42.00

मरा ी

अातरभारती

ा न हन माक ा - . . ३ ी- ह नाक . . त ापन कर ात लला म त हमतीचा ह . . . र जीचा क मध ि पा प तक न - ा कह क त ापा न हन ा रत कर ा मा ता ात ली ि.

ता िाती ा ा

मिारा रा पा प तक हनहमती त ा म न म प .

आपलया समयाटवाफोनररील द रयार पया पसतकयाचया पहिलया प याररील . . द रयार हडहजटल पया पसतक र परतक पयाठयामध असललया . . द रयार तया

पयाठयासबहरत अधन अधयापनयासयाठी उपकत दक याव सयाहित उपलबर िोईल.

© मिारा रा पा प तक हनहमती त ा म न म प - .या पसतकयाच सरवा ि मियारयाष रया पया पसतक हनहमवाती र अभयासकम सशोरन मडळयाकड रयाितील. या पसतकयातील कोणतयािी भयाग सचयालक, मियारयाष रया पया पसतक हनहमवाती र अभयासकम सशोरन मडळ याचया लखी पररयानगीहशरया उदधत करतया णयार नयािी.

मात ती

मरा ी ा ा त हमती फयादर यासनसस हदह टो (सदस)ड . सनिया जोशी (सदस)

ीमती मयाररी जोशी (सदस)

ी. हशरयाजी तयाब (सदस)

ड . सजयातया मियाजन (सदस)ीमती सहरतया अहनल रयाळ

(सदस-सहचर)

ीमती सरयाती तयाडफळड . नदया भोरड . शयारदया हनरयात

ीमती अनजया चवियाणी. मोिन हशरसयाटी. पररीण खरी. परमोद डयाबी. समयारयान हशकतोडी. बयाप हशरसयाठी. मर लियान

परया. हरज रयाठोड

ी. दहरदयास तयारीमती परयाजली जोशीीमती रदिी तयार

डया. सभयाष रयाठोडी. नयानया लियानीमती परहतभया लोखडीमती जमयालया मळीक

ड . मजषया सयाररकरीमती ससमतया जोशीीमती निया रयारतीमती अनरया कयाण

मरा ी ा ा ा

जन ीमती सहरतया अहनल रयाळ हरशषयाहरकयारी, मरयाठीहचरिकार शरत दशमख

मखप शरत दशमख

करज ी भयाषया हरभयाग, पया पसतक मडळ, पण.

हनहमती

का ७ जी.एस.एम. हकमरोवि

म ा

म क

का क हररक उततम गोसयारी

हनतरक पया पसतक हनहमवाती मडळ,

परभयादरी, मबई - २५.

ीमती सहपरया खयाहडलकरी. सहनल बनसोड

ड . जगदीश पयाटीली. रमयाकयात दशपयाडी. नयामदर एडकी. रहर दयादया ड गरदरी. हदलीप दशपयाड

पहिल पनम

म म तकीमती परयाची रहर सयाठ

N/PB/2019-20/(0.40)

परसतावना

हपर हरदयाथ हमतरयानो, इततया दियारीच ‘अयातरभयारती’ मरयाठी ि पया पसतक तमचया ियाती दतयानया आनद िोत आि.हमतरयानो तमियालया मरयाठीतन एकमकयाशी चयागलया परकयार सरयाद सयारतया यालया िरया. आपल हरचयार, भयारनया,

कलपनया लखनयातन अहभवकत करतया यालया िवयात. यासयाठी मरयाठी भयाषया चयागलया परकयार हशकन उततम परकयार रयापरतया यालया िरी, ि हरचयारयात घऊन या पया पसतकयातील पयाठयाची, सरयाधयायाची ोजनया कलली आि.

पया पसतकयाचया स रयातीलया कमतयाची यादी हदलली आि. तयाररन कोणती भयाहषक क शल आतमसयातकरयाची आित याची तमियालया कलपनया ऊ शकल.

या पया पसतकयाचया अतरगयात डोकयारलयारर तमचया लकयात ईल, करी तयामध हरहरर सयाहितपरकयारयाचया समयारश कललया आि. गद पयाठयामध कथया, लहलत, हरनोदी शलीतील पयाठ, हरजयान हरषयाररील पयाठ इतयादी परकयारचया पयाठयाचया समयारश आि. तसच पद पयाठयामध सतरयाणी, परयाथवानया, दशभकतीपर समिगीत, हनसगवारणवानपर कहरतया, लोकगीत इतयादी कयावपरकयारयाचया समयारश करणयात आलया आि. या सरवा पयाठयामरील आश आहण भयाषया यामरील रहरध तमियालया न रीच आरडल.

या पया पसतकयाच सरयात मितरयाच रहश मिणज परतक पयाठयाखयालील सरयाधयायाच सररप आहण रचनया रहरध. ि सरयाधया तमियालया पयाठयाच अतरग समजन घणयास मदत करतील. तमची आकलनशकती, हरचयारशकती, कलपनयाशकती आहण सजनशीलतया हरकहसत करणयाचया ितन सरयाधयायातील कतीची रचनया जयाणीरपरवाक कली आि. हशककयाच मयागवादशवान आहण तमच सरअधन यामरन भयाषया हशकतयानया तमियालया अभयासयाच रयाटणयार नयािी. पयाठयातरयाच दडपणिी रयािणयार नयािी.

दनहदन वरियारयात आपणयालया पयारलोपयारली मरयाठी भयाषचया रयापर करयारया लयागतो. तया दषीन तमची उततम तयारी वियारी यासयाठी या पया पसतकयातील उपोहजत लखनयाचया सरयार उपकत ठरल. तयाचबरोबर रोजचया वरियारयामध तमियालया ततरजयानयाचयािी रयापर करयाचया आि. तयासयाठी पया घटकयाशी सबहरत अहरक मयाहिती हमळरणयासयाठी सकतसथळयाची यादीिी हदलली आि. परतक पयाठयासबरी अहरक मयाहिती हमळरणयासयाठी पचया मयाधमयातन . आर. कोड यार उपकत दक याव सयाहित आपणयास उपलबर िोईल. तयाचया तमियालया अभयासयासयाठी हनसशचतच उपोग िोईल.

भयाहषक हरकयासयाबरोबरच हरचयारकमतया, अहभवकती क शल आहण सजनशीलतया याचया हरकयासयासयाठी उपकत ठर शकणयार ि पया पसतक तमियालया न रीच आरडल, असया हरशरयास आि.

. हनल म रसचयालक

मियारयाष रया पया पसतक हनहमवाती र अभयासकम सशोरन मडळ, पण.

त

ताचन

लखन

ा -ा

१. हरहरर परसयारमयाधमया यार परसयाररत िोणया या चचयावा, सरयाद याबयाबत सरत च मत हनसशचत करतया ण. २. सयारवाजहनक हठकयाणयाररील कललया सचनयानसयार आपलयाशी सबहरत असललया सचनया लकयात घण. ३. पचयाररक र अन पचयाररक सरयाद र सभयाषण कन तयात सहक सिभयाग घतया ण.४. हरहरर सयाहितयातील भयारयाथवा समजन घतया ण.५. हरहरर सयाहितपरकयारयाचया धरहनहफती कन तयातील सररयाघयात, आरोि-अररोि या रहश याची जयाण हनमयावाण िोण. ६. हरहरर सयाहितपरकयार कन तयाबयाबत मत ठररतया ण.

१. हरहरर पदपरकयारयानया चयाली लयारन तयाच सयादरीकरण करतया ण.२. हरषयानरप सरत च सरततर हरचयार परखडपण मयाडतया ण. ३. हरहरर उपकमयाच हनोजन, आोजन करन तयात सहक सिभयाग घतया ण.४. भयाषण-सभयाषण क शलयातील बयारकयार समजन घऊन तयाचया ो रयापर करतया ण.५. परसगयानरप समोरील वकतीशी सरयाद सयारन सरत च मत परभयारीपण मयाडतया ण.

१. ो गतीन र हररयामहचनियाची दखल घऊन अथवापणवा परकट रयाचन करतया ण.२. हरहरर सयाहितयाच समजपरवाक रयाचन करन तयाचया आसरयाद घतया ण.३. रयाचललया आशयाची मधरत कलपनया, सयारयाश र तयातील हरचयार समजन घतया ण.४. आतरजयालयारर उपलबर असललया सकतसथळयाररील मयाहितीच रयाचन करन, तया मयाहितीचया

सरअधनयासयाठी उपोग करतया ण.५. सयारवाजहनक हठकयाणयाररील सचनया र मयाहिती हचहकतसकपण रयाचन तयाबयाबत ो हरचयार करतया ण.

१. लखन करतयानया शदधलखनयाचया हनमयाचया रयापर करतया ण.२. रयाचललया सयाहितयाचया आशयातील मधरत हरचयारयाच लखन करतया ण.३. हदललया हरषयामध सरत चया हरचयारयाची भर घयालन पनलधखन करतया ण.४. मिणी, रया परचयार, शबद र शबदसमि, अयालकयाररक शबद, सभयाहषत याचया लखनयात रयापर करतया ण.५. सयामयाहजक परशनयारर अभयासपणवा लखन करतया ण.६. घटनया, परसग, सरयानभर याच तलनयातमक लखन करतया ण.७. कललया, अनभरललया मयाहितीच सरत चया शबदयात लखन करतया ण.८. पया पसतकयात समयाहरष असललया उपोहजत लखन घटकयारर लखन करतया ण.

करि कमता

ा ाहत क कमता ा ा मरा ी

ता िातीचा खरी हत ा ामध ा ाहत क प ील कमता हतकह त िा ात ी पका ि.

१. सदभयावासयाठी शबदकोश पयाितया ण.२. हदललया हरषयाचया सखोल अभयास करन सरमत मयाडतया ण. ३. घटनया, परसग, कयावाकम याबयाबत अहभपरया मयाडतया ण.४. शबदसमि, रया परचयार, मिणी याचया लखनयात र भयाषण-सभयाषणयात रयापर करतया ण. ५. आतरजयालयाचया रयापर करन नलयाइन वरियार करतया ण. तसच सोशल मीहडयाचया ो रयापर करतया ण.६. सगणकयारर उपलबर असणया या हरहरर शकहणक स कशनसचया अभयासयासयाठी रयापर करतया ण.७. परसयारमयाधमयाद रयार उपलबर िोणया या कलयाकतीचया आसरयाद घतया ण, तयाबयाबत हचहकतसक हरचयार करतया ण. ८. हरहरर सयामयाहजक समसयाबयाबत आपल मत परखडपण मयाडतया ण.

१. इततया नररीपत अभयासललया वयाकरण घटकयाची उजळणी करण. - हलग, रचन, समयानयाथ शबद, हर दधयाथ शबद, हररयामहचनि, परत, उपसगवा, रया परचयार, मिणी, शबदयाचया जयाती, कयाळ, सयामयानरप, अवीभयार र द र समयास, अनपरयास र मक अलकयार, लखनहरषक हनम, शबदसपततीशी सबहरत कती या वयाकरण घटकयाची उजळणी करण.

धनक ल

ा ा ा

ह कका ा ी

मरयाठी आतरभयारती इततया दियारीच ि पया पसतक अधन-अधयापनयासयाठी आपणयास दतयानया अहतश आनद िोत आि. हरदया यामरील भयाहषक क शल अहरकयाहरक हरकहसत िोणयाचया दषीन पया पसतकयामध हरदया याचया भयारहरशरयाशी सबहरत पयाठ, कहरतया, गीत, कती (सरयाधया) र आशयानरप हचतर यासयार या अनक घटकयाचया समयारश कललया आि. हशककयानी पया पसतकयात समयाहरष असणया या कमतया हररयानयाचया हरचयार करन हरदया यामरील भयाहषक कमतया हरकहसत िोणयासयाठी पया पसतकयातील हरहरर कतीबरोबरच इतर हरहरर कती र उपकम ोजन त हरदया याकडन सोडरन घयारत.

कमतया कतरयातील भयाषयाभयास या शीषवाकयाखयाली हदललया सरवा वयाकरण घटकयाची उजळणी हशककयानी हरदया याकडन कररन घण अपहकत आि. पया पसतकयामध इततया नररीपत अभयासललया वयाकरण घटकयाची उजळणी घणयासयाठी हरहरर कती ोजललया आित. या वयाकरण घटकयाची मनोरजक र सो या पदधतीन मयाडणी कली आि. कहतपहतरकमध या वयाकरण घटकयारर आरयाररत कतीचया समयारश कलया जयाणयार आि. हशककयानी सरत या वयाकरण घटकयाचया सरयारयासयाठी हरहरर कती ोजयावयात र तया हरदया याकडन सोडरन घयावयात.

उपोहजत लखन या हरभयागयामध हरदया याचया लखन क शल हरकयासयासयाठी हरहरर कती र तयाच नमन हदलल आित. या रहरधपणवा कतीमरन हरदया यामरील भयाहषक क शल हरकहसत िोणयार आित. तयाचबरोबर तयाचयातील हनरीकणकमतया, हरचयारकमतया र कहतशीलतया यानयािी सरी हमळणयार आि. इततया दियारीतील उपोहजत घटकयाची मयाडणी इततया नररीतील उपोहजत घटकयाचया हरचयार करन कलयान हशककयानी इततया नररीतील उपोहजत लखन घटकयाचयािी आढयारया घयारया.

हशककयानी सरत चया सजनशीलतन, कलपकतन हरहरर भयाहषक कतीची रचनया करयारी, तयाचबरोबर अशया हरहरर कती करणयासयाठी हरदया यानयािी परररत करयार. आरहनक ततरजयानयाचया हरहरर मयाधमयाचया रयापर करन अधयापनयात अहरकयाहरक सदभवा दण अपहकत आि. पया पसतकयातील गद र पद पयाठयामरील कठीण शबदयाच अथवा पयाठयाचया शरटी हदलल आित. हशककयानी आरशकतनसयार पयाठयातील इतर शबदयाच अथवा समजन घणयासयाठी शबदकोशयाचया रयापर करयारया, तसच हरदया यानया सदभवा मिणन शबदकोश पयािणयासयाठी परररत करयार.

मरयाठी अयातरभयारती (सकत भयाषया) इततया दियारीच ि पया पसतक तमियालया न रीच आरडल, अशी आशया आि.

अनकरमणिका

. . पा कहतता लखक कती प. .

१. त सरवा जगयाचया तरयातया र (परयाथवानया) १ - चया तया परभदसयाई

२. सतरयाणी- २(अ) शखमिमद सयागती सर-सत शख मिमद (आ) ज कया रजल गयाजल-सत तकयारयाम

३. अनयाथयाची आई ६- हसरतयाई सपकयाळ

४. हचलडन फ िरन - रण गयारसकर

५. खो यामरी खोपया (कहरतया) १२- बहिणयाबयाई च ररी

६. मकबरया-मया या मनयातलया १४- ड . . म. पठयाण

७. बदलण मिणज... १८- मलियार अरणकल

ा -

. . पा कहतता लखक कती प. . ८. सयाकयाळची शोभया (कहरतया) २२

- भया. रया. तयाब . तरफ २४

- सरश मथर १ . डयासपीहटकया २८

- अहनल अरचट ११. िया दश मया या (कहरतया) ३१

- सनयापती बयापट १२. मोर ३३

- पया. हप. घरत १३. म ररशस सयागरदयावातल सयाखरबट ३७

- दततया नयाक १४. भलगडी दयादया (कहरतया) ४

- शयािीर कदन कयाबळ प हजत लखन ४२

ा -

l खालील क ामध नाम तनाम हत त ह ाप लपली ित ती ा त ह लला त ात रा.

र अ न या हन हक तया

म ज त र म जया

श अया न मिी जया लया त

स मिी सया ट र रया

द क की र शया शमी नया

र लप रया ट र त लया

तया क ि री तो षया मी

लया जया ण त क र ण

नाम

तनाम

हत

ह ाप

l खाली ह लला हचरिा ा ी हत चता त ाखालील च क त हलिा.

ह कका ा ी हरदया याकडन वयाकरण घटकयाचया अहरकयाहरक सरयार करन घणयासयाठी हशककयानी हरहरर परकयारची शबदकोडी सरत तयार करयारीत र ती सोडरन घयारीत.

EP

ह ककानी खाली ह लली कत त हल त च त प तक ाचा धापनात ि न तापर कराता.

ह ककानी खाली ह लली कतह लली कतह लली कतलली कत त हलहलहल त त च त च त च च त ि ि न ि न ि तापर करातापर करात तापर करातापर करा ा.ता.त

कत त हल ाची ा ी

. .. . तकयारयाम

. . हसरतयाई सपकयाळ

...

. . बहिणयाबयाई च ररी

....

. . ......

.. . आहककहमडीज

.. . अहनल अरचट

. . पयाडरग मियादर बयापट

.. . मोर

. -

..

त प तक ाची ा ीमी रनरयासी - हसरतयाई सपकयाळ

रयाचलच पयाहिज अस कयािी - ड . शलजया दशमखपरवारग - प. ल. दशपयाड

खगोली गमती जमती - हनरजन घयाटआमचया कया गनिया - रण गयारसकरसषीत गोषीत - अहनल अरचट

सगम मरयाठी वयाकरण र लखन - मो. रया. रयाळब

हलियार नटक भयाग १ त भयाग ३ - मयाररी परदर

BACK EP

1

ा -

चा ता ा (१ ६७) हशहककया, लसखकया र करहतरी. ‘हकशोर’, ‘हशकणसकमण’, ‘ यातरपरबोरन’, ‘हशकणहररक’ या मयाहसकयामरन लखन.

आकयाशरयाणी, दरहचतररयाणी कयावाकमयात सिभयाग र लखन. तसच हरहरर रततपतरयातन परयासहगक लखन. आदशवा हशकक परसकयारपरया हशहककया. तयानी हरहरर शकहणक ससथया यार आोहजत शकहणक कयावाकमयामरन सिभयाग घतललया आि र अनक शकहणक उपकम कल आित.

सरवा कलयामध याचया रयास आि अशया चरयाचरयामध रसललया हनरयाकयारयाची कलली िी परयाथवानया. सरवा जगयाच कलयाण वियार, सरवा हरशरयात शयाती नयादयारी, हनभवातया यारी अस मयागण परसतत कहरतत करहतरीन मयाहगतल आि.

त सरवा जगयाचया तरयातया रत कलया बद हरचया दयातया रजयािलो लीन अमिी तर चरणीत अमचया भया हररयातया र र

नटरयाज नतवानी हदसशी तगयानी सरयाचया ईशरर तउरहळल रग त नभयागणीत दया शयाहत हनमयावातया र १

ररदयान त आमिया दयारकलयाणदयाी सरयावा वियाररसशील आमचया हनत मनीतर कपया तर ररर आतया र २

द शसकत अमिया सकटसमीहनभवातया रसद या दीपरयाथवानया िीच अतयावामीतजलया हरशरयाचया नयाथया र २

ा रिाता - तयारणयारया. ाता - दणयारया. लीन - न . न ा ी - आकयाशयाचया अगणयात.

रि - सयारली.

. त त ज ाचा रिाता र

1

तत ा ना िी का ान ा ा ी तली न ती हत ा ाक न ताला रात ि तन घाती.

2

. तता ी

ककती ा का ा वणभतर णन ती कवत ा ार कारा ा

ि वा का वणभतर म ा ीनकत ा ा

ा र ा

नार क ीि ण ा रणभतर र अ वारत ा अतर

व

ा रा भावत क ाकरावा ाव

म म ा ती वभ ापरती

त ख मिम (सतरयार शतक) सतकरी. सत शख मिमद यानी मरयाठी, हिदी, उदवा, फयारसी या भयाषयात कयावरचनया कली. रपक, भयारड, अभग इतयादी समयार

३ सफट कहरतया तयानी हलहिलया आित. ‘ोगसगयाम’, ‘परनहरज’ र ‘हन कलकपरबोर’ या तयाचया मरयाठीतील परमख रीबदध रचनया आित.

परसतत अभगयात सयारचया अतरगयाच दशवान घडरल आि. तसच सयारतर ळखणयाच हनकष हरहरर दषयानतयातन सपष कल आित.

खमिम ा ती त

ा ककती - कर याच याड, कतकरी. हनपज - उतप िोण, पदया िोण. ा - कळकळीच, भकतीन कत. का तल - कयाटरी. प र ा - एकया. तार - मद, कोमल. त - सडण. पात - उपया.

3

ात खलली ल त

खालील कती प करा.

का ता ात तर हलिा.सत शख मिमद यानी कललया उपदश

३ तह न खालील त ा प करा.

ात खलला ी ी

ा र तर

(१) ककती

(२) फणस

(३) नयारळ

(४) सत

तमत. (१) अभगयाचया आरयार सयारतर ळखणयाच हनकष सयागया.

(२) ‘सद गरच शबद कठोर असल, तरी तयाच अत करण कोमल असत.’ या ळीचया अथवा सपष करया.प म सत नयामदर याच पयाच अभग हमळरन तयाच रगयावात रयाचन करया.

***

कती

4

त तकाराम (१६ ८ त १६५ ) रयारकरी परपरतील मितरयाच सतकरी. तयाचया रचनयामध भकती, वरियार आहण अधयातम याची सयागड घयातलली हदसत. ढ ग,

दररयाद, अिकयारी रतती, दरयाचयार इतयादीचया परखड समयाचयार तयानी आपलया अभगयामरन घतललया आि. परम, नहतकतया, क णया र सरयामध ईशररयाच अससततर िी मल सरीकयारन आदशवा परयापहचक जीरन कस जगयार, याचया उपदश त आपलया अभगयातन करतयात. तयाचया अभगयातील ळीनया सभयाहषतयाच मोल परया याल आि.

परसतत अभगयात सत तकयारयाम मियारयाज यानी सयारची लकण सयाहगतली आित.

ा ज का रजल ाजल

ी तकयारयामबयारयाचया अभगयाची गयाथया(शयासकरी परत, अभग क.३४७)

ा रजल ाजल - द खीकषी यालल. ा - आतन बयािरन. नतनीत - लोणी. पह ता - आ दयातया.

का र ााण ि

त ण ा ावाव त ण ािावा

म ा नवनीतत ना ण त

ाण ण ता ना ी ाण री

ा करि ा ीत ण ा ा णि ा ी

तका ि ा णकतीत ण भ वता ी मत

तता ी

5

पा हनत ा.(१) सयार मिणज अशी वकती जी ........

(अ) रयातरहदरस धयान करत.(आ) रयातरहदरस भजन करत.(इ) द खीकषी लोकयानया आपल समजत.(ई) रयातरहदरस भकती करत.

(२) परमशररयाच अससततर ............ बघयार.(अ) ज फकत स जन समजल जयातयात तयाचयामध(आ) रजलया गयाजलयानया आपलस करणया यामध(इ) समयाजयासयाठी भजन-पजन करणया यामध(ई) एकयातयात तपशचयावा करणया यामध

त तकाराम मिाराज ानी ाह तलली ा ची लक

३ तर हलिा.(अ) सयार यानया दी ररतयात त-

(अया) सयार याचयारर पतररत परम करतयात तया वकती-

(इ) नरनीतयापरमयाण मऊ असणयार-

(ई) सत तकयारयाम मियारयाज याचया मत भगरत याचयामध रयास करतो ती वकती- तमत.(अ) ‘मद सबया नरनीत तस स जनयाच हचतत ’ या ळीचया तमियालया समजललया अथवा सपष करया.(आ) सयार कोणयाकोणयालया कशी कशी मदत करतयात, त कहरतचया आरयार सपष करया.(इ) कोणतयािी वकतीतील सयारतर ळखणयासयाठी खयालीलपकरी कोणतया मद दया तमियालया मितरयाचया रयाटतो,

त सपष करया. (१) तयाची दरभकती (२) तयाची तपशचयावा (३) तयाच सयामयाहजक कयावा

प म सत तकयारयाम मियारयाज याच चररतर हमळरन रयाचया.

***

खालील कती प करा.

ी तकयारयामबयारयाचया अभगयाची गयाथया(शयासकरी परत, अभग क.३४७)

कती

6

ह ता पका (१ ४८) अनयाथयाची सरया करणया या सयामयाहजक कयावाकतयावा. ‘ममतया बयालसदन’ या ससथची सथयापनया करन अनयाथ मलयाचया सयाभयाळ करणयाच

समयाजकयावा तया करत आित. तयानी अनक अनयाथ मलयानया हशकण हदल, जगणयाची पररणया हदली आहण सरयात मितरयाच मिणज समयाजयात मयानयाच सथयान हमळरन हदल.

‘मी रनरयासी’ ि तयाच आतमचररतर परहसदध आि. तयाचया सयामयाहजक कयायावाचया ग रर मिणन मियारयाष शयासनयान तयानया ‘अहिलयाबयाई िोळकर’, ‘सयाहरतरीबयाई फल’ या परसकयारयानी सनमयाहनत कल आि. तसच ‘सतपयाल हमततल नशनल र डवा’ र ‘फया फयाउडशन’ याचिी तयानया परसकयार हमळयाल आित. तयाचया जीरनयारर आरयाररत ‘मी हसरतयाई सपकयाळ’ िया हचतरपट परकयाहशत यालया आि. हसरतयाई या लबदध रकततरयासयाठी परहसदध आित.

परसतत पयाठयात लसखकची परहतकल पररससथतीतिी हशकणयाची परचड हजद हदसन त.

मी हसरतयाई सपकयाळमलया लियानपणी सगळजण ‘हचरी’ मिणत. हचरी अहभमयान सयाठ. मया या जनम १४

नोविबर १ ४८ रोजी नररगयार फ रसट थ यालया. मया या रहडलयानया ‘अणयाजी’ मिणयाच. आमच घर ोटस पण यान िोत. अगणयात गर, गयाई-मिशी िोतया.

मी रोज मिशी घऊन शयाळसमोरन जयात अस. तया शयाळच नयार िोत, ‘बहनयादी गयामशयाळया हपपरी (मघ), आर रोड, हज. ररयावा’. शयाळया मिणज एक भलया मोठया ि ल िोतया. रयान ठरयालया गोडयाऊन बयारतयात तसया, रर क ल असललया. समोर एक यान भलमोठ चया याच याड िोत. तयाची टपोरी, पयाढरीशभर फल शयाळचया अगणयात पडलली असयाची. मिशी घऊन जयातयानया शयाळपयाशी आल, करी मी मिशी घऊन शयाळपढ थयाबत

अस. शयाळत जयाणया या मली चयागल कपड घयालन, रणी-फणी करन शयाळसमोर खळत असयाचया. कयािीजणी याडयाखयाली बसन अभयास करत असयाचया. तविया मलया रयाटयाच..‘आपणपण शयाळत जयार.’ मी एकदया अणयाजीनया मिटल, ‘‘अणयाजी, मलया शयाळत जयाऊन शयाळया हशकयाची.’’ चलीपढ बसन भयाकरी करणया या आईन ि कल अन ती तरयातरया बयािर आली. ‘‘हचर, कया मिणयालीस ... शयाळत जयायाच.. अन रयाज मिशी कोण सयाभयाळील आपलया सयाठचया घरयाणयात अजन कणी शयाळची पयारीसदधया चढल नयािी..अन शयाळत जयाच मिणती शियाणी ’’ अणयाजी आईच कत िोत पण कयािीच बोलत नवित. मी रडयालया लयागल पण मया कयाणी कत नवित. मया रडील मिणयाल, ‘‘ग प बस.’’ तयानया कणी रडलल आरडत नस. मया रडील अहभमयान सयाठ. नयारयापरमयाणच अहभमयान रयाटयारया अस त िोत. दसर हदरशी त मलया शयाळत घऊन गल. तयानी मया नयार शयाळत घयातल.

रयाचया नरवया रष मी या शयाळत गल. गयारयातलच रयाहदल ग जी म याधयापक िोत. पयाढरशभर रोतर, तयारर निर शटवा र डो यारर पयाढरी टोपी असया तयाचया पोशयाख िोतया. रहडलयानी मयाहिती सयाहगतली. रयाहदल ग जीनी मयाहिती हलहिली. अणयाजीचया तयारर अगठया घतलया आहण मया ी शयाळया सर याली. शयाळत नयार घयातल, तरी मिशी सयाभयाळयालया जयारच लयागयाच. सकयाळी शयाळया भरयाचया रळी मलया घटया क त अस. मलया शयाळत जयारस रयाटयाच पण जयातया त नस. सकयाळी ७ त १ रयाजपत र नतर ३ त ५.३ पत अशी दोन रळया शयाळया भरयाची. सकयाळची शयाळया मलया सयापडत नस. मिशी चयारयालया गल, करी शयाळजरळ खयालचया बयाजलया जो ोटया डोि िोतया, तयात मिशी डबत बसत. मग मी तयास दोन तयास हनरयात िोत अस, तविया शयाळचया रयाहिललया अरयावा रळ मी पयाटीचया फटकया तकडया आहण फयाटक पसतक घऊन शयाळत जयात अस. शयाळया भरललीच अस. कयािी मल मोठमो यान एक-दोन अस पयाढ सरयात मिणत असयाची. हतसरी आहण च थीलया रयाहदल ग जी हशकरत, तर पहिली-दसरीलया कयाबळ ग जी हशकरत. चयार कोप यात चयार रगवा अशी रचनया अस.

मी रगयावात गल, करी मल-मली मिणत, ‘‘ग जी, हचरी आततया शयाळत आली बघया.’’ रयाहदल ग जी मया याकड रयागयान बघत पण कयाबळ ग जीच आशरयासक डोळ मलया न बोलतया सयागत, ‘‘, बस रगयावात.’’

मया यारर तयानी खप मयाया कली. मी शयाळत उहशरया गल तरी त रयागरत नसत. तयाची उबदयार मयाया नसती, तर मी जी

३. ना ाची

7

थोडीफयार हशकल तरढीिी शयाळया हशक शकल नसत. आ याचया ररयाण रयाळरटयात जशी सयारली असयारी, तशी मलया ग जीची मयाया रयाटयाची. ग जी पयाटीरर ‘ग’ ‘म’ अस हल न दत. परत परत हलियालया सयागत. त हरचयारत ‘‘त जरलीस कया ’’ मलया कया बोलयार त कळत नस.

शयाळची घटया याली, करी सरवा मल-मली जरयालया बसत. मी तयाचया त डयाकड बघत बस. पोटयात भक लयागलली अस. मल-मली जरण करन खळयालया गलया, करी मी लयाडचया तकडया, भरकया, गळयाचया खडया, हजलबीचया तकडया मयातीतन फलयात उचलन ठरत अस. सरयानया रयाटयाच, मी चया याची फलच गोळया करत पण तया फलयातलया मयाती लयागललया तो अ याचया कण चया याचया सगरयान चरदयार र गोड लयागयाचया. तयारर घोटभर पयाणी हपऊन मी रगयावात बसयाची.

करी करी मिशीमळ हदरस हदरस शयाळत जयातया त नस. आमचया हचखलद यात भरयाडी नयारयाची एक रनसपती त. चयागल तळियातयाएरढ मोठ पयान असत. तयालया खयाली एक कयाटया असतो. तया भरयाडीचया कयाटया ि मया पन र भरयाडीच पयान िया मया या कयागद अस. मिशीमयाग जयात जयात अ, आ, इ, ई, उ, ऊ अशी अकर हलहिण मी हशक लयागल. अस हनसगयावाचया सोबतीन हलहिल, मिणन हशकलल करीच हरसरतया नयािी आल.

अशी ‘ियाफ टयाईम शयाळया’ करीत करीत मी च थीपत आल. गोपरीलया क शयाळया कया कया िोती. हतथ च थीची परीकया िोती. मी पयास याल. शयाळत रर लट आणयालया गल, तर रयाहदल ग जी मिणयाल, ‘‘हचर, त पयास यालीस. आतया हचरी नयारयाची हचमणी उडन जयाणयार.’’

मी तो कयागद घऊन बयािर पडल पण पनिया रळन रळन शयाळकड पयाित िोत. तया हभतीरर चनयान हलहिलली, ‘बहनयादी गयामशयाळया हपपरी (मघ)’, िी अकर पसट पसट िोत िोती. तयाररची शयाई आसरयाचया तया पयाणयात कयागदभर पसरत िोती. अशी मया ी शयाळया...

मया ल यालयारर सयासरी मया या ळ िोणयाची जी कयारण आित, तयापकरी एक कयारण मिणज मया ी शद र भयाषया दसर कयारण मया रयाचन मया या सयासरी हशकणयाचया गरिी नवितया. सयासरच लोक अहशहकत, अकरशतरच. तयानया कयािीिी रयाचतया त नसलयामळ तयाचयासमोर मी रयाचयालया कयागद ियातयात घतलया, करी तयाचया कपयाळयालया आ या पडयाचया.

पढ पढ मी चोरन रयाचयालया लयागल. रयाणसयामयानयाच कयागद चोळयामोळया करन उदीर-घशीचया हबळयात ठरयालया लयागल. एकदया गहदमयाची एक कहरतया यापललया एक कयागद सयापडलया.

मा लीचा ापरी ल म ाच त ार कजला ता ा म त प री ह तार

मी रयाचनयाची भकली िोतच. गहदमयाचया या ळी मलया भरळ घयालत िोतया. तया हदरशी घरयात बरीच गद िोती. तयामळ घरयापयासन दर जयाऊन एकया मो या दरयात (हबळयात) तो कयागद ठरलया, मयातर ियातयालया मगस चयारलया.

कहरततील मगयाचया तषयारयारर मया या रकतयाची रयार सर याली. जण मया या अडचणीरर मया या जयानतषचया अहभषक यालया. मलया रयाचनयाची इतकरी आतन ढ कया असयारी मी पररयाियाचया उलट रयाित असलयामळ मलया िया तरयास िोत िोतया.

मी पररयाियात ोकन हदल नयािी सरत लया. मलया सयापडलली हशकणयाची अनोखी पयाऊलरयाट ठचकयाळत, रकतबबयाळ िोत मी चयालत रयाहिल.

एकया रयातरी घरचयानी घरयाबयािर कयाढल. गयारयाबयािर पयाठरन हदल. मी एकटी बयाई, जरळ एक लियान, तयानि बयाळ. मी ख या अथयावान तविया अनयाथ याल िोत पण मया यातली सतरीशकती जयागत याली. मी अनयाथ याल, तरी रडन चयालणयार नवित. कया करयार त मलया कळत नवित पण हनशचयान ठररल. हनरयावार कलया. आपण अनयाथ रयाियाच नयािी. सरनयाथ वियाच जण पढ मलया अनक अनयाथयाची आई वियाच िोत.

त ीतील ा ा ह ह कक

8

पा हनत ा.(१) हचरीलया शयाळया हशकणयास मनयाई िोती, कयारण....

(अ) हचरी घरयात सरयात मोठी िोती.(आ) तयाचया घरयातील कणीिी यापर शयाळची पयारी चढल नवित.(इ) ती आईबयाबयाची लयाडकरी िोती.

(२) हचरीन कहरतया यापललया कयागद हबळयात लपरन ठरलया, कयारण....(अ) हचरीलया यापील कयागद आरडयाच. (आ) सयासरचया लोकयानया हतच रयाचन आरडत नस.(इ) हबळयातन उदीर-घशी बयािर पड नत मिणन.

तर हलिा.(अ) बहनयादी गयामशयाळतील हशककयाची नयार.

(आ) हचरी लियानपणी कयागद-पन मिणन रयापर करत िोती ती रनसपती. ३ खालील मिा ा ी क हलिा.

(अ) अकर याची शतर आित, असया- (आ) जयानयाची तियान-

ातील त ा खा त त त ा का ि ामा ील कार प करा.(अ) रमश, जोसफ, याससमन, आमिी(आ) त, तलया, आहण, आमिी(इ) तनजया, समीर, सदर, रयाहरकया(ई) तयालया, मलया, करण, तमियालया

खालील ातील करात न प तार करा.उदया., सगियालयात - ियाल, यात, ियात, सत.(अ) गयामशयाळतील (आ) उपकयारक (इ) पहकसरकणहरषक (ई) रजनदयार

तमत.(१) लसखकन कयाबळ ग जीबदल वकत कलली भयारनया तमचया शबदयात हलिया.(२) हसरतया नया हशकणयाची खप तळमळ िोती, ि पयाठयाचया आरयार पटरन दया.

प म (१) तमचया पररसरयात असणया या एखयादया अनयाथ आ मयास भट दऊन तयाबयाबत मयाहिती हमळरया.(२) आतरजयालयारर उपलबर असणयारी हसरतयाई सपकयाळ याची भयाषण हमळरया र कया.

***

ा ता क - हरशरयास दणयारया, खयातरी दणयारया. तरा - उजयाड. कर रि - हनरकर. ता ामान - हकरयाणया.

र ाल - आकहषवात करण. ानत ा - जयान हमळरणयाची ती इच या.

कती

9

र ात कर (१ ५३) परहसदध लसखकया आहण समयाजसहरकया. ‘आमिी रया’ या नयासयाचया अधकया, तसच या मलयाच भहरतव घडरणया या एकलव

नयासयाचयािी तया परमख आित. ‘अफलयातन गोषी’, ‘िररल त गरसल’, ‘आमचया कया गनिया ’, ‘गोषी जनमयातरीचया’, ‘मयालक नको पयालक विया’, ‘हन शबद ज’ ि तयाच लहलत लखसगि परहसदध आित.

परसतत पयाठयात लियान या जहिरयालया बट हमळरन दणयाची अलीची रडपड हदसन त. तसच तयात तयालया आलल अपश मनयालया चटकया लयारन जयात. गरीब कटबयातील अली आहण जहिरया या भयारडयाचया हनरयागस परमयाच हचतरण या पयाठयात कल आि.

‘हचलडन फ िरन’ िी हचतरपटकथया आि अली आहण जहिरया या दोन भयारडयाची. एकया अहतश गरीब घरयातली पयाठीलया पयाठ लयारन आलली िी भयारड. मोठया अली हतस या इततत हशकतो तर

जहिरया नकतीच पहिलीत गली आि. मळयात ियातयाररच पोट असललया घरयातील गहिणीलया-जहिरयाचया आईलया अस दखण जडल, करी घरयात णया या तटप या रकमतल बरचस पस षरपयाणयात जयातयाित. पनिया आई सतत आजयारी असलयान या दोनिी मलयानया घरचया, बयािरचया कयामयाची आघयाडी सयाभयाळयारी लयागत त रगळच. आणखी एक सयागयाच रयाहिल त मिणज जहिरया, अलीलया एक तयान ल भयारड आि.

मयातर अशी परहतकलतया असली, तरी ि कटब मो या आनदयात आि. खयास करन अली आहण जहिरयाची अगदी ग ी आि. एकमकयारर मनयापयासन परम करणयारी िी भयारड कयािी प कटयाकयान पयाळतयात, मिणज अस करी आपसयातली भयाडण ती करीच आपलया आईबयाबयापत नत नयािीत.

इथपत हचतरपट सथगतीन पढ जयातो पण नतर मयातर या भयारडयाचया आ यात अशी एक घटनया घडत, करी तयामळ तयाच सयार आ च बदलन जयात.

िोत अस, करी जहिरयाच बट अगदी जन, जीणवा यालल असतयात पण जहिरयालया शयाळत बट घयालन जयाण अहनरयावा असलयामळ, अली तच बट पनिया एकदया हशरयालया घऊन जयातो. तयाच रळी आईन उरयारीरर भयाजी आणयालया सयाहगतलयान जहिरयाच बट दकयानयाचया दशवानी भयागयातलया एकया खोबणीत ठरन अली आत जयातो. उरयारीरर कयाद, बटयाट मयाहगतलयान अलीलया अथयावातच दकयानदयारयाची बोलणी खयारी लयागतयात. बयािर तो तर बट गयाब यालल असतयात. कचरया गोळया करणयार लोक त ‘टयाकयाऊ’ बट गयाडीत टयाकन दतयात.

अलीलया कमयालीचया र या बसतो. घरी आलयारर घडलली सरवा िकरीकत तो जहिरयालया सयागतो. आतया बटच नसलयान जहिरयान शयाळत जयाच कस, िया कपरशन दोघया भयारडयापढ उभया रयाितो. पनिया आईरहडलयापयाशी यातल कयािीच सयागयाची सो नसत. तयाचयापयाशी पस नसलयान तयानया बट तर घऊन दतया णयार नयािीतच र तयाच तयानया द ख िोईल, अशी भीतीिी दोघयानया रयाटत असत.

दोघ खप हरचयार करतयात. शरटी अली या सकटयातन मयागवा कयाढतो. जहिरयाची शयाळया सकयाळची आि, तर अलीची दपयारची आि. जहिरयान सकयाळी अलीच बट घयालन जयारत र दपयारी रयारत ऊन अलीलया त बट दयारत र अलीन त बट घयालन शयाळलया रयारत सटयार अस ठरत.

अलीचया सपीक डो यातन हनघयाललया िया कयािीसया रगळयाच तोडगया हनभयारतयानया, या भयारडयानया रोज नवया सकटयालया सयामोर जयार लयागत. रोज शयाळया सटलयारर जहिरया हकतीिी जीर तोडन घरी पळत सटली, तरी ती अलीलया रळत बट आणन दऊ शकत नयािी. पररणयामी अलीलया शयाळत पोिोचयालया रोजच उशीर वियालया लयागतो. इतकया करी िडमयासतर या पहिलया नबरयाचया मलयालया शयाळत णयाचीच बदी करतयात. अलीरर मनयापयासन परम करणया या, एकया हशककयाचया मदतीन तयाची या सकटयातन सटकया िोत िया भयाग रगळया. जहिरयालयािी बट मोठ िोत असलयान त पयायातन सटकन गटयारयात पडण, अशया हतलया घयाबररन टयाकणया या घटनया घडतयात तया रगळयाच

ि सगळ चयालल असतयानया अलीचया शयाळत रयारणयाचया आतरशयाल सपरधची एक नोटीस लयागत. स रयातीलया

. हचल न ितन

10

ी ज मातरीचा..

ा त पजा - अलप, कमी. ा ी ा ा - जबयाबदयारी सयाभयाळण. प - हनम. ख - लयाकडयामरील खयाच. क न - कठीण परशन. जीत त न प - सरवाशकतीहनशी पळण. - गद िोण. क लािल - मोठया आरयाज, गडबड, ग रळ. र - सरयात पढ. कात माज - खप द ख िोण.

अलीच तया सचनयाफलकयाकड लकच जयात नयािी. जहिरयाच बट िररलयापयासन या अडचणीनया अलीलया त ड दयार लयागत, तयान तयाची वगतया इतकरी रयाढली, करी रयारणयाची सपरयावा तर सोडयाच तयाच अभयासयातिी लक नसत. अचयानक सपरधतील हतस या नबरयाचया हरजतयालया बटयाची जोडी बकीस मिणन हमळणयार असलयाच अली रयाचतो आहण अकरश अतबयावा थरयारन जयातो. कसिी करन शवातीत भयाग घऊन हतसरया नबर हमळरयाचया र जहिरयालया बटयाची जोडी हमळरन दयाची असया तो हनशच करतो. बटयाची जोडी बकीस मिणन हमळणयार ि रयाचलयारर अलीचया मनयात हरचयार तो तो जहिरयाचया. सरत चया हरचयार एक कणिी तयाचया मनयात त नयािी.

शवातीचया हदरस उजयाडतो. शयाळयाशयाळयातन मदयानयारर रयारणयाचया सपरधत भयाग घणयासयाठी णया या मलयाची बड उडत. हकतीतरी मल ीमत घरयातली असतयात. तयाचया पयालकयानी मलयासयाठी नरीन बट, शटवा, लकोजची पयारडर अशया गोषी आणललया असतयात. म मिणज मलयानया परोतसयािन दयालया त सरत च आलल असतयात. अलीपयाशी मयातर यातल कयािीच नसत. तयाच आईरडील शवात पयाियालया ऊ शकलल नसतयात. खर तर अलीन शवातीत भयाग घतलया ि सदधया तयानया मयािीत नसत.

शवात सर िोत. मदयानयारर मल रयारयालया लयागतयात. परचड कोलयािल सर िोतो. िळिळ शवातीचया जोर सरयाचया अगयात हभनयालया लयागतो. पयाच-सयात मल शवातीत अगसर रयाितयात. तयात एक नबर अलीचया असतो. स रयातीपयासन अलीन शवातीतल आपल सथयान हटकरन ठरल आि. गलया महिनयाभरयातील सतत शयाळत रयारत णयाची सर अलीलया यारळी खप उपोगी पडत आि पण अली सयारखया पहिलया तो. आपल तीन नबरच सथयान हटकरन ररणयासयाठी तयालया रडपडयार लयागत, मिणज पहिलया, दसरया नबर णयाइतक पढ जयाच नयािी आहण पयाचरया, सियारया णयाइतक पयाठी रयाियाच नयािी अशी दिरी कसरत करत अली रयारतो. शरटी एकदयाची शवात सपत. एकच जलोष िोतो. अली तर इतकया दमतो, करी तयालया जरळपयास भोरळच त.

थोडयासया भयानयारर आलयारर सगळयात आरी अली मो या आशन हशककयानया हरचयारतो, ‘‘सर, मी हतसरया आलया नया ’’ हशककयानया तयाचया या परशनयाचया अथवाच कळत नयािी. त उलट मो या क तकयान अलीलया तो हतसरया नसन पहिलया आलयाच सयागतयात.

हशककयाच त शबद अलीचया कयानयारर पडतयात. तो कमयालीचया हनरयाश िोतो. तयाचया दयात आकयात मयाजतो. आपण हतसर आलो नयािी याचया अथवा आपलयालया बटयाची जोडी बकीस मिणन हमळणयार नयािी, ि तयाचया लकयात त. जहिरयालया तर तयान बट घऊन तोच अस जोरदयार आशरयासन हदलल असत. आपण कोणतया त डयान बहिणीसमोर जयार ि कोड अलीलया उलगडत नयािी. उरललया समयारभयात अलीचया चि यारर ियासयाची हकहचतशीिी रखया हदसत नयािी.

शरटी हन पया िोऊन अलीलया घरी जयारच लयागत. दयारयातन आत हशरतयाच समोरच तयालया जहिरया हदसत. उतकठन तयाची रयाट बघणयारी. ररकयामया ियातयान समोर उभया रयाहिललया भयारयालया बघतयाच जहिरया कया समजयाच त समजत.

खर मिणज, िया हचतरपट इथच सपतो हकरया सपयालया िरया. मयातर तयात मधच करळ कयािी सकद हटकणयार एक दश दयाखरल गल. हचतरपटयाचया अगदी शरटी अलीच रडील सयाकल ियातयात ररन घरी तयानया दयाखरल आित. तयाचया सयाकलचया मयागचया बयाजलया, सटडलया लयारलली बटयाची दोन खोकरी परककयानया हदसतयात. हकहचत उघ या असललया तया खो यातन डोकयारणयार बट, एक जोड अलीचया तर दसरया जहिरयाचया आि याची सयाक पटरतयात र परकक सटकचया हन शरयास टयाकतयात.

11

खालील क ा प करा.

तलना करा.

३ लीचा ा तीत तत ना क िा ला त हलिा.(अ) अली अकरश थरयारलया.

(आ) अली कमयालीचया हनरयाश यालया. कार हलिा.(अ) दोनिी मलयानया घरयाचया बयािरचया कयामयाची आघयाडी सयाभयाळयारी लयागयाची, कयारण.....

(अया) अलीलया दकयानदयारयाची बोलणी खयारी लयागली, कयारण.....

(इ) िडमयासतरयानी अलीलया शयाळत णयास बदी घयातली, कयारण.....

खालील ाच हत ा पा ातन न हलिा.(१) अनकलतया Ï ................ (३) शरट Ï ................(२) तगती Ï ................ (४) आनदी Ï ................

खालील ाच पहिल कर लन रा प तार करा.उदया., कडक-तडक(अ) कयादया- (आ) सजयाण- (इ) सरयाहभमयान-

तमत. (१) सपरधत पहिलया नबर पटकयारलया तरीिी अली नयारयाज यालया, तयाची कयारण तमचया शबदयात सयागया. (२) तमिी आहण तमचया भयारडयामरील परम दशवारणयारया एखयादया परसग हलिया.(३) रयारणयाचया सपरधत तमियालया परथम कमयाक हमळयालया आि, अशी कलपनया करन तमचया भयारनया सपष करया.

प म आतरजयालयाचया सयािया यान ‘हचलडन फ िरन’ िया हचतरपट हमळरया, पयािया र तयाचया आनद घया.

***

(अ) ली त जहिरा ाच लन

ाक ारी ना

लीच हत (आ)

प क ली तर प क मल(१) .....................(२) .....................

(१) .....................(२) .....................

कती

12

हि ा ा च री (१८८ त १ ५१) शतक याचया कटबयातील ससयारी सतरीची सखद ख अनभरतयानया अत सफत न बहिणयाबया नी कयावहनहमवाती कली. मयाणसकरी, हनसगयावाशी

समरसतया, डोळस दधया आहण ख यातलया समिजीरनयाची जयाणीर तयाचया कहरततन हदसन त. मनयातलया जयाहतरत हजवियाळया परकट करणयारी अलपयाकरी शली, भोरतयालचया हनसगयावाचया, मयानरी जगणयाचया खयानदशी बोलीतील सिजसफतवा आहर कयार िी तयाचया कहरतची रहश आित. बहिणयाबया चया मतनतर तयाच पतर कहररवा सोपयानदर यानी आचयावा अतर याचया परोतसयािनयामळ ‘बहिणयाईची गयाणी’ (१ ५२) िया कहरतयासगि परकयाहशत कलया.

परसतत कहरतत करहतरीन सगरण पकी र मयाणस याची तलनया करन सगरण प यामध असणया या सजनशीलतच रणवान कल आि. सगरण प यापरमयाण मयाणसयान आपलया हनसगवादतत दणगीचया उपोग करन, स दवादषीन नरहनहमवाती करयारी असया सदश हदलया आि.

र ख ाम ी ख पा र ीचा चा ला

खा हपला ा ी हतनका ा ाल ा ला

हपल हनजल ख ात ज ा लता ला

हतचा हपलाम ी जीतजीत ा ाल ा ला

ख पा नला नलाज ा ह ल ाचा क ा

पाखराची काराह रीजरा ख र मान ा

हतची ल ीच च चतच ात तच

तल ल र तानन िात िा

हि ा ची ा ी

. ख ाम ी ख पा

13

रक प करा.

र मा

खालील क ा प करा.

३ हपल ि तर ल ा न तार करा. कहतततील मक ज ार हलिा. (अ) चयागलया-(आ) कोसया-

तमत. (१) सगरणीलया हतचया बयाळयाची कयाळजी असत, ि कहरतचया आरयार तमचया शबदयात हलिया.(२) सगरणीलया हतचया हपलयाची कयाळजी रयाटत तशी तमचया आईलयािी तमची कयाळजी रयाटत, ि सोदयािरण सपष

करया.(३) ‘तल दल र दरयान, दोन ियात दिया बोट ’ िी ळ कया सचरत त तमचया शबदयात सयागया.

प म तमियालया आरडणया या प याची मयाहिती रतवामयानपतर, अरयातर पसतक र आतरजयाल याचया सयािया यान हमळरया र तयाचया सगि करया.

***

र ीचा ख ाला कतहरिीन ह लला पमा.

र ीक न मा ान घाच .

(अ)

(अया)

ा ख पा - सगरण प याच घरट. नला - हरणलया. क ा - दोडकया, घोसयाळ इतयादी रलीररचया भया याची फळ हबयासयाठी टयागन ठरली जयातयात. सकलयानतर ररच टरफल गळन पडत. टरफलयाचया आतील ततचया सयागयाडया तसयाच रयाितो तयालया ‘कोसया’ मिणतयात. तो सगरणीचया खो यासयारखया हदसतो.

कती

14

पचरीस-तीस रष याली, तरी बीबीचया मकब यालया मया या हन मलया मकब याचया करी कटयाळया आलया नयािी. खर तर आमिी रोज एकमकयानया पयाितो. मकबरया मया याकड हन मी मकब याकड. हजरयाभयारयाच दोन सनिी जस रोज एकमकयानया भटतयात, तस आमिी रोज भटतो. मया ी हन तयाची िी मतरी फकत तयालया हन मलयाच ठयाऊक आि, कयारण तयालया भटलयाहशरया मलया करमत नयािी हन मलया भटलयाहशरया तयालया करमत नयािी.

मया ी हरदयापीठयालया जयाची रयाटच मळीमकब याररन गली आि. रषयावातन फयार मोठ चयार-दोन

पयाऊस आल, करी मकई गटररन पयाणयाच ल ढचया ल ढ खयालचया पररयाियातन रयाितयानया, फसयाळतयानया हदस लयागतयात. मकई गटचया पलयाजरळच कठड मलया-मयाणसयानी फलन जयातयात. तया रळी मयातर मकब याररन हरदयापीठयाकड जयाची रयाट हचखलयाळत. हतथलया अ द पलयाररन पयाणी रया लयागत, मग सकटर नणच अश िोत. अशया हदरशी मयातर मकई गटररन, मकब याची नजर चकरन, मी जहसगप याररन हरदयापीठयाचया भव ‘अहजठया आचवा’कड रळतो पण हतचयातन पररशतयानयािी मन कयािीस कयाररबयारर िोत. थोडस अपरयाधयासयारख रयाटयालया लयागत. रयाटत, मकबरया आज आपली रयाट पयाित असल. कयाल हदरसभर कया कया घडल, त सयागयालया उतसक असल. हदरसभरयात जगयातलया कोणकोणतया दशयातल पररयासी आल ि सयागयालया तो उतसक असल. आपण कयाल कया कया कल, त कयालया तयाच हमनयार आससलल असतील. तयाची बयारयादरी मया यासयाठी सयाद घयालत असल. तयाचया तजसरी घमट आपलया हनतळयाईच नतर करन मया ी रयाट पयाित असल. अयाज मी कया आलो नयािी, या हरचयारयान तयाच मनिी गलबलन गल असल.

अशया रळी मी हरदयापीठ गटमरन गलो, तरी मया मन मयातर उदयासरयाण िोत असत. खर तर गटमरन उचयाररन समोरच ड गर हकती यान हदसतयात यारणयातील हिरवया लरीन त मोठ गोहजररयाण रयाटतयात. कणयात पडणया या पयारसयाचया सरीन त नियाऊन हनघतयात, तयाची कयाती तजोम यालली असत. कणयात पडणया या कोरळया उनियान त तकतकरीत हदसयालया लयागतयात. तयाचयातन सडणयार र मी परतक रष मया या मनयाचया कोशयात खोल खोल दडरन ठरतो. या याच तषयार मया या मनयालया निमीच खलरत-फलरत असतयात. दरनच हनपटहनरजनयाची समयारी तया आसमतयालया शहचतची, पयाहर याची जण सयादच दत असत. हरदयापीठ गटमरन रयाटचयाल सर याली, करी डयामरी रसतयाची नयागीण करी सरळ तर करी नयागमोडी रळण घत, अहतहथगियाररन हन मलयाचया रसहतगियाररन सयारकयाश सरपटत जयात असत. हरजयान हरभयागयानया एकया अगयालया टयाकन जविया ती कलया-हरदयाशयाखचया इमयारतीकड रळ लयागत, तयाच रळी मी शडमध सकटर ठरन मया या अभयाहसककड त असतो. खर तर शडमध सकटर ठरत असतयानया, मकबरया मया या पयापणीचया कडत मलया हदसत असतो. तयाचयाकड पयािणयाच सयािस मलया िोत नयािी. खयालचया मयानन मी ीफकस िलकयारत मया या अभयाहसकत पररश करतो.

. . म. प ा (१ ३ ) सपरहसदध सयाहिसतक, सतसयाहितयाच गयाढ अभयासक, वयासगी रकत. पण थ १ सयाली भरललया तरसषयावया असखल

भयारती सयाहित समलनयाच अधकपद तयानी भषरल आि. ‘भयाऊसयािबयाची बखर’, ‘मरयाठरया यातील लोककथया’, ‘नररस नयारयाणकत शलपरवा’, ‘गोपयाळदयासकत शकदर चररतर’, ‘मियानभयार सयाहित सशोरन खड १’ इतयादी सशोरनपर सपयाहदत गथ ‘सतसयाहितहचतन’, ‘शोरणी’, ‘अजन आठरत’ इतयादी लखसगि अशी हरपल सयाहितहनहमवाती तयानी कली आि. मरयाठरया यात हरखरललया हशलयालखयाचया, तया पटयाचया शोर ि तयाच मितरयाच सशोरन कयावा आि.

परसतत पयाठयात बीबी कया मकबरया आहण लखक याचयातील हजरयाभयारयाचया मतरीच रणवान कल आि. तसच मकब याच हरलोभनीरणवान करतयानया आपलया सखद खयाचया कणयाचया सयाकीदयार मकबरया आि, याचिी लखकयान रणवान कल आि.

. मक रा-मा ा मनातला

15

पा लख ा

ा हचखला - हचखलयान मयाखण. हनत ा - हनतळपणया. लत - कोरळ गरत. तज म - तजसरी. हचता - पयाहर .

त ि न - अचयानकपण समोर उभ ऊन रयािण. ह काता - हशपण. निा - परमळ.

रयाटत भटणया या मया या हरदया याची सससमत भट घत घत पण अभयाहसकत तयाच समोरचया सखड याचया कयानयात दतत मिणन उभया असतो मकबरया

‘‘चकरलस नया आज मलया ’’- तो.‘‘ .’’ - मी.‘‘थोडया रळ थयाबलया असतयास, तर पलयाररच पयाणी कमी याल नसत कया मग मया या रयाटन हरदयापीठयालया नसत कया

जयातया आल ’’‘‘िो...पण...’’ ‘‘पण नयािी हन हबण नयािी. तलया आज मलया चकरयाच िोत. भटयाचच नवित..’’‘‘नयािी र, तस नयािी, पण...’’मी गयारया करत मिणतो, हन तो पनिया दरडयारन मिणतो, ‘‘पण नयािी हन हबण नयािी. तलया चकरयाचच िोत. न रीच

चकरयाच िोत. आतयाशया तलया कटयाळया तो नया मया या मलया कयालच सयार सयार सयागयाच िोत हन त मयातर सरळ ‘आग या न सटकया’ करन घतलीस जहसगप याचया रयाटन ..’’

अन मग मकबरया खो-खो करन िस लयागतो. मीिी तयाचयाबरोबर मनसोकत िसतो. खप खप िसन यालयारर तो मलया मिणतो, ‘‘अस नयािी ि करयाच पनिया.’’ अन मीिी तयालया मिणतो, ‘‘अस नयािी ि करयाच पनिया ’’

मया या अभयाहसकचया कयाचचया हरसतीणवा सखडकरीतन मी मकब याची हकतीतरी रप पयाहिली आित. सकयाळची, दपयारची, सधयाकयाळची हन रयातरीची. मया या जीरनयातल उनियाळ, पयारसयाळ हन हिरयाळिी मकब यान पयाहिल आित.

तयासन तयास मी मियानभयार पो याचया सयाकहतक हल यात डोक खपसन बस, तविया मकब यानच मया या नतरयारर, शीतलतचया हशडकयारया कलया आि. तरयावया शतकयाचया च भया करीचया ‘उखयािरणया’सयार या अपरवा कयावयाचया सपयादनयाचया आसरयाद मी या या कणी घत अस, तया एकयातयाचया कणयात फकत मकबरयाच मया या तया मनसयाकत आनदयालया परहतसयाद दत अस. मरयाठरया यातलया मरयाठी हशलयालखयाचया कोरीर अकरयाचया खोबणीत जविया मया डोळ तयासन तयास रसत, थकन तन जयात, तविया मकब याचया हमनयारयानीच मया या पयाठीरर मयाचया ियात हफररलया आि. मया या अभयाहसकचया कयाचचया सखडकरीतन ियात लयाब करत आपलया नयाजक बोटयानी तयानच मलया सयाररल आि.

मया या गथयालया रया परसकयार हमळयालया, मया या वया यानमयालया गयाजलया, आदशवा परयाधयापक मिणन मया या ग रर यालया, मलया डी. हलट. हमळयाली, रयाषी परयाधयापक मिणन मया या सनमयान यालया, ‘सतसयाहितहचतनया’सयार या मया या

पसतकयालया सतसयाहितहरषक गथयाचया परसकयार हमळयालया, मलया परदशयाची हनमतरण आली, करी तया बयातमया सयागणयारी जी पतर हन तयारया मया या टबलयारर ऊन पडत, ती पयाहकट फोडन या बयातमया मी परथम कणयालया सयागत अस कयाचचया सखडकरीतन मया याकड टक लयारन पयािणया या मकब यालया मग मकब याच हमनयार हमसकरीलपण िसत-डोलत. तयाचया घमट तरयारन ई. मया या शयान तयालयािी तज चढ. तयाचया सनिशील दषीचया रषयावारयात मी अखड नियाऊन हनघत अस. मया या आ यात या सनियाळ कणयानया फयार फयार मोलयाच सथयान आि. ि सयार कण मी मया या दयात खोल खोल जपन ठरल आित, दडरन ठरल आित. मकब यान जस मया सख पयाहिल आि, तसच द खिी अनभरल आि.

गली पचरीस-तीस रषवा िया िस-आसचया खळ अहररत चयाललया आि. यापढिी चयालणयार आि. मया या मनयातलया मकबरया मया याबरोबर गयानग अशीच रयाटचयाल करणयार आि. हिरयाळयात, पयारसयाळयात हन उनियाळयातदखील...

16

खालील क ा प करा.

ज ा ज ता.

(अ) हमनयार (१) रयाट पयाितो. (आ) घमट (२) सयाद घयालत असत.

(इ) बयारयादरी (३) आससलल असतयात.३ का ात तर हलिा.

(अ) च भया करीचया कयावसगि - (आ) लखकयाचया सतसयाहितयाररील गथ - (इ) लखकयाची पदरी - (ई) मकब याच नयार -

हनत न रका ा जा ा रा.(चिरया, मन, गरत, र, पयाणी, डोळ)(१) कयाररबयारर ....................

(२) तकतकरीत ....................

(३) आससलल ....................

लखकाला हम ालल पर कार मान

लखकाचा मनात लल हतचार

मकबरया लखकयाची रयाट बघत असतयानया लखक मकब यालया टयाळन गलयानतर

(१)

(२)

खालील प रच ताचा. ातील नाम तनाम हत त ह ाप खा. खप हदरसयानी अनरर आज बयागत खळयालया गलया िोतया. तयालया तयाचया हजरयाभयारयाचया हमतर इरफयान हदसलया.

तया दोघयानया एकमकयानया पया न खप आनद यालया. तयानी एकमकयाबरोबर मनमरयाद ग पया मयारलया. तयानतर तया दोघयानी बडहमटनिी खळल. घरी जयातयानया अनरर इरफयानलया मिणयालया, ‘‘हमतरया, आज आपण खप हदरसयानी भटलो. मलया खप आनद यालया आि. त नवितयास तर मलया अहजबयात करमत नवित.’’ तयारर इरफयानन तयाचया ियात ियातयात घतलया आहण मिणयालया, ‘‘हमतरया, उदयापयासन आपण दररोज बयागत भटयाच आहण भरपर खळयाच.’’

(४) सडणयार ....................

(५) गोहजररयाण ....................

(६) खळखळणयार ....................

कती

17

तमत.(१) ‘मकबरया आहण लखक’ याचयातील मतरीच नयात तमचया शबदयात हलिया. (२) मकबरया लखकयाचया सखद खयाचया कणयाचया सयाकीदयार आि, ि हररयान पयाठयाचया आरयार पटरन दया.

प म (१) तमिी पयाहिललया एखयादया हतियाहसक सथळयाची मयाहिती हमळरया. (२) ‘बीबी कया मकबरया’ या हतियाहसक सथळयाची मयाहिती आतरजयालयाचया सयािया यान हमळरया.(३) ‘मकबरया आहण लखक’ याचयातील सभयाषणयाच सरयादलखन करन सयादरीकरण करया.

ा ा

पो र कया र रया बया र रया िो ण सया

टया र कया न गया षी क र ण आ रया

त म क रया ट लया र ण पया स ब

कया ण ट कया रया र ज न अ स ण

र र म प ळ ण कया कया र ण म

ळ ड र करी अ स र िो ण र

कया डो भ क र र द ण क ग

र र ळया र र न म ण म आ ळ

ड न त ण ण रया ण कया न क

ण लया स मया न सी र ळ र ळ ण

स र ल त घ िो स तया प ण मया

र ण ण क र ण त फ ल ण ज

l खालील क ात कािी मि लपलल ित त ा त ाची ा ी तार करा.उदया., रडकयारन लयारण.

***

18

निमीचया रयापरयातल फयाऊटन पन कठ तरी गयाब याल िोत. बरयाच शोर घऊनिी कयािी कलया त सयापडत नवित. तयाखरीजची रयापरयातील इतर पन घऊन कयाम चयालणयासयारख िोत ि खर पण तरीिी सयारख रयाटतच िोत, करी त निमीचच पन हमळयालया िर. अस कया रगळ िोत बर तयात खर मिणयाल तर त कठलयािी पनयासयारखच पन िोत पण तरीिी रयापरयाचया हनत पररचयान तच कयािीस रगळ रयाट लयागल िोत. हजथ हजथ पन लपन बसल असयार अस रयाटत िोत, हतथ हतथ पन पनिया पयाहिल. पन कयािी हमळयाल नयािी. अखर दसर पन घऊन कयाम सर कल.

ि पन कयािीस रजनदयार आि, तयाच रळण कयािी पहिलया पनयासयारख नयािी, रगिी तरढया शोभसया नयािी, शयाई थोडी हफकटच रयाटत, अकरिी हकरट त आि अशी कयािी रगण तयात हदस लयागली. तयाच तया हरचयारयानी, त पन रयापर न अस एकसयारख रयाट लयागल. एखयादी दयाट पररचयाची, खयास सनियातली वकती हदरसभर भटली नयािी, हतचयाशी सरयाद करतया आलया नयािी करी आपण असरसथ िोतो, तसच कयािीस याल. पनिया एकदया ठररल, करी त कयािी नयािी पर च फयाऊटन पन शोरन कयाढयाचच. असल कठ तरी क यात एखयादया पसतकयात पण त शोरयाचच. आशचवा नवि खरोखरच, दसर पन ियातयात घऊन पहिलयासयारख लखन करतयाच ईनया. मनयालयािी मरगळ रयाट लयागली. बचनी रयाढली. कयायावालयातन घरी परतलयारर थो या रळयान पनिया बयािर पडलो. तया या, शदध िरत हफरन यार, मिणज जरया बर रयाटल अस रयाटल.

थडी दर पळयाली िोती आहण उ मया रयाढ लयागलया िोतया. हदरसिी मोठया यालया िोतया. सयाकयाळ याली, तरी सगळीकड ल ख उजड िोतया. हिरयाळयात आकसलली याड, रली उनियाचया कडकपणयामळ तयाप लयागलया िोतया. कयािी याडयाची पयानगळ सर याली िोती. याडयाच खरयाट हदस लयागल िोत. तयाचया र यारयाक या फयादयाची नकी रगरगळ आकयार घऊन हफरत िोती. रया याचया फ याबरोबर रळ, पयाचोळया हभरहभरत िोतया. दपयारचया उकयाडया कमी यालया िोतया. सखद रयार हफर लयागल िोत. कयािी हदरसयापर च हिरयाळया कठलयाकठ गयाब यालया िोतया.

करढया मोठया बदल पण सयार कस आगगयाडीन रळ बदलयारया, तस सिजपणयान घडन आलल, हनसगवात यालल. हनसगवा कसया बदलतो नरनर बदल कस सरीकयारतो हिरयाळया सपलया, करी तो उनियाळया सयामयारन घतो आहण उनियाळया गलया करी तो पयारसयाळयात रगन जयातो. हनसगवा करळ ि एरढच बदल सरीकयारतो अस नवि, तर तयाचयाबरोबर हकतीतरी गोषी बदलतयात. पयारसयाळयात ररणीतन कोरळ अकर डोल लयागतयात, याडयारर फल िस लयागतयात, आकयाशयातन रशीमरयारया बरस लयागतयात, हरजयाचया कडकडयाट िोतो आहण ढगयाच गडगडयाटी नगयार घम लयागतयात. नदी, नयाल तडबतयात आहण ड गरमया याररन फहनल रबरब उ या घऊ लयागतयात. सषी मखमली िररतरसन लऊन खलन जयात. उनियाळया ि सयार हपऊन टयाकतो आहण यापकया रगळयाच बदल प रीतलयारर घडन तो. पयारसयाळयात अहतरषीन कठ परयाच थमयान िोत, तस उनियाळयातली हशरहशरीिी रगळया अनभर दत. एक याल, करी दसर मग हतसर, नतर आणखी पढच...सतत नरनर बदल. नर रयातयाररण. सयार सिजपणयान घडत रयािणयार.

ि सयार रयादळ मनयात फर घयालत िोत. हनसगवा ि बदल कस कया सरीकयारतो तो कठ असरसथ िोतो तो ि बदल सयामयारन घयालया कठ हररोर करतो आललया बदल सरीकयारलया, अस तर हनसगयावात सतत िोत असत. निमीचया

मलिार र क (१ ५२) परहसदध लखक. सकयाळ रततपतरयाच सपयादक. समयार ३५ रषध पतरकयाररतत कयावारत आित. सयाधया, सो या र पररयािी भयाषत लखन

आहण लहलतलखनयातील हरहरर परोग िी तयाची रहश आित. ‘पियाटरयारया’, ‘दनहदनी’, ‘मोगरया फललया’, ‘कयािी अस-कयािी तस’, ‘पररमळ’, ‘पियाटपयारल’ इतयादी रयाचकहपर सदरयाच लखन तयानी कल आि. यातील कयािी सदरयाची पसतकिी परहसदध आित. पतरकयाररततील आचयावा अतर परसकयार, नरभयाऊ हलम परसकयार या परसकयारयानी त सनमयाहनत आित. हरहरर हदरयाळी अकयातन तयाच लखन परहसदध याल आि.

तमयानयापरमयाण िोणयार बदल हनसगवा जसया सिज सरीकयारतो, तयापरमयाण मयाणसयान आपलया आ यातील बदल आनदयान सरीकयारयारत, अस परसतत पयाठयात लखकयान सचरल आि.

. ल ि ज...

19

रयापरयातलया फयाऊटन पनया रजी दसर पन सरीकयारयालया मया मन मयातर करकरत िोत. एक अगदी सयारया, हकरकोळ बदल पण तयान आलली असरसथतया करढी सयारया मनयाचया खळ. रयासतहरक, एरढया सयारया बदल सिजगतया पचरयालया िरया पण तिी जमत नवित.

आपण बदल सरीकयारतयानया करकर करतो. बदलयारर टीकया करतो. ‘नकोच’ अशी आगिी भहमकया घतो. बदलयात कयािी सरयागतयािवा आि, करी नयािी तिी तपयासन पयाित नयािी. बदल मिटलया, करी हररोर अस आपल रतवान असत. एखयादी सरयारणया िोणयार असली तरी आपण हररोरयात उभ ठयाकतो. सरयारणया िया ररररचया मलयामया आि, तो हदखयाऊ आि, तयामयाग दडलल रयासतर रयाईट आि अशी भहमकया हिरररीन मयाडतो, हरज सयाजरया करतो. अशयामळ बदल दर जयातो.

इतक उनियाळ, पयारसयाळ अनभरत आपण रयाढत रयाितो, नरनर अनभर पचरत जीरनकम करत रयाितो पण आजबयाजचया हनसगयावापयासन एरढिी हशक शकत नयािी नयािी, आपण बदल सिजयासिजी सरीकयारतच नयािी. सकती कली, तरच आपण बदलयानया मयानतया दतो. आपण बदलत नयािी, मिणन आकसलल, दमवाखलल रयाितो. बदलण िया हनसगयावाचया सथयाीभयार आि. तो तयाचया सरभयार आि. आपण रतवानयातलया बदल खपरन घऊ शकत नयािी, हतथ सरभयार बदलणयाची गोष दरच ठरली पयाहिज. ‘मी असया आि’, अस सयागणयातच आपलयालया रनतया रयाटत. आपण तयाचयाच अहभमयान बयाळगतो.

बदलण मिणज फलण, बिरण, कयात टयाकण. जन सोडन नर िोण. याडयारर कोरळी पयालरी त. पयान रयाढ लयागतयात. पयानयाआड कळया िस लयागतयात. तयाची फल िोतयात. याडयारर सगरयाचया, स दयावाचया उतसर बिरतो. फलयातन फळ, फळ-फल गळन जयाण...पनिया पयालरी, कळया, फल आहण फळ...बदल, एकसयारखया बदल.

बदलण मिणज दस याचया भयारनयाशी समरस िोण, दस यालया समजन घण. आपण बदलयालया ि यान नकयार दतो आहण आ यात हरसरयाद ढरन घतो. बदललो नयािी, तर दस या कोणयाशी सर जळणयारच नयािीत. स रग मिणज कया आि एकयातन दसरया बदल आहण तयातन हरकहसत यालल रगयाच अनपम स दवा. स सर मिणज तरी कया आि एकयापकया रगळया सर, तया सरयारटीचया सरहमसळीतन उमललल सगीत. िी सरयारट बदलली नयािी, एकया सरयान दसरया सर सरत शी जळरन घतलया नयािी, तर सरयारट जमणयार कशी बदल आि मिणन तर एकमकयाच मितर आि. कयाळया रगयामळ पयाढ यालया मितर आि, हिरवया रगयाची खलयारट लयाल रगयामळ उजरी हदसत. तयाण िलकया िोतो, तो ियासयामळ अयाहण द ख हरसरत, त आनदयाचया हशडकयावयामळ

लियान मल एकया खळणयात फयार कयाळ रमत नयािी. तयालया नयारीनयाची ढ असत. तयाचया दषीतच नरपणयालया सयामोर जयाणयाच तज असत. आपण रयाढतया रयाबरोबर िया तजलया िररन बसतो आहण एककया गोषीशी जखडन पडतो. नोकरीतली बदलीिी आपण टयाळतो. बदलीचया गयारयालया जयाण, हतथलया हनसगवा, मयाणस नयाियाळण, तया परदशयाशी एकरप िोणयातलया आनद घण, तयालया आपलया लखी कयािी मितर नसत. आपलयालया बदलयाच नसत, मिणनच आपण बदली टयाळतो. ‘बदलया’कड पयािणयाची दषी बदलणयापयासनच आपण बदलयानया सरीकयारणयाचया अभयास सर कर. डयार-उजर जरर तपयासया पण बदलणयारच नयािी, अशी एकयागी भहमकया घऊ नकया. नवयाच सरयागत करयाचया सदश रसतयागमनयाबरोबर आपण सरीकयारणयार कया

ल ज

ा हकर - रयाचतया न णयासयारख बयारीक (अकर). त - दोष. मर - हन तसयाि. हनल - फसयाळणयारया. ि रतत न - हिरर रसतर. ह रह री - अगयारर बयारीक कयाटया ण. ाह ात - मळ सरभयार. रात - सररयाचीबयारणी, चयाल. खलात - सजयारट, शोभया.

20

खालील कती प करा.

(२) लखकयाचया मत बदलण मिणज

ल तीकार ाचा ा तीत लखक त हन ाची तलना करा.

लखक हन(१) (१) (२) (२)

३ पा ाचा ार खालील त ा प करा.

पात ा ा ालानतर हन ात ालल ल िा ा ालानतर हन ात ालल ल(१) (१) (२) (२) (३) (३)

लखकाचा मत र ि ज का त प करा. र प म हलिा.

र प (१) पयारसयाळयात

(२) आकयाशयातन(३) प याची(४) याडयान

खालील त ात मलाना त ा ा कािी ची नात ह ली ित. ा हत ी हत माहिती ा ा ी त िी क क त तापराल ाची हमरिा र र चचा करा त त ा प करा.

मलाची नात त ारी प ा हत माहिती ा ार रमश आबया गोड, हपरळयारममक, रसरशीत....अन चउद इ रन

जोसफ पयाऊसिमीद गलयाब

ललला पनमध लली त (१)

कती

21

खालील मिा ा ी क हलिा. (अ) यालया हलहितया-रयाचतया त नयािी असया- (आ) कशयाचीिी इच या न बयाळगणयारया- (इ) मोजकच बोलणयारया- (ई) दस यारर उपकयार करणयारया-

तमत.(अ) ‘बदलण मिणज दस याचया भयारनयाशी समरस िोण’, या रया याचया तमियालया समजललया अथवा सपष करया. (आ) ‘मयाणस बदल सरीकयारणयास तयार नसतो’, ि हररयान आपलया अनभरयाचया आरयार पटरन दया. (इ) तमची रगयावातील बसणयाची जयागया बदलली तर- अशी कलपनया करन तयाबदल तमियालया कया रयाटल त

हलिया.प म तमची आरडती रसत तमचयाशी बोलत आि, अशी कलपनया करन तमचया दोघयातील सरयादयाच लखन करया.कलप तमयानयानसयार हनसगयावातील घडणया या हरहरर बदलयाच हनरीकण करन तयाचया न दी करया.

ताचा

तषयार, अर तषयार आरर लरकर. आपलयालया हकरयाणया सयामयान खरदी करयालया जयाच आि. थोड कपडिी खरदी करयाच आित, चल आरर लरकर.

त ार आई, आज नको ग. मलया खपच कटयाळया आलया आि. आज मलया स ी आि. खरदीलया गलो, तर मलया खळयालयािी हमळणयार नयािी.

अर, अस कया करतोस. आपण लरकर परत ऊ.

त ील (तषयारचया आईस) अग, त या आहण तषयारचया रळ खरदीसयाठी कशयालया घयालरतस. आजकयाल सरवा रसतची खरदी घरबसलया करतया त. नलयाइन खरदी कशी करयाची त मी तलया हशकरतो. यामळ त या रळ आहण

मिी रयाचतील. परतन करशील, तर तिी न रीच हशकशील.

अिो, तमचिी बरोबर आि. घरबसलया नलयाइन खरदी कलयान हकतीतरी कयाम सोपी

िोत आित. मलया मया या कयामयाचया पदधतीत बदल कलयाच पयाहिज. आजपयासन मीिी

नलयाइन खरदी करणयाचया न रीच परतन करणयार आि.

त ील बरोबर आि. कयाळयानरप परतकयानच नरनरीन बदल सरीकयारल पयाहिजत.

***

22

ा. रा. ता (१८७३ त १ ४१) परहसदध करी, ससकत नया रया मयाच अभयासक, इगजी कयावयाचया वयासग. ररयाजयाच हशकक मिणन नोकरी. हदरयाण,

पोलीस-सपररटडट, सरकयारी रकरील, नयायारीश, हशकण खयातयात परीकया हरभयागयाच रहजसटयार इतयादी ससथयानी पद भषरली. १ ३७ सयाली रयालिरच रयाजकरी मिणन ब मयान. १ २६ मध मध भयारती कहरसमलनयाच अधक. तयाची कलयाहरषक हन या हरशदध र आनददयाी असन, आतमत ी तयाचया कहरतचया क हबद आि. ‘रयाजकरी भयासकर रयामच तयाब याची समग कहरतया’ िया सगि (सपयादक मया. हतर. पटररवान) परकयाहशत.

आकयाशयातील सवा मयारळतीलया जयातयानया प रीरर हदसणया या अपरहतम स दयावाच रणवान करीन सबोर भयाषत कलल आि.

हपत ता न क त प र च रा न न ता ता हना र.

ा ानी हकहत मक ातल हक नरीकर ातर तात प रला लाल च री

हिरत हिरत ार त ि र ा ीचक त क च क हिरत ालीच

नरी मखमली परी पख हकतीकाचर हकती तर त ित िच न ाच

ी चल लपाखर ल ाह ज लतीा ीतर ापली ज का पा ात लती.

कन कन क न हतक हकहत री तीहिर मा क पाच नी पखहच र रती

पिा पाखर चर हन ि ती ा ातर ा.क ाला पलीकह ल त ाचा ा

ा -

ता ाची म कहतता

. ाका ची ा

23

कतीन त न कलली िाची तह

कतीन त न कलली लपाखराचा पखाची तह

(अ) (अया)

क ा प करा.

न ि तर ल ा न तार करा. ३ खालील कलपना ह ाचा ाचा ज ा लाता.

(अ) ढया नई सोन रयाट रया हनया दर (१) करणयारर, शतयात पसरललया गलयाबी रग मिणज जण

गलयाल(आ) करणयारर शतयात पसरलया गलयाल च फरी (२) फलपयाखरयाच सदर हरहरररगी पख मिणज जण

हिर, पयाच, मयाणक(इ) ोक घत कस, च कड हिरर गयालीच (३) यातील रयाित सोनरी पयाणी मिणज जण सोन(ई) हिर, मयाणक, पयाच, फटनी पखहच गरगरती (४) सयाळीची शत मिणज ोक घणयार जण हिरर

गयालीच कहतततील मक ज ार ा त हलिा. कहततचा ार खालील च क ी प करा.(अ) सोनरी मकट घयालणयारी -

(अया) सयाळीरर ोपणयारी -

(इ) सोनयाचया गोळया -

खालील प रच ताचा. हतरामहच िाचा तापर क न प रच प िा हलिा त ताचा.

तमत.(अ) सधयाकयाळचया स दयावाच रणवान कहरतचया आरयार तमचया शबदयात करया.(आ) स दयाच रणवान तमचया शबदयात करया.

***

आरडल कया तलया जरण सयागरलया आई मिणयाली सयागर मिणयालया आरडल नया खपच चहरष जरण िोत आजच अियािया सया या भया या सरख यालया िोतया बटया याची भयाजी तर यानच शरयाची खीर चटणी कोहशबीर आमटी सयार यान याल िोत आई त या ियातयालया तर रगळीच चर आि आज खरच मया पोट खप भरल

ा च र - चयारिी बयाजनी. हक - डो यारर. ा - भयातयाच पीक. चल - अससथर. चर हन - चरन, खयाऊन.

कती

24

हसहसली बटयातील हसरया सस शिर. रळ सकयाळची. सरच , हपरळया सवापरकयाश सगळीकड पसरलया िोतया. हदरस आठर याचया बयाजयारयाचया िोतया, मिणन रसतयाररन गद , ग गयाट रयाित िोतया. हिरवयागयार याकयाचया गयास या भरन बलगया या बयाजयारयाकड जयात िोतया. कयािी कयािी गया यामरन हलवि फळयाच हढगयार, हिरवया पयालभया या आहण बयाजयारयात हरकणयाच इतर हज स जयात िोत. जयाणया याची एकच घयाईगद उसळली िोती. हसरया सस शिरयातील तो म च क गद न नसतया फलन हनघयालया िोतया. च कयाभोरतीची जनयाट घर मयातर सरच सवापरकयाशयात चकयाकत िोती. रर हनळ हनळ आकयाश, हपरळया परकयाशयात उजळन हनघयालली घर आहण तया घरयाचया मयातीरर पडललया कयाळया सयारलया, यामळ त दश फयार मजशीर हदसत िोत. कयािी कयािी घरयाररचया ररया यातन रर रळण, आडरळण घत घत रर चढत िोतया. कोप याररचया एकया जनयाट घरयापढलया बयागतलया बयाकयारर एक ोटयासया मलगया मयाडी घयालन कयािीतरी रयाचत िोतया. कयागदयारर मधच आकती कयाढन आहण तया आकतीकड टक लयारन पयाित तो र यासयारखया बसलया िोतया. इत यात तयाचयासमोर कणीतरी उभ रयाहिल. तयासरशी तया मलयान नजरपढचया कयागद चोळयामोळया करन सखशयात घयातलया. मयान खयाली करन तो सतबर उभया रयाहिलया.

‘‘शया , तलया कक रळया सयाहगतल, करी ि कयागदयारर हगचमीड हगचमीड करण बसस याल ’’ मलयालया तो मयाणस दरडयारन सयागत िोतया. समोरचया तो मलगया दसरयाहतसरया कोणी नसन आहककमीहडज िोतया आहण तो मयाणस मिणज तयाच रडील िोत. रहडलयासमोर मलगया आतया थोडया थरथरतच उभया िोतया. रडील मलयालया आणखी दम भरणयार, तोच तयाचया शजयारी फयाटक उघडन अयात आलया. मग रहडलयानी तया शजया यालया मलयाची गया ियाणी सयागणयास स रयात कली. मिणयाल, ‘‘पयाहिलत, तयालमीलया जया अस मी सयागतो यालया, पण कत नयािी. शरीर यान याल तर िया हकती पढ ईल हनदयान कयािी रदया शीक, तिी नयािी. सयारया हदरस िया असया बसतो कयागदयारर रघया मयारत. कळत नयािी कया आि तया रघो यात एरढ ’’

शजया यालया रडील आणखीिी कयािी सयागत रयाहिल असत पण तर यात आक ची आई हतथ आली. आपलया मलयालया कणी िसलल, बोललल हतलया खपत नवित. ती तयाडकन आक चया रहडलयानया मिणयाली, ‘‘तमिी आरी बयाजयारयात जया पया . जया, बकरीच दर आणया. पोर सकयाळपयासन उपयाशी आित. दर नयािी हमळयाल तर मर आणया, जया.’’

बयाकोचया तो अरतयार पया न आक चया रहडलयानी कयाढतया पया घतलया. पनिया आक न कयागदयात त ड खपसल र तो कयागदयारर रततहचतती रगर कयाढ लयागलया. समोरचया रसतयाररची रदवाळ रयाढत िोती. ऊन सणसणीत तयाप लयागल िोत. एकदम जोरजोरयात आरडया रड क आली, मिणन आक रसतयारर गलया. पयाितो तो कया, एकया भलयामो या कयाळया दगडयाभोरती सयार जण गोळया याल आित. ियातरयार करत आित. दगडयाभोरती तया लोकयानी खड डया खणललया िोतया. लोखडी पियारी आहण हशगया घयालन त, तो दगड तया खड यामरन बयािर कयाढत िोत, पण दगड दर िटयालया तयार नवितया. एखयादया बल खयाली अडन बसयारया, तसया तो बसलया िोतया. रयारतच आक तया गद त गलया आहण ियात उचयारन मिणयालया, ‘‘थयाबया असया ियातयान कया एरढया मोठया दगड उचललया जयाणयार आि तयासयाठी तरफ तयार करयालया िरी, तरफ ’’

तरफ तरफ या शबदयाच सरयानयाच आशचवा रयाटल पण आक तयाचया त डयाकड पयाित बसलया नयािी. इकड हतकड पयाित तयान एक भलयामोठया लयाकडी रयासया तयार कलया. तो दगडयाखयाली जयाईल हततकया खोल खपसलया र तया रयाशयाखयाली लयाकडयाची एक गडरी ठरन तयान मिटल, ‘‘ि लोकिो, या टोकयापयाशी लयारया बळ ’’ चयार ियात एकतर आलयाबरोबर तो अगडबब दगड आसत आसत सरक लयागलया. सयार जण पयाितच रयाहिल. एखयादी मिस तळयामध मनसोकत डबन िळिळ

. तरर म र (१ ३१ त १ ८)

करी, कथयाकयार, हरजयानलखक, लहलत गदलखक. तयाचया ‘च कयात रयाजयाची कनया’ िया लहलत लखसगि ‘क टस सविलया’, ‘हरशरकमयावाच हरशर’ ि गयाजलल कथयासगि ‘जयानरकयाचया पयारबया’, ‘हरजयानयाच रयाटयाड’ िी हरजयानहरषक पसतक परकयाहशत आित.

परसतत पयाठयात आहककमीहडज या शयासतरजयाचया आ यातील बयालपणीचया हरहरर परसगयातन तयाची हनरीकणशकती, हजजयासया आहण तयाहककक हरचयारकमतया याचया परत तो.

25

ा ा ी - ग या, गठडी. त तहच ती - गहणतयातील एकसकलपनया, पिार - टोकदयार लयाखडी दयाडया.

तर - जड रसत उचलणयासयाठी आरयारयालया हदललया दयाडया. ता ा - घरयाचया परयासयाठी रयापरयाचया लयाब, जयाडजड दयाडया. री - लयाकडयाचया गोल तकडया. ा ातन जा - ग रळन जयाण.

बयािर पडयारी, तसया तो दगड खड याबयािर आलया. याडयाचया सयारलीखयाली एकया टोकयालया तो दगड ियालरणयाच कतरयाट घतललया इसम उभया िोतया. तो एकदम खश यालया. आक चया पयाठीरर तयान थयाप मयारली, तयालया शयाबयासकरी हदली. आक लया घऊन तो दस या हदरशी तयाचया ब या नयातलगयाकड गलया. िया बडया नयातलग ियारो रयाजयाचया दरबयारी फयार मो या जयागरर िोतया. तयालयािी थोडी भहमतीबदल आसथया िोती. ियारो रयाजया गणीजनयाचया चयाितया िोतया. या ब या मयाणसयामळ आक ियारो रयाजयाकड जयाणयास हनघयालया.

शिरयाचया एकया टोकयालया ियारो रयाजयाचया परचड मोठया रयाजरयाडया िोतया. रयाजरसतयारर दतफयावा उच उच रक िोत. तया रसतयाररन आक च रडील आक लया घऊन दरबयारयात जयात िोत, त सरत िळिळ हबचकत दचकत पयारल टयाकत िोत आहण आक मयातर तसयाच सखशयामरन कयागद कयाढन, कयागदयाररील स ष गहणत डोळयाखयालन घयालत जयात िोतया. रहडलयानी मयाग पयाहिल, करी घयाबरन आक ियातयातलया कयागद टकन सखशयात लपरन टयाकरी. आपण रयाजदरबयारी जयात आिोत, याच तयालया कयािीच रयाटत नवित, तयालया खरया आनद यालया िोतया, तो एकयाच गोषीचया. तरफचया बयाबतीत दोन टोकयानया लयागणया या पररणया यामरलया टकचया अतरयापयासन वसत परमयाणयात असतयात, िी तयाची कलपनया परतकयात आली िोती. तया आनदयात तो रयाजदरबयारयात आलया कविया, ियारो रयाजयासमोर उभया रयाहिलया कविया, ििी तयालया समजल नयािी. रतनजहडत मकट घयातललया रयाजयाकड पया न ोटया आक भयाबयारन गलया. रयाजया तयालया मिणयालया, ‘‘मलया सयारया रततयानत कळलया आि. अशी शयार मल या दशयालया िरी आित. आजपयासन त या दरबयारयात रयाियाच. हदरसभर अभयास, मनन, हचतन, रयाचन करयाच. मी त या पयाठीशी आि.’’ ि पया न दरबयारयातील सयार लोक आनदयान टयाळया रयाजर लयागल र आक च क तक कर लयागल.

हनत क हक र हत ान ख - ३

26

क ा प करा.

(आ)

पा हनत ा.(अ) आक लया ियारो रयाजयाचया दरबयारी जयातयानया आनद यालया िोतया, कयारण.....

(१) तो तयाचया रहडलयासोबत जयात िोतया. (२) तयालया कतरयाटदयारयाकडन शयाबयासकरी हमळयाली. (३) तरफचया बयाबतीतील तयाची कलपनया परतकयात आली. (४) ब या नयातलगयालयािी भहमतीच जयान िोत.

(आ) असत हररयान शोरया.(१) हसरया सस शिर हसहसली बटयारर रसलल आि.(२) सकयाळचया सवापरकयाश सरवातर पसरललया िोतया.(३) म च क गद न फलन गलया िोतया.(४) रसतयारर अहजबयात रिदयारी नविती.

३ खालील ा ा ी लली पा ातील हत ा त हलिा.(अ) घर (ई) मकट

(अया) सवापरकयाश (उ) दगड

(इ) गहणत ा पा न ा ा िा तार ि त त खालील ाना ा लातन तार करा त हलिा. (अ) लियान (इ) पर

(अया) बयारीक (ई) नयािी खालील ता चाराचा ा.

(अ) टक लयारन बघण- (१) टकटक करण.(२) एकसयारख बघण.(३) लक ठरन असण.

(अया) कयाढतया पया घण- (१) दर जयाण.(२) हनघन जयाण.(३) रियाणया कयाढण.

िार राजाच हत

(अ)

हकमीह जच हत

(इ) भयाबयारन जयाण- (१) ग रळन जयाण.(२) उदयास िोण.(३) हरचयारम िोण.

(ई) गया ियाणी सयागण- (१) सतती करण.(२) तकयारी करण.(३) चगली करण.

कती

27

चक खन हलिा. (अ) रडीलयासोबत रहडलयासोबत रहडलयानसोबत रडीलयानसोबत(आ) तयालहमलया तयालमीलया तयालमीलया तयासलमलया(इ) गयारियाणी गया ियाहण गया ियाणी गयाियाणी

खाली ह लला ता ातील ह ाप खा त र खत करा.(अ) तो बघ मोर, हकती सदर(आ) मलयानी टयाळया रयाजरलया.(इ) र णरी सदर हचतर कयाढत.(ई) हशककयानी मलयानया परशन हरचयारल.

खाली कािी ि ी त ाच ह ल ित. ाचा ज ा लाता.

(अ) अहत हतथ मयाती (१) सरयाचया हरचयार घयारया परत आपणयास ो रयाटल त करयार.(आ) थब थब तळ सयाच (२) कोठिी गल तरी मन सरभयार सयारखयाच असतो.(इ) पळसयालया पयान तीनच (३) थोड थोड जमरत रयाहिल मिणज कयालयातरयान मोठया सच िोतो.(ई) कयार जनयाच, करयार मनयाच (४) कोणतयािी गोषीचया अहतरक िया रयाईट असतो.

तमत.(अ) पयाठयातील भलयामोठया दगड िलरणयाचया परसगयाच रणवान तमचया शबदयात हलिया.(आ) आहककमीहडजचया जयागी तमिी असतया, तर तया रळी तमिी ख यातील दगड िटरणयासयाठी कया कल

असत, तयाची कलपनया करया र हलिया. प म

खयालील त तयातील शयासतरजयाची मयाहिती आतरजयालयाचया सयािया यान शोरया र तकतया पणवा करया.

. . ा रि ाचा ा ाचा ा ा(१)(२)(३)(४)(५)

हलहलज त

ी. िी. रामन. जत नार ीकर. . पी. ज. ल कलाम

***

28

. ा पीह काहनल तच (१ ४४)

परहसदध लखक, समयाजसरक, हचतरकयार, पतरकयार. तयाच लखन ि हरशलषणयातमक आि. तयातन मयानरी सबरयाच, समयाजवरियारयाच, एकण मयानरी रतवानयाच हचतन आहण तयाहरषीच आकलन याच मनोज दशवान घडत. तयाच ‘पहणवाया’ ि पहिल पसतक हबियारच समयाजदशवान घडरत. तयाची ‘रर’, ‘अररनगरी हनपयाणी’, ‘ द’, ‘सभरम’, ‘मयाणस’, ‘क डमयारया’ इतयादी पसतक परकयाहशत आित.

परसतत पयाठयात डयास आहण मयाणस याचयातील सरयादयाचया आरयार डयासयासयार या करीटकयानयािी मयाणसयासयार या भयारभयारनया असतयात, अशी कलपनया करन हरनोदी शलीत लखकयान रणवान कल आि.

तया मयाणसयालया बयाकरी कयािी परशन नवित. तो सगळीकड जमरन घणयारया मयाणस िोतया. फकत तयाची एकच अपकया अस, करी रयातरी हनरयात ोपतया यार पण त डयास तरढीिी इच या परी िोऊ दत नसत. तयालया कया मिणयार िया ोपलया, करी

यालीच तयाची गणगण सर. सधयाकयाळीच खोलीची दयार, सखड या बद ठरन पयाहिली. अगयालया मलम चोपडन, डयासयानया िटरणयासयाठीची अगरबतती जयाळन, सगळ करन याल. डयास दयाद दईनयात. पखया लयारलयारर मयातर जरया शयाततया हमळ लयागली पण तया ढणढण प याचयािी तरयास. अपरयातरी जयाग याची. तो पखया बद करन टयाकयाचया. उकडयालया लयागल, करी दयार, सखड या उघडयाचया. पखया सर कलया, तरी आलल याचक कया सोडणयार िोत तयालया

इकड डयास जमयातीतिी याची चचयावा वियाची. कसलया िया हचगस मयाणस कयािी थब रकतयासयाठी करढया भयार खयातो. रकतदयानयाचया रळी अरयावा लीटर रकत कयाढतयात मिण, तिी दोन हदरसयात भरन त. जस करी तस. एर या रकत तयार करणया या फ ट या ियाडयाियाडयाचया पोकळीत दडरन ठरलयात. आमिया गररबयानया चयार थब दतयानया याचया ियात कया आखडतो िया मयातर कठलयािी याडयाची फळ तोडतो. कठलयािी नदीच पयाणी हपतो. हकती परयाणी मयारन खयातो. ि चयालत कस

मयाणस ि कत िोतया. तो मिणयालया, ‘‘मया ी ोप उडरतया आहण रर ि मया सरकण करयाचया ि आि मलया. मी तमियालया मयारणयारच. त मया जहरक कतवाव आि.’’

बोलणच खटलडयास मिणयालया, ‘‘त यातल रकत कयाढण ििी आमच

जहरक कतवाव आि.’’दयास आहण दयासी ि डयासयामरल एक सजयाण कटब िोत. त

इतर डयासयानया मिणयाल, ‘‘आपलया जनमयाचया ससयारसबर. बोलण तोडन कस चयालल ’’

इतरयानी मग बोलणी करयालया तयाची हनकती कली. तयानी मयाणसयालया हरचयारल, ‘‘त या नमकया कया पर बलम आि रकतयाच नकसयान फयारस मोठ नयािी. कयािी हमहनटयातच त भरन त आहण त खयाकरतोस, हशकतोस. तयातन जयातयात करी हकतीतरी परोहटनस, मग रकतयाचच कया एरढ घऊन बसलया आिस ’’

‘‘कयारण रोगपरसयार...’’ मयाणसयान जरया िटक मदया कयाढलया. दयासी मिणयाली, ‘‘बर कया भयाऊजी, आमचया पोटयात हशरणयार जत तमचया शरीरयात हशरतयात, तयालया आमिी कया करयाच पण सरवाच डयासयामळ रोगपरसयार िोत नयािी. कयािी जमयाती आित आमचयात तशया. ोपत तमचया अगयात आमिी सई खपसतो. त फयार दखत कया ती कयाळजी आमिी घतो. आणखी घत रया . आमचया मलयानया हरशष टहनग दऊ. याल ’’

29

ा जहतक - हजरयासबरी. जा - शियाणया. क ता - कडरटपणया.

‘‘आहण तमची ती गणगण तमियालया तमच नरड बद नयािी ठरतया त अगदी सतयाप तो अशया रळी.’’

दयास मिणयालया, ‘‘दयादया, सकदयात शकडो रळया पख िलरयार लयागतयात, तविया कठ उड शकतो आमिी. तयाचया आरयाज कया करणयार ’’ तयाचया बोलणयातन फयारस हन प याल नसल, तरी कटतया कमी याली िोती.

डयासयानी मग तयाची जनरल ब डी मीहटग ठरली. दयास-दयासीचया अिरयाल सगळयानी कलया. सगळ गभीर

याल. हरचयारहरहनम सर यालया. तयाचयातलया एक ड टर सशोरक पढ आलया. मिणयालया, ‘‘मी एक लोकल

नसथहशया दणयार रसयान शोरल. आपलया सईरर त लयारयाच, करी ती खपसलली तयालया कळयाचिी नयािी.’’

सगळयाचया त डन एकदम ‘रया ’ असया उद गयार बयािर पडलया. डयास पढया यान तयालया हरचयारल, ‘‘तयाच पटटहबटट कयािी नयािी नया ’’

‘‘ , तस करयालया आपण मयाणस कया आिोत ’’ िशया उसळलया.तो पढ मिणयालया, ‘‘ या रनसपतीपयासन त रसयान हमळत, तया मबलक आित आहण तयानी सिकयावा करयाच कबल

कल. हशरया, आपलया शरीरयातलया तया जतसयाठी आपणच ती अहटबयाोहट स घतली तर आतया रयाितया रयाहिलया परशन आपलया गणगणीचया. मया तयारर परोग सर आित.’’

मियातयारया डयास मिणयालया, ‘‘मयाणसयालया क त त कयानयान. तो कयान टयाळलया करी याल. गयाल आित, कपयाळ आि. श तो पया पकडया. परशन सटल.’’

आहण मग त सिकयावा परवा सर याल. एक पहिली यान ोप याली, करी दरन गणगणण क अयाल तरी तयालया चयालत. आतया तो डयासयाचया तया गणगणीत

सगीत शोर लयागलया आि. एकदया सकयाळी तयालया तयाचया त ण पतणया मिणयालया, ‘‘तमचया चि यारर डयास चयारलयाचया हकती खणया आित. आरशयात बघया एकदया.’’

मयाणस िसन मिणयालया, ‘‘त या चि यारर जशया तया णपीहटकया आित नया, तशया मया या चि यारर आित डयासपीहटकया. यान हदसतयात नया तया ’’ पतणयाचया चि यारर अस भयार उमटल, करी आतया यालया कया मिणयार

रल-तरल

30

खाली ह लला जी ाच मरा ीतील हलिा. (१) फ टरी (२) परोहटनस (३) मीहटग (४) पर बलम (५) टहनग ३ पा ातन न हलिा.

(अ) डयासयाची सरदनशीलतया दयाखरणयारी रया . (आ) डयासयानी मयाणसयाचया रयाईट गोषीरर कलली टीकया दशवारणयार रया .

मा ाला चातलानतर रिा ि न ि न ा ानी चतलल पा.

माना हलिा. (१) नदी (२) रयातर (३) ोप (४) सतयाप

क ात ह लला ाचा तापर क न रका ा जा ा रा त ा ाचा कार खा. (रर, निमी, तर, अबब, मयाग, सयारकयाश, कयारण, शयाबयास) (१) ररी रयाचतयानया ............ अडखळतो.(२) सवा ढगया ............ लपलया आि.(३) परतन कलया, ............ श न री हमळल.(४) ............ करढी िी इमयारत.(५) रसतयातन जयातयानया ............ र जपन चयालयार.(६) पतग ............ जयात आि.(७) मी कयाल शयाळत आलो नयािी ............ मया ी तबत ठीक नविती.(८) ............ आज त खप चयागल कयाम कलस.

तमत.(१) पयाठयातील डयास आहण मयाणस याचयातील सरयादयाचया आरयार डयासयाच मिणण

तमचया शबदयात हलिया.(२) दयास आहण दयासी यानी इतर डयासयाशी कललया चचधचया तपशील हल न, तयातन हन प यालली गोष सयागया.

प म या पयाठयाच नया रपयातर करन रगयावात सयादर करया.

***

क ा प करा.

ा ाचा मत मा करत लला चक चा ी

ा ाचा रिा ताचत ा ा ी कलल

पा

(अ) (अया)

कती

31

नापती ाप (१८८ त १ ६७) पयाडरग मियादर बयापट उफक सनयापती बयापट ि भयारतयाचया सरयात सगयामयातील थोर सरयात सहनक िोत. मकहनकल इहजहनअर

िोणयासयाठी त इ लडलया गल. तथ असतयानया भयारती सरयात याहरषी आसथया हनमयावाण यालयान हशकण अरवारट सोडन त मयादशी परतल आहण सरयात सगयामयात सिभयागी याल. नतर पण हजल यातील मळशी ररणगसतयासयाठी तयानी आदयालन पकयारल. तवियापयासन त ‘सनयापती’ मिणन ळखल जयाऊ लयागल. ‘सकत मियारयाषयाची चळरळ’, ‘गोरयामसकत सगयाम’ या चळरळीमध तयानी सरत लया

ोकन हदल. सनयापती बयापट यानी हरपल लखन कल असन तयाच लखन बविशी पदयातमक आि. परसतत कहरतत भयारत दशयाबदलच परम, भयारतयातील हनसगवास दवा, हरहररततील एकतया याच रणवान करीन कल आि. दशहरघयातक

कत करणयार ियात दशकयायावाकड रळयारत, अनक रमवा, अनक जयाती असलया तरी मयाणसकरीच नयात जपयार, असया सदश या कहरततन करीन हदलया आि. करीकरीकर न ीन ी हदलया आि. हदलया आि. हद

िया दश मया या याच, भयान जरयास रया दया र र

िया उच हिमयाल मया या, िया हरशयाल सयागर मया याया गगया, मनया, शती, ररती, बयागबगीचया मया या

अहभलयाषया याची रररतया, कणी नजर रयाकडी करतयाया मरण दयारया, सफरण आपलया बया पयार दया र १

ज ियात उतसकलल, दगडयाचया रषयावारयालयारोखया त, लयारया कयायावालया, या दशयाचया परगतीलयाि बद करया उतपयात, थयाबरया आपलया घयातसयाम वा न जयारो वथवा, कयाहिसया अथवािी ऊ दया र २

जरी अनक अपल रमवा, जरी अनक अपलया जयातीपरी अभग अस दया, सदर अपली मयाणसकरीची नयातीदया सरवा दर ललकयारी, फकयार एक ततयारीसदश रयाष ज, ष मनयातील रया न जयाऊ दया र ३

. िा मा ा

32

क ा प करा.

ाच म प ा ा ा कहतततील ी

पा हनत ा.(१) तमच बया सफरण पयार दया, ..............

(अ) दस यालया मदत करणयासयाठी.(आ) समयाजकयावा करणयासयाठी.(इ) दशयाकड रयाक या नजरन बघणया यानया

रडया हशकरणयासयाठी.(ई) दशयातील लोकयानया सयाम वाशयाली बनरणयासयाठी.

३ ातील हतहत ता त ारी कहतततील न हलिा. का ात तर हलिा.

(अ) करीन जपयालया सयाहगतलली गोष-(आ) सरवादर ललकयारी दणयासयाठी रयापरयाच सयारन-

खालील त ा प करा.

कहततच नात कती कतीन खलला न ह क ी

कहततची मधततकलपना

तमत.(अ) कहरततन हमळणयारया सदश तमचया शबदयात हलिया.(आ) ‘सरत च सयाम वा दशहितयासयाठी रयापरया’ याहरषीच तमच हरचयार सपष करया.

प म (अ) ‘िया दश मया या’ िी कहरतया रगयावात तयालयासरयात सयादर करया. (आ) दशभकतीपर गीतयाचया धरहनहफती हमळरन कया.

दशभकतीपर गीतयाचया सगि करया.***

कतीन ख कलला कराचा ी(अ) (अया)

ा ान - जयाणीर असण . ह ला ा - ती इच या. र - जोश. ा - ियात. पात - अनथवा, सकट, हरघयातक

कत. - न तटणयार. ललकारी - गजवानया करण. ततारी - एक रणरयाद. र - रयाग.

(२) करीचया मत उतसकललया ियातयानी कया करयार (अ) शकहणक कयायावालया परोतसयािन दयार.(आ) दशयाचया परगतीसयाठी कयावा करयार.(इ) सतकयायावालया परोतसयािन दयार. (ई) ियातयाची उतसकतया तशीच ठरयारी.

कती

33

. म रपा. हप. रत (१ ३१)

लखक. तयाची ‘आपली रन ी आपल रभर’, ‘आपलया लोकमयातया आहण हपक’, ‘मियानहश एकलव’, ‘निर नकतरयाल’, ‘आई आली आि’, ‘आहदरयासीचया मयातया’, ‘भमयातचया कोप भकप’, ‘हिरर सोन’, ‘मियारयाष दश मियान’, ‘रन पशहरषक समज गरसमज’ इतयादी पसतक परकयाहशत आित.

परसतत पयाठयात लखकयान रन पशपकी िी आपली रयाषी सपतती असन आपण तयाच रकण करयालया िर असया सदश हदलया आि. तसच मोर या प यास ‘रयाषी पकी’ िया हकतयाब कसया हमळयालया यामयागील इहतियास उलगडन दयाखरलया आि.

आपलया दशयात िजयारो पकी असतयानया, प याचया रयाजया मिणन हनरड िोणयाचया मयान मोरयालयाच कया हमळयालया, अशी शकया अनकयाचया मनयात आली असल. रयाषी पकी मिणन भयारत सरकयारन मोर या प यालया मयानतया हदली याचयामयाग थोडयासया इहतियास आि.

कयािी रषयापर जपयान दशयातील टोहकया या शिरयात पकी सरकणहरषक हरचयार करणयासयाठी जगयातील सरवा दशयाच परहतहनरी जमल िोत. या परहतहनरीचया सभत, परतक दशयान आपयापलया दशयातील एक हरहशष पकी पसत करन तयालया रयाषी पकी (प याचया रयाजया) असया मयान दयारया अस सरयावानमत ठररणयात आल.

या सचनचया उदश असया िोतया, करी रन पशपकी िी आपली रयाषी सपतती आि, हतचया रकणयाकड आम जनतच लक ररयार. या सचनपरमयाण सरकयारन रन पशच रकण करणयासयाठी नमललया सहमतीन या परशनयाचया सयागोपयाग हरचयार कलया. परतक रया याच अहभपरया मयागरल. रततपतरयातन

अहभपरया मयागरणयात आल आहण अशया रीतीन अनक प याची नयार रयाजपदयासयाठी सरकयारकड पयाठरणयात आली. तयात ग ड, िस, मियासयारग आदी प याचीिी नयार िोती. अनक प याचया नयारयातन एक नयार हनरडणयासयाठी अनक कसो या लयारणयात आलया. तया सरवा कसो यात मोर उततीणवा यालया आहण ‘रयाषी पकी’ मिणन तयाची हनरड करणयात आली.

या कसो या लयारतयानया हतियाहसक परणयाली, कयावयाची पयाशरवाभमी, लोकयाची आरड इतयादी बया कयारणयाबरोबरच रग, शरीरस र, कलयातमकतया, कठसरर आदी पकी रहश याचयािी हरचयार करणयात आलया आहण तयात ‘रयाषी पकी’ िया मयानयाचया हकतयाब दणयास ‘मोर’ ियाच पकी ो आि, अस ठररणयात आल.

भयारतयातील एक हिमयाल परदश सोडलया, तर भयारतयात सरवा परदशयात मोर पियालया हमळतो. भयारत िया परयाम यान उ ण कहटबरयाचया परदश असलयान मोर भयारतयात सरवातर पियालया हमळतो. आहशया खडयाचया इतरिी दशयात मोरयाच थो या फयार परमयाणयात रयासतव आि. बरहमदशयात मोरयालया रयाषी पकी मिणन मयान हदलया आि परत १ ४७ सयालयापर बरहमदश िया भयारतयाचयाच भयाग समजलया जयात िोतया. तथील चयालीरीती थो याफयार फरकयान भयारतयापरमयाणच आित.

मोर िया क बडीचया जमयातीतील पोटजयातीचया पकी आि. या जयातीतील पकी लयाब असतयात आहण तयानया नख असतयात. मोर म त लयाब लयाब ढयागया टयाकत चयालत अतर कयापतयात आहण जहमनीरर अडी घयालतयात. हततर आहण बटर तयाचया दरचया नयातयातल आित, तर क बडया तयाचया जरळचयाच भयाईबद आि. बरहमदश आहण आ आहशयातिी मोर आढळतयात पण तयाचया रगयात हनळया रजी हिरवया टया जयासत असतयात आहण शपटी थोडी खयाकरी रगयाची असत.

कयागो आहण आह कमध आढळणया या मोरयाची मयान हनळया-जयाभळया रगयाची असत. हिमयालयाचया परवा भयागयात

34

कहत प करा.

म राचा तर हतिाराची ान

ा ा पा - सरवा बयाजनी अगयान. क ी - परीकया. हन त - हनसगयावान हदलल, नसहगवाक. ककारत - मोरयाचया आरयाज.

पा - तळयाचया कयाठयाकयाठयान बयारलली उच, द हभत. ि ी कर - दरन पयािणी करण, नजर ठरण.

रयाखयाडी रगयाच मोर आढळतयात. तयाचया पखयारर हिरवया रगयाच डोळ असतयात. कयािी परयाहणसगियालयात पयाढ या रगयाच मोर पियालया हमळतयात पण ि मोर खर हनसगवादतत नसन जपयानी शयासतरजयानी तयार कलली िी सकररत जयात आि. अलीकड तर अरयावा रग हनळया हकरया पयाढरया अशया रगयाचया मोरयाचया जयाती तयार कलया आित.

या हठकयाणी मयाणसयाची रहिरयाट नसल अशया अडगळीचया सरहकत जयागी एक खड डया खणन लयाडोर तयात अडी घयालत. मोरयाचया घर यात सयारयारणपण ४ त १ अडी सयापडतयात. िी अडी आकयारयान क बडीचया अ याचया द पट मोठी असतयात. सयारयारणपण एक महिनयात लयाडोर आपली अडी उबरत.

अ यातन हपल बयािर आल, करी लयाडोर तयानया दोन हदरस आपलया अगयाखयाली ठरत. पयाच-सिया हपल हनघयाली, करी बयाकरीची अडी तशीच टयाकन लयाडोर आपलया हपलयानया घऊन गरतयाळ अथरया डपयाचया जयागी लपन बसत. हतथ जरळ जरळ पररया हदरस हकरया हपलयानया उडतया ईपत ती रयाित. शतरपयासन हपलयानया तरयास िोऊ न मिणन ती फयार सयारर असत. तरीिी शतर लयाडोरीलया फसरन तयातली ३-४ हपल तरी खयातोच. मोर या रळी लयाडोरीजरळ रयाित नसलयान लयाडोरीलया हपलयाच सरकण करयार लयागत.

मोरयाचया ककयारर रषयावा तच आगमन सचरणयारया आि. गी म त सपतया सपतया उ णतया अस िोत. तया रळी णयारया रषयावासचक ककयारर शतक यामध नरीन आशचया सचयार करतो. ती लरकरच णया या पयारसयाची परवासचनया असत. रषयावा

त िया आनदयाचया कयाल आि. तळयाची पयाळ, हिररीगयार करण, दरयालयाची उच हशखर, नदी-नयाल, िोळयाच कयाठ िी या रळी मोरयाचया सरर हरियारयाची सथयान असतयात. मोर निमी आपलया हनरयाससथयानयापयासन अरयावा त दोन हकलोमीटरचया पररसरयात रयाररतो. चयारया सयापडल तयापरमयाण तो हफरतो. तो आपलया चयारया हदरसयाच शोरतो. कयाळोख पडणयापर तो आपलया जयागरर ऊन पोिोचतो.

पियाट िोतयाच मोर जयागया िोतो. या याडयारर तयान ोप घतली असल हतथनच बसलया बसलया तो बयाग दतो. थोडया रळ आपल पख सयाररन तो ररन खयाली टिळणी करतो. स दयापर अरयावा तयास तो याडयाखयाली उतरतो. पयाळीर मोर असल, तर या हठकयाणी लोक तयालया दयाण घयालत असतयात तया हठकयाणी न चकतया तो नम या रळी तो.

इतर अनक प यापकया मोर मन याचया अगदी जरळ ऊ शकतो. सकयाळी हकरया सधयाकयाळी अगणयात दयाण हटपणयासयाठी णयारया मोर, लियान मलयाचया ियातन कविया दयाण खयाऊ लयागतो, त धयानीसद रया त नयािी.

मोरयालया रयाषी प याच सथयान हदलयान तयाची जोपयासनया वियारी. मोरयालया रयाषी प याच सथयान परया यालयान आपलया भयारतरषयावात प याहरषी परम रयाढीस लयागल अशी आशया रयाटत.

हनत क हक र लहलत ी ख -

कती

35

पियाट िोतयाच मोर जयागया िोतो.

टिळणी करतो.

रा ी पकी िा मानाचा हकता हम त ा ा ी म राक लली पकीतह .

३ क ातील पा ा त हलिा.

(अ) ............. मोर सयापडत नयािी. (आ आहशयात, बरहमदशयात, हिमयालयात)

(आ) मोर िया ............. पोटजयातीचया पकी आि. (क बडीचया, शियामगयाचया, बदकयाचया)

का ात तर हलिा.(अ) मोरयाचया रडणयालया मिणतयात -

(आ) मोरयाचया आनदयाचया कयाळ -

म राचा नह नीचा त ा नता.

ज ा लाता.

(अ) आह कत आढळणयार मोर (१) हिरवया टयाच(आ) हिमयालयाचया परवाभयागयात आढळणयार मोर (२) हनळया, जयाभळया रगयाच(इ) आ आहशयात आढळणयार मोर (३) रयाखयाडी रगयाच

तह हलिा.(अ) हमदशयातील मोर

(१) .......................

(२) .......................

(आ) हिमयालयाचया परवा भयागयात आढळणयार मोर(१) .......................

(२) .......................

36

कार ा ह हलिा.(अ) लयाडोरीलया हपलयाच सरकण करयार लयागत, कयारण ................

(अया) मोरयालया ‘रयाषी पकी’ िोणयाचया मयान हमळयालया, कयारण ................

खालील माहिती ताचन ा ार त ा प करा. ह ाप ाच का

ह ाप (१) हकचया बोर िोतो. (२) हकया कोणतया रळी घडली याचया बोर िोतो.

लकात ता हकयापदयाररन हकया घडणयाचया रळचया जो बोर िोतो तयालया ‘कयाळ’ अस मिणतयात. कयाळयाच म तीन परकयार आित.

(१) रतवामयानकयाळ (२) भतकयाळ (३) भहर कयाळ

का तह ता ततमानका हकयापदयाचया रपयाररन हकया

घडत आि अस समजत.मी अभयास करतो.

तका हकयापदयाचया रपयाररन हकया पर घडन गली आि अस समजत.

मी अभयास कलया.

हत का हकयापदयाचया रपयाररन हकया पढ घडणयार आि अस समजत.

मी अभयास करीन.

ह ाप ततमानका तका हत काखळण खळतो खळलो खळनबघण .......... बहघतल ..........करण .......... कल ..........खयाण खयातो .......... खयाईनरयाचण रयाचतो .......... ..........

तमत.(१) ‘रन पशपकी’ िी आपली रयाषी सपतती आि, या हररयानयाबदल तमच हरचयार हलिया.(२) ‘रयाषी पकी’ असया मयानयाचया हकतयाब दणयास मोर ो पकी आि याबयाबत तमच मत सकयारण सपष करया.

प म आतरजयालयाचया सयािया यान तमियालया आरडणया या प याची अहरक मयाहिती हमळरया र तया मयाहितीचया सगि करया.

***

37

ता नाक (१ ५४) सपरहसदध लखक. गोवयातील एक उदोजक, सयामयाहजक कयावाकतध. तयानी मरयाठी, क कणी आहण इगजी भयाषतन गथ हनहमवाती

कली आि. तयाची ‘आतमहदपो भर’, ‘जया कया ज ’, ‘अनक मन रलथ’, ‘अरहबन डज’, ‘कयालीघयाट त क णयाघयाट’, ‘द जगल सकल’ इतयादी पसतक परहसदध आित. ‘जया कया ज ’ या क कणी लघहनबर सगियालया सयाहित अकयादमीचया २ ६ चया परसकयार हमळयालया आि.

परसतत पयाठयात लखकयान ब रगी हनसगवास दवा लयाभललया म ररशस बटयाच रणवान कल आि. म ररशस दशयातील घर र रयासतहशलप ि रहश पणवा आित. तथील लोकयाचया मपरहत च रणवानिी परसतत पररयासरणवानपर पयाठयातन रयाचयालया हमळत.

३. म र ा र ातल ाखर

भयारती मियासयागरयाचया अथयाग दयावात हजथ न त मयानसनच ढग जनमयालया तयात, हतथ सयागरदयावात एक सयाखरबट आि. िजयारो रषयाआरी मियासयागरयाचया गभयावात याललया भकपयाचया हरसफोटयातन ि बट पयाणयारर तरयारन आल. समयार पयाचश रषयापर मिणज सोळयावया शतकयापत मयानरयाच पयाऊल या बटयारर पडल नवित. पोतवागीज नयाहरक रयासको द गयामयाचया नततरयाखयाली खलयाशयाचया तयाडया आह कया खडयालया रळसया घयालन ईशयानचया हदशन भयारतयाचया शोरयासयाठी रळलया, तविया ि बट तयानया हदसल. पोतवागीज या बटयारर थयाबल नयािीत पण पढ पोतवागयाल न गोवयाकड तयानया तयाची जियाज या बटयारर थयाबत. सन १६३८ मध डच लोक इथ पोिचल. आपलया रयाजपतर म ररस-द-नयासयार याचया नयारयाररन तयानी या बटयाच नयार ‘म ररशस’ अस ठरल. डच लोकयानी या बटयारर उसयाची लयागरड कली. तयानतर च लोकयाच लक या बटयाकड गल आहण तयानी डचयाकडन या बटयाचया कबजया घतलया. चयानी उसयाची लयागरड रयाढरली आहण म ररशसमध सयाखरच कयारखयान कयाढल. ह हटशयानी चयाकडन म ररशस बट १८१ मध हजकल.

पोटवा लई िी म ररशसची रयाजरयानी. हतथ कलीघयाट आि. पोटवा लईचया बदरयात हजथ भयारती लोक उतरल, तोच िया कलीघयाट कलकततया (कोलकयातया), म यास (च ई), मबई बदरयाररन ज लोक पोटवा लईचया बदरयात उतरल, तयातील कोणीच भयारतयात परतल नयािीत. त सरवाजण म ररशसमध सथयाहक याल. आपलया रकतयान, घयामयान तयानी उसयाच मळ हशपल. तयाची घर, तयाची नयातीगोती दर कोकणयात, उततर परदशयात, हबियारयात, बगयालयात रयाहिली. नयाती तटली. त आडनयार हरसरल. तयानी नरी नयार घतली. म ररशस िया ससकतीचया एक मसलटग प ट यालया. हचतरहरहचतर म याइक यालया. अष हदशयातलया लोकयानी ियातयात ियात घयालन कयाम कल. तयाचया मयान दश समदध यालया. १२ मयाचवा १ ६८ या हदरशी म ररशसलया सरयात हमळयाल. आपलया भमीचया ब रगी हनसगवास दयावालया शोभल असया लयाल, हनळया, हपरळया आहण हिररया असया च रगी धरज म ररशसन हनरडलया. कयालयातरयान कयािी हप यापर म ररशसचया भमीरर पया ठरललया भयारती लोकयाच रशज म ररशसच रयाषयाधक याल. इहतियासयाची एक पररकमया पणवा याली.

म ररशसमध आज ५२ ट लोक भयारती रशयाच आित. उरवाररत को-म ररशन, ो-म ररशन आहण अ लो-म ररशन आित. भयारती लोकयानी िजयारो मल दर सथलयातर करनिी आपलया ठयातली भयाषया सोडली नयािी. भयारतयातन िो यात बसन म ररशसमध गली ती भयारतयातील कळी म ररशसमरलया परतक भयारतीयाचया घरयापढ कळी असत. जदवा हिरवया पयानयानी अलकत आहण रसरशीत हप या कळीनी जडभयाररत कळ म ररशसमरलया दर भयारती घरयालया तयाच भयारतीतर दत असत.

38

खाली ह लला ना कालान मान लाता. (अ) म ररशसलया सरयात हमळयाल. (१) (अया) पहिलया भयारती म ररशसमध पोिचलया. (२) (इ) म ररशसलया डच पोिोचल. (३) (ई) ह हटशयानी चयाकडन म ररशस बट हजकल. (४)

ा हत - मोठया सफोट. क जा - तयाबया. प र मा - फरी, परदहकणया. लकत - नटललया. ज ा रत - जड याललया. ल न - खयाडी. ह तर - आकयाश. त - यान ससयारयाचया तयाग कलया आि अशी वकती. - पडकया. हजतापा म कर - खप परम करण.

म ररशसलया पोिोचलो तविया नकतीच पियाट िोत िोती. आभयाळयाचया घमटयाखयाली प याची कयाकडआरती चयालली िोती. रयातरभर जयागरण करन आतया आतयाच ससत ोपललया उसयाचया मळयाचया कसयातन थडगयार रयारया आपली मऊ बोट परमयान हफररत िोतया. ड गरयाररची ोटी ोटी घर डोळ चोळत नकतीच जयागी िोत िोती. कमळयाचया पयाकळीरर भगया अलगद बसयारया, तस आमच हरमयान म ररशसचया भमीरर उतरल पण हरमयानतळ कठ िोत चोिीकड उसयाच मळच मळ िोत. जण आमच हरमयान उसयाचया हिरवयागयार मळयातच उतरल िोत

‘रन पसधनट लनड नड नयाइनटी नयाईन पसधनट फन’ िी म ररशसची पवाटकयानया आकहषवात करणयासयाठी असलली सलोगन आि. हतलया समरन म ररशसमध अकरश प रीररचया सरगवा हनमयावाण कलया आि. म ररशस बटयारर लियानस आणखी एक बट आि. तयाच नयार इलो सफक. आमिी एकया मोटरबोटीत बसन या बटयारर गलो. इलो सफक बटयारर सम याच सरच पयाणी आत ऊन तयाचया हनळया पयाणयाचया एक लगन हनमयावाण यालया आि, तो पोियालया अहतश सरहकत आि. तयामळ तया लगनमध मया ी ोटी मल हचरयाग, दमी आहण मया ी भयाची चदयारयाणी याचयासमरत मी मनसोकत पोिलो. हतथच सपीड बोटीत बसन आमिी इलो सफक बटयालया परदहकणया घयातली, तयानतर परयाशटचया मदतीन आमिी आभयाळयात परयासहलगिी कल. तयानतर हदगतरयातन दयावातरगयात जयाणयाचया कण आलया. आमिी स सजन मयासक घयालन सम याचया पयाणयात उतरलो. सम याचया तळयाची ननमनोिर जलसषी आहण मतससषी पयाहिली. कोरल िया सम याचया पोटयातलया नसहगवाक चमतकयारच मिटलया पयाहिज. कोरल िी हदसयालया रनसपती हदसत पण तो जलजीर आि.

म ररशसमरील घर पयािण िया एक आगळया अनभर आि. दशयातील घरयाच रयासतहशलप मिणज तया दशयातील ससकतीचया आरसयाच असतो. म ररशसचया घरयाचया आकहतबर िोडीसयारखया आि. जण आतया नयागरललया या घरयाचया दोरखड सटन िी तरगणयारी घर खोल सम यात जलसफरीस जयाणयार आित, अस रयाटयार

ब तक घरयाचया हभतीनया पयाढरया रग असतो पण घरयानया हिररी, हनळी, लयाल पर असतयात. घरयातन कयागयारचया हपलयासयार या सखड या बयािर डोकयारतयात. घरयापढ सदर फल याडयाच परस असत. तयामध ोटस तळ आहण तळयात लयाल, हनळी कमळ फललली. कयािी घर बद असतयात. डोळ हमटन समयारीत बसललया सनसत षीपरमयाण सखड या-दयार बद करन ती बसलली असतयात पण कठलच बद घरिी करप, भ अरसथत आि अस मलया हदसल नयािी. ‘ि घर हरकरीस आि’ हकरया ‘ि घर भया यान दण आि’ अशया पया यािी मलया म ररशसमध कठ हदसलया नयािीत. म ररशसचया रहिरयाशयाच आपलया घरयारर खप परम असयार. या दशयातील लोक आपलया घरयारर अस हजरयापयाड परम करतयात, तया दशयालया उ रल भहरतव असत.

ा ना र

कती

39

कहत प करा.

म र ातर ता त क न लल हतहत ातील ल क

म र ातर लला जा ा ा ारती ा ा

(अ) (अया)

. . हल(१) सयाखरबट(२) िोडी(३) घमट(४) प री

खालील ाच हल खा त त ा प करा.

खालील ामाह क ाचा हत ि करा.

ामाह क हत ि(१) परहतहदन ...............(२) सतरीप ष ...............(३) थयाशकती ...............(४) भयाजीपयालया ...............(५) पयापपण ...............

तमत.(अ) म ररशसलया ब रगी हनसगवास दवा लयाभल आि, याहरषीच तमच हरचयार सपष करया.(आ) या पयाठयातील तमियालया आरडललया कोणतयािी एकया गोषीच रणवान करया.

प म आतरजयालयाचया सयािया यान म ररशसहरषी अहरक मयाहिती हलिया.***

३ तर हलिा.(अ) भयारती लोक जथ उतरल तो घयाट - (आ) भयारती रशयाचया लोकयाच म ररशसमरील परमयाण - (इ) घरयालया भयारतीतर दणयारी गोष - (ई) म ररशसची रयाजरयानी - (उ) म ररशसमध असलल ोट बट - (ऊ) म ररशसचया घरयाचया आकयार -

खालील त ा प करा.

. . कतचन नकतचन(१) शिर(२) नदी(३) पयाऊल(४) ड गर

40

ािीर क न का (१ ४७ त २ १७) लोककरी, गीतकयार तसच आबडकरी चळरळीतील करी. तयाच ‘शयािीरी मरया’ ि पसतक परचड गयाजल आि.

मियारयाषयासि, दशभरयात तयाची हिदी आहण मरयाठी गीत लोकहपर ठरली आित.शतक यासयाठी सगीच हदरस मिणज अतत आनदयाच हदरस असतयात. अशया सगीचया हदरसयातील शतक याचया मनयात

उमटणया या हरहरर भयारभयारनयाच रणवान परसतत कहरतत करीन कल आि.

ि आली र आली, आली र आलीसगी आलीमघरयाजयान हकरपया कली रि भलगडी दयादया, भल मिण दयादया र

कयाळया मयातीलया हिररया सगरया गरयात सयारच रदनरनरतीचया सयाज िया लयाली र १

नटल घरदयार हशरयार सयारखळ अगणी सळसळत रयारब आनदयान ररती नियाली र २

दोन ियातयाची हकमया िी सयारीसयाथीलया बल मया सखलयारीकली दरयान द लत िरयाली र ३

कया कमतरतया कोणयालया आजरनी आमिीच आमच ि रयाजसयान थोरयाची चगळ उडयाली र ४

ीतप पाचा ल रा ा पाह त का िातन

. ी ा ा

41

कार ा. (अ) सगी आली, कयारण .......

(अया) शतक यालया कमतरतया नयािी, कयारण .......

कहततचा ार ा त च क ी प करा. (अ) शतक यारर कपया करणयारया -

(आ) नरनरतीचया सयाज लयालली -

(इ) शतक याचया सयाथीलया असणयार -

(ई) दरयान हदलली द लत -

३ खालील चा त िाला क लला हलिा.(अ) कयाळया मयातीलया हिररया सगर (अया) रनी आमिीच आमच ि रयाज

खालील तील लकार खा त लकाराच नात च क त हलिा.

(अ) पिया पयाखर चरोहन िोती याडयारर गोळया. कठ बडयालया पलीकहडल तो ‘सोनयाचया गोळया ’

(आ) जरी अनक अपल रमवा, जरी अनक अपलया जयाती परी अभग अस दया, सदर अपली मयाणसकरीची नयाती

(इ) ळकन सळकन इकडन हतकड हकहत दसरी उडती हिर, मयाणक, पयाच, फटनी पखहच गरगरती(ई) नटल घरदयार हशरयार सयार खळ अगणी सळसळत रयार

तमत.(अ) शतक यालया याललया आनद तमचया शबदयात वकत करया.(आ) सगीचया हदरसयातील शतयातील रयान, फल, फळ याच मितर सयागया.(इ) कहरततील ‘द लत’ या शबदयाचया तमियालया समजललया अथवा सपष करया.

प म शतक याची मलयाखत घणयासयाठी दिया परशन तयार करया.

***

ा म राजा - पयाऊस. नतनततीचा ाज ल - नवया नररीपरमयाण सजण. ह तार - गयारयाजरळचया शतयाचया पररसर. च - हरपलतया, मजया

कती

42

. परिलखन

· प हजत लखन

परिलखन

न पचा रक

क ह क जरळचया हजवियाळयाचया

वकतीस पयाठरल जयाणयार पतर

पचा रक

मा ी हतनतीकयायावालीन र

वयारसयाहक पतर

पतरलखन िी कलया आि. आपलया मनयातल भयार हरचयार दस यापत पोिोचरणयाच तसच आपलया भयारनया हरचयारयाच चयागलया भयाषत सकमण करणयाच पतर ि एक उततम हलसखत सयारन आि.

तमिी मयागील रष िी ‘पतरलखन’ या घटकयाचया अभयास कललया आि. त पतरलखन तमिी पयारपररक पदधतीन करत िोतयात. आतया तमिी ततरजयानगयात रयाररत आियात. सगणक, भरमणधरनी, इटरनट, मल या यार तमची ततरजयानयाशी गट टीिी याली आि.

‘फोन’चया रयापर रयाढलयानतर पतरलखनयाची गरज कयािीशी कमी यालली आि. अस असल तरी अन पचयाररक पतरयात आपलया भयारनया शबदयात परभयारीपण वकत िोण, ि आरशक क शल आि. तसच

पचयाररक पतरयासयाठी आपल मिणण, हरचयार, मयागणी, तकयार, हरनती इतयादी गोषी ो र कमीत कमी शबदयात सबहरत वकतीपत पोिोचरण, ि आरशक क शल आि. आजिी पतरलखन िी कलया अयातमसयात करण आरशक आि. यापढ ततरजयानयाचया लखनपदधतीन आपल लखन क शल परकट वियालया िर.

पतरलखनयासयाठी ततरजयानयाचया रयापर करण िी कयाळयाची गरज आि. यापढील कयाळयात तमियालया मल पयाठरणयाच ततर अरगत करयार लयागणयार आि. मिणनच यारष आपण पतरयाच परयारप ि नरीन ततरजयानयानसयार, मल पयाठरणयाचया पदधतीनसयार लकयात घणयार आिोत.

ात प खालील परि काराचा ा कर ार ि त.

43

पचा रक(१) परहत, हलहिलयानतर वकतीचया ो तो

दया हलहिण.(२) पतरयाचया हरष हलहिण.(३) अचक शबदयात नमकया आश मयाडण. (४) पतरयात शरटी डयारीकड पतर पयाठरणया याचया

पततया हलहिण.

न पचा रक(१) वकतीचया उलख ो नयातयापरमयाण

सनमयानपरवाक करण.(२) वकतीच कमकशल हरचयारण.(३) भयारनया परभयारी शबदयात मयाडण.(४) नयातयातील हजवियाळयानसयार हरसतत लखन

करण.(५) पतरयाचया हरष हलहिणयाची गरज नयािी.(६) पतरयात शरटी डयारीकड पतर पयाठरणया याचया

पततया हलहिण आरशक.

हदनयाक

परहत, मयाननी ,

हरष

मिोद,

म मजकर

आपलया आपली

पततया

(पतर पयाठरणया याचया पततया)

परिाच ा प नमना

[ ीप - पतरयालया उततर हमळणयासयाठी पतर पयाठरणया याचया पततया हलहिण आरशक ठरत. पयाकरीट कयाढन पततया हलहिणयाची आरशकतया नयािी. (ई-मलसयाठी पयाकरीट नसत.)

44

कती-नमना

l त तपरिातील खालील ातमी ताचा त ाखालील कती ता.

पल िर‘फनटसी लड’ उदयानयासमोरील रसतयाररील हस ल तरणया नयाद सत.

हस ल तरणमरील हबघयाडयामळ अपघयातयाची श तया. रसतयारर रयाितक क डी.

जयागरक नयागररक या नयातयान

‘फनटसी लड’ उदयानयासमोरील रसतयाररील नयाद सत हस ल द सत कलयाबदल मया. रयाितक अहरकयारी याच अहभनदन करणयार पतर हलिया.

‘फनटसी लड’ उदयानयासमोरील रसतयारर नरीन हस ल तरणया बसरन दणयाची मयागणी करणयार पतर मया. रयाितक अहरकयारी यानया हलिया.

कती-नमना

l र ान ह ह रात ना रक ा ना ान त िाला ि ा ी क न ाची हतनती कर ार परि ह त ीला हलिाच ि. ा ा ी खालील हनत न ताचा त ा ार परिाचा ा पात कत म

ह का ी हलिा.

णव ा र नयागररक सघयातफ

रकतदयान हशहबरयाच आोजनसरवा नयागररकयानया सिभयागी िोणयाची हरनती.

शयाळच सभयागि त सकयाळी त सयाकयाळी ५ ह नाक १५ गसट

तातािराक न

45

. कलन

परशनयाची रचनया तयार करतया ण, ि मितरयाच भयाहषक क शल आि. ि क शल परया िोणयासयाठी ‘गद आकलन’ या घटकयाचया समयारश अभयासकमयात करणयात आलया आि. इततया नररीमध आपण याचया अभयास कलया आि. तयाच पनिया रयाचन करया.

हदललया उतयारया रयाचन तयारर आरयाररत पयाच परशन तमियालया तयार करयाच आित. ि पयाच परशन अस असयारत, करी तयाची उततर परतकरी एकया रया यात तील.

l न(१) तयार कललया परशन, परशन या सररपयात असयारया र तो अथवापणवा असयारया. (२) कोण कोठ कविया कया इतयादी परकयारचया परशनयाची रचनया करणयाचया सरयार करयारया. (३) या परशनयाची उततर उतया यात असतील असच परशन तयार करयारत. (४) परशनयाची उततर हल नत. (५) परशनयाचया शरटी परशनहचनि दण आरशक आि.

कलन तारा नमना-कती

l खालील तारा ताचा त ाचा ातर पाच न तार करा.

चयादणयासयारख फलयाच घोसचया घोस कडहनबयान मयाथी मयाळल आित. फयादया-फयादयातन हिरवयाकच क या खयाली पयारणयासयाठी अरीर िोऊन ल बकळत आित. तो पयािया पयागयारया भर उनियात लयालीलयाल िोऊन फललया आि रडया पण तोच कशयालया िया अशोक कया, हन िी कयाटसयाररी तरी कया िया खरचयाफया, िया हशरीष, िया मोगरया, हन िी रयातरयाणी सगळच कस रगयात आल आित. फलणयाचया रडयान जण पयाटलल आित. रग, गर उरळणयाचया नयादयात दग आित.

िी तर याडच पण कशी सरत लया उरळन दणयारी, ोकन दणयारी ियातच रयाखन न ठरतया मकतपण फलणयारी

l कलन तारा नमना न(१) कडहनबयाचया फलयानया कशयाची उपमया हदली आि (२) हिरवयाकच क या कठन पयारत आित (३) उतया यामध कोणकोणतया फल याडयाची नयार आली आित (४) पयागया याचया फलयाचया रग कोणतया (५) याड कशयान पयाटलली आित

याहशरया रगळ परशन तमिी तयार कर शकतया.

46

३. जाहिरात लखन

आजचया सपरधचया गयाचया ‘जयाहिरयात’ िया सरयावाहरक मितरयाचया घटक आि. तयाचया शससरतरर उतपयादनयाचया खप, हरकरी याचया आलख ठरतो, मिणन एखयादया उतपयादनयाची जयाहिरयात करण िी अतत सजनशील कलया आि आहण ती आतमसयात करण ि वरसयायाचया शयाच मितरयाच ततर आि.

आजचया सगणक र मयाहिती ततरजयानयाचया गयात इटरनट र भरमणधरनी (मोबयाईल) याचयातील कयातीमळ जयाहिरयात कतरयाची ककया अहरक हरसतयारत आि.

लोकयाचया मनयात उतपयादनयाबयाबत आरड हनमयावाण करण, तयाकड लोकयाच लक ररण िया जयाहिरयातीचया परमख उदश असतो.

या वहतररकत रगळया सजनशील पदधतीन कतीची मयाडणी कली जयाऊ शकत. अशया सजनशील रहरधपणवा कतीचया शोर घयारया र अभयास करयारया.

l जाहिरात लखन करताना खालील मितताच मद लकात घाला ितत. जयाहिरयात िया सदश सररपयाचया सरयाद असतो आहण कोणतयािी सरयादयाच मितरयाच मयाधम भयाषया िच असत.

या दषीन जयाहिरयात लखनयात भयाषया िी पढीलपरमयाण मितरयाची ठरत.(१) कमीत कमी शबदयात जयासतीत जयासत आश ि उततम जयाहिरयातीच सतर आि.(२) जयाहिरयातीकड लक ररल जयाईल अशी लकररी शबदरचनया असयारी.(३) कशयाची जयाहिरयात आि ि ठळकपण र आकषवाकपण नमद करयार. (४) आलकयाररक, कयावम, परभयारी शबदयाचया रयापर करन जयाहिरयात अहरक आकषवाक करयारी.(५) जयाहिरयाती तयार करतयानया समपवाक र लकररी भयाषलया मितर असयार. (६) गयािकयाची बदलती आरड, सरी, फशनस र गरज याच परहतहबब जयाहिरयातीत हदसयार.(७) जयाहिरयातीमरील उतपयादनयाची गणरततया मितरयाची असत, तयामळ सरलतीचया उलख असण

आरशक नयािी.(८) जयाहिरयातीमध सपकक सथळयाचया पततया, सपकक (मोबयाईल नबर, ई-मल आडी) याचया सपष उलख

असण आरशक आि.

* कहतपहरिकमध - (१) जयाहिरयात पनन हलियारी, पसनसलचया रयापर कर न. (२) हचतर कयाढणयाची आरशकतया नयािी.

जाहिरात लखनाचा मलमापन कतीl शबदयाररन जयाहिरयात लखन.l जयाहिरयात दऊन तयाररील कती सोडरण.l हरष दऊन जयाहिरयात लखन.l हदललया जयाहिरयातीच अहरक आकषवाक पदधतीन पनलधखन करण.

47

जच जाहिरातीच

जाहिरात ा ी नक माधम

इटरनट

हचतरपट

रततपतर

मयाहसक

आकयाशरयाणी

दरदशवान

² कपनीची म या

² कपनीच नयार

² कपनीचया पततया

² मथळया

² उपमथळया

² तपशील

रसतची मयागणी हनमयावाण करणयाचीकलया मिणज जयाहिरयात

जाहिरात लखन नमना कतीl रा ी ानातील ज ल मती ा हत ा ा ी जाहिरात तार करा.

l ह क ा ा ा ी कती - खाली ह लला ात न जाहिरात तार करा.

(१) मियारयाष हकल, गडभरमती(२) हदरयाळीची सट टी दरगवा, नया हशहबर. (३) हचतरकलया, हचतरपरदशवान

तरा करा तरा करा तरा करामोज याच जयागया हशलक

रयाषी उदयानयातील जगल भरमती घऊया फलपयाखरयाचया हरशरयाचया रोमिषवाक अनभर

त - १५ त २कालात ी - हद.२५ हडसबर त २७ हडसबर

पक - जगल भरमती ससथया . .

ा क ा मतीा रा ा ात

नातन ी त क

जाहिरात तार

करताना लकात

घाचा ा ी

48

. ातमी लखन

आजच ग ि मयाहितीच ग आि. ततरजयान, परसयारमयाधम याचयामळ जग खरच जरळ आल आि. जगयात कठिी घडललया घटनया, तयाची अचक मयाहिती आपलयालया घरयात बसन या परसयार मयाधमया यार सहरसतर कळत. रोजचया जीरनयातील अगदी ‘जलरयाहिनी नयाद सत यालयामळ उदया शिरयाचया पयाणीपररठया बद रयािील’ अशया आपलयाशी परतकयात सबहरत बयातमयापयासन ‘भयारतयाकडन कपणयासतरयाची चयाचणी शसरी’ अशया अहभमयानयासपद बयातमया आपलयालया कळतयात. मयाहिती दण, जयान दण, समयाजपरबोरन करण, पररससथतीची जयाणीर करन दण ि बयातमीच परमख उदश असतयात.

थोड यात ‘बयातमी’ िया आजचया जीरनयातलया अहरभया घटक आि आहण मिणनच रसतससथतीच हचतरण करणयारी बयातमी तयार करण (बयातमी लखन करण) ि आज मितरयाच क शल ठरत.

हचहकतसक, तककशदध हरचयार, मयाहितीच थयाो रग करण, हरशलषण, सजनशीलतया र लखन क शल या कमतया अगी बयाणरण, ि उततम बयातमी तयार करणयासयाठी आरशक गण िोत.

कोणतयािी घडललया घटनची बयातमी तयार करतयानया खयालील गोषीच भयान रयाखण मितरयाच असत.(१) घटनची हरशरयासयािवातया.(२) तटसथ भहमकतन लखन.(३) घटनचया अचक र ो तपशील.(४) परतक घडललया घटनच लखन िोण मितरयाच. (५) सरत चया मनयाची कोणतीिी बयाब तयात समयाहरष कर न.

(१) शीषवाक - बयातमीचया मथळया िया सपणवा बयातमीचया घटनचया आरसया असतो.(२) हदनयाक, सथळ, रळ, सबहरत वकती याचया अचक उलख असयारया.(३) घटनया घडन गलयानतर बयातमी लखन िोत असलयामळ बयातमी निमी भतकयाळयातच हलहिली जयारी.(४) जनकोभ रयाढल, कणयाचयािी भयारनया दखयारलया जयातील अशी रया शबद बयातमीत नसयारत.(५) बयातमी हलहितयानया परथम मितरयाची घटनया नमद करन तयानतर तयाचया तपशील दयारया.

l ातमी तार कर ाच हनक

ातमीच करि

सयासकहतक, करीडया, रयाजकरी, शयाल शकहणक, सयामयाहजक, रया मीन, रदकरी, दनहदन घटनया या घटकयाचयासदभयावात घडललया घटनयाचया बयातमया तयार िोतयात.

l ातमी तार कर - मलमापन कती (१) हदललया हरषयारर बयातमी तयार करण.(२) हदललया घटनरर बयातमी तयार करण.(३) हदललया सचक शबदयाररन बयातमी तयार करण.(४) कयावाकमयाची बयातमी तयार करण.

49

व व ी ा री वन र

हद. ११ जल रोजी सकयाळी १ रयाजतया हरदयालयाजरळील तपोरनयात रनमिोतसरयाचया उद घयाटन समयारभ पयार पडलया. रनमिोतसरयाच उद घयाटन परया. पररीण दशमख याच िसत सप याल.‘मयानरयालया रनरयान, फळ, सपतती दणया या र तयालया सरवातोपरी मदत करणया या रकरलीनया आपण सयाररल पयाहिज, ि मयाणसयालया करी कळणयार ’ असया भयारपणवा परशन नतन हरदयालयाचया रनमिोतसर समयारभयाच परमख अहतथी मिणन बोलयातयानया परया. पररीण दशमख यानी हरचयारलया. तपोरनयात हनळया जयासरदीच रोप लयारन रनमिोतसरयाच उद घयाटन करणयात आल.

या परसगी शयाळचया हरदया यानी नत, रठललया रकयाची आतमकथया इतयादी हरहरर सररपयाच कयावाकम सयादर कल.

मचा तातािराक न ह नाक जल

l खालील हत ातर ातमी तार करा.

l तलयार सडन रया लयागल. गयारक यासयाठी आनदरयातयावा.l शिरयात ड चया रयाढतया फलयार. म. न. पया. कडन आरो तपयासणीl सहचन तडलकरचया रयाढहदरस रया िलथ बकडन उतसयाियात सयाजरया.

ातमी लखन नमना कती

l खालील हत ातर ातमी तार करा.नतन हत ाल च पर ा. ती मख ाचा प तीत तनमि ताचा ा न मारप .

50

कथया कण र सयागण िया आबयालरदधयाचया आनदयाचया हरष आि. हरदया याचया कलपनयाशकती, नरहनहमवाती र सजनशीलतलया रयार दणयारया हरष आि.

‘क त इहत कथया ’ मिणजच सयाहगतली जयात ती कथया. कथयाबीज िया कथचया परयाण असतो. कथया िी आपलया कलपनन, हरचयारयान, सजनशीलतन रचली जयात. कथया िी पणवात कयालपहनक हकरया सतघटनरर आरयाररत असनिी कथचया रपयात मयाडली जयाऊ शकत. कथयाबीजयाचया हरषयालया पयातर, घटनया, तककसगत हरचयार यानी फलरण ि लखन क शल आि. लखन क शल हरकहसत करण िया कथयालखन घटकयाचया अभयासयाचया ित आि. कथतन आनद हमळतो तयापरमयाण कथया हरचयारपररतवाकिी असतयात. कथतन आनदयाबरोबरच हरचयारयानयािी हदशया हमळत.

l तम क ालखना ा ी खालील ा ी लकात त क रत.(१) कथलया ो शीषवाक दयार. (तयातपवा हलहिणयाची आरशकतया नयािी.)(२) शीषवाकयाररन कथचया हरषयाची (कथयाबीजयाची) कलपनया यालया िरी.(३) शीषवाक मिणन सहरचयार, मिण असयारी अस बरन नयािी.(४) कथया भतकयाळयात हलियारी.(५) लखनयातील घटनया, परसगयानसयार कयाळयाच ो भयान रयाखल जयाण मितरयाच आि.(६) कथलया घ, कयालयानकम असण आरशक आि.(७) कथयाबीजयालया अनसरन पयातर र तयाच सरयाद, पयातरयानसयार ो भयाषया असयारी.(८) कथत परसगयानसयार रयातयाररण हनहमवाती करयारी.

. क ालखन

l क ालखन मलमापनाचा हन हजत कती(१) कथयाबीजयाररन कथयालखन.(२) शीषवाकयाररन कथयालखन.(३) हदललया शबदयाररन कथयालखन.(४) अपणवा कथया पणवा करण.

(अ) कथचया परयावारवा दऊन उततरयारवा हलहिण.(ब) उततरयारवा दऊन परयावारवा हलहिण.

(५) मद दयाररन कथयालखन.

[ ीप- कथयालखनयासयाठी रर हदललया परकयारयापकया रगळया, सजनशील पदधतीन कतीची मयाडणी कली जयाऊ शकत. अशया रहरधपणवा कतीचया शोर घयारया र तयाचया अभयास करयारया.

51

ह लला क चा त ताचा त ाचा ार क ची तात हलिा.

..................................................................................

..................................................................................

..................................................................................

..................................................................................

..................................................................................

..................................................................................

..................................................................................

..................................................................................

..................................................................................

..................................................................................

..................................................................................

..................................................................................

..................................................................................

................ शतकरीण आणललया पयाणयाचया थब हन थब जपयाची, उपोगयात आणयाची. बयादलीभर पयाणयात भयाजी रऊन घयाची. तयाच पयाणयान घयासललया भया याची पहिली रयाख रऊन टयाकयाची, खरकटी भयाडी हरसळयाची, मळकट ियात ररयाची, मग बयादलीतल पयाणी रया यात तयाची. रया यातलया भया या, फल याड बिरन याची. हिररी मयाया फलली, भोळयाभयाब या शतकरणीन चतरपणयान पयाणयाचया थब हन थब जपलया िोतया.

l त िी तार कलला क ला ी क ा.l िी क ा त ात ा र करा.

क ालखननमना कती

52

. लखन क ल

हन लखनसरहरचयारयाच परकटीकरण िी कमतया ि क शल आतमसयात करणयासयाठी हनबर लखन या घटकयाचया अभयास

आरशक असतो. हनबर लखन मिणज हरषयानरप कलली हरचयारयाची मद दसद मयाडणी.यारष आपण रणवानयातमक आहण आतमकथनयातमक या हनबर लखन परकयारयाचया अभयास करणयार आिोत.

त ना मक- पयाहिललया एखयादया दशयाच, वकतीच हकरया परसगयाच हचतर ब ब शबदयात रखयाटण यालयाच रणवानयातमक हनबर

मिणतयात. हनरीकणशकती र लखनशलीचया हरकयासयासयाठी रणवानयातमक लखन िया घटक मितरयाचया आि. त ना मक लखन करताना लकात घाच मद (१) रणवान रयासतर असयार. (३) भयाषया सोपी र आकषवाक असयारी.(२) अहतशोकतीपणवा लखन नसयार. (४) रणवान हचतरदश ( ब ब) वियार.

l खालील म ाचा ार मी न तलला पा ा हत ातर हन हलिा.

मी न तलला पा

पा चानक ान ालला क पात ाच तातातर

पात ापत च तातातर

हम ालला न तरातर ालला प र ाम

ालली हजती

मक न- मक न करताना लकात घाच मद

(१) सजीर आहण हनज र घटकयाबयाबत सरवासमयारशक हरचयार. (२) तयाचया भयारनया, सखद ख, सरी, उपोहगतया, कयावा याचया शोर हनरीकणशकतीन घण. (३) आपण सरत ती रसत आिोत अशी कलपनया करण. (परकयाया पररश)(४) कलपनयाशकतीचया मयाधमयातन नया पणवा रीतीन कलपनया मयाडण. (५) सपणवा लखन परथमप षी एकरचनी भयाषत करण.

(१) हनहमवाती(२) मितर(३) उपोग

l नह नी ारी तमचा ी लत ि ी कलपना क न हतच मक न प ील म ाचा पक न हलिा.

नमना कती

नमना कती

(४) इतरयाची भयारनया(५) आनद(६) खत

42.00