िव ाने री ९८ कामवासना

ज मिवतयेा आतं ुमदन ु| तो म िच जाण || २४१|१०| ा.

ज माला ये यासाठी कवा ज म देिववणा याला या मधला ‘काम’ मी आह ेअसे ीकृ ण हणतो. मदन हणजेच कामदेव. गीतेत या मूळ ोकात “ जन ाि म कं दप: आि म” असे श द आहते. कं दप ह े

मदनाचे कवा कामदेवाचे आणखी एक नाव. नावे काहीही असतो यांचे काम एकच ते हणजे ीपु षांना कामो सुक करणे कवा यांना ेमात पाडणे यामुळे जा िनमाण होईल. ीपु षांमधल ेआकषण ही फार जुनी गो आह.े याचे अनेक आिव कार पशुप यांमधेही दसतात. आिण हणून उ ांतीशा ात याला ‘आ दम’ हटले आह.े “तुझेिन माझ ेजमेना प र तु यावाचून करमेना” ा लोकि य किवतेत ी आिण पु षां या वभावात फरक असतो परंतु ही कामो सुकता या फरकावंर मात करते अशा अथाची डूब आह.े

ाने रांनीही पिह या अ यायात हीच ती आ दपु षाची माया | देवही पडला होता पाया || अशा अथाची ओवी सांिगतली आह.े इथली माया हणजे भूल. याला ितने भूल घातली असे जे हा हणतात ते हा ही माया कवा भूल हणजे कामो सुकता हजर असते. कामदेव दवेाचा मानस मुलगा.

दवेाने याला ीपु षांम य ेआकषण िनमाण कर याचे काम तू करशील असा वर दला. ते हा या प ाने याचा पिहला योग वतः या विडलांवरच केला याचा िवपरीत प रणाम असा झाला क

दवे वतः या मानस मुली याच मेात पडला ते हा शंकर महाराज रागावले आिण याने ा कामदेवाला ितसरा डोळा उघडून भ मसात केल.े मग कामदेवाची दया येऊन याला देवाने ऊ:शाप दला. यात शंकर पावतीचा वीकार करेल. ते हा तू पूववत होशील असे आ ासन होते. कामदेव मेलेला

असेना का परंतु शंकर पावतीचे पुढे जमले आिण कामदेव सुटला अशी सुरस आ याियका आह.े ा गो ीतली मेख अशी क कामदवे नसतांना देखील शंकर आिण पावती ां या मध या आकषणाचे शेवटी मीलनात पांतर झाले. परंतु ही गो पुढे मा रंगली नाही कारण शंकराला पावतीपासून मूल झा याचा उ लेख पुराणांत नाही. गणपित हा ितचा मानसपु होता. मा शंकरा या वीयापासून अ ी या सा ीने कृि केला का तक वामी नावाचा मुलगा झाला जो सव े सेनापती गणला जातो तो ही माझीच िवभूित असे ीकृ ण हणतो २२९|१०| ा. अथात यादवामंधला ीकृ णही माझीच िवभूित असेही ीकृ ण हणतो हणजे तो कामदेवाचा भाऊच. ते हा ीकृ णा ब लची ि यांची उ सुकता समजू शकते. ह ेसगळे

गोलमाल न ह ेकारण कामो सुकता हा जीवसृ ीचा एक आ दम अंश आह.े

३२५ श द

rlthatte@gmail.com

िव ाने री ९९ कु ती

िस ानंा किपलो मनुी: | अह ं||२६|१०|गीता

गीता रह य ा लोकमा य टळकांनी िलिहले या पु तकात किपल नावा या म लाचा पराभव के यािशवाय वेदांत िस करता यणेार नाही ह ेजग शंकराचायाचे िवधान उधृत के याचे आठवते. या िवधानाची आठवण अशासाठी क दहा ा अ यायात ीकृ ण या आप या िवशेष िवभूित सांगतो यात किपल ा त ववे याचा “िस ामंधला िस “ असा उ लखे करतो. यात जी आणखी मंडळी आहते यात आ द यांमधला िव ण,ू देवांमधला इं ांमधला शंकर, य रा सांमधला कुबेर, पुरोिहतांमधला बृह पित, सेनांन मधला का तकेय, महष मधला भृग,ू म दगणांमधला मरीिच , देवऋष मधला िच रथ, श धारी राम, पांडवांमधला धनंजय, मुन मधला ास आिण कव मधला शु ाचाय अशी नावे आहेत.

ा यादीमधले ब तांश पु ष पुराणातले आिण परंपरेचा भाग आहते. याला अपवाद ीराम आिण ीकृ ण असू शकतील. ीरामापे ा ीकृ ण नावाची अि त वात अस याची श यता अिधक आह.े

महाभारताचे संपादक एक होते क अनेक आिण ास ह ेनाव अनेक संपादक ा अथाने वापरले आह ेक कसे ह ेकळायला माग नाही. खु ाने रांनी पिह या अ यायात ‘ ासा दक’ हणजे ास वगैरे असा श द योग क न या संपादकां या समूहाला “व े ध न ठेवणारा कंबरप ा असे यांचे वणन केले आह.े गीता सांगणारा ीकृ ण वतः ाची भूिमका घेत वतःला यादवामंधला ीकृ ण असे हणतो आिण याला गीता सांिगतली जात आह े या अजुनाला पांडवांमधली िवभूित हणतो. किपल नावा या चा

उ लेख सावापे ा िनराळा आह ेकारण किपल नावा या त ववे याने िलिहलेला सां यमत िस ांत उपल ध आह.े आिण तसे अस यािशवाय ीकृ ण याचा उ लेख करणे अश य आह.े ते हा लेखा या सुरवाती या वा याकडे वळूया. शंकराचायानी किपलमुन ना म ल कवा पेहलवान हण याचे कारण याचा िस ांत मातबर असणार. यात िव व तू आिण चैत य ां या संयोगाने िनमाण होते असे हटले असून तो िस ांत िनरी रवादी आिण बु ी ामा यावर आधा रत आह.े या िस ांतावर जे हा ा दो ही गो ी हणजे “व तू आिण चैत य” एकच आहते असा िनणय झाला कवा तडजोड झाली ते हा वदेांताचा ज म

झाला. तो वेदांतही अगदी ख या अथाने िनरी रवादीच आह े कारण यात ज मदाता कता आिण हता (मारणारा) देव मानलेला नाही. ते हा इथे किपल नावा या म लाबरोबर झालेली कु ती बरोबरीत सुट याचेच ल ात येते. कारण वेदांताला इतर सगळे सां यमत पूणपणे मा य आह.े

३०५ श द

rlthatte@gmail.com