषकरयसाबाधी बऱयच उततजक हशफयरशी कलय होतय, तयाचयवर मयचग १९२१ मध मधवती कयि माडळयत चचा ियली त‍हया सर पी. सी. हशवसवयमी अयर यानी अनक ठरयव मयाडन झहिी लषकरयलय परयधयन िणयसाबाधी व भयरतीयाचय अहधकयरयत सन यव, अशी मयरिी कली. यचय पहरियम असय ियलय की घोडिळ व पयिळ याचय आठ त कडय १८२३ लय सवगसवी भयरतीयाचयच उभयरणयत आलय, सकीन कहमटीचय हरपोटग १९२५ मध परहसदध ियलय. य कहमटीवर ब. जीनय व मोतीलयल नहर होत. याचय परतनयानी भयरती लषकरयच भयरतीकरि ‍हयव, हमहलटरी कॉलज स र ‍हयव, वरर हशफयरशी कहमटीन कलय. पि सरकयरन तय वसवकयरलय नयहीत. सरकयरन सढसगट मध २० जयरय भयरतीयासयठी रयखन ठवलय. पहहलय रयऊा ड टबल कॉनफरनसचय हडफनस सबकहमटीवर तजबहयिर सपर, शरीहनवयस शयसती, हफरोज सटनय, ब. जकर, डॉ. म ाज व ब. जीनय होत. तयानी लषकरयच भयरतीकरि ‍हयव महिन खप खटपट कली. पि हबरहटश सरकयरन डहरयडन थ इाहडन हमलीटरी ॲकडमी स र करन बयकीचय हशफयरशीकड कयनय डोळय कलय. (The Rise of Indian Army, by Victor Longer, The Times of India Magazine, 26-1-1969, page I).


सरकयर असपशयाचय लषकर भरतीलय उततजन ित नयही ह पयहन असपशयाच समयजसवक व लषकरी पनशनसग यानय फयर वयईट वयटल. तथयपी तयानी प नः प नः परतन करणयच वरत सोडल नयही. त अनक सभमधन सरकयरलय ठरयवयाच रपयन हवनाती करीतच असत. अशी हमहलटरी पनशनसगची एक सभय ८-६-१९२८ लय रयिौ ७-३० वयजतय म ाबईलय परळ थ ियमोिर हॉलमध बयबयसयहब आाबडकरयाचय अधकषतखयली भरली होती. य सभत जी भयषि ियली ती सरकयर बददल मोठी आजीजी व रयजहनषठय ियखवन ! मयि बयबयसयहबयानी आपलय भयषियात सरकयरचय कतघनपियचय इहतहयस सयारन सरकयरचय धोरियवर कडक टीकय कली. य बयबतीत सरसनयपतीकड एक हशषटमाडळ नयव असय ठरयव य सभत माजर करणयत आलय, पि अस हशषटमाडळ अवसततवयत आलच नयही.

बयबयसयहब झहिी वत गळ पहरषिसयठी १९३० सयली रल त‍हयपयसन तयनय असपशयाचय लषकर भरती साबाधीचय धोरियत बिल कसय घडवन आितय ईल. यबददल लाडनमधील अनक हरटयडग हमहलटरी ऑहफससग आहि हवदयमयन ऑहफससग याचयशी हवचयर हवहनम कलय.

१-१-१९३१ लय भरललय अलप साखयाक जमयतीचय सबकहमटीचय हतसऱय बठकीत

बयबयसयहबयानी हय परशन उपवसथत कलय. असपशयाचय लषकरी पशयवर सरकयरन जी १८९२ सयलयपयसन क ऱहयड उरयरलली आह तयम ळ असपशयावर सरकयरन फयर मोठय अनय कललय आह, आहि हय अनय िर करणयत आलय पयहहज असय तयाचय भयषियचय सयरयाश होतय. (‘. . . . . . Upto 1892 practically whole of the Madras Army and the whole of the Bombay Army consisted of members drawn from the Depressed Classes. All the great wars in the history of India has been fought with the help of sepoys drawn from the Depressed Classes, both in Bombay Presidency and in Madras. Yet in 1892, a rule or regulation was made which debarred the Depressed Classes from entry into the military service, and even to day, if you ask a question in the Legislative Council as to why this is done, the answer is that the bar of untouchability does create inseparable difficulties in the recruitment of these classes, . . . . . . . .’ Proceedings of Sub-Committees Vol.III (Minorities|2nd R.T. Conference page 76) Ambedkar’s speech dated 1-1-1931.

बयबयसयहबयाचय य परतनयातनही कयाहीच हनषपनन ियल नयही. पनशनरयाचही परतन चयलच होत.

‘महयर सवय साघ’ म ाबई याचय हवदयमयन हचपळन थ पयाचव अहधवशन १२-५-३४ लय भरल होत. अधकष हसहनर ऑहफसर, पनशनर, हहर रयमजी ध ि (िवककर) होत. आहि सवयरतयधकष होत, पनशनर, स भियर रयघोरयम साजन घयटर (रडकर), ऑनररी महजसरट ह होत. असपशयाची भरती लषकरयत करयवी हय एक ठरयव सभत माजर ियलय व तो सरकयरकड पयठहवलय.

दधयाच ढर रोपचय आकयशयात जमय होऊ लयरलल १९३९ लय हिस लयरल. इागलाड व हबरहटश सयमरयज यानय भयर घि भयर पडल. य दधयात जर हबरहटश सयमरयजयतील िशयानी, इागलाडलय हबनशतग मित कली नयही तर हबरहटश सयमरयजयची धडरत रहयियर नयही व तयचबरोबर सयमरयजयतील िशयानयही वयईट हिवस तील. त‍हय भयरतयतील असपशयानी सरकयरशी अडवि कीच धोरि न ठवतय सनयत ियखल ‍हयव व सरकयरलय सवग बयजानी सहयय करयव अस पिक ‘Depressed Classes and the War य शीषगकयखयली


रय. ब. एन. सी. रयजय, एम. एल. ए. परहसडट, ऑल इाहडय हडपरसड कलयसस असोहसएशन, यानी जयहीर कल. (टयईमस ५-५-३९, पय. १६) यलय उददशन मी, (चहरिकयर शरी. चया. भ. खरमोड) ‘The coming War and the Harijans’हय लख बाब करॉहनकल मध Young Harijan य टोपि नयवयन हलहहलय. असपशयानय मितीची जररी पडल त‍हय तयानय जवळ करयवयच व आपल कयम फतत ियल की तयानय िर लोटयच ह सरकयरच धोरि असपशयाचय लषकरी पशयसाबाधी १८९२ त १९२२ चय कयळयत होत ह लकषयत घऊन असपशयानी रय. ब. रयजयचय पिकयचय हवचयर करयवय; आहि ह दध सापलयनातर असपशयाचय लषकरी पशयबददल हमखयस व कयमची तजवीज करणयत ईल अस सरकयरन आशवयसन हिल तरच आमही सनयत ियखल होऊ, अस जयहीर करयव, असय मयझय लखयचय महततयथग होतय.

शरी. हशवरयम जयनबय कयाबळ यानी १-८-१९८९ लय चअरमन, आमी इाहडनयिशन, हडफनस

हडपयटगमट, हसमलय, यानय एक अजग पयठहवलय. य अजालय १८-९-३९ लय उततर आल की झहितील परम ख जयतीची असपशतय, परम ख जयतीच लोक, लषकरयतही मयनतयत (पयळतयत); व तयच भयवनय लषकरी अहधकयरी लकषयत घतयत. महिन सरकयर लषकरयत असपशयानय घत नयही. जय पलटिीतील अहधकयरी (सपश झहि असपशयाचय भरतीलय हवरोध करीत नयहीत, तय पलटिीचय अहधकयऱयचय मजीवर असपशाची लषकर अवलाबन आह, अस सरकयरी धोरि असलयम ळ असपशयाचय लषकर भरतीबयबत खयस सोी करि शक नयही. त मळ उततर अस:-

‘No. B|56113|A. G. 2.

Army Head Quarters, India Adjutant General Branch

Simla, the 19th August 1939. From : The Adjutant General India, To

Mr. Shivram J. Kamble, 1373, Kamthipura, 6th Lane, Camp Poona.

MEMORANDUM.

With reference to his letter, dated the 1st August 1939. addressed to the Chairman, Indianization Committee, Mr. Shivram J. Kamble is informed that Mahars are eligible for recruitment in the Indian Army as a subclass of Hindus. Although there is now no separate unit for Mahars, any unit authorised to recruit Hindus without restriction as to subclass may take Mahars if it wishes to do so.

2. The general recruiting policy of Army Headquarters is, however, to prescribe the

main classes to be recruited and to leave the selection of subclasses to the discretion of


officers commanding units. Moreover, owing to the limited size of the Indian Army, extended recruitment of Mahars can be arranged only at the expense of some other deserving class now serving.

In these circumstances, it is regretted that Army Headquarters cannot take any

action to extend special facilities to Mahars in the matter of recruitment of the Indian Army.

Sd|

For Adjutant General in India’.

३ सपटबर १९३९ लय इागलाडन जमगनी व इटली याचय हवरदध दध प कयरल त‍हय लरच

झहि सथयनचय ‍हयईसरॉन पिक परहसदध कल की, झहिी लोकयानी ह दध झजकणयसयठी इागलाडलय सवग तऱहन मित करयवी. ‍हयईसरॉचय य घोषिच सवताि मजर पकषय (Independent Labour Party) तफ सवयरत करियर, पिक बयबयसयहबयानी कयढल. आपलयलय जरर पडल त‍हयाच झहिी लोकयानय लषकरी हशकषि िणयस व तयाचय लषकरी पशयचय उपोर करणयस सरकयर तयर होत; एर‍ही सरकयर झहिी लोकयाचय लषकरी पशयबददल बहफकीर रहयत; एवढच न‍ह तर कयाही जयतीनयच उततजन ित व इतर जयतीनय जवळही करीत नयही, सरकयरच ह सवयथी व धरसोडीच वतगन झनदय हो. सरकयरन ह झनदय धोरि टयकयव झहिी लोकयानय लषकरी हशकषि दययव, तयात सपश-असपश असय भि कर न. आहि दध समयपतीनातर य सवग लषकरी हशकषि घतललय लोकयानय लषकरयत कयमच ठवणयची हमी दययवी. हशवय सरकयरन हही जरर जयहीर करयव की दध समयपतीनातर झहि सथयनलय जो रयजकी िजा हबरहटश सरकयर िईल तो वसयहतीच सवरयज ( डोहमहनन सटटस ) हय हो. मर झहिी लोक दधयलय हयतभयर लयवतील. शवटी बयबयसयहबयानी असही य पिकयात महटल होत की सवताि मजर पकष दधयस सवगतोपरी सयहयय करणयस तयर आह, कयरि य बयबतीत सरकयरलय अडहवणयची ही वळ न‍ह.’ त पिक तय. १४-९-३९ (र रवयरचय टयईमसमध परहसदध ियल होत) त अस :-

INDIA MUST SUPPORT BRITAIN DR. AMBEDKAR ON MUTUAL DUTIES

The views that India should support Great Britain in the War is expressed by Dr. B. R.

Ambedkar, President of the Independent Labour Party, outlining the parties attitude, in the statement to the press.

Tracing the events that led upto the war and attitude of Germany towards other nations. Dr. Ambedkar states that, having regard to the aspirations and ambitions of the Indian people, and having regard to the fundamental conflict between them and German ideal, India cannot avoid taking up the challenge of Germany and showing her readiness to vindicate her right to reach her destiny The Independent Labour Party therefore has no hesitation in saying that this is a war which the Indian people, in their own interests should support and held Great Britain to prosecute.


IN THE COMMONWEALTH

Referring to the attitude of certain other parties towards the war, Dr. Ambedkar observes that so far as no one can visualise the near future, the best thing for India as to remain within the British Commonwealth of nations and strive to achieve the status of equal partnership therein, good long part of the road to that status has already been covered and the part that remains is also within reach. There is no knowing what India’s fate would be under a new master.

At the same time Dr. Ambedkar emphasises that the British have certain duties towards India, and the first and foremost of them is to prepare Indians to defend their country, and to introduce compulsory military training for all persons within certain age.

It is astonishing, Dr. Ambedkar adds, that Government should call Indians to become

combatants only when the war is on, and allow them to lapse into unserviceable non combatants as soon as the war is over. There is feeling that the reason why the British do not wish to introduce compulsory military training in India, is that they cannot trust Indians. Steps must be taken to remove such a suspicion. Recruitment to the Standing Army must be open to all communities.

STATUS OF DOMINITION

The second duty of the British towards India is to reassure her of the status she is to occupy in the British Empire. The reluctance of the British Parliament to embody in the preamble to Government of India Act, the statement that India is ultimately to occupy the status of a Dominion has caused much heart-burning. The British must see that the doubts of India on this point are removed as early as possible.

The Independent Labour Party supports the appeal made by His Excellency the

Viceroy to India to help Britain in the War. It agrees that this is no time for making conditions.” — (The Times of India, 14-9-1939).

‍हॉईसरॉ सयहबयाचय घोषिलय उददशन शरी. भयसकररयव जयधव यानी टयईमसलय एक पि तयाचय

वहकतक जबयबियरीवर (मरयठययाचय परहतहनधी अरर प ढयरी महित न‍ह) हलहहल होत. ‍हॉईसरॉ सयहबयाचय घोषिन कोितयही रयजकी पकषयलय उतसयह आलय नयही. सिर घोषित ‍वसथीतपि रयजकी हत बददल ख लयसय कलय असतया तर रयजकी पकषयानय तय घोषिचय अनवययग लयवतय आलय असतय, असय शरी. जयधवयचय महिणयचय इनथग होतय. मन षबळ व दधसयहहतयसय उप कत अशय हजनसयाचय प रवठय करि, य िोनही रोषटी झहि सथयनयतन करतय तील. मन षबळ प रहवणयचय बयबतीत


मरयठय समयज आपलय पवग परापरलय जयरल. शरी. जयधवयाच ह पि २६-१०-३९ चय टयईमसमध परहसदध ियल होत त अस:-

‘MARATHAS AND WAR’

Sir,— His Excellency the Viceroy has made his declaration, but he has not succeeded in enthusing any party. The Congress Working Committee has condemned it. The liberals are also not satisfied with it. Mr. Jinnah is sitting on the fence and his party may take office, at last in certain provinces, if and when the Congress Ministers resign.

I do not except Congress will carry on propaganda hostile to British Government in

order to create disturbances leading to breaches of peace. India can help Great Britain in two main directions providing recruits and supplying war materials; War materials can be purchased in any quantity and there is no dearth of any quantity and there is no dearth of merchants who will be ready to supply the demand when there is a prospect of profit. Indian merchants and bankers will subscribe liberally to future loans. As for recruiting, Sir Sikander Hayat Khan has given an assurance that the Punjab, the Sword-arm of India will keep its reputation and provide a million fighters.

Although I am not authorised to speak on behalf of the Marathas, from my knowledge

of my people I can confidently say that the Marathas who have for two thousand years maintained their reputation as though fighters, will not lag behind when a call is made and recruiting propaganda is vigorously carried on. His Highness the Maharaja of Kolhapur and other Maratha Princes have clearly given a lead in this matter and the Maratha people, who form the sward-arm of Bombay province, will not fail to respond.

In the last World-War, His late Highness Shahu Chhatrapati asked the Marathas to

partake freely of horse-flesh in order to prolong the defence of Kut and the Maratha soldiers obeyed him. The House of the Great Shivaji is held in high veneration and the example so nobly set by His Highness Rajaram Chhatrapati MaharajSaheb of Kolhapur will certainly be followed by the Marathas and thousands and lakhs of Marathas will join the army.

Bombay B. V. Jadhav.’

(The Times of India, 26-10-1939).

महयडच शरी. एस. बी सयवात यानी शरी. भयसकररयव जयधव याचय पियलय उददशन टयईमसलय पि

पयठहवल. तयात तयानी अस हवचयर परिरमशत कल की मरयठय समयज आपयपसयतील फ टीम ळ आहि ोग प ढयऱयाचय अभयवयम ळ, रयजकी दषयय नरण ियललय आह, आहि शरी. जयधव यानयही सिर समयजयलय एकि करि


अशक ियलयम ळ हय समयज इतर रयजकी पकषयाच भकष बनलय आह. मरयठय सासथयहनकयाच प ढयरीपि, मरयठय समयज आतया मयन करि अशक आह. त‍हया मरयठय समयजयची ि ही नषट करयवी मर दधोपोरी चळवळ हयती घयवी, वरर म दद शरी. सयवात यानी उपवसथत कल, त पि ३-११-३९ चय टयईमसमध परहसदध ियल होत. त अस :—

MARATHAS AND WAR

Sir, — Mr. Jadhav’s letter of immence topical importance for the side lights it throws upon the organisation of the Marathas as a political party. We witness today the disconcerting spectacle of a powerful community like that of the Marathas, with age-long traditions sinking into oblivion, thanks mainly to the proverbial disunity and want of leadership “If the ‘swordarm’ of the province” is asked to subscribe its quota of manpower without our leaders being able to take counsel together and consolidate our position as such on the political as on the fighting front, our leader call for the recruitment would degenerate into an unrigorous call to serve as commonfolder. But unfortunately so selplessly disunited is our community that even Mr. Jadhav who has represented it not only in the provincial and Central Legislatures but also at the Round Table Conference hesitates to speak on its behalf. The old leaders have either deserted us or else disowned by us. We are fast being absorbed by existing political parties with the result that we have a foot in every camp but have no camp of ours. We are owned by every political organisation but are trusted by none.

A suggestion is put that the Princes should take up the leadership. But this is calling old tunes which are out of date in the progressive world of today. The natural leadership of Princes has long ago disappeared. It is for the people themselves to organise and to frame their policy. If we now fail to awake and arise we will forever be fallen. Can we not rise to the occasion? Can we not even forget our differences and put up a united front ? Is there no silver lining to the dark cloud of melancholy that overhangs our political existence together ? I refuse to answer in the negative.

Mahad, October 26, S. B. Sawant.

(The Times of India, 3-11-1939).

मरयठ तरि लषकरयत जयतील, पि त पदधतशीर रीतीन आहि मरयठययाचय ऐकयचय जोरयवर

जयतील तर मरयठय समयजयलय दधयनातर इागरज सरकयरशी रयजकी हकक मयरणयस भरपर वयव (कषि) हमळल, असय शरी. सयवात याचय पियचय धवनी होतय. असपशयानय लषकरयात परवश हमळत नसलयम ळ तो सरकयरन दययवय ही असपशयाची म ख मयरिी होती. तय मयरिीतच भयवी कयळयत रयजकी हकक मयरणयसयठी आतच कषि तयर होत होत, हय तयचय ररमभत अथग होतय. परात तयवळी तयकड कोियच लकष न‍हत, ही दषटी बयबयसयहबयाकड होती; यत तीळमयि सािह नयही. असपश तरियानी हमळल तय लषकरी खयतयत आपलय हशरकयव करन घयवय, आहि सरकयरन असपशयानय लढयव सहनक महिन


सवीकयरयव आहि तयाचय सवताि पलटिी उभयर‍यत य िोन म दययवर बयबयसयहब, सभतन व खयजरी भटीतन परचयर करीत होत. त २८ जयनवयरी १९४० लय रतनयहररीलय आल असतयानय तयाच िशगन घणयस हजयरो लोक आल. तयात सनयत भरती होणयस तयर ियलल क िबी व महयर जयतीच तरि होत. य तरियानय तयानी उपिश कलय की त मचय बयपजयदययानी इागरज लोकयानय पवी फयर मोठयय परमयियात लषकरी सहयय कल होत व सरकयरनही तयाची बज रयखली होती. लषकरी पशयतील महयरयाचय िजाही उाचयवलय होतय. १८९२ लय महयरयानय, लषकर परवशयवर बािी घयतलयम ळ तयाची आरमथक व सयमयहजक पहरवसथती एकिम खयलयवली, आतया लषकरयत परयकरम करन त मही सरकयरलय लषकरी परवश बािी उठवयवयस भयर पयडय आहि आपलय महयर समयजयचय िजा (उाचवयवय) असय बयबयसयहबयानी तयानय उपिश कलय. यबददलचय वततयात ३१-१-४० चय टयईमसमध (पय. ११) परहसदध ियललय होतय तो असय :- Deepak

‘MAHARAS URGED TO JOIN ARMY Dr. AMBEDKAR’S APPEAL

Ratnagiri, January 29.

An appeal to Kunbis and Mahars to come forward and join the Army was made by Dr. Ambedkar, when a number of Mahars recently enrolled as recruits came in a body last evening to pay their respect to him as their leader.

Dr. Ambedkar expressed appreciation of their decision to enroll. Military occupation,

he said, was closed to them on account of caste prejudices, although they had rendered good service in the past. At one time practically ¾ of the Bombay army was drawn from the Mahars and they had fought a great many battles on the side of the British, including the famous battle of Keregaon, when the Peshwa was defeated and the British established their supremacy.

After the mutiny of 1857, he went on, other classes joined the Army. Their prejudices

had to be respected and the recruitment of Mahars was therefore stopped. The new recruits had this the responsibility to regain their past position in the army’. (The Times of India, 31-1-1940).

१९४० चय पवाधात बयबयसयहबयानी महयरयानय लषकरयत परवश हमळयवय व तयाचय पलटिी तयर

करय‍यत, यबददल चळवळ व पि‍वहयर कलय. म ाबईच र‍हनगर यानी बयबयसयहबयाचय चळवळीकड सहयन भतीन पयहन, झहि सथयन सरकयरलय, महयरयानय लषकरयत परवश िणयस भयर पयडल. य बयबतीत १९४१ चय, जनमध सरकयरी ह कम हनघयलय. त‍हय बयबयसयहबयानी टयईमसलय एक पि पयठहवल व तयत इागरज सरकयरचय ि षट धोरियचय इहतहयस िऊन तयबददल कडक शबियत आपलय हनषध ‍कत कलय. महयरयाची लषकरयत भरती करणयाचय ह कम म ाबईचय र‍हनगरयचय मधसतीन हनघयलय व आपलय फयर हिवसयाचय परतनयानय श आल. महयर तरियानी, लषकरयात नोकरी करणयची ही जी साधी आलली आह, हतचय सवतःचय व समयजयचय हहतयसयठी उपोर करयवय, आहि हबरटीश सरकयरन दध—समयपतीनातर


महयरयानय लषकरी पशयत कयमच रयह दययव, अशी हवनातीही तय पियन, बयबयसयहबयानी कलली होती. त पि १८-६-४१ चय टयईमसमध परहसदध ियल होत त अस :- Readers Views; Recruitment of Mahars Sir :— The Mahars have been a martial people. The army of the East India Company which successfully fought against the army of the Peshwa was recruited from the Mahars. The last battle between the Peshwa and the British was fought at Koregaon in the Poona District. There is a column at Koregaon raised by the British to commemmorate the battle. On the column are inscribed the names of the soldiers who fell in the battle on the side of the British. Nine out of ten names are out of Mahars. The recruitment of Mahars continued upto 1892 and in all the wars the Mahars have proved their martial qualities. All of a sudden the recruitment of Mahars was stopped in 1892. Even since the Mahars have nursed a grievance against the British Government for what they regarded as very ungrateful conduct. There is much injustification for this grievances, for there can be no doubt that without the help of the untouchables the British would never been able to conquer India.

The Mahars carried on a great agitation against their banishment from the army. But it bore no fruit. It was during the war of 1914 that the British Government under necessity lifted the ban and raised the Mahar Battalion. It was raised at the fog end of the war and the battalion had no opportunity to go on was service and show its mettle. It was posted in Waziristan in the North-West Frontier Province, and it is on record while almost every battalion stationed in the N.W.F. lost some rifles and ammunation to the Pathans, who are in the habit of raiding ammunition and rifle depots to arm themselves, the Pathans did not succeed in stealing a single rifle of a single cartridge from the Mahar battalion. It was expected the British Government, having re-enfranchised the Mahar for military purposes, would continue the Mahar Battalion and add to it more Mahar Battalions. But instead the British Government on the excuse of economy, disbanded the Mahar Battalion. This caused great bitterness in the minds of Mahars. When the present was came, the Mahars hoped that their turn would come. But the steps taken by the British Government in the early stage of the war only added insult to injury. The Mahars were only wanted for labour corps is safer than the combatant ranks, but the Mahars wanted to join the combatant ranks. One of the banalities of the British Government in India is there distinction between martial and non-martial classes. Nothing has been more disastrous. It is a pity that so great a catastrophe as the war was necessary to enforce the British Government to give up this senseless distinction. It is started that Government have directed to raise a Mahar battalion. The credit must go to H.E. The Governor of Bombay. On my making it a grievance, he took up the matter with the Central Government and brought it to as successful issue. I appeal the Mahars to take advantage of this opportunity both for appeal to the British Government to keep faith with the Mahars and not to disband them from the army after the


War is over.

Bombay (Dr.) B. R. Ambedkar

(The Times of India, 18-6-1941)

जपयनन, १९४१ सयली फबर वयरीत, जमगन व इटलीचय बयजन ि सऱय महय दधयत परवश कलय. तय

िशयन आपलय लषकरी सयमरथावर हबरहटश सयमरयजयतील अगन आहशयतील परिश भरयभर कयबीज कल त‍हया भयरत, बरहमिश, हसलोन, झसरयपर इतयिी परम ख भयरयाचय सारकषियची हबरहटश सरकयरलय भाकर झचतय वयट लयरली. त‍हया तयानी परयिहशक सन भरतीचय जोर कलय. सयमरयजयतील इतर िशयातन व भयरतयतन लयखो लोक लषकर भरतीसयठी प ढ आल. तयानय सवग आघयडयावर पयठहवणयत आल. य लषकर भरतीत असपशयाचय फयरसय भरिय न‍हतय; कयरि सपश हशपयई असपश हशपययाबयरोबर कयम करणयस तयर न‍हत, तयम ळ अहधकयरी वरग असपशयानय आपलय बटयहलनमध घणयस तयर नसत महिन सरकयर तयानय भरती करन घत न‍हत. य सरकयरी अनययहवरदध महयर सहनक व अहधकयरी यानी जयहीर सभयातन खप हयकयटी कली; पि हतचय कयही उपोर ियलय नयही. ि सऱय महय दधयत जपयनन उडी घतलयनातर सरकयरन महयरयाची पलटि उभयरणयच जयहीर कल. त‍हय जनतय पियचय २१-६-१९४१ चय अाकयत ‘महयरयाची नवी पलटि, हजवयवर बतल महिजच आमची आठवि होत’ य मथळयखयली अगरलख हलहन, सापयिकयन सरकयरचय रलय ५० वषातील सवयथी व कतघन कतयबददल खरपस समयचयर घतलय. असपशयानी य साधीचय भरपर उपोर करन, लषकरी पशयात नयव कयढयव असयही सललय, सिर अगरलखयत हिलय होतय.

ि सर महय दध स र ियल, त‍हय हजयरो महयर तरियानी आमहयलय लषकरयत घय, अशय अथाच अजग सरकयरकड पयठहवल. य हवनातीलय सिनग एहरय हरकरझटर सटयफ व तयाच परम ख कनगल क. ई. फरकस, डी. एस. ओ. आहि अहससटाट डयरकटर ऑफ हरकरझटर सयउथ, यानी तयबडतोब पयझठबय हिलय. तयानी पलटिीतील बीन लढयऊ सवक महिन तय महयर तरियानय हनरहनरयळय पलटिीत व पथकयात नोकरीवर ठवल. १९४० मध महयर तरियाचय अब लनस रकषक महिन िोन पलटिी उभयरणयात आलय. महयर रहजमट तयर करयवी, असय ह कम हमहलटरी खयतयन १९४१ चय सपटबरमध कयढलय, त‍हय फसटग महयर बटयहलन बळरयव थ १ ऑकटोबर १९४१ लय उभयरणयत आली. ही बटयहलन बळरयवहन कयमटी (नयरपर) थ नणयत आली. सका ड महयर बटयहलन, कयमटी थ १ जन १९४२ लय उभयरणयत आली. हतसरी महयर बटयहलन, १ नो‍हबर १९४३ रोजी नौशरय (वय‍ सरहदद परयात) थ उभयरणयत आली. यपरमयि महयरयाचय तीन बटयहलनस अवसततवयत आलय. तयाच रहजमटल सटर, सयरर (मध परिश) थ ठवणयत आल. थ बटयहलनसचय न‍य हशपययानय सवग परकयरच हशकषि िऊन तयर करणयत त अस. य हतनही बटयहलनसनय ि सऱय महय दधयत समरयारियवर जयणयचय परसार आलय नयही. तय अातरगत शयाततय रयखीत होतय. परात ि सऱय महय दधयनातर तयानी कयहशमरचय समरयारियत एवढी मि गमकी रयजवली की, लषकरी अहधकयऱयानी व ख दद सर-सनयपतीनी महयर सहनक, झहिी सनतील उतकषट लढवय आहत अस जयहीरपि र िरौरवपर उद रयर अनक वळय कयढल.

26. At the out break of this (World-War II) war, the MAHARS immediately started petitioning for a MAHAR unit to be raised. This petition was backed by SOUTHERN AREA RECRUITING STAFF, specially by Colonel K. E. FRANKS, DSO, Assistant Director, of


Recruiting South several thousands of MAHARS had again by now disappeared in labour and other units.

27. In 1940 an opportunity was given to them as special troops to ambulance units. Two troops were thus raised and were a great success.

28. In Sept. 41 sanction was received to start the MAHAR REGIMENT. The 1st Battalion of MAHAR REGIMENT was thus raised on 1st Oct. 41 at BELGAUM. This Bn later moved from BELGAUM to KAMPTEE for various reasons. There are now three Bns with a Regimental centre. The 2nd Bn was raised on 1st June 42 at KAMPTEE and the 3rd Bn was raised at NOWSHERA in the N. W. Frontier Province on 1st Nov. 43. The training company which formed the nucleus of the present Regimental centre was raised on 1st Oct. 1942.

29. All these Bns were war raised and as such they did not get the chance to go to the fighting areas. Although their fighting qualities could not be tried in the World War II, the latest events show that the MAHARS are one of the finest soldiers in the Indian Army’ (The MAHAR MG Regiment, Page 11).

ि सर महय दध सापलयवर झहिी लषकरयची प नरगचनय कमयाडर-इन चीफ, हफलड मयशगल सर फलॉड

अहचनलक यानी कली. त‍हय सवग झहिी लषकरयत िोन रहजमटसनय हमहडम महशनरन रहजमटर महिन ठवणयच ठरहवल, तयात एक रहजमट महयरयाची होती. य िोनही रहजमटर च नयमयातर इनफा री बटयहलनसमधन महशनरन बटयहलनसमध १ ऑकटोबर १९४६ लय करणयत आल. (हकततय. पयन. ११)

पहहली व ि सरी महयर बटयहलन याचयत ज नव महयर तरि भरती होतील तयानय लषकरी हशकषि

िणयसयठी कयमठी थ १ ऑकटोबर १९४२ लय ज क दर स र करणयत आल तयच नतततव कपटन एफ. डी. मयशगल, याचयकड होत. य क दरयतील हशकषि िोनही महयर बटयहलनस आहि हफफथ मरयठय लयईट इनफनरी रहजमटल सटर यातन घतलल होत. य हशकषक का पनीच रपयातर १ जन १९४३ रोजी महयर रझनर बटयहलनमध करणयात आल. य हशकषि क दरयत पहहल हशकषक महिन स भियर मजर ित यिव ह हफफथ मरयठय लयईट इनफा रीमधन घणयत आल. मजर मयशगल यानय लफटनाट कनगल महिन बढती हमळयली व तयचय जयरी लफटनाटन कनगल जी. ए. करॉफडग ह हफफथ मरयठय लयईट इनफा रीमधन १ फबरवयरी १९४४ लय आल. १९४६ मयचगमध हफलड मयशगल सर कलॉड ॲहचनलक यानी फर गट महयर बटयहलन ररडयई, वहजरीसतयन थ सयाहरतल की ही बटयहलन महशनरन रहजमट महिन हनवडणयच ठरलल आह. १ ऑकटोबर १९४६ लय कयमटीचय हशकषि क दरयच ‘महयर महशनरन रहजमट सटर’ अस प नशच नयमयातर करणयत आल. लफटनाट कनगल आर. एच. लो यानी तयच नतततव सवीकयरल. महयर बटयहलनमध महयरयषरयतील महयर तरियाची भरती होत होती. तय भरतीलय उततजन दययव महिन ह रहजमटल सटर १५ ऑकटोबर १९४६ लय कयमटीहन नरर हजलहययतील आरिरयव थ नणयत आल. (हकततय. पय. १३)

पहहली बटयहलनलय म १९४२ मध पहहल जबयबियरीच कयम हमळयल, त रयाचीहन बारलोरलय इटयहलन कदययानय आररयडीन नणयच त कयम सिर बटयहलनन इतक चोख बजयवल की हतच सवग


अहधकयरी खष ियल. ऑरसट १९४२ मध नयरपर परयातयत सहवन कयिभारयची चळवळ जोरयत चयल होती. ती सयधय पोहलसयाकडन आटोकयत आिि अशक ियल त‍हय सरकयरलय लषकरी सहयय घि भयर पडल. सीतयबडीचय पाचकरोशीत शयाततय परसथयहपत करणयच कयग पहहलय बटयहलनन कल. (हकततय पय. २८) बटयहलन मधील एक का पनीलय, कपटन जी. क. करािीकर (नातर ल. कनगल) याचय नततवयखयली हडसबर १९४२ मध उततर सीमवर जयव लयरल. तथ सहय महहन हशकषकयच कयम उततम परकयर कलयच अहभपरय अहधकयऱयाकडन हमळवन का पनी परत कयमटीलय १९४३ चय मधातरयत परतली. तयनातर वहजरीसतयनचय ररजयई क दरयत नऊ महहन बटयहलनलय रयहयव लयरल. तथ त‍हय थाडीच हिवस असलयम ळ बफग एकसयरख पडत होत आहि य जवयनयानय तर बफाचय सरयव न‍हतय. तयम ळ तयानय य वसतीत खप कषट पडल; तरीही तथील वहजरी टोळयाचय मयऱयाम ळ तय जवयनयानी आपली हहममत खच हिली नयही. ना. १२१९ हशपयई, मललपय वयघमयर आहि ना. ४४० हशपयई बळवात मोर यानी खप परयकरम करन वहजरी टोळयानय परतहवल आहि ह करीत असतय समरयारियात सवतःच बलीियन कल. (हकततय. पय. २९-३०) नो‍हबर १९४२ मध हबहयरचय भयरलपर हजलहययत कयिय व शयाततय परसथयहपत करणयसयठी पहहलय बटयहलनलय कयग करयव लयरल. (हक. पय.) सहरस, परमिय व भयरलपर हजलहययातन बटयहलनन १८० मलयाचय लार रटमयचग कल. बटयहलन िररोज २०-२५ मल चयलन जयत अस. लषकरयच ह अवसततव पयहन लोक शयात ियल. यनातर बटयहलनलय ऑरसट १९४७ मध हिललीलय नणयत आल, हिललीतील जी म सलमयन क ट ाब पयहकसतयनयत जयियर होती; तयानय आररयडयतन हसमवर स रहकषतपि पोहोचहवणयच कयम बटयहलनलय करयव लयरल. २२ आररयडयतन २५-३० हजयर म सलमयनयानय स रहकषतपि नणयच अवघड कयग य जवयनयानी कल. य बयबतीत यानय परयि धोकयत घयलन म सलमयन हनवाहसतयाच रकषि करयव लयरल, यबददलची िोन उियहरि उललखनी आहत, ११ सपटबर १९४७ लय हिललीहन अततयरीलय, आररयडी म सलमयन हनवासीतयानय घऊन चयलली होती. महयर हमहडमरनची एक त कडी स भियर क. रयकवयड याचय नततवयखयली, आररयडीच रकषक महिन आररयडीतील हनरहनरयळय डबयत बसवली होती. रलव लयईनवर कोिीतरी अपघयतयच कयरसथयन अरोिर कलयम ळ जलािर शहरयचय नातर रयडी रळयवरन घसरली त‍हय आसपयसचय भयरयतन शकडो झहि व शीख लोक हयतयात कयठयय, तलवयरी व भयल घऊन म सलमयन परवयशयानय मयरणयसयठी धयवन आल. स भियर रयकवयड यानी आपलय सहनकयानय य हललखोरयावर रोळय ियडणयचय ह कम हिलय. सवग डबयातन िोनही बयजनी रोळयाचय वषाव होत असललय पयहन हललखोर पळन रल व िर उभ रयहहल. ह हललखोर परत रयडीवर चयल करतील ह ओळखन स भियरयन रयडालय आररयडी परत जयलािर शहरयलय नणयस ह कम हिलय. जयलािरचय सटशनयवर प नः ि सऱय थ‍यन आररयडीवर हललय कलय. त‍हयाही स भियरयन सहनकयानय रोळीबयरयचय आिश हिलय, त‍हय हललखोरयाचय जमयव िर पळयलय व तथ उभ रयहन “आमही म सलमयनयानय कयपियर” अशय घोषिय िऊ लयरलय. असय हय परकयर तीन हिवस चयल होतय. म सलमयन परवयसी आररयडीचय डबयत जीव म ठीत घऊन तीन हिवस अनन-पयिी व िोप याचयहशवय रपप बसन रयहहल होत. म ल, भक व तहयन यानी ‍यकळ होऊन रडत होती. स भियरयन, सटशनपयसन िरचय हठकयिी पयिी आिणयसयठी सहनकयाचय िोन त कडय पयठहवलय. तयानी ज‍हया पयिी आिल त‍हया त सवग परवयाशयानय हपणयस हिल. स भियर रयकवयड यानी परसारयवधयन व धग ियखवन हनवाहसत परवयसी म सलमयनयाच परयि वयचहवल. चौरथय हिवशी आररयडी, रलवलयईन ि रसत ियलयवर जयलािरचय प ढ हनघन इषट सथळी म सलमयन परवयशयानय पोहचहवल. ि सरी रयडी म सलमयन परवयशयानय घऊन तयच मयरान चयलली होती, तयवळी जोरयचय म सळधयर पयऊस आलय. पयवसयम ळ जयलािरजवळची रलव लयईन उधवसत ियली. स भियर क. मोर याचय नततवयखयली य रयडीच रकषि करिच कयम होत. स भियर क. मोरही रयडीत होतच. जयलािरलय रयडी असलली पयहन शकडो झहि व शीख हललय करणयस धयऊन आल आहि सयार लयरल “त मही त मच सहनक बयजलय घय आमही सवग


म सलमयनयाची कततल करतो.” स भियर मोर उततरल की त मही हललय कलय तर मी मयझय सहनकयानय त मचयवर रोळय ियडणयचय ह कम िईन व त महया सवानय भ ईसपयट करीन, स भियर मोर हललखोरयाच व याच कडयकयच बोलि १५-२० हमहनट चयलल हललखोर ऐकत नयहीत अस पयहन मोर यानी सहनकयानय फयरीरसयठी तयर ‍हय असय जोरयत ओरडन ह कम हिलय; त‍हय हललखोर पळन रल. रलवलयईन ि रसत ियलयनातर रयडी, ५ हिवसयानी इषट सथळी पोहोचली. य िोन महयर लषकरी पथकयाचय नयकयानी आपलय कतग‍यवर हनतयात हनषठय ठऊन हजयरो-लयखो म सलमयनयानय पयहकसतयनचय हददीवर नऊन सोडल. (हकततय पय. ३३-३४)

तय. २७ ऑकटोबर १९४७ लय पहहलय बटयहलनलय ह कम हमळयलय की तयानी कयहशमर-जमम थ जयव. बटयहलनची एक त कडी कयहशमर व ि सरी जमम थ हवमयनयन रली. जममहन ती का पनी तीन हिवसयानी नौशरलय (वय‍ सरहददपरयात) पयठहवणयत आली. हतसरी का पनी हडसबरलय जममलय पोहोचली. य बटयहलनस कयहशमर व जमम आघयडीवरचय रियारियत १८ महहन लढत होतय. (हकततय पयन. ३४)

पाच, कोटली, ियरार आहि नौशरय थील रिकषि बफाचछयहित उाच हहमयल पवगतयवर होत. य

कषियत महयर सहनकयानी, रयिाहिवस शिलय १८ महहन तोड िऊन हवजयवर हवज हमळहवल; आहि कयहशमरचय रिभमीवर अभतपवग हवकरम कलय की तयचय नयमोललख भयरती इहतहयसयत मोठयय अहभमयनयन करयवय लयरल.

(35. The part played by the Bn during its 18 months stay in Jammu and Kashmir will

go down in the History of KASHMIR operations in general and the Regiment particular. Each coy surpasses the other in the glorious work performed in its respective theatre of operations. More than anybody else the Infantry Bn to which the sections and platoons were attacked remember with affection and gratitude the work MAHARS had done along with them.’–The Mahar MG Regiment, page 34).

हवयलियर रयव कयाबळ आहि नयईक बयरकय कयाबळ ह आपली त कडी घऊन ियारर य रिकषियवर

६००० शि सनयलय सयमोर रल. तय ६००० शि सहनकयानय आपलय त कडीतील ५० सहनकयहनशी तोड ित रयहहल व तयाच इतर सहकयरी शिचय तयवडीत सयपड महिन शिवर रोळयाचय वषाव करीत रयहहल. य कयाबळ दवयानी शिलय जयरच जयरी थोपवन धरल आहि आपलय सहकयरी त कडयानय शिचय जबडयतन बयहर पडणयस भरपर वयव हिलय, तयवळी त कडीतील सवग सहनक कयमयस आलल होत. आतय य िोघय वीरयावर शिन हललय चढहवलय व त िोघ जय इमयरतीचय आशरयन रोळयाचय वषाव करीत होत तय इमयरतीलयच आर लयवन हिली. आहि तय िोघयानय पकडन तयाचय हशरचछि कलय; तय िोघयाचय हयतयातील महशनरनस आपल कयम चयर-पयाच सका ि करीतच रयहहलय. य िोन वीरयाची नयाव बटयहलनचय इहतहयसयत स विगकषरयानी हलहहली रली. हडसबर १९४७ चय कयळयत का पनीन जो रिसागरयम कयहशमरचय रिभमीवर कलय तयात १० सहनक कयमयस आल, ६ जखमी ियल आहि १ बपततय ियलय.

ियारर थील सागरयमयत ज महयर बटयहलनच थोड बह त न कसयन ियल होत तयचय वचपय ि सऱय का पनीन नौशरचय ६ फबर वयरी १९४८ लय ियललय रिसागरमयत कयढलय. य लढयईतील त कडीच नततव नयईक कषिय सोनवि आहि प ाडहलकमहयर याच होत. य िोघयनी शौाची कमयल कली. तय िोघयानी


स मयर १००० शिानय एकय िमयत रयरि कल. जमम व कयहशमर याचय रिकषियत जवढी शिची साखय मत महिन रिली रली; तयत नौशरचय रिकषियतील हय एक हजयर शिानय ठयर कलयचय आकडय सवात मोठय हो.

जमम आहि कयहशमर थील समरयारियत पहहलय महयर बटयहलन मधील जय महयर तरियानी आपल िह धयरतीथी ठवल तयाचयबददल अनक जियानी परशासोदधयर कयढलल आहत. (’54. The following are the circumstances under which the gallant MAHARS laid down their extreme devotion to duty.

Short history of some other ranks, who lost their lives in J and K operations.

(a) On 24th Dec. 47 No. 4 Platoon, Y cop was occupying the defensive positions in JHANGAR. At about 06.00 hrs.enemy about 200 strong launched an attack on JHANGAR. One MMG subsection commanded by Naik BARKYA KAMBLE was in position inside a building. As the enemy was strong in number and fire power, the infantry on our side started losing ground and were pressedback. But Naik BARKYA KAMBLE with his men stuck to their gun positions undaunted and kept on firing their gun. The enemy had come too close and in the absence of any opposition surrounded the house and set it on fire. The whole subsection lost their fives but refused to surrender. The following were in the brave team:–

1)NK. BARKYA KAMBLE, 2) Sep. YESHWANT KAMBLE, 3) MARUTI SARJE, 4) GURBAL SABLE, 5) TUKARAM KAMBLE, 6) SONYA POWAR, 7) MARUTI TAMBE.

(b) In this very operation Hav. RAAOO KAMBLE, who was commanding another sub- station also lost his life. He had taken the place of No. 1, stuck to his position and kept

on firing his gun till his head was chopped off by the enemy. (c) The following persons who were in the Platoon HQ. also lost their lives in this

operation. 1) Sep. SURYAJI HATE, 2) JANU TAMBE, 3) GANGARAM MOHITE, 4) KONDIBA AKHALE and 5) SWBR BAPU LACHMAN.

55. During Dec. 47, 165 Inf. Bde advanced on CHIKOTHI and HAV. SEWAK JADHAV

with his section was detailed from the coy, to support 7th Bn. The SIKH Regiment. After capture of CHIKOTHI, he dug a trench and took up the position. The enemy started shelling. The position with his heavy guns and unluckily he was flatly wounded and died.' (The Mahar MG Regiment, page 40-41).

पहहलय महयर बटयहलनलय जमम व कयहशमर भयरयतन झहिसथयनयात नणयच म करर करणयत आल ही बटयहलन जमम-कयहशमरमधन परयि करणयच आिलय हिवशी मजर जनरल क. एस. हमथयय यानी


बटयहलनलय समयराभपवगक हनरोप हिलय. जमम व कयहशमरची रिभमी अशी पहयडी आह की तथ महशनरन हयतयत धरियऱय जवयनयाचीच अतात जररी होती. पहहलय महयर बटयहलनन ह कयग चोख कल आहि त करतयनय मोठी मिगमकी रयजहवली आहि महयर बटयहलनच नयव अजरयमर कल. १७ महहन सतत लढन त मही श हमळहवल. आतय त मही भयरतयत जयऊन हवशरयाती घय. त मच श भ इवचछतो आहि परमशवर त मचय पयठीरयखय होवो एवढीच इचछय ‍कत करतो. ज झहि! अशय अथाच मजर जनरल हथमययच भयषि महयर बटयहलनप ढ ियल त अस-

‘Officers and men of I MAHAR MG Bn. you are assembled here today on the eve of your departure for India. You arrived in the JAMMU area at the end of Oct. 1947 and operated throughout JAMMU and KASHMIR on various roles in support of the Infantry. Due to the nature of the country when Machine Guns are found to be of great use. There was a great demand on you by all the Infantry Commands with the result that you have been split up into coys, platoons and even gun-teams throughout this wide area.

You have been taken prominent part in all the battle that have been fought, in JAMMU and KASHMIR state and the name of your Bn will resound through the hills and valleys for a long time to come. Whereas all other units have been relieved some time or other in forward area during the course of the whole of these operations, your detachments have had to stay put wherever they were in action without relief and it speaks very high for your repu¬tation as a fighting unit. Your men have stood the test of war and on all occasions behaved with the highest sense of gallantry, courage and endurance.

Among you exploits special attaintion must be made of your outstanding action in

JHANGAR on 24 Dec. 47 when one of your platoons stuck to their post to the last round and the last man, inspite of the withdrawal of this troops whom you were supporting and this platoon continued fighting to the end. Two of the gun-teams died and the other two only withdraw when their amunation was ex¬pended. The action will go down in the history of your Regiment and that of the Indian army as one of the finest deeds of gallantry which have been performed in this theatre. On the 6 Feb. 1943 you distinguished — yourself in defending NAUSHERA against overwhelming and fanatical attacks by the enemy. You literally slaughtered the attackers and the numbers killed by your machine guns ran into thousands.

It was the end of April that your Bn less two coys formed part of this division and you

took a prominent partin all its actions. You supported the advance in May along the URI-CHAKOTHI road and capture of TITHWAL and finally the capture of DRAS and KARGIL. In all these operations you established a very high reputation courage and gallantry and you showed great endurance in the carriage and operations of your guns and equipments up and down the colossal heights in which these operations wert carried out. I have been very proud to have you under my command and I am very sorry that you are leaving me now, but at the


same time I am happy that after 17 months continuous fighting you are now going to have a well earned rest and hope that every one of you would be able to get to your homes and visit your families. I shall have the honour of commanding you again.

I wish you all the best of luck and God—speed.

“JAI HIND”

(The farewell message of Major General K. S. Thimayya DSO on the eve of the departure of the 1st Bn the MAHAR Medium Gun Regiment from JAMMU and KASHMIR to India in May 1948 The MAHAR MG Regiment, pages 37-39, by Colonel—Major General SPP Thorat DSO 1954, The Army Press, Dehradun).

पहहलय बटयहलनमधील वीरयानी जमम व कयहशमर थील समरयारियवर जो नििीपक परयकरम

रयजहवलय, तयबददल मजर जनरल हथमयय यानी तयाची तोड भरन सत ती कली. तय वीरयापकी सहय जियानी लषकरी हकतयब हमळहवल. एकयन ‘महयवीर चकर’ आहि पयाच जियानी वीर चकर अस हकतयब हमळहवल तयबददलची हहककत मी खयली ित आह.

On 6 Feb. 1948 the enemy launched simultaneous attack on all NAUSHERA Piquets.

The MMG post on No. 7 picquet was subjected to heavy small arms fire and heavily attacked by about twelve hundred of the enemy. The raiders advanced in mass formation from all directions. No. 718 Naik KRISHNA SONAWANE was in command of this post and opened up with his gun at point blank range. The raiders advanced in several waves and made series of

MAHAVIR CHAKRA

(1) No. 718 NAIK KRISHNA SONAWANE 1ST BN THE MAHAR MG REGT


attempts to assault this position. Naik KRISHNA SONA¬WANE maintained perfect coolness amongst his gun tearr and continued to inflict heavy casualties. During this engagement, the No. 1 of the gun who was operating it got wounded in the neck. Naik KRISHNA SONAWANE took over the gun himself and continued to operate it with all the skill. When so doing, his right hand was perforated by a full LMG burst fired at him by the enemy from a close range. This NCO though seriously wounded and regardless of the danger to his life continued to fire the gun with his left hand only, thus maintaining the momentum of fire at a very critical moment when the fate of the post was in balance. The gun was later damaged beyond repair, but this NCO kept on engaging the enemy by throwing hand granades with his left hand and also directed his gun team to do the same. The attack was beaten off with heavy losses to the enemy.

This NCO displayed personal courage, determination, coolness and devotion to duty and gave out standing lead tohis men for a very strained and trying period of two hours. His conduct was responsible for inflicting well over “SEVEN HUNDRED” casualties on the enemy and that of saving a very vital position.

–0–

VIR CHAKRA

(2) No. 62 HAVILDAR AMRUT GAMBRE

1ST BN THE MAHAR MG REGT

On 2 Nov. 48 at ZOJILA PASS, JAMMU and KASHMIR State, during the attack on MACHHOI, he was in command of a Machine Gun Section in support of the attacking Coy. His task was to silence enemy automatics in the hutted area, which was the chief obstacle in front of the coy. He so efficiently engaged the enemy position. At this stage his machine guns


came under particularly heavy fire from a hidden enemy browning gun and also temporarily stopping the advance. Although under very heavy fire, he quickly switched on to the new target, thus enabling the coy to resume its advance.

On night 14/15 Nov. 48 at PUNIRAS during the attack BROWN HILL map ref 6958 when the attacking coy was held up by heavy enemy automatic fire, he engaged the enemy guns effectively releasing a good deal of pressure on the Coy. His own gun positions became a particular target of enemy mortars and browning guns, badly hitting the whole area. And there being no alternative position nearby, he kept, on firing his guns quite unmindful of the grave personal danger and thus helping to keep the enemy head down.

On both these occasions this NCO displayed outstand¬ing courage, tenacity and dauntless spirit. By his brave performance he has earned the respect of all ranks of his Bn for his machine gun support. We shall all remember his stout hearted association for a long time.

–0–

VIR CHAKRA

(3) No. 687 DHONDU JADHAV 1ST BN THE MAHAR MG REGD

On the 14 Apr. 48 during the Battle of RAJOURI, he was number 2 of an MMG

attached to the Kumaon Rifles. Advancing towards Pt. 3178 (SQ 4229) the forward Coy came under heavy automatic fire from a dominating ridge beyond. When it was decided to send the MMG to the top of the hill, the MMG number No. 1 very cleverly built cover for the


gun on the top of the hill. Sep. DHONDU JADHAV also followed his leader and even when very heavy fire was directed against them he never wavered.

The next morning the enemy swept the hill with fire prior to forming up for an assault. As a result NAIK BALIRAM SALVI the MMG No. 1 was wounded in the head. Consequently, the MMG No. 1 stopped firing momen¬tarily. Realising the very vital role the MMG was playing in this battle, Sep. DHONDU JADHAV gallantly lifted his leader aside and coitinued firing. At one time it appeared as if his gun post might be over-run by the enemy, but with remarkable tenacity this sepoy denied the enemy respite. His firing was so accurate and effective that the enemy, eventually, gave it up as a bad job. The enemy was pounced upon by the forward Coy and the objective captured.

This sepoy displayed the highest devotion to duty and it was a direct result of his tenacity, courage and deter¬mination that the enemy position was captured.

–0–

VIR CHAKRA

(4) No. 7194 UP/L/NAIK ABA KERATKUDE

1ST BN THE MAHAR MG REGT

On 28 June at MACHOI MR NN 5645 (JAMMU and KASHMIR), he was MMG No. 1 on picquet MG NN 5948 Enemy put in an attack on this picquet under support two brownings and two 3 inch mortars and reached some 600 yds of the picquet position. He was responsible for effec¬tively breaking up the enemy attack and causing him at least 11 casualties. Although the enemy mortars and brownings were chifly directed against him, but


he stub¬bornly continued firing most effectively throughout the day and did not allow the enemy to recover his casualties.

On 29 June 48 at about 06-00 hrs.enemy 150 strong attacked a subsidiary section picquet MR NN 5649 under support two 3 inch mortars of the picquet position and there was a grave danger of the picquet being over-run. His effective enfilade fire on the attacking enemy was to a great measure responsible for the holding out of this smallgarrison against very heavy odds. The enemy now con¬centrated his MMGs Mortars fire to knock out this MMG to enable him to advance further. Large number of bullets struck his bunkar and hit his barrel casing, but this tena¬cious NCO kept on engaging the enemy most effectively at o grave personal risk and fired no less than 3750 rds.

At 0915 hrs. his MMG had a stoppage, necessitating the change of a lock, which involved his moving out to another bunkar in full view of the enemy and while so doing he was hit by an MMG burst in the left fore arm, causing heavy bleeding. He did not allow his serious injury to interfere with his job and got his weapon firing again quickly. The Coy Comdr told this NCO to get back to a safer place for medical attention, but he volunteered to be allowed to carry on saying that he had got the target well registered and could do more useful work.

Throughout two day’s tough engagements, this NCO displayed high skill at his

weapon, continuous courage, dogged determination and high sense of devotion to duty. He has earned a great respect from this unit for Machine gunners.

–0–

VIR CHAKRA

(5) No. 666 NAlK BALIRAM SALVI 1ST BN THE MAHAR MG SEGT.


On 14 Apr. 48 during the battle of RAJOURI, he was incharge of a machine gun attached to Kumaon Rifles. Advancing towards Pt 3178 SQ 4229 the forward coy came under heavy automatic fire from a ridge beyond, and was pinned down. It was decided to send Naik BALIRAM/SALVI'S gun to the top of the hill, since there was only one likely point where the machine gun could be position¬ed, the approach was under constant automatic fire. This NCO very cleverly collected boulders and throwing them up advanced behind them. By the time he had reached the top, he had collected sufficient number of boulders to make cover for his machine gun. This done, he positioned his gun behind the cover and literally gave the enemy hell until they withdrew. He showed remarkable coolness, courage and determination.

The next morning on 15 Apr, the enemy tried to form up to rush the post. Naik SALVI

came under heavy auto¬matic and mortar fire. He fired back undaunted untilwounded himself, in the head. Completely disregarding his own safety he kept on firing until relieved by his num¬ber two. In fact, even after he was relieved he kept shout¬ing instructions to his number two until he had to be evacuated, still in his senses through sheer force of will.

This NCO showed remarkable determination and initiative. He completely disregarded

his personal safety. His act of utter selflessness and conspicuous gallantry saved the lives of many of his comrades. His was an act of extreme cold courage.

–0–

VIR CHAKRA

(6) No. 5428664 SEP PUNDALIK MAHAR

1ST BN THE MAHAR MG SEGT.

During attack on NAUSHERA on 6 Feb. 48, the MMG Post on picquet No. 7, commanded by No. 718 Nk KRISHNA SONAWANE was heavily attacked by overwhelming and superior numbers of the enemy. No. 4528664 Sep. PUNDLIK MAHAR was No. 1 of the


gun. The enemy advanced in mass formation from all directions and reached at a close range to this post. No. 4528664 Sep. PUNDLIK MAHAR opened up with his gun at point blank range and continued firing for about one and a half hour until he was wounded in the neck. The sustained and determined effort made by this sepoy in engaging the series of enemy waves at extremely and alarmingly close range to the post saved this vital position from falling into the hands of the raiders.

The skill, courage, coolness of mind, determination and devotion to duty displayed by this sepoy was of high order and was responsible for inflicting at least "FIVE HUNDRED" casualties on the enemy and saving the vital position. पहहलय बटयहलनच अहधकयरी िपरमयि होत:-

कमयाझडर ऑहफससग:-

१) लफटनाट कनगल एच. ज. आर. जकसन

१ ऑकटोबर १९४१ त १३ ऑकटोबर १९४४

२) ल. क. जी. एच. सटज,

१४ ऑकटोबर १९४४ त २४ ज ल १९४५

३) ल. क. ई. जॉनसन,

२५ ज ल १९४५ त १४ नो‍हबर १९४७

४) ल. क. कतार झसर,

१५ नो‍हबर १९४७ त २७ जयनवयरी १९५१

५) ल. क. क. एम. शहयि

२८ जयन. १९५१ त २१ ऑरसट १९५१

६) ल. क. कपर झसर,

२३ ऑरसट १९५१

स भियर मजर:-

१) स . म. हसन हददन १ ऑकटो. १९४१ त ऑर. १९४५

२) स . म. च कयम िसतहररखयन ऑ. १९४५ त सपट १९५०

(ऑननरी लफटनाट-मत)

३) स . म. बयपरयव पोवयर-जयन. १९५१

(The MAHAR MG REGIMENT, page 26).

पहहलय बटयहलनची इ रझनर का पनी १ जयनवयरी १९४२ लय उभयरणयत आली. त‍हय सहनकयाची

साखय स मयर ५०० होती. य का पनीतन ि सरी बटयहलन १ जन १९४२ लय हनमाि कली. य िोनही


बटयहलनसच जनम हिवस हनरहनरयळ असल तरी सोईसयठी तयाचय वयढहिवस िरवषी १ जयनवयरीलयच करणयत त अस.

ि सऱय बटयहलनमध लफटनाट मॉटगलमनस हय अहधकयरी कलयकयर होतय. तयन यच स मयरयस

महयर बटयहलनसयठी एक बज तयर कलय तय बजवर कोररयावचय हवजसताभ भरणयत आलय. (THE MAHAR MG REGIMENT, page 43)

जमशिपरचय लोखाड कयरखयनय, चयक हलय, चकरधरपर, चोबकसय, खररपर, आहि कटक

थील हवमयनतळ याच सारकषि करणयसयठी ि सऱय बटयहलनलय कयमटीहन १९ हडसबर १९४२ लय हलहवणयत आल. वळ पडलयस बरहमिशयात दध आघयडीवर हतलय पयठहवणयच ठरल होत, आहि तय हतन तय बटयहलनलय हशकषि हिलल होत. तयपरमयि य बटयहलनचय कयाही त कडयानी उकरल, इाफयल व भीषमपर थ व कयाहीनी, अकयब व बरहमिश मधील इतर भयर थ लढयईत भयर घतलय. (हकततय पय. ४३-४५) य हनरहनरयळय लढययात परयकरम कललय चयर महयर वीरयाची नयाव जयहीर करणयत आली:- १) १८६ सरन सोनवि (जखमी) २) ६४४६ हशपयई सापत हभस (रोळी लयरन कयमयस आलय) ३) जमयियर (नातर स भियर) रघ नयथ मोर (जखमी) आहि ४) नयईक सखयरयम चौर (जखमी) एहपरल १९४५ मध बटयहलन रयाची थ तळ िऊन रयहहलय, त ि सर महय दध सापपत. दधयात हवज हमळयलय महिन साचयलनयचय कयगकरम झहि सथयनयत करणयत आलय;त‍हय य बटयलहलनसचय िोन का पनयानी तयत भयर घोतलय होतय. (हकततय, पय. ४५).

इरयकमध हबघडललय पहरवसथतीलय तयबयत आिणयसयठी आहि तथील कयिय व शयाततय

रयखणयसयठी ि सऱय बटयहलनलय सपटबर १९४५ मध बसऱयलय नणयत आल. तथन बटयहलनलय क रमशहर थ तयगरीस निीवरन नणयत आल. बस अमन डपो, य क रम शहरयपयसन १७ मलयवर असललय, शयहहबय थ होतय. तथील शसतयरयरयतन चोर, शसत व कयडत स चोरन नत. आहि शसतयसतयानी भरन जयत असलल रकस, ल टीत असत. य चोरयानय िहशत बसल अस कयग स भियर (नातर स भियर मजर) बसवात बािसोड आहि तयाच िोन हशपयई य हतघयनी, शकडो अशय तऱहचय चोरयाचय टोळय व तयाच हलल यानय जीव धोकयत घयलन खतम कल. यबददल य हतघयाच तयाच अहधकयरी व सहकयरी यानी अहभनािन कल (हकततय. पय. ४६). फीलड मयशगल सरक लॉड आहचनलक यानी शयहहबयलय भट हिली व तथ महयर वीरयानी ज शौग रयजहवल तयबददल तयाच अहभनािन कल. य वीरयानी महयर जयतीच नयाव रयजहवल, अस तयानी उदगयर कयढल. महयर बटयहलननस झहिी लषकरयच परम ख घटक महिन रयहतील, असही त महियल, (हकततय पयन ४७).

ि सरी बटयहलन ऑकटोबर १९४६ मध झहि सथयनयत आली. हतचय तळ िौड थ ठवणयत आलय.

(हकततय). य बटयहलनलय िौडहन सयाडमन हकललयवर एहपरल १९४७ मध नणयत आल. जनमध बटयहलनन हॉकी चहपनहशपची ढयल झजकली. य हकललयत १५ ऑरसटलय जो (पहहलय) सवयतातर-हिन सयजरय करणयत आलय त‍हय तथील सहरमोहनल परडमध बटयहलनच महयर सहनक परडचय आघयडीवर होत (हकततय. पय. ४७). तद िशी म सलमयन आहि पठयि-रयनटोळय यानी कवटय भयरयात म सलमयनततरयानय ठयर करणयची चळवळ स र करन ध मयकळ मयजहवलय. त‍हय तथील भयरयत शयाततय व कयिय परसथयहपत करणयसयठी य बटयहलनलय तथ पयठहवणयत आल. ह कयम बटयहलनन अलपयवधीत शसवी रीतीन पयर पयडल. य अरयजक पहरवसथतीचय वळी अनक झहि हसतयानय म सलमयनयानी पळवन नल.


तीन पठयि एकय झहि तरिीलय बळजबरीन ओढन नत असतय ती तरिी “मलय वयचवय! मलय वयचवय!”असय मोठययािय आकरोश करीत होती. हतची ती वसथती पयहन बटयहलन मधील, १२७५ नयईक रोपयळ मोर यन तय तीन पठयियावर हललय करन तय तरिीलय सोडहवल, पि तय तीन पठयियाच जयतभयई धयऊन आल व नयईक रोपयळ मोर यजवर हललय करन तयलय ठयर कल. यबददल अशीही एक अफवय आह की रयषरी सवासवक आहि पोलीस यानीच मोरलय ठयर कल. कवययात शयाततय परसथयहपत ियलयनातर बटयहलनलय झहि सथयनयत पयठहवणयत आल. जय आररयडीन बटयहलन झहि सथयनयत परत आली तयच रयडीतन शकडो झहि क ट ाब, हनवाहसत महिन बटयहलनचय सारकषियखयली हिललीलय आिणयत आली. ही रयडी डरय‍हर व रयडग भलतयच हिशन नत आहत, ह लकषयत आलयनातर बटयहलनचय अहधकयऱयानी तयानय धमकी हिली की, असल चयळ त मही कलत तर त महयलय ठयर करणयात ईल, आहि तयाचयवर तीन-चयर सहनकयाचय पहयरय बसवन आररयडी हिललीलय आिणयत आली. (हकततय पय. ४८). बटयहलन हिललीत आली. त‍हय हतचय तळ लयल हकलयत पडलय. तथन हतच सहनक हिललीतील पहयडराज ज ममयमशीि आहि प रयिय हकललय थील भयरयत शयाततय परसथयहपत करणयसयठी रयिाहिवस कयम करीत होत. हहससयर हजलहययत (पाजयब) झहि -म सलमयनयाचय िारलीलय उत आलय त‍हया बटयहलनलय शयाततय परसथयहपत करणयसयठी तथ पयठहवणयत आल. ह कयग करीत असतय, एकय रक मधन एक सहनक त कडी महशनरनवर कपडय टयकन ि सऱय जयरी जयत असतय म सलमयनयाचय एकय जमयवयन तय रकवर लयठयय, तलवयरी व भयल घऊन हललय कलय, त‍हया धग खच न ितय तय सहनक त कडीचय म ख, स भियर बनसोड यन तय जमयवयलय िर रहय महिन ह कम हिलय, पि तो ह कम जमयवयन न मयनतय रकलय ररयडय घयतलय. लयरलीच स भियर बलसोड यन महशनरनमधन रोळय ियडणयचय आिश हिलय. रोळयाचय वषाव होतयच म सलमयनयाचय घोळकय पळन रलय. कयाही लोक रोळयानय बळी पडल. य परसारयवधयनयचय कयाबददल बनसोड यलय लषकरी बह मयन-हशफयरस पि-िणयत आल. (हकततय, पय. ४९) हहसयरमधील झहि व म सलमयन य एक लयख हनवाहसतयनय क दरयवर नणयच हबकट कयम य बटयहलनन बजयवल. य वळी बटयहलनच म ख जनरल महयरयज शरी. रयजदर झसहजी (डी. एस. ओ.) यानी य कयाची सत ती कली (हकततय पयन ४९.)

बटयहलनचय जवयनयानय हवशरयाती हमळयवी महिन बटयहलनलय हिललीस जयनवयरी १९४८ मध नणयत आल व हतचय तळ हनकोलसन बरयकीत ठवणयात आलय. परात जवयनयानय हवशरयाती हमळयली नयही. ३० जयनवयरी १९४८ श करवयरलय सयाकयळी महयतमय रयाधी याचय खन ियलय; आहि लरच बटयहलनचय जवयनयानय हिललीत, हठकहठकयिी, कयिय व स ‍वसथय रयखणयसयठी जयव लयरल, ख दद पातपरधयन पा. जवयहरलयल नहर व इतर मािी याचय सारकषियची जबयबियरी य महयर सहनकयावर सोपहवणयात आली. इागलाड, रयषरक लयातील िश आहि त कग सतयन याच ज रयजनहतक वकील हिललीत होत तयाच सारकषि करणयच कयम यच जवयनयावर सोपहवणयात आल. आहि य जवयनयानी ही सवग कयम इतकय ऊततम व शसवी रीतीनपयर पयडली की पातपरधयन पाहडत जवयहरलयल नहर, तयाची सत ती खयजरी बठकीतही कर लयरल. (हकततय).

पवग पाजयबचय सीमवर पयहकसतयनकडन ज ल १९४८ मध बऱयच वळय हलल करणयात आल. त‍हया

य पहरवसथतीलय तोड िणयसयठी य बटयहलनलय जयलािरलय नणयात आल. य सीमयभयरयच सारकषि हडसबर १९४८ पत कलयनातर बटयहलनची जमम व कयहशमर भयरयत जररी भयस लयरली, त‍हया हडसबरच कयही हिवस बटयहलनलय होहशयपर थ जमम व कयहशमरचय रिकषियलय उप कत अस हशकषि घयव लयरल व तय नातर हतलय तय रिकषियकड फबर वयरी १९४९ मध नणयत आल. बटयहलनचय


त कडय िहकषित सयाब त प ाच व उततरस उरी, हटठवळ, र रि आहि लह य सीमयभयरयात शिानय तोड िणयसयठी हवभयरणयात आलय. ह कयग बटयहलनन उततम रीतीन कल आहि पवीपरमयिच नयावलौकीक कमयहवलय. बटयहलनलय जमम कयहशमर थन १ जयनवयरी १९५१ लय भयरतयत नणयात आल. हतचय तळ हसमलयतील ियरशयई य डोररयळ परिशयात पडलय. तथ लषकरी हशकषि, कवयती आहि खळ यमध बटयहलनन थोडय वळ घयलहवलय. पवग पाजयबचय सीमवर पयहकसतयनी आकरमि वळोवळी होऊ लयरलयम ळ हतकड सीमयसारकषियसयठी बटयहलनलय ज ल १९५१ चय ि सऱय आठवडयात नणयत आल. अनक अडचिीनय आहि साकटयानय तोड ित व हयलअपषटय सहन करीत बटयहलनन सीमवरील पयहकसतयनी हलल बाि पयडल. य लढयईनातर बटयहलनलय १ म १९५२ मध अाबयलय थ नणयात आल. य का पनीच सनयपती, लफटनाट कनगल ‍ही. बी. जयधव ह ऑरसट १९४१ त म १९५२ पत होत. तयनातर अाबयलय थन तयाची बिली आमी हडकवटगलय (हिलली) ियली. त‍हया बटयहलनच सनयपतीपि लफटनाट कनगल क. एम. शहयि यानय िणयात आल. ल. क. ‍ही. बी. जयधव ह महयर समयजयच होत. (हकततय पय. ४९-५१).

हिवयळी कवयत व चािीरड थील हफलम फयरीर यात बटयहलनन आपल नप ण ियखहवल

(ऑकटोबर, नो‍हबर १९५२). हडसबर १९५२ मध सरसनयपहत जनरल क. एम. करीअपपय ओ. वी. ई. ह सवयहनवतत ियल. त‍हया तयाचय सनमयनयथग जी परड ियली तीत य बटयहलनलय घतल रल. तय परडमध हशसतबदध व आकषगक पदधतीन कवयईत करियरी ही बटयहलन अगरसर ठरली. ज. कहरअपपयानी तयचयबददल रौरवोदगयर कयढल, त तय बटयहलनचय सनयपतीस कळहवणयात आल. २६ जयनवयरी १९५३ लय ‘हरपवबलक सरमोहनक’ परड हिललीत ियली, त‍हया हतत बटयहलनचय एकय का पनीन भयर घतलय. तय का पनीन सवग परडमध परथम करमयाक हमळहवलय. य बटयहलनच आिशग हशसतबदध आ ष इतर बटयहलनचय अहधकयरी लोकयानय पहयवयस हमळयव महिन ॲडहमहनसरटर कमयाडर, हिलली, यानी तय अहधकयरी लोकयानय बटयहलनचय छयविीत नल. य सवग लोकयानी बटयहलन मधील महयर जवयनयाचय हशसतबदध जीवनयबददल आहि लषकरी जीवनयातील हचवटपियबददल खप कौत क कल. (‘51. In Dec. 52, the Bn took part in a 4 Div...ceremonial parade to bid farewell to the outgoing C –in C. Gen. K. M. KARIAPPA, OBE. The Bn contingent was the best and the smartest in the March-past and C-M-C, while taking the salute, made, a remark to that effect, to the GOC 4 Div. The staff conveyed the appreciation and pleasure of GOC, On producing the smartest contingent on parade

52.In Jan. 53, Bn sent a Coy to take part in the Republic Day ceremonial parade at DELHI. During their stay in Delhi, the Coy excelled in line discipline. The Adm. Comdt DELHI was so pleased that he took the representa¬tives of all other units to our unit lines to show them the model of the layout.

53.The Coys at this time were taking part in the Bde trg exercise and they acquainted

themselves well in all exer¬cises. All Commanders were full of praise for the way the men conducted themselves. One Bde comdr, who had the reputation of demanding the most exacting toughness from his troops, remarked in a conference that the MAHARS were the toughest troops under his command the training of last year had paid rich dividends. (The


MAHAR MG REGIMENT, pages 52-53). ७ जन १९४३ लय य बटयहलनलय ि सऱयािय जमम व कयहशमर रिकषियत नणयात आल (हकततय. पय. ५३)

ि सऱय बटयहलनमधील अहधकयरी खयलील परमयि होत.

कमयाझडर ऑहफससग

१) लफटनाट कनगल ज. डबल क. हकरवयन

२ जयन. १९४३ त ३ जयन. १९४७.

२) ल. क. जी. एच. नश,ओ. बी. ई.

४ जयन. १९४७ त १३ एहपरल १९४७.

३) ल. क. अजमीर सीर,१४ एहपरल १९४७ त २७ ज ल १९४९.

४) ल. क. ‍ही. बी. जयधव,३० ज ल १९४९ त २० म १९५२.

५) ल. क. क. एम. शहयि,२१ म १९५२.

स भियर मजसग

१) स . म. भोलयजी रयाजि,१ जन १९४२ त ३१ ऑकटो. १९४३.

२) स . म. आपपय लयलखयन जयन. १९४४ त जयन. १९४८.

३) स . म. (ऑनररी लफटनाट) शरीमत हवशवयसरयव एम. सी. जयन. १९५१.

हतसरी बटयहलन नौशरय थ १ नो‍हबर १९४३ लय उभयरणयत आली. तथील सीमयरकषियाच कयग

हतलय िणयात आल. फबर वयरी १९४४ मध बटयहलनलय नौशरय थन हरसलपर थ नणयत आल. जनमध प नः हतलय नौशरलय नणयत आल. तयनातर कयाही हिवसयानी हतलय मयलकि थ नणयत आल व परत नौशरलय हतलय आिल. नातर तीलय सिमयन हकललयवर नऊन ठवल. ही सवग हठकयि बफग म परिशयत होती. तथील हशसतबदध रहयिी आहि कयग यम ळ य बटयहलनमधील जवयनयाची शहरर पोलयिी बनली. (हकततय पय. ५५).

नो‍हबर १९४६ मध बटयहलनलय प णयत नणयत आल. तथ महशनरनच हशकषि घतलयनातर

बटयहलनच लढणयच सयमरथग वयढल. महशनरन चयलहवणयात ही बटयहलन इतकी तरबज ियली की, ती बटयहलन फकत चयर वषाची असतयाही हतलय इरल डी आ ‍ही- “फोथग इाहडन डी वय व‍ह”य हवशवहवखयत लषकरी पथकयात सनमयनयन घणयत आल. एवढय अलपकयलयात एवढय मोठय मयन हमळहवियरी ही बटयहलन भयरतयत अहदवती हो! (हकततय. पयन. ५६).

म १९४७ मध रयजकी प ढयऱयानय कलपनय आली की, भयरतयत हहनि म सलमयन िार उद भवतील व

तयाच जयसत परमयि पाजयब-हिलली कडील भयरयात रयहील, महिन तय िारलीनय पयबाि घयल शकियरी लषकरी पलटि य भयरयात ठवि जररीच आह. य कयमयसयहठ हतसऱय बटयहलनची हनवड करणयत आली, आहि प णयहन तय बटयहलनलय जयलािरलय नणयात आल. िारलीनय कहययत ठवि आहि भयकरय नयनरल धरियसयठी, कोठययवधी रपयाची मयलमततय जी तय धरियचय चोहोबयजलय ठवणयात आली होती हतच रकषि करि; ही कयम य बटयहलनन उतकषट रीतीन पयर पयडली.ऑरसट १९४७ मध होहशयरपरचय


भयरयात िारलीनय उत आलय, य िारलीनय ठचन कयढि व शयाततय परसथयहपत करि ह अहधकयऱयानय अशक कोटीतील वयट लयरल. य कयमयसयठी य बटयहलनची ोजनय करणयत आली; त‍हया तीन हिवस इतकय पयऊस पडलय की होहशयरपरची िळिवळियाची सवग सयधन हवसकळीत ियली. बटयहलनचय जवयनयाची खयादययवर शसतयससत व ियररोळय घऊन खडयपयडयतन पियिय कली, व तथील लोकयात लषकरी िहशत हनमाि कली. म कहरन, स िय इहलयनय, उनय, नयनरल, आनािपर, रडशाकर, महयलपर नयर नयनरल, नाियचौर, नािय वरर हठकयिी त कडयाचय तळ ठऊन, जवयनयानी िार आटोकयत आिल आहि म सलमयन क ट ाबयानय आिन हनवाहसत कनदर उभयरली. य कनदरयतील स मयर तीन लयख म सलमयन (हसत, प रष, म ल) यानय बटयहलनन परथम पयहकसतयनचयसीमवर स रहकषतपि पोहोचहवल. (हकततय पय. ५६-५७) १६ ऑरसट त १८ सपटबर १९४७ चय कयळयत ह कयग बटयहलनन कल. पि तयनातर िारली सवगच हठकयिी उफयळलय; आहि ह कयम फयरच अवघड व धोकयच होऊन बसल. अशय पहरवसथतीत बटयहलनलय रयिाहिवस परवयस करन म सलमयन क ट ाबयानय आपलय सारकषियखयली घि, हनवाहसत म सलमयनयाचय छयविीत नऊन सोडि व नातर जयानय पयहकसतयनयत जयणयची इचछय होती तयानय हसमवर नऊन सोडि, ही कयम बटयहलनन १९ सपटबर त १८ ऑकटयबर १९४७ चय कयळयत कली. य कयळयत बटयहलनन पयाच लयखयपकषय जयसत म सलमयनयानय पयहकसतयनकड नल. म लतयन मियफररड आहि डरय रयिीखयन य पाजयबमधील हजलहययतन स मयर तीन लयख म सलमयनतर लोकयानय जवयनयानी सयत आठवडयात म सलमयनयाचय तयवडीतन सोडवन आिल. आहि हनवाहसतयाचय िहयबयरय क दरयत नऊन ठवल. ही क दर बटयहलनचय सारकषियखयली चयल करणयत आली. (हकततय पय. ५६-६१).

हतसऱय बटयहलनन झहि व म सलमयन क ट ाबयानय स रहकषतपि हनवाहसत क दरयवर नऊन पोहोचहवल,

आहि क दरयाच सारकषि कल, यबददल जवयनयानी ज कषट घतल व जी कतग‍हनषठय ियखहवली, तयबददल हबररडीर मोहमि म हनयर हतरयनय कमयाडाड िोब हबररड, म लतयन यानी बटयहलन परम ख ल. कनगल हहरझसर यानय पि पयठवन जवयनयाचय रौरव कलय. “TO……… “3rd Mahar Regiment was placed at the disposal of this H.Q to help in evacuation of non-Muslims from the civil districts Multan, Muzaffargarh and DERA GHAZI KHAN. They were unfortunate in arriving in this area at the time when the Muslim public as well as the civil authorities had a very little faith left in the troops from the dominion of India. The atmosphere then prevail¬ing was full of mistrust and suspicion. 'However, Lt. Col. HARI SING, his officers and men set themselves to the task of restoring confidence among the Muslims which they soon achieved.

Inspie of continuous hard work without any break for weeks they kept smiling faces and carried out their duties extremely well. Except one or two very minor incidents they managed to avoid any friction or unpleasantness with Muslim public and they soon gained confidence of all those with whom they were brought in contact. Lt. Col. HARI SINGH and his men left no stone unturned in performingtheir arduous and unpleasant duty as smoothly and quietly as it was possible for any troops to achieve. I very much appreciate their work and cooperation they extended to me, my staff and the civil authorities. This Bn is well commanded and should do well in whatever sphere they may be called upon to function." (The Mahar MG Regi¬ment p. 62-63).


मजर जनरल (नातर ल. जनरल) क. एस. हमथयय डी. एस. ओ. जी. ओ. सी., चौथी पयिळ हडव‍हजन, यानी ल. कनगल हहरझसर यानय पि पयठवन हतसऱय बटयहलनन झहि -म सलमयनयानय ज सारकषि हिल. तयबददल जवयनयाचय रौरव कलय. (“25… I have received a letter from the commandant ZHOB Bole, MULTAN, telling me how well you and your men have carried out their task in that area. You had very much difficult task working far away from your Base, underwent great strain and I congratulate you and your Bn on a hard job well done. Earlier your Bn did excellent work in HOSHIARPUR district of which I have personal knowledge. Will you please tell your officers and men how proud I am in having them under my command and I will take the first opportunity of thanking them personally.” (Ibid, page 63).

हतसऱय बटयहलनन हडसबर १९४७ चय कयळयपत हनवाहसतयानय स रहकषत हठकयिी नणयच कयग शसवीपि कल. तयनातर बटयहलनलय र रियसपरलय नणयत आल. पठयिकोट, डरयबयबय नयनक आहि अमतसर य सीमय भयरयतील खडयतील लोकयानय सारकषि िऊन तयाचयत हवशवयस हनमाि करणयच कयग बटयहलनकड िणयत आल. य हवसतीिग कषियत, थोडय जवयनयानी पियिय करन खडयतील लोकयानय आपल जीहवत व कोटकयफीलय स रहकषत रयहहल अस वयतयवरि हनमाि करन लोकयानय िररोजच उिरहनवाहयच कयगकरम पयर पयडणयस उतसयह हिलय. ह कयग ही बटयहलन आठ महहन करीत होती. नातर १२ फबर वयरी १९४८ लय हतलय बटयलय (हज. र रियसपर) थ नल. तयनातर कसौली (हसमलय हहलस) थ नल. य िोनही बटयहलनन महशनरनचय फयझररची खप महनत घतली. १५ ऑरसट १९४८ लय सवयतातर हिन मोठयय थयटयन सीमलयलय सयजरय ियलय. त‍हया ‘सरमोहनम परड’ सयठी, कसौलीहन य बटयहलनलय हसमलयस नल. तय परडमध जवयनयानी आपलय लषकरी वहशषययच ज मनोहरी परिशगन कल त पयहन सवग लषकरी अहधकयरी व परकषक अहधकयरी व परकषक आशचान थकक ियल. पवग पाजयबच रयजपयल शरी. चािलयल हिविी यानी ज भयषि कल तयात हतसऱय बटयहलनचय जवयनयाबददल अतात रौरवपर उद रयर कयढल. त अस– (“It has given me immense pleasure to inspect this parade on the auspicious occasion of the first anniversary of our Independence. Your smart turn-out and excellent bearing have most impressive and I congratulate you all on a perfect display, officers and men of the Mahar Regiment, yours is a very young Bn. hardly 5 years old, but you have: received first class training during the war and own the highest praise from top ranking military officers. It was only in the fitness of things that your Regiment was accorded the honour of being a Machine Gun Bn of the 4th Inf. Div. Last year you were engaged on internal defence duty in HOSHIARPUR and later on in evacuating our Hindu Sikh brethren and sisters for the WEST PUNJAB under the distinguished command of Lt. Col. HARI SING, whom I have had a pleasure of knowing for over two years and, who, if I may venture to say, so, possesses all the qualities that a first class officer and leader of men should have. We in the EAST PUNJAB, will always remember with gratitude your most valuable services to us in our hour of need and distress. You are now soldiers of free INDIA and on your devolves primarily the duty of safe¬guarding our independence. I am sure that, should an occasion arise, you will give a worthy account of yourselves. You are a part of us, our kith and kin and we are immen¬sely


proud of you.” (The Mahar MG Regiment, pages 64-65. Address of Sir CHANDULAL TRIVEDI, Governor of East Punjab, to 3rd Mahar MG Battalion, on 26-1-1948 Indepen¬dence (Republic) Day Celebration Day at Simla, when the Bn. led Ceremonial parade).

य रौरवपर भयषियचय आश असय की, हतसऱय बटयहलनन कवळ आपलय पयाच वषाचय लषकरी जीवनयत इतकय जोस भरलय की ज नय बटयहलनलय व अहधकयऱयानय य परयकरमयबददल सयिर कौत क वयटत आह. य बटयहलनन पवगपाजयबच ज बह मोल कयग कल आह तयबददल पवगपाजयबच लोक त महय जवयनयाच ऋियाहकत ियलल आहत आहि त जवयनयाची कतजञतन सिव आठवि कयढत रहयतील. आमही त मच व त मही आमच (आपि सयर एक) आहोत. हय आपलय रकतयचय साबाध आमही कधीही हवसरियर नयही. भयरतयचय सवयतातरयच रकषि करि ह कयग-सवताि भयरतयच सहनक महिन त मचय हयती आह, व त त मही उतकषट रीतीन शसवी करयलच करयल, अस आमहयस वयटत.

१५ ऑरसट १९४८ चय ‘सरमोहनल परड’नातर हतसऱय महयर बटयहलनची ‘ए’ का पनी ५ इनफा री हबररडबरोबर क. ‍ही. रयव याचय नततवयखयली कयहशमरचय रियारियात महयर जवयनयानी लढणयची शथग कली व शिलय मयर हटहवल. यबददल मजर जनरल आतमयझसर यानी महयर जवयनयाची, छयविीमध वहयवय कली. प ाचचय भयरयतील लढयईत तर महयर जवयनयानी शिानय भईसपयट कल. य समरभमीतील हनरहनरयळय भयरयात लढलयनातर ‘ए’ का पनीलय जमम व कयहशमरमधन हलहवणयत आल, व हतलय अाबयलयलय नणयत आल. तथ हतसऱय बटयहलनलय, ही का पनी २२ म १९४९ लय हमळयली य ‘ए’ का पनीतील ४५३२६७९ नयईक रयमय करपकयाड आहि ४५३१९७२ हवयलियर सियहशव धयडर यानी वहकतक जी शौाची कत समरयारियत कली तयबददल तयाचय, अहवयलयत अहधकयऱयन परयम खयन उललख कलय. (हकततय पय. ६५-६६)

हतसरी महयर बटयहलन अाबयलय थ १९४९ सयली वषगभर रयहहली. तय कयळयत हतन फयझरर, परड व खळ महनत घतली व आपली सवारीि तयकि वयढहवली. (हकततय पय. ६६).

अाबयलय थ महयर रहजमटचय सवग बटयहलनस एहपरल १९५० चय स रवयतीस एक हठकयिी जमय ियलय. तयानी आपल पहहल कौट ाहबक सामलन तय. ३, ४, व ५ एहपरललय सयजर कल. इतर बटयहलनस व याचयत खळयच सयमन ियाल. तयात य महयर बटयहलनसनी तीन बहकषस हमळहवली आहि चवमपन बटयहलन शीलड हमळहवल. हतसऱय महयर बटयहलनन २५ ज ल १९५० लय, भयरतयच सरसनयपती क. एम. करीअपपय,ओ. बी. ई. यानय ऑहफससग मसमध रयिौ खयनय हिलय. य खयनयची उततम ‍वसथय कलयबददल, सरसनयपतीनी ि सर हिवशी सवाच आभयर मयनियर पि पयठहवल. (हकततय पय. ६७)

हतसऱय बटयहलनन जमम कयहशमरमध जयव, असय ह कम ४ म १९५१ लय कयढणयत आलय. बटयहलनन ११ मलय अाबयलय सोडल व ती १६ मलय जममलय आली. बटयहलनचय सवग त कडय जमम व कयहशमर य समरभमीचय हनरहनरयळय भयरयत पयठहवणयत आलय. (हकततय)

अनातनयर य कयहशमरचय एकय शहरयत २५-४ १९५२ लय रयिी ११-३० वयजतय आर लयरली. आरीन आपल उगर सवरप धयरि करन घर व ि कयन भसमसयत करणयचय सपयटय लयवलय. आर आटोकयत णयच हचनह हिसनय. जवळच महयर बटयहलनचय तळ होतय. तयाचय अहधकयऱयन महयर


बटयहलनसचय सहनकयानय आर हविहवणयस नयररीकयानय मित करणयस पयठहवल, तय जवयनयानी रयिौ अडीच वयजपत परतनयाची हशकसत करन आर हविहवली आहि बरचस होियर न कसयन वयचहवल. आरीत ५० लकषयाच न कसयन ियल होत पि आिखीन होियर न कसयनजवयनयाचय परतनयनी टळल महिन नयररीकयानी तयाच कतजञयपवगक हयरमिक आभयर मयनल. जमम कयहशमरच महसल मािी हमिा मोहमि अजजल बर यानी आरीतन जवयनयानी ज ज वयचहवल होत त परतकष जयऊन पयहहल आहि तयानी ऑहफसरलय हलहन कळहवल की, महयर जवयनयानी फयर मोठी जनसवय कली, तयबददल तयानय धनवयि, (हकततय, पय. ६७-६८)

महयर रहजमटचय १० ‍य वयढहिवसयचय समयराभ सयरर थ करणयत आलय. रहजमटच कनगल कमयाडर मजर जनरल एस. पी. पी. थोरयत यानय रहजमट, समयराभयच वळी सलयमी ित आहोत असय फोटो ११-१०-५१ चय ‘टयईमस’मध परहसदध ियलय होतय. फोटोचय वर MAHAR REGIMENT’S BIRTH-DAY”य मथळयखयली Major General S. P. P. Thorat Colonel — Commandant of Mahar Regiment, one of the youngest regiment, in the Indian Army, taking the salute at the Regiments tenth Birth-day parade held at Sagar recently. Men of this Regiment have own five Vir-Chakras and one Mahavir-Chakra, during the Kashmir Operation (The Times of India, 11-10-1951).

महयर रहजमटची मयहहती िियरय लख टयईमसचय २६-१०-५२ (रहववयर) चय अाकयत परहसदध कलय होतय. महयर लोकयाची थोडी ऐहतहयहसक मयहहती िऊन कयहशमरचय रियारियत महयर जवयनयानी कसय अत ल परयकरम कलय यबददलची अलपशी मयहहती य लखयत पहयवयस हमळत. हय लख मी खयली ित आह. २५ त २८ ऑकटोबर १९५२ लय रहजमटच ज ि सर कौट ाहबक सामलन भरल तय परसारयलय धरन हय लख परहसदध कलय होतय.

“MAHAR REGIMENT REUNION” A Regiment of Heroic Exploits

The Mahar (Machine-Gun) Regiment which is on of the youngest regiment in our

Army is celebrating its second Reunion at the Regiment Centre in Saugar. The Reunion will be attended by a large number of ex-servicemen and number of

retired and serving officers including Maj.-Gen. S.P.P. Thorat, D.S.O. Chief of the General staff, who is also the Colonel Commandant of the Regimeht. The Battalion Commanders' Annual Conference will also be held during the Reunion.

The Mahars are the descendants of the original inhabitants of the Deccan. They are

war-like people and from ancient times have been famed for their skill at arms. In defeated and drove out the Aryan followers of the sage Parasuram, who had settled in North Kanara.


BEGAN AS FARMERS

In early days, their main occupation was farming the forest land on a small scale and hunting wild game. Gradually, they were absorbed into the population though on a some what lower social level. Today in the Maratta country the Mahar live happily side by side with the rest. Noted for their trust worthiness, they have, for a long time, been employed in protective duties in the villages of the Deccan.

When the British East Indian Company spread its authority over the Deccan, the old

Bombay Army was com¬posed chiefly of Mahrattas and Mahars or as they were then called Parwaries. The 102 Grenadiers, then the 1st Regi¬ment of the Bombay Native Infantry were largely Mahars.

On January 1, 1818 this Battalion with some 300 irregu¬lar troops and 24 Europeans

from the Madras Artillery fought a most memorable battle at Koregaon against 20,000 Peshwa troops led by the renowned Bajirao Peshwa. The 102 Grenadiers joined battle after a long forced march. Although tried and short of provisions, they gave battle to a large and fresh force and it was entirely due to their courage and bravery that they defeated the large Peshwa force. The battle took place south of the river Bhima opposite Koregaon, about 16 miles north-east of Poona and is commemorated by a war memorial bearing the names of the fallen Mahar Heroes and their officers.

HARDY AND BRAVE

In the Ratnagiri Gazetteer of 1919 it is stated that 2,180 Mahars from Ratnagiri District were on the hardy roll and that they were ‘obedient, hardy and brave soldiers.

During World War I, the Mahars entered the army in thousands mainly in labour units.

In January, 1917, Army Headquarters raised two special companies of Mahars forduty at Secunderabad and Madras. In July in the same yeas 111 Mahar were raised and did duty on the North-West Frontier and at Aden. At the end of the World War I however, this unit had to be disbanded in the general demobilisation.

At the out-break of World-War II, the Mahars appealed for a special unit to be raised

for them. In 1940, two Ambulance Units consisting of Mahars were raised and in 1941, the Mahar Regiment came into existence. The first battalion of the Mahar Regiment was raised in Belgaum in October, 1941, followed by two more battalions which were raised at Kamptee and Nowshera.


MACHINE GUNNERS

A training company which later developed into the Mahar Regimental Centre was raised on October 1, 1942. The Mahar Regiment which was hitherto an Infantry Regi¬ment was converted into a Medium Machine — Gun Regi¬ment on October 1, 1946, and occupies that unique position even today.

During the emergency which followed Partition, a battalion of the Mahar Regiment did

splendid work both in suppressing lawlessness and in the evacuation of both the Muslims and non-Muslim communities from danger areas. For their devotion to duty and impartiality during these troubled times they earned the praise not only from the Government but also from the entire population where they worked.

HEROISM IN KASHMIR

In the Kashmir War in December, 1947 a battalion of the Mahar Regiment earned undying fame by its bravery and devotion to duty. The part which this battalion played in the battle of Jhangar will be written in the golden letters in the history of the Indian Army.

On December 24, 1947, enemy numbering between four to six thousand attacked our

petitions near Jhangar, the attack being premeded by heavy mortar and small armsfire. It looked as if nothing could stop the onslaught of the tribesmen but the Mahars held their posts with matchless courage. In the hundreds of tribesmen were moved down by the devastating fire of the Mahar Machine-gunners who, when their ammunition was exhausted, fought the enemy in a hand-to-hand battle.

The bravery of this Battalion was recognised by the award of one Maha-Vir-Chakra

and five Vir Chakras to its man and this was accompanied by a letter which read: a most important part in turning the tide of the battle at a critical moment.

KEEN SPORTSMAN

Being a war-like people, the Mahars are keen sportsman. They like rough games like wresling and tug-of-war. Delightful folk-dances dating back to ancient times are even today common among the Mahars and they continue to practice this art in their units. Some time ago, the staff and students of the staff-college, Wellingdon, wish to give a present to a selected unit as a gesture of their appreciation of its excellent work during the Kashmir operations. Thus unique privilege was given to a battalion of the Mahar Regiment. The Staff-


College sent an individual gift to each men. Their matchless courage and devotion to duty played “Dear Comrade,

We greatly value your heroism and services during the Kashmir campaign. Our good

wishes for your quick success are always with you. Please accept this small gift from us.”(The Times of India, Sunday 26।10।52).

ि सऱय कौट ाहबक सामलनयचय परसारी ज खळयच सयमन ियल तयत फ टबॉल रससी-खच (टर-

ऑफ-वयर) व क सतय ह परम ख खळ होत. य खळयत हतसऱय बटयहलनमधील महयर जवयनयानी ज हमळहवल. हतसऱय बटयहलनलय ‘चवमपन बटयहलन’ ह नयाव िणयत आल. (हकततय, पय. ६८)

एक अहधकयरी व िोन महशनरन त कडय ह बरयकपरलय २१-९-१९५३ लय पोहोचतील अशय बतयन

पयठवन दयय, असय तयबडतोबीचय ह कम हतसऱय बटयहलनचय अहधकयऱयानय १८ सपटबरलय हमळयलय. बरयकपरहन कोहरयचय रिकषियवर ज झहिी लषकर पयठहवणयच ठरल होत, तयत हतसऱय बटयहलन मधील एक अहधकयरी व िोन त कडय याचय समयवश करयवयचय होतय. िोन त कडय व एक अहधकयरी याची हनवड, तयाची शयहररीक तपयसिी आहि इतर सोपसकयर तयबडतोब करन क. क. एस. बकषी याचय नततवयखयली िोन त कडय (७५ जवयन) अाबयलय छयविीतन २० सपटबरलय रवयनय करणयत आलय. २५-९-१९५३ लय य त कडय कलकततयचय डमडमहवमयनतळयवरन कोहरयकड रलय. भयरतयतन जवयन व अहधकयरी हमळन ५७५ लोक, ५ अमहरकन लषकरी, ‘गलोबमयसटसग’हवमयनयानी कोहरयत नणयात आल. कोहरयत जनरल ऑहफसर कमयाझडर, कसटोहडन फोसग, १) मजर जनरल. एस. पी. पी. थोरयत,डी. एस. ओ. ह झहिी लषकरयत परम ख अहधकयरी होत. त िोन त कडयानय भटणयस आल, आहि तय त कडयानय हबररहडर रयजिरहसरपटल याचय नततवयखयली कयावनवत कल. हनरलषकरी भयरयात शिनय न ऊ िि, दध कदययानय छयविीत आिि व तयाचयवर पहयरय करि आहि परसारोपयत दधयत भयर घि, ही कयम महयर

जवयनयानय िणयात आली. १ नो‍हबर १९५३ लय महयर जवयनयानी आपलय बटयहलनचय िहयवय वयढहिवस सयजरय कलय त‍हय महयर रहजमटच कनगल, मजर जनरल स. पी. पी. थोरयत हड. एस. ओ. आहि िोन अहधकयरी हबररहडर र रबकषझसर,डप टी कमयाडर, कसटोहडन कोसग आहि लफटनाट कनगल जी. क. करािीकर, ए. ए. अड क, एम. जी. एच. क, सी. एफ. १,ह समयराभयस उपवसथत होत. कोहरयातील सवगसवी परहतकल असललय वयतयवरियात आपि भयरतीयानी शयाततय परसथयहपत करणयच कयग हयतयत घतलल आह आहि त आपि, शसवी करि, ह आपल कतग‍ आह, आहि त मही महयर जवयन य कतग‍यत आघयडीवर रहयल अशी मी अपकषय करतो, अशय आशयच भयषि शरी. थोरयतयानी कल. (हकततय पयन ६९-७०)

झहिी सहनकयाची जथ (कोहरयात) छयविी होती तय भयरयलय ‘झहि नरर’ ह नयाव िणयत आल होत.

तथनच झहिी जवयनयाचय कयगकरमयच ह कम बयहर पडत असत यवळी कयाही परसार इतक सफोटक होत की तयतन झहिी जवयन कस हनभयवन हनघतील, यबददल अहधकयऱयानय कयळजी लयरली होती. तीन परसार तर हवशष महततवयच होत. एक परसार दध कदययाचय छयविीवर महयर जवयन पहयरय करीत असतय एकय कदययन ि सऱय कदययचय खन कलय व तयच शव तयन छयविीतच प रल. य र नहरयरयलय शोधन कयढि व तयलय सजय िि करमपरयपत होत. य छयविीत हजयरो किी होत. तयाचयवर १७५ महयर जवयनयानय पहयरय करयवय लयर. तयाचय पहयरय चयल असतय हय खन ियलय महिन र नहरयर शोधन कयढि ही जबयबियरीही तयाचीच होती. तयाचय अहधकयऱयान वहरषटयकडन ह कम हमळहवलय की एखयिय किी हललय करीत आह अरर पळन


जयत आह अस अाियजयन समजल की जवयनयानी तयाचयवर रोळय ियडय‍यत. मर तयात किी मलय तरी तयबददल जवयनयानय जबयबियर धरल जयियर नयही. महयर जवयनयानी तो ह कम सवग कदययानय वयचन ियखहवलय आहि खनी किी शोधन कयढणयसयठी सवग कदययानय एक-एकट अहधकयऱयप ढ ऊन तयाचय परशनयानय उततर दययवीत व कोिी पळन जयणयचय परतन कलयच, तर तयलय ठयर करणयात ईल अस सपषटपि सयाहरतल. कदययाची एक, एक नयव प कयरतयच त किी आपलय ताबतन बयहर ऊन अहधकयऱयचयप ढ जबयनी ित. असय हय करम चयल असतय एक किी छयविीतन पळन जयणयसयठी धयवलय, त‍हय एकय महयर जवयनयन तयलय एकयच रोळीत खयली लोळहवल. हयच र नहरयर किी होतय. चअरमन एन. एन. आर. सी,ल. जनरल क. एस हथमयय, हड. एस. ओ. यानी कपटन बकषीनय पि पयठवन, य ख नयलय शोधन कयढणयचय सयहसी कतयबददल जवयन व अहधकयरी याच अहभनािन कल. (I was impressed by the manner in which all ranks con¬ducted themselves during the operation for identification parade. The explosive situation was handled very well indeed. Please convey appreciation to all ranks who participated in the operation." —The Mahar MG Regiment, page 71).

ि सरय परसार १८-१-१९५३ चय, य वळीही स भियर सी. क. खाडयर आहि वीस महयर जवयन यानी दध कदययानय अशयच र नहययबददल जयब हवचयरल व र नहरयर शोधन कयढल. हतसरय परसार २०-१०-१९५४ चय

बयवीस हजयर दध-किी नोचय लषकरी अहधकयऱयाकड नऊन पोहोचहवि, ह कयम जवयनयानी १८॥ तयस खपन शसवी रीतीन पयर पयडल. य कयात कदययनय रडबड करणयस जवयनयानी वयव हिलय नयही. ह कयम अतात चोख रीतीन बजयवलयबददल जी. ओ. सी. न आभयर परिशगनयचय ह कम नररमध परहसदध कलय. (I wish to thank each one of you for the magnificent manner in which you worked and behaved throughout this operation. Anyone who has taken part in a mammoth operation of this magnitude can justifiably take pride that he too had contributed to its success. I am confident that as a result of the important, humane and just treatment which you constantly gave to the P.W., they will remember you with gratitude. I shall remember their loud and prolonged cheers of “Sai nara” (Good Bye) as they shook warmly by the hands while crossing the limits of HIND NAGAR. In the end I thank you again for the magnificent work you have done to date. JAI HIND”. (The Mahar MG Regi¬ment, pages 71-72; GOC's order, dated 20-1-54, congratulatingtwo platoons of 3rd Mahar Battalion, for handing over 22,000 non-repatriated prisoners of War in Korea to the U.N. Command in Korea in the most disciplined manner which evoked praises from other military officers also in Korea).

“I would like to take this opportunity to express my heart-felt joy for the operation which you, your JCOs and men have extended to all ranks of this Battalion during your associations with us in KOREA.

महयर जवयनयानी य दधकदययानय इतकय परमयन वयरहवल होत की, ज‍हय तयानय ‘झहिनररयतन’

जवयनयानी नोचय लषकरी अहधकयऱयाचय तयबयत हिल जयत असतया ‘बर तो, नमसकयर आमचय’ अस महिन आपली कतजञतय तय कदययानी महयर जवयनयानय ियखहवली. (हकततय पय. ७०-७३)


कोहरयतील कयरहररी सापवन महयर जवयन, ‘एस. एस. कपटन हॉबसन’ य हबरहटश बोटीन १६-२- १९५४ लय भयरतयत परत ियस हनघयल. इतर भयरती जवयन ि सऱय चयर बोटीतन हनघयल.

हारकार, झसरयपर य मयरान बोटी आलय तय िोनही हठकयिी तथील भयरतीयानी, जवयनयानय मवय हमठयई व फळ, बोटीवर जयऊन वयटली व तयाच अहभनािन कल. मलययतील भयरती वकील शरी. रोपयळ मनन व तयाचय पतनीन जवयनयानय भटन तयाच अहभनािन कल व फळ व हमठयई याचय तयानय अलपोपहयर हिलय. झसरयपरहन हनघयलली बोट मदरयसलय ५-३-१९५४ लय सकयळी पोहोचली, तथ जवयनयाच सवयरत करणयसयठी मदरयसच म खमािी शरी. रयजरोपयलयचयरी, मदरयस एहरयच जी ओ सी, मजर जनरल सी. ज. कोटोच आहि परिशी वकील व मदरयसच परम ख नयरहरक ह सवग बोटीवर उपवसथत रयहहल. भयरतयच पातपरधयन यानी जवयनयाचय कयमहररीबददल परसाशय व अहभनािन करियर ज सी ओ लय पि पयठहवल होत त तयानी जवयनयानय वयचन ियखहवल. व मन हॉवसपटल कहमटीन जवयनयाचय सतकयर कलय. नत व रयन यात मदरयसचय परम ख कलयवातयनी भयर घतलय होतय. हय भ‍ व मनोहरी सवयरत समयराभ पयहन आपलय कयाच ोग चीज ियल अस जवयनयानय वयटल (हकततय पय. ७२-७३).

मदरयसहन जवयनयाच रट आपलय पलटिीचय छयविीत ११-३-१९५४ पत जयऊन पोहोचल.

(हकततय पय. ७३) भयरतयतील हनरहनरयळय भयरयतील उचच लषकरी अहधकयऱयानी जवयनयाच अहभनािन करियरी पि

तयाचय साबाहधत अहधकयऱयानय पयठहवली. हतसऱय महयर बटयहलनमधील जय महयर जवयनयानी कोहरयत उतकषटपि कयमहररी बजयवली तयबददल कोहरयतन (झहि नरर) ल. कनगल एम. र. ब धबयर, एम. सी. कमयाडर, हसकसथ बटयहलन, जयट रहजमट यानी ज पि पयठहवल तयातील एक उतयरय असय होतय:-

It is really a pleasure for me to review the past few months during which you all the

worthy representatives of 3 MAHAR MG have shared our joys and hardships with us over here.

Kindly convey our thanks to your JCOs and men (The MG Regiment, Pages 73-74).

A letter of congratulations from Lt. Col. M.R. BUDHWARE, M.C. Commander 6th Bn the JT Regiment, HINDNAGAR, Korea, to the office of 3 Mahar Bn., on the excellent work done by Mahar Jawans in KOREA.

हतसऱय महयर बटयहलनच अहधकयरी कमयाझडर ऑहफससग

१) ल. कनगल आर. एन. डी. फरीर एम. सी.

१४ नो‍हबर ४३ त २१ नो‍हबर ४४

२) ल. कनगल पी. सी. हमडलटोन पी एस सी

२१ नो‍हबर ४४ त २० नो‍हबर ४५

३) ल. कनगल एन. डीफरीर एम. सी.

२० नो‍हबर ४५ त १३ फबर वयरी ४७


४) ल. कनगल खलीि जयन,१३ फबर वयरी ४७ त २८ सपटबर ४७

५) ल. कनगल हहर झसर पी. एस. सी., २० ऑकटोबर ४७ त १२ फबर वयरी ४९

६) ल. कनगल डी. एस. भाडयरी पी. एस. सी.

१३ फबर वयरी ४९ त २६ ज ल ४९

७) ल. कनगल भयर झसर एम. एस. सी., २७ ज ल ४९ त २३ हडसबर ४९

८) ल. कनगल एच. सी. टलर,२४ हडसबर ४९ त २० एहपरल ५४

९) ल. कनगल हज. क. करािीकर पी. एस. सी., २१ एहपरल ५४

स भियर मजसग

१) भोलयजी रयाजि, १ नो‍हबर ४३ त सपटबर ४९

२) सोन सयवात,ऑकटोबर ५१ त १ सपटबर ५३

३) बसवात बािसोड,१ सपटबर ५३

(The Mahar M. G. Regiment, page 54).

२५ वी बटयहलन (महयर रहजमट) आररन टक, बळरयव थ १ ऑरसट १९४२ लय उभयरणयात आली. यात २५ टकक महयरयषरी आहि ७५ टकक महयर जवयन होत. य बटयहलनन सयातयकर ज, म ाबई थ रयहन डॉकयडग, मयनख िग व ब चर बट याचयवर इतर महतवयचय सयररी हकनयऱयवर पहयर कल. १३ एहपरल १९४४ लय म ाबई डॉकयडगस थ सफोट ियलय व चोहोकड आरी लयरलय. तयवळी आरीपयसन सरकयरी व खयजरी मयलमततय वयचहवणयच अचयट सयहसयच कयग य बटयहलनन कल. ह पयहन एकय जनरलन उद रयर कयढल की, ‘कयगहनष ठत महयर जवयन रजप तयासयरख आहत. १५ ऑरसट १९४५ लय ‘शोहिन’ (व‍हकटरी-ड) म ाबईत सयजरय करणयत आलय त‍हया य बटयहलनन म ाबईत सवग भयरयत हफरन उततम बािोबसत ठवलय. १५ ऑरसट १९४५ लय ही बटयहलन िवळयलीलय रली. तथ मयचग १९४६ लय य बटयहलनलय सयारणयत आल की ही बटयहलन बाि करणयात ियर आह. कपटन ‍ही. एन. हलम यानी’ य बटयहलनलय िवळयलीहन कयमटीलय नल; आहि तथ १५ मयचग पत बटयहलन बरखयसत करणयची सवग कयम उरकन घणयत आली. य बटयहलनमधील बरच महयर जवयन व तयच अहधकयरी यानय महयर हमहडम रन य रहजमटचय इतर बटयहलनमध सयमील करन घतल. (हकततय पय. ७६-७८).

य २५ ‍य बटयहलनच अहधकयरी

१) ल. कनगल ‍ही. चहबर १ ऑरसट ४२

२) ल. कनगल एच. एस. आ हपअरसन १९ सपट. ४२

३) ल. कनगल सी. बी. प नयपपय २१ जन ४३

४) ल. कनगल आर. एच. लो. २४ फबर वयरी ४६ त १५ म ४६

स भियर मजर

१) ऑनरबल सब-मजर लयडकोजीरयव भोसल

बहयद िर ओ. बी. आ.

२) स भियर मजर रयवजी सयवात जयनवयरी ४६ त म ४६


जमम आहि कयहशमरचय समरभमीवर मरयठ आहि महयर जवयन शौान, उतसयहयन आहि हचकयटीन लढल महिन तयानय शिानय खड चयरतय आल, आहि हिरात हकती हमळहवतय आली. मरयठ जवयन ‘हर हर महयिव’ व ‘छिपहत हशवयजी महयरयज की ज’ अशय हवजी घोषिय ित शिवर हलल करीत. महयर जवयनही य घोषिय करीत आहि हशवय तयानय लढणयस सफती िियरी आिखी एक घोषिय ‘ज भीम’ही हो! जमम व कयहशमर य समरयारियात ज महयर जवयन कयमयस आल तयाची यिी खयलील परमयि:-

ROLL OF HONOUR THOSE WHO DIED IN J. & K. OPERATION

269 Hav.... RAWOO KAMBALE 6015 Hav.... DADU PARANJAPE 3625 Hav.... PANDURANGA RASAL 267 Hav.... SEWAK JADHAV 514 Naik BARKYA KAMBALE

3508 P।L।Nk. MARUTI TAMBE 4529197 Sep. YESHWANT KAMBLE 4528471 ” MARUTI SARJE

6472 ” GURUBALA SABLE 6151 ” TUKARAM KAMBALE 7331 ” SONYA POWER

4528475 ” SURAYAJI HATE 7367 ” JANU TAMBE

4528865 ” GANGARAM MOHITE 4529634 ” NANA SONAWANE 4530025 ” BABU KHANDIZOD 4529523 ” KONDIBA AKHADE 4528523 Swpr. BABU LACHMAN

(The Mahar MG Regiment page 86)

खयलील जवयनयानय शौाची कयम कलयबददल सरसनयपतीची परशसतीपि हमळयली:

RECEPIENETS OF C-IN-Cs COMMENDATION DARDS

DURING PRE-PARTITION PERIOD 22952-10 Sub. (Now Cap) RAO S.

WANKHADE 16767-10 Sub. PANDIT KHADTALE 4531966 Hav. KRISHNA SONAWANE

M.V.C.


4528664 Sep. PUNDALIK MAHAR, Vr.C. RECEPIENTS OF MENTION-IN-DESPATCHES

CERTIFICATES IN J & K OPERATION 18687-10 Sub. BIKURAM GHATGE 46475-10 Jem. MARUTI KAMBALE 41 (NYA) Jem. ANANT SAWANT

4531828 Hav. MAHADEO MOHITE 4531813 ” BHUJANGA KAMBALE 4531827 ” RAMACHANDRA ALVE 4531972 ” SAHADEV GHADGE 4531907 ” BARKU JADHAV 4532379 ” RAJARAM KANGALE

35 Naik BAPU KAMBLE 4532679 Naik RAMA KARAPKADE 4531850 L।Naik SHRIPAT SALVI 4532532 Sep. APPA DHALU

(The Mahar MG Regiment, page 87).

१११ वी महयर बटयहलनन (१९१४-१८) खयादययवरील पटटय वयपरलय तो “111 MAHARS”य अकषरयाचय होतय. १९४२-४६ चय कयळयात महयर रहजमटन जवयनयाचय टोपीवर जो पटटय वयपरणयसयठी घतलय तयवर कोररयावचय हवजसताभ होतय. तयाचय िोनहय बयजनय उतरतय पययवर “कोर” (उजवी बयज) आहि “रयाव” (डयवी बयज) आहि हवजसताभयचय तळयशी “महयर”ही अकषर वत गळयचय एकय भयरयत बसहवलली होती. हय बज मजर ईलमॉटगल मनस य ि सऱय महयर बटयहलनचय अहधकयऱयन तयर कलय होतय. (हकततय पय. ८९) महयर रहजमटसच रपयातर १ ऑकटोबर १९४६ लय हमहडम महशनरन रहजमटमध ियल. त‍हय टोपीवरील वयपरणयचय बज तयर करणयात आलय. तयात मधयवर हवजसताभ, तयलय छिियऱय िोन मयन कललय तरवयरी, परसपरयानय खयलचय बयजस छिियऱय ियखहवणयत आलय होतय. टोकयानय जोडियरी एक कमयन तरवयरीचय मयनयाचय टोकयवर टकलली आहि तय कमयनीवर KORE उजवी व ‘GAON’ (डयवी बयज) ही अकषर कोरली होती. तळयचय पटटीवर ‘The MAHAR REGIMENT’ ही अकषर होती. सवयतातर परयपतीनातर जो बज टोपीसयठी तयर कलय तयात सताभयचय हठकयिी उभी कययर कयढली बयकीच सवग पवी परमयिच होत; मयि वरील टोकयाचय कमयनीवरील KORE ऐवजी ‘श’ व GAON ऐवजी ‘हसदधी’ ही अकषर घयलणयत आली (हकततय, पय. ९०) य चयर बजसची हचि ि परमयि.


(1) १११ ‍य महयर बटयहलन १९१४ त १८ पत वयपरलली खयादययवरचय बज.

(2)हय टयपीवरचय बज १९४२-१९४६ पत महयर १११ बटयहलनन ‘इनफरी रहजमटच’ महिन कयम कल तयवळी वयपरलय रलय. य बजच हडियईन २ ऱय महयर रहजमटच अहधकयरी मजर ईल मयटगलमनस यानी तयर कल होत. मध भयरयत कोररयवचय हवजसताभ, हबरहटश व पशव याचय मध ियललय लढयईत हबरहटशयाचय वतीन शौान लढन हवज सापयिन कललय महयर वीरयाचय समरियथग होतय. (The MAHAR MG Regiment p. 89)


(3) १ ऑकटोबर ४६ मध १ लय महयर रहजमटच रपयातर हमहडमरन रहजमटमध ियलयवरचय टोपीवर लयवयचय बज अशय परकयरचय वयपरयत आलय.

(4) (१५ ऑरसट १९४७ चय) सवयतातरयनातर पश‍यावर हमळहवललय हवजयच परहतक, हबरहटश सततत कयम असियरय हवजसताभ बिलन तय जयरी कययर आली व “कोररयाव”ऐवजी “श हसदधी”ही अकषर असललय बज वयपरयत ऊ लयरलय आह. य बजच हडियईनन Regt. Centre कल.

ल. कनगल घयशीरयम यानी सयरर थ ३० नो‍हबर १९५३ लय महयर रहजमटल सटरच नततव सवीकयरल. तयानी सटरमध उप कत ोजनय स र कलय. तयानी झहिीत महयर सहनक साचलन रीत “महयर सहनक”ह सवतः रचल व “A Marching Song of MAFARA SAINIK”महिन परचयरयात आिल. (हकततय पय. २४)

त रीत अस:-

“महयर सहनक” १

वीर हशवजी क बयलक हम, ह महयर सहनक हम, हम, हम। नय महशनरन म ही कौशल, हनप ि सभी शसतो म हम, हम । वीर हशवयजी क बयलक हम॥

२ ३ जन सवक ह, सहनक-वर ह, दढतय शील िय क घर ह। मयत-भमी-सवय-हहत करत, हम हरिम कर शरम, शरम, शरम।

चोह पड रही कडी हो, वषा की लर रही िडी हो। आधी य तफयन उठय हय, चमक पड हबजली चम, चम, चम।


वीर हशवयजी क बयलक हम॥ वीर हशवयजी क बयलक ह हम॥ ४

तो भी कयग न छोड हम, धमग स म ह न मोड हम। कटीनयई स कभी न डरत, आर बढत किम-किम। वीर हशवयजी क बयलक हम॥

५ ६ पर नयरी मा-बहहन हमयरी, उनकी रकषय क परिधयरी। तज क सारहत; सारहत पयरी, धर सहन शहकत हम, हम, हम। वीर हशवयजी क बयलक हम॥

फशन तयर सयिरी लयव, ‍सनोको हम िर भरयव। सहनक “रमतरयम”जतयव, हहिल मयनवतय हम, हम, हम। वीर हशवयजी क बयलक हम॥

७ हवदयय धयरि ध हमयरय, जन-सवय साकलप हमयरय। बरहमचग म हनत रत रहकर, रह सत पर दढ हम, हम, हम। वीर हशवयजी क बयलक हम॥

८ ९ महयर सहनक को अहत पयरय, मरन रङगकय धवज ह नयरय। सहनक-शहकत परबलतय दयोतक, िाडय उचय रह हमयरय- (हकततय पय. ९६)

जन-सवक ह सहनक-वर ह। हढतय शील िय क घर ह। मयत-भमी-सवय-हहत करत, हम हरिम कर शरम, शरम, शरम वीर हशवयजी क बयलक हम॥

महयर रहजमटचय शौाची कीतीि ि ाभी परिशयातही वयज लयरली. सटयफ कॉलज, वझलगटन

(लाडन) कॉलजन महयर रहजमटचय अत ल परयकरमयबददल अहभनािन करन परतक सहनकयलय एक एक नजरयिय पयठहवलय. तयानी रहजमटलय अहभनािनपर पिही हलहहल. असय मयन यपवी कोितयही पलटिीलय हमळयललय न‍हतय. महयर रहजमटन आपल नयाव भयरतयचय इहतहयसयत उजवल व अजरयमर कल!!

१ ऑकटोबर १९५५ रोजी सयरर (मधपरिश) थ महयर रहजमटमधील कयहशमर लढयात ज महयर

सहनक रियारियात कयमयस आल; तयाच समयरक महिन खळयच आखयड बयाधणयात आल. तयच उद घयटन जनरल एस. पी. पी. थोरयत याचय हसत करणयात ल. (टयईमस, ३-१०-५५).

चीन व पयहकसतयन य िशयानी भयरती परिशयवर आकरमि कल त‍हया भयरतयचय जवयनयनी मोठयय धान य शिाबरोबर म कयबलय कलय. यवळी अनक लषकरी अहधकयरी जवयन यानी परयकरमयची शथग कली.


य शर वीरयामध महयरही होत. तयाचय परयकरमयची जी कयाही थोडीबहत मयहहती वतगमयन पियातन परहसदध ियलली आह तयपकी कयाही मयहहती मी थ ित आह:-

१९६२ आहि १९६३ सयलयात महयर वीरयानी चीनचय हवरदध जय धान लढ लढहवल, तयबददलचय अनक रोमयाचकयरक सतकथय व िातकथय महयरयषरी समयजयत परसत आहत. सतकथबददल िोन वततपिी प रयव मी थ ित आह–

१) बयजी परभचय हजददीन नफयत लढललय

वीर हवयलियर कयाबळ

ि ाियर वीरयाचय रयषरपतीकडन रौरव

हिलली, हि. १०-नफयमधील सलय उतयरयवर लढियऱय हमहडम महशनरन त कडीच नत हवयलियर

रोझवि कयाबळ (महयर रहजमट) यानी आपलय मि गमकीची कमयल करन रियारियवर िह ठवलय. तयाचय सयमयन शौाबददल रयषरपतीनी तयानय अशोक चकर (मरिोततर) हिल आह.

नफयमधील हनकर ठयणयच परम ख पाढरीनयथ अनात रर (आसयम रयफलस) यानी २०

ऑकटोबरलय अवघय १०० सहनकयसह ५०० हचनयनी चढहवललय हललयलय हनकरयन तोड हिल व परतकष हयतघयईचय लढयईनातरच आपलय सहनकयानी ह ठयि सोडल. य लढयईत मजर रर यानी ज असयमयन धग व उचचपरहतच नततव ियखहवल यबददल तयानय अशोक चकर िणयत आल आह.

नफय आघयडीवर असयमयन शौग ियखवलयबददल फलयईट लफटनाट कषिपात सनी, जी.

डी.पयलट सका ड लफटनाट स रदरनयथ टाडि रढवयल रयफलस, हवयलियर मलहकत झसर,पाजयब रहजमट (मरिोततर), लयनस नयईक हसतबहयिर र रार,आसयम रयफलस, रयफलसमन बयजीरयव थयपय, आसयम रयफलस, आहि रयफलसमन पिगबहयिर तयमार, आसयम रयफलस, यानीही अशोक चकर िणयस मयनतय हिली.

२) शौाचय मतीमात प तळय

नफयमधील सलय उतयरयवर लढियऱय हमहडम महशनरन त कडीच नततव हवयलियर कयाबळ

याचयकड होत. १८ नो‍हबर १९६२ रोजी हचनी सनयन, य हवभयरयवर जोरियर हललय कलय, शिचय महशनरनसमधन आरीचय वषाव होत असतयही हवयलियर कयाबळ य खािकयतन तय खािकयकड धयाव घऊन जवयनयानय मयरगिशगन करीत होत. परतकष समोर ठयकललय शि, महशनरनसमधन होियरय रोळयाचय वषाव तयाचय हखजरितीतच न‍हतय. परात अखर तय घयतकी शिचय रोळय, तय शर वीरयचय िोनही पययात घ सलय! परात हय वीर कयाही लचयपचय न‍हतय, पय कयमयतन रल तरीही हवयलियर कयाबळ धडपडत धडपडत व असहय यतनय आनाियन सोशीत हमहडम महशनरनसचय खािकयत परतल. नातर का पनीलय मयघयर घणयस सयारणयत आल, तयवळी तयानी आपलय का पनीतील जवयनयानय मयघयर घतय यवी महिन शिवर रोळयाचय वषाव चयलच ठवलय. जवयन स खरप मयघयरी वळल; परात अस करीत असतया भयरतमयतचय हय स प ि मयि ियललय जखमयाम ळ धयरयतीथी पडलय.


मजर पाढरीनयथ अनात रर नफयमधील हनकर ठयणयच परम ख होत व तयाचपयशी स मयर १०० जवयन होत. २० ऑकटोबर १९६२ रोजी य ठयणयवर स मयर ५०० हचनयानी हललय कलय. रर याचय नततवयखयलील य १०० जवयनयानी आपलय शकतीचय असललय य चीनी सनयबरोबर अरिी हनकयरयचय लढय हिलय. शिलय य ठयणयवर चयर वळय हललय करयवय लयरलय आहि हकतक हचनी सहनक बळीदययव लयरल. सरत शवटी हयतघयईची लढयई ियलयनातरच आपलय जवयनयानी ह ठयि सोडल. शिलय थ बरयच कयळ थोपवन धरलयम ळ िळिवळियची सयधन बरयच कयळ चयल ठवतय आली. य लढयईत मजर रर यानी असयमयन धग आहि उचच परहतच नततव ियखहवल” (नवशकती, शहनवयर ११-१-१९६३, पय. ५)

जय भयरती जवयनयानी मि गमकीची शथग कली तयानय १) महयवीर चकर २) अशोक चकर वरग १, ३)

वीर चकर ४) अशोक चकर वरग २, आहि ५) अशोक चकर वरग ३; अस महय सनमयनिशगक पिक िणयचय हनिग रयषरपतीनी घतलय. ही पिक कोियलय दययची तयाची नयाव जयहीर करणयत आली. तयात वीरचकर जयानय दययव तयाचय यिीत मजर पाढरीनयथ आनाि रर आहि रोझवि कयाबळ (मत) याची नयव आहत. कचछ दधयतील वीरयाचय रौरव करणयसयठी रयषरपतीनी २९ जन १९६५ लय जी घोषिय कली तीत पहहलय महयर

बटयहलनमधील हवयलियर रोपीनयथ झभरयरहिव यानय हतसऱय शरिीत हकतयब वीरचकर िणयच जयहीर करणयत आल. (नवशकती, ३०-६-१९६५, पय. १)

महयर रहजमटलय ३ फबर वयरी १९७० लय सयरर (मधपरिश) थ रयषरपतीचय हसत धवज अपगि

करणयच वतत ‘नवशहकत’ पियन २९ जयनवयरी १९७० चय अाकयत (पय. ६) परहसदध कल; त‍हय सिर पियन “सयरर थ भिलयचय महयर रहजमटमधील हशकषि पिग कललय; तयजय िमयच जवयन रयषरधवजयचय शव हयतयत घऊन रयाषरहनषठची शपथ घत असतयातय घतलल ह छययहचि आह”असय खलयसय करन त छययहचि परहसदध करन खयलील मजकर परहसदध कलय:-

“महयर रहजमटलय ३ फबर वयरी रोजी रयषरपतीचय हसत धवज अपगि कलय जयियर.

मधपरिशयतील सयरर थ होियरय समयराभ

(आमचय परतीहनधीकडन)

सयरर (मधपरिश) हि. २८–तय हि. ३ फबर वयरीचय हिवस हय भयरती सनयिलयतील तरि महयर रहजमटचय इहतहयसयात स विगकषरयानी नोिलय जयईल. तय हिवशी थील एकय थयटयचय समयराभयत रयषरपती डॉ. ‍ही. ‍ही. हररी ह य शर व धयडशी महयर रहजमटलय (नव नयव कॉसमॉपॉहलटन) धवज अपगि करियर आहत.

भयरती सनयिलयतील महयर वय कॉसमॉपॉहलटन, हय बह मयन हमळहवियरी सवात तरि रहजमट

आह. तसच महयरयानय रयषरपतीनी धवज िणयचय हय पहहलय परसार आह.

ि रममळ बह मयन

रयषरपतीकडन धवज ियनयचय सनमयन हमळि यचय अथग, दध व शयाततचय कयळयात एखयदयय रहजमटन कललय बह मोल सवलय सनयिलयचय सवोच अहधकयऱयन हवशष मयनतय िि, असय होतो,


आहि महयर रहजमटचय अलपकयलीन इहतहयसयत तय रहजमटन कलल परयकरम ह कोितयही रहजमटलय भषियवह वयटियर आहत.

तस पहयतय महयर रहजमटचय जनम १९४१ चय ऑकटोबर महहनयातील असलय तरी तयाची परापरय फयर ज नी आह. अरिी हशवयजीचय कयळयपयसन व तयनातर हबरहटशयाचय नततवयखयलील बॉमब नहट‍ह इनफा रीमध महयरयानी हनषठच व परयकरमयच अपवग िशगन घडहवल आह.

आध हनक इहतहयस

महयरयाची वरळी बटयहलन महिन पहहलय उललख १९१७ सयलचय ज लमध कललय आढळतो. तय वळी तथयकथीत “१११ महयर बटयहलन”हनरममणयात आली. तयच िरमयन चयल असललय पहहलय जयरहतक दधयत अखरचय पवातील महयर बटयहलनची परशासनी कयमहररी लकषयात घऊन ती बटयहलन ‘७१ ‍य पाजयब फलटिीत समयहवषट करणयत आली.

सवयतातरोततर कयळयात महयर रहजमटचय सवरपयत खपच बिल ियलय आह. आज य रहजमटमध महयरयपकषय महयरततरयाचीच भरती अहधक आह आहि ह भयरतयतील एकयतमतय घडवन आिणयत भयरती सवयिलयन बजयवललय कयमहररीच एक महतवयच परतीक आह.

अपवग कयमहररी

१९४६ मधील रोषट! तयवळी इनफरी रहजमट य नयवयन ओळखलय जयियऱय महयर रहजमटन सततयातरयच वळी नयररी अहधकयऱयानय सहकयग करन स मयर ४० लयख हनवाहसतयानय, परहतकल पहरवसथतीत अतात स रहकषतपि भयरतयत आिणयची अवघड कयमहररी शसवीहरतय पयर पयडली आह.

यनातर १९४७ मधील पयकच कयहशमरवरील आकरमि, १९६२ मधील चीनच भयरतयवरील आकरमि य परतक वळी महयर रहजमटन रयजवललय परयकरम अहधकयऱयाचय परशासलय पयि ठरत आह.

आतयपत य रहजमटन कललय कयमहररीबददल तय रहजमटलय िोन महयवीर चकर; ११ वीर चकर; िोन शौग चकर; व इतर अनक पयहरतोषक हमळयली आहत.

१ हडसबर १९४८ पयसन ‘महयर रहजमटल सटर’ सयरर थ असन सधय तथ न‍य हरकर टयानय नऊ महहनयाच हशकषि िणयत त.

तय हि. ३ फबर वयरी रोजी धवज अपगि समयराभय हनहमतत य रहजमटचय ज नय हनवतत सहनकयाच एक सामलन भरहवणयत ियर असन तयलय कयही हजयर लोक उपवसथत रहयतील अशी अपकषय आह.

रहजमटमधील जवयनयात भयवनयतमक ऐक वयढीलय लयरणयसयठी थ एक ‘जञयन माहिर’ महिन परयथगनय सथयन हनमाि करणयत आल आह. ि बळ ियलल जवयन व तयाच क ट ाबी याचय सयहयययसयठी रहजमटन प नवगसनयच एक कयग हयती घतल असन तय दषटीन क कक ट पयलन क दर व रवळीवयडय


चयलहवणयत त आह. आिखी एक कलयिोजनय महिन हशकषि हवषक सोी व सवलती हनमाि करणयचय मयनस आह. परात अप ऱय हनधीम ळ ती ोजनय इतकयत फलदर प होि कठीि हिसत. (नवशहकत, २९-१-१९७०, पय. ६)

रयषरपहत शरी. वरयह ‍ कट हररी यानी सयरर थ महयर रहजमटलय ३ फबर वयरी १९७० लय खयस भरहवललय मोठयय समयराभयत धवज हिलय, तयच वतत ‘िी टयईमस ऑफ इाहडयचय’ ४ फबर वयरीचय अाकयत पय. ८ वर हिलल होत. ६ फबर वयरीचय अाकयत (पय. १६) टयईमसन धवजयपगि समयराभयचय फोटो हिललय होतय. रहजमटच जनरल आहि कनगल व अनक रिकषियावर अत ल परयकरम करन ियखहवियर महयर सहनक आहि अहधकयरी ३ फबर वयरीचय समयराभयत उपवसथत होत. महयर लोकयानी, हशवयजीच सन, आहि हबरहटशयाच सन, आहि सवयतातरोततर कयलयात, भयरती सन, याचयत फयर मोठयय मि गमकीची कयम कली. यबददलच रौरवपिग उललख रयषरपतीनी आपलय भयषियत कल. य रहजमटमध जरी सवग धमाच व परयातयच हशपयई आहत तरी बह साख हशपयई महयर जयतीच आहत असय ख लयसय रयषरपतीनी कलय. ६ फबर वयरी १९४८ चय लढयईास कषिय सोनयवि य महयर सहनकयन ७०० पयहकसतयनी हललखोर एकययन ठयर कल, आहि सवतःचय अारयत पयहकसतयनी शि सहनकयाचय रोळय हशरलय असतयानय तयन पयहकसतयनी आकरमकयानय थोपवन धरणयसयठी लढत लढत परयियपगि कल व भयरती सनयच एक महततवयच हठकयि स रहकषत ठवल, यचयही रयषरपतीनी उललख कलय. हय लढवयय आपलय रहजमटलय वीर चकर हमळवन िियरय पहहलय महयर सहनक हो! त वीरचकर तयलय मतनातर िणयत आल. १५ ऑरसट १९४७ लय भयरत सवयताि ियलयनातर पयहकसतयनयतन भयरतयत हनवाहसतयानय आितयनय व कोहरय कयारो वरर िशयात शयाततय परसथयहपत करणयच ज कयग य रहजमटन कल तयबददल आहि १९४७-४८ चय कयहशमर दधयत, १९६१ चय रोवय म हकतसागरयमयत, १९६२ चय लढयखव नफय सागरयमयत आहि १९६५ चय कचछ, हसयलकोट व लयहोर य सागरयमयत महयर हशपययानी ज परयकरम रयजहवल, तयबददलही रयषरपतीनी रौरवयच उद रयर कयढल. हय धवज रडि चरी-फळयचय (भरन) रारयचय असन तयवर रपरी िोऱयन बाि कयाच भरतकयम कलल होत. ह वतत अस:-

“PRESIDENT PRESENTS TO COLOURS TO MAHAR REGIMENT

SAGAR, February 3: Mahar, one of the youngest of the youngest of the Indian Army

received colours from the President, Mr. V. V. Giri, at an impressive function here today. President at the function were array of generals and colonels of the Regiment and

valiant officers of the Mahars who had distinguished themselves in several battles. Mr. Giri said that the Regiment consisted of men from almost all the states and

religions in the country apart from a substantial number of Mahars from Western India. Its career was replete with acts of heroism, gallantry and devotion to duty which anyone could be justifiable proud. The battalions of the regiment had served with distinction during the Jammu & Kashmir operations in 1947-48, libera¬tion of Goa in 1961, in a Ladakh and NEFA in 1962 and Kuach and in the Sialkot and Lahore Sectors in 1965.


The President said that the contingents of the regiment acquitted themselves will in their foreign assignments in Korea and Congo and brought credit not only to the regi¬ment but also to the Indian army and the country. They rendered valuable service in the maintenance of law and order whenever they were called upon by the civil authori¬ties to do so, particularly country and in Nagaland. Thus in war and peace, their record was second to none and was all the more enviable for a young regiment.

PROUD RECORD

Mr. Giri hoped that the colours which the regiment received would inspire its men to attain greater glory. It was confident that the Jawans of the Mahar would not consider any sacrifice too great to uphold the honour of their colours.

Maj.-Gen. K. V. Krishna Rao explained to press the history and the proud record of the Mahars.

The Mahar soldiers served with distinction in Shivaji’s army and later in the Bombay Native Infantry in July 1917. A battalion of the Mahars, called 111 Mahars, was raised and it saw action in the dying phase of World War I. It was later amalgamated with the 71st Punjab Regiment.

The Mahars hoisted their own regimental flag on October 1, 1941, when the last battalion was raised. Soon after some of them served in Iran and Iraq.

GALLANT ACTION

On February 6, 1948, an unassuming Mahar non-commissioned officer, N. K. Krishna Sonawala (Sonawane), inflicted 700 casualties on the Pakistan raiders and saved a vital position although he was himself severely wounded. He was the first Mahar to have won Vir Chakra for the regiment. Lt. Col. (now Colonel) C. S. Sangha was also decorated with Mahavir Chakra for the commendable courage and leadership during the war against Pakistani.

The regiment has also received 11 Vir Chakras in its young life. It was constituted into an infantry only in 1963-64.

Last year, the regiment was awarded a dull cherry buckle and other special items of

dress by the Chief of the Army Staff in recognition of its distinguished service in war and peace.


The colours of the regiment is dull cherry. It is embroidered with guns in silver thread’. (The Times of India 4-2-1970, page 8).

व‍हकटर लारर याचय िी टयईमस ऑफ इाहडय मरहिन, तय. २६ जयनवयरी १९६९ पय. १ यत ‘The Rise of The Indian Army’ हय लख परहसदध ियलय होतय. तय तयानी झहिी सहनकयाच पोषयख वळोवळी कस होत याची सहय हचि हिली होती. ती १७७३ मऱहयटटय हसपॉ, १८०१ मधील नयईक,बाब गरनहडर बटयहलन ( रोहपन), १८३० मधील मडरयस हशपॉ, १८९० मधील परय‍हट, ९ वी बरॉल इाफनरी, १९०४ मधील हहवलियर मजर, २५ वी पाजयबीज आहि १९१२ मधील कलर हहवलियर, ९५ वी रसलस इनफरी याची होत. १७७३, १९०४ आहि १९१२ ची रोहपन पोषयख आहि डोकयस मरयठी फटय य सवरपयची होती.

लषकरयतील घटक अनक आहत. तयाचयबददलची मयहहती मजर सी. एल. परयऊडफट यानी ‘Know your Military Terms’ य शीषगकयखयली २३ हडसबर १९६२ चय टयइमस ऑफ इाहडयचय अाकयत हिली होती. तय लखयचय सयरयाश असय:-

१) सकसन :- ८ त १० हशपयई याची त कडी हसहनअर एन. सी. ओ.

(Non-commissioned officer)

२) पलटन :- परम ख अहधकयरी

२५ त ३५ हशपयई

(३ त ४ सकशन)

जहनअर ऑहफसर परम ख अहधकयरी

३) का पनी :- ८० त १२० हशपयई (३ त ४ पलटनस)

कपटन झकवय मजर, परम ख अहधकयरी.

४) बटयहलन :- ४०० त ८०० हशपयई.

(४ त ६ का पनय) लफटनाट कनगल परम ख अहधकयरी.

बटयहलन ही पयिळयची लढयऊ घटक हो.

५) हबररड :- ४,००० त ५,००० हशपयई. हबररहडर परम ख अहधकयरी

हबररडमध शयसन भयर, तोफखयनय भयर, आहि

शसतयरयर भयर यतील कयाही लोक असतयत.

६) हडव‍हजन :- १२,००० त २०,००० हशपयई (तीन हबररडस) मजर

जनरल परम ख अहधकयरी.

७) कोअर :- तीन हडव‍हजनस. लफटनाट जनरल परम ख अहधकयरी.

८) आमी :- तीन कोअसग. हसहनर जनरल परम ख अहधकयरी, एखयदयय

िशयात बऱयच आमीज असतयत.

९) आमगर :- टकस व आमगड कोसग. परतकयत एक मोठी तोफ आहि

एक अरर िोन मशीनरनस असतयत.

१०) हसगनलस :- वयरलस आहि टहलफोननसचय सहयययन रिभमीवरील


अहधकयऱयानय सािश व लखी खहलत पयठहवियरय हवभयर.

११) इाहजहनअसग :- मयईन हफलडस तयर करि, शिाचय मयईन हफलड स

नषट करि, रसत पल तयर करि, रलव लयईनस घयलि,

पयिी प रवठययची सयधन तयर करि.

१२) लॉहजवसटकक :- अननसयम गरी, हतयर प रवठय आहि सािश पोहोचहवि

य साबाधी कयम करियरय हवभयर.

१३) हपकट :- सारकषियच दषटीन अन कल अशय हठकयियावर (हवशषतः टकडयावर) लहयन टोळय टहयळिीसयठी ठवि.

१४) परोल :- शिचय हयलचयलीची मयहहती हमळहवणयसयठी, अरर शिचय हठकयियवर छयप घयलणयसयठी, अथवय हवशष महततवयचय कयमहररीबददल पयठहवलल लोक.

१५) हततयर :- मॉटगर (बाब िर फकियर), महशनरनस, एम. एम. जी. (हमहडम महशनरनस), लयईट महशनरन (एल. एम. जी.) सब महशनरन, रयफल गरनड, बिकया, आहि रकॉईल लसरल.

—×—


चहरि लखकयचय अलपपहरच

डॉ. बयबयसयहब आाबडकरयाच चहरिकयर शरी. चया. भ. तथय आबयसयहब खरमोड याचय जनम पयचवड, तय. खटयव, हज. सयतयरय, थ १५ ज ल १९०४ मध ियलय. १९२९ मध बी. ए. ियल. एम. ए., एल. एल. बी. चय टमसग भरलय परात सकरटरीएटमध नोकरी हमळयलयन परीकषस बसल नयहीत. तयाच सयमयहजक चळवळीवरील लख व कहवतय १९२३ त १९६४ य कयळयत अनक हनतकयहलकयातन परहसदध ियलय. १९२९ सयली तयाच ‘अमतनयक’ ह खाडकय‍ परहसदध ियल. हन‍हरमसटी ऑफ ब सकयनसन (अमहरकय) थील रॉबटग हमलर याचय “Button Button.. Great Tradition Little Tradition Whose Tradition?”य हशषगकयखयली ॲनरय-पॉलऑहजकल कयररगली ‍हॉ. ना. ३० जयनवयरी १९६६ लय लख परहसदध ियललय आह. तयात ‘अमतनयक’ बददल रौरवपर उद रयर कयढल आहत.

बयबयसयहबयाचय ‘शदर पवी कोि होत,’ झहि हसतयाची उननती व अवननती याच अन वयि शरी. खरमोड यानी कल त परहसदध ियल. शरी. आबयसयहब खरमोड यानी डॉ. बयबयसयहब आाबडकरयाचय सहवयसयत आलयपयसन तयाच चहरि हलहहणयचय दषटीन परचाड सयम गरी जमय करन चहरियच अठरय खाड परहसदध करणयचय साकलप कललय होतय. १९५२ त १९६८ पत ५ खाड परहसदध ियल. ६ वय खाड छयपत असतयनयच महिज १८ नो‍हबर १९७१ लय तयाचय मत ियलय.

१९८३ पयसन प ढील खाडयच कयम म. रय. सयहहत सासकती माडळयन हयती घऊन ६, ७, ८, ९, १० व

११ ह खाड परहसदध ियल. १२ वय खाड माडळयन हयती घतलय आह. पवी परहसदध ियललय चहरि खाडयवरील कयही अहभपरय खाड १ (हदवती आवतती) व खाड ५ यात

हिलल आहत. यवरन शरी. खरमोड याचय कतगतवयची अचक व सयधयर हलहहणयचय परवततीची सयकष पटत.

अस्पृश्यांचा लष्करी पेशा

Documents